BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Seria Specjalna Szczyt NATO w Warszawie

NATO wobec wyzwa

i problemw w Syrii
Sebastian Wojciechowski

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 253/2016
03.07.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Wrd wielu rnorodnych kwestii, ktre zostan poruszone podczas szczytu NATO w Warszawie, takich jak choby: reformowanie i dalsze rozszerzanie Paktu, wzmacnianie flanki wschodniej
i poudniowej, relacje z Rosj, wydarzenia w Afganistanie, Libii
i na Ukrainie czy monitorowanie procesw migracyjnych, wanym
zagadnieniem bdzie take ocena sytuacji w Syrii i Iraku oraz
zwizany z tym problem tzw. Pastwa Islamskiego (PI).
PI kontrolujc ponadpastwowe terytorium, dysponujc
rozbudowan struktur oraz olbrzymimi rodkami finansowymi
(szacowanymi na okoo 2 mld USD), wykracza poza klasyczne
rozumienie organizacji terrorystycznej. Jest to hybrydowa struktura terrorystyczna, ktra czy cechy przypisywane organizacji
terrorystycznej, grupie przestpczej, pastwu czy formacji zbrojnej. Doprowadzio ono do eskalacji trwajcego ju ponad pi
lat konfliktu w Syrii, ktry spowodowa mierci ponad 250 tys.
osb oraz ucieczk okoo 11 mln.
Konflikt w Syrii okaza si kolejnym, o wiele powaniejszym
ni pocztkowo sdzono, wyzwaniem dla spoecznoci midzynarodowej, w tym take dla Organizacji Paktu Pnocnoatlantyckiego. Podczas szczytu bdzie on analizowany z uwzgldnieniem rnych determinantw. Jednym z nich jest opublikowany
kilkanacie dni temu raport Departamentu Stanu USA na temat
wiatowego zagroenia terroryzmem. Zawarte w nim wnioski s
bardzo zrnicowane. Z jednej strony wskazano na spadek o 13%
liczby atakw przeprowadzonych na wiecie (13 463 w 2014 r.
i 11 774 w 2015 r.) czy zmniejszenie o 14% liczby osb zabitych
w wyniku aktw terroryzmu (32 727 w 2014 r. i 28 328 w 2015 r.).
Z drugiej jednak strony kolejny raz podkrelono, e terroryzm
nadal jest jednym z najpowaniejszych zagroe dla bezpieczestwa. Mona to zaobserwowa m.in. na przykadzie Syrii, gdzie

1z5

w 2015 r. liczba przeprowadzonych atakw terrorystycznych wzrosa a o 65%, osb

zabitych o 62%, rannych o 91%, a porwanych i przetrzymywanych o 67%.
Prbujc przeciwdziaa powyszym zagroeniom, w 2014 r. z inicjatywy USA
utworzono midzynarodow koalicj (the Global Coalition against Daesh). Obejmuje
ona obecnie ponad 60 pastw, a kluczow rol odgrywaj w niej takie pastwa
czonkowskie NATO, jak: USA, Wielka Brytania, Francja, Belgia, Holandia, Dania czy
Kanada. Koalicja za pomoc bardzo rnych rodkw stara si zniszczy tzw. Pastwo
Islamskie oraz doprowadzi do stabilizacji w Syrii i Iraku. Wrd podejmowanych inicjatyw s m.in. dziaania polityczne, logistyczne, wywiadowcze, szkoleniowe czy akcje
sub specjalnych. Kluczow rol odgrywaj jednak operacje powietrzne. Od wrzenia
2014 r. koalicja przeprowadzia ponad 10 tys. atakw na bojownikw i infrastruktur
PI, z czego ponad 3 tys. miao miejsce na terytorium Syrii. Oprcz tego ponad 5 tys.
osb personelu wojskowego i cywilnego jest zaangaowanych w szkolenie oraz wyposaanie rnych irackich i syryjskich oddziaw walczcych z PI. W nastpstwie dziaa prowadzonych przez koalicj, Federacj Rosyjsk, siy prezydenta Baszara al-Asada,
irack armi rzdow, bojownikw kurdyjskich oraz inne grupy zbrojne Pastwo
Islamskie sukcesywnie traci wpywy oraz kontrolowane przez siebie terytorium (w Iraku
okoo 40%, a w Syrii okoo 10%).
Znaczcym sukcesem koalicji jest te zmniejszenie m.in. w wyniku dziaa
dyplomatycznych (choby rezolucja RB ONZ przygotowana przez USA oraz Rosj)
napywu do PI nowych rodkw finansowych. Na przykad, od padziernika 2015 r.
do stycznia 2016 r. udao si ograniczy dochody PI ze sprzeday ropy naftowej
o okoo 30%.
Pomimo sukcesw sytuacja w Syrii oraz w Iraku nadal jest bardzo niebezpieczna
i zoona. Podobnie jak w przypadku wczeniejszego zaangaowania w Afganistanie,
rwnie i tym razem NATO zmaga si z wieloma rozlicznymi trudnociami zarwno
o charakterze politycznym, dyplomatycznym, militarnym czy logistycznym. W tym kontekcie uwypukli naley kilka wybranych i kluczowych wyzwa oraz problemw:

Realizowana obecnie przez NATO strategia zwalczania PI jest niewystarczajca

i wymaga albo modyfikacji, albo gruntownej zmiany. Wci dyskutowana jest
na przykad kwestia uycia przez Pakt si ldowych. Brakuje rwnie kompleksowej polityki dugoterminowego zaangaowania NATO w Syrii oraz Iraku. Z jednej
strony polityka ta powinna przyczyni si do zakoczenia konfliktu oraz stopniowego zaprowadzenia tam stabilizacji i bezpieczestwa. Z drugiej za strony
jej celem musi by te prba maksymalnego wyeliminowania rde konfliktu.
Jest to zadanie niesamowicie trudne, a zdaniem czci ekspertw wrcz niemoliwe. Niewtpliwie proces ten bdzie trwa latami, pocigajc za sob due
zaangaowanie tak polityczne, jak i finansowe. Konieczne jest take uniknicie
w przyszoci bdw popenionych w Syrii przez czonkw NATO, jak np. zakoczonego porak programu szkoleniowego przeznaczonego dla si syryjskiej
opozycji. Pomimo faktu, i wadze USA przekazay na ponad 500 mln USD,
nie przynis on do tej pory pozytywnych rezultatw. Na przykad jeden z wyszkolonych oddziaw zosta porwany przez bojownikw PI, a inny zdezerterowa.

2z5

Pokonanie tzw. Pastwa Islamskiego przez koalicj midzynarodow nie bdzie

oznacza ani zakoczenia konfliktu w Syrii, ani te wyeliminowania terroryzmu islamskiego w tej czci wiata. Jak wynika bowiem z analiz brytyjskiego
Centrum Religii i Geopolityki, obecnie w Syrii i Iraku dziaa co najmniej 15 rnych organizacji islamistycznych liczcych cznie okoo 60 tys. czonkw. Innym
bardzo powanym wyzwaniem bdzie te wypracowanie porozumienia pomidzy
poszczeglnymi podmiotami zaangaowanymi w konflikt syryjski czy iracki
(np. rozwizanie kwestii kurdyjskiej), a take skuteczne przeciwdziaanie
ewentualnej prbie odtworzenia struktur PI w innych czciach wiata, choby w Libii.

Dalsza walka NATO z tzw. Pastwem Islamskim wymaga rozszerzenia przez

pastwa czonkowskie wsppracy nie tylko w sferze militarnej, politycznej,
dyplomatycznej czy logistycznej, ale take prawnej i finansowej. Jest to m.in.
zwizane z deniem do maksymalnego pozbawienia PI rde finansowania
(np. kazus Turcji kupujcej rop z obszarw kontrolowanych przez PI). Oznacza to rwnie zwikszenie przez czonkw NATO zaangaowania finansowego
na rzecz wsplnego bezpieczestwa. W deklaracji z Newport zobowizay si
one najpierw do zahamowania spadku nakadw na obronno, a nastpnie ich
stopniowego podnoszenia, a do poziomu 2% PKB. Jednake w 2015 r. budety
wojskowe tylko piciu pastw NATO (USA, Wielka Brytania, Polska, Grecja
i Estonia) przekroczyy wstpnie wspomniany puap. W jedenastu pastwach
odnotowano za spadek nakadw na obronno w stosunku do PKB.

Spory dotyczce oceny sytuacji w Syrii, wystpujce pomidzy pastwami

czonkowskimi NATO, wynikaj nie tylko z odmiennych interesw np. USA,
Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec czy Turcji, ale ich rdem jest te rna
analiza dziaa podejmowanych wobec Syrii np. przez Rosj, Iran czy Arabi
Saudyjsk. Szczeglnie zoon kwesti jest rywalizacja na linii Iran-Arabia
Saudyjska. Walka o wpywy pomidzy tymi pastwami ma nie tylko wymiar
polityczny, ale rwnie ekonomiczny (np. konkurencja o zyski pochodzce
z ropy naftowej), jak i religijny (napicia pomidzy sunnick Arabi Saudyjsk
a szyickim Iranem).

Kolejnym wanym elementem jest konieczno aktywizacji i zacienienia wsppracy w obrbie koalicji midzynarodowej walczcej z PI. Cho uczestniczy
w niej ponad 60 pastw, tylko okoo 20 angauje si w prowadzone operacje
wojskowe. Niektrzy przedstawiciele amerykaskiego resortu obrony, podobnie
jak dowdcy NATO, sceptycznie oceniaj jednak zarwno zaangaowanie czci
koalicjantw, jak i dotychczasowe dziaania militarne Paktu w Syrii. Std te
prezentowane s nowe rozwizania. Na przykad pod koniec 2015 r. Departament
Obrony USA przedstawi oglne zaoenia koncepcji zakadajcej zwalczanie
organizacji islamistycznych powizanych z tzw. Pastwem Islamskim, dziaajcych w rnych czciach wiata. Jest to odpowied na wskazan poniej
strategi tworzenia nowych frontw walki realizowan przez PI. Amerykaska
koncepcja przewiduje m.in. tworzenie lub rozbudow w pastwach zagroonych eskalacj terroryzmu islamskiego infrastruktury wojskowej oraz wywiadowczej. W zwizku z tym zapowiedziano powstanie co najmniej 4 wikszych

3z5

i wielu mniejszych baz. W kadej nich suy bdzie od 500 do 5 tys. onierzy
oraz czonkw personelu pomocniczego zajmujcego si m.in. dziaalnoci
wywiadowcz czy obsug dronw.

Strategia tworzenia nowych frontw walki realizowana obecnie przez PI, a polegajca na podejmowaniu dziaa terrorystycznych w coraz to nowych pastwach
oznacza, i spoeczno midzynarodowa (w tym i NATO) bdzie zmuszona
prowadzi operacje antyterrorystyczne rwnie np. w Afganistanie, Libii, Tunezji, Nigerii, Czadzie, Somalii czy Jemenie.

Dla wielu pastw, w tym czonkw NATO, powanym problemem jest powrt
osb walczcych w szeregach PI. Motywy ich postpowania s bardzo zrnicowane, poczwszy od zniechcenia czy rozczarowania dziaaniami PI lub wystpujc tam sytuacj, a koczc na powierzeniu niektrym spord nich
rnych zada terrorystycznych (choby logistycznych czy werbunkowych).
Wedug danych z pocztku 2016 r., np. do Niemiec wrcio okoo 400 byych
bojownikw PI, a do Francji okoo 250. Nie te jednak osoby s najwikszym
zagroeniem dla bezpieczestwa. Mona je bowiem monitorowa. Podobnie
sytuacja wyglda z radykalnymi islamistami, ktrzy prowadz aktywn dziaalno m.in. na forach internetowych czy w meczetach. Najbardziej niebezpieczne s osoby utosamiajce si z destrukcyjn ideologi, skonne stosowa
metody terrorystyczne, nie ujawniajce jednak publicznie ani swoich pogldw, ani planw. Nasilenie przez NATO dziaa przeciwko tzw. Pastwu Islamskiemu moe doprowadzi do eskalacji atakw terrorystycznych wymierzonych
nie tylko bezporednio w poszczeglne pastwa czonkowskie Paktu, ale rwnie ich obywateli, instytucje czy interesy w rnych czciach wiata.

Dalsza polityka Paktu oraz jego pastw czonkowskich wobec PI czy sytuacji
w Syrii i Iraku bdzie uzalenione od wielu powizanych ze sob czynnikw. Oprcz
zaprezentowanych powyej elementw wskaza naley take m.in. na przyszy ksztat
relacji transatlantyckich, stosunki z Federacj Rosyjsk, wynik wyborw prezydenckich
w USA, sytuacj na Bliskim Wschodzie czy implikacje towarzyszce brytyjskiemu referendum w sprawie Brexitu.
Decyzje podjte podczas szczytu NATO w Warszawie powinny m.in. przyczyni
si do bardziej skutecznego zwalczania terroryzmu, w tym zagroe zwizanych z tzw.
Pastwem Islamskim. By moe bd one dla Paktu rwnie nowym impulsem do dziaania i aktywizujcym jego do mocno skostnia struktur.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

4z5

Tekst powsta w ramach Serii Specjalnej Biuletynw IZ powiconej przygotowaniom do szczytu

NATO w Warszawie (8-9 lipca 2016 r.). W poszczeglnych opracowaniach przedstawiono
stanowiska wybranych pastw czonkowskich Sojuszu oraz Rosji wobec gwnych problemw
bezpieczestwa midzynarodowego, ktre bd przedmiotem obrad w Warszawie.

Sebastian Wojciechowski prof. dr hab., pracownik Instytutu Zachodniego. Kierownik Zakadu

Studiw Strategicznych UAM. Ekspert OBWE ds. bezpieczestwa. Redaktor naczelny czasopisma
Przegld Strategiczny. Autor licznych publikacji na temat zagroe dla bezpi eczestwa,
a w szczeglnoci terroryzmu np. Terroryzm na pocztku XXI wieku. Pojcie, przejawy,
przyczyny.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

5z5