You are on page 1of 7

JAN TATO

ZNACZENIE PSYCHOSPOECZNYCH ASPEKTW


WOSIGANIU LEPSZYCH WYNIKW LECZENIA
IJAKOCI YCIA OSB ZCUKLRZYC
SIGNIFICANCE OF THE PSYCHOSOCIAL ASPECTS FOR REACHING THE
BETTER QUALITY OF THERAPY AND LIFE OF PERSONS WITH DIABETES
MELLITUS
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Sekcja Diabetologii Spoecznej Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego

STRESZCZENIE. Rozwj cywilizacji, czyli zmiany spoeczne, ekonomiczne i technologiczne, a take postpy naukowe, dziaaj jako siy
przeksztacajce zasady opieki medycznej w szczeglnoci opieki diabetologicznej. Z jednej strony pojawi si uznany przez wiele grup
eksperckich midzynarodowych organizacji priorytet realizowania opieki diabetologicznej skupionej na osobie pacjenta. Z drugiej strony jednak epidemiczny charakter cukrzycy, czyli bardzo dua wielko populacji osb wymagajcych opieki diabetologicznej, stwarza konieczno
oglnych, czyli systemowych regulacji opieki diabetologicznej i dziaa lekarza. Maj one rny charakter. Powstaj menederskie nakazy
odnoszce si do praktyki lekarskiej. Stwarzaj one konflikt z indywidualnym ujciem opieki lekarskiej. Pojawia si praktyczny problem: jak
usuwa ten konflikt z utrzymaniem priorytetu zasady indywidualnej opieki skupionej na osobie pacjenta, jak utrzyma priorytet indywidualnych potrzeb pacjentw?
W opracowaniu problem ten poddano opartej na wasnym dowiadczeniu, dyskusji i sformuowano prb odpowiedzi na te powane pytania.
Podstawowym warunkiem, codziennie skutecznej, opieki medycznej dla osb z cukrzyc jest zbudowanie aktywnego, intelektualnego oraz
emocjonalnego zaangaowania do realizacji zalece leczniczych. Powinno ono mie pozytywny, oparty na zaufaniu miedzy lekarzem i pacjentem
charakter. Caoksztat tego rodzaju intelektualnych (edukacja) i emocjonalnych (zaufanie) uwarunkowa okreli mona mianem motywacji
terapeutycznej. Zapewnia ona korzystn przestrzegalno realizacji leczenia. Do tego celu potrzebne s dziaania lekarza pozytywnie ksztatujce osobowo pacjenta, jego zdolno do radzenia sobie ze stresem, do pozyskiwania wsparcia spoecznego. Zwiksza si w ten sposb
odporno psychospoeczna pacjentw. Powstaj warunki do uzyskiwania lepszej jakoci wynikw leczenia i ycia chorych na cukrzyc.
Sowa kluczowe Cukrzyca, zaburzenia psychospoeczne, stres chorowania, komunikacja lekarz-pacjent, motywacja lecznicza, opieka
skupiona na osobie pacjenta.
SUMMARY. New, post-modernistic civilization it means social, economical and technological transformations and also medical scientific
progress act as strong forces changing the values and methods of the medical care, especially of the diabetological care. On one hand the
recommended by almost all international organizations and the medical profession principle of patient-centered care has been accepted
with engagement by practitioners. In the same time such factors like epidemic character of diabetes mellitus morbidity it means the magnitude of the diabetic population creates the necessity of the more general, systemic, administrative regulations of the diabetological care.
The managerial orders guiding the diabetological practice are formed. They may be in conflict with the rule of patient-centered care. The
problem arises: how to remove this conflict in the way preserving the superiority of the individual patient interest?
In the paper this problem is discussed and pertinent proposals of several basic principles of its solution, in real life practice, are presented.
One of the very essential conditions of organizing the effective, optimal medical care for persons with diabetes mellitus, in the real world
surroundings, is the constitution of the active, intellectual and emotional, also social and educational engagement of the patient in the every
day realization of medical recommendations. It should have the positive, based on mutual confidence between physician and patient character.

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2


www.medycyna-metaboliczna.pl

The whole spectrum at such intellectual, emotional, social, educational and economical adaptations could be named as therapeutic motivation.
It assures the efficient compliance. For achieving such attitude the physician should positively influence the patient personality, his ability of
coping with stresses and organizing the social support. In this way the psychosocial resistance of the patients is increasing. The conditions
for better quality of therapy outcomes and life are arising.
Key words Diabetes mellitus stress of diabetes mellitus therapy, communication between physician and patient, therapeutic motivation,
patient-centered care.

WPROWADZENIE
Fakt zachorowania na dugotrwa chorob jak jest
cukrzyca, konieczno codziennych wysikw terapeutycznych, obserwacja zmiennych wynikw leczenia ikruchoci uwarunkowanego leczeniem zdrowia, pogorszenie
sytuacji spoecznej iekonomicznej, to lista stresw dziaajcych na pacjenta. Konieczne jest wyzwolenie go ztakiej sytuacji przez umiejtne indywidualne rozpoznanie,
oddziaywanie terapeutyczne iwzmocnienie odpornoci
psychospoecznej. Jest to sfera dziaa psychologicznych
wleczeniu cukrzycy iosiganiu dobrej jakoci ycia przez
pacjentw (1, 2, 3).
Historia. Podkrela to rozwj analizy egzystencjalnej
ihumanistycznej psychologii. Kierunek ten tworzyli Biswanger (Szwajcaria), Frank (Austria) iPopielarski (Polska). Ta pierwsza analiza nawizuje do bardziej optymistycznego odamu filozofii egzystencjalnej (Kierkegaard),
ta druga jest jej rozwiniciem. Zakada, e kady czowiek
przychodzi na wiat zwewntrznym deniem poszukiwania iznajdowania sensu ycia. Sens ycia znajduje si
urzeczywistniajc wartoci (4). Jest ich wiele. Pacjent
moe sugerowa je lekarzowi iodwrotnie.

Badania zalenoci midzy chorowaniem na cukrzyc


azaburzeniami osobowoci, emocjonalnoci imotywacji
pacjentw prowadzi wPolsce wiele orodkw szczeglnie zesp I. Heszen (Wysza Szkoa Psychologii Spoecznej, Warszawa) (4, 5, 6).
Cukrzyca jest chorob obardzo szczeglnym charakterze. Ma charakter przewleky ale wymaga codziennych
interwencji terapeutycznych. Wraz zupywem czasu jej
kliniczne objawy ulegaj nasileniu, pojawiaj si rnego rodzaju powikania ichoroby dodatkowe. Jednoczenie pacjent moe dowiadcza utrudnie emocjonalnych,
spoecznych iekonomicznych.
Powysze okolicznoci powoduj, e zarwno leczenie
jak iprzezwycienie yciowych utrudnie pacjentw ma
wielokierunkowy charakter obejmuje dziaania od terapeutycznych efektw biologicznych do wpyww budujcych specjaln -emocjonaln ipsychospoeczn odporno
osb zcukrzyc (tab. 1).
Potrzebne jest budowanie skutecznej umiejtnoci ycia
zcukrzyc czyli zwikszanie siy yciowej pacjentw (7,
8). Tego rodzaju denie stwarza potrzeb psychospoecznej definicji cukrzycy.

Tab. 1. Osobniczy (personalny) ukad patologii w cukrzycy.

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2


www.medycyna-metaboliczna.pl

Odczuwanie dobrej jakoci ycia jest uchorych na


cukrzyc czsto wyranie zmniejszone. Ztego wzgldu
tego rodzaju definicj cukrzycy - zpunktu widzenia codziennych, yciowych problemw osb zcukrzyc mona sformuowa nastpujco:
Psychospoeczna definicja cukrzycy
1. Okrelenie potrzeb psychospoecznych iedukacyjnych
wcelu uatwienia kompleksowego nauczania zachowa istylu ycia, ograniczajcach negatywne wpywy
cukrzycy.
2. Wytworzenie pozytywnej motywacji, ulepszenie zrozumienia siebie iinnych, denie do wykreowania aktywnej postawy wobec zmiany wartoci yciowych.
3. Zwikszenie odpornoci psychospoecznej izdolnoci
ograniczenia wpywu cukrzycy na karier spoeczn.
4. Przeciwdziaanie lkowi, depresji, zmczeniu, frustracji.
5. Nabycie penej sprawnoci wsamokontroli cukrzycy
iregulacji dawek lekw.
6. Uksztatowanie osobowoci zdolnej do speniania
rl spoecznych, do osignicia dobrej jakoci ycia
iemancypacji, do zwalczania dyskryminacji (8, 9).
Dziaania lekarza powinny obejmowa rne kierunki
wymienione wpowyszej definicji (tab. 2).
Obok patofizjologicznej diagnostyki ikontroli zaburze
metabolicznych wskazane jest wic okrelanie caej skali zaama emocjonalnych, spoecznych itake zakresu
dyskryminacji ekonomicznej. Tego rodzaju opieka diabetologiczna przynosi nie tylko osiganie lepszej jakoci
wynikw leczenia ale take jakoci ycia pacjentw (8, 9).

WPYW CHOROWANIA NA CUKRZYC


NA OSOBOWO (STAN EMOCJONALNY)
PACJENTW
1. ZABURZENIA OSOBOWOCI
Wymiary czynnociowe i jakociowecechy osobowoci s
okreleniami przydatnymi wdiagnostyce klinicznej zaburze
osobowoci uchorych na cukrzyc. Lekarz zawsze powinien
dy do ustalenia wiodcych cech osobowoci swojego pacjenta wcelu ich wykorzystania wpraktyce leczniczej.
Naley wic zawsze wiedzie: 1) do czego pacjent dy,
2) czy umie okreli swoje podstawowe cele yciowe
ilecznicze, 3) czy umie zrezygnowa zdoranych przyjemnoci, aby zrealizowa odlegy, ale gwny cel, 4) czy
odczuwa motywy izna sposoby osignicia celu, 5) jaka
jest rzeczywista sprawno jego dziaania, 6) czy potrafi kontrolowa swoje pobudzenia emocjonalne zwizane
zchorob, 7) jak zachowa si wsytuacjach dodatkowego
stresu, 8) czy dy do podejmowania zada trudnych, czy
te atwo si wycofuje, 9) czy skupia si na wykonywaniu
istoty zadania, czy tylko na zewntrznym obrazie (jak
wypadnie) wykonywania zada, powstajcym woczach
innych ludzi, 10) czy ludzi, przedmioty iwydarzenia ocenia tylko zpozycji wasnych interesw i korzyci, czy
te dostrzega potrzeby innych osb iangauje si wich
realizacj, 11) czy sprawnie przystosowuje si do zmian
zachodzcych w jego bliszym i dalszym rodowisku

Tab. 2. Doktryna caociowej, partnerskiej opieki skupionej na osobie pacjenta z cukrzyc.

10

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2


www.medycyna-metaboliczna.pl

spoecznym, 12) czy zachowanie przed chorob iobecnie


wpodobnych sytuacjach byoby zblione.
W zakres osobowoci wchodz take przekonania,
awic osobiste, zabarwione emocjonalnie opinie, pogldy,
take opinie bardziej zobiektywizowane ipostawy, awic
itrwaa gotowo do reagowania wokrelony sposb, predyspozycja do okrelonych zachowa. S to mechanizmy
widzenia siebie iwiata. Oczywicie ulegaj one przemianom. Osobowo jest struktur dynamiczn. Zmienia si
wwyniku integrowania, awic scalania rnych poznawczych iemocjonalno-motywacyjnych mechanizmw regulujcych stosunek jednostki do siebie, do swojej choroby,
do swojego zdrowia ido otoczenia oraz kontrol wasnego
dziaania. Pochodn osobowoci jest hierarchia wartoci
icelw.
Edukacyjna regulacja osobowoci umoliwia psychospoeczne przystosowanie jednostki, jej ja do swoich
biologicznych imetodycznych warunkw ipotrzeb, atake do otoczenia, do rodowiska wewntrznego izewntrznego (10, 11).

2. RODZAJE ZABURZE EMOCJONALNYCH


IMOTYWACYJNYCH WCUKRZYCY
Istnieje kilkadziesit stanw emocjonalnych lub uczuciowych: strach, lk, przygnbienie, gniew, rado, rozpacz, wstyd, przeraenie, wdziczno, przyja, mio
itd.
Do typowych emocji wprzebiegu cukrzycy mona zaliczy (12, 13):
-- poczucie winy lub kalectwa;
-- reakcje na poczucie zagroenia egzystencji, bezradno
icierpienie;
-- reakcje na zmniejszenie odczuwania wasnej wartoci
izwikszenie zalenoci od osb drugich;
-- obawa przed sprawianiem blu rodzinie ibliskim;
-- wpyw depresyjny zjednej strony - ostatecznoci rozpoznania klinicznego cukrzycy typu 1, azdrugiej - niepewno rokowania.
Stan emocjonalny jest neurofizjologiczn miar wyraania stosunku podmiotu (chorego) do siebie, swojego

organizmu, wasnego dziaania, do innych ludzi, zjawisk,


rzeczy lub wydarze.
Ma on swoje wykadniki psychologiczne ifizjologiczne. Wywiera wpyw na motywy izdolno do dziaania.
Gbsze emocje s take silnym czynnikiem motywacyjnym. Skaniaj do nasilenia aktywnoci lub j poraaj.
Wynika to ztreci emocji oraz jej dodatniego lub ujemnego charakteru. Do dodatnich emocji nale te, ktre cz
si zuczuciem przyjemnoci, np. rado, satysfakcja ze
zrozumienia sytuacji, uczucie wypenienia celu. Pacjent
zazwyczaj dy do podtrzymania dopywu bodcw do
tego rodzaju emocji. Do ujemnych emocji nale zkolei
te, ktre wywouj przykro lub depresje iosabiaj aktywno, np. smutek lub niekiedy strach (14).
Silne emocje z reguy cz si ze zmianami w aktywnoci ukad nerwowego orodkowego iszczeglnie
autonomicznego. Mog wywoywa zmiany wpercepcji
bodcw zmysowych, wruchliwoci, zmienia czynno
serca ittnic, pobudza katabolizm, sprzyja glikogenolizie, zmienia glikemi itd.
Stany emocjonalne mona podzieli na: 1) nastroje emocje onieznacznym nasileniu iczsto dugim (dnie,
tygodnie) okresie trwania, 2) wzruszenie - emocje nage
ikrtkie, skojarzone zreguy zneurowegetatywnymi odczynami oraz 3) bardzo silne, nage emocje, zwyranymi
zmianami zachowania, mylenia iodczynami neurowegetatywnymi. Edukacyjne podejcie do tych zmian moe je
racjonalizowa dla lepszej jakoci leczenia.
Jak ju wspomniano, emocje zmieniaj motywacj do
dziaania na rzecz zaspokojenia potrzeb bdcych ich przyczyn, np. biologicznych (popdy), lub potrzeb wyszych,
np. zdrowotnych, poznawczych lub kulturowych (napdy).
Niezaspokojona potrzeba jest motywem, ktry wywouje
rozpoczcie lub kontynuowanie dziaa majcych na celu
jej spenienie. Drog do spenienia celw motywacji moe
by tylko edukacja.
Wpraktyce diagnostycznej tych zaburze przydatnym
by moe podany poniej kwestionariusz testowy.

KWESTIONARIUSZ OCENY ZABURZE PSYCHOEMOCJONALNYCH POWODOWANYCH


PRZEZ CHOROWANIE NA CUKRZYC
Emocje:
1.

Czy Pani/Pan odczuwaa/odczuwa w ostatnim okresie lk lub depresj albo brak chci do poprawy
swojego ycia

TAK NIE

2.

Czuj lk bez widocznego powodu

TAK NIE

3.

Czsto myl, e jest to niesprawiedliwe mie cukrzyc podczas, gdy inni ludzie s tak zdrowi

TAK NIE

4.

Nadzieja, aby prowadzi normalne ycie majc cukrzyc jest bardzo maa

TAK NIE

5.

Waciwa, pena kontrola cukrzycy wymaga zbyt duo powicenia oraz jest bardzo niewygodna jej
wykonywanie to zbyt due obcienie dla mnie

TAK NIE

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2


www.medycyna-metaboliczna.pl

11

Negacja choroby:
6.

Nie chc, aby inni ludzie wiedzieli, e choruj na cukrzyc

TAK NIE

7.

Jeli powiedz, e masz cukrzyc to jest to jak otrzymanie karnego wyroku

TAK NIE

8.

Czsto zapominam, e mam cukrzyc

TAK NIE

9.

Jestem usatysfakcjonowany, zadowolony z mojego ycia osobistego

TAK NIE

Satysfakcja z opieki medycznej:


10.

Mwienie lekarzowi o swojej cukrzycy powoduje, e czuj si lepiej

TAK NIE

11.

Czy Pani/Pan jest zadowolona/y z jakoci (poziomu) i organizacji opieki, ktr w zakresie cukrzycy
otrzymuje od lekarza i medycznego personelu w cigu ostatniego roku

TAK NIE

12.

Czy Pani/Pan odwiedza/a osoby, ktre nie s lekarzami lub pielgniarkami z dyplomem czyli osoby
wiadczce tzw. nie-konwencjonaln, znachorsk medycyn aby leczy swoja cukrzyc

TAK NIE

Wyniki oglne:
Psychologiczne zaburzenia:
Obecne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nieobecne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dodatkowe dane

3. ZESP WYPALENIA KONTROLI CUKRZYCY


Mianem zespou psychospoecznego wypalenia okreli naley stan struktury osobowoci, emocjonalnoci iaktywnoci powodowany przez dugotrwae stresy wynikajce zchorowania na cukrzyc, szczeglnie niepowodzenia
wkontroli choroby, samotnoci ibraku wsparcia, ubstwa
atake depresji. Powoduj one rezygnacj zaktywnoci
terapeutycznej, pomijanie celw leczenia, powstawanie
powika, hospitalizacje.
Wedug wasnych analiz zesp psychospoecznego wypalenia pojawia si do czsto moe dotyczy
(okresowo) 3040% osb zcukrzyc. Maj oni zreguy
zbyt du zawarto glikowanej hemoglobiny. Czsto s
to modzi ludzie, ale zesp wypalenia moe dotyczy
osb wkadym wieku. Niekiedy przyjmuje on posta psychicznej reakcji konwersyjnej pacjent ucieka od problemw leczenia cukrzycy, zajmujc si rnymi zastpczymi
sprawami, metodami medycyny nieracjonalnej, pojawi
si moe anoreksja (jadowstrt) lub bulimia (napadowa
aroczno) (14). Powstaniu zespou psychospoecznego wypalenia mog sprzyja take rne przyczyny
zewntrzne, jak np. utrudnienie wdostpie do sprawnej
ibudzcej zaufanie opieki lekarskiej. Sytuacje te sprzyjaj
powstawaniu powika cukrzycy.
Mona sdzi, e zesp psychospoecznego wypalenia jest jednym zwanych powodw uzyskiwania niedostatecznych jakociowo wynikw opieki diabetologicznej.
Musi by wic leczony.

12

W tym zakresie mona przedstawi sze kierunkw


dziaa (17):
1. Wczesne rozpoznanie u siebie zespou psychospoecznego wypalenia uwiadomienie sobie, e jest
on przyczyn wielu trudnoci w leczeniu. Oto sposb, jak to zrobi za pomoc ustalenia szczeglnych
okolicznoci:
-- Mam poczucie, e cukrzyca kontroluje moje ycie?
TAK/NIE
-- Czuj przecienie istres zpowodu zbyt rygorystycznych celw, metod leczenia, ktre nie przynosz oczekiwanych wynikw?
TAK/NIE
-- Czuj wrogo do opieki diabetologicznej?
TAK/NIE
-- Czuj si samotny/a, nie mam znikd zrozumienia
ipomocy?
TAK/NIE
-- Przyzwyczaiem/am si do nieosigania celw leczenia
stay si one dla mnie obojtne?
TAK/NIE
-- Zaniedbuj wizyty ulekarza ibadanie?
TAK/NIE
-- Nie mam nadziei na jakkolwiek popraw?
TAK/NIE
2. Ustalenie na nowo silnego, partnerskiego iprzyjacielskiego zwizku z lekarzem izespoem medycznym,
wprowadzenie nowych metod leczenia, odpoczynku
irekreacji.

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2


www.medycyna-metaboliczna.pl

3. Wynegocjowanie z lekarzem swoich nowych, realistycznych, indywidualnych celw leczenia (np. wysokoci glikemii, HbA1C itd.).
4. Przeanalizowanie przyczyn powstania wrogoci
wstosunku do cukrzycy ido opieki diabetologicznej
wcelu ich usuwania.
5. Optymalizacja wsparcia spoecznego uzyskanie lepszego zrozumienia ipomocy ze strony rodziny, przyjaci, innych chorych na cukrzyc, ssiadw, spoeczestwa itd., niekiedy zmobilizowanie si do altruistycznej
pomocy innym.
6. Zaangaowanie si waktywne rozwizywanie swoich
problemw pytania dla pacjenta: dlaczego wyniki s
niezadawalajce, czy powstay nowe okolicznoci yciowe imedyczne, czy styl ycia powoduje trudnoci
wleczeniu, czy na leczenie wpywa sytuacja materialna,
trudnoci wpracy, dodatkowa choroba?
Rozpoznanie. Zpowyszych wzgldw celowe bywa
take ocenianie postawy, poziomu satysfakcji zleczenia
iosigni yciowych pacjentw, atake ich ustosunkowanie si do przyszych zada. Moe wtym zakresie pomc
lista pyta:
1. Oczekuj przyszych zdarze dalszego biegu ycia
znadziej, optymizmem, wiar wpowodzenie:
TAK = + 1 punkt
2. Nie umiem sobie wyobrazi, jak bdzie wygldao
moje ycie za 2 lub 3 lata:
TAK = - 1 punkt
3. Przyszo wydaje mi si korzystna, raczej pozbawiona
zagroe:
TAK = + 1 punkt
4. Wydaje mi si, e moje sprawy yciowe nie bd si
tak ksztatowa, jak bym chcia:
TAK = - 1 punkt
5. Przyszo przyniesie mi zadowolenie zycia:
TAK = + 1 punkt
6. W yciu spodziewam si wicej zych ni dobrych
chwil:
TAK = - 1 punkt
7. Umiem zapewni sobie chwile spokoju iwytchnienia
od napicia izdenerwowania:
TAK = + 1 punkt
8. Nie mam si iczasu na osignicie moich celw izaspokojenie potrzeb:
TAK = - 1 punkt
9. Nie mam odczucia, e ponosz klsk wyciu:
TAK = + 1 punkt
10. Nie widz sensu wstaraniach oosignicie moich celw, poniewa nie jest to moliwe:
TAK = - 1 punkt
Ocena pacjent. Kada odpowied na TAK wkolejnych pytaniach daje 1 punkt dodatni (pytania 1, 3, 5, 7,
9) lub jeden punkt ujemny (pytania 2, 4, 6, 8, 10). Suma
punktw przy wszystkich odpowiedziach na TAK wynosi

wic zero. Jeli jest ona jednak wiksza od 2, stan emocjonalny ipostawa wobec problemw yciowych s korzystne, frustracja nie grozi. Jeeli jednak przewaaj punkty
ujemne: suma wynosi 2 punkty ujemne lub wicej, jest to
wskazaniem, e postawa pacjenta jest zbyt pesymistyczna,
depresyjna, niesprzyjajca osiganiu lepszych wynikw
leczenia cukrzycy.

4. ZWIKSZANIE ODPORNOCI
PSYCHOSPOECZNEJ OSB ZCUKRZYC
Skuteczno leczenia cukrzycy zaley od zachowa
idziaa najpierw dziecka, modzieca, apniej dorosego ju czowieka, czy si wic zcharakterem rozwoju
jego psychofizycznej sylwetki. Ksztatowanie osobowoci
odbywa si pod cigym naporem wiadomoci istnienia
cikiej choroby, wpywu zmniejszajcej si roli wrodzinie, szkole, grupie rwieniczej, rodowisku pracy ispoecznoci. Jest interesujce, e wpyw tych faktw moe
wzbogaca osobowo, pogbia idoskonali etyczny
imoralny stosunek do wiata iludzi. Moe by jednak inaczej. Dobra kontrola lecznicza przy obecnie stosowanych
metodach terapii zawsze pojawia si jako wynik celowych
zachowa lub prozdrowotnego stylu ycia, ktry chory na
cukrzyc realizuje stale iwszdzie, wyciu codziennym,
wpracy, wczasie rekreacji. Jest to rutyna postpowania,
dotyczca programu dnia iduszych okresw, awpraktyce - diety, wstrzykni insuliny, samokontroli metabolicznej. Jej powodzenie wpraktyce warunkuje kondycj
chorego, jego zdrowie, awic mono wzbogacenia ycia
iosobowoci, jego normalizacji oraz realizacj podanych wartoci icelw yciowych, intelektualnych, emocjonalnych, rodzinnych, spoecznych imaterialnych. Zesp
leczcy chorego na cukrzyc typu 1 musi wic dysponowa
umiejtnoci interwencji wstyl ycia, wformowanie zachowa prozdrowotnych chorego (4, 5, 6).
Jak to wynika zprzegldu problemw psychospoecznych, jakie rodz si zfaktu chorowania na cukrzyc typu
1., uosb tych istnieje konieczno zwikszania ich psychicznej odpornoci na stres.
Mona wymieni tutaj nastpujce sposoby
oddziaywania.
1. Przekazanie chorym konstruktywnych schematw poznawczych, umiejtnoci i motywacji do dziaa na
rzecz celw leczniczych. S to programy edukacji zdrowotnej, samokontroli, rehabilitacji, samopomocy iinne.
2. Wytwarzanie wstrukturze mylenia chorych dominujcych idei zwizanych zgwnymi celami yciowymi
ileczniczymi:
-- wytworzenie postawy pozytywnej akceptacji dla powyszych potrzeb - take wrd czonkw rodziny,
-- potrzeba wytrenowania wrealizacji reimu leczniczego, wspenianiu roli leczniczej; asymilacja zachowa
leczniczych przez czonkw rodziny,

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2


www.medycyna-metaboliczna.pl

13

-- wytworzenie korzystnego istabilnego stosunku chorego


ijego rodziny zfachowymi, medycznymi opiekunami,
-- rozwijanie normalnoci w ksztatowanym cigle
ukadzie behawioralnym, psychicznym, intelektualnym,
rozwijanie zdolnoci ipoczucia reagowania na stany
onaglcej - medycznie naturze.
3. Ukierunkowanie regulacji osobowoci na stron prospoeczn, wytworzenie gotowoci do dodawania odwagi innym,
4. Nastawienie zadaniowe motywacji.
Std wzakresie dziaa poznawczych naley dy do
rozwizania takich zada, jak:
-- zrozumienie choroby, jej objaww icelw leczenia,
-- wyuczenie si zabiegw sucych leczeniu wstrzykni, testowa, sporzdzania diety itp.,
-- ocena ogranicze yciowych narzuconych przez
chorob

5. KSZTATOWANIE WACIWYCH POSTAW


TERAPEUTYCZNYCH IYCIOWYCH OSB
ZCUKRZYC
Tworzenie postaw pacjentw pomocnych wulepszaniu
wynikw ich leczenia ijakoci ycia wymaga skutecznego ich wspdziaania zlekarzem. Jednak obojtno czy
apatia chorego mog stawia je pod znakiem zapytania.
Pacjent powinien zrozumie, e leczenie cukrzycy stanowi cz jego ycia ie jego naturalna potrzeba jedzenia,
domu imioci musi uwzgldnia swoiste wymogi stawiane przez zaburzony metabolizm jego organizmu. Otej
zalenoci stale znaciskiem mwimy naszym pacjentom,
ukazujc im efekt, jakiego naley oczekiwa.
Ustalajc plan nowego stylu ycia, naley oczywicie
uwzgldni zrnicowanie ludzkiej osobowoci. Wtym
zakresie wane zadanie do spenienia ma pielgniarka lub
instruktorka zaznajomiona zproblematyk cukrzycy. Poziom nauczania, sownictwo oraz szczegowo objanie
naley dostosowa do poziomu inteligencji istopnia wyksztacenia pacjenta.

PIMIENNICTWO
1. Tato J, Czech A: Diabetologia, t.1 i2, PZWL, Warszawa, 2001.
2. Tato J, Czech A, Bernas M, Szczeklik-Kumala Z,
Biernacka E: Socjologia cukrzycy, Wyd. Eskulap,
d, 2013.
3. Heszen-Niejodek I, Sk H: Psychologia zdrowia,
Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2007.
4. Tato J: Filozofia w medycynie, PZWL, Warszawa,
2003.
5. Heszen-Niejodek I: Wymiar duchowy azdrowie. W:
Z. Juczyski, N. Ogiska-Bulik (red.): Zasoby osobiste i spoeczne sprzyjajce zdrowiu jednostki (s. 33-

14

47), d, Wydawnictwo Uniwersytetu dzkiego,


2003.
6. Heszen-Niejodek I, Gottschalk LA, Januszek M:
Anxiety and hope Turing the course of Tyree different
somatic ilnesses: Alongitudinal study. Psychotherapy
and Psychosomatics, 1999, 68, 304.
7. Peyrot M, Rubin RR, Lauritien T iwsp.: Psychosocial
problems and barriers to improved diabetes management: results of the Cross-National Diabetes Attitudes, Wishes Medicine, 2005, 22(10), 1379.
8. American Diabetes Association, Practical Psychology
for Diabetes Clinicious, wyd. 2, Anderson BJ, Rubin
RR, wyd. ADA, Alexandria, Virg, USA, 2002.
9. Bradley C: Handbook of Psychology and Diabetes
Care, Switzerland: Harwood Academic Publishers,
1994.
10. Bernas M, Tato J, Szczeklik-Kumala Z: Psychological component in diabetes education, Medycyna Metaboliczna, 2005, 2, 59.
11. Czech A, Bernas M: Kliniczna pedagogika ijej podstawowa rola w polepszaniu jakoci leczenia i zycia
osb z cukrzyc, Medycyna Metaboliczna, 2007,
11(4), 28.
12. Close H, Davies AG, Goodyer IM: Emotional difficulties in diabetes mellitus. Aren. DisChild 1986, 61,337.
13. Anderson RJ, Grigsby AB, Freedland KE, de Groot
M, McGill JB, Clouse RE Lustman PJ: Anxiety and
poor glycemic control: ameta-analytic review of the
literature. Int J Psychiatry Med. 2002, 32:235.
14. Lustmann PJ, Anderson RJ, Freedland KE: Depression and Poor Glycemic Control. Diabetes Care 2000,
23: 934.
15. Krzykowiak W, Kuczerowski R, Lewandowski Z,
az R: Symptomatologia depresyjna wrd pacjentw
hospitalizowanych z powodu cukrzycy. Medycyna
Metaboliczna 2002, 3, 19.
16. Lustmann PJ, Griffith LS: Depression In Adults with
Diabetes, Diabetes Care 1988, 11:605.
17. Lustmann PJ, Griffith LS, Freedland KE: Cognitive
Behavior Therapy for Depression In Type 2 Diabetes
Mellitus, Ann. Intern. Med. 1998, 129: 613.
Adres do korespondencji:
Jan Tato
ul. Pocka 15C/40
01-231 Warszawa
e-mail: j.taton@interia.pl

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2


www.medycyna-metaboliczna.pl

You might also like