Professional Documents
Culture Documents
STRESZCZENIE. Rozwj cywilizacji, czyli zmiany spoeczne, ekonomiczne i technologiczne, a take postpy naukowe, dziaaj jako siy
przeksztacajce zasady opieki medycznej w szczeglnoci opieki diabetologicznej. Z jednej strony pojawi si uznany przez wiele grup
eksperckich midzynarodowych organizacji priorytet realizowania opieki diabetologicznej skupionej na osobie pacjenta. Z drugiej strony jednak epidemiczny charakter cukrzycy, czyli bardzo dua wielko populacji osb wymagajcych opieki diabetologicznej, stwarza konieczno
oglnych, czyli systemowych regulacji opieki diabetologicznej i dziaa lekarza. Maj one rny charakter. Powstaj menederskie nakazy
odnoszce si do praktyki lekarskiej. Stwarzaj one konflikt z indywidualnym ujciem opieki lekarskiej. Pojawia si praktyczny problem: jak
usuwa ten konflikt z utrzymaniem priorytetu zasady indywidualnej opieki skupionej na osobie pacjenta, jak utrzyma priorytet indywidualnych potrzeb pacjentw?
W opracowaniu problem ten poddano opartej na wasnym dowiadczeniu, dyskusji i sformuowano prb odpowiedzi na te powane pytania.
Podstawowym warunkiem, codziennie skutecznej, opieki medycznej dla osb z cukrzyc jest zbudowanie aktywnego, intelektualnego oraz
emocjonalnego zaangaowania do realizacji zalece leczniczych. Powinno ono mie pozytywny, oparty na zaufaniu miedzy lekarzem i pacjentem
charakter. Caoksztat tego rodzaju intelektualnych (edukacja) i emocjonalnych (zaufanie) uwarunkowa okreli mona mianem motywacji
terapeutycznej. Zapewnia ona korzystn przestrzegalno realizacji leczenia. Do tego celu potrzebne s dziaania lekarza pozytywnie ksztatujce osobowo pacjenta, jego zdolno do radzenia sobie ze stresem, do pozyskiwania wsparcia spoecznego. Zwiksza si w ten sposb
odporno psychospoeczna pacjentw. Powstaj warunki do uzyskiwania lepszej jakoci wynikw leczenia i ycia chorych na cukrzyc.
Sowa kluczowe Cukrzyca, zaburzenia psychospoeczne, stres chorowania, komunikacja lekarz-pacjent, motywacja lecznicza, opieka
skupiona na osobie pacjenta.
SUMMARY. New, post-modernistic civilization it means social, economical and technological transformations and also medical scientific
progress act as strong forces changing the values and methods of the medical care, especially of the diabetological care. On one hand the
recommended by almost all international organizations and the medical profession principle of patient-centered care has been accepted
with engagement by practitioners. In the same time such factors like epidemic character of diabetes mellitus morbidity it means the magnitude of the diabetic population creates the necessity of the more general, systemic, administrative regulations of the diabetological care.
The managerial orders guiding the diabetological practice are formed. They may be in conflict with the rule of patient-centered care. The
problem arises: how to remove this conflict in the way preserving the superiority of the individual patient interest?
In the paper this problem is discussed and pertinent proposals of several basic principles of its solution, in real life practice, are presented.
One of the very essential conditions of organizing the effective, optimal medical care for persons with diabetes mellitus, in the real world
surroundings, is the constitution of the active, intellectual and emotional, also social and educational engagement of the patient in the every
day realization of medical recommendations. It should have the positive, based on mutual confidence between physician and patient character.
The whole spectrum at such intellectual, emotional, social, educational and economical adaptations could be named as therapeutic motivation.
It assures the efficient compliance. For achieving such attitude the physician should positively influence the patient personality, his ability of
coping with stresses and organizing the social support. In this way the psychosocial resistance of the patients is increasing. The conditions
for better quality of therapy outcomes and life are arising.
Key words Diabetes mellitus stress of diabetes mellitus therapy, communication between physician and patient, therapeutic motivation,
patient-centered care.
WPROWADZENIE
Fakt zachorowania na dugotrwa chorob jak jest
cukrzyca, konieczno codziennych wysikw terapeutycznych, obserwacja zmiennych wynikw leczenia ikruchoci uwarunkowanego leczeniem zdrowia, pogorszenie
sytuacji spoecznej iekonomicznej, to lista stresw dziaajcych na pacjenta. Konieczne jest wyzwolenie go ztakiej sytuacji przez umiejtne indywidualne rozpoznanie,
oddziaywanie terapeutyczne iwzmocnienie odpornoci
psychospoecznej. Jest to sfera dziaa psychologicznych
wleczeniu cukrzycy iosiganiu dobrej jakoci ycia przez
pacjentw (1, 2, 3).
Historia. Podkrela to rozwj analizy egzystencjalnej
ihumanistycznej psychologii. Kierunek ten tworzyli Biswanger (Szwajcaria), Frank (Austria) iPopielarski (Polska). Ta pierwsza analiza nawizuje do bardziej optymistycznego odamu filozofii egzystencjalnej (Kierkegaard),
ta druga jest jej rozwiniciem. Zakada, e kady czowiek
przychodzi na wiat zwewntrznym deniem poszukiwania iznajdowania sensu ycia. Sens ycia znajduje si
urzeczywistniajc wartoci (4). Jest ich wiele. Pacjent
moe sugerowa je lekarzowi iodwrotnie.
10
Czy Pani/Pan odczuwaa/odczuwa w ostatnim okresie lk lub depresj albo brak chci do poprawy
swojego ycia
TAK NIE
2.
TAK NIE
3.
Czsto myl, e jest to niesprawiedliwe mie cukrzyc podczas, gdy inni ludzie s tak zdrowi
TAK NIE
4.
Nadzieja, aby prowadzi normalne ycie majc cukrzyc jest bardzo maa
TAK NIE
5.
Waciwa, pena kontrola cukrzycy wymaga zbyt duo powicenia oraz jest bardzo niewygodna jej
wykonywanie to zbyt due obcienie dla mnie
TAK NIE
11
Negacja choroby:
6.
TAK NIE
7.
TAK NIE
8.
TAK NIE
9.
TAK NIE
TAK NIE
11.
Czy Pani/Pan jest zadowolona/y z jakoci (poziomu) i organizacji opieki, ktr w zakresie cukrzycy
otrzymuje od lekarza i medycznego personelu w cigu ostatniego roku
TAK NIE
12.
Czy Pani/Pan odwiedza/a osoby, ktre nie s lekarzami lub pielgniarkami z dyplomem czyli osoby
wiadczce tzw. nie-konwencjonaln, znachorsk medycyn aby leczy swoja cukrzyc
TAK NIE
Wyniki oglne:
Psychologiczne zaburzenia:
Obecne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nieobecne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dodatkowe dane
12
3. Wynegocjowanie z lekarzem swoich nowych, realistycznych, indywidualnych celw leczenia (np. wysokoci glikemii, HbA1C itd.).
4. Przeanalizowanie przyczyn powstania wrogoci
wstosunku do cukrzycy ido opieki diabetologicznej
wcelu ich usuwania.
5. Optymalizacja wsparcia spoecznego uzyskanie lepszego zrozumienia ipomocy ze strony rodziny, przyjaci, innych chorych na cukrzyc, ssiadw, spoeczestwa itd., niekiedy zmobilizowanie si do altruistycznej
pomocy innym.
6. Zaangaowanie si waktywne rozwizywanie swoich
problemw pytania dla pacjenta: dlaczego wyniki s
niezadawalajce, czy powstay nowe okolicznoci yciowe imedyczne, czy styl ycia powoduje trudnoci
wleczeniu, czy na leczenie wpywa sytuacja materialna,
trudnoci wpracy, dodatkowa choroba?
Rozpoznanie. Zpowyszych wzgldw celowe bywa
take ocenianie postawy, poziomu satysfakcji zleczenia
iosigni yciowych pacjentw, atake ich ustosunkowanie si do przyszych zada. Moe wtym zakresie pomc
lista pyta:
1. Oczekuj przyszych zdarze dalszego biegu ycia
znadziej, optymizmem, wiar wpowodzenie:
TAK = + 1 punkt
2. Nie umiem sobie wyobrazi, jak bdzie wygldao
moje ycie za 2 lub 3 lata:
TAK = - 1 punkt
3. Przyszo wydaje mi si korzystna, raczej pozbawiona
zagroe:
TAK = + 1 punkt
4. Wydaje mi si, e moje sprawy yciowe nie bd si
tak ksztatowa, jak bym chcia:
TAK = - 1 punkt
5. Przyszo przyniesie mi zadowolenie zycia:
TAK = + 1 punkt
6. W yciu spodziewam si wicej zych ni dobrych
chwil:
TAK = - 1 punkt
7. Umiem zapewni sobie chwile spokoju iwytchnienia
od napicia izdenerwowania:
TAK = + 1 punkt
8. Nie mam si iczasu na osignicie moich celw izaspokojenie potrzeb:
TAK = - 1 punkt
9. Nie mam odczucia, e ponosz klsk wyciu:
TAK = + 1 punkt
10. Nie widz sensu wstaraniach oosignicie moich celw, poniewa nie jest to moliwe:
TAK = - 1 punkt
Ocena pacjent. Kada odpowied na TAK wkolejnych pytaniach daje 1 punkt dodatni (pytania 1, 3, 5, 7,
9) lub jeden punkt ujemny (pytania 2, 4, 6, 8, 10). Suma
punktw przy wszystkich odpowiedziach na TAK wynosi
wic zero. Jeli jest ona jednak wiksza od 2, stan emocjonalny ipostawa wobec problemw yciowych s korzystne, frustracja nie grozi. Jeeli jednak przewaaj punkty
ujemne: suma wynosi 2 punkty ujemne lub wicej, jest to
wskazaniem, e postawa pacjenta jest zbyt pesymistyczna,
depresyjna, niesprzyjajca osiganiu lepszych wynikw
leczenia cukrzycy.
4. ZWIKSZANIE ODPORNOCI
PSYCHOSPOECZNEJ OSB ZCUKRZYC
Skuteczno leczenia cukrzycy zaley od zachowa
idziaa najpierw dziecka, modzieca, apniej dorosego ju czowieka, czy si wic zcharakterem rozwoju
jego psychofizycznej sylwetki. Ksztatowanie osobowoci
odbywa si pod cigym naporem wiadomoci istnienia
cikiej choroby, wpywu zmniejszajcej si roli wrodzinie, szkole, grupie rwieniczej, rodowisku pracy ispoecznoci. Jest interesujce, e wpyw tych faktw moe
wzbogaca osobowo, pogbia idoskonali etyczny
imoralny stosunek do wiata iludzi. Moe by jednak inaczej. Dobra kontrola lecznicza przy obecnie stosowanych
metodach terapii zawsze pojawia si jako wynik celowych
zachowa lub prozdrowotnego stylu ycia, ktry chory na
cukrzyc realizuje stale iwszdzie, wyciu codziennym,
wpracy, wczasie rekreacji. Jest to rutyna postpowania,
dotyczca programu dnia iduszych okresw, awpraktyce - diety, wstrzykni insuliny, samokontroli metabolicznej. Jej powodzenie wpraktyce warunkuje kondycj
chorego, jego zdrowie, awic mono wzbogacenia ycia
iosobowoci, jego normalizacji oraz realizacj podanych wartoci icelw yciowych, intelektualnych, emocjonalnych, rodzinnych, spoecznych imaterialnych. Zesp
leczcy chorego na cukrzyc typu 1 musi wic dysponowa
umiejtnoci interwencji wstyl ycia, wformowanie zachowa prozdrowotnych chorego (4, 5, 6).
Jak to wynika zprzegldu problemw psychospoecznych, jakie rodz si zfaktu chorowania na cukrzyc typu
1., uosb tych istnieje konieczno zwikszania ich psychicznej odpornoci na stres.
Mona wymieni tutaj nastpujce sposoby
oddziaywania.
1. Przekazanie chorym konstruktywnych schematw poznawczych, umiejtnoci i motywacji do dziaa na
rzecz celw leczniczych. S to programy edukacji zdrowotnej, samokontroli, rehabilitacji, samopomocy iinne.
2. Wytwarzanie wstrukturze mylenia chorych dominujcych idei zwizanych zgwnymi celami yciowymi
ileczniczymi:
-- wytworzenie postawy pozytywnej akceptacji dla powyszych potrzeb - take wrd czonkw rodziny,
-- potrzeba wytrenowania wrealizacji reimu leczniczego, wspenianiu roli leczniczej; asymilacja zachowa
leczniczych przez czonkw rodziny,
13
PIMIENNICTWO
1. Tato J, Czech A: Diabetologia, t.1 i2, PZWL, Warszawa, 2001.
2. Tato J, Czech A, Bernas M, Szczeklik-Kumala Z,
Biernacka E: Socjologia cukrzycy, Wyd. Eskulap,
d, 2013.
3. Heszen-Niejodek I, Sk H: Psychologia zdrowia,
Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2007.
4. Tato J: Filozofia w medycynie, PZWL, Warszawa,
2003.
5. Heszen-Niejodek I: Wymiar duchowy azdrowie. W:
Z. Juczyski, N. Ogiska-Bulik (red.): Zasoby osobiste i spoeczne sprzyjajce zdrowiu jednostki (s. 33-
14