ZOFIA SZCZEKLIK-KUMALA1), MAGORZATA BERNAS2)

KONFLIKTY INTERESW MIDZY MEDYKAMI

ORAZ ICH PACJENTAMI A MENEDERAMI OPIEKI
ZDROWOTNEJ - JAK USUWA ILUZJE I HIPOKRYZJ
TYCH RELACJI?
CONFLICTS OF INTERESES: PHYSICIANS AND PATIENTS AGAINST
PHARMACEUTICAL AND MANAGERIAL BUSINESS INSTITUTIONS
HOW TO REMOVE THERAPEUTICAL ILLUSIONS AND FALSEHOOD
IN THESE RELATIONS?
Sekcja Diabetologii Spoecznej Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego
Katedra i Klinika Chorb Wewntrznych, Diabetologii i Endokrynologii, II Wydz. Lek., Warszawski Uniwersytet Medyczny
1)

2)

STRESZCZENIE. Dziaania lekarza zreguy gboko wnikaj we wszystkie aspekty ycia czowieka cierpicego zpowodu choroby. Dotyczy to aspektw
biologicznych jak ipsychospoecznych zarwno samej choroby jak ichorej osoby. Powstaj wten sposb specjalne zasady relacji midzy lekarzem
apacjentem ijego bliskimi. S one zawsze wpeni podporzdkowane etyce moralnej ispoecznej salus aegroti suprema lex. Do idei ipraktyki
zawodu lekarskiego wkraczaj obecnie coraz silniej przedstawiciele strefy business przemysu farmaceutycznego, oferentw aparatury itestw
diagnostycznych atake ekonomici ipolitycy. Powstaj konflikty interesw, ktre mog mie bardzo szkodliwe skutki tak dla lekarzy jak ipacjentw.
Wzwizku ztym pojawiaj si nowe analizy takiego konfliktu interesw odnoszce si do jego zmieniajcych si, wspczesnych uwarunkowa spoeczno-ekonomicznych. Powstaj nowe cele imetody utrzymania bezwzgldnego priorytetu pacjentw izawodu lekarza wstosunku
do interesw przemysowo-handlowych ipolitycznych.
Artyku przypomina te problemy we wspczesnym ujciu.
Sowa kluczowe Etyka zawodu lekarza, priorytet dobra pacjenta, przemys farmaceutyczny, konflikt interesw, regulacje etyczne
iorganizacyjne.
SUMMARY. Actions of the physicians always profoundly penetrate all aspects of the suffering caused by illness of the patient. This statement
refers to all biological and also psychosocial, patterns of diabetes mellitus and to the specific patient`s personality. Due to these exceptional character of the patient-physician relation the specific principles and practice of medical ethics moral and social-arise salus aegroti suprema lex.
Into such medical ideology and practice actually more strongly the economical, business-like intereses of the pharmaceutical industry and
of the producers of diagnostic instruments and tests are entering. Also the economists and politicians exert, not always positive, influence on
such conflict of interest. Its pressures may have negative effects on the medical practitioners and patient expections. Actually many interesting
and valuables analytical studies and assessments at the contemporary conflict of interest have appeared. They relate the exceptional aims
and rights of the medical profession and patients to the contemporary economical and social, postmodernistic condition.
They also delineate new aims and methods of preserving the medical and social ethics of the patient-physicians relation in the contemporaty life circumstances.
The priority of the patient and physicians actions in the processes of the conflict of interes over the industrial and commercial circumstances is absolute.
Paper disusses there problems in the actual, medical and social, situations.
Key-words: Medical profession ethics, priority of the patient in the conflict of interest, pharmaceutical industry pressures, ethical and
organizational regulations.
Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl

15

CO TO JEST KONFLIKT INTERESW

Na sposb praktykowania medycyny coraz wikszy
wpyw wywieraj dziaania finansowe. Nabieraj one czsto nadrzdnego charakteru. Zasady, cele iefekty finansowe stosowane wspecjalnych, przystosowanych do potrzeb
medycznych operacjach finansowych staj si niekiedy
gwnymi metodami i sposobami ksztatowania opieki
lekarskiej. Wykonuje te dziaania cigle zwikszajca si
grupa specjalistw finansowych wzakresie ksztatowania
opieki medycznej - menederw ifinansistw oraz spek
opartych wycznie na prawie handlowym.
Proces ten monaby okreli mianem komercjalizacji
medycyny. Moe on by powodem zmniejszania anawet
eliminacji priorytetowego znaczenia ustalanych przez nauk, wiedz, kultur ietyk humanistycznych wartoci
bezwzgldnie koniecznych wspenianiu opieki medycznej.
Ztego wzgldu wskazane jest prowadzenie dyskusji
tego problemu wobronie bezporedniego dobra pacjentw,
lekarzy, medycyny icaoksztatu kultury spoecznej spojrzenie na infrastruktur tych zmian.
Od wielu lat rodowisko lekarskie wpostaci rnych reprezentujcych je jednostek, towarzystw, grup izespow,
dy do takiej regulacji stosunkw indywidualnych lekarzy
oraz instytucji medycznych, wtym take uczelni, instytutw badawczych iorganizacji lekarskich oraz przemysu
farmaceutycznego iinnych instytucji kapitaowych atake
administracyjnych, aby przynosiy one zgodny zzasadami moralnoci, etyki iprawa poytek pacjentom iopiece
zdrowotnej.
Wtym zakresie monaby sprecyzowa kilka podanych dla dobra sprawy stanowisk.
Wstanowisku 1 naley stwierdzi, e zarwno lekarze,
ktrzy znatury swojego zawodu reprezentuj bezporedni
interes pacjentw idenie do zwikszenia skutecznoci
leczenia, jak igrupy przemysowe, ktrych celem jest solidarna, naukowa praca tworzca nowe leki itechnologi
oraz uzyskiwanie uczciwego, opartego na merytorycznych
kryteriach zysku mog zjednoczy swoje wysiki, opierajc
si na bezkompromisowych zasadach etycznych. Wanie
szczegowe zasady moralne ietyczne powinny poddawa
ich wspdziaanie ocenie zpunktu widzenia dobra chorych. Takie ujcie jest najbardziej korzystne zarwno dla
przemysu farmaceutycznego jak idla opieki medycznej.
Praktyka dowodzi, e czsto jednak tak si nie dzieje.
Na przykad w1999 roku wydatki farmaceutycznego przemysu ihandlu wUSA na promocj ireklam lekw wrd
lekarzy wynosiy blisko 8 miliardw dolarw (Pharmaceutical Representative, 2000, June 9; wg: Ann. Int. Med.,
2002, 136, 5, 396). Tego rodzaju wielko nakadw finansowych iwsparcia materialnego od przemysu moe
zmniejsza - wocenie osb postronnych - obiektywno
medycznych decyzji zawodowych.

16

Do pomocnych - weryfikujcych intencje takich darw

dla opieki medycznej od przemysu - pyta nale:
1. Co pomyli pacjent oprzyjciu przez jego lekarza daru?
co pomyl inni? co odczuwaby lekarz, jeli przyjcie
przez niego daru od przemysu byoby ogoszone publicznie przez media?
2. Jaki jest cel daru oferowanego przez przemys?
3. Co pomyl koledzy lekarza oprzyjciu przez niego
daru? Co pomylaby lekarz, gdyby znalaz si wsytuacji pacjenta lekarza przyjmujcego dary?
Autorzy etycznych regulacji wtym zakresie uznaj za
moliwe przyjcie darw omaej wartoci, ktre mog
suy do pracy wgabinecie lekarza lub przyczyni si do
edukacji terapeutycznej pacjentw.
Stanowisko 2 mogoby okrela charakter finansowych
relacji midzy lekarzami aprzemysem. Lekarze, ktrzy
s finansowo powizani zprzemysem wrnych rolach,
np. jako badacze, wykadowcy, konsultanci, waciciele,
inwestorzy, partnerzy, pracownicy itp., nie mog wjakimkolwiek stopniu ogranicza obiektywnoci swoich sdw
idecyzji zawodowych, atake priorytetu dobra pacjentw
lub osb badanych. Lekarze musz ujawni swoje finansowe zaangaowanie wkadym rodzaju dziaa medycznych
lub bada wramach praktyki wgabinetach lekarskich, do
ktrych zapraszaj swoich pacjentw. Jeli lekarz odczuwa, e jego powizanie zprzemysem zagraa zasadom
jego zawodu, jego misji walki odobro pacjenta, to powinien je przerwa. Dotyczy to take uczelni medycznych,
instytucji itowarzystw naukowych.
To ostatnie zagadnienie wsposb bardzo interesujcy
przedstawiaj te same zespoy, ktre opracoway regulacje
dotyczce indywidualnych lekarzy (Ann. Int. Med., 2002,
136,5,403-406). Wtym zakresie omwiono odpowiednie
krgi zagadnie wpostaci stanowisk 3 i4.
Stanowisko 3 wyraone wpowyszej publikacji dotyczy
wspierania przez przemys ksztacenia podyplomowego
iustawicznego: Publiczne iprywatne instytucje organizujce podyplomowe oraz ustawiczne ksztacenie zawodowe iksztatujce jego programy powinny by wiadome
moliwoci powstawania sprzecznoci (konfliktu) interesw midzy nimi aprzemysem. Ztego wzgldu musz
stworzy istosowa jasny sposb postpowania zapewniajcy pen kontrol planowania programw, ich treci
isposobw ich realizacji. Ta regulacja dotyczy instytucji
nauczajcych, ktre otrzymuj wsparcie od przemysu, nie
odnosi si ona do edukacji organizowanej przez instytucje
przemysowe. Zajmuje si te bardzo du dziedzin dziaalnoci wobrbie rodowiska medycznego. Wystarczy
przypomnienie, e roczny budet podyplomowego iustawicznego ksztacenia medykw wUSA zuywa bardzo
due nakady finansowe. Wduej mierze s one dostarczane przez przemys. Wiele uczelni medycznych akceptuje
darowizny ze strony przemysu na organizacj konferencji, nagrody, granty, opaty dla wykadowcw. Analizy

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

programw kursw wykazuj jednak, e pod wpywem

inwestycji przemysu programy mog traci obiektywizm,
np. kiedy dwie podobne tematycznie konferencje s organizowane przez konkurujce firmy farmaceutyczne.
Medyczne organizacje iakademiccy nauczyciele musz eliminowa tego rodzaju zjawiska, stosowa zasady
medycyny opartej na dowodach iniezalenych wnioskach
wynikajcych zdowiadczenia. Musz take podda si
wewntrznej izewntrznej kontroli, ujawnia potencjalny
konflikt interesw, strzec prywatnoci uczestnikw edukacji iich niezalenoci.
W stanowisku 4 wspomniano, e zespoy ekspertw
podaj regulacje odnoszce si do stosunkw midzy
towarzystwami naukowymi a przemysem. Stwierdza
si w nim: Towarzystwa naukowe i zawodowe, ktre
przyjmuj wsparcie materialne od przemysu, powinny
by wiadome potencjalnego ryzyka utraty niezalenoci sdw wsprawach medycznych ikonfliktu interesw.
Ztego wzgldu musz rozwin istosowa jasny sposb
postpowania, ktry zapewni utrzymanie niezalenych
pogldw izasad zawodu lekarskiego, jawnego informowania ordach wsparcia wcelu utrzymania klinicznych
standardw izaufania spoecznego.
Tak wic medyczne towarzystwa zawodowe inaukowe powinny podobnie jak indywidualni lekarze, walczy
onadrzdno zasady priorytetu dziaania dla dobra pacjentw ispoeczestwa. Waciwe wykorzystanie informacji oinnowacjach przemysowych, postpie technologicznym, nowych lekach iaparaturze suy temu celowi
istanowi zasadniczy pomost wsppracy organizacji medycznych zprzemysem.
Dzieje si tak jednake tylko wtedy, jeli charakter
wsppracy nie ogranicza obiektywizmu edukacji ipraktyki medycznej.

ILUZJE TERAPEUTYCZNE WPYW

NIEETYCZNEGO MARKETINGU LEKW
ITESTW DIAGNOSTYCZNYCH
Wybr izlecenia dotyczce testw diagnostycznych
istosowania lekw jest dziaalnoci ozoonym charakterze. Jej podstaw powinny by dane oparte na dowodach
naukowych iklinicznych, na wiedzy idowiadczeniu zleceniodawcw oraz na ich partnerskiej wsppracy zpacjentami oraz zinstytucjami zapewniajcymi rodki ekonomiczne na testy ileki. Powysze zasady s wpraktyce
czsto znieksztacone, wybory testw ilekw oraz oceny
ich rzeczywistej skutecznoci windywidualnych przypadkach nie zawsze s odpowiednio obiektywne. Wynika to
zrnych przyczyn. Jedn znich jest tzw. iluzja terapeutyczna. Ma ona psychologiczne ispoeczne uzasadnienie.
Osoby zalecajce testy ileki - czyli lekarze, oraz wykonujce testy istosujce leki - czyli pacjenci, technicy ifarmaceuci, zreguy wykazuj psychologicznie uzasadnion

tendencj do lepszej oceny skutecznoci testw ilekw

anieli jest to wrzeczywistoci. Psycholodzy powysz
tendencj subiektywnego poszukiwania zalenoci przyczynowych midzy rnymi zjawiskami (wynikami testw
iocenami efektw lekw windywidualnych przypadkach)
nawet gdy ona obiektywnie nie istnieje okrelaj mianem
iluzji terapeutycznej.
To psychologiczne zjawisko obejmuje zarwno lekarzy jak ipacjentw. Jest istotn przyczyn naduywania
zlece testw iocen skutecznoci dziaania lekw (efekt
dziaania placebo). Jest take przesank do stosowania
wielu pseudolekw bez kontroli wynikw np. lekw pozareceptorowych. Ich koszty s bardzo due.
Obroty ekonomiczne przemysu farmaceutycznego
ihandlu testami ilekami s bardzo due. Zajmuj drugie
miejsce wskali wielkoci obrotw finansowych po przemyle zbrojeniowym. Nieetyczne marketingowe presje na
lekarzy atake na pacjentw wzakresie stosowania lekw
s czsto widoczne. Wykorzystuj one powyej opisane
zjawisko iluzji terapeutycznych, oferuj czsto nieuzasadnione obiektywnie nadzieje isposoby ulepszania ycia,
nie stosuj si do przepisw opotrzebie podawania otestach ilekach obiektywnych informacji anie reklamowych
(wzym wymiarze) technik.
Z tych okolicznoci moe wynika profesjonalny
konflikt midzy interesem przemysu farmaceutycznego
aobiektywnie ujmowanymi celami medycznymi.

ETYCZNO-SPOECZNE UWARUNKOWANIA
OPIEKI MEDYCZNEJ OCHRONA PRZED
KONFLIKTEM INTERESW
Medycyna, lekarz, zawody wspomagajce lekarza,
organizacja opieki zdrowotnej i ekonomika wiadcze
medycznych to zadania irole, ktrych jedynym celem powinna by maksymalna walka ozdrowie pojedynczego
czowieka ijego dobrostan, opene wykorzystanie jego
si yciowych. To samo mona stwierdzi wodniesieniu
do zdrowia publicznego.
Lekarz iosoby, ktre znim wspdziaaj, wykonuj
misj posugi ludziom wduchu poszanowania wszystkich praw ludzkich. Celem tej misji jest wycznie dobro
chorego, si motoryczn - metody wynikajce zpostpu
naukowego, asprawdzianem - bezwzgldne iostre oceny
etyczne ispoeczne. Wszelkie ustpstwa, niedomwienia
lub zafaszowania tych zasad powoduj zanik skutecznoci
misji lekarzy, utrat zaufania spoecznego, powstawanie
naduy moralnych, etycznych iprawnych, wicej - wiod na manowce pogardy spoecznej, atake wrcz lku
przed lekarzami. Szczeglnie wynika to moe zprymitywnego ujcia posugi medycznej jako tylko rynkowego
towaru, poddania pracy lekarza iinstytucji medycznych
wynaturzeniom zasady zysku finansowego, uzalenienia wiadcze zdrowotnych, czsto ratujcych ycie, od

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

17

bezporednich moliwoci patniczych chorego pacjenta

- dotknitego nieszczciem czowieka. Caa historia zawodu lekarskiego dowodzi, e te zasady przynosz klsk
medycyny izaamanie si jej podstawowej idei iroli.
Uwarunkowania ekonomiczne s zawsze obecne, ale s
one jedynie rodkiem do celu ipowinny by traktowane
zgodnie zide spoecznej sprawiedliwoci. Wtym zakresie
lekarze znowu, jak znajduj si czsto pod presj si, ktre
stosuj wpraktyce zasad nadrzdnoci zdobywania pienidzy iwartoci materialnych odbieranych ludziom opomniejszonych moliwociach walki osprawiedliwe ich
traktowanie zpowodu choroby, biedy lub niewiedzy. Wanie lekarze musz znowu walczy opriorytet etyki ibezinteresownoci wleczeniu chorych nad krzywdzc chorych,
niesprawiedliw komercjalizacj. Zdrowie iycie ludzi nie
byy traktowane jako towar przez cae pokolenia medykw
yjcych idziaajcych wrnych cywilizacjach, warunkach imiejscach wEuropie. Wspczeni lekarze, jeli
chc utrzyma znaczenie swojego zawodu irealizowa
humanistyczne idee, ktre temu zawodowi nadaj niepowtarzalny sens, musz nawiza do nurtu bezinteresownej,
humanistycznej medycyny, do pielgnacji wartoci etycznych cywilizacji europejskiej, do etyki sprawiedliwoci
igodnoci ludzkiej oraz bezwzgldnego priorytetu dobra
osoby chorej nad wszystkimi innymi wzgldami. Jake
gboko idojmujco przekaza takie wanie przesanie
wielki filozof ipraktyk mioci bliniego, ajednoczenie
czowiek walczcy ze swoimi fizycznymi zagroeniami papie Jan Pawe II.
Dlaczego mobilizacja rodowisk lekarskich wPolsce
ina wiecie wwalce oetyczne ispoeczne idee medycyny
jest cigle potrzebna.
Burzliwie dokonujca si transformacja naukowa itechnologiczna, wprowadzenie informatyki, ekonomiczne oraz
polityczne przemiany, wduym zakresie na nowo ksztatuj warunki ycia indywidualnego ispoecznego waciwie
wszystkich ludzi naszego kraju iglobu. Powstaje wiele
nowych presji wkierunku osabienia nadrzdnej roli etyki isprawiedliwoci na rzecz pragmatyki rynku izysku
finansowego. Przejawia si take wzmianach mentalnoci
wielu przedstawicieli zawodu lekarskiego, wdezintegracji
ich rodowiska oraz osabieniu jego niezalenoci.
Historia jednak uczy, e zawd lekarski wykazuje szczegln zdolno utrzymywania swej spoecznej roli, do odradzania si na nowo jego szczeglnych idei wpraktyce.

MIDZYNARODOWA KARTA ZAWODU

LEKARSKIEGO PRIORYTET DOBRA
PACJENTW
Wczasopismach Annals or Internal Medicine (2002,
136, 243 - 246) iLancet (2002, 359, 520-522) opublikowano wany dokument, ktry jest wiadectwem tej siy
renesansu. Dokument ten jest wynikiem wieloletniej pracy

18

zespou lekarzy zkilku krajw irnych rodowisk reprezentujcych: fundacj American Board of Internal Medicine, fundacj American College of Physicians - American
Society of Internal Medicine iEuropean Federation of Internal Medicine. Jest to Karta lekarza na nowe tysiclecie.
Wistocie kady lekarz powinien zaznajomi si zpotrzebnymi obecnie zasadami dziaania zawodw medycznych iKart iprzyczyni si do nadania im ywego
znaczenia. Dokument ten skada si ze sformuowania we
wstpie (preambua) uzasadnienia koniecznoci publikacji
Karty, adalej podaje trzy podstawowe zasady idziesi
gwnych obowizkw rodowiska medycznego.
Trzy zasady zawodu lekarza.
1. Zasada pierwszestwa dobra iinteresu pacjenta - zasada
ta ma za podstaw oddanie si lekarza interesowi pacjenta. Altruizm przyczynia si do budowania spoecznego zaufania, ktre jest ogniwem czcym pacjenta
zlekarzem. Tej zasady nie mog ogranicza siy rynku,
socjologiczne presje iwymogi administracyjne.
2. Zasada autonomii pacjenta - lekarz musi uszanowa
autonomi pacjenta. Musi by w stosunku do niego
uczciwy iumoliwia mu podejmowanie wiadomych
decyzji dotyczcych leczenia. Decyzje pacjentw zkolei musz by realizowane, jeli tylko pozostaj wzgodzie zpraktyk etyczn inie narzucaj bdnej opieki
medycznej.
3. Zasada sprawiedliwoci spoecznej - rodowisko lekarzy musi rozszerza sprawiedliwo wsystemie opieki
zdrowotnej, wczajc wto uczciwy rozdzia rodkw
opieki zdrowotnej. Lekarze musz aktywnie eliminowa dyskryminacj wopiece zdrowotnej, niezalenie od
tego, czy ma ona za podstaw ras, pe, stan spoeczno-ekonomiczny ietniczny, religi, czy jakiekolwiek inne
spoeczne czynniki.
Na podstawie powyszych trzech podstawowych zasad
wKarcie lekarza na nowe tysiclecie sformuowano dziesi obowizkw lekarzy, ktre maj podstawowe znaczenie socjo-medyczne:
1. kompetencja zawodowa,
2. uczciwo wstosunku do pacjentw (take wzakresie
przyznawania si do bdu zawodowego),
3. zachowanie tajemnicy lekarskiej,
4. utrzymywanie waciwego odniesienia istosunku do
pacjentw,
5. ulepszanie jakoci opieki medycznej,
6. zwikszanie dostpnoci do opieki medycznej,
7. sprawiedliwy rozdzia iwykorzystywanie ograniczonych rodkw na opiek medyczn,
8. stosowanie wiedzy naukowej idowodw dowiadczalnych wpraktyce medycznej,
9. zwikszanie zaufania pacjentw dziki ograniczeniu
sprzecznoci interesw, np. sprzecznoci midzy interesem ekonomicznym przemysu farmaceutycznego
ainteresem pacjentw,

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

10. odpowiedzialno zawodowa -lekarze musz sprawnie uczestniczy wzbiorowym yciu zawodowym oraz
poddawa si wewntrznym izewntrznym ocenom
ich pracy.
Autorzy Karty pisz jake suszne sowa: W celu
utrzymania wiarygodnoci spoecznej umowy wzakresie
medycyny wtych burzliwych czasach sdzimy, e lekarze
musz ponownie potwierdzi swoje oddanie zasadom swojego zawodu, ktre obejmuj nie tylko ich osobiste zaangaowanie ipowicenie dla dobra pacjentw, ale take
zbiorowe wysiki majce na celu ulepszanie systemu opieki
zdrowotnej dla dobra caego spoeczestwa.
Charakter chorowania na cukrzyc, szczeglnie socjologiczne uwarunkowania jakoci leczenia iycia osb
zcukrzyc wymagaj bezwzgldnej realizacji powyszych
zasad.

PIMIENNICTWO
1. Barret R.: Building a Values-Driven Organization:
A whole System Approach to Cultural Transformations, Butterworth-Heinemann, 2006.
2. Bernas M., Tato J., Czech A., Szczeklik-Kumala Z.:
Wpyw uwarunkowa yciowych psychologicznych, edukacyjnych, spoecznych iekonomicznych
na jako wynikw leczenia irokowanie wcukrzycy
typu 2, Med. Metaboliczna, 2011, 4, 15.
3. Farmakoekonomika cukrzycy typu 2 w Polsce na
przykadzie bada CODIP, IX Zjazd Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, d, 22-25.05.2003
(red. I. Kinalska).

4. International Diabetes Federation (IDF): Diabetes Atlas, wyd. 5, Bruksela, IDF, 2011.
5. Riley S.: The Diabetes Market Outlook to 2011, Business Insights Reports, 2006. Mogensen C.E.: Pharmacotherapy of Diabetes: New Developments Springerr-Science Business Media 2007.
6. Silink M.: United Nations Resolution 61/225: what
does it means to the diabetes world, Int. J. Clin. Pract,
2007, 61,5.
7. Tato J.: Filozofia w medycynie, Wyd. Lekarskie
PZWL, Warszawa 2003.
8. Hauber A., Gale E.A.M.: The market in diabetes, Diabetologia 2006, 49, 2477-252.
9. Tato J., Czech A., Bernas M., Szczeklik-Kumala Z.:
Cukrzyca w Polsce mona lepiej, Wyd. Towarzystwa Edukacji Terapeutycznej, Sekcji Spoecznej PTD
i czasopisma Medycyna Metaboliczna, Warszawa,
2009.
10. Unger J.: Diabetes management in the new millenium,
The Female Patient 2001,6,10-11.
Adres do korespondencji:
Zofia Szczeklik-Kumala
Redakcja Medycyna Metaboliczna
ul. Pocka 15C/40
01-231 Warszawa
e-mail: j.taton@interia.pl

Reklama i wybr lekw

W 2014 r w USA wydatkowano na bezporedni, skierowan do konsumentw, reklam lekw ok. 4,5 miliarda
USD. Oparta na dowodach praktyka lekarska przedstawia oceny lekw tak lekarzom jak i pacjentom w sposb
obiektywny. Okazuje si jednak, e nie zapewnia lepszych wyborw lekw tak w odniesieniu do ceny jak i wartoci terapeutycznej. W USA nie ma ustawy regulujcej sposoby i zakres reklamy lekw. Zuycie lekw corocznie
wzrasta. Przepisywanie lekw zaley od nasilenia dziaa reklamowych. 50 najbardziej reklamowanych lekw
zwikszyo w 2000 r. sprzeda o 32% podczas gdy sprzeda wszystkich lekw zwikszya si o 13,6% (badania
National Institute for Health Care Managemnt).
Suma ta nie obejmuje kosztw przekazywanych medykom prbek lekw, rabatw udzielanych szpitalom i
informacji w czasopismach, sponsorowania reklamowych wykadw i konferencji.
Istnieje konieczno skutecznej propagacji w tym zakresie zasad medycyny opartej na dowodach i regulacjach
prawno-etycznych.
(Snyder J.E., Gauthier C.C., Evidence Based Ethics, Humana Press, 2008, Scientific American, 2016, 6, 6).

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

19

Ocena jakoci wynikw leczenia

Zbierajc i analizujc dane dotyczce jakoci wynikw leczenia i zestawiajc je z potencjaem procesu i struktury opieki medycznej, a take kosztami, mona obiektywnie oceni proporcje korzyci dla zdrowia do kosztw
i wyliczy obiektywnie sprawno lekarza lub instytucji opieki zdrowotnej. Analizy te stay si obecnie wanym
narzdziem oceny opieki, zwaszcza, e mona korzysta z techniki informatycznej.
Mierniki jakoci leczenia cukrzycy
Najwczeniej stosowane mierniki jakoci leczenia mona podda systematyzacji, ktr przedstawiono poniej.
I. Indywidualne mierniki jakoci leczenia
1. Kliniczne:
-- rozwj fizyczny,
-- wskanik masy ciaa,
-- cinienie ttnicze,
-- rodzaje i nasilenie klinicznych objaww cukrzycy.
2. Biochemiczne dotyczce metabolizmu:
-- wglowodanw,
-- biaek,
-- tuszczw,
-- inne.
3. Mierniki porednie (surrogate endpoints):
-- zapadalno na retinopati, nefropati,
-- zapadalno na chorob niedokrwienn serca,
-- przemijajce zespoy niedokrwienia mzgu,
-- zabiegi rewaskularyzacyjne,
-- laseroterapia i witrektomia,
-- dializoterapia,
-- zapadalno na piczki cukrzycowe nie zakoczone zgonem,
-- hospitalizacja z przyczyn zalenych od cukrzycy.
4. Mierniki zorientowane na pacjenta:
-- testy oceny jakoci ycia i satysfakcji z leczenia,
-- liczba dni hospitalizacji i nieobecnoci w pracy,
-- zapadalno na hipoglikemi,
-- ocena aktualnych umiejtnoci samokontroli,
-- poziom monitorowania pnych powika.
5. Monitorowanie hipoglikemii polekowej
W kryteriach jakoci wynikw leczenia miarodajne jest monitorowanie hipoglikemii. Hipoglikemia polekowa
i lk przed hipoglikemi mog ograniczy moliwoci osigania prawie normoglikemii.
Miernik negatywny. Osoba z cukrzyc ma wicej ni jeden epizod hipoglikemii na rok o nasileniu, ktre
powoduje konieczno interwencji osoby drugiej. Moliwo hipoglikemii z utrat przytomnoci naley bezwzgldnie wykluczy,
II. Grupowe, ostateczne mierniki jakoci leczenia
Mierniki epidemiologiczne, true endpoints,
--zapadalno na zespoy powika cukrzycy,
--chorobowo z powodu schykowych faz powika: lepota, niewydolno nerek, zawa serca, amputacje
koczyn dolnych,
--umieralno oglna oraz umieralno z powodu powika cukrzycy,
zapadalno na schykow niewydolno nerek,
zawa serca,
udar mzgu,
wskanik okooporodowej umieralnoci noworodkw matek z cukrzyc,
zgon z przyczyn zalenych od cukrzycy.
Mierzenie jakoci wynikw leczenia cukrzycy powinno by wprowadzone do systemu organizacji opieki
diabetologicznej.

20

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl