Z Historii Slawistyki

Z historii slawistyki
na Uniwersytecie Warszawskim
Komitet redakcyjny:
Ignacy M. Doliski
Jerzy Molas
Wodzimierz Pianka
Krzysztof Wrocawski
Opracowanie komputerowe
Ignacy M. Doliski
Projekt okadki
Pawlina Gyybowa
Redakcja
Jerzy Molas
ISBN 83-921714-1-1
Publikacja dofinansowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

oraz Wydzia Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego
c Copyright by Instytut Slawistyki Zachodniej i Poudniowej
Uniwersytetu Warszawskiego
Instytut Slawistyki Zachodniej i Poudniowej

Wydzia Polonistyki
Uniwersytet Warszawski
Z historii slawistyki
Warszawa 2005
Spis treci
Dzieje slawistyki na Uniwersytecie Warszawskim z perspektywy
pocztku XXI wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Cz I: Rekonesanse historyczne i wspomnienia
Krzysztof Wrocawski
Prehistoria slawistyki na Uniwersytecie Warszawskim
rekonesans badawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Monika ak
Slawistyka warszawska w okresie midzywojennym . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Hanna Orzechowska
Slawistyka warszawska w pierwszych latach powojennych . . . . . . . . . . . . 51
Ewa Siatkowska
Wspomnienia slawistyczne z lat 1950-1960 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Maria Jeowa
Inspiracje naukowe Profesora Zdzisawa Stiebera
w pracach jego uczniw w Uniwersytecie Warszawskim . . . . . . . . . . . . . . 69
Wodzimierz Pianka
Dzieje powojennej slawistyki do roku 1978 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Krzysztof Wrocawski
Instytut Filologii Sowiaskiej w latach 1978-1992 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Jolanta Mindak-Zawadzka
Od Instytutu Filologii Sowiaskiej do Instytutu Slawistyki
Zachodniej i Poudniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Zdzisaw Kos
Dzieje ksigozbioru slawistycznego
na Uniwersytecie Warszawskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Cz II: Materiay
Skad osobowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Sylwetki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Svetlana Babi-Baraska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Julije Benei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Wanda Budziszewska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Teresa Dbek-Wirgowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Kazimierz Feleszko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Jzef Magnuszewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Halina Irena Olszewska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Hanna Orzechowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Cezar Piernikarski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Joanna Rapacka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
Andrzej Witold Sieczkowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Stanisaw Soski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Zdzisaw Stieber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Jerzy liziski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Jan Wierzbicki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Absolwenci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Magisteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
Licencjaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Wybrane publikacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Dzieje slawistyki
z perspektywy pocztku XXI wieku
Rok 2005 jest dla nas, slawistw zwizanych z Uniwersytetem Warszawskim, z kilku powodw szczeglny. Z jednej strony, wyznacza on
koniec pewnego okresu dziaania Instytutu, a z drugiej teraz wanie
przyjdzie nam si zmierzy z nowymi, czasami jeszcze nie do koca uwiadomionymi i przewidywalnymi wyzwaniami.
W padzierniku po raz pierwszy w salach wykadowych naszego Instytutu zasid studenci, ktrzy nie bd ju filologami, ale kulturoznawcami. Rozpoczynamy bowiem ksztacenie na nowym kierunku studiw
kulturoznawstwie slawistycznym. Z czasem zastpi ma ono studia filologiczne. W dziejach naszej dyscypliny jest to wydarzenie bez precedensu.
Slawistyka i filologia sowiaska przestaj by synonimami. Nie oznacza
to jednak, i wyrzekamy si naszych korzeni. Uznajemy natomiast, e
wiedza cile filologiczna nie moe w dzisiejszym wiecie by samoistnym
celem studiw slawistycznych. Musi si sta wykorzystywanym w nich
rodkiem, narzdziem do poznania oraz zrozumienia innych ludzi, ich
kultur i krajw czsto bardzo bliskich i egzotycznych zarazem. Powracamy niejako w ten sposb do rozumienia pojcia filologii, jakie proponowa jeden z prekursorw slawistyki na Uniwersytecie Warszawskim, Jan
Baudouin de Courtenay. Ponad sto lat temu mwi on: Filologia, bez
wzgldu na to, jaki nard lub plemi jest przedmiotem jej badania, czy
w sobie oderwane wiadomoci z zakresu rnych nauk zajmujcych si
badaniem czowieka uspoecznionego. Jest to pewnego rodzaju encyklopedia, w ktrej znajdzie si miejsce i dla historii poj oglnych, czyli dla
historii filozofii, i dla historii twrczoci literackiej i ruchu umysowego,
czyli dla historii literatury, i dla historii uspoecznienia i walk polityczno-socjalnych, tj. dla tzw. historii powszechnej (w zwizku z socjologi),
i dla historii organizacji prawnej, dla historii prawa zwyczajowego i prawodawstwa, i dla historii zwyczajw i obyczajw, czyli etnologii, i dla
historii wierze, czyli mitologii, i dla historii jzyka, czyli dla gramatyki
w obszernym znaczeniu tego wyrazu, inaczej jzykoznawstwa 1 . Najblisza przyszo pokae, czy mielimy racj i czy podoamy temu zadaniu.
1
J. Baudouin de Courtenay, O jzyku polskim, red. J. Basara, M. Szymczak, Warszawa 1984, s. 401-402.
8
Po raz pierwszy od wielu lat nastpuje te obecnie naturalna zmiana
pokoleniowa wrd nauczycieli i badaczy pracujcych w naszym Instytucie. Na zasuonej emeryturze, po ponad pidziesiciu latach pracy
jest profesor Ewa Siatkowska, ju jako emeryt wspiera nas profesor Janusz Siatkowski. Karier zawodow koczy te niedugo profesor Krzysztof Wrocawski, ktry przez ostatnie lata pewn rk prowadzi Instytut
i tak wiele mu powici. Z drugiej strony, pierwszy chyba raz w historii
naszej slawistyki w perspektywie jednego tylko roku oczekujemy obron a
trzech rozpraw habilitacyjnych i czterech doktoratw. wiadomo taka
krzepi szczeglnie, zwaszcza gdy cofniemy si myl do tragicznych lat
dziewidziesitych, kiedy to przychodzio nam zbyt czsto egna na zawsze ludzi, ktrzy slawistyk nasz w jej nowoczesnym ksztacie tworzyli
Cezara Piernikarskiego, Jzefa Magnuszewskiego, Jana Wierzbickiego,
Teres Dbek-Wirgow, Joann Rapack, Kazimierza Feleszk.
W tym roku obchodzimy te may jubileusz piciolecia powrotu na
Krakowskie Przedmiecie po ponad dwudziestu latach oderwania od
humanistycznego centrum Uniwersytetu w czasie pobytu na Suewcu.
Od chwili powrotu poczulimy si ponownie penoprawnymi czonkami
Wydziau Polonistyki i caej Uczelni. Jako czstka tych wsplnot take
odczuwamy rok 2005 w sposb szczeglny. Po raz pierwszy w historii
Uniwersytetu rektorem zostaa kobieta profesor Katarzyna Chaasiska-Macukow. W chwili gdy pisz te sowa, oczekuj nas wybory wadz
Wydziau Polonistyki. Moemy sobie tylko yczy, by nasza wsppraca
z nowym dziekanem ukadaa si rwnie pomylnie jak z jego poprzednikami, spord ktrych nie mona tutaj nie wymieni Jadwigi Puzyniny, Jerzego Axera, Zbigniewa Sudolskiego, Andrzeja Guzka, Stanisawa Dubisza, Aliny Nowickiej-Jeowej. W naszej maej skali pamitamy
te o bliskich wyborach nowego dyrektora Instytutu. Mamy nadziej, e
ksika ta bdzie pomocna osobie, ktrej nazwisko pojawi si w szeregu naszych szefw po Stanisawie Soskim, Zdzisawie Stieberze, Jzefie
Magnuszewskim, Cezarze Piernikarskim, Kazimierzu Feleszce, Joannie
Rapackiej, Januszu Siatkowskim i Krzysztofie Wrocawskim.
Jak wic wida, powodw do historycznej zadumy w roku 2005 nie
brakuje. Skania do niej te fakt, e dziewidziesit lat temu, w roku
1915, na odrodzonym Uniwersytecie powstao Seminarium Slawistyczne,
stanowice zalek dzisiejszego Instytutu Slawistyki Zachodniej i Poudniowej. Przygotowujc t publikacj, chcielimy si take w ten sposb
przyczyni do upamitnienia tej daty. Naszym celem nie byo opracowanie syntetycznej historii slawistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Re-
9
alizacja takiego zamierzenia jest chyba w ogle niemoliwa. Utrudniaj
j niezwykle braki w materiaach archiwalnych, jak rwnie problemy ze
zdefiniowaniem zakresu samego pojcia slawistyki, wynikajce z jej powiza zwaszcza w latach przedwojennych z innymi dyscyplinami filologicznymi. Postanowilimy wic zebra moliwie obfity materia wspomnieniowy, zweryfikowany przez jak najrzetelniejsz analiz dostpnych
rde. W zawierajcej te materiay czci ksiki publikujemy teksty
Hanny Orzechowskiej, Ewy Siatkowskiej, Marii Jeowej, Wodzimierza
Pianki, Krzysztofa Wrocawskiego, Jolanty Mindak-Zawadzkiej i Zdzisawa Kosa. W odniesieniu do czasw dawniejszych sprzed drugiej wojny
wiatowej przedstawiamy opracowania Krzysztofa Wrocawskiego i Moniki ak. Stanowi one swoisty rekonesans badawczy, ktry wyznaczy by
moe kierunki przyszych, pogbionych ju bada.
W drugiej czci naszego tomu zebralimy materiay, ktre obejmuj
najwaniejsze elementy decydujce o pamici i tosamoci warszawskiej
slawistyki uniwersyteckiej. Staralimy si jak najskrupulatniej zrekonstruowa spis pracownikw poczynajc od profesorw a po wonych.
Oni to wsplnie tworzyli atmosfer i rnorodne oblicza naszej slawistyki. W mrwczej pracy kompletowania i weryfikacji danych osobowych
najwiksz wytrwaoci wykaza si Wodzimierz Pianka. Wobec problemw z dotarciem do materiaw archiwalnych, bez jego uporu i konsekwencji spis ten nigdy by nie powsta. Dopenienie wykazu pracownikw
stanowi materiay pomieszczone w dziale Sylwetki. Publikujemy w nim
teksty wspomnieniowe o tych, ktrzy odeszli, a swoim yciem i dziaalnoci odcisnli trway lad w historii Katedry, a potem Instytutu.
Kilkadziesit stron postanowilimy przeznaczy na przedstawienie naszych absolwentw. Znalaz si tam szkic dotyczcy typowych drg zawodowych slawistw oraz wykaz obejmujcy ponad dziewiset nazwisk
absolwentw slawistyki od roku 1951, z tematami prac magisterskich i licencjackich oraz z wyszczeglnieniem promotorw. Wybrane informacje
dotyczce rocznikw wczeniejszych umiecia w swym opracowaniu Monika ak. Publikujc te materiay, chcielimy przekaza naszym studentom i absolwentom, jak bardzo dla nas, nauczycieli, s oni wani. Stwierdzenie, i bez nich nasza praca nie miaaby sensu, brzmi banalnie, co nie
podwaa przecie faktu, e ich sukcesy s naszymi sukcesami, na rwni
z nimi przeywamy ich poraki i mamy wiadomo, e to oni zastpi
nas w dalszej lub bliszej przyszoci. Z kolei sam spis tematw prac pokazuje, w jakich kierunkach przemieszcza si w poszczeglnych okresach
10
punkt cikoci dydaktyki slawistycznej oraz zainteresowania studentw
i profesorw.
Jako ostatni, ale pod wieloma wzgldami najistotniejszy element,
przedstawiamy bibliografi wybranych publikacji ksikowych osb zwizanych z warszawsk slawistyk uniwersyteck. Prezentujemy w ten sposb nasz dorobek badawczy. Charakterystyczne jest bowiem to, e w opisywanym dziewidziesicioleciu na slawistyce prowadzono stosunkowo
mao prac zespoowych. Powody takiego stanu rzeczy s dwa. Po pierwsze nieliczna grupa naukowcw zajmowaa si bardzo rnorodnymi
zagadnieniami, a na podzia przebiegajcy midzy lingwistami, literaturoznawcami i folklorystami nakadaa si wielo obszarw i regionw,
ktrymi zajmoway si poszczeglne osoby. Stosunkowo rzadko udawao si im znale wsplne pole dziaania. Stanowio to specyfik bada
slawistycznych, ale te pewn jej sabo. Dowiadczenia ostatnich lat
i ewolucja zainteresowa naukowych w kierunku kulturoznawstwa zdaj
si stwarza szans przezwycienia tej saboci. Po drugie i w tym
przypadku zmiana profilu bada nie jest lekarstwem nie mona zanegowa faktu, i pracownicy naukowi slawistyki warszawskiej stanowili
i stanowi spoeczno zoon w znacznej czci z silnych indywidualnoci, ktre czasami z trudem podporzdkowyway si rygorom pracy
zespoowej. Jednak to wanie ta cecha sprawia, e dorobek badawczy
zaprezentowany w bibliografii, dorobek, dodajmy, obejmujcy tylko wybrane publikacje okoo trzydziestu osb, jest tak bogaty i rnorodny.
Znajdujemy w nim m.in. sowniki, gramatyki i podrczniki do nauki bardzo dziwnych dla osb postronnych jzykw, opracowania na temat historii literatury i kultury, ktre tumaczone z polskiego wchodziy na listy
lektur obowizkowych w krajach opisywanych wanie w tych pracach.
Trudno wyrnia tutaj poszczeglne tytuy. Bez cienia przesady mona
jednak stwierdzi, e przedstawiona bibliografia stanowi miarodajn prb dobrej, a czasami wybitnej jakoci prac, reprezentujcych wszystkie
kierunki i nurty bada slawistycznych w XX wieku.
Spogldajc na cao materiaw zawartych w tej ksice, trudno
powstrzyma si te od spostrzeenia, e na slawistyk jak na adn
inn, by moe, dyscyplin filologiczn wpyway w minionym stuleciu
czynniki polityczne. Czasami wpyw ten by pozytywny, jak na przykad
wwczas, gdy ocieplenie stosunkw z Jugosawi zaowocowao w latach
siedemdziesitych rozwojem studiw jugoslawistycznych, a wzrost zainteresowania Czechami w latach dziewidziesitych wpyn na rozkwit bohemistyki. Najczciej jednak sytuacja polityczna co najmniej ogranicza-
11
a moliwoci dziaania. I to na wielu paszczyznach. Wida to wyranie
w staym, trwajcym jeszcze od czasw przedwojennych, a moe i wczeniej, napiciu midzy slawistyk poudniow i zachodni a rusycystyk
czy szerzej filologiami wschodniosowiaskimi. O ile bowiem slawistyka
warszawska reprezentowaa nurt badawczy, ktrego pocztkw doszukiwa si mona jeszcze w pracach Kazimierza Brodziskiego, wicego
slawistyk z polonistyk, to sigajce korzeniami lat pidziesitych dziaania administracyjne, ktre zmierzay do oderwania tak pojmowanej
slawistyki od rodzimej filologii polskiej i uczynienia z niej przybudwki
rusycystycznej, przywoyway na myl praktyk wadz carskich w drugiej
poowie dziewitnastego wieku. Napicie to skutkowao take konfliktami
osobistymi i sporami merytorycznymi, a w pewnym okresie doprowadzio
take do strukturalnego i terytorialnego oderwania Instytutu od Wydziau Polonistyki. Jak bardzo traumatyczne byo to dowiadczenie, pokazuj
prawie wszystkie zamieszczone w czci wspomnieniowej teksty.
Obecnie sytuacja wydaje si by na tyle stabilna, e mimo cigych
kopotw finansowych (to prawdopodobnie te cecha immanentna slawistyki) moemy myle o rozwoju Instytutu i planowaniu nowych przedsiwzi. Pragnlibymy jednak ocali od zapomnienia jak najwikszy obszar przeszoci, w ktrej ksztatowaa si instytucja zwizana z yciem
zawodowym, a czsto i prywatnym, nas samych i bliskich nam osb kolegw i przyjaci, wsppracownikw i studentw. Dlatego decydujemy
si przekaza w rce Czytelnikw ksik dalek od doskonaoci, proszc jednoczenie o wyrozumiao oraz o wszelkie sprostowania, uzupenienia i uwagi. Dziki nim, moe w stulecie slawistyki, powstanie dzieo
peniejsze.
Jerzy Molas
Cz I:
Rekonesanse historyczne
i wspomnienia
Krzysztof Wrocawski
Prehistoria slawistyki
rekonesans badawczy
Pocztki obecnoci slawistyki na Uniwersytecie Warszawskim sigaj
czasw powoania Uczelni do ycia w roku 1815. Jednym z gwnych inicjatorw jej powstania by Stanisaw Kostka Potocki minister Wyzna
Religijnych i Owiecenia Publicznego w Rzdzie Tymczasowym Krlestwa Polskiego, sam ywo interesujcy si zagadnieniami slawistycznymi.
Na Wydziale Filozoficznym jako jednym z piciu wydziaw Uniwersytetu powoano w roku 1817 katedr slawistyki, przewidzian przez
ministra Stanisawa Kostk Potockiego dla Samuela Bogumia Lindego1 .
Pojawienie si jako jednej z pierwszych tej wanie katedry (nalecej zarazem do najstarszych katedr slawistycznych w Europie) byo wynikiem
zainteresowa Sowiaszczyzn wywoanych ju to rol, jak przypisywa w przyszoci Sowianom Herder, ju to politycznym zwrotem, zapocztkowanym przez polityk Napoleona wobec sowiaskiego Poudnia
(i stworzon tam przez niego prowincj Ilirii) czy wreszcie wiadomoci
wzrastajcej roli mocarstwowej sowiaskiej Rosji Moskwy jako Trzeciego Rzymu.
Naukowy zwrot ku sprawom sowiaskim zaznaczy si w Warszawie jeszcze przed rokiem 1815 w Warszawskim Towarzystwie Przyjaci
Nauk, m.in. w dziaalnoci jednego z pierwszych wybitniejszych uczonych o zainteresowaniach slawistycznych (wprawdzie ubocznych), jakim
1
Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1915 (pod red. S. Kieniewicza, Warszawa 1981) podaj tu do niejasno, e Linde nie przejawia ni wikszego zainteresowania, ale blokowa innym kandydatom (Jzefowi Bohdanowi Zaleskiemu) moliwo
przejcia tej katedry (s. 124). Nie jest wic stwierdzone, kiedy praktycznie katedra ta
rozpocza dziaalno by moe jako katedra jzyka rosyjskiego z pierwszym lektorem Kazimierzem Werbuszem (s. 125). rdo to pisze jednak te o katedrze jzyka
i literatury rosyjskiej oraz o przejciu czci jej funkcji przez Kazimierza Brodziskiego (wykadajcego histori krytyki i literatury polskiej od roku 1822/1823 oraz Lacha
Szyrm; ibid.). Wzajemne relacje midzy tymi katedrami wymagayby dokadniejszej
penetracji archiwalnej.
16
by Wawrzyniec Surowiecki (1769-1827)2 . Towarzyszyli mu w tym krgu bada inni historycy, filolodzy, prawnicy, zainteresowani, poza gwnym przedmiotem swej specjalizacji, Sowianami i ich przeszoci. Trzeba tu wymieni: Walentego Skorochoda Majewskiego, Jerzego Samuela
Bandtkiego, Jzefa Sierakowskiego, Ignacego Benedykta Rakowieckiego,
Krzysztofa Wiesieowskiego, a przede wszystkim Kazimierza Brodziskiego3 . Wawrzyniec Surowiecki, wykadowca nauk ekonomicznych i statystyki w Szkole Nauk Administracyjnych, podobnie jak wspomniany ju
Samuel Bogumi Linde, naleeli do czonkw Rady Oglnej Uniwersytetu, zwanego najpierw Szko Gwn, od roku 1817 przemianowanej na
Uniwersytet Krlewski4 .
Studia humanistyczne w pocztkach istnienia Uniwersytetu odbiegay daleko od ich form pniejszych, nie byy systematycznym wykadem wiedzy o Sowianach, natomiast sama obecno wrd profesorw
takich, ktrzy szczeglnie zainteresowani byli Sowiaszczyzn, musiaa
wpywa take na suchaczy. W celu umacniania wiadomoci narodowej
profesorowie starali si ukazywa dzieje i kultur narodu na tle innych nacji z Polsk najbliszy zwizek majcych 5 , co oczywicie przywoywa
musiao take w sposb naturalny konteksty sowiaskie kultury polskiej
i jej korzeni. Bliski by zwizek midzy Uniwersytetem a wspominanym
ju Warszawskim Towarzystwem Przyjaci Nauk, ktrego znaczn cz
czonkw stanowili profesorowie uniwersyteccy forum Towarzystwa wykorzystywali oni do wygaszania referatw na tematy slawistyczne.
Zainteresowanie tematyk sowiask nie ograniczao si do przedmiotw wykadanych na Wydziale Filozoficznym. W czasie istnienia Uniwersytetu Krlewskiego wykadajcy na Wydziale Prawa Wacaw A. Maciejowski zajmowa si prawodawstwem sowiaskim6 . Entuzjast slawistyki nazywaj Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego take matematyka
Adriana Krzyanowskiego, autora pracy o zabytkach mowy sowiaskiej
2
Zainteresowania postaciami dawnych slawistw warszawskich u studentw Instytutu Filologii Sowiaskiej powiadcza bardzo solidna, niepublikowana praca magisterska z roku 1971, napisana pod kierunkiem J. Magnuszewskiego przez Agnieszk Chmiel, Sowiaszczyzna przedchrzecijaska w pracach Wawrzyca Surowieckiego
i Pawa Jzefa afarzyka (Biblioteka ISZiP, poz. 412).
3
Odpowiednim rdem do studiw na ten temat moe by Z. Witkowskiej wstp
i objanienia wydawcy do edycji K. Brodziski, Wybr pism, BN I 191, Ossolineum
1966.
4
Dzieje..., op. cit., s. 66 i 67.
5
Tame, s. 144.
6
Tame, s. 97.
17
w dawnej ojczynie Sowian7 . Szczeglnie godne uwagi jest zainteresowanie problematyk sowiask w wykadach i pracach Kazimierza Brodziskiego profesora historii literatury polskiej, pierwszego polonisty
uznajcego niezbdno ta sowiaskiego w wiedzy polonistycznej8 .
Okres funkcjonowania Krlewskiego Uniwersytetu Warszawskiego
koczy si wraz z upadkiem powstania listopadowego. Jego wybuch poprzedzia radykalizacja postaw patriotycznych modziey akademickiej,
wyraona m.in. w synnej procesji ku czci zabitych dekabrystw, odbywajcej si pod hasami przeciw carowi, ale nie narodowi rosyjskiemu,
nastpnie udziaem reprezentantw tej modziey w ataku na Belweder
i w bitwach powstaczych. Nie mogo by wic zaskoczeniem, e po stumieniu powstania na fali represji Uniwersytet nalea do pierwszych zamknitych wyrokiem wadz carskich instytucji wyszej edukacji. W paskiewiczowskiej epoce popowstaniowej nastpuje rusyfikacja szkolnictwa
redniego, ograniczany jest take dostp Polakw do studiw uniwersyteckich na terenie Rosji. Na studia modzie polska udawaa si na Zachd:
do Fryburga, Tybingi czy do Francji. Wybierane byy gwnie studia medyczne, znacznie rzadziej prawnicze i (sporadycznie) inne jeszcze. W tych
warunkach jzyk rosyjski i wiedza o Rosji mogy by traktowane jedynie
jako przedmioty narzucane przez zaborc i zagroenie rusyfikacyjne dla
polskoci, a nie jako dziedzina wybieranych i budzcych zainteresowanie studiw. Do nielicznych dzie popieranych przez wadze ze wzgldu
na treci nie tylko sowianofilskie, ale wrcz panslawistyczne, naleaa
Wacawa Aleksandra Maciejowskiego (1792-1883) Historia prawodawstw
sowiaskich (wyd. I, t. 1-4, Lepizig 1832-1835).
Liberalizacja polityki carskiej za rzdw margrabiego Wielopolskiego
znalaza wyraz w powoaniu Szkoy Gwnej (1862-1869). Jednak nawet
wwczas wadze nie zgodziy si na nadanie tej instytucji nazwy i rangi
uniwersytetu. W ramach Szkoy dziaay cztery wydziay, wrd nich Filologiczno-Historyczny9 . Funkcjonoway one pod czujnym okiem wadz
carskich, obawiajcych si radykalizacji nastrojw wrd polskiej modziey. Chodzio te o nadanie rosyjskiej polityce owiatowej na terenie
Polski waciwej dla caratu formy. Na czele Wydziau Filologiczno-Historycznego sta orientalista przybyy z Uniwersytetu w Kazaniu, Jan
7
Tame, s. 111.
Por. tame, s. 130.
9
Istotnym rdem dla dokadniejszych studiw nad dziejami Szkoy Gwnej
moe by edycja: Szkoa Gwna Warszawska, t. I Wydzia Filologiczno-Historyczny,
Krakw 1900.
8
18
Kowalewski, dawny filomata z Wilna, wwczas jednak ju onaty z Rosjank i na poy zruszczony sprzyja polityce rusyfikacyjnej10 .
Na Wydziale Filologiczno-Historycznym wrd wykadanych przedmiotw, obok historii literatury polskiej, figurowaa take historia literatury rosyjskiej z uwzgldnieniem sowiaskiej 11 . Nie wiadomo jednak,
jakie literatury sowiaskie brane byy w programie pod uwag. Sformuowanie to wskazuje take na podporzdkowanie innych literatur krgu
sowiaskiego literaturze rosyjskiej. Jako przedmiot figurowao take jzykoznawstwo porwnawcze sowiaskie, w roku 1863 wprowadzono take lektorat jzyka rosyjskiego oraz utworzono katedry: jzyka rosyjskiego,
literatury rosyjskiej i historii Rosji, obsadzone przez Rosjan. Dopiero pniej mianowano wykadowcw jzyka polskiego (1865) i literatury polskiej
(1866). Historia Polski jako przedmiot nie bya w ogle wykadana12 , co
jasno ukazuje, e wiedz o kulturze polskiej spychano na drugi plan, oraz
dowodzi dominacji rosyjskiej w duchu ideologii panslawizmu. Stefan Kieniewicz pisa: Na schyku istnienia Szkoy zdobywa sobie wicej miejsca
slawistyka i rusycystyka 13 . Towarzyszyo temu w roku 1866 wprowadzenie dodatkowego egzaminu z jzyka rosyjskiego przy egzaminie wstpnym
na studia, rodkowym oraz kocowym14 , a w roku 1867/1868 obowizkowych zaj z jzyka rosyjskiego i historii Rosji na wszystkich czterech
wydziaach Szkoy Gwnej, szczeglnie za na Wydziaach Prawa i Filologiczno-Historycznym. Byy to oczywiste sygnay dalszej rusyfikacji
studiw, rzucajcej pogbiajcy si cie polityczny na studia slawistyczne. Proponowano jedynie ostrone stosowanie rodkw polityki naukowej cytowany w Dziejach... fragment memoriau ministerstwa z roku
1864 zaleca: Da jzykowi rosyjskiemu miejsce honorowe midzy przedmiotami wykadanymi, wyrzekajc si atoli myli natonego zruszczenia
modziey polskiej 15 . Wzajemne relacje midzy rusycystyk a slawistyk
(nie byy one przedmiotem szczeglnego zainteresowania autora rozdziau
o Szkole Gwnej) wymagaj dokadniejszego przeledzenia dokumentw
i waciwego komentarza (ze szczeglnym zwrceniem uwagi na narzucane w programie treci powszechnosowiaskie, z podporzdkowaniem
10
11
12
13
14
15
Dzieje..., op. cit., s. 266.

Tame, s. 295.
Tame, s. 296.
Tame.
Tame, s. 357.
Tame, s. 368.
19
im tematyki polskiej, z szerzeniem idei sowiaskiej i zachcaniem Polakw, by pamitali o tym, e s Sowianami16 ).
Ju od roku 1863 obok sekcji historycznej i filologii klasycznej wyodrbniona zostaa sekcja jzykw sowiaskich17 , w ktrej zapewne ustalano relacj przedmiotw rusycystycznych wobec innych. S. Kieniewicz
podaje w tym samym miejscu, e obsada tej sekcji by najsabsza spord wszystkich trzech. Do sekcji tej jako wykadowcy przypisani byli
Henryk Struve i Jan Paposki. Drugi z nich by nauczycielem jzyka rosyjskiego w Warszawie, wykada gramatyk porwnawcz jzykw indoeuropejskich, uwzgldniajc w wykadzie jzyki poudniowosowiaskie:
bugarski i inne (nie wiemy jednak jakie), a take uycki. Wiedz jego w tej materii okrela wybitny ucze Jan Baudouin de Courtenay
jako powierzchown18 (skdind ju posiadanie takiego ucznia moe jednak w pewnym stopniu rehabilitowa wykadowc). Wykad gramatyki
starosowiaskiej prowadzi Jan Kotkowski, lekarz (!). Szczeglnie warte
odnotowania jest pojawienie si w styczniu roku 1863 utalentowanego wykadowcy gramatyki jzyka czeskiego, dra Franciszka Bolemira Kvta19 ,
doskonale przyjtego przez polsk modzie akademick, odrniajc widocznie akceptowane sowianofilstwo od odrzucanego panslawizmu. (Nie
jest jasne, czy wymieniony jako nastpca zmarego w Warszawie 18 lipca
1864 r. Kvta Wadysaw Choroszewski take wykada jzyk czeski, co
wynikaoby z kontekstu20 ).
Panslawistyczny charakter studiw, narzucanie jzyka rosyjskiego jako obowizkowego oraz propagowanie preparowanej dla potrzeb ideologii
imperium carskiego wiedzy o Rosji i podporzdkowanych jej narodach
sowiaskich, nie zachcay ani nie tworzyy podatnej gleby do uprawiania zainteresowa Sowiaszczyzn przez Polakw. Opory pokonywali tylko ci, ktrzy umieli i na tym obszarze dostrzec dla siebie ciekawe perspektywy naukowe. Do takich wyjtkw naleeli suchacze Szkoy Gwnej,
16
Tame, s. 372.
Tame, s. 296.
18
Tame, s. 299.
19
Obszerniejsze informacje o tej postaci znale mona w rozprawie W. Kota,
Bronisaw Grabowski a Sowiaszczyzna Zachodnia (Krakw 1959, s. 6 i 8). Rozprawa
ta to zarazem wany rozdzia z dziejw warszawskiej slawistyki i bohemistyki, ktrej
Bronisaw Grabowski, zainspirowany przez F. Kvta, by pionierem.
20
17
20
wspomniani ju, Jan Baudouin de Courtenay oraz Bronisaw Grabowski,
a take Adam Antoni Kryski21 .
Fot. 1: Jan Baudouin de Courtenay

21
A. A. Kryski (ur. w ukowie w roku 1844) po ukoczeniu szkoy realnej w Warszawie zapisa si do Szkoy Gwnej i ukoczy j w roku 1869 po napisaniu rozprawy
O dwikach nosowych w jzykach sowiaskich. W latach 1871-1891 by nauczycielem
w Warszawie, w tym czasie wraz z J. Baudouinem de Courtenay, Janem Karowiczem
i Lucjanem Malinowskim zainicjowa w roku 1884 wydawanie pisma Prace Filologiczne. Nastpnie obj katedr jzyka polskiego we Lwowie, a w odrodzonym Uniwersytecie Warszawskim by jednym z pierwszych dziekanw. (Na podstawie uprzejmej
informacji dr L. Moroz-Grzelak z IS PAN, por. Tygodnik Ilustrowany 46, 1915,
s. 658-660 publikacja w zwizku z powoywaniem do ycia Uniwersytetu Warszawskiego).
21
Uniwersytet Cesarski, jego powoanie do ycia i charakterystyk dziaalnoci do roku 1899 opisa w Dziejach... Ireneusz Ihnatowicz. Celem
uruchomienia uniwersytetu w Kraju Priwislianskim byo ksztacenie
kadr potrzebnych do lokalnego aparatu wadzy i administracji, podtrzymujcych polityk caratu w tej niespokojnej czci imperium. Towarzyszyy temu plany rusyfikacji modziey, ktre stawiano ponad cele naukowe uczelni. Sprowadzani z Rosji profesorowie (zachcani specjalnymi
dodatkami do pensji), obowizek wykadania w jzyku rosyjskim, uniemoliwienie zatrudniania wasnych miejscowych absolwentw, wysokie
stypendia przeznaczone tylko dla studentw Rosjan wszystko to odstrczao od studiw slawistycznych. Natomiast w strukturze uniwersytetu
jednostki slawistyczne byy obecne. I tak na Wydziale Historyczno-Filologicznym, obejmujcym dziewi katedr, istniay:
katedra gramatyki porwnawczej jzykw sowiaskich (zastpia ona
katedr gramatyki porwnawczej jzykw indoeuropejskich),
katedra jzyka rosyjskiego i cerkiewnosowiaskiego,
katedra historii Rosji,
katedr filologii sowiaskiej, ktra miaa take obj jzyk polski
oraz histori literatury polskiej22 .
Istniay te trzy kierunki studiw: historyczny, filologii klasycznej i filologii sowiaskiej.
Tak to Cesarski Uniwersytet tworzy mao chwalebn tradycj wyodrbniania czystej rusycystyki, posiadajcej na mocy decyzji administracyjnych nadrzdn rang, oraz slawistyki nierusycystycznej, ubocznej, obejmujcej cznie inne filologie sowiaskie, wrd nich polsk23 .
Na Wydziale Prawa przewidziano take istnienie katedry historii prawa rosyjskiego oraz katedry historii prawodawstw sowiaskich z porwnawczym przegldem innych dawnych i nowszych prawodawstw24 . Wadze zabiegay take o to, by ksigozbir Biblioteki Uniwersyteckiej nasyci ksikami prezentujcymi nauk rosyjsk i tym samym nada jej
odpowiedni rang i wymiar polityczny25 .
22
Dzieje..., op. cit., s. 392-393.

W okresie po II wojnie wiatowej wrcono do takiego rozwizania, obstajc przez
szereg lat przy koniecznoci istnienia wydziau, w ktrego nazwie musiaa figurowa
jako wyodrbniona rusycystyka. Z drugiej strony polonici uznali, e niezbdne jest
istnienie odrbnego wydziau z nazw polonistyka.
24
25
W roku 1905 pod wzgldem zaopatrzenia w rosyjskie dziea naukowe BUW wyrnia si wrd bibliotek imperium carskiego, sytuujc si na trzecim miejscu po
Cesarskiej Bibliotece Publicznej i Bibliotece Muzeum im. Rumiancewa w Petersbur23
22
Funkcjonowanie Uniwersytetu zostao podporzdkowane carskiemu
kuratorowi Warszawskiego Okrgu Naukowego zej sawy Apuchtinowi. O kadrze profesorskiej mwio si i le, i dobrze. Zdarzali si w tym
gronie doskonali filolodzy. Tak oceniany by jzykoznawca Grigorij Uljanow (by rektorem w roku 1899, jego postawa polityczna bya wartociowana inaczej). Zapewne przychylnoci Czechw dla panslawizmu mona
tumaczy propozycje (co ostatecznie nie doszo do skutku) obsadzenia
stanowisk w Carskim Uniwersytecie przez Vertiatk z Pragi, filozofa i grecyst, Patra, ktrego traktowano jako uytecznego politycznie, Jireka
jako specjalist od prawodawstwa sowiaskiego, a take geologa Krejiego26 . Zrusyfikowanym Czechem by slawista Jozef Perwolf, pracowa na
uczelni take inny Czech Teodor Jezbera27 (nie wiadomo tylko gdzie).
Ihnatowicz stwierdza: Nacisk rusyfikacyjny wadz by najwikszy
na Wydziale Historyczno-Filologicznym 28 . Tam te najwikszy by odsetek studentw Rosjan, a wrd nich do liczni (a potem coraz liczniejsi) synowie duchownych prawosawnych, sabo przygotowani do studiw i obniajcy ich poziom29 . Najwyszy odsetek koczcych studia na
tym wydziale stanowiy osoby, ktre egzaminy zdaway dziki zanionym
wymaganiom, odpowiadajcym jednak potrzebie carskich wadz owiatowych zatrudniania nauczycieli posugujcych si jzykiem rosyjskim,
a uytecznych w dziele rusyfikacji. Tylko absolwenci Rosjanie mogli by
przyjmowani do pracy w owiacie, Polacy mogli by tylko nauczycielami
w szkoach prywatnych.
W okresie przedrewolucyjnym w 1904 i 1905 roku pojawiaj si ze
strony modziey postulaty repolonizacji Uniwersytetu. Pewnym ustpstwem wadz byo utworzenie przy katedrze filologii sowiaskiej profesury jzyka polskiego, historii literatury polskiej oraz lektoratu jzyka
polskiego30 . Na poparte przez profesorw z Uniwersytetu Jagielloskiego
dania repolonizacji uczelni minister w Petersburgu odpowiada jednak,
e finansowany przez pastwo uniwersytet moe by wycznie rosyjski.
W roku 1905 Uniwersytet zostaje ostatecznie zamknity. Wadze jednak odczuwaj potrzeb jego istnienia i uruchamiaj go ponownie w rogu (Dzieje..., op. cit., s. 528). Niejednokrotnie miaem sam okazj sysze wyrazy
zaskoczenia ze strony slawistw zagranicznych wywoywane stanem posiadania XIX-wiecznych rossicw w Bibliotece UW.
26
27
Tame, s. 427.
28
Tame, s. 421.
29
Tame, s. 442-443.
30
Tame, s. 517.
23
ku akademickim 1908/1909. Nadal jednak trwa bojkot uczelni ze strony
modziey polskiej, rodowiska warszawskiego. Nawet studenci Rosjanie
staraj si przenie na inne uniwersytety rosyjskie. W tej sytuacji wadze maj powane kopoty z zapenieniem uczelni odpowiedni liczb
kandydatw. Otwieraj wic szeroko bramy Uniwersytetu dla kandydatw o niskich kwalifikacjach, ktrych nie chc przyjmowa inne uczelnie
rosyjskie byli to wspominani ju absolwenci prawosawnych seminariw
duchownych. Wybieraj oni najczciej studia na Wydziale Historyczno-Filologicznym, dla nich najatwiejsze. W odrnieniu od Polakw nie
budzi w nich oporw obowizkowy ju na roku I lektorat jzyka rosyjskiego, nie reaguj te niechci na goszone m.in. przez slawist Jozefa
Perwolfa twierdzenia o wyszoci jzyka rosyjskiego nad innymi narzeczami sowiaskimi albo enuncjacje historyka Filewicza, jakoby caa
niemal Polska bya ziemi rdzennie rosyjsk 31 . W tamtym okresie le
zapisa si take w pamici ojciec synnego poety rosyjskiego A. Boka,
krytycznie odnoszcy si do wszelkich myli nadchodzcych z Zachodu.
Otwarcie Uniwersytetu od roku 1908/1909 dla absolwentw prawosawnych seminariw duchownych byo take sposobem uniknicia nadmiaru kandydatw wyznania mojeszowego (stanowili oni ponad poow
zgaszajcych si na studia nie bojkotowali rosyjskiej uczelni). Wprowadzono i przestrzegano numerus clausus ydzi stanowi mogli co najwyej 10 procent wszystkich suchaczy. Rosjanie w roku 1908 stanowili
natomiast 83 procent studentw.
W tych warunkach modzie polska, ktra nie wyjedaa na studia
zagraniczne, odczuwaa potrzeb uzupeniania wiedzy poza bojkotowan
uczelni (zamknit midzy rokiem 1905 a 1908). Dziaanie Uniwersytetu
Latajcego nie wystarczao. Na jego miejsce zostao wic powoane Towarzystwo Kursw Naukowych, zalegalizowane w roku 1906. Towarzystwo
nie zdoao jednak przej funkcji legalnego uniwersytetu (ze wzgldu na
przywoan ju wyej opini wadz carskich, i pastwo moe finansowa
jedynie rosyjsk uczelni). Studia w Towarzystwie pozwalay wic na zdobywanie wiedzy, za ktr jednak nie szy adne konkretne uprawnienia
urzdowe.
Wrd nielicznych Polakw absolwentw Cesarskiego Uniwersytetu
Warszawskiego pojawiy si jednak nazwiska zasuone pniej dla nauki
polskiej. Naleeli do nich: Stanisaw Szober (katedra jzykoznawstwa so31
Tame, s. 540.
24
wiaskiego) czy Wadysaw Konopczyski (katedra historii prawodawstw
sowiaskich).
Pierwsza wojna wiatowa i przesuwajcy si front skaniaj wadze
carskie do rozpoczcia przygotowa do przeniesienia Uniwersytetu dalej
na wschd. Ostateczna decyzja zapada 7 lipca 1915 roku, ale jeszcze po
przeprowadzce do Rostowa nad Donem uczelnia funkcjonowaa przez dwa
lata jako Cesarski Uniwersytet Warszawski. Tymczasem jednak w samej
Warszawie zacza ju dziaalno polska uczelnia.
Z interesujcej nas perspektywy dziaalno Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego mona ocenia dwojako: by to okres znacznego wzbogacenia ksigozbioru slawistycznego BUW, dzi bardzo cennego, obecnoci w Warszawie niektrych znaczniejszych uczonych, publikujcych
tutaj (po rosyjsku) wyniki bada naukowych dotyczcych Sowian, ale
jednoczenie by to czas, kiedy wyrasta mur niechci wobec jzyka rosyjskiego, wiedzy o Rosji i wobec jej kultury. W okresie midzywojennym,
w czasie funkcjonowania w peni polskiego ju Uniwersytetu niech ta
bya podtrzymywana, a rosyjsko utosamiano z bolszewizmem. Nie byo przypadkiem, e obok filologii sowiaskiej istniaa w tym okresie na
Uczelni odrbna katedra filologii ukraiskiej, ale zabrako katedry filologii
rosyjskiej.
Monika ak
Slawistyka warszawska
w okresie midzywojennym
Slawistyka w strukturze odrodzonego Uniwersytetu
Odrodzony jeszcze przed odzyskaniem niepodlegoci Uniwersytet
Warszawski obejmowa pocztkowo trzy wydziay: Prawa i Nauk Pastwowych, Filozoficzny oraz Matematyczno-Przyrodniczy, w ramach ktrego utworzono take oddzia przygotowawczo-lekarski (pniej odrbny
Wydzia Lekarski). Po roku Wydziay Historyczno-Filozoficzny oraz Matematyczno-Przyrodniczy scalono w Wydzia Filozoficzny o trzech dziaach: filozofii, historii, filologii oraz z jedn sekcj matematyczno-przyrodnicz. Pierwszym dziekanem tego wydziau w roku 1918-1919 by filolog,
jzykoznawca, Stanisaw Szober. W dziale filologicznym obok seminariw polonistycznych (jzyka polskiego, historii literatury polskiej, jzykoznawstwa oglnego) powoano take do ycia seminarium1 slawistyczne, w ktrym filologi sowiask wykada Stanisaw Soski (czynny
jako profesor od uruchomienia w 1915 r. odrodzonego Uniwersytetu).
W roku 1921 Wydzia Filozoficzny by ju jednym z czterech wydziaw Uczelni (Teologii Katolickiej, Prawa i Nauk Politycznych, Lekarskiego, Filozoficznego). W tym samym roku utworzono w nim m.in. Zakad
Kultury Dalekiego Wschodu, w 1922 r. rozpoczo prac seminarium jzykoznawstwa indoeuropejskiego pod kierownictwem prof. Jana Wiktora
Porzeziskiego i seminarium filologii angielskiej, a w 1925 r. seminarium
filologii ukraiskiej pod kierownictwem prof. Romana Smal-Stockiego.
W roku akademickim 1926/1927 Wydzia Filozoficzny przesta istnie.
Na jego miejsce powoano wydziay: Humanistyczny z dziekanem, historykiem, Marcelim Handelsmanem i Wydzia Matematyczno-Przyrodniczy z dziekanem Stefanem Mazurkiewiczem. W ramach Wydziau Humanistycznego dziaao jedenacie seminariw (w tym: jzyka polskiego
Fragment pracy magisterskiej, przygotowanej w roku 2005 pod kierunkiem

Krzysztofa Wrocawskiego.
1
Zgodnie z tradycj przejt z uniwersytetw niemieckich, utrwalon ju w pierwszych latach istnienia Uniwersytetu w XIX w., pod pojciem seminarium rozumiano niedue, kierowane przez profesora, zespoy o charakterze naukowo-dydaktycznym
(Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1915, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1981,
s. 86).
26
pod kierownictwem prof. Stanisawa Szobera, historii literatury polskiej
kierowanego przez prof. Jzefa Ujejskiego i prof. Bronisawa Gubrynowicza, a od 1933 r. przez prof. Juliana Krzyanowskiego). Znalazo si
wrd nich rwnie seminarium slawistyczne pod kierownictwem prof.
Stanisawa Soskiego. W 1929 r. przy Katedrze Jzyka Polskiego zacz
dziaa Instytut Fonetyczny, ktrego dyrektorem zosta profesor Witold
Doroszewski, a w 1932 r. powsta Instytut Orientalistyczny z jednym
seminarium2 .
Fot. 2: Profesorowie Wydziau Filozoficznego w roku 1927. Stanisaw Soski

stoi pierwszy od lewej w pierwszym rzdzie.
Statuty wewntrzuniwersyteckie dzieliy zajcia na wykady i wiczenia. Student sam wybiera zajcia, na ktre mia uczszcza. Wybr ten
by ograniczony tylko wymogami egzaminw kocowych. Wykady zapoznaway suchaczy z aktualnym stanem wiedzy w danej dyscyplinie nauki. Na wiczeniach, proseminariach i seminariach ksztacono umiejtnoci praktyczne. Ceniono szczeglnie samodzieln prac studenta, zwasz2
Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915-1939, red. A. Garlicki, Warszawa 1982,

s. 86-87.
27
cza na forum licznie dziaajcych na uniwersytecie k naukowych, ktre
zajmoway si dziaalnoci twrczo-naukow, dysponoway czsto stypendiami na prace badawcze, organizoway zebrania naukowe. Urzdzay
zarwno pojedyncze prelekcje, jak i cykle wykadw3 .
Najwicej, bo a kilkanacie, k dziaao na Wydziale Humanistycznym. Wymieni tutaj naley: koo historykw, anglistw, polonistw, literackie, jzykoznawcze a take koo slawistyczne, ktre w latach trzydziestych znacznie si powikszyo, co wiadczyo o wzrocie zainteresowania
suchaczy Uniwersytetu tematyk sowiask4 .
Uczelnia dbaa o wszechstronny rozwj umysowy studenta. Dlatego
te gorco zachcaa do uczestnictwa w wykadach z innych specjalnoci.
W rezultacie bywao tak, e np. suchaczami seminarium slawistycznego byli nie tylko slawici, lecz take studenci filologii polskiej kierunku
historycznoliterackiego i jzykoznawczego5 .
Uniwersytet Warszawski by uczelni o ambitnym programie badawczym. Pracownicy naukowi brali udzia we wszystkich wanych dla kultury oraz nauki imprezach krajowych i zagranicznych, jedzili na kongresy
i sympozja, m.in. byli obecni na I Midzynarodowym Zjedzie Slawistw w Pradze w 1929 r., na Midzynarodowym Zjedzie Jzykoznawcw
w Rzymie w 1933 r. Wanym wydarzeniem naukowym by rwnie odbywajcy si w Warszawie w 1934 r. II Midzynarodowy Zjazd Slawistw,
na ktrym referaty i komunikaty wygaszali m.in. Henryk Batowski, Witold Doroszewski, Stanisaw Szober.
Spoeczno uniwersytecka staraa si nawizywa moliwie szerokie
kontakty z orodkami zagranicznymi. Przykadowo w latach trzydziestych dziewiciu profesorw UW wykadao zagranic, a dwudziestu znajdowao si na zagranicznych studiach specjalizacyjnych. Z kolei do Warszawy przyjedali uczeni z innych krajw. Wrd slawistw byli to m.in.
Julije Benei (Jugosawia), ktry prowadzi na uczelni lektorat jzyka
serbsko-chorwackiego (w latach 1930-1938), Jurij Jeki (Niemcy) lektor jzyka uyckiego, Bohumil Vydra (Czechosowacja) lektor jzyka
czeskiego i literatury czeskiej (w latach 1921-1930) oraz Petyr Dinekow
(Bugaria) i ore ivanovi (Jugosawia), ktrzy zostali wysani na Uniwersytet Warszawski na stypendium specjalistyczne w latach 1933-1935.
3
4
5
Por. Dzieje..., op. cit., s. 77.

Tame, s. 168.
Tame, s. 77.
28
Aktywno profesorw nie ograniczaa si jedynie do inicjatyw uniwersyteckich. Badacze i uczeni byli czonkami na przykad Polskiego Towarzystwa Przyjaci Narodu uyckiego oraz redaktorami wielu czasopism
naukowych6 . Naleeli ponadto do najpowaniejszej warszawskiej instytucji naukowej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, ktre w okresie 1918-1939 podjo intensywn prac popularyzatorsk i wydawnicz,
wspierao te badania naukowe. W Towarzystwie dziaali m.in. Jan Baudouin de Courtenay, Adam Antoni Kryski, Stanisaw Szober, Tytus
Benni i Stanisaw Soski7 .
Odrodzenie si Uniwersytetu Warszawskiego jeszcze przed powstaniem niepodlegego pastwa byo wanym wydarzeniem. Nie mona jednak zapomina, e najwiksze osignicia naukowe byy dzieem pojedynczych badaczy, ktrzy pomimo wielu trudnoci, zarwno politycznych,
jak i materialnych, tzn. braku pomieszcze dydaktycznych, maych nakadw na badania i pomoce naukowe, niskich uposae, tworzyli od
podstaw placwki dydaktyczne, ktre stay si rdem rozwoju nauki
w okresie midzywojennym oraz w latach nastpnych.
6
M.in. znani z wybitnych osigni w dziedzinie slawistyki i jzykoznawstwa profesorowie: Doroszewski, Soski, Szober redagowali pismo Prace Filologiczne powicone gwnie zagadnieniom lingwistycznym. Prof. W. Doroszewski od 1932 r. by
take redaktorem przeniesionego z Krakowa do Warszawy Poradnika Jzykowego.
Por. K. Sierocka, Czasopisma literackie, [w:] Literatura Polska 1918-1975, t. I: 1918-1932, Warszawa 1975, s. 81-137.
7
Towarzystwo Naukowe Warszawskie powstao w 1907 r. W swej dziaalnoci kontynuowao tradycje Towarzystwa Przyjaci Nauk w Warszawie, ktre przestao istnie z mocy ukazu carskiego po powstaniu listopadowym w 1832 r. TNW obejmowao
pi wydziaw, w ramach ktrych dziaay liczne komisje m.in. historyczna, orientalistyczna, jzykoznawstwa i literatury. Wczenie si do pracy tego Towarzystwa
pracownikw naukowych Uniwersytetu Warszawskiego zaowocowao gwnie dokonaniami z zakresu jzykoznawstwa polonistycznego. Z czasem Towarzystwo powikszyo
si, przybywao czonkw, intensywniejsze te staway si badania i bogatsza twrczo naukowa. Rozwijay si m.in. badania slawistyczne, a ich reprezentantem w ramach sekcji jzykoznawczej by gwnie Stanisaw Soski. W tym czasie powstay
np. jego prace O rzekomym wpywie aciskiej Vulgaty na starosowiaski przekad
ewangelii (1927) i Funkcje werbalne prefiksw pre- i pro- w jzyku starosowiaskim
(1930). TNW dziaao do 1952 r. Po trzydziestu latach przerwy w 1982 r. ponownie
wznowio dziaalno. Por. S. Skorupka, Tradycje Towarzystwa Naukowego Warszawskiego w badaniach jzykoznawczych. Cz II. Sprawy jzykoznawcze w Towarzystwie
Naukowym Warszawskim, Poradnik Jzykowy, 1987, s. 81-90.
29
Pocztki funkcjonowania Seminarium Slawistycznego
Gdy w 1915 r. uruchomiono w Warszawie polski uniwersytet, kondycja slawistyki naukowej nie bya najlepsza. Brak byo kadry dydaktycznej,
programw, biblioteki. Niemniej, jak ju to byo wspomniane, na Wydziale Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego w roku akad.
1915/1916 rozpoczo dziaalno Seminarium Slawistyczne (wedug wczesnej nomenklatury Zakad Slawistyki), ktre od 1927 roku wchodzio
w skad Wydziau Humanistycznego.
Pierwszym organizatorem i wieloletnim kierownikiem Seminarium by
wymieniany ju tu parokrotnie slawista, jzykoznawca, od 1908 roku
czonek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, prof. Stanisaw Soski, ktry dokona doprawdy pionierskiego dziea. Pozbawiony jakichkolwiek si pomocniczych te trzeba byo dopiero wychowa i wyszkoli
sam jeden wykonywa obowizki nie tylko dydaktyczne, ale rwnie organizacyjne i administracyjne, gromadzi inwentarz Zakadu, zakupywa,
sprowadza i katalogowa ksiki, jednym sowem tworzy od podstaw
podobnie jak inni wczeni profesorowie warszawscy now placwk
dydaktyczno-naukow 8 .
Z informacji zawartych w sprawozdaniach rektorw UW wynika, e
Seminarium Slawistyczne otrzymao od wadz uczelni do uytkowania
trzy pokoje w tzw. Gmachu Porektorskim. Prof. Stanisaw Soski najmniejszy pokj przeznaczy na swj gabinet, a dwa pozostae na bibliotek z czytelni i sal wicze9 . W sali wicze wykada gramatyk opisow
i historyczn jzyka starosowiaskiego oraz porwnawcz jzykw sowiaskich10 . Systematycznie powiksza te zbiory biblioteki (co ilustruje
tabela 1). Z czasem biblioteka seminaryjna staa si jednym z bogatszych
ksigozbiorw slawistycznych kraju 11 . W roku akademickim 1928/29 korzystao z niej okoo 1200 osb (slawici, studenci innych kierunkw oraz
pracownicy dydaktyczni)12 .
8
Zob. A. Sieczkowski, Czterdziestolecie pracy prof. S. Soskiego w Uniwersytecie

Warszawskim (1915-1955), Poradnik Jzykowy, VII, 1955, s. 243 (por. te: Stanisaw
Soski, w dziale Sylwetki w tym tomie przyp. red.).
9
Sprawozdanie z dziaalnoci Wydziau Humanistycznego UW za rok 1930/31,
s. 86.
10
Zob. A. Sieczkowski, Czterdziestolecie..., op. cit., s. 244.
11
Tame, s. 243.
12
s. 61.
30
Tabela 1: Biblioteka Seminarium Slawistycznego
w latach 1927-1930 i 1933-193613
Rok akademicki
1927/28
1928/29
1929/30
1930/31
1931/32
1932/33
1933/34
1934/35
1935/36
Liczba nabytych tomw

15 dzie w 60 tomach
46 dzie w 77 tomach
29 dzie w 37 tomach
brak danych
brak danych
brak danych
55 dzie w 75 tomach
35 dzie w 88 tomach
173 dziea w 181 tomach
Ogem tomw
1685 dzie w 3520 tomach

Zakad Slawistyki by otwarty w cigu tygodnia w godzinach od 9:00

do 14:00 i od 16:00 do 20:0014 .
Kadra naukowo-dydaktyczna
W latach 1920-1932 wikszo wydziaw odczuwaa braki kadrowe
zarwno w grupie profesorw, jak i si pomocniczych15 . Zakad Slawistyki by tego najlepszym dowodem, bowiem na pocztku lat dwudziestych
prof. S. Soski jako jedyny poza wykadowc jzyka ukraiskiego (by
nim R. Smal-Stocki) slawista roztacza opiek dydaktyczn nad suchaczami obierajcymi dowolny jzyk sowiaski, egzaminowa ich, pomaga
w doborze tematu pracy magisterskiej czy doktorskiej. W razie potrzeby
nie odmawia swej pomocy slawistom kierunku historycznoliterackiego.
Jako kierownik Zakadu stara si o moliwie najlepsz obsad lektoratw
sowiaskich 16 .
Wsppracowa rwnie z jzykoznawcami z Seminarium Jzyka Polskiego, ktrzy przekazywali studentom gruntown wiedz z zakresu fonetyki, dialektologii, sowotwrstwa, skadni, opart na dokadnej analizie
tekstw. Przedwojenna slawistyka warszawska reprezentowaa gwnie
13
Por. Sprawozdanie z dziaalnoci Wydziau Humanistycznego UW za rok 1927/28,
s. 72; 1928/29, s. 61; 1929/30, s. 71; 1933/34, s. 106; 1934/35, s. 110; 1935/36, s. 109.
14
s. 106.
15
Zob. Dzieje..., op. cit., s. 116.
16
Zob. A. Sieczkowski, Czterdziestolecie..., op. cit., s. 244.
31
kierunek jzykoznawczy. wiadcz o tym tematy wykadw oraz treci
wicze seminaryjnych i proseminaryjnych, a take wykaz profesorw
i pracownikw oraz prowadzonych przedmiotw17 , blisko powizanych
z przedmiotami i tematami polonistycznymi.
Zajcia, na ktre mogli uczszcza studenci
Seminarium Slawistycznego
Prof. Stanisaw Soski kierownik Zakadu:
1915/16-1938/39
wiczenia seminaryjne i proseminaryjne z jzykoznawstwa sowiaskiego, grupy dla pocztkujcych i zaawansowanych (po
dwie godziny w tygodniu kada). Materia przerabiany: charakterystyka fonetyczna i morfologiczna poszczeglnych jzykw
sowiaskich18 .
Prof. Adam Antoni Kryski w 1915 r. obj Katedr Filologii Polskiej i przy niej zaoy Seminarium Jzyka Polskiego. By wykadowc
jzykoznawstwa polskiego i sowiaskiego, zmar w 1932 r.19 :
1919/20
1921/22
1922/23
1923/24
1924/25
1925/26
1927/28
17
Jzyk staropolski,
Morfologia jzyka polskiego,
Historia filologii sowiaskiej,
Zabytki jzyka staropolskiego.
Morfologia jzyka polskiego,
Jzyk staropolski w XIV i XV w.
O sowie polskim i jego odmianach.
Historia jzykoznawstwa polskiego,
Czytanie i objanianie tekstw staropolskich.
Zabytki jzyka staropolskiego,
Morfologia jzyka polskiego w porwnaniu z innymi jzykami
sowiaskimi.
Skadnia jzyka polskiego.
Zabytki jzyka staropolskiego.
Wykaz opracowany na podstawie sprawozda i kronik uniwersyteckich. Przedmioty o charakterze cile slawistycznym, wykraczajce poza wiedz polonistyczn,
zostay wyrnione pismem pochyym.
19
Zob. Z kronik uniwersyteckich (1918-1944), [w:] Z dziejw polonistyki warszawskiej, red. Z. Libera, J. Kulczycka-Saloni, Warszawa 1958, s. 93-97.
32
1928/29
1929/30

Historia jzyka polskiego.
Historia jzyka polskiego,
Zabytki jzyka staropolskiego,
Skadnia jzyka polskiego.
Jan Baudouin de Courtenay, profesor Uniwersytetu w Petersburgu,

Dorpacie, Krakowie. W 1918 r. powoany przez Wydzia Filozoficzny UW
do objcia Katedry Jzykoznawstwa Oglnego, zmar w 1929 r.20 :
1924/25
Gramatyka teoretyczna jzyka polskiego,

Konwersatorium lingwistyczne.
Prof. Stanisaw Szober, w latach 1918-1928 kierownik Seminarium

Jzyka Polskiego, od 1929 r. kierownik Katedry Jzykoznawstwa Indoeuropejskiego, zmar w 1938 r.21 . Prowadzi gwnie wykady z zakresu
skadni, dialektologii i dydaktyki jzyka polskiego.
Prof. Witold Doroszewski, w latach 1924-1927 asystent przy Katedrze Jzyka Polskiego na UW. W latach 1927-1929 studiowa w cole
des Langues Orientales Vivantes w Paryu slawistyk i by tam take
lektorem jzyka polskiego. Od 1929 profesor, zastpca kierownika Seminarium Jzyka Polskiego, od 1930 r. dyrektor Instytutu Fonetycznego,
zmar w 1976 r.22 :
1929/30
1930/31
1931/32
1932/33
1933/34
1934/35
1935/36
20
21
22
Fonetyka jzyka polskiego,

Historyczne sowotwrstwo jzyka polskiego.
Historyczne sowotwrstwo jzyka polskiego,
Historia fonetyki.
Historia fonetyki,
Stanowisko jzyka polskiego wrd innych sowiaskich,
Pochodzenie jzyka literackiego.
Zarys nauki o jzyku polskim,
Jzykoznawstwo polskie w latach ostatnich.
Fonetyka polska na tle porwnawczym,
Wybrane zagadnienia ze wspczesnego jzykoznawstwa polskiego.
Podstawowe wiadomoci o jzyku polskim,
Dialektologia Mazowsza.
Seminarium ze sowotwrczej analizy tekstw,
Seminarium dialektologiczne.
Zob. Z kronik..., op. cit., s. 93-97.

Tame.
Tame.
33
1936/37
1937/38
1938/39
Fonetyka historyczna jzyka polskiego,

Budowa sowotwrcza przymiotnikw polskich,
Stan i zadania dialektologii polskiej.
Seminarium ze sowotwrczej analizy tekstw.
Seminarium ze sowotwrczej analizy tekstw,
Cele i metody nauki o jzyku,
Historia fleksji polskiej.
Prof. Halina Koneczna, od 1927 do 1929 asystentka Seminarium Jzyka Polskiego, w 1930 r. asystentka Instytutu Fonetyki, od 1934 doc.
fonetyki oglnej, zmara w 1961 r.23 :
1930/31wiczenia i lektorat jzyka polskiego dla cudzoziemcw.
-1933/34
1934/35 Sowotwrcza analiza tekstw,
O melodii w jzyku.
1936/37 O akcencie.
1937/38
1938/39
Metoda eksperymentalna w fonetyce,

wiczenia seminaryjne z jzyka polskiego.
Fonetyka eksperymentalna,
wiczenia seminaryjne z fonetyki eksperymentalnej.
Dr Maria Rudziska w roku akad. 1926/27 otrzymaa stopie doktora

filozofii na podstawie pracy z jzyka polskiego Charakterystyka jzyka
urzdowego w polskim. W latach 1927-1938 pracowaa jako asystentka
prof. S. Soskiego w Seminarium Slawistycznym na UW24 :
1930/31- wiczenia proseminaryjne z gramatyki jzyka sowiaskiego,
-1936/37 Interpretacja tekstw sowiaskich.
1935/36 Lektorat jzyka polskiego dla cudzoziemcw.
Prof. Jzef Gobek, historyk literatur sowiaskich. Studiowa polonistyk i slawistyk na UJ, kontynuowa studia slawistyczne w Berlinie
i w Pradze. Od 1933 r. doc. Seminarium Slawistycznego na UW. W sierpniu 1934 r. wyjecha do Czechosowacji w celu zaznajomienia si z literatur Sowakw, a w lipcu 1935 r. do Niemiec w celu zebrania materiau
23
Zob. tame.
Brak danych osobowych, zachoway si jedynie informacje dotyczce zatrudnienia w Zakadzie Slawistyki. Zob. m.in. Sprawozdanie z dziaalnoci Wydziau Humanistycznego UW za rok 1930/31, s. 86-87.
24
34
do dziejw literatury uyckiej. W 1936 r. opublikowa prac uyce. Kraj
i ludzie, a w 1938 r. Literatura serbsko-uycka; zmar w 1939 r.25 :
1933/34
Literatury sowiaskie.
Dr Bohumil Vydra, polonista czeski, zmar w 1953 r.26 :

1921/22Lektorat jzyka czeskiego i literatury czeskiej.
-1929/30
Dr Jzef Kurz27 :
1931/32
Lektorat jzyka czeskiego i literatury czeskiej.
Mgr Stefan aszewski28 :

1933/34
Lektorat jzyka bugarskiego.
In. Jurij Jeki, uyczanin, stypendysta wymienny29 :

1933/34Lektorat jzyka uyckiego.
-1936/37
Dr Maria Maykowska30 :
1933/34Lektorat jzyka greckiego.
-1936/37
Mgr Katarzyna Czajkowska31 :

1933/34
Lektorat jzyka ukraiskiego.
Prof. Roman Smal-Stocki, slawista. Studiowa w Wiedniu, Lipsku

i Monachium i tam uzyska stopie doktora w 1915 r. W 1918 r. zosta
docentem Seminarium Orientalistycznego w Berlinie. W 1922 r. profesor
filologii sowiaskiej Uniwersytetu Ukraiskiego w Pradze, a od 1925 r.
profesor Uniwersytetu Warszawskiego32 :
1925/26wiczenia z literatury ukraiskiej
-1937/38
25
Tame, 1933/34, s. 31, 105-106; 1934/35, s. 10, 1935/36, s. 30.

Tame, s. 426.
27
Brak danych osobowych. Zob. m.in. tame, 1933/34, s. 31.
28
Tame, 1933/34, s. 31. Pniej wykadowca jzyka bugarskiego na Uniwersytecie
Warszawskim.
29
Ministerstwo W[yzna] R[eligijnych] i O[wiaty] P[ublicznej], Departament IV
Nauki Szk Wyszych, IV Dzia Studenci Obcokrajowcy 1936-1939, Archiwum Akt
Nowych, syg. 264.
30
Brak danych osobowych. Zob. Sprawozdanie z dziaalnoci Wydziau Humanistycznego UW za rok 1933/34, s. 31.
31
Tame, 1933/34, s. 31.
32
Tame.
26
35
Sergiusz Kuakowski33 :
1930/31
1931/32
1932/33
1933/34
1934/35
wiczenia z jzyka i literatury rosyjskiej (kurs nieobowizkowy). Materia przerabiany: utwory Gogola, literatura rosyjska
XIX w., poezja rosyjska XX w., wiczenia z jzyka rosyjskiego
(gramatyka i interpretacja tekstw).
wiczenia z jzyka i literatury rosyjskiej.
wiczenia z jzyka i literatury rosyjskiej.
wiczenia zlecone z jzyka i literatury rosyjskiej. Materia przerabiany stanowia proza rosyjska realistyczna i symbolistyczna.
wiczenia zlecone z jzyka i literatury rosyjskiej. Materia przerabiany: literatura redniowiecza i XVI-XVII w.
Dr Julije Benei: wierny przyjaciel Polski, Chorwat, tumacz literatury polskiej na jzyk serbsko-chorwacki 34 . W 1930 r. przyjecha do
Warszawy jako delegat jugosowiaskiego Ministerstwa Owiaty w ramach polsko-jugosowiaskiej wymiany kulturalnej. W Seminarium Slawistycznym pracowa przez osiem lat35 :
1930/31
1931/32
1932/33
1933/34
1935/36
1936/37
Lektorat jzyka serbsko-chorwackiego, zajcia dwa razy w tygodniu: we wtorki od 17:00 do 19:00 i w rody od 17:00 do 19:0036 ,
Kurs literatury chorwackiej z serbsk, 1 godzina tygodniowo.
wiczenia z jzyka serbsko-chorwackiego (gramatyka i tumaczenia tekstw)37 .
wiczenia z jzyka serbsko-chorwackiego (gramatyka i tumaczenia tekstw).
wiczenia z jzyka serbsko-chorwackiego (gramatyka i tumaczenia tekstw) w poniedziaki i czwartki od 18:15 do 20:0038 .
wiczenia z jzyka serbsko-chorwackiego, grupy dla pocztkujcych i zaawansowanych.
wiczenia z jzyka serbsko-chorwackiego (gramatyka i tumaczenia tekstw).
Studenci
Aby studiowa na Uniwersytecie Warszawskim, naleao si na zapisa w charakterze studenta bd wolnego suchacza39 . Warunkiem przyjcia byo wiadectwo dojrzaoci jednej z pastwowych szk rednich
33
Tame, 1930/31, s. 87, 1931/32, s. 114, 1932/33, s. 99, 1933/34, s. 106, 1934/35,
s. 112.
34
Por. N. Zbucka, Juliusz Beneszi, Przegld Humanistyczny, VII, 1957, s. 97.
35
Tame, s. 98.
39
36
oglnoksztaccych, co precyzowaa ustawa z 1920 r. oraz statut UW.
O przyjciu wolnych suchaczy decydoway natomiast rady wydziaw
(a nie ustawa z 1920 r.), ktrym przyznano prawo ograniczania liczby
przyjmowanych studentw (...). Upowaniono je rwnie do okrelania
szczeglnych warunkw, stawianych zgaszajcym si na studia kandydatom 40 .
Studentami Seminarium Slawistycznego byli czonkowie rzeczywici
(slawici), ktrzy zoyli egzamin z gramatyki staro-cerkiewno-sowiaskiej i posiadali znajomo jzyka greckiego, uczestniczyli w wiczeniach
seminaryjnych i proseminaryjnych, oraz tzw. hospitanci, czyli wolni suchacze UW. Wybierali oni zajcia, na ktre chcieli chodzi, oraz okrelali
ukad zdawanych egzaminw.
Tabela 2: Studenci Seminarium Slawistycznego
w latach 1929-193641
Rok akademicki
Studenci rzeczywici
1928/29
1929/30
1930/31
1931/32
1932/33
1933/34
1934/35
1935/36
23
20
22
30
24
13
11
9
Liczba wszystkich osb

korzystajcych z Seminarium
Slawistycznego (wolni suchacze,
pracownicy dydaktyczni UW)
124
120
700
776
224
688
182
700
Liczba studentw w Seminarium ksztatowaa si rnie. Slawistyka

nie bya kierunkiem obleganym, Seminarium liczyo po okoo 20 studentw rzeczywistych w latach dwudziestych i rednio po 10 w poowie latach
trzydziestych.
Student, ktry chcia uzyska stopie magistra w zakresie filologii
sowiaskiej na UW, musia przede wszystkim by dopuszczony do egza40
Tame.
rdo: Sprawozdanie z dziaalnoci Wydziau Humanistycznego UW za rok
1928/29, s. 61; 1929/30, s. 71; 1930/31, s. 86-87; 1931/1932, s. 114; 1932/33, s. 99;
1933/34, s. 105-106; 1934/35, s. 110-112; 1935/36, s. 109-110.
41
37
minw grupy I i II. Warunkiem dopuszczenia do egzaminw grupy I byo
wykazanie si:
wiadectwem czynnego udziau w proseminarium slawistycznym,
w ktrym zajmowano si gwnie czytaniem i interpretacj tekstw
starosowiaskich,
dowodem znajomoci jzyka greckiego (wiadectwo od lektora).
Grupa I obejmowaa egzaminy z nastpujcych przedmiotw42 :
oglny zarys historii literatur sowiaskich ze szczeglnym uwzgldnieniem literatury polskiej i jednej z literatur sowiaskich,
gramatyka opisowa jednego ywego jzyka sowiaskiego (poza polskim) wedug wyboru studenta,
zasadnicze wiadomoci z jzykoznawstwa sowiaskiego ze szczeglnym uwzgldnieniem elementw gramatyki staro-cerkiewno-sowiaskiej i gramatyki polskiej,
gwne zasady nauk filozoficznych.
Warunkiem dopuszczenia do egzaminw II grupy byo wykazanie si:
dowodem czynnego udziau w wiczeniach seminaryjnych, ktrych tematem bya charakterystyka fonetyczna i morfologiczna poszczeglnych
jzykw sowiaskich.
Grupa II obejmowaa egzaminy dla kierunku jzykoznawczego z nastpujcych przedmiotw43 :
gramatyka porwnawcza jzykw sowiaskich ze szczeglnym
uwzgldnieniem jzyka staro-cerkiewno-sowiaskiego wraz z podstawowymi wiadomociami z gramatyki porwnawczej jzykw indoeuropejskich i znajomoci zasad jzykoznawstwa oglnego,
szczegowa gramatyka historyczna jednego z jzykw sowiaskich.
Dla kierunku historycznoliterackiego obowizyway w II grupie egzaminy z nastpujcych przedmiotw:
historia literatur sowiaskich z uwzgldnieniem zasadniczych prdw
europejskich,
szczegowa historia jednej z literatur sowiaskich (poza polsk)
w poczeniu z wiedz z teorii literatury.
Nastpnie, po zdaniu z wynikiem pomylnym przepisanych programem egzaminw, student przystpowa do obrony pracy magisterskiej.
42
Ministerstwo W[yzna] R[eligijnych] i O[wiecenia] P[ublicznego], IV Departament Nauki i Szk Wyszych, III Dzia Studia, egzaminy, przepisy, ulgi, wiadectwa,
promocje 1935-1939, Archiwum Akt Nowych, syg. 256.
43
Tame.
38
Z bardzo skromnego zasobu materiaw rdowych, bdcych zapisem biecej dziaalnoci Seminarium Slawistycznego w okresie midzywojennym, wynika, e w latach 1928-1938 opracowano i zoono nastpujce prace magisterskie o tematyce slawistycznej autorstwa suchaczy
Seminarium:
rok akad. 1928/2944 :
Wsewood Bajkin, Akcent czasownikw w jzyku rosyjskim,
Walery Kwiatkowski, Akcent rzeczownikw w jzyku ukraiskim,
Stefan aszewski, Wyrazy zoone w jzyku bugarskim,
Maria Kikkanwna, Postaci kobiece w utworach Tostoja,
Maria Staszewska, Akcent czasownikw w jzyku ukraiskim.
rok akad. 1930/3145 :
Zofia Markowska, Nomina agentis w jzyku ukraiskim.
rok akad. 1930/31:
Ignacy Myliski, Obraz oglny historycznych wpyww jzyka ruskiego na polski.
rok akad. 1932/3346 :
Irena Kukulska, Czasowniki deminutywne w jzyku polskim i innych
sowiaskich.
rok akad. 1932/33:
Serafina Szymaska, Stanowisko jzyka polskiego wrd innych jzykw zachodniosowiaskich.
rok akad. 1933/3447 :
Ida Berliner, Depalatalizacja kontynuacji prasowiaskiego e, w jzyku polskim,
Stanisaw Westfal, Polonizmy i inne slawizmy w litewskim dialekcie
wsi Vaitiekupiai i najbliszej okolicy.
rok akad. 1934/3548 :
Roza Goldfeldwna, Wpyw jzyka polskiego na ruski (ukraiski) do
XVIII w.
44
Sprawozdanie z dziaalnoci Wydziau

s. 61.
45
Magisteria z jzyka polskiego w r. szk.
s. 186.
46
s. 125.
47
s. 190.
48
s. 128.
Humanistycznego UW za rok 1928/29,

1930/31, Jzyk Polski, XVI, 6, 1931,
1932/33, Jzyk Polski, XVI, 2, 1933,
1933/34, Jzyk Polski, XIX, 6, 1934,
1934/35, Jzyk Polski, XXI, 4, 1935,
39
rok akad. 1935/3649 :
Andrzej Sieczkowski50 , Nazwy jednostek czasu w jzykach sowiaskich.
Z udokumentowanych tematw magisteriw wynika, e najwikszym
zainteresowaniem suchaczy Seminarium cieszyo si jzykoznawstwo polonistyczne. Rwnie w gronie wolnych suchaczy (hospitantw) seminarium prof. S. Soskiego znajdowali si polonici-jzykoznawcy, ktrzy
stopie magistra otrzymywali na podstawie prac z jzyka polskiego. Poniewa nie mona jednoznacznie rozgraniczy prac pisanych przez polonistw od prac z zakresu jzyka polskiego autorstwa slawistw, podaam
tutaj tylko tematy slawistyczne w dzisiejszym rozumieniu tej dyscypliny.
Jak wida, przewaa w nich tematyka wschodniosowiaska.
A oto tematyka slawistycznych rozpraw doktorskich:
rok akad. 1928/2951 :
Matylda Michnikowska, Genitivus singularis i locativus singularis masculini we wspczesnym jzyku rosyjskim.
rok akad. 1931/3252 :
Jerzy Kapliski, Wyrazy zoone w jzyku starocerkiewnosowiaskim.
rok akad. 1936/3753 :
Wsewood Bajkin, O akcencie w deklinacji rzeczownikw rosyjskich
ze szczeglnym uwzgldnieniem waha akcentowych,
Teofil Szczerba, Verba reflexiva we wspczesnym jzyku ukraiskim.
Niestety, brak szczegowych informacji o autorach tych prac i ich
losach.
Studenci Seminarium Slawistycznego, jak ju wspomniaam, stanowili
mae grono. Byli wrd nich Polacy i obcokrajowcy.
Z kroniki J. Beneicia Osiem lat w Warszawie wynika, e suchaczami
lektoratu serbsko-chorwackiego za czasw jego wykadw byli m.in.:
Estoczyk, Willem Ernits, ktry do akcentw ma ucho jak fotograf
(...). Wszystko notuje. Czyta bardzo dobrze 54 .
Polak, Jerzy Bbaa, ktry wedug opinii prof. H. Batowskiego by
49
Magisteria z jzyka polskiego w r. szk. 1935/36, Jzyk Polski, XXI, 4, 1936,

s. 125.
50
Po wojnie dugoletni pracownik dydaktyczny Katedry, potem Instytutu Filologii
Sowiaskiej, w roku 1978 przeszed na emerytur jako profesor.
51
s. 61.
52
Tame, 1931/32, s. 132.
53
Tame, 1936/37, s. 30.
54
J. Benei, Osiem..., op. cit., s. 41.
40
bardzo dobrze zapowiadajcym si slawist 55 . W roku akademickim
1936/37 przebywa na stypendium naukowym w Instytucie Slawistycznym w Pradze w celu zebrania materiaw do studiw nad literatur czesk i rosyjsk. W latach 1938-1939 jako doktorant opublikowa
rozpraw Zagadnienie cznego badania literatur sowiaskich (1938)
i ksik Zygmunt Mikowski a Sowiaszczyzna (1939)56 .
Polak, Wacaw Parkot chopak o grubym gosie 57 . Studiowa polonistyk i histori sztuki, by te suchaczem Seminarium Slawistycznego.
W 1936 r. uda si na roczne stypendium do Belgradu, w 1937 r. wyjecha tam ponownie na rok i wykada jzyk oraz literatur polsk na
Uniwersytecie Belgradzkim58 .
Polka, Halina Olszewska, studentka polonistyki i slawistyki na UW
(ukoczya studia w 1936 r.). W 1937 r. otrzymaa roczne stypendium
do Belgradu. Po wojnie, w 1945 r. podja prac na filologii sowiaskiej
i przez wiele lat uczya gramatyki opisowej i historycznej jzyka serbsko-chorwackiego, dialektologii, historii jzyka i literatury, prowadzia
lektorat jzyka serbsko-chorwackiego59 .
Ukrainiec, Teodor (Fiodor) Wojtiuk, ktry ma zdolno i przepisuje
mi w bibliotekach pewne rzeczy do ksiki Poezja ludowa 60 .
Ukrainiec, Gabriel Szyo61 .
Ukrainiec, Woodymir Szyprykiewicz62 .
Hindus, Hironmay Ghoshal, ktry otrzyma siedmiomiesiczne stypendium od 1 lutego do 31 sierpnia 1937 r., pniej przyznano mu
kolejne od 1 wrzenia 1937 r. do 30 czerwca 1938 r. Wedug J. Beneicia czarny jak Arab albo jak Cygan. Zupenie dobrze mwi po polsku
55
H. Kirchner, Biogramy, [w:] Osiem..., op. cit., s. 479.

Tame, s. 479. Portret Jerzego Bbay (ur. 1909), zamordowanego przez hitlerowcw w obozie na Majdanku w roku 1943, napisa Julian Krzyanowski w 1946 r.
Ocenia go wysoko jako badacza i doskonale zapowiadajcego si komparatyst (przyp.
red.; por. J. Krzyanowski, Na Polach Elizejskich literatury polskiej. Portrety i wspomnienia, Warszawa 1997, s. 135-137).
57
58
Ministerstwo W[yzna] R[eligijnych] i O[wiecenia] P[ublicznego], IV Departament Nauki Szk Wyszych, IV Dzia Studenci 1936-1939, Archiwum Akt Nowych,
syg. 264.
59
Zob. Mgr Halina Irena Magdalena Olszewska, Teczka Biura Spraw Osobowych
UW nr 10752.
60
61
Tame, s. 251.
62
Tame.
56
41
(jak te po rosyjsku, po angielsku, po francusku, po niemiecku, a z pewnoci i po bengalsku) 63 .
Zdzisaw Okular64 ; Benei twierdzi, e by on pochodzenia ydowskiego, nic wicej o nim nie wiadomo.
Polka, Halina Kalita, wedug okrelenia Beneicia dobra kzka 65 .
W 1937 r. studiowaa anglistyk na UW. Dodatkowo uczszczaa na
lektorat jzyka serbsko-chorwackiego. Po studiach i po wojnie powicia si pracy translatorskiej, m.in. tumaczya utwory jugosowiaskich
prozaikw I. Andricia, M. Selimovicia66 .
Polak, Tadeusz Zaniewski: bardzo sympatyczny chopak, obecnie
prawnik, nie ma ani krzty zdolnoci do jzykw 67 .
Z corocznych sprawozda rektorw wynika, e nauk w Seminarium
Slawistycznym podjli rwnie m.in.:
Polak, Andrzej Sieczkowski (w 1931 r.), prezes Koa Slawistw,
w 1936 r. magister, w latach 1937/38 asystent prof. Stanisawa Soskiego. Po wojnie prowadzi zajcia bohemistyczne i lektorat jzyka
czeskiego w Katedrze Filologii Sowiaskiej. W cigu jednego roku potrafi nauczy wicej ni inni w cigu kilku lat (...) Mia bardzo osobisty
stosunek do studentw. Wszystkich zna po imieniu, traktowa ich indywidualnie, sabszym powica wicej czasu 68 (ta opinia odnosia si
zapewne do powojennej praktyki dydaktycznej przyp. M..).
Polka, Jadwiga Beyska (w 1934 r.), wsppracowaa z Andrzejem
Sieczkowskim w Kole Slawistw. W 1937 r. otrzymaa roczne stypendium do Bugarii. Na Uniwersytecie w Sofii zapoznawaa si z literatur
bugarsk oraz zbieraa materia do przygotowywanej przez siebie antologii prozy bugarskiej (brak informacji o wydaniu takiej antologii). Powicia si rwnie pracy nad histori dramatu i teatru bugarskiego69 .
63
Tame, s. 233. Zob. rwnie: Ministerstwo W[yzna] R[eligijnych] i O[wiecenia]

P[ublicznego], IV Departament Nauki Szk Wyszych, IV Dzia Studenci 1936-1939,
Archiwum Akt Nowych, syg. 264.
64
65
Tame, s. 254.
66
67
68
Zob. E. Siatkowska, Prof. Andrzej Witold Sieczkowski (1913-1998), Poradnik
Jzykowy, X, 1998, s. 3 (por. te: Andrzej Sieczkowski w dziale Sylwetki w tym
tomie przyp. red.).
69
Zob. Sprawozdanie z przebiegu studiw slawistycznych na Uniwersytecie w Sofii w II proczu roku akad. 1937/38 Jadwigi Beyskiej, student-
42
Polka, Alina arska (w 1936 r.), wsppracowaa z Jadwig Beysk
w Kole Slawistw, 1 lutego 1937 r. zostaa przewodniczc Koa70 .
W latach dwudziestych i trzydziestych na krtszych oraz duszych
pobytach stypendialnych w Warszawie przebywali take modzi jugosowiascy i bugarscy polonici, slawici, pniejsi naukowcy, m.in.:
Konstantin Peri, w latach 1922-1928 (?) przebywa w Polsce.
W 1924 r. doktoryzowa si z filozofii na podstawie rozprawy Kazimierz Brodziski i serbska pie ludowa 71 .
Kreimir Georgijevi, chorwacki slawista, krytyk literacki i tumacz.
Studiowa w Zagrzebiu, w latach 1930-1931 w Warszawie i Pradze.
W 1946 r. docent, a od 1952 r. profesor slawistyki na Uniwersytecie
w Belgradzie. Opublikowa wiele studiw, szkicw i artykuw, m.in.
Srpsko-hrvatska narodna pesma u poljskoj knjievnosti (1936), w 1952 r.
Knjievne studije i ogledi (1952). Przeoy na serbsko-chorwacki m.in.
Lalk B. Prusa (1959)72 .
ore ivanovi, serbski polonista i slawista, wybitny badacz literatury polskiej, tumacz i wieloletni powojenny kierownik Katedry Jzyka
i Literatury Polskiej Uniwersytetu w Belgradzie. Po studiach w Belgradzie (historia literatur jugosowiaskich oraz jzyk i literatura polska)
wyjecha w roku akad. 1932/33 na stypendium specjalistyczne do Warszawy. Podczas pobytu w Warszawie zapozna si z polsk kultur i literatur. Opublikowa wwczas m.in. artykuy: Nai prijatelji u Poljskoj
i Pisma iz Varave. Po powrocie do kraju powici si pracy naukowej. W swych badaniach szczeglnym zainteresowaniem darzy epok
polskiego romantyzmu, a zwaszcza Adama Mickiewicza, ktremu powici w 1935 r. ksik Adam Mickjevi i njegov Pan Tadija, a take
wiele miejsca w opublikowanej 1941 r. rozprawie doktorskiej Srbi i poljska knjievnost (1800-1871). Napisa take niezbdne dla studentw
ksiki z zakresu jzyka i literatury polskiej, a mianowicie w 1966 r.
Poljski primeri i w 1971 r. Poljski u 100 lekcija 73 .
ki U[niwersytetu] J[zefa] P[isudskiego], stypendystki M[inisterstwa] W[yzna]
R[eligijnych] i O[wiecenia] P[ublicznego] w Bugarii, IV Dzia Studenci, syg. 264.
70
s. 48.
71
P. Bunjak, Pregled poljsko-srpskih knjievnih veza (do II svetskog rata), Beograd
1999, s. 77. Rozprawa Pericia zostaa opublikowana we Lwowie w 1924 r.
72
43
Petyr Dinekow, bugarski historyk literatury, slawista, badacz zwizkw polsko-bugarskich, doktor honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1973). Po ukoczeniu filologii sowiaskiej w 1933 r. na Uniwersytecie im. Klimenta Ochrydzkiego zosta wysany na stypendium
specjalistyczne do Warszawy. Pobyt stypendialny w Warszawie w latach 1934-1935 umoliwi mu poznanie ycia kulturalnego i naukowego
stolicy oraz nawizanie znajomoci osobistych. Po powrocie do Bugarii w 1938 r. podj prac jako asystent bugarystyki na Uniwersytecie
Sofijskim. W 1941 r. uzyska docentur, a w 1945 r. stopie profesora.
Zajmowa si gwnie pimiennictwem starobugarskim, literatur okresu odrodzenia narodowego. Opublikowa wiele rozpraw powiconym
polskim poetom romantycznym i prozaikom Mickiewiczowi, Sowackiemu, Sienkiewiczowi a take poetom wspczesnym. Bada rwnie
recepcj polskich pisarzy w XIX wieku w Bugarii zwaszcza odbir
twrczoci Mickiewicza74 .
Lubomir Durkovi Jaki, w latach 1933-37 przebywa w Warszawie na stypendium specjalistycznym. By studentem teologii i historii.
W 1937 r. doktoryzowa si w Warszawie na podstawie pracy Petar
II Petrovi Njego (1813-1851), ktr opublikowano w 1938 r.75
Wyej wymienieni uczeni nale do grona tych polonistw cudzoziemcw, ktrych w krtkim okresie midzywojennym zdya II Rzeczpospolita przygotowa, by potem w swoich krajach chlubnie utrzymywali
zwizki z Polsk 76 .
Na podstawie fragmentarycznie zachowanych informacji dotyczcych
dziaalnoci Wydziau Humanistycznego w okresie midzywojennym mona stwierdzi, i pomimo zych warunkw materialnych, sabych perspektyw badawczych, jakie Wydzia i Uczelnia oferoway uczonym, a co za
tym idzie kopotw z kadr naukow, udao si prof. S. Soskiemu stworzy do dobrze prosperujcy Zakad Slawistyki, z ktrym wsppracowali wybitni jzykoznawcy A. A. Kryski, W. Doroszewski, S. Szober
oraz zagraniczni specjalici (lektorzy, wykadowcy) z Czech, uyc i Jugosawii; w gronie absolwentw za znaleli si zasueni w dziejach po73
Zob. Lj. Rosi, ore ivanovi (1908-1995), Pamitnik Sowiaski 1994,

s. 196-198.
74
Zob. J. Magnuszewski, Petyr Dinekow (1910-1992), Pamitnik Sowiaski 1992,
s. 153-157.
75
P. Bunjak, Pregled..., op. cit., s. 77.
76
J. Magnuszewski, Petyr Dinekow..., op. cit., s. 157.
44
wojennej slawistyki dydaktycy uniwersyteccy i naukowcy, tacy jak Halina
Olszewska i Andrzej Sieczkowski.
ycie naukowe
W okresie midzywojennym na Uniwersytecie Warszawskim aktywnie dziaay koa naukowe. Byy to organizacje modzieowe, ktrych
gwnym celem byo zdobywanie i pogbianie wiedzy przez studentw.
Istniay koa skupiajce si na samoksztaceniu, ktre wypowiaday si
take w sprawach programu i toku studiw, oraz tzw. koa sekcyjne, ktre zajmoway si dziaalnoci twrczo-naukow, organizoway wycieczki
naukowe, umoliwiay wyjazdy na stypendia zagraniczne, miay swoje
biblioteki i czytelnie77 .
Do k sekcyjnych mona zaliczy Koo Slawistw, ktrego opiekunem
by kierownik Seminarium Slawistycznego, prof. S. Soski. Ze sprawozda Wydziau Humanistycznego z lat 1927-1937 wynika, e studenckie
Koo Slawistw prowadzio prace z zakresu jzykoznawstwa oraz obejmujce zagadnienia literackie78 .
Prace z zakresu lingwistyki realizoway sekcje:
jzykoznawcza (w roku akad. 1929/30, 1930/31),
gramatyki polskiej (w roku akad. 1932/33),
gramatyki historycznej (w roku akad. 1933/34, 1934/35, 1935/36),
gramatyki greckiej (w roku akad. 1933/34, 1934/35, 1935/36).
Prace dotyczce zagadnie literackich prowadziy sekcje:
historycznoliteracka (w roku akad. 1929/30, 1930/31),
lektury tekstw staro-cerkiewno-sowiaskich (w roku akad. 1932/33,
1933/34, 1934/35, 1935/36),
lektury tekstw polskich (w roku akad. 1933/34, 1934/35).
Sekcje te organizoway zebrania dyskusyjne, podczas ktrych pracownicy oraz studenci Seminarium Slawistycznego wygaszali referaty
o charakterze naukowym lub przyjmujce form swobodnych wypowiedzi na temat uznanych za godne polecenia ksiek. W roku akademickim
1930/31 przedstawiono m.in. nastpujce referaty79 :
77

s. 72-73, 1928/29, s. 61, 1930/31, s. 98, 1931/32, s. 115, 1933/34, s. 121, 1934/35,
s. 126, 1936/37, s. 48.
79
Tame, 1930/31, s. 115.
78
45
prof. S. Soskiego, Literatury uyckie,
przewodniczcego Koa, J. Bbay, Zagadnienia cznego traktowania
literatur sowiaskich,
dr M. Rudziskiej, asystentki prof. S. Soskiego, Sowa ukraiskie
w jzyku polskim.
Nie ma informacji o dziaalnoci odczytowej Koa w roku akademickim
1931/32.
W roku akademickim 1932/33 odbyy si trzy posiedzenia naukowe,
na ktrych refraty wygosili80 :
17 III: prof. S. Soski, O literaturze i jzyku uyckim,
4 V: dr J. Kurz, O nowotworach w kategorii participium praesentis
activus w jzyku starocerkiewnosowiaskim,
2 VI: stypendysta . ivanovi, Czowiek i literatura.
W roku akademickim 1933/34 zorganizowano a pi zebra dyskusyjnych, na ktrych z odczytami wystpili81 :
16 XI: wykadowca jzyka serbsko-chorwackiego, J. Benei, ktry tak
pisa o swoim wystpieniu: Dzi w seminarium slawistycznym miaem
wykad o literaturze chorwackiej i serbskiej dla Koa Slawistw. Byo 41 osb. Jak sdz, mwiem na ten temat bardzo dobrze, cho od
strony formalnej nie do spokojnie, zdaje mi si jednak, e nie nawizaem waciwego i potrzebnego kontaktu ze suchaczami. Przy tym
wszystkim myl, e ujcie historyczno-przyczynowo-literackie byo dobre. Mwiem ca godzin, przeczytaem im pie epick Marko Krlewicz i Andrzej, on Hasan-agi i Dialog w Jeruzalem Krley. Przygotowaem tego wicej, ale mina caa godzina, nie miaem wic duej
zatrzymywa publicznoci 82 .
20 XII: nowy przewodniczcy Koa, A. Sieczkowski, Zagadnienie rasy
sowiaskiej (sic!),
17 I 1934: L. B. widerski, Zainteresowanie dzieem literackim w wietle psychologii instynktw,
2 III: stypendysta, L. Durkovi Jaki, Petar II Petrovi Njego jako
poeta,
18 V: M. Arseni83 , O reformie Vuka Karadicia w jzyku serbskim.
80
Tame, 1932/33, s. 115.

Tame, 1933/34, s. 121.
82
Zob. J. Benei, Osiem..., op. cit., s. 203.
83
Brak danych osobowych, z materiaw rdowych wynika tylko, e osoba ta
uczestniczya w zebraniu naukowym Koa Slawistw w 1934 r.
81
46
W latach 1934-1938 liczba posiedze naukowych wzrosa rocznie z piciu do dwunastu, co wiadczy o wikszym zaangaowaniu czonkw Koa Slawistw w akcj odczytow, ktra miaa na celu pogbianie wiedzy w zakresie jzykw i literatur sowiaskich oraz szerzenie jej rwnie
wrd studentw innych wydziaw. Dziki pracy prof. S. Soskiego i aktywnych spoecznie studentw, m.in. A. Sieczkowskiego, J. Beyskiej,
Koo Slawistw zaczo si wybija spord innych organizacji studenckich. Zwikszya si liczba czonkw z 21 w roku akademickim 1929/30
do 61 w roku 1932/3384 .
Koo Naukowe Slawistw posiadao wasny ksigozbir pocztkowo
10 ksiek ktry by systematycznie wzbogacany o nowe pozycje i czasopisma, takie jak: Zet (4 numery), Gazeta Literacka (4 numery),
Poradnik Jzykowy (3 zeszyty), Ridna Mova (3 zeszyty), Centralna
Europa (2 zeszyty)85 . W roku akademickim 1930/31 otrzymao rwnie
w depozyt do wasnego uytku bibliotek Sowiaskiego Zwizku Akademickiego 50 tomw. Do znacznej rozbudowy biblioteki przyczynili si
sami studenci. Organizowali oni rne zabawy, bale karnawaowe, loterie
fantowe, z ktrych dochd przeznaczali na zakup ksiek, i dziki temu
biblioteka Koa w roku akad. 1936/37 liczya ju 435 tomw86 .
Dla czonkw Koa organizowano te wycieczki naukowe. W roku
akad. 1930/31 studenci wybrali si na wystaw obrazw bugarskiego artysty malarza Dobrewa oraz na wystaw jugosowiask87 , w roku akad.
1932/33 do Zachty na wystaw Wyspiaskiego i Stanisawskiego88 ,
a w roku 1933/34 na koncert do Filharmonii i do Teatru Polskiego na
spektakl Zbrodnia i kara Dostojewskiego89 .
Wrd k naukowych, do ktrych naleeli te studenci Seminarium
Slawistycznego, wymieni te naley Koo Jzykoznawcze. Jego opiekunem by prof. W. Doroszewski, dyrektor Instytutu Fonetycznego przy Katedrze Jzyka Polskiego. W latach 1930-1933 Koo to znacznie si rozroso
z 26 do 54 czonkw. Zajmowao si gwnie badaniami nad poprawnoci jzykow i przemianami wspczesnej polszczyzny90 . Podobnie jak
sekcja jzykoznawcza Koa Slawistw za podstawowy cel obrao sobie po84

s. 122.
86
Tame, 1936/37, s. 48.
87
Tame, 1930/31, s. 98.
88
Tame, 1932/33, s. 115.
89
Tame, 1933/34, s. 122.
90
Tame, 1930/31, s. 132.
85
47
gbianie wiedzy filologicznej. Ponadto na uczelni funkcjonoway takie organizacje, jak Towarzystwo Polsko-Bugarskie i Towarzystwo Przyjaci
Narodu uyckiego, ktre skupiay grup slawistw i polonistw. Towarzystwa te rozwijay dziaalno odczytow, organizoway kursy jzykowe
i otwarte zebrania dyskusyjne, na ktrych podejmowano tematy zwizane z kultur Bugarii i uyczan. W obecnoci pracownikw naukowych,
m.in. prof. S. Soskiego, prezesa obu tych towarzystw, ktry mia dobre
rozeznanie w sprawach uyckich i bugarskich91 , dra J. Gobka, znawcy literatury uyckiej, oraz lektorw jzykw obcych studenci dzielili si
wraeniami z przeczytanych ksiek, dokonywali interpretacji tekstw literackich itp. Aktywnie dziaajce organizacje modzieowe przyczyniay
si do popularyzowania wiedzy o jzykach, literaturze, kulturze i wzajemnych powizaniach narodw sowiaskich.
Poza murami uczelni dziaao rwnie Stowarzyszenie Przyjaci Jugosowii92 , ktre pracowao nad zblieniem kulturalnym Polakw i Jugosowian. Organizowao ono, podobnie jak wyej wspomniane towarzystwa, wieczory dyskusyjne, na ktrych odbyway si cykle wykadw. Na
przykad J. Benei przedstawi suchaczom odczyt nt. Nard i jzyk Jugosawii : Wystpiem z jak sdz, prawdziwym twierdzeniem, e najwiksz zasug w zjednoczeniu Serbw i Chorwatw w jednym pastwie
mieli (wprawdzie niewiadomi tego) Turcy, ktrzy spowodowali migracj elementu boniackiego na zachd i pnoc, i serbiaskiego na pnoc,
przemieszali element gralski osabiajc naturalny konserwatyzm mieszkacw gr, zjednoczyli element prawosawny i rozbili katolicki sowem,
gdyby nie najazd turecki, do dzi prawdopodobnie pozostayby trzy pastwa: chorwackie, boniackie i serbskie 93 . Benei zobowiza si take
91
Prof. S. Soski sta na czele Towarzystwa Polsko-Bugarskiego w latach 1924-1926, a od 1925 do 1938 na czele Towarzystwa Przyjaci Narodu uyckiego. Wrd
krajw sowiaskich najblisze mu byy uyce, gdy zetkn si z nimi na studiach
w Lipsku, i Bugaria, poniewa wykada tam w 1925 r. gramatyk polsk. Por.
A. Sieczkowski, Czterdziestolecie..., op. cit., s. 244, 247.
92
Stowarzyszenie Przyjaci Jugosawii, Liga Polsko-Jugosowiaska czy Stowarzyszenie Polsko-Jugosowiaskie powstay w okresie midzywojennym w kilku miastach
Polski. Najwczeniej, bo w 1924 r. powstaa Liga we Lwowie, zaraz potem w Poznaniu. Data powstania warszawskiego Stowarzyszenia Przyjaci Jugosawii nie jest
znana, prezesem by T. Hilarowicz, potem A. Bogucki, wicemarszaek Senatu. W Krakowie Stowarzyszenie powstao w 1932 r., prezesem by T. Dybowski, w Katowicach
natomiast sekretarzami byli V. Frani i W. Bazielich, a w odzi w latach trzydziestych dziennikarz, H. Passiermann. Por. H. Kirchner, Biogramy, [w:] Osiem..., op. cit.,
s. 410.
93
Por. J. Benei, Osiem..., op. cit., s. 33.
48
poprowadzi kurs jzyka i literatury chorwackiej zarwno dla profesorw
uniwersytetu, jak i dla profesorw szk rednich oraz wszystkich zainteresowanych. Stwierdzi, e nauka jzykw sowiaskich jest potrzebna,
mia bo poszerza w nas wiadomo naszej wielkoci 94 .
Uniwersytet Warszawski uczestniczy we wszystkich wanych dla nauki imprezach. Wysya delegatw na kongresy i zjazdy, odbywajce si
nie tylko w kraju, lecz take zagranic.
Wanym wydarzeniem w zakresie naukowego badania Sowiaszczyzny by I Midzynarodowy Kongres Slawistw, ktry odby si w Pradze
w 1929 r. Na kongresie praskim uczeni z wielu krajw, w tym z Polski,
wygaszali referaty i komunikaty dotyczce ostatnich dokona w zakresie slawistyki, ktra w tym okresie miaa przede wszystkim charakter
lingwistyczny. Burzliwe obrady, podczas ktrych dokonywano krytycznego przegldu dotychczasowych metod komparatystycznych, formuowano
nowe podejcie do folkloru i relacji midzy nim a literatur, stawiano problem periodyzacji literatury, oglnego charakteru rnych stylw, kierunkw i epok (...), zapowiaday zmiany u podstaw slawistyki literackiej,
odkryway nowe perspektywy pracy w tej dziedzinie 95 .
Kolejnym wanym dla rodowiska uniwersyteckiego wydarzeniem
w zakresie polonistyki i slawistyki by II Midzynarodowy Zjazd Slawistw. Odby si w Warszawie w 1934 r. Obrady odbyway si w czterech
sekcjach: jzykoznawczej, historii literatury, kulturalno-spoecznej i dydaktycznej. Zjazd mia jednak przede wszystkim charakter lingwistyczny.
Szczeglnie wany pod wzgldem merytorycznym by referat jzykoznawcy, slawisty, od 1919 r. profesora Uniwersytetu Lwowskiego i Uniwersytetu Poznaskiego, H. Uaszyna, O istocie filologii sowiaskiej. Autor
wbrew pogldom, jakoby ten przedmiot by samoistn nauk o yciu
duchowym narodw sowiaskich, obejmujc jzyk, literatur i czciowo etnografi, popiera stanowisko, e jest to tylko zesp pewnych nauk, zesp nieustalony, a utrzymujcy si dziki tradycji, dziki pewnym
przyzwyczajeniom czy potrzebom yciowym 96 . Inny, rwnie istotny by
referat historyka H. Batowskiego, O potrzebie, zasadach i organizacji Instytutu Sowiaskiego w Polsce. Autor zwraca uwag na to, e slawistyka
polska pomimo tego, i cieszy si wielkim uznaniem zagranic, to w dziale
94
Tame, s. 137.
Zob. J. Magnuszewski, Midzywojenny dorobek literacki slawistyki zachodnioi poudniowosowiaskiej w zakresie syntez oglnosowiaskich i historii literatur tego
obszaru, Pamitnik Sowiaski, XXXIV, 1984, s. 39-59.
96
Zob. Zapiski bibliograficzne, Jzyk Polski XX, IV, 1935, s. 123.
95
49
organizowania bada slawistycznych i wschodnioeuropejskich nie zajmuje
jeszcze nalenego jej stanowiska 97 .
Z referatami wystpiy take pracownice Instytutu Fonetycznego
UW M. Duska (Systematyka gosek polskiego jzyka kulturalnego)
i H. Koneczna (Wzduenie zastpcze). Z zagadnieniami jzyka polskiego
czya si rwnie praca M. Rudziskiej, asystentki prof. S. Soskiego,
na temat: Charakterystyka jzyka urzdowego Wielkiego Ksistwa Litewskiego 98 .
Referaty przedstawili rwnie, zwizani z Seminarium Historii Literatury Polskiej UW, folklorysta i historyk literatury J. Krzyanowski (O
pokrewiestwie epiki ludowej rosyjskiej i serbskiej ), Z. Szmydtowa (Rola
Platona w twrczoci Mickiewicza)99 , slawista, profesor literatury ukraiskiej na UW, R. Smal-Stocki (Znaczenie przymiotnikw ukraiskich)100 ,
slawista, znawca literatury uyckiej, dr J. Gobek (Pan Tadeusz w przekadach sowiaskich)101 .
Wybitny belgradzki lingwista, A. Beli w czasopimie Srpski knjievni glasnik napisa: Polacy si w tym kierunku (w slawistyce przyp.
M..) silnie rozwinli. Ju przed wojn mieli oni swoj krakowsk szko
lingwistyczn, zoon z trjcy: Rozwadowskiego, osia i Nitscha. Dzisiaj si ju tej szkoy bezporednio nie odczuwa, ale za to wszdzie s
jej uczniowie: w Krakowie, i we Lwowie, i w Wilnie, i w Warszawie,
i w Poznaniu (...). Dzisiaj ze wszystkich pastw sowiaskich najwiksz
niewtpliwie aktywnoci na polu lingwistyki i filologii odznacza si Polska (...). I chocia ten Kongres by pod duchow opiek Mickiewicza, to
jednak nawet duch Mickiewicza, ktry si unosi nad wszystkimi uczestnikami Zjazdu, nie mg zmieni jego charakteru: w rzeczywistoci sta
on pod protektoratem polskiego jzykoznawstwa. I co do iloci prac, i co
do okazanego zainteresowania, jak rwnie pod wzgldem ksiek wyoonych na wystawach slawistycznych wydawnictw, urzdzonych przez organizatorw Zjazdu (...) 102 . II Midzynarodowy Kongres Slawistw by
nie tylko imprez naukow. Sta si rwnie okazj do lepszego poznania
97
Por. H. Batowski, O potrzebie, zasadach i organizacji Instytutu Sowiaskiego
w Polsce, [w:] II Midzynarodowy Zjazd Slawistw (Ksiga Referatw), Warszawa 1934,
s. 140-144.
98
Zob. Zapiski..., op. cit., s. 124.
99
s. 30-31.
100
Tame.
101
Tame.
102
Zob. Profesor Beli o polskiej lingwistyce, Jzyk Polski, XX, 1935, 4, 1, s. 125.
50
kraju, ktry kongres organizowa. By wydarzeniem promujcym kultur
polsk. Warszawa, a w szczeglnoci rodowisko uniwersyteckie zyskao
uznanie zagranicznych goci. Okazao si, e skala dokona w slawistyce
polskiej bya imponujca.
Przedstawiciele uczelni warszawskiej byli obecni take na II Midzynarodowym Kongresie Fonetykw w Londynie w 1935 r. Jako delegatka
Wydziau Humanistycznego pojechaa H. Koneczna, w Zjedzie Jzykoznawczym Prometeusza w 1936 r. uczestniczy R. Smal-Stocki103 , a w IV
Midzynarodowym Kongresie Jzykoznawcw w Kopenhadze w 1937 r.
brali udzia W. Doroszewski i S. Soski104 .
Seminarium Slawistyczne na UW w okresie midzywojennym skupiao nieliczne grono profesorw i studentw, niemniej jednak aktywnie
wczao si w nurt ycia kulturalnego kraju, brao udzia w przedsiwziciach naukowych, reprezentowane byo w towarzystwach oraz koach
naukowych. Promowao i przybliao spoecznoci uniwersyteckiej zagadnienia z zakresu jzykw i literatur sowiaskich.
103
104
Sprawozdanie z dziaalnoci Wydziau Humanistycznego za rok 1935/36, s. 30.

Tame, 1933/34, s. 34, 1936/37, s. 30.
Hanna Orzechowska
Slawistyka warszawska
w pierwszych latach powojennych
Seminarium Slawistyczne miecio si od jesieni 1945 roku tak jak
przed wojn w Gmachu Porektorskim na drugim pitrze. Bya tam niewielka salka wykadowa (penica rwnie funkcj czytelni), pokj asystencki i gabinet profesora (uytkowany w pierwszym okresie jako sypialnia mgr H. I. Olszewskiej!). Potem dodatkowo slawistyka otrzymaa na
tym samym pitrze w korytarzu dwa mae pokoiki1 .
Katedra Filologii Sowiaskiej naleaa do Wydziau Humanistycznego. Personel naukowy stanowiy pocztkowo 4 osoby: prof. Stanisaw
Soski, mgr Halina Irena Olszewska (serbokroatystka), mgr Halina Lisowska (polonistka) i mgr Stefan aszewski, bugarysta (wychowa si
w Bugarii). Wkrtce przyby dr Andrzej Sieczkowski (bohemista) i doc.
Antonina Obrbska-Jaboska. Charakterystyczn postaci slawistyki tego okresu bya wona, Paulina Wicik, panalfabetka, bardzo dbajca
o czysto i porzdek w pomieszczeniach KFS.
Zajcia slawistyczne zaczy si pn jesieni roku 1945. Nie byo egzaminw wstpnych. Na studia zapisywano si na podstawie wiadectw
maturalnych. Studentw slawistyki byo na roczniku 1945/46 czworo:
Mieczysaw Holzer, Barbara Janiec, Maria Korulska, Hanna Orzechowska. Oprcz nich na zajcia slawistyczne uczszczali dwaj studenci innych
sekcji (Witold Cienkowski polonista i Jan Rusiecki anglista) oraz dwie
asystentki z polonistyki: Halina Kurkowska i Boena Gowacka (pniej
Wierzchowska). W nastpnym roku 1946/47 przyjto nieco wicej suchaczy, ale ich nazwisk nie potrafiabym poda.
Na trzech pierwszych latach studiw (1945/46, 1946/47 i 1947/48)
obowizywa stary, przedwojenny program: naleao zaliczy 10 godzin
1
W raporcie Wydzia Humanistyczny Uniwersytetu Warszawskiego 1945/46, [w:]
Pracownie naukowe szk wyszych w Polsce 1945/46 (Warszawa 1947, s. 13-19) czytamy: Seminarium Slawistyczne Zakad przedwojenny, czynny, 3 sale, 50 miejsc,
60 studentw, 3 pomocnicze siy naukowe. Biblioteka: tomw w 1939 r. 4150, zniszczonych 2 150, w 1946 r. 2000. Zaopatrzenie przedwojenne zniszczone cakowicie,
obecnie braki w umeblowaniu, brak maszyny do pisania (cyt. za: Tradycje i wspczesno. Ksiga pamitkowa Instytutu Historycznego UW 1930-2005, red. J. ukasiewicz, Warszawa 2005, s. 653) przyp. red.
52
zaj tygodniowo (w tym 2 proseminaria lub seminaria), w wikszoci polonistycznych, oraz lektorat wybranego jzyka sowiaskiego. Nie istniay
grupy studenckie, a dobr zaj odbywa si indywidualnie tak, e kady ze studentw slawistyki mg by na zajciach w rnych zespoach.
Mona byo uczestniczy w zajciach innych ni slawistyka specjalnoci
Wydziau Humanistycznego. Ja na przykad braam udzia w seminariach
z logiki u prof. T. Kotarbiskiego i w konwersatorium folklorystycznym
prof. J. Krzyanowskiego. Z zaj polonistycznych wskazane byo uczestniczy w tych zajciach, ktre prowadziy do egzaminw z gramatyki
opisowej i z gramatyki historycznej jzyka polskiego, oraz z historii literatury polskiej. Histori literatury polskiej zdawao si w wymiarze dla
slawistw: obszerny zarys historii literatury oraz monograficzna znajomo twrczoci trzech wybranych pisarzy. Przy przedmiotach jzykoznawczych tych ogranicze nie byo.
Z zaj slawistycznych uczszczaam na I roku na wykad prof. Soskiego i na wiczenia mgr Olszewskiej z gramatyki scs. oraz na lektorat
serbsko-chorwacki mgr Olszewskiej (ktra bezporednio przed wojn odbya roczny sta na uniwersytecie w Belgradzie). Lektoraty odbyway
si w wymiarze 2 godzin tygodniowo. Do polonistw chodziam na wykad pt. Jzyk polski prof. W. Doroszewskiego i na wiczenia z fonetyki
dra S. Skorupki. Z przedmiotw literaturoznawczych chodziam na wykad Historia literatury polskiej prof. J. Krzyanowskiego i do tego samego profesora na proseminarium historii literatury. Ponadto chodziam
na drugie proseminarium historii literatury zajcia z bibliografii dra
Vrtla-Wierczyskiego. W sumie byo to due obcienie, zwaywszy, e
zajcia uniwersyteckie odbyway si w rnych, bardzo nieraz odlegych
miejscach. Jzykoznawcze zajcia polonistyczne prowadzono w gmachu
ZNP na Smulikowskiego, a wspomnian bibliografi w tymczasowych pomieszczeniach Biblioteki Narodowej w SGPiS na Rakowieckiej.
Trudno by mi byo teraz z pamici powiedzie, na jakie zajcia kolejno
chodziam na II, III i IV roku studiw, ale byy wrd nich: seminarium
sowotwrcze prof. W. Doroszewskiego, wiczenia z gramatyki historycznej jzyka polskiego prowadzone przez doc. H. Koneczn, seminarium
jzykoznawcze (jzykoznawstwo oglne) prof. Z. Rysiewicza, seminarium
literatury powszechnej prof. Z. Szmydtowej oraz lektoraty: jzyka bugarskiego, tureckiego i greki klasycznej. Do wikszoci z tych zaj obowizyway spore listy lektur, wywieszane w seminariach. Daleko jeszcze
byo do epoki Xeroxu i kady sobie musia rcznie te listy przepisywa.
53
Tematyka wykadw, seminariw i wicze oraz lektoratw publikowana bya corocznie w tomach Spis wykadw i skad osobowy Uniwersytetu Warszawskiego.
Egzaminy zdawao si albo w czasie sesji egzaminacyjnych (zimowej
i letniej), albo po porozumieniu z wykadowc w dowolnym terminie.
To samo dotyczyo lektoratw, ktre jednak mona byo zalicza ju na
pocztku roku akademickiego, jeeli si znao dostatecznie jzyk. Wybr kierunku slawistycznego praktycznie odbywa si na II roku, kiedy
wypadao zdawa gramatyk obranego jzyka. Wszyscy studenci z rocznika 1945/46 wybrali kierunek jzykoznawczy. Nie istniay na slawistyce
w tych dwu pierwszych latach ani zajcia z gramatyki historycznej poszczeglnych jzykw sowiaskich, ani wykady lub wiczenia z historii
literatur sowiaskich, ale nie obowizyway te egzaminy z historii tych
literatur. Do innych egzaminw trzeba si byo przygotowywa gwnie
z lektury i to do rozlegej, bo brako podrcznikw. Wielk rol w moich
studiach w tym okresie odegraa Czytelnia Gwna BUW, gdzie spdzaam dugie godziny. Biblioteka KFS bya zaledwie w toku porzdkowania.
Po wprowadzeniu nowego, obszernego programu studiw slawistycznych (prawdopodobnie w roku 1950) studenci z wczeniejszych rocznikw
kontynuowali i koczyli studia wedug starego programu. Wobec tego nie
podlegali wprowadzonej wraz z nowym programem dyscyplinie studiw.
13 lutego 2002 r.
54
Fot. 3: Rok 1951. Studenci uczcy si jzyka serbsko-chorwackiego z wykadowczyni, Halin Iren Olszewsk (trzecia od lewej). Druga od lewej Ewa
Przyubska (Siatkowska), czwarta od lewej Halina Pauszko, druga od prawej
Zenobia Mieczkowska, na dole zdjcia Andrzej Bogusawski.
Ewa Siatkowska
Wspomnienia slawistyczne
z lat 1950-1960
Na slawistyce znalazam si przypadkiem. Zaraz po maturze, w latach 1948/49, podjam prac jako pomoc kancelaryjna w Pastwowym
Liceum Sztuk Plastycznych i zaczam studiowa psychologi w prywatnej (!) uczelni, ktra nazywaa si Wysz Szko Higieny Psychicznej.
Szkoa bya zaoona w okresie midzywojennym przez jak amerykask fundacj i w pierwszych latach po wojnie wznowiono jej dziaalno,
chyba przez niedopatrzenie. Miaa ona ksztaci propagatorw higieny
psychicznej. Wadze komunistyczne, cho z pewnym opnieniem, jednak
zreflektoway si, e to przecie placwka amerykaska w sercu Polski,
a wic doskonae schronienie dla wrogiego wywiadu i innej dziaalnoci
wywrotowej i w 1949 roku szko zamkny. aden rocznik jeszcze studiw nie skoczy. Bardzo tego aowaam, bo bya to uczelnia ciekawa.
Rekrutacja odbywaa si na podstawie bada testowych, co samo w sobie byo wwczas skandalem, bo stwarzao moliwo przyjcia elementw wrogich klasowo. Wykadali m.in. prof. M. Gieysztor (brat historyka)
Biologi, prof. M. Michaowicz Biologiczne podstawy podziau typw
ludzkich, prof. I. Michalski Antropologi ogln, doc. T. Klimowicz
Podstawy psychologii oglnej, prof. E. Lipiski Ekonomi polityczn.
Po zamkniciu WSHP pomylaam o polonistyce. W akademiku mieszkaam z trzema polonistkami, ktre opowiaday mi, e wprawdzie musz si uczy esceesu nudnego jak smrt, ale za to inne zajcia prowadzi
pikny asystent prof. Krzyanowskiego, mgr Jerzy Pelc (dzi synny logik), w ktrym kocha si prawie caa grupa, nie jest wic tak le.
Po szczliwym przebrniciu przez egzamin pisemny, na ktrym pisaam o przyjani Mickiewicza z Puszkinem, w poyczonej od koleanki sukience (miao to przynie szczcie, a poza tym ja odpowiedniego stroju
nie miaam), przystpiam do egzaminu ustnego, prawdziwego, powanego egzaminu, ju nie jakich tam buruazyjnych wymysw z testami. Na egzaminie tym niesamowicie si skompromitowaam, bo zapytana
przez Towarzysza Czynnika Spoecznego (to by dziaacz partyjny, nadzwyczajny czonek komisji egzaminacyjnej) o te zwizki zawodowe,
odpowiedziaam, e byy to zwizki zawodowe w Chinach. Tymczasem
56
chodzio o jakie rozbijackie pseudozwizki z okresu midzywojennego.
Na pociech dowiedziaam si po latach, e nawet przewietna komisja
o tym nie wiedziaa. Przewodniczcym jej by historyk prof. Stefan Kieniewicz (zdawao si wsplnie na Wydzia Humanistyczny), czonkami
m.in. polonista prof. Kazimierz Budzyk i slawistka prof. Antonina Obrbska-Jaboska. Naturalnie pytana byam i o inne rzeczy z lepszym
skutkiem.
Wyniki wywieszane byy na cianie paczu, przy gwnej bramie.
I naprawd miaam powd do paczu. Na licie przyjtych na polonistyk
by zdajcy przede mn Janusz Odrow Pieniek (pniejszy dugoletni dyrektor Muzeum Literatury), a nastpnej w porzdku alfabetycznym
Ewy Przyubskiej nie byo. W skrajnej rozpaczy ju chciaam odej,
kiedy koleanka zawoaa: Patrz, tu jeste!. I rzeczywicie na skraju tablicy przyczepiona bya maa karteczka zatytuowana Lista przyjtych
na slawistyk i na niej troch ponad dziesi nazwisk, m.in. ja. Do moich koleanek naleay: Barbara Cornobis, pniejsza pracownica PAN,
Wanda Chmielewska, Janina Czechowicz, Zenobia Mieczkowska (moja
najwiksza przyjacika dugoletni redaktor rnych wydawnictw), Halina Pauszko, pniejsza redaktorka PWN, Barbara Schild, Helena Tomaszewska (pniej ona Wojciecha Madanego z PAN), Janina Szczepaska, Zofia Zarba i jeszcze jedna studentka, ktrej nazwiska nie pamitam.
Natomiast koledzy to: Andrzej Bogusawski, Franciszek Korwin-Szymanowski, Stanisaw Paziewicz. Byy te osoby pojawiajce si tylko na
niektrych zajciach, np. Zygmunt Stoberski.
Pocztkowo wyobraaam sobie, e slawistyka to studia nudne jak
smrt. Nie wiedziaam, e kierownik Seminarium Slawistycznego prof.
Stanisaw Soski (1879-1959) by zaoycielem slawistyki warszawskiej
i wysoko cenionym specjalist w tej dziedzinie. Sam ukoczy studia
w Lipsku, przodujcym wwczas orodku slawistycznym. By autorem
wielu prac naukowych, m.in. Historii jzyka polskiego w zarysie, 1934,
Gramatyki jzyka starosowiaskiego, 1950 i in. Zewntrznie jednak studia slawistyczne odstrczay. Zlokalizowane byy w starym budynku,
gdzie byo ciemno i zimno (palio si w piecach). Kierownik Seminarium
Slawistycznego mia lat siedemdziesit, co z mojej wczesnej perspektywy byo wiekiem Mathusalema, a pozostaa kadra dydaktyczna na og
do niego wiekowo si zbliaa. Wyjtek stanowio dwoje modych asystentw mgr Hanna Orzechowska i mgr Mieczysaw Holzer (brat Jerzego
Holzera, historyka).
57
Fot. 4: Franciszek Korwin-Szymanowski bugarysta i polonista, tumacz literatury bugarskiej. Studia slawistyczne rozpocz w 1949 r. m.in. z Ew Przyubsk (Siatkowsk) i Andrzejem Bogusawskim.
Najwaniejsz osob bya wona Paulinka Wicik, ktra mieszkaa

w maym pokoiku przy wejciu do Seminarium i dbaa bardzo o czysto w tym przybytku wiedzy, pastujc past do podogi wszystko, co
si dao, m.in. stoy i krzesa w sali wykadowej.
Lokal Seminarium Slawistycznego skada si z trzech pomieszcze
zasadniczych sekretariatu, pokoju, w ktrym odbyway si zajcia,
i gabinetu prof. Soskiego oraz dodatkowo tzw. klitki o przeznaczeniu dydaktycznym. Ksiki z biblioteki slawistycznej umieszczone byy
na regaach w sekretariacie i salce wykadowej wikszej (moe i w klitce, nie pamitam). W gabinecie profesora staa zielona amerykanka, na
ktrej po obiedzie ucina on sobie drzemk. Wtedy wyczao si telefon.
W sali wykadowej wisia sympatyczny portrecik Stalina w niebieskoszarym mundurze i wojskowej czapce, z fajk.
Zajcia dydaktyczne byy zrnicowane. Przez dwa pierwsze lata uczszczao si na proseminaria, przez dwa nastpne na seminaria, prcz tego
byy konwersatoria i naturalnie wykady. Pocztkowo obecno na wykadach nie bya obowizkowa. Inna rzecz, e kiedy na I roku byo nas trzy-
58
nacioro, nieobecno na zajciach slawistycznych bya zauwaana i le
widziana. Od roku 1951/52 organizacje studenckie wprowadziy ostry reim i chodzi trzeba byo na wszystko, co jest wpisane do indeksu. Na
wykadach wsplnych z innymi kierunkami, zwaszcza w obrbie bloku
ideologicznego, obecno grup sprawdzali starostowie. Z proseminariw
i seminariw oraz z lektoratw zdawao si kolokwia, egzaminy tylko
z przedmiotw podstawowych.
Najwaniejszym przedmiotem w programie slawistyki by naturalnie
scs. Uczylimy si go po raz pierwszy na roku pierwszym (trwa cay rok
w wymiarze 4 godzin tygodniowo), a po raz drugi na ostatnim roku studiw, czyli roku czwartym. Ten drugi scs. nazywa si rozszerzonym. Na
kursie pierwszym poznawalimy gramatyk, ktr wykada prof. Soski (wykad ten w studenckim argonie nazywa si starososkim), oraz
kanon tekstw starocerkiewnych. Na roku czwartym, czyli ostatnim, czytao si teksty redakcyjne i robio wycieczki do innych jzykw sowiaskich. Te zajcia rwnie prowadzi prof. Soski jako seminarium sowiaskie. Na roku III chodziam do prof. Soskiego na dwusemestralny
wykad (na zaliczenie) z gramatyki jzykw uyckich i wtedy dowiedziaam si o istnieniu tego narodu. Ju na II roku kierownik naszego
Seminarium wprowadza nas w arkana gramatyki porwnawczej jzykw
sowiaskich, bo chodzio o to, ebymy jeszcze pamitali podstawy jzyka starocerkiewnego, ktry w wczesnym pojciu by punktem wyjcia
do nauki innych jzykw sowiaskich. Prof. Soski do mierci, w wieku osiemdziesiciu lat, prowadzi gramatyk porwnawcz, pocztkowo
na Krakowskim Przedmieciu, a kiedy ju by sabszy (raz, pamitam,
przewrci si przy tablicy, ale zaraz si podnis, a z jego twarzy nie
znikn zwyky pumiech), my jedzilimy do jego mieszkania na ul.
Filtrow. Im by starszy, tym w jego wykadach wicej byo anegdotek,
niejednokrotnie powtarzanych. Do ulubionych naleaa anegdotka o kotku: Pytam studentk, czy si mwi kotu, czy kotowi, a ona odpowiada
kotkowi . Umar nagle, na zwyk gryp.
Na pierwszoroczne proseminarium z scs. chodzilimy do magistra Stefana aszewskiego. By on rwienikiem prof. Soskiego (no, moe o kilka lat modszym), starym kawalerem, bez reszty oddanym pracy na Uniwersytecie. Przepisywa dla nas rcznie, w takiej iloci egzemplarzy, ile
byo osb w grupie, paradygmaty starocerkiewne. Pismo mia wyrane,
kaligraficzne. Jak przy takim powiceniu mona si byo tego nie nauczy? Mgr aszewski urodzi si w Bugarii. Chodziy plotki, e przey
tam Wielk Mio i dlatego do koca ycia ju si nie oeni. Prowadzi
59
lektorat jzyka bugarskiego metod mnemotechniczn, tzn. trzeba byo
chrem powtarza fragmenty prozy bugarskiej, tak dugo a nauczylimy si ich na pami. Do dzi pamitam czytank Chrabrata eta na
Benkovski.
Poza tym pracoway na slawistyce dwie damy: prof. Antonina Obrbska-Jaboska i mgr Halina Olszewska. Byy z gatunku tych, co to nie
wygldaj na swj wiek.
Prof. Jaboska, ze swym mem Witoldem Jaboskim (1901-1957)
wiatowej sawy sinologiem mieszkali w tym samym budynku, w ktrym miecio si Seminarium Slawistyczne. Obok byo mieszkanie prof.
Ananiasza Zajczkowskiego (1903-1970), turkologa. Zamieszkiwanie pracownikw naukowych, a take innego personelu (vide Paulinka) na terenie
uczelni wwczas byo praktyk bardzo czst. Adiunkt romanistyki doc.
Henryk ebek sypia w sekretariacie Katedry, na skadanej amerykance,
ktr co rano, kiedy budzia go sprztaczka, w popochu skada. Gdzie
si my, pozostanie jego sodk tajemnic. Wracajmy jednak do prof.
Jaboskiej.
Bya ona dobrym duchem slawistyki. Wszystko wiedziaa o yciu prywatnym studentw, a raczej studentek, matkowaa nam z zapaem. Kiedy
po lubie mieszkalimy z mem w bardzo skromnych warunkach, poyczya nam wasny piecyk wglowy. Potrafia, macierzyskim gestem, zapi guzik paszcza albo zwrci uwag na brak czapki. Na pierwszym
roku chodziam do niej na wykad z literackich jzykw zachodniosowiaskich (nie chodzio o jzyki literackie w dzisiejszym rozumieniu, tylko
o podkrelenie, e nie bdzie mowy o dialektach). Olnia mnie informacjami o poabszczynie.
Kilka sw naley powici drugiej damie slawistyki mgr Halinie
Olszewskiej. Zmienia ona pniej imi na Irena, eby studenci nie mieli
niepotrzebnych skojarze (haljina to po serbsku i chorwacku sukienka).
Tak jak mgr aszewski mia swoj romantyczn przeszo bugarsk, tak
ona miaa serbsk (przed wojn bya przez rok w Jugosawii na stypendium) i nigdy nie wysza za m, mimo e bya bardzo przystojna i miaa
wielu tzw. starajcych. Kiedy na lektoracie jzyka serbochorwackiego
mwia o Jugosawii, wzrok jej si zapala. Lektorat prowadzia bardzo
dobrze. W cigu jednego roku nauczya nas mwi, mimo e wtedy nie byo jeszcze sownika polsko-serbochorwackiego (by tylko chorwacko-polski
sownik Beneicia). Na polonistyce miaa scs.
W ramach godzin zleconych prowadzi lektorat jzyka czeskiego, pniejszy profesor, Jerzy liziski (1920-1988). By wtedy pracownikiem
60
Ministerstwa Kultury i Sztuki. Pochodzi z mieszanego maestwa
matka jego bya Czeszk, ojciec Polakiem. Modo spdzi w Czechach,
po wojnie oeni si z Polk i zosta ju w Polsce. Na lektorat J. liziskiego uczszczali studenci z rnych kierunkw, m.in. z polonistyki chodzia, obecna profesor, Jadwiga Puzynina. Nie zmiecilibymy si
w salkach Seminarium, wobec tego lektorat odbywa si na ulicy Smulikowskiego, w lokalu Zwizku Nauczycielstwa Polskiego. Czytalimy tam
literatur czesk i... pisalimy listy do rnych pisarzy czeskich (m.in.
Ivana Olbrachta), ktrzy byli znajomymi naszego lektora. Kady list zaczyna si od: Ven Miste!. Listy te nie byy poprawiane, eby robiy
bardziej autentyczne wraenie nawet wwczas, gdy jaki kolega napisa:
vaeny (warzony). W kocu lat czterdziestych J. liziski znalaz nieznan korespondencj B. Jablonskiego i napisa u prof. Soskiego prac
doktorsk pt. Boleslav Jablonsk budziciel czeski i pionier zblienia
polsko-czeskiego. Po obronieniu doktoratu zosta adiunktem Seminarium
Slawistycznego.
Poza zajciami z wyej wymienionymi osobami, chodzilimy te na
wykady i wiczenia dla polonistw. Z historii literatury polskiej trafiam na proseminaria dla pierwszego, a potem dla drugiego roku do dr.
Zdzisawa Libery. Wykady prowadzili prof. Wacaw Borowy (1890-1950)
dla roku pierwszego i prof. Julian Krzyanowski (1892-1976) dla roku
drugiego. Uczeni ci wspaniale si uzupeniali. Prof. Borowy by cichutki, subtelny, uczy nas dociekliwej analizy dziea literackiego, a take
zgbia swj ukochany temat, bdcy tytuem jego ksiki z roku 1921:
O wpywach i zalenociach w literaturze. W latach 1949/50 ju powanie
chorowa i niedugo potem zmar. Prof. Krzyanowski by dynamiczny,
dowcipny, umia dawa trafne syntezy, cho mia te doskona pami
do szczegw i tego samego wymaga od studentw. Na egzaminie z literatury potrafi spyta: Co panu mwi imi Robak ?. Kady wykrzykiwa:
No, ksidz Robak z Pana Tadeusza!. Profesorowi zoliwie byskay zza
grubych okularw mae oczka: Tak, ale nie tylko, nie tylko.... Rzadko
kto wpada na to, e chodzio o wydr Pana Paska. Pniej ju byo atwiej, bo gieda studencka przekazywaa z pokolenia na pokolenie zestaw
podchwytliwych pyta profesora.
Z gramatyki opisowej jzyka polskiego prowadzi wykad prof. Witold Doroszewski (1899-1976), popularnie zwany Dorszem. Kryo o nim
powiedzonko: Na to Dorsz, wypiwszy tors, rzek: cogito ergo (sum)
dorsz; wypinanie torsu byo dla jego postawy charakterystyczne. Mwi ze swoist intonacj: zawiesza gos na kocu wyrazu, jakby si wa-
61
ha i robi pauzy midzy wyrazami. Niektrzy jego uczniowie doskonale
potrafili go naladowa. Wykad prof. Doroszewskiego eksponowa sowotwrstwo, a w jego ramach relacje midzy tematem a formantem, co
wyjania skadniowo na rozlicznych przykadach. Tak to ju byo: wykadowca mwi, o czym chcia, a student na egzaminie z zakresu danego
przedmiotu musia wiedzie wszystko. Na drugim roku wykada nam
gramatyk historyczn jzyka polskiego i jzykoznawstwo oglne. Prowadzi te konwersatorium z dialektologii polskiej (na zaliczenie). Prof.
Doroszewski czsto nas zaskakiwa. Bywao, e sucha nadzwyczaj uwanie zapytanego studenta, po prostu wisia mu na wargach. Student, cay
szczliwy, wyobraa sobie, e wymyli co niezwykle mdrego, tymczasem profesor wykrzykiwa: Ale pan ma pikne dzisowe t! Skd
pochodzi pana matka?.
Z wielk godnoci prowadzi wykady z literatury polskiej XX wieku prof. Stefan kiewski (1911-1991). Naturalnie nadalimy mu przydomek Hetman i rzeczywicie co w nim z hetmana byo. Wykadajc,
chodzi wolno po sali (w odrnieniu od prof. Krzyanowskiego, ktry
prawie biega), z rkami zaoonymi do tyu. Mimo tych spokojnych ruchw wewntrznie kipia, demaskujc coraz to innego pachoka sanacji. Widywaam go te na Zjazdach Polonistw, na ktre studenci byli
zapdzani. Prowadzi zaarte dyskusje z grup katolikw, ktr reprezentowali polonici Zygmunt Lichniak i (pocztkujcy) Janusz Odrow
Pieniek, oraz socjolodzy Mikoaj Rozwadowski (poeta o pseudonimie Nik) i Tadeusz Mazowiecki (pniej przenis si na prawo), ktry
z Lichniakiem redagowa dodatek do Sowa Powszechnego pt. Sowo
Akademickie. Na amach tego to organu ukaza si mj pierwszy w yciu artyku o dyskusjach akademickich, a potem drugi porwnanie
wierszy Tadeusza Rewicza ze zbioru Czerwona rkawiczka z wierszami
Nika. Na tym dziaalno publicystyczn zakoczyam.
Na wykady z Teorii marksizmu uczszczao si do prof. Adama Schaffa (ur. 1913). By on wwczas uwaany za czoowego przedstawiciela polskiej myli marksistowskiej, peni bardzo wiele funkcji w rnych instytucjach naukowych. Od roku 1965 pogldy Schaffa zaczy odchodzi od oficjalnej linii politycznej PZPR (por. jego autobiografi Pora na spowied,
1993 r.). W pocztku lat osiemdziesitych przenis si do Wiednia. Na
wykadach referowa nam gwnie to, co znajdowao si w jego ksice
Wstp do teorii marksizmu z 1947 r. Byy to wykady midzywydziaowe, odbyway si w sali kolumnowej. Prof. Schaff mwi, stojc cay czas
w jednej, wyprostowanej pozycji, patrzc w jeden punkt ponad gowami
62
audytorium. Zastanawialimy si, co zrobi, eby go wyrwa z tego letargu. I nadarzya si okazja. Jednego dnia studentka z pierwszego rzdu
krzese zemdlaa (chyba to bya symulacja). Prof. Schaff dokoczy dug fraz, potem skierowa niej wzrok i spyta: Co si stao koleance?.
Kiedy dowiedzia si, e tylko zemdlaa, wrci do poprzedniej pozycji.
W roku 1950/1951, kiedy byam na drugim roku, zaszy na warszawskiej slawistyce rne zmiany. Przyjto nowy rocznik. Dostali si wwczas
tacy studenci, jak Zbigniew Adriaski pniejszy autor tekstw znanych
piosenek rozrywkowych, Cezar Piernikarski pniejszy profesor i przez
jaki czas dyrektor Instytutu Filologii Sowiaskiej, Andrzej Piotrowski
znany tumacz z czeskiego, Lech Stanisawski1 swojego czasu dyrektor
Polskiego Orodka Informacyjnego w Bratysawie i inni. Ze studentek,
ktrych byo mniej, wymieni mona Romuald Pgiersk, ktra wysza
za m za Andrzeja Piotrowskiego i Jadwig Russock, pniej pracownic PAN.
Wyodrbni si kierunek wschodniosowiaski. Najpierw powstaa rusycystyka, na zlecenie Ministerstwa Szkolnictwa Wyszego zorganizowana
przez prof. Anatola Mirowicza. Przenis si na ni Andrzej Bogusawski,
Zosia Zarba i jeszcze jedna koleanka. Pniej prof. Przemysaw Zwoliski zorganizowa ukrainistyk, wreszcie chyba w roku 1956 studia biaorutenistyczne stworzya prof. Antonina Jaboska, ktra odesza wwczas ze slawistyki. Uruchomienie kierunku wschodniosowiaskiego miao naturalnie podoe polityczne: chodzio o ksztacenie specjalistw od
Kraju Rad przede wszystkim nauczycieli, obowizkowego we wszystkich
szkoach, jzyka rosyjskiego. Tym sposobem slawistyka zostaa okrojona
do studiw zachodnio- i poudniowosowiaskich.
Osoby, ktre nie wybray rusycystyki, zobligowane zostay do wyboru
kierunku slawistycznego. H. Tomaszewska, J. Szczepaska i F. Korwin-Szymanowski przeszli na bugarystyk, reszta zostaa na bohemistyce.
Zaczlimy, wsplnie z nowymi kolegami, chodzi na lektorat czeski
prowadzony przez wieo upieczonego doktora i ju etatowego pracownika Seminarium, J. liziskiego. W ogle prawie wszystkie zajcia o profilu slawistycznym (poza scs., ktry ju by zaliczony) mielimy wsplne.
Lektorat zastpowa gramatyk opisow jzyka czeskiego. Egzamin przyjmowa So. Drugie zajcia u dr. liziskiego nazyway si wiczeniami
praktycznymi z jzyka i obejmoway czytanie i tumaczenie czeskich tek1
W spisie absolwentw nie ma jego nazwiska przyp. red.
63
stw, a trzecie prowadzone przez lizia to historia literatury czeskiej,
z ktrej zdawalimy kolokwium.
Poza tym nadal chodzilimy na rne zajcia z polonistami. W pamici utkwiy mi zajcia z poetyki prof. Zofii Szmydtowej. Pasjami lubia
deklamowa wiersze, a ju najbardziej norwidowski Bema pamici aobny rapsod wtedy wpadaa w trans, zamykaa oczy. Deklamowaa tak
ju od pokole uczyli si u niej oboje moi rodzice.
Na drugim roku studiw egzamin z materializmu historycznego, ktry (obok materializmu dialektycznego) stanowi wiczenia do wykadu
Schaffa, zdawaam u prof. Leszka Koakowskiego. Wwczas wszyscy si
go bali, bo gronie patrzy, a ponadto utyka na nog i stawia same dwje. Mnie si jako udao, czego nie mogli mi darowa oblani zetempowcy
[czonkowie Zwizku Modziey Polskiej, ZMP przyp. red.].
Jak ju zahaczyam o sprawy ideologiczne, musz powiedzie, e na
pierwszym roku do ZMP nie naleaymy tylko dwie: Zenia Mieczkowska
i ja (na dalszych latach proporcje byy podobne). Przez pewien czas byymy staym obiektem agitacji. Ja w dodatku miaam matur od Sistr
Urszulanek. Korzystaam z tego, niezmiennie owiadczajc, e mam opory filozoficzno-religijne, na co syszaam niezmienn odpowied: Bo ty
by chciaa przyj do nas ju cakowicie uksztatowana. Najpierw si
zapisz, a my ci pomoemy dojrze politycznie. Wtedy replikowaam, e
jak dojrzej politycznie, to si zapisz. I jako nigdy nie dojrzaam.
Poniewa obydwie z Zeni dobrze si uczyymy i zarabiaymy punkty dla grupy, dano nam spokj, przydzielajc etykietk pozytywnych niezorganizowanych, a nawet wyraano si wzniolej: One s ucielenieniem
frontu narodowego. Agitacja trwaa, cho bardziej dyskretna. Na koniec
roku dostaam w nagrod za wyniki w nauce Mod gwardi Fadiejewa
z dedykacj od zarzdu ZMP.
Rok akademicki 1951/52, czyli mj trzeci rok studiw, przynis nowe zmiany. Z Wydziau Humanistycznego wyodrbni si Wydzia Filologiczny. Pojawili si dalsi bohemici, rocznik o wiele liczniejszy. Naley
wspomnie tu Halszk Janaszek pniejsz prof. Iwaniczkow, ktra po
studiach penia rozmaite funkcje najpierw na uniwersytecie w Bratysawie, pniej w PAN, prowadzia i prowadzi wykady z literatur
sowiaskich na kilku uczelniach w Polsce, bdc w tym zakresie niekwestionowanym autorytetem. Dalej Janka Wierzbickiego pniejszego
profesora slawistyki (po pobycie w Jugosawii zmieni on kierunek na
serbochorwacki), Hal Kuligowsk dugoletni pracownic slawistyki,
najpierw na etacie bibliotekarskim, pniej naukowym. Z nimi rwnie
64
mielimy wsplne zajcia slawistyczne. Bylimy zapnieni w realizacji
programu, ktry dopiero si tworzy.
Zacz dojeda z Poznania prof. Tadeusz Grabowski (1871-1960),
a z odzi prof. Zdzisaw Stieber (1903-1980), za dochodzi z innego
pitra turkolog prof. Jan Reychman (1910-1975).
Prof. Grabowski prowadzi wykad i seminarium z historii literatur
sowiaskich. By mimo zaawansowanego wieku czowiekiem bardzo
byskotliwym, o wielkiej i wszechstronnej wiedzy. Przed wojn pracowa
w dyplomacji, w Jugosawii. Opowiada nam, jak kiedy w Belgradzie
wszed do sklepu i poprosi ekspedientk: Molim guzicu. Dziewcz spono i ucieko na zaplecze, skd wyskoczy stary Serb z kijem i zacz
profesora wypdza ze sklepu. A on tylko chcia kupi guzik...
Wanym wydarzeniem byo zatrudnienie prof. Zdzisawa Stiebera,
ktry przedtem by kierownikiem, zorganizowanej przez siebie, Katedry
Polonistyki w odzi. Prof. Stieber obj zajcia z gramatyki historycznej jzyka czeskiego. Czytalimy z nim teksty z literatury staroczeskiej
i suchalimy bardzo przejrzystego, ale zawsze improwizowanego wykadu. Prof. Stieber mia ten zwyczaj, e zaczyna wykada od prostowania pomyek wykadu poprzedniego. Poza tym umia rusza uszami
i krzaczastymi brwiami, ktre w trakcie wykadania od czasu do czasu
podkrca do gry, takim ruchem jak szlachcic podkrca wsa. Na og
mwi na siedzco.
Z prof. Reychmanem mielimy histori zachodnich i poudniowych
Sowian. By on naukowcem wszechstronnym, bo oprcz turkologii interesowa si hungarystyk i slawistyk, a w obrbie slawistyki bliej jzykami uyckimi, o czym dowiedziaam si po wielu latach. Zewntrznie
przypomina Turka mia orli nos i bardzo ciemne oczy i wosy.
W roku 1952, kiedy zaczam rok czwarty, prof. Stieber przeprowadzi
si do nas na stae i rycho obj po profesorze Soskim stanowisko
kierownika. Czu si w Warszawie jak w rodzinie, bo prof. Jaboska
bya jego szwagierk.
Tene rok akademicki stanowi cezur w moim yciu, bo (nie mwic
o tym, e w lipcu wyszam za m) od padziernika zostaam zastpc
asystenta. A byo to tak:
Mieczysaw Holzer zosta powoany do pracy w Ministerstwie Szkolnictwa Wyszego. Uwolni si jego etat, ktry przydzielono mnie. Nie
mogam zosta asystentk, bdc studentk. Ale znalazo si wyjcie: zostaam przyjta jako zastpca asystenta.
65
Stao si to poza moimi plecami. Nawet nie wiedziaam o istnieniu
takiego etatu. Kiedy po zebraniu, na ktrym zapada decyzja, zostaam
powiadomiona: Zostaa zastpc asystenta, spytaam: Ktrego asystenta? i otrzymaam odpowied: No, tak w ogle.
Rzeczywicie bya to praca taka w ogle. Penio si dyury w sekretariacie, katalogowao ksiki (Seminarium nie miao ani sekretarki,
ani bibliotekarki), ale przede wszystkim prowadzio zajcia dydaktyczne.
Zaczynajc dopiero rok czwarty, bez adnego przygotowania dydaktycznego, musiaam zacz uczy na pierwszym roku polonistyki.
Na pocztek dostaam jedn grup. Poszam na zajcia mgr Hanny
Orzechowskiej, eby zobaczy, jak to si robi. Moje wasne dowiadczenia z zaj z magistrem aszewskim nie bardzo nadaway si do powielania. Potem ona przysza do mnie, eby sprawdzi, jak sobie radz.
Zrobia kilka uwag i to byo wszystko. Najbardziej si baam egzaminowania. Na egzaminie pojawiay si rne osoby jako organa kontroli,
a wic mgr Orzechowska przedstawicielka Seminarium Slawistycznego,
mgr Jzef Rurawski (pniej lektor jzyka polskiego w Pekinie) polonistyczny opiekun tej grupy. Hanka opowiadaa: Przychodz, a tu siedz
naprzeciwko dwie strasznie przeraone osoby, a Jzek mnie przestrzega:
Tylko tak nie pytaj: co to jest? no ko..., no ko..., no kotek !.
Uczc innych, trzeba si byo uczy samemu. Mielimy znw czterech
nowych wykadowcw: prof. Henryka Batowskiego z UJ, prof. Zygmunta
Rysiewicza (1911-1954) z UW, dr. Andrzeja Sieczkowskiego z Pragi i dr.
Jzefa Magnuszewskiego (1924-1994) z Poznania.
Prof. Batowski mia wykad z historii SR od roku 1918. Cechowaa
go kostyczno i rzeczowo historyka. Przekazywa wiedz bardzo rzeteln, w wyranie okrelonych granicach. Natomiast prof. Rysiewicz, wykadajc jzykoznawstwo oglne i indoeuropejskie, kipia erudycj, przerzuca si z epoki na epok, z jzyka na jzyk. Na tablicy pisa bez maa
wszystkimi alfabetami wiata nerwowo, z pasj, a wznosiy si tumany
kredy, ktr by zawsze zasypany.
Dr Sieczkowski by dawnym (jeszcze przedwojennym) asystentem
prof. Soskiego. By to czowiek majcy talent jzykowy, zreszt wietnie
wadajcy te polszczyzn. Nalea do najlepszych tumaczy z literatury
czeskiej. Mia te talent dydaktyczny. Dopiero na ostatnim roku, u niego,
zrozumielimy, na czym polega specyfika jzyka czeskiego.
Mimo zaliczenia w poprzednim roku literatury czeskiej, zaczlimy
znw uczszcza na ten sam przedmiot do dr. Magnuszewskiego. Ja osobicie z zaj tych wyniosam due korzyci, bo dokadne relacje z bada
66
prof. Stefana Vrtla-Wierczyskiego, ktrego J. Magnuszewski by asystentem, natchny mnie pniej pomysem pracy doktorskiej.
Fot. 5: Prawdopodobnie rok 1958. Studenci slawistyki przed Gmachem Porektorskim, w ktrym miecia si wwczas Katedra Filologii Sowiaskiej. Stoj
od lewej: Jadwiga Pkacka, Lech Padzierski, Henryk Koc, Krystyna Stoowa,
Eugeniusz Moejko, Anna Palczewska; na dole od lewej: Zofia Rozwadowska,
Wodzimierz Pianka i Romualda Rzepczyska.
Wreszcie przyszed czas mojego zakoczenia studiw. Egzamin magisterski zdawaam jako pierwsza z roku powody byy obiektywne: za
kilka tygodni oczekiwaam porodu. Tu dygresja. Do koca czwartego roku na osiem studentek w naszej grupie byo pi matek, na modszych
latach te byo podobnie. Potem niektre mamy przyjeday z wzkami na zajcia, czasem zostawiajc dzieci w szatni, czasem pod opiek
Paulinki.
Prac magistersk o sownictwie staroczeskiej Legendy o Judaszu napisaam u prof. Stiebera. Egzaminowao mnie dwch profesorw: prof.
Stieber i prof. Soski recenzent. Reprezentowali rne epoki, na moim
egzaminie uwidocznio si to wyranie. Dzie by bardzo upalny, koniec
czerwca. Prof. Stieber przyszed w cienkiej koszulce bez rkaww, pciennych spodniach i w sandaach, a prof. Soski w czarnym garniturze,
67
biaej koszuli ze sztywnym konierzykiem i muszce oraz w lakierkach.
Prof. Stieber zadawa pytania nie zwizane z prac, o histori uyc (to
byo chyba jakie przeczucie tego, co pniej bd robi), a prof. Soski,
rwnie bez zwizku z prac, z gramatyki porwnawczej: najpierw wszerz
o rozwoju w jzykach sowiaskich, a potem wzdu o cechy charakterystyczne jzyka ukraiskiego. Dobrze, e w egzaminach magisterskich
nie bra udziau Czynnik Spoeczny!
W cigu wakacji, karmic i pielgnujc syna, musiaam wymyli temat pracy doktorskiej, bo od tego zaleao pozostanie na UW. Wymyliam (dziki wykadowi dr. Magnuszewskiego) i przedstawiam jego koncepcj na pierwszym zebraniu naukowym Katedry (ju Katedry) w nowym roku akademickim.
Fot. 6: Frombork, rok 1958. Wodzimierz Pianka (trzeci od lewej) jako uczestnik obowizkowego obozu w trakcie szkolenia wojskowego.
Zaczy si rzdy prof. Stiebera, ktre wniosy nowy wiew. Przede

wszystkim szybko powikszya si kadra dydaktyczna. Uniwersytet Jagielloski odstpi asystentk prof. Witolda Taszyckiego mgr Mari
Zaupsk-Jeow. Po studiach w Sofii pojawia si bugarystka, mgr Henryka Czajka. Jeszcze pniej zaangaowano, dawn asystentk prof. Sta-
68
nisawa Urbaczyka z okresu jego pracy w Poznaniu mgr Wand Budziszewsk.
W 1953 roku, prawie w tym samym miesicu, urodzili si synowie
mnie i Hance Orzechowskiej. W 1954 roku crka Marysi Jeowej.
W 1955 roku mnie crka, a Hence Czajce syn. W 1958 roku mnie
drugi syn (moja druga crka i pierwsza crka Henki ju poza omawianym tu okresem). Dr Jerzy liziski zosta ojcem dwch crek. Prof.
Stieber troch si ba, e ten przyrost naturalny obniy poziom naukowy Katedry, a jednak wszystkie zrobiymy doktoraty (ja najpniej, bo
miaam najwicej dzieci).
W Katedrze panowaa rodzinna atmosfera, co nie znaczy, e nie byo
dyscypliny naukowej. Co miesic odbyway si zebrania naukowe (z zaproszonymi gomi), na ktrych, kolejno, wygaszao si referaty, na og
z zakresu prac doktorskich, cho nie tylko. Nasi studenci ju nie byli na
garnuszku u polonistw, raczej my polonistw dokarmialimy. Nie byo
to zreszt nic nowego, bo od restytucji slawistyki po drugiej wojnie wiatowej pracownicy slawistyki prowadzili dla polonistw scs. i gramatyk
porwnawcz. U schyku lat pidziesitych scs. dla polonistw z grona slawistek prowadziy: Halina/Irena Olszewska, Hanna Orzechowska-Zielicz, Maria Zaupska-Jeowa, Ewa Przyubska-Siatkowska. Ja sama,
bywao, miaam po sze (nieraz osiem) grup w jednym semestrze. Obsugiwaymy te filologie wschodniosowiaskie. Marysia (incydentalnie
ja) prowadziymy te na wynos gramatyk porwnawcz2 . Stopniowo
dydaktyka slawistyczna tracia charakter usugowy, jednoczenie stajc
si w coraz wikszym zakresie samowystarczalna.
Zob. te mj tekst P wieku pracy ze studentami UW, www.iszip.uw.edu.pl.
Maria Jeowa
Inspiracje naukowe
Profesora Zdzisawa Stiebera
w pracach jego uczniw
w Uniwersytecie Warszawskim
Jzykoznawstwo sowiaskie1 byo w Uniwersytecie Warszawskim
w okresie midzywojennym ujte w form organizacyjn Seminarium Slawistycznego i skupiao si wok profesora S. Soskiego, znakomitego
znawcy jzyka staro-cerkiewno-sowiaskiego. Seminarium to, odbudowane po stratach wojennych, funkcjonowao do roku 1952. Jego dziaalno
dydaktyczna miaa przede wszystkim charakter usugowy w stosunku
do warszawskiej polonistyki i polegaa gwnie gdy chodzi o jzykoznawstwo na prowadzeniu zaj z gramatyki jzyka staro-cerkiewno-sowiaskiego, gramatyki porwnawczej i lektoratw jzykw sowiaskich.
W 1952 r. powoano do ycia Katedr Filologii Sowiaskiej, ktrej kierownikiem zosta w roku 1953 prof. dr Zdzisaw Stieber, przybyy do
UW rok wczeniej. Zasta w Katedrze prcz odchodzcego wanie na
emerytur profesora Soskiego, tylko jednego samodzielnego pracownika, mianowicie doc. dr hab. Antonin Obrbsk-Jabosk, ktra jednak
ju w roku 1957 odesza jako kierownik zorganizowanej przez siebie Katedry Filologii Biaoruskiej. Poza tym pracowali w Katedrze dwaj adiunkci
i trzy asystentki. W chwili gdy profesor Stieber rozstawa si z Katedr
w roku 1966, liczya ona pitnacie osb. Liczba jzykoznawcw niewiele
si zmienia, wzrosa tylko o jedn osob, bo Kierownik Katedry musia
zadba przede wszystkim o rozbudow kierunku historycznoliterackiego,
ktry przed jego przyjciem by reprezentowany przez jednego tylko pracownika. Wrd siedmiorga jzykoznawcw w Katedrze w roku 1966 by
jeden docent i czworo adiunktw, ktrzy w najbliszych latach uzyskali
stopie doktora habilitowanego.
Ale oczywicie nie wzrost liczbowy Katedry jest tu najwaniejszy,
by on wynikiem zasadniczej zmiany jej statusu, przeobraenia si z jednostki uniwersyteckiej o charakterze usugowym w samodzieln placwk
dydaktyczn i naukow, prowadzc wasne kierunki studiw: bohemistyczny, bugarystyczny i serbo-chorwatystyczny. A jeszcze istotniejszy
1
W potocznym znaczeniu tego sowa, a wic bez polonistyki.
70
jest fakt, e w stosunkowo niedugim czasie, bo w cigu kilku waciwie
lat, powsta w Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem profesora
Stiebera liczcy si orodek bada slawistycznych w dziedzinie jzykoznawstwa i literatury.
Seminarium jzykoznawcze, ktre prowadzi profesor Stieber dla asystentw i doktorantw, skupiao nie tylko pracownikw Katedry. Brali
w nim udzia polonici, rusycyci, pracownicy Katedry Jzykoznawstwa
Oglnego, a take bardzo czsto stayci jzykoznawcy z uczelni zagranicznych.
Kiedy po powstaniu w PAN Zakadu Sowianoznawstwa (rwnie pod
kierunkiem profesora Stiebera) funkcj tego seminarium przejy posiedzenia naukowe tego Zakadu, jego uczniowie przychodzili na zajcia prowadzone dla studentw starszych lat, przede wszystkim za na wykady
z gramatyki porwnawczej jzykw sowiaskich. Profesor Stieber rwnolegle z wykadem pisa swj Zarys gramatyki porwnawczej jzykw
sowiaskich, jak to skromnie nazwa. Zdawalimy sobie spraw, e suchajc tego wykadu jestemy wiadkami powstawania uj na gruncie
polskim dotd nie znanych, zwaszcza gdy chodzio o chronologi niektrych zjawisk i procesw, e dotychczasowe podrczniki, uwzgldniajce
t problematyk, trzeba bdzie uzna za przestarzae.
Z wykadw tych jak i z innych uniwersyteckich spotka z Profesorem wynielimy konkretn wiedz, ale wiedz przekaza nam take
w swoich ksikach i podrcznikach, na ktrych ksztaci si bd nastpne pokolenia slawistw. Natomiast my moglimy wynie z tych spotka
to, czego aden podrcznik nie przekaza: sposb podchodzenia do problemu wtedy, gdy on si rodzi, chwytania go na gorco, uwalniania z uwika
w przypadkowe konteksty po to, by go pokaza w peni wagi i w caoci powiza dla istotnych. Wykady profesora Stiebera byy bowiem
w duej czci gonym myleniem, wcigajcym suchaczy w tok rozumowania, sprawiajcym, e formuowane przez Profesora wnioski staway
si dla suchajcego spraw wasn, niejako osobicie przeyt. Profesor
mwi na wykadzie prosto, zwyczajnie i zrozumiale, mwi o rzeczach
bardzo trudnych tak, e staway si jasne i przyswajalne take dla studentw mniej przygotowanych. Dla modych nauczycieli akademickich byy
wic te wykady take doskona lekcj rzetelnej dydaktyki, prowadzonej
z myl o suchaczach i z szacunkiem dla nich.
Profesor Stieber stawia swoje tezy zarwno w wykadach, jak
i w pracach w sposb nie przecinajcy dyskusji, zachcajcy do zajcia
si tematem, oywiajcy zainteresowania badaczy. I tak np. H. Orze-
71
chowska (obecnie profesor UW2 ), ktra jako mody pracownik naukowy
nie pozostawaa pod bezporednim kierownictwem naukowym profesora
Stiebera, jednak wyranie pod wpywem jego stanowiska w szerokiej dyskusji na temat jzyka i dialektw sowackich, zainteresowaa si spraw
jugoslawizmw w tym jzyku, z czego powsta cykl jej artykuw na ten
temat.
To oczywiste, e wszyscy suchacze wykadw profesora Stiebera
w UW mog w jakim stopniu uwaa si za jego uczniw, chtnie zreszt
mwi o tym, niezalenie od tego, na ktrej pkuli przyszo im zajmowa si slawistyk. Ale gdy mwimy o jego uczniach w UW, mylimy
o tych, ktrzy s, czy byli wtedy pracownikami naszego Uniwersytetu
i pod naukow opiek Profesora pracowali.
Wodzimierz Pianka, obecnie docent Uniwersytetu lskiego, by uczniem profesora Stiebera od pocztku, tzn. studiowa w Katedrze Filologii Sowiaskiej UW filologi czesk pod jego kierunkiem, u niego robi
magisterium, za jego zacht i pomoc rozszerzy swoje zainteresowania
naukowe w kierunku jzykw poudniowosowiaskich, gdzie sta si wybitnym specjalist w zakresie macedonistyki. Pod opiek profesora Stiebera pracowa nad rozpraw doktorsk i w kontaktach z nim pisa prac
habilitacyjn. Podobnie docenci UW E. Siatkowska i C. Piernikarski to
rwnie studenci, magistranci i doktorzy profesora Stiebera. Natomiast
doc. W. Budziszewska i niej podpisana znalazy si pod jego opiek naukow w trakcie pisania rozprawy doktorskiej. Doc. W. Budziszewska,
ktra na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza ukoczya filologi czesko-sowack, po uzyskaniu doktoratu zaja si za rad profesora Stiebera bugarystyk i ukierunkowanie to okazao si szczliwe.
Nikomu z nas profesor Stieber tematyki badawczej nigdy nie narzuca,
tematem podjtym nie z jego inicjatywy opiekowa si rwnie chtnie, jak
tym, ktry zasugerowa sam. Mimo to rzadko kto z jego uczniw wychodzi poza zakres zainteresowa badawczych Profesora. Po prostu dlatego,
e by to zakres bardzo szeroki: fonologia, dialektologia opisowa i historyczna, geografia lingwistyczna, onomastyka, gramatyka porwnawcza,
a problemy z tego zakresu byy przez Profesora ujmowane na imponujco szerokim tle, bez zawania pola widzenia do jednego tylko jzyka. T
sam skonno do szerokiego ujcia tematu, do patrzenia na zjawisko
w jednym jzyku w jego powizaniach czy na tle jzykw innych, da si
zauway w pracach jego uczniw, niezalenie od tego, do jakiej dziedziny
2
Informacje dotyczce stanowisk zajmowanych przez wymienione osoby odnosz

si do czasu powstania tekstu, tzn. pocztku lat 80. XX wieku przyp. red.
72
jzyka szczegowo sformuowany temat si odnosi. Jako przykad takich
prac do wymieni tylko pozycje ksikowe: W. Budziszewskiej Sowiaskie sownictwo dotyczce przyrody ywej (Wrocaw 1965), Zapoyczenia
greckie w historii jzyka bugarskiego (Warszawa 1969), C. Piernikarskiego Typy opozycji aspektowych czasownika na tle sowiaskim (Wrocaw
1969) oraz Czasowniki z prefiksem po- w jzyku polskim i czeskim (Warszawa 1975), E. Siatkowskiej Stylistyczne funkcje sownictwa Dialogu mistrza Polikarpa ze mierci i Rozmlauvn lovka se smrt (Warszawa
1964) oraz Zachodniosowiaskie zawoania na zwierzta. Stan obecny,
funkcje historyczne, stosunek do systemu jzykowego (Warszawa 1976),
M. Jeowej Sufiks -ika w jzykach sowiaskich (Wrocaw 1975) oraz
Z problemw tak zwanej trzeciej palatalizacji tylnojzykowych w jzykach
sowiaskich (Wrocaw 1968).
Dziedziny, z ktrych tematy najchtniej obok gramatyki porwnawczej podejmowali w lad za profesorem Stieberem jego uczniowie,
to fonologia (przede wszystkim liczne rozprawy i artykuy W. Pianki)
oraz onomastyka i dialektologia historyczna. Z pozycji ksikowych wymieni tu monografie: W. Pianki Macedoskie imiona osobowe kotliny
Azot (Warszawa 1975) i M. Jeowej Dawne sowiaskie dialekty Meklemburgii w wietle nazw miejscowych i osobowych (cz. I Wrocaw 1961, cz.
II Wrocaw 1962).
Profesor Stieber nie narzuca nam nigdy swojej metody badawczej,
ale dzi, gdy spogldam na powstae w Uniwersytecie Warszawskim prace
moich Koleanek i Kolegw, jego uczniw, widz w tych pracach znajomy
mi z wykadw Profesora, z jego ksiek, szacunek dla faktw jzykowych,
mocne oparcie na materiale jzykowym, ktry nie dopuszcza spekulacji,
a pozwala na teoretyczne uoglnienia i ujcia. Rny w pracach jego
uczniw bywa stosunek tych dwu elementw: materiau i teorii. Skonno do tej ostatniej przewaa u jednych, ale nie jest to nigdy teoria
oderwana od faktw jzykowych. Inni maj osignicia w pracach wybitnie materiaowych, ale te nie polegaj nigdy na gromadzeniu faktw
dla samego ich opisu wnioski, formuowane na podstawie ich ustale,
sigaj daleko.
Profesor ceni w swych uczniach ich indywidualno i ich zainteresowania, chcia, by pozostali sob, nie narzuca im ani tematyki badawczej,
ani metody pracy. Myl, e dlatego tak atwo byo si podda oddziaywaniu jego osobowoci jako uczonego i nauczyciela.
(Tekst ukaza si w: Zdzisaw Stieber 1903-1980, red. E. Rzetelska-Feleszko,
Wrocaw 1982, s. 43-46).
Wodzimierz Pianka
Dzieje powojennej slawistyki

do roku 1978
W latach powojennych Seminarium Slawistyczne1 , wchodzce w skad
Wydziau Humanistycznego UW, znajdowao si w dalszym cigu
w Gmachu Porektorskim. Kierowa nim nadal profesor Stanisaw Soski. W czasie II wojny wiatowej dziaao Studium Sowiaskie tajnego
Uniwersytetu Warszawskiego, ktrym kierowa S. Soski, prowadzcy
w swoich mieszkaniach, zmienianych w trosce o bezpieczestwo, wykady.
Bra w tym udzia take A. Sieczkowski, lektor jzyka czeskiego. W roku
1952 nastpiy zmiany w strukturze Uniwersytetu. Seminarium Slawistyczne zostao przeksztacone w Katedr Filologii Sowiaskiej w skadzie Wydziau Filologiczno-Historycznego (od 1954 Wydziau Filologicznego), a jej kierownikiem zosta profesor Zdzisaw Stieber. Pomieszczenia
byy tam nader skromne: niewielka czytelnia suca de facto za gwn
sal wykadow z przejciem przez bibliotek, w ktrej w okrelonych
godzinach asystent dyurny wypoycza ksiki, mae pomieszczenie na
wiczenia zwane klitk oraz pokj prof. Soskiego, w ktrym dyurowali asystenci, i gabinet kierownika Katedry Z. Stiebera. Obok, w dwch
pokojach, miecia si nie prowadzca po wojnie naboru na studia germanistyka i (pocztkowo) dwuosobowy zesp II Pracowni Dialektologicznej
Zakadu Jzykoznawstwa PAN, zorganizowany i kierowany przez Z. Stiebera, ktry obok kilku powstaych w tym czasie podobnych zespow
da pocztek dzisiejszemu Instytutowi Slawistyki PAN.
Tragiczna wrcz sytuacja lokalowa slawistyki ulega poprawie przed
pocztkiem roku akademickiego 1960/61, gdy Katedra zostaa przeniesiona do (odbudowanego po wojnie) budynku, zajmowanego dotd przez
Wydzia Geologii, przy ul. Obonej 8, gdzie pozostaa przez osiemnacie
lat. W budynku tym, znanym od XIX w. jako tzw. dom Tekli Rapackiej,
odbudowanym po wojnie przez Naczeln Rad Kupieck, w czasie okupacji mieciy si Kursy Handlowe im. Lipiskiego (tajna Szkoa Gwna
Handlowa). Ssiadem Katedry Filologii Sowiaskiej bya (na tym samym II pitrze), powstaa take w roku 1952, odrbna Katedra Filologii
1
W latach 1950-1952 Sekcja Filologii Sowiaskiej bez zmiany tablicy przy wejciu do budynku.
74
Rosyjskiej, a o pitro niej Katedra Filologii Romaskiej. Te trzy katedry filologiczne znalazy si w cigu nastpnych pitnastu lat na trzech
rnych wydziaach uczelni. Po przeniesieniu Instytutu Filologii Rosyjskiej i wyodrbnionej Katedry Filologii Ukraiskiej i Filologii Biaoruskiej na ul. Szturmow 1 (w roku 1979), ze slawistyk ssiadowa przez
cian dziekanat Wydziau Filologii Polskiej i Sowiaskiej. Pocztkowo
Katedra Filologii Sowiaskiej wchodzia w skad Wydziau Filologicznego, ktry zarzdzeniem Ministra Owiaty i Szkolnictwa Wyszego z 27
czerwca 1968 r. zosta podzielony na dwa wydziay: Wydzia Filologii
Polskiej i Sowiaskiej oraz Wydzia Neofilologii. Struktury te utrzymay
si siedem lat2 , kiedy to dokonano podziau Wydziau Filologii Polskiej
i Sowiaskiej na Wydzia Polonistyki i Wydzia Rusycystyki, Slawistyki i Lingwistyki Stosowanej (z dziekanatem przy ul. Smyczkowej). Katedra Filologii Sowiaskiej zostaa wspomnianym wyej zarzdzeniem z 27
czerwca 1968 r. przeksztacona w Instytut Filologii Sowiaskiej, ktra
to nazwa pozostaa bez zmian do 16 kwietnia 2004 r.
Fot. 7: Zagrzeb, rok 1962. Lektor jzyka serbsko-chorwackiego, Milan Mogu

(drugi od lewej), ze studentami. Obecnie profesor Mogu jest prezesem Chorwackiej Akademii Nauk i Sztuk. Studenci od lewej: Wacaw Pawowski, Teresa
Rzeszutek, Stanisawa Kostyrka, Marian Bu (z tyu), Roman Maziarz, ostatnia z prawej Boena Czerwiska.
2
Zarzdzenie Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyszego i Techniki z 1 X 1975 r.
75
Wzrost liczby studentw i pracownikw, jaki nastpi po powstaniu
Instytutu, powodowa, e sytuacja lokalowa na Obonej stawaa si dramatyczna, a przejawem tego byy groteskowe sytuacje, kiedy przeniesienie
nawet jednego studenta innego wydziau na slawistyk zalene byo od
liczby miejsc w jednej (mniejszej) z dwch sal wykadowych. Jeli wypada
si tu posugiwa terminami teatralnymi, to warto wspomnie take krtki epizod farsy z pocztku lat siedemdziesitych, kiedy slawici zostali
nagle zelektryzowani wiadomoci o projekcie budowy Slavicum przy
ul. Karowej blisko hotelu Bristol. Rada Wydziau Filologii Polskiej i Sowiaskiej otrzymaa projekt architektoniczny tego budynku i dokonaa
podziau pomieszcze midzy IFS i Katedr Filologii Klasycznej. Odbya
si te ceremonia zoenia podpisw na projekcie Slavicum. W imieniu
filologii klasycznej podpis seniora Rady Wydziau zoy wiatowej sawy uczony, prof. dr Kazimierz Kumaniecki, a w imieniu slawistyki podpisa si vicesenior (wwczas trzydziestoparoletni!) zastpca dyrektora
IFS, dr Wodzimierz Pianka. Na nastpnym posiedzeniu Rada Wydziau
zostaa powiadomiona, i na wyszym szczeblu wadzy postanowiono, e
zamiast Slavicum powstanie w tym samym miejscu budynek mieszkalny dla pracownikw Urzdu Rady Ministrw, ktry to urzd mieci si
w obecnym Paacu Prezydenckim.
W roku 1979 wadze Uczelni podjy decyzj o przeprowadzce Instytutu Rusycystyki, Instytutu Filologii Sowiaskiej i katedr wschodniosowiaskich do otrzymanych przez Uniwersytet budynkw typu Lipsk
przy ulicy Szturmowej. Przeprowadzka wielu instytutw uniwersyteckich
na ul. Szturmow zostaa przyjta przez spoeczestwo Warszawy jako
ch usunicia z centrum miasta na peryferie czci niewygodnego politycznie rodowiska akademickiego. Osadzenie miasteczka akademickiego
na kartoflisku zainteresowao pras3 . Pomieszczenia slawistyki przy ul.
Szturmowej 1 byy na pewno przestronne i wystarczajce dla Instytutu, okazay si jednak szkodliwe dla zdrowia, poniewa, jak we wszystkich biurowcach lipskich (projektowanych w NRD), ich ciany zawieray
azbest. Odlego od centrali UW (Rektorat, BUW) utrudniaa codzienne kontakty, szczeglnie jeli si ma na wzgldzie ponown przynaleno
IFS do Wydziau Polonistyki od roku 1980. Powrt do kampusu uniwersyteckiego przy Krakowskim Przedmieciu nastpi dopiero w roku 2000.
3
Pamitam na przykad charakterystyczny tytu w Polityce, Uniwersytet wyprowadzony w pole przyp. W.P.
76
Fot. 8: Nowa siedziba Instytutu przy ulicy Szturmowej od pocztku nie budzia
zaufania.
Fot. 9: Nic wic dziwnego, e pracownicy egnali si z Obon w taki sposb.
77
W roku 1965 zostaa wprowadzona zasada jednoetatowoci pracownikw naukowych. Trzej spord czterech samodzielnych pracownikw Katedry Filologii Sowiaskiej, ktrzy od podstaw tworzyli Zakad Sowianoznawstwa (obecnie: Instytut Slawistyki) PAN, stanli przed koniecznoci wyboru miejsca pracy. Zdzisaw Stieber i Jerzy liziski pozostali
w PAN, a kierownikiem Katedry Filologii Sowiaskiej zosta mianowany
Jzef Magnuszewski, ktry zrezygnowa z pracy w Akademii.
Dla dziejw slawistyki na Uniwersytecie Warszawskim brzemienny
w skutki by rok 1968. Wydarzenia marcowe 1968 r. na Uniwersytecie
Warszawskim s powszechnie znane. O przygotowaniach do wiecu na
dziedzicu uniwersyteckim wiedzieli zarwno studenci, jak i pracownicy
slawistyki. Jednak prawdziwy jego termin dotar z opnieniem (pierwsza
informacja odnosia si do rody, 6 marca). Ci, ktrzy prbowali dosta
si na uniwersytet, dowiedziawszy si 8 marca z telewizji o zaistniaej
sytuacji, mogli dotrze jedynie do pomnika Kopernika lub na schody kocioa w. Krzya. Ilu studentw slawistyki zostao poturbowanych przez
ORMO i milicj nie byo wiadomo. Spord pracownikw pobita zostaa jedna osoba. Kierownik katedry by w tym czasie nieobecny, poniewa
uczestniczy w obronie rozprawy doktorskiej w Krakowie. Pozostawi jednak asystentowi dyurnemu list zawierajcy wskazwki, jak naley postpi w przypadku niepokojw. W poniedziaek, 10 marca rano odbyo si
spotkanie pracownikw Katedry, ktrego celem byo zajcie stanowiska
w zaistniaej sytuacji. Stanowisko byo w zasadzie zgodne: wyraenie woli
poszanowania autonomii uniwersytetu i apel do wadz uczelni o zapewnienie jej nieprzerwanej dziaalnoci, co zostao przekazane kierownikowi
Katedry po jego powrocie do Warszawy.
Po wydarzeniach marcowych nastpia reforma szkolnictwa wyszego,
polegajca m.in. na zmianie jego struktury. Zlikwidowano prawie wszystkie katedry, pozostajce pod jednoosobowym kierownictwem, jako przeytek feudalizmu; pozostawiono tylko takie, w ktrych odrbny kierunek
studiw skupia zbyt ma liczb studentw i pracownikw. Pokrewne katedry poczono w instytuty. Katedra Filologii Sowiaskiej, prowadzca
studia na trzech kierunkach: bohemistyce (od 1950 r.), bugarystyce (od
1955 r.) i serbokroatystyce (od 1956 r.), zostaa przemianowana na Instytut Filologii Sowiaskiej. By to wprawdzie jeden z najmniejszych
instytutw na UW, jednak ze wszystkimi jego atrybutami. Dyrektorem
Instytutu zosta J. Magnuszewski, na ktrej to funkcji pozostawa do roku 1978. Jego zastpc przez pierwsze dwa lata by A. Sieczkowski. Po
jego rezygnacji wicedyrektorami Instytutu byli: W. Pianka (1971-1975),
78
J. Wierzbicki (1975-1977), a nastpnie C. Piernikarski (1977-1978). Instytut skada si z trzech jednostek dydaktycznych. Kierownikami poszczeglnych zakadw byli w omawianym okresie: Zakad Filologii Bugarskiej: p.o. Henryka Czajka (1969-1974), Teresa Dbek-Wirgowa (1974-1985); Zakad Filologii Czeskiej i Sowackiej: Jzef Magnuszewski (1969-1973), Cezar Piernikarski (1973-1977); Zakad Filologii Serbsko-Chorwackiej: Jzef Magnuszewski (1969-1973), Jan Wierzbicki (1973-1976),
Wodzimierz Pianka (1976-1977).
Rad Instytutu tworzyli wszyscy samodzielni pracownicy Instytutu
oraz przedstawiciele pracownikw niesamodzielnych i osoby z zewntrz.
Studenci byli reprezentowani w Radzie dopiero od roku 1981 po strajkach
studenckich i podpisaniu Porozumienia dzkiego, co zostao uregulowane nastpnie w nowej ustawie o szkolnictwie wyszym. Przewodniczcymi
Rady Instytutu byli w omawianym okresie: Andrzej Sieczkowski (1968-1971), Janusz Siatkowski (1971-1974), Hanna Orzechowska (1974-1976),
Janusz Siatkowski (1976-1989).
Do nowo powstaych instytutw przeniesiono z dziekanatw dzia toku studiw, ktry odtd podlega zastpcom dyrektorw. Wymagao to
odrbnego pomieszczenia z szaf pancern oraz zatrudnienia pracownikw administracyjnych. Instytut Filologii Sowiaskiej otrzyma w roku
1971 p etatu, a nastpnie peny etat administracyjny. Na etacie administracyjnym pracoway wwczas: Wanda Nowak-Rajai (1970-1973),
Wiesawa Iwanicka (1973-1975), Irena Andrzejewska (1975-1978). Przed
uzyskaniem tego etatu administracj katedry (i instytutu) prowadzili tzw.
asystenci dyurni, czyli niesamodzielni pracownicy naukowi, zmieniajcy
si na tej funkcji co dwa miesice. Do personelu Instytutu naleay te
wone. Pierwsz won na slawistyce (od 1945 r.) bya Paulina Wicik,
a po niej Teodozja Pawlak (1972?-1977). W budynku przy ul. Szturmowej
prac t przejli wydziaowi pracownicy obsugi.
Od pocztkw istnienia slawistyki na UW gromadzony by ksigozbir slawistyczny, ktrym opiekowali si asystenci. Katedra otrzymaa
etat biblioteczny w roku 1956. Na etacie tym pracowaa przez wiele lat
mgr Halina Kuligowska, zanim po doktoracie w roku 1968 nie przesza
na etat naukowo-dydaktyczny. W budynku przy ul. Obonej 8 znalazo
si te pomieszczenie na magazyn ksiek i czasopism oraz czytelni na
10 miejsc. Du jednak cz ksiek umieszczono w pokojach pracownikw. Po przeniesieniu Instytutu Filologii Sowiaskiej na ul. Szturmow
biblioteka instytutowa znalaza pomieszczenie wsplne ze zbiorami bi-
79
bliotecznymi filologii wschodniosowiaskich przy ul. Smyczkowej 5/7,
zachowujc swoj autonomi.
Raz w miesicu odbyway si zebrania naukowe Instytutu (przedtem
Katedry), na ktrych wygaszane byy na przemian referaty z zakresu historii literatury i jzykoznawstwa. Omawiane byy przy tym take biece
sprawy dydaktyczne i administracyjne. W 1971 r. Instytut zorganizowa
konferencj na temat planw studiw slawistycznych, na ktr zostali zaproszeni pracownicy drugiego orodka slawistycznego w Polsce, jakim by
Instytut Filologii Sowiaskiej Uniwersytetu Jagielloskiego. W konferencji wzili m.in. udzia prof. dr Maria Bobrownicka i doc. dr Wodzimierz
Kot. Propozycje reform programowych, zgaszane na konferencji (polegajce m.in. na zastpieniu dotychczasowego, tradycyjnie chronologicznego, programu wykadw z historii literatury kierunkowej programem
rozpoczynajcym si od zaj prowadzonych na tekstach wspczesnych
tumaczonych na jzyk polski na I roku, poprzez systematyczny wykad literatury XIX i XX wieku na II roku i koczcym si wykadem
ze starszej literatury na III roku), zacza powoli realizowa warszawska slawistyka, w Krakowie sytuacja pozostaa w zasadzie bez zmian.
Pracownicy IFS brali udzia w odbywajcych si na przemian w Warszawie i Pradze konferencjach naukowych UW i Uniwersytetu im. Karola,
w ktrych uczestniczyli przedstawiciele rnych dyscyplin.
W pierwszych latach powojennych plany studiw leay w gestii uniwersytetw, pniej byy zatwierdzane przez ministerstwo. Plany studiw
slawistycznych, ktre z niewielkimi zmianami obowizyway ponad dwadziecia lat przez cay okres lat szedziesitych i siedemdziesitych
zostay opracowane w wczesnym Ministerstwie Szkolnictwa Wyszego na pocztku lat szedziesitych. Przedmiotami obowizkowymi na
wszystkich studiach byy wwczas: szkolenie wojskowe (lub obronne dla
kobiet), wychowanie fizyczne, blok przedmiotw ideologicznych i dwuletni lektorat jzyka rosyjskiego. Specyficzny plan picioletnich (nienauczycielskich) studiw slawistycznych (w poowie lat siedemdziesitych na
wikszoci innych kierunkw studia skrcono do czterech lat) obejmowa
blok przedmiotw filologicznych danego kierunku slawistycznego, przedmioty oglnoslawistyczne i historyczne oraz blok przedmiotw kierunku
pobocznego nauczycielskiego, ktrym bya filologia polska lub rosyjska.
W Instytucie realizowany by kierunek poboczny polonistyczny. Wprowadzenie kierunku rusycystycznego (jednokrotnie: dla bohemistw z rekrutacji 1972 r.) nie powiodo si wskutek niezapewnienia przez Instytut
Rusycystyki oddzielnych (skrconych do 3 lat) zaj dla slawistw, przez
80
co studenci slawistyki zmuszeni byliby uczszcza na te same w wikszoci
zajcia, co studenci rusycystyki.
Kandydaci na studia slawistyczne do pocztku lat dziewidziesitych zdawali egzaminy wstpne z jzyka polskiego i rosyjskiego (pisemny
i ustny). Bez egzaminw wstpnych w latach pidziesitych przyjmowani byli kandydaci z dyplomami przodownikw nauki i pracy spoecznej.
W pniejszych latach zwolnieni z egzaminu z jzyka rosyjskiego byli
laureaci olimpiad tego jzyka. Po 1968 r. wprowadzony zosta system
punktacji (ocena dostateczna z przedmiotu egzaminacyjnego 3 punkty, bardzo dobra 12 punktw). Do tego dochodziy punkty socjalne
(gwnie za pochodzenie robotnicze albo chopskie 12 punktw) oraz
preferencje dla dzieci onierzy z tzw. zielonych garnizonw, nauczycieli, pracownikw Milicji Obywatelskiej, dzieci z maestw rozwiedzionych
itp. Byy wic takie przypadki, e kandydaci zmieniali swoje pochodzenie spoeczne nawet ju w czasie rekrutacji, dostarczajc zawiadczenia
z zakadu pracy ojca, ktry z etatu pracownika umysowego przeszed na
etat pracownika fizycznego.
Wszyscy studenci I i II roku mieli te same zajcia. Na III roku nastpowa podzia na specjalizacj jzykoznawcz i literaturoznawcz, ktre rniy przedmioty specjalizacyjne: seminaria nisze, wysze i magisterskie
oraz zajcia z jzykoznawstwa i literaturoznawstwa kierunkowego z rzadk moliwoci wyboru wykadu monograficznego (jeli byy prowadzone
dwa takie wykady na tym samym roku). W latach siedemdziesitych
niektrzy pracownicy slawistyki (C. Piernikarski, J. Wierzbicki) prowadzili otwarte seminaria, na ktre oprcz ich kolegw z Instytutu mogli
przychodzi pracownicy innych instytutw, doktoranci i zainteresowani
studenci slawistyki. Pod koniec lat siedemdziesitych zostay wprowadzone studia indywidualne (dla IV i V roku), ktrych realizacja bya
obwarowana przepisami nie pozwalajcymi na ich szersze upowszechnienie: rednia ocen z dotychczasowych studiw powyej 4,5, wymienno
zaledwie paru godzin zaj w semestrze (w praktyce prawie nie do zrealizowania ze wzgldu na pokrywanie si czasu zaj przy przeadowaniu
programw). Kady student majcy indywidualny plan studiw musia
mie opiekuna naukowego (profesora lub docenta), ktry zatwierdza jego
plan zaj i wymaga sprawozda. Na podjcie studiw na drugim kierunku (od III roku) zgody udziela prorektor. Podobnie zgody dziekana
wymagao podjcie pracy na etacie na starszych latach studiw (moliwe,
jeli nie kolidowao z udziaem w zajciach).
81
Wkrtce po utworzeniu Wydziau Filologii Polskiej i Sowiaskiej powstao trzyletnie Studium Doktoranckie, na ktre kandydowali take absolwenci studiw slawistycznych. Warunkiem przyjcia by zdany egzamin kierunkowy i z jzyka zachodnioeuropejskiego oraz odpowiednie opinie (PZPR i organizacji modzieowej). Doktoranci otrzymywali stypendia i w ramach swoich obowizkw zarwno uczszczali na organizowane
dla nich zajcia, jak i prowadzili zajcia dydaktyczne na modszych latach studiw stacjonarnych i zaocznych na polonistyce, slawistyce (po
roku 1975 take na filologiach wschodniosowiaskich).
W przeciwiestwie do lat przedwojennych, gdy w Seminarium Slawistycznym byo aktywnych kilka k naukowych, w latach powojennych dziaalno kulturaln prowadziy jedynie organizacje modzieowe.
W poowie lat szedziesitych powstao na nowo Koo Slawistw. Jego pierwszym przewodniczcym by J. Chmielewski. Na zebraniach koa
wygaszano referaty z zakresu jzykoznawstwa i literaturoznawstwa. Raz
w roku odbyway si warszawsko-krakowskie sympozja studentw slawistyki w dwch sekcjach: 1. referaty na tematy jzykoznawcze i literaturoznawcze, 2. tumaczenia z jzykw sowiaskich na polski. W latach siedemdziesitych slawici uczestniczyli w oglnopolskich seminariach k
naukowych, jak np. Oglnopolskie Studenckie Seminarium Dialektologiczne odbyte w Krakowie w roku 1974, po ktrych publikowano ksigi referatw. Koo Naukowe Slawistw byo take wsporganizatorem (obok
dyrekcji Instytutu i organizacji modzieowej ZSP, po 1968 r. SZSP) obozw naukowych. W roku 1969 odby si obz naukowy studentw bohemistyki w Strzelinie na Dolnym lsku (kierownikiem obozu by W. Pianka), gdzie studenci przeprowadzali badania dialektologiczne wrd resztek ludnoci czeskojzycznej przed ich ostateczn emigracj do Niemiec
(deklarowali oni narodowo niemieck). Ze zdewastowanego przez nieznanych sprawcw zboru Braci Czeskich uratowanych zostao kilkanacie starodrukw (najstarszy z XVI w.), przekazanych po oczyszczeniu
z grzybw i pleni oraz wysuszeniu Bibliotece UW i Bibliotece IFS.
Do bohemistw doczyo wwczas kilka osb z bugarystyki, ktre nagryway na magnetofon emkowskie teksty dialektalne i folklorystyczne.
W roku 1970 na obozie w Bolesawcu na Dolnym lsku (kierownikiem
obozu bya M. Jeowa) studenci serbokroatystyki robili zapisy i nagrania tekstw mwionych i pieni ludowych Polakw, repatriantw z 1947 r.
z Boni oraz czonkw ich rodzin, znajcych tamtejsz gwar sztokawsk.
Zebrane materiay zostay wykorzystane w pracy magisterskiej napisanej
przez J. Chmielewskiego. Badaniami dialektologiczno-folklorystycznymi
82
uchodcw z Macedonii Egejskiej (po 1948 r.), osiadych w Krocienku,
zajli si studenci pod kierunkiem Wandy Budziszewskiej w roku 1973.
Wyjazdy grup studenckich na praktyki jzykowe do Bugarii i Czechosowacji na podstawie umw midzypastwowych zaczy si w latach
szedziesitych. Wyrniajcy si studenci otrzymywali niekiedy zaproszenia na szkoy letnie w rnych orodkach uniwersyteckich w Jugosawii (a take w Bugarii i Czechosowacji). W roku 1976 cay rok pity serbokroatystyki zosta zaproszony na dwa tygodnie przez Uniwersytet Belgradzki razem z prowadzcymi seminaria magisterskie. Natomiast
pierwszym po wojnie wyjazdem zagranicznym, zorganizowanym przez samych studentw slawistyki (po pokonaniu wielu formalnych barier) by
dwutygodniowy wyjazd bohemistw do Pragi w roku 1955 (wykady na
Uniwersytecie Karola, objazd turystyczny poudniowych Czech i Zaolzia). W roku 1962 i 1964 miay miejsce wymiany studentw na pobyty
parotygodniowe ze studentami z Jugosawii (z Zadaru oraz z Belgradu).
Po roku 1968 w celu nauczenia studentw szacunku dla pracy fizycznej wprowadzono obowizkowe dla nich praktyki robotnicze w czasie
wakacji (w fabrykach, pastwowych gospodarstwach rolnych, a take na
samej uczelni). Zastpcami komendantw byli niesamodzielni pracownicy
naukowo-dydaktyczni. Rwnie na obozach naukowych byo obowizkowe odpracowanie czynw spoecznych.
W Katedrze Filologii Sowiaskiej praca naukowa bya indywidualna
i koncentrowaa si w zasadzie wok zdobywania przez modszych pracownikw stopnia doktora, a w latach siedemdziesitych stopnia doktora
habilitowanego (do roku 1968 stopnia docenta, po ktrym nastpowao zwykle mianowanie na stanowisko docenta). W 1968 r. mianowano
w PRL wielu docentw bez habilitacji, tzw. docentw marcowych (ale
takich w IFS nie byo), oddanych i zasuonych reimowi, szczeglnie
w czasie wydarze marcowych. Po roku 1970 dano im kilkuletni termin
na przeprowadzenie habilitacji, po ktrym osoby bez habilitacji miay
utraci stanowisko docenta, ale sprawa ta cigna si jeszcze w latach
osiemdziesitych. W IFS bya niewaciwa struktura kadrowa, polegajca na tym, e po okresie braku redniej kadry (przewaga z jednej strony
magistrw, a z drugiej docentw i profesorw), wskutek kompresji etatw
nastpi okres braku modej.
W Instytucie Filologii Sowiaskiej, zgodnie z wymaganiami wadz
rektorskich i ministerialnych, zaczto w latach siedemdziesitych organizowa zespoowe badania naukowe. Byy one dwojakiego rodzaju: projekty finansowane z funduszy ministerialnych i badania prowadzone w ze-
83
spole, finansowane podobnie jak obecnie badania statutowe. Projekty
tzw. ministerialne prowadzili: J. Magnuszewski (Historia literatur sowiaskich i folklorystyka sowiaska), W. Pianka (Sowotwrstwo porwnawcze wspczesnych jzykw sowiaskich, przeniesiony w 1977 r. wraz
z czciowo wykonan kartotek do Uniwersytetu lskiego) i E. Siatkowska (Indeks a tergo do dolnouyckiego sownika Arnota Muki ).
Cz pracownikw z inicjatywy H. Orzechowskiej w 1971 r. utworzya
midzyinstytutowy zesp do bada nad gramatyczn kategori stopnia
w jzykach sowiaskich (tzw. Gradatorium). Poza kierownikiem zespou, Hann Orzechowsk (1971-1979), w pracach zespou uczestniczyli: Maria Jeowa i Wodzimierz Pianka (kierownik zespou w roku akad.
1976/77) oraz Jerzy Chmielewski, jak rwnie pracownicy innych jednostek: Halina Rybicka z polonistyki, Elbieta Smukowa z biaorusycystyki,
Marian Jurkowski z ukrainistyki, Irena Galsterowa z rusycystyki. Oficjalnie zesp zosta powoany przez rektora UW w roku 1973. Finansowany
by odtd przez Komitet Jzykoznawstwa PAN. Odbywa on comiesiczne zebrania naukowe powicone gramatycznej kategorii stopnia w jzykach sowiaskich, na ktre byli take zapraszani pracownicy innych instytutw, ktrzy referowali analogiczne zagadnienia w jzykach Europy
i Azji. Baz do bada bya kartoteka liczca 27 800 czciowo zakodowanych kart perforowanych (5 360 form z prbek tekstowych o dugoci
cznej 3 640 000 wyrazw). Kod zosta opracowany przez M. Jurkowskiego, W. Piank i E. Smukow, a prace techniczne zwizane z kodowaniem
wykonywali w ramach prac zleconych studenci slawistyki. Kartoteka po
przeprowadzce Instytutu pozostaa w budynku przy ul. Szturmowej4 . Zesp opracowa 3 tomy z serii Zagadnienia kategorii stopnia w jzykach
sowiaskich I i II, red. H. Orzechowska, III W. Pianka; w pniejszym
czasie zosta wydany jeszcze t. IV i V pod red. H. Orzechowskiej.
Szczegln aktywno wykaza IFS w okresie przygotowa i trwania VII Midzynarodowego Zjazdu Slawistw w Warszawie latem 1973 r.
W pracach organizacyjnych i technicznych zwizanych ze zjazdem uczestniczya wikszo pracownikw Instytutu. Z tej okazji zosta te wydany
zbir prac pt. Studia Instytutu Filologii Sowiaskiej UW powicone VII
4
Po przejciu Instytutu do Wydziau Polonistyki, a profesor Hanny Orzechowskiej

do odrbnej katedry przy Wydziale Rusycystyki i Lingwistyki Stosowanej kartoteka
zostaa przejta przez ten wydzia przyp. red.
84
Midzynarodowemu Zjazdowi Slawistw w Warszawie 5 . Referaty delegatw na zjazd znajduj si w tomach Z polskich studiw slawistycznych,
podobnie jak referaty z innych zjazdw.
W pierwszych czterech latach powojennych kontynuowany by w zasadzie przedwojenny plan studiw (10 godzin zaj specjalizacyjnych dla
kierunku polonistycznego). Pierwszym kierunkiem slawistycznym na oddzielnych studiach slawistycznych bya od roku 1950 bohemistyka, dopiero w roku 1955 powstaa bugarystyka, a w roku 1957 serbokroatystyka. W nastpnych latach prowadzona bya rekrutacja na jeden kierunek
(15 osb) wedug tej samej kolejnoci. Od roku 1972 rekrutowano studentw na dwa rwnolege kierunki przy niezmienionym limicie przyj
(po 15 osb).
Fot. 10: W latach siedemdziesitych coraz wikszego znaczenia zaczy nabiera

studia jugoslawistyczne. Na zdjciu obchody Dnia Republiki w roku 1980; od
lewej: Krzysztof Wrocawski, Janusz Siatkowski, Jzef Magnuszewski, Hanna
Dalewska oraz etnomuzykolog ze Skopia, Giorgi Giorgiev.
Nowym kierunkiem studiw o programie odbiegajcym od ministerialnego staa si od roku 1972 jugoslawistyka. Za zgod dziekana i dyrektora Instytutu komisja programowa w skadzie: H. Orzechowska, W. Pian5
Studia Instytutu Filologii Sowiaskiej UW powicone VII Midzynarodowemu
Zjazdowi Slawistw w Warszawie, red. J. Magnuszewski, H. Orzechowska, Warszawa
1973.
85
ka i J. Wierzbicki opracowaa program studiw jugoslawistycznych, ktry
zawiera praktyczn nauk trzech jzykw kierunkowych: serbsko-chorwackiego (pi lat) oraz macedoskiego i soweskiego (oba obowizkowe, ale do wyboru studentw przez cztery lub dwa lata) oraz takie m.in.
przedmioty jak: literatury narodw Jugosawii, gramatyka konfrontatywna jzykw narodw Jugosawii (oprcz gramatyki opisowej jzyka serbsko-chorwackiego), historia jzykw narodw Jugosawii wraz z dialektologi, wiedza o wspczesnej Jugosawii, kultura Bizancjum i kultura
Islamu, literatura niesowiaska (austriacka) i in. Program ten bez adnych poprawek zosta szybko zatwierdzony przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyszego dziki sprzyjajcym wydarzeniom politycznym: poprawie
stosunkw polsko-jugosowiaskich i zbliajcej si wizycie prezydenta
Tito w Warszawie (na wiosn 1972 r.), w czasie ktrej nadany mu zosta
doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego. Po uroczystoci, na
spotkanie z prezydentem Tito i jego maonk w Sali Senatu zostali zaproszeni wszyscy pracownicy IFS wykadajcy na serbokroatystyce i na
majcym powsta kierunku jugoslawistycznym.
Do pocztkw lat pidziesitych studia slawistyczne byy studiami
sensu stricto filologicznymi (w dawnym znaczeniu tego terminu). W roku
1959 zmar profesor Stanisaw Soski, zaoyciel Seminarium Slawistycznego, w ostatnich latach swego ycia prowadzcy slawistyczne seminaria
jzykoznawcze i wykadajcy jzyk staro-cerkiewno-sowiaski. Seminarium obejmowao wszystkie jzyki sowiaskie, a wic take wschodniosowiaskie. Studia obejmoway jzykoznawstwo, starsze pimiennictwo
i procesy ksztatowania si jzykw literackich; brak byo wykadw z teorii i historii (nowszej) literatury. Pierwszy wykad z nowej literatury znalaz si w planie studiw slawistycznych w roku 1950. Bya to Historia
literatury czeskiej prowadzona przez J. liziskiego.
W pierwszych latach powojennych lektoraty byy prowadzone w ramach prac zleconych. Jzyka bugarskiego uczy mgr S. aszewski (1928-1939 i 1945-1960); czeskiego A. Sieczkowski, a od roku 1948 take
J. liziski; serbsko-chorwackiego H. Olszewska; litewskiego najpierw
S. aszewski, a od poowy lat pidziesitych mgr Zdzisaw Mikulski, za
w latach szedziesitych mgr Barbara Wilejszys i Tamara Buch (?).
W roku akademickim 1945/46 pracownikami etatowymi Seminarium
Slawistycznego byli: prof. S. Soski, mgr H. Lisowska (tylko przez jeden
rok; polonistka), mgr S. aszewski (adiunkt w 1946 r.) i mgr H. Olszewska (st. asystent w 1946 r.). Mgr A. Sieczkowski by wwczas starszym
asystentem w Seminarium Jzyka Polskiego. W roku 1950 etat modsze-
86
go asystenta uzyskaa mgr H. Orzechowska (jeszcze przed ukoczeniem
studiw), a zastpc asystenta zosta mgr M. Holzer (pracowa przez
jeden rok, po czym zosta pracownikiem administracji UW, a nastpnie Ministerstwa Szkolnictwa Wyszego). Taki sam etat otrzyma Janusz
Siatkowski w Seminarium Jzyka Polskiego.
W roku 1946 zostaa zatrudniona dr Antonina Obrbska-Jaboska
jako docent nieetatowy (tj. wedug obecnej nomenklatury doktor habilitowany; od roku 1947 zostaa docentem etatowym), a w zwizku z jej
specjalizacj wprowadzone zostay zajcia z jzykw wschodniosowiaskich:
w 1947 r.: Gramatyka historyczna jzykw ruskich, Czytanie tekstw
staroruskich, a take Sowiaskie jzyki literackie, wiczenia ze sownictwa i etymologii jzykw sowiaskich, Wstp do jzykoznawstwa sowiaskiego;
w 1949 r.: Wiadomoci o jzyku poabskim, Czytanie i objanianie
Sowa o wyprawie Igora;
w 1950 r.: Wstp do jzykoznawstwa ukraiskiego, Podstawowe wiadomoci o narodach sowiaskich, ich jzykach, dziejach i pimiennictwie.
W roku 1948 wprowadzony zosta do studiw w Seminarium jeszcze
jeden lektorat sowiaski, a mianowicie rosyjski (pierwszym lektorem by
Walenty Wojtaszewski) oraz wykady z literatury rosyjskiej. Leon Gomolicki prowadzi Histori literatury rosyjskiej, a mgr Aleksander Jackiewicz Twrczo Michaa Szoochowa. Wzgldy (ideologiczno-)polityczne spowodoway stopniowe wydzielanie filologii wschodniosowiaskich
w odrbne jednostki uniwersyteckie. W roku 1948 powstao Seminarium
Ukrainistyczne (pierwszy kurator: S. Soski), przemianowane w 1949
roku na Seminarium Filologii Ukraiskiej. W roku 1950 istniay ju
oprcz Sekcji Filologii Sowiaskiej Sekcja Filologii Rosyjskiej i Sekcja
Filologii Ukraiskiej, a od roku 1953 Katedra Filologii Rosyjskiej (kierownik: prof. dr Anatol Mirowicz) i Katedra Filologii Ukraiskiej (kierownik: prof. dr Przemysaw Zwoliski). W roku 1954 Katedra Filologii
Rosyjskiej wzorem polonistyki zostaa podzielona na dwie jednostki:
Katedr Jzyka Rosyjskiego i Katedr Literatury Rosyjskiej i Radzieckiej.
Powsta w roku 19566 Katedr Filologii Biaoruskiej kierowaa prof. dr
Antonina Obrbska-Jaboska. Do koca lat pidziesitych prowadzia
ona jednak dalej, podobnie jak prof. P. Zwoliski, seminaria i wykady
w Katedrze Filologii Sowiaskiej.
6
Formalnie w roku 1957 (?).
87
Studia slawistyczne od pocztku byy specjalnoci bd kierunkiem
pobocznym dla studentw polonistyki. Zajcia polonistyczne byy zwykle
wsplne. Na przykad w roku 1950 prof. Witold Doroszewski prowadzi
wykad Gramatyka opisowa jzyka polskiego, a prof. Halina Koneczna
Gramatyka opisowa jzyka polskiego (Skadnia); natomiast w roku 1948
mgr Andrzej Sieczkowski wiczenia proseminaryjne z jzyka polskiego, a mgr Irena Marzyn wiczenia z gramatyki jzyka polskiego. Od
powstania Katedry Filologii Sowiaskiej zajcia polonistyczne jzykoznawcze (gramatyka opisowa i historyczna jzyka polskiego oraz historia literatury polskiej) organizowane byy oddzielnie dla slawistw, przy
czym stopniowo przejmowali je pracownicy Katedry. W programie by
take wykad z jzykoznawstwa oglnego (lub indoeuropejskiego, ktry
prowadzi prof. Zygmunt Rysiewicz) oraz wykad z logiki.
W programie studiw okrelone byy egzaminy, ktre obowizyway studentw. Prowadzone byy jednak (poza lektoratami) tylko zajcia
oglnoslawistyczne: Proseminarium sowiaskie i Seminarium sowiaskie, Gramatyka porwnawcza jzykw sowiaskich, Gramatyka jzyka
staro-cerkiewno-sowiaskiego i wiczenia proseminaryjne z tego przedmiotu. Egzaminy z gramatyk historycznych i opisowych jzykw kierunkowych zdawali studenci na podstawie lektur i wiadomoci wyniesionych
z lektoratw. Po raz pierwszy gramatyka zostaa wymieniona w spisie wykadw dopiero w roku 1950 J. liziski prowadzi wwczas wiczenia
praktyczne z jzyka czeskiego z gramatyk opisow tego jzyka.
Od roku 1952 wprowadza si blok przedmiotw ideologicznych, ktry
w rnych okresach przeomw politycznych by modyfikowany. Pierwszym wykadem z tego bloku dla slawistw (i rusycystw) by wykad
prof. Adama Schaffa Materializm dialektyczny i historyczny.
W Katedrze Filologii Sowiaskiej, ktrej kierownikiem zosta prof.
zw. dr Z. Stieber, pracowali w chwili jej powstania: prof. zw. dr S. Soski; doc. dr etat. A. Obrbska-Jaboska; dr A. Sieczkowski, adiunkt; dr
J. Magnuszewski, adiunkt przy Katedrze Filologii Sowiaskiej w Poznaniu (na etacie UW od roku 1953); mgr H. Olszewska, st. asystent; mgr
H. Orzechowska, st. asystent; mgr Ewa Siatkowska, zastpca asystenta.
W roku 1953 etat adiunkta otrzyma dr J. liziski, w roku za 1955
w grupie asystentw byy: mgr Henryka Czajka, mgr Maria Jeowa, mgr
Hanna Orzechowska i mgr Ewa Siatkowska7 , podczas gdy mgr Halina Olszewska pracowaa na etacie adiunkta. W roku 1956/1957 p.o. asystenta
7
Ju w roku 1951; patrz wyej.
88
by mgr Cezar Piernikarski. W latach 1955-1957 zostali docentami: J. Magnuszewski, A. Sieczkowski i J. liziski. Prof. dr A. Obrbska-Jaboska
pozostawaa na etacie KFS do roku akademickiego 1955/56.
Znaczny wzrost liczby pracownikw naukowo-dydaktycznych po przeksztaceniu Seminarium Slawistycznego w Katedr Filologii Sowiaskiej
wynika ze zmiany programw i tworzenia grup jednoprzedmiotowych
(zajcia polonistyczne w zmniejszonym wymiarze zostay wkomponowane w program slawistyczny) i jednokierunkowych (ju od roku 1950, jak
podano wyej, istnia kierunek bohemistyczny). Rozbudowane zostay
programy z zakresu jzykoznawstwa i literaturoznawstwa kierunkowego, zwikszono liczb godzin lektoratu kierunkowego, zredukowano natomiast ilo zaj oglnoslawistycznych. Od roku 1955 lektorat czeski
prowadzony by przez lektorw z Czechosowacji (pierwszy lektor: Zdenk Smejkal z Brna), podobnie lektorat serbsko-chorwacki (pierwszy lektor: Bogdan Terzi z Belgradu, 1957). Lektorat bugarski prowadzi nadal
mgr S. aszewski (do roku 1959), a nastpnie mgr H. Czajka. Pierwszym
lektorem z Bugarii bya Chriska Nedeczewa-Simeonowa (od roku 1977).
W kolejnych latach przyjci zostali do pracy w KFS:
w 1956 r.: mgr Halina Kuligowska, asystent (przesza w roku 1961 na
etat biblioteczny, a po doktoracie w roku 1968 wrcia na etat naukowo-dydaktyczny) i mgr Jan Wierzbicki, asystent;
w 1957 r.: mgr Zofia Czajczyska, asystent (pracowaa jeden rok);
w 1962 r.: dr Wanda Budziszewska, st. asystent;
w 1963 (?) r.: dr Cezar Piernikarski, adiunkt;
w 1965 r.: dr Teresa Dbek-Wirgowa, adiunkt
w 1967 r.: dr Wodzimierz Pianka, adiunkt;
w 1968/1969 r.: mgr Ryszard Michalik, asystent (w 1972 r. st. asystent).
W latach siedemdziesitych przyjtych zostao kilkoro modszych pracownikw, po czci po ukoczonym Studium Doktoranckim:
1970/1971: mgr Jerzy Chmielewski, asystent (ponownie od 1973 r.);
1974: mgr Joanna Goszczyska, asystent;
1970: mgr Daniela Tomczyk-Baszkiewicz, asystent;
1978: mgr Maria Karpiuk-Domagaa, asystent.
W latach siedemdziesitych przestali pracowa w IFS: prof. dr Andrzej Sieczkowski emerytowany w 1977 r., doc. dr hab. Maria Jeowa
od 1971 w Instytucie Jzyka Rosyjskiego UW, doc. dr hab. Wodzimierz
Pianka od 1977 w Uniwersytecie lskim (w latach 1977-1979 zatrudniony na pracach zleconych w IFS UW). Do pracy w IFS przeszli za: dr
89
Joanna Rapacka (1974) i doc. dr hab. Krzysztof Wrocawski (1978) z Instytutu Jzyka, Literatury i Kultury Polskiej dla Cudzoziemcw Polonicum oraz dr Kazimierz Feleszko (1979) z Instytutu Sowianoznawstwa
PAN.
Zajcia wchodzce do programu studiw slawistycznych prowadzili
take pracownicy innych jednostek Uniwersytetu Warszawskiego, a take innych uniwersytetw i Instytutu Sowianoznawstwa PAN. Niektrzy
z nich w innym czasie byli (lub obecnie s) pracownikami IFS (ISZiP)
UW. Zajcia z jzykoznawstwa prowadzili profesorowie z pozostaych katedr slawistycznych UW: Antonina Obrbska-Jaboska (Katedra Filologii Biaoruskiej) i Przemysaw Zwoliski (Katedra Filologii Ukraiskiej)
oraz z Katedry Jzykoznawstwa Oglnego: Zygmunt Rysiewicz oraz wczeni adiunkci i asystenci: Jerzy Braun, Rajmund Robert Rzeso, Jan
Czochralski, Franciszek Czubalski, Andrzej Ananicz, a take pracownicy PAN profesorowie: Kazimierz Feleszko, Wioletta Koseska-Toszewa, Janusz Siatkowski, Zuzanna Topoliska oraz w latach pidziesitych Witold Maczak z Uniwersytetu Jagielloskiego i Zdzisaw Stieber
(1951/52) z Uniwersytetu dzkiego.
Wykady z literatur sowiaskich prowadzili profesorowie: Jzef Magnuszewski z UAM (literatury zachodniosowiaskie w roku 1952/53)
oraz Bazyli Biaokozowicz z PAN (literatury wschodniosowiaskie w latach siedemdziesitych). W latach pidziesitych obowizywa slawistw
wykad z literatury powszechnej. Prowadzia go prof. dr Zofia Szmydtowa. Wykad Wstp do literaturoznawstwa prowadzi wwczas prof. dr Jan
Zygmunt Jakubowski.
Instytut Historii UW zapewnia wykady z historii narodw sowiaskich (I i II rok) oraz z historii Bugarii, Jugosawii i Czechosowacji,
ktre prowadzili profesorowie: Ludwik Bazylow, Jerzy Skowronek, Mieczysaw Tanty, Tadeusz Wasilewski oraz Leszek Jakiewicz. W latach
pidziesitych wykady z historii prowadzi profesor UJ Henryk Batowski (1951-1955).
Lektoraty jzykw kierunkowych zarwno w okresie przedwojennym,
jak i powojennym prowadzili lektorzy zagraniczni oraz pracownicy Seminarium Slawistycznego oraz Katedry (i Instytutu) Filologii Sowiaskiej:
bugarski Stefan aszewski, Henryka Czajka, Teresa Dbek-Wirgowa,
a pniej take Grayna Szwat-Gyybowa, Ignacy M. Doliski; czeski
Andrzej Sieczkowski, Jerzy liziski, a obecnie rwnie Teresa Piotrowska-Maek, Dorota Paciukanis; macedoski Wodzimierz Pianka,
Krzysztof Wrocawski, a w latach dziewidziesitych te Jolanta Min-
90
dak, Magdalena Bogusawska; serbsko-chorwacki Halina Olszewska oraz
Svetlana Babi-Baraska, Jerzy Chmielewski, Jan Wierzbicki; soweski
Hanna Orzechowska, a pniej Joanna Pomorska. Pierwszy po wojnie
lektor zagraniczny pojawi si w 1955 r. (por. wyej).
Lektorat jzyka greckiego (dla bugarystw i serbokroatystw) prowadzili pracownicy Katedry Filologii Klasycznej, m.in. mgr K. Popawska,
mgr H. Warmt-Zuberek, podobnie jak uzupeniajcy lektorat aciny: mgr
K. Popawska, mgr H. Warmt-Zuberek, mgr J. Skowski, mgr S. Skaa,
mgr J. M. Warmt.
Lektorzy Studium Jzykw Obcych prowadzili lektoraty jzykw: rosyjskiego (obowizujcy na I i II roku studiw na wszystkich kierunkach
od pocztku lat pidziesitych) p. Radziwonowicz, in. A. Freimann,
mgr T. Cwejman, mgr D. Dworakowska, N. Kowalska, J. Waluk, mgr
D. Wasilewska-Karolak, M. Abramowicz-Wolska i in., jak rwnie jzykw zachodnioeuropejskich (na IV roku): niemieckiego (obowizywa na
slawistyce do lat siedemdziesitych) mgr Krzemiski, mgr Patyna, mgr
H. Radecki i in.; angielskiego mgr Z. Fabry, mgr Jan Bartkowski, mgr
J. Marcinkowska i in..
Na dodatkowym kierunku studiw filologia polska obowizujcym
od roku 1968, przedmioty jzykoznawcze (gramatyka opisowa i historyczna) prowadzone byy przez wasnych pracownikw, natomiast literaturoznawcze przez pracownikw Instytutu Literatury Polskiej, a wrd nich:
Mieczysawa Dbrowskiego, Michaa Kabat, J. Masowskiego, Cezarego
Rowiskiego, Zbigniewa Osiskiego (literatura polska; od roku 1973 wykady prowadzi prof. J. Magnuszewski). Zajcia z metodyki zapewniay
odpowiednie zakady metodyki: nauczania jzyka polskiego (prof. Jan
Tokarski i dr Maria Nagajowa) oraz literatury polskiej (dr G. Gradowska
i mgr W. Boski), a z pedagogiki Wydzia Pedagogii i Psychologii (dr
J. Pturzycki i mgr J. Banasiak).
Zajcia na dodatkowym kierunku rusycystycznym prowadzili m.in.:
mgr N. Kowalska, M. uksza i O. Piotrowska praktyczn nauk jzyka
rosyjskiego, mgr J. Wajszczuk i J. Tymoszuk gramatyk opisow jzyka rosyjskiego, mgr J. Skotnicka histori literatury rosyjskiej oraz dr
J. Lenarczyk histori literatury rosyjskiej i radzieckiej.
W programie byy take obowizkowe przedmioty ideologiczne (po
dwie godziny wykadw i wicze przez dwa semestry), np. w pierwszej poowie lat siedemdziesitych: podstawy nauk politycznych (J. Wasita, J. Szafraska-Saajczyk), gwne zagadnienia filozofii marksistowskiej i teorii rozwoju spoecznego (dr M. Siemek), podstawy socjologii
91
marksistowskiej (dr J. Buszkowski) i wybrane zagadnienia z ekonomii
politycznej (dr Jerzy Semkow), ktre zastpiy poprzednio wykadane
przedmioty: podstawy marksizmu-leninizmu (dwie godziny wykadw
adiunkt Targalski i zastpca profesora Owoc oraz dwie godziny wicze
mgr K. Kawecka, przez cztery semestry), a take materializm dialektyczny i historyczny (mgr Golichowski) oraz histori filozofii (prof. dr
T. Kroski).
Wychowanie fizyczne trwao dwa lata, a szkolenie obronne dla studentek rok. Mczyni zdolni do suby wojskowej mieli szkolenie wojskowe,
ktre odbywao si w jednym dniu w tygodniu od godz. 7.00 do 19.00
(poza pobraniem i zdaniem sprztu) przez siedem semestrw, po czwartym roku studiw obejmowao obz w jednostce wojskowej zakoczony
przysig, a po ukoczeniu studiw jeszcze roczn szko oficersk. Studentki oraz studentw niezdolnych do suby wojskowej obowizywao
szkolenie obronne. Przecienie programw i brak wystarczajcych pomieszcze powodoway, e zajcia na modszych latach trway od rana
do wieczora (z przerwami), a take w sobot do poudnia. Tak np. studenci slawistyki mieli na pierwszym roku 40 godzin zaj obowizkowych
tygodniowo, a od drugiego do czwartego 38 godzin.
Tradycj jeszcze przedwojenn byo, e wykady i wiczenia z gramatyki jzyka staro-cerkiewno-sowiaskiego na caym Wydziale prowadzili
slawici (pocztkowo prof. Soski i jego asystenci), co uzupeniao pensa
pracownikw slawistyki (kilkanacie grup wiczeniowych) i umoliwiao
zatrudnianie modszych pracownikw i doktorantw. Wykady dla nieslawistw odbyway si w budynku polonistyki, a pniej take w bocznej
sali Audytorium Maximum i w Sali lskiej (dla studentw zaocznych).
Po przeniesieniu Instytutu Rusycystyki (wraz z katedrami ukrainistyki i biaorusycystyki) na ul. Smyczkow instytut ten przesta korzysta
z zaj usugowych slawistw. W pierwszej poowie lat siedemdziesitych
zrezygnowali z nich take polonici.
92
Krzysztof Wrocawski
Instytut Filologii Sowiaskiej

w latach 1978-1992
Lata opisywane przeze mnie wyznaczone zostay czasem odnowienia
mojego zwizku z Instytutem Filologii Sowiaskiej (dalej: IFS), a take
dyrektorskiej odpowiedzialnoci za jego losy od kadencji rozpoczynajcej si od roku akademickiego 1978/19791 . Zapewne kto potrafiby
opisa te lata z wikszym dystansem i obiektywizmem, trudno dzi jednak o uczestnika i obserwatora, towarzyszcego stale Instytutowi przez
cay ten czas. Zakadam wic z gry, e moja relacja bdzie miaa charakter take wspomnieniowy, miejscami nawet osobisty. Moe to jednak
uczyni j ciekawsz. Opisywa za przyszo mi lata szczeglnie trudne,
z koniecznoci angaujce nas w problemy pozamerytoryczne nie tylko
naukowo-dydaktyczne.
Pod takim znakiem zacz si mj powrt do Instytutu Filologii Sowiaskiej po trzynastu latach od ukoczenia studiw (w roku 1965) i po
okresie pracy w Instytucie Jzyka i Kultury Polskiej dla Cudzoziemcw
Polonicum UW (a w cigu tego czasu take trzyletniej pracy na stanowisku lektora jzyka polskiego w Skopiu w latach 1967-1970).
W roku 1976 uzyskaem stopie doktora habilitowanego (w zakresie
literaturoznawstwa sowiaskiego) i powrt do dydaktyki slawistycznej
bardzo mnie pociga. Natomiast otrzymana pn wiosn 1978 roku od
dziekana Wydziau Rusycystyki, Slawistyki i Lingwistyki Stosowanej (dalej: WRSiLS) Alberta Bartoszewicza propozycja przejcia z Polonicum
na slawistyk z jednoczesnym objciem stanowiska dyrektora Instytutu
stanowczo przekraczaa moje oczekiwania i moj wczesn dojrzao do
przyjcia takiego wyzwania. Pamitaem dobrze czasy, kiedy na czele
wwczas jeszcze Katedry Filologii Sowiaskiej sta uczony jzykoznawca europejskiej klasy, jakim by profesor Zdzisaw Stieber, a po nim za
znany i wszechstronny literaturoznawca slawista Jzef Magnuszewski2 .
Objcie po tak znanych uczonych stanowiska dyrektorskiego byo dla
1
Do chwili obecnej jeszcze trzech innych, w latach 1984-1987, 2000-2002 i 2002-2005.
2
Kompetentny tak w zachodnich literaturach sowiaskich: czeskiej, sowackiej,
uyckiej, jak i w poudniowych: bugarskiej, serbskiej, chorwackiej. Wspominam to,
bo dzi o tak szerok kompetencj wrd slawistw bardzo trudno.
94
mnie docenta tu po habilitacji niespodziewanym wspiciem si na
pozycj nadto wysok, a wizao si z nadzorem dyrektorskim nad moimi
niedawnymi nauczycielami. Niemal wszyscy byli oni starsi ode mnie wiekiem, dowiadczeniem dydaktycznym i przerastali mnie wiedz, a jednak
zadania musiaem si podj ze wzgldu na szczeglne okolicznoci, jakie
mojej nominacji dyrektorskiej towarzyszyy.
W zespole Instytutu Filologii Sowiaskiej doszo do powanych konfliktw natury osobistej, w wyniku ktrych wieloletni dyrektor Jzef
Magnuszewski postanowi zrezygnowa z prowadzenia Instytutu i obj funkcj prodziekana Wydziau Rusycystyki, Slawistyki i Lingwistyki
Stosowanej (niefortunnego tworu, w ktrym IFS si znalaz w roku 1975).
Wspomniane konflikty narastay na rnych relacjach, pocigny za sob take odejcie Wodzimierza Pianki na Uniwersytet lski w roku
1976/1977 i podzia wewntrzny zespou, ktrego wikszo, po rezygnacji profesora Magnuszewskiego z funkcji dyrektora, opowiedziaa si
za objciem tego stanowiska przez Teres Dbek-Wirgow, docenta literaturoznawc, bugarystk. Nie byy to jednak czasy demokratycznych
wyborw, a nominacji odgrnych, za osoby popieranej przez wikszo
pracownikw nie widziay na stanowisku dyrektora ani wczesne wadze
Wydziau (dziekan Maria Jeowa, ktra z IFS przesza do Instytutu Rusycystyki), ani wadze rektorskie (rektor Zygmunt Rybicki), ani czynniki
partyjne, ktrych, eufemistycznie rzecz ujmujc, T. Dbek-Wirgowa nie
bya ulubienic. Inni pracownicy samodzielni (docenci) take nie wchodzili w gr albo z powodw charakterologicznych, albo innych. Szukano
kandydata polubownego i jako takiego wskaza mnie profesor Jzef Magnuszewski, a zaakceptoway nowo wybrane wadze Wydziau: dziekan
Albert Bartoszewicz, bya dziekan docent Maria Jeowa, ktra obja
w nowej kadencji wadz UW funkcj prorektora, i oczywicie sam rektor
Rybicki. Do partii nie naleaem, wic organa wadzy politycznej akceptowa musiay moj nominacj bez entuzjazmu. Natomiast o motywach,
jakimi kierowano si przy wyborze mojej osoby, zesp Instytutu nie mg
wiedzie, przyjmowa mnie raczej jako faworyta wadz, oddelegowanego
do przeprowadzenia stopniowej pacyfikacji niesfornego zespou.
Znalazem si midzy motem a kowadem, a jedynym yczliwym mi
doradc by profesor Jzef Magnuszewski. (Musiaem si tylko wystrzega, by nie odziedziczy rnych jego antypatii i uprzedze).
Dodatkowy a bardzo powany i aktualny problem stanowia przeprowadzka lub raczej zesanie Instytutu z centrum Warszawy, ze rodka
i z serca Uniwersytetu z ulicy Obonej 8 na ulic Szturmow (tzw. Su-
95
ewiec Przemysowy), czyli na wczesne obrzea stolicy. Pisze o tym take
Wodzimierz Pianka, dodam wic tylko, e przejmujc funkcj dyrektorsk od profesora Magnuszewskiego, pytaem go, czy widzi jakikolwiek
cie szansy, by przenosiny odwoa lub przynajmniej powstrzyma na
jaki czas. Mona byo bowiem przewidzie, jakie bd ich konsekwencje
dla slawistyki spowoduj jej marginalizacj, utrat kontaktu ze rodowiskiem humanistycznym, zamknicie w getcie filologii sowiaskich.
(W nowej lokalizacji mielimy ssiadowa z Wydziaem Pedagogicznym
oraz z nowym wwczas Wydziaem Zarzdzania by to pomys rektora
Rybickiego, traktowany w kuluarach Uniwersytetu z przeksem, jak si
okazao pniej niezupenie susznie studia na tym wydziale do chwili
obecnej ciesz si wielkim zainteresowaniem, a sam wydzia prosperuje
doskonale). Profesor Magnuszewski przekona mnie, e adne protesty
nie pomog, trzeba si pogodzi z podjt ju decyzj i przygotowywa
do przenosin. Sdz, e zmiana lokalizacji Instytutu wpyna take na
rezygnacj profesora Magnuszewskiego ze stanowiska dyrektora zawsze
skary si na swoje zdrowie i dugie dojazdy do Instytutu bardzo go
zniechcay do czstszych odwiedzin miejsca pracy.
Praktycznie cay semestr letni roku akademickiego 1978/79 zszed
nam na adaptacji do nowych warunkw na ul. Szturmowej. Wszyscy narzekali na odlegy dojazd, na odcicie od biblioteki i ksigozbioru (umieszczonego w odlegym budynku przy ul. Smyczkowej wraz z ksigozbiorem
wschodniosowiaskim), na boto wiosenne, w ktrym grzlimy midzy
przystankiem autobusu a ponurym (cho w barwie zielonej) gmachem
siedziby Instytutu po zaboconych butach rozpoznawani bylimy bezbdnie w czasie wizyt w Paacu Kazimierzowskim. Nikt nie cieszy si
z sal wykadowych i z gabinetw, ktre pod wzgldem rozmiarw i w ogle
komfortu przestrzennego nie miay adnego porwnania z ciasnot wskiego korytarza, dwiema maymi salkami i malutk czytelni ktrymi
dysponowa Instytut wczeniej przy ul. Obonej 8. Za to przy dojciu
od ul. Smyczkowej na Szturmow ryk krw pascych si za ogrodzonym
polem, pianie kogutw czy baanty pojawiajce si pod oknami Instytutu, stwarzay pozory wiejskiej sielskoci, ale uczelnianego nastroju nie
budoway. Nie poprawiay si take stosunki z wadzami Wydziau, ktre faworyzoway rusycystw take przy przyznawaniu poszczeglnych sal
czy przy wyposaaniu w meble.
Napicia wrd pracownikw IFS nadal trway. Dotyczyy one szczeglnie Zakadu Jugoslawistyki jego kierownika i niektrych pracownikw. Iskrzyo take poza tym Zakadem szczeglnie midzy dwiema
96
paniami docent (od jzykoznawstwa i od literatury) o bardzo silnych indywidualnociach. Do spi dochodzio take na posiedzeniach Rad Wydziau, co byo ze zoliw satysfakcj komentowane przez nieyczliwych
nam (a tacy przewaali) czonkw Rady wskazywano nas jako trudne
i skonfliktowane rodowisko, sprawiajce same kopoty. Spory wewntrzinstytutowe byy wykorzystywane przez wadze Wydziau do realizacji
planw pacyfikacji Instytutu. Jako przykad posuy moe procedura
nadania tytuu profesorskiego Teresie Dbek-Wirgowej w roku 1979 (pisz o tym niej).
Moja sytuacja, przy staej koniecznoci lawirowania midzy naciskami z gry, zmierzajcymi do usunicia z uczelni niektrych szczeglnie
niewygodnych pracownikw, a rwnie kopotliwymi naciskami rnych
orientacji w samym Instytucie, okazaa si bardzo uciliwa i nieatwa.
Byem przy tym take, zgodnie z wczenie stosowanymi rodkami zdobywania lojalnoci, mamiony propozycjami otrzymania talonu na samochd. Wprawdzie tylko na maego fiata, ale wwczas nawet on stanowiby
luksus dla nauczyciela akademickiego. Moj odporno na takie przynty
zwiksza jednak brak prawa jazdy. Wydaje mi si poza tym, e dziekan
do szybko zorientowa si, e nie moe liczy na moj dyspozycyjno.
Co wcale nie uatwiao mi kontaktw z kolegami, bo byli wrd nich tacy, ktrzy skonni byli posuy si mn bez wzgldu na konsekwencje,
na jakie mogem si narazi. Moje odejcie z Instytutu lub dymisja nie
wywoayby powszechnego zmartwienia.
Jedyn osob, ktra po wahaniach wyrazia zgod przyjcia funkcji
mojego zastpcy (do spraw studenckich i tylko na jeden rok), bya dr
Halina Kuligowska, pozostajca w przyjani z doc. T. Dbek-Wirgow.
Speniaa ona rol mediatora midzy dyrektorem a opozycj, jednoczenie bya gwarantem dla teje opozycji, e dyrekcja nie zaskoczy zespou
niekorzystnymi dla niego decyzjami. Po roku H. Kuligowska podtrzymaa ch rezygnacji (rola mediatora nie naleaa do atwych i naraaa
na pretensje z obu stron). Po powrocie z duszego pobytu za granic
(w Berlinie) zgodzia si podj t funkcj docent Henryka Czajka. Bya
moim lojalnym partnerem w kierowaniu Instytutem, a jako czonek partii
miaa lepsz pozycj w Wydziale (naleaa do wydziaowych wadz partyjnych), natomiast jako wyksztacona w Bugarii literaturoznawca-bugarystka reprezentowaa ona perspektyw badawcz odmienn od bardziej nowoczesnej T. Dbek-Wirgowej, co sprawiao, e w ich wzajemnych relacjach czsto dochodzio do spi. Do Instytutu przeszed take
z Instytutu Sowianoznawstwa PAN dr Kazimierz Feleszko, tu przed ha-
97
bilitacj. Byo to wzmocnienie kadry zespou reprezentantem modszego
pokolenia lingwistw, specjalizujcych si w jzykoznawstwie poudniowosowiaskim, osob o sporym ju autorytecie naukowym. Oczekiwane
od pewnego czasu doktoraty modszych pracownikw Instytutu cigle
pozostaway w fazie przygotowa. Przyjcie do IFS K. Feleszki okazao
si w niedugim czasie wanym atutem Instytutu. Z kolei bardzo wane
dla sprawnego funkcjonowania Instytutu okazao si przyjcie do obsugi
sekretariatu Sawomira Olszewskiego, ktrego pozbyto si z dziekanatu
WRSiLS. W naszym Instytucie pan Sawek poczu si doskonale i wietnie wkomponowa w cay zesp. By przy tym niezmiernie lubiany i powaany przez studentw.
Fot. 11: Kazimierz Feleszko ze studentkami. Od lewej: Elbieta Desperak, Lily

Weston, Maria Dec, Dorota Piekowska (Stpie), Jagna Komorowska, Anna
Bielska, Agnieszka Miernik, Barbara Wojciechowska, Wanda Dobrowolska (Kubicka), Iwona Cymerman (Mazur), Katarzyna Cymerman (Welman), Danuta
Tyszewska, Anna Zajc.
Rok akademicki 1980/1981 zapisa si jako czas wzmagajcych si

napi politycznych w kraju i na Uczelni, jako czas powstania Solidarnoci. Zorganizowanie zwizku zawodowego opozycyjnego wobec Zwiz-
98
ku Nauczycielstwa Polskiego, podporzdkowanego partii, byo wydarzeniem, ktre miao bardzo istotne nastpstwa take dla samego Instytutu. Pracownicy gremialnie przystpili do Solidarnoci 3 . Zmienio to
nasz pozycj nie tylko na Wydziale, lecz take na caym Uniwersytecie. Aktywno zwizkowa osb z Instytutu (m.in. T. Dbek-Wirgowej,
J. Rapackiej, J. Chmielewskiego, S. Olszewskiego) pocigna za sob
zainteresowanie naszymi sprawami w innych wydziaach filologicznych
i poza nimi. Take w samym WRSiLS nie bylimy ju izolowani. Znalelimy sojusznikw wrd hungarystw i niektrych wschodnich slawistw
sympatykw Solidarnoci. Wspomn tu nawiasem, e aktywno na
szerszym forum odwrcia rwnie w pewnym stopniu uwag od konfliktw wewntrzinstytutowych. Znalazem si po tej samej stronie, co
znakomita wikszo zespou, a to znacznie poprawio nasze kontakty.
Natomiast dziaalno merytoryczna, naukowo-dydaktyczna przesuna
si w tych czasach na dalszy plan. Na pierwszym miejscu znalaza si potrzeba wewntrznej demokratyzacji dziaania uczelni i naprawa bdw
organizacyjnych poczynionych przez wadze w cigu ostatnich lat.
Odbicie tych czasw w yciu IFS znalazo wyrazisty akcent ju w przebiegu pierwszego posiedzenia Rady Naukowej IFS, odbytego na pocztku
nowego roku akademickiego, 7 padziernika 1980 roku.
Miao ono miejsce po wydarzeniach w Gdasku i po podpisaniu Porozumie Sierpniowych. Na Uniwersytecie Warszawskim doszo do rezygnacji dotychczasowego rektora Z. Rybickiego (wygodnym pretekstem do
uzasadnienia rezygnacji i rejterady z uczelni bya nominacja ministerialna) i dokonano pierwszych demokratycznych wyborw rektora. (Kandydowali: ze strony partyjnej prawnik, profesor Zbigniew Resich; kandydaci Solidarnoci profesorowie historyk Henryk Samsonowicz oraz
filozof Klemens Szaniawski). Wybranym i po naszym nerwowym oczekiwaniu zatwierdzonym przez ministra Rektorem UW zosta profesor Henryk Samsonowicz. Doskonale pamitam napicie w dzie inauguracji roku
akademickiego. Kogo zobaczymy w gronostajach rektorskich? (Wydaje mi
si, e zatwierdzenie Rektora Samsonowicza nastpio w ostatniej chwili).
Wreszcie to on pojawi si w drzwiach Audytorium Maximum na kocu
3
Nie odnalazem w dokumentacji Instytutu dokumentw inaugurujcych dziaalno Solidarnoci na Wydziale Rusycystyki, Slawistyki i Lingwistyki Stosowanej, ale
jeli pami mnie nie myli, z Instytutu nie zgosili akcesu tylko Henryka Czajka
oraz Jzef Magnuszewski, niechtnie angaujcy si we wszelkie akcje o charakterze
politycznym.
99
orszaku czonkw Senatu, a towarzyszyo mu nasze wielkie wzruszenie
i rado. Po latach Alma Mater znowu decydowaa o swojej wadzy.
Wracam do posiedzenia Rady Instytutu z 7 padziernika 1980 r. Po
oficjalnej informacji o wyborze Rektora i jego zatwierdzeniu przez ministra przyjlimy uchwa, nawizujc do treci Uchway Senatu UW z 28
wrzenia 1980 r., w ktrej ustalono m.in. nowe, demokratyczne zasady
obierania wadz na UW. Zasady te skoniy mnie jako dyrektora IFS do
przedstawienia przygotowanego uprzednio pisma do Rektora. Zgaszaem
w nim ch rezygnacji ze stanowiska. Miao to umoliwi demokratyczny
wybr nowej dyrekcji. W wyniku gosowania (z jednym, moim, gosem
przeciwnym) rozwizanie takie nie zostao przyjte jako przedwczesne.
W dyskusji podjta zostaa te sprawa tzw. docentw marcowych, mianowanych po roku 1968 bez habilitacji, z nominacji, wedug zasug lub
lojalnoci politycznej. Wikszoci gosw Rada opowiedziaa si za traktowaniem ich jako pracownikw niesamodzielnych. Dyskutowano te na
temat integracji filologii i odtworzenia jednego Wydziau Filologicznego
wzgldnie Wydziau Filologii Sowiaskich (z lokalizacj w rdmieciu,
co zapobiegoby rozproszeniu pokrewnych specjalnoci). Ostatecznie Rada IFS wypowiedziaa si za projektem utworzenia jednego Wydziau
Filologicznego. W dyskusji nad programem studiw slawistycznych postulowano, by uczelnie o duym autorytecie takie jak UW miay
prawo do zatwierdzania wasnego programu. Pojawi si postulat lepszej
koordynacji slawistycznych prac naukowo-badawczych, prowadzonych na
Uniwersytecie i w Polskiej Akademii Nauk, oraz wsppracy dydaktycznej
obu rodowisk slawistycznych. Podjto take brzmicy obecnie bardzo
anachronicznie, stanowicy jednak signum temporis postulat prawa publikacji prac naukowych w czasopismach zagranicznych bez zgody wadz
uczelni. W uchwale umieszczono take uwagi krytyczne na temat budynkw przy ul. Szturmowej, ich niedostosowania do celw dydaktycznych
i nieodpowiedniego stanu technicznego. (Ostre uwagi krytyczne na temat higieny pracy i bezpieczestwa szczeglnie zagroenia poarowego
i obecnoci szkodliwego azbestu w cianach budynku, nieodpowiedniej
akustyki powtarzay si zreszt wielokrotnie od pocztku zasiedlenia
tych budynkw).
Kolejne posiedzenie Rady Naukowej Instytutu (7 stycznia 1981 roku)
byo powicone projektowi powoania przez wadze rektorskie komisji,
ktra zajaby si reform organizacji jednostek filologicznych na UW.
Przyjto uchwa, w ktrej Rada opowiadaa si za nastpujcymi rozwizaniami w przedstawionej kolejnoci: 1) utworzenie wsplnego Wydzia-
100
u Filologicznego, w ktrego skad jako odrbna jednostka wchodziby
IFS; 2) utworzenie Wydziau Filologii Sowiaskich cznie z polonistyk; 3) utworzenie Wydziau Polonistyki oraz Wydziau Filologii Obcych,
ogarniajcego wszystkie filologie obce. W uchwale protestowano take
przeciwko zachowaniu WRSiLS jako struktury niemerytorycznej4 .
Druga sprawa poruszana na tym posiedzeniu Rady miaa charakter
personalny i ogldana z perspektywy dwudziestu piciu lat moe by
ilustracj stosunkw panujcych na WRSiLS i przecigajcych si konfliktw w samym Instytucie Filologii Sowiaskiej. Chodzio o przebieg
procedury nadania tytuu profesorskiego T. Dbek-Wirgowej. Jej dorobek na pewno nie pozostawa w tyle za osigniciami rusycystw, ktrych wnioski o tytu profesora przechodziy w gosowaniu Rady Wydziau
gadko. Wniosek o nadanie tytuu T. Dbek-Wirgowej zosta jednak na
posiedzeniu Rady WRSiLS w grudniu 1980 roku odrzucony (gdy nie
uzyska poparcia dwch trzecich czonkw Rady). Cz czonkw Rady
Wydziau wyranie okazywaa z tego powodu satysfakcj, ale wywoao
to te pewn konsternacj wadz dziekaskich, ktre nie bardzo wiedziay, jak dalej w tej sytuacji postpi. (Wynik gosowania by take ciosem
w uznawany przez wikszo Rady Wydziau autorytet profesora Magnuszewskiego, lojalnego wobec dziekana, a popierajcego wniosek). Gosowanie umotywowane byo wzgldami politycznymi. Tworzono jednak
pozory dyskusji merytorycznej. Deprecjacji kandydatki do tytuu posuya podana przez dziekana jednostkowa opinia na jej temat, ktrej autor
zgosi zastrzeenia co do jej, jak si wyrazi, etyki zawodowej i nadmiernych wymaga dydaktycznych. Dziekan nie zareagowa na dania
uzasadnienia tych opinii, a nastpnie le zinterpretowa wynik gosowania, uznajc je za niewystarczajce do zatwierdzenia wniosku (wedug
starego brzmienia Ustawy). W dyskusji znaleli si jednak obrocy dziekana i jego pomyki. Caa sprawa niezgodna z procedur, nastpnie
poprawiona i powtrnie zatrzymana przez negatywny wynik gosowania
na posiedzeniu Senatu UW bya sygnaem dla Instytutu, by zrobi
wszystko co moliwe dla zmiany miejsca w strukturze, w ktrej IFS ma
nadal na uczelni funkcjonowa.
4
Naley tu doda, e podjte wwczas dyskusje co do naprawy bdnych rozstrzygni trwaj na Uniwersytecie Warszawskim do dzisiaj, a wic ju pene wierwiecze,
i nie day zadowalajcych rezultatw wskutek oporu i inercji rnych rodowisk. Stanowi ostrzeenie przed pochopnymi decyzjami, ktre pniej zmieni jest bardzo
trudno.
101
Posiedzenia Rady Naukowej IFS nastpoway w roku 1981 z nasilon
(jak nigdy wczeniej ani pniej) czstotliwoci, a gwnymi powodami do ich zwoywania byy rozwaania na temat struktury wydziaowej
jednostek filologicznych na UW i miejsca w niej Instytutu, dla ktrego
stawao si to spraw coraz bardziej palc. Dyskutowano te nad problemami kadrowymi. W tym czasie profesor H. Orzechowska zgosia ch
przejcia do Instytutu Rusycystyki (wraz z etatem). Byaby to znaczna
strata dla Instytutu odej miaa osoba z tytuem profesora (mielimy
tylko dwch profesorw tytularnych) i doskonay specjalista od historii jzykw poudniowosowiaskich. Trudno byo take zaakceptowa strat
etatu (czyli moliwoci zatrudnienia na miejsce osoby odchodzcej nowego pracownika naukowo-dydaktycznego). Jak wynika z dokumentacji
Rady Naukowej (w tym pisma do Rektora UW Henryka Samsonowicza
z 9 marca 1981 r.) ju wtedy relacja midzy pracownikami dydaktycznymi i liczb studentw slawistyki ukadaa si w naszym Instytucie bardzo
le w porwnaniu do innych filologii obcych (jeszcze gorzej byo tylko na
hungarystyce, ale tam studiowano tylko jeden jzyk, a u nas trzy na
czterech specjalnociach bohemistyce, bugarystyce oraz serbochorwatystyce obok jugoslawistyki). (Ta niekorzystna proporcja w relacji liczby
pracownikw naukowych i dydaktycznych wobec liczby studentw wwczas okoo 1:8, czyli 19 pracownikw na 144 studentw w roku 1980/1981
i dzi jest bolczk naszego Instytutu, a od tamtych czasw zwikszylimy liczb studentw ponaddwukrotnie). Decyzj profesora tytularnego
co do zmiany miejsca pracy w ramach uczelni trzeba byo przyj do
wiadomoci, ale z utrat etatu nie moglimy si pogodzi.
O narastajcych napiciach midzy tak zwanymi czynnikami politycznymi Uczelni a Instytutem wiadczya take rezygnacja profesora Semczuka (dyrektora Instytutu Rusycystyki) delegowanego przedstawiciela partii w naszej Radzie Naukowej. Towarzyszya temu uchwaa,
w myl ktrej w skad Rady mieli wchodzi wszyscy pracownicy Instytutu oraz studenci w takiej samej liczbie jak pracownicy niesamodzielni (jak
dzi sdz, bya to zbyt daleko posunita demokratyzacja). W zwizku
z zachowawcz postaw Rady WRSiLS uchwaa przypisywaa Radzie Instytutu take niektre prawa przysugujce radzie wydziau. Bya to ju
jawna secesja, wymagajca przy jej akceptacji w skali Uczelni nowych
rozwiza systemowych. Do Rektora Samsonowicza skierowane zostao
pismo, w ktrym negatywnie ocenialimy moliwoci funkcjonowania IFS
w dotychczasowej strukturze wydziaowej, odcicie jednostki od bibliote-
102
ki, lokalizacj IFS, utrudniajc normaln wspprac ze rodowiskiem
humanistycznym Uczelni i PAN.
Majowe posiedzenie Rady w 1981 r. odbyo si ju w poszerzonym
skadzie. Miao ono charakter podsumowujcy kadencj wadz Instytutu i dokonano na nim wyboru nowej dyrekcji. Niewtpliw satysfakcj
dla dyrektora, zaczynajcego wczeniej kadencj w atmosferze niechci
i oporu zespou, bya dobra ocena jego poczyna w tym trudnym czasie i zoona mu propozycja objcia tej funkcji take w kolejnej kadencji (wyraona w imieniu zespou przez doc. T. Dbek-Wirgow). Uwaga
krytyczna (prof. Magnuszewskiego) pod adresem minionych trzech lat
dotyczya jedynie saboci wewntrznego ycia naukowego. Spotkaa si
ona z polemik, tonujc t ocen. Nie zgodziem si na ponowny wybr i nowym dyrektorem zosta jzykoznawca, docent Cezar Piernikarski. Uzyska on znakomity wynik: 21 gosw za, 2 wstrzymujce si.
Tak powszechne poparcie kandydata wiadczy mogo, i dotychczasowe
spory wewntrzne w Instytucie stay si przeszoci. Nowo wybranego
dyrektora zobowizano do stara o przezwycienie pewnej izolacji naukowej, w jakiej znalaz si Instytut (co byo konsekwencj take jego
miejsca w strukturze wydziaw filologicznych oraz odlegej lokalizacji).
W roku 1981 nieustannie powracaa sprawa reorganizacji struktur filologicznych w UW. Jak oceniali reprezentanci IFS w komisji rektorskiej
powoanej w tej sprawie, Instytut nie mia wielu sprzymierzecw przy realizacji postulowanych zmian (istniay zasadnicze opory wobec tworzenia
jednego wsplnego Wydziau Filologicznego, czego byem zdecydowanym
zwolennikiem, opowiadano si raczej za zachowaniem status quo). Tylko
Katedrze Filologii Wgierskiej (niewielkiej rozmiarami) udao si szybko
znale azyl w Wydziale Neofilologicznym. Odejcie IFS z WRSiLS nadto
naruszaoby struktur tej niewielkiej jednostki wydziaowej i musiaoby
pocign za sob dalsze zmiany. W tej sytuacji Instytutowi grozio pozostanie w ramach dotychczasowego wydziau na kolejn trzyletni kadencj. Nasz formaln zgod na takie rozwizanie byby udzia w wyborach
wadz dziekaskich. Postanowilimy wstrzyma si od udziau w tych
wyborach i zwrci do wadz rektorskich ze stanowcz prob o znalezienie dla IFS innego miejsca w istniejcych strukturach. Jak si okazao
pniej, bya to decyzja podjta niemal w ostatniej chwili. Wydzia Neofilologii w tajnym gosowaniu odrzuci wniosek o przyjcie IFS. Druga
moliwo przygarnicie nas przez Wydzia Polonistyki bya nadal
rozpatrywana przez polonistw i pojawia si jedynie wstpna propozycja objcia nas opiek merytoryczn na jeden rok, czemu towarzyszy
103
miao nadanie Instytutowi statusu jednostki wydzielonej. Decyzj tak
Senat UW podj na posiedzeniu w dniu 24 czerwca 1981 r.
1 padziernika 1981 roku dziekan WRSiLS przekaza dziekanowi Wydziau Polonistyki teczki osobowe osiemnastu pracownikw naukowo-dydaktycznych i dydaktycznych (jednego profesora tytularnego, szeciu docentw, jednego doktora habilitowanego, dwch doktorw, piciu magistrw, trzech lektorw zagranicznych). Wraz z nimi odeszo z WRSiLS
dwoje pracownikw administracji (jedna osoba przebywajca od duszego czasu na urlopie bezpatnym) oraz dwoje pracownikw biblioteki
(cznie byy to 22 etaty).
Status IFS jako instytutu pozawydziaowego przewidywa opiek naukow Wydziau Polonistyki w sprawie przyznawania stopni naukowych,
reprezentowania IFS w Senacie przez dziekana Polonistyki (a w sprawach dotyczcych samego Instytutu przez dyrektora IFS). Nie zostaa
natomiast jasno rozstrzygnita sprawa rde finansowania i odpowiedzialnoci finansowej. Sprowadzi to miao na IFS nowe kopoty.
Fot. 12: Brama Uniwersytetu w czasie strajku studenckiego (29 listopada

10 grudnia 1981 roku).
Na przeomie listopada i grudnia 1981 roku studenci IFS (ok. 20 do

30 osb na czn liczb ok. 150) wzili udzia w strajku okupacyjnym na
Krakowskim Przedmieciu. Pocigno to za sob komplikacje przy orga-
104
nizowaniu zaj zastpczych a przecigno si do blisko dwu tygodni,
niemal do wprowadzenia stanu wojennego 13 grudnia by to zarazem
czas integracji studentw uczestniczcych (niezbyt pilnie zreszt, jeli
chodzi o tych bezporednio w strajku nie biorcych udziau) w zajciach
wszechnicy strajkowej. Wykady prowadzio na niej te kilku docentw
i wykadowcw z IFS.
Fot. 13: Cezar Piernikarski prowadzi wykad w czasie strajku w grudniu 1981 r.
Temat: Teoria znaku.
13 grudnia 1981 r. wprowadzony zosta stan wojenny i zawieszono zajcia na Uniwersytecie. Zakoczony szczliwie dwa dni wczeniej strajk
okupacyjny nie pocign za sob wkroczenia ZOMO na teren uczelni.
Pamitam natomiast, jak w niedzielne mrone przedpoudnie znalazem
si na Nowym wiecie i zauwayem grupki podejrzanych cywilw, ktrzy
105
na oczach patroli onierzy mazali t farb w bramach napisy: Miso
u kuaka. Powiao groz lat stalinowskich. Po drodze w stron Uniwersytetu, na Krakowskim Przedmieciu spotkaem docenta Stanisawa Frybesa, rozmawiajcego z Wiktorem Woroszylskim na temat zawieszonego Kongresu Intelektualistw, obradujcego poprzedniego dnia w Paacu
Kultury i Nauki. Woroszylski skierowa nas do kocioa akademickiego
w. Anny, gdzie zbierano podpisy pod protestem przeciw wprowadzeniu
stanu wojennego i zawieszeniu obrad Kongresu. Z kocioa w. Anny poszlimy na Uniwersytet. W Paacu Kazimierzowskim zebraa si niedua
grupa nauczycieli akademickich. Po pewnym czasie na schodach wiodcych do gabinetu rektora ukaza si Henryk Samsonowicz. Nie pamitam
ju, co do nas mwi, mam tylko nadal przed oczyma jego bia twarz
i rysujce si na niej wielkie napicie. Wyglda jak czowiek, ktremu
w kadej chwili grozi zawa. Wszyscy zastanawialimy si, co uda si nam
uratowa z ustpstw, do ktrych partia zostaa zmuszona wybuchem Solidarnoci.
Fot. 14: Duchowe powinowactwo z Solidarnoci. Absolwentka z roku 1977,

Jolanta Mindak (druga z lewej; wwczas w IS PAN, obecnie ISZiP UW)
i Lech Wasa jako rodzice chrzestni w czasie chrztu syna Grayny Kopiskiej
(pierwsza z prawej; magisterium 1971, wwczas IS PAN) i Andrzeja Celiskiego (drugi z prawej). Ani on, ani Lech Wasa (pierwszy z lewej) nie s
absolwentami Instytutu.
106
Planowane w styczniu 1982 r. posiedzenie Rady Naukowej Instytutu
nie odbyo si z powodu zawieszenia zaj na Uniwersytecie (po wprowadzeniu stanu wojennego zakazano wszelkich zgromadze). W tym szczeglnie trudnym okresie sprawowania opieki nad Instytutem, organizowania dyurw i innych czynnoci przez niemal sze tygodni od wprowadzenia stanu wojennego caa troska i odpowiedzialno spada na barki
zastpcy dyrektora, dr H. Kuligowskiej (ze wzgldu na nieobecno chorego dyrektora C. Piernikarskiego).
Upragnione wznowienie zaj dydaktycznych nastpio 8 lutego 1982
roku. Dla Instytutu Filologii Sowiaskiej, ktry uznany zosta przez
PZPR za gniazdo opozycji solidarnociowej, mogy nastpi czasy bardzo cikie. Na szczcie dziki wczeniejszej decyzji Senatu, w ktrej
waln zasug miaa dziekan Wydziau Polonistyki, docent Jadwiga Puzynina, nie bylimy ju pod bezporedni kuratel poprzedniego Wydziau. Co nie znaczyo przecie, e znalelimy si poza zasigiem powracajcej do wadzy partii i czynnikw specjalnych na Uczelni. Nie
pamitam ju dokadnej daty zapewne na wiosn 1982 roku zostalimy wezwani przed oblicze polonistycznej egzekutywy partyjnej reprezentowanej przez trzech adiunktw, dzi ju profesorw tytularnych.
Wezwano na dywanik trzy osoby: aktualnego dyrektora C. Piernikarskiego, poprzedniego dyrektora czyli mnie i, nie wiem ju dlaczego,
docenta K. Feleszk. Miaa to by spowied z naszych solidarnociowych
grzechw, wyznanie win i proba o rozgrzeszenie. Rozmowa chyba nie
przebiegaa po myli naszych adwersarzy. Pamitam z niej tylko, e sam
zwrciem naszym rozmwcom uwag, i jako jedyny chyba instytut na
UW w czasie triumfujcej Solidarnoci wybralimy demokratycznie naszym dyrektorem jednego z dwch tylko czonkw partii w Instytucie
docenta Piernikarskiego. Towarzysze adiunkci popatrzyli na siebie z ukosa
i stwierdzili: O tym to my jeszcze porozmawiamy pniej z towarzyszem
Piernikarskim.
Powrmy jednak do tego, co si dziao z IFS w roku 1982 i nastpnych latach. Na pierwszym posiedzeniu Rady Naukowej IFS w stanie wojennym (12 marca 1982 roku) szczeglne zainteresowanie budziy
informacje z Senatu UW (przekazywa je nam senator a zarazem czonek naszej Rady profesor Zdzisaw Libera) o powoaniu przez Rektora
komisji pracujcych nad ratowaniem dorobku odnowy, demokratyzacji
i samorzdnoci uczelni, wrd nich komisji ds. roli polskiej inteligencji
i uniwersytetu w jej ksztatowaniu (z socjologiem profesorem J. Szackim
i z udziaem Z. Libery). Interesowano si take losem internowanych pra-
107
cownikw i studentw UW mwiono wwczas o 23 osobach, nie byo
wrd nich nikogo zwizanego bezporednio z IFS.
Fot. 15: Instrukcja postpowania w czasie strajku po wydarzeniach bydgoskich,

marzec 1981 r.
108
Fot. 16: Podzia zada w czasie strajku 31 marca 1981 r.
109
Fot. 17: Sprawozdanie koa NSZZ Solidarno przy Wydziale RSiLS.
110
W sprawach dotyczcych Instytutu powrcia jeszcze raz kwestia
przejcia do Instytutu Rusycystyki profesor H. Orzechowskiej, a to
w zwizku z prob dziekana WRiLS o przekazanie przez IFS temu
Wydziaowi kartoteki zespou kategorii stopnia w jzykach sowiaskich.
Zarwno aktywny animator tego zespou, W. Pianka, jak i jego pierwszy i ostatni kierownik, H. Orzechowska byli ju poza Instytutem. Pozostali tylko szeregowi jego czonkowie (J. Chmielewski). Ze wzgldu na
potrzeb zagwarantowania penego dostpu do wspomnianej kartoteki
Rada Naukowa IFS postanowia w gosowaniu pozostawi j w Instytucie. Ostatecznie kartoteka zostaa jednak przekazana. Nie znam powodw
i okolicznoci tej decyzji i nie wiem, w jakim stopniu kartoteka bya pniej wykorzystywana naukowo. Obiecywany przez dziekana A. Bartoszewicza peny dostp do niej okaza si sowami bez pokrycia (niemoliwie
na przykad byo podjcie, projektowanej pod kierunkiem doc. C. Piernikarskiego w roku 1982, pracy magisterskiej na materiaach kartoteki).
Na miejsce H. Orzechowskiej do Instytutu przyszed z Instytutu Sowianoznawstwa PAN profesor zwyczajny Janusz Siatkowski, co znacznie
wzmocnio nasz pozycj na Wydziale Polonistyki.
W kwietniu 1982 r. Uniwersytet zbulwersowaa wiadomo o odwoaniu rektora Henryka Samsonowicza wraz z caym zespoem prorektorskim
(prof. prof. Fiszdonem, Kupiszewskim, Zakrzewskim). Na jego miejsce
mianowa minister oczywicie bez konsultacji ze rodowiskiem uczelnianym (pewnie uzgadnia to tylko z Komitetem Uczelnianym PZPR)
byego prorektora (przy zej pamici rektorze Rybickim) profesora
K. Dobrowolskiego, biologa. Ani nominacja w tym wanie momencie,
ani konfiguracja personalna przy penieniu poprzedniej funkcji nie wzbudzay do niego zaufania rodowiska. Protest przeciwko zmianom we wadzach Uczelni zosta sformuowany w wielu uchwaach Rad Wydziaw
i w Uchwale Senatu z 21 kwietnia 1982 r. Decyzja ministra bya jednak
nieodwoalna, Instytutowi pozostao wic tylko wysa kwiaty na rce
Rektora Henryka Samsonowicza z podzikowaniem za czas przywrcenia autentycznego ycia uniwersyteckiego 5 .
Na posiedzeniu Rady Instytutu 28 kwietnia 1982 r. dyrektor Piernikarski poinformowa, e decyzj ministerstwa IFS zosta wczony do
Wydziau Polonistyki, co wrd polonistw przyjto z konsternacj ja5
Jak si pniej okazao, rektor Dobrowolski robi jednak wszystko, co mg, eby
ochroni osoby naraone na represje i ratowa to, co byo moliwe do uratowania
w bardzo niesprzyjajcych dla niego warunkach, otoczony murem nieufnoci i niechci.
Pozostawi po sobie dobre wspomnienie.
111
ko decyzj odgrn, narzucon, niekonsultowan z Wydziaem le wic
odebran przez zwolennikw demokratycznych zmian. Taka reakcja na
pewno ucieszya przeciwnikw naszej obecnoci wrd polonistw. Przedstawiciele IFS w Radzie Wydziau musieli tumaczy si, e nie czynili
adnych krokw i nie wywierali na nikogo naciskw, by ministerstwo podjo tak decyzj. Tak wic status IFS przyjtego do Wydziau Polonistyki
tylko na rok i traktowanego jako jednostka pozawydziaowa szczliwie
dla nas (ze wzgldu na okolicznoci) zosta ustabilizowany i stalimy si
normaln czci tego Wydziau z wszystkimi prawami i obowizkami.
By to dla nas azyl i znaczna ulga ze wzgldu na realizowane ju plany odtworzenia slawistyki zachodniej i poudniowej jako przybudwki rusycystyki i innych filologii wschodniosowiaskich. Oparciem dla tych planw
bya obecno w WRSiLS profesor H. Orzechowskiej, dalsze przyjmowanie innych specjalistw od poudnia Sowiaszczyzny, tworzenie odpowiednich katedr i pracowni, obejmujcych zakresem zainteresowa take
nasz Sowiaszczyzn. Odczytywalimy to chyba niebezpodstawnie
e czekano tylko na sprzyjajce okolicznoci, by stworzy konkurencyjne
dla nas zespoy naukowo-dydaktyczne, po czym rozwiza IFS, przyjmujc spord naszych pracownikw na WRSiLS osoby najbardziej ulege
wobec wadz. Kolejnym krokiem w tym kierunku byo przejcie z IFS do
WRSiLS profesor Henryki Czajki, co nastpio z pocztkiem roku akademickiego 1982/1983 (po uzasadnieniu tej decyzji przez profesor H. Czajk
faktycznym konfliktem z prof. T. Dbek-Wirgow na tle wedug H. Czajki politycznym, natomiast wedug T. Dbek-Wirgowej zawodowym).
Nasze obawy potwierdzao wystpienie WRSiLS z wnioskiem o prowadzenie studiw o specjalnoci jzykoznawstwo sowiaskie, co spotkao
si z negatywn ocen Komitetu Jzykoznawstwa PAN6 .
Nowy rok akademicki 1982/1983 przebiega ju w warunkach znacznie wikszej stabilizacji, cho towarzyszya nam wci atmosfera przygnbienia i rozczarowania wywoanego stanem wojennym. Instytut skupi w swej pracy uwag na sprawach stanu kadry i programie studiw.
Programem zajmowaa si powoana w tym celu komisja i rzecz bya
ywo dyskutowana w zespole. Ocena z marca roku 1983 (przygotowana
dla wadz dziekaskich Wydziau Polonistyki) zwracaa uwag na niekorzystn relacj midzy liczb pracownikw naukowo-dydaktycznych i dydaktycznych (16 + 3 lektorw zagranicznych) a liczb studentw (120)
1 : 6,3 (rednio na filologiach obcych UW 1 : 4,5). Braki kadrowe In6
Por. uwaga w protokole RN IFS z 12 IV 1985 r. o pimie profesora M. Szymczaka

w imieniu tego Komitetu do Prorektora UW z roku 1985.
112
stytutu szacowano na dwch, a nawet trzech pracownikw. Postulowano
zacienienie wsppracy dydaktycznej, a take naukowej midzy polonistami i IFS. Kontynuowano coroczn rekrutacj na dwie specjalnoci,
a cznie Instytut prowadzi cztery specjalnoci: bugarsk, czesk, serbsko-chorwack oraz jugosowiask.
Fot. 18: Ignacy Doliski w rozmowie ze Sawomirem Olszewskim w czasie obchodw Dnia Republiki pod koniec lat osiemdziesitych.
Rok 1983 zapisa si te szczeglnym przebiegiem udziau polonistw

i slawistw w odbywajcym si co pi lat Midzynarodowym Kongresie
Slawistw. Tym razem mia si on odby w Kijowie. W ostatniej chwili,
w przeddzie wyjazdu, nasza delegacja zostaa zmniejszona o dwadziecia par osb. Oficjalnie wyjaniono, e przyczyn zmniejszenia liczby polskich uczestnikw kongresu (ktrych wystpienia by przewidziane
w programie) s problemy finansowe. Paszportw subowych, zdeponowanych zgodnie z wczesnymi zasadami w Uczelni, nie otrzymalimy.
Dziekan A. Bartoszewicz odczyta w przeddzie planowanego wyjazdu
do Kijowa na korytarzu na II pitrze Paacu Kazimierzowskiego list
wyrnionych. Szczeglnym zbiegiem okolicznoci ograniczenia te objy wycznie osoby zaangaowane w dziaalno Solidarnoci. (Dotkno to kilku profesorw z Instytutu Sowianoznawstwa PAN, a z UW
m.in. profesorw: R. Grzegorczykow, J. Puzynin, S. Kozaka, W. Cien-
113
kowskiego, z naszego Instytutu mnie. Inni nie zgosili udziau w Kongresie, a uczestniczyli w nim J. Magnuszewski i J. Siatkowski). Mwio si
w kuluarach o tym, e list osb niepodanych sporzdzaa ambasada
Zwizku Radzieckiego z bardzo czynnym udziaem niektrych zaufanych
polskich profesorw slawistw. Problemy finansowe, bdce jakoby przyczyn odmowy wyjazdu, byy jedynie pretekstem, bo w Kijowie znaleli
si ostatecznie modsi slawici z Polski, zaproszeni dodatkowo, ktrzy nie
wygaszali ani referatw, ani komunikatw.
W roku 1984 na jesieni rozpocza si kolejna kadencja wadz uniwersyteckich. Po trzech latach ponownie zostaem dyrektorem, a moim
zastpc dr hab. Joanna Rapacka. Z powodu niejasnego nadal statusu IFS w strukturze UW nie mona byo powoywa przewodniczcego
Rady Naukowej. Posiedzenia Rady prowadzi dyrektor. (Ostateczne zatwierdzenie skadu Rady Naukowej Instytutu przez Rad Wydziau Polonistyki nastpio dopiero w maju 1987 roku, a wic tu przed kocem
biecej kadencji). Jedynym czonkiem Rady spoza Instytutu bya delegowana przez uczelniany organ PZPR profesor Janina Kulczycka-Saloni.
Ta delegacja bya dla nas okolicznoci szczliw. Mielimy do czynienia
z profesorem polonist o duym autorytecie naukowym i dowiadczeniu
w yciu uniwersyteckim (J. Kulczycka-Saloni penia w przeszoci take
funkcj prorektora). Stwierdzi trzeba, e w trudnych nadal dla IFS czasach jej regularny udzia w posiedzeniach Rady by dla Instytutu bardzo
poyteczny i cenny. Odgrywaa wan rol porednika midzy slawistami
a polonistami.
Wanym dokonaniem w trakcie tej kadencji byo opracowanie nowego programu studiw slawistycznych (przez komisj pod kierunkiem
J. Rapackiej). Wanym jego elementem byo wprowadzenie obowizkowej (ale fakultatywnej) dodatkowej specjalnoci slawistycznej jako tak
zwanego kierunku B. Instytut zgosi take do wadz Uniwersytetu gotowo otwarcia podyplomowego studium slawistycznego Zachodnia i Poudniowa Sowiaszczyzna z programem przygotowanym pod kierunkiem T. Dbek-Wirgowej. Studium to nie zostao jednak ostatecznie uruchomione.
Wwczas te zacza si ukazywa seria wydawnicza Polono-Slavica
Varsoviensia. Jej inicjatorem by J. Magnuszewski. Miaa ona skupia
slawistw oraz polonistw, ktrzy wsplnie przygotowywali tomy literaturoznawcze i jzykoznawcze.
114
Projektowane obchody 70-lecia UW w roku 1985 stay si take powodem do omwienia na posiedzeniu Rady w dniu 12 kwietnia 1985 r.
oceny przeszoci polskiej slawistyki zwizanej z UW.
Dla literaturoznawstwa sowiaskiego zrobi to profesor J. Magnuszewski. Okreli aktualne zagroenia ahistoryzmem i potrzeb zachowania perspektywy historycznej w dydaktyce i w badaniach, bez odwracania si od starszych dziejw (w tym literatury krgu bizantyskiego),
zaleca niezaniedbywanie wieku XIX na rzecz preferowanego wieku XX
i wspczesnoci. Nie rezygnujc z zainteresowa zagadnieniami midzysowiaskich zwizkw w literaturze, wedug J. Magnuszewskiego, rozwija naleao raczej komparatystyk literack, zwraca wiksz uwag
na zaniedbane badania nad poezj i dramatem sowiaskim, a take nad
folklorem, tak wanym ze wzgldu na jego wkad (szczeglnie folkloru
poudniowosowiaskiego) do kultury europejskiej. Jako zadanie wane
dla dydaktyki wskazywa przygotowanie syntetycznych opracowa (polskich autorw) dziejw literatur sowiaskich (istniay wwczas tylko polskie podrczniki literatury czeskiej J. Magnuszewskiego oraz bugarskiej
T. Dbek-Wirgowej). Mona dzi stwierdzi, e sformuowane wwczas
uwagi i zalecenia zachoway w duym stopniu nadal aktualno, a stay
si bardziej jeszcze palce ze wzgldu na zmiany polityczne, jakie nastpiy w ostatnich latach, na moliwoci uwzgldnienia we waciwym stopniu i perspektywie dzie dawniej przemilczanych lub niedowartociowanych, a take literatury powstaej w nowych czasach i w nowych okolicznociach.
Profesor J. Siatkowski oceni przeszo, a przede wszystkim stan aktualny jzykoznawstwa sowiaskiego uprawianego w IFS. Pochwali fakt
uwzgldniania wszystkich praktycznie jzykw zachodnio- i poudniowosowiaskich (w niedostatecznym wwczas stopniu tylko soweskiego
i sowackiego), a take reprezentowania przez specjalistw tak jzykoznawstwa diachronicznego, jak i synchronicznego. Uzna natomiast za
niepokojcy brak nastpcw dla starszych ju profesorw doktorw
o bliskiej perspektywie uzyskania habilitacji, asystentw finalizujcych
doktorat.
Warto doda, e problemem dostrzeganym w IFS by przy wystarczajcej obsadzie kadrowej pracownikami samodzielnymi (8, a nawet 9)
widoczny brak proporcjonalnej liczby adiunktw ograniczenia dotykajce IFS utrudniay waciwy rozwj kadry redniej. (Liczba adiunktw
powinna by co najmniej rwna, a najlepiej dwukrotnie wysza od liczby
profesorw jako e kady onierz nosi buaw marszakowsk w ple-
115
caku, ale nie kady po ni signie). Brakowao nowych etatw, za obcieni dydaktyk adiunkci i asystenci wyduali okres przygotowywania
rozpraw habilitacyjnych i doktorskich. Konsekwencj ogranicze i bdw by pniejszy bardzo powany kryzys kadrowy w drugiej poowie
lat dziewidziesitych, kiedy doszo do szeregu nastpujcych po sobie
zgonw profesorw i pojawienia si dotkliwych luk kadrowych.
W padzierniku 1985 r. nadesza do Instytutu wiadomo, i wniosek
o tytu profesora dla T. Dbek-Wirgowej zosta bez wskazania wyranej
motywacji odrzucony przez Centraln Komisj Kwalifikacyjn do Spraw
Stopni i Tytuw Naukowych. Mona si byo tylko domyla, e decyzji tej brakowao uzasadnienia merytorycznego, miaa natomiast ukryte
motywacje polityczne. (IFS ponowi wniosek w roku 1988). Trudnoci
w Ministerstwie napotykaa te sprawa docentury dla dr hab. J. Rapackiej. Podtekst by podobny. Instytut by pomijany w takich gremiach slawistycznych, jak Rada Naukowa Instytutu Sowianoznawstwa PAN (do
udziau w tej Radzie zaproszeni byli slawici zwizani z Instytutem Rusycystyki UW) mimo naszych gestw majcych na celu nawizanie
wsppracy dydaktycznej i zaprosze pracownikw Instytutu Sowianoznawstwa do prowadzenia zaj w IFS. Take Ministerstwo nie zapraszao
profesorw z IFS do udziau w komisjach midzynarodowych, zajmujcych si studiami slawistycznymi (np. zabrako naszego przedstawiciela
w komisji wsplnej polsko-bugarskiej nasz Instytut prowadzi studia
bugarystyczne, a jednak UW reprezentowaa osoba zwizana z rusycystyk). Wszystko to wiadczyo, i wpywowe w nauce czynniki polityczne staray si marginalizowa rol IFS. Utrudniao to take nasz udzia
w tak zwanym Centralnym Programie Bada Podstawowych, nadzorowanym przez PAN.
Koczc kadencj dyrektorsk sugerowaem, by zmieni struktur istniejcych zakadw naukowych z narodowo-pastwowej na specjalistyczn, naukow jzykoznawcz i literaturoznawcz. Byby to powrt do
zapomnianych (i ukrytych za fasad istniejcych od roku 1982 zakadw
dydaktycznych) dwch zespow naukowo-badawczych literaturoznawczego i jzykoznawczego a w efekcie powizanie ich odpowiedzialnoci
take za tok i koncepcje dydaktyczne przedmiotw literaturoznawczych
i jzykoznawczych.
Wanie dyskusje programowe byy charakterystyczne dla koca kolejnej kadencji dyrektorem by wwczas K. Feleszko, a jego zastpc
J. Wierzbicki i przeomu lat dziewidziesitych na slawistyce warszawskiej. Przygotowywana i dyskutowana od pewnego czasu nowa ustawa
116
o szkolnictwie wyszym (ministrem by wwczas znany anglista, profesor Fisiak) budzia nadzieje na wiksz swobod w projektowaniu przez
uczelnie programu studiw. Zachcio to zesp IFS do przygotowania
projektu nowego programu studiw slawistycznych. Na wiosn roku 1990
przygotowaa je w dwu wariantach komisja programowa z J. Rapack na
czele. Daleko idce zmiany programowe w wersji bardziej rewolucyjnej
z du swobod wyboru przedmiotw i z pierwszym rokiem studiw
o charakterze propedeutycznym wzbudziy opory zwizane z obawami
przed ich negatywnymi skutkami dla Instytutu. Ostatecznie zaakceptowano po dyskusji (na posiedzeniu Rady Naukowej IFS 28 czerwca 1990 r.)
wariant bardziej zachowawczy, ktrego elementy (nowe przedmioty jak
Dzieje i kultura Sowian czy konwersatoria do wyboru) pozostay do dzisiaj staym i wyrniajcym elementem warszawskich studiw slawistycznych.
Przeduona o p roku kadencja wadz uczelni i IFS (wanie w zwizku z uchwalaniem nowej ustawy) skoczya si w styczniu 1991 roku.
W swoim sprawozdaniu dyrektor K. Feleszko podkrela due zmiany
kadrowe w trakcie kadencji oraz wane i oczekiwane od dawna awanse naukowe: uzyskanie w tym czasie tytuw przez T. Dbek-Wirgow
i C. Piernikarskiego, stanowiska docenta przez J. Rapack, zdobycie stopnia doktora przez H. Dalewsk-Gre (niestety, opucia ona pniej IFS)
oraz przez G. Szwat-Gyybow. Dwukrotnie w czasie tych lat wprowadzano zmiany programowe najpierw w formie korekt, nastpnie w postaci bardziej zasadniczych zmian. Nie doszo do postulowanej przeze
mnie zmiany struktury czterozakadowej na merytorycznie bardziej uzasadnion naukowo-dydaktyczn dwuzakadow. Podobnie nie przyniosy sukcesu nieustanne zabiegi IFS o zmian lokalizacji. Tymczasem na
Szturmowej coraz czstsze byway awarie sieci telefonicznej, a take wodocigowej i centralnego ogrzewania, co zmuszao do odwoywania zaj
dydaktycznych.
Natomiast w nowej sytuacji politycznej przeomu lat osiemdziesitych i dziewidziesitych, ktra miaa oczywisty wpyw na uzdrowienie
stosunkw w rodowiskach naukowych, pracownicy IFS znaleli uznanie
w slawistycznych gremiach wybieralnych w skali krajowej. W Komitecie
Sowianoznawstwa PAN znalazo si piciu przedstawicieli IFS, w Komitecie Jzykoznawstwa PAN dwch, w Radzie Naukowej Instytutu
Sowianoznawstwa PAN czterech. W nowej sytuacji pojawi si take
temat dyskusji o wsppracy naukowej i dydaktycznej IFS z filologiami wschodniosowiaskimi (zmniejszya si w nowych warunkach groba
117
dominacji rusycystyki), przy niezbdnoci merytorycznej wsppracy naukowo-dydaktycznej z polonistyk. (Argumentowano wysoki poziom
filologii rodzimej ma istotny wpyw na poziom filologii obcych). Brano take pod uwag potrzeb uruchomienia specjalnoci sowenistycznej
w IFS oraz potrzeb wprowadzenia lektoratu jzyka sowackiego (rzecz
okazaa jeszcze bardziej aktualna po podziale Czechosowacji i powstaniu
Republiki Sowacji).
Nowe wadze IFS dyrektorem zostaa J. Rapacka zmieniy struktur wewntrzn Instytutu, powoujc w miejsce dotychczas istniejcych
czterech zakadw dwa: Zakad Literatur Sowiaskich (pod kierownictwem J. Magnuszewskiego) oraz Zakad Jzykw Sowiaskich (pod
kierownictwem J. Siatkowskiego). Pojawiy si take projekty nawizania bliszej wsppracy naukowo-dydaktycznej z Katedr Batystyki, powsta przy Wydziale Polonistyki przez uruchomienie specjalizacji bato-sowiaskiej, a take podjcie podobnej wsppracy z Instytutem Sowianoznawstwa PAN i uruchomienie specjalizacji kulturoznawczej (w zakresie problemw narodowociowych i regionalnych). Projekty te jednak
nie wyszy poza opracowania wstpnego programu specjalizacji przez powoane w tym celu komisje. Przyniosy tylko czciowy efekt w postaci
zorganizowanego wsplnie przez IFS i Instytut Sowianoznawstwa PAN
rocznego cyklu wykadw na temat Problemy wsplnot etnicznych.
Zmiany programu studiw
Cech charakterystyczn studiw slawistycznych, zauwaaln z perspektywy minionych lat powojennych, byy szczeglnie czsto przeprowadzane zmiany programowe. Z jednej strony wiadczyy one o tym, e Katedra, a pniej Instytut staray si moliwie szybko reagowa na zmiany
polityczne na Sowiaszczynie zachodniej i poudniowej, z drugiej jednak strony zmiany te bardzo utrudniay stabilizacj w pracy dydaktycznej. Modyfikacje programu wynikay take ze zmieniajcych si zalece
ministerstwa odpowiedzialnego w danym czasie za szkolnictwo wysze.
Chocia wytyczne te dotyczyy wszystkich polskich slawistyk uniwersyteckich, to w porwnaniu na przykad z Krakowem slawistyka warszawska
bya bardziej skonna do zmian i innowacji.
Na przykad, w omawianym czasie sprawami programowymi zajmowaa si Rada Instytutu 14 marca 1979 r. przed planowanym spotkaniem
ministerialnym na ten temat. Postulowano m.in. zwikszenie iloci godzin
118
lektoratw, stosowanie nauczanych jzykw na innych ni lektoraty zajciach, rozszerzenie kursu gramatyki historycznej jzyka kierunkowego
(stay postulat ze strony czci jzykoznawcw).
Wprowadzane byy take eksperymenty, ktre nie zawsze okazyway
si udane. W roku 1969/1970 wprowadzono na przykad studia dwujzykowe lub wielojzykowe specjalno czesko-sowack oraz jugoslawistyk. O ile pierwsza z nich po paroletnim okresie eksperymentw oceniona zostaa krytycznie, to druga studia jugoslawistyczne spotkaa
si z duym zainteresowaniem zarwno ze wzgldu na rnorodno tych
studiw, jak i moliwoci znalezienia intratnej wwczas pracy w przedstawicielstwach firm jugosowiaskich (jzyk serbsko-chorwacki jako gwny
plus jzyki soweski i macedoski w wymiarze do wyboru czterech lub
dwch lat nauki, z odpowiednim zakresem wiedzy o kulturze i literaturze
obszaru tych jzykw).
Zmiany w programie wywoywane byy take rozszerzaniem lub ograniczaniem przez wadze ministerialne przedmiotw o charakterze spoeczno-ideologicznym. Na przykad w roku 1980, kiedy formalnie przedmiot
Podstawy marksistowskiej filozofii i teorii rozwoju spoecznego mona byo ju jawnie zastpi podstawow wiedz z zakresu historii filozofii lub
socjologii. Czste dyskusje toczyy si te wok potrzeby obowizkowej
nauki jzyka rosyjskiego, ktry studenci chcieli zamieni na jeden z jzykw zachodnich albo ograniczy liczb godzin lektoratu. Wzbudzao to
komentarze take pozamerytoryczne polityczne. Przedmiotem dyskusji
byy take wiczenia przekadowe, ich wymiar i miejsce w czasie studiw.
Byy take prby polonizacji studiw slawistycznych, wprowadzane
w celu poszerzenia rynku pracy dla absolwentw (lata osiemdziesite).
Napotykay one trudnoci, zwizane z lokalizacj Instytutu, odleg od
Krakowskiego Przedmiecia, gdzie odbyway si zajcia polonistyczne,
a take z obcieniem godzinowym, ktre okazywao si zbyt due dla slawistw. Natomiast studia jednokierunkowe uwaano za niewystarczajce
i szukano sposobw slawizacji studiw, to jest poszerzenia ich o wiedz
jzykow i kulturow z obszaru innych jzykw. W zwizku z potrzebami rynku pracy stwierdzano konieczno pooenia nacisku na wiedz
kulturoznawcz zamiast tradycyjnej filologicznej (ju w 1984 r.). Jako
problem pojawiay si take braki w wiedzy oglnej wrd studentw
(na przykad dotyczcej gwnych literatur europejskich). W kocu roku
1984 przygotowano projekt planu picioletnich studiw w IFS, dyskutowany na nastpnych posiedzeniach Rady Naukowej IFS (w roku 1985).
W tym czasie pojawio si zarzdzenie ministra bdce efektem narady
119
rzeczoznawcw na temat programu studiw filologicznych, w tym studiw
slawistycznych, m.in. z ograniczeniem limitu godzin na studiach 5-letnich
do 3500 godzin. Przygotowywany przez komisj programow IFS projekt
programu studiw musia to zarzdzenie uwzgldni.
Z perspektywy wielu lat dowiadcze w realizacji toku studiw slawistycznych mog stwierdzi, e powanym utrudnieniem w ich stabilizacji
i dziaaniu Instytutu w sferze dydaktycznej byy cige zmiany szczegowych wytycznych ministerstwa zamiast kontroli poziomu absolwentw
z pozostawieniem uczelniom prowadzcym studia praw do wyboru drg,
ktre maj doprowadzi do osignicia waciwego celu. Dzieje si tak
do tej pory, przy czym Ministerstwo Edukacji Narodowej na og nie
bierze pod uwag specyfiki studiw filologicznych rnego rodzaju, rwnajc wymagania wedug modelu studiw dla jzykw wielkich obszarw
i tradycji kulturowych angielskiego, niemieckiego, francuskiego.
Problemem programowym stale dyskutowanym w IFS bya sprawa
studiw slawistycznych, wychodzcych poza zakres jednego jzyka (tak
zwanego maego, bo takie byy u nas przedmiotem studiw), zapewnienie studentom w uczelni o takich tradycjach slawistycznych jak Uniwersytet Warszawski dostpu do jzykw rzadkich, takich jak: soweski, sowacki czy macedoski lub do unikalnych w praktyce dydaktycznej, jak jzyki uyckie. Zabiegalimy w naszym wczesnym programie
(co towarzyszyo nam take pniej), by studenci ju na niszych latach
mieli wybr przedmiotw wykadanych (wprowadzanie ju na roku drugim konwersatoriw do wyboru), a jednoczenie skanialimy ich, by nie
szli w czasie studiw jedn, wsk ciek jzykoznawcz lub literaturoznawcz (wprowadzalimy obowizkowe wybory konwersatoriw z obu
profilw)7 .
7
Narzucane nam w czasach naciskw politycznych przedmioty ideologiczne staralimy si zapenia treciami uzupeniajcymi wiedz o krajach poudniowo- i zachodniosowiaskich (np. tradycje lewicy spoecznej kraju jzyka kierunkowego. Por.
dyskusje programowe na posiedzeniu Rady z 14 lutego 1985 r.).
120
Fot. 19: Rok 1991. Czonkinie Koa Naukowego w czasie bada terenowych na
Bukowinie Karpackiej. Od lewej: Agnieszka Woroszczuk (giewicz), Joanna
Monika Maciejewska (Banaszczyk), Ciotka Walerka (nie naleaa do Koa),
Katarzyna Kaczmarczyk (Molas).
Fot. 20: Slawistyczne badania terenowe wymagaj wszechstronnej wiedzy. Jerzy Molas prbuje naprawi samochd marki iguli, ktrym miejscowa ludno
przewozia uczestnikw wyprawy na Bukowin Karpack (listopad 1991 r.).
Od Instytutu Filologii Sowiaskiej

do Instytutu Slawistyki Zachodniej
i Poudniowej
Ostatnich dwanacie lat funkcjonowania Instytutu upyno w warunkach wolnoci politycznej w kraju i stabilizacji organizacyjnej w obrbie Wydziau Polonistyki UW, co zaowocowao moliwoci skupienia si
na kwestiach wewntrzinstytutowych, merytorycznych i organizacyjnych.
Sowa-klucze charakteryzujce prowadzone w tych latach dyskusje i inicjowane zmiany to i n t e g r a c j a t e r y t o r i a l n a (czyli powrt z ulicy
Szturmowej na Suewcu na Krakowskie Przedmiecie), z m i a n y p r og r a m u s t u d i w oraz z m i a n a f o r m u y s t u d i w .
Kiedy sigam wstecz pamici, a opisywane lata to okres mego osobistego powrotu do rde, tj. ponownego, po blisko pitnastu latach
przerwy, sformalizowanego zwizku z Instytutem, tym razem ju nie jako
studentki, lecz wykadowcy, a wic gdy przebiegam w mylach minione lata, to temat upragnionego powrotu siedziby slawistyki na Krakowskie Przedmiecie jawi si jako stale obecny i w prywatnych rozmowach
studentw i pracownikw, i w wypowiedziach podczas posiedze Rady
Naukowej Instytutu, i w rnych zabiegach kolejnych dyrekcji.
Z pocztku wygldao to na marzenie, ktre trudno bdzie speni.
Iskierka nadziei bysna pod koniec 1993 roku, gdy zaczo si mwi
o przejmowaniu przez poszczeglne wydziay pomieszcze zwalnianych
przez przenoszc si do nowej siedziby Bibliotek Uniwersytetu; w szczeglnoci miao to dotyczy gwnego gmachu Biblioteki. Okazao si to
jednak przysowiowym dzieleniem skry na niedwiedziu. Kolejn szans, dyskutowan w 1997 roku, wydaway si plany (zreszt, z powodzeniem zrealizowane) przebudowy gmachu Polonistyki zagospodarowanie
poddasza pozwalao na urzdzenie sal dydaktycznych na trzecim pitrze,
gdzie miaoby si znale miejsce take dla slawistw. Ostatecznie jednak
i ten plan naszej przeprowadzki upad.
Poczucie niemonoci nie trwao na szczcie zbyt dugo, bo ju w nastpnym roku prof. Krzysztof Wrocawski, informujc Rad Naukow
Instytutu o dziaaniach Senackiej Komisji ds. Organizacji i Rozwoju
UW (ktrej by aktywnym czonkiem i gdzie lobbowa na nasz rzecz),
122
wspomnia o ewentualnej nowej moliwej lokalizacji w opuszczanym
przez BUW budynku konserwacji zbiorw, na tyach Audytorium Maximum. Tym razem nadzieje nie byy ponne. Przeom wiekw i tysicleci,
rok 2000, okaza si przeomowy i w naszej malekiej skali: na pocztku
roku oficjalnie przydzielono nam wspomnian lokalizacj, a latem odbya
si przeprowadzka. I chocia budynek wymaga adaptacji (na przykad
jedna z sal wykadowych miecia si w pomieszczeniu okafelkowanym
na ksztat wielkiej azienki, w wielu salkach i pokojach byy cakiem
niepotrzebne nam umywalki, nie mwic ju o samym rozplanowaniu
pomieszcze, sucych dotd zupenie innym ni nauczanie celom, urzdzeniu sanitariatw itd.), to nasza rado bya ogromna! Doktor Jerzy
Molas, penicy wwczas w zwizku z chorob profesora Kazimierza
Feleszki obowizki dyrektora Instytutu i prawdziwy czowiek-instytucja w zakresie wszystkich trudnych spraw zwizanych z przeprowadzk
i kolejnymi etapami adaptacji budynku (maa adaptacja towarzyszya
przeprowadzce, a ostateczna, na znacznie wiksz skal, zostaa przeprowadzona kolejnego lata), organizowa dla pracownikw wycieczki do
nowej siedziby, w trakcie wstpnych prac adaptacyjnych, objaniajc
wrd huku prac murarskich przyszy ksztat architektoniczny wntrza
budynku. A wic mielimy ju now siedzib nie tylko ponownie bylimy w gwnym kampusie uniwersyteckim, ale w dodatku w roli jedynego
gospodarza budynku, a nie lokatora kilku pokoikw, jak to byo kiedy
na ul. Obonej!
Ale te i liczebno Instytutu nie przypominaa teraz dawnej, choby
z czasu mych studiw w latach siedemdziesitych, gdy stan osobowy studentw i pracownikw nie przekracza zapewne cznie stu osb. Obecnie
jest nas ponad trzy razy wicej...
Rok 2001 przynis nie tylko ostateczn adaptacj budynku, ale i przeprowadzk pod nasz dach zbiorw bibliotecznych Instytutu Slawistyki
PAN, bodaj najwikszego polskiego ksigozbioru slawistycznego. Zwieczeniem stara o satysfakcjonujc nas siedzib staa si uroczysto
nadania najwikszej (dwudzielnej) sali wykadowej w naszym budynku
(nr 11 i 11a) imienia witych Cyryla i Metodego. 24 maja 2002 roku
gocilimy najwyszych polskich hierarchw Kocioa katolickiego i Cerkwi prawosawnej, ambasadorw krajw sowiaskich, a take wadze
Uczelni. I cho ostatnio coraz czciej narzekamy na ciasnot i brak dostatecznie duych sal wykadowych w naszym budynku, to jednak wci
jeszcze nie wyparowaa z nas duma i rado, e jestemy w sercu Uni-
123
wersytetu, e jestemy tu na swoim i e naszej siedziby nie musimy si
chyba wstydzi...
Starania o najlepsz nawet lokalizacj nie na wiele by si zday, gdyby zabrako woli modernizacji i doskonalenia merytorycznej oferty dla
studentw, prb lepszego dostosowania programu i organizacji studiw
do zmieniajcych si oczekiwa modziey, do nowych koncepcji organizacji studiw na europejskich uczelniach akademickich, do zmian politycznych i kulturowych zachodzcych w krajach zachodniej i poudniowej
Sowiaszczyzny, a take do nowych tendencji w dziedzinie zakrelania
tematw bada naukowych, obejmujcych slawistyk wraz z innymi dyscyplinami humanistycznymi.
Najwaniejsze paszczyzny zmian, wprowadzanych (nie bez potkni)
do studiw w naszym Instytucie, to:
stopniowe rozszerzanie formuy studiw trjstopniowych, zgodnie
z modelem: 3 lata studiw licencjackich (zawodowych) + 2 lata uzupeniajcych studiw magisterskich + 4 lata studiw doktoranckich (lub
2 lata studiw podyplomowych) i wprowadzanie patnych studiw wieczorowych na poszczeglnych poziomach;
stwarzanie studentom moliwoci indywidualnego ksztatowania planu studiw, poprzez wiksz swobod w doborze przedmiotw, take
z oferty innych ni slawistyka dyscyplin humanistycznych;
przechodzenie od wsko pojtych specjalizacji do bardziej zintegrowanych studiw slawistycznych;
ewolucja od tradycyjnych studiw filologicznych ku slawistyce kulturoznawczej (cho nadal skupionej w sposb szczeglny na jzyku i dziele
literackim jako dokumentach kultury);
wreszcie, dostosowanie oferty do procesw emancypacji jzykowej
i kulturowej poszczeglnych narodw sowiaskich, towarzyszcej zmianom politycznym (rozpadowi Czechosowacji, a zwaszcza Titowskiej
Jugosawii).
W cigu ostatnich dwu lat szczeglnie gorcy temat to przechodzenie do formuy slawistycznych studiw kulturoznawczych i zwizana
z tym w znacznym stopniu modyfikacja nazwy Instytutu.
Pomys zmiany nazwy Instytutu dojrzewa przynajmniej od piciu lat
i wiza si z atwo zauwaalnym, cho stopniowym, odchodzeniem od
profilu filologicznego. Najwczeniej dao si to zaobserwowa w tematyce
podejmowanych w Instytucie prac badawczych, pniej zaczo przenika
do programu studiw, z pocztku w ramach nieobowizkowych wykadw
monograficznych, a nastpnie take w zakresie przedmiotw kursowych.
124
Po dyskusjach, nasilonych zwaszcza w latach 2001-2002, zdecydowano
si ostatecznie (w roku 2003) na obecn nazw: Instytut Slawistyki Zachodniej i Poudniowej (nie: slawistyki w ogle ze wzgldu na organizacyjn odrbno filologii wschodniosowiaskich). Gwnym rzecznikiem
tej zmiany by dyrektor Instytutu, profesor Krzysztof Wrocawski.
Formalna zmiana profilu studiw, opracowanie i zatwierdzenie przez
wadze Uczelni nowego programu Dwustopniowych kulturoznawczych studiw slawistycznych to wydarzenie przeomu 2004 i 2005 roku pierwsi studenci, uczcy si wedug tego programu, rozpoczn studia jesieni obecnego (2005) roku. Tak wrd dojrzalszych pracownikw, jak
i wrd slawistycznej modziey (doktorantw) byli zarwno entuzjaci
nowej koncepcji, jak i jej krytycy (zwaszcza wrd jzykoznawcw, zatroskanych o losy ich dyscypliny w nowym ukadzie). Entuzjaci (przytaczajca wikszo literaturoznawcw i kulturoznawcw, z prof. Krzysztofem Wrocawskim i dr Grayn Szwat-Gyybow na czele, a wrd
jzykoznawcw zwaszcza dr Jerzy Molas i piszca te sowa) okazali si
bardziej zdeterminowani. Czy mieli racj pokae najblisza przyszo.
Minione lata to take czas wielkiej rotacji w zespole wsppracownikw Instytutu. I to zarwno tej pozytywnej, zwizanej z pozyskiwaniem
nowych wybitnych specjalistw (jak prof. Zdzisaw Darasz, sowenista i,
szerzej, poudniowy slawista wrd literaturoznawcw, czy prof. Zbigniew Gre, bohemista i lskoznawca, wrd jzykoznawcw, czy te
z zagranicznymi karierami naszych kolegw, np. bohemistka prof. Danuta Rytel-Kuc obecnie szefuje slawistyce w Lipsku), jak i bolesnej, spowodowanej mierci (czsto przedwczesn) tak wielu wybitnych reprezentantw warszawskiej slawistyki. Od poowy lat dziewidziesitych
w smug cienia wkraczali kolejno prof. Jzef Magnuszewski, doc. Wanda
Budziszewska, prof. Andrzej Drawicz, prof. Jan Wierzbicki, prof. Teresa Dbek-Wirgowa, prof. Andrzej Sieczkowski, pikna lektorka jzyka
serbskiego Svetlana Babi-Baraska, prof. Joanna Rapacka (jake ywo
uczestniczyaby w obecnej zmianie profilu Instytutu), wreszcie prof.
Kazimierz Feleszko. Tragiczna dugo tej listy wskazuje na ogrom strat
poniesionych przez nasze rodowisko w cigu ostatnich dziesiciu lat. Dla
mnie i mojej generacji to odejcie wikszoci osb z grona mych nauczycieli czasu studiw.
Lata dziewidziesite wizay si te ze znikniciem jednej z kategorii nauczycieli akademickich asystentw-magistrw. Na Wydziale Polonistyki zorganizowano studia doktoranckie spord ich absolwentw
125
rekrutuj si nasi najmodsi koledzy dr Magdalena Bogusawska, dr
Elbieta Kaczmarska i dr Patrycjusz Pajk.
Fot. 21: W chwili opracowywania tej ksiki Magdalena Bogusawska bya najmodszym doktorem w naszym Instytucie.
Mylc o zmianach w skadzie wsppracownikw Instytutu, nie sposb nie przywoa jeszcze jednego nazwiska po wielu latach pracy za
granic powrci do nas prof. Wodzimierz Pianka, w latach mych studiw czowiek-instytucja, reorganizator studiw poudniowoslawistycznych i wykadowca tak aktywny i tak wrd modziey popularny i lubiany, e wczeni studenci jugoslawistyki artowali, i studiuj piankologi.
I jeszcze jedno nazwisko nie do pominicia: dugoletnia szefowa sekretariatu i prawdziwa dusza Instytutu pani Ania Broszczak. Ile to razy
wielu z nas zginoby z kretesem w gszczu administracyjnych zawioci,
gdyby nie jej wietne rozeznanie i nieustajca dobra wola.
Kiedy wspomina si niedawn przeszo, z wielk si nasuwa si pytanie co dalej? Niech mi wolno bdzie na koniec zdradzi jedno osobiste
marzenie. Ot marzy mi si, by formua kulturoznawcza studiw nie tylko przycigaa wielu uzdolnionych studentw i stawiaa nowe pozytywne
wyzwania intelektualne przed caym naszym zespoem, ale te by sprzyjaa rozwojowi bakanistycznego wtku bada i nauczania, a w szczegl-
126
noci pozwolia wczy w obrb bada i dydaktyki tak wci egzotyczn
dla wielu albask tematyk kulturow i jzykow, bowiem losy Albaczykw na dobre i na ze sploty si z losami ich poudniowosowiaskich
ssiadw.
Fot. 22: Uroczysto otwarcia sali witych Cyryla i Metodego w nowej siedzibie Instytutu na Krakowskim Przedmieciu, 24 maja 2002 r. Od lewej:
dziekan Wydziau Polonistyki prof. Stanisaw Dubisz, rektor Uniwersytetu
Warszawskiego prof. Piotr Wgleski, dyrektor Instytutu prof. Krzysztof
Wrocawski.
127
Fot. 23: Uroczysto uwietnili sw obecnoci przedstawiciele wadz kocielnych, ambasad krajw sowiaskich oraz zaprzyjanieni z Instytutem profesorowie. W rodku w pierwszym rzdzie siedz: prymas Polski, kardyna Jzef
Glemp oraz zwierzchnik autokefalicznego Kocioa prawosawnego w Polsce,
arcybiskup Sawa.
128
Zdzisaw Kos
Dzieje ksigozbioru slawistycznego

Zesp zabytkowych zabudowa warszawskiej Alma Mater cechuje
klasyczna wrcz kompozycja, oparta na symetrii. Tworz j: pooony
centralnie Paac Kazimierzowski (dawna Villa Regia podmiejska rezydencja krla Jana Kazimierza z XVII w.) wraz ze stojc przed nim (ale
dopiero od roku 1894) Bibliotek Uniwersyteck oraz dwa symetrycznie wobec siebie usytuowane budynki, flankujce z obu stron obszerny
dziedziniec. Wzniesiono je jako skrzyda boczne Paacu z inicjatywy
samego Stanisawa Staszica, a wedle projektu znanego stoecznego architekta Jakuba Kubickiego. Ukoczone w 1814 r. stay si wkrtce czci
powoanego przez cara (i krla!) Aleksandra I Krlewskiego Warszawskiego Uniwersytetu. W jednym z nich mieci si Rektorat i std uywana do dzi nazwa: Gmach Porektorski. W nim wanie, sto lat pniej,
w 1915 r., znalazo sw siedzib (na czterdzieci pi lat!) Seminarium
Slawistyczne1 .
Gmach Porektorski (1915-1960)
Seminarium zajo niewielk cz drugiego pitra budynku. W kilku pokojach miecio si waciwie wszystko: po jednej stronie gabinet
kierujcego placwk prof. S. Soskiego, po drugiej niewielki przedsionek, sekretariat (gdzie swoje dyury odbywali te asystenci), a za nim
sala wykadowa, zwana te czytelni. To tutaj zaczto gromadzi zbiory biblioteczne, ktre dugo jeszcze miay poczeka na wasny magazyn
i etatowego bibliotekarza. Najwczeniejsze, okrge pieczcie z carskim
dwugowym orem pochodz z jeszcze wczeniejszego okresu oznaczone
nimi ksiki stanowiy wasno Cesarskiego Uniwersytetu. Nie oznacza
to oczywicie, e biblioteka zaistniaa jeszcze przed powstaniem Seminarium! Po prostu Seminarium przejo z Biblioteki Gwnej cz ksigozbioru slawistycznego (w tym liczne rossica). Rozrasta si on szybko
1
Na podstawie: T. S. Jaroszewski, Architektura Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1991.
130
na pewno nie bez ogromnego udziau tak wybitnego profesora-zaoyciela, jakim by prof. S. Soski. W okresie midzywojennym trafio
do Seminarium kilkaset pozycji z biblioteki Jana Baudouina de Courtenay do dzi zachowao si ok. 100 woluminw, spisanych z inicjatywy
prof. H. Orzechowskiej w 1978 r. Na wszystkich widnieje owalna piecz
szacownego waciciela, na niektrych rwnie jego podpis oraz obszerne nieraz notatki na marginesach. Wrd ksiek Baudouina znalazy
si bardzo cenne i unikatowe XIX-wieczne slavica, np. prawdziwe biae
kruki: F. Miklosicha Vergleichende Grammatik der slavischen Sprachen
(Wien 1852) oraz J. E. Purkyniego O korzyciach z oglnego wykorzystania aciskiego sposobu pisania... (Warszawa 1865). Cz wspaniaej
ksinicy Uczonego trafia do istniejcego w ramach Seminarium, bardzo prnie dziaajcego Koa Slawistw. Zachowa si inwentarz Koa
dzi szczeglnie zachwycaj piknie wykaligrafowane i staranne wpisy
z lat 1928-1939. W ksigozbiorze seminaryjnym zdominowanym wwczas przez pozycje jzykoznawcze, przede wszystkim zachodniosowiaskie (bohemistyczne i sorabistyczne) do obficie bya te reprezentowana batystyka (do dzi mona tu skorzysta m.in. z przedwojennego, kilkutomowego sownika jzyka otewskiego). Nie mogo tu rwnie zabrakn gramatyk oraz czytanek jzyka staro-cerkiewno-sowiaskiego prof.
Soski nalea przecie do najwybitniejszych jego znawcw. Stosunkowo
bogate byy te zbiory wschodniosowiaskie. To wanie ksiki rosyjskie
i ukraiskie przekazane w pniejszym okresie Bibliotece Rusycystyki
Seminarium odziedziczyo po carskiej uczelni. W tej rosyjskojzycznej
spucinie kryj si po dzi dzie prawdziwe rarytasy, np. dzieo synnego
niemieckiego jzykoznawcy Wilhelma von Humboldta wydane w tumaczeniu na rosyjski w Petersburgu w 1859 r., XIX-wieczne podrczniki do
nauki jzyka czeskiego, a take chrestomatie sowiaskie. W przedwojennych szafach bibliotecznych mona byo natrafi na niezwykle rzadkie
i cenne tomy, m.in. pisane acink wydawnictwa biaoruskie. Do rzadkoci w Polsce naleay te wwczas czytanki grnouyckie. Mona doda,
e w latach trzydziestych Seminarium regularnie otrzymywao z uyc
pras codzienn i naukow.
Okres II wojny wiatowej Gmach Porektorski przetrwa bez szwanku.
Graniczyo to niemal z cudem w totalnie przecie zniszczonej Warszawie.
Ksigozbir w znacznej mierze ocala dziki pracownikom Uniwersytetu,
ktrzy ukryli go w podziemiach Biblioteki Gwnej (liczc si z moliwoci spalenia budynku). Moe byli to m.in. uczestnicy Seminarium
Sowiaskiego, zorganizowanego w czasie okupacji na tajnym UW?
131
Fot. 24: Jedno z dzie nalecych kiedy do Jana Baudouina de Courtenay,

znajdujcych si obecnie w ksigozbiorze Instytutu.
132
W reaktywowanym wkrtce po zakoczeniu II wojny UW szybko te
zorganizowano pod kierunkiem prof. S. Soskiego w tym samym, co
przed wojn miejscu Seminarium Slawistyczne. Cay ksigozbir mieci si przede wszystkim w sali wykadowej, zwanej te czytelni (a take w przedsionku i w tzw. klitce). Tutaj w latach pidziesitych modzi absolwenci slawistyki asystenci oraz studenci starszych lat przystpili do gruntownego porzdkowania biblioteki. Przywieca im szczytny
cel: stworzenie katalogu oraz usystematyzowane ustawienie woluminw.
Wtedy wanie powsta specyficzny, mona by powiedzie autorski ukad
ksigozbioru, istniejcy przez kilkadziesit lat, a do koca wieku (bo do
przeprowadzki Biblioteki IFS ze Szturmowej na Krakowskie Przedmiecie i koniecznej wwczas cakowitej, wrcz rewolucyjnej zmiany systemu magazynowania woluminw)! Ksiki ustawiono wwczas wedug
klucza typowo filologicznego, czyli dzielc je na jzyki, w ich obrbie za
na literatur pikn, krytyk literack i jzykoznawstwo. Stworzono take
kilka szerszych pod wzgldem tematycznym dziaw, jak np. oglnosowiaski, lechicki oraz najpojemniejsze varia (w ich obrbie znalaza si
m.in. historia, sztuka i geografia poszczeglnych krajw sowiaskich).
Odzwierciedleniem tej systematyki stay si sygnatury dziaowe, opracowane zreszt bardzo starannie i logicznie. Ksiki umieszczono wic na
pkach tematycznie oraz opatrzono symbolem literowym i liczbowym
(np. Cz.I oznaczao czesk literatur pikn, Bg.II jzykoznawstwo bugarskie, a K.sch. krytyk literack serbsko-chorwack). O ile wczenie
zaprojektowany system wywouje obecnie umiech na twarzach niektrych bibliotekarzy (posugujcych si bardzo nowoczesn terminologi
i okreleniami z dziedziny informacji naukowej), to wwczas i przez
wiele lat spenia on wietnie swe zadanie. Warto zreszt zauway, e
obecnie nastpuje nawrt do podobnego ustawienia ksigozbioru, okrelanego nie bez pewnej dumy jako wolny dostp (np. BUW); czy
takiego wanie wolnego dostpu nie wprowadzili ju w latach pidziesitych twrcy wczesnego ukadu w Seminarium? Byli to pniejsi zasueni profesorowie warszawskiej slawistyki: Jan Wierzbicki i Wodzimierz
Pianka.
W tym samym czasie narodzi si take katalog Biblioteki. Zaczy go
tworzy mode asystentki panie Ewa Siatkowska i Hanna Orzechowska.
Nie dysponujc jeszcze wwczas maszyn do pisania, posugiway si pirami. Do tej pory mona zobaczy te pierwsze karty, pisane przewanie
zielonym atramentem i zdradzajce charakterem pisma swoje autorki.
Oprcz tzw. prac wewntrznych (bo tak si okrela wszelkie czynnoci
133
biblioteczne, majce na celu opracowanie ksiki) asystentki wypoyczay ksiki i udostpniay je na miejscu. Swj czas dzieliy wic nie
tylko midzy prac naukowo-dydaktyczn i biblioteczn musiay te bowiem odbywa dyury w sekretariacie (etat sekretarki udao si uzyska
pniej).
W roku 1953 kierownictwo Seminarium obj prof. Z. Stieber. Wkrtce, w tym samym roku, Seminarium przeksztacono w Katedr Filologii
Sowiaskiej. Biblioteka zyskaa zatem wysz rang, stajc si Bibliotek Katedry. Prof. Z. Stieber rozszerzy jej specjalizacj o bugarystyk
i serbokroatystyk, rozbudowujc rwnie kierunek historycznoliteracki
(do tej pory dominowao jak wspomniaem jzykoznawstwo). Znalazo
to oczywicie odzwierciedlenie w stopniowym poszerzaniu profilu gromadzonego ksigozbioru. Prof. Stieber podj te starania o uzyskanie etatu
bibliotekarza.
Stao si to moliwe w 1956 roku. Od tego momentu Biblioteka bya
ju wic w caym tego sowa znaczeniu profesjonalna:
z wasnymi inwentarzami;
katalogami alfabetycznym i dziaowym;
z ksigozbiorem ustawionym wedug okrelonego systemu,
no i wreszcie:
z zatrudnionym na etacie bibliotekarzem.
Tym pierwszym etatowym pracownikiem Biblioteki zostaa absolwentka filologii sowiaskiej w zakresie bohemistyki literackiej mgr Halina Kuligowska. Prowadzia Bibliotek do momentu, gdy w padzierniku
1968 r. przesza po uzyskaniu doktoratu do pracy dydaktyczno-naukowej.
Jej wkad w rozwj Biblioteki by bardzo istotny. Wida to choby po
starannie i fachowo prowadzonych inwentarzach. H. Kuligowska zakoczya katalogowanie caego ksigozbioru (do tej pory starsi pracownicy
wspominaj pani Halink, ktr wci byo wida pochylon pracowicie nad ksigami bibliotecznymi). Za jej rzdw w 1960 roku
przeprowadzono te pierwsze skontrum, czyli inwentaryzacj ksigozbioru. Liczy on wwczas ok. 6 000 woluminw.
Na Obonej (1960-1978)
Pierwsza w dziejach slawistyki warszawskiej przeprowadzka miaa
miejsce w roku 1960. Wwczas bya to zmiana na lepsze Katedra
otrzymaa bowiem znacznie wiksze od dotychczas zajmowanego lokum
przy pobliskiej ul. Obonej, w tzw. domu Tekli Rapackiej (stanowicym
134
wasno Zrzesze Kupieckich, od ktrych Uniwersytet budynek odnajmuje). Slawistyka zaja poow drugiego pitra (praw stron, podczas
gdy po lewej miecia si do roku 1969 filologia rosyjska). To ju byo
co! Slawici mieli do swej dyspozycji kilka gabinetw, salki wykadowe
i pomieszczenia zaadaptowane na bibliotek (pracowni, may magazyn
czasopism i mikroskopijn czytelni). Od 1967 roku kierownictwo Katedry obj prof. J. Magnuszewski (by nastpnie przez dugie lata a
do 1978 r. dyrektorem IFS), ktry intensywnie rozbudowywa slawistyk blisze mu kierunki historycznoliterackie, ale take jzykoznawstwo.
Rozbudowie tej sprzyjay szczeglnie liczne w latach szedziesitych dary zarwno ksiek, jak i periodykw. Napyway one bezporednio
z placwek naukowych wszystkich republik Jugosawii, a take Bugarii.
W duym stopniu byo to moliwe dziki prywatnym kontaktom pracownikw Instytutu z uczelniami krajw sowiaskich. Nieocenione rdo
nowych nabytkw z terenu Czechosowacji stanowi Czechosowacki Orodek Kultury i Informacji. Podobn rol odgrywa te Orodek Bugarski.
Co pewien czas rwnie ambasady poszczeglnych krajw sowiaskich
obdarowyway (i obdarowuj nadal) Bibliotek nowociami wydawniczymi w swoich jzykach. Ogromne znaczenie miao te w owych latach
Polonicum, stanowice gwne rdo wpywu czasopism sowiaskich
(w mniejszym stopniu take pozycji ksikowych).
Po odejciu H. Kuligowskiej (jesieni 1968 r.) ksigozbiorem slawistycznym opiekowaa si przez pewien czas mgr Ewa Hunca. Od 1969
roku prowadzenie Biblioteki obja na kilka lat (z przerwami) bugarystka, mgr Maria Winiewska-Kacprzak. Zaja si ona energicznie zinwentaryzowaniem i skatalogowaniem licznie zgromadzonych w owym czasie
darw. W 1974 r. po przejciu M. Winiewskiej-Kacprzak na roczny urlop macierzyski do Biblioteki przyjto absolwentk serbo-chorwatystyki, mgr Magorzat Arcichowsk. Przejciowo w ramach prac
zleconych zatrudnione byy rwnie mode slawistki: mgr Wanda Medyska, mgr Barbara Kryan oraz mgr Ewa Krzywicka. W roku 1976,
kiedy ostatecznie opucia Instytut M. Winiewska-Kacprzak, na etat bibliotekarza przyjto absolwentk polonistyki, mgr Janin Grk (majc
za sob kilkuletni sta pracy w dziale starodrukw Biblioteki Publicznej
m.st. Warszawy).
W latach siedemdziesitych coraz bardziej zacza si powiksza liczba studentw. Przybywao te w dalszym cigu ksiek i periodykw.
Napyway wci jeszcze liczne dary zwaszcza z Bugarii i Jugosawii.
Dokonywano zakupw na Midzynarodowych Targach Ksiki (przede
135
wszystkim ksiek jugosowiaskich wwczas z innej strefy walutowej). Ksiki czeskie i sowackie przekazywa w darze jak w latach
poprzednich Orodek Kultury Czechosowackiej. Prenumerata czasopism obejmowaa tytuy ze wszystkich krajw kierunkowych cznie
z uycami. Zbiory biblioteczne powikszay si zatem do intensywnie.
Stopniowo coraz bardziej odczuwalna staa si w Bibliotece IFS potrzeba
utworzenia drugiego etatu. Taki etat udao si zdoby dziki staraniom
prof. J. Magnuszewskiego w 1977 roku. Mgr J. Grka przyja do Biblioteki wieo upieczonego absolwenta slawistyki, Zdzisawa Kosa. Wkrtce
wyduony zosta czas pracy (zorganizowano dyury popoudniowe). Mimo niewielkiej powierzchni Czytelnia cieszya si znacznym powodzeniem
korzystano w niej ze sownikw, encyklopedii (m.in. ze wieo wwczas
wydanej, bardzo cennej Encyklopedii Jugosawii ), leksykonw, czasopism
oraz prac magisterskich. W malutkiej pracowni krlowao potne biurko, na ktrym obok pokanej maszyny do pisania ustawione byy
puda z kontami czytelnikw (tu odbyway si bowiem wypoyczenia);
oprcz tego pod cian stay jeszcze katalogi. W czasie przerw panowa
tu wic niezy harmider! Jednak atmosfera Obonej, z jej skrzypicymi podogami (zwaszcza w Bibliotece!), szklanymi szafami ustawionymi
w gabinetach i salkach wykadowych (nieraz trzeba byo przeszkodzi
w zajciach, by wej po potrzebn ksik) i zgranym zespoem przesza
do legendy.
Zesanie na Smyczkowej i Szturmowej (1978-2000)
Instytut od roku akademickiego 1976/77 stanowi organizacyjnie cz
Wydziau Rusycystyki, Slawistyki i Lingwistyki Stosowanej (obejmujcego rwnie hungarystyk), w zwizku z czym od pewnego czasu grozio
rwnie fizyczne poczenie z wydziaow macierz rusycystyk. Nastpio to mimo licznych protestw pracownikw i studentw (ktrych
delegacja udaa si do samego Komitetu Centralnego PZPR) na wiosn
1979 r. Przeprowadzka IFS dokonywaa si pod przymusem i stanowia
swoiste zesanie na wczesne peryferie Warszawy. Dodatkowym ciosem
stao si oddzielenie Biblioteki od Instytutu umieszczono j w budynku
przy ul. Smyczkowej 5/7 (dawna siedziba Instytutu Rusycystyki), sam
za Instytut zosta zlokalizowany w gmachu przy ul. Szturmowej 1. Ksigozbir wczono do struktur Biblioteki Wydziaowej. Miecia si ona
w odlegoci ok. 500 m od IFS, co zwaszcza w miesicach jesiennych
136
i zimowych przysparzao niemaych trudnoci komunikacyjnych (niejednokrotnie ciko byo pokona rozcigajce si na tamtym terenie bota, kluczc w dodatku midzy ogrodzeniami niekoczcych si budw!).
Ksigozbir rozmieszczono w trzech byych salach wykadowych (sprawiajcych zreszt raczej wraenie szkolnych klas) na I pitrze gmachu.
W dwch urzdzono magazyny (w mniejszej czasopism, w wikszej
ksiek), natomiast trzecia staa si pracowni biblioteczn (z dwoma stanowiskami pracy) oraz niewielk czytelni z ksigozbiorem podrcznym.
(Na tym samym pitrze ulokowano Bibliotek Katedry Filologii Wgierskiej, na parterze za miecia si znacznie wiksza Biblioteka Rusycystyki
wraz z obszern czytelni, ktra miaa peni funkcj wsplnej Czytelni
Wydziaowej). Stopniowo zacieniano wspprac wszystkich trzech jednostek wydziaowych, doprowadzajc do wsplnego udostpniania. Dalszej integracji przeszkodzi jednak rok 1980. W wyniku przemian politycznych w kraju doszo te do reorganizacji struktur uniwersyteckich.
IFS sta si znw jednostk Wydziau Polonistyki. Zatem Biblioteka odzyskaa samodzielno, pozostajc jednak w dotychczasowym miejscu.
Stan taki istnia a do roku 1992.
W okresie tym nastpoway czste zmiany etatowe w Bibliotece (nieprzerwanie na etacie pozostawa jedynie mgr Z. Kos). W 1980 r. odesza
niezwykle ceniona i lubiana przez pracownikw oraz studentw IFS mgr
J. Grka. Na przeomie lat 1980/81 pracowaa w Bibliotece mgr Boena Majorczyk (absolwentka filologii rosyjskiej), po jej przejciu do Biblioteki Instytutu Rusycystyki (w ramach istniejcej Biblioteki Wydziaowej) w 1981 r. prac podja absolwentka jugoslawistyki, mgr Marta
Osmlska. W krtkim czasie do 1983 r. zdoaa ona zinwentaryzowa
i skatalogowa wiele ksiek, szczeglnie poudniowosowiaskich. Po roku 1983 pracowali kolejno: w latach 1983-1984 mgr Lilianna Mieszczaska
(absolwentka IFS), w latach 1984-1985 mgr Barbara Kuc (absolwentka
slawistyki krakowskiej) oraz w okresie 1985-1986 do efemerycznie
mgr Krzysztof Szurmak (absolwent polonistyki). W roku 1987 przyjto
do pracy w Bibliotece IFS mgr Katarzyn Bochenek, absolwentk macierzystej slawistyki (ukoczya kierunek czesko-sowacki w 1978) oraz
podyplomowych studiw bibliotekoznawczych. Zaja si ona intensywnie przede wszystkim porzdkowaniem i opracowaniem zbioru czasopism
Biblioteki IFS.
W okresie Smyczkowej (1979-1992) ksigozbir powiksza si do
znacznie, cho niestety raczej chaotycznie. Trudnoci finansowe i organizacyjne spowodoway, i gromadzenie opierao si przede wszystkim
137
na ofiarodawcach. W latach osiemdziesitych liczne dary przekazywaa
zwaszcza strona bugarska. Niestety najwiksz ich cz stanowia literatura polityczna (np. dziea iwkowa lub obszerne tomy zawierajce
bugarskie pogldy na temat Macedonii). Mniej licznie napyway dary
z Czechosowacji, nie mwic ju o Jugosawii. Ksigozbir IFS by regularnie zasilany przez dublety ofiarowywane przez Bibliotek Instytutu
Sowianoznawstwa PAN (obecnie Biblioteka Instytutu Slawistyki PAN),
a take osoby prywatne, m.in. tumacza i poet Jerzego Pleniarowicza,
znanego sorabist Witolda Kochaskiego, a take wybitnego tumacza
literatury czeskiej Andrzeja Czcibora-Piotrowskiego (przekazane przez
dr Rom Piotrowsk). Wrd ofiarodawcw znalazy si rwnie stoeczne wydawnictwa Czytelnik (liczne przekady z literatur sowiaskich)
oraz PIW (pozycje z literatury czeskiej). Kryzys w pastwie powodowa
te drastyczne ograniczenie rodkw budetowych Instytutu. Wspomniane wyej dary stanowiy wic gwne rdo wpywu ksiek i czasopism.
W najtrudniejszych latach, tj. 1979-1983, zakupy ograniczay si niemal
wycznie do wydawnictw polskich.
W roku 1992 nastpia kolejna przeprowadzka do budynku przy
ul. Szturmowej 1. Biblioteka powrcia zatem po 13 latach! na ono
Instytutu. Instytut za od kilkunastu lat nalea ju do Wydziau Polonistyki (jednak ze wzgldu na trudnoci lokalowe mia jeszcze przez
niemal 10 kolejnych lat oczekiwa na przeniesienie na teren Krakowskiego Przedmiecia). Mimo e budynek pozostawia wiele do yczenia (jego
gwny mankament polega na obecnoci azbestu w cianach), zapewnia on w miar du powierzchni. Biblioteka miaa do obszerny magazyn w suterenie oraz wasn, wcale niema czytelni. W magazynie
urzdzono te wypoyczalni. Czytelnia bez trudu pomiecia cay ksigozbir podrczny. Dysponowaa a dwudziestoma miejscami. Odrbny
pokj peni funkcj pracowni bibliotecznej.
W 1993 roku, po kilkudziesiciu latach, zostao przeprowadzone skontrum, obejmujce cao ksigozbioru. Gruntowny przegld zasobw Biblioteki sta si te inspiracj do zaplanowania kolejnych selekcji, w wyniku ktrych usunito wiele wydawnictw przestarzaych (np. podrcznikw
jzykowych z lat pidziesitych) lub zbdnych (np. pozycji z literatury
politycznej).
W kocu lat dziewidziesitych zainicjowano komputeryzacj ksigozbioru. Zakupiony przez Wydzia Polonistyki program MAK zosta zainstalowany w 1997 r. rwnie na slawistyce. Pocztki nie byy atwe do
roku 2000 udao si stworzy zaledwie ok. 1000 rekordw ksikowych.
138
Due zasugi w pracy nad katalogiem elektronicznym pooya p. Iwona
Godzikowska (magistrantka sowenistyki), ktr przyjto na etat zwolniony przez dugoletni kustosz, mgr K. Bochenek (przesza na rent
w 1999 r.).
Okres Szturmowej, zwaszcza lata dziewidziesite, charakteryzowa si wrcz gwatownym powikszaniem zasobw bibliotecznych. Pojawiy si nowe moliwoci zakupu ksiek zagranicznych. Sprzyjaa temu
rwnie poprawa sytuacji finansowej na UW. Biblioteka IFS wzbogacia
si o najnowsze pozycje, wydawane w Chorwacji i w Czechach. Zaczy te napywa dary z wczesnej nowej Jugosawii (szczeglnie liczne
z Biblioteki Narodowej Serbii) i z innych krajw sowiaskich. Ksigozbir powiksza si take w inny sposb, zwizany niestety z tragicznymi wydarzeniami. W latach dziewidziesitych odeszo wielu profesorw
i pracownikw naukowych IFS. Biblioteka przyja zbiory ksiek wikszoci Zmarych. Byy to (w kolejnoci chronologicznej):
ksigozbir przekazany w roku 1993 przez dugoletniego (jeszcze
sprzed II wojny) pracownika naukowego IFS, prof. dr Andrzeja Sieczkowskiego (zmarego w roku 1998); znajdoway si w nim liczne pozycje bohemistyczne i sowacystyczne, gwnie jzykoznawcze, ale take
z dziedziny beletrystyki czeskiej i sowackiej (za biae kruki mona
uzna np. wydan w 1839 r. V. Hanki Mluwnice polskho gazyka podle
Dobrowskho);
ksigozbir wieloletniego dyrektora Instytutu, wybitnego znawcy literatur czeskiej i sowackiej, a take folkloru sowiaskiego, zmarego
w 1994 roku prof. Jzefa Magnuszewskiego; w ksigozbiorze tym dominowaa literatura czeska i sowacka (teksty literackie i krytyka), a take
unikatowe pozycje z folkloru sowiaskiego;
ksigozbir zmarej w 1995 roku nauczycielki wielu pokole slawistw,
doc. dr hab. Wandy Budziszewskiej wchodziy we przede wszystkim
pozycje z dziedziny jzykoznawstwa poudniowosowiaskiego, ale take z zakresu folklorystyki sowiaskiej, bakanistyki, jzykoznawstwa
oglnego oraz religioznawstwa;
ksigozbir zmarej w roku 1999 prof. dr hab. Teresy Dbek-Wirgowej, jednej z najwybitniejszych w Polsce znawczy literatury bugarskiej; obejmowa on liczne pozycje z literatury bugarskiej (w tym
wiele wydanych przed II wojn), ksiki z dziedziny krytyki literackiej
polskiej i obcej, a take z zakresu filozofii, historii i etnografii.
139
Mniejsze ksigozbiory przekazay w pierwszej poowie lat dziewidziesitych znane tumaczki literatur Jugosawii: Maria Krukowska (liczne pozycje ze wspczesnej literatury chorwackiej i serbskiej) oraz Krystyna Bk (przede wszystkim beletrystyka z wczesnej Jugosawii). Wiele
cennych woluminw z zakresu literatury, jzyka, sztuki i historii Jugosawii ofiarowaa w 1999 mgr Halina Olszewska, emerytowany wieloletni
wykadowca w IFS (zmara w 2000 r.).
Powrt do kampusu (2000)
Dugo czekao si na t chwil! Wreszcie nadesza: po 22 latach, w czasie wakacji roku 2000, slawistyka powrcia tam, gdzie byo jej miejsce
na Krakowskie Przedmiecie. Marzenia speniy si dziki dwm czynnikom: dugotrwaym zabiegom o uzyskanie lokalizacji w tzw. kampusie
oraz dziki szczliwemu zbiegowi okolicznoci. Starania trway od roku 1980, szczeglnie intensywne stay si za kadencji dyrektorskiej prof.
K. Wrocawskiego wytrwaego ordownika tej sprawy; sprzyjajce okolicznoci stanowio natomiast przeniesienie BUW-u do nowej siedziby. Instytut zaj budynek, w ktrym poprzednio mieci si dzia konserwacji
zbiorw centralnej biblioteki uniwersyteckiej. Ksigozbir IFS zaj obszerne podziemia budynku. Zostay tam zainstalowane nowoczesne regay
przesuwne, ktre bez trudu pomieciy zbiory magazynowane uprzednio
na wikszej powierzchni. Wizao si to z rewolucyjn zmian ustawienia
ksiek dotychczasowy ukad dziaowy zosta zastpiony przez nowy
system magazynowania zbiorw: ustawiono je wedug formatw, dziki
czemu regay zostay znacznie racjonalniej i lepiej wykorzystane. Projektodawc tego ukadu bibliotecznego by wicedyrektor IFS, dr Jerzy Molas. W pierwszym roku pobytu w nowej siedzibie czytelnia i pracownia
biblioteczna zlokalizowane byy tymczasowo w jednej z sal na parterze.
Ju po przeniesieniu na teren Krakowskiego Przedmiecia z grona
pracownikw Instytutu odeszo dwoje profesorw:
w roku 2000 prof. dr hab. Joanna Rapacka wybitna znawczyni literatury chorwackiej oraz serbskiej, penica te przez kilka lat obowizki
dyrektora i wicedyrektora IFS; w ksigozbiorze, ktrego niema cz
(zgodnie z wol Zmarej) spadkobiercy przekazali Bibliotece IFS, przewaay pozycje z zakresu literatury chorwackiej i serbskiej wiele z nich
to prawdziwe rarytasy (np. przedwojenne wydanie Osmana Gundulicia, sownik pisarzy Jugosawii, a take kilkutomowa historia teatru
chorwackiego);
140
w roku 2001 prof. dr hab. Kazimierzo Feleszko wybitny slawista-jzykoznawca, specjalizujcy si w jzykach poudniowosowiaskich oraz
bakanistyce; Biblioteka IFS przeja cz Jego ksigozbioru przede
wszystkim pozycje z jzykoznawstwa sowiaskiego (m.in. niezwykle
cenny, kilkutomowy sownik etymologiczny jzyka serbsko-chorwackiego P. Skoka) oraz bakanistyki.
W 2001 r. przeprowadzony zosta z inicjatywy Dyrekcji IFS przy
szczeglnym udziale dr. J. Molasa generalny remont budynku. W efekcie na I pitrze urzdzono stosunkowo obszern czytelni studenck, tzw.
czytelni profesorsk oraz niedu pracowni biblioteczn. W tym samym roku 2001 do budynku IFS wprowadzia si biblioteka siostrzanego Instytutu Slawistyki PAN. Niemal czterokrotnie wikszy ksigozbir zmieci si w suterenie dziki zastosowaniu wspomnianych regaw przesuwnych. Nawizana zostaa wsppraca midzy obiema bibliotekami slawistycznymi. Stopniowo zacza si ona zacienia w ramach
wsplnego udostpniania. Obecnie (rok 2005) pracownicy obu instytucji
maj wsplne, wymienne dyury w czytelni studenckiej. Wsplne jest
rwnie wypoyczanie ksiek pracownikom naukowym IS PAN i ISZiP.
W obu bibliotekach ciesz si oni jako uytkownicy tymi samymi prawami
(i przywilejami!), tzn. mog wypoycza t sam liczb ksiek i czasopism. Studenci korzystaj z ksigozbioru PAN na miejscu (czyli w czytelni studenckiej). Sfederowane biblioteki tworz najwiksz w kraju
i jedn z wikszych w Europie ksinic gromadzcych szeroko pojt literatur slawistyczn. Licz one cznie ponad 150 000 woluminw.
Komputeryzacja jest zwaszcza od roku 2001 spraw priorytetow. Dyrekcja wyasygnowaa dodatkowe fundusze (cznie z rodkami na
prace zlecone) na moliwie najszybsze elektroniczne opracowanie caego ksigozbioru. Regularnie i systematycznie wprowadza si do katalogu
komputerowego nowe wpywy; dokonuje si take retrokonwersji (polegajcej na wprowadzeniu do katalogu komputerowego tzw. starego zasobu).
Na pocztku roku 2005 katalogowanie elektroniczne objo ok. 22 tys.
woluminw, co stanowi ok. 70% caoci ksigozbioru ISZiP. Mona powiedzie, e komputeryzacja wesza ju obecnie w bardzo zaawansowany
etap i realne staje si jej sfinalizowanie do koca roku 2005. Planuje si
te wprowadzenie systemu kodw paskowych, co umoliwi uruchomienie
elektronicznej wypoyczalni zbiorw.
Rozwj elektroniczny musi oczywicie i w parze z rozwojem fizycznym, czyli dalszym gromadzeniem nowych ksiek i czasopism. Jeli
chodzi o wydawnictwa cige (czyli periodyczne), ich napyw zosta ogra-
141
niczony po nawizaniu wsppracy z Bibliotek Instytutu Slawistyki PAN
(dysponuje ona ogromnym zbiorem czasopimienniczym). Natomiast nadal powiksza si dzia drukw zwartych ISZiP zarwno poprzez zakupy
zagraniczne i krajowe, jak te wci napywajce dary. Tak jak w cigu
caej, nakrelonej tu szkicowo, historii biblioteki slawistycznej, tak i obecnie wanie dary stanowi gwne rdo wpywu ksiek. Ofiarodawcami s ambasady (zwaszcza Chorwacji, Czech i Sowacji), biblioteki (np.
wspomniana wyej Narodowa Biblioteka Serbii), a take placwki naukowe (Macedonii i Bugarii). Jednym z najwikszych darw przyjtych
w ostatnich latach (w 2003 r.) by ksigozbir prywatny byego dyplomaty (w Jugosawii), dziennikarza i wielkiego erudyty, S. Korzeniowskiego. Do Biblioteki ISZiP trafia dziki staraniom prof. W. Pianki
cz sowiaska tego ksigozbioru, liczca ok. 500 woluminw. Zawiera
ona wiele wspaniaych, wrcz unikatowych tomw m.in. przedwojenne
jugosowiaskie encyklopedie.
Dzisiejsza Biblioteka Instytutu Slawistyki Zachodniej i Poudniowej
UW taka nazwa funkcjonuje od 2003 r. naley ju do bibliotek redniej wielkoci, jej zbiory bowiem licz cznie ok. 34 900 woluminw
w tym ksiek ok. 28 400, czasopism 5700, a zbiorw specjalnych (czyli
prac magisterskich oraz zbiorw multimedialnych) ok. 800 jednostek
inwentarzowych.
Profil zbiorw zachowuje w dalszym cigu dotychczasowy charakter
gromadzone s zatem ksiki z zakresu slawistyki zachodniej i poudniowej zarwno literackiej, jak i jzykoznawczej; ksigozbir wzbogacany jest take pozycjami dotyczcymi kultury, folkloru i historii narodw sowiaskich. Novum stanowi gromadzenie publikacji z dziedziny
szeroko pojtego kulturoznawstwa slawistycznego, ale take oglnego,
co wie si ze zmian profilu programowego Instytutu w trakcie roku
akademickiego 2004/05. Doda jeszcze naley, i w polityce gromadzenia
Biblioteka ISZiP wsppracuje z Bibliotek IS PAN, uzgadniajc w pewnych przypadkach zakres zakupw (dotyczy to gwnie czasopism). Coraz
liczniejsze s rwnie zbiory multimedialne zarwno filmy wideo, jak
te pyty CD z elektronicznymi sownikami jzykw sowiaskich oraz
programami edukacyjnymi.
W XXI wiek Biblioteka wkroczya zatem przygotowana na wyzwania
przyszoci (o czym wiadczy intensywna komputeryzacja i gromadzenie
multimediw), nie tracc jednoczenie kontaktu z chlubn przeszoci
(co wyraa si w pielgnowaniu dziewidziesit lat liczcej tradycji).
142
Fot. 25: Rok 2002. Od lewej kierownicy skonsolidowanych bibliotek IS PAN

i ISZiP UW Leonarda Biesiadowska i Zdzisaw Kos. Z przodu: Zdzisaw
Darasz, Jasmina uler-Galos, Alena Karlov.
Bibliografia:
Jaroszewski T. S., Architektura Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1991.
Jeowa M., Inspiracje naukowe Profesora Zdzisawa Stiebera w pracach jego
uczniw w Uniwersytecie Warszawskim, [w:] Zdzisaw Stieber 1903-1980.
Materiay z konferencji naukowej..., Wrocaw 1982, s. 43-46 (por. te
w tym tomie s. 69-72).
Orzechowska H., Kos Z., Notatki Jana Baudouina de Courtenay na ksikach z jego ksigozbioru zachowanych w Bibliotece Instytutu Filologii Sowiaskiej UW, [w:] Jan Niecisaw Baudouin de Courtenay a lingwistyka
wiatowa, red. J. Rieger, M. Szymczak, S. Urbaczyk, Wrocaw 1989,
s. 647-654.
Siatkowska E., Przodek Zeszytw uyckich, Zeszyty uyckie IV (1992),
s. 52-62.
Siatkowski J., Zdzisaw Stieber, Biuletyn PTJ, XLI, 1985, s. 5-8.
Sieczkowski A., uyckie akcenty mojej biografii, Zeszyty uyckie IV
(1992), s. 35-51.
Cz II:
Materiay
Skad osobowy
Kierownik Seminarium Slawistycznego
(w latach 1950-1952 Sekcji Slawistycznej):
1915-1939, 1945-1950 Stanisaw Soski
Kierownicy Katedry Filologii Sowiaskiej:
1952-1965 Zdzisaw Stieber
1966 Zdzisaw Libera kurator
1967 vacat
1967-1969 Jzef Magnuszewski
Skady dyrekcji Instytutu Filologii Sowiaskiej:
1969-1971 Jzef Magnuszewski; z-ca: Andrzej Sieczkowski
1971-1975 Jzef Magnuszewski; z-ca: Wodzimierz Pianka
1975-1978 Jzef Magnuszewski; z-ca: Jan Wierzbicki (1975-1977), Cezar Piernikarski (1977-1978)
1978-1981 Krzysztof Wrocawski; z-ca: Halina Kuligowska (1978-1979),
Henryka Czajka (1979-1981)
1981-1984 Cezar Piernikarski; z-ca: Halina Kuligowska
1984-1987 Krzysztof Wrocawski; z-ca: Joanna Rapacka
1987-1991 Kazimierz Feleszko; z-ca: Jan Wierzbicki
1991-1993 Joanna Rapacka; z-ca: Svetlana Babi-Baraska; z-ca ds.
studenckich: Grayna Szwat-Gyybowa
1993-1996 Janusz Siatkowski; z-ca: Jolanta Mindak; z-ca ds. studenckich: Teresa Piotrowska-Maek
1996-1999 Janusz Siatkowski; z-ca: Jerzy Molas; z-ca ds. studenckich:
Teresa Piotrowska-Maek
1999-2000 Kazimierz Feleszko; z-ca: Jerzy Molas (p.o. dyrektora); z-ca
ds. studenckich: Teresa Piotrowska-Maek
2000-2002 Krzysztof Wrocawski; z-ca: Jerzy Molas; z-ca ds. studenckich: Teresa Piotrowska-Maek
2002-2005 Krzysztof Wrocawski; z-ca: Ignacy M. Doliski (2002-2004), Jerzy Molas (2004-2005); z-ca ds. studenckich: Teresa Piotrowska-Maek
146
Przewodniczcy Rady Instytutu Filologii Sowiaskiej:
Andrzej Sieczkowski (1968-1971), Janusz Siatkowski (1971-1974), Hanna
Orzechowska (1974-1976), Janusz Siatkowski (1976-1989), Jan Wierzbicki (1990-1991), Janusz Siatkowski (1991-1997), Teresa Dbek-Wirgowa
(1997-1999), Janusz Siatkowski (1999-)
Kierownicy zakadw:
Zakad Filologii Bugarskiej:
p.o. Henryka Czajka (1969-1973), Hanna Orzechowska (1973), Teresa Dbek-Wirgowa (1974-1985), Janusz Siatkowski (1985-1990)
Zakad Filologii Czesko-Sowackiej:
Jzef Magnuszewski (1969-1973), Cezar Piernikarski (1973-1977), Jzef
Magnuszewski (1978-1983),
Zakad Filologii Czeskiej, Sowackiej i uyckiej:
Ewa Siatkowska (1983-1985), Cezar Piernikarski (1985-1989), Ewa Siatkowska (1989/1990)
Zakad Filologii Serbsko-Chorwackiej:
Jzef Magnuszewski (1969-1973), Jan Wierzbicki (1973-1976), Wodzimierz Pianka (1976-1977), Hanna Orzechowska (1977-1978)
Zakad Jugoslawistyki (1978-1990):
Hanna Orzechowska (1978-1981), Jan Wierzbicki (1981-1985), Kazimierz
Feleszko (1985-1987), Krzysztof Wrocawski (1987-1990)
Zakad Dawnych Literatur
Zachodnio- i Poudniowosowiaskich (1983-1990):
Jzef Magnuszewski (1983-1990)
Zakad Jzykw Sowiaskich:
Janusz Siatkowski (1991-2000), Jolanta Mindak-Zawadzka (od 2000),
Zakad Literatur Sowiaskich:
Jzef Magnuszewski (1991-1993), Joanna Rapacka (1993-2000), Zdzisaw
Darasz (od 2001).
147
Pracownicy naukowo-dydaktyczni i dydaktyczni (krajowi):
Svetlana Babi-Baraska (1947-1999), mgr, st. wykadowca, jzyk
serbsko-chorwacki, staa wsppraca z IFS od 1982 (formalnie od
1991)
Magdalena Bogusawska, dr, asystent, literaturoznawstwo i kulturoznawstwo poudniowosowiaskie (serbistyka, kroatystyka, macedonistyka), w ISZiP od 2004
Wanda Budziszewska (1924-1995), doc. dr hab., jzykoznawstwo sowiaskie, gwnie bakaskie i pogranicze folkloru, w KFS od 1962,
emer. 1979
Jerzy Chmielewski, mgr, st. wykadowca, jzykoznawstwo serbsko-chorwackie i jzyk serbsko-chorwacki w IFS 1970-1971 i 1973-1990; pniej praca w dyplomacji (por. Absolwenci )
Zofia (Kaszyska-)Czajczyska, mgr, asystent, literaturoznawstwo
czeskie, w KFS w 1957/1958
Henryka Czajka, prof. dr hab., literatura bugarska i folklor poudniowosowiaski, w KFS od 1955, w 1967/1968 lektor jzyka polskiego na Uniwersytecie w Halle, 1974-1979 profesor na Uniwersytecie
Humboldta w Berlinie, od 1982 w Instytucie Rusycystyki UW, od
1993 w Instytucie Filologii Sowiaskiej Uniwersytetu lskiego;
prodziekan Wydziau Rusycystyki i Lingwistyki Stosowanej (1984-1990), emer. 2000
Katarzyna Czajkowska, mgr, lektor jzyka ukraiskiego, w Seminarium Slawistycznym w latach 30.
Hanna Dalewska-Gre, dr, adiunkt, jzykoznawstwo sowiaskie,
w IFS 1980-1991; 1988-1991 w Instytucie Sowianoznawstwa/Slawistyki PAN; kierownik Pracowni Typologii Jzykw Sowiaskich;
sekretarz naukowy Komitetu Sowianoznawstwa PAN (1991-1993);
praca w MSZ por. Absolwenci
Zdzisaw Darasz, dr hab., prof. UW i U, literaturoznawstwo poudniowosowiaskie (sowenistyka, serbistyka, kroatystyka), w IFS
od 1995; 1971-1973 w UAM, 1973-2001 w U
Teresa Dbek-Wirgowa (1933-1999), prof. dr hab., prof. nadzw., literaturoznawstwo bugarskie i kulturoznawstwo sowiaskie, w KFS
od 1965 od 1992 take prof. w Instytucie Stosowanych Nauk Spoecznych UW
148
Ignacy M. Doliski, dr, adiunkt, jzykoznawstwo poudniowosowiaskie (bugarystyka), w IFS od 1984; 1999/2000 wykadowca jzyka
polskiego na Uniwersytecie w Monachium
Andrzej Drawicz (1932-1997), dr hab., prof. UW, literaturoznawstwo
rosyjskie, w IFS od 1992 (poprzednio w UJ), w Instytucie Sowianoznawstwa/Slawistyki PAN 1991-1997; (1989-1991 przewodniczcy
Komitetu Radia i Telewizji, 1978-1981 wykadowca w Towarzystwie
Kursw Naukowych)
Kazimierz Feleszko (1939-2001), prof. dr hab., prof. nadzw., jzykoznawstwo sowiaskie (serbokroatystyka, macedonistyka, lskoznawstwo, socjolingwistyka), w IFS od 1979-1998 i 1999-2000; 1998-1999 w Uniwersytecie Opolskim, 2000-2001 w Instytucie Slawistyki
PAN; 1992-1995 na Uniwersytecie w Monachium; sekretarz Wydziau I Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (czonek TNW
od 1989)
Jzef Gobek (1889-1939), doc. dr, literaturoznawstwo sowiaskie,
w Seminarium Slawistycznym 1933-1939
Joanna Goszczyska, dr hab., literaturoznawstwo zachodniosowiaskie (sowacystyka, bohemistyka), w IFS od 1974
Aleksander Grabiski, dr, jzyk serbsko-chorwacki, w Seminarium Slawistycznym 1922-1926
Zbigniew Gre, prof. dr hab., prof. nadzw., jzykoznawstwo sowiaskie
(bohemistyka, lskoznawstwo, socjolingwistyka), w IFS od 2002,
1979-1983 w Instytucie Filologii Sowiaskiej UJ, od 1983 w Instytucie Sowianoznawstwa PAN: od 1996 kierownik Pracowni Jzyka
Czeskiego i Sowackiego, 1996-1999 wicedyrektor Instytutu Slawistyki PAN, od 1999 jego dyrektor; 1990-1992 sekretarz Komitetu
Jzykoznawstwa PAN
Mieczysaw Holzer (1926-1987), mgr, z-ca asystenta, w Seminarium
Slawistycznym 1950/51
Maria Jeowa, prof. dr hab., prof. nadzw., jzykoznawstwo sowiaskie,
w KFS od 1951; 1950/51 asystent w KFS UJ; od 1976 w Zakadzie
Jzyka Rosyjskiego Instytutu Rusycystyki, dyrektor Instytutu Rusycystyki (1971-1975), dziekan Wydziau Rusycystyki, Slawistyki
i Lingwistyki Stosowanej (1975-1978), prorektor UW (1978-1981),
emer. 1991
149
Elbieta Kaczmarska, dr, asystent, jzykoznawstwo zachodniosowiaskie (bohemistyka), w IFS od 2004
Maria Karpiuk-Domagaa, mgr, st. asystent, jzykoznawstwo serbsko-chorwackie, w IFS 1978-1988
Joanna Krlak, dr, adiunkt, literaturoznawstwo czeskie, w IFS od 1989
Barbara Kuc zm. 1986, mgr, asystent, w IFS 1978-1982
Halina Kuligowska, dr, adiunkt, literaturoznawstwo czeskie, w KFS od
1956 (biblioteka), na etacie naukowo-dydaktycznym od 1968, emer.
1991
Halina Lisowska, dr, adiunkt, literaturoznawstwo polskie, w Seminarium Slawistycznym 1945-1948
Stefan aszewski, mgr, z-ca profesora, adiunkt, wykadowca (1890-1960), jzykoznawstwo i jzyk bugarski, w Seminarium Slawistycznym i KFS 1928-1939 i 1945-1960; 1952-1956 adiunkt w Katedrze Jzyka Rosyjskiego Pastwowej Wyszej Szkoy Pedagogicznej
w Warszawie
Jzef Magnuszewski (1924-1994), prof. dr, prof. zw., literaturoznawstwo sowiaskie, folklorystyka sowiaska, w Seminarium Slawistycznym od 1951 asystent na Uniwersytecie w Poznaniu 1949-1952; w Zakadzie Sowianoznawstwa PAN 1952-1962, kierownik
Studium Jzyka Polskiego dla Cudzoziemcw (1963-1968), prodziekan Wydziau Rusycystyki i Slawistyki (1978-1981); czonek Akademii Umiejtnoci, czonek zwyczajny Towarzystwa Naukowego
Warszawskiego, emer. 1994
Ryszard Michalik, dr, asystent, jzykoznawstwo zachodnio- i poudniowosowiaskie, w KFS/IFS 1968-1974; lektor jzyka polskiego 1974-1977 (Warna) i 1992-1999 (Powdiw i Kiszyniw), wyszy wsppracownik naukowy w Bugarskiej Akademii Nauk w Sofii, 1999-2002 st. wykadowca w Polonicum (UW), emer. 2005
Agnieszka Mikoajczyk, mgr, asystent, literaturoznawstwo poudniowosowiaskie, w IFS 1989-1991
Zygmunt Mikulski, mgr, jzyk litewski, w KFS 1955-1968?
Jolanta Mindak-Zawadzka, dr hab., prof. UW, jzykoznawstwo sowiaskie i bakaskie (macedonistyka, albanistyka, serbokroatystyka), w IFS od 1991; 1978-1979 w Instytucie Neofilologii (Zakad
Filologii Sowiaskiej) Uniwersytetu lskiego, 1979-1991 w Instytucie Sowianoznawstwa PAN
150
Jerzy Molas, dr, adiunkt, jzykoznawstwo poudniowosowiaskie (serbistyka, kroatystyka) i polonistyczne; w IFS od 1990; 1997/1998
wykadowca jzyka polskiego na Uniwersytecie w Monachium
Antonina Obrbska-Jaboska (1901-1994), prof. dr, prof. zw., jzykoznawstwo sowiaskie, w Seminarium Slawistycznym i KFS 1945-1957; organizator i pierwszy kierownik Katedry Filologii Biaoruskiej UW (1957-1968) 1925-1934 asystent przy Studium Slawistycznym UJ, 1935-1939 w Katedrze Jzykoznawstwa Indoeuropejskiego UW (wykady dla slawistw); 1953-1957 kierownik Pracowni Filologii Biaoruskiej Instytutu Polsko-Radzieckiego (1953-1957),
przeniesionej do Zakadu Sowianoznawstwa PAN (1957-1968), kierownik Pracowni Jzyka Rosyjskiego tego zakadu (1964-1968), organizator i pierwszy przewodniczcy Komisji Jzykoznawczej Biaostockiego Towarzystwa Naukowego (do 1977)
Irena Halina Olszewska (1914-2000), mgr, st. wykadowca, jzykoznawstwo serbsko-chorwackie i jzyk serbsko-chorwacki, w Seminarium
Slawistycznym od 1936, w IFS do 1980, emer. 1979
Hanna Orzechowska (1926-2005), prof. dr hab., prof. zw., jzykoznawstwo poudniowosowiaskie i porwnawcze sowiaskie, w Seminarium Slawistycznym od 1950, od 1981 w Katedrze Sowiaskiego
Jzykoznawstwa Porwnawczego UW, emer. 1986
Dorota Paciukanis, mgr, wykadowca, jzyk czeski, w IFS od 1992
Patrycjusz Pajk, dr, adiunkt, literaturoznawstwo zachodnio- i poudniowosowiaskie, w IFS od 2000
Wodzimierz Pianka, prof. dr hab., prof. nadzw., dr h.c. Uniwersytetu w. w. Cyryla i Metodego w Skopiu, jzykoznawstwo sowiaskie, w KFS i IFS 1967-1977 i od 2002, prodziekan Wydziau Rusycystyki i Slawistyki (1976/77) w latach 1959-1967 lektor jz.
polskiego w Skopiu, 1975/1976 visiting professor na Uniwersytecie
w Helsinkach; w Uniwersytecie lskim (1977-1982): kierownik (Samodzielnego) Zakadu, a nastpnie Katedry Filologii Sowiaskiej
U (1977-1982), prodziekan Wydziau Filologicznego (1980-1981);
w Uniwersytecie Wiedeskim 1982-2002; czonek zagraniczny Macedoskiej Akademii Nauk i Sztuk, sekretarz Wydziau I Towarzystwa Naukowego Warszawskiego
151
Fot. 26: Skopie, rok 1998. Uroczysto wrczenia dyplomw honoris causa:
dr h.c. Wodzimierz Pianka (z lewej) i dr h.c. Otto von Habsburg, polityk EU.
Cezar Piernikarski (1928-1991), prof. dr hab., prof. zw., jzykoznawstwo zachodniosowiaskie i oglne, w KFS p.o. asystenta w 1956,
nastpnie na stae od 1963; 1956-1957 w Pracowni Bohemistycznej
Zakadu Sowianoznawstwa PAN, 1957-1963 lektor jz. polskiego
na Uniwersytecie w Oomucu, 1971-1974 lektor jz. polskiego na
Uniwersytecie w Tybindze, 1978-1980 visiting professor i kierownik
Slavisch Seminarium na Uniwersytecie w Amsterdamie
Teresa Piotrowska-Maek, mgr, wykadowca, jzykoznawstwo czeskie,
w IFS od 1982
Joanna Rapacka (1939-2000), prof. dr hab., prof. zw., literaturoznawstwo poudniowosowiaskie; 1971-1974 wykadowca jzyka polskiego na Uniwersytecie we Florencji; w IFS od 1974; czonek zagraniczny Chorwackiej Akademii Nauk i Sztuk, czonek Komitetu Sowianoznawstwa PAN, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1998-2000 czonek Prezydium)
152
Maria Rudziska, mgr, asystent, jzykoznawstwo sowiaskie, w Seminarium Slawistycznym 1927-1938
Danuta Rytel-Kuc, dr hab., prof. nadzw., jzykoznawstwo zachodniosowiaskie i konfrontatywna gramatyka sowiasko-niemiecka,
w IFS 1995-1999; 1977-1995 w Instytucie Sowianoznawstwa/Slawistyki PAN, obecnie prof. zw. i dyrektor Instytutu Slawistyki Uniwersytetu w Lipsku
Ewa Siatkowska, prof. dr hab., prof. nadzw., jzykoznawstwo zachodniosowiaskie na tle oglnosowiaskim, w Seminarium Slawistycznym od 1951, emer. 2002
Fot. 27: Profesor Ewa Siatkowska.
Janusz Siatkowski, prof. dr hab., prof. zw., dr h.c. Uniwersytetu Karola

w Pradze, jzykoznawstwo sowiaskie i niemiecko-sowiaskie kontakty jzykowe, aspirant w KFS (1953-1956); 1955-1982 w Zaka-
153
dzie/Instytucie Sowianoznawstwa PAN kierownik Zakadu Sowianoznawstwa PAN (1974-1977) i dyrektor Instytutu Sowianoznawstwa PAN (1977-1982); w IFS od 1982 prodziekan Wydziau
Polonistyki (1987-1990); przewodniczcy Komitetu Sowianoznawstwa PAN (1991-1996) i honorowy przewodniczcy tego Komitetu od 2001, wiceprzewodniczcy Komitetu Jzykoznawstwa PAN
(1975-1984), przewodniczcy Rady Naukowej Instytutu Jzyka Polskiego PAN (1973-1980), wiceprzewodniczcy Rady Naukowej Instytutu Slawistyki PAN (1993-2003) i jej przewodniczcy (od 2003),
przewodniczcy Wydziau I Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1989-1991, 2001-2004), przewodniczcy Midzynarodowego Komitetu Slawistw (1993-1998) i czonek honorowy tego Komitetu
(od 2003), emer. 1999
Fot. 28: Profesor Janusz Siatkowski w todze doktora honorowego Uniwersytetu

Karola w Pradze.
154
Andrzej Sieczkowski (1913-1998), prof. dr, prof. nadzw., jzykoznawstwo zachodniosowiaskie, asystent w Seminarium Slawistycznym
1937/38 i ponownie st. asystent od 1946; lektor jz. polskiego
w Pradze 1948-1952, emer. 1977
Adam Skorupiski, mgr, asystent staysta, literaturoznawstwo poudniowo-zachodnio-sowiaskie, w IFS 1992/93
Stanisaw Soski (1879-1959), prof. dr, prof. zw., dr h.c. Uniwersytetu Sofijskiego, jzykoznawstwo sowiaskie, zaoyciel Seminarium
Slawistycznego w 1915 prorektor Wolnej Wszechnicy Polskiej i honorowy profesor Wydziau Humanistycznego Wolnej Wszechnicy
Polskiej, prezes Towarzystwa Przyjaci Narodu uyckiego (1925-1939), prodziekan Wydziau Humanistycznego UW (1945/1946),
dyrektor Kolegium Sowiaskiego Zwizku Nauczycielstwa Polskiego (1947-1949), wiceprzewodniczcy II Midzynarodowego Kongresu Slawistw w Warszawie (1934), czonek korespondent Bugarskiej Akademii Nauk
Roman Smal-Stockyj (Smal-Stocki, zm. 1969), prof. dr, jzykoznawstwo ukraiskie, w Seminarium Slawistycznym w latach 1915-1939
(profesor od 1926) sekretarz Instytutu Naukowego w Warszawie
w latach 1929-1939; 1939-1945 na Uniwersytecie w Pradze, 1945-1947 w Niemczech, od 1947 w USA, m.in. w Instytucie Sowiaskim w Milwaukee
Danuta Sosnowska, dr, adiunkt, literaturoznawstwo polonistyczne, czeskie i ukraiskie, w IFS od 1995
Zdzisaw Stieber (1903-1980), prof. dr, prof. zw., jzykoznawstwo sowiaskie, asystent UJ w 1935, zaproszony w tym samym roku do
objcia Katedry Filologii Sowiaskiej w Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (nominacja w 1937), 1939-1941 i 1944/1945 profesor w Katedrze Jzyka Polskiego Uniwersytetu im. Iwana Franki
we Lwowie, prowadzcy tajne nauczanie uniwersyteckie we Lwowie
1941-1944, organizator i kierownik Katedry Jzyka Polskiego Uniwersytetu dzkiego (1945-1952), w Seminarium Slawistycznym
w 1951/1952, kierownik KFS 1952-1965 organizator Warszawskiej
Pracowni Slawistycznej (od 1954), przeksztaconej w 1958 w Pracowni Filologii Zachodniosowiaskiej, szczeglnie za: II Pracowni Dialektologicznej (kaszubskiej) Zakadu Jzykoznawstwa (przeniesionej w 1960 do Zakadu Sowianoznawstwa PAN i Pracowni
Bohemistycznej Zakadu Sowianoznawstwa PAN, kierownik tego
155
Zakadu (1961-1973), twrca Biblioteki Zakadu Sowianoznawstwa
(obecnie: Instytutu Slawistyki) PAN; czonek korespondent PAU
(od 1954 r.), czonek PAN (korespondent od 1954, rzeczywisty od
1961), czonek Bugarskiej Akademii Nauk, Akademii Nauk Boni
i Hercegowiny, Socit Linguistique de Paris, wiceprezes (1949-1954
i 1959-1960) i prezes (1964-1966) Polskiego Towarzystwa Jzykoznawczego i jego czonek honorowy, honorowy przewodniczcy Komitetu Sowianoznawstwa PAN, emer. 1973
Sergiusz Stocki, mgr, asystent, jzyk i literatura rosyjska, w Seminarium Slawistycznym 1930-1935
Jolanta Sujecka, doc. dr hab., asystent-staysta w IFS 1983-1986, od
1986 w Instytucie Slawistyki PAN
Grayna Szwat-Gyybowa, dr, adiunkt, literaturoznawstwo i kultura
bugarska, w IFS od 1981, zastpca dyrektora Instytutu Slawistyki
PAN ds. oglnych od 2003, w latach 1994-1999 praca w dyplomacji
(por. Absolwenci )
Mirosawa Szymaska, dr, asystent, literaturoznawstwo serbokroatystyczne, w IFS 1985-1988
Jerzy liziski (1920-1988), prof. dr, prof. nadzw., literaturoznawstwo
zachodniosowiaskie, w KFS 1949-1965, potem kierownik II sekcji
historyczno-literackiej Zakadu Sowianoznawstwa PAN
Daniela Tomczyk-Baszkiewicz, mgr, st. asystent, literatura i folklor
bugarski, w IFS 1975-1980
Dorota (Majewska-)Wielechowska, mgr, asystent, w IFS 1983-1986
Jan Wierzbicki (1934-1996), dr hab., prof. UW, literaturoznawstwo
sowiaskie, w KFS od 1956 prodziekan Wydziau Filologii Polskiej i Sowiaskiej w 1975, prodziekan Wydziau Polonistyki 1990-1993
Krzysztof Wrocawski, dr hab., prof. UW, profesor h.c. Uniwersytetu
w. w. Cyryla i Metodego w Skopiu, literaturoznawstwo i kulturoznawstwo sowiaskie, w IFS od 1978 lektor jzyka polskiego
w Skopiu (1967-1970), 1965-1978 w Instytucie Jzyka, Literatury
i Kultury Polskiej Polonicum, wicedyrektor Polonicum (1975-1978), wiceprzewodniczcy Komisji do spraw Folkloru Sowiaskiego przy Midzynarodowym Komitecie Slawistw w latach 1988-2003; prodziekan Wydziau Polonistyki 1991-1995; czonek zwyczajny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; czonek Komitetu
Sowianoznawstwa PAN (od 1990, czonek Prezydium od 2003)
156
Fot. 29: Dyplom dla profesora honorowego Uniwersytetu w Skopiu

Krzysztofa Wrocawskiego
157
Doktoranci Instytutu Slawistyki Zachodniej i Poudniowej
w roku 2005:
Agnieszka Dejnowicz-Weliczkow, mgr, literaturoznawstwo bugarskie, IV rok
Maciej Falski, mgr, literaturoznawstwo chorwackie i poudniowosowiaskie, kulturoznawstwo poudniowosowiaskie, IV rok
Marcin Filipowicz, mgr, literaturoznawstwo zachodniosowiaskie,
IV rok
Magda Grtzmacher, mgr, jzykoznawstwo serbskie i macedoskie,
III rok
Milena Hebal-Jezierska, mgr, jzykoznawstwo czeskie, III rok
Anna Hejduk, mgr, jzykoznawstwo czeskie i uyckie, III rok
Marcin Jaczuk, mgr, jzykoznawstwo sowenistyczne, II rok
Anna Kobyliska, mgr, literaturoznawstwo sowackie, I rok
Magorzata Kryska, mgr, literaturoznawstwo kroatystyczne, II rok
Robert Kulmiski, mgr, kulturoznawstwo zachodniosowiaskie, IV rok
Grayna ywa, mgr, literaturoznawstwo soweskie i sowackie, V rok
Zofia Niemyska, mgr, jzykoznawstwo serbskie, II rok
Maria Politowicz, mgr, literaturoznawstwo czeskie, II rok
Norbert Rycki, mgr, literaturoznawstwo serbskie i poudniowosowiaskie, V rok
Sylwia Siedlecka, mgr, literaturoznawstwo bugaskie, I rok
Marcin Szczepaski, mgr, jzykoznawstwo serbskie i uyckie, III rok
Ilona witkowska, mgr, jzykoznawstwo chorwackie, glottodydaktyka,
II rok
Lektorzy i wykadowcy jzyka
(nazwiska lektorw zagranicznych zostay wyrnione
pismem pochyym)
Jzyk bugarski:
1928-1939, 1946-1959 Stefan aszewski
1957-1979 Henryka Czajka
1966-1968 Teresa Dbek-Wirgowa
1978-1981 Chriska Nedeczewa-Simeonowa
1981-1986 Christina Panteleewa
1986-1989 Bagowesta Lingorska-Naczewska
158
1989-1991 Dobrina Georgiewa-Daskaowa
1991-1993 Bagowesta Lingorska-Naczewska
1994-1997 Iwanka Guguanowa
1995-1998 Ignacy Doliski
1997-1999 Walentin Geszew
1998-2002 Iliana Genew-Puchalewa
od roku 2002 Iwana Karadenizowa
Jzyk chorwacki:
(do roku 1992 lektoraty jzyka serbsko-chorwackiego)
1992-1999 Marija (Marina) Trumi-Kisi
1999/2000 Ivana Vidovi
2000-2003 Dubravko Vencl
2003/04 Neven Lukaevi
od roku 2004 Josip Lasi
Jzyk czeski:
1922-1930 Bohumil Vydra
1931-1935 Josef Kurz
1936-1939 Otto Ritz
1946-1953 Andrzej Sieczkowski
1948-1953 Jerzy liziski
1955-1958 Zdenk Smejkal
1958-1961 Marta (?) Chamrdov
1960-1966 Ji Damborsk
1966-1971 Ji Fiala
1966-1968 Cezar Piernikarski
1971-1975 Olga Martincov
1976-1979 Ji Fiala
1979-1982 Josef Jodas
1982-1983 Hana Stejskalov
od roku 1983 Teresa Piotrowska-Maek
1985-1990 Helena Polkov
1990/1991 Monika mnkov
1992-1994 Petr Hora
od roku 1992 Dorota Paciukanis
1994/95 Martina Karlov
1994/95 Vra Nerudov-Wojnarov
1994/95 Danuta Rytel-Kuc
1995/96 Jan Linka
od roku 1996 Alena Karlov
159
Jzyk grnouycki
1933-1939 Jurij Jeki (Jeschky)
kursy jzyka prowadzone co 2 lata w letnich semestrach:
1997 Hync Richta,
1999 Timo Mekank
2001 Timo Mekank
2003 Fabian Kaulfrst
2005 Fabian Kaulfrst
Jzyk macedoski:
w latach 70. Wodzimierz Pianka
w latach 80. Krzysztof Wrocawski
w latach 90. Magdalena Bogusawska,
Jolanta Mindak,
Krzysztof Wrocawski
Jzyk serbski:
(do roku 1992 lektoraty jzyka serbsko-chorwackiego)
1992-1998 Svetlana Babi-Baraska
1992/93 Danko ipka
1997/98 Anna Bloch
1998/99 Jerzy Molas
1999-2004 Svetlana Bogojevi
od roku 2004 Gavra Drai
Jzyk serbsko-chorwacki:
(od roku 1992 odrbne lektoraty jzyka serbskiego i chorwackiego)
1922-1926 Aleksander Grabiski
1932-1938 Julije Benei
1946-1953 Halina Olszewska
1957-1960 Bogdan Terzi
1960/61 Bulcs Lszl
1961-1963 Milan Mogu
1963-1965 Miroslav Topi
1965-1967 Josip Buljovi
1967-1969 Danilka urii
1971-1973, 1974/1975 Mladen Jovanovi
1975/1976 Milun Mari
1976-1979 Petar Prpi
1979-1983 Jelena Jovanovi
1981-1992 Svetlana Babi-Baraska
1983-1987 Vladan Prodanovi
160
1987-1991 Dragan Lili
1991/92 Marina Trumi-Kisi
Jzyk sowacki:
1994/95 Denisa Geislerov
1995-1999 Peter Ka
1999-2003 Marian Milk
od roku 2003 Peter Milk
Jzyk soweski:
1959-1962 Hanna Orzechowska
1997/98 Joanna Pomorska
od roku 1994 Jasmina uler-Galos
Pracownicy sekretariatu:
Wanda Nowak-Rajai (1970-1973), Wiesawa Iwanicka (1973-1975), Irena Andrzejewska (1975-1978), Jolanta Bochniak-Rajska
(1978-1979), Jadwiga Raczkowska (1979-1982), mgr Sawomir Olszewski (1980-1991) zm. 1991, Ewa adziska-Geczewa (1981-1982), Anna Broszczak od 1983 (od 1991 kierownik sekretariatu), Jolanta Ziniewicz (1991), Boena Burczycka (od 1991)
Pracownicy biblioteki:
mgr Halina Kuligowska (1956-1968), mgr Ewa Hunca-Baker (1968-1969), mgr Maria Winiewska-Kacprzak (1969-1977), Magorzata
Arcichowska (1974-1976), mgr Janina Grka (1976-1981), mgr Marta Osmlska (1981-1983), mgr Liliana Mieszczaska (1983-1984), mgr
Barbara Kuc (1984-1985) zm. 1996, mgr Krzysztof Szurmak (1986),
mgr Katarzyna Bochenek (1987-1999), mgr Zdzisaw Kos, kustosz (od
1977, od 1991 p.o. kierownika biblioteki), Iwona Godzikowska (2000-2003), Krystyna Krasiejko (od 2000)
Pracownicy obsugi:
Paulina Wicik (1945-1972), Teodozja Pawlak (1972-1977), Eugenia
Krajewska (1977/1978), Ryszard Tywonek (od 1995), Elbieta Gromulska (2001), Iwona Foryszewska (od 2001), Celina Michalska (od
2002)
Sylwetki
Svetlana Babi-Baraska
(1947, Sarajewo 1999, Warszawa)

Z plejady lektorw jzykw sowiaskich Instytutu posta Svetlany
Babi-Baraskiej wyrnia si w okresie powojennym w sposb szczeglny. Jej losy cz liczn grup tych, ktrzy przybywali na slawistyk
warszawsk z zagranicy zapisujc si mocniej lub sabiej w pamici kolegw i studentw oraz miejscowych, ktrzy tworzyli nasz warszawski
zesp. Tak postaci bya Svetlana przybysz, a zarazem jedna z nas,
mieszczca si po obu stronach.
Urodzona w Sarajewie, znalaza si w Warszawie jako crka ambasadora Jugosawii w Polsce. Po ukoczeniu warszawskiego liceum Batorego
w roku 1965 zdecydowaa si na studia polonistyczne. Taki wybr kierunku studiw by komentowany w rodowisku polonistycznym i slawistycznym. Jako crka dyplomaty o mocnej pozycji w kraju komunistycznym,
bardziej od Polski otwartym na kontakty z Europ Zachodni, Svetlana moga studiowa kierunki bardziej atrakcyjne, moga te kontynuowa studia za granic. Decyzja zwizania poprzez studia swej przyszoci z Polsk wiadczya o tym, jak gboko zaakceptowaa emocjonalnie
nasz kraj, Polakw, nasz mentalno, obyczajowo. A przecie w tamtych latach Polska i Polacy traktowani byli przez Jugosowian z pewnym
162
poczuciem wyszoci, uzasadnionej relatywn niezalenoci polityczn
Titowskiej Jugosawii i wzgldnym dobrobytem.
Taka postawa obca bya Svetlanie. Od pocztku Jej studiw uniwersyteckich otaczaa j powszechna sympatia. Do dzisiaj ciepo J wspominaj profesorowie polonici. Jej zampjcie za Polaka, pomijajc wzgldy
czysto osobiste, byo dalszym konsekwentnym wyrazem tej postawy wobec Polski i ugruntowao na stae jej wybr Polski jako drugiej Ojczyzny.
Svetlana Babi-Baraska wsppracowaa z Instytutem od pocztku
lat osiemdziesitych, na stae, formalnie zwizaa si z nami od roku
1991. Dobre opinie, jakie wyprzedziy jej przyjcie do nas, w peni si
potwierdziy. Urok osobisty (towarzyszcy, trudno o tym nie pamita,
niepoledniej urodzie bya jasnowos blondynk typu raczej polskiego
ni bakaskiego), umiejtno nawizywania wietnego kontaktu ze studentami to byy niektre tylko jej walory doceniane w Instytucie. Staa
si szybko powszechnie lubianym czonkiem naszego zespou. W trudnych
czasach stanu wojennego i pniej dzielia nasze przekonania i odczucia.
Rwnie dobrze orientowaa si w yciu naukowym i kulturalnym zarwno
Jugosawii, jak i Polski. Stanowia wic dla nas wane rdo wiadomoci
o tym, co si dzieje w jej pierwszej ojczynie, a bya take dostarczycielk najciekawszych, ukazujcych si w owych latach w Jugosawii pism
opozycji intelektualnej. To bya nasza Svetlana, idealny mediator midzy obydwoma krajami i kulturami. Dziki takim jak ona wykadowcom
studenci mogli szczerze pokocha wiat, w ktry wprowadzay ich studia
filologiczne. Obdarzona naszym penym zaufaniem, w latach 1991-1994
penia funkcj zastpcy dyrektora Instytutu. Bya take utalentowanym
tumaczem z jzyka polskiego na serbski. Przeoya m.in. Wojn futbolow Ryszarda Kapuciskiego, Socjologi kultury Antoniny Koskowskiej,
Hanemanna S. Chwina.
Dotknita w drugiej poowie lat dziewidziesitych cik chorob,
musiaa przerwa prac w Instytucie, a my na prno czekalimy na jej
powrt. Zmara przedwczenie, a w jednym z przemwie na pogrzebie,
ktry zgromadzi wielu jej byych studentw, pado okrelenie doskonale
do niej pasujce bya dla nas jasnym promieniem z Bakanw, ktry
niestety na zbyt krtko zagoci w pochmurnej Polsce.
(Pochowana zostaa na Cmentarzu Powzkowskim Katolickim, kwatera 315 przy murze).
Krzysztof Wrocawski
Julije Benei
(1883, Ilok 1957, Zagrzeb)
Chorwacki pisarz, publicysta, tumacz i dziaacz kultury. Studiowa
w Krakowie, Pradze i Zagrzebiu; pocztkowo przez pewien czas pracowa jako nauczyciel gimnazjalny i akademicki, aby pniej powici si
przede wszystkim dziaalnoci kulturalnej. W latach 1921-1926 oraz 1939-1940 by intendentem Chorwackiego Teatru Narodowego w Zagrzebiu,
gdzie pooy wielkie zasugi dla modernizacji i podniesienia poziomu artystycznego chorwackiej sceny. W latach 1917-1918 by redaktorem najwaniejszego chorwackiego pisma literackiego Savremenik, a w okresie
1912-1910 redaktorem serii wydawniczej Stowarzyszenia Pisarzy Chorwackich (Drutvo hrvatskih knjievnika). Przez cae ycie publikowa
eseje, recenzje i felietony, dotyczce gwnie chorwackiego ycia kulturalnego, a szczeglnie teatru (Razgovori, 1922; Kritike i lanci, 1943);
w roku 1922 wyda zbir wierszy Istrgnuti listovi, za kolejny tom, Fili,
kanconijer ili pjesmarica, ukaza si pomiertnie dopiero w 1967 roku.
Najwybitniejsze dokonania Beneicia wi si jednake z jego dziaalnoci jako tumacza literatury polskiej oraz animatora kontaktw
polsko-chorwackich. Fascynacja kultur polsk sigaa u niego studiw
w Krakowie, kiedy nawiza kontakty z polskimi intelektualistami, m.in.
z Marianem Zdziechowskim; pniej pracowa jako lektor jzyka polskiego
na uniwersytecie w Zagrzebiu, za w latach 1930-1938 przebywa w Warszawie jako delegat jugosowiaskiego ministerstwa owiaty, pracujc te
jako lektor jzyka serbsko-chorwackiego oraz prowadzc seminaria z literatury chorwackiej na Uniwersytecie Warszawskim. Bibliografia przekadw Beneicia z literatury polskiej liczy ponad sto dwadziecia pozycji; s
wrd nich dziea niemal wszystkich najwybitniejszych pisarzy polskich,
a do arcydzie zalicza si tumaczenie Dziadw Adama Mickiewicza; obok
tumacze publikowa take artykuy przybliajce publicznoci chorwackiej literatur polsk. Do dzi Beneicia uwaa si za najwybitniejszego
polonist chorwackiego, a jego zasugi dla popularyzacji kultury polskiej
w Chorwacji s nie do przecenienia.
W czasie swego pobytu w Warszawie by on take inicjatorem oraz
redaktorem serii wydawniczej Biblioteka Jugosowiaska, w ramach ktrej w Polsce ukazao si kilkanacie najwybitniejszych tekstw literatury
chorwackiej i serbskiej; na potrzeby pracy lektora opracowa Gramatyk
164
jzyka chorwackiego czyli serbskiego (1937) oraz Sownik chorwacko-polski (Hrvatsko-poljski rjenik, 1949). Wanym dokumentem pobytu Beneicia w Warszawie jest tom wspomnie Osiem lat w Warszawie (Osam
godina u Varavi, 1985).
Maciej Falski
Wanda Budziszewska
(1925, Gosawice 1995, Warszawa)
(Tekst by publikowany w Studiach z Filologii Polskiej i Sowiaskiej,
t. 33 (1996), s. 15-20.)
Docent dr hab. Wanda Budziszewska zmara po krtkiej chorobie

17 stycznia 1995 roku. Bya znana i lubiana w rodowisku slawistycznym.
Odznaczaa si skromnoci, wrcz niemiaoci, pogod i yczliwoci
dla ludzi. Cechowaa j te wyjtkowa pasja naukowa. Wytarty frazes, e
ya nauk, w jej wypadku by bardzo prawdziwy.
Urodzia si w 1925 roku w Gosawicach nad Wart, gdzie jej ojciec,
Jzef Budziszewski, z zawodu chemik, by dyrektorem cukrowni. Caa rodzina Wandy bya uzdolniona artystycznie. Matka Zofia graa na pianinie,
miaa te zdolnoci literackie. Ojciec matki, Edward Gsiorowski, malowa (wnuczka odziedziczya po nim zamiowanie do malarstwa). Brat,
Bogdan Budziszewski, by zdolnym aktorem wystpujcym w teatrach
Poznania, Kalisza, Radomia i Kielc.
Wanda Budziszewska zdaa matur na konspiracyjnych kompletach.
Uczc si, pracowaa zarobkowo, aby pomc finansowo rodzinie. Po wojnie ukoczya polonistyk na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu i przez pewien czas penia tam obowizki asystentki. Potem
zacza uczy w szkole, w Grze Kalwarii.
Jeszcze jako studentka zajmowaa si zbiorami Biblioteki w Krniku. Wydaa razem z Mari Krzymusk Dialog o zmartwychwstaniu Paskim z teje Biblioteki (Pozna 1949). Do podobnej tematyki wrcia po
latach, opracowujc rkopisy poudniowosowiaskie ze zbiorw specjalnych Biblioteki Narodowej w Warszawie (Rocznik Slawistyczny XXX,
I, 1970, s. 46-52).
W doborze tematw prac naukowych bya indywidualistk. Interesoway j zagadnienia mao we wspczesnym jzykoznawstwie polskim
popularne. Ju temat jej pracy magisterskiej by oryginalny. Pisaa o argonie wdrownych sprzedawcw obrazw ochwenikw (argon ochwenicki, Wrocaw 1957, por. te Rozprawy Komisji Jzykowej dzkiego
Towarzystwa Naukowego III, 1975; Jzyk Polski XLIX, 1969, s. 305-309). I do tego tematu wrcia ju jako dojrzay naukowiec, dokonujc syntezy sowiaskich argonw zawodowych (Jzyk i jego odmiany
w aspekcie porwnawczym, Wrocaw 1956, s. 227-232).
166
Po przejciu do szkolnictwa, przy penym obcieniu dydaktycznym,
wieczorami i nocami pracowaa nad sowiaskim sownictwem z zakresu
przyrody ywej. Owocem tych wysikw by imponujcy zbir materiau,
z ktrego korzysta obecnie wielu uczonych. Jej Sowiaskie sownictwo
dotyczce przyrody ywej (Wrocaw 1965), poprzedzone artykuem o tej
samej tematyce (Rozprawy Komisji Jzykowej dzkiego Towarzystwa
Naukowego VIII, 1962, s. 50-62), zostao uznane za dysertacj doktorsk.
Wwczas to Wanda Budziszewska otrzymaa etat adiunkta w wczesnej
Katedrze Filologii Sowiaskiej Uniwersytetu Warszawskiego, kierowanej
przez profesora Zdzisawa Stiebera. Profesor Zdzisaw Stieber, a take
profesor Franciszek Sawski, byli jej mistrzami naukowymi. Od nich przyja zamiowanie do analiz materiaowych.
Na uniwersytecie Wanda Budziszewska wybraa kierunek poudniowosowiaski. Wsz jej specjalnoci by jzyk bugarski, zainteresowaniami sigaa jednak poza kraje i jzyki sowiaskie. Tematem nastpnej
wikszej jej pracy byy Zapoyczenia greckie w historii jzyka bugarskiego (Warszawa 1969) dysertacja habilitacyjna, na podstawie ktrej
otrzymaa etat docenta. Po habilitacji jej produkcja naukowa znacznie
si zwikszya: przed habilitacj wydaa dwie ksiki i siedem artykuw,
po habilitacji trzy ksiki i ponad siedemdziesit artykuw.
Zajmowaa si grecyzmami w jzykach poudniowosowiaskich
(Rocznik Slawistyczny XXVIII, I, 1967, s. 37-39) i pnocnosowiaskich (Studia z Filologii Polskiej i Sowiaskiej XIX, 1950, s. 109-114)
oraz slawizmami w jzyku greckim (monografia Zapoyczenia sowiaskie
w dialektach nowogreckich, Warszawa 1991, Sownik bakanizmw w dialektach Macedonii Egejskiej, Warszawa 1953; por. te artykuy publikowane w Studiach z Filologii Polskiej i Sowiaskiej XII, 1974, s. 109-113
i w Linguistique Balkanique XXVIII, 2, 1955, s. 63-64). Badaa slawizmy w dialektach rumuskich (por. Jzykowe Studia Bakanistyczne II,
1990, s. 9-19), wcznie z dialektem Meglenorumunw (Studia z Filologii Polskiej i Sowiaskiej XVI, 1977, s. 149-161) i Arumunw. Badaa
te wsplne grecyzmy bugarskie i rumuskie (Z polskich studiw slawistycznych. Jzykoznawstwo, seria 3, 1965, s. 295-302).
Nauczya si mwi po nowogrecku, swobodnie czytaa po rumusku,
znaa dobrze jzyk bugarski. Biernie znaa wszystkie jzyki sowiaskie.
Wanda Budziszewska jest autork wielu studiw wyrazowych rozpatrywanych na bardzo szerokim tle porwnawczym. Omawiaa najczciej
wyrazy dialektalne bd specjalistyczne. Wymieni tu mona studia wyrazowe takie, jak na przykad: wielkopolskie gzik twarg (Jzyk Polski
167
LXVI, 1966, s. 73-74), modrzew Larix (Rocznik Slawistyczny XXXV,
I, 1975, s. 21-23), bug. dial. znozd, znozda (Rocznik Slawistyczny
XXXIX, I, 1979, 47-49), bug. skrebr powojnik, wiciokrzew (Rocznik
Slawistyczny XLV, I, 1955, s. 51-54), wschsow. slimen, sliven padalec (Studia z Filologii Polskiej i Sowiaskiej XXV, 1959, s. 71-72), ps.
*rosopast~ chelidonius maius (Slawistyczne studia jzykoznawcze, 1987,
s. 83-84), ps. *slp rodzaj sieci (Rocznik Slawistyczny XLVIII, 1952,
s. 25-26), rus. vlaseelie plejady (Rocznik Slawistyczny XLV, I, 1955,
s. 87-88) i in. Czasem ledzia nazwy okrelonego desygnatu: sowiaskie
nazwy tczy, wa, dziewanny (Rocznik Slawistyczny XLVII, I, 1957,
s. 77-82), lilii wodnej (Prace Filologiczne XXV, 1975, s. 281-300), ogrodzenia u studni w dialektach bugarskich i rumuskich (Ezik i literatura,
XXXIII, 1978, 6, s. 91-94) itd.
Interesoway Wand Budziszewsk zoonimy (Z polskich studiw slawistycznych, seria 5, 1978, s. 463-468). Oryginalnym poczeniem zoonimii z hydronimi jest jej artyku o nazwach rzek w funkcji psich imion
(Onomastica XXXIII, 1989, s. 235-237), w ktrym zauwaa, e imiona
te zgodnie z wierzeniami wielu ludw miay broni psy przed wcieklizn. Imionom ochronnym u ludzi powicia inny artyku (Onomastica
XXXIV, 1989, s. 237-244). Pisaa te o teonimach w funkcji imion osobowych (Onomastica XXXVII, 1992, s. 93-95).
Zajmowaa si wyrazami bliskoznacznymi, np. histori pol. nci, wabi, mami, udzi, gwar. nadzia (Rocznik Slawistyczny XXXIII, 1973,
s. 93-112). Czasem badania jej dotyczyy okrelonego pola semantycznego, na przykad spiskiego sownictwa kocielnego (Zeszyty Naukowe
Wydz. Humanistycznego Uniwersytetu Gdaskiego, 5, 1988, s. 119-124),
rumuskiej terminologii sakralnej, poabskiego sownictwa botanicznego
(razem z B. Szydowsk-Ceglow w Munera Linguistica L. Kuraszkiewicz dedicata, Pozna 1993, s. 73-80), sowiaskich nazw liwek (Studia
z Filologii Polskiej i Sowiaskiej XXVIII, 1991, s. 47-50).
Badaa sownictwo wychodzce od jednej podstawy sowotwrczej,
na przykad sowiaskie nazwy chorb pochodne od *gost~ (Poradnik
Jzykowy 1979, 4, s. 200-202), nazwy o rdzeniu *reu-||*rou- (Studia linguistica memoriae Zdislai Stieber dedicata, Warszawa 1983, s. 165-170).
Fascynacj Wandy Budziszewskiej byy zwizki jzyka z mitologi,
magi i folklorem. Wspominaa o nich na marginesie swoich studiw wyrazowych, piszc na przykad o sowiaskiej nazwie wa krasa zestawiaa
j z wierzeniami greckimi, sigajcymi staroytnoci, w ktrych mityczna
Lamia bya istot z ciaem wa i gow piknej kobiety. Gwarowe so-
168
wiaskie i rumuskie nazwy tczy pas Pana Boga, pas Matki Boskiej
wywodzia od legend ludowych, podobnie bugarskie i niemieckie nazwy
dziewanny warkoczyki Matki Boskiej.
Obok prac, w ktrych folklor by traktowany jako to docieka jzykoznawczych, w dorobku Wandy Budziszewskiej jest szereg studiw
o odwrconych proporcjach: materia leksykalny odzwierciedla w nich
zjawiska z dziedziny folkloru. Zajmowaa si medycyn ludow, analizujc nazwy rolin zwizane z magi lecznicz (Prace Filologiczne
XXXIV, 1988, s. 187-190), pisaa o medycynie ludowej Drzewian Poabskich (Lingua Posnaniensis XXXII-XXXIII, 1991, s. 65-67), o nazwach
chorb wywodzcych si od nazw demonw, rzekomo te choroby wywoujcych (Paralele w rozwoju sownictwa jzykw sowiaskich, Warszawa
1983, s. 153-160), poza tym o nazwach zmory (Studia z Filologii Polskiej
i Sowiaskiej XXVII, 1991, s. 17-23), poudnicy (Zeszyty uyckie II,
1992, s. 74-77), o kultowych znaczeniach sw dd i pop (Studia z Filologii Polskiej i Sowiaskiej XXVI, 1990, s. 119-122), o bstwach urodzaju (Prace Filologiczne XXXV, 1991, s. 35-38), o kulcie ognia u Sowian
(Rocznik Slawistyczny XLIV, I, 1984, s. 13-15), o pierwiastku chrzecijaskim i pogaskim w terminologii botanicznej (Rozprawy Komisji
Jzykowej dzkiego Towarzystwa Naukowego XXXII, 1986, s. 31-37).
Ulubionym tematem Wandy Budziszewskiej byy mity lunarne (Prace
Filologiczne XXXI, 1982, s. 47-58; Euhemer Przegld Religioznawczy
nr 1, 131, 1984, s. 21-30 oraz nr 2, 132, s. 47-58).
Jakkolwiek naczelne miejsce w jej dorobku naukowym zajmowaa
leksykologia, pisaa te prace z zakresu fonetyki, na przykad o macedoskich noswkach (Procesy rozwojowe jzykw sowiaskich, Warszawa
1992, s. 7-10) lub skadni o spjniku da w konstrukcjach indykatywnych i imperatywnych (Studia z Filologii Polskiej i Sowiaskiej IX,
1970, s. 185-187).
Uwag Budziszewskiej nieraz przycigay teksty. Analizowaa emkowskie Dzisicioro przykaza (Slavia Occidentalis XXIX, 1984, s. 83-86), poznask formu magiczn z XVII wieku (Przegld Humanistyczny 1/2, 1985, s. 161-163), Zielnik litewski M. Fedorowskiego z 1866 roku
(Slavia Orientalis XXXIX, 3-4, 1990, s. 273-278).
Jakkolwiek najlepiej czua si w krtkich przyczynkach, nieobce jednak byy jej rwnie prace syntetyczne. Oprcz publikacji ksikowych
wymieni mona takie opracowania, jak Pogranicze sowiasko-greckie
([w:] Sowiaskie pogranicza jzykowe, Warszawa 1992, s. 7-12), Dialektologia a etnografia, Acta Universitatis Lodziensis, 12, 1986, s. 5-14),
169
Zwizek midzy sowem, wyraeniem i wierzeniem ludowym (Literatura
Ludowa 1, 1/1992, s. 57-58), Z semantyki magii (Etnolingwistyka 3,
Lublin 1990, s. 7-19), Mit a nazwa roliny (Poradnik Jzykowy 1972,
z. 10, s. 573-576), O nazwach rolin (Poradnik Jzykowy 1974, z. 4,
s. 169-175), Specyfika odzwierciedlania rzeczywistoci i kultury ludowej...
([w:] Bakanistyka polska, Wrocaw 1971, s. 141-156), Uwarunkowania
zmian semantycznych niektrych slawizmw bakaskich ([w:] Uwarunkowania i przyczyny zmian jzykowych, Warszawa 1994, s. 25-29).
Pasja naukowa Wandy Budziszewskiej przejawiaa si rwnie w tym,
e spdzajc wiksz cz ycia w bibliotekach na badanie naukowe
wykorzystywaa take swoje urlopy. Na przykad emkowskie Dziesicioro przykaza znalaza w czasie swego pobytu w Szczawnicy. Dokadnie
zbadaa jzyk przesiedlecw greckich w Zgorzelcu. Prowadzia badania
naukowe w Bugarii i Macedonii. Nigdy sobie nie dowierzaa, wci konsultowaa si ze specjalistami z innych dyscyplin naukowych.
Czynna bya do ostatnich chwil ycia. Braa udzia w pracach zespoowych (por. Projekt kartoteki faktw jzykowych sucych jako materia
dowodowy dotyczcy etnogenezy Sowian wsplnie z H. Popowsk-Taborsk i K. Handke, Slavia Antiqua XX, 1973, s. 43-46), na sesjach
naukowych wygaszaa referaty i naleaa do aktywnych dyskutantw.
Wci duo pisaa. Jej dorobek naukowy nie doczeka si jeszcze penej
publikacji.
Potrafia poczy polot z wyjtkow pracowitoci i rzetelnoci. Dorobek jej stanowi cenny i trway wkad w nauk polsk.
Ewa Siatkowska
Teresa Dbek-Wirgowa
(27 II 1933, Warszawa 18 III 1999, Warszawa)

Teresa Dbek-Wirgowa, profesor Wydziau Polonistyki, bya wielk
osobowoci oraz wybitn, wysoko cenion w kraju i za granic znawczyni literatur sowiaskich, badaczk o rozlegych i wielokierunkowych
zainteresowaniach naukowych, utalentowan tumaczk literatury bugarskiej,
Po ukoczeniu studiw polonistycznych na Uniwersytecie we Wrocawiu na dalszym kierunku jej drogi zawodowej zaway wieloletni pobyt
w Bugarii. W 1955 r. zostaa skierowana przez Ministerstwo Szkolnictwa
Wyszego na Uniwersytet Sofijski, gdzie do 1965 r. pracowaa jako lektorka jzyka polskiego w Katedrze Jzykoznawstwa i Etnografii Sowiaskiej. Wrd polonistw bugarskich, czsto wybitnych znawcw jzyka
i literatury polskiej, jest wielu jej uczniw.
Lata spdzone w Bugarii przyniosy wiele inspiracji badawczych. Teresa Dbek-Wirgowa podja prac nad mao wwczas znan problematyk polsko-bugarskich zwizkw literackich, a w szczeglnoci nad zagadnieniem recepcji literatury polskiej w Bugarii u schyku XIX i pocztku XX w. Podsumowanie wynikw wieloletnich bada rdowych
przyniosa rozprawa Gwne zagadnienia stosunkw bugarsko-polskich
w pierwszych dziesitkach XX wieku (1963). Jednak zwieczeniem pracy naukowej tego okresu bya napisana pod kierunkiem prof. dra hab.
J. Magnuszewskiego rozprawa doktorska Twrczo przekadowa Dory
171
Gabe (Wrocaw 1969), w ktrej przedstawia drog twrcz wybitnej tumaczki Mickiewicza, Sowackiego i Kasprowicza, uwzgldniajc przy tym
szeroki kontekst literacki okresu midzywojennego.
W 1965 r. Teresa Dbek-Wirgowa rozpocza prac w Instytucie Filologii Sowiaskiej Uniwersytetu Warszawskiego, z ktrym pozostaa
zwizana do koca swych dni. Po uzyskaniu stopnia doktora w 1966 r.
przedmiotem swych zainteresowa uczynia problematyk modernizmu
bugarskiego. W wyniku kilkuletnich bada powstaa rozprawa habilitacyjna Penczo Sawejkow. Tradycjonalizm i nowatorstwo (Wrocaw 1973),
w ktrej Teresa Dbek-Wirgowa postawia i obronia szereg wanych tez
na temat pierwszej, neoromantycznej fazy bugarskiego modernizmu, dokonujc przeomu w sposobie postrzegania tej problematyki przez wczesn bugarsk humanistyk.
Kolejne lata Teresa Dbek-Wirgowa powicia pracy nad pierwszym
w Polsce penym zarysem dziejw literatury bugarskiej, od redniowiecza do wspczesnoci. Historia literatury bugarskiej ukazaa si
w 1980 r., zapeniajc powan luk nie tylko w polskiej slawistyce1 . Chocia w zamyle Autorki ksika ta miaa peni przede wszystkim funkcj
informacyjno-popularyzatorsk2 , okazaa si dzieem o wybitnych walorach naukowych. Przyjwszy samodzielne stanowisko metodologiczne
Autorka dokonaa przewartociowania obiegowych sdw na temat literatury bugarskiej, ksztatowanych najpierw pod wpywem XIX-wiecznej
slawistyki, a potem ewolucjonizmu i marksistowskiego determinizmu socjologicznego. T. Dbek-Wirgowa zaproponowaa wasne ujcie interpretacyjne, ktre pozwolio jej odej od gotowych kategoryzacji i stworzy
nowatorski model literatury bugarskiej jako continuum rozwijajcego si
wedle wasnych regu oraz w dialogu z innymi literaturami. Do tej propozycji nawizuj w swej pracy naukowej kolejne generacje bugarystw
w Polsce i w Bugarii3 .
Przedstawione tu tytuy stanowi skromn cz ogromnego dorobku
naukowego Teresy Dbek-Wirgowej, obejmujcego okoo 200 artykuw
i rozpraw rozproszonych w czasopismach naukowych bd publikowanych
w zbiorach pokonferencyjnych. Nie sposb wszystkie dokadnie omwi,
ze wzgldu na ich liczebno i wielokierunkowo zainteresowa nauko1
O ile mi wiadomo, w latach 80. istniay plany wydania ksiki w Chinach!

Ukazaa si w serii Ossolineum, zorientowanej na szeroki krg odbiorcw.
3
Zob. na ten temat W. Gazka, Uwagi o Historii literatury bugarskiej T. Dbek-Wirgowej, [w:] Kultura. Jzyk. Komunikacja. Problemy globalizacji i kultur narodowych, red. G. Szwat-Gyybowa, A. Z. Makowiecki, Warszawa 2001, s. 7-11.
2
172
wych Teresy Dbek-Wirgowej, ktra czya solidno badawcz, szerokie
horyzonty intelektualne i odwag w formuowaniu sdw. Nonkonformistyczna postawa nie uatwiaa jej zawodowego awansu. Jako naukowiec
o niezwykej osobowoci pozostawaa nieugita w deniu do prawdy;
jako czowiek niestrudzenie suya innym. Od pierwszych chwil istnienia na UW NSZZ Solidarno powicaa dziaalnoci spoecznej swj
czas i energi. Jej zaangaowanie polityczne stao si powodem utrudnie
w yciu zawodowym. W 1973 uzyskaa stopie doktora habilitowanego
i cho ju w 1980 r. w ocenie wnioskodawcw speniaa wszelkie warunki
konieczne do przyznania jej tytuu profesorskiego, wniosek ten z powodw
politycznych zosta odrzucony, doczekawszy si realizacji dopiero w roku
1990.
W 1992 r. Profesor Teresa Dbek-Wirgowa podja prac w Instytucie
Stosowanych Nauk Spoecznych na Wydziale Profilaktyki i Resocjalizacji UW, kontynuujc swoje wykady w Instytucie Filologii Sowiaskiej.
Ta rnorodno zwizkw profesjonalnych wskazuje na przesunicie akcentw w metodologii pracy naukowej Profesor Dbek-Wirgowej, ktra
zwrcia si w owym czasie ku interdyscyplinarnym studiom bugarystycznym. Przez ostatnie lata intensywnie pracowaa nad nowym zarysem dziejw literatury bugarskiej oraz nad problematyk formowania
si bugarskiej i macedoskiej wiadomoci kulturowej. Nie dokoczya
tych ksiek. Zawsze mwia, e najwiksz rado sprawiaa jej praca
przekadowa. Jej dorobek obejmuje kilkanacie pozycji i jest najlepszym
wiadectwem wybitnego talentu Teresy Dbek-Wirgowej w tej dziedzinie.
Niejednokrotnie osigaa bowiem precyzj i doskonao przekadu kongenialnego. W 1993 r. ZAIKS przyzna Pani Profesor nagrod za wybitne
osignicia w dziedzinie przekadu literatury z jzykw obcych, za ukoronowanie jej sztuki translatorskiej uznajc antologi przekadw starej
literatury bugarskiej od IX do XVIII wieku Siedem niebios i ziemia.
Trudno jednak w tym miejscu powstrzyma si od refleksji, i wiele
przeoonych przez Pani Profesor w latach 80. i 90. tytuw, w tym dzie
naukowych, nie doczekao si publikacji. Zawaya na tym najpierw sytuacja polityczna, potem wzgldy finansowe, wreszcie dyktat rynku.
Taki los spotka m.in. ksiki Wielkanoc bugarska T. eczewa i Faszyzm
. elewa, Zaoczne reportae z Bugarii G. Markowa. W tym kontekcie trzeba podkreli wielkie starania Profesor Dbek-Wirgowej na rzecz
wsppracy rodowisk opozycyjnych Polski i Bugarii. Swoim autorytetem wspieraa dziaalno Solidarnoci bugarsko-polskiej oraz Przedstawicielstwa Bugarskiej Unii Si Demokratycznych w Polsce.
173
Ta wielo pasji nie ograniczaa jednak w aden sposb aktywnoci
Pani Profesor w sferze dziaalnoci organizacyjno-naukowej i popularyzatorskiej. Od 1975 r. z przerwami bya czonkiem Rady Naukowej Instytutu Sowianoznawstwa PAN, a w latach 1981-83 czonkiem Komitetu
Sowianoznawstwa PAN. W latach 1975-80 naleaa do Komitetu Redakcyjnego Pamitnika Sowiaskiego. Od 1994 r. bya czonkiem Komitetu Redakcyjnego Slavia Meridionalis i serii wydawniczej Literatura na
pograniczach.
Od 1971 r. prowadzia dziaalno popularyzatorsk, publikujc eseje
historyczno-literackie o tematyce bugarskiej w miesiczniku Literatura na wiecie, wsppracowaa jako konsultant i recenzent z wydawnictwami literackimi, z krakowskim Wydawnictwem Literackim i z Wydawnictwem lskim. Wygaszaa te budzce due zainteresowanie odczyty
o literaturze bugarskiej m.in. w Pen Clubie, w Stowarzyszeniu Kultury
Europejskiej, w Bugarskim Instytucie Kultury.
Od 1992 r. organizowaa rokrocznie na UW wsplnie z prof. A. Z. Makowieckim sympozja powicone kulturom sowiaskim. W latach 1992-98 ukazao si pod ich redakcj 7 tomw referatw z tych konferencji.
W ostatniej, zorganizowanej w listopadzie 1998 r. Profesor Dbek-Wirgowa nie moga ju wzi udziau.
Grayna Szwat-Gyybowa
Kazimierz Feleszko
(18 IX 1939, Czerniowce 3 VII 2001, Warszawa)

(Tekst publikowany wczeniej w: Studia z Filologii Polskiej i Sowiaskiej,
t. 37, 2001, s. 21-24 i K. Feleszko, Bukowina, moja mio, t. 1, red. A. or,
Warszawa 2002, s. 7-10)
Kazimierz Feleszko urodzi si na dalekich kresach dawnej Rzeczypospolitej, w Czerniowcach (Ukraina), w regionie stanowicym konglomerat
wielu kultur: polskiej, ukraiskiej, rumuskiej, niemieckiej, ydowskiej.
To miejsce urodzenia opuci wprawdzie jeszcze jako dziecko, ale mimo to
wywaro ono na nim pitno i uczynio ze czowieka otwartego na wiele
kultur etnicznych, co miao swoje konsekwencje take w podejmowanych
wyborach drogi yciowej i w pasjach naukowych.
Kazimierz Feleszko po drugiej wojnie wiatowej znalaz si wraz z rodzicami (Emilianem i Aureli z Ryckich) na lsku Opolskim, w Prudniku. W tym miecie (ktre traktowa i pokocha jak swoje rodzinne)
ukoczy szko podstawow i redni, nastpnie podj studia z zakresu
filologii sowiaskiej na Uniwersytecie Warszawskim na kierunku serbochorwatystycznym (zgodnie z wczesn nomenklatur). Poprowadziy Go
one do wielokulturowej Jugosawii, regionu bakaskiego, przypominajcego Mu stref spotkania wielu kultur, z ktrej si wywodzi. O wyborze
jzykoznawstwa sowiaskiego na studiach, a potem w dalszej drodze
naukowej zadecydowao zetknicie si z wybitnym jzykoznawc, Zdzisawem Stieberem, ktry by wwczas kierownikiem Katedry Filologii
175
Sowiaskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Profesor Z. Stieber swoj
osobowoci uczonego europejskiej rangi wpywa na wysoki poziom slawistyki warszawskiej i umia pocign za sob szczeglnie uzdolnionych
studentw. Do takich nalea bez wtpienia Kazimierz Feleszko. Warto
tu wspomnie, e w czasie studiw (mieszka w domu studenckim przy
ul. Kickiego) Kazimierz Feleszko, obdarzony szczeglnym darem atwego
nawizywania kontaktw, niezwykle towarzyski i powszechnie lubiany,
zawiza z innymi uzdolnionymi studentami filologii na poy artobliwie, a na poy powanie stowarzyszenie Ausran (por. litewskie aura
jutrzenka). Wrd Ausran obowizywao porozumiewanie si w jzyku...
praindoeuropejskim. Ta zabawa (budzca zreszt, jak wszystkie wwczas
nieformalne stowarzyszenia, czujno sub specjalnych) nie pozostaa
bez wpywu na ksztatowanie historycznej wiedzy jzykoznawczej przyszych filologw.
Kazimierz Feleszko ukoczy studia magisterskie po napisaniu pracy
jzykoznawczej serbochorwatystycznej pod kierunkiem profesora Zdzisawa Stiebera, po czym rozpocz prac w Instytucie Sowianoznawstwa.
PAN (dzi Instytut Slawistyki) i kontynuowa j tam w latach 1962-79 na
stanowiskach, kolejno: bibliotekarza, asystenta, adiunkta, wreszcie kierownika Pracowni Jzykw Poudniowosowiaskich. Rozpraw doktorsk na temat Skadnia genetivu i wyrae przyimkowych w jzyku serbskochorwackim zacz przygotowywa pod kierunkiem Zuzanny Topoliskiej, a ukoczy pod kierunkiem Zdzisawa Stiebera. Stopie doktora
nauk humanistycznych uzyska w 1969 roku, a jego rozprawa doktorska zostaa ogoszona przez Wydawnictwo im. Ossoliskich w 1970 roku,
a nastpnie w nowej redakcji i w przekadzie na jzyk serbski ukazaa si
w Belgradzie w 1995 roku pt. Znaenja i sintaksa srpskohrvatskog genitiva. Stopie doktora habilitowanego z zakresu jzykoznawstwa polskiego
otrzyma w 1980 roku na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie rozprawy pt. Funkcje form kategorii liczby w polskiej grupie imiennej (Warszawa 1980). Rok wczeniej przenis si z Polskiej Akademii Nauk na
Uniwersytet Warszawski do Instytutu Filologii Sowiaskiej, gdzie pracowa najpierw jako adiunkt, nastpnie (od 1982 r.) docent, a potem
profesor uniwersytecki. Tytu profesora uzyska tu przed mierci.
W latach 1987-1991 piastowa funkcj dyrektora Instytutu Filologii
Sowiaskiej UW, a ponownie zosta wybrany na to stanowisko w 1999 roku. W roku akademickim 1998/1999 by profesorem Uniwersytetu Opolskiego. By wielokrotnie wybierany do Komitetu Sowianoznawstwa
przy Polskiej Akademii Nauk (w tym take do Prezydium Komitetu).
176
Od 1989 r. by czonkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (w czasie kadencji 1998-2000 czonkiem Zarzdu Wydziau
I TNW).
W latach 1992-1997 prowadzi prac dydaktyczn na Uniwersytecie
w Monachium, a zagraniczne wykady gocinne wygasza take we Freiburgu, Tybindze, Zurychu i w Czerniowcach. Wiele publikowa, w tym
poza Polsk, w czasopismach naukowych, m.in. w Niemczech, Austrii,
USA, Rumunii, Ukrainie, Jugosawii. Nalea do redakcji znanego czasopisma slawistycznego wychodzcego w Niemczech Die Welt der Slawen.
Dorobek naukowy Kazimierza Feleszki jest bardzo rnorodny; przekraczajcy 130 publikacji. Najpierw zajmowa si skadni jzykw sowiaskich, pniej take stosunkami jzykowymi na Bukowinie oraz polsko-niemieckimi kontaktami na lsku. Jego powane osignicia naukowe w zakresie studiw nad skadni sowiask skupiay si gwnie na
materiale jzykowym serbsko-chorwackim, macedoskim i polskim. Z lat
szedziesitych siedemdziesitych pochodz wspominane ju rozprawa doktorska oraz habilitacyjna. Problematyk skadniow zajmowa si
take i pniej, czego plonem byo wspautorskie (wraz z V. Kosesk
i I. Sawick) opracowanie pt. Zagadnienia predykacji imiennej w jzykach poudniowosowiaskich (Wrocaw 1981).
Na dalsze drogi badawcze Kazimierza Feleszki wpyna bez wtpienia
jego biografia wskazywane zwizki rodowodowe z Bukowin, a nastpnie silny emocjonalny zwizek ze lskiem. By przykadem Uczonego,
ktry godzi naukowe zainteresowania z zaangaowaniem osobistym
wiernoci ziemiom, ktre pokocha i do ktrych cigle wraca, zaraajc
innych swoimi uczuciami do nich. Tematyce jzykoznawczej i kulturoznawczej tych ziem powici kilkadziesit rozpraw i studiw naukowych,
publikujc je m.in. w Polsce, w Niemczech, na Ukrainie. Mg z nich
stworzy dwie obszerne monografie, do czego zreszt zmierza, ale nie
zdy ich sam przygotowa do druku.
Niezwykle interesujce s prace Kazimierza Feleszki dotyczce stosunkw kulturowych i jzykowych na Bukowinie (ktr nazywa Europ
w miniaturze). By doskonale przygotowany do tych bada, zna bowiem
dobrze jzyk niemiecki, a take ukraiski i rumuski. Jego oryginalnym
i houbionym od lat pomysem byo odtworzenie polszczyzny Polakw
bukowiskich i przedstawienie jej w postaci odrbnego sownika. Zebra
bogaty materia leksykalny bezporednio na Bukowinie oraz od przesiedlecw z Bukowiny do Polski. Organizowa konferencje naukowe powi-
177
cone stosunkom kulturalnym i jzykowym na Bukowinie. Wygosi na ten
temat wiele referatw i odczytw, cieszcych si wielk popularnoci, by
bowiem znakomitym wykadowc, wietnie nawizujcym kontakt z audytorium. Jako doskonay dydaktyk uniwersytecki umia zainteresowa
blisk sobie problematyk studentw, w efekcie czego powstao kilka prac
magisterskich powiconych polszczynie bukowiskiej oraz polszczynie
przesiedlecw z Bukowiny1 .
Kazimierz Feleszko mia talent atwego opanowywania jzykw m.in.
mwi pynnie po macedosku i operowa te sprawnie jzykiem bugarskim, co wrd slawistw nie pochodzcych z tych krajw naley do
prawdziwej rzadkoci. Doskonale i z widoczn przyjemnoci posugiwa
si te gwar lsk.
Jak ju wspomniano, pasje badawcze splatay si u niego z emocjonalnym stosunkiem do regionw, ktrymi si zajmowa. Przejawiao si
to rwnie na paszczynie kontaktw towarzyskich. Obdarzony dobrym
suchem chtnie piewa i zachca do piewu innych. Niezapomniane s
nucone przez niego z orientalnym zapamitaniem boniackie sevdalinki,
a szczeglnie jego ulubiona Mujo kuje konja na mjesecu. Chtnie piewa take pieni serbskie, macedoskie, ukraiskie.
Grb Profesora Kazimierza Feleszki znajduje si na Mazurach, na
wiejskim cmentarzu w Grabowie, w pobliu Mrgowa. Sam wybra sobie
to miejsce wiecznego spoczynku w czasie dugotrwaej cikiej choroby.
Bliscy jego pasjom bukowiskim przyjaciele i wsppracownicy twierdz,
e okoliczny krajobraz mazurski oraz widok z pooonego na wzgrku
cmentarza przypomina odlege pejzae z tamtych okolic. Kazimierz Feleszko pozosta wrd nas, w Polsce, w swoich pracach i w naszej wdzicznej pamici, a zarazem powrci do ukochanej Bukowiny.
Krzysztof Wrocawski
1
czna liczba prac magisterskich napisanych na Slawistyce pod kierunkiem Kazimierza Feleszki wynosi 33. Pod jego opiek doktoryzowao si troje slawistw.
Jzef Magnuszewski
(12 III 1924, Warszawa 19 XII 1994, Warszawa)

(Tekst by publikowany w Przegldzie Humanistycznym, 3, 1995,
s. 136-142).
Jzef Magnuszewski urodzi si w Warszawie, na Pradze, w niezamonej rodzinie kolejarskiej. wiadectwo dojrzaoci uzyska w Warszawie w roku 1943, w szkolnictwie tajnym. Pierwszy rok studiw polonistycznych odby na Wydziale Humanistycznym tajnego Uniwersytetu
Ziem Zachodnich, dziaajcego wwczas w Warszawie. Po zakoczeniu
wojny w latach 1945-1947 kontynuowa studia w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zachcony przez tamtejszych profesorw
(Romana Pollaka, Stefana Vrtla-Wierczyskiego), rozszerzy studia polonistyczne na slawistyczne i dyplom magisterski uzyska w roku 1947
na podstawie pracy dotyczcej stosunkw literackich czesko-polskich pt.
Lumirowcy w Polsce (napisanej pod kierunkiem Romana Pollaka). Po
ukoczeniu studiw jako pracownik naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu
w Poznaniu podj prac nad rozpraw doktorsk z dziedziny stosunkw
literackich polsko-czeskich. Materiay do niej zbiera w czasie rocznego
pobytu w Pradze (1948-1949) jako stypendysta rzdu czechosowackiego.
Na Uniwersytecie im. Karola IV nawiza blisze kontakty naukowe ze
rodowiskiem slawistycznym (szczeglnie ceni sobie znajomo ze znanym czeskim polonist, Karelem Krejym). Po powrocie do Poznania
uzyska w roku 1949 stopie doktora nauk humanistycznych na podsta-
179
wie rozprawy pt. Stosunki literackie polsko-czeskie w kocu XIX i na pocztku XX wieku (ogoszonej w roku 1951 przez Ossolineum). Rozpraw
t przygotowa pod opiek naukow Romana Pollaka.
W latach 1949-1952 pracowa w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza
w Poznaniu, najpierw w Katedrze Historii Literatury Polskiej, a nastpnie w Katedrze Historii Literatur Zachodniosowiaskich (ktr kierowa
wwczas Stefan Vrtel-Wierczyski).
W roku 1952 Jzef Magnuszewski zosta przeniesiony na stanowisko
adiunkta do Katedry Filologii Sowiaskiej Uniwersytetu Warszawskiego.
Tam osiga kolejne stopnie kariery uniwersyteckiej: w roku 1955 zosta
docentem, a w roku 1960 profesorem nadzwyczajnym. Jego gruntowna
wiedza polonistyczna i slawistyczna, a take walory osobiste zadecydoway o powoaniu Go na kierownika jednostek: w latach 1963-1968 Studium
Jzyka, Literatury i Kultury Polskiej dla Cudzoziemcw Polonicum,
a od roku 1967 take Katedry (od 1968 Instytutu) Filologii Sowiaskiej.
Funkcj dyrektora tego Instytutu peni do roku 1978. W latach 19811994, jako profesor zwyczajny Instytutu Filologii Sowiaskiej, zwizany by z Wydziaem Polonistyki. By czonkiem: Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Poznaskiego Towarzystwa Przyjaci Nauk, Polskiej
Akademii Umiejtnoci, Komitetu Sowianoznawstwa Polskiej Akademii
Nauk.
Wielkiemu zaangaowaniu Jzefa Magnuszewskiego w organizowanie
ycia naukowego towarzyszy istotny dorobek naukowy, osigany dziki
wyjtkowej pracowitoci i skrupulatnoci badawczej. Cechy te umoliwiy Mu zdobycie gruntownego rozeznania w dziedzinie literaturoznawstwa
zachodniosowiaskiego, a nastpnie poudniowosowiaskiego. Znajomoci tych literatur towarzyszya gboka wiedza polonistyczna, obejmujca
dzieje literatury od redniowiecza po wspczesno. Szerokie perspektywy ogldu literatur sowiaskich zaowocoway cennymi dzieami Uczonego o fundamentalnym znaczeniu w polskiej slawistyce.
Spucizna naukowa i edytorska Jzefa Magnuszewskiego jest znaczna.
Rozlega perspektywa slawistyczna pozwolia Mu przej od wspomnianych prac o charakterze kontaktologiczno-wpywologicznym do komparatystyki typologicznej. Najpierw (zapewne pod wpywem kontaktw naukowych ze S. Vrtlem-Wierczyskim) Magnuszewski sign w dawn
przeszo (w wiek XVI) wzajemnej wymiany polsko-czeskiej w dziedzinie pimiennictwa popularnego (literatury bazeskiej i sowizdrzalskiej):
w sposb doskonay od strony jzykowej i edytorskiej zrealizowa pomys
odtworzenia zaginionych polskich wersji Tragedii ebraczej (Tragedia e-
180
bracza nowo uczyniona, rekonstrukcja tekstu staropolskiego z XVI wieku,
Warszawa 1957) oraz Frantowych praw (rekonstrukcja tekstu staropolskiego na podstawie unikatu staroczeskiego z 1518 roku, Warszawa 1968).
Praca nad tymi wysoko cenionymi przez specjalistw od literatury staropolskiej edycjami skierowaa uwag Uczonego na pogranicze literatury
i folkloru i na sam folklor sowiaski. Okaza przy tym rzadk wraliwo
na urok literatury ustnej oraz popularnej, zrozumienie dla rzdzcych
nimi praw i umiejtno ich naukowej analizy. Cennym plonem tych zainteresowa badacza stay si wydane w serii II Biblioteki Narodowej
dwie edycje antologiczne: Czeska i sowacka pie ludowa (w przekadzie
A. Kamieskiej i w wyborze oraz opracowaniu J. Magnuszewskiego, Ossolineum 1960) oraz Ludowe pieni, bajki i podania uyczan (w wyborze,
przekadzie i opracowaniu J. Magnuszewskiego, Ossolineum 1965). Obie
edycje opatrzy kilkudziesiciostronicowymi wstpami (oraz podstawow
bibliografi rde i opracowa), doskonale orientujcymi w bogactwie
literatury ustnej zachodnich Sowian, w losach tej literatury i w dziejach
poddawania jej naukowej obserwacji. Owoce cigego zainteresowania badawczego folklorem sowiaskim i jego zwizkami z literatur pisan wysok oraz popularn (jarmarczn) zawar w tomie studiw pochodzcych
z rnych lat, pt. Tropami folkloru i literatury (PWN, Warszawa 1983).
Efektem wiedzy Uczonego, obejmujcej cao literatury czeskiej, staa si podstawowa i pierwsza tego rodzaju polska synteza jej dziejw
Historia literatury czeskiej (Ossolineum 1973).
Jednoczenie, publikujc kolejne studia i artykuy, zmierza Jzef Magnuszewski do usytuowania literatury polskiej wrd literatur sowiaskich. Chodzio Mu o wskazanie powinowactw i odmiennoci w procesach
rozwojowych poszczeglnych literatur sowiaskich nie tyle przez poszukiwanie poszczeglnych kontaktw i sporadycznych wpyww, ile przez
odsanianie mechanizmw recepcji literatury polskiej.
I tak w pimiennictwie najstarszym uwag Magnuszewskiego skupiay
relacje czesko-polskie z okresu redniowiecza, uwarunkowane historycznie
i kulturowo (wsplna przynaleno do krgu kultury aciskiej z hipotetycznym udziaem w pimiennictwie polskim krgu kultury bizantyskiej). Dla renesansu pole porwna badacza obejmowao nie tylko relacj polsko-czesk, ale take pimiennictwo dubrownicko-dalmatyskie.
Wskazywa na zmiany, jakie wnosi w te powinowactwa barok. Rozszerza
w tej epoce przestrze obserwacji take na literatur sowack. Chocia
gwne kierunki badawcze Jzefa Magnuszewskiego zwrcone byy ku zachodniej i poudniowej Sowiaszczynie, nie traci z pola widzenia take
181
sowiaskiego Wschodu, ukazujc wiek XVII jako stulecie kulturalnego
oddziaywania polskiego na Ru, w tym take na Ru Moskiewsk. Instrumentaln, polityczn funkcj literatury polskiej w wieku XIX wyjania yw recepcj naszej literatury przez literatury czasw odrodzenia
narodowego u Sowian zachodnich i poudniowych.
Jako klucz do porwnawczego opisu literatur sowiaskich po zakoczeniu procesu odzyskiwania niepodlegoci przez Sowian proponowa
relacj: tradycja a nowatorstwo. Podobne warunki polityczne rozwoju literatur sowiaskich po drugiej wojnie wiatowej nie mogy zniwelowa
odmiennoci osadzonych w inaczej przebiegajcym rozwoju poszczeglnych literatur sowiaskich i te rnice byy dla Jzefa Magnuszewskiego
atrakcyjnym przedmiotem bada. Zachca przy tym innych do analizowania zjawiska ywego odbioru w okresie powojennym polskiej awangardy midzywojennej (Witkacego, Schulza, Gombrowicza), a take stawia
pytania dotyczce wspczesnoci zainteresowa innych Sowian twrczoci Gaczyskiego, Rewicza, Mroka, Lema, Kruczkowskiego.
Studia Jzefa Magnuszewskiego powicone takiej komparatystycznej perspektywie badawczej zostay zebrane w tomie: Literatura polska
w krgu literatur sowiaskich (Ossolineum 1993). Uczony stworzy w nim
zrby syntezy zewntrznych dziejw literatury polskiej, dokonywanej
z perspektywy znaczenia naszej literatury jako inspiracji, wzorw oraz
innego kulturowo jej odbioru. Studia te stanowi zarazem doniosy krok
w kierunku porwnawczej syntezy dziejw literatur sowiaskich, ktra
moe w przyszoci powstanie.
Swj dorobek badawczy Jzef Magnuszewski zwieczy tomem prac
zebranych: Sowiaszczyzna zachodnia i poudniowa. Studia i szkice literackie (PWN, Warszawa 1995; rzecz ukazaa si faktycznie w kocu
roku 1994, przed mierci Uczonego). Zawar w tym tomie (nagrodzonym przez ministra edukacji narodowej) swe prace komparatystyczne.
Przyjmowa w nich szeroki, kulturoznawczy punkt widzenia. Literatury sowiaskie widzia jako element skadowy kultury europejskiej, w jej
szerokim kontekcie, jako skadnik sowiaski tworzcy wprawdzie w jej
ramach urozmaicon kulturowo konfiguracj, nie wyodrbnion jednak
i wyizolowan tylko na zasadzie pokrewiestwa etnicznego i jzykowego. Take w tym tomie Jzef Magnuszewski zaimponowa rozlegoci
swej wiedzy, obejmujc chronologicznie cao dziejw literatur sowiaskich od redniowiecznego zarania pimiennictwa (Rzecz o Fizjologu)
po szkicowanie perspektyw badawczych wobec wspczesnych literatur
sowiaskich w chwili obecnej. W studiach i szkicach tego tomu mo-
182
tywem przewodnim bya wizja Sowiaszczyzny literackiej sytuowanej
na kulturowym pograniczu Zachodu i Wschodu Europy, poredniczcej
w wymianie europejskich prdw kulturalnych. O ile na przykad wiek
XIX okrela Uczony jako stulecie konstruowania mitu Sowiaszczyzny
i operowania nim, o tyle wiek XX widzia jako restytucj kategorii europejskoci w literaturach sowiaskich.
Trudno nie wspomnie tu o zwizych, a zarazem doskonaych syntezach dziejw literatur zachodniosowiaskich (czeskiej, sowackiej, uyckiej) pira Magnuszewskiego, zamieszczonych w Dziejach literatur sowiaskich (t. III, cz. 1), a take o kompetentnych i treciwych hasach dotyczcych literackich zwizkw czesko-polskich, uycko-polskich, sowacko-polskich, zamieszczonych w dwutomowej Literaturze polskiej. Przewodniku encyklopedycznym.
Jzef Magnuszewski mia take wyjtkowe zasugi w rozwoju organizacyjnym slawistyki uniwersyteckiej. To dziki jego zabiegom Katedra
Filologii Sowiaskiej Uniwersytetu Warszawskiego nie tylko nominalnie
przeksztacia si w Instytut, lecz take znacznie rozszerzya swj repertuar naukowo-dydaktyczny: obj on nie tylko bohemistyk i bugarystyk oraz serbochorwatystyk, wprowadzono take ksztacenie sowacystyczne, macedonistyczne, sowenistyczne i sorabistyczne. Jako profesor
uniwersytecki Jzef Magnuszewski wychowa rzesz slawistw, przekazujc im rzeteln wiedz i dajc wzr skrupulatnoci badawczej1 . Jego uczniowie s dzi profesorami tytularnymi, doktorami habilitowanymi i doktorami rnych kierunkw slawistycznych w uczelniach polskich
oraz w Polskiej Akademii Nauk, zasilili take szeregi pracownikw wydawnictw naukowych.
Grb Profesora Jzefa Magnuszewskiego znajduje si na Cmentarzu
Brdnowskim w Warszawie (15 E IV 31).
Krzysztof Wrocawski
Jzef Magnuszewski ma znaczce zasugi w ksztaceniu kolejnych pokole slawistw-literaturoznawcw. Wyksztaci on blisko dziesiciu doktorw, z ktrych wikszo uzyskaa nastpnie habilitacje i profesury (H. Czajka, T. Dbek-Wirgowa, J. Rapacka, J. Wierzbicki, K. Wrocawski, J. Goszczyska). W skali studiw slawistycznych
imponujca jest liczba prac magisterskich okou 140 napisanych pod opiek naukow profesora Magnuszewskiego na tematy z obszaru zachodniej i poudniowej
Sowiaszczyzny (pod wzgldem liczby tych prac profesor Magnuszewski pozostawi
daleko w tyle wszystkich innych profesorw).
Halina Irena Olszewska
(2 V 1912, Pary 28 IX 2000, Warszawa)

Naleaa do nielicznych pracownikw slawistyki warszawskiej (obok
Stanisawa Soskiego i Andrzeja Sieczkowskiego), ktrzy poczyli swoj
obecnoci jej dzieje przedwojenne i powojenne. Bya postaci nietuzinkow, ktra zapisaa si mocno w pamici starszych pokole absolwentw jako dowiadczony, a zarazem wymagajcy i budzcy respekt dydaktyk. Bya poza tym uzdolnionym tumaczem, szczeglnie poezji serbskiej, chorwackiej i z innych jzykw poudniowosowiaskich (przekady
sygnowaa jako Irena Olszewska). Miaa take godn uwagi biografi.
Urodzia si 2 maja 1912 r. w Paryu (z ojca Bronisawa i matki Aurelii z Mikulskich). Jej rodzice studiowali w tym czasie we Francji. Ojciec
by nauczycielem, matka (take z wyksztacenia nauczycielka) pracowaa
jako urzdniczka, a potem bibliotekarka. W roku 1913 rodzina powrcia
do kraju, do Warszawy, a w roku 1914 ponownie wyjechaa tym razem
do Kijowa. Po wybuchu wojny matka z crk powrciy do Warszawy,
a ojciec pozosta w Kijowie, gdzie zmar w roku 1918; w roku 1930 zmara
take matka i osiemnastoletnia Halina Olszewska sama dalej kierowaa
swoim yciem.
Po ukoczeniu gimnazjum Marii Konopnickiej w roku 1930 zapisaa
si na studia w Sekcji Slawistycznej Wydziau Humanistycznego UW (nr
alb. 25162). Studia ukoczya w roku 1936 jako magister filozofii w zakresie filologii sowiaskiej (w czasie studiw bya jedn ze suchaczek
184
lektoratu jzyka serbsko-chorwackiego, prowadzonego przez Julije Beneicia). Od wrzenia 1937 r. do pocztkw wrzenia 1939 r. przebywaa na
pobycie studyjnym w Jugosawii, gdzie zbieraa materiay do rozprawy
doktorskiej (temat nieznany, zapewne jzykoznawczy). Wraz z wybuchem
wojny opucia Jugosawi i drog okrn przez Rumuni udaa si do
kraju. Do Warszawy jednak ju nie zdoaa dotrze i zatrzymaa si we
Lwowie, zajtym przez Zwizek Sowiecki. Podja prac w Uniwersytecie
im. Iwana Franki na stanowisku laborantki w Katedrze Jzyka Polskiego;
bya tam zatrudniona od listopada 1939 do czerwca 1941. Po wkroczeniu Niemcw utrzymywaa si we Lwowie z drobnego handlu, korepetycji
i szycia. Po wycofaniu si Niemcw przeniosa si do Przeworska, gdzie od
padziernika 1944 do sierpnia 1945 pracowaa jako nauczycielka w miejscowym gimnazjum i liceum.
Wrcia nastpnie do Warszawy i od wrzenia 1945 zacza prac
w Seminarium Slawistycznym na stanowisku starszego asystenta i lektora jzyka serbochorwackiego. Dodatkowo w roku akademickim 1947/1948
wykadaa jzyk staro-cerkiewno-sowiaski w Kolegium Sowiaskim
Zwizku Nauczycielstwa Polskiego, a w roku 1949/1950 w Instytucie Pedagogicznym przy tym Zwizku. W latach 1950-1952 w Sekcji Dziennikarskiej UW bya wykadowc jzyka polskiego.
Ze wzgldu na to, e zebrane w Jugosawii materiay do rozprawy doktorskiej ulegy zniszczeniu, Halina Olszewska zmuszona bya do podjcia
w roku 1955 nowego tematu: Praesens historicum w jzykach sowiaskich. Wedug opinii prof. Z. Stiebera z roku 1961 zrezygnowaa z dalszej
pracy nad tematem, gdy w tym czasie w ZSRR ukazao si obszerne
opracowanie powicone tym zagadnieniom.
W jej dokumentach zachoway si charakterystyczne dla owych czasw dwie opinie przedstawicieli partii w zwizku ze staraniami H. Olszewskiej o wyjazd naukowy za granic (do Czechosowacji!). Obie byy
negatywne i motywowane ideologicznie, co warto przypomnie jako znak
czasu: Na wyjazd zagraniczny za saba (1952) oraz Jej wyrobienie ideologiczne i polityczne jest za sabe. (...) Egzekutywa POP (tj. partii) nie
popiera podania H. Olszewskiej (1954).
W latach 1959-1964 pracowaa na stanowisku adiunkta w Katedrze
Filologii Sowiaskiej UW, po czym przesza na stanowisko wykadowcy,
a nastpnie starszego wykadowcy. Wykadaa: jzyk staro-cerkiewno-sowiaski, gramatyk historyczn jzyka serbsko-chorwackiego, dialektologi jugosowiask, prowadzia lektorat jzyka serbsko-chorwackiego oraz
wiczenia przekadowe.
185
Od 1 padziernika 1974 roku przesza na emerytur, podejmujc jeszcze prace w ograniczonym wymiarze godzin do wrzenia 1979 r. Zmara
w roku 2000. Jest pochowana na warszawskim Cmentarzu Poudniowym.
Krzysztof Wrocawski
Hanna Orzechowska
(2 V 1926, Warszawa 6 IV 2005, Warszawa)

(Tekst by w nieco zmienionej formie publikowany w Pracach
Filologicznych, t. 47 (2002), s. 461-466; tam te bibliografia prac Hanny
Orzechowskiej, por. te: www.iszip.uw.edu.pl ).
Prof. Hanna Orzechowska urodzia si 2 V 1926 r. w Warszawie. Cae

ycie, poza wyjazdami zagranic, zwizana bya z Uniwersytetem Warszawskim. Po zdanej w 1944 roku na tajnych kompletach maturze, w roku
1945 rozpocza studia na nowo zorganizowanym Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, na kierunku filologii polskiej i sowiaskiej. Jej profesorami byli m.in. Stanisaw Soski, u ktrego zrobia
magisterium, Antonina Obrbska-Jaboska, uwaajca mod i zdoln
studentk za swoj naukow crk, promotorka jej pracy doktorskiej, Julian Krzyanowski, Witold Doroszewski, Zygmunt Rysiewicz i inni.
Slawistyka zafascynowaa pani Hann ju na lekcjach polskiego w liceum, ale jak to zwykle bywa w szkole redniej byy to raczej zainteresowania literackie. Dla jzykoznawstwa pozyskaa j wykadowczyni
staro-cerkiewno-sowiaskiego i lektorka jzyka serbsko-chorwackiego na
UW, mgr Halina Olszewska. Logiczny i cisy umys Hanny Orzechowskiej urzeko jzykoznawstwo porwnawcze.
Na studiach doceniono walory modej slawistki i na rok przed uzyskanym w 1950 roku magisterium zostaa zatrudniona na stanowisku zastpcy asystenta. Zaraz po uzyskaniu tytuu magistra na podstawie pra-
187
cy Nazwy czynnoci w jzyku serbsko-chorwackim, powierzono jej zajcia dydaktyczne. Zacza od gramatyki opisowej jzyka staro-cerkiewno-sowiaskiego. Przedmiot ten mia wwczas wysok rang: wprowadza
w arkana jzykoznawstwa sowiaskiego. Wykadaa rwnie gramatyk
opisow i historyczn jzyka bugarskiego, prowadzia nauk praktyczn
jzyka soweskiego, histori jzyka bugarskiego i soweskiego (przedmiot ten wwczas oddzielany by od gramatyki historycznej). Nastpnie
do jej zaj wczona zostaa gramatyka porwnawcza jzykw sowiaskich, nisze, wysze i magisterskie seminaria jzykoznawcze dla poudniowych slawistw oraz szereg wykadw monograficznych, najczciej
z poudniowosowiaskiej skadni na tle zachodnio- i wschodniosowiaskim. Repertuar przedmiotw prowadzonych przez magister, pniej doktor, docent i profesor Orzechowsk rozszerza si w miar podnoszenia jej
kwalifikacji naukowych. Jako dydaktyk bya bardzo sumienna i wymagajca od innych i od siebie.
Bya wspautork wczesnego programu studiw slawistycznych. Razem z doc. W. Piank i doc. J. Wierzbickim opracowaa program jugoslawistyki. Z jej inicjatywy powstaa na slawistyce specjalizacja sowenistyczna. Wypromowaa ponad dwudziestu magistrw, pniej kierowaa
rozwojem naukowym modych pracownikw zespow badawczych.
Droga jej awansw zawodowych i naukowych przedstawia si nastpujco: W roku 1951 zostaa asystentk, w 1953 starsz asystentk, w 1954
rozpocza aspirantur (odpowiednik studiw doktoranckich), w 1965
zrobia doktorat, w 1972 roku nadano jej tytu doktora habilitowanego
i przyznano stanowisko docenta, w 1979 otrzymaa tytu i stanowisko
profesora.
Po ukoczeniu studiw wiedz pogbiaa w czasie licznych wyjazdw
zagranicznych. W 1956 roku odbya sta naukowy w Bugarii, nastpnie
w latach 1965-1969 pracowaa jako lektorka jzyka polskiego na Uniwersytecie im. Klimenta Ochrydzkiego w Sofii. Czsto bywaa tumaczk
delegacji polskich w Bugarii i bugarskich w Polsce. Bardzo owocny naukowo by jej pobyt w 1958/59 roku w Lublanie, gdzie zapalia si do
bada archiwalnych. Od tego czasu zaczy si pionierskie studia prof.
Orzechowskiej nad soweskimi starodrukami z XVI i XVII wieku. W czasie pobytu w Sofii napisaa swoj prac habilitacyjn, zatytuowan Podwajanie dopenie w historii bugarskiego jzyka literackiego (Rozprawy
Uniwersytetu Warszawskiego LXXVIII, Warszawa 1973).
Po powrocie z lektoratu w Sofii wczya si w nurt polskiego ycia
naukowego. W 1973 roku zostaa kierownikiem Zakadu Filologii Bugar-
188
skiej Instytutu Filologii Sowiaskiej UW, w rok pniej przewodniczc
Rady Naukowej Instytutu, nastpnie przesza do Zakadu Filologii Serbsko-Chorwackiej, prowadzc tam dzia sowenistyczny. Od 1981 do 1985
roku, z ma przerw, bya czonkiem Komitetu Sowianoznawstwa PAN.
Jej najwikszym osigniciem organizacyjnym byo powoanie w roku
1971 midzyinstytutowego zespou bada gramatycznej kategorii stopnia,
tzw. Gradatorium. Zesp ten opracowa jednolit dla wszystkich jzykw
sowiaskich kartotek, liczc przeszo 55 000 fiszek. Prace ekscerpcyjne
prowadzili studenci opacani przez Komitet Jzykoznawstwa PAN, czonkowie zespou pracowali honorowo. W regularnie prowadzonych na tym
forum seminariach uczestniczyli zapraszani z zewntrz gocie, wygaszajc referaty o stopniowaniu w jzykach pozasowiaskich. Trzon zespou
stanowili pracownicy naukowi Instytutw Filologii Sowiaskiej, Polskiej
i Rosyjskiej magistrowie, doktorzy, docenci. Na materiaach Gradatorium powstaa praca doktorska R. Michalika Stopniowanie przymiotnikw
w jzykach uyckich i habilitacyjna M. Jurkowskiego Semantyka i skadnia wyrae gradacyjnych w jzykach wschodniosowiaskich, referat zespou na Kongres Slawistw w Warszawie w roku 1973 (Prba klasyfikacji
konstrukcji porwnawczych typu gradacyjnego w jzykach sowiaskich,
[w:] Studia Instytutu Filologii Sowiaskiej UW powicone VII Zjazdowi
Slawistw w Warszawie, red. J. Magnuszewski, H. Orzechowska; wspaut.: M. Jeowa, M. Jurkowski, R. Michalik, W. Pianka, M. Winiewska,
Warszawa 1973, s. 7-22), wystpienie na posiedzeniu Komitetu Jzykoznawstwa PAN w roku 1975 (Stopniowanie opisowe w jzykach sowiaskich, [w:] Zagadnienia kategorii stopnia w jzykach sowiaskich, red.
H. Orzechowska; wspaut.: B. Bartnicka, I. Galsterowa, M. Jeowa, s. 9-21) i szereg indywidualnych artykuw Hanny Orzechowskiej. W latach
1976-1990 wydano pi tomw serii Zagadnienia kategorii stopnia w jzykach sowiaskich. Tomy I, II, IV, V zredagowaa prof. Orzechowska,
tom III prof. Pianka. H. Orzechowska z niesabnc energi kierowaa
pracami zespou, inspirowaa pozostaych czonkw, nadawaa ostateczny ksztat wynikom ich pracy. Przestaa kierowa zespoem w roku 1976,
kiedy ekscerpcja materiaw do kartoteki bya ju zakoczona.
W 1981 roku, kiedy Instytut Filologii Sowiaskiej zosta przeniesiony
z Wydziau Rusycystyki i Lingwistyki Stosowanej na Wydzia Polonistyki, prof. Orzechowska pozostaa na starym Wydziale. Od 1 padziernika
1982 roku do koca lipca 1985 roku bya kierownikiem nowo powoanej tam Katedry Porwnawczego Jzykoznawstwa Sowiaskiego. Po jej
odejciu Katedra funkcjonowaa tylko kilka miesicy.
189
Zorganizowaa kilka sesji naukowych, np. w roku 1976 we wsppracy z Katedr Jzykw Sowiaskich Uniwersytetu Klimenta Ochrydzkiego polsko-bugarsk w Sofii oraz w roku 1977 we wsppracy z Instytutem Sowianoznawstwa PAN analogiczn w Warszawie. W roku 1984 zainicjowaa w Warszawie sesj Prekursorzy sowiaskiego jzykoznawstwa
porwnawczego (tom pokonferencyjny: Prekursorzy sowiaskiego jzykoznawstwa porwnawczego (do koca XVIII w.), red. M. Basaj, H. Orzechowska, Wrocaw 1987).
W zakresie kontaktw naukowych najsilniejsze byy wizy prof. Orzechowskiej ze Soweni. Poczwszy od 1967 roku, prawie co rok, bya
zapraszana na Seminarium Soweskiego Jzyka, Literatury i Kultury.
W roku 1977 wygosia w Lublanie referat na konferencji powiconej
R. Nahtigalowi (Niektre tendencje rozwojowe jzyka soweskiego a powstawanie bakanizmw sowiaskich, [w:] Slovansko jezikoslovie. Nahtigalov zbornik on stoletnici rojstva, Ljubljana 1977, s. 357-373). Wynikiem
jej wsppracy z Uniwersytetem w Lublanie i z Wydziaem II Soweskiej
Akademii Nauki i Sztuki bya bezdewizowa wymiana ksikowa midzy
tymi instytucjami a Instytutem Filologii Sowiaskiej UW. H. Orzechowska publikowaa artykuy w soweskich czasopismach naukowych, np.
Jezik in slovstvo, Slavistina revija i innych. Wydzia II, w serii Razprave, wyda jej ksik w przekadzie na soweski (O jeziku Dalmatinove Biblije, Ljubljana 1978). Society for Slovene Studies (New York)
poprosio prof. Orzechowsk o czonkostwo. W roku 1980 uczona wzia
udzia w zorganizowanej przez to towarzystwo w Evanston i Chicago sesji
w dwustulecie urodzin J. Kopitara (referat: Jernej Kopitars Influence on
Contemporary Grammars of the Slavic Languages, [w:] Papers in Slavic
Philology II, 1981, red. R. L. Lencek, H. R. Cooper, s. 71-76.). Miaa
rwnie referat na sesji ku czci J. Baudouina de Courtenay w Prato di
Resia, w pnocnych Woszech, w roku 1979. Od dziaaczy maego, pokrewnego Sowecom narodu rezjaskiego otrzymywaa potem biuletyn
Ta pod anynowo sinco informujcy o yciu tamtejszej spoecznoci.
Podkreli naley jej znajomo wielu jzykw obcych. Na pierwszy
plan naturalnie wysuwa si doskonaa, teoretyczna i praktyczna, kompetencja w zakresie soweskiego i bugarskiego, porozumiewaa si take
prawie we wszystkich jzykach sowiaskich. Porwnawczo zajmowaa si
rosyjskim i sowackim, w swoim dorobku ma te prac sowacystyczn na
tle oglnosowiaskim (Prasowiaskie *umti, *znati, *vdti w sowackim jzyku literackim, Zbornik Filozofickej fakulty Univerzity Komenskho XXIII-XXIV Philologica, s. 235-244). Znaa francuski i niemiecki.
190
Ju jako pracownik naukowy odczuwaa braki w angielskim, wobec czego,
w roku 1974, ukoczya roczny intensywny kurs tego jzyka.
Badania Hanny Orzechowskiej obejmuj wiele jzykw sowiaskich.
Jej pierwszy artyku naukowy, opublikowany w rok po magisterium, a take drugi z roku 1954 dotyczyy skadni wspczesnej polszczyzny. Ten
debiut naukowy zosta bardzo dobrze oceniony w rodowisku polonistw. Do jzyka polskiego wracaa Hanna Orzechowska jeszcze pniej,
np. w rozprawie o grupach synonimicznych umie, wiedzie, zna,
o szyku imiesoww, o elementach struktury analitycznej i syntetycznej,
w studiach o oglnej tematyce dotyczcej grupy zachodniej lub wszystkich jzykw sowiaskich.
Prac magistersk pisaa Hanna Orzechowska na temat jzyka serbsko-chorwackiego, porwnawczo ten jzyk jest te obecny w jej pracy
doktorskiej (Orzeczeniowe formacje odsowne w jzykach poudniowosowiaskich, [w:] Monografie slawistyczne VIII, 1966). Inny artyku powicony jest wpywom niemieckim i romaskim m.in. na literacki jzyk
chorwacki w XVI wieku, w porwnaniu z jzykiem literackim i dialektami soweskimi. Wielokrotnie jeszcze jzyk serbsko-chorwacki pojawia
si w pracach naukowych H. Orzechowskiej.
Najwicej, bo dwadziecia, prac powicia Autorka jzykowi bugarskiemu, czsto osadzonemu w szerszym kontekcie. Dotycz one pocztkowo jzyka wspczesnego, a wic specjalizacji stylistycznej sufiksw,
wtrnej archaizacji, nastpnie historii jzyka. Uczona zaczyna od XIX
wieku, cofajc si wstecz. Interesuje j bakanizacja bugarszczyzny. Na
Midzynarodowy Kongres Slawistw w Kijowie napisaa referat o definicji
bakanizmw w aspekcie typologicznym, historycznym i geograficznym.
Duym osigniciem naukowym Hanny Orzechowskiej jest jej monografia
o orzeczeniowych formacjach odczasownikowych w jzykach poudniowosowiaskich. Przeprowadza w niej dojrza krytyk naukow pogldw
dotychczasowych badaczy, ktrzy zagadnienia tego nie ujmowali kompleksowo. Posugujc si metod strukturalistyczn, H. Orzechowska wykazuje, jak ekspansja, pocztkowo marginalnych, sufiksw, zaczyna wypenia luki w systemach omawianych jzykw, powstae w wyniku ograniczania nominalizacji do podstaw tylko imperfektywnych. Uczeni bugarscy w swych recenzjach podkrelaj, e rozprawy H. Orzechowskiej
przyczyniy si do rozwoju wiedzy o historii tego jzyka.
Z zakresu macedonistyki prof. Orzechowska opublikowaa kilka artykuw porwnujcych jzyk macedoski z bugarskim, zajmujcych si
partykuami czasu przyszego, uyciem form zaimkowych i imiesowami
191
przyswkowymi. Trzeba podkreli du uczciwo naukow Autorki,
ktra mimo bliskich stosunkw z uczonymi bugarskimi, nie poddaa si
ich sugestiom, by teksty macedoskie traktowa jako zachodniobugarskie, o co mieli do niej al.
Prace sowenistyczne w dorobku Hanny Orzechowskiej stanowi dwadziecia pi pozycji, w tym jedna ksika. Podobnie jak w zakresie
bugarystyki, wczeniejsze prace dotycz jzyka wspczesnego, pniejsze poruszaj zagadnienia historyczne. H. Orzechowska niejednokrotnie
penetruje tereny zupenie nieznane, zwaszcza dokonujc analizy jzyka pisarzy XVI i XVII wieku. Szczeglnie cenne s prace o formach
zakazu w starszych tekstach sowiaskich i o stopniowaniu opisowym
w soweskim na tle sowiaskim. Odnalezienie przez Hann Orzechowsk
w Bibliotece Uniwersyteckiej w Lublanie czterech bugarskich rkopisw
z XIX wieku rzucio wiato na rol Soweca B. Kopitara w rozwoju
bugarystyki.
H. Orzechowska nie zajmowaa si wycznie produkcj cile naukow, wydawaa te publikacje lejszego kalibru, np. propagowaa na amach pism popularnonaukowych mao w Polsce znany jzyk soweski.
W tym kontekcie wspomnie naley o jeszcze jednym wtku twrczoci Hanny Orzechowskiej, wtku niestety niedokoczonym. Jest to,
nieopublikowane, literackie ujcie popularnonaukowe pt. Moja przygoda
z popem Dobrejsz. Pozycja zostaa zarekomendowana do druku w Pastwowym Wydawnictwie Naukowym przez dwoje recenzentw: prof. Leszka Moszyskiego i prof. Henryk Czajk. Treci ksiki jest dziewitnastowieczne faszerstwo miniatur redniobugarskiego rkopisu z XIII
wieku tzw. Ewangeliarza Dobrejszy i zwizane z t spraw wydarzenia
w slawistyce europejskiej. Prof. Orzechowska podaa wasne argumenty,
negujce autentyczno ikonografii rkopisu. Z powodu trudnoci wydawniczych pozycja ta nie ukazaa si drukiem.
Wczenie, bo ju w roku 1986, H. Orzechowska zdecydowaa si przej
na emerytur.
Prof. Hanna Orzechowska bya naukowcem europejskiego formatu.
Rozprawy jej charakteryzuje precyzja metodologiczna, przekonywajca
argumentacja oparta o rzetelnie zgromadzony materia i obszern bibliografi oraz naukowa uczciwo.
Prof. Hanna Orzechowska otrzymaa liczne nagrody, wyrnienia i odznaczenia. Wymieni mona: nagrod Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyszego i Techniki w roku 1974 za prac habilitacyjn; nagrod Ministra
Nauki, Szkolnictwa Wyszego i Techniki w roku 1977 za prac o pro-
192
cesach bakanizacji; Zoty Krzy Zasugi w roku 1973; Krzy Kawalerski
Orderu Odrodzenia Polski w roku 1980; medal 1300 lat Bugarii w roku
1984; order Republiki Jugosawii ze zot gwiazd na naszyjniku za zasugi w zakresie afirmacji jzyka soweskiego i literatury jugosowiaskiej
i za wkad do rozwoju kulturalnej i przyjacielskiej wsppracy midzy
Jugosawi i Polsk (w roku 1989).
Profesor Hanna Orzechowska zmara 6 kwietnia 2005 r. w Warszawie.
Ewa Siatkowska
Cezar Piernikarski
(28 XII 1928, Dives-sur-Mer 28 X 1991, Kilonia)

(Tekst by publikowany w Studiach z Filologii Polskiej i Sowiaskiej, t. 31
(1993), s. 11-13.)
Cezar Piernikarski urodzi si 28 XII 1928 r. w Dives-sur-Mer we

Francji (w Normandii). Do Polski przyby z rodzicami w 1933 roku. Do
gimnazjum uczszcza w Sulejwku, a matur uzyska w Liceum Oglnoksztaccym im. T. Czackiego w Warszawie.
Studia slawistyczne w Uniwersytecie Warszawskim, obejmujce jzyk
czeski, ukraiski i polski u profesorw Zdzisawa Stiebera i Przemysawa Zwoliskiego ukoczy w 1956 r., piszc prac o wpywie dialektw
polskich i sowackich na dialekty emkowskie. Doktorat uzyska w 1968
roku, habilitowa si w 1974, a belwedersk nominacj na profesora nadzwyczajnego otrzyma 31 V 1990 roku. Po ukoczeniu studiw pracowa
w Instytucie Filologii Sowiaskiej Uniwersytetu Warszawskiego, przez
pewien czas w Instytucie Sowianoznawstwa PAN, wielokrotnie w uczelniach zagranicznych.
Poza najwczeniejszymi rozprawami o jzyku Grzegorza Pawa z Brzezin zajmowa si przede wszystkim morfologi i skadni, posugujc si
materiaem jzykw sowiaskich, ale z prb formuowania wnioskw
oglniejszych, mogcych si odnosi do wielu grup jzykowych.
W rozprawie doktorskiej Typy opozycji aspektowych czasownika polskiego na tle sowiaskim (Wrocaw 1969) i w kilku artykuach z pocztku
194
lat siedemdziesitych zaj si teoretycznymi zagadnieniami aspektu w jzykach sowiaskich. W pracach tych wskaza na dwa podstawowe typy
opozycji aspektowych: 1. w wypadku czasownikw relacyjnozmiennych
opozycje aspektowe maj charakter kategorii gramatycznej, 2. za w wypadku czasownikw nierelacyjnych gramatyczno-leksykalny, w ktrych
czon dokonany wykazuje rne dodatkowe znaczenia leksykalne. Jego
prace aspektologiczne cechuje bogata, czsto drobiazgowa, egzemplifikacja materiaowa. Porusza tu te wiele zagadnie morfologiczno-skadniowych, jak np. problem rodzajw akcji, czci mowy oraz podstawowych
struktur skadniowych, ktre stan si przedmiotem jego pniejszych
zainteresowa.
Problemowi rodzajw akcji powici kilka artykuw oraz rozpraw habilitacyjn Czasowniki z prefiksem po- w jzyku polskim i czeskim
na tle rodzajw akcji w jzykach sowiaskich (Warszawa 1975). W tej
klasycznej pracy konfrontatywnej cile rozrnia poziom treci i formy
w jzyku, ustala kryteria klasyfikacji rodzajw akcji w jzykach sowiaskich i na podstawie bogatego materiau przykadowego z jzyka czeskiego i polskiego, poddanego precyzyjnej analizie semantycznej, wskazuje na rnice i podobiestwa midzy obu porwnywanymi jzykami.
Zwraca uwag m.in. 1. na wan rnic w cigach derywacyjnych jzyka
polskiego i czeskiego, 2. na charakterystyczne dla jzyka czeskiego tworzenie deminutywnych derywatw dokonanych od dokonanych podstaw
prefiksalnych wskazujcych na ma miar realizacji akcji lub ma miar
czasu trwania akcji, 3. na czste w jzyku czeskim futurum syntetyczne
z prefiksem po- od czasownikw ruchu.
Nastpnie Cezar Piernikarski skoncentrowa si na poruszanych sporadycznie ju i wczeniej zagadnieniach teoretycznych dotyczcych czci
mowy i struktur skadniowych. Podstawy teoretyczne pogbionego ujcia tych zagadnie przedstawi w artykule O znakach jzykowych (Studia
Semiotyczne, XIV-XV, 1986, s. 173-189), a szczegowo omwi w obszernej monografii Struktura syntaktycznych grup homogenicznych (w zestawieniu z niektrymi typami grup heterogenicznych) (Wrocaw 1990).
Niektrymi z poruszanych tu zagadnie zajmowa si te w osobnych
artykuach.
W pracach tych pooy nacisk na formaln syntez tekstu, operujc
materiaem jzyka polskiego, uzupenianym z innych jzykw sowiaskich oraz z jzyka angielskiego, francuskiego i niemieckiego. Na podstawie kryterium dystrybucyjnego i tzw. implikacji, konotacji obligatoryjnej
i fakultatywnej oraz koniecznoci akomodacyjnej wyodrbnia jako cen-
195
tralne czci mowy rzeczownik i czasownik, a pozostae okrela ze wzgldu
na ich czliwo z rzeczownikiem i czasownikiem. W ten sposb wydziela (zachowujc terminologi autora) cztery zasadnicze klasy nazwowe:
1. klas substantiww z kilkoma podgrupami, 2. klas adsubstantiww,
tj. wyrazw czcych si w tekcie z substantiwami (adiektiwa, numeralia i mensuratiwa), 3. klas werbw (wczajc te takie wyrazy, jak
smutno, buch itp.), 4. klas adwerbaliw, ktre obligatoryjnie cz si
z werbami (w tym adwerba typu szybko, dzi itp. oraz adwerba werbalne, np. o znaczeniu czasowym, jak zaczyna). Czterem wyodrbnionym tu
klasom nazwowym odpowiadaj cztery klasy substytucyjne, ktre nazywa prosubstantiwami, proadsubstantiwami, prowerbami i proadwerbami.
Wreszcie wyodrbnia trzy klasy nazwowe marginalne: gradualia, respektiwa i kwantitatiwa. Paralelnie do podziau na klasy nazwowe wyodrbnia te dwie, traktowane jednorodnie, konstrukcje syntaktyczne: grup
substantywn i grup werbaln, i szczegowo rozpatruje struktur tych
grup, wskazujc na ich formalne i semantyczne czony konstytutywne
oraz na tzw. formaln reprezentacj na zewntrz caych tych grup.
Mimo pewnych nawiza do teorii morfologiczno-syntaktycznych w literaturze polskiej i zagranicznej teorie Piernikarskiego cechuje dua oryginalno. Przedstawione przez niego klasy nazwowe rni si w sposb
zasadniczy od tradycyjnych podziaw materiau wyrazowego na czci
mowy. Ostatnie prace Piernikarskiego polegajce na formalnej syntezie
tekstu prowadz do stawiania wielu hipotez, ktre wymagaj szczegowej weryfikacji w postulowanych przez niego opracowaniach monograficznych. W jego pracach mona zaobserwowa stopniowe przechodzenie od
prac materiaowo-teoretycznych do coraz wikszego koncentrowania si
gwnie na teorii.
Cezar Piernikarski poza Uniwersytetem Warszawskim pracowa rwnie w wielu uczelniach zagranicznych: Uniwersytecie Palackiego w Oomucu, Uniwersytecie w Tybindze, Uniwersytecie w Amsterdamie, w Kilonii. Prowadzi rnorodne zajcia dydaktyczne z zakresu jzykoznawstwa sowiaskiego i oglnego, a take zajmowa si praktycznym nauczaniem jzyka polskiego i czeskiego. Wypromowa ponad dwudziestu
magistrw, prowadzi kilka przewodw doktorskich.
Odznacza si wyjtkow otwartoci i yczliwoci w stosunku do
wszystkich ludzi, z ktrymi by w kontakcie. Pozostanie w naszej pamici
jako duy autorytet naukowy, prawy Czowiek i niezawodny Przyjaciel.
Janusz Siatkowski
Joanna Rapacka
(24 V 1939, Warszawa 29 XI 2000, Warszawa)

(Tekst jako Joanna Rapacka sylwetka uczonej publikowany by
w pomiertnej publikacji J. Rapackiej rdziemnomorze. Europa rodkowa.
Bakany. Studia z literatur poudniowosowiaskich, red.
M. Dbrowska-Partyka, Krakw 2002, s. 465-473).
Joanna Rapacka urodzia si w Warszawie 24 maja 1939 roku. Z Warszaw zwizane byo take cae jej ycie (poza duszymi pobytami zagranicznymi) dziecistwo, modo i studia, a nastpnie praca uniwersytecka. Studiowaa rwnolegle polonistyk i serbokroatystyk na Uniwersytecie Warszawskim, a nastpnie w Zagrzebiu i Belgradzie. Take po
ukoczeniu studiw w roku 1962 pozostawaa do roku 1967 w Jugosawii. Tak dugi pobyt w tym kraju umocni jej zainteresowania t czci
poudniowej Sowiaszczyzny oraz pozwoli na doskonae opanowanie jzyka i zdobycie gruntownej wiedzy z zakresu chorwackiej oraz serbskiej
literatury i kultury.
W roku 1967 Joanna Rapacka rozpocza prac na Uniwersytecie
Warszawskim. W latach 1971-74 bya lektorem jzyka polskiego na uniwersytecie we Florencji, zdobywajc bardzo cenn dla profilu gwnych
jej zainteresowa naukowych wiedz z zakresu woskiej kultury renesansowej oraz barokowej. Znajomo jzyka woskiego i aciny stworzya
doskonae podstawy dla jej dalszych bada kroatystycznych i polonistycznych w zakresie renesansu i baroku oraz ich poudniowoeuropejskich
197
korzeni. Jeszcze w trakcie pobytu we Florencji uzyskaa stopie doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie
rozprawy pt. Osman Ivana Gundulicia. Bunt wiata przedstawionego
(Wrocaw 1975). Po powrocie z Florencji podja prac naukowo-dydaktyczn w Instytucie Filologii Sowiaskiej Uniwersytetu Warszawskiego,
gdzie pracowaa do mierci najpierw jako adiunkt, nastpnie docent,
profesor nadzwyczajny, a od roku 1999 profesor zwyczajny.
Ulubionym obszarem bada Joanny Rapackiej w dziejach europejskiej
kultury pozostawaa epoka baroku, a przedmiotem szczeglnej uwagi i polem penetracji literackich oraz szerszych kulturowych maa, ale fascynujca swym bogactwem enklawa kulturowa Dubrownika. Po studenckich
jeszcze obserwacjach, poczynionych nad liryczn poezj barokow Ivana
Bunicia Vuicia, Joanna Rapacka skupia uwag na jednym z najciekawszych poetw tej epoki w literaturze dubrownickiej, Ivanie Gunduliciu.
Jej krytyczna rozprawa o Osmanie wniosa znaczcy wkad do studiw
nad tym oryginalnym dzieem: wskazaa na jego saboci konstrukcyjne
i stwierdzia niepowodzenie, jakim zakoczya si podjta przez autora
prba stworzenia poematu epickiego wedug wzorw woskich. Utwr odczytaa jako nieudan prb zamykania oczu na rzeczywisty bieg historii,
opornej wobec optymistycznej wizji przyszoci. Joanna Rapacka odkrya natomiast w dziele Gundulicia bardziej nowoczesn form epick
p o e m a t h i s t o r y c z n y. Wnikliwie ocenia pniejszy odbir poematu Gundulicia w ramach chorwackiej ideologii odrodzeniowej i wskazaa
na potrzeb podjcia studiw nad ide wsplnoty sowiaskiej w barokowym Dubrowniku, w wiadomoci jego elit, z uwzgldnieniem roli czynnikw zewntrznych bakaskiej polityki Rzymu i zakonu jezuitw. Prace
podejmujce t problematyk pojawiy si w pniejszym dorobku naukowym Autorki rozprawy.
Dalsze penetracje w wiecie dawnej literatury sowiaskiego aciskiego Poudnia skieroway uwag Joanny Rapackiej na poprzedzajcy
barok renesans, a w nim na dubrownick literatur pastoraln. Reprezentatywne dla tego gatunku utwory stay si przedmiotem studiw zebranych w tomie Zoty wiek sielanki chorwackiej stanowi on podstaw
przewodu habilitacyjnego Joanny Rapackiej (Warszawa 1984). Doskonaa znajomo renesansu woskiego pozwolia Autorce tego opracowania
na wnikliwy opis dialogu twrcw z Dubrownika podejmowanego z literatur wosk z przeciwnej strony Adriatyku, cechujcego si jednak wiernoci wobec wasnej tradycji. Uczona wietnie skonfrontowaa tworzon
przez poetw wyimaginowan Arkadi, idylliczno konwencji pastoral-
198
nej z rzeczywistoci zdajcego ku kryzysowi wiata dubrownickiego.
Ostronie, ale z penym przekonaniem podja dyskusj z chorwackimi
interpretacjami, ktre pragny odkry w literaturze dubrownickiej jasno
wyraone zalki ideologii narodowej upominaa si o to, by waciwie identyfikowa w starej literaturze dubrownickiej uniwersalne wartoci myli europejskiej i kultury rdziemnomorskiej. Nie pozostawao to
w sprzecznoci ze wskazywaniem kontynuacji rodzimych wzorcw literackich, towarzyszcych elementom uniwersalnym a wic z uznaniem
specyfiki chorwackiej. W odrnieniu od sielanki woskiej Autorka widziaa w sielance chorwackiej: realizm, folklorystyczne zabarwienie oraz
ciepy stosunek do wsi. Celne s te uwagi Joanny Rapackiej na temat zbienoci pewnych motyww i uj z polsk poezj renesansow
(np. z niektrymi pieniami Jana Kochanowskiego). Jzyk petrarkizmu
spotyka si w chorwackich wczesnych sielankach renesansowych ze stylizacj na jzyk potoczny. Swj zbir studiw powiconych chorwackiej
sielance ukoronowaa studium o najwybitniejszym dziele dubrownickim
tego gatunku, Tirenie, pira najlepszego dubrownickiego twrcy renesansowego Marina Dricia, a zamkna tom ocen innego dziea tego autora
Plakira, w ktrym widziaa odejcie od czystej gatunkowo sielanki ku
moralitetowi; oznak tej modyfikacji jest wtek gwny wraz z postaciami mitologicznymi wystpujcymi w funkcji alegorycznej. Mistrzostwo
a zarazem nowoczesno wyobrani dramaturga dubrownickiego Autorka odnalaza w charakterystycznej dla tego twrcy umiejtnoci czenia
w jedn rzeczywisto teatralnej iluzji scenicznej z realnoci pozasceniczn. Plakir jako dzieo przeomu epok zamyka dzieje renesansowej
sielanki przez zdemaskowanie zudy literackiej wyobrani, przez zderzenie jej z realn rzeczywistoci, przyznajc zarazem trwa warto wci
bijcemu naturalnemu rdu ludowej poezji ustnej.
Obserwacjom Joanny Rapackiej, powiconym chorwackiej renesansowej literaturze pastoralnej, towarzyszya stale refleksja nad pniejszymi
funkcjami tej literatury w procesie chorwackiego odrodzenia narodowego, a w jego ramach iliryzmu, a wic refleksja nad tym, jak kultura
chorwacka powracaa po wiekach do przeszoci, by odpowiada na pytania o sw tosamo narodow, i jak poszukiwaa tego, co stanowio
o continuum tradycji wasnej w jej relacji wobec nurtu obcego. Jednoczenie Joanna Rapacka widziaa potrzeb wpisania w wyrazist opozycj
dwch krgw Slavia Romana i Slavia Orthodoxa obszaru specjalnego, potrzeb wyznaczenia odrbnego miejsca dla Slavia Mediterranea
sowiaskiego rdziemnomorza. Obserwujc przeszo, odnajdywa-
199
a lady jej nieprzemijajcych wartoci w przyszoci, widziaa obecno
i rol dawnej literatury dubrownicko-dalmatyskiej w dalszym procesie
narodowej chorwackiej identyfikacji kulturowej. Ta projekcja obejmowaa
te pniejsze przesunicie centrum kulturowego z Dalmacji do Zagrzebia
i zmian przynalenoci Chorwacji z krgu kulturowego rdziemnomorskiego na rodkowoeuropejski.
Wnikliwa i syntetyczna ksika o sielance bya doskonaym wiadectwem rozwoju naukowego Joanny Rapackiej i staego poszerzania przez
Ni horyzontu badawczego ogarniania coraz szerszego zakresu dawnej
literatury chorwackiej. Natomiast midzy rozpraw o Osmanie a studiami nad sielank zdarzyo si badaczce przygotowa do druku ma,
ale nader interesujc monografi popularno-naukow, cho trudno odmwi temu opracowaniu w peni naukowych historycznych wartoci
Rzeczpospolita Dubrownicka (Warszawa 1977). Praca ta zostaa wysoko
oceniona przez historykw podkrelajcych doskonae wyeksponowanie
przez Autork przyczyn separatyzmu dubrownickiego, trafn analiz roli
zwierzchnictwa Wenecji nad Dubrownikiem oraz doskona prezentacj
umiejtnoci lawirowania politycznego wadz Dubrownika jako niezalenego orodka o znacznej pozycji ekonomicznej, ktrej towarzyszya mizeria militarna. Obok kompleksowoci ujcia losw Dubrownika jako szczeglnego miasta adriatyckiego z uwzgldnieniem dziejw politycznych,
stosunkw spoecznych i gospodarczych, szczeglna uwaga powicona
zostaa w monografii o Dubrowniku problematyce kulturalnej, przede
wszystkim za yciu umysowemu i obyczajowoci, ktre znalazy swj
wyraz w literaturze dubrownickiej. Jest to edycja godna najwyszego
polecenia jako doskonae kompendium take dla nieprofesjonalnego odbiorcy ambitnego wnikliwego turysty dostarcza mu wiedzy o przeszoci miasta, umoliwia wielostronne chonicie jego niepowtarzalnego
wdziku.
Adres wykraczajcy poza wski krg filologw slawistw mia take
wybr pt. Dubrownicka poezja miosna (Warszawa 1989), poprzedzony
wysoce kompetentnym wstpem autorstwa Joanny Rapackiej, z krtkimi
notami jej pira o autorach, figurujcych w wyborze poezji, zaprezentowanej w doskonaych przekadach doborowych tumaczy. Ta maa antologia daje czytelnikowi polskiemu doskonay obraz wysokiego kunsztu pisarzy dubrownickich, kultywowanych przez nich tradycji petrarkizmu, ich
przynalenoci do europejskiej wsplnoty kulturowej oraz pokrewiestw
z polsk poezj renesansowo-barokow.
200
Par lat pniej czasopismo chorwackie Most. The Bridge. Journal of
Croatian Literature jako numer 1-2/1991 ogosio wielki wybr poezji
chorwackiej tumaczonej na jzyk polski, opatrzony krtkim wstpem
Joanny Rapackiej i skadajcy si z nastpujcych czci: Poeci polscy
humanistom chorwackim, Poezja starochorwacka w przekadach polskich,
Poezja iliryzmu i realizmu, Poezja moderny, Poezja midzywojenna, Poezja po 1945 roku. Do tego wyboru dodano take dzia O literaturze
chorwackiej, a w nim wybrane szkice starszych i wspczesnych polskich
literaturoznawcw. Edycja zostaa opatrzona take dodatkiem bibliograficznym oraz notami o nieyjcych autorach przekadw i tekstw historycznoliterackich. Jest wartociowym podsumowaniem polskich zainteresowa poezj chorwack.
Powrt do prac literaturoznawczych sensu stricto o wysokich walorach naukowych i dydaktycznych obwiecia Joanna Rapacka, ogaszajc
ksik Dawna literatura serbska i dawna literatura chorwacka. Zarys
dziejw (Warszawa 1993). Ta praca o zaletach esencjonalnego podrcznika uniwersyteckiego ujawnia uwiadamian coraz silniej przez Uczon potrzeb przyjcia szerszej postawy kulturoznawczej i uwzgldniania
w narastajcym stopniu historyczno-kulturowego ta dziejw literatur
sowiaskich. Zarysem dziejw badaczka dowioda, e nie tylko starsza
literatura chorwacka, ale take serbska stanowi domen jej gruntownej
wiedzy specjalistycznej. Po raz kolejny Joanna Rapacka ujawnia znakomity talent syntetycznego ujmowania ewolucji pimiennictwa pod wpywem zmian kulturowych i uwarunkowa historycznych. Ksika doskonale odpowiedziaa na potrzeby uniwersyteckiej dydaktyki slawistycznej, prezentujc porwnawczo dwie rne postacie starego pimiennictwa
rozwijajce si na rnych obszarach kulturowych i pod presj rnych okolicznoci historycznych na obszarze Slavia orthodoxa (literatura serbska) oraz Slavia latina (literatura chorwacka).
Wydarzenia wojenne pierwszej poowy lat dziewidziesitych XX
wieku i przybierajcy krwawy ksztat rozpad komunistycznej Jugosawii (wojna chorwacko-serbska a nastpnie boniacka) skupiy w Polsce
powszechn uwag odbiorcw na Bakanach, utrwalajc stereotypowo
ich obrazu. Pojawia si potrzeba wywaonego naukowego komentarza,
wyjaniajcego historyczne i kulturowe motywacje takiego losu znaczcego obszaru Bakanw sowiaskich, nierzadko idyllicznie odbieranego
jako jugosowiaski raj turystyczny, a zarazem komunistyczny odmieniec. Naprzeciw tym potrzebom wysza Joanna Rapacka nadzwyczaj aktualn w chwili ukazania si edycj niewielkiej rozmiarami ksi-
201
ki pt. Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosowiaskiej
(Warszawa 1995). Rzadko zdarza si autorowi prac naukowo-badawczych
utrafi tak doskonale w naglc potrzeb wiedzy historycznej na rynku
czytelniczym. Autorka przybliya czytelnikowi dzieje i powody zblie
interesw polityczno-kulturalnych Chorwatw i Serbw oraz ich ostrych
sporw, sigajc gboko w przeszo stosunkw serbsko-chorwackich.
Zawierajc osiem szkicw ksik otwiera kluczowa dla caoci rozprawa
zatytuowana Kulturowo-historyczne zaplecze konfliktu serbsko-chorwackiego. Autorka zwrcia w nim uwag przede wszystkim na odmienno
dwch typw kultury i rnego powizania Cerkwi serbskiej oraz Kocioa katolickiego jako instytucji z ide jugoslawizmu oraz jej skomplikowane
dzieje, odrbnie przeywane przez Chorwatw i Serbw w obu Jugosawiach midzywojennej oraz Titowskiej. Charakteryzuje postaw antyokcydentalizmu serbskiego, uksztatowan przez Cerkiew serbsk i serbsk ideologi narodow, pozostajc najpierw w orbicie wpyww bizantyjskich, krytycznie oceniajcych herezj rzymsk, a nastpnie Rosji,
podtrzymujcej podobn postaw niechci lub wrogoci wobec Rzymu.
Przedstawia te szczeglny stosunek Serbw do idei sowianofilstwa i panslawizmu, konfrontujc go z odmiennym wartociowaniem roli Kocioa
i odbiorem Wschodu i Rosjan u Chorwatw.
Joanna Rapacka zaja si w przedstawianej ksice ide narodow
chorwack i jej poprzedniczk ilirsk koncepcj szerszej wsplnoty poudniowosowiaskiej, regionalizmem historycznym, ksztatujcym oblicze
kultury oglnochorwackiej, stosunkiem do orientalnej w swym charakterze Boni i jej zwizkami z kultur chorwack. Zainteresowanie szczeglne
polskiego czytelnika budzi moe jej ocena wizji poudniowej Sowiaszczyzny w wykadach paryskich Adama Mickiewicza oraz opinie o wczeniejszych komentarzach polonistycznych i slawistycznych tej wizji. Zamyka t bardzo cenn, nie tylko dla slawistw ksik szkic: Z dziejw mitu kosowskiego. Od Miloa Obilicia do Gavrila Principa. Wci aktualne
zjawisko terroryzmu jako drogi wybranej do osigania celw politycznych
stao si w nim przedmiotem rozwaa nad serbsk histori i tradycj.
Znakomitym osigniciem Joanny Rapackiej w dziedzinie syntetycznej oceny popularnej wizji dziejw i kultury Chorwacji jest ogoszone
przez Ni w roku 1997 kompendium kroatystyczne: Leksykon tradycji
chorwackich (Warszawa 1997). Skada si na zestaw celnie dobranych
hase-poj funkcjonujcych w potocznej wiadomoci historycznej Chorwatw, czyli kreujcych ich obiegow histori kultury, poddan od
wiekw mechanizmowi selekcji wydarze faktycznych, ich transforma-
202
cji i przewartociowania pozytywnego lub negatywnego czasem tworzenia faktw rzekomych oraz ich dalszej kariery. Leksykon przedstawia
w sposb rzeczowy i obiektywny system znaczeniowy ksztatujcy sposb
mylenia Chorwatw o ich wasnych dziejach. Znajomo takiej zmitologizowanej tradycji historycznej jest wrcz niezbdna do zrozumienia
przez czytelnika zainteresowanego Chorwacj ksztatu wspczesnej kultury chorwackiej. Budzi wielkie uznanie gruntowna, w istocie encyklopedyczna, wiedza Autorki i jej umiejtno ujcia wanych skadnikw
chorwackiej kultury narodowej w postaci zwizych a jednoczenie wyczerpujcych hase, nasyconych informacj, rzeczow i celnie skomentowan.
Profesor Joanna Rapacka miaa w planie przygotowanie podobnej
edycji, obejmujcej tradycje kulturowe serbskie. rodowisko slawistw
oczekiwao tego z wielkim zainteresowaniem, zdajc sobie spraw, jak takie, komplementarne dla chorwackiego, opracowanie moe by uyteczne
i wartociowe. Dzi wypada tylko wyrazi al, e zabrako jej czasu, by
planowan rzecz przygotowa do druku.
Kroatystyczny dorobek Profesor Joanny Rapackiej by od pierwszych
jej ksikowych publikacji obserwowany z zainteresowaniem i wielkim
uznaniem przez kroatystyk w Chorwacji. amy chorwackich czasopism
naukowych byy przed Ni szeroko otwarte, uczestniczya w wielu konferencjach naukowych (w tym w serii konferencji odbywajcych si na
Hvarze, powiconych historii chorwackiego teatru i literatury Dani
hvarskog kazalita). Po wspominanym wczeniej numerze Mostu z roku 1991 w roku 1998 ukaza si w Splicie zbir jej czternastu studiw
kroatystycznych pt. Zaljubljeni u vilu. Studije o hrvatskoj knjievnosti
i kulturi (Split 1998). Znalazy si tam pogrupowane wedug epok literackich studia, eseje i fragmenty monografii wczeniej ogaszanych drukiem,
poddane ponownej redakcji i uzupenieniom. Prace objy problematyk
komparatystyczn polsko-chorwack w redniowieczu gatunek planktw
(lamentw), redniowieczno-renesansowe zaplecze twrczoci dalmatyskiego twrcy, Marka Marulicia, i zarys jej kulturowego ta, ilustroway
zwizki polskiego renesansu z dalmatyskim, ukazyway analogie baroku polskiego i chorwackiego, obejmoway polonica zwizane z Osmanem
Gundulicia, sigay w sfer literatury popularnej, poruszay wany problem regionalizmw w rozwoju chorwackiej kultury narodowej, wreszcie
doprowadzay czytelnika do wnikliwej prezentacji przez Autork kryzysu
ideologii chorwackich elit w obliczu ksztatowania si ideologii narodowej w czasach odrodzenia narodowego w pierwszej poowie XIX wie-
203
ku. Wyrazem najwyszego uznania dla jej dorobku byo przyjcie Joanny Rapackiej w poczet czonkw zagranicznych Chorwackiej Akademii
Nauk.
Doskonae prace naukowe, autorytet wrd slawistw polskich, wielki
szacunek, ktrym cieszya si u starszych i modszych kolegw ze rodowiska naukowego polskiego i zagranicznego oraz wrd studentw, pozostawiy trway lad po tej znakomitej slawistce1 .
Krzysztof Wrocawski
1
Joanna Rapacka wypromowaa jednego doktora i opiekowaa si trzema innymi,
ktrych nie zdya doprowadzi do finau. Pod jej opiek naukow powstao 26 prac
magisterskich.
Andrzej Witold Sieczkowski
(1913, Warszawa 1998, Warszawa)

(Tekst by publikowany w Poradniku Jzykowym, 10/1998, s. 1-5.)
Prof. Sieczkowski by jedynym slawist i chyba jednym z niewielu

polonistw pamitajcym przedwojenny Uniwersytet Warszawski.
Rodzina jego bya mocno zwizana z Warszaw. Od lat zajmowaa
mieszkanie w piknym domu na ul. Lekarskiej (na tyach alei Niepodlegoci), ktre pniej Profesor wraz z on odziedziczy. Ojciec Stefan
Sieczkowski by znanym warszawskim prawnikiem, matk bya Maria
z Zawadzkich. W rodzinie byo trzech synw.
Andrzej Sieczkowski skoczy warszawskie gimnazjum im. S. Staszica.
Matur uzyska w roku 1931; jesieni tego roku wstpi na Uniwersytet
Warszawski, gdzie rozpocz studia w Seminarium Slawistycznym kierowanym przez prof. Stanisawa Soskiego. Na wczesnej slawistyce panoway stosunki familiarne. Prof. Soski bardzo dba o rozwj naukowy
modziey i powica jej wiele czasu. Andrzeja Sieczkowskiego od razu
polubi. Ju na pocztku studiw odda mu pod opiek ksigozbir Seminarium, co jak po latach wspomina Profesor wspaniale wprowadzio
go w arkana slawistyki, bo rozsmakowa si w literaturze naukowej.
Jako gwny przedmiot studiw Andrzej Sieczkowski wybra bohemistyk. Szybko uaktywni si spoecznie. W 1932 roku zosta prezesem
Koa Naukowego Slawistw. Za jego kadencji Koo zaczo wybija si
spord innych organizacji studenckich olbrzymiego Wydziau Humani-
205
stycznego, ktremu dzisiaj odpowiada prawie dziesi wydziaw. W karnawale urzdzano szampaskie zabawy, a dochd z nich przeznaczano na
zakup ksiek do biblioteki Koa, powielano skrypty, pomagano w nauce sabszym kolegom. Interesoway te Andrzeja Sieczkowskiego jzyki
uyckie. Nalea do Polskiego Towarzystwa Przyjaci Narodu uyckiego i tam rwnie partycypowa w organizowaniu rozmaitych imprez
kulturalnych i naukowych.
W roku 1936 otrzyma stopie magistra filozofii w zakresie filologii
sowiaskiej na podstawie pracy Nazwy jednostek czasu w jzykach sowiaskich. Rozpraw prof. Soski zakwalifikowa do druku w Pracach
Filologicznych, ale ze wzgldw pozamerytorycznych tam si nie ukazaa.
W przygotowaniu jej do druku przeszkodzi Andrzejowi Sieczkowskiemu
wyjazd do Parya, z ktrego wrci tu przed wybuchem wojny. Pniej
100-stronicowy rkopis spon w czasie Powstania Warszawskiego.
W latach 1937-38 Andrzej Sieczkowski pracowa jako asystent prof.
Soskiego w Seminarium Slawistycznym. Dziki swemu mistrzowi otrzyma stypendium na roczne studia w cole Nationale des Langues Vivantes Orientales w Paryu, skd wrci z dyplomem w roku 1939.
Wybucha wojna. Andrzej Sieczkowski, podobnie jak jego dwaj bracia,
zosta powoany do wojska. Kampani wrzeniow rozpocz w randze
podchorego. Peni funkcj zastpcy plutonowego w subie cznoci.
Walczy w rejonie: Jaso Przemyl Janw. 21 wrzenia 1939 roku
dosta si do niemieckiej niewoli, ale pod Tarnowem zbieg z transportu jenieckiego i wrci do Warszawy. Zacz pracowa, wykonujc rne
zawody: kasjera, pomocnika magazyniera, szklarza, urzdnika. Od razu
wczy si te w dziaalno konspiracyjn. Wykada na tajnych kursach Uniwersytetu Warszawskiego, prowadzi tam lektorat jzyka czeskiego i zajcia powicone jzykom sowiaskim. Nalea do AK, do
Tajnej Organizacji Wojskowej. W konspiracji dziaaa caa rodzina Andrzeja Sieczkowskiego. Razem z ojcem zosta on aresztowany i osadzony
na Pawiaku. Pniej jego zwolniono, natomiast ojciec trafi do obozu koncentracyjnego i stamtd ju nie wrci. Matka zostaa wzita na roboty
do Niemiec i zmara w Berlinie, w szpitalu.
W 1943 roku Andrzej Sieczkowski zawar zwizek maeski z Halin
Winiewsk, ktra wiernie towarzyszya mu do ostatnich chwil ycia.
Wybucho Powstanie Warszawskie. Andrzej Sieczkowski bra w nim
czynny udzia. Jako ostatni przeszed kanaami ze Starwki do rdmiecia. By ranny w nog i w biodro.
206
W powstaniu otrzyma rang podporucznika. Dosta si powtrnie
do niewoli niemieckiej. Najpierw przebywa w stalagu Lamsdorf (obecnie
ambinowice), nastpnie w oflagu VII A, w Murnau, w Bawarii. Jako
jeniec prowadzi wrd swych kolegw rozmaite akcje owiatowe, z zaangaowaniem uczestniczy w yciu kulturalnym obozu.
Po zakoczeniu wojny od razu wrci do Warszawy. By jednym
z pierwszych pracownikw restytuowanego Uniwersytetu Warszawskiego.
Zacz pracowa, od stycznia 1946 roku, jako asystent prof. Witolda Doroszewskiego na polonistyce, jednoczenie prowadzc na slawistyce lektorat jzyka czeskiego. Prof. Doroszewski skierowa go do Pragi na stanowisko, pierwszego po wojnie, lektora jzyka polskiego. Andrzej Sieczkowski
rozszerzy sw dziaalno, uczc nie tylko na Uniwersytecie Karola, ale
prowadzc take lekcje polskiego na kursach dla nauczycieli. W Pradze
obroni prac doktorsk, ktra zostaa opublikowana w Polsce. Dotyczya
sowotwrstwa polskich i czeskich przymiotnikw (por. niej).
W 1951 roku wrci na Uniwersytet Warszawski, gdzie otrzyma stanowisko adiunkta w Seminarium Slawistycznym, pniej przemianowanym na Katedr Filologii Sowiaskiej. Prowadzi zajcia bohemistyczne.
wczeni studenci zachwyceni byli jego lektoratem czeskiego. W cigu
jednego roku potrafi nauczy wicej ni inni w cigu kilku lat. Uczy take chtnych, gwnie modzie ze szk rednich, jzyka czeskiego w Czeskim Orodku Informacyjnym. Zajcia prowadzi z talentem dydaktycznym lekko, byskotliwie, aktywizujc ca grup. Materia wykada
bardzo przejrzycie. Uproci skomplikowany system czeskich koniugacji
tylko do trzech grup, wychodzc od kocwek pierwszej i drugiej osoby
liczby pojedynczej czasu teraniejszego. Mia bardzo osobisty stosunek
do studentw. Wszystkich zna po imieniu, traktowa ich indywidualnie,
sabszym powica wicej czasu.
W latach 1969-1971 by zastpc dyrektora Instytutu Filologii Sowiaskiej, jednoczenie, w okresie od 1965 do 1972 roku penic funkcj
przewodniczcego Komisji ds. Podrcznikw dla Szk ze sowackim jzykiem nauczania przy Ministerstwie Owiaty. Specjalizacj bohemistyczn
rozszerzy na sowacystyk.
Od 1959 roku by czonkiem redakcji Poradnika Jzykowego, w ktrym prowadzi dzia Co pisz o jzyku?. Oprcz jzykw sowiaskich
interesowaa go bardzo kultura jzyka polskiego. Sam by doskonaym
stylist.
Awanse naukowe przychodziy szybko. W 1955 roku dr Andrzej Sieczkowski zostaje docentem, w 1972 roku profesorem.
207
Domen naukow prof. Andrzeja Sieczkowskiego byo sowiaskie sowotwrstwo porwnawcze. Jego praca Struktura sowotwrcza przymiotnikw czeskich i polskich (Wrocaw 1957) staa si klasyczn pozycj
w tej dziedzinie. Oprcz materiaowych, opracowywa te z tego zakresu
studia teoretyczne, np. rozprawk Z metodyki bada porwnawczych nad
sowotwrstwem sowiaskim (Biuletyn PTJ, nr XXI, Wrocaw 1962,
s. 174-180).
Szkoda wielka, e nie ukazaa si drukiem, przez wiele lat opracowywana przez prof. A. Sieczkowskiego, znana wszystkim jego studentom,
gramatyka opisowa jzyka czeskiego, ktra uderzaa zwizoci i uporzdkowan, logiczn struktur. Ostatecznej redakcji przeszkodziy kopoty zdrowotne Profesora, potem ukazaa si w Polsce inna nowa gramatyka czeska. Jeszcze jako student bardzo wiele czasu powici Andrzej
Sieczkowski na napisanie gramatyki jzykw uyckich. Wsppracowa
z wczesnym lektorem jzyka grnouyckiego w Seminarium Slawistycznym, Jurijem Jkim, ktry dostarcza mu paradygmatw uyckich. Andrzej Sieczkowski pniej je systematyzowa i uzupenia przykadami.
Praca miaa prawie 200 stron maszynopisu, bya o wiele obszerniejsza od
napisanej pniej, ale wczeniej wydanej, Krtkiej gramatyki jzyka grnouyckiego (Krakw 1938) Zdzisawa Stiebera. Nad gramatyk uyck
pracowa Andrzej Sieczkowski pniej w Paryu, wykorzystujc tamtejsze
sorabica. Notatki, ktre przywiz do Polski, spony razem z niewydan prac o sowiaskich nazwach jednostek czasu, w dniach Powstania
Warszawskiego. Ju pod koniec ycia rozpocz prof. Sieczkowski prac
nad gramatyk opisow jzyka sowackiego, ale w ukoczeniu jej take
przeszkodzi mu stan zdrowia. Na szczcie wyszed opracowany przez
Niego dzia sowacki w Wyborze tekstw zachodniosowiaskich w ujciu
porwnawczym (Warszawa 1991). Prof. Sieczkowski opracowa go nadzwyczaj solidnie, starsze teksty kopiowa z oryginaw znajdujcych si
w archiwach sowackich. Kady tekst opatrzony jest notk o autorze.
W publikacji tej s rwnie przekady Andrzeja Sieczkowskiego z literatury sowackiej.
Tumaczem prof. Sieczkowski by wytrawnym. Jeszcze na studiach
przekada wiersze Jakuba Barta iinskiego z jzyka grnouyckiego,
potem tumaczy duo z literatury czeskiej, wreszcie ze sowackiej. Sam
te pisywa wiersze. W okresie midzywojennym wyda tomik wierszy
w wydawnictwie Hoelsika. Ze wzgldu na duy dorobek w zakresie przekadw z literatury piknej, zosta czonkiem Zwizku Literatw
Polskich.
208
wietnie te prof. Sieczkowski czu si w roli popularyzatora naukowego i publicysty. Trudno tu wyliczy jego publikacje. Chtnie pisywa
wspomnienia o wybitnych naukowcach, np. o profesorze Soskim.
By czowiekiem bardzo, moe a za bardzo, skromnym. Piszc o swojej dziaalnoci w jakiejkolwiek dziedzinie wiadomie umniejsza swoje
zasugi, chtnie cytujc tu sentencj acisk: non magna sed parva, vere
parva, pars fuit (udzia mj nie by wielki, ale may, doprawdy may).
Trzeba przyzna, e ta przesadna skromno, jak rwnie zbyt wielka skrupulatno i krytycyzm w stosunku do wasnych prac, sprawiy,
e dorobek naukowy prof. Sieczkowskiego nie jest ilociowo zbyt wielki.
Z pewnoci mg napisa wicej, ale o to wicej nie zabiega. Uwaa,
e jako, nie ilo, si liczy. Cieszy si, bardziej chyba ni z wasnych
osigni, z osigni naukowych swoich uczniw magistrantw, doktorantw, asystentw. Tych ostatnich z wielkim powiceniem wprowadza
w prac dydaktyczn. Pisa im konspekty pierwszych zaj, hospitowa
te zajcia, omawia. Modych pracownikw stopniowo przygotowywa do
prowadzenia zaj coraz trudniejszych. Np. najpierw dopuszcza ich do
udziau w prowadzonych przez siebie seminariach magisterskich, potem
dawa im na prb jedn prac do prowadzenia, wreszcie odstpowa cae
seminarium, nadal jednak je pilotujc. Teraz trudno znale kierownika
naukowego z takim oddaniem prowadzcego swoich adeptw.
W chmurny padziernikowy dzie poegnalimy na Cmentarzu Powzkowskim prof. Andrzeja Sieczkowskiego. Kompania honorowa oddaa
kilka salw, bo przecie by onierzem Wrzenia i Powstania Warszawskiego. Na aksamitnej poduszce niesiono jego odznaczenia, a byo ich
duo: Medal Za Warszaw 1939-1945, Krzy Walecznych, Zoty Krzy
Zasugi, Krzy Partyzancki, Odznaka Grunwaldzka, Krzy Srebrny Virtuti Militari, Zota Odznaka ZNP.
Panie Profesorze, Pana ycie non parva sed magna, vere magna, fuit.
Ewa Siatkowska
Stanisaw Soski
(9 X 1879, Michaw k. Warszawy 8 III 1959, Warszawa)

(Tekst Andrzeja Sieczkowskiego ukaza si pod tytuem Czterdziestolecie
pracy prof. Stanisawa Soskiego w Uniwersytecie Warszawskim (1915-1955)
w Poradniku Jzykowym 1955, 7, s. 241-249.)
Prof. dr Stanisaw Soski, kierownik Zakadu Filologii Sowiaskiej

przy Katedrze tego przedmiotu na Wydziale Filologicznym stoecznego
Uniwersytetu a zarazem dugoletni czonek Komitetu Redakcyjnego naszego miesicznika nestor slawistyki polskiej i jeden z czoowych przedstawicieli starszej generacji naszych jzykoznawcw jesieni 1955 roku
rozpoczyna 41 ju rok nieprzerwanej dziaalnoci profesorskiej w Uniwersytecie Warszawskim.
Skromn form uczczenia tego piknego jubileuszu chce by poniszy
artyku, napisany przez jednego z dawnych uczniw profesora Soskiego. Ju sam charakter artykuu rozstrzyga o nieuchronnej szkicowoci
podanych informacji.
1. Szkic biografii
ycie i praca Stanisawa Soskiego wi si jak najcilej z Warszaw i warszawskim rodowiskiem naukowym. Wyjwszy okres studiw lub
pniejszych podry naukowych, prof. Soski mieszka, dziaa i pracowa stale w tym miecie.
210
Urodzony 9 X 1879 roku w Michaowie pod Boniem (woj. warszawskie), w 1898 roku ukoczy V rzdowe (tzn. carskie) gimnazjum warszawskie i przejawiajc zamiowanie do literatury w tyme roku uda
si do wolnego jak na wczesne stosunki polityczno-narodowociowe
Krakowa, gdzie wstpi na Uniwersytet Jagielloski. Rozczarowawszy
si do uniwersyteckiej polonistyki, ktrej gow by wtedy skrajny konserwatysta, prof. Tarnowski, rycho wrci do Warszawy. Jego historycznoliterackie aspiracje zostawiy jednak trway lad w postaci obszernego
artykuu o St. Przybyszewskim (Nasi modernici ) ogoszonego w czoowym, powanym wydawnictwie naukowym Ateneum. Nie rezygnujc
z zamiowa humanistycznych, ale majc na wzgldzie widoki moliwie
szybkiego zarobkowania (pochodzi z rodziny niezamonej, ca modo
spdzi w warunkach nieatwych) zapisa si na Wydzia Prawa wczesnego rosyjskiego Uniwersytetu Warszawskiego, ktry te ukoczy w 1903 r.
Wielostronnie uzdolniony, obdarzony chonnym i ywym umysem nie
powici si jednak karierze prawniczej i gdy tylko warunki materialne
na to pozwoliy, zacz studiowa jzykoznawstwo tym razem ma uniwersytetach niemieckich, w Heidelbergu, a przede wszystkim w Lipsku
(1904-1907). By uczniem najwybitniejszych jzykoznawcw owej doby,
uczonych tej miary, co Leskien, Sievers, Brugmann, Windisch, Wundt.
Obok slawistyki, obranej jako przedmiot gwny, studiowa sanskryt, jzykoznawstwo porwnawcze i oglne (zwaszcza odkryt wanie w tej
epoce i z zapaem badan psychologi jzyka), doskonali si w wyniesionej jeszcze z gimnazjum znajomoci klasycznej greki. Ju po przesuchaniu siedmiu semestrw by gotw do skadania doktorskich rigorosw.
Dla scharakteryzowania niecodziennej ywoci umysu Stanisawa Soskiego a take jego pracowitoci warto doda, e rozpoczynajc studia
w Niemczech prawie wcale nie zna jzyka wykadowego. Po niemiecku
nauczy si zupenie sam, przede wszystkim suchajc wykadw swych
lipskich profesorw. W tym te jzyku napisa rozpraw doktorsk, wytyczajc gwny kierunek jego dalszej dziaalnoci naukowej mianowicie
paleoslawistyk.
Mody doktor filozofii czoowego uniwersytetu europejskiego, powrciwszy po chlubnie ukoczonych studiach do Warszawy nie mg tu oczywicie znale pola do zapewniajcej utrzymanie pracy naukowej i z koniecznoci j si zawodu nauczycielskiego. Byo ju po wybuchu rewolucji 1905 r., po pamitnym strajku szkolnym, i zmuszone do poczynienia pewnych ustpstw wadze carskie zezwoliy na otwarcie prywatnych
szk polskich. Przez osiem lat (1907-1915) Stanisaw Soski jest wic
211
nauczycielem polskiego w piciu naraz gimnazjach warszawskich; bierze
te udzia w yciu organizacyjnym postpowego odamu nauczycielstwa,
wstpuje w szeregi Zwizku Nauczycielstwa Polskiego, protoplasty dzisiejszego ZZNP, na ktrego czele stoi wwczas Ludwik Krzywicki i w latach 1914-15 jest prezesem oddziau warszawskiego tej organizacji. Jednoczenie nie zapomina o pracy uczonego-slawisty i polonisty. Ju w 1908
r. naley do Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a zatem jest jednym z najstarszych yjcych dzi [tj. w roku 1955 przyp. red.] czonkw
tej zasuonej instytucji, ktra wraz z Polsk Akademi Umiejtnoci daa pocztek obecnej Polskiej Akademii Nauk, wykada gramatyk polsk
oraz gramatyk porwnawcz jzykw indoeuropejskich w Towarzystwie
Kursw Wieczorowych. Instytucja ta bya zalkiem pniejszej Wolnej
Wszechnicy Polskiej, najbardziej bodaj postpowej uczelni okresu midzywojennego dwudziestolecia. Ta dziaalno dydaktyczna St. Soskiego oraz prowadzone rwnolegle badania jzykoznawcze (gwnie nad zabytkami staropolskimi) sprawiy, e z chwil uruchomienia w Warszawie
polskiego uniwersytetu, co nastpio w 1915 r. bezporednio po opuszczeniu stolicy przez carskiego zaborc, St. Soski zostaje powoany przez
pierwszego rektora odrodzonej uczelni, Brudziskiego, na stanowisko kierownika Zakadu Slawistyki, czyli wedug wczesnej nomenklatury Seminarium Slawistycznego na Wydziale Humanistycznym. Uzyskuje najpierw stanowisko zastpcy profesora, w par lat pniej profesora nadzwyczajnego i wreszcie zwyczajnego. T funkcj peni nieprzerwanie do
chwili obecnej.
Jako pierwszy i wieloletni kierownik Zakadu (od 1953 roku wchodzcego w skad nowoutworzonej Katedry Filologii Sowiaskiej) dokona
dziea doprawdy pionierskiego. Pozbawiony jakichkolwiek si pomocniczych te trzeba byo dopiero wychowa i wyszkoli sam jeden wykonywa obowizki nie tylko dydaktyczne, ale rwnie organizacyjne i administracyjne, gromadzi inwentarz Zakadu, zakupowa, sprowadza i katalogowa ksiki, jednym sowem tworzy od podstaw podobnie jak
inni wczeni profesorowie warszawscy now placwk dydaktyczno-naukow. Z biegiem lat biblioteka seminaryjna staa si jednym z bogatszych ksigozbiorw slawistycznych w kraju. Sam Zakad za, cho
z czasem rozrs si, cho przybyo w nim pracownikw naukowych
nie tylko swoim powstaniem i odrodzeniem po II wojnie wiatowej, ale
samym istnieniem cakowicie zespoli si z osob profesora Soskiego,
tym ywym symbolem trwaoci naszego ycia uniwersyteckiego, naszych
tradycji naukowych. Okolicznoci zewntrzn, potgujc to krzepice
212
poczucie trwaoci i ywotnoci pewnych spraw z dziedziny myli i kultury, jest fakt, e przez owych czterdzieci lat dziaalnoci uniwersyteckiej
prof. Soskiego lokal Zakadu Slawistyki a w kadym razie jego jdro
pozosta niezmiennie ten sam. Rzecz godna zanotowania w Warszawie,
miecie tylu burz i gwatownych przemian.
Jeden tylko okres, w ktrym Seminarium prof. Soskiego ziao pustk lata straszliwej okupacji. Ale i wtedy nie ustaa praca Uniwersytetu
Warszawskiego, ktry zstpi w konspiracyjne podziemie. Wraz z innymi
prowadzi rwnie zajcia profesor Soski. Pocztkowo seminaria jego
i wykady odbyway si w rnych punktach miasta, pniej cae ryzyko tego jake niebezpiecznego przedsiwzicia wzi na siebie sam prof.
Soski wszystkie zajcia prowadzi we wasnym mieszkaniu przy ul.
Litewskiej, po wysiedleniu z tej dzielnicy niemieckiej przy ul. Filtrowej. Szczliwie przetrwawszy czasy wojny i dni powstania prof. Soski
przystpuje do ponownego organizowania swego Zakadu, gdy tylko po
wyzwoleniu odrodzi si stoeczny Uniwersytet.
Potem nastpuj lata normalnej, codziennej pracy. W uznaniu tego
trudu oraz zasug pedagogicznych i naukowych wadze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w ub. roku odznaczyy profesora Soskiego krzyem
oficerskim orderu Polski Odrodzonej.
Prof. Soski jest oeniony z ucj z Jaczynowskich. W ostatnich
zwaszcza latach, gdy osaby jego siy fizyczne, troskliwoci i wiernemu
oddaniu swojej towarzyszki ycia w wielkiej mierze Jubilat nasz zawdzicza moliwo dalszej pracy na Uniwersytecie.
2. Dziaalno pedagogiczna
O Soskim nauczycielu gimnazjalnym i wykadowcy Towarzystwa
Kursw Wieczorowych wspominaem ju poprzednio, teraz wic w paru
przynajmniej sowach scharakteryzuj jego prac pedagogiczn na Uniwersytecie Warszawskim.
Prof. Soski wykada przede wszystkim gramatyk (opisow i historyczn) jzyka starosowiaskiego oraz porwnawcz jzykw sowiaskich. Czsto podejmuje obowizki polonisty. Gramatyk polsk wykada m.in. podczas swego pobytu w Bugarii w 1925 r. (zajcia prowadzi
w jz. bugarskim) na Uniwersytecie w Sofii oraz w latach okupacji
na tajnych zajciach uniwersyteckich. Suchaczami jego byli i s nie tylko slawici, ale rwnie polonici, a ostatnio take rusycyci. W okresie
midzywojennym jako jedyny poza wykadowc jzyka ukraiskiego
slawista roztacza opiek dydaktyczn nad suchaczami obierajcymi
213
dowolny jzyk sowiaski, egzaminowa ich, pomaga w doborze tematu pracy magisterskiej czy doktorskiej. W razie potrzeby nie odmawia
swej pomocy slawistom kierunku historycznoliterackiego. Jako kierownik
Zakadu stara si o moliwie najlepsz obsad lektoratw sowiaskich.
Dziki tym jego wysikom przedwojenna slawistyka warszawska rozporzdzaa np. take lektoratem serbsko-uyckim.
Przedueniem niejako i uzupenieniem dydaktycznej pracy prof.
Soskiego s jego podrczniki, od wielu lat su licznym rocznikom studenckim slawistw, polonistw i rusycystw, oczywicie nie tylko w Warszawie. Przed wojn napisana, ale z przyczyn od autora niezalenych
wydana dopiero w 1950 r. gramatyka starosowiaska, w formie skryptu bya nieocenion pomoc naukow do lat trzydziestych. Dwa wydania
Wyboru tekstw starosowiaskich jedyna tego typu edycja po1ska i jedna z nielicznych w skali wiatowej przez blisko trzydzieci lat stanowi
niezastpiony podrcznik a zarazem materia do bada slawistycznych.
Zarys historii jzyka polskiego (rwnie popularny, skoro doczeka si dwu
wyda w cigu lat kilkunastu, wliczajc w to lata wojny) cieszy si uznaniem take u studentw za granic, np. u polonistw praskich.
Naczelna, a jake wana zaleta prof. Soskiego jako dydaktyka czy
to wykadowcy, czy autora podrcznikw to umiejtno prawdziwie
jasnego, przejrzystego, a przy tym wcale nie zwulgaryzowanego podania
materiau wykadowego. Sposb tego wykadu jest zawsze prosty, rzeczowy, zrozumiay.
Specjalno naukowa prof. Soskiego z natury rzeczy interesuje stosunkowo nieliczne grono suchaczy, niemniej wszake w cigu swej 40-letniej dziaalnoci uniwersyteckiej wychowa on zastp uczniw, spord
ktrych niejeden powici si pracy naukowej. W samym tylko Uniwersytecie Warszawskim pracuje dzi pi osb, ktre otrzymay dyplom
magisterski lub doktorski z jego rk. Pozostali rozproszyli si po innych
orodkach naukowych. Nadto przez seminarium prof. Soskiego przeszli
i przechodz wszyscy warszawscy polonici-jzykoznawcy.
Poza Uniwersytetem prof. Soski wykada przez czas pewien w Wolnej Wszechnicy, po ostatniej wojnie w cigu paru lat (1947-1948) jest
dyrektorem i wykadowc na wakacyjnych kursach Studium Sowiaskiego, zorganizowanego przez Z[wizek] Z[awodowy] N[auczycielstwa]
P[olskiego].
214
3. Dziaalno naukowa
Lingwistyczne badania prof. Soskiego maj charakter przede wszystkim historyczny. Sigajc najchtniej do epok minionych uczony ten
zajmuje si jzykiem starosowiaskim oraz staropolskim. Ma przy tym
szczeglne zamiowanie do mudnych, wymagajcych wielkiej starannoci
i dokadnoci, prac sownikowych.
W dziale pierwszym wymieni trzeba przede wszystkim najwczeniejsz, przed czterdziestu omiu laty napisan rozpraw doktorsk o sposobach tumaczenia w zabytkach starosowiaskich greckich zda zoonych
podrzdnie. Jest to niezwykle sumienne studium z dziedziny skadni, wymagajce rwnie gruntownej znajomoci starosowiaszczyzny, jak i greki. W latach midzywojennych powstaje cykl studiw sowotwrczo-semantycznych opartych na szczegowej znajomoci wszystkich zabytkw
starosowiaskich. Studia te, majce jak w ogle wikszo prac dotyczcych starosowiaszczyzny niemae znaczenie dla bada nad ywymi
jzykami sowiaskimi, ukazuj si najpierw oddzielnie lub w czasopismach, w roku 1937 wychodz zbiorowo jako pokany tom pt. Funkcje
prefiksw werbalnych w jzyku starosowiaskim.
Do dziau prac sownikowych, bez ktrych niemoliwe s rzetelne badania w jakiejkolwiek waciwie dziedzinie lingwistyki, na1ey wzorowo
opracowany sownik do Modlitewnika synajskiego (1934 r.) oraz par recenzji omawiajcych podobne publikacje innych autorw.
O Wyborze tekstw i Gramatyce bya mowa w poprzedniej czci artykuu. Tu warto jeszcze podkreli, e oba te doskonae podrczniki,
w znacznym stopniu oparte na samodzielnych, rdowych badaniach i
zwaszcza Gramatyka zawierajce niejedno nowe sformuowanie, poza
zaletami dydaktycznymi maj niezaprzeczaln warto naukow. Trzeba
zanotowa, i przygotowany przed wojn tekst Gramatyki uleg w czasach okupacji zniszczeniu i autor musia napisa go na nowo.
Praca o tzw. perfektum w jzykach sowiaskich (czyli o czasie zoonym typu stpol. jem) ma wprawdzie charakter porwnawczy, punktem wyjcia i tutaj jednak jest jake gruntownie zbadana przez autora
starosowiaszczyzna. Jest to cenna pozycja naszej komparatystyki slawistycznej.
Nie liczc drobnych artykuw z zakresu innych poszczeglnych jzykw sowiaskich (na osobn wzmiank zasugiwaaby tu niezwykle
sumienna, z wielkim znawstwem napisana recenzja opracowania jzykowego jednego z najwaniejszych zabytkw jz. dolnouyckiego), drug
zasadnicz dziedzin bada prof. Soskiego jest, jak byo powiedziane,
215
polonistyka. W tym dziale wymieni trzeba pomnikowe wydanie Psaterza puawskiego (1916) z obszernym wstpem i cakowitym sownikiem
oraz par pomniejszych artykuw napisanych niejako na marginesie tych
bada a odnoszcych si do jzyka i dziejw obu staropolskich Psaterzy,
dalej szczegowe, cho co prawda ograniczone do kwestii gramatycznych, studium o jzyku Kochanowskiego (1949 r.) i wreszcie wymieniony ju, zwizy a treciwy (zwaszcza jeli chodzi o fleksj), podrcznik do
historii jzyka polskiego, ktry wraz z pracami osia, Brcknera, Lehra-Spawiskiego i innych badaczy stanowi wany przyczynek do syntetycznego ujcia linii rozwojowej polszczyzny. Do jzyka wspczesnego odnosi
si nie liczc drobiazgw i prac poprawnociowych artyku z dziedziny
fonetyki (1921 r.), przeprowadzajcy trafne rozrnienie midzy przyimkami waciwymi (tworzcymi cao fonetyczn z nastpujcym po nich
wyrazem) a niewaciwymi, czyli pochodnymi, zoonymi (traktowanymi
zgodnie z prawami fonetyki midzywyrazowej).
Wymienione tu dwie dziedziny bada: jzyk starosowiaski i staropolski ze szczeglnym uwzgldnieniem studiw sownikowych s i nadal
przedmiotem zainteresowa prof. Soskiego, ktry koczy przygotowanie
pomnikowego wydania Kodeksu Assemaniego (z cakowitym sownikiem),
ma zebrany materia do sownika dzie Kochanowskiego oraz wykacza
i uzupenia obszerne studium o jzyku Psaterza puawskiego.
Dla caoci obrazu wspomnie jeszcze chciabym o pracach naukowo-organizacyjnych. Nie liczc zatem czonkostwa w zagranicznych (przede
wszystkim sowiaskich) instytucjach naukowych jako posiadajcego charakter raczej honorowy, wymieni wieloletni prac prof. Soskiego w Towarzystwie Naukowym Warszawskim, gdzie przez dugi okres (do wchonicia TNW przez PAN w 1952 r.) jest on przewodniczcym Komisji Jzykowej, a w roku 1950 stoi na czele caego Wydziau I. Rwnie czynny
jest jego udzia w yciu Polskiego Tow. Jzykoznawczego, w okresie midzywojennym przez par lat widzimy go jako prezesa tego zrzeszenia. Od
roku 1927 prof. Soski wchodzi na stae do redakcji Prac Filologicznych, po wojnie (w latach 1948-50) jest redaktorem przeznaczonego dla
nauczycieli pisma Jzyk Rosyjski.
Jako sumienny slawista zna dobrze wszystkie jzyki i wszystkie prcz
ZSRR kraje sowiaskie, z ktrych chyba najblisze s mu: Bugaria i uyce. Z uyczanami zetkn si w czasie swych studiw w Lipsku.
Najtreciwiej ujte cechy prac naukowych prof. Soskiego to bezwzgldny obiektywizm, dokadno, sumienno, co do formy prostota,
jasno i zwizo. adne wzgldy uboczne nie wpywaj na jego sdy.
216
Charakterystycznym tego przykadem moe by np. artyku o gramatyce
polskiej dla Niemcw Mrongowiusza: chocia publikacja ta ukazuje si
w ksidze pamitkowej ku czci polsko-mazurskiego patrioty, prof. Soski zgodnie z obiektywn prawd wydaje surow ocen omawianego
dziea. Operujc przede wszystkim konkretnymi faktami i bezporednio
wysnuwanymi z nich wnioskami, niechtnie zwraca si ku teorii i nazbyt
oglnym tezom.
Sam niezwykle sumienny i dokadny, podobnych waciwoci da
jako recenzent i pedagog rwnie od innych.
4. Dziaalno spoeczna, praca w dziedzinie kultury jzyka
Prof. Soski, cho z natury powcigliwy i raczej zamknity, nie odgradza si od nurtu pyncego obok ycia. W modoci i w latach pniejszych bierze udzia w pracach ZNP, w okresie midzywojennym jest
kuratorem studenckiego Koa Slawistw, jako wspzaoyciel Towarzystwa Przyjaci Narodu uyckiego od roku 1925 do wybuchu II wojny
piastuje prezesur tej organizacji, w latach 192426 stoi na czele Towarzystwa Polsko-Bugarskiego.
Pogbiajc i kontynuujc tradycje warszawskiego jzykoznawstwa,
ktre czyni zado spoecznej potrzebie wiadomego kultywowania jzyka ojczystego (z jednej strony opartego na rzetelnej znajomoci faktw
jzykowych, z drugiej stronicego od biernej postawy dufnego w sw
wiedz obserwatora, ktry przecie rozumie wszystko) ywo interesuje si sprawami kultury jzykowej. Od roku 1933 do wybuchu wojny
a nastpnie od momentu wznowienia wydawnictwa w roku 1948 do chwili
obecnej wchodzi w skad komitetu redakcyjnego naszego pisma [tj. Poradnika Jzykowego przyp. red.], w ktrym jak rwnie w Jzyku
Polskim zamieszcza par artykuw. W latach 1934-36 bierze udzia
w pracach Komitetu Ortograficznego, ktry powierza mu opracowanie
przepisw dotyczcych pisowni wyrazw sowiaskich. Dba o form wypowiedzi swych suchaczy, lubi dyskutowa na tematy poprawnociowe,
przy czym, zwaszcza jeli chodzi o ortofoni, reprezentuje stanowisko
zachowawcze, (np. nie podoba mu si zanik zbowego w potocznej polszczynie kulturalnej). W latach powojennych (1947) wydaje przeniknity do ortodoksyjnym duchem poprawnociowym, niemniej nader poyteczny, Sownik polskich bdw jzykowych, jedyn w ostatnim czasie
tego rodzaju obszerniejsz publikacj.
217
*
Powysze szkicowe uwagi kocz serdecznymi, gorcymi yczeniami,
jakie kieruj do profesora Soskiego wszyscy jego koledzy, przyjaciele, dawni i dzisiejsi suchacze: nasz Drogi Jubilat niech yje szczliwie
i niech nadal pracuje wrd nas dla dobra polskiej slawistyki dugie, oby
najdusze lata.
Andrzej Sieczkowski
Zdzisaw Stieber
(9 VI 1903, Szczakowa 12 X 1980, Warszawa)

(Tekst pod tytuem Droga yciowa Zdzisawa Stiebera publikowany by w:
Zdzisaw Stieber 1903-1980, red. E. Rzetelska-Feleszko, Wrocaw 1982,
s. 9-18).
Zdzisaw Stieber urodzi si 7 VI 1903 r. w Szczakowej, w dawnym

pow. chrzanowskim. Szko podstawow i redni ukoczy w Krakowie.
W 1921 r. rozpocz studia na Uniwersytecie Jagielloskim. Pocztkowo
w latach 1921-1925 studiowa z wielkim zapaem i powodzeniem chemi.
W tym czasie zainteresowa si wykadami dialektologicznymi Kazimierza Nitscha i przenis si w 1926 r. na jzykoznawstwo. Tu poza gwnym
mistrzem, ktrym by Nitsch, mia jako nauczycie1i akademickich takich
sawnych przedstawicieli krakowskiej szkoy jzykoznawczej, jak Jan Rozwadowski oraz w pewnym stopniu Jan o (zmary ju w 1928 r.). Pniej
chyba najwicej zawdzicza Witoldowi Taszyckiemu.
Magisterium z jzyka polskiego uzyska ju w 1928 r. na podstawie
pracy Nazwy miejscowe pasma Gorcw w Beskidzie Zachodnim, ktr po
uzupenieniach wyda w 1934 r. W rok po magisterium uzyskuje tytu
doktora filologii sowiaskiej oraz ogasza w peni dojrza i do dzi aktualn obszern rozpraw doktorsk pt. Ze studiw nad gwarami sowackimi
poudniowego Spisza (1929), w ktrej na podstawie osobicie zebranych
z 80 punktw terenowych materiaw gwarowych i wczeniejszych opracowa daje wnikliwy opis i podzia gwar wschodniosowackich, ustala ich
219
genez i stosunek do ssiadujcych jzykw sowiaskich. Bya to jego
pierwsza drukowana praca naukowa. W pi lat pniej (w 1934 r.) habilitowa si w zakresie jzykoznawstwa sowiaskiego na podstawie pracy
Stosunki pokrewiestwa jzykw uyckich (1934).
W cigu szeciu lat po ukoczeniu studiw uzyska wic dwa stopnie
naukowe oraz ogosi szereg prac z dialektologii polskiej i sowiaskiej.
W tym czasie tylko przejciowo zajmowa stanowisko lektora na Uniwersytecie Jagielloskim oraz kilka miesicy spdzi na studiach zagranicznych (na uycach), poza tym gwnie uczy w szkole redniej. Okres
ten wspomina bardzo mile. Z rozrzewnieniem mwi o swoich wczesnych obserwacjach nad procesem dorolenia intelektualnego modziey
gimnazjalnej. Dziaa te z zapaem w harcerstwie, penic rne funkcje
instruktorskie, by np. komendantem Chorgwi Krakowskiej. Wreszcie
pasjonowa si, jak i przez dugie pniejsze lata, turystyk.
Dwie jego wczesne pasje turystyka i badania dialektologiczne
wspaniale si uzupeniay, przynoszc wietne rezultaty w postaci licznych publikacji gwaroznawczych. Z kadej wyprawy, z kadego pobytu
wypoczynkowego przynosi coraz to dalsze zeszyciki z zapisami dialektologicznymi. Podziw budzi przemylana ekonomia oraz tempo pracy.
Podam kilka informacji je ilustrujcych.
Materia do pracy doktorskiej Ze studiw nad gwarami sowackimi poudniowego Spisza zebra w czasie miesicznego pobytu na Spiszu w lecie
1927 r. (przypomnijmy, e na jzykoznawstwo przenis si w 1926 r.),
uzupeni go w czasie wdrwek w roku 1928 i 1929 oraz opublikowa
prac w 1929 r.
W latach 1930 i 1931 jako eksplorator Komisji dla atlasu jzykowego wojewdztwa dzkiego zebra w 48 miejscowociach rozmieszczonych
rwnomiernie na caym obszarze dawnych wojewdztw czyckiego i sieradzkiego odpowiedzi na kwestionariusz, zoony z ponad 500 pyta z zakresu fonetyki, morfologii i sownictwa, notujc poza tym wszystko, co
wydao si ciekawe. Rezultatem tych prac bya monografia Izoglosy gwarowe na obszarze dawnych wojewdztw czyckiego i Sieradzkiego (1933)
bdca waciwie pierwszym z naszych atlasw gwarowych. Zebrany materia, liczcy 42 notatniki, przekazany pracowni sownikowej Polskiej
Akademii Umiejtnoci, zosta ponadto wykorzystany pniej w wydawanym po wojnie Maym atlasie gwar polskich (1957 i n.).
W latach 1931 i 1932 przez okoo szeciu miesicy zbiera materia
gwarowy dialektw uyckich. W wczesnych warunkach politycznych badania te byy utrudnione i mogy si odby gwnie dziki poparciu Maxa
220
Vasmera. Zdzisaw Stieber zgromadzi wtedy obfite materiay gwarowe
do monografii dwch wsi: jednej grnouyckiej (Radworje) i jednej dolnouyckiej (ylw) oraz w gstej sieci punktw z caego terytorium uyckiego, zwaszcza za z obszaru pogranicznego midzy uycami Grnymi a Dolnymi, a take materia historyczny z zabytkw uyckich. Rezultatem tych bada bya praca habilitacyjna Stosunki pokrewiestwa
jzykw uyckich (1934), dajca nowe ugrupowanie dialektw uyckich,
oparte przede wszystkim na faktach fonetycznych, oraz omawiajca ich
stosunek do ssiednich jzykw sowiaskich.
W latach 1934 i 1935 zebra materiay gwarowe na emkowszczynie, tj. w zamieszkaych wtedy przez ludno ukraisk czciach obecnych wojewdztw nowosdeckiego i kronieskiego [obecnie podkarpackie przyp. red.] oraz na przylegym ukraiskim obszarze Czechosowacji. Na ich podstawie ogosi jeszcze przed wojn kilka artykuw oraz
opracowa monografi o dialekcie emkw, ktra we wrzeniu 1939 r.
znalaza si w drukarni i w czasie wojny ulega zniszczeniu. Monografi t Profesor odtworzy i przekaza do druku tu przed mierci. Poza
tym zachowane bogate materiay odnoszce si do fonetyki, morfologii
i sownictwa opublikowa po wojnie w omiu zeszytach Atlasu jzykowego dawnej emkowszczyzny (1956-1964), przynoszcych 416 map, stanowicych cenny zabytek przeszoci jzykowej tego ciekawego dialektu
wschodniosowiaskiego wystawionego na oddziaywanie dwch jzykw
zachodniosowiaskich: polskiego i sowackiego.
W 1935 r. Zdzisaw Stieber zosta asystentem na Uniwersytecie Jagielloskim, gdzie prowadzi zajcia z jzyka sowackiego. W tym samym
roku dosta zaproszenie do objcia Katedry Filologii Sowiaskiej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Nominacj ostatecznie otrzyma
we wrzeniu 1937 r., ale ju w roku 1935 zwrci si do Komisji Bada
Ziem Wschodnich przy Prezydium Rady Ministrw o subwencj na zbieranie materiaw do atlasu jzykowego Bojkowszczyzny, ktrego opracowania podj si asystent wspomnianej Katedry, Stefan Hrabec. Zapiski
Profesora z prowadzonych wsplnie z Hrabcem bada terenowych zaginy w czasie wojny. Ogosi jedynie kilka artykuw, jak Gwary ruskie na
zachd od Oporu (1938) oraz (wsplnie z Hrabcem) Przyczynki do sownictwa gwar ukraiskich w Karpatach (1956). Poza tym uratowa i przewiz po wojnie do odzi materiay bojkowskie zebrane przez Hrabca,
ktre stay si podstaw publikowanego obecnie pod kierunkiem Janusza
Riegera Atlasu gwar bojkowskich.
221
W cigu jedenastu lat od ukoczenia studiw do wybuchu II wojny
wiatowej Profesor prowadzi osobicie badania nad gwarami sowackimi,
uyckimi, ukraiskimi oraz gwarami centralnej Polski, ogaszajc szereg,
wspomnianych ju wyej, monografii. W tym czasie na terenach sowiaskich ssiadujcych z polskim obszarem jzykowym bada terenowych
nie prowadzi jak si zdaje jedynie nad gwarami czeskimi. Zapozna
si jednak i z nimi dokadnie, co znalazo wyraz we wnikliwej recenzji Dialektologia czesko-sowacka w III tomie eskoslovensk vlastivdy
(1934). Wielokrotnie wraca do dialektw sowackich, toczc arliw polemik z jzykoznawcami sowackimi. Podsumowanie wnioskw dotyczcych powstania dialektw sowackich, ich powiza z jzykami poudniowosowiaskimi oraz udziau jzykw polskiego i ukraiskiego w procesie
ksztatowania si dialektw sowackich przynosi przede wszystkim artyku Stanowisko mowy Sowakw (1937).
W swoich przedwojennych pracach dialektologicznych Profesor wielokrotnie porusza spraw pogranicza jzykowego. Z nie wymienianych
jeszcze zagadnienia tego dotycz przede wszystkim: ksieczka Geneza
gwar laskich (1934), artyku Z pogranicza jzykowego polsko-biaoruskiego (1938), powstay na podstawie zebranych osobicie materiaw w czasie trzytygodniowego pobytu we wsi Studzieniczna i w okolicy, a przede
wszystkim publikacja o charakterze syntetycznym Sposoby powstawania
sowiaskich gwar przejciowych (1938).
W czasie wojny Zdzisaw Stieber by w latach 1939-1941 i 1944/1945
profesorem przy Katedrze Jzyka Polskiego w ukraiskim uniwersytecie
im. Iwana Franki we Lwowie, a w czasie okupacji niemieckiej prowadzi
we Lwowie w latach 1941-1944 tajne nauczanie uniwersyteckie.
Po wojnie jako powszechnie uznany autorytet naukowy, majc 42 lata, zostaje profesorem zwyczajnym oraz czonkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejtnoci. Przystpuje do organizowania katedry jzyka polskiego i rodowiska jzykoznawczego w powstajcym w 1945 r. Uniwersytecie dzkim. Tworzy bibliotek polonistyczn na Uniwersytecie,
organizuje sekcj jzykoznawcz w dzkim Towarzystwie Naukowym.
W tym czasie kontynuuje prace rozpoczte jeszcze przed wojn. Wydaje dwutomowe dzieo o nazwach miejscowych i terenowych na obszarze
dialektu emkowskiego (Toponomastyka emkowszczyzny, 1948-1949).
Na okres siedmioletniego pobytu w odzi przypada jednak szczeglny wzrost zainteresowa Profesora zagadnieniami polonistycznymi. Wiele cennych prac powici historii polszczyzny oraz zagadnieniom historycznej i wspczesnej fonologii jzyka polskiego. Nale tu zamieszczane
222
w Pracach Polonistycznych rozprawy powicone cechom dialektalnym
jzyka pisarzy polskich XVII w., jak Uwagi o jzyku Wacawa Potockiego
(t. V), O jzyku fraszek i minucji sowizdrzalskich z XVII w. (t. VI), Uwagi
o jzyku komedii rybatowskiej (t. VIII), O typach polszczyzny regionalnej
XVII wieku (t. XI), a take Rymy sandomierskie XVI-XVII w. (1950)
oraz szereg niewielkich rozmiarami, ale niezwykle cennych artykuw, jak
Czas i przyczyny zaniku polskiego iloczasu (1946), Dlaczego mwimy tszy
kszywe kszaki, a nie dy gywe gaki? (1946), Skd si wzia wymowa
tfoja fieca? (1946), Uwagi o rozwoju fonetycznym polskich przyimkw
(1946), Dwa problemy polskiej fonologii (1948), gdzie omawia funkcje fonologiczne samogosek nosowych oraz fonologiczne sposoby oznaczania
granicy sowa i morfemu w dzisiejszej polszczynie kulturalnej.
Ukoronowaniem dzkich zainteresowa polonistycznych by Rozwj
fonologiczny jzyka polskiego (1952), ktry sta si wzorem dla wielu podobnych opracowa. Wielkie znaczenie tej pracy polega na nowatorstwie
teoretycznym wyraajcym si nie w oddzielnym omawianiu rozwoju poszczeglnych samogosek i spgosek, lecz na przedstawieniu przemian
caego polskiego systemu wokalicznego i konsonantycznego w cigu tysiclecia, a take na powanych uzupenieniach dotychczasowych wynikw bada, gdy np. chodzi o chronologi rozwoju noswek, zaniku iloczasu, depalatalizacj spgosek, rozwj sonantw czy przedstawienie systemu fonologicznego polskich dialektw. Pniej Rozwj by wielokrotnie
wznawiany, nastpnie uzupeniany i modyfikowany. Po dodaniu zarysu
fonologii wspczesnej polszczyzny kulturalnej ukaza si pod zmienionym tytuem Historyczna i wspczesna fonologia jzyka polskiego (1966),
wreszcie kompletnie przerobiony zosta wydany po angielsku A Historical
Phonology of the Polish Language (1973).
Prace przygotowawcze nad rozwojem fonologicznym jzyka polskiego,
wymagajce niejednokrotnie zbadania na nowo wielu tekstw staropolskich, doprowadziy Profesora do skrystalizowania pogldw na temat
pochodzenia polskiego jzyka literackiego. Ju w artykule Uwagi o pochodzeniu polskiego jzyka literackiego (1950) zaj on w dyskusji na ten
temat stanowisko odrbne stwierdzajc, e ksztatujcy si powoli w cigu wiekw XIV i XV, a ostatecznie ustalony w XVI w., polski jzyk literacki powsta przez zmieszanie si w jedn organiczn cao elementw
rnych dialektw polskich, tj. przede wszystkim wielkopolskiego i maopolskiego, z tym, e norm literack stay si cechy zgodne z jzykiem
czeskim, speniajcym w tym czasie rol arbitra. Zagadnienie to przedstawi szerzej w artykule Gos w dyskusji o pochodzeniu polskiego jzyka
223
literackiego (1952) oraz najobszerniej w pracy Udzia poszczeglnych dialektw w formowaniu polskiego jzyka literackiego (w publikacji Z dziejw
powstawania jzykw narodowych i literackich, 1956).
W 1952 r. Profesor przenosi si do Warszawy i obejmuje katedr
filologii sowiaskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Kierujc t katedr
w latach 1953-1966 rozszerza jej specjalizacj, dawniej bohemistyczn,
o bugarystyk i serbochorwatystyk. Osobicie prowadzi seminaria obejmujce waciwie wszystkie jzyki sowiaskie, ze szczeglnym zamiowaniem wykada czeski, sowacki i jzyki uyckie. Prowadzi te gramatyk
porwnawcz jzykw sowiaskich.
W tym czasie bierze udzia w organizowaniu warszawskich placwek
Akademii Zakadw Jzykoznawstwa i Sowianoznawstwa PAN. W 1954
r. tworzy pracowni kaszubsk i bohemistyczn, ktrych pracami nastpnie kieruje przez wiele lat. W tym samym roku zostaje czonkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk. W 1961 r. otrzymuje godno
czonka rzeczywistego Polskiej Akademii Nauk oraz obejmuje kierownictwo Zakadu Sowianoznawstwa PAN, pozostajc na tym stanowisku a
do przejcia na emerytur. Jako kierownik Zakadu sprawuje troskliw
piecz nad wszystkimi jego pionami: jzykoznawczym, historyczno-literackim i historycznym. Tworzy Bibliotek Zakadu Sowianoznawstwa
PAN, ktra z czasem staje si najpowaniejsz bibliotek slawistyczn
w Polsce. Bierze te bardzo czynny udzia w organizacji ycia naukowego
w kraju (w Komitecie Jzykoznawstwa i Komitecie Sowianoznawstwa
PAN, w Polskim Towarzystwie Jzykoznawczym, dla Maego atlasu gwar
polskich opracowa szczegowy plan bada oraz uoy kwestionariusz)
i w skali midzynarodowej (np. jako wspinicjator atlasu oglnosowiaskiego).
Dziaalno naukowa Profesora w tym okresie dotyczy wielu dziedzin.
W tym czasie wydaje kolejne zeszyty Atlasu jzykowego dawnej emkowszczyzny (1956-1964).
Zorganizowa prac zespoow nad atlasem dialektw kaszubskich,
ktrym wczeniej powici szereg artykuw, omawiajcych rozwj kaszubszczyzny i jej stosunek do innych dialektw polskich. Wymieni naley tu przede wszystkim artyku Zagadnienie iloczasu kaszubskiego (1951),
w ktrym obali mit istnienia fonologicznego iloczasu i intonacji w kaszubszczynie, rozdzia o rozwoju fonologicznym kaszubszczyzny w jego Rozwoju fonologicznym jzyka polskiego (1952), referat o stosunku
kaszubszczyzny do dialektw Polski ldowej wygoszony na Konferencji
Pomorskiej w Gdasku w 1954 r. (Konferencja Pomorska, 1954). Poza
224
tym ogosi szereg tekstw kaszubskich ilustrujcych zmiany zachodzce
w kaszubszczynie od czasw bada F. Lorentza. Kierujc zorganizowanym przez siebie zespoem atlasowym bra udzia w opracowywaniu
kwestionariusza, uczestniczy w wielu wyprawach dialektologicznych, organizowa szkolenie eksploratorw. Pod jego osobistym kierunkiem zosta
opracowany tom wstpny Atlasu oraz 6 tomw powiconych sownictwu,
pniej za jako redaktor naukowy opiekowa si Atlasem a do koca.
Ukoczony w 1977 r. Atlas jzykowy kaszubszczyzny i dialektw ssiednich
naley niewtpliwie do czoowych osigni dialektologii sowiaskiej.
Zagadnieniem wpywu jzyka czeskiego na polski zaj si Profesor
ju we wspomnianych artykuach poruszajcych problem pochodzenia
polskiego jzyka literackiego, w ktrych wskaza na decydujce znaczenie wzoru czeskiego dla ustalajcej si normy literackiej. Pniej ogosi dalsze wartociowe artykuy, jak Wpyw czeszczyzny na ksztatowanie
si polskiego jzyka literackiego (1955), O czechizmach w Kronice Galla
(1956), Les lments tchques dans le polonais litteraire (1961), inicjujc
ponadto prace szczegowe rozwinite przez jego uczniw w Instytucie
Sowianoznawstwa PAN.
W zwizku z uniwersyteck dziaalnoci dydaktyczn Profesora powstaj dwa dalsze podrczniki: Zarys dialektologii jzykw zachodniosowiaskich (1956) oraz wydana wsplnie z Tadeuszem Lehrem-Spawiskim Gramatyka historyczna jzyka czeskiego (1957). W pierwszym z nich
wykorzysta w duym stopniu rezultaty wasnych bada na obszarze obu
jzykw uyckich, na Sowacji, w Polsce i na pograniczu polsko-czeskim
oraz pierwsze wyniki bada nad kaszubszczyzn. Nowatorsko ujta jest
tu m.in. charakterystyka i klasyfikacja grupy lechickiej, w ktrej wyodrbnia dwa bieguny: poabski na zachodzie i poudniowopolski na wschodzie
oraz szeroki pomorski pas przejciowy. Niektre z pogldw tu zawartych
zostay przedstawione we wczeniejszym artykule Wzajemne stosunki jzykw zachodniosowiaskich (1955). Partie Gramatyki historycznej jzyka czeskiego napisane przez Profesora cechuje nowatorstwo teoretyczne
zaprezentowane w Rozwoju fonologicznym jzyka polskiego oraz oparcie
si na samodzielnych opracowaniach materiaowych, ktre czciowo znalazy te wyraz w oddzielnych artykuach.
Jeszcze jedna praca Profesora czy si z jego dziaalnoci dydaktyczn na Uniwersytecie Warszawskim, a mianowicie Zarys gramatyki porwnawczej jzykw sowiaskich. Powstaa jednak ona ostatecznie i zostaa
wydana pniej, ju po odejciu Profesora z Uniwersytetu, co nastpio
w 1966 r. Jak mawia nieraz, rezygnacja z pracy dydaktycznej pozwolia
225
mu zrea1izowa to zamierzenie, cho przyczyny odejcia byy niewtpliwie inne.
Prace przygotowawcze zmierzajce do nowej syntezy, pierwszej w jzykoznawstwie polskim, rozpocz Profesor ju na pocztku lat szedziesitych. Zapowiedziay je, jak zwykle, artykuy pozornie drobne, rewidujce jednak w sposb istotny pogldy wczeniejsze. Do pierwszych nale:
The Developement of Primitive Slavic in Slavic Languages and Dialects
(1961), Przyczynek do problemu sowiaskich denazalizacji (1961/1962).
Potem artykuw tych przybywa: dotycz brzmienia prasowiaskiego
y (1963), jat (1964), noswki tylnej (1969), kocwki -och w loc. pl.
rzeczownikw mskich (1964), przestawki pynnych (1965), pierwotnego
podziau dialektalnego jzyka prasowiaskiego (1965), wzduenia zastpczego w jzyku ukraiskim i grnouyckim (1967), nowych osigni
gramatyki porwnawczej jzykw sowiaskich (1967), drugiej palatalizacji tylnojzykowych (1969), najdawniejszych rnic midzy dialektami
sowiaskimi (1968) i wielu innych zagadnie szczegowych.
Potem w odstpach dwuletnich ukazuj si kolejne zeszyty Zarysu gramatyki porwnawczej jzykw sowiaskich: w roku 1969 cz. 1: Fonologia,
w roku 1971 cz. 2, zesz. 1: Fleksja imienna, w roku 1973 cz. 2, zesz. 2:
Fleksja werbalna. Wszystkie zostay wydane razem jako jedna publikacja
w 1979 r. Otrzymalimy pikn syntez gramatyki porwnawczej jzykw
sowiaskich charakteryzujc si wielkim nowatorstwem teoretycznym,
now interpretacj wielu procesw fonetycznych i morfologicznych, a take zgromadzeniem pokanej liczby faktw dotychczas nie znanych.
Z kocem 1973 r. Profesor przechodzi na emerytur, nadal jednak
utrzymuje kontakt z Instytutem Sowianoznawstwa PAN, interesujc si
i opiekujc zainicjowanymi przez siebie takimi pracami, jak atlas kaszubski, wpywy jzyka czeskiego na polski, przede wszystkim za Atlasem
gwar bojkowskich, do ktrego materiay z jego inicjatywy i przy jego
wspudziale zebra Stefan Hrabec jeszcze przed wojn. Zacz te interesowa si histori jzyka rosyjskiego, zwaszcza jzykiem gramot staroruskich. Ogasza m.in. Uwagi o zjawiskach wokalizmu w gramotach ksit rosyjskich z XIV do XVI wieku (1977), dalsze artykuy na te tematy
ukazay si w latach 1980-1981. Niestety, jakiej wikszej syntezy z tego
zakresu nie zdy ju stworzy. Nie wysuchalimy te zapowiedzianego
na pocztku 1980 roku referatu, ktry mia wygosi na zebraniu naukowym w Instytucie Sowianoznawstwa PAN. Na zebrania te przychodzi
systematycznie. Swj referat musia odwoa z powodu choroby i pjcia
do szpitala. Zmar 12 padziernika 1980 roku.
226
Profesor Zdzisaw Stieber by nie tylko wybitnym jzykoznawc by
to prawdziwy humanista ukazujcy zawsze problematyk naukow na tle
rozlegej panoramy faktw historycznych i kulturowych. y nauk. Nie
potrafi si od niej oderwa nawet w chwilach wypoczynku. Wiele jego
prac powstao na podstawie materiaw zbieranych w czasie urlopu. Cechowaa Go wielka uczciwo naukowa. Znany by z tego, e odwanie
modyfikowa i prostowa swoje wczeniejsze sdy. Rygorystycznie przestrzega zasady nieanektowania cudzych myli. W jego pracach spotykamy m.in. odsyacze informujce, e dane rozwizanie podsuna mu na
seminarium studentka. By rzadko spotykanym przeoonym, ktry przeprasza swoich pracownikw (i to najniszego stopnia) za niesprawiedliwe
potraktowanie pod wpywem gniewu. By wrogiem wszelkiej sztucznoci,
gry pozorw. Znajdowao to wyraz rwnie w jego jzyku naukowym. Potrafi przystpnie przedstawia najbardziej zawikane problemy z jego
wykadw mg w peni korzysta zarwno student pierwszego roku, jak
i wybitny naukowiec. Wyraa si zawsze bardzo syntetycznie. Wszystkie
jego prace s krtkie.
Grono uczniw Profesora Stiebera jest nadzwyczaj liczne, nale do
niego ludzie piastujcy dzi wysokie stanowiska. Nie jest to przypadkowe. Jako kierownik naukowy zawsze dawa moliwo jak najpeniejszego
rozwoju wasnych inicjatyw. Nie przytacza sw osobowoci.
W uznaniu zasug dla rozwoju jzykoznawstwa polskiego Profesorowi
przyznano w 1945 r. godno czonka korespondenta Polskiej Akademii
Umiejtnoci, w roku 1954 zostaje czonkiem korespondentem, a w 1961
czonkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. By czonkiem wielu
krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych, a wrd nich Bugarskiej Akademii Nauk, Akademii Nauk Boni i Hercegowiny, Socit
Linquistique de Paris, przewodniczcym Polskiego Towarzystwa Jzykoznawczego, jego czonkiem honorowym, honorowym przewodniczcym
Komitetu Sowianoznawstwa PAN, redaktorem i czonkiem komitetw
redakcyjnych wielu czasopism i wydawnictw jzykoznawczych. By wielokrotnie odznaczany, m.in. Krzyem Oficerskim i Krzyem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Sztandarem Pracy I klasy, Bugarskim
orderem Cyryla i Metodego I klasy, Zotym Medalem Czechosowackiej
Akademii Nauk. W 1980 r. otrzyma Nagrod Pastwow za caoksztat
dorobku naukowego.
227
Jako profesor trzech uniwersytetw, organizator i wieloletni kierownik
wielu zespow w Akademii wychowa wielu uczniw bdcych obecnie
czsto docentami i profesorami w Akademii i w wyszych uczelniach.
Zainicjowa wiele prac, rozpocz dzieo, ktre jest dzi i bdzie jeszcze
przez dugie lata kontynuowane.
Janusz Siatkowski
Jerzy liziski
(14 VII 1920, st nad Labem 15 IV 1988, Warszawa)
(Tekst ogoszony w Pamitniku Sowiaskim, t. XLV/XLVI 1995/1996,
s. 237-238).
Literaturoznawca: bohemista, sorabista i slawista szerszego zakresu;

czynny jako pracownik naukowo-dydaktyczny na UW w latach 1950-1967.
Jerzy liziski pochodzi z rodziny mieszanej polsko-czeskiej (matka
bya Czeszk). Studia orientalistyczne rozpocz na Uniwersytecie Karola w Pradze, ukoczy po przeniesieniu si do Polski w roku 1948, na
Uniwersytecie Warszawskim. Delegowany przez wadze pastwowe przebywa w Wietnamie i w Japonii. Po napisaniu rozprawy doktorskiej slawistycznej pod kierunkiem prof. Stanisawa Soskiego na temat Boleslav
Jablonsky czeski budziciel i pionier zblienia polsko-czeskiego i po jej
obronie w roku 1950 zacz prac na slawistyce, prowadzc zajcia z jzyka czeskiego i z literatury czeskiej. W roku 1956 zosta docentem, a w roku 1964 otrzyma tytu profesora. W 1967 roku (w zwizku z wymogiem
pracy na jednym etacie) wraz ze Z. Stieberem przeszed do Instytutu Sowianoznawstwa PAN (gdzie kierowa pracowni literatur sowiaskich).
J. liziski by barwn osobowoci, o rozlicznych zainteresowaniach,
pasjonatem poszukiwa archiwalnych (czym umia zarazi take zdolniejszych studentw i modych prawnikw naukowych), typem dydaktyka
gawdziarza. Znawca dziaalnoci Braci Czeskich i Jana Amosa Komenskiego. Interesowa si naukowo folklorem sowiaskim (szczeglnie uyckim) i popularyzowa go w swoich publikacjach. Chtnie podrowa
i jako doskonay fotografik zebra bogat dokumentacj z tych podry,
ktra udostpnia publicznie.
W do krtkim okresie pracy na slawistyce uniwersyteckiej (przez
jedenacie lat od roku 1956 jako docent) zdoa przygotowa do magisterium (gwnie bohemistycznego literaturoznawczego) 38 absolwentw.
(Pniej ju w pracy w PAN pod opiek naukow J. liziskiego rozpraw
doktorsk napisao kilku zasuonych pniej naukowcw: m.in. S. Bylina, E. Madany i inni).
Krzysztof Wrocawski
229
Jerzy liziski jako sorabista
(Tekst zosta opublikowany pod tytuem O Profesorze Jerzym liziskim
w dziesit rocznic mierci, w Zeszytach uyckich XXVI (1999), s. 11-12).
Prof. Jerzy Aleksander liziski by znawc i przyjacielem uyc.

Pochodzi z mieszanego polsko-czeskiego maestwa. Urodzi si 14 lipca 1920 roku w Czechach, w st nad Labem i do roku 1948 przebywa
w ojczynie matki. W Pradze, na Uniwersytecie Karola, rozpocz studia
orientalistyczne (islamistyka), ktre po przybyciu do Polski kontynuowa na Uniwersytecie Warszawskim, tam te uzyska magisterium. Ojczyzny ojca nie opuci, cho odbywa liczne podre zagraniczne, m.in.
duszy czas przebywa w Wietnamie i Japonii. Oeni si z Polk, ale
jego dwie crki otrzymay czeskie imiona: Milada i Dagmara.
By naukowcem o bardzo szerokich horyzontach. Ju na drugim roku
studiw w Pradze zosta zatrudniony w seminarium prof. Tauera jako
vdeck vpomocn sla (odpowiednik wczesnego polskiego stanowiska zastpcy asystenta). Po przyjedzie do Polski i ukoczeniu studiw,
pracujc w Ministerstwie Kultury i Sztuki, prowadzi lektorat jzyka czeskiego w Seminarium Slawistycznym. W kocu lat czterdziestych odnalaz nieznan korespondencj Bolesawa Jablonskiego i na jej podstawie
napisa u prof. Stanisawa Soskiego prac doktorsk ze slawistyki pt.
Bolesaw Jablonsk budziciel czeski i pionier zblienia polsko-czeskiego, ktr obroni w roku 1950. Ju od slawistyki nie odszed. W 1956
r. otrzyma tytu docenta, w 1964 profesora nadzwyczajnego i w roku
1986 profesora zwyczajnego. Pracowa na Uniwersytecie Warszawskim
i w Instytucie Sowianoznawstwa PAN.
Zajmowa si gromadzeniem i opracowywaniem dokumentacji naukowej dotyczcej midzysowiaskich zwizkw literackich. Interesoway
go przede wszystkim literatury zachodnio- i poudniowosowiaskie oraz
folklor tych narodw. Szczegowe badania prowadzi nad dziaalnoci
Braci Czeskich w Polsce (odnalaz i przywiz do kraju ich archiwum,
w czasie wojny wywiezione do Niemiec), by wietnym znawc twrczoci najwybitniejszego z Braci Jana Amosa Komenskiego.
Problematyka uycka zajmowaa duo miejsca w badaniach naukowych prof. liziskiego. Wyda w NRD zbir bajek uyckich, ktre sam
zebra w terenie. Folklor sowiaski, w tym rwnie uycki, widzia na
szerokim tle porwnawczym (wyda te zbir bajek wietnamskich). Z Mari Czurak by redaktorem tomu pt. Bracia Grimm i folklor narodw sowiaskich (Wrocaw 1989). Na czoo publikacji sorabistycznych prof. li-
230
ziskiego wysuwa si wydany przez niego zbir referatw z sesji naukowej
Polsko-uyckie stosunki literackie o tym samym tytule. On rwnie opracowa inny zbir artykuw pt. Literatury sowiaskie o drugiej wojnie
wiatowej (Wrocaw 1973), w ktrym m.in. powica si miejsce wojennej twrczoci Marii Kubaec. Wreszcie w dwu innych ksikach Jerzego
liziskiego: Jan III Sobieski w literaturze narodw Europy (Warszawa
1979) oraz Lenartowicz wrd Sowian zachodnich (Krakw 1972) znajdujemy sporo informacji o kulcie polskiego krla i pobycie polskiego poety
na uycach.
W roku 1973 zorganizowa prof. liziski w Warszawie midzynarodow konferencj powicon Jakubowi Bartowi-iinskiemu.
U prof. liziskiego doktoryzowa si Alojzy St. Matyniak na podstawie pracy Polsko-uyckie stosunki literackie od koca XVIII wieku do
Wiosny Ludw.
Prof. liziski czsto bywa na uycach. Mia tam wielu przyjaci.
Dziki wspaniaej prezencji i efektownej urodzie, a take duej erudycji
i bezporedniemu sposobowi bycia, potrafi szybko zaskarbi sobie ludzk
przyja. Niezmiernie by lubiany przez studentw, ktrych traktowa po
koleesku. Wypromowa bardzo wielu magistrw i a omiu doktorw.
Jego odejcie 15 kwietnia 1988 roku zaskoczyo wszystkich. Wydaje si, e zaskoczyo jego samego. Jeszcze na kilka dni przed mierci
zaprasza przyjaci na swoje imieniny. Spotkali si na jego pogrzebie.
Ewa Siatkowska
Jan Wierzbicki
(7 VI 1934, Zagnask-Wsosza 5 VIII 1996, Lublana)

Nieliczne polskie grono slawistw zajmujcych si poudniow Sowiaszczyzn zostao dotkliwie zuboone przez mier doskonale znanego
i cenionego w tym rodowisku badacza literaturoznawcy, Jana Wierzbickiego. Nie tylko wysoce szanowanego, lecz take powszechnie lubianego.
Jan Wierzbicki urodzi si 7 VI 1934 r. na Kielecczynie, w maej
miejscowoci Zagnask-Wsosza, w rodzinie inyniera lenika. W zwizku z zawodem ojca w dziecistwie czsto zmienia miejsce pobytu, mieszkajc w Warszawie, Bydgoszczy, a w czasie okupacji w rnych miejscowociach Kielecczyzny i Radomskiego. Od roku 1947 zamieszka ju na
stae w Warszawie, gdzie ukoczy liceum oglnoksztacce i w 1951 r.
rozpocz studia slawistyczne (bohemistyczne) na Uniwersytecie Warszawskim. Ukoczy je w 1956 r., po czym podj prac na teje uczelni
jako asystent w Katedrze Filologii Sowiaskiej.
O dalszych zainteresowaniach i specjalizacji naukowej Jana Wierzbickiego zadecydoway dwuletnie studia podyplomowe, odbyte w latach
1956-1958 na uniwersytetach w Zagrzebiu i Belgradzie, nastpnie za potrzeby dydaktyczne warszawskiej slawistyki uniwersyteckiej. Pobyt w wczesnej Jugosawii zaowocowa fascynacj tym obszarem kulturowym i literatur tych ziem, pozwoli te na zadzierzgnicie przyjani i wielorakich
kontaktw naukowych. Ogoszone nastpnie ksiki i studia ugruntowa-
232
y pozycj Jana Wierzbickiego jako jednego z najlepiej zorientowanych
i cenionych zagranicznych znawcw literatur chorwackiej i serbskiej.
Wieloletni prac dydaktyczn Jan Wierzbicki zwizany by z Uniwersytetem Warszawskim, z Katedr (podniesion nastpnie do rangi
Instytutu) Filologii Sowiaskiej, tam pracowa najpierw jako asystent,
a nastpnie adiunkt po uzyskaniu w 1966 r. stopnia doktora na podstawie rozprawy Z dziejw chorwacko-polskich stosunkw literackich w XIX
wieku (wydanej przez Ossolineum w 1970 r.), pniej za jako docent
i profesor. Przygotowanie rozprawy doktorskiej, opartej na gruntownych
studiach archiwalnych w Jugosawii i w kraju, pozwolio jej Autorowi
na zdobycie wszechstronnej wiedzy na temat chorwackiego ycia literackiego w ubiegym stuleciu oraz wkadu romantyzmu polskiego w rozwj
chorwackiej literatury okresu odrodzenia narodowego i ksztatowanie si
nowoczesnej chorwackiej wiadomoci narodowej. Rozprawie towarzyszyy publikacje komparatystyczne o szerszej zachodniosowiaskiej perspektywie, charakteryzujce pimiennictwo iliryzmu oraz analizujce problem
romantyzmu w literaturze chorwackiej.
Opisujc ten pierwszy okres aktywnoci jugoslawistycznej Jana Wierzbickiego, trudno pomin ksik pt. Ivo Andri (Warszawa 1965), ktrej
publikacja zbiega si z wielkim zainteresowaniem w Polsce twrczoci
laureata Nagrody Nobla z 1961 r. i stanowia doskonae wprowadzenie
w dziea tego do egzotycznego dla polskich czytelnikw pisarza.
W 1974 r. Jan Wierzbicki uzyska stopie doktora habilitowanego
w historii literatur sowiaskich na podstawie monografii czoowego pisarza, Mirosawa Krley (Mirosaw Krlea, Warszawa 1975) Praca ta bya
pierwsz monografi tego pisarza w slawistyce europejskiej, zyskaa te
uznanie rodowiska chorwackiego, o czym wiadczy wydana w Zagrzebiu
(w 1980 r.) jej poszerzona wersja chorwacka.
W okresie pniejszym w dorobku Jana Wierzbickiego zacza dominowa problematyka komparatystyczna, przewaay prace periodyzacyjne o orientacji teoretycznej, porzdkujce wiedz o procesie historycznoliterackim w nowszych dziejach literatur sowiaskich. Badacz zmierza do
napisania porwnawczej historii literatur serbskiej, chorwackiej i soweskiej, koncentrujc swoj uwag przede wszystkim na wieku XX zarys
takiej syntezy powsta w postaci obszernych hase do projektowanego
przewodnika encyklopedycznego Sto lat literatur poudniowo- i zachodniosowiaskich. Jak doskonale przygotowany by ich Autor do napisania
takiego podrcznika, wiadczy take ostatnia jego ksika Poegnanie
z Jugosawi. I. Szkice i portrety literackie (Warszawa 1992). Stanowi
233
ona zbir szkicw i esejw na temat czoowych postaci ycia literackiego
u Serbw i Chorwatw w obecnym stuleciu (A. G. Matoa, J. Skerlicia,
T. Ujevicia, I. Sekuli, serbskich i chorwackich prozaikw lat powojennych).
Nie mona te pomin milczeniem faktu, i w cigu dwudziestu lat
Jan Wierzbicki na amach Rocznika Literackiego omawia krytycznie
recepcj literatur byej Jugosawii w Polsce, co cznie zoyoby si na
publikacj rozmiarw sporej ksiki. W istocie prof. Wierzbicki by historykiem literatury obdarzonym temperamentem krytyka, talentem eseistycznym i pasj polemisty. Chtnie pisa take teksty publicystyczne,
dostarczajc kompetentnych i gbokich komentarzy kulturowych do biecych wydarze, co byo szczeglnie istotne zwaszcza w ostatnich latach
wzmoonego zainteresowania problematyk jugosowiask. W popularyzowaniu literatury serbskiej i chorwackiej zasuy si rwnie jako autor
wstpw i posowi oraz tumacz utworw m.in. J. Andricia i M. Krley,
dajc i w tej dziedzinie dowody niepoledniego talentu.
Profesor Jan Wierzbicki zmar 5 VIII 1996 r. w Lublanie. Peen pasji
i niespoytego optymizmu, yczliwy innym, sam budzi powszechn sympati. Tote pozostawi wrd nas wielu, ktrzy podpisaliby si pod wspomnieniem o Nim, ogoszonym w Zagrzebiu przez znanego chorwackiego
polonist, Zdravka Malicia, a zatytuowanym Rozstanie z Przyjacielem 1 .
Grb Jana Wierzbickiego znajduje si na Cmentarzu Powzkowskim
w Warszawie, w kwaterze 138 A.
Krzysztof Wrocawski
Pod opiek naukow Jana Wierzbickiego powstao blisko 60 prac magisterskich.
234
Absolwenci
Przedstawiajc histori Szkoy Gwnej (1862-1869), Stefan Kieniewicz1 stwierdza, i wrd znanych Polakw niewspmiernie duy odsetek stanowili absolwenci stosunkowo nielicznego Wydziau Historyczno-Filologicznego. W warunkach zaboru rosyjskiego wybr studiw na tym
wydziale nie by bowiem motywowany chci wyuczenia intratnej, solidnej profesji (jak na przykad w przypadku studiw medycznych), lecz autentycznym zainteresowaniem, pasj odkrywania tajnikw wiedzy. Zmieniay si czasy i po latach, w niepodlegej ju Polsce pojawiy moliwoci
pracy take dla humanistw historykw czy polonistw. Natomiast dla
slawistw poza rusycystami2 perspektywy zatrudnienia w zawodzie
nadal byy bardzo mae. Dlatego studia slawistyczne wybierali albo modzi pasjonaci motywowani pochodzeniem, pobytami w krajach sowiaskich, wraeniami z przypadkowych lektur albo osoby po prostu troch
po omacku szukajce swego miejsca w yciu3 . Wikszo z nich przeywaa nastpnie modziecze zapamitanie spowodowane nauk bliskiego,
a jednoczenie egzotycznego jzyka, poznawaniem posugujcych si nim
ludzi, ich kraju i kultury. Oczywicie, nie brakowao te rozczarowa.
Liczba absolwentw, ktrzy ukoczyli studia w okresie midzywojennym, jest trudna do sprecyzowania (por. rozdzia Slawistyka warszawska
w okresie midzywojennym). Podobnie jest z pierwszymi latami powojennymi. Moliwy do odtworzenia, w miar kompletny, okaza si spis
absolwentw Katedry (a pniej Instytutu) Filologii Sowiaskiej, koczcych specjalnoci zachodnio- i poudniowosowiaskie od pocztku lat
pidziesitych. Spis ten pokazuje, jakie jzyki oraz specjalnoci jzykoznawstwo, literaturoznawstwo i coraz czciej kulturoznawstwo wybierali na przestrzeni ponad pwiecza studenci. Wykaz promotorw prac
1
Por. Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1981,

s. 365.
2
Zapotrzebowanie na rusycystw istniao zarwno w zaborze rosyjskim, w ktrym
prowadzona bya intensywna dziaalno rusyfikacyjna, jak i w PRL, sprzyjajcej
rusycystom dziki obowizkowej przyjani polsko-radzieckiej i rwnie obowizkowej
nauce jzyka rosyjskiego w szkoach podstawowych i rednich oraz na uczelniach.
3
Dla pewnej czci przyjtych na studia slawistyka bya wyjciem awaryjnym,
chronicym mczyzn przed poborem do wojska. Do dzisiaj po Instytucie kry opowie o tym, e naszym studentem mia by znany aktor Olaf Lubaszenko, ktry
rzeczywicie na studia zosta przyjty, ale poza egzaminem wstpnym nigdy wicej na
slawistyce si nie pojawi.
236
magisterskich (a od kilku lat take licencjackich) unaocznia wkad poszczeglnych nauczycieli w dzieo ukoczenia studiw.
Fot. 30: Indeks niedoszego studenta Olafa Lubaszenki.
Przez szereg lat studia slawistyczne otwierane byy przemiennie dla

trzech specjalnoci (bugarskiej, czeskiej i serbsko-chorwackiej). Na roku IV uruchamiano rwnolegle dwa seminaria wysze (magisterskie)
jzykoznawcze oraz literaturoznawcze. W pewnym okresie (por. rozdzia
Dzieje powojennej slawistyki do roku 1978 ) wprowadzono obok specjalnoci jednojzykowych mieszane: bohemistyczno-sowacystyczn i jugoslawistyczn. Na pocztku lat dziewidziesitych, po rozpadzie Czechosowacji i Jugosawii, wyodrbniono bohemistyk, bugarystyk, kroatystyk, serbistyk, sowacystyk i sowenistyk. Nadal jednak przeprowadzano rekrutacj na trzy spord piciu jzykw. W ostatnim dziesicioleciu
XX wieku i obecnie corocznie odbywa si nabr na studia bohemistyczne, co podyktowane byo ogromnym zainteresowaniem kandydatw na
pierwszym roku tworzylimy dwie, a nawet trzy grupy lektoratowe z jzykiem czeskim. Na drugim miejscu pod wzgldem popularnoci plasowa
si w tym czasie chorwacki, nieco dalej soweski i sowacki, a stawk
zamyka serbski i bugarski.
W okresie powojennym filologi sowiask na poziomie magisterskim
ukoczyo okoo 900 osb. Kontakt Instytutu z nimi ogranicza si do niewielkiej grupki osb i to tylko do tych, ktre pozostay w Warszawie.
Wielu absolwentw, szczeglnie w latach osiemdziesitych, wyjechao na
stae za granic. Cz ju nie yje. Trudnoci w kontaktach z absolwentami wynikay te z wielkiej rnorodnoci i zmiennoci podejmowanych
przez nich zaj. Wiedza nasza byaby na ten temat nadal bardzo wyrywkowa i fragmentaryczna, gdyby nie podjta przed paru laty ju po
237
przeprowadzce Instytutu na Krakowskie Przedmiecie prba nawizania kontaktu z absolwentami. Przyja ona form szeregu (do tej pory
dziewiciu) spotka z kolejnymi rocznikami. Miay one charakter poficjalny, czsto towarzyski i stay si forum wymiany informacji o dziejach
Instytutu oraz o losach samych absolwentw. Wypeniane na nasz prob Karty absolwenta umoliwiy zebranie danych o blisko 140 osobach.
Informacje te pozwoliy potwierdzi przypuszczenie co do wielkiej rnorodnoci miejsc pracy naszych absolwentw. Czsto nie maj one zwizku
ze slawistyk czy krajami sowiaskimi. Jednak, co zgodnie podkrelali
ankietowani, studia slawistyczne, chocia nie day im konkretnego zawodu, znacznie rozszerzyy horyzont, na ktrym szukali oni wasnego
miejsca w yciu zawodowym.
Relacjonujc nasz obecn wiedz na ten temat, przedstawiamy losy
zawodowe naszych absolwentw, dzielc ich na kilka grup. Jako pierwsz
prezentujemy t, ktra jest nam najblisza, tzn. obejmuje osoby idce
drog naukow i naukowo-dydaktyczn w slawistyce lub w pokrewnych
naukach humanistycznych. Przewaaj w niej ci, ktrzy podjli prac na
Uniwersytecie Warszawskim, uzyskujc na naszej Uczelni kolejne stopnie naukowe. Inni znaleli si w Instytucie Sowianoznawstwa (obecnie:
Slawistyki) Polskiej Akademii Nauk lub w rnych uczelniach krajowych
i zagranicznych, w ktrych czsto odgrywali istotn rol w organizowaniu
studiw slawistycznych. (W nawiasie podajemy rok ukoczenia studiw
na UW, nastpnie lata uzyskiwania stopni naukowych oraz wymieniamy miejsca pracy. Uwzgldniamy tu wszystkich, ktrzy uzyskali przynajmniej stopie doktora nauk humanistycznych).
Mieczysaw Basaj (1956, doktorat 1965 promotor Z. Stieber; habilitacja 1973, profesura 1987; IS PAN, nastpnie IFS U);
Magdalena Bogusawska (1998 polonistyka; doktorat 2004 promotor
K. Wrocawski; ISZiP UW);
Stanisaw Jan Bylina (1959; doktorat 1962 promotor J. liziski; habilitacja 1972; profesura 1991; IS PAN do 1971, nastpnie Instytut
Historii PAN);
Iwona Cechosz (1992; doktorat 2002 (?) promotor J. Rieger; IS PAN,
Instytut Jzyka Polskiego PAN);
Hanna Dalewska-Gre (1980; doktorat 1989 promotor K. Feleszko;
IFS UW, IS PAN);
Ignacy Maciej Doliski (1984; doktorat 1998 promotor J. Siatkowski;
IS PAN, IFS UW / ISZiP UW);
238
Jerzy Duma (1972; doktorat 1979 promotor J. Siatkowski; habilitacja
1991; profesura 2000; IS PAN, Wysza Szkoa Pedagogiczna i Uniwersytet w Olsztynie, Uniwersytet im. Kardynaa Stefana Wyszyskiego);
Kazimierz Feleszko (1962; doktorat 1969 promotor Z. Stieber; habilitacja 1980; profesura 2001; IS PAN, IFS UW);
Joanna (z d. Kotelba) Goszczyska (1971; doktorat 1983 promotor
J. Magnuszewski; habilitacja 2001; IFS UW / ISZiP UW);
Halina Aleksandra Janaszek-Ivanikov (1956; doktorat polonistyczny
1967 promotor S. kiewski; habilitacja polonistyczna 1973; profesura 1983; IS PAN, IFS U);
Barbara Teresa (z d. Dolniak) Jankowska (1957; doktorat 1974 promotor J. liziski; IS PAN);
Elbieta Kaczmarska (1999; doktorat 2004 promotor D. Rytel-Kuc;
ISZiP UW);
Barbara (z d. Jaroszewicz) Kleindienst (1957; doktorat 1965 promotor
J. liziski; IS PAN);
Magorzata Maria Magdalena (z d. Kazimierczak) Korytkowska (1966;
doktorat 1976 promotor K. Polaski; habilitacja 1990; profesura 1995; IS PAN, organizatorka Katedry Filologii Sowiaskiej na
Uniwersytecie dzkim);
Joanna Krlak (1989; doktorat 2002 promotor K. Wrocawski; IFS
UW / ISZiP UW);
Barbara Kryan-Stanojevi (1973; doktorat 1980 (?) promotor V. Koseska; IS PAN, docent wykadowca jzyka polskiego na Uniwersytecie w Zagrzebiu);
Halina Kuligowska (1956; doktorat 1968 promotor J. Magnuszewski;
IFS UW);
Edward Wojciech Madany (1958; doktorat 1963 promotor J. liziski;
habilitacja 1979; IS PAN);
Jadwiga Czesawa (z d. Gawlik) Maj (1956; doktorat 1976 promotor
H. Popowska-Taborska; IS PAN);
Marta Makarska-Lesiak (1988; doktorat 1993 promotor Z. Niedziela);
Ryszard Zygmunt Michalik (1968; doktorat 1974 promotor A. Sieczkowski; IFS UW do 1978, Bugarska Akademia Nauk, Instytut Polonicum UW);
239
Jolanta Maria Mindak-Zawadzka (1977; doktorat 1982 promotor Z. Topoliska; habilitacja 1990; Uniwersytet lski, IS PAN, IFS UW /
ISZiP UW);
Jerzy Molas (1989 polonistyka, 1991 slawistyka; doktorat 1997
promotor K. Feleszko; IFS UW / ISZiP UW);
Lilla Moroz-Grzelak (1985; doktorat 2002 promotor K. Wrocawski;
IS PAN);
Hanna Orzechowska-Zielicz (1951; doktorat 1964 promotor A. Obrbska-Jaboska; habilitacja 1972; profesura 1979; Seminarium Slawistyczne, KFS / IFS UW, od roku 1981 Katedra Porwnawczego
Jzykoznawstwa Sowiaskiego przy Wydziale Rusycystyki i Lingwistyki Stosowanej);
Patrycjusz Pajk (1998; doktorat 2002 promotor K. Wrocawski; IFS
UW / ISZiP UW);
Lech Padzierski (1959; doktorat promotor J. liziski; dugoletni lektor i wykadowca jzyka polskiego w Zadarze i w Nowym Sadzie;
po powrocie do kraju na Wydziale Rusycystyki i Lingwistyki Stosowanej UW);
Agnieszka (z d. Hofman) Pianka (1976; doktorat 1999 promotor E. Tokarz);
Wodzimierz Pianka (1959; doktorat 1966 promotor Z. Stieber; habilitacja 1974; profesura na Uniwersytecie Wiedeskim 2000; profesura
polska 2002; IFS UW, IFS U, Uniwersytet Wiedeski, ponownie
IFS UW / ISZiP UW;
Cezar Piernikarski (1956, doktorat 1968 promotor Z. Stieber (?); habilitacja 1974; profesura 1990; KFS UW / IFS UW);
Halina Pietrak-Meiser (1967; 1976 (?) promotor A. Sieczkowski; slawistyka na Uniwersytecie w Konstancji);
Romualda Janina (z d. Pgierska) Piotrowska (1955; doktorat 1965
promotor J. liziski (?) IS PAN);
Maria Przastek-Samokowa (1978; doktorat 1992 promotor T. Szymaski; Wydzia Lingwistyki Stosowanej i Filologii Wschodniosowiaskiej, Katedra Porwnawczego Jzykoznawstwa Sowiaskiego);
Teresa Raczko-liwa (1994; doktorat 2005 promotor J. Zieniukowa; IS
PAN);
Joanna Monika Rapacka (1963; doktorat 1973 promotor J. Magnuszewski; habilitacja 1984; profesura 1996, IFS UW i IS PAN);
240
Irena Natalia Sawicka (1968; doktorat 1972 promotor J. Siatkowski;
habilitacja 1978; profesura 1991; IS PAN; IFS UMK w Toruniu
inicjatorka studiw bakanistycznych na tym uniwersytecie);
Ewa Magdalena Siatkowska (1953; doktorat 1964 promotor Z. Stieber; habilitacja 1975; profesura 1992 od roku 1952 Seminarium
Slawistyczne, KFS / IFS UW);
Janusz Siatkowski (1952 formalnie ukoczy studia polonistyczne na
UW; doktorat slawistyczny 1962 promotor Z. Stieber; habilitacja
1965; profesura 1972; IS PAN, od roku 1982 w IFS UW / ISZiP
UW);
Wojciech Smoczyski (1967; doktorat lituanistyczny promotor J. Safarewicz; habilitacja 1986; profesura 2000; Katedra Jzykoznawstwa
Oglnego i Batystyki UW, od 1991 Katedra Jzykoznawstwa Oglnego i Indoeuropejskiego UJ);
Micha Stefaski (1999; doktorat 2004 promotor K. Wrocawski;
IS PAN);
Jolanta Natalia (z d. Nizioek) Sujecka (1983; doktorat 1995 promotor
T. Dbek-Wirgowa, habilitacja 2004; IFS UW, IS PAN);
Grayna Szwat-Gyybowa (1979; doktorat 1990 promotor T. Dbek-Wirgowa; IFS UW i IS PAN);
Mirosawa Szymaska (1985; doktorat 1994 promotor J. Rapacka; IFS
UW);
Aniela Marianna (z d. Sztuk) Topulos (1964; doktorat nieslawistyczny
1991 promotor O. Wojtasiewicz);
Wiesaw Walkiewicz (1973; doktorat i habilitacja z zakresu nauk o polityce 1989; Katedra Nauk Humanistycznych SGGW);
Jan R. Wierzbicki (1956; doktorat 1966 promotor J. Magnuszewski;
habilitacja 1974; KFS / IFS UW);
Elbieta (z d. Jakowicka) Wjcikowska (1969; doktorat polonistyczny);
Elbieta (z d. Grochulska) Wrocawska (1965; doktorat 1984 promotor
H. Popowska-Taborska; IS PAN);
Krzysztof Wrocawski (1965; doktorat 1974 promotor J. Magnuszewski; habilitacja 1976; IFS UW / ISZiP UW).
241
W Instytucie pracuj lub pracowali rwnie:
Katarzyna Bochenek (1978; bibliotekarka IFS);
Jerzy Chmielewski (1970; wykadowca jzyka serbsko-chorwackiego,
IFS);
Zdzisaw Kos (1977; wieloletni bibliotekarz IFS);
Marta Osmlska (1980; bibliotekarz w IFS);
Teresa Maria Piotrowska-Maek (1980; IFS, wykadowca jzyka czeskiego, wieloletni z-ca dyrektora Instytutu ds. toku studiw);
Dorota Majewska-Dobrew (1983; asystent w IFS);
Lilianna Monika Mieszczaska (1983; bibliotekarz w IFS);
Dorota (z d. Maj) Paciukanis (1984; lektor wykadowca jzyka czeskiego w IFS);
Jolanta Ziniewicz (1991; w sekretariacie IFS).
Nasi absolwenci znaleli si te w innych instytucjach naukowych
i edukacyjnych. Na przykad:
Biblioteka Narodowa
Iwona Maziarz (1968);
Anna Praszyska (z d. Perczyska, 1981);
Ewa Lucyna Truszkowska (z d. Sudo, 1981);
Katarzyna k (2003);
Instytut Jzyka Polskiego PAN
Anna tak (z d. Sukowska, 1980; wspautorka edycji Sownik wyrazw zapomnianych czyli sownictwo naszych lektur, PWN
2001);
Instytut Sowianoznawstwa PAN
Aleksy Kerner (1983);
Violetta Maria Madejska (z d. Proc, 1987);
Agnieszka Mioduska (1989);
Iwona Odrzygd (Biblioteka IS PAN, 1987);
Jolanta Podkwka (1988);
Elbieta Puka (1981);
Dorota Wojta (1988);
Aleksandra Wooszczuk (1988);
Instytut Polonicum UW
Piotr Kajak (2001).
242
Cz z nich zrezygnowaa pniej z kariery naukowej i zaja si
dziaalnoci bardziej satysfakcjonujc pod wzgldem finansowym.
Kilka wywodzcych si z naszego Instytutu osb pracowao lub pracuje na Uniwersytecie Warszawskim na rnych stanowiskach pozadydaktycznych. Na przykad:
Ewa Grna (1975; pracownik administracji Polonicum, dziekanatu Wydziau Polonistyki);
Jolanta Izabela Kaczorowska (1982; Biuro Wsppracy z Zagranic UW);
Zbigniew Lewicki (1972, Biuro Wsppracy z Zagranic UW);
Agnieszka Mikoajczyk (1983; BUW);
Joanna Odziska (sekretariat Rektora UW);
Ilona Alicja Tomulis-Nedew (1971; wieloletni kierownik Biura Wsppracy z Zagranic; Wydzia Zarzdzania UW).
Kolejn, do liczn grup stanowi absolwenci, ktrzy powicili si
subie pastwowej, dyplomatycznej czy szeroko pojmowanym sprawom
publicznym. Warto podkreli, e wikszo z wymienionych osb zada
tych podja si po przeomie 1989 roku. Na marginesie zauway te wypada, e ze zdumieniem stwierdzilimy, i nic nam nie wiadomo, by ktry
z naszych absolwentw powici si dziaalnoci stricte politycznej4 .
Anna Maria Bochman Grzeczak (1980; attach kulturalny Ambasady
RP w Bratysawie; Ministerstwo Kultury);
Remigiusz Bocian (1964; Ambasada PRL w Pradze, Orodek Informacji
i Kultury w Pradze);
Natalia Bryko (1990; sekretarz Ambasady RP w Kijowie);
Jerzy Chmielewski (1970; do roku 1990 w Instytucie Filologii Sowiaskiej UW; 1991-1995 ambasador RP w SFRJ, nastpnie w FRJ,
1995-1997 wicedyrektor Departamentu Europy w MSZ, 1997-2003
ambasador RP w Republice Chorwacji, od 2003 r. ambasador tytularny, zastpca dyrektora Departamentu Europy w MSZ);
Hanna Dalewska-Gre (1980; MSZ: szef tematu Konflikty regionalne
i realizacja porozumie pokojowych na obszarze byej Jugosawii
(1998-1999), z-ca ambasadora RP w Chorwacji (2001-2005));
4
Wrd wymienionych powinien si znale take Piotr Kadlik, przewodniczcy

Polskiego Zwizku Gmin ydowskich. Niestety, nie znajdujemy go na listach absolwentw, gdy nie przystpi do obrony pacy magisterskiej.
243
Elbieta (z d. Szmitkowska) Duyska (1972; Ambasada Bugarii
w Warszawie, Krajowa Szkoa Administracji Publicznej);
Urszula Dzierawska-Bukowska (1964; MSZ 1973-2000; Ambasada PRL
w Pradze i Ambasada RP w Zagrzebiu);
Renata Julia Furman-Skrzypek (1983; rzecznik Ministerstwa Zdrowia
i Opieki Spoecznej oraz rzecznik Narodowego Funduszu Zdrowia);
Ewa Getter-Lisowska (1968, Ministerstwo Zdrowia i Opieki Spoecznej.
Departament Wsppracy z Zagranic);
Danuta Gobiewska (1992; Ambasada RP w Zagrzebiu);
Antonina Magorzata Grochowina (1979; Ambasada RP w Bratysawie;
Ministerstwo Kultury);
Renata (z d. Grska) Gromska (1980; Kancelaria Senatu RP);
Lilla Janina Grzelak-Moroz (1985; Biuro Radcy Handlowego przy Ambasadzie RP w Brazylii);
Maria Ewa Antonina Hunca-Baker (1967; Midzynarodowa Organizacja
Pracy; Kancelaria Prezydenta RP);
Sawomir Andrzej Jagodziski (1978; Orodek Kultury Polskiej w Pradze; dyrektor Midzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego z siedzib w Bratysawie od roku 2003);
Elbieta Jeranowska (1988; konsul RP w Petersburgu);
Grayna Kopiska (1971, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Fundacja Forda, Fundacja Stefana Batorego);
Kazimierz Kopyra (1968; Ministerstwo Owiaty, MEN, MSZ; ambasador
RP w Republice Chorwacji);
Zbigniew Lewicki (1972; Ministerstwo Edukacji Narodowej);
Elbieta Marczuk (2001; Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej Zesp ds.
Informacji i Promocji);
Roman Maziarz (1965; Biuro Radcy Handlowego przy Ambasadzie PRL
w Belgradzie);
Magdalena Petryska (1968; attach kulturalny Ambasady RP w Belgradzie);
Bogumi Piotr Rybak (1992; MSW Departament ds. Migracji Uchodstwa; Ambasada RP w Skopiu I sekretarz i konsul; Urzd ds.
Repatriacji i Cudzoziemcw);
Marek Sawicki (1996; Wojskowa Misja Pokojowa w Boni);
Waldemar Andrzej Skolimowski (1977; Czechosowacki Instytut Kultury
i Informacji);
244
Vladan Stamenkovi (1995; Ambasada SR Jugosawii, Ambasada RSiC
w Warszawie);
Dorota Lucyna (z d. Piekowska) Stpie (1985; MSZ, charg daffaires
Ambasady RP w Sarajewie);
Grayna Szwat-Gyybowa (1979; MSZ, wicedyrektor do spraw programowych Instytutu Polskiego w Sofii (1994-1997), I sekretarz Ambasady RP w Sofii, gwny specjalista w Departamencie Europy MSZ
(1997-1999);
Wiesaw Walkiewicz (1973; konsul a nastpnie ambasador RP w Zagrzebiu);
Magorzata (z d. Gowacka) Wierzbicka (1976; sekretarz Ambasady RP
w Lublanie; sekretarz Ambasady RP w Zagrzebiu, sekretarz Ambasady RP w Belgradzie);
Elbieta Maria Wisik-Paneva (1985; Ambasada RP w Sofii; Instytut
Polski w Sofii).
Nasi absolwenci zasilali te licznie szeregi pracownikw redakcji rnych wydawnictw, czsto czc t prac z dziaalnoci translatorsk.
Wrd autorw przekadw literatury piknej, zwizanych z naszym Instytutem, wymieni naley midzy innymi:
Zbigniewa Sz. Adrjaskiego (1955; pisarz, tumacz, redaktor w wydawnictwie Bellona);
Krystyn Bk (1970; tumaczka z literatur narodw Jugosawii);
Elbiet (z d. Jacewicz) irli (1982; tumacz przysigy z jzykw: chorwackiego, serbskiego, boniackiego, macedoskiego; tumaczka literatur serbskiej i macedoskiej);
Teres Dbek-Wirgow (pracownik IFS UW, tumaczenia literatury bugarskiej);
Wojciecha Fladziskiego (1990; tumaczenia z jzyka angielskiego i serbskiego);
Ew Getter-Lisowsk (1968; tumacz przysigy, tumaczenia literatury);
Joann (z d. Kotelba) Goszczysk (1971; pracownik ISZiP, tumaczenia
literatury sowackiej);
Mart Hopfer (2003; tumaczenia literatury chorwackiej);
Aleksandra Kaczorowskiego (1998; tumaczenia literatury czeskiej);
Muriel Kordowicz (1973; tumacz z literatur Jugosawii);
245
Irena Kraszek-Muszyska (1973; tumacz z literatur Jugosawii);
Elbiet Kwaniewsk (tumacz literatury serbskiej, chorwackiej);
Grzegorza atuszyskiego (1958; wydawca; tumacz literatury: czeskiej,
chorwackiej, serbskiej, soweskiej, rosyjskiej);
Boen Nowak (1968; redaktorka w Ludowej Spdzielni Wydawniczej,
tumaczka poezji i prozy chorwackiej i serbskiej);
Magdalen Petrysk (1968; redaktorka PIW, tumaczka literatury serbskiej);
Wodzimierza Piank (1959; tumacz literatury macedoskiej);
Andrzeja St. Piotrowskiego (1955; poeta, tumacz);
Joann Ew Pomorsk (1977; tumaczka literatury soweskiej; wieloletnia redaktorka w PWN; wsppracuje ze Slawistycznym Orodkiem
Wydawniczym);
Joann Rapack (1963; pracownik IFS UW, tumaczenia literatury chorwackiej);
Ew Mari Sawick (1974; tumaczka konferencyjna i kabinowa, take
przekady literatury piknej);
Jana Wierzbickiego (1956; pracownik IFS UW, tumaczenia literatury
serbskiej i chorwackiej);
Krzysztofa Wrocawskiego (1965; pracownik IFS UW, tumaczenia literatury macedoskiej i literatury ludowej poudniowosowiaskiej).
Jako redaktorzy i tumacze czsto na najwyszych szczeblach rzdowych, w ministerstwach i urzdach pastwowych oraz jako tumacze
przysigli pracowali lub pracuj midzy innymi:
Liliana Elbieta Bardijewska (1978; redaktorka w Nowy Wyraz, redaktor naczelny w wydawnictwie Ezop; konsultant w PIW; autorka
ksiek dla dzieci);
ucja Stefania Bednarczuk-Kravi (1976; tumacz przysigy z jzykw:
chorwackiego, serbskiego i boniackiego);
Jzef Chlabicz (wieloletni redaktor i dyrektor wydawnictwa Wiedza
Powszechna);
Maria Magorzata Chmiel (1971, Polskie Radio; take tumacz na szczeblu rzdowym);
Elbieta Desperak (1984; Wydawnictwo Bis);
Magorzata Anna (z d. Lewicka) Dziurdzik (1985; redaktor wsppracujcy z PWN i z innymi wydawnictwami naukowymi);
246
Ewa (z d. Pczak) Giera (1985; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne);
Andrzej Gordziejewicz-Gordziejewski (1971; redaktor w wydawnictwie
Czytelnik);
Jadwiga Maria Grniewicz (1972, Polskie Radio, dziennikarstwo radiowe);
Emma Karolina Gross (1979; tumacz przysigy z jzyka bugarskiego);
Maria Ewa Antonina Hunca-Baker (Wiedza Powszechna, KAW);
Dorota Alina Jankowska-Lamcha (1984; tumacz przysigy z jzyka
serbskiego);
Aleksandra Helena (z d. Centkowska) Kantorowicz (1980; redaktorka
Wydawnictwa Ministerstwa Komunikacji i cznoci; redaktorka
w PWSZiM; Wysza Szkoa Zarzdzania i Marketingu red. nacz.);
Maria Karpiuk-Domagaa (1976; redaktorka w pimie Twoje Dziecko,
redaktor naczelny magazynu Pielgniarka i Poona);
Iwona Joanna Kisiel (1979; tumacz przysigy z jzykw serbskiego
i chorwackiego);
Tamara Dobrosawa Ksiczak-Przybysz (1983; redaktor w Wiedzy Powszechnej, w pismach adny Dom i Dom i Wntrze);
Ewa adziska-Geczewa (1979; tumacz przysigy z jzyka bugarskiego);
Dorota Maria azowska (1979; tumacz przysigy z jzyka bugarskiego);
Lucyna Stanisawa (z d. Szwaj) uczyska (Wydawnictwo Prszyski
i S-ka);
Ilona Aleksandra (z d. Milczarek) Maziarska (1986; Slawistyczny Orodek Wydawniczy przy Instytucie Slawistyki PAN; sekretarz redakcji
czasopism Marie Claire, Claudia, Jestem);
Zenobia Halina Mieczkowska (1953; wydawnictwo Instytutu Sowianoznawstwa PAN);
Anna (z d. Baraniecka) Mikoajewska (1988; tumacz przysigy z jzyka
serbskiego, chorwackiego, macedoskiego);
Ewa Magorzata (z d. Banaszczyk) Radojii (1976; tumacz przysigy
z jzyka serbskiego i chorwackiego);
Joanna Sojko (1985; Wojskowa Misja Pokojowa w Boni tumacz);
Jolanta Ewa Spodniewska (1975, tumacz przysigy z jzyka bugarskiego);
247
Ewa Mirosawa (z d. Kassendra) Sulima (1987; tumaczka z jzyka sowackiego i na jzyk sowacki);
Mirosawa Szymaska (1985, wydawnictwa: Eremis, Read Me, Promise);
Aniela Marianna (z d. Sztuk) Topulos (1964, redaktorka Wydawnictwa
Naukowo-Technicznego);
Anna (z d. Patkowska) Wasilewska (1981; wasne wydawnictwo);
Maria Krystyna (z d. Cioek) Wasilewska (1985; Wydawnictwo Ksika
i Wiedza);
Katarzyna Klara (z d. Cymerman) Welman (1985; biuro tumacze);
Stanisawa Zofia (z d. Juchimiuk) aboklicka (Wydawnictwo Wiedza
Powszechna, wydawnictwo Wilga, Polskie Radio Naczelna Redakcja Literacka).
Jako ciekawostk warto tu doda, e niektrzy z absolwentw, opanowujc w czasie studiw jeden jzyk serbsko-chorwacki, stali si dzi
specjalistami od trzech odrbnych jzykw: serbskiego, chorwackiego i boniackiego.
Du grup stanowi te dziennikarze, pracownicy radia i telewizji,
osoby wsppracujce z mediami:
Leszek Adamczyk (1983; Polskie Radio i Telewizja; pniej wykadowca
jzyka polskiego na Uniwersytecie w Montrealu);
Ewa Bobociska (1978; redaktor Polskiego Radia);
Anna Depczyska (1999; Polskie Radio);
Renata (z d. Grska) Gromska (1980; redaktorka czasopisma Myl Wojskowa);
Andrzej Jagodziski (1979; korespondent Gazety Wyborczej w Pradze
i w Bratysawie);
Aleksander Kaczorowski (1998; tumacz, eseista, redaktor Gazety Wyborczej, Newsweeka, z-ca red. naczelnego tygodnika Forum);
Joanna Mirosawa Krawczyk (1986; redaktorka m.in. ycia Warszawy);
Boena Mariola (z d. Jaciuk) Kuzawiska (1981; Polska Agencja Prasowa, Redakcja Zagraniczna);
Lilianna Teresa Machczyska (1980; Polskie Radio i TV, Telewizja Polska);
Boena (z d. Dej) Maciejczak (1980, dzia emisji Polskiego Radia);
248
Stanisaw Mikoajczyk (1960; dziennikarz radiowy i telewizyjny, Akademia Telewizyjna TVP);
Agnieszka Pianka (1967; korespondentka specjalizujca si w sprawach
Jugosawii w Radiu Wolna Europa, dla Katolickiej Agencji Informacyjnej, dla Naszego Dziennika ukazujcego si w Krakowie);
Irena Piatowska-Mdry (1981; Polskie Radio Studio Reportau i Dokumentu, laureatka kilku konkursw na reporta);
Lidia Maria (z d. Braun) Reda (1980; Polskie Radio);
Joanna Sojko (1985; Telewizja Polska);
Andrzej Stakiel (1977; Telewizja Polska);
Marta Suchodolska (1967, Polskie Radio Program dla Zagranicy; Telewizja Polska Biuro Wsppracy z Zagranic);
Mirosawa Ewa (z d. Kassendra) Sulima (1987; Polskie Radio Radio
Polonia sekcja sowacka);
Janina Irena Szczsna-Ignaczak (1976; Telewizja Polska, rzecznik prasowy Instytutu Psychiatrii i Neurologii);
Juliana Szyperska (1964, m.in. ycie Warszawy);
Anna Woniewska-Melnik (1982; Polskie Radio i Telewizja, Telewizja
Polska; korespondent TVP w byej Jugosawii z siedzib w Zagrzebiu);
Magdalena Wjcik (2000; Gazeta Wyborcza);
Ewa (z d. Olak) uk (1983; redaktor w pismach Przegld Ksigarski
i Wydawniczy, Teleprogram, adny Dom);
Renata (z d. Szczepanek) ukowska (Polskie Radio).
Absolwenci Instytutu Filologii Sowiaskiej pracowali take jako lektorzy jzykw sowiaskich (np. Mirosawa Sulima: jzyka sowackiego
w Instytucie Sowackim, w Instytucie Jzykw Wschodnich i nauczyciel
jzyka sowackiego w warszawskim liceum); nauczyciele w szkoach rednich i podstawowych (jzyka polskiego, rosyjskiego, angielskiego, niemieckiego, take serbsko-chorwackiego w szkole im. Vuka Karadicia w Pocku
Elbieta irli).
Nasi absolwenci trafiali te czsto do firm czechosowackich i jugosowiaskich, a obecnie do ich kontynuatorw ze Sowacji, Czech, Sowenii,
Chorwacji, Serbii i Czarnogry. Ze wzgldu na relatywnie dobre zarobki
cenili sobie t prac zwaszcza w latach siedemdziesitych i osiemdziesitych. Mona nawet przypuszcza, e szczeglne zainteresowanie studiami
249
jugoslawistycznymi miao w tym okresie podoe ekonomiczne. Zajcia te
zapewniay te stay kontakt z jzykami. Dlatego naszych absolwentw
odnajdujemy w przemyle turystycznym oraz w rnych firmach zwizanych z krajami sowiaskimi. Cz z nich, zwaszcza w latach dziewidziesitych, ukoczya podyplomowe studia marketingowe, ekonomiczne, z zakresu zarzdzania. Dzisiaj pracuj w firmach konsultingowych,
w bankach, liniach lotniczych, koncernach farmaceutycznych i kosmetycznych, zajmuj si eksportem i importem. Niektrzy prowadz dziaalno gospodarcz na wasny rachunek. Slawistw spotka najczciej
mona wrd osb zajmujcych si marketingiem, zarzdzaniem ludmi oraz wrd specjalistw od public relations. Charakterystyczne jest,
e s to bardzo czsto stanowiska wymagajce wielu podry i kontaktw z ludmi nalecymi do innych kultur niekoniecznie sowiaskich.
Mona przypuszcza, e odnalezienie si w tych rolach uatwiy naszym
absolwentom wanie wybrane przez nich studia.
Fot. 31-35: Migawki ze spotka absolwentw:
Fot. 31.
250
Fot. 32.
Fot. 33.
251
Fot. 34.
Fot. 35.
252
Magisteria
1951
Holzer Mieczysaw, Formanty tworzce w jzyku czeskim nomina actionis,
prof. S. Soski
Korulska Maria, Formanty tworzce nomina agentis w jzyku bugarskim, prof.
S. Soski
Orzechowska-(Zielicz) Hanna Maria, Nazwy czynnoci w jzyku serbskochorwackim, prof. S. Soski
1952
Janiec R. Barbara, Pieni ludowe serbskie o Kosowym Polu, prof. S. Soski
Lisowska H., Index verborum Codicis Zographensis, prof. S. Soski
1953
Korwin-Szymanowski Franciszek, Nikoa Wapcarow poeta rewolucji, prof.
T. S. Grabowski
Mieczkowska Zenobia M., Recepcja twrczoci literackiej Karoliny Svtlej
w Polsce, prof. T. S. Grabowski
Pauszko Halina I., rodowisko spoeczne w utworach Jakuba Arbesa, prof.
T. S. Grabowski
Perl (Szczepaska) Janina G., Charakterystyka twrczoci Aleko Konstantinowa, prof. T. S. Grabowski (?)
Przyubska (Siatkowska) Ewa M., Sownictwo Legendy o Judaszu w porwnaniu ze wspczesnym sownictwem czeskim, prof. Z. Stieber
Tomaszewska-Wagner (Madany) Helena, Poezja Smirnenskiego jako zwarty
etap rozwoju literatury bugarskiej oraz droga rozwojowa liryki Christo
Smirnenskiego, prof. T. S. Grabowski (?)
1954
Chmielewska Wanda B., Formy fleksyjne w Kronice Dalimilovej, prof.
Z. Stieber
Jankowska-Schild Barbara, Jan Neruda jako publicysta-satyryk, dr J. Magnuszewski
1955
Adrjaski Zbigniew Sz., Dramaty Karola apka w Polsce w latach midzywojennych, doc. J. Magnuszewski
enyk Krystyna D., Karol Hynek Mcha a Polska, doc. J. Magnuszewski
254
Pgierska Piotrowska Romualda J., Postaci polskie w twrczoci Alojzego Jirska, doc. J. Magnuszewski
Piotrowski Andrzej St., Droga poety (O poezji Jerzego Wolkera), doc. J. Magnuszewski
1956
Basaj Mieczysaw, O Klaretowych novotvarech jejich vzniku a zpsob tvoen, prof. Z. Stieber
Gabrjoczyk O. M., Opowiadania wiejskie Vitzslava Hlka, doc. J. Magnuszewski
Gawlik-Maj Jadwiga Cz., Fleksja imienna gwary wsi laskiej Krzanowice, prof.
Z. Stieber
Janaszek-Ivanikov Halina A., Trylogia powieciowa Karola apka: Hordubal Povtro Obyejn ivot (prba monografii), doc. J. Magnuszewski
Kuligowska Halina I., Jetdski cykl Karoliny Svtlej, doc. J. Magnuszewski
Nowakowska M. J., Satyra polityczna Karola Havlika Borowskiego, doc.
J. Magnuszewski
Piernikarski Cezar J. O., Wpyw dialektw polskich i sowackich na dialekt
pnocnej emkowszczyzny, prof. P. Zwoliski
Russocka Jadwiga W., Bibliografia Slovanskho Pehledu za lata 1898-1914
(rocz. I-XVI), doc. J. Magnuszewski
Sobierajska A., Dramaty Jzefa Gregora-Tajovskiego, doc. J. Magnuszewski
Wierzbicki Jan R., Droga twrcza Nerudy poety od Hbitovnho kvt do
Balad a romanc, doc. J. Magnuszewski
Witwicka Emilia, Dramat antyfaszystowski Karola apka Biaa zaraza, doc.
J. Magnuszewski
1957
Czajczyska Z., Itineraria Karola apka, doc. J. Magnuszewski
Dolniak (Jankowska) Barbara Teresa, Dramaty Pawa Kyrmezera, doc. J. Magnuszewski
Jaroszewicz-Kleindienst Barbara, rodowisko spoeczne powieci Vclava eza (1939-1945), doc. J. Magnuszewski
Kupracz P., Wie w utworach Boeny Nmcovej, doc. J. Magnuszewski
Merlak Z. J., Fleksja czasownika gwary wsi Krzanowice, prof. Z. Stieber
Partyka Anna K., Nazwy czynnoci w czeszczynie w XIV wieku, prof. Z. Stieber
Podhorski K. D., Twrczo Vladislava Vanury w latach 1920-26, prof. J. Magnuszewski
255
1958
Buchholtz D. S., Budowa sowotwrcza przymiotnikw w Milionie Marka
Pavlova z Benatek, doc. A. Sieczkowski
Chlabicz Jzef, Twrczo powieciowa Jana Drdy (Prba charakterystyki),
doc. J. Magnuszewski
Kuciski L., Poezja Karola Hynka Mchy jako rdo rozwoju jzyka poezji
nowoczesnej, doc. J. liziski
atuszyski Grzegorz, Antonin Jaroslav Puchmajer poeta i budziciel, doc.
J. liziski
Madany Edward Wojciech, O rozwoju czeskich hymnw religijnych, doc. J. liziski
Ruszczyc M. J., Najwaniejsze aspekty twrczoci poetyckiej Josefa Svatopluka
Machara jako reprezentanta realistycznego nurtu w czeskiej poezji koca
XIX wieku i pocztku XX wieku, doc. J. liziski
Rutkiewicz W., Nowelistyka Vitzslava Hlka w wietle sporu o spucizn majowcw, doc. J. liziski
1959
Bylina Stanisaw Jan, Problematyka listw z Konstancji Jana Husa, doc.
J. liziski
Marczak Krystyna I., Dramaty ludowe Alojzego Jirska, doc. J. liziski
Oborzyska E. M., Twrczo poetycka Stanisawa Kostki Neumanna w okresie I-ej wojny wiatowej, doc. J. Magnuszewski
Padzierski Lech, Pogldy Piotra Chelickiego na spoeczestwo, doc. J. liziski
Pianka Wodzimierz, Czasy przesze w Nowym Testamencie Mikoaja Jakubicy, prof. Z. Stieber
Rzeszowski Mieczysaw, Pocztki twrczoci Konstantina Biebla (1919-1925),
doc. J. liziski
1960
Adamska Aurelia, Dramaty Jana Drdy, prof. J. Magnuszewski
Koc Henryk, Ru Podkarpacka w twrczoci Ivana Olbrachta, doc. J. liziski
Mikoajczyk Stanisaw, J. K. Tyl dramaturg odrodzenia narodowego, doc.
J. liziski
Moejko Eugeniusz, Paronimy czesko-polskie w zakresie przymiotnikw, doc.
A. Sieczkowski
Palczewska Anna, Kocwki miejscownika liczby pojedyczej rzeczownikw
rodzaju mskiego i nijakiego twardotematowych we wspczesnym jzyku
czeskim, doc. A. Sieczkowski
256
1961
Baraska Elbieta, Droga twrcza Jaroslava Seiferta, prof. J. Magnuszewski
Brukowska Elbieta, O uyciu imiesoww przyswkowych w nowszej czeszczynie, doc. A. Sieczkowski
Chopecki Jerzy, Poemat Franciszka Halasa Star eny, doc. J. liziski
Hajduk Krzysztof, Tradycja i eksperyment literacki w powieci Vladislava
Vanury Markta Lazarov, prof. J. Magnuszewski
Karpiska Zofia, Banie polskie i kaszubskie w zbiorach Karola Jaromira Erbena na tle jego dziaalnoci folklorystycznej, prof. J. Magnuszewski
Mielcarek Danuta, Sufiks -dija/-ija w jzyku bugarskim, prof. P. Zwoliski
Mikuciski Jan R., Fantazje naukowe Karola apka, doc. J. liziski
Pruss Jacek, Wymowa spoeczna poezji Svatopluka echa, doc. J. liziski
Sobczak Teresa, Czasy przesze w Aleksandreidzie i Kronice Dalimila, prof.
Z. Stieber
1962
Czarkowska Boena, Jednostka a spoeczestwo w twrczoci Borisa Stankovicia, prof. J. Magnuszewski
Feleszko Kazimierz, Podmiot a imiesowowy rwnowanik zdania w jzyku
serbsko-chorwackim, prof. Z. Stieber
Grdzka Boena, Wartoci poznawcze i artystyczne powieci Ante Kovaicia
U registraturi, prof. J. Magnuszewski
Krawczyk Robert, Bonia w twrczoci Iva Andricia, prof. J. Magnuszewski
Majewska Janina, Powieci Ivana Olbrachta, prof. J. Magnuszewski
Nowiska Jadwiga, Proza Ludmia Stojanowa, prof. J. Magnuszewski
Trzak-Bielawska Zdzisawa, Laza Lazarevi jako nowelista, prof. J. Magnuszewski
1963
Holewiska Lidia, Prefiksalne formacje czasownikowe w Staroczeskich ywotach Ojcw witych, prof. Z. Stieber
Kamiski Jerzy, Kryzys wiatopogldu inteligenta chorwackiego w powieciach
Miroslava Krley Powrt Filipa Latinovicia i Na krawdzi rozumu,
prof. J. Magnuszewski
Mazek Janina, Uycie okrelonych form rzeczownikw i przymiotnikw
w Dzienniku Neofita Rilskiego, prof. Z. Stieber
Murawski Zbigniew, Svetoslav Minkov jako satyryk, prof. J. Magnuszewski
Mysek Robert, Dramaty Jordana Jowkowa, prof. J. Magnuszewski
257
Raczyska Jadwiga, Poezja Elizawety Bagriany, prof. J. Magnuszewski
Rapacka Joanna Monika, Ivan Buni-Vui poeta dubrownickiego baroku,
Skwarski Sawomir, Penczo Sawejkow a Polacy na tle stosunkw literackich
polsko-bugarskich w XIX i na pocztku XX wieku, prof. J. Magnuszewski
Szymaska Krystyna, Dramaty historyczne J. K. Tyla z okresu Wiosny Ludw, prof. J. Magnuszewski
Wjtowicz Jan, Kategorie znaczeniowe koniugacji bugarskiej w przekadach
z jzyka polskiego na jzyk bugarski, prof. P. Zwoliski
1964
Bocian Remigiusz, Sprawa polska na tle rozwoju twrczoci publicystycznej
Karola Havlika Borovskiego, prof. J. liziski
Chlewiska Zofia, Twrczo Dimitra Dimowa, prof. J. Magnuszewski
Czerniawska Zofia, Literackie wspomnienia z podry Iwana Wazowa, Konstantina Weliczkowa, Aleko Konstantinowa i Borysa Sziwaczewa, prof.
J. Magnuszewski
Drzazgowska Hanna, Analiza dramatw Franciszka Langera Ti vesel hry,
Durna (Berliska) Jadwiga, Twrczo Margerity Figuli, prof. J. liziski
Dzierawska (Bukowska) Urszula, Dobroslav Chrobak przedstawiciel sowackiej prozy liryzowanej, prof. J. liziski
Fomicz (Skrykiewicz) Irena, Rozwj twrczoci poetyckiej Vitzslava Nezvala
w okresie midzywojennym, prof. J. liziski
Gajek Jzef, Problematyka wiejska w twrczoci Karoliny Svtlej, prof. J. liziski
Gajewska Maria, Sowiaskie nazwy wodne w Bugarii, prof. P. Zwoliski (?)
Griszanow Elbieta, Zarys twrczoci Ludwika Akenazego (1950-1960) (?),
prof. J. liziski
Hofman Ewa, ycie i twrczo Franciszka Halasa, prof. J. liziski
Krawczyk Wanda, Spoeczestwo w powieciach spoecznych Jakova Ignjatovicia, prof. J. Magnuszewski
Kuter Alicja, ycie i utwory dramatyczne, spoeczno-obyczajowe oraz o tematyce bajkowej Josefa Kajetana Tyla, prof. J. liziski
Kwaniewska Elbieta, Vladimir Fran Maurani (zarys bibliograficzny i twrczoci), prof. J. Magnuszewski
Lewandowski Antoni, Sowotwrstwo rzeczownikw odczasownikowych w powieci Pod igoto Wazowa, prof. Z. Stieber
Ligaszewska-Szczepaska Elbieta, ycie i twrczo Jaroslava Seiferta, prof.
J. liziski
258
Milewska Hanna, Forma stopnia wyszego przymiotnikw we wspczesnym
jzyku czeskim, doc. A. Sieczkowski
Moskalonek Wanda, Pan Brouek Svatopluka echa na tle epoki, prof. J. liziski
Pietruczuk (Koybko) Nina, Szyk wyrazw w polskiej i czeskiej przydawce
przymiotnikowej, doc. A. Sieczkowski
Szczepanowicz Danuta, Proza Emiliana Stanewa, prof. J. Magnuszewski
Sztuk (Topulos) Aniela Marianna, Porwnanie sownictwa sowackiego z czeskim i polskim na podstawie tekstw V. Markoviowej-Zatureckiej, doc.
A. Sieczkowski
Szyperska Juliana, Bohater i rodowisko prozy Marinkovicia, prof. J. Magnuszewski
Zawistowska Alina, Antun Gustaw Mato nowelista, prof. J. Magnuszewski
Zieliska Magorzata, Powieci Vladana Desnicy, prof. J. Magnuszewski
1965
Bu Marian, Czowiek i wojna w powieciach Mihaila Lalicia, prof. J. Magnuszewski
Czerwiska Boena, Opowiadania dalmatyskie Simo Matavulja, prof. J. Magnuszewski
Figurska (Maj) Elbieta, Proza powieciowa Iva ipika, prof. J. Magnuszewski
Gimeno(-Babska) Julia, Powieci awanturnicze Jakova Ignjatovicia, prof.
J. Magnuszewski
Grochulska (Wrocawska) Elbieta, Jzyk i stylizacja ludowa w utworach Stjepana Mitrova Ljubiy, prof. Z. Stieber
Nagrka Elbieta, Infinitivus w jzyku serbsko-chorwackim, prof. Z. Stieber
Pawowski Wacaw, Czarnogra w twrczoci Sima Matavulja, prof. J. Magnuszewski
Roszkowska-(Kaznowska) Janina, Profil literacki czasopisma Srpski knjievni
glasnik za redakcji B. Popovicia (1901-1904), prof. J. Magnuszewski
Wrocawski Krzysztof, Folklor w Grskim wiecu P. Petrovicia Njegoa,
Ziba Mirosawa, Opowiadania belgradzkie Sima Matavulja, prof. J. Magnuszewski
1966
Czuryo Sabina, Legendy ze Starej Paniny Jordana Jowkowa, prof. J. Magnuszewski
Hauser (Paska) Elbieta, Opowiadania Georgi Rajczewa, prof. J. Magnuszewski
259
Jaworska Zofia, Dramaty Peja Kraczoowa Jaworowa, prof. J. Magnuszewski
Kazimierczak (Korytkowska) Magorzata Maria Magdalena, Formy imiesowowe w Historii sowianobugarskiej Paisija Chilendarskiego,
prof. Z. Stieber
Kempka (Wierzbicka) Katarzyna, Miasto w prozie Georgiego Stamatowa, prof.
J. Magnuszewski
Kostyrka Stanisawa, J. D. Obradovicia ivot i prikljuenija jako przykad
ksztatowania si jzyka literackiego Serbw w XVIII w., prof. Z. Stieber
uczak Danuta, Sofia w szkicach Iwana Wazowa Draski i szarki, prof. J. Magnuszewski
Maziarz Roman, Sowotwrstwo rzeczownikw w utworach M. Dricia, prof.
Z. Stieber
Rasmus Pawowska Ewa, Tragizm liryki Jaworowa, prof. J. Magnuszewski
Wachowicz Krystyna, Infinitivus w Historii sowianobugarskiej Paisija Chilendarskiego, prof. Z. Stieber
Zikowska Halina, Powie psychologiczna Ludmia Stojanowa, prof. J. Magnuszewski
1967
Bieniasz-Hrebie Teresa, Jzef Wacaw Sladek poeta czeskiego ludu, prof.
J. liziski
Dbrowska Zabrodzka Hanna, May sownik frazeologiczny czesko-polski A-J,
doc. A. Sieczkowski
Galiska Szulc Zofia, Rudolf Jaik szkice do portretu pisarza, prof. J. liziski
Hunca(-Baker) Maria Ewa Antonina, Twrczo Dominika Tatarki (szkice
i konfrontacje), prof. J. liziski
Jdrzejewska-(Staczak-Wyrfel) Janina, Ji Weil pisarz niedoceniony, prof.
J. liziski
Jochwed Aleksander, Vclav Havel przedstawiciel najmodszej dramaturgii
czeskiej, prof. J. liziski
Kapusta (Kornecka) Irena, May sownik frazeologiczny czesko-polski, prof.
A. Sieczkowski
Korabiusz Anna, Twrczo nowelistyczna Jana Nerudy Opowiadania ze
starej Pragi, prof. J. liziski
Krawczyk Aleksandra, Tematyka wiejska w utworach Boeny Nmcovej, prof.
J. liziski
Kunat Romuald, Tetralogia Dymitra Talewa jako powie rodowa, prof. J. Magnuszewski
260
Lejman Pawe, Ivan Wernisch i najmodsze pokolenie poetw czeskich, prof.
J. liziski
Leszniewska (Szymanowicz) Helena, Dramaty Karola apka, prof. J. liziski
Lewandowska Jarmila, Boj o dlo Frantika Halase, prof. J. liziski
Lewoniewska-Frczak Krystyna, Czeskie odrodzenie narodowe w powieciach
historycznych Aloisa Jirska, prof. J. liziski
Markiewicz-Rosiska Barbara, Twrczo powieciopisarska Wacawa eza
na przestrzeni lat 1935-1944, prof. J. liziski
Mylicka Zofia, Peter Bezru twrca Slezskch psni, prof. A. Sieczkowski
Pietrzak (Meiser) Halina, May sownik frazeologiczny czesko-polski R-Z, doc.
A. Sieczkowski
Smoczyski Wojciech, Paralele leksykalne sowesko-zachodniosowiaskie
(prba egzemplifikacji), prof. Z. Stieber
Sobiszewska (Lalieu) Maria, Karol apek dziennikarz, prof. J. liziski
Suchodolska Marta, Frantiek Langer dramaturg, prof. J. liziski
Winkler-Wickowska Maria, Deklinacja rzeczownikw i uycie przypadkw w Historii sowianobugarskiej Paisija Chilendarskiego,
prof. Z. Stieber
1968
Baramow Elbieta, Opowiadania mieszczaskie Veljka Petrovicia, prof. J. Magnuszewski
Fibur Magorzata, Radoje Domanovi jako satyryk, prof. J. Magnuszewski
Getter-(Jaworska) Lisowska Ewa, Typy komediowe w utworach Branislava Nuicia i Jovana Sterii Popovicia, prof. J. Magnuszewski
Konecki Konstanty, Powieci spoeczne Augusta Cesarca, prof. J. Magnuszewski
Kopyra Kazimierz, Struktura spoeczno-obyczajowa Vranja w prozie powieciowej Borisa Stankovicia, prof. J. Magnuszewski
Magdziarz (Maziarz) Iwona, Powieci Svetolika Rankovicia, prof. J. Magnuszewski
Michalik Ryszard Zygmunt, Budowa sowotwrcza czasownikw wielokrotnych
we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, doc. A. Sieczkowski
Nowak Boena, Poezja Branka Miljkovicia, prof. J. Magnuszewski
Oko Maria, Seobe Miloa Crnjanskiego jako powie z pogranicza historii
i filozofii, prof. J. Magnuszewski
Petryska Magdalena, Nowe rozwizania techniki powieciowej we wspczesnej literaturze serbskiej i chorwackiej, prof. J. Magnuszewski
Prosiska-(Giersz) Joanna Antonina, Prba monografii Kroniki Trawnickiej
Iva Andricia, prof. J. Magnuszewski
261
Sawicka Irena Natalia, System fonologiczny serbsko-chorwackiego jzyka literackiego, doc. A. Sieczkowski
Zajdel-Hirna Maria Teresa, Opowiadania Milovana Gliicia, prof. J. Magnuszewski
1969
Boczar Jadwiga, Nikoa Lilijew jako symbolista, prof. J. Magnuszewski
Grzelak Teresa, Dramaty Petka Jordanowa Todorowa, prof. J. Magnuszewski
Iwanowska(-Kamiska) Anna, Humor i satyra w opowiadaniach Iwana Radiczkowa, prof. J. Magnuszewski
Jakimowicz Edward, Bugarskie tumaczenia Sonetw krymskich A. Mickiewicza, prof. J. Magnuszewski
Jakowicka-Wjcikowska Elbieta, Nomina loci we wspczesnym jzyku bugarskim, doc. A. Sieczkowski
Liska-Szumiska Romana, J. Leskovar jako pisarz przeomu realizmu i modernizmu, prof. J. Magnuszewski
Medyska Wanda, Nowatorstwo poezji Elizawety Bagriany, prof. J. Magnuszewski
Pirkowska Urszula, A. Mato jako krytyk literacki, prof. J. Magnuszewski
Pisarenko Ludmia, Dramaty historyczne Iwana Wazowa, prof. J. Magnuszewski
Rajska Jolanta, Publicystyka Christo Botewa, prof. J. Magnuszewski
Tomczyk-Baszkiewicz Daniela, Historyczno-literacka analiza warstwy informacyjnej bugarskich przysw i zwrotw przysowiowych o innych narodowociach, prof. J. Magnuszewski
Winiewska Krystyna, Prba charakterystyki jzyka Georgi Sawy Rakowskiego
1821-1867 (na podstawie tekstu utworu Gorski pytnik), doc. A. Sieczkowski
Winiewska Maria, Grupy spgoskowe we wspczesnym literackim jzyku
bugarskim, doc. A. Sieczkowski
Zasawska-Ciapao Aleksandra, Stamatow jako nowelista, prof. J. Magnuszewski
1970
Bk Krystyna, Opowiadania Janka Policia Kamova na tle krtkich form narracyjnych chorwackiej prozy modernistycznej, prof. J. Magnuszewski
Chmielewski Jerzy, System fonologiczny serbsko-chorwackiej gwary repatriantw polskich z Boni, doc. A. Sieczkowski
Dzieryc (Sypniewska) Barbara, Simfonije Miroslava Krley, prof. J. Magnuszewski
262
Grzybek Sinikowska Grayna, Porwnanie serbsko-chorwackich i polskich typw sowotwrczych w zakresie terminologii geograficznej, doc. M. Jeowa
Kaszyski Zenon, Prba charakterystyki niszej warstwy czeskiego jzyka potocznego (obecn etina) na podstawie tekstu Osudy dobrho vojka
vejka za svtov vlky, dl I-II, Odeon, Praha, 1968/1969, doc. A. Sieczkowski
Miller Monika, Kompozycja serbsko-chorwackich pieni bohaterskich (na przykadach z cyklu kosowskiego), prof. J. Magnuszewski
Moejko Cecylia, Zjawisko nieprawidowej wokalizacji jerw w jzyku soweskim, doc. A. Sieczkowski
Okuniewski Adam, August enoa jako publicysta, prof. J. Magnuszewski
Podsiadowska Stonawska Jolanta, Najczstsze typy sowotwrcze w serbsko-chorwackiej terminologii technicznej, doc. M. Jeowa
Radko Henryka, Najywotniejsze typy sowotwrcze serbskich i chorwackich
imion osobowych, doc. M. Jeowa
Szorc Elbieta, Zjawisko nieprawidowej wokalizacji jerw w jzyku serbsko-chorwackim, doc. A. Sieczkowski
Szumska Alicja, Proza beletrystyczna A. G. Matoa w krytyce literackiej, prof.
J. Magnuszewski
Wociechowska Anna, Proza powieciowa Branislava Nuicia, prof. J. Magnuszewski
Zieliska Jolanta, Nazwy chorb w jzyku serbsko-chorwackim, doc. M. Jeowa
1971
Chmiel Maria Magorzata, Sowiaszczyzna przedchrzecijaska w pismach
Wawrzyca Surowieckiego i Pawa Jzefa Szafarzyka, prof. J. Magnuszewski
Gordziejewicz-Gordziejewski Andrzej, Dwie powieci herbowe O tilfrdov
i O Bruncvkov na tle kultury literackiej czeskiego redniowiecza, prof.
J. Magnuszewski
Goszczyska Kotelba Joanna, Proza Milana Kundery (Zagadnienia sztuki pisarskiej), prof. J. Magnuszewski
Kedaj Wolska Ilona, Dialekt Czechw zamieszkaych w wojewdztwie dzkim.
Fonetyka i fleksja imion, doc. A. Sieczkowski
Kisiel Liliana, Dramaty Vladislava Vanury, prof. J. Magnuszewski
Kopiska Grayna, Gwara emigrantw czeskich zamieszkujcych okolice Strzelina (zarys fonetyki, fleksja rzeczownikw, koniugacja), doc. A. Sieczkowski
awniczak Elbieta, Trylogia dramatyczna Frni rmka Lto, Msc nad
ekou, Plaic satyr, prof. J. Magnuszewski
263
Marjaska-Bogdaska Maria, Dramaty wojenne Petra Karvasza, prof. J. Magnuszewski
Miklaszewska Maria, Poetyczna faza twrczoci Konstantina Biebla, prof.
J. Magnuszewski
Mrozowska Maria, Przymiotniki i przyswki przymiotne w mowie dziecka
w wieku przedszkolnym, doc. A. Sieczkowski
Niedziaek Dobrosawa, Substantywizujca funkcja sufiksu -ka w jzyku
serbsko-chorwackim, doc. M. Jeowa
Osiska Elbieta, Mj Karola Hynka Mchy a literatura jarmarczna, prof.
J. Magnuszewski
Sawrymowicz Danuta, Dom i wiat Franja Markovicia a Pan Tadeusz,
Stefurak Elbieta, O przekadach z jzyka czeskiego na podstawie trzech dramatw K. apka Bl nemoc, Matka, RUR, doc. A. Sieczkowski
Szwaj (uczyska) Lucyna Stanisawa, Problemy wspczesnej cywilizacji
w powieciach Karola apka Tovarna na absolutno, Krakatit, Vlka s mloky, prof. J. Magnuszewski
1972
Budecka Sylwia, Poezja Dimcza Debelianowa, prof. J. Magnuszewski
Demczew (Pociejewska) Ewa, Powieci historyczne Emiliana Stanewa Legenda o ksiciu presawskim Sybinie, Antychryst, prof. J. Magnuszewski
Doniecka Barbara, Zdanie podrzdne z deto w jzyku bugarskim XVII-XVIII wieku, dr hab. H. Orzechowska
Duma Jerzy, Wokalizacja jerw sabych w sylabie nagosowej w jzyku bugarskim, dr hab. Wanda Budziszewska
Grniewicz Jadwiga Maria, Proza Karola Hynka Mchy (rekonstrukcja poetyckiej powieci na podstawie jej szkicu), prof. J. Magnuszewski
Kalisz Ewa, Bugarska pie ludowa i obrzdowa cyklu wiosennego, prof.
J. Magnuszewski
Lewicki Zbigniew, Liryka miosna Kirya Christowa, prof. J. Magnuszewski
Owczarska Genowefa, Proza Czudomira z lat trzydziestych XX wieku, prof.
J. Magnuszewski
Paaszewska Kozowska Mirosawa, Formy deklinacyjne rzeczownikw w Autobiografii Sofroniego Wraczanskiego i ich funkcje w porwnaniu z Nedelnikiem, dr hab. H. Orzechowska
Szewczyk Cegowska Elbieta, Sownictwo potoczne dotyczce kultury materialnej w damaskinach XVII-XVIII wieku, dr hab. W. Budziszewska
Szmitkowska (Duyska) Elbieta, Negatywny bohater lat osiemdziesitych
i dziewidziesitych XIX wieku (na podstawie wybranych utworw
A. Konstantinowa i I. Wazowa), prof. J. Magnuszewski
264
Szumiska Joanna, Mit w dramatach Petko Todorowa, prof. J. Magnuszewski
Tomulis-Nedew Ilona Alicja, Bugarskie mityczne pieni ludowe, prof. J. Magnuszewski (konsultant dr H. Czajka)
Winiewska Hanna, Bugarska a polska ludowa bajka zwierzca, prof. dr J. Magnuszewski
1973
Czerniewska-Sawicka Ewa, Polskie przekady Iwana Wazowa w wydaniach
ksikowych do I wojny wiatowej, prof. J. Magnuszewski
Jurga (Krzywicka) Ewa, Typy paradygmatw czasownikowych we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim w zastosowaniu leksykograficznym, dr
W. Pianka
Kryan-Stanojevi Barbara, Semantyczno-syntaktyczna i strukturalna analiza
czasownikw ruchu w jzyku serbsko-chorwackim, dr W. Pianka
Oranowska-Lasocka Ewa Elbieta, Stan bada literackich nad yciem i twrczoci Marina Dricia, prof. J. Magnuszewski (konsultant dr Jan
Wierzbicki)
Schubert (Kozakowska) Jagienka, Miroslav Krlea o malarstwie, prof. J. Magnuszewski
Walkiewicz Wiesaw, Historiozofia Ballad Petricy Kerempuha Miroslava
Krley, prof. J. Magnuszewski
1974
Arcichowska (Maj) Magorzata, Typy paradygmatw rzeczownikowych we
wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim w zastosowaniu leksykograficznym, dr W. Pianka
Czerkas Maria, Twrczo poetycka Milana Dedinaca w dwudziestoleciu midzywojennym, prof. J. Magnuszewski
Czerniewska Majka Krystyna, Mit herosa w serbsko-chorwackiej twrczoci
ludowej na podstawie cyklu pieni i legend o krlewiczu Marku, prof.
J. Magnuszewski
Dominowska Wiesawa, Monografia Republiki w latach 1945-1955, prof.
J. Magnuszewski
Godowska (wireo) Hanna, Syntaktyczna klasyfikacja czasownikw serbsko-chorwackich, dr W. Pianka
Iglicka Barbara, Kocwki genetivu singularis twardotematycznych rzeczownikw rodzaju mskiego w jzyku czeskim (Porwnanie stanu w drugiej
poowie wieku XIX i XX), prof. A. Sieczkowski
Knia Wiesawa, Twrczo dramatyczna Milana Begovicia, doc. J. Wierzbicki
265
Kobyliska Marianna, Nazwiska uywane dzi przez Sowakw (Dane statystyczne, zarys budowy sowotwrczej), prof. A. Sieczkowski
Kordowicz Muriel, Proza fabularna Isidory Sekuli, doc. J. Wierzbicki
Kowalska (Dzyr) Janina, Sownik poezji Vladimira Vidricia, doc. J. Wierzbicki
Kraszek-Muszyska Irena, Prba interpretacji powieci Miodraga Bulatovicia
Crveni petao leti prema nebu, doc. J. Wierzbicki
Krzysztofik Helena, Sedmnct stolet v proze Ladislava Ndai-Jg, prof.
J. Magnuszewski
Lewczuk Zinaida, Polskie i rosyjskie poyczki leksykalne we wspczesnym jzyku czeskim, doc. W. Budziszewska
Mieczkowska Magorzata, Trylogia fantastyczno-naukowa Ludvka Souka,
Nowacka Barbara, Rozwj rzeczownikowych form zdrobniaych w jzyku czeskim od XIV wieku do czasw najnowszych, dr E. Siatkowska
Okoska-Baszczyk Maria, Powieci Jana Drdy z lat II wojny wiatowej, prof.
J. Magnuszewski
Skomska Bogusawa, Rodzina i wiat dziecka w twrczoci Marii Pujmanowej,
Stoduko Tatiana, Imiona osobowe uywane we wspczesnej Sowacji (dane
statystyczne, zarys analizy sowotwrczej), prof. A. Sieczkowski
miech (Regiska) Jolanta, Powie Vladana Desnicy Proljea Ivana Galeba
(prba interpretacji), prof. J. Magnuszewski
Tomczyk Grayna, Motywacja psychologiczna w serbskiej i chorwackiej prozie
partyzanckiej, prof. J. Magnuszewski
Wesoowska Danuta, Proza serbska lat 1966-1970 w zwierciadle krytyki literackiej, doc. J. Wierzbicki
Wsierska Magorzata, Nazwiska uywane dzi przez Czechw (dane statystyczne, zarys budowy sowotwrczej), prof. A. Sieczkowski
Woczewska Krystyna, Kocwki miejscownika liczby pojedynczej rzeczownikw mskich twardotematycznych w jzyku czeskim w ostatnim stuleciu
(Porwnanie stanw z drugiej poowy wiekw XIX i XX), prof. A. Sieczkowski
Woosiuk Barbara, Powieci psychologiczne Wacawa eza, prof. J. Magnuszewski
1975
Chmurzyska Maria, Tradycjonalizm i nowatorstwo w prozie Georgiego Rajczewa, doc. T. Dbek-Wirgowa
Grna Ewa, Porwnanie typw i form stopniowania wystpujcych w Trojanskim i Tichonrawowskim damaskinie, doc. H. Orzechowska
266
Makowska Danuta, Stopniowane kategorie gramatyczne wystpujce w publicystyce Christo Botewa, doc. H. Orzechowska
Przestpski Tomasz, Rola narratora w powieciach z lat wojny Vclava eza, prof. J. Magnuszewski
Snochowska-Gonzalez Urszula, Prba klasyfikacji form stopnia wystpujcych
w miesiczniku Ljuboslovie, doc. H. Orzechowska
Spodniewska Jolanta Ewa, Droga twrcza Swetosawa Minkowa (od ekspresjonizmu do autentyzmu), doc. T. Dbek-Wirgowa
miech Antoni Stanisaw, Stan bada nad yciem i twrczoci Petra Preradovicia. Osignicia i postulaty, prof. J. Magnuszewski
Wasylczuk (Porzycka) Alina, Serbski obrzd i pieni weselne, prof. J. Magnuszewski
1976
Banaszczyk (Radojii) Ewa Magorzata, Wczesna liryka Tina Ujevicia (Lelek sebra, Kolajna), doc. J. Wierzbicki
Bednarczuk-Kravi ucja Stefania, Typy sowotwrcze nazwisk sowiaskich
Niszu i okolicy, doc. W. Pianka
Ciela (Soja) Maria, Sowotwrcze typy nazwisk chorwackich Karlovaca i okolic, doc. W. Pianka
Gowacka-Wierzbicka Magorzata, W krgu artystycznej i ideowej problematyki Powrotu Filipa Latinovicza. Malarska poetyka powieci, doc. J. Wierzbicki
Hofman (Pianka) Agnieszka, Semantyczna i syntaktyczna analiza wybranych
czasownikw macedoskich, prof. Z. Topoliska
Jarosiewicz Kukiewicz Walentyna, Careva kraljevina Augusta Cesarca (prba monografii powieci), doc. J. Wierzbicki
Juchimiuk (aboklicka) Stanisawa Zofia, Skadnia przymiotnikw w funkcji
atrybutywnej we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, prof. Z. Topoliska
Karpiuk-Domagaa Maria, Ustalenie stopnia regularnoci derywatw rzeczownikowych o podstawie czasownikowej oznaczajcych stae czynnoci w jzyku serbsko-chorwackim, doc. W. Pianka
Osiecka (Podgrska) Zofia, Rzeczowniki odczasownikowe z formantem paradygmatycznym w starszych zabytkach jzyka serbsko-chorwackiego, doc.
W. Pianka
Piasecka-Karda Jadwiga, Czasownikowe derywaty odkomparatywne na tle
innych derywatw odprzymiotnikowych i odprzyswkowych ze znaczeniem natenia cechy we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, doc.
W. Pianka
267
Szczepkowska Alina, Droga Miroslava Krley do sceny, doc. J. Wierzbicki
Szczsna Joanna, Przymiotniki dzierawcze w jzyku serbsko-chorwackim
w zestawieniu z analogicznymi w jzyku polskim, prof. Z. Topoliska
Szymkowska Iwona, Refleksy naturalistyczne w twrczoci G. P. Stamatowa,
doc. T. Dbek-Wirgowa
Trojanowska Hanna, Poezja Vaska Popy, doc. J. Wierzbicki
Waszkiewicz Grayna, Konstrukcje skadniowe z czasownikiem imati we
wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, prof. A. Sieczkowski, prof.
Z. Topoliska
1977
Baraska Marszaek Teresa, Imiona osobowe uywane w Czechach, prof.
A. Sieczkowski
Bartosik (Trbicka) Elbieta Jadwiga, Klasyfikacje kwantyfikacyjne i sowotwrcze rzeczownikw ywotnych we wspczesnym jzyku macedoskim,
doc. H. Orzechowska
Dbrowa Maria, Prba klasyfikacji powieci obszaru jzyka serbsko-chorwackiego w latach 1970-1971, doc. J. Wierzbicki
Kos Zdzisaw, Dolnouyckie imiennictwo osobowe na podstawie sownika
A. Muki i kalendarza Serbska pratyja 1977, prof. A. Sieczkowski
Kozowska Elwira, Twrczo powieciowa Slavka Janevskiego, doc. J. Wierzbicki
Kuptel Wiktor, Twrczo literacka i filmowa ivojina Pavlovicia, doc.
J. Wierzbicki
Mindak (Zawadzka) Jolanta Maria, Nominalizacja predykatu adiektywnego
w macedoskim jzyku literackim, doc. H. Orzechowska (kons. prof. Z. Topoliska)
Noko (Domaszewska) Anna, Twrczo Ivany Brli-Maurani, doc. J. Wierzbicki
Onesti Daniele, Skadnia przymiotnika w funkcji predykatywnej we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, prof. Z. Topoliska
Pomorska Joanna Ewa, Gwne tendencje w poezji soweskiej lat siedemdziesitych (1971-1975), doc. J. Wierzbicki
Puszko Zbigniew, Spoeczno-antropologiczne aspekty prozy Bohumila Hrabala,
Rudolph (Czerniawska) Jolanta, Fonetyka trzech pokole grnouyckiej wsi
Wotrow, doc. E. Siatkowska
Rzymska Dorota, Przegld kocwek dopeniacza i biernika czeskich i grnouyckich rzeczownikw rodzaju mskiego w ich rozwoju historycznym,
doc. E. Siatkowska
268
Skolimowski Waldemar Andrzej, Elementy science-fiction oraz ich rola w prozie Jana Weissa, prof. J. Magnuszewski
Stakiel Andrzej, Prba klasyfikacji powieci macedoskiej (lata 1952-1973),
doc. J. Wierzbicki
Wojda Anna, Typologia bohatera wspczesnego opowiadania chorwackiego
(na podstawie antologii D. Jelicia Suvremena hrvatska novela), doc.
J. Wierzbicki
Zioo Anna, Chorwacka poezja w dialekcie kajkawskim w pierwszej poowie
XX wieku Fran Galovi, Dragutin Domjani, Miroslav Krlea, Ivan
Goran Kovai, doc. J. Wierzbicki
1978
Bardijewska Lilianna Elbieta, Technika narracyjna we wspczesnej prozie
Angea Karalijczewa, doc. T. Dbek-Wirgowa
Bobociska Ewa, Dramaty Voskovca i Wericha z lat 1932-1938 jako utwory
antyfaszystowskie, prof. dr J. Magnuszewski
Bochenek Katarzyna, Analiza semantyczna wybranych zapoycze polskich
przejtych przez jzyk czeski w okresie Odrodzenia Narodowego, doc.
E. Siatkowska
Huggenberger Grabowska Elbieta, Poezja Antuna Branka imicia, doc.
J. Wierzbicki
Jagodziski Andrzej Sawomir, Gwne tendencje we wspczesnej dramaturgii czeskiej, prof. J. Magnuszewski
Janus Urszula, Liryka Frantika Gellnera na tle twrczoci burzycieli, prof.
J. Magnuszewski
Jatkowska Grayna Barbara, Wybrane germanizmy w jzyku staroczeskim,
doc. E. Siatkowska
Korycka Grayna, Rusycyzmy w jzyku czeskim w okresie Odrodzenia Narodowego i dzi, doc. E. Siatkowska
Kowalska-Iwanowa Maria Wanda, Paradygmat rzeczownikowy typu sluga,
Juda i ich zwizek zgody w Nedelniku Sofroniego Wraczanskiego, doc.
H. Orzechowska
Krl Anna Maria, ycie rodzinne w wietle przysw bugarskich, prof. J. Magnuszewski
Kulisiewicz Barbara, Jaroslava Haka humoreski ze zbioru Dekameron humoru a satiry, prof. J. Magnuszewski
Lubaczewska Katarzyna Halina, Europeizmy w czeskiej terminologii jzykoznawczej, doc. E. Siatkowska
Mynarska Maria, Budowa jzykowa klauzul wersowych Pana Tadeusza
i jego przekadu na jzyk serbsko-chorwacki na materiale I ksigi, doc.
J. Wierzbicki
269
Mordecki Marian, Bugarska powie historyczna w okresie midzywojennym,
doc. J. Wierzbicki
Pietrzak Cecylia, Romanetto Jakuba Arbesa cechy charakterystyczne, prof.
J. Magnuszewski
Podczaska Barbara Alina, Uprawa winoroli, wino i ich rola w yciu w wietle
przysw bugarskich, prof. J. Magnuszewski
Pomianowska Hanna Kazimiera, Poetystyczne dramaty Nezvala, prof. J. Magnuszewski
Przastek-Samokowa Maria, Stopniowanie rzeczownikw, czasownikw i grup
wyrazowych wewntrz zdania w dialektach bugarskich, doc. H. Orzechowska
Sadowski Tadeusz, Rewolucyjne poematy Geo Milewa, doc. T. Dbek-Wirgowa
Serafin Jolanta Grayna, Bugarskie przysowia o zwierztach domowych i gospodarskich, prof. J. Magnuszewski
Sporna Barbara, Twrczo Voskovca i Wericha, prof. J. Magnuszewski
Szlzak Lilanna Maria, Pocigi pod specjalnym nadzorem Bohumila Hrabala
na tle wspczesnej prozy, prof. J. Magnuszewski
Uniewska Emilia Teresa, Nowatorstwo artystyczne Nikoy Furnadijewa w liryce z tomu Proleten wiatyr, doc. T. Dbek-Wirgowa
Wierzbicka Tatiana, Sowackie poyczki leksykalne we wspczesnym jzyku
czeskim, prof. A. Sieczkowski
Wilska Katarzyna, Stylizacje baniowe i folklorystyczne we wczesnej poezji
Asena Razcwetnikowa, doc. T. Dbek-Wirgowa
Zikowska Mazur Magorzata, Beletryzacja Labiryntu wiata Jana Amosa
Komenskiego, prof. J. Magnuszewski
1979
Borychowska Jolanta Bogumia, Bohater modernistyczny na wybranych przykadach prozy chorwackiej z przeomu XIX i XX wieku, doc. J. Wierzbicki
Bujalska Anna, Funkcje morfologiczne i semantyczne prefiksu czasownikowego
na- we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, doc. W. Pianka
Chodzicka Krystyna Magorzata, Funkcje mitu kosowskiego w romantyzmie
serbskim, doc. J. Wierzbicki
Dmochowska Zorica, Funkcje morfologiczne i semantyczne przedrostka pre-
we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, doc. W. Pianka
Godlewska Krystyna Janina, Funkcje morfologiczne i semantyczne przedrostka czasownikowego za- we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim,
doc. W. Pianka
270
Grochowina Magorzata Antonina, Satyryczna powie Jordana Jowkowa
Przygody Goroomowa, doc. T. Dbek-Wirgowa
Gross Emma Karolina, Bugarskie bajki ludowe o losie (na podstawie zapisw
XX-wiecznych), doc. K. Wrocawski
Kanigowska Renata Melania, Funkcje morfologiczne i semantyczne prefiksu
czasownikowego s(a)- we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim,
doc. W. Pianka
Kdzielska Joanna Antonina, Zaoenia programowe nadrealizmu serbskiego,
doc. J. Wierzbicki
Kisiel Iwona Joanna, Modele fantastyki w prozie serbskiej i chorwackiej, doc.
J. Wierzbicki
Kowalska Jadwiga Maria, Funkcje morfologiczne i semantyczne prefiksu czasownikowego iz- we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, doc.
W. Pianka
Lewandowska Anna Jolanta, Satyryczna groteska w prozie Swetosawa Minkowa, doc. T. Dbek-Wirgowa
adziska (Geczewa) Ewa, Stylizacja folklorystyczna w Legendach ze Starej
Paniny Jordana Jowkowa, doc. T. Dbek-Wirgowa
azowska Dorota Maria, Oboczne formy futurum zoonego w Nedelniku Sofroniego z Wracy, prof. H. Orzechowska
Przedpeska Beata Joanna, Pejza w prozie Ivo Andricia, doc. J. Wierzbicki
Szwat-(Gyybowa) Grayna, Groteska w prozie Jordana Radiczkowa, doc.
T. Dbek-Wirgowa
Tecaw-Znyk Elbieta, Midzy alegori spoeczn a fantastyk (O powieciach
J. Weissa Dm o tisci patrech i K. apka Vlka s mloky), prof. dr
J. Magnuszewski
Wodarczyk Irena Urszula, Sposoby stopniowania przymiotnikw i przyswkw w Dzienniku Neofita Rilskiego, Listach i notatkach Wasila Lewskiego i Kronice Zendy Wicowa, prof. H. Orzechowska
Woroniecka Wanda Anna, Funkcje morfologiczne i semantyczne prefiksu czasownikowego od- we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, doc.
W. Pianka
1980
Bochman (Grzeczak) Anna Maria, Dramaty Petra Boicia, doc. J. Wierzbicki
Borys Izabela, Czeskie, sowackie oraz polskie toponimy z sufiksem -ka, doc.
dr hab. E. Siatkowska
Braun Lidia, Czeskie imiona i nazwiska z sufiksem -ka na tle imiennictwa
polskiego, doc. dr hab. E. Siatkowska
Centkowska Aleksandra, Nevesta hol F. vantnera w nurcie sowackiej prozy
liryzowanej, prof. dr J. Magnuszewski
271
Cybulska Joanna, Parodia w Ksidze apokryfw Karola apka, prof. dr
J. Magnuszewski
Czechowska Halina, Semantyka i rozpowszechnienie sufiksu -ka we wspczesnym literackim jzyku czeskim w porwnaniu z jzykiem polskim, doc.
wikaa Ewa, Format -ka w sowniku Jungmanna i Lindego, doc. dr hab.
E. Siatkowska
wikliska Boena, Struktura, semantyka i rozpowszechnienie rzeczownikw
eskich z formantem -ka we wspczesnym jzyku sowackim, prof.
dr hab. A. Sieczkowski
Dalewska Hanna, Dystrybucja czasownikw o najwyszej frekwencji w serbsko-chorwackim (ekawskim), macedoskim i soweskim tekcie konstytucji
jugosowiaskiej, prof. dr hab. H. Orzechowska
Grska Renata, Technika narracji w opowiadaniach Vincenta ikuli z lat
szedziesitych, prof. dr J. Magnuszewski
Kadej Magorzata, Funkcje semantyczne i morfologiczne przedrostka czasownikowego u- we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, doc. dr hab.
W. Pianka
Kateusz Urszula, Formacje z sufiksem -ka w nieliterackiej odmianie czeskiego jzyka potocznego (obecn etina), doc. dr hab. E. Siatkowska
Kurzynoga Iwona, Opowiadania wojenne Alfonsa Bednara, prof. dr J. Magnuszewski
Lubicz-Krupowicz Joanna, Z problemw jzyka poetyckiego w liryce chorwackiej z krgu czasopisma Krugovi, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Machczyska Lilianna, Z problemw jzyka poetyckiego w liryce chorwackiej
lat siedemdziesitych, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Malejczyk Wanda, Z problemw jzyka poetyckiego w liryce chorwackiej z krgu czasopisma Razlog, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Marciniak Magorzata, Proza wspomnieniowa Oty Pavla, prof. dr J. Magnuszewski
Migdalska Wiesawa, Polskie przekady Ivo Andricia. Prba analizy wybranych
problemw tumaczenia, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Narkun Tadeusz, Problematyka narracji w powieciach Mihailo Lalicia, doc.
dr hab. J. Wierzbicki
Osmlska Marta, Twrczo prozatorska Danila Kia w latach 1962-1972,
doc. dr hab. J. Wierzbicki
Piotrowska Teresa, Sufiksy -ka i -ice w jzyku czeskim XIV wieku, doc.
Pyrkosz Maria, Funkcje morfologiczne i semantyczne prefiksu czasownikowego
o-/ob- we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, doc. dr hab.
W. Pianka
272
Sukowska Anna, Formacje z sufiksem -ka w terminologii technicznej czeskiej i polskiej, doc. dr hab. E. Siatkowska
Szymanik Anna, Cestopisy Karola apka, prof. dr J. Magnuszewski
Tatar-Osikowska Elbieta, Nadrealizm sowacki w wietle materiaw rdowych, prof. dr J. Magnuszewski
1981
Jaciuk Boena, Narracja w powieciach Stevana Sremca, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Kaczorowska Jolanta, Rola pisarza w literaturze chorwackiej epoki iliryzmu,
Milanowska Lucyna, Paradygmaty deklinacyjne rzeczownikw rodzaju mskiego i reguy zwizku co do liczby, przypadku i rodzaju w tekcie Dijalozi
Grgura Velikoga, prof. dr hab. H. Orzechowska
Miko Grayna, Dwie czeskie powieci okupacyjne: Jigo Weila ivot s hvzdou i Ladislava Fuksa Pan Theodor Mundstock, prof. dr J. Magnuszewski
Patkowska Anna, Mikrokosmos czeski Jana Drdy na podstawie Miasteczka
na doni i elementw innych utworw, prof. dr J. Magnuszewski
Perczyska Anna, Czeskie i polskie nazwy oznaczajce uczucia w wybranych
przekadach Picioksigu Mojesza, doc. dr hab. E. Siatkowska
Piatowska Irena, Serbsko-chorwackie i polskie podania o powstaniu wiata,
doc. dr hab. K. Wrocawski
Polaszek Danuta, Rozwj chorwackiej gry pasterskiej (od eklogi D. Dricia do
Tireny M. Dricia), dr J. Rapacka
Puka Elbieta, Wybrane problemy techniki narracyjnej w ywotach redniowiecznych wadcw i biskupw serbskich, dr J. Rapacka
Sitkowiecka Magorzata, Zakres uycia czasownika o znaczeniu robi w jzykach poudniowosowiaskich, prof. dr hab. H. Orzechowska
Symon Agnieszka, Nazwy osb pci mskiej wystpujce we wspczesnych
przekadach polskim i czeskim Picioksigu Mojeszowego, doc. dr
hab. E. Siatkowska
Szachewicz Barbara, Opowiadania Dobroslava Chrobaka, prof. dr J. Magnuszewski
Wasilewska-Szwarc Marzena, Struktura powieci M. Crnjanskiego Seobe,
Wasilewski Juliusz, Polskie przekady prozy czeskiej w latach 1970-1980, prof.
dr J. Magnuszewski
Wojnarowska Katarzyna, Recepcja poezji Lazy Kosticia na przeomie XIX/XX
wieku, doc. dr hab. J. Wierzbicki
273
Woniewska (-Melnik) Anna, Zakres uycia form supinum we wspczesnym
literackim jzyku soweskim na podstawie wybranych utworw z literatury soweskiej, prof. dr hab. H. Orzechowska
1982
Adamczyk Leszek, Zakres i funkcje konstrukcji z da w jzyku soweskim,
serbsko-chorwackim, macedoskim na podstawie tekstu konstytucji Jugosawii, prof. dr hab. H. Orzechowska
Chciska Magdalena, Dojrzaa liryka Tina Ujevicia, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Dej Boena, Sowotwrstwo rzeczownikw abstrakcyjnych na podstawie tekstu
K. P. Misirkowa Za makedonckite raboti i tekstu konstytucji Jugosawii
w wersji macedoskiej, prof. dr hab. H. Orzechowska
Dbska-Sitarska Marzena, Techniki narracyjne w prozie Nikoaja Chajtowa,
doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Foltyn Bogumia Barbara, Obraz epochy v husitsk trilogii Aloisa Jirska,
prof. dr J. Magnuszewski
Gromadzka Eliza, Problematyka narracji w prozie Branka opicia, doc. dr
hab. J. Wierzbicki
Grzegrzka Krzysztof, Wystpowanie form futurum zoonego i zakres uycia
form futurum prostego w damaskinach XVII wieku (Damaskinie Tichonrawowa, Damaskinie kopriwszteskim oraz Damaskinie Trojaskim),
doc. dr hab. K. Feleszko
Jacewicz (-irli) Elbieta, Ludowa opowie o wodzie. Praca komparatystyczna na podstawie materiau folklorystycznego: biaoruskiego, macedoskiego i polskiego, doc. dr hab. K. Wrocawski
Jasnos Marzena Zofia, Ewolucja technik narracyjnych w powieciach historycznych Wery Mutafczijewej, doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Jewdokimow Barbara Anna, Techniki narracyjne w prozie Wasyla Popowa,
doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Kisielewska Krystyna, Genetyw negacji w XVI-wiecznych tekstach czakawskich na podstawie Dialogw Grzegorza Wielkiego i Planin Petra Zoranicia, prof. dr hab. H. Orzechowska
Kocberska Elbieta Teresa, Rekcja czasownikw znati, umjeti, vjedjeti i ich frekwencja wzgldna w jzyku Marina Dricia, prof. dr hab.
H. Orzechowska
Kula Dorota Ewa, Rozwj polskiego i czeskiego sownictwa zwizanego z prokreacj i seksem na materiale Picioksigu Mojesza, doc. dr hab. E. Siatkowska
Leniak Marzena Halina, Technika narracji w prozie Bagi Dimitrowej, doc.
dr hab. T. Dbek-Wirgowa
274
Malczewska Magorzata, Recepcja literatury jugosowiaskiej w Polsce w latach 1956-1979. Bibliografia, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Michalczyk Anna Maria, Technika narracyjna w prozie Iwajy Petrowa, doc.
dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Mrz Magorzata, Nazwy osb pci eskiej wystpujce we wspczesnych
przekadach polskim i czeskim Picioksigu Mojesza, doc. dr hab. E. Siatkowska
Salak Iwona, Tendencje w technice narracyjnej bugarskiej prozy dla dzieci
z okresu ostatnich pitnastu lat, doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Sapountzis Grayna Hanna, Szyk klityk imiennych w Damaskinie Switowskim, doc. dr hab. K. Feleszko
Sudo (-Pruszkowska) Ewa Lucyna, Wczesna twrczo Rastka Petrovicia
(1917-1925), doc. dr hab. J. Wierzbicki
Tubis Marzenna, Nazwy stopni pokrewiestwa i powinowactwa rodzinnego
w czeskich i polskich przekadach Picioksigu Mojesza, doc. dr hab.
E. Siatkowska
Zdanowska Jolanta, Techniki narracyjne w opowiadaniach i maych powieciach Jordana Radiczkowa z lat siedemdziesitych, doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
1983
Furman (-Skrzypek) Renata, Ekspresjonizm prozy Jana Hruovskiego, prof.
dr J. Magnuszewski
Kerner Aleksy, Nomina feminativa w jzyku bugarskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Kozdrak Hanna, Atrybutywne funkcje imiesoww odmiennych (ps. -oti,
-ti) w jzyku serbsko-chorwackim i soweskim, doc. dr hab. K. Feleszko
Ksiczak (Przybysz) Tamara Dobrosawa, Dwa oblicza wojny liryka Jiego
Ortena i Krzysztofa Kamila Baczyskiego, prof. dr J. Magnuszewski
Majewska (-Dobrew) Dorota Ewa, Funkcje semantyczne i skadniowe predykatywnych form nieczasownikowych w jzyku czeskim i polskim, doc. dr
hab. C. Piernikarski
Malinowska-Perkiel Marlena, Czowiek a rzeczywisto w prozie Ladislava Fuksa na podstawie powieci Pan Theodor Mundstock, Variace pro temnou
strunu, Spalova mrtvol, prof. dr J. Magnuszewski
Michalska-Wasil Ilona, Symbolika wodna w twrczoci Oskara Davio, doc. dr
hab. J. Wierzbicki
Mieszczaska Lilianna Monika, Przestrze zamknita i otwarta w utworach
Iva Andricia, doc. dr hab. J. Wierzbicki
275
Mikoajczyk Agnieszka, Davidias Marka Marulicia na granicy redniowiecza
i renesansu, dr J. Rapacka
Molenda Elbieta Magorzata, Jednostka i spoeczno w opowiadaniach Vincenta ikuli, prof. dr J. Magnuszewski
Mularczyk Magorzata Alina, Proza Dragoslava Mihailovicia, doc. dr hab.
J. Wierzbicki
Niemyjska Elbieta, rodki jzykowo-stylistyczne w prozie liryzowanej Nikoaja Rajnowa, doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Nizioek (-Sujecka) Jolanta, Funkcja symbolu w poezji J. Duicia i Pejo Jaworowa, doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Skiba Maria, Imiesowy przyswkowe w jzyku serbsko-chorwackim i macedoskim, doc. dr hab. K. Feleszko
Wileska Katarzyna, Bohater chopski w opowiadaniach Elina Pelina (do
I wojny wiatowej), doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
1984
Biaek Joanna, Wybrane bdy Jugosowian (z jzykiem ojczystym serbsko-chorwackim) mwicych po polsku, doc. dr hab. K. Feleszko
Cenian Wiesawa Maria, Niespokojne wiosny Vladana Desnicy, doc. dr hab.
J. Wierzbicki
Dec Maria Krystyna, Motyw mierci w serbsko-chorwackich bajkach ludowych,
doc. dr hab. K. Wrocawski
Desperak Elbieta, Groteska w prozie Miodraga Bulatovicia, doc. dr hab.
J. Wierzbicki
Doliska Alfreda, Bugarskie somatyczne zwizki frazeologiczne w porwnaniu
z polskimi, prof. dr hab. J. Siatkowski
Doliski Ignacy Maciej, Rodzajnik w mikrotoponimii bugarskiej, prof. dr hab.
J. Siatkowski
Dudziska Lidia Hanna, Posta hajduka w serbsko-chorwackich ludowych pieniach epickich, doc. dr hab. K. Wrocawski
Jankowska-Lamcha Dorota Alina, Serbsko-chorwackie pieni ludowe z motywem wesela, doc. dr hab. K. Wrocawski
Korbel Bogumia Zofia, Deminutiva w gwarach przejciowych bugarsko-serbskich na tle obu jzykw literackich, prof. dr hab. J. Siatkowski
Kubicka Wanda, Twrczo prozatorska Gorana Tribusona, doc. dr hab.
J. Wierzbicki
Kuciska Anna Maria, Monografia powieci Ivo Andricia Konsulowie ich cesarskich moci, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Madej-Vitorovi Teresa Maria, Dewerbalne nomina loci w jzyku serbsko-chorwackim w porwnaniu z polskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
276
Maj (-Paciukanis) Dorota, Jana Drdy esk pohdky (autorskie wersje znanych wtkw bajkowych), prof. dr J. Magnuszewski
Piotrowska Danuta, Waciwoci syntaktyczne i paradygmatyczne rzeczownikw z sufiksem -izm/-izam w jzyku polskim i serbsko-chorwackim,
Polkowska-Michalak Anna, Bajka magiczna w przekazie Karola Jaromira Erbena, prof. dr J. Magnuszewski
Skumorska Agnieszka, Relativa deto, toto, kojto w Damaskinie Swisztowskim, doc. dr hab. K. Feleszko
Sojko Joanna, Nominalno serbsko-chorwackich tekstw prasowych w porwnaniu z innymi gatunkami tekstw, doc. dr hab. K. Feleszko
Stpniak (Magdaliska) Ewa, Formacje z sufiksem -nica w jzyku bugarskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Zaborowska-Tuka Ewa, Analiza semantyczna i skadniowa predykatw modalnych w zbiorach folklorystycznych V. S. Karadicia i M. K. Cepenkova,
1985
Dudko Krystyna, Etymologia nazw rolin uprawnych w jzyku bugarskim,
prof. dr hab. J. Siatkowski
Dziurdzik Magorzata Anna, Portret artysty w prozie Ivana Cankara z okresu
wiedeskiego (1899-1909), doc. dr hab. J. Wierzbicki
Giera Ewa Jzefa, Technika powieciowa Vladimra Prala, prof. dr J. Magnuszewski
Manew (Kuaga) Barbara Jolanta, Motywy ludowe w poezji amara okresu
midzywojennego, doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Mazur (Cymerman) Iwona, Zwizki frazeologiczne zawierajce nazwy rolin
i produktw pochodzenia rolinnego w jzyku serbsko-chorwackim i polskim, doc. dr hab. K. Feleszko
Michalska Jolanta, Formant -telj we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim, doc. dr hab. K. Feleszko
Miernik Agnieszka Maria, Serbsko-chorwackie zwizki frazeologiczne zawierajce nazwy zwierzt i ich polskie ekwiwalenty, doc. dr hab. K. Feleszko
Moroz (-Grzelak) Lilla Janina, Ludowa wizja ycia i wiata na podstawie powieci Krpen ivot Stale Popova i Pirej Petre M. Andreevskiego, doc.
dr hab. K. Wrocawski
Ndoloka Mbezi (mudziejewska) Elbieta Maria, Motyw mierci w bajkach
ludowych z terenu Bugarii i Macedonii, doc. dr hab. K. Wrocawski
Polczyk Karol, Dialektyka odpowiedzialnoci moralnej w powieciach Borislava Pekicia: Uspenje i sunovrat Ikara Gubelkijana, Kako upokojiti
vampira, Odbrana i poslednji dani, doc. dr hab. J. Wierzbicki
277
Stpie (-Piekowska) Dorota, Diabe w ludowych bajkach polskich i serbsko-chorwackich, doc. dr hab. K. Wrocawski
Szymaska Mirosawa Anna, wiat poetycki Vaska Popy, dr hab. J. Rapacka
Wisik (-Paneva) Maria Elbieta, Funkcja opisu w prozie obyczajowej Todora
Wajkowa lat osiemdziesitych i dziewidziesitych XIX wieku, doc. dr
hab. T. Dbek-Wirgowa
Welman (Cymerman) Katarzyna Klara, Serbsko-chorwackie i polskie zwizki
frazeologiczne zawierajce nazwy wybranych czci ciaa ludzkiego w ujciu konfrontatywnym, doc. dr hab. K. Feleszko
Woczewska Ewa, Stylizacje ludowe w Idyllach Petka Todorowa, doc. dr hab.
T. Dbek-Wirgowa
Wojciechowska Barbara Marianna, Twrczo prozatorska Pavla Pavliicia
(1972-1982), doc. dr hab. J. Wierzbicki
uk (Olak) Ewa, Janka Krla model ballady romantycznej, prof. dr J. Magnuszewski
1986
Ablewicz (-Rzeczkowska) Ewa, Dramaturgia Petko Todorowa w krgu inspiracji rodzimych i obcych, doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Bielecka Marzena, Trzy modele wspczesnego soweskiego dramatu (Milan
Jesih, Duan Jovanovi, Drago Jancar), doc. dr hab. J. Wierzbicki
Chraposka Elbieta Teresa, Pocztki twrczoci Dominika Tatarki, prof. dr
J. Magnuszewski
Cioek Maria Krystyna, Bonia w twrczoci Ivo Andricia, doc. dr hab.
J. Wierzbicki
Danielczyk Maria, Rozwj wybranego sownictwa wartociujcego w jzyku
polskim i czeskim na podstawie przekadw Picioksigu, doc. dr hab.
E. Siatkowska
Dugosz Marzena Maria, Problem prowokacji moralnej na przykadzie prozy
Janka Policia Kamova, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Grabowska Joanna, Warsztat dramaturgiczny w komedii Loupenk Karela
apka i w tragikomedii Pustolov pred vratima Milana Begovicia, dr
hab. J. Rapacka
Klamczyska Maria Jolanta, Formacje z sufiksem -ak w jzyku bugarskim,
Knap (-Lesiak) Magdalena, Funkcje sufiksu -ak i -k w jzyku polskim
i czeskim, doc. dr hab. C. Piernikarski
Komaska Magorzata, Proza wspomnieniowa Bohumila Hrabala, prof. dr
J. Magnuszewski
Komuda Marzena, Budowa cigw definicyjnych na podstawie 6-tomowego
Renika srpskohrvatskoga knjievnog jezika, doc. dr hab. K. Feleszko
278
Krawczyk Joanna Mirosawa, Twrczo prozatorska Slobodana Novaka, doc.
dr hab. J. Wierzbicki
Kukuka Ewa Urszula, Svetozra Hurbana Vajanskiego droga do powieci,
Maleszewska Magorzata, Josef Svatopluk Machar i Antonn Sova jako dwa
oblicza modernizmu czeskiego, prof. dr J. Magnuszewski
Milczarek (-Maziarska) Ilona, Leksykalne wykadniki intensywnoci w jzyku
polskim i serbsko-chorwackim, doc. dr hab. K. Feleszko
Mordalska Beata Ewa, Eksplikacja znacze wybranej grupy nieprefiksalnych
nieprzechodnich serbsko-chorwackich czasownikw ruchu. Prba definicji, doc. dr hab. K. Feleszko
Naparty Hanna Jzefa, Motywy ludowe w poezji Kiria Christowa (do I wojny
wiatowej), doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Niemojewska Ewa, Wybrane zagadnienia kategorii stopnia w jzyku czeskim,
doc. dr hab. C. Piernikarski
Pajewski Wojciech Arkadiusz, ensk zkon i Statky-Zmtky jako ogniwa rozwoju dramaturgii Jozefa Gregora-Tajovskiego, prof. dr J. Magnuszewski
Szuba Barbara, Program ludowoci w krgu grupy literackiej Myl, doc. dr
lzak Jolanta Maria, Jakie czasowniki dokonane wystpuj w funkcji uprzednioci i nastpnoci w zdaniach czasowych w jzyku polskim i czeskim,
Waek Danuta Teresa, Dramaty Josefa Kajetna Tyla. Midzy bani a rzeczywistoci, prof. dr J. Magnuszewski
Wojciechowska Zuzanna Maria, Porwnanie polskich i bugarskich opowieci
ajtiologicznych o zwierztach i ptakach, doc. dr hab. K. Wrocawski
1987
Bachut Hanna, Bugarskie rzeczowniki odczasownikowe o formancie paradygmatycznym mskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Buygo Anna, argon w utworach wybranych wspczesnych pisarzy bugarskich, prof. dr hab. J. Siatkowski
Ciepiela Mirosawa, Bugarskie frazeologizmy o podstawach: noga, palec,
rka, prof. dr hab. J. Siatkowski
Grska Lidia, Dramatyczna adaptacja Historii Manon Lescaut i kawalera des
Grieux przez Vitzslava Nezvala, prof. dr J. Magnuszewski
Kochman-Kubisty Magorzata, Literatury Jugosawii na amach polskich czasopism literackich w latach 1970-1985, dr hab. J. Rapacka
Malinowski Andrzej, ywot i cierpienia grzesznego Sofroniusza Sofroniusza
Wraczaskiego, doc. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
279
Mazur Ewa, Nowogreckie zapoyczenia rzeczownikowe we wspczesnym bugarskim jzyku literackim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Odrzygd Iwona, Pejza w poezji Djury Jakicia, dr hab. J. Rapacka
Proc Violetta, Analiza semantyczna wybranych tekstw serbsko-chorwackich
w ujciu aktualnego rozczonkowania zdania, doc. dr hab. J. Sambor
Stalska Ewa, Liryka miosna Jovana Jovanovicia Zmaja, dr hab. J. Rapacka
Sulima Mirosawa, Sownik sowackiej gwary studenckiej i uczniowskiej (na tle
zarysu rozwarstwienia stylistycznego jzyka sowackiego ze szczeglnym
uwzgldnieniem stylu potocznego), doc. dr hab. C. Piernikarski
Szlzak Magorzata, Funkcja turcyzmw w utworach Dervi i smrt, Tvrdjava, Magla i mjeseina, Tiine Mey Selimovicia, doc. dr hab.
K. Feleszko
1988
Aleksandrowicz Agata, Monograficzne opracowanie zbioru bajek ludowych Vuka Karadicia Srpske narodne pripovijetke z roku 1853, doc. dr hab.
K. Wrocawski
Ambroszczyk Agnieszka, Z jzyka propagandy politycznej w prasie polskiej
i macedoskiej, doc. dr hab. K. Feleszko
Bluszcz Magorzata Barbara, Walencja semantyczna serbsko-chorwackich czasownikw oznaczajcych akcj mwienia (na wybranych przykadach),
Burda Katarzyna, Kontakty humanistw chorwackich z Polsk w XV i XVI
wieku (praca bibliograficzna), doc. dr hab. J. Rapacka
Cegieka Joanna, Wykadniki parametru leksykalnego (opracowanie), doc. dr
hab. K. Feleszko
Hintz (-Radziejewska) Elbieta, Semantyka i skadnia czasownikw percepcji,
Jeranowska Elbieta, Odmiana rzeczownikw zakoczonych na spgosk we
wspczesnym jzyku czeskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Kapliska Urszula, Sowa-klucze w poezji Branka Radievicia, doc. dr hab.
J. Rapacka
Makarska-Lesiak Marta, Kult witego Sawy w dawnym pimiennictwie i folklorze serbskim, doc. dr hab. K. Wrocawski
Maronde Katarzyna Stefania, Rodzima tradycja literacka na amach Danicy
ilirskiej w latach 1835-1849, doc. dr hab. J. Rapacka
Matysiuk Irena, Imiona osobowe w miejscowociach Jurgw i Czarna Gra,
Mazur Jolanta, Sztuka narracji w Povdkach malostranskch Jana Nerudy,
280
Mikoajewska (Baraniecka) Anna, Leksykalne rodki wyraania prawdziwoci
w jzyku polskim, serbsko-chorwackim i bugarskim, doc. dr hab. K. Feleszko
Podgrska Magorzata, Komizm w opowiadaniach Jaroslava Haka, prof. dr
J. Magnuszewski
Podkwka Jolanta, Analiza przestrzeni literackiej w pierwszych utworach Miodraga Bulatovicia, doc. dr hab. J. Wierzbicki
Radziejewski Dariusz, Rzeczowniki ekspresywne nazywajce czowieka, doc.
dr hab. K. Feleszko
Tolwaj Dorota, Mechanizmy tworzenia nazw na przykadzie polskich i czeskich
nazw rolin, doc. dr hab. E. Siatkowska
Winiewska Agnieszka, Rodzina w powieciowej trylogii Marii Pujmanovej,
Wojta Dorota, Gwne kierunki w badaniach nad sylwetk i twrczoci Dositeja Obradovicia w latach 1811-1987 (ze szczeglnym omwieniem prac
powstaych w latach 1977-1981), doc. dr hab. J. Rapacka
Wooszczuk Aleksandra, Czarnogrskie lamenty pogrzebowe, doc. dr hab.
K. Wrocawski
Zieliski Pawe, Polskie i serbsko-chorwackie czasowniki perduratywne, doc.
dr hab. K. Feleszko
1989
Dobryczuk Jolanta Maria, Bugarskie sownictwo gwarowe z zakresu tkactwa,
Krlak Joanna, Poetyka czeskiej powieci rozrachunkowej lat 60-tych, prof. dr
J. Magnuszewski
Mioduska Agnieszka, Rozwj pl semantycznych sympatia i antypatia, doc.
1990
Anuszkiewicz Ewa, Wzory odmian I koniugacji bugarskiej. Wariantywne klasyfikacje formalne, prof. dr hab. J. Siatkowski
Baka Justyna, Interferencje serbsko-chorwackie w polskiej gwarze Grali bukowiskich w Jugosawii, doc. dr hab. K. Feleszko
Bryko Natalia, Co stanowi o tosamoci Europy rodkowej? Co stanowi
o specyfice powieci europejskiej? wok publicystyki Milana Kundery,
Fladziski Wojciech, Twrczo prozatorska Dragoslava Mihailovicia, doc. dr
hab. J. Wierzbicki
Gontarczyk Pawe, Udzia Karola apka w ksztatowaniu legendy T. G. Masaryka, prof. dr J. Magnuszewski
281
Kotarbiska Magdalena, Nazwy mieszkacw w jzyku bugarskim, prof. dr
hab. J. Siatkowski
Madej Artur, Poszukiwanie modelu ycia w prozie Oty Pavla, prof. dr J. Magnuszewski
Miazga Elbieta, Model bohatera ludowego w cyklach nowelistycznych Jordana
Jowkowa, prof. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Najda Dorota Anna, Walencje czasownikw nazywajcych uczucia negatywne,
Smulska Anna, Frukogorskie monastyry i ich znaczenie dla kultury i literatury serbskiej od XVI do XVIII w., doc. dr hab. J. Rapacka
wietlicka Olga, Powie Ladislava Fuksa Ksina i kucharka na tle jego
wczeniejszej twrczoci, prof. dr J. Magnuszewski
1991
Bartoszewska Katarzyna, Liryka Karela Ssa, prof. dr J. Magnuszewski
Basaj Andrzej, Richarda Weinera Hra doopravdy. Prba interpretacji, prof.
dr J. Magnuszewski
Bieniasz Beata, ist due Bohuslava Bezovskho a Bekanntniss des Hochstaplers Felix Krull analiza porwnawcza, prof. dr J. Magnuszewski
Bryk Magorzata, Eksplikacje znacze wybranej grupy serbsko-chorwackiej
czasownikw oznaczajcych posiadanie i zmian posiadacza, doc. dr hab.
K. Feleszko
Dworska Kamila, Surrealizm prozy Bohumila Hrabala, prof. dr J. Magnuszewski
Jurkowski Piotr, Science fiction Jana Weissa, prof. dr J. Magnuszewski
Karpiska Wanda, Serbsko-chorwackie i polskie zwizki frazeologiczne konstytuowane przez nazwy zjawisk atmosferycznych i nazwy okrelajce struktur czasu, doc. dr hab. K. Feleszko
Kieczykowska Magorzata, Derywacja odczasownikowa mutacyjno-ilociowa
w jzyku serbsko-chorwackim i polskim na przykadzie prefiksw augmentatywnych: raz-, uz- oraz roz-, wz-, doc. dr hab. K. Feleszko
Kozowska Ewa, Odobiektowe sufiksalne nazwy subiektw w jzyku bugarskim,
Matwiej Grayna, Proza Dika Fuczedijewa z lat 60-tych i 70-tych, prof. dr
Mielnik Zuzanna, Frazeologizmy zwierzce odnoszce si do czowieka w jzyku
czeskim i polskim, doc. dr hab. E. Siatkowska
Molas Jerzy Wojciech, Czasowniki przyczynowe prba opisu na przykadach
polskich i serbsko-chorwackich, doc. dr hab. K. Feleszko
282
Paderewska Elbieta, Zjawisko reprezentowania predykatw czasownikowych
przez krtkie formy sw posikowych w jzyku serbsko-chorwackim, doc.
dr hab. K. Feleszko
Solarz (-Wdrych) Agnieszka, Antyutopie Borislava Pekicia, doc. dr hab.
J. Wierzbicki
Syrwka Aneta, Memoari Simeona Pievicia w wietle pamitnikarstwa polskiego XVIII wieku, prof. dr hab. J. Rapacka
Wojciechowska Monika, Rzeczowniki tranzytywne wyraajce relacje midzy
osobami, prof. dr hab. C. Piernikarski
Wojtucka Magdalena, Okupacyjne przeycia narodu ydowskiego w twrczoci
Arnota Lustiga, prof. dr J. Magnuszewski
Zalewska Marzena, Autobiografia Bartola Kaicia na tle dziaalnoci jezuitw
na ziemiach chorwackich, prof. dr hab. J. Rapacka
Ziniewicz Jolanta, Proza dziecica Stanisawa Stratijewa, prof. dr hab.
T. Dbek-Wirgowa
1992
Cechosz Iwona, Zwizki frazeologiczne w utworze I. Petrowa etirinajset celuvki i ich ekwiwalenty w przekadach polskich, prof. dr hab. J. Siatkowski
Ciepielska Izabela, Polski predykat nadzieja i serbsko-chorwacki nada.
(Prba analizy semantycznej), dr J. Wajszczuk
Gobiewska Danuta, Czarnogra w oczach Polakw 1835-1913, prof. dr hab.
J. Rapacka
Pach (Jodko) Katarzyna, Bugarskie i polskie zwizki frazeologiczne z komponentami kotka-kot, kue-pies, magare-osio, ovca-owca, vylk-wilk, prof. dr hab. J. Siatkowski
Rybak Bogumi, Poetyka powieci Slobodana Selenicia, prof. dr hab. J. Wierzbicki
Skorupiski Adam, Besnilo Borislava Pekicia wobec wspczesnych przemian gatunkowych powieci, prof. dr hab. J. Wierzbicki
Spoczyska-Krl Katarzyna, Czasowniki inchoatywne w jzyku bugarskim
i polskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Strzeniewska Katarzyna, Powie Dubravki Ugrei tefica Cvek u raljama
ivota na tle tradycji literatury popularnej, prof. dr hab. J. Rapacka
witalska-Bury Magorzata, Wybrane formacje poliprefiksalne z przedrostkiem po- w jzyku bugarskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Walczak Agnieszka, Milorada Pavicia gry z czytelnikiem, prof. dr hab.
J. Wierzbicki
Woniak Luiza, Dwa wzory chorwackiej powieci feministycznej: tefica Cvek
u raljama ivota Dubravki Ugrei i Mramorna koa Slavenki Drakuli,
prof. dr hab. J. Wierzbicki
283
urawska (Bartnik) Iwona Izabella, Formacje z sufiksem -tel w jzyku bugarskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
1993
Kaczmarczyk (-Molas) Katarzyna, Partykuy w jzyku polskim i serbsko-chorwackim, dr H. Dalewska-Gre
Kamiska Ewa, Budowa i funkcje skadniowe jednostek frazeologicznych w jzyku polskim i chorwacko-serbskim, doc. dr hab. J. Mindak
Kozdrowski Artur, Filozoficzno-poetycki wiat Ladislava Klmy, prof. dr J. Magnuszewski
Latawiec Krzysztof, Obraz dziejw Serbii w Traedokomediji Manuila Kozainskiego, prof. dr hab. J. Rapacka
Maciejewska (Banaszczyk) Joanna, Interferencje serbsko-chorwackie w polskiej gwarze Grali bukowiskich w Czurugu, prof. dr hab. K. Feleszko
Madejska Dorota, Wybrane sownictwo slangowe we wspczesnej beletrystyce
czeskiej, prof. dr hab. E. Siatkowska
Muszyska Joanna, Percepcja mierci w prozie Danila Kia, prof. dr hab.
J. Rapacka
Piotrowska Dorota, Proza Danilo Kia i Brunona Schulza. Prba analizy porwnawczej, prof. dr hab. J. Rapacka
Rynkowska Justyna, Obraz Pragi i jej mieszkacw w twrczoci Ignta Herrmanna nastpcy Jana Nerudy, prof. dr J. Magnuszewski
Skoczek Magorzata, argony serbskie na podstawie sownika D. Andricia pt.
Dvosmerni renik srpskog argona (Analiza rzeczownikw oznaczajcych nosiciela cechy), prof. dr hab. J. Siatkowski
Szwarc (Obrycka) Agnieszka, Serbsko-chorwackie czasowniki z wbudowanymi
wyrazami argumentowymi, prof. dr hab. J. Siatkowski
Woroszczuk (-giewicz) Agnieszka, Paralele poudniowosowiaskie w polskiej gwarze Grali Bukowiskich, prof. dr hab. K. Feleszko
Zawilaska Joanna, Proza Danila Kia na tle wybranych utworw pamitnikarskich i artystycznych tzw. literatury agrowej, prof. dr hab. J. Rapacka
1994
Abdelall Maryam, Dyglosja w Serbii i w Egipcie. Uniwersalizm praw socjolingwistycznych, prof. dr hab. J. Siatkowski
Bogusawska Elbieta, Adaptacja fonologiczna, graficzna i morfologiczna zapoycze angielskich we wspczesnym jzyku polskim i czeskim, prof. dr
hab. E. Siatkowska
Chmiel Agnieszka, Porwnanie internacjonalizmw polskich i bugarskich,
284
Czyewska Marlena, Zmiany znaczeniowe anglizmw we wspczesnych jzykach polskim i czeskim, prof. dr hab. E. Siatkowska
Koszaka Agnieszka, Problematyka twrczoci prozatorskiej Ivana Klmy, prof.
dr J. Magnuszewski
Krzystkiewicz Magorzata, Arnota Lustiga Modlitba pro Kateinu Horovitzovou w kontekcie caej twrczoci pisarza, prof. dr J. Magnuszewski
Melanowicz Marzena, Synchroniczne sowotwrstwo bugarskie rzeczownikw
rodzaju eskiego z sufiksami obcymi, prof. dr hab. J. Siatkowski
Minkowa Aneta, Frazeologizmy czeskie, polskie i bugarskie z komponentami
oznaczajcymi mae zwierzta, prof. dr hab. J. Siatkowski
Podczaska Magdalena, Niemieckie nazwiska wspczesnych mieszkacw Pragi i Warszawy, prof. dr hab. E. Siatkowska
Przybyowicz Katarzyna, Serbsko-chorwackie i polskie czasowniki odmienne
z wbudowanym argumentem rodka czynnoci, prof. dr hab. J. Siatkowski
Raczko (liwa) Teresa, Prefiks po- jako wykadnik maej miary akcji czasownikw w jzyku serbsko-chorwackim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Rudecka Anna, Motyw rozczenia kochankw w wybranych pieniach serbsko-chorwackiego obszaru jzykowego, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Ryniewicz Maria, Midzywojenna twrczo Egona Hostovskiego. Prba monografii, prof. dr J. Magnuszewski
Sikorska Bogumia, Psalmy pokutne w przekadzie H. Martiego, prof. dr hab.
E. Siatkowska
1995
Bielawska Barbara, Motywy boniacko-hercegowiskie w powieciach Anelka
Vuleticia Deveto udo na istoku i Dan hapenja Vile Vukas, prof.
UW dr hab. K. Wrocawski
Godlewski Maciej, Genetiw w funkcji adnominalnej w jzykach czeskim i sowackim na tle polszczyzny, prof. UW dr hab. J. Mindak
Grabska Agata, Dialog kultur w Boni Ivo Andricia, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Gwd Jolanta, Impresjonizm w twrczoci Fri rmka na podstawie powieci Stbrn vtr i Tlo, prof. dr J. Magnuszewski
Kononowicz Urszula, Niektre kulturowe funkcje jzyka na podstawie analizy
stylu wybranych tekstw literackich i ludowych, prof. dr hab. E. Siatkowska
Odzijewicz Izabela, Czeskie i polskie zwizki frazeologiczne somatyczne z komponentami: broda, gowa, nos, oko, ucho, usta, wos,
zb w ujciu konfrontatywnym, prof. dr hab. J. Siatkowski
285
Polok Joanna, Czasopismo zaolziaskie Zwrot. Spotkanie kultury narodowej
polskiej i czeskiej (na podstawie wybranych rocznikw), prof. UW dr hab.
K. Wrocawski
Pooska Anna, Czeskie frazemy somatyczne (z wyczeniem nazw gowy) na
tle porwnawczym polskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Radkowska-Wjcik Elbieta, Kulturowy wymiar wojny (na przykadzie Boni
w XIX wieku i wspczenie), prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Renaud (Barszczewska) Katarzyna, Rozwj znaczeniowy zapoycze francuskich w jzyku polskim i czeskim, prof. dr hab. E. Siatkowska
Rogers Anna, Sposoby przejmowania zapoycze angielskich do slangw czeskich (drogi zapoycze i mechanizmy adaptacji), prof. dr hab. E. Siatkowska
Roszkowska Aleksandra, Jzyk polskiej i bugarskiej reklamy prasowej, prof.
dr hab. J. Siatkowski
Rozenek Ewa, Polskie kolonie w Boni proces akulturacji, prof. UW dr hab.
K. Wrocawski
Stamenkovi Vladan, Tvorbeni modeli nomina loci u srpskom jeziku, prof.
UW dr hab. J. Mindak
Suchocka Ilona, Frazeologizmy w wybranych utworach Jordana Radiczkowa,
wierczewska Julitta, Wybrane zapoyczenia rosyjskie w sowniku J. Jungmanna, prof. dr hab. E. Siatkowska
Woliska Joanna, Zawieranie maestwa w Boni, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
1996
Bloch Anna, Twrczo prozatorska wojennego Sarajewa (1992-1995), prof.
Bogdan Lucyna, Bugarskie sownictwo tkackie nazywajce czci warsztatu
tkackiego, prof. dr hab. J. Siatkowski
Czortek-Grecka Katarzyna, Sownictwo obrzdw weselnych ma materiale
leksykalnym bugarskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Filipkowska Katarzyna, Kulturowy obraz Boni w czasopimie Bosanska Vila (na podstawie rocznikw 1887-1888), prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Grauman Joanna, Motyw zabjstwa kobiety (ony, dziewczyny, kochanki)
w czeskich, morawskich i sowackich balladach ludowych, prof. UW dr
hab. K. Wrocawski
Jasiska Katarzyna, Posta diaba w czeskim i morawskim podaniu wierzeniowym, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Krtkowska-Melon Tamara, Zwyczaje i obrzdy pogrzebowe wrd Serbw, prof.
286
Kubok Beata, Gwara zachodniocieszyska czterech pokole (wpyw jzyka czeskiego na sownictwo gwarowe), prof. dr hab. J. Siatkowski
Kuaj Agata, Zmaj, ala i adaja w serbsko-chorwackich bajkach ludowych,
prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Laskowska Joanna, Wodnik w podaniach wierzeniowych z terenu Czech i Moraw, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Majewska Aneta, Powrt zmarych na ten wiat w bugarskich opowiadaniach
ludowych, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Sawicki Marek, Kwestia macedoska wrd uchodcw z Grecji w Polsce (1948-1975), prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Ustaszewska Elbieta, Motyw zabjstwa nielubnego dziecka w balladach polskich, czeskich i sowackich, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
1997
Bawej Norbert, Spoeczne role pisarza (na przykadzie twrczoci E. Bagriany
i D. Gabe w latach 50-tych), prof. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Berger Agnieszka, Motyw taca w serbskich (i macedoskich) ludowych pieniach tanecznych, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Cielak Zofia, Tom Garrique Masaryk o czeskim odrodzeniu narodowym i jego literaturze, prof. dr hab. J. Rapacka
Fedyna Aleksandra, Dziewitnastowieczna Chorwacja w wietle pamitnikw
Imbro Ignjatijevicia Tkalaca, prof. dr hab. J. Rapacka
Kurek Katarzyna, Posta kobiety w muzumaskich balladach ludowych serbsko-chorwackiego obszaru jzykowego (na wybranych przykadach), prof.
Leszczyska-Ahmi Joanna, Posta wiy w pieniach ludowych obszaru jzykowego serbsko-chorwackiego, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Lewandowska Joanna, ofie Jandov. Z dziejw mistyfikacji literackich, prof.
dr hab. J. Rapacka
Ostrowska Karolina, Etos szlachecki w opowiadaniach Ksavera andora Djalskiego (na podstawie zbioru Pod starim krovovima), prof. dr hab. J. Rapacka
Siudek Magdalena, Bakaskie cechy struktury gramatycznej poudniowo-wschodnio-serbskich dialektw timoko-prizrenskich (na przykadzie
gwary Lunicy), prof. UW dr hab. J. Mindak
Zgiet Katarzyna, Czeskie i polskie legendarne postaci u pocztkw pastwa,
1998
Dmitrowski Jakub, Praskie motywy w wybranych powieciach Danieli Hodrovej, prof. dr hab. J. Rapacka
287
Gogowski Piotr, Ji Wolker inne oblicze poety, dr J. Goszczyska
Kaczorowski Aleksander, Sinusoida Hrabala. O znaczeniu i celach wariantyzacji (opracowanie nowych wersji skoczonych tekstw) w pisarstwie
Bohumila Hrabala. Prba kategoryzacji, dr J. Goszczyska
Krajewska Katarzyna, Bajka zwierzca Svetlany Makarovi, dr hab. Z. Darasz
Lewandowska Urszula, Soweskie ludowe zamawiania lecznicze, prof. UW dr
hab. K. Wrocawski
Pajk Patrycjusz, Egzystencjalizm w prozie Richarda Weinera, prof. dr hab.
J. Rapacka
Staszewska Marta, wiat symboli Ji Kola. Elementy stae i zmienne metody twrczej, prof. dr hab. J. Rapacka
Trochimiak Ewa, Bugarskie pieni ludowe o kontakcie ywych i zmarych,
Ufnal Katarzyna, Proza powieciowa Bert Bojetu Boeta i jej postmodernistyczny kontekst, dr hab. Z. Darasz
Wicka Anna, wiat pogaski w literaturze czeskiego odrodzenia narodowego,
prof. dr hab. J. Rapacka
1999
Czmuchowska Alicja, Ujcie historii w prozie Draga Janara, dr hab. Z. Darasz
Depczyska Anna, Mitologizacja przeszoci w dziele Alojzego Jirska Star
povsti esk, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Derlatka Tomasz, Wpyw futuryzmu na poezj czesk w latach 1909-1930, dr
J. Goszczyska
Domitrz Micha, Praga rudolfiska w literaturze czeskiej (na przykadzie wybranych dramatw z XIX i XX wieku), prof. dr hab. J. Rapacka
Filipczak Katarzyna, Obraz psa w kulturze (na przykadzie kultury czeskiej
i polskiej), prof. dr hab. E. Siatkowska
Gac Marta, Wpyw malarstwa na surrealistyczn metod Nezvala, dr J. Goszczyska
Kaczmarska Elbieta, Opis struktury walencyjnej predykatw posiadajcych
pozycj experiencera w jzyku czeskim i polskim, prof. dr hab. D. Rytel-Kuc
Kamiska Marzena, Poezja religijna dla dzieci na podstawie wybranych utworw Jana Twardowskiego i Milana Rfusa, dr J. Goszczyska
Kaniewski Mateusz, Zwizki literatury i sztuk plastycznych w dziele Josefa
apka, dr J. Goszczyska
Kapkowska Joanna, Spoeczna rola pisarza (na podstawie prozy Dimitra Korudijewa), prof. dr hab. T. Dbek-Wirgowa / dr G. Szwat-Gyybowa
288
Kiersnowska-Belcarz Magorzata, Kreacja bohatera w powieci Josefa Cigera
Hronskiego Josef Mak i Pisr Gr, dr J. Goszczyska
Kodym Katarzyna, redniowieczne wzorce stylizacyjne w twrczoci Emiliana
Stanewa, prof. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Kowalczyk Maciej, Bedich Bridel i jego wiersz Co Bh? lovk w wietle
mistyki chrzecijaskiej, prof. dr hab. J. Rapacka
Ksiopolska Magdalena, Elementy awangardowe w Teatrze Wyzwolonym,
Kucharz Barbara, Koldy czeskie (oraz sowackie) prba opisu, prof. UW dr
hab. K. Wrocawski
Kuakowska Joanna, Anna Katarina z Frankopanw Zrinska legenda i rzeczywisto, prof. dr hab. J. Rapacka
Kwil Marcin, Twrczo filmowa Jana Svrka, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Lenartowicz Anna, Dwie powieci na jeden temat: Prba odnalezienia analogii
midzy powieci Pole orn a vlen Vladislava Vanury a powieci
iv bi Mila Urbana, dr J. Goszczyska
agowski Jacek, Obraz rzeczywistoci w czeskiej nowej fali na przykadzie
filmw M. Formana, V. Chytilovej, J. Menzla, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
ywa Grayna, Obraz kobiety w twrczoci Zofki Kveder, prof. UW dr hab.
Z. Darasz
Makowska Maria, Spoeczne role pisarza na podstawie twrczoci Georgiego
Markowa, prof. dr hab. T. Dbek-Wirgowa
Michalak Artur, Bohaterowie czeskiego dramatu ludowego w epoce baroku,
Mosak Danuta, Oenek z samodiw w bugarskich pieniach ludowych, prof.
Pintari-Kaczyska Aleksandra, Krl Matja w soweskiej sownej twrczoci
ludowej i literackiej, dr hab. Z. Darasz
Rutkowska Joanna, Chorwackie treba/trebati i ich polskie odpowiedniki,
prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Rytter Monika, Koysanki czeskie, sowackie i polskie jako teksty kultury, prof.
Sadalska Sylwia, Parodie literatury pastoralnej w chorwackiej literaturze barokowej, prof. dr hab. J. Rapacka
Sawicka-Nagaska Dorota, Aoryst we wspczesnym jzyku serbsko-chorwackim (w oparciu o tekst powieci Isaaka Bashevisa Singera Rob w przekadzie Andrii Grosbergera, Belgrad 1987), prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
289
Sitek Dorota, Motyw magii miosnej w bugarskich ludowych pieniach epicko-lirycznych, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Stefaski Micha, Wspczesny dowcip religijny. Prba charakterystyki na wybranych przykadach czeskich i polskich, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Stobiecka Ewa, Literackie echa procesw o czary w Sowenii, dr hab. Z. Darasz
Szmyt (Grtzmacher) Magda, Powitania i poegnania w jzyku polskim, serbskim i macedoskim (analiza konfrontatywna), prof. UW dr hab. J. Mindak
uchowska Renata, Dwie sylwetki bugarskich bajarzy, prof. UW dr hab.
K. Wrocawski
2000
Bakmaz Magdalena, Konstrukcje gwnego bohatera w utworze Miroslava
Krley Na rubu pameti, prof. dr hab. J. Rapacka
Bakowski Konrad, Czeskie i polskie czasopisma fantastyczno-naukowe (w latach osiemdziesitych), prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Firkowska Aleksandra, Motywy ydowskie w twrczoci Jaroslava Vrchlickiego, prof. dr hab. J. Rapacka
Gardas Agata, Prba analizy semowej znaczenia leksemw LSKA/MIO w wybranych utworach K. H. Mchy i C. K. Norwida, prof. dr
hab. E. Siatkowska
Jagodziska Monika, Zanik fleksji imiennej w jzyku bugarskim, prof. UW dr
hab. J. Mindak-Zawadzka
Koodziej Anna, Opowieci z Jina Vclava tvrtka, prof. UW dr hab.
K. Wrocawski
Malicka Monika, Jzyk czeskiej reklamy prasowej. Wybrane zagadnienia, prof.
UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Pgowska Eliza, Anegdota w prozie Bohumila Hrabala, prof. dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Rycki Norbert, Publicystyka i eseistyka Momila Nastasijevicia, prof. dr
hab. J. Rapacka
Srzednicki Robert, Historia o ivotu doktora Jana Fausta w kontekcie porwnawczym, prof. dr hab. J. Rapacka
Szumowski Marcin, Kontrowersje wok soweskiej literatury w okresie odrodzenia narodowego, prof. UW dr hab. Z. Darasz
winiarska Elbieta, Zaimki pytajne w jzyku polskim i bugarskim opis
syntaktyczny i semantyczny, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Urbanek Barbara, Problematyka winy i odkupienia w twrczoci Jaroslava
Durycha (na podstawie wybranych przekadw), dr J. Goszczyska
290
Warot Agnieszka, Dramat czeski na scenach polskich w latach 1968-1989, prof.
dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Wjcik Magdalena, Sowa-klucze w tomiku poezji Dodovi Matei Matevskiego, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Zalewska Natalia, Frazeologizmy w twrczoci Bohumila Hrabala i ich przekady na jzyk polski na podstawie wybranych utworw, prof. UW dr hab.
D. Rytel-Kuc
2001
Andrzejewska Katarzyna, Analiza jzyka sakralnego na podstawie serbskich
i chorwackich tekstw o tematyce religijnej, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Bidziska Marta, Pejza w twrczoci Dinka imunovicia, prof. UW dr hab.
K. Wrocawski
Bobruk Katarzyna, Stosunek feminativw czeskich do polskich, prof. dr hab.
J. Siatkowski
Burska Karolina, Jaroslava Haka Osudy dobrho vojka vejka za svtov
vlky jako powie antywojenna, prof. dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Burski Tadeusz, Czeskie i polskie sownictwo pikarskie (ze szczeglnym
uwzgldnieniem zapoycze), prof. dr hab. J. Siatkowski
Chojnicka-Wolna Izabela, Porwnanie roli prefiksw przy czasownikach terminologii gastronomicznej w jzyku soweskim i polskim, prof. UW dr
Cholewicka Magorzata, Chorwackie literackie epitafium renesansowe i barokowe na podstawie wybranych utworw, prof. dr hab. J. Rapacka / prof.
Czajkowska Katarzyna, Nomina actoris kategorii nomina agentis w jzyku
polskim i czeskim prba konfrontacji, prof. dr hab. J. Siatkowski
Doliska Joanna, Zwizki frazeologiczne w utworze J. Haka Osudy dobrho
vojka vejka i w polskich tumaczeniach, prof. dr hab. J. Siatkowski
Duralska Agnieszka, Typologia sowackiej ballady romantycznej, dr J. Goszczyska
Duszyska Anna, Sowackie sownictwo modzieowe, prof. dr hab. J. Siatkowski
Dziemian Tomasz, Wtki polskie w twrczoci Karola Kuzmnego, dr J. Goszczyska
Falski Maciej, Dojrzewanie artysty: Mody Chorwat w epoce moderny (na
przykadzie powieci Janka Policia Kamova Isuena kaljua), prof. UW
Filipowicz Marcin, Czesko-sowackie stosunki kulturowe w okresie istnienia
Czechosowacji ich ksztat i rozwj, dr J. Goszczyska
291
Franckie Aleksandra, Prba porwnania przysw chorwackich zawartych
w wybranych utworach literackich z zasobem przysw jzyka polskiego,
Janczewska Sylwia, Tworzenie zdrobnie w jzyku bugarskim na podstawie
literatury dla dzieci, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Jaworska (Djordjevi) Anna, Kltwy i przeklestwa w jzyku serbskim, prof.
Kajak Piotr, Obraz Pragi plebejskiej w wybranych dzieach twrcw generacji
apkowskiej, dr J. Goszczyska
Kloch Magdalena, Inspiracje folklorem miejskim w twrczoci prozatorskiej
Bohumila Hrabala, prof. dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Krasnodbska-Boynova Ewa, Funkcje bugarskiego perfectum w porwnaniu
z angielskimi czasami, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Krzyewska Magorzata, Samobjstwo i szalestwo jako motywy literackie
chorwackiej moderny (u Milutina Cihlara Nehajeva i Janka Leskovara),
Kulmiski Robert, Topos mierci w twrczoci Ladislava Fuksa, prof. dr hab.
H. Janaszek-Ivanikov
Lewandowska Agnieszka, Dziecko w serbskiej rodzinie patriarchalnej, prof.
Lis Magdalena, Wybrane frazeologizmy w jzyku polskim i bugarskim. Prba
konfrontacji, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Majewski Pawe, Czasopimiennictwo sowackie w dobie romantyzmu, dr
J. Goszczyska
Marczuk Elbieta, Wzorce propagowane przez wspczesn serbsk pras kobiec (na przykadzie czasopisma Bazar), prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Musiska Katarzyna, Wystpowanie wykadnikw imperceptywnoci w prasie
bugarskiej, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Pyziska Joanna, Elementy rokokowe w zbiorze wierszy pt. Pesme Horvatske, przypisywanym Katerinie Patai, prof. dr hab. J. Rapacka / prof.
Rieff-Wojciechowska Agnieszka, Groteska w prozie Ladislava Fuksa, prof. dr
hab. H. Janaszek-Ivanikov
Sala Sylwia, eskie nazwy zawodw w prasie polskiej i soweskiej, prof. UW
dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Siudek Ewa, Soweskie ludowe bajki zwierzce, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Skowroska Justyna, Semafor na tle innych teatrw maych form, dr J. Goszczyska
292
Stanek Kamila, Deminutywa sowackie i polskie wraz z porwnaniem wybranych utworw Vincenta ikuli z tumaczeniami, prof. dr hab. J. Siatkowski
Vitekov Agnieszka, Europa jako bugarskie mityczne centrum kulturowe w publicystyce kulturalnej lat 90-tych (na podstawie czasopism: Blgarski
pisatel, Kultura, Literaturen forum), dr G. Szwat-Gyybowa
Woroch Ewa, System imiesoww w jzyku bugarskim i macedoskim. Analiza konfrontatywna na podstawie bugarskiego i macedoskiego przekadu
Dumy Alberta Camus, prof. UW dr hab. J. Mindak
Wojciechowska Marlena, Konfrontatywny opis walencyjny czasownikw ruchu
w jzyku polskim i chorwackim (zawierajcych w podstawie semantycznej:
i, biec i jecha), prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Wjcik Joanna, Soweski esej wobec (post)jugosowiaskich transformacji,
prof. UW dr hab. Z. Darasz
Winiewska Agnieszka, Sowackie i polskie zwizki frazeologiczne z komponentami serce, rka i noga, prof. dr hab. J. Siatkowski
Zalewska Monika, Serbskie obrzdy i zwyczaje ludowe w okresie wit Boego
Narodzenia, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Zbojna Joanna, Porwnanie chorwackich i polskich zwizkw frazeologicznych
z wybranymi leksemami zwierzt, prof. dr hab. J. Siatkowski
Zreda Pawe, Z dziejw ksztatowania si stereotypu Niemca w Czechach: obraz
Niemca w redniowiecznym kronikarstwie czeskim na przykadzie Kroniki
Kosmasa i Kroniki Dalimila, prof. dr hab. J. Rapacka / prof. UW dr hab.
K. Wrocawski
2002
Bachowska Olga, Jzyk czeskiej reklamy prasowej, prof. dr hab. J. Siatkowski
Borys Katarzyna, Czeskie i polskie przysowia kalendarzowe, prof. UW dr hab.
K. Wrocawski
Branicka Aleksandra, Problemy tosamoci w prozie Jigo Kratochvila na
podstawie powieci Medvdi romn, Uprosted noci zpv, Avion, dr
D. Sosnowska
Chorbaa Magdalena, Holocaust czeskich ydw w wybranych utworach Arnota Lustiga, prof. dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Choryo Sylwia, Deminutiwa polskie i czeskie na podstawie wybranej literatury
dziecicej, prof. dr hab. J. Siatkowski
Darda Ewa, O tosamoci narodowej Czechw w XIX wieku i obecnie, prof.
Dudkiewicz Anna, Stereotypy dotyczce narodowoci w przysowiach czeskich,
sowackich i polskich, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
293
Fafius Agnieszka, Sownictwo wiata fantazji na podstawie Sagi o wiedminie Andrzeja Sapkowskiego i jej przekadu na jzyk czeski, prof. dr hab.
J. Siatkowski
Fulek Joanna, Porwnanie frazeologii religijnej w jzyku polskim, czeskim
i niemieckim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Gowacka Agnieszka, Neologizmy i nowatorskie tendencje sownikowe w jzyku
prasy polskiej i czeskiej, prof. dr hab. J. Siatkowski
Grzeszczak Emilia, Zapoyczenia niemieckie w jzyku czeskim na podstawie
ksiki Pavla Eisnera etina poklepem a poslechem, prof. dr hab.
J. Siatkowski
Hebal Milena, Dystrybucja zakocze imiesowu przeszego czynnego we
wspczesnym jzyku czeskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Hejduk Anna, Gupota we frazeologii polskiej, czeskiej i grnouyckiej, prof.
dr hab. J. Siatkowski
Jezierski Adam, Problemy interferencji wewntrzsowiaskiej na przykadzie
bdw popenianych przez uczcych si jzyka polskiego jako obcego, prof.
UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Kpka Katarzyna, Tradycje plebejskie i inspiracje folklorem miejskim w Kabarecie erven sedma, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Kijo Kinga, Wpyw twrczoci literackiej Mrina Nowaka-Njechorskiego na
oglnonarodow norm jzyka grnouyckiego, prof. dr hab. E. Siatkowska
Klinger Klara, Koncepcja Europy rodkowej mit czy rzeczywisto, prof.
H. Janaszek-Ivanikov
Kozerska Beata, Stereotypy Cygana w Serbii i w Polsce (na materiale przysw
ludowych), prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Krajewska Magdalena, Debiuty przedstawicieli drugiej generacji czeskiego literackiego undergroundu (edycje samizdatowe), prof. dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Krauze-Mynarczyk Patrycja, Przestpca, hochsztapler, karierowicz a spoeczestwo masowe. Analiza problemu na podstawie wybranych utworw
literatury czeskiej XX wieku, prof. dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Krzewicka Kinga, Problem intertekstualnoci u Danila Kia na przykadzie
ksiki Grobnica za Borisa Davidovia, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Kubiak Anna, Wybrane zagadnienia serbskiej reklamy radiowej, prof. UW dr
Liberadzka Aleksandra, Wizje przestrzeni w trylogii Jiego Kratochvila, dr
D. Sosnowska
294
Libner Anna, Trylogia Danieli Hodrovej Tryzniv msto jako powie postmodernistyczna, prof. dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Machula Arkadiusz, Hiszpaskie formy preterytalne w jzyku serbskim. Sposoby przekadu. Na podstawie Gry w klasy Julio Cortzara, prof. UW
Majewski Szymon, Krytyka systemw politycznych w powieciach Osudy dobrho vojka vejka za svtov vlky Jaroslava Haka i Tankov prapor
Josefa kvoreckiego, dr D. Sosnowska
Niemyska Zofia, Serbskie zamawiania przeciwko urokom, prof. UW dr hab.
K. Wrocawski
Pieniek Blanka, Sowotwrstwo kategorii nomina essendi (nazw poj abstrakcyjnych) jzyka polskiego i chorwackiego, prof. dr hab. J. Siatkowski
Pietruszka Maja, Uniwerbizacja wyrae rzeczownik + przymiotnik w jzyku
polskim i chorwackim, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Pilczuk Klara, Wizje prowincji w literaturze czeskiej okresu II wojny wiatowej. Zarys problematyki, dr D. Sosnowska
Politowicz Maria, Motyw snu w twrczoci Richarda Weinera analiza wybranych utworw, dr D. Sosnowska
Ratajczak Magorzata, Wizerunek Cygana u Czechw, Sowakw i Polakw,
Rusinek-Starczewska Magorzata, Postmodernistyczne gry w twrczoci Michala Viewegha, prof. dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Sawicka Zuzanna, Czeski jzyk nieliteracki w utworze Josefa kvoreckiego
Tchrze, prof. dr hab. J. Siatkowski
Smolarek Zuzanna, Wizje Europy rodkowej w eseistyce Milana Kundery,
prof. dr hab. H. Janaszek-Ivanikov
Szczepaski Marcin, Nowe sownictwo komputerowe w jzyku serbskim (na
podstawie korpusu tekstw prasowych), dr J. Molas
roda (cigaa) Katarzyna, Vetica w serbskich wierzeniach i podaniach ludowych, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Widarska Marta, Motywy pogaskie i chrzecijaskie w bugarskich ludowych
pieniach mitycznych, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Zawadzka Karolina, Nomina actionis w jzyku polskim i czeskim prba konfrontacji, prof. dr hab. E. Siatkowska
Ziegman Anna, Prowokacja, polemika i krytyka w wybranych dzieach Ladislava Klmy, dr D. Sosnowska
2003
Backiel Katarzyna, Retoryka chorwackich kaza osiemnastowiecznych, prof.
295
Badowska Karolina, Motyw wdrwki w wybranych utworach Karola Hynka Mchy (Pout krkonosk, Veer na Bezdzu, Cikn, Mj), dr
D. Sosnowska
Baranowska Barbara, Symbolika ziemi w kulturze serbskiej i polskiej, prof.
Bernat Katarzyna, wity Wojciech czeski ksi, polski wity, patron Europy, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Cybulski Radosaw, Elementy literatury popularnej w twrczoci Jana Weissa,
Dacka Aneta, wiat strachu i samotnoci we wczesnych powieciach Petara
egedina Djeca boja i Osamljenici, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Fruba Agnieszka, Postawy bugarskiej inteligencji midzywojennej wobec faszyzmu, dr G. Szwat-Gyybowa
Gazka Magdalena, Anton Toma Linhart, Josef Richter i Pierre Augustin
Caron de Beaumarchais a pocztki soweskiego teatru, prof. UW dr hab.
Z. Darasz
Grda Artur, Znaczenie metaforyczne przymiotnika soweskiego w funkcji
przydawki, dr J. Molas
Grzejszczak Agnieszka, Sytuacja ydw w Protektoracie Czech i Moraw, prof.
Hakowska Anna, Groteska Ladislava Fuksa (na przykadzie powieci Pan
Theodor Munstock, Spalova mrtvol i Myi Natlie Mooshabrov),
dr D. Sosnowska
Hopfer Marta, Losy ydw w Zagrzebiu w czasie II wojny wiatowej, prof.
Jaczuk Marcin, Spoeczne i historyczne uwarunkowania polityki jzykowej
w Sowenii po 1991 r., dr J. Molas
Kaczmarski Piotr, Czowiek a wojna w wybranych opowiadaniach Richarda
Weinera, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Kawecka Anna, Dziecistwo Przyroda Mio. Motywy wczesnej liryki
Vesny Parun, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Kiebowska Monika, Liryka Lili Novy, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Koczara Artur, Ekspresjonistyczna twrczo Jakuba Demla a problemy wiary,
religii i Kocioa, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Kruszewska Anna, Rola snu w powieci Jana Weissa Dm o tisci patrech,
prof UW dr hab. K. Wrocawski
Kryska Magorzata, Apoteoza niezwykej przemiany (w wybranych chorwackich poematach barokowych), prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Majewska Milena, Etyka Intelekt Wiara. O twrczoci Edvarda Kocbeka,
296
Matwiejuk Anita, Bonia w oczach Polakw (na podstawie materiaw z koca
XIX i pocztku XX wieku), prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Niedziela Joanna, Obraz Istrii w twrczoci Marjana Tomia, prof. UW dr
hab. Z. Darasz
Nowicka Katarzyna, Groteska w wybranych utworach Bohumila Hrabala, dr
D. Sosnowska
Olejnik Tomasz, Pochodzenie i charakterystyka gwary miejskiej Brna, prof. dr
hab. Z. Gre
Siedlecka Justyna, Obraz domu w cyklu wukowarskim Pavao Pavliicia, prof.
UW dr hab. Z. Darasz
Skrzypek Marta, Kwestia kobieca w twrczoci Zofki Kveder, prof. UW dr
hab. Z. Darasz
Sosnkowska (Mazur) Zofia, Twrczo dramatyczna Ivana Cankara w kontekcie europejskim, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Stolarczyk Bartomiej, Standardowy jzyk boniacki i sytuacja jzykowa w Boni i Hercegowinie, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Stocka Ewelina, Analiza tekstologiczna i jzykowa informacji dla uytkownika (Instrukcje obsugi, teksty na opakowaniach) w jzyku chorwackim,
serbskim i polskim, dr J. Molas
Szkolnicka Olga, Wybrane aspekty cielesnoci w twrczoci czeskich pisarek
wspczesnych, dr D. Sosnowska
Szulim Monika, Charakterystyka sownictwa polskich i czeskich utworw rockowych, prof. dr hab. Z. Gre
witkowska Ilona, Metafora jako rdo polisemii czasownikw w jzyku polskim i chorwackim, dr J. Molas
Trzciska Agnieszka, Czeski Koci katolicki w okresie komunizmu, prof. UW
Waszczuk Micha, Proza fantastyczno-naukowa Vladimra Prala, prof. UW
dr hab. Z. Darasz
Wysocka Anna, Czeskie terminy z zakresu marketingu i ich zwizek z terminologi angielsk (analiza sownikowa), prof. dr hab. J. Siatkowski
Zduczyk Jadwiga, Zjawisko pozornej ekwiwalencji jzykowej na gruncie polsko-czeskim, dr J. Molas
ak Katarzyna, Bdy Polakw uczcych si jzyka czeskiego (wnioski dla
dydaktyki), prof. dr hab. Z. Gre
2004
Alabrudziska Agnieszka, Analiza semantyczna sowackich i polskich przyimkw na i w w wietle jzykoznawstwa kognitywnego, prof. dr hab.
W. Pianka
297
Baka Maciej, Analiza pragmatyczna tekstw listw pasterskich w jzyku sowackim i polskim, prof. dr hab. W. Pianka
Bartkowska Anna, Czeskie, polskie i sowackie podania ludowe o ukrytych
skarbach, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Bartnik Monika, Analiza funkcjonalna zoe z elementem prefiksoidalnym
pochodzenia obcego w jzyku polskim i czeskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Bielawska Iwona, Kobieta w jzyku polskim i czeskim (na materiale prasy
kobiecej), prof. dr hab. Z. Gre
Ciarkowska Maja, Analiza tekstw propagandowych na materiaach przedwyborczych do parlamentu sowackiego w latach 1998 oraz 2002, prof. dr
hab. J. Siatkowski
Czerwiska Anna, Czeskie i polskie przysowia religijne, prof. UW dr hab.
K. Wrocawski
Dbrowski Adam, Czeska literatura science fiction lat osiemdziesitych dwudziestego wieku (zarys problematyki), dr D. Sosnowska
Dobrowolska Katarzyna, Reklama uywek na przykadach z polskiej i czeskiej
prasy, prof. dr hab. Z. Gre
Dymitrow-Leniewska Edyta, Rola spoeczna pisarza bugarskiego na przykadzie wybranych utworw Bagi Dimitrowej, dr G. Szwat-Gyybowa
Goda Katarzyna, Nazwy rodkw czynnoci w jzyku sowackim. Analiza sowotwrcza i semantyczna, prof. dr hab. J. Siatkowski
Gouchowska Magdalena, Analiza formalna i funkcjonalna deminutyww
w prozie Karola apka, prof. dr hab. Z. Gre
Gorodecka Magdalena, Sowackie i polskie zwizki frazeologiczne z komponentem palec i rka, prof. dr hab. J. Siatkowski
Grniak Olga, Formy przestrzenne w sztuce dramatycznej na przykadzie utworw Biljany Srbljanovi, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Graszk Joanna, Tosamo narratora i bohatera w trylogii Danieli Hodrovej
Trzniv msto, dr D. Sosnowska
Jaboska Agata, Posta witego Nauma w macedoskich podaniach i legendach, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Janiec Agnieszka, Niezwyko wiata zwykego. Analiza wybranych felietonw
Karola apka na podstawie zbiorw Zahradnikv rok, Ml jsem psa
a koku, Kalend, dr D. Sosnowska
Jarosiska Marta, Sen jako egzystencjalne dowiadczenie czowieka w wybranych utworach Milana Kundery, dr D. Sosnowska
Kiersnowska Paulina, Postawa wobec za w wybranych utworach Ivo Andricia,
Kobyliska Anna, Motyw snu w cyklu Drama sveta Janka Kraa, dr G. Szwat-Gyybowa
298
Kopacz Agnieszka, Motywy diaba w czeskiej bajce ludowej oraz jego literackie
realizacje, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Machczyska Milena, Muzyka i instrumenty muzyczne w sowackich bajkach
ludowych, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Malicka Maria, Autotematyzm w twrczoci Georgiego Gospodinowa, dr
G. Szwat-Gyybowa
Maczyk Iwona, Czeska i polska terminologia wojskowa, prof. dr hab. J. Siatkowski
Morawska Joanna, Frazeologizmy pochodzenia biblijnego w jzyku czeskim i polskim, prof. dr hab. Z. Gre
Morawska Joanna Danuta, Wyrazy pochodzenia onomatopeicznego we wspczesnym jzyku czeskim i polskim, prof. dr hab. W. Pianka
Obolewicz Krzysztof, Wizja miasta-labiryntu w prozie Ladislava Fuksa, dr
D. Sosnowska
Poleszak Marta, Symbolika w poezji Rudolfa Dilonga, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Popek Agnieszka, Analiza semantyczno-skadniowa czasownikw mylenia
w jzyku czeskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Rutkowska Sylwia, Jzykowe techniki skutecznej perswazji w sowackiej i polskiej reklamie prasowej, prof. dr hab. W. Pianka
Siedlecka Sylwia, Problem ironii w utworach Bohumila Hrabala Obsluhoval
jsem anglickho krle i Pli, Hlun samota, dr D. Sosnowska
Skibniewska Marta, Zjawisko manipulacji w wybranych utworach Vladimra
Prala prba analizy zagadnienia, dr D. Sosnowska
Skowroska Justyna, Barok zota epoka kultu maryjnego w Czechach, prof.
Stefaniak Marta, Jzyk narkomanw polskich i czeskich, prof. dr hab. Z. Gre
Stpie Anna, Wybrane czeskie i polskie wyraenia jzykowe potwierdzajce antropocentryczn i/lub lokalistyczn teori jzyka, prof. dr hab.
W. Pianka
Szafran-Roguska Julita, Znaczenie temporalne konstrukcji przyimkowych w jzyku czeskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Szatkowska Dorota, Pie-legenda o w. Dorocie na obszarze Sowiaszczyzny
zachodniej, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
witaa Marta, Wizja wiata konsumpcji w prozie Vladimra Prala (na przykadzie wybranych utworw), dr D. Sosnowska
Tobiasz Agnieszka, Elementy polisemiczne z elementem nazwa czci ciaa
w jzyku sowackim i polskim, prof. dr hab. J. Siatkowski
Trzciski Zbigniew, Mitologia sowiaska w twrczoci literackiej Vladimira
Nazora, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Licencjaty
2000
Bielawska Katarzyna, Jzyk publicystyki we wspczesnej prasie czeskiej, prof.
Caban Sylwia, Miejsce refleksji o tradycji kulturowej w powieci Ivo Andricia
Most na Drinie, dr G. Szwat-Gyybowa
Grska Magdalena, Jzyk bugarski z perspektywy bakaskiej, prof. UW dr
hab. J. Mindak
Grzegorzewska Sylwia, Motywy dziecka w literaturze czeskiej na przykadzie
utworw: Krasosmuten Bohumila Hrabala, Smrt krsnch srnc
i Jak jsem potkal ryby Oty Pavla, Tinct komnata Vladimra Neffa,
dr D. Sosnowska
Hakowska Anna, Polemiki z wizj Europy rodkowej Milana Kundery zarys
problematyki, dr D. Sosnowska
Jurkowska Magdalena, Wykadniki modalnoci w jzyku polskim i bugarskim
na przykadzie powieci B. Prusa Faraon oraz powieci V. Mutafijevej
Sluajat Dem (w tumaczeniu polskim Sprawa sutana Dema), prof.
Konierzak Katarzyna, Miejsce refleksji w tradycji kulturowej w powieci historycznej Czas wyboru Antona Donczewa, dr G. Szwat-Gyybowa
Kondraciuk Agnieszka, Miejsce refleksji kulturowej w powieci Emiliana Stanewa Antychryst, dr G. Szwat-Gyybowa
Kosir Dorota, Miejsce refleksji o tradycji kulturowej w powieci Dimitra Talewa elazny kaganek, dr G. Szwat-Gyybowa
Kostka Ewa, Homonimia midzyjzykowa polsko-czesko-serbska na podstawie
hase na liter K, prof. UW dr hab. J. Mindak
Kuleta Anna, wiat przedstawiony w wybranych utworach Bohumila Hrabala
(Jarmilka, Bambini di Praga, Sprzedam dom, w ktrym ju nie chc
mieszka, wito przebiniegu), dr D. Sosnowska
Machula Arkadiusz, Sposoby oddawania hiszpaskiego systemu temporalnego
w jzyku serbskim. Na podstawie przekadu Gry w klasy Julio Cortzara, prof. UW dr hab. J. Mindak
Melon Marzena, Czeskie teksty reklamowe w wybranych tytuach prasowych
prba analizy jzykowej, prof. UW dr hab. J. Mindak
Siwiec Tomasz, Sposoby wyraania posesywnoci w jzyku polskim, czeskim
i norweskim, prof. UW dr hab. J. Mindak
Sobczyk Sonia, Czeskie postawy wobec historii w Tchrzach Josefa kvoreckiego i Wiecznych kochankach Bohuslava Brezovskiego, dr D. Sosnowska
300
Szyszkowska Magdalena, Elementy postmodernizmu w wybranych utworach
Milana Kundery, dr D. Sosnowska
2001
Backiel Katarzyna, Obraz wspczesnej rzeczywistoci chorwackiej w zbiorze
esejw Dubravki Ugrei Kultura kamstwa, dr hab. Z. Darasz
Bielawska Iwona, Polskie konstrukcje z imiesowem na -c i -cy oraz
ich odpowiedniki w jzyku czeskim, dr J. Molas
Baszczyk Alicja, Czeski teatr lalek w Polsce, dr J. Goszczyska
Cybulski Radosaw, Gra z konwencj powieci detektywistycznej w wybranych
utworach Ladislava Fuksa, dr D. Sosnowska
Dacka Aneta, Obraz mioci i kobiety w teatrze Milana Begovicia na przykadzie wybranych dramatw, dr hab. Z. Darasz
Dobrowolska Katarzyna, Polskie i czeskie frazeologizmy w tekstach reklamowych, dr J. Molas
Gazka Magdalena, Spotkanie kultur w homiliach Janeza Svtokrikiego, dr
hab. Z. Darasz
Guchowska Joanna, Analityczne i syntetyczne formy predykatywne w jzyku
polskim i czeskim, dr J. Molas
Guchowska Magdalena, Przymiotniki odrzeczownikowe w jzyku polskim i czeskim, dr J. Molas
Grniak Olga, Tragizm treci, komizm formy. Groteskowy obraz spoeczestwa
w komediach Duana Kovaevicia, dr hab. Z. Darasz
Grda Artur, Sposoby oddawania konstrukcji z imiesowami czynnymi wspczesnymi w jzyku soweskim, dr J. Molas
Grzejszczak Agnieszka, Figura Don Kichota w dramacie Viktora Dka, dr
D. Sosnowska
Hopfer Marta, Negacja wyrazowa i zdaniowa w jzykach polskim i chorwackim,
dr J. Molas
Jaczuk Marcin, Przegld wybranych grup wulgaryzmw oraz przeklestw w jzyku polskim, serbskim i soweskim, dr J. Molas
Kaczmarski Piotr, Humanizm heroiczny w powieci Gra na serio Richarda
Weinera. Prba filozoficznej interpretacji powieci, dr J. Goszczyska
Kawecka Anna, Obrazy spoecznego nieprzystosowania bohaterw prozy Antuna oljana, dr hab. Z. Darasz
Kiebowska Monika, Dynamika przemian soweskiej poezji czasu modernistycznego przeomu, dr hab. Z. Darasz
Kisieliska Dorota, Polska i czeska terminologia muzyczna, dr J. Molas
Koczara Artur, Tematyka mierci i cierpienia w wybranych utworach Jakuba
Demla, dr D. Sosnowska
301
Kosmala Agnieszka, Dobro i zo w wybranych utworach Miodraga Bulatovicia,
dr hab. Z. Darasz
Kowalczyk Marta, Prawda i warto w trylogii Karela apka zarys problematyki, dr D. Sosnowska
Kruszewska Anna, Ekspresjonizm w wybranych utworach Ladislava Klmy, dr
D. Sosnowska
Kryska Magorzata, Czas dokumentw czy dokumenty czasu. Najnowsza proza
wojenna w Chorwacji, dr hab. Z. Darasz
Majewska Milena, Ekspresjonizm w liryce i literackiej publicystyce Sreka Kosovela, dr hab. Z. Darasz
Mazur Magorzata, Czeski slang kryminalny, dr J. Molas
Mazur Zofia, Veronika Desenika Josipa Juria i Otona upania Dwie
dramatyczne wersje mitu hrabiw Cylejskich, dr hab. Z. Darasz
Michalczewska Alina, Alternacje spgoskowe we fleksji i derywacji imiennej
w jzyku polskim i czeskim, dr J. Molas
Morawska Joanna, Konfrontacja frazeologizmw w jzyku czeskim i polskim
z komponentem nazwy zwierzcia, dr J. Molas
Niedziela Joanna, Liryka Josipa Murna wobec nowatorskich koncepcji poetyckich, dr hab. Z. Darasz
Olejnik Tomasz, Tworzenie czeskiego i polskiego sownictwa sportowego, dr
J. Molas
Odak Katarzyna, Innowacje skadniowe i sowotwrcze w tekstach komputerowych czeskich i polskich, dr J. Molas
Rembowski Marcin, Wybrane nazwy drzew, krzeww i rolin zielonych w jzykach polskim i czeskim. Studium konfrontatywne, dr J. Molas
Siedlecka Justyna, Obraz matki w dramaturgii Iva Vojnovicia, dr hab. Z. Darasz
Skrzypek Marta, Midzy tradycj a wspczesnoci poezja Dragotina Ketego
i jej modernistyczny kontekst, dr hab. Z. Darasz
Skwarek Beata, Obraz spoeczestwa soweskiego w realistycznej twrczoci
Janka Kersnika, dr hab. Z. Darasz
Stefaniak Marta, Jzyk czasopism dla dzieci na przykadzie polskim i czeskim
(porwnania, epitety, deminutywa), dr J. Molas
Stocka Ewelina, Forma orzeczenia w zdaniach z podmiotem szeregowym w jzyku polskim i chorwackim, dr J. Molas
Szubartowska Katarzyna, Struktury predykatowo-argumentowe polskich i czeskich czasownikw ruchu, dr J. Molas
Szulim Monika, Verba dicendi w jzyku czeskim i polskim, dr J. Molas
Szymaska Julia, Portrety kobiet w wybranych utworach Milana Kundery, dr
D. Sosnowska
302
witkowska Ilona, Realizacje operatora ktry/koji w jzyku polskim
i chorwackim, dr J. Molas
Trzciska Agnieszka, Bardowie, poeci, kuglarze Muzyka folk w Czechach jako
forma ekspresji kultury alternatywnej, dr J. Goszczyska
Urbaniak Joanna, Spory o czeskie Rkopisy Krlowodworski i Zielonogrski,
dr J. Goszczyska
ak Katarzyna, Bdy jzykowe Polakw uczcych si jzyka czeskiego, dr
J. Molas
2002
Alabrudziska Agnieszka, Adaptacje angielskich zapoycze leksykalnych
w polskim i sowackim sownictwie komputerowym, dr I. Doliski
Baka Maciej, Zjawisko tabu jzykowego w publikacjach internetowych w jzyku polskim i sowackim, dr I. Doliski
Barszczewska Katarzyna, W poszukiwaniu zwierciada nurt feministyczny
w literaturze czeskiej lat 80. i 90. XX wieku, dr J. Krlak
Bartkowska Anna, Twrczo Bohumila Hrabala w okresie realizmu socjalistycznego (na przykadzie wybranych utworw), dr J. Krlak
Bartnik Monika, Analiza prefiksoidw pochodzenia obcego w jzyku czeskim
i polskim porwnanie zjawiska, dr I. Doliski
Bartoszuk-Nilsen Ewa, Komunizm i faszyzm w publicystyce czechosowackiej
lat 1918-1938, dr J. Krlak
Bolek Anna, Josef kvoreck i Ladislav Fuks jako twrcy powieci antykryminalnych, dr G. Szwat-Gyybowa
Bryl Sawomir, Epika historyczna Jna Kaliniaka, dr J. Goszczyska
Budka Magdalena, K tichm vysadm st staro i mier w poezji Jana
Skcela i Thomasa Stearnsa Eliota, dr J. Krlak
Chodze Justyna, Czeskie czasopisma modernistyczne jako wyraz nowych tendencji i prdw na przeomie wiekw, dr D. Sosnowska
Ciarkowska Maja, Faszywi przyjaciele tumacza na materiale jzyka sowackiego i polskiego, dr I. Doliski
Czerwiska Anna, Kategoria modoci w czeskiej literaturze okresu realizmu
socjalistycznego, dr J. Krlak
Dbrowski Adam, Tradycja husycka w czeskiej powieci historycznej w okresie
realizmu socjalistycznego, dr J. Krlak
Farion Marzena, Koncepcja narodu bugarskiego w pismach Georgiego Sawy
Rakowskiego, dr G. Szwat-Gyybowa
Felczyska Magorzata, Alegoria Sowacji jako zaczarowanej krainy w wybranych utworach Petera Kellnera, Jna Botty i Mikula Dohnniego, dr
hab. J. Goszczyska
303
Figura Dorota, Czeska polisemia na bazie sownika Nov slova v etin.
Slovnk neologizm, dr I. Doliski
Goda Katarzyna, Przegld i analiza najbardziej produktywnych typw sowotwrczych w obrbie kategorii nomen loci w jzyku sowackim, dr I. Doliski
Gorodecka Magdalena, Dyskusja w czasopimie Slovensk re na temat zapoycze do jzyka sowackiego, dr I. Doliski
Gradkowski Grzegorz, Bohater czeskich filmw Miloa Formana, prof. UW dr
hab. K. Wrocawski
Graszk Joanna, Svoboda je volba... Srpnovt pni Vladimra Neffa jako
powie historyczna wymykajca si socrealistycznym schematom, dr
J. Krlak
Hysz Waldemar, Ekspresjonistyczne filiacje pisarstwa Mirana Jarca, prof. UW
dr hab. Z. Darasz
Jaboska Agata, Myl mesjanistyczna w twrczoci Samo Bohdana Hrobonia,
dr hab. J. Goszczyska
Jakubowska Magdalena, Propagandowe wykorzystanie tematyki edukacyjnej
w Tvorbie w latach 1949-1951, dr J. Krlak
Janiec Agnieszka, Obraz kobiety w literaturze czeskiej okresu realizmu socjalistycznego (na przykadzie wybranych utworw literackich), dr J. Krlak
Jarosiska Marta, Korzenie estetyki udovta tra, dr hab. J. Goszczyska
Kiersnowska Paulina, Jedin opravdov vlda nad svtem. Poszukiwanie Boga w rzeczywistoci totalitarnej w poezji Jana Zahradnka, dr J. Krlak
Kiliska Karolina, Derywacja czeskich przymiotnikw odczasownikowych o wysokiej czstotliwoci wystpowania, dr I. Doliski
Kobyliska Anna, Drma sveta Janka Kra jako odbicie walki duchowej
artysty Geniusza, dr hab. J. Goszczyska
Konowrocka Magorzata, Nazwy eskie w jzyku czeskim (na podstawie najnowszej prasy codziennej i kobiecej), dr I. Doliski
Kopacz Agnieszka, Konwencje literatury popularnej w prozie czeskiej okresu
realizmu socjalistycznego, dr J. Krlak
Lang Marta, Eseje Antuna Gustava Matoa na tle chorwackiej moderny, prof.
Lewandowska Edyta, Wartociowanie w wybranych sowackich i polskich
zwizkach frazeologicznych. Analiza kognitywna, dr I. Doliski
Malicka Maria, Funkcja tradycji w eseistyce Tonczo eczewa, dr Grayna
Szwat-Gyybowa
Maczyk Iwona, Czeski film animowany i jego recepcja w Polsce, dr D. Sosnowska
304
Marszaek Tomasz, Wizja systemu totalitarnego w wybranych utworach Ladislava Fuksa, dr D. Sosnowska
Mazur Magorzata, Czeski slang kryminalny, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Mielczarek Marcin, Nieprywatne obowizki pisarza w wietle eseistyki Draga
Janara, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Mikasiewicz Urszula, Groteska w wybranych utworach Ladislava Fuksa, dr
D. Sosnowska
Morawska Joanna, Sposoby funkcjonowania skrtowcw w jzyku polskim i czeskim, dr I. Doliski
Murawska Dorota, Samowiadomo kulturowa Bugarw w Zapiskach z powsta bugarskich Zachariego Stojanowa, dr G. Szwat-Gyybowa
Nieroda Ewa, Modele kultury bugarskiej w eseistyce Bojana Penewa, Najdena
Szejtanowa i Atanasa Iliewa, dr G. Szwat-Gyybowa
Obolewicz Krzysztof, Topos Arkadii w czeskiej literaturze okresu realizmu socjalistycznego, dr J. Krlak
Ocetek Katarzyna, Bugarska i polska terminologia zoologiczna na przykadzie
nazw motyli, dr I. Doliski
Pacek Gabriela, Zoenia jako przykad nowych tendencji w bugarskim sownictwie modzieowym (na podstawie pisma Egoist), dr I. Doliski
Pieczonka Katarzyna, Programotwrcze treci poezji France Preerna, prof.
Poleszak Marta, Motywy w poezji patriotycznej sowackiego romantyzmu, dr
hab. J. Goszczyska
Popek Agnieszka, Adaptacja graficzna i fonetyczna zapoycze angielskich
w jzyku czeskim, dr I. Doliski
Romanek Dagmara, Idea sowianofilska w eseistyce bugarskiej w latach 1878-1944, dr G. Szwat-Gyybowa
Romaniak Aleksandra, Obraz mioci w czeskiej i polskiej literaturze realizmu
socjalistycznego, dr J. Krlak
Rutkowska Sylwia, Zwizki frazeologiczne w sowackiej i polskiej reklamie na
podstawie prasy kobiecej, dr I. Doliski
Rygalska Agnieszka, Bogomilstwo w powieciach historycznych Stojana Zagorczinowa i Emiliana Stanewa, dr G. Szwat-Gyybowa
Skibniewska Marta, Kreacja bohatera w wybranych utworach Jaroslava Haka,
dr D. Sosnowska
Skowroska Justyna, Rne oblicza czeskiej powieci rozrachunkowej (Pte
Ladislava Bublika i Sekyra Ludvika Vaculka), dr J. Krlak
Sobczyk ukasz, Rola przyrody w Marinie Andreja Sladkovia, dr hab.
J. Goszczyska
305
Sokoowska Magdalena, Futurystyczny kontekst poetyzmu, dr G. Szwat-Gyybowa
Stpie Anna, Bsnk netvo z nzor... Znamen moci Jana Zahradnka na nowo odczytane, dr J. Krlak
Szafran-Roguska Julita, Zapoyczenia angielskie i ich adaptacje w polskim
i czeskim sownictwie zwizanym z grafik komputerow, dr I. Doliski
Szatkowska Dorota, Mickiewiczowskie inspiracje w twrczoci udovta tra,
dr hab. J. Goszczyska
witkowska Malwina, Adekwatno czeskich i polskich frazeologizmw zwizanych z pojciami religijnymi, dr I. Doliski
witaa Marta, Mit ojca w prozie Oty Pavla, dr D. Sosnowska
Tobiasz Agnieszka, Rzeczowniki ekspresywne w sowackim slangu modzieowym, dr I. Doliski
Wjcik Ewa, Problemy bugarskiej tosamoci, dr G. Szwat-Gyybowa
Zitera Katarzyna, Zagadnienia derywatw asocjacyjnych na tle gramatyki
porwnawczej jzykw polskiego i czeskiego, dr J. Molas
2003
Ambroziak Pawe, Mikrowiaty bohaterw Antuna oljana, prof. UW dr hab.
Z. Darasz
Baczyk ucja, Polska i czeska terminologia eglarska, prof. dr hab. Z. Gre
Bujno Katarzyna, Modalno imperceptywna w prasie serbskiej, prof. UW dr
Burakowska Emilia, Gra z konwencjami literackimi w powieci Ladislava Klmy Utrpen kniete Sternenhocha, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Burzyska Katarzyna, Janko Kersnik jako prekursor felietonu w Sowenii,
Bzowska Anna, Kategorie obcoci w wybranych opowieciach Draga Janara,
Dominiczak Danuta, Czeskie formacje prefiksalne anti/proti w porwnaniu z polskim anty/przeciw, prof. dr hab. Z. Gre
Gabryelczyk Katarzyna, Topos dziecistwa w powieci Kia Bata, Pepeo,
Gasek Rafa, Motywy Wielkich Moraw w wybranych utworach literackich sowackiego klasycyzmu i romantyzmu, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Gowik Katarzyna, Przemiany wewntrzne bohatera w powieci Bohumila Hrabala Obsluhoval jsem anglickho krle, dr D. Sosnowska
Gromiska Ewa, Sylwetki kobiet w twrczoci Ivana Tavara (na przykadzie utworw Cvetje v jeseni i Visoka kronika), prof. UW dr hab.
Z. Darasz
306
Hejzyk Magdalena, Jzyk serbskich tekstw propagandowych lat dziewidziesitych, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Herman Magdalena, Interpretacja wybranych reklam w jzyku serbskim w wietle teorii aktw mowy, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Janicki Wiktor, Leksykalne sposoby wyraania znaczenia moliwoci w jzyku soweskim i polskim, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Jaworska Monika, Fran Govekar a pocztki soweskiego naturalizmu, prof.
Jung Magorzata, Czeskie formacje z sufiksem -tel i ich polskie odpowiedniki, prof. dr hab. Z. Gre
Kanclerz Agnieszka, Wpyw prefiksu pi- na walencj czasownikw czeskich,
prof. dr hab. Z. Gre
Kapica Marta, Obraz pci w twrczoci Zofki Kveder, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Kczkowska Patrycja, Poezja okolicznociowa Tonego Pretnara, prof. UW dr
hab. Z. Darasz
Konarzewska Kinga, Zapoyczenia francuskie w jzyku polskim i czeskim, prof.
dr hab. Z. Gre
Krasowska Magorzata, Obraz kryzysu kultury w wybranych utworach Karela
apka, dr D. Sosnowska
Kudelska Karolina, Pomladni Dan sukces czy poraka gatunku?, prof. UW
dr hab. Z. Darasz
Kudlak Olga, Vladimr Pral jako neosocrealista, dr J. Krlak
Kwieciska Magdalena, Komizm i jego odmiany w twrczoci Momo Kapora,
Magniewska Anna, Kryzys osobowoci bohaterw wybranych powieci Vclava
Reza, dr D. Sosnowska
Magry Katarzyna, Bugarskie sownictwo meteorologiczne w ujciu kognitywnym, dr I. Doliski
Malinowski Adam, Eseistyka Bohumila Hrabala, dr J. Krlak
Makowska Anna, Krin cesty J. Botty prba kompromisu midzy ideologi szturowcw a wasn inwencj twrcy, prof. UW dr hab. K. Wrocawski
Mirkowska Anna, Motywy autobiograficzne w twrczoci Ivana Cankara, prof.
Mirski Maciej, Analiza powieci Dubravki Ugrei tefica Cvek u raljama ivota, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Niemczyk Sylwia, Motyw tajemnicy w utworach Ladislava Fuksa na przykadzie powieci Variace pro temnou strunu i Spalova mrtvol, dr D. Sosnowska
307
Olszewska Ewa, Realno i jej fantastyczno-groteskowe transformacje w prozie
Miodraga Bulatovicia, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Orlaska Kamila, Praga w eseistyce schyku XX wieku (P. Kral Praha,
A. M. Ripellino Praga magiczna, P. Demetz Praha ern a zlat,
J. Kroutvor Fertner), dr J. Krlak
Bryl Sawomir, Epika historyczna Jna Kaliniaka, dr J. Goszczyska
Otrbowska Magorzata, Czechy a Europa rodkowa w esejach Milana Kundery Zachd porwany, Josefa Kroutvora Europa rodkowa: Anegdota
i historia i Vclava ernego Europejskie rda czeskiej kultury, dr
J. Krlak
Paluch Jakub, Twrczo Dragotina Ketego wobec romantycznego, Preernowskiego wzorca, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Psiek Paulina, Kategoria sowotwrcza nomina loci w jzyku czeskim i polskim, prof. dr hab. Z. Gre
Prochowicz Gabriela, Czasowniki odprzymiotnikowe we wspczesnym polskim
i bugarskim jzyku literackim, dr I. Doliski
Rajewska Jolanta, Wina i kara. O prozie okupacyjnej Borislava Pekicia, prof.
Sadowska Katarzyna, Anglicyzmy z sufiksem -ing w jzyku czeskim i ich
adaptacja, prof. dr hab. Z. Gre
Sawicka Katarzyna, Czeska proza wiejska okresu realizmu socjalistycznego, dr
J. Krlak
Sewastianowicz Adam, Podstawowe nazwy barw w jzyku soweskim i polskim. Prba semantycznej analizy porwnawczej, prof. UW dr hab.
J. Mindak-Zawadzka
Szubiakiewicz Aleksandra, Wizja przestrzeni w wybranych utworach Milana
Kundery (ert, ivot je jinde, Valik na rozlouenou), dr D. Sosnowska
Szulc Magdalena, Czasopismo Jezik danas wybrane publikacje, prof. UW
Wesoowska Anna, Motyw domu w prozie Jana Weissa na podstawie utworw Dm o tisci patrech, Sp ve zvrokruhu i Voln o pomoc, dr
D. Sosnowska
Witkowska Tatiana, Obraz emigracji w wybranych utworach Josefa kvoreckiego, dr D. Sosnowska
Wojciechowski Micha, Twrczo Vladana Desnicy w polskiej krytyce i publicystyce literackiej, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Wrbel Aleksandra, Wielojzyczno soweskiej kultury redniowiecza, prof.
308
ak Monika, Midzy recenzj a esejem. O literackiej krytyce Jana Wierzbickiego, prof. UW dr hab. Z. Darasz
2004
Ambroek Justyna, Romantyczne fascynacje folklorem K. J. Erbena (na przykadzie wybranych utworw), dr D. Sosnowska
Badowska Izabela, Prie iz davnine Ivany Brli-Maurani jako klasyka
chorwackiej literatury dziecicej, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Banasik Matylda, Motywy bajkowe w twrczoci Boeny Nmcovej, dr P. Pajk
Bandosz Agnieszka, Porwnanie polskich i czeskich formacji feministycznych
zakoczonych na -ka i -owa/-ova, prof. dr hab. Z. Gre
Betlejewska Agnieszka, Motywy biblijne w twrczoci Jiho Weila na przykadzie wybranych utworw (Na stee je Mendelssohn, alozpv za 77297
obt, ivot s hvzdou), dr D. Sosnowska
Boguska Anna, Janko Leskovar realista czy modernista?, prof. UW dr hab.
Z. Darasz
Buszko Weronika, Postreligijno we wspczesnej literaturze czeskiej na przykadzie wybranych utworw J. Topola, dr D. Sosnowska
Chmielewska Katarzyna, Obraz jzykowy konfliktu w prasie sowackiej na
przykadzie wybranych tekstw z tygodnikw Slovo i Literarn tdennik, prof. dr hab. Z. Gre
Czader Anna, Posta Janosika jako ideologiczny emblemat w twrczoci poetw generacji kollarowskiej i szturowskiej, dr P. Pajk
Dzida Kinga, Posta emigranta w wybranych utworach Jaroslava Vejvody
Plujc andl, letc ryby, Osel aneb splynut, dr D. Sosnowska
Gralczyk Anna, Czesko-polskie ekwiwalentne zwizki frazeologiczne z komponentem rka, noga, prof. dr hab. Z. Gre
Gruca Radosaw, Fenomen popularnoci sztuki Ivo Breana Przedstawienie
Hamleta we wsi Gucha Dolna w Polsce, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Hry Marek, Rusini na Sowacji. Denia emancypacyjne do 1948 roku, dr
P. Pajk
Iwanowska Ada, Obraz krainy dziecistwa w prozie wspomnieniowej Oty Pavla, dr P. Pajk
Jamroz Magdalena, Analiza porwnawcza konstrukcji bezpodmiotowych w jzyku polskim, bugarskim i chorwackim, dr I. Doliski
Kadej Piotr, Koncepcja przestrzeni w wybranych utworach Arnota Lustiga,
dr D. Sosnowska
Kalinowska Malina, Adaptacja filmowa powieci ert Milana Kundery w kontekcie czechosowackiej nowej fali, dr P. Pajk
309
Kalinowska Monika, Kategoria przestrzeni w powieciach Tiscron vela
Petera Jaroa i A jak krlem, a jak katem bdziesz Tadeusza Nowaka,
dr P. Pajk
Kleszcz Ewa, Motyw labiryntu w trylogii Danieli Hodrovej Trzniv msto,
dr D. Sosnowska
Koubiec Dagmara, Motyw domu w utworach Vladimra Neffa Satky z rozumu, Csarsk fialky, Zl krev, dr D. Sosnowska
Komorniczak Magorzata, Kreontova Antigona Miro Gavrana wobec Sofoklesowej tragedii i jej wspczesnych transkrypcji, prof. UW dr hab.
Z. Darasz
Kucowska Anna, Motywy Krajinki w prozie Duana Duka, dr P. Pajk
apiska Magdalena, Humor sowny i sytuacyjny na przykadzie czeskich bajek: Krecika, Pieska i kotka oraz Rumcajsa, prof. dr hab. Z. Gre
Majdak Magdalena, Rjenik hrvatskoga jezika (1998) a Veliki rjenik hrvatskoga jezika (2003) V. Anicia jako przykad pracy leksykograficznej, dr
I. Doliski
Makowska Boena, Neosemantyzmy w czeskim jzyku literackim. Analiza na
materiale wybranych nowszych sownikw jednojzycznych z uwzgldnieniem korpusu elektronicznego SYN2000, dr I. Doliski
Mamczarz Marta, Semantyka wulgaryzmw w jzyku polskim i sowackim
w ujciu porwnawczym, prof. dr hab. Z. Gre
Nowakowska Wioletta, Postawa Karela apka wobec zagroenia faszyzmem
(na przykadzie dramatw R.U.R., Bl nemoc i Matka), dr P. Pajk
Odoszewski Jakub, Serbska i chorwacka terminologia sportowa (sporty zespoowe), dr I. Doliski
Okurowska Anna, Regionalizm w kulturze i literaturze chorwackiej na przykadzie twrczoci Slobodana Novaka, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Osowiecka Anna, Svijet maskiran prljavom bojom kaosa czyli elementy groteski w opowiadaniach Zorana Fericia, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Pacynko Przemysaw, Tradycja husycka w interpretacji ideologw i pisarzy
czeskiego odrodzenia narodowego, dr P. Pajk
Porzuczek Monika, Wadcy, Kochankowie, kuglarze w teatrze masek Miro Gavrana, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Piercieniak Piotr, Romn deziluze prba charakterystyki powieci Smrteln nedle Jaroslava Putka oraz Sekyra Ludvka Vaculka, dr D. Sosnowska
Puchalska Wiktoria, Obraz Niemca w wybranych utworach Ladislava Fuksa
(Obraz Martina Blaskowitze, Spalova mrtvol, Pan Theodor Mundstock, Variace pro temnou strunu), dr D. Sosnowska
310
Sitek Aleksandra, Obraz Cygana w powieciach Cikni Karela Hynka Mchy
i Chata za wsi Jzefa Ignacego Kraszewskiego, dr P. Pajk
Stanek Leszek, Czechy, Sowacja oraz ich jzyki w oczach modych ludzi z Warszawy (na podstawie ankiety), prof. dr hab. Z. Gre
Szczesiak Tomasz, Przejawy krytyki spoecznej w cyklu Ti ze zoo Vladimra
Prala, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Szymaska Karolina, Wizerunek kata w powieci Pavla Kohouta pt. Katyn,
dr D. Sosnowska
Trzaska Hubert, Obraz okupanta niemieckiego w wybranych dziejach czeskiej
prozy, dr P. Pajk
Urbaczyk Natalia, Analiza morfologiczno-semantyczna czeskich formacji hybrydalnych na podstawie sownika Nov slova v etin. Slovnk neologism, dr I. Doliski
Utracki Marcin, Groza jej rola i mechanizmy powstawania na przykadzie
powieci Spalova mrtvol i Pan Theodor Mundstock Ladislava Fuksa,
dr D. Sosnowska
Walerzak Krzysztof, Homonimy nacechowane negatywnie w jzyku polskim,
soweskim i chorwackim, prof. UW dr hab. J. Mindak-Zawadzka
Wska Urszula, Anglizmy w internetowych dyskusjach modziey czeskiej, prof.
Z. Gre
Witkowska Monika, Praktyczna weryfikacja zalece purystycznych w leksyce
chorwackiej. Analiza na podstawie tekstw internetowych, dr I. Doliski
Zarzycka Karolina, Eseistyka Dubravki Ugrei wobec konfliktu w krajach byej
Jugosawii w latach 1991-1995, prof. UW dr hab. Z. Darasz
Zawadzki Baej, Satyra w krtkich formach prozatorskich Jaroslava Haka,
dr P. Pajk
Wybrane publikacje
Julije Benei
Dwa odczyty o Polakach i o sobie, Warszawa 1934
Gramatyka jzyka chorwackiego czyli serbskiego, Warszawa 1937
Poljska lirika. Antologija, Zagreb 1939
Kritike i lanci, Zagreb 1939
Hrvatsko-poljski rjenik, Zagreb 1949
Osam godina u Varavi, zapisci, Zagreb 1985
Rjenik hrvatskoga knjievnoga jezika od preporoda do I. G. Kovaia, red.
J. Hamm, M. Mogu, J. Vonina, Zagreb, t. I 1985; t. II-VI 1986; t. VII
1987; t. VIII-IX 1988; t. X 1989; t. XI-XII 1990
Wanda Budziszewska
argon ochwenicki, Wrocaw 1957
Sowiaskie sownictwo dotyczce przyrody ywej, Wrocaw 1965
Zapoyczenia greckie w historii jzyka bugarskiego, Warszawa 1969
Sownik bakanizmw w dialektach Macedonii Egejskiej, Warszawa 1983
Zapoyczenia sowiaskie w dialektach nowogreckich, Warszawa 1991
Henryka Czajka
[tum., oprac.] Za dziewit gr, za dziewit rzek. Bugarskie bajki ludowe,
Warszawa 1964
Bugarska i macedoska historyczna pie ludowa, Wrocaw 1968
[wspaut.], May sownik pisarzy wiata, Warszawa 1968; wyd. 2, poprawione
i rozszerzone, Warszawa 1972
Bohaterska epika ludowa Sowian Poudniowych. Struktura treci, Wrocaw
1973
[wspaut., red.] May sownik pisarzy zachodniosowiaskich i poudniowosowiaskich, Warszawa 1973
Literatura bugarska, [w:] Dzieje literatur europejskich, t. 3, cz. 2, Warszawa
1991
Nimfy. Herosi. Antagonici. Epos ludowy Bugarw, Katowice 1994
312
Hanna Dalewska-Gre
Selektywna kategoria rodzaju w jzyku polskim i serbsko-chorwackim (analiza
konfrontatywna), Warszawa 1991
[wspred., z K. Handke] Polszczyzna a/i Polacy u schyku XX wieku, Warszawa 1994
Jzyki sowiaskie, Warszawa 1997
Zdzisaw Darasz
Od moderny do ekspresjonizmu. Z przemian wiadomoci literackiej w Sowenii, Wrocaw 1982
Od moderne k ekspresionizmu. O spremembah v slovenski knjievni zavesti,
Ljulbjana 1985
Problemy autoidentyfikacji kulturowej i narodowej w literaturze soweskiej,
Katowice 1995
[wspred., z B. Czapik-Litysk] Studia z historii literatury i kultury Sowian,
Katowice 2000
Teresa Dbek-Wirgowa
Uqebnik po polski ezik, Sofi 1961
[wspaut., z P. Ilevem], Blgarsko-polski razgovornik, Sofi 1961
Twrczo przekadowa Dory Gabe, Wrocaw 1969
Penczo Sawejkow. Tradycjonalizm i nowatorstwo, Wrocaw 1973
[red., tum.] Bkitna kula ziemska. Antologia opowiada morskich, Gdask
1976
Historia literatury bugarskiej. Zarys, Wrocaw 1980
Siedem niebios i ziemia. Antologia dawnej prozy bugarskiej, Warszawa 1983
[red.] Antologia wspczesnego dramatu bugarskiego, Warszawa 1984
[red.] Powstanie wrzeniowe 1923 roku w literaturze bugarskiej, Warszawa
1986
[wspred., z J. Wierzbickim] Kategorie peryferii i centrum w ksztatowaniu
si kultur narodowych, Warszawa 1986
[wspred. z J. Rapack, J. Wierzbickim i K. Wrocawskim] Studia o literaturze i folkorze Sowian. Dedykowane Jzefowi Magnuszewskiemu, Warszawa 1991
[wspred., z A. Z. Makowieckim] Kategoria Europy w kulturach sowiaskich,
Warszawa 1992
[wspred., z A. Z. Makowieckim] Kategoria narodu w kulturach sowiaskich,
Warszawa 1993
313
[wspred., z A. Z. Makowieckim] Kategoria dobra i za w kulturach sowiaskich, Warszawa 1994
[wspred., z A. Z. Makowieckim] Kategoria wolnoci w kulturach sowiaskich, Warszawa 1995
[wspred., z A. Z. Makowieckim] Obraz gupca i szaleca w kulturach sowiaskich, Warszawa 1996
[wspred., z A. Z. Makowieckim] Obraz domu w kulturach sowiaskich, Warszawa 1997
[wspred., z A. Z. Makowieckim] Obraz kapana, wodza, krla w kulturach
sowiaskich, Warszawa 1998
[wspred., z A. Z. Makowieckim] Obraz zdrajcy i szpiega w kulturach sowiaskich, Warszawa 1999
Kazimierz Feleszko
Skadnia genetiwu i wyrae przyimkowych z genetiwem w jzyku serbsko-chorwackim, Wrocaw 1970
[wspaut., z A. Koseskim] Polityka kulturalna Socjalistycznej Republiki Jugosawii. Wybr dokumentw, Warszawa 1972
[wspred., z J. Reychmannem i Z. Stieberem] Bakanistyka polska. Materiay
posiedze naukowych Komisji Bakanistycznej przy Komitecie Sowianoznawstwa PAN w latach 1972-1973, Wrocaw 1973
Funkcje form kategorii liczby w polskiej grupie imiennej, Warszawa 1980
[wspaut., z V. Kosesk i J. Sawick], Zagadnienia predykacji imiennej w jzykach poudniowosowiaskich, Wrocaw 1981
[wspred., z E. Smukow] Problemy jzykoznawstwa konfrontatywnego, Warszawa 1988
[wspred., z J. Molasem] Bukowina. Wsplnota kultur i jzykw, Warszawa
1992
[wspred., z J. Molasem i W. Strutyskim] Bukowina. Blaski i cienie Europy
w miniaturze, Warszawa 1995
Znaenja i sintaksa srpskohrvatskog genitiva, Beograd Novi Sad 1995
[red.] Sownik jzyka Kamczadaw // Slovar~ itel~menskogo zyka. Ze
zbiorw Benedykta Dybowskiego, Warszawa 1998
[red.] Bukowina po stronie dialogu, Sejny 1999
[red.] O Bukowinie. Razem czy oddzielnie?, Warszawa 2000
Bukowina, moja mio [wyd. pomiertne], t. 1, red. A. or, Warszawa 2002;
t. 2, red. nauk. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa 2002
314
Jzef Gobek
Ivo Vojnovi dramaturg jugosowiaski, Lww 1932
uyce. Kraj i ludzie, Warszawa 1936
Literatura serbsko-uycka, Katowice 1938
Car Maksymilian (Widowisko ludowe na Rusi), Krakw 1938
Joanna Goszczyska
Mit Janosika w folklorze i literaturze sowackiej XIX wieku, Warszawa 2001
[red.] Problemy tosamoci kulturowej w krajach sowiaskich (Jej formy
i przemiany), Warszawa 2003
Mtus o Jnokovi vo folklre a slovenskej literatre 19. storoia, Bratislava
2003
i przemiany) 2, Warszawa 2004
Sawni i zapomniani. Studia z literatury czeskiej i sowackiej, Warszawa 2004
i przemiany) 3, Warszawa 2005
Zbigniew Gre
Nowy Testament cieszyski i Prorocy cieszyscy. Analiza jzykowa staroczeskiego przekadu, Wrocaw 1987
Semantyka i skadnia czasownikw oznaczajcych akty mowy w jzyku polskim
i czeskim, Warszawa 1994
[wspred., z V. Kosesk-Toszew] Semantyka a konfrontacja jzykowa, t. 2,
Warszawa 1999
lsk Cieszyski. Dziedzictwo jzykowe, Warszawa 2000
Tradycja i wspczesno w jzykowym i kulturowym obrazie wiata na lsku
Cieszyskim, Warszawa 2004
Maria Jeowa
Dawne sowiaskie dialekty Meklemburgii w wietle nazw miejscowych i osobowych, cz. I, Wrocaw 1961, cz. II, Wrocaw 1962
Sufiks -ika w jzykach sowiaskich, Wrocaw 1975
Z problemw tak zwanej trzeciej palatalizacji tylnojzykowych w jzykach sowiaskich, Wrocaw 1968
315
Joanna Krlak
Hus na trybunie. Tradycje narodowe w czeskiej powieci historycznej okresu
realizmu historycznego, Warszawa 2004
Jzef Magnuszewski
Stosunki literackie polsko-czeskie w kocu XIX i na pocztku XX wieku, Wrocaw 1951
Mickiewicz wrd Sowakw, Warszawa 1956
[wstp, wybr, komentarz] Czeska i sowacka pie ludowa, Wrocaw 1960
[red.] Prace na V Midzynarodowy Kongres Slawistw w Sofii 1963 2, Nauka
o literaturze, Warszawa 1963
[wstp, wybr, przekad, komentarz] Ludowe pieni, bajki i podania uyczan,
Wrocaw 1965
Frantowe prawa (rekonstrukcja tekstu staropolskiego na podstawie unikatu
staroczeskiego z 1519, sowniczek, komentarz i studium o zabytku), Warszawa 1968
[wstp, komentarz] Ivan Maurani, mier Smail-agi Czengicia, Wrocaw
1972
[wspred., z H. Orzechowsk] Studia Instytutu Filologii Sowiaskiej UW powicone VII Midzynarodowemu Zjazdowi Slawistw w Warszawie, Warszawa 1973
Historia literatury czeskiej. Zarys, Wrocaw 1973
[wspaut., red.] May sownik pisarzy zachodniosowiaskich i poudniowosowiaskich, Warszawa 1973
Tropami folkloru i literatury. Studia slawistyczne, Warszawa 1983
[wspred., z J. Wierzbickim] Literatura polska a literatury sowiaskie. Studia, Warszawa 1986
[red.] Literackie i folklorystyczne sondae, Warszawa 1989
Literatura czeska, Literatura sowacka, Literatura uycka, [w:] Dzieje literatur
europejskich, t. 3, cz. 1, Warszawa 1989
Literatura polska w krgu literatur sowiaskich, Wrocaw 1993
Sowiaszczyzna zachodnia i poudniowa. Studia i szkice literackie, Warszawa
1995
Peryfrastyczne konstrukcje predykatywne z parafraz przymiotnikow (na materiale polskim, serbsko-chorwackim i macedoskim), Wrocaw 1983
Jzykowa kategoria ywotnoci w polszczynie i sowiaszczynie, na tle innych jzykw wiata. Prba ujcia typologicznego, Wrocaw 1990
316
[wspaut., z J. Sawick] Zarys gramatyki jzyka albaskiego, Warszawa 1993
[wspred., z K. Wrocawskim] Folia Philologica Macedono-Polonica, t. 5,
Warszawa 2000
Hanna Orzechowska
Orzeczeniowe formacje odsowne w jzykach poudniowosowiaskich, Wrocaw 1966
Podwajanie dopenie w historii bugarskiego jzyka literackiego, Warszawa
1973
[red.] Zagadnienia kategorii stopnia w jzykach sowiaskich I, Warszawa 1976
Procesy bakanizacji i slawizacji bugarskiego jzyka literackiego XVII-XIX
wieku w wietle uycia klitycznych form zaimkw, Warszawa 1976
O jeziku Dalmatinove Biblije, Ljubljana 1978
[red.] Zagadnienia kategorii stopnia w jzykach sowiaskich, II, Warszawa
1980
[red.] Zagadnienia kategorii stopnia w jzykach sowiaskich, IV, Warszawa
1984
Studia bakanistyczne, sowenistyczne i porwnawcze z jzykoznawstwa sowiaskiego, Wrocaw 1985
[wspred., z M. Basajem] Prekursorzy sowiaskiego jzykoznawstwa porwnawczego (do koca XVIII w.), Wrocaw 1987
[red.] Zagadnienia kategorii stopnia w jzykach sowiaskich, V, Warszawa
1990
Patrycjusz Pajk
Kategoria rozpadu w chorwackiej prozie awangardowej, Warszawa 2003
Wodzimierz Pianka
Toponomastikata na Ohridsko-prespanskiot bazen, Skopje 1970
Uqebnik po polski jazik gramatika so vebi i reqnik, Skopje 1971
Macedoskie imiona osobowe kotliny Azot, Warszawa 1975
[red.] Z problematyki czasownika sowiaskiego, Katowice 1983
[red. ] Zagadnienia kategorii stopnia w jzykach sowiaskich III, Warszawa
1983
[wspaut., z Z. Topolisk i B. Vidoeskim] Sownik macedosko-polski i polsko-macedoski, Warszawa Skopje 1990
317
Gramatyka konfrontatywna jzykw sowiaskich z komentarzami historycznymi (jako 1. tom pracy: W. Pianka, E. Tokarz, Gramatyka konfrontatywna
jzykw sowiaskich, t. I, Katowice 2000
Cezar Piernikarski
Typy opozycji aspektowych czasownika polskiego na tle sowiaskim, Wrocaw
1969
Czasowniki z prefiksem po- w jzyku polskim i czeskim na tle rodzajw akcji
w jzykach sowiaskich, Warszawa 1975
Struktura syntaktycznych grup homogenicznych (w zestawieniu z niektrymi
typami grup heterogenicznych), Wrocaw 1990
Joanna Rapacka
[wspaut., z T. Garnysz-Kozowsk] Polska literatura wspczesna. Wybr
tekstw dla cudzoziemcw, Warszawa 1971
Osman Ivana Gundulicia. Bunt wiata przedstawionego, Wrocaw 1975
Rzeczpospolita Dubrownicka, Warszawa 1977
[wspaut., z J. Wierzbickim] Poezja serbska i chorwacka XIX i XX wieku.
Wybr tekstw do wicze z najnowszych literatur serbskiej i chorwackiej,
Warszawa 1981
Zoty wiek sielanki chorwackiej. Studia z dziejw dubrownickiej literatury pastoralnej, Warszawa 1984
[wybr, wstp, oprac.] Dubrownicka poezja miosna, Warszawa 1989
O literaturze chorwackiej [antologia i bibliografia], Zagreb 1991
Dawna literatura serbska i dawna literatura chorwacka. Zarys dziejw, Warszawa 1993
Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosowiaskiej, Warszawa
1995
Leksykon tradycji chorwackich, Warszawa 1997
Leksikon hrvatskih tradicija, Zagreb 2002
rdziemnomorze. Europa rodkowa. Bakany. Studia z literatur poudniowosowiaskich [wydanie pomiertne], red. M. Dbrowska-Partyka, Krakw
2002
Danuta Rytel-Kuc
[wspaut., z M. Basajem] Sownik frazeologiczny czesko-polski, Katowice 1981
Niemieckie passivum i man-Stze a ich przekady w jzyku czeskim i polskim,
Wrocaw 1990
318
[red.] Walencja czasownika a problemy leksykografii dwujzycznej, Warszawa
1991
[wspred., z V. Kosesk-Toszew] Semantyka a konfrontacja jzykowa, t. 1,
Warszawa 1996
[wspaut., z U. Engelem i in.] Deutsch-polnische kontrastive Grammatik, t. 1-2, Heidelberg 1999, Warszawa 2000
Ewa Siatkowska
Stylistyczne funkcje sownictwa Dialogu mistrza Polikarpa ze mierci
i Rozmlauvn lovka se smrt, Warszawa 1964
[wspaut., z J. Siatkowskim] Wybr tekstw staroczeskich, Warszawa 1967;
wyd. 2 poprawione i uzupenione, Warszawa 1988
Zachodniosowiaskie zawoania na zwierzta. Stan obecny, funkcje historyczne, stosunek do systemu jzykowego, Warszawa 1976
[wspaut., z Z. Kosem i D. Rzymsk] Indeks a tergo do dolnouyckiego
sownika Arnoszta Muki, Warszawa 1988
[red.] Indeks czasownikw prefiksalnych w sowniku Arnoszta Muki, Warszawa
1990
[red. nauk.] Wybr hase z dolnouyckiego sownika Jana Chojnana (1650),
Warszawa 1991 (wersja polsko-niemiecka)
[red. nauk., wspaut. z A. Gordziejewskim, A. Sieczkowskim, S. Borawskim,
R. Michalikiem] Wybr tekstw zachodniosowiaskich w ujciu porwnawczym, Warszawa 1991
Rodzina jzykw zachodniosowiaskich, Warszawa 1992
[wspred., z J. Malinkiem, M. Vlklem i S. Marciniakiem] uyczanie sowiaski nard w Niemczech, Warszawa 1994
[wspred., z J. Molasem] Sprawy uyckie w ich sowiaskich kontekstach
(materiay z sesji modych sorabistw), Warszawa 1996
[wspred., z M. Derlatk] Ciar bytu. ekos bya, Warszawa 2000
Studia uycoznawcze, Warszawa 2000
[wspaut., z S. Wlke, Z. Kosem i J. Molasem] Sownik grnouycko-polski,
Warszawa 2000
[wspaut., z T. Mekankiem] O jzyku uyczan prawie wszystko, Warszawa
2001
Czeszczyzna widziana z boku, Warszawa 2003
Szkice z dziejw literackich jzykw sowiaskich, Warszawa 2004
Zeszyty uyckie: red. nacz. 1990-2003 (nr I-XXXVI) i red. 21 tomw (I-XVI, XVIII, XXI-XXIII, XXVII, XXXII/XXXIII)
319
Janusz Siatkowski
Sownictwo Warmii i Mazur, I: Budownictwo i obrbka drewna, Wrocaw 1958
Dialekt czeski okolic Kudowy, cz. I: Fonetyka Sowotwrstwo, Wrocaw 1962
Dialekt czeski okolic Kudowy, cz. II: Fleksja Sownictwo Teksty, Wrocaw
1962
[wspaut.] Atlas jzykowy kaszubszczyzny i dialektw ssiednich, Tom wstpny, Wrocaw 1964
Bohemizmy fonetyczne w jzyku polskim, cz. I: 1. Grupy trat, tlat; 2. h zamiast
g; 3. Spgoski twarde przed i, e, Wrocaw 1965
[wspaut., z E. Siatkowsk] Wybr tekstw staroczeskich, Warszawa 1967;
wyd. 2 poprawione i uzupenione, Warszawa 1988
Bohemizmy fonetyczne w jzyku polskim, cz. II: 4. Formy beznoswkowe;
5. Formy nieprzegoszone, Wrocaw 1970
[red. odpow.] VII Midzynarodowy Kongres Slawistw. Warszawa 21-27 VIII
1973. Streszczenia referatw i komunikatw, Warszawa 1973
[wspred., z A. Obrbsk-Jabosk i H. Popowsk-Taborsk] Z. Stieber,
wiat jzykowy Sowian, Warszawa 1974
Kategorie werbalne w jzyku polskim i bugarskim. Materiay na konferencj
naukow polsko-bugarsk w Warszawie 23-25 XI 1977, Warszawa 1977
[wspred., ze S. Glink i A. Obrbsk-Jabosk] Atlas gwar wschodniosowiaskich Biaostocczyzny, t. I, Wrocaw 1980
Trzynacie wiekw Bugarii. Materiay polsko-bugarskiej sesji naukowej, Warszawa 28-30 X 1981, Wrocaw 1983
Gesta Romanorum linguae polonicae (1543) cum fontibus latinis et bohemicis,
adiuvante R. Olesch nunc iterum edidit J. Siatkowski, Kln Wien 1986
[przew. komit. red.] J. N. Baudouin de Courtenay, Dziea wybrane, Warszawa,
t. III (1989), IV (1990)
[wspred., z I. Doliskim] Sowiasko-niesowiaskie kontakty jzykowe, Warszawa 1992
[wspred., z J. Makiewicz] Jzyk a kultura, t. VII: Kontakty jzyka polskiego
z innymi jzykami na tle kontaktw kulturowych, Wrocaw 1992
[wspaut., z M. Basajem] Sownik czesko-polski. esko-polsk slovnk, Warszawa-Praha 1991
Slawizmy w utworach lskich Horsta Bienka, Warszawa 1995
Czesko-polskie kontakty jzykowe, Warszawa 1996
[wspred.] XII Midzynarodowy Kongres Slawistw. Krakw 27 VIII 2 IX
1998. Streszczenia referatw i komunikatw. Jzykoznawstwo, Warszawa
1998
Slawismen in den schlesischen Romanen von Horst Bieniek, Mnchen 2000
320
[wspaut., z M. Basajem] Sownik czesko-polski. Drugie, uaktualnione wydanie. esko-polsk slovnk. Druh, aktualizovan vydn, Warszawa 2002
Studia nad wpywami obcymi w Oglnosowiaskim atlasie jzykowym, Warszawa 2004
Obwekarpatski$i dialektologiqeski$i atlas Karpacki atlas dialektologiczny czonek Midzynarodowego Komitetu Redakcyjnego: Voprosnik, Moskwa 1981, Vstupitel~ny$i vypusk, Skopie 1987 (druk 1988),
t. I (Kiszyniew 1989), t. II (Moskwa 1988, wyd. 2, popr. 1994), t. III
(Warszawa 1991, te czonek zespou redakcyjnego tomu), t. IV (Lww
1993), t. V (Bratislava 1997), t. VI (Budapest 2001), w druku: t. VII
(Beograd)
Obweslavnski$i lingvistiqeski$i atlas Oglnosowiaski atlas jzykowy czonek Midzynarodowego Komitetu Redakcyjnego: seria fonetyczno-morfologiczna: t. I (Belgrad 1988), t. IIa (Moskwa 1990), t. IIb
(Warszawa 1990, te cz. zespou red. tomu), t. III (Warszawa 1994, te
cz. zespou red. tomu). t. IVb (Skopie 2003); seria leksykalno-sowotwrcza: t. II (Warszawa 2000, te cz. zespou red. tomu), t. III (Misk
2000), t. VIII (Warszawa 2003, te cz. zespou red. tomu)
Andrzej Sieczkowski
Krtka gramatyka jzyka grnouyckiego, Krakw 1938
Struktura sowotwrcza przymiotnikw czeskich i polskich, Wrocaw 1957
[red. nauk., wspaut. z E. Siatkowsk, A. Gordziejewskim, S. Borawskim,
R. Michalikiem] Wybr tekstw zachodniosowiaskich w ujciu porwnawczym, Warszawa 1991
Stanisaw Soski
Die bertragung der griechischen Nebensatzkonstruktionen in den altbulgarischen Sprachdenkmlern, Kirchhain N.-L. 1908
Wybr tekstw starosowiaskich (starobugarskich), Lww 1926; wyd. 2 poprawione i uzupenione, Warszawa 1952
[oprac.] Dzieje i najstarsze zabytki jzyka polskiego, Warszawa 1930
[oprac. i sownik] Psaterz puawski, 1934
Historia jzyka polskiego w zarysie, Lww-Warszawa 1934; wyd. 2 zrewidowane, Warszawa 1953
Index verborum do Euchologium Sinaiticum, Warszawa 1934
[edycja, oprac. jz.] Psaterz wolfenbttelski, 1934
Funkcje prefiksw werbalnych w jzyku starosowiaskim (starobugarskim),
Warszawa 1937
Sownik polskich bdw jzykowych, Warszawa 1947
321
O jzyku Jana Kochanowskiego, Warszawa 1949
Gramatyka jzyka starosowiaskiego (starobugarskiego), Warszawa 1950
Danuta Sosnowska
[oprac.] Dzikie nasze pooenie. Wybr listw romantycznych, Warszawa 1995
Seweryn Goszczyski. Biografia duchowa, Wrocaw 2000
Zdzisaw Stieber
Izoglosy gwarowe na obszarze dawnych wojewdztw czyckiego i Sieradzkiego,
Krakw 1933
Geneza gwar laskich, Krakw 1934
Stosunki pokrewiestwa jzykw uyckich, Krakw 1934
Krtka gramatyka jzyka grnouyckiego, Krakw 1938
Sposoby powstawania sowiaskich gwar przejciowych, Krakw 1938
Toponomastyka emkowszczyzny, cz. I: Nazwy miejscowoci, d 1948
Toponomastyka emkowszczyzny, cz. I: Nazwy terenowe, d 1949
Rozwj fonologiczny jzyka polskiego, wyd. 1, Warszawa 1952; wyd. 2, Warszawa 1958 (z niewielkimi zmianami); wyd. 3, Warszawa 1962; wyd. 4 rozszerzone, Warszawa 1966 (Historyczna i wspczesna..., por. niej)
Atlas jzykowy dawnej emkowszczyzny, z. 1-8, d 1956-1964
Zarys dialektologii jzykw zachodnio-sowiaskich z wyborem tekstw gwarowych, Warszawa 1956
[wspaut., z T. Lehrem-Spawiskim] Gramatyka historyczna jzyka czeskiego, cz. I: Wstp. Fonetyka historyczna. Dialektologia, Warszawa 1957
[kier. nauk.] Atlas jzykowy kaszubszczyzny i dialektw ssiednich, t. wstpny,
z. I-VI, suplement do z. I-VI, Wrocaw 1964-1969
Historyczna i wspczesna fonologia jzyka polskiego, Warszawa 1966 [Stanowi
wyd. 4 rozszerzone Rozwoju fonologicznego jzyka polskiego..., rozszerzone o cz. 2 pt. Zarys wspczesnej polszczyzny kulturalnej ]
[red. nauk.] B. Sychta, Sownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej,
t. I-VII, Wrocaw 1967-1976
[red., t. III z W. Kowalenk i G. Labud, od t. IV z G. Labud] Sownik
staroytnoci sowiaskich, t. III-VII, Wrocaw 1967-1981
[red.] Slawisch-deutsche Wechselbeziehungen in Sprache, Literatur und Kultur,
Berlin 1969
Zarys gramatyki porwnawczej jzykw sowiaskich, cz. I: Fonologia, wyd.
1, Warszawa 1969; wyd. 2, Warszawa 1979 [wraz z cz. II, z. 1: Fleksja
imienna i z. 2: Fleksja werbalna]
322
Zarys gramatyki porwnawczej jzykw sowiaskich, cz. II, z. 1: Fleksja imienna, wyd. 1, Warszawa 1971; wyd. 2, Warszawa 1979 [wraz z cz. I: Fonologia i cz. II, z. 2: Fleksja werbalna]
Zarys gramatyki porwnawczej jzykw sowiaskich, cz. II, z. 2: Fleksja werbalna, wyd. 1, Warszawa 1973; wyd. 2, Warszawa 1979 [wraz z cz. I:
Fonologia i cz. II, z. 1: Fleksja imienna]
wiat jzykowy Sowian, Warszawa 1974
[red. nauk. i konsultant] Atlas gwar bojkowskich, t. I-IV, Wrocaw 1980
Dialekt emkw. Fonetyka i fonologia, Wrocaw 1982
Grayna Szwat-Gyybowa
W krgu bugarskiej groteski. O twrczoci Jordana Radiczkowa, Warszawa
1991
[wspred., z A. Z. Makowieckim] Kultura, jzyk, komunikacja. Problemy globalizacji i kultur narodowych, Warszawa 2001
Jerzy liziski
[oprac. i wstp] Rkopisy Braci Czeskich, Wrocaw 1958
Z dziaalnoci literackiej Braci Czeskich w Polsce (XVI-XVII w.), Wrocaw
1959
Ze stosunkw literackich czesko-kaszubskich, Gdask 1959
Z kaszubskiej i sowiaskiej literatury ludowej, Wrocaw 1965
Polsko-uyckie stosunki literackie, Wrocaw 1970
[red.] Polsko-jugosowiaskie stosunki literackie, Wrocaw 1972
Lenartowicz wrd Sowian zachodnich, Krakw 1972
[red.] Literatury sowiaskie o drugiej wojnie wiatowej, t. 1-2, Wrocaw 1973
[red.] Stosunki literackie polsko-czeskie i polsko-sowackie, 1890-1939, Wrocaw 1978
Jan III Sobieski w literaturze narodw Europy, Warszawa 1979
Tadeusz Kociuszko w literaturze narodw Europy i Stanw Zjednoczonych
Ameryki Pnocnej, Warszawa 1981
Bracia Grimm i folklor narodw sowiaskich, [wyd. pomiertne], Wrocaw
1989
Jan Amos Komensk v encyklopedich slovanskch nrod, Praha 1990
Polsko-uyckie stosunki literackie, Wrocaw 1970
323
Jan Wierzbicki
Ivo Andri, Warszawa 1965
[wspaut., z U. Radnoviciem, J. Chlabiczem], May sownik serbsko-chorwacko-polski i polsko-serbsko-chorwacki, wyd. 1, Warszawa 1966, wyd. 2,
1980, wyd. 3, 1985, wyd. 4, 1989, wyd. 5, 1991
Z dziejw chorwacko-polskich stosunkw literackich w XIX wieku, Wrocaw
1970
[wspaut.] May sownik pisarzy zachodniosowiaskich i poudniowosowiaskich, Warszawa 1973
Miroslav Krlea, Warszawa 1975
Miroslav Krlea, Zagreb 1980
[wspaut., z J. Rapack] Poezja serbska i chorwacka XIX i XX wieku. Wybr tekstw do wicze z najnowszych literatur serbskiej i chorwackiej,
Warszawa 1981
[wspred., z J. Magnuszewskim] Literatura polska a literatury sowiaskie.
Studia, Warszawa 1986
[wspred., z T. Dbek-Wirgow] Kategorie peryferii i centrum w ksztatowaniu si kultur narodowych, Warszawa 1986
Poegnanie z Jugosawi. Szkice i portrety literackie, Warszawa 1992
Razgovor o knjievnosti kao kategorija recepcije i pitanja knjievnoistorijskog
procesa, Beograd 2003
Krzysztof Wrocawski
[wspred., wstp, tum.] Samowiy i pasterze. Bajki z Socjalistycznej Republiki Macedonii, Warszawa 1981
Makedonskiot naroden raskauvaq Dimo Stenkoski, t. 1 Folkloristiqka monografija, Skopje 1979; t. 2 Tekstovi, Skopje 1984
[wspaut., z B. Bartnick i in.] Uczymy si polskiego. Podrcznik jzyka polskiego dla cudzoziemcw, t. I Teksty; t. II Komentarz jzykowy i wiczenia, Warszawa 1984 (wersja angielska: We Learn Polish. An Elementary
Course, ed. I, Warszawa 1994; francuska: Nous apprenons le polonais,
ed. Ie , Warszawa 1995; holenderska: Wij leren Pools, Vlijmen 1995; niemiecka: Wir lernen Polnisch; rosyjska: My uqim pol~ski$i, Warszawa
1999; woska: Impariamo il polacco, I-II, Warszawa 1991; niektre do
roku 2005 wznawiane kilkakrotnie, tu nieuwzgldnione)
[wybr, tum., oprac. i wstp] O Bogu, jego sugach i diabelskich sztuczkach.
Setnik legend Poudniowej Sowiaszczyzny, Warszawa 1985
List z Nieba czyli Epistoa o niedzieli, Warszawa 1991
[red., tum.] Bajki z Jugosawii. Rzdca losu, Warszawa 1991
324
[wspaut., z T. Vrainovskim] Sporedbena monografija na makedonskoto
selo Jablanica i polskoto selo Pjentki-Grenzki, t. 3 Mitski predanija, Skopje 1992
[wybr, opracowanie, wstp] Adam Mickiewicz, Oda do modoci w przekadach na jzyki sowiaskie, Warszawa 1998
[red.] Folklorystyki sowiaskie (w latach 1994-1998). Bibliografia podrczna
waniejszych pozycji, Warszawa 1998 (publikacja na prawach rkopisu)
[wspred., z J. Mindak] Folia Philologica Macedono-Polonica, t. 5, Warszawa
2000
[wspaut., z A. Zadroysk, T. Vrainovskim] Ludowe obrzdy i podania.
Etnograficzne i folklorystyczne studia porwnawcze wsi polskiej i macedoskiej, Warszawa 2002
[red. nauk., wspoprac., z M. Bogusawsk i N. Ryckim] Polacy w Boni
Polacy o Boni. Przewodnik bibliograficzny z komentarzami, Warszawa
2003

Z Historii Slawistyki

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Z Historii Slawistyki

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Z historii slawistyki

Publikacja dofinansowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

c Copyright by Instytut Slawistyki Zachodniej i Poudniowej

Instytut Slawistyki Zachodniej i Poudniowej

Dzieje..., op. cit., s. 266.

Fot. 1: Jan Baudouin de Courtenay

Dzieje..., op. cit., s. 392-393.

Fragment pracy magisterskiej, przygotowanej w roku 2005 pod kierunkiem

Fot. 2: Profesorowie Wydziau Filozoficznego w roku 1927. Stanisaw Soski

Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915-1939, red. A. Garlicki, Warszawa 1982,

Por. Dzieje..., op. cit., s. 77.

Zob. A. Sieczkowski, Czterdziestolecie pracy prof. S. Soskiego w Uniwersytecie

Liczba nabytych tomw

1897 dzie w 3905 tomach

Zakad Slawistyki by otwarty w cigu tygodnia w godzinach od 9:00

Historia jzykoznawstwa polskiego,

Jan Baudouin de Courtenay, profesor Uniwersytetu w Petersburgu,

Gramatyka teoretyczna jzyka polskiego,

Prof. Stanisaw Szober, w latach 1918-1928 kierownik Seminarium

Fonetyka jzyka polskiego,

Zob. Z kronik..., op. cit., s. 93-97.

Fonetyka historyczna jzyka polskiego,

Metoda eksperymentalna w fonetyce,

Dr Maria Rudziska w roku akad. 1926/27 otrzymaa stopie doktora

Dr Bohumil Vydra, polonista czeski, zmar w 1953 r.26 :

Lektorat jzyka czeskiego i literatury czeskiej.

Mgr Stefan aszewski28 :

Lektorat jzyka bugarskiego.

In. Jurij Jeki, uyczanin, stypendysta wymienny29 :

Mgr Katarzyna Czajkowska31 :

Lektorat jzyka ukraiskiego.

Prof. Roman Smal-Stocki, slawista. Studiowa w Wiedniu, Lipsku

Tame, 1933/34, s. 31, 105-106; 1934/35, s. 10, 1935/36, s. 30.

Liczba wszystkich osb

Liczba studentw w Seminarium ksztatowaa si rnie. Slawistyka

Sprawozdanie z dziaalnoci Wydziau

Humanistycznego UW za rok 1928/29,

Magisteria z jzyka polskiego w r. szk. 1935/36, Jzyk Polski, XXI, 4, 1936,

H. Kirchner, Biogramy, [w:] Osiem..., op. cit., s. 479.

Tame, s. 233. Zob. rwnie: Ministerstwo W[yzna] R[eligijnych] i O[wiecenia]

Zob. Lj. Rosi, ore ivanovi (1908-1995), Pamitnik Sowiaski 1994,

Zob. Dzieje..., op. cit., s. 168.

Tame, 1932/33, s. 115.

Zob. Dzieje..., op. cit., s. 168.

Sprawozdanie z dziaalnoci Wydziau Humanistycznego za rok 1935/36, s. 30.

Najwaniejsz osob bya wona Paulinka Wicik, ktra mieszkaa

W spisie absolwentw nie ma jego nazwiska przyp. red.

Zaczy si rzdy prof. Stiebera, ktre wniosy nowy wiew. Przede

Zob. te mj tekst P wieku pracy ze studentami UW, www.iszip.uw.edu.pl.

W potocznym znaczeniu tego sowa, a wic bez polonistyki.

Informacje dotyczce stanowisk zajmowanych przez wymienione osoby odnosz

Dzieje powojennej slawistyki

Fot. 7: Zagrzeb, rok 1962. Lektor jzyka serbsko-chorwackiego, Milan Mogu

Zarzdzenie Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyszego i Techniki z 1 X 1975 r.

Fot. 9: Nic wic dziwnego, e pracownicy egnali si z Obon w taki sposb.

Po przejciu Instytutu do Wydziau Polonistyki, a profesor Hanny Orzechowskiej

Fot. 10: W latach siedemdziesitych coraz wikszego znaczenia zaczy nabiera

Formalnie w roku 1957 (?).

Ju w roku 1951; patrz wyej.

Instytut Filologii Sowiaskiej

Fot. 11: Kazimierz Feleszko ze studentkami. Od lewej: Elbieta Desperak, Lily

Rok akademicki 1980/1981 zapisa si jako czas wzmagajcych si

Fot. 12: Brama Uniwersytetu w czasie strajku studenckiego (29 listopada

Na przeomie listopada i grudnia 1981 roku studenci IFS (ok. 20 do