You are on page 1of 26

Kwasy karboksylowe

Wystpowanie w przyrodzie - przykady


Kwas octowy CH3COOH
Kwas masowy CH3CH2CH2COOH
Kwas kapronowy CH3(CH2)4COOH

Nazewnictwo kwasw karboksylowych


Dwa systemy nazewnictwa
1.

Kwasy, pochodne alkanw o otwartych acuchach nazwy


tworzone poprzez dodanie nazwy kwas i zmian kocwki nazwy
alkanu z an na owy. Atom wgla grupy karboksylowej
zyskuje nr C1

Nazewnictwo kwasw karboksylowych


cd.
2.

Dotyczy gwnie kwasw, w ktrych grupa karboksylowa


przyczona jest do piercienia. Do nazwy systematycznej
zwizku dodaje si sowa kwas karboksylowy. W tym
systemie atom wgla, do ktrego przyczona jest grupa
karboksylowa oznaczany jest jako C1
COOH

Br

COOH

kwas 3-bromocykloheksanokarboksylowy

kwas 1-cyklopentenokarboksylowy

Nazewnictwo kwasw karboksylowych - przykady


4

CH3

CH3 CH CH2 COOH

OH
syst.: kwas 3-hydroksybutanowy
(zwycz.: -hydroksymasowy)

a)

d)

b) CH2

kwas cyklopentanokarboksylowy

COOH

c)

COOH

1
2

CH3 CH2 CH
CH2 COOH

kwas 2-etylobutanodiowy
(kwas etylobursztynowy)
i)

H2C
HO

COOH

COOH

C
C

COOH

COOH

kwas but-2-enodiowy
(kwas maleinowy)
j)

OH

COOH

H2C COOH
kwas 2-hydroksypropano1,2,3-trikarboksylowy
(kwas cytrynowy)

COOH

OH
kwas 2-hydroksybenzoesowy
(kwas salicylowy)
h) H

COOH

f)

kwas naftaleno-1-karboksylowy
(kwas -naftoesowy)
g)

CH2

kwas 2-metylopropenowy
(kwas metakrylowy)

kwas propenowy
(kwas akrylowy)

e)

COOH

CH

CH3

CH

COOH

kwas 2-hydroksypropanowy
(kwas mlekowy)

Struktura kwasw karboksylowych


Atom wgla grupy karboksylowej ma hybrydyzacj sp2 z tego powodu
grupa ta wykazuje struktur pask a kty pomidzy wizaniami maj po
okoo 120o

Ol
Ol
anion karboksylanowy
stabilizowany przez rezonans
l

C
O

Ol

C
l

O H
sp2
kwany proton
odrywany przez zasady

lOl

Ol

Ol

b)
l

a) nukleofilowy
atom tlenu

lOl

Tak jak w przypadku alkoholi kwasy karboksylowe tworz wizania wodorowe.


Wikszo kwasw karboksylowych wystpuje w postaci cyklicznych dimerw,
przez co ich temperatury wrzenia s jeszcze wysze ni odpowiednich alkoholi

Metody otrzymywania kwasw karboksylowych


a) CH3 CH2 CH2 CH2 OH
butan-1-ol
CH2 Br

b)

KMnO4

CH2 C

Na CN
-NaBr

bromek benzylu
ale:

Na CN
-NaBr

bromek
cykloheksylu
c)
CH3
CH3

Br Mg / Et2O

CH3
bromek
tert-butylu

CH3 CH2 CH2 CHO


butanal
CH2 COO Na

H2O, NaOH

fenyloacetonitryl
(cyjanek benzylu)
C N

Br
2o

CH3 CH2 CH2 COOH


kwas masowy

NH3
fenylooctan sodu

nieefektywne!
20 %
cyjanek
cykloheksylu
CH3
CH3

MgBr

CH3

80 %
cyklokeksen

CO2

CH3 O
CH3

H3O

CH3 OMgBr
bromek 2,2-dimetylopropanian magnezu

CH3 O
CH3

CH3 OH
kwas 2,2-dimetylopropanowy

Dysocjacja kwasw karboksylowych


Kwasy karboksylowe reaguj z zasadami; przykad reakcja z
wodorotlenkiem sodu lub wodorowglanem sodu
a)

O
CH3

OH
kwas octowy
b)
CH3
2 CH3
c)

CH3

NaOH

H2O

O Na
octan sodu
Mg

CH COOH

kwas 2-metylopropanowy
(kwas izomasowy)

CH3
CH3

CH COO 2Mg

2-metylopropanian magnezu
(izomalan magnezu)
COO K

COOH

H2O

KHCO3
kwas benzoesowy
d)

benzoesan potasu

CH2 COOH

CH2 COO NH4


NH3

kwas fenylooctowy
e) CH3COO K

H2

HCl
mocniejszy
kwas

fenylooctan amonu
CH3COOH
sabszy
kwas

KCl

CO3

Kwasowo porwnanie kwasowoci


alkoholi i kwasw karboksylowych
Dla wikszoci kwasw
karboksylowych Ka ma
warto okoo 10-5

Pytanie: jaki jest powd


zdecydowanie bardziej
kwasowych
waciwoci kwasw
karboksylowych ni
alkoholi?
Odpowied - REZONANS

Wpyw podstawienia na kwasowo


Dysocjacja kwasu jest reakcj odwracaln
Kady czynnik sprzyjajcy stabilizowaniu struktury jonu karboksylanowego
bdzie sprzyja przesuniciu rwnowagi reakcji w stron formy
zdysocjowanej, a co za tym idzie zwiksza moc kwasu
Kady czynnik destabilizujcy anion karboksylanowy bdzie zmniejsza
kwasowo zwizku
Grupy wycigajce elektrony, przyczone do atomu wgla grupy karboksylowej
stabilizuj anion zwikszajc moc kwasu
Grupy dostarczajce elektrony zmniejszaj kwasowo

Wzgldna moc kwasw chlorooctowych


Przykad rnice w
kwasowoci kwasu
octowego i jego
chloropochodnych

Efekt indukcyjny maleje ze


wzrostem odlegoci
podstawnika od grupy
karboksylowej przykad
chloropodstawione kwasy
butanowe

Wpyw podstawnikw na pochodne


kwasu benzoesowego
Grupy dezaktywujce piercie aromatyczny w reakcji
substytucji elektrofilowej zwikszaj moc kwasu
Grupy aktywujce (podstawniki 1szego rodzaju) zmniejszaj
moc kwasu destabilizujc anion karboksylanowy

Reakcje kwasw karboksylowych

Redukcja kwasw karboksylowych


Kwasy karboksylowe ulegaj redukcji za pomoc LiAlH4 produktem s
pierwszorzdowe alkohole. Kwasy nie ulegaj redukcji pod wpywem
NaBH4. Czsto stosuje si do redukcji kwasw karboksylowych boran
w tetrahydrofuranie.

Wzgldna reaktywno pochodnych


kwasw karboksylowych

Substytucja nukleofilowa grupy acylowej


reakcje kwasw karboksylowych

Tworzenie chlorkw kwasowych

Przeksztacanie kwasw karboksylowych


w bezwodniki kwasowe
Przeksztacanie kwasw
monokarboksylowych
w bezwodniki jest
trudne uywany jest
w zasadzie bezwodnik
octowy

oraz cykliczne
bezwodniki kwasowe
tworzone poprzez
dehydratacj dikwasw

Reakcje tworzenia estrw


Mechanizm
estryfikacja Fischera:
COOH
CH3OH

COOCH3

kat. H

H2O

mechanizm:

lO CH3

CH3
Ol

OH

l
OH

Ph

CH3

OH
H

l l

Ph

-H2O

lOH

l
CH3

lOH

l
HO CH3

Ph

C
O

OH

lOH

Ph

l
Ph

lOH

lOH

lOH

-H

Ph

ester metylowy kwasu benzoesowego


(benzoesan metylu)
lO CH3

Ph

l l

l
Ph

lOH

OH

Ol

Tworzenie estrw - przykady

Tworzenie amidw

Reakcja Hella-Volharda-Zieliskiego (HVZ) bromowanie kwasw


karboksylowych w pozycji alfa

Kwasy tuszczowe

Tuszcze budowa, hydroliza, zmydlanie


O
OH

kwas oktadekanowy
(stearynowy, C17H35COOH)

O
Z 9
OH

O
H2C

R1
R1, R2, R3 - reszty pochodzce od kwasw tuszczowych, np

O
HC

R2

O
H2C

Z 12

wizania estrowe

kwas (9Z,12Z)-oktadeka-9,12-dienowy
(linolowy, C17H31COOH)

CH3(CH2)12

mirystynowego

CH3(CH2)16

stearynowego

CH3(CH2)7CH CH(CH2)7

R3

oleinowego

cz
cz alkoholowa
kwasowa
gliceryny

O
H2C

C
O

HC

C
O

H2C

gliceryd

NaOH, H2O

H2C

OH

HC

OH

H2C

OH

gliceryna

3 R COO Na
mydo sodowe
(np. stearynian sodu, gdy R = CH3(CH2)16-

Dziaanie myde i detergentw

hydrofobowy ogon
H2O
H2O

Na

Na

H2O

Na
H2O Na

Na
H2O
H2O

COO-Na+

H2O

Na

Na

palmitynian sodu:

hydrofilowa
gowa

4-dodecylobenzenosulfonian sodu:
Na

H2O

Na
H2O
Na

Na

H2O

Na

SO3-Na+
siarczan(VI) dodecylu sodu (laurylosiarczan sodu):
O
SO3-Na+

Fosfolipidy

Woski
Woski mieszaniny estrw dugoacuchowych kwasw
tuszczowych i dugoacuchowych alkoholi. Kwas
karboksylowy parzysta zazwyczaj liczba atomw wgla w
czsteczce (16-36), zwykle rwnie parzysta liczba atomw
wgla w czci alkoholowej (24-36). Przykad:
wizanie estrowe

O
C
cz kwasu
palmitynowego: CH3(CH2)14COOH

O
cz alkoholowa triakontan-1-olu: HO-(CH2)29CH3

You might also like