KONSTRUKCJEELEMENTYMATERIA Y

Optymalizacja skadu betonw

wysokowartociowych
Dr in. Mariusz Franczyk, dr hab. in. Grzegorz Prokopski, Politechnika Rzeszowska

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

1. Wprowadzenie

26

Dotychczasowa technologia uzyskiwania betonw

wysokowartociowych BWW (ang. High Performance
Concretes HPC) wynika z analitycznych i dowiadczalnych podstaw projektowania betonw zwykych.
Okrelenie i dobr skadu mieszanki betonowej zarwno w skali mikro, jak i makro (skadnikw betonu)
dokonywany jest z warunku minimalnej porowatoci stosu okruchowego, maksymalnej wytrzymaoci
i szczelnoci zaczynu cementowego oraz maksymalnej przyczepnoci midzy zaczynem a kruszywem. Projektowanie BWW opiera si na odpowiednim ksztatowaniu waciwoci i doborze ilociowym
wszystkich tych elementw.
W praktyce uzyskuje si to przy zachowaniu konwencjonalnych zasad, uyciu skadnikw wysokiej jakoci,
ale gwnie przez wprowadzenie bardzo skutecznych
superplastyfikatorw minimalizujcych wskanik W/C)
oraz dodatkw w postaci mikrowypeniaczy wykazujcych aktywno chemiczn, takich jak: pyy krzemionkowe, ule czy popioy lotne.
Rosnce wymagania co do zespou cech jakociowych, uytkowych oraz trwaoci projektowanego
betonu, wynikajce m.in. ze szczelnoci, odpornoci
na czynniki agresywne itp., powoduj zasadniczy
wzrost liczby kryteriw i zmiennych, jakie musz by
brane pod uwag w procedurze projektowania skadu
mieszanki. Projektowanie prowadzi si obecnie gwnie metodami dowiadczalnymi, przy wykorzystaniu
dotychczasowego stanu wiedzy o BWW, coraz czciej jednak stosuje si metody statystyczne i optymalizacyjne. Wynika to z braku metod analitycznych oraz
z koniecznoci powizania co najmniej picioskadnikowego ukadu oraz jego wewntrznej kompatybilnoci (w odrnieniu od trzyskadnikowego betonu
zwykego C+K+W=B; Cement + Kruszywo + Woda
= Beton).
Powstajce w efekcie dotychczasowych dziaa projektowych, badawczych i technologicznych kompozyty betonowe, w tym BWW, charakteryzuj si ju
okrelonymi cechami uytkowymi, ale posiadaj take
defekty identyfikowane czsto dopiero na poziomie
mikrostruktury. Wykorzystanie w badaniach betonw
mikroskopii skaningowej umoliwia obserwacj i analiz tej zoonej mikrostruktury. Pozwala na identyfikacj
rnorodnych jej defektw, powizanie z parametrami

skadu mieszanki i okrelenie wpywu na waciwoci

betonu, a tym samym staje si dodatkowym kierunkiem odpowiedniego ksztatowania i projektowania
betonu [1, 2].
Opisywana wielokierunkowo dziaa zmierzajcych
do ustalenia oglnych zasad projektowania lub sprecyzowania zalenoci funkcyjnych pomidzy skadem mieszanki betonowej a waciwociami betonw
wysokowartociowych, znajdowaa odzwierciedlenie
w badaniach wielu autorw [35,1014].

2. Wymagania jakociowe wobec skadnikw

Wymagania jakociowe w stosunku do skadnikw
BWW s znane i zostay szeroko omwione m.in.
w pracach [510]. Zaleca si stosowanie cementw
portlandzkich, z moliwie nisk zawartoci C3A,
w iloci 400550 kg/m3 o wytrzymaoci na ciskanie
nie mniejszej ni 45 MPa oraz skadzie i rozdrobnieniu
zapewniajcym uzyskanie szczelnej mikrostruktury.
Kruszywo dobrej jakoci powinno pochodzi ze skay
o moliwie wysokiej wytrzymaoci, ziarnach z silnie rozwinit powierzchni sprzyjajc wysokiej przyczepnoci zaczynu oraz o uziarnieniu zapewniajcym uzyskanie
minimalnej jamistoci stosu okruchowego. W praktyce
maksymalny wymiar ziarna nie przekracza 16 mm.
Niezbdnym skadnikiem BWW s wysokoefektywne
superplastyfikatory, ktrych zadaniem jest z jednej
strony uzyskanie odpowiedniej konsystencji mieszanki przy niskim W/C, a z drugiej lepsze wykorzystanie
cementu, dziki jego dezagregacji. Jako dodatek
mineralny do BWW najczciej stosuje si py krzemionkowy, ktry dziki bardzo wysokiemu rozdrobnieniu i duej powierzchni waciwej, a take aktywnoci
chemicznej wobec cementu, korzystnie modyfikuje
zaczyn cementowy, co ma szczeglne znaczenie
w strefie kontaktu zaczynu z kruszywem.

3. Projektowanie skadu mieszanki

Przewidywanie wytrzymaoci na ciskanie dla betonu
zwykego, jak i BWW jest jednym z podstawowych
elementw projektowania skadu. Wystpuje zarwno
w istniejcych klasyfikacjach, jak i normowych wymaganiach konstrukcyjnych.
Rwnania wystpujce w popularnych metodach projektowania betonw zwykych (m.in. rwnania Freta
PRZEGLD BUDOWLANY 2/2008

KO N S T R U KC JEELEMENTYMATERIAY
Tabela 1. Skady betonw bazaltowych oraz wyniki bada ich waciwoci fizyko-mechanicznych (wedug planu eksperymentu [12])

Nr
serii
BB1
BB2
BB3
BB4
BB5
BB6
BB7
BB8
BB9

Zmienne
standaryzowane

Zmienne
materiaowe

Ilo skadnikw
[kg/m3]

Wyniki bada

x1

x2

W/C

Pk/C

Pk

-1
0
1
-1
0
1
-1
0
1

-1
-1
-1
0
0
0
1
1
1

0,33
0,36
0,40
0,33
0,36
0,40
0,33
0,36
0,40

0
0
0
0,05
0,05
0,05
0,1
0,1
0,1

550
469
424
550
469
424
550
469
424

435
473
602
406
450
580
376
427
459

1257
1350
1713
1257
1349
1713
1257
1349
1713

181,5
168,8
169,6
181,5
168,8
169,6
181,5
168,8
169,6

0
0
0
27,5
23,4
21,2
55
46,9
42,4

fc28 =

K G RC
W /C
[1 3,1
]2
1,4 0,4 exp(11Pk / C )

przy W/C 0,4

(1)
gdzie:
fc28 rednia wytrzymao na ciskanie betonu
badana na prbkach walcowych po 28 dniach,
RC wytrzymao cementu badana na normowych
prbkach z zaprawy cementowej,
W/C wskanik wodno-cementowy,
Pk/C wagowy stosunek pyu krzemionkowego
do masy cementu,
KG wspczynnik dowiadczalny zaleny od rodzaju
kruszywa.
W dowiadczeniach de Larrarda, wspczynnik KG
okrelono dowiadczalnie przez porwnanie wynikw bada wytrzymaoci na ciskanie z wartociami
przewidywanymi wzorem. Wspczynnik ten wynis
rednio 4,9 +10 % (w badaniach krajowych IPPT
PAN w Warszawie, KG ~ 6,45 [5], natomiast wedug
[12] mieci si w granicach 6,16,3).
PRZEG L D B U D O W L A N Y 2/2008

E28
GPa
55,1
54,6
52,9
55,8
49,8
52,1
54,4
51,4
53

KIc
MN/m3/2
0,941
0,839
0,775
0,992
0,867
0,905
0,850
0,815
0,851

nw
%
4,06
4,16
4,25
3,4
4,1
4
3,2
3,9
4,1

wb
mm
20
22
40
16
18
18
9
12
16

s
0,0255
0,025
0,026
0,0226
0,03
0,0226
0,0266
0,0334
0,0348

Innym przykadem dowiadczalnej postaci zalenoci

wytrzymaoci betonu od jego skadu, uwzgldniajcej
dodatek pyu krzemionkowego jest rwnanie podane
w pracach [3, 13]:

188,4

fc28=
21,7

Pk
W
0 ,15

C
C + Pk

(2)
Rwnanie to ma jednak istotne ograniczenie stosowalnoci, ktre sprowadza si do uycia cementu
o wytrzymaoci ok. 55 MPa oraz kruszywa amanego
o gstoci 2,85 kg/dm3.
Z praktycznych dowiadcze autorw niniejszego
opracowania wynika, e rwnanie de Larrarda (1)
w sposb niezadowalajcy charakteryzuje zmiany
wytrzymaoci na ciskanie badanych betonw wysokowartociowych wykonywanych z surowcw polskich [11, 12]. Wspczynnik korelacji uzyskany dla
tych betonw wynosi R=0,74 (rys. 1). W tabeli 1
i na rysunku 1 przedstawiono wybrane z szerokiego

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

i Bolomeya) opisuj w jaki sposb waciwoci mieszanki betonowej i 28-dniowego betonu stwardniaego zale
od jakociowej i ilociowej charakterystyki skadu.
W odniesieniu do BWW zalenoci te staj si jednak nieprzydatne. Nie uwzgldniaj bowiem wpywu
dodatkw, domieszek oraz kruszyw (rodzaju, stanu
powierzchni, reaktywnoci itp.), a take waciwoci
wspczesnych cementw, na przewidywane waciwoci mechaniczne betonu. Jedynym z trzech podstawowych rwna, ktre w tym przypadku zachowuje swoj
wano jest rwnanie szczelnoci, w ktrym suma
objtoci absolutnych skadnikw ma si rwna jednostce objtoci zagszczonej mieszanki betonowej.
W wyniku prowadzonych na coraz szersz skal bada
autorzy modyfikuj istniejce lub podaj nowe zalenoci okrelajce wpyw skadu mieszanki betonowej
na waciwoci betonw wysokowartociowych.
Jedn z form wzoru Freta do obliczania wytrzymaoci BWW zaproponowa de Larrard [10] uzaleniajc
fc28 od podstawowych parametrw skadu mieszanki
betonowej:

fc28
MPa
77,4
72,8
71,7
89,5
82,4
72,5
87,7
82
76

b) Model: fc28=K*49,2/(1+3,1*W/C/(1,4-0,4*exp(-11*Pk/C)))^2
fc28=(6,2952)*49,2/(1+3,1*x/(1,4-0,4*exp(-11*y)))^2 R=0,7439

C:9
C:7 C:12

C:8
C:13
C:4

C:6

C:5

C:11
C:3

C:10
C:2
C:1

Rys. 1. Wykres funkcji wytrzymaoci na ciskanie w zalenoci od W/C i Pk/C uzyskany przy zastosowaniu wzoru
de Larrarda (1) (wspczynnik KG 6,3) [12]

27

KONSTRUKCJEELEMENTYMATERIA Y
materiau badawczego wyniki bada waciwoci
BWW wykonanych z uyciem kruszyw bazaltowych,
pyu krzemionkowego i krajowego superplastyfikatora (sulfonowana ywica melaminowo-formaldehydowa).
Na podstawie przeprowadzonych bada zaproponowano zmodyfikowan zaleno wytrzymaoci na ciskanie opart na wzorze de Larrarda:

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

f c28=

K G RC
0,4 W / C
[1 3,1
]2
1,4 0,4 exp 11 2,25 Pk / C

(3)

gdzie:
fc28 rednia wytrzymao na ciskanie betonu
po 28 dniach dojrzewania,
RC wytrzymao cementu badana na normowych
prbkach z zaprawy cementowej (dla cementu uytego w badaniach Rc28 = 49,2 MPa),
W/C wskanik wodno-cementowy (w badanych
betonach: 0,33W/C0,4),
Pk/C wagowy stosunek pyu krzemionkowego
do masy cementu (0,0Pk/C0,1),
KG wspczynnik dowiadczalny zaleny od rodzaju
kruszywa (dla badanych betonw ok. 3,0).
Wprowadzone wspczynniki efektywnoci (mnoniki przy Pk/C i W/C) pozwoliy na uzyskanie zdecydowanie lepszej korelacji wynikw bada dowiadczalnych z wynikami przewidywanymi wzorem (3) (rys. 2),
tj. ok. 90%, w porwnaniu z ok. 70% korelacj przy
zastosowaniu wzoru de Larrarda (1).
Model: fc28=K*49,2/(1+3,1*0,4*W/C/(1,4-0,4*exp(-11*2,25*Pk/C)))^2
z=( 3,03143)*49,2/(1+3,1*0,4*x/(1,4-0,4*exp(-11*2,25*y)))^2 R=0,87

C:7

C:12

C:9

C:8
C:4

C:13

C:5

C:6

C:11
C:10

C:1

C:3
C:2

Rys. 2. Wykres funkcji wytrzymaoci na ciskanie w zalenoci od W/C i Pk/C uzyskany przy zastosowaniu wzoru
dowiadczalnego (3) [12]

28

4. Projektowanie BWW
Efektem dotychczasowych dowiadcze w technologii uzyskiwania BWW s podawane przez rnych
autorw analityczno-dowiadczalne schematy postpowania przy ich projektowaniu.
Dla przykadu, w pracach [3, 4] przedstawiono kolejne
etapy projektowania skadu BWW, jako:
1. Przyjcie zaoe dotyczcych klasy wytrzymaoci, konsystencji, przeznaczenia betonu i warunkw
eksploatacji.
2. Jakociowy dobr skadnikw, w tym rodzaj, klasa
i zawarto cementu, rodzaj superplastyfikatora oraz
skad ziarnowy kruszywa.
3. Okrelenie wartoci W/C oraz Pk/C niezbdnych
do uzyskania zakadanej wytrzymaoci (np. z zalenoci de Larrarda).
4. Przyjcie iloci cementu C (zazwyczaj od 400
do 500 kg/m3), dodatku Pk/C (od 0,05 do 0,1) i wody
W=(W/C)xC oraz obliczenie iloci zaczynu.
5. Obliczenie objtoci i masy kruszywa oraz jego
rozdzielenie na piasek i kruszywo grube.
6. Wstpne ustalenie skadu: C, Pk, Kd, Kg, W.
7. Wykonanie prbnego zarobu i ustalenie iloci
superplastyfikatora.
8. Weryfikacja waciwoci mieszanki betonowej
i betonu stwardniaego.
9. Korekty i ustalenie skadu ostatecznego.

5. Moliwoci komputerowego projektowania

skadu BWW
W ustalaniu skadu BWW pomocne s coraz liczniejsze
programy komputerowe wspomagajce proces projektowania. Uwzgldniaj one wpyw superplastyfikatorw
oraz dodatkw mineralnych na waciwoci mieszanki
betonowej i betonu. Wskazuje si w tym zakresie gwnie
na dowiadczenia francuskie [3]. W Polsce problematyk t zajmowano si m.in. w IPPT PAN w Warszawie.
Wedug wikszoci wspczesnych autorw, podejcie
typowo dowiadczalne do projektowania BWW staje
si nieekonomiczne. Pomocnym narzdziem okazuje
si technika planowania dowiadcze oraz wykorzystanie zagadnie optymalizacji wielokryterialnej.
W pracy [12] przedstawiono efekty szerokiego zastosowania wielokryterialnej optymalizacji statystycznej
do oceny bada wysokowartociowych betonw
modyfikowanych dodatkami i domieszkami. Jako
zmienne decyzyjne przyjto stosunek pyu krzemionkowego do cementu (Pk/C) oraz wskanik wodno-cementowy (W/C). Optymalizacj przeprowadzono
po przyjciu 6 kryteriw, przy zastosowaniu funkcji
uoglnionej uytecznoci UI i UIII.
6

y j y jG

j=1

j =1

y jL y jG

U I ( y1 , y 2 ,..., y 6 ) = w j j ( y j ) = w j

(6)

PRZEGLD BUDOWLANY 2/2008

KO N S T R U KC JEELEMENTYMATERIAY
6

gdzie:

zmieniajcych si w przedziale od 1 do 1 i odpowiadajcych, wraz z wartociami porednimi, przyjtym

zmiennym wartociom W/C i Pk/C (tab. 1).
W wyniku przeprowadzonej analizy statystycznej
otrzymano zbiory rozwiza zadowalajcych oraz bardzo dobrych wraz z punktami preferowanymi z uwagi
na przyjte kryteria i funkcje optymalizacyjne, a tym
samym rozwizania preferowane w zakresie skadu
betonw (rys. 3, tab. 2).

j1

oraz 0<wj<1, wj wagi dla poszczeglnych kryteriw.

j ( y) =

y j y jG
y jL y jG

j (y) funkcja dla j-tego kryterium,

yj warto w danym punkcie dziedziny eksperymentu dla j-tego kryterium,
yjG warto gorsza dla j-tego kryterium,
yjL warto lepsza dla j-tego kryterium.

6. Podsumowanie

6
y j y jG

U III ( y1 , y 2 ,..., y 6 ) = exp w j exp

y
y
jL
jG

j=1

(7)
Jako kryteria optymalizacji przyjto:
maksimum wytrzymaoci na ciskanie po 28 dniach
dojrzewania, maks fc28,
maksimum moduu Younga po 28 dniach dojrzewania, maks Ec,
maksimum wspczynnika intensywnoci napre
badanego wedug I modelu pkania, maks KIc,
minimum nasikliwoci betonu, min nw,
minimum wodoprzepuszczalnoci betonu, okrelonej maksymaln gbokoci przesikania wody
w mm, min wb,
minimum skurczu, min s.
Rozwiza preferowanych poszukiwano w obszarze
rozwiza dopuszczalnych

{( x1 , x 2 ): x12 1, x 22 1}
dwuwymiarowej przestrzeni zmiennych decyzyjnych,
0,10

b) 0,10

0,08

0,08

0,06

0,06
P k/C

P k/C

a)

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

Na proces projektowania mieszanki betonowej skada si dobr skadnikw, a nastpnie okrelenie

ich proporcji w taki sposb, aby otrzymany materia
uzyska oczekiwane waciwoci. Niektre z tych waciwoci mog by zbadane w krtkim okresie czasu
(konsystencja, urabialno), w duszym (wytrzymao, modu sprystoci), a nawet w bardzo dugim
(skurcz, pezanie).
Wspczesna technologia BWW, majc na celu wypracowanie systemu eksperckiego, pomocnego w projektowaniu betonw, dy do stworzenia modeli, ktre
wizayby ze sob materiay skadowe mieszanki
betonowej (czynniki sterujce) z parametrami betonu.
Aby stworzy takie zalenoci, badacze betonu odnosz si do modelu teoretyczno-dowiadczalnego analizujc cechy betonu stwardniaego na podstawie
uzyskanych danych dowiadczalnych. Umoliwia
to przejcie od waciwoci betonu do cech jego
matrycy, powizanej z kolei z dwoma gwnymi parametrami skadu mieszanki, tj. proporcjami woda/
cement (W/C) i np. py krzemionkowy/cement (Pk/C).
Dziaania te przyczyniaj si do bardziej precyzyjnego
ustalania skadu wspczesnych betonw wysokowartociowych, a wic i zblienia ich rzeczywistych

rozw. niezadowalajce
rozwizania zadowalajce
rozwizania bardzo dobre
rozwizanie preferowane

0,04

0,02

0,00
0,32

0,04

rozw. niezadowalajce
rozwizania zadowalajce
rozwizania bardzo dobre
rozwiazanie preferowane

0,02

0,33

0,34

0,35

0,36

0,37

0,38

W/C

0,39

0,40

0,41

0,00
0,32

0,33

0,34

0,35

0,36

0,37

0,38

0,39

0,40

0,41

W/C

Rys. 3. Zbiory rozwiza zadowalajcych oraz bardzo dobrych wraz z punktami preferowanymi z uwagi na przyjte kryteria
i funkcje uytecznoci: UI(a) i UIII(b)
PRZEG L D B U D O W L A N Y 2/2008

29

KONSTRUKCJEELEMENTYMATERIA Y
Tabela 2. Obliczone iloci skadnikw dla rozwiza preferowanych z uwagi na przyjte kryteria i wartoci funkcji uytecznoci
Funkcja

Ilo skadnikw [kg/m3]

Wsprzdne punktw preferowanych

x1

x2

W/C

Pk/C

Pk

UI

0,24

0,33

0,0380

550

420,84

1256,918

181,51

21,023

UIII

0,08

0,33

0,0540

550

415,287

1256,849

181,518

29,659

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

Wartoci kryteriw

Warto funkcji uytecznoci

fc28
MPa

E28
GPa

KIc
MN/m3/2

nw
%

wb
mm

UI

UIII

86,861642

54,704315

0,951785

3,575134

14,498913

0,022463

2,915306

0,907523

89,060895

54,369001

0,928038

3,449719

13,008729

0,022703

2,856189

0,920773

waciwoci do waciwoci zakadanych w trakcie

projektowania. W kadym przypadku konieczne jest
dowiadczalne sprawdzenie doboru skadnikw
w konkretnych warunkach, jednak znajomo rozwiza optymalnych oraz zalenoci okrelajcych wpyw
skadnikw na waciwoci betonu znacznie zmniejsza liczb dowiadcze i przyczynia si do ustalenia
podstaw normatywnych w zakresie projektowania
BWW i konstrukcji z BWW.
Analiza wspczesnych metod ustalania skadu betonw wysokowartociowych prowadzi do nastpujcych wnioskw:
Znajomo cech betonu zwykego, jako materiau
konstrukcyjnego, wpywa na formy budowli.
Technologia betonw nowej generacji stawia konkretne wymagania co do zespou cech betonu odpowiadajcych okrelonym formom i funkcjom budowli.
Z uwagi na wzrost liczby kryteriw i zmiennych,
jakie musz by brane pod uwag w procedurze projektowania skadu mieszanki, nieekonomiczne staje
si dowiadczalne okrelanie skadu betonu metod
kolejnych przyblie.
Ustalanie proporcji skadnikw BWW moe odbywa si za pomoc analitycznych lub numerycznych
metod optymalizacji bd statystycznych metod planowania dowiadcze.
Wzrosy moliwoci sterowania cechami betonu
i jego odmian, co zwiksza zakres stosowania tego
kompozytu.
BIBLIOGRAFIA
[1] Kurdowski W., Trybalska B., Zastosowanie elektronowej
mikroskopii skaningowej do badania zaczynu cementowego.
III Konferencja Naukowo-Techniczna, Zagadnienia materiaowe
w inynierii ldowej, Matbud 2000
[2] Halbiniak J., Analiza wpywu warstwy przejciowej kruszywo-zaczyn cementowy na proces zniszczenia betonw konstrukcyjnych.
Praca doktorska, Politechnika Rzeszowska, Rzeszw 1999
(nie publikowana)
[3] liwiski J., Zasady projektowania skadu betonw
wysokowartociowych. CWB 6/2003
[4] Giergiczny Z., Maolepszy J., Szwabowski J., liwiski J., Cementy
z dodatkami mineralnymi w technologii betonw nowej generacji,
Grade Cement , Wyd. Instytut lski w Opolu 2002
[5] Glinicki M. A., Kasperkiewicz J., Potrzebowski J., Betony

30

wysokowartociowe (BWW) do konstrukcji inynierskich. XLI

Konferencja Naukowa KILiW PAN i KN PZITB, KrakwKrynica 1995,
s. 1320
[6] Jasiczak J., Mikoajczyk P., Technologia betonu modyfikowanego
domieszkami i dodatkami. Przegld tendencji krajowych
i zagranicznych. Wydawnictwa Politechniki Poznaskiej, Pozna 1997
[7] Krl M., Aspekty technologiczne betonw wysokich wytrzymaoci.
Przegld Budowlany, 89/92, s. 348350
[8] Kucharska L., Brandt A. M., Skad, technologia i waciwoci
mechaniczne betonw wysokowartociowych. Inynieria
i Budownictwo, 9/93, s. 356360.
[9] Miko J., Technologia betonw wysokiej wytrzymaoci. Przegld
Budowlany, 89/92, s. 355358
[10] De Larrard F., The Influence of Mix Composition on Mechanical
Properties of High-Performance Silica Fume Concrete. 4th Int. Conf.
on Fly Ash, Silica Fume, Slag and Natural Pozzolans in Concrete,
Istanbul, May 1992
[11] Franczyk M., Prokopski G., Badania betonw
wysokowartociowychmodyfikacja wzoru Freta. Przegld
Budowlany, 4/2000, s. 47
[12] Franczyk M., Wpyw skadu mieszanki betonowej na waciwoci
betonu wysokowartociowego.
Praca doktorska, Politechnika Rzeszowska, Rzeszw 2002
(nie publikowana)
[13] Bhanja S., Sengupta, Modified water-cement ratio law for silica
fume concretes. Cem. Concr. Res., Vol. 32, 2003
[14] Brandt A.M. i inni, Metody optymalizacji materiaw
kompozytowych o matrycach cementowych. Studia z zakresu
inynierii, nr 38, IPPT PAN, Warszawa 1994

www.przegladbudowlany.pl/archiwum.html

Archiwum od rki

archiwalne spisy treci

na stronach www
PRZEGLD BUDOWLANY 2/2008