BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Spadek atrakcyjnoci
inwestycyjnej Polski
dla zagranicznych inwestorw
Marta Balcerek-Kosiarz

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 258/2016
13.07.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Atrakcyjno Europy rodkowo-Wschodniej w opinii inwestorw

zagranicznych w 2016 r. jest wysoka. Gwn zalet tego regionu jest odporno na zakcenia wewntrzne. Europa rodkowo-Wschodnia stanowi stabiln przestrze dla rynkw wschodzcych.
Cechuje si trwaym wzrostem gospodarczym oraz nisz baz
wyjciow dla gospodarki, czyli firmy nie musz sprosta wymaganiom technologicznym rynkw pastw wysoko rozwinitych.
Polska stracia miejsce lidera pod wzgldem atrakcyjnoci
inwestycyjnej dla bezporednich inwestycji zagranicznych na rzecz
Czech z powodu ryzyka zwikszenia deficytu o 3% w 2016 r. Wedug Agencji Ratingowej Moodys (dane z czerwca 2016 r.) rating
Polski, czyli ocena wiarygodnoci kredytowych, jest negatywna
i istnieje wysoka niepewno odnonie do polityki fiskalnej. Po raz
pierwszy od czasu kryzysu finansowego nastpi odpyw kapitau
portfelowego, ktry wynis w 2015 r. okoo 0,8% PKB. W 2016 r.
Polska bdzie rywalizowa pod ktem inwestycji zagranicznych
z Czechami, Boni i Hercegowin, Bugari, Rumuni oraz Wgrami. Wspomniana agencja ratingowa uwaa, e Polska i Chorwacja jako jedyne pastwa maj negatywn perspektyw ze wzgldu na zmian ugrupowania znajdujcego si u wadzy.
W styczniu 2016 r. zostaa przeprowadzona po raz 11.
ankieta koniunkturalna Europy rodkowo-Wschodniej. Obja ona
16 pastw1. Ankieta ta jest trzeci inicjatyw zrealizowan przez
Polsko-Niemieck Izb Przemysowo-Handlow, ktra dotyczy
konkurencyjnoci Polski dla inwestycji zagranicznych firm z Europy rodkowo-Wschodniej. W ankiecie wzio udzia 1508 firm,
w tym 351 z Polski. Pod wzgldem atrakcyjnoci dla inwestycji
zagranicznych Polska zaja drugie miejsce za Czechami. Warto
wspomnie, e w latach 2013-2015 Polska bya na pierwszym
miejscu. Od 2010 do 2012 r. zajmowaa drug pozycj w rankingu.

1z5

Natomiast w okresie 2008-2009 miecia si na 4. miejscu pord pastw Europy

rodkowo-Wschodniej.
Kondycja gospodarek Europy rodkowo-Wschodniej w ocenie przedsibiorstw
zagranicznych wypada zadowalajco. Poziom satysfakcji jest w miar rwny, biorc
pod uwag 2015 r. (47%), i wynosi 48% w 2016 r. Najlepiej inwestorzy zagraniczni
(51%) oceniaj rozwj bran polskiej gospodarki. Oznacza to, e sektory polskiej gospodarki s chonne na nowe inwestycje. W podobny sposb firmy z kapitaem zagranicznym, biorce udzia w ankiecie, oceniy potencja innych polskich przedsibiorstw pod wzgldem kondycji inwestycyjnej. Spord trzech badanych paszczyzn:
gospodarki, bran oraz firm najwiksze niezadowolenie pod wzgldem prezentowanej
kondycji u osb ankietowanych wzbudzia gospodarka (30%). Mimo jednak negatywnej
opinii odnonie do kondycji gospodarki perspektywy jej wzrostu s ustabilizowane.
54% przedsibiorcw twierdzi, e gospodarka pozostaje bez zmian. Natomiast 31%
uwaa, e w przecigu ostatniego roku zaszy zmiany na lepsze, ktre s bezporednio odczuwalne dla firm.
W ocenie inwestorw (56%) Czechy maj najlepsz kondycj gospodarki. Na drugim miejscu znajduje si Litwa, ktra uzyskaa 53% poparcia. Polska zajmuje trzeci
pozycj z wynikiem 42%. Za Polsk znalaza si Estonia, Wgry, Rumunia, Sowacja.
rednio 22% firm uwaa, e kondycja gospodarek jest dobra. Poniej redniej europejskiej znajduje si Sowenia, otwa oraz Bugaria.
Najlepsze perspektywy rozwoju dla inwestorw zagranicznych wystpuj w Boni
i Hercegowinie. Na drugim miejscu jest otwa, nastpnie Rumunia, Chorwacja, Bugaria oraz Litwa. Poniej redniej europejskiej (49%) pozostaje Serbia oraz na smym
miejscu Polska (47%).
Jeli chodzi o planowane inwestycje oraz zatrudnienie w Europie rodkowo-Wschodniej, to inwestorzy zagraniczni zamierzaj zwikszy o 43% zatrudnienie
w Polsce. rednia europejska wynosi w tym wzgldzie 40%. Analiza prognozy zmian
na rynku pracy w 2016 r. wskazuje, i najwikszy wzrost zatrudnienia nastpi w Boni
i Hercegowinie (54%), Rumunii (48%), Kosowie (47%), Czechach (44%), otwie (44%),
Polsce (43%), na Wgrzech (43%) oraz w Serbii (43%). Pod wzgldem zatrudnienia
Polska zajmuje szste miejsce pord pastw Europy rodkowo-Wschodniej. Wynika
z tego, e Polska jest tu na takim samym poziomie, jak Wgry i Serbia. Pastwa
te stanowi zatem gwn konkurencj dla naszego kraju pod ktem pozyskiwania
przyszych pracownikw przez przedsibiorstwa zagraniczne.
Nieco gorzej wypada Polska w sferze planowanych inwestycji. Na pierwszym miejscu jest Bonia i Hercegowina (54%), Rumunia (45%), Chorwacja (44%), Estonia (43%),
Czechy (41%) oraz Litwa (40%). Poniej redniej europejskiej plasuje si Sowacja,
Bugaria, Wgry oraz ostatnie miejsce zajmuje Polska z wynikiem 36%. Wynik ten jest
niszy od redniej europejskiej, ktra zakada, e 40% firm biorcych udzia w ankiecie przeprowadzi inwestycje w 2016 r.
W ankiecie uwzgldniono nastpujce czynniki inwestycyjne: czonkostwo w Unii
Europejskiej, kwalifikacje pracownikw, wyksztacenie akademickie, jako i dostpno lokalnych poddostawcw, produktywno i zmotywowanie pracownikw, infrastruktura (transport, komunikacja IT, energia), dostpno wykwalifikowanej kadry

2z5

pracowniczej, koszty pracy, morale patnicze, warunki dla sektora badawczorozwojowego, bezpieczestwo prawne, dostp do krajowych i europejskiej dotacji,
jako ksztacenia zawodowego, elastyczno prawa pracy, stabilno polityczna, administracja pastwowa, obcienia podatkowe, przejrzysto systemu zamwie publicznych, system i administracja podatkowa oraz przewidywalno polityki gospodarczej.
Najwaniejszym czynnikiem inwestycyjnym, ktry zdecydowa o podjciu inwestycji w Polsce przez kapita zagraniczny, jest czonkostwo naszego kraju w Unii
Europejskiej (86%). Wynikaj z tego konkretne korzyci dla inwestorw, wrd ktrych
mona wymieni brak ce, swobod przepywu towarw i usug oraz kapitau ludzkiego, a take regulacje europejskie dotyczce usunicia podwjnego opodatkowania
w zwizku z prowadzon dziaalnoci gospodarcz.
Kolejnym czynnikiem przycigajcym inwestorw zagranicznych s kwalifikacje
pracownikw (74%). Polska jest liderem pod wzgldem dysponowania wysoko wykwalifikowanymi pracownikami. Jest to podstawowa przyczyna, dla ktrego firmy z obcym
kapitaem decyduj si na rozpoczcie dziaalnoci w naszym kraju. Z jednej strony
posiadanie wykwalifikowanej kadry pozwala na przycignicie firm zagranicznych,
ktre s uwaane za gwnego dostawc innowacji do Polski. Z drugiej strony, patrzc
z perspektywy profilu dziaalnoci gospodarczej tych przedsibiorstw, polscy wykwalifikowani pracownicy stanowi tani si robocz, ktra wiadczy usugi po cenach
niszych ni w Europie Zachodniej. Wysze wyksztacenie w opinii inwestorw przekada si na wysz produktywno oraz wiksz motywacj pracownikw. Dostpno
wykwalifikowanej kadry nie jest jednak traktowana jako zasadniczy czynnik inwestycyjny dla firm zagranicznych. Wynika to z tego, e przedsibiorcy bardziej preferuj
osoby bez dowiadczenia zawodowego, ktre uzyskuj umiejtnoci potrzebne z perspektywy przyszego pracodawcy podczas szkole i kursw oferowanych przez firmy.
Jest to bezporednio zwizane z obnieniem kosztw pracy. Wykwalifikowany pracownik z dowiadczeniem zawodowym jest kosztowniejszy dla firmy ni osoba bez
dowiadczenia, poniewa wymaga on wyszego wynagrodzenia. Firmy z zagranicznym
kapitaem szczeglnie podkrelaj wysoki poziom motywacji polskich pracownikw. Ich
ambicja oraz przedsibiorczo decyduj o ich wikszej wydajnoci oraz efektywnoci.
Oprcz posiadania przez Polsk wykwalifikowanych pracownikw inwestorzy
zagraniczni podkrelaj jako i dostpno lokalnych poddostawcw. Towarzyszy temu
satysfakcjonujcy poziom infrastruktury transportowej, komunikacyjnej, IT oraz sektora energetycznego (55%). W ramach wsppracy poddostawcw z zagranicznych
kapitaem istotne znaczenie ma rwnie morale patnicze, czyli kwestia terminowoci regulowania zobowiza pieninych za wykonanie powierzonych usug. Kultura
polskich firm w zakresie realizacji powierzonych zada jest powyej redniej europejskiej (29%) i wynosi 40%. Z kwesti infrastruktury zwizane s rwnie warunki
w zakresie sektora badawczo-rozwojowego. 32% przedsibiorcw z kapitaem zagranicznym wyrazio przekonanie, e zaplecze jakim dysponuj polskie firmy, decyduje
o lokalizacji ich dziaalnoci w Polsce.
Decyzja o lokalizacji dziaalnoci jest nieodcznie zwizana z kolejnym czynnikiem inwestycyjnym, jakim jest bezpieczestwo prawne. Czynnik ten odnosi si do
przejrzystoci przepisw prawnych zwizanych z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej, ich wykadni oraz czstotliwoci zmian aktw prawnych oraz wprowadza-

3z5

nych nowelizacji. W ramach postulowanych przeksztace w Polsce mona wskaza

na konieczno usprawnienia przepywu informacji o nowych aktach ustawodawczych
zmieniajcych sytuacj prawn podmiotw zagranicznych. Motywacja przedsibiorcw
z kapitaem zagranicznym zwizana z transparentnoci przepisw prawnych jest
wysza od redniej europejskiej (18%) i wynosi 31%. Z bezpieczestwem prawnym
warto porwna inny czynnik inwestycyjny, jakim jest elastyczno prawa pracy. Jest
ona zdecydowanie sabiej oceniana przez podmioty dziaajce na polskim rynku. 24%
inwestorw uwaa, e dotychczasowe rozwizania s wystarczajce pod ktem prowadzonej przez nich dziaalnoci. Oznacza to, e oglna ocena polskiego systemu
prawnego jest bardziej pozytywna ni jednej z jego gazi, jak jest prawo pracy.
Z tego wzgldu warto sformuowa postulaty zwizane z uproszczeniem przepisw
prawnych oraz z wiksz przewidywalnoci proponowanych zmian. Najsabiej spord
czynnikw inwestycyjnych o charakterze prawnym przedstawia si kwestia obcie
podatkowych. Tylko 14% inwestorw zagranicznych ocenia pozytywnie rozwizania
w tym zakresie. Nieco mniej (13%) wyraa si z uznaniem na temat funkcjonowania
jednostek administracji podatkowej w Polsce, czyli dziaalnoci Urzdu Skarbowego.
Interesujcym elementem decydujcym o lokalizacji aktywnoci na polskim
rynku jest take dostp do krajowych i unijnych dotacji (30%). Czynnik ten w opinii
przedsibiorcw nie jest zwizany bezporednio z czonkostwem w Unii Europejskiej
i znajduje si dopiero na 12. miejscu. Dotacje publiczne s traktowane jako podany kierunek angaowania si pastwa w sfer gospodarcz, co dodatkowo podnosi
konkurencyjno Polski z perspektywy zagranicznego kapitau.
Czynnikiem inwestycyjnym branym pod uwag przy podejmowaniu decyzji
o lokalizacji inwestycji jest take jako ksztacenia zawodowego (29%). W opinii
inwestorw zagranicznych nie ma to zawizku z czynnikiem mwicym o dysponowaniu wykwalifikowan kadr pracownikw oraz dostpnoci do nich. Oznacza to, e
umiejtnoci pracobiorcw nie s bezporednio zwizane z poziomem systemu edukacji w Polsce. Firmy zagraniczne prowadz coraz aktywniejsz polityk pozyskiwania
nowych kadr na polskich uczelniach. Do gwnych dziaa w tym zakresie naley:
fundowanie stypendiw dla najzdolniejszych studentw, organizowanie patnych
praktyk i stay, wysyanie produktw firm jako materiaw dydaktycznych potrzebnych
do prowadzenia zaj na uczelniach wyszych oraz przekazywanie prototypw produktw do dalszego opracowania przez studentw.
Najsabiej w opinii inwestorw zagranicznych wypada grupa czynnikw inwestycyjnych dotyczcych sytuacji politycznej Polski. Czynniki te uzyskay oceny poniej
redniej europejskiej. Stabilno polityczna oceniana jest jako zadowalajca przez
18% firm. rednia dla krajw z Europy rodkowo-Wschodniej wynosi 20%. Nieodcznie
z sytuacj polityczn zwizany jest poziom administracji publicznej i jako wiadczonych usug. Jedynie 17% przedsibiorstw jest zadowolonych z kontaktu z urzdnikami zarwno instytucji administracji samorzdowej, jaki i administracji rzdowej.
Najwiksze rnice midzy Polsk a pozostaymi krajami Europy rodkowo-Wschodniej w opinii inwestorw wystpuj w zakresie: jakoci i dostpnoci lokalnych
poddostawcw, kwalifikacji pracownikw, wyksztacenia akademickiego, infrastruktury,
dostpnoci wykwalifikowanej kadry pracowniczej. 67% inwestorw zdecydowanie
pozytywniej ocenia jako i dostpno lokalnych poddostawcw w Polsce ni w pozo-

4z5

staych krajw Europy rodkowo-Wschodniej (37%). Wysoko zostay rwnie ocenione

kwalifikacje polskich pracownikw (74%), ktre znaczco przewyszaj redni wynik
dla EW 49%. Ponadto 67% przedsibiorcw zagranicznych docenia wyksztacenie
akademickie Polakw, ktre jest lepsze w ich ocenie w porwnaniu do redniego wyniku EW (43%). Natomiast poziom infrastruktury (transport, komunikacja, IT, energia)
w Polsce jest oceniany o 22% wyej ni w Europie rodkowo-Wschodniej i wynosi 55%.
Wzrost oceny odnotowano rwnie w odniesieniu do dostpnoci polskiej wykwalifikowanej kadry pracowniczej. Moliwo szybkiego pozyskania do pracy osb z wysokimi kwalifikacjami w Polsce potwierdza a 42% firm z kapitaem zagranicznym. Dla
pozostaych 15 krajw z Europy rodkowo-Wschodniej redni odsetek inwestorw
zadowolonych z dostpnoci pracownikw wynis w 2016 r. 22%.
W porwnaniu do 2015 r. Polska zwikszya atrakcyjno w przypadku czterech
czynnikw inwestycyjnych: infrastruktury transportowej, komunikacyjnej oraz IT
(wzrost o 20%); korzyci uzyskanych w zwizku z czonkostwem w Unii Europejskiej;
kwalifikacji pracownikw oraz jakoci i dostpnoci lokalnych poddostawcw. O 33%
spado zaufanie inwestorw zagranicznych wobec dwch czynnikw inwestycyjnych:
stabilnoci politycznej (33%) oraz przewidywalnoci polityki gospodarczej (8%). Przeciwwag dla pogorszajcych si nastrojw inwestycyjnych w Polsce ma by wzrost
kadry wysoko wykwalifikowanych pracownikw.

Wnioski
1. Z analizy czynnikw inwestycyjnych wynika, e polscy przedsibiorcy wyspecjalizowali si w wiadczeniu usug wobec firm z kapitaem zagranicznym. Miejsca inwestycji
zagranicznych stanowi biegun wzrostu dla firm z naszego kraju.
2. Atrakcyjno inwestycyjna Polski dla inwestorw zagranicznych zaley od uwarunkowa zewntrznych, np. czonkostwa w UE. Potencja wewntrzny Polski, np. dostp
do wykwalifikowanej kadry, nie jest bodcem dla firm z kapitaem zagranicznym.
3. Czynniki inwestycyjne powinny stanowi wytyczne dla polskiej administracji publicznej w zakresie zarzdzania strategiami rozwoju regionalnego, ktrej dziaania s w tym
wzgldzie niewystarczajce.
4. W interesie zagranicznych inwestorw ley jak najmniejszy wpyw pastwa na gospodark.
5. Czynniki inwestycyjne decydujce o atrakcyjnoci inwestycyjnej Polski powinny
by ujte w strategii promowania polskiego eksportu i importu za granic.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Marta Balcerek-Kosiarz dr, adiunkt w Instytucie Zachodnim. Zainteresowania naukowe koncentruj si na systemie politycznym i gospodarczym Niemiec, polityce rozwoju lokalnego i regionalnego, zarzdzaniu publicznym oraz prawie samorzdowym w perspektywie porwnawczej.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

5z5