You are on page 1of 1

144

FRITZ GRAF

czego pisana proz ksika moe rwnie dobrze unikn. Poprzez obranie proroczego tonu Parmenides prezentuje si jako pouczony przez Prawd sam,
aEmpedokles okrela si jako theos ambrotos, ouketi thnetos, bg niemiertelny,
ju nie miertelnik10 poematy Parmenidesa iEmpedoklesa staraj si przekona
odbiorcw do prawdy nowej itrudnej do zrozumienia, lecz niepodwaalnej11. Zdecydowanie odmienne s intencje poety Ksenofanesa zKolofonu. Cho posuguje
si on tradycyjn terminologi, zwraca si przeciwko tradycyjnym opowieciom:
Trzeba atoli, by najpierw rozsdni ludzie sawili
boga wswych hymnach podaniem zbonym (mythois) isowy (logois) czystymi12.

Niemal cakowite odrzucenie mitologicznej, antropomorficznej tradycji nie


prowadzi jednak filozofa zKolofonu do przeciwstawienia sobie dwch dyskursw:
rozumowania filozoficznego itradycji mitologicznej. Utrzymujc tradycyjn sceneri wypowiedzi, jak jest sympozjon, proponuje on, by tradycyjne treci (mitologiczne, czyli poetyckie iantropomorficzne) zastpi innymi: jego wasnymi poematami,
zich now teologi imitologi.
Tak dugo, jak poezja filozoficzna pretenduje do takiego samego statusu, jakim
cieszy si poezja mitologiczna lub chce j tylko zastpi wtym samym kontekcie
wypowiedzi, atake dopki proza filozoficzna nie przeciwstawia si poezji mitologicznej (co jest nie do pomylenia, biorc pod uwag okolicznoci powstawania
literatury wepoce archaicznej), nie ma powodu, dla ktrego tradycyjna opowie,
mit, miaaby by postrzegana jako odrbny rodzaj narracji.
Zmiany zaczynaj si dopiero wraz zpojawieniem si historykw. Hekatajos
prbuje przesia tradycyjne mity, by wycign znich elementy historyczne, przeksztacajc opowieci fantastyczne wwiarygodne relacje: oto pierwszy rozdwik
midzy mitem ahistori, wimi denia do prawdy, ktra ma by historyczna, czyli
realistyczna, prawdopodobna. Herodot idzie wjego lady. Jednak aden znich nie
zmienia terminologii, mit nadal wydaje si wic bliski historii. Gdy sowa mythos
uywa Herodot jako bardziej precyzyjnego terminu anie stroni on od tego sowa to nie po to, by odci si od tradycyjnych opowieci, ktre nadal nazywane
s logoi, lecz by okreli absurdalne i niewiarygodne informacje, na przykad te
dotyczce przyczyny wyleww Nilu13. Dopiero Tukidydes (I22), opokolenie pniejszy, uyje sowa mythodes na okrelenie tradycyjnych elementw, ktre s dla
niego nie do zaakceptowania, oraz oskary poetw i wczeniejszych historykw
o wprowadzanie mythodes do narracji, czy to z powodu dystansu czasowego od
relacjonowanych wydarze, czy te z chci pochlebienia publicznoci. Mythodes,
opowieci zawierajce co mitycznego, dotycz zatem odlegej przeszoci i s
opowiadane przez poetw.
10
Diels-Kranz 31 B 112, 4, w: Filozofia przedsokratejska, s. 311; zob. take B 23, 11: Wyranie
to wiedz, bo suchasz opowieci (mythos) od boga, tame, s. 292.
11
Por. Empedokles, Diels-Kranz 31 B 114.
12
Diels-Kranz 17 B 1, 1314, w: Liryka staroytnej Grecji, oprac. J. Danielewicz, Warszawa
Pozna 1996 (prze. W. Appel).
13
Herodot, II 23.

You might also like