You are on page 1of 4

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Niemcy wobec Brexitu


twardy rdze czy Unia 27?
Tomasz Morozowski

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 257/2016
06.07.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Zwycistwo zwolennikw Brexitu wywoao siln reakcj w Niemczech, gdzie wywizaa si debata na temat przyczyn decyzji
Brytyjczykw, procedury wyjcia Wielkiej Brytanii z UE oraz
konsekwencji Brexitu. Przedstawiciele najwaniejszych partii
politycznych uznali wynik brytyjskiego referendum za niekorzystny zarwno dla UE, jak i Niemiec. Kanclerz Angela Merkel
okrelia rezultat referendum jako cios dla Europy. W ten sam
sposb wypowiedzia si minister spraw zagranicznych Frank-Walter Steinmeier (SPD). Nastpnie jednak stanowiska A. Merkel
i F.-W. Steinmeiera zaczy si rozchodzi. W dyskusji wyoniy
si dwa punkty sporne pomidzy partiami koalicji rzdzcej
CDU/CSU i SPD. Dotycz one sposobu prowadzenia negocjacji
w sprawie dalszych stosunkw UE-Wielka Brytania oraz kierunku, w jakim powinna rozwija si Unia.
Przedstawiciele CDU/CSU opowiadaj si za spokojnym
i rozwanym przeprowadzeniem negocjacji z Wielk Brytani
w sprawie jej przyszych stosunkw z UE. Socjaldemokraci naciskaj na jak najszybsze uruchomienie procedury Brexitu (art. 50
Traktatu o Unii Europejskiej TUE) przez rzd w Londynie
i twarde negocjacje ze strony UE. Obie partie inaczej widz
funkcjonowanie UE po wyjciu Wielkiej Brytanii. Strategia
utrzymywania spjnoci pozostaych 27 pastw UE poprzez agodzenie sporw i umowy midzyrzdowe, za ktr opowiada si
A. Merkel, jest przeciwstawiana planom pogbiania integracji
w ramach twardego rdzenia szeciu pastw zaoycielskich
lub pastw strefy euro proponowanej przez F.-W. Steinmeiera.

1z4

Negocjacje z Wielk Brytani


W owiadczeniu z 24 czerwca 2016 r. w sprawie brytyjskiego referendum przewodniczcy unijnych instytucji (Rady Europejskiej Donald Tusk, Komisji Europejskiej
Jean-Claude Juncker i Parlamentu Europejskiego Martin Schulz z SPD) zaapelowali
do rzdu w Londynie o jak najszybsze zoenie oficjalnego wniosku o wyjcie Wielkiej
Brytanii z UE. Takie stanowisko przyjto rwnie podczas szczytu UE 29 czerwca 2016 r.
Natomiast kanclerz Merkel staraa si wprowadzi spokj do europejskiej debaty na temat Brexitu, przestrzegajc przed szybkimi i prostymi rozwizaniami. Rzd brytyjski
moe potrzebowa czasu na przeanalizowanie sytuacji przed rozpoczciem procedury
wyjcia i dlatego wedug kanclerz Merkel nie powinno si naciska na przyspieszanie
tego procesu, ktry jednak nie powinien trwa wiecznie. Merkel zaznaczya, e utrzymanie bliskich i partnerskich stosunkw z Wielk Brytani ley w interesie Niemiec.
Szef urzdu kanclerskiego Peter Altmaier (CDU) zasugerowa, e politycy w Londynie
powinni mie moliwo ponownego przemylenia konsekwencji wyjcia. Jednoczenie kanclerz Merkel oraz inni przedstawiciele CDU wykluczali moliwo jakichkolwiek negocjacji z Wielk Brytani przed oficjalnym notyfikowaniem przez ni chci
opuszczenia UE.
Pomimo krytycznego nastawienia wobec rzdu, przedstawiciele opozycyjnej
partii FDP rwnie opowiadali si za spokojnym, ale zdecydowanym podejciem
do negocjacji z Wielk Brytani. Wyczekujc i spokojn postaw A. Merkel bardzo
krytycznie ocenia natomiast AfD. Jako suszne rozwizanie jej przedstawiciele zaproponowali otwarcie Europejskiego Obszaru Gospodarczego dla Wielkiej Brytanii po jej
wyjciu z UE.
Stanowisko przeciwne do CDU prezentuj socjaldemokraci. Wedug F.-W. Steinmeiera proces wychodzenia Wielkiej Brytanii z UE powinien rozpocz si jak najszybciej, aby unikn przeduajcej si gry na zwok. Rzd w Londynie powinien
przyj odpowiedzialno za decyzj swojego spoeczestwa oraz umoliwi Unii
sprawne dostosowanie si do nowej sytuacji poprzez szybkie rozstrzygnicie kwestii
wyjcia z UE. Rwnie przewodniczcy SPD Sigmar Gabriel krytykowa wyczekujc
postaw Merkel wobec negocjacji z Wielk Brytani i apelowa o bardziej klarowne
i zdecydowane rozmowy, aby unikn dalszego podziau Europy.

Co dalej z Uni Europejsk?


W reakcji na wynik brytyjskiego referendum S. Gabriel i M. Schulz przygotowali
plan reform UE pt. Stworzy Europ na nowo (Europa neu grnden), opublikowany
23 czerwca 2016 r. Autorzy podkrelili potrzeb odwanej zmiany polityki Unii
w celu osignicia wzrostu gospodarczego, zwikszenia zatrudnienia i umocnienia
wsplnych wartoci. Wrd gwnych tez dokumentu znalazo si: zwalczanie oszustw
podatkowych, zwikszenie inwestycji publicznych, stworzenie europejskiego prawa
migracyjnego, umacnianie sprawiedliwoci i bezpieczestwa wewntrznego, jasne
rozdzielenie kompetencji UE i pastw czonkowskich, zwikszenie transparentnoci
i demokratycznoci instytucji unijnych.

2z4

Kolejnym posuniciem ze strony Niemiec stao si zorganizowanie 26 czerwca


2016 r. przez F.-W. Steinmeiera spotkania szefw dyplomacji szeciu pastw zaoycielskich UE: Niemiec, Francji, Woch, Belgii, Holandii oraz Luksemburga. Szef niemieckiej
dyplomacji wysya w ten sposb sygna o potrzebie wsppracy pastw twardego
rdzenia UE. Podczas spotkania zaprezentowany zosta dokument pt. Silna Europa
w niepewnym wiecie (Ein starkes Europa in einer unsicheren Welt) autorstwa niemieckiego i francuskiego ministra spraw zagranicznych. Dokument by przygotowywany
od kwietnia 2016 r. w ramach grup roboczych niemieckich i francuskich dyplomatw,
jednak bez konsultacji z Urzdem Kanclerskim RFN. Autorzy zadeklarowali dalsze
zaangaowanie Niemiec i Francji w tworzenie unii politycznej w Europie i zaprosili
inne pastwa czonkowskie do udziau. UE ma wzmacnia si pod ktem aktywnoci
na arenie midzynarodowej i bezpieczestwa obywateli w obliczu wspczesnych
zagroe, lepiej zarzdza kryzysem migracyjnym, oywia gospodarki i wspiera ich
konwergencj oraz dy do wzrostu gospodarczego i dokoczenia unii walutowej.
W dokumencie wyraona zostaa intencja przejcia przez Niemcy i Francj inicjatywy
w procesie integracji europejskiej, legitymowana niezadowoleniem obywateli z funkcjonowania UE, ktrego wyrazem by m.in. wynik brytyjskiego referendum. Jest to wyrane
nawizanie do koncepcji Europy rnych prdkoci.
Inicjatywa F. W. Steinmeiera spotkaa si z krytyk w krgach CDU/CSU. Michael
Stbgen (CDU) okreli ograniczenie uczestnikw spotkania do szeciu zaoycielskich
pastw UE jako bdny sygna. Politycy partii CDU/CSU uwaali, e odpowiedni
reakcj UE na Brexit powinno by stosowanie rozwiza wsplnotowych, okazanie
solidarnoci w gronie 27 pastw czonkowskich i spjnoci caej organizacji. Kanclerz
Merkel w przemwieniu w Bundestagu 28 czerwca 2016 r. podkrelia niezmienne
poparcie Niemiec dla procesu integracji europejskiej oraz idei i wartoci UE. Unia 27
pastw czonkowskich powinna zaakceptowa warunki wsppracy z Wielk Brytani
w taki sposb, aby podkreli warto dodan czonkostwa w UE. Naley unika
rozwiza, ktre wzmocniyby siy odrodkowe w Unii i doprowadziy do dalszego jej
podziau, np. ze wzgldu na czonkostwo niektrych pastw w strefie euro. Podobnego
zdania jest minister finansw Wolfgang Schuble (CDU), ktry skrytykowa spotkanie
szstki zaoycielskiej, poniewa mogo ono wywoa poczucie niepewnoci i wykluczenia w pozostaych pastwach. W. Schuble nie zgadza si rwnie z tezami
dotyczcymi wzmacniania konwergencji zawartymi w dokumencie Silna Europa w niepewnym wiecie.
Dwa dni po spotkaniu 6 ministrw spraw zagranicznych A. Merkel zaprosia
do Berlina prezydenta Francji Franois Hollandea i premiera Woch Matteo Renziego.
Spotkanie miao by sygnaem jednoci i wsppracy trzech czoowych pastw UE. We
wsplnym owiadczeniu zawarte zostay oglne propozycje dotyczce wzmocnienia
bezpieczestwa zewntrznego UE, rozwijania rodkw zapewniajcych pokj i stabilizacj w regionie Morza rdziemnego, w Afryce oraz na Bliskim i rodkowym
Wschodzie, rozwijania konkurencyjnoci gospodarki UE. Zauwaono potrzeb reform
Unii, aby staa si ona blisza obywatelom i odpowiadaa na ich potrzeby. Uczestnicy
spotkania podkrelali konieczno wsppracy wszystkich 27 pastw czonkowskich
UE, ktre powinny trzyma si razem. Podobne stanowisko zaja partia Zielonych,
opowiadajc si za wzmocnieniem solidarnoci Unii 27. Partia popiera pomys
zwikszenia roli Parlamentu Europejskiego i wzmocnienia demokratycznoci, transpa-

3z4

rentnoci oraz socjalnego wymiaru UE. Zblione zdanie prezentowali rwnie przedstawiciele partii Die Linke.
Odmienn koncepcj dalszego funkcjonowania UE zaprezentowaa AfD. W komunikacie biura prasowego przewodniczcej partii Frauke Petry wynik referendum uznano
za dowd fiaska pseudosocjalistycznego eksperymentu pogbionej politycznej integracji w Europie i pokrelono konieczno budowy Europy ojczyzn.
Stanowiska CDU i SPD s zbiene w odniesieniu do propozycji zmian unijnych
traktatw. Zwoania kongresu traktatowego i gbokiej reformy UE domagali si m.in.
przedstawiciele opozycyjnej partii FDP. Zarwno Steinmeier, jak i Merkel odrzucili
pomys zmian w Traktacie Lizboskim, ktry kanclerz okrelia jako bardzo dobry
fundament UE. Debata na temat zmian traktatowych byaby w tym trudnym dla UE
momencie bardzo ryzykowna. Zmiany mogyby wymaga zgody poszczeglnych
pastw czonkowskich w formie referendum, co wykorzystywayby populistyczne ruchy
eurosceptyczne, ktrych wzmocnienia naley zdecydowanie unikn.
*
Brytyjskie referendum i debata o jego skutkach wywoaa spr w koalicji rzdzcej w Niemczech. Pomimo braku bezporedniej konfrontacji pomidzy liderami partii
CDU/CSU a SPD, ich stanowiska wyranie si rozchodz. Zarysowaa si rwnie rnica
w wizjach dalszego rozwoju UE. Aktywna i zdecydowana reakcja socjaldemokratw
na wynik brytyjskiego referendum kontrastuje z wyczekujc postaw A. Merkel,
apelujcej o spokj i rozwag. W dziaaniach SPD mona doszukiwa si motyww
wyborczych chci zwikszenia poparcia przed wyborami parlamentarnymi w 2017 r.
poprzez aktywno na polu polityki zagranicznej. O stanowisku Niemiec wobec Brexitu
zdecyduje jednak kanclerz Merkel, opowiadajca si za konsolidacj UE jako wsplnoty 27 pastw.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Tomasz Morozowski politolog, obszary badawcze: niemiecka polityka zagraniczna, Unia


Europejska, Niemcy w UE. Asystent w Instytucie Zachodnim.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05


email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

4z4

You might also like