BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Nie za wszelk cen?

Francuskie opinie na temat
moliwoci Brexitu
Jacek Kubera

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 247/2016
20.06.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

O ewentualnym wyjciu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej

francuscy politycy wypowiadaj si podobnie jak w innych stolicach Europy: Brexit przynisby katastrofalne skutki wszystkim
pastwom Starego Kontynentu i osabiby si oddziaywania
zarwno Zjednoczonego Krlestwa, jak i Unii Europejskiej
w wiecie. Rwnolegle pojawiaj si take inne gosy. Umniejszaj one negatywny wpyw Brexitu i dostrzegaj w nim szans
na zdynamizowanie procesu integracji europejskiej, a nawet na
zwikszenie znaczenia Francji w Europie.
W sondaach wikszo Francuzw deklaruje, e chciaoby
pozostania Wielkiej Brytanii w UE. Takiego zdania jest 58% ogu ankietowanych i a 74% osb w wieku od 18 do 24 lat (BVA,
21-22.04.2016 r.). Za wyjciem Wielkiej Brytanii z UE jest 40%
Francuzw i a 77% sympatykw Frontu Narodowego, a na pytanie,
czy Brexit miaby negatywne skutki dla Zjednoczonego Krlestwa,
tak odpowiedziao 75% osb o pogldach lewicowych, 62%
zwolennikw prawicy i 27% popierajcych Front Narodowy
(BVA). W sondau z przeomu maja i czerwca (Elabe, 31.05-1.06.2016 r.) przeciwnych Brexitowi byo 62%, a popierao go 37%
badanych. Gdyby podobne referendum odbyo si we Francji,
za Franxitem gosowaoby 41% osb (Ipsos-MORI, 25.03-08.04.
2016 r.).
Jeli Brytyjczycy zdecyduj si wyj, bd aowa tego
dla Europy, dla Wielkiej Brytanii, dla Francji, ale przyjm to do
wiadomoci mwi prezydent Franois Hollande w czasie negocjacji midzy premierem Davidem Cameronem a przedstawicielami instytucji i pastw czonkowskich Unii Europejskiej. Francja
w negocjacjach zajmowaa twarde stanowisko, zabiegajc, aby
nie wywoa wraenia o odrbnym traktowaniu Wielkiej Brytanii.

1z5

Stao si jednak inaczej, zwaywszy na fakt, e w opinii Camerona przyjte zapisy

zapewniy specjalny status jego pastwa w UE. Porozumienie to dotyczy m.in.
ograniczenia dostpu migrantw z pozostaych pastw UE do brytyjskich wiadcze
socjalnych i zwolnienia Wielkiej Brytanii pod okrelonymi, nieatwymi do spenienia
warunkami z koniecznoci implementacji zapisw nowych unijnych przepisw. W przypadku nowych traktatw Wielka Brytania nie bdzie zatem zobligowana do tworzenia
z innymi pastwami czonkowskimi coraz cilejszej i bardziej pogbionej wsplnoty.
Po trzecie, Unia Europejska zobowizaa si do podjcia konkretnych dziaa na rzecz
zwikszenia konkurencyjnoci wsplnego obszaru gospodarczego.
Czwarte ustpstwo ze strony Unii Europejskiej i w duej mierze take Francji
dotyczyo londyskiego City. Wielka Brytania domagaa si moliwoci ochrony wasnych
interesw przed niekorzystnymi dla jej rynku finansowego decyzjami Eurogrupy.
Prezydent Francji odpowiada na to, e nie bdzie mg zaakceptowa specjalnego
statusu londyskiego City. Oznaczaoby to, e banki francuskie czy inne europejskie
banki narodowe nie miayby tych samych ogranicze i udogodnie, co brytyjskie instytucje finansowe tylko dlatego, e nie znajduj si w Londynie podkrela Hollande.
Satysfakcjonujcy obie strony kompromis udao si osign dopiero podczas wizyty
Camerona w Paacu Elizejskim. Pary zgodzi si, aby City traktowane byo tak samo
jak pozostae rynki finansowe Europy (dla Londynu bez dyskryminacji), cho Wielka
Brytania nie naley do strefy euro i nie bdzie zobligowana do przyjcia wsplnej
waluty. Holland nie zaakceptowa jednak prawa weta dla Londynu wobec decyzji
podejmowanych w strefie euro. Francuski prezydent wskazywa, e rzd Zjednoczonego Krlestwa nie musi bra udziau w tworzeniu unii walutowej i moe prowadzi
wasn polityk monetarn i ekonomiczn, ale podobnie jak inne decyzje, rwnie
ta bdzie miaa swoje konsekwencje praktyczny brak wpywu na stref euro. Nie
wyobraam sobie, aby Zjednoczone Krlestwo mogo przeszkadza, utrudnia czy
hamowa rozwj strefy euro podsumowa Hollande negocjacje z Wielk Brytani.
Ograniczenie dostpu obywateli Unii Europejskiej mieszkajcych na Wyspach
do brytyjskich wiadcze socjalnych krytykowane jest czsto we Francji jako sprzeczne
z jedn z podstawowych wartoci UE, czyli wolnym przepywem osb. Krytycy przekonuj, e pastwo, ktre walczyo o zapisy chronice przed dyskryminacj londyskie
City, samo chce dyskryminowa swych mieszkacw pochodzcych gwnie ze rodkowej i wschodniej Europy. Zauwaa si te, e w wyniku przyjtych rozwiza po raz
pierwszy oficjalnie zrezygnowano z idei od pocztku przywiecajcej powstaniu Unii
Europejskiej, czyli z denia do stopniowego zacieniania wsppracy midzy pastwami
czonkowskimi. Poza tym, w lad za Zjednoczonym Krlestwem mog pj kolejne
pastwa czonkowskie, dajc gwarancji wyczenia spod unijnej jurysdykcji pewnych
obszarw ich funkcjonowania. Moe by to wic pocztek Europy la carte, co dla
Francuzw przywizanych do idei pogbiania integracji europejskiej jawi si jako
istotne zagroenie.
Cho nikt tego nie przyznaje oficjalnie, francuskie gazety cytuj gosy politykw
i urzdnikw we Francji i w Brukseli niezadowolonych z dodatkowego kopotu, jaki przysporzyo referendum w Wielkiej Brytanii. Nastpuje ono w jednym z najtrudniejszych
momentw dla Unii Europejskiej, silnie podzielonej w kwestii zarzdzania napywem
uchodcw i imigrantw do Europy, a wane sprawy wymagajce wsplnych decyzji

2z5

odkadane s na okres po referendum. Eurodeputowani i przedstawiciele unijnych

instytucji uskarali si wic w trakcie negocjacji, e trac czas na uczestnictwo w rozpisanym przez premiera Camerona show.
Tradycyjnie te wypomina si Brytyjczykom dystans wobec unii walutowej,
strefy Schengen, Karty Praw Podstawowych, unii bankowej, wsplnej polityki obronnej, polityki imigracyjnej i azylowej, a nawet brak wystarczajcej wsppracy midzy
subami policyjnymi czy w dziedzinie sdownictwa karnego. Dla Francuzw sol
w oku jest wywalczony przez Margaret Thatcher w 1984 r. rabat zmniejszajcy ich
skadk do wsplnego budetu z powodu niepenego wykorzystywania przez Wielk
Brytani funduszy z unijnej polityki rolnej. Przypomina si, e dla licznych w Londynie
zwolennikw zacieniania wizi ze Wsplnot Narodw i ze Stanami Zjednoczonymi
wizje Roberta Schumana i Jeana Monneta stanowi zagroenie dla ich brytyjskiej
tosamoci. Wielu Francuzw uwaa, e Brytyjczykom generalnie obca jest idea
zjednoczonej Europy. Jacques Delors, byy przewodniczcy Komisji Europejskiej
przekonywa w 2012 r., e mieszkajcych po drugiej stronie Kanau La Manche w Unii
Europejskiej interesuje przede wszystkim aspekt ekonomiczny. Dla przeciwwagi powiedzmy, e brak identyfikacji Brytyjczykw z Uni Europejsk dla czci komentatorw
francuskich wiadczy przede wszystkim o mankamentach tej organizacji. Francuzi
przyznaj, e rwnie w ich kraju nie brak eurosceptykw, a Francja jako pierwsza
odrzucia w referendum z 2005 r. konstytucj europejsk. Nie kto i inny take jak
Francja generaa de Gaullea dwukrotnie blokowaa wejcie Wielkiej Brytanii do Unii
(w 1963 r. i 1967 r.), ktre nastpio dopiero w 1973 r.
We Francji czciej ni w Polsce czy w Niemczech przeczyta mona neutralne
lub nawet pozytywne opinie na temat rezygnacji Wielkiej Brytanii z czonkostwa w Unii
Europejskiej. Istnieje pogld, e jeli Brytyjczycy rzeczywicie chc opuci Uni, to
trudno. Taki pogld gosz zarwno zdeklarowani przeciwnicy UE (Front Narodowy,
ktry dy do Franxitu), jak i zwolennicy pogbienia integracji. Zdaniem tych drugich
naley dy do uniknicia groby Brexitu, jednak nie za wszelk cen, a na pewno
nie za cen modyfikacji prawa wsplnotowego i zakwestionowania podstawowych
wartoci europejskich. Na lewicy uwaa si, e Francja nie powinna przyglda si
bezczynnie wzrostowi antyunijnej (antyeuropejskiej) retoryki. Kiedy okazuje si,
e metoda maych krokw przynosi odwrotne do zamierzonych skutki i doprowadza
do kwestionowania postpu dalszej integracji, potrzeba zdecydowanych dziaa. Odpowiedzi na referendum brytyjskie powinno by wzmocnienie strefy Schengen i prowadzenie prawdziwej polityki kontroli zewntrznych granic. Przyjmujc t perspektyw,
najgorsz rzecz, jak mogaby zrobi Francja, byoby powicenie projektu europejskiego dla ratowania Wielkiej Brytanii i jej onierza Davida Camerona (jak wyrazia
si o nim francuska eurodeputowana, socjalistka Pervenche Bers).
Obecny czas jest zatem szans na zaproponowanie przez Francj wasnych
pomysw odnoszcych si do projektu unijnego. Pogld ten podzielaj politycy rnych
opcji. aden z nich, z wyjtkiem eurosceptycznego Frontu Narodowego, nie chce
Brexitu przynisby on osabienie caej UE i zagroziby jej fragmentacj. Tak naprawd jednak, referendum w Wielkiej Brytanii i ryzyko jej wyjcia z Unii Europejskiej
jest jedynie przejawem duo powaniejszego niebezpieczestwa braku wiary w sens
dalszej integracji, ktry dotyczy w coraz wikszym stopniu wszystkich pastw czon-

3z5

kowskich. Z tego wzgldu Hollande zadeklarowa, e niezalenie czy Wielka Brytania

pozostanie w Unii, czy te nie podejmie on inicjatywy na rzecz wzmocnienia i zdynamizowania strefy euro. Podobnie wypowiada si jego gwny adwersarz Nicolas Sarkozy.
Unia Europejska wymaga przeksztace, dlatego chciaby on, aby Francja w 2017 r.,
po kolejnych wyborach prezydenckich, zainicjowaa prace nad nowym traktatem
wzmacniajcym zarzdzanie strefami euro i Schengen. Cho nie wyobraa sobie Unii
bez Wielkiej Brytanii, jasno przedstawia priorytety: Z Brexitem lub bez, trzeba bdzie
gruntownie przebudowa projekt europejski.
W sprawie konsekwencji ekonomicznych Brexitu przewaaj opinie, e byoby
to wydarzenie niekorzystne dla Francji i pozostaych pastw Unii. Cytowany jest raport
Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju, gdzie stwierdza si, e opuszczenie
Unii Europejskiej przez Wielk Brytani, drug gospodark w Europie i pit w wiecie,
miaoby powaane konsekwencje ekonomiczne w rednim i dugim okresie dla wszystkich czonkw OECD, w szczeglnoci za dla pastw europejskich. Wsplny rynek
znalazby si w stanie totalnej destabilizacji, a jego ponowne zrwnowaenie odbioby
si niekorzystnie na Francji, zwikszajc przewag ekonomiczn Niemiec. Z kolei raport przygotowany przez Foreign Policy Centre podkrela fakt, e obecnie 52% bezporednich inwestycji brytyjskich skierowanych jest do pastw Unii Europejskiej, w tym
prawie 9% do Francji. Wyjcie Wielkiej Brytanii z UE oznaczaoby zahamowanie tych
inwestycji. Szacuje si te, e w nowej sytuacji Francja musiaaby wpaca o 1,9 mld euro
wicej do unijnego budetu (Niemcy o 2,5 mld, Wochy o 1,4 mld), a spadek francuskiego PKB wynisby od 0,06 do 0,27%.
We Francji syszalne s rwnie opinie, e Brexit nie miaby powanych ekonomicznych skutkw dla reszty Europy, gdy wymiana handlowa midzy Wielk Brytani
a UE byaby kontynuowana. Opuszczenie Unii przez Wielk Brytani mogoby by przede
wszystkim uciliwe dla Francuzw pracujcych w Londynie (a take dla Brytyjczykw
chccych pracowa w Europie), ktrzy musieliby stara si o wiz pracownicz. We
wszystkich niemal analizach podkrela si, e najbardziej na Brexicie stracioby samo
Zjednoczone Krlestwo. Przez kolejne lata nastpowaby spadek wartoci funta brytyjskiego i spadek PKB (od 0,8% do nawet 3%), i to nawet w przypadku podpisania umowy
o wolnym handlu midzy Londynem a Bruksel; zmniejszyyby si rwnie przychody
mieszkacw Wielkiej Brytanii. Liczne banki i towarzystwa finansowe przeniosyby si
do pastw gwarantujcych dostp do wsplnego rynku europejskiego. Pary (najblisza
Londynowi metropolia z pracownikami sektora finansowego o dobrej renomie) i Frankfurt n. M. (siedziba Europejskiego Banku Centralnego) miayby wwczas najwiksze
szanse na zajcie po Londynie miejsca finansowej stolicy Europy. Gony by wywiad
francuskiego ministra gospodarki Emmanuela Macrona (Financial Times 3.03.2016 r.),
w ktrym ostrzeg, e w dniu, kiedy zakoczy si czonkostwo Zjednoczonego Krlestwa
w UE, Francja bdzie zachcaa sektor finansowy do przeprowadzenia si do Parya.
Przywoywane s zapowiedzi holdingu HSBC, ktry w przypadku Brexitu stworzy
w Paryu 1000 miejsc pracy. Cytowany jest te Evening Standard, gdzie mwi si
o koniecznoci likwidacji w City nawet 100 000 miejsc zatrudnienia. Cz komentatorw zauwaa, e ch zatrzymania kapitau przez Londyn oznaczaoby konieczno
przyjcia dotychczas omijanych przez brytyjski rynek regulacji, co zmniejszyoby
jego atrakcyjno na rzecz pozostaych rynkw europejskich.

4z5

Rezygnacja z czonkostwa w UE nie opacaaby si Brytyjczykom take z innego

powodu. Prezydent Hollande w czasie szczytu francusko-brytyjskiego w Amiens (3.03.
2016 r.) zapowiedzia, e wraz z Brexitem Francja nie bdzie ju blokowaa stacjonujcym w Calais tysicom uchodcw i imigrantw dostpu do prowadzcego do Wielkiej
Brytanii tunelu pod Kanaem La Manche. Brexit oznaczaby bowiem wypowiedzenie
bilateralnej umowy z Touquet z 2003 r. zezwalajcej na przeprowadzanie wsplnych
kontroli po obu stronach granicy. Gdyby osoby, ktre obecnie wszelkimi sposobami
prbuj dosta si do tunelu, znalazy si po drugiej stronie La Manche, Brytyjczycy
zmuszeni byliby do ich przyjcia.
Odpyw Brytyjczykw z Brukseli mgby zwikszy znaczenie Francji i jzyka
francuskiego w instytucjach unijnych, a take wpyw Parya na ksztatowanie polityki
europejskiej. Z drugiej strony wzrosoby take znaczenie Niemiec, ktre nawet jeli
dzi wystpuj w tandemie z Francj, to ju teraz odgrywaj w Europie dominujc
rol. Politycznym i do prawdopodobnym skutkiem Brexitu byoby opuszczenie
Zjednoczonego Krlestwa przez Szkotw, ktrzy mieliby okazj do powtrzenia referendum niepodlegociowego i z pewnoci chcieliby pozosta w Unii Europejskiej.
W Brexicie cz politykw francuskich widzi szans na przypieszenie integracji Europy. Francuzi podkrelaj, e europarlamentarzyci z Wielkiej Brytanii w duej
mierze osabiali francusko-niemieckie inicjatywy. Przewaaj jednak gosy, e wzmocnienie Unii Europejskiej bez Wielkiej Brytanii jest wielk iluzj. Brytyjczycy nie
uniemoliwiaj rozwoju integracji europejskiej, a ich wyjcie z UE nie musi oznacza
wzmocnienia osi Pary-Berlin. Ponadto Francuzi zauwaaj, e w Wielkiej Brytanii
rozumie si przywizanie do jednostkowych wolnoci czy konieczno aktywnej walki
z terroryzmem. Doceniaj take si wojskow Brytyjczykw, ich zdolno do przeprowadzania zewntrznych interwencji, a take zwizki ze Stanami Zjednoczonymi
i ich potencja dyplomatyczny.
Brexit nie jest wic z pewnoci tym, czego Francuzi chcieliby dla siebie i dla
Europy. Jako wsptwrcy projektu europejskiego, widz w Unii Europejskiej sposb
na realizacj swych priorytetowych celw. Zdaj sobie spraw, e znaczenie UE zalee
bdzie nie tylko od wysikw Francji czy Niemiec, ale take od zdolnoci uczestnictwa w tych dziaaniach takich pastw, jak Wielka Brytania. W gosach krytykujcych
Zjednoczone Krlestwo odnale mona zniecierpliwienie i rozczarowanie, e tak
czsto wykazuje ono asertywno w stosunku do propozycji zacieniania wsppracy
w Europie. Relacje midzy obydwoma pastwami charakteryzuje zarwno przyja,
zaufanie, jak i rywalizacja i wzajemny podziw. Dyskusje we Francji na temat Brexitu
w duym stopniu relacj t odzwierciedlaj.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Jacek Kubera dr, socjolog i romanista, autor prac z zakresu socjologii migracji, narodu
i stosunkw etnicznych oraz socjologii miasta, adiunkt w Instytucie Zachodnim.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

5z5