Seminaturalne systemy odprowadzania

INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENW WIEJSKICH

INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS
Nr 6/2009, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddzia w Krakowie, s. 4555
Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi

Andrzej Waga, Krzysztof Chmielowski, Wodzimierz Miernik

SEMINATURALNE SYSTEMY ODPROWADZANIA

I OCZYSZCZANIA WD OPADOWYCH Z TERENW
ZURBANIZOWANYCH ASPEKTY PRAWNE
I TECHNICZNE
____________
SEMI-NATURAL SYSTEMS OF DRAINAGE
AND TREATMENT OF STORMSEWAGE FROM
THE URBANIZED AREAS LEGAL
AND TECHNICAL ASPECTS
Streszczenie
Tradycyjnie uwaa si, e rdem zanieczyszczenia wd na terenach miejskich s jedynie cieki bytowe i przemysowe. Za dostateczn ochron miejskiego
rodowiska wodnego uznaje si wic uporzdkowanie gospodarki ciekowej,
a zatem budow czy rozbudow systemw kanalizacyjnych. Tereny zurbanizowane, a w szczeglnoci aglomeracje miejsko-przemysowe stanowi wielkie skupiska rde zanieczyszczenia powietrza, wd, gleby, a take powierzchni ulic, placw, dachw i terenw niezabudowanych. Zanieczyszczenia spukiwane z ulic,
czy innych powierzchni uszczelnionych, w trakcie trwania opadw czy roztopw
stanowi powane zagroenie dla rodowiska glebowego i wodnego.
W artykule dokonano przegldu obowizujcych aktw prawnych w zakresie odprowadzania i zagospodarowania wd opadowych z terenw zurbanizowanych. Skupiono gwnie uwag na moliwoci retencji i infiltracji wd opadowych, a wic ich zagospodarowaniu w miejscu powstania opadu. Przedstawiono
rwnie przykady wykonanych i eksploatowanych obiektw do retencji i infiltracji z podaniem efektw redukcji zanieczyszcze w oczyszczanych wodach opadowych. Podstawowymi aktami prawnymi mwicymi o moliwociach zagospodarowania i standardach jakociowych wd opadowych jest Ustawa Prawo Wodne
z dnia 18.07.2001 r. ze zm. i Rozporzdzenie Ministra rodowiska w dnia
24.07.2006 r. w sprawie warunkw jakie naley speni przy wprowadzaniu ciekw do wd lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczeglnie szkodliwych dla

45

Andrzej Waga, Krzysztof Chmielowski, Wodzimierz Miernik

rodowiska wodnego. W przytoczonych aktach prawnych wody opadowe zakwalifikowano jako cieki w przypadku, gdy s one ujte w otwarte lub zamknite systemy kanalizacyjne, pochodzce z powierzchni zanieczyszczonych o trwaej nawierzchni. Pozostae akty prawne, ktre mwi o moliwoci zagospodarowania
wd opadowych to Dyrektywa Rady Europy dotyczca oczyszczania ciekw komunalnych (91/271/EWG), Rozporzdzenie Ministra Transportu i Gospodarki
Morskiej z dnia 30.05.2000 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny
odpowiada drogowe obiekty inynierskie i ich usytuowanie (Dz.U. nr 63, poz.
735), Ustawa Prawo Ochrony rodowiska z dnia 27.04.2001 r. (Dz.U. nr 62, poz.
627 ze zm.), Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzeniu ciekw z dnia 7.06.2001 r. (Dz.U. nr 72, poz. 747 ze zm.), Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27.03.2003 r. (Dz.U. nr 80,
poz. 717 ze zm.), Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 9.11.2004 r. w sprawie
okrelenia rodzajw przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko, oraz szczegowych uwarunkowa zwizanych z kwalifikowaniem przedsiwzicia do sporzdzenia raportu oddziaywania na rodowisko (Dz.U. nr 257, poz.
2573).
Sowa kluczowe: wody opadowe, retencja, infiltracja, tereny zurbanizowane, akty
prawne

Summary
Living and industrial sewage is claimed to be the only source of the water
pollution in urban areas. Therefore the regulation of sewage management which
is building or extension of sewerage systems - is considered to be the sufficient
protection of the urban water resources. Urbanized areas, especially municipal
industrial agglomerations become huge sources of air, water, soil, streets,
squares, roofs and non-built-up areas pollution. Pollutants washed down from the
streets or other impregnated surfaces, during the precipitation or snow-melt, are
the serious danger for the soil and water environment.
The article reviews the obliging legal regulations concerning the drainage
and management of the precipitation water from the urbanized areas. The main
attention was paid to possibilities of the retention and infiltration of precipitation
water which is their management in the site where the precipitation originates.
Moreover, the examples of created and exploited objects used for retention and
infiltration together with the effects of pollutants reduction in the treated precipitation water were presented. The basic legal documents concerning the management possibilities and quality standards of precipitation water are the Water
Law from 18th July 2001 and The Regulation of the Minister of Environment from
24th July 2006 regarding the conditions which must be fulfilled when introducing
the sewage into the water or ground, and regarding the substances particularly
harmful to the water environment. In the quoted legal regulations, precipitation
water is qualified as sewage in case it is captivated as open or closed sanitation
systems, originating from the contaminated surfaces of the solid paving. The other
legal documents, which consider the possibilities of precipitation water management are: Directive of the European Parliament about communal sewage treatment (91/271/EWG), Ministry of Transport and Maritime Economy Regulation
from 30th May 2000 regarding the technical conditions, which should be fulfilled

46

Seminaturalne systemy odprowadzania

in case of the road engineering objects and their placement (Dz.U. nr 63, pos.
735), Act of Environmental Protection from 27th April 2001 (Dz.U. nr 62, pos.
627), Act of Collective Water Supply and Collective Sewage Drainage from 7th
June 2001 (Dz.U. nr 72, pos. 747), Act of Planning and Spatial Development from
27th March 2003 (Dz.U. nr 80, pos. 717), Council of Ministers Regulation from 9th
November 2004 concerning the types of ventures which can significantly influence
the environment and detailed conditions related to qualification of the venture to
create the report about influence on the environment (Dz.U. nr 257, pos. 2573).
Key words: precipitation water, retention, infiltration, urbanized areas, legal acts

WPROWADZENIE

Potrzeba rozwizania problemu zagospodarowania wd opadowych odprowadzanych z terenw przeksztaconych antropogenicznie wynika z faktu ich
niekorzystnego oddziaywania na rodowisko przyrodnicze, zarwno pod
wzgldem ilociowym jak i jakociowym.
Przez cae dziesiciolecia budowano podziemne systemy kanalizacji deszczowej o duych przekrojach, ktrych zadaniem byo jak najszybsze odprowadzenie, jak najwikszych iloci wd opadowych do naturalnych odbiornikw.
Rozwizanie to niewtpliwie stanowio najbardziej wygodn form odprowadzania wd opadowych z punktu widzenie eksploatatora sieci i wacicieli parceli, nie byo jednak korzystne dla rodowiska przyrodniczego. Ostatnie lata,
podczas ktrych miay miejsce szczeglnie silne i gwatowne opady deszczu
oraz zwizane z nimi powodzie, pokazay jak wanym elementem miasta jest
sprawny i bezpiecznie dziaajcy system odprowadzania wd opadowych.
Coraz powszechniej, zarwno za granic jak i w naszym kraju, stosowane
s sposoby zagospodarowania wd opadowych, z wykorzystaniem retencji
i infiltracji do gruntu, na co wpyny do istotne zmiany w stosownych aktach
prawnych. Ich przegldowi jest powicony niniejszy artyku.
ASPEKTY PRAWNE ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA
WD OPADOWYCH

Wody pochodzce z opadw lub roztopw okrela si wsplnym mianownikiem cieki opadowe. Wynika to z ich definicji zawartej w dwch podstawowych aktach prawnych dotyczcych ochrony rodowiska i jego zasobw,
a mianowicie w Ustawie Prawo Ochrony rodowiska z 27.04.2001 r. (Dz.U. nr
62, poz. 627 ze zm.) art. 3 i w Prawie Wodnym z dnia 18.07.2001 r. (Dz.U. nr
115, poz. 1229 ze zm.) art. 9. Zgodnie z zapisami w tych Ustawach ciekami
moemy nazwa cyt. wprowadzane do wd lub do ziemi wody opadowe lub
roztopowe, ujte w otwarte lub zamknite systemy kanalizacyjne, pochodzce
z powierzchni zanieczyszczonych o trwaej nawierzchni, w szczeglnoci z miast,
47

Andrzej Waga, Krzysztof Chmielowski, Wodzimierz Miernik

portw, lotnisk, terenw przemysowych, handlowych usugowych i skadowych,

baz transportowych oraz drg i parkingw. Z definicji tej wynika, i spywy
z terenw zurbanizowanych wywoane opadami lub roztopami naley traktowa
jako potencjalnie niebezpieczne dla rodowiska, ktre wymagaj oczyszczenia
przed wprowadzeniem do odbiornika. Zakres monitoringu i dopuszczalny poziom zanieczyszcze w ciekach opadowych podano w Rozporzdzeniu Ministra rodowiska z dnia 24.07.2006 r. w sprawie warunkw jakie naley speni
przy wprowadzaniu ciekw do wd lub do ziemi, oraz w sprawie substancji
szczeglnie szkodliwych dla rodowiska wodnego (Dz.U. nr 137, poz. 984).
W artykule 19, pkt. 1 tego Rozporzdzenia podano, i wody opadowe i roztopowe ujte w szczelne, otwarte lub zamknite systemy kanalizacyjne pochodzce z zanieczyszczonych powierzchni szczelnych wprowadzane do wd lub do
ziemi nie powinny zawiera substancji zanieczyszczajcych w iloci 100 mgdm-3
zawiesin oglnych oraz 15 mgdm-3 substancji ropopochodnych. Z kolei w pkt 2
cytowanego artykuu ustawodawca poda, i cyt. wody opadowe lub roztopowe
pochodzce z powierzchni innych ni powierzchnie o ktrych mowa w ust. 1,
mog by wprowadzone do wd lub do ziemi bez oczyszczenia. Ten zapis
umoliwia wacicielom posesji wprowadzenie wd opadowych lub roztopowych, z powierzchni szczelnych takich jak np. dachy, do gruntu za pomoc prostych i tanich rozwiza polegajcych na ich infiltracji.
Obecna tendencja do odprowadzenia i zagospodarowania wd opadowych
z pominiciem klasycznej kanalizacji oglnospawnej, wynika midzy innymi
z zapisu w Ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzeniu ciekw z dnia 7.06.2001 r. (Dz.U. nr 72, poz. 747 ze zm.), gdzie w art.
9, pkt. 1 wprowadzono zapis, cyt.: Zabrania si wprowadzania ciekw bytowych i ciekw przemysowych do urzdze kanalizacji przeznaczonych do odprowadzania wd opadowych, a take wprowadzania wd opadowych i wd
drenaowych do kanalizacji sanitarnej. Wprowadzenie wd opadowych do
kanalizacji sanitarnej mogoby z jednej strony doprowadzi do nadmiernego
rozcieczenia ciekw komunalnych, a z drugiej - mogoby doprowadzi do
przecienia hydraulicznego kanalizacji i samej oczyszczalni, co odbioby si
niekorzystnie na pracy urzdze biologicznego stopnia oczyszczania ciekw
[Brzeziska 2005]. Ten zapis oraz art. 36 i 38 cytowanej wczeniej Ustawy Prawo Wodne mwice, cyt.: Wacicielowi gruntu przysuguje prawo do zwykego korzystania z wd stanowicych jego wasno oraz z wody podziemnej znajdujcej si w jego gruncie art. 36 i W celu ochrony jednolitych czci wd
podejmuje si w szczeglnoci dziaania polegajce na: zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych przepyww wody albo naturalnych poziomw
zwierciada wody art. 38, stwarza moliwo odprowadzenia i oczyszczania
wd opadowych poprzez retencj i infiltracj do gruntu. Dziaania takie powoduj ograniczenie obcienia odbiornika powierzchniowego nadmiernymi zrzutami tych wd oraz pozwalaj na poprawienie bilansu wd podziemnych w tere48

Seminaturalne systemy odprowadzania

nach zurbanizowanych. W ramach wykonywania urzdze do retencji i infiltracji wd opadowych wykraczajcych poza zwyke korzystania z wd konieczne
jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego art. 122 Ustawy Prawo Wodne.
Poruszany w niniejszym artykule problem ma swoje odzwierciedlenia
rwnie w Ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
z 27.03.2003 r. (Dz.U. nr 80, poz. 717 ze zm.). W zwizku z obserwowanymi
coraz czciej inwestycjami, ktrych skutkiem jest zmiana sposobu dotychczasowego uytkowania terenu (wzrost stopnia uszczelnienia) mona spodziewa
si niekorzystnych zmian w obiegu wody w zlewni. Dlatego te w art. 52 przywoanej wyej Ustawy zapisano, e inwestor we wniosku o ustalenie lokalizacji
inwestycji celu publicznego, powinien poda jej charakterystyk obejmujc
midzy innymi, cyt. okrelenie zapotrzebowania na wod, energi oraz sposobu odprowadzenia lub oczyszczania ciekw .
Jednym z podstawowych rde zanieczyszczenia wd opadowych i roztopowych jest motoryzacja. Spywy z drg obcione s znacznymi steniami
zawiesin oglnych, ChZT, ekstraktu eterowego, metali cikich, substancji ropopochodnych a w okresie roztopw chlorkw [Osmulska-Mrz 1996; Krzanowski, Waga 2004a, Waga 2005]. Konieczno ustalenia wpywu wd opadowych spywajcych z drg na jako wd powierzchniowych i podziemnych
wynika midzy innymi z Rozporzdzenia Rady Ministrw z 9.11.2004 r.
w sprawie okrelenia rodzajw przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa
na rodowisko, oraz szczegowych uwarunkowa zwizanych z kwalifikowaniem przedsiwzicia do sporzdzenia raportu oddziaywania na rodowisko
(Dz.U. nr 257, poz. 2573). Wedug tego Rozporzdzenia autostrady i drogi ekspresowe, oraz drogi krajowe s zaliczane do inwestycji szczeglnie szkodliwych
dla rodowiska, a wic wymagaj sporzdzenia ocen oddziaywania na rodowisko art. 2, pkt. 1, natomiast drogi publiczne zaliczane s do inwestycji mogcych pogorszy stan rodowiska i mog wymaga sporzdzania tego typu
raportw art. 3, pkt. 1. Szczegowe zasady odprowadzenia wd opadowych
z obiektw drogowych okrela Rozporzdzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30.05.2000 r. (Dz.U. nr 63, poz. 735). W myl tego Rozporzdzenia w art. 140, pkt. 1 podano, cyt. Wody opadowe z obiektu inynierskiego w razie braku moliwoci odprowadzenia do urzdze odwadniajcych drogi
bd do kanalizacji oglnospawnej, powinny by odprowadzone do zbiornikw
na wody opadowe. W pkt. 2 cytowanego artykuu podano, e zbiorniki takie
powinny cyt.: zapewnia retencj i oczyszczanie wd opadowych oraz przechwytywa gwatowne opady, a w pkt. 3 zamieszczono zapis, e w przypadku,
gdy ze wzgldu na ochron rodowiska bdzie konieczne usuwanie z nich substancji ropopochodnych zbiorniki powinny by uzupenione w dodatkowe urzdzenia oczyszczajce. W cytowanym Rozporzdzeniu jest rwnie mowa
o moliwoci retencji i oczyszczania wd opadowych w rowach trawiastych
i infiltracyjnych oraz powierzchniach trawiastych art. 141144. W art. 145
49

Andrzej Waga, Krzysztof Chmielowski, Wodzimierz Miernik

omawianego Rozporzdzenia stwierdzono, e zbiorniki do gromadzenia wd

opadowych mog by wykonane jako budowle infiltracyjne, retencyjne i odparowujce.
Podstaw obowizujcych w Polsce aktw prawnych dotyczcych ochrony
wd przed zanieczyszczeniem s zapisy Dyrektywy Rady Europy z 21.05.1991 r.
dotyczcej oczyszczania ciekw komunalnych (91/271/EWG). Rada Wsplnot
Europejskich uwzgldniajc fakt, e zanieczyszczenie wd w wyniku niedostatecznego oczyszczania ciekw w jednym Pastwie Czonkowskim czsto
wpywa na wody innych Pastw Czonkowskich istnieje potrzeba zbierania
ciekw, oczyszczania i odprowadzania realizowanym na poziomie wsplnotowym. W rozumieniu cytowanej Dyrektywy art. 2, do ciekw komunalnych
zalicza si cieki bytowe lub mieszanin ciekw bytowych z przemysowymi
i/lub wodami opadowymi. W odniesieniu do systemw kanalizacyjnych sucych do odprowadzenia wd opadowych w Dyrektywie stwierdzono, e cyt.
Projektowanie, budow i utrzymanie systemw zbierania przeprowadza si
zgodnie z najlepsz wiedz techniczn, bez powodowania nadmiernych kosztw,
szczeglnie dotyczce ograniczenia zanieczyszczenia wd, do ktrych odprowadzane s cieki, powodowanego przez przelewy wd burzowych za. IA. Ze
wzgldu na to, i w praktyce nie jest moliwe budowanie systemw kanalizacyjnych i oczyszczalni w taki sposb, eby wszystkie cieki byy poddawane
oczyszczaniu, np. podczas obfitych opadw deszczu, Pastwa Czonkowskie
zadecyduj o rodkach lub metodach ograniczajcych zanieczyszczenie zwizane z przelewem wd burzowych. rodki te mog uwzgldnia szybkie, intensywne rozcieczanie lub dobr odpowiedniego przepywu przy suchej pogodzie
albo ustalenie pewnej dopuszczalnej liczby przeleww rocznie.
PRZYKADY ROZWIZA ISTNIEJCYCH OBIEKTW DO RETENCJI
I INFILTRACJI WD OPADOWYCH

W artykule przedstawiono cztery przykady eksploatowanych rozwiza

do seminaturalnego zagospodarowania wd opadowych z terenw zurbanizowanych. S to obiekty zlokalizowane
w miejscowociach:
Brzegi w powiecie Jdrzejw,
Elizwka k/Lublina,
Krakowie-Bieanowie
Targowisko k/Wieliczki.
Obiekt Brzegi (pow. jdrzejowski) powsta jako jeden z pierwszych
w kraju. Jest to przykad wprowadzenia wd opadowych spywajcych z drogi
gminnej do gruntu z wykorzystaniem infiltracji podziemnej. W lokalnym obnieniu terenu przez ktry przebiega droga, okresowo po opadach deszczu gromadzia si woda utrudniajc ruch pieszych i pojazdw. Przyczyna zalewania drogi
50

Seminaturalne systemy odprowadzania

tkwia w ogroblowaniu poboczy przez mieszkacw ssiadujcych dziaek,

w celu uniknicia zalewania ich posesji. Ze wzgldu na zbyt ma powierzchni
do wsikania i gboko pooone zwierciado wody gruntowej zdecydowano, e
odprowadzenie wd opadowych odbywa si bdzie z wykorzystaniem wsikania podziemnego w rowach infiltracyjnych wspomaganego rurocigiem rozsczajacym oraz studni chonn. Schemat zaprojektowanego i wykonanego rozwizania przedstawiono na rysunku 1.
wir 16-32 mm
Gravel 16-32 mm

Rurocig rozsczajcy D = 110 mm

Percolatrion drainage D = 110 mm

Studnia chonna 1500 mm

Infiltration well 1500 mm

Rysunek 1. Schemat rowu infiltracyjnego z drenaem rozsczajacym

oraz studni chonn
Figure 1. Scheme of infiltrating ditch with percolation drainage and infiltration well

Zaprojektowane rozwizanie zostao wykonane w poboczu drogi. Przyjta

z oblicze w projekcie dugo rowu infiltracyjnego wraz z rurocigiem rozsczajacym wyniosa 92,10 m. Dugo ta zostaa wyznaczona dla objtoci przepywu rwnego 1,93 m3s-1 wygenerowanego przez opad o wydajnoci 270,05
dm3s-1ha-1. Wydajno t ustalono na podstawie formuy opracowanej przez
IMGW w Warszawie przez Bogdanowicz i Stachyego. Do rowu infiltracyjnego
odprowadzane s spywy z powierzchni zredukowanej, rwnej 6892 m2, a do
studni chonnej z okoo 248 m2 [Krzanowski, Waga 2004b].
Obiekt Elizwka k/Lublina zosta wykonany w celu retencjonowania
i oczyszczania wd opadowych spywajcych z Lubelskiej Giedy RolnoOgrodniczej. Zlewnia z ktrej odpywaj wody opadowe jest uszczelnionym
placem o powierzchni 19,44 ha. Do ich oczyszczania zastosowano rozwizanie
polegajce na wstpnym oczyszczaniu w osadniku, a nastpnie infiltracji do
gruntu przez dno zbiornika retencyjno-infiltracyjnego [Zubala 2003]. Do podstawowych elementw oczyszczalni wchodzi: grawitacyjne sito ukowe, szczelny osadnik wd opadowych o powierzchni 0,43 ha i pojemnoci 3900 m3 oraz
zbiornik retencyjno-infiltracyny o powierzchni 0,60 ha i objtoci 5 600 m3. Dno
i skarpy osadnika umocniono pytami elbetowymi oraz wyoono izolacj
bentonitow. cieki podczyszczone w osadniku przepywaj rurocigami spu51

Andrzej Waga, Krzysztof Chmielowski, Wodzimierz Miernik

stowymi do zbiornika retencyjno-infiltracyjnego, a w przypadku przepenienia

przez przelew bezpieczestwa.
Omawiane rozwizanie zostao zaprojektowane na deszcz miarodajny
o prawdopodobiestwie wystpienia p = 50% i czasie trwania 10-120 min. [Zubala 2003]. Wyniki bada waciwoci fizykochemicznych wd opadowych
oczyszczanych w prezentowanej oczyszczalni wykazay znacznie wiksze stenia zawiesiny oglnej i azotu amonowego w osadniku w stosunku do zbiornika
retencyjno-infiltracyjnego. W przypadku azotanw i fosforu oglnego nie
stwierdzono wyranego zrnicowania wartoci w obu zbiornikach. Zaobserwowano natomiast wzrost wartoci zanieczyszcze organicznych (BZT5 i ChZT)
odpowiednio o 52 i 31% w zbiorniku retencyjno-infiltracyjnym w stosunku do
osadnika. Wzrost ten mona tumaczy obumieraniem rolinnoci zanurzonej
porastajcej drugi zbiornik.
Obiekt Krakw-Bieanw zlokalizowany zosta na terenach nalecych
do PKP w pobliu wiaduktu kolejowego nad ulic Panki. Przyczyn lokalizacji seminaturalnej oczyszczalni wd opadowych byy wystpujce okresowo
utrudnienia w komunikacji zwizane z zalewaniem ulicy Panki pod wiaduktem w wyniku nawalnych opadw deszczu.
W skad cigu technologicznego omawianej oczyszczalni wchodz:
dwie betonowe komory zbiorczo-redukcyjne z osadnikami, zlokalizowane w rowach przydronych przy wiadukcie kolejowym wzdu ulicy Panki,
kana otwarty z ubezpieczeniem w dnie betonowymi pytami prefabrykowymi o skarpach poronitych rolinnoci trawiast odprowadzajcy wody
z komr zbiorczo-redukcyjnych do zbiornika,
zbiornik retencyjno-infiltracyjny o powierzchni dna 1605 m2 i maksymalnej pojemnoci 1951 m3.
Cakowita powierzchnia odwadnianej zlewni wynosi 45 ha (w tym tereny
komunikacyjne okoo 5 ha) i charakteryzuje si przecitnym wspczynnikiem
spywu powierzchniowego = 0,175 [Krzanowski, Waga 2004c]. Zbiornik
ten zosta zwymiarowany na opad deszczu wynoszcy 99 mm, ktry trwa
2 godziny. Opad ten by zaobserwowany w dniu 9.09.1966 roku na stacji meteorologicznej Ogrd Botaniczny UJ.
Zadaniem komr zbiorczo-redukcyjnych jest przechwycenie spyww
opadowych z ulicy Panki i czasowe ich przetrzymanie. Komory te wyrwnuj
odpyw wd do zbiornika (zmniejszaj szczytowe objtoci dopywu) i wstpnie
je podczyszczaj na drodze sedymentacji [Waga, Krzanowski 2008]. Waciwy
proces oczyszczania zachodzi w zbiorniku retencyjno-infiltracyjnym, gdzie na
drodze sedymentacji usuwane s pozostae w ciekach zawiesiny i zwizane
z nimi inne wskaniki zanieczyszcze (ChZT, zwizki biogenne, metale cikie). Doczyszczanie wd opadowych i ich odprowadzenie ze zbiornika nastpuje
poprzez infiltracj do gruntu przez powierzchni dna i skarp poronitych traw.
Wyniki skutecznoci pracy oczyszczalni wd opadowych w Krakowie-Bieano52

Seminaturalne systemy odprowadzania

wie zawiera tabela 1. Wskazuj one wyranie na zachodzc w niej redukcj

zanieczyszcze zawartych w wodach opadowych. Najwiksz redukcj zaobserwowano w przypadku BZT5 (89,4%) i kadmu (87,0%), a najnisz w przypadku zawiesiny oglnej (42,3%). Ponadto analiza statystyczna wykazaa, e
stenia zawiesiny oglnej w odpywie ze zbiornika speniaj dopuszczalne
wymagania podane w Rozporzdzeniu Ministra rodowiska z 24.07.2006 r.
(Dz.U. nr 137, poz.984) przez 76% czasu bada, czyli odnoszc te wyniki do
okresu rocznego przez 277 dni.
Tabela 1. rednie stenia i efekty redukcji wybranych wskanikw zanieczyszcze
w oczyszczalni wd opadowych w Krakowie-Bieanowie [Waga 2005]
Table 1. Mean concentrations and reduction effects of chosen pollution indexes
in the stormsewages treatment plant in Krakow-Biezanow [Waga 2005]
Wskanik
zanieczyszczenia
Pollut indicator
BZT5/BOD5
ChZT/COD
Zawiesina oglna/
Total suspended solids
Chlorki/Chlorides
Kadm/Cadmium
Ow/Lead

rednie koncentracje [mgdm-3]

/Average concentrations
Komora 1
Komora 2
Zbiornik
Piezometr
Chamber 1 Chamber 2
Reservoir
Piesometer
27,79
20,24
8,72
2,94
305,32
236,53
123,6
100,23
106,5
64,2
103,08
61,49
786,05
0,001
0,02

461,13
0,001
0,026

146,75
0,00022
0,0043

129,1
0,00013
0,01

Redukcja
ogem
[%]
Reduction
89,4
67,2
42,3
83,6
87,0
50,0

Obiekt Targowisko k/Wieliczki powsta jako jeden z wielu tego typu

obiektw w zwizku z przebudow drogi szybkiego ruchu nr 4 na odcinku Wieliczka-Targowisko polegajc na wzmocnieniu konstrukcji jej nawierzchni do
obcienia 115 kN/o. Majc na uwadze obowizujce przepisy prawne w celu
odprowadzenia i oczyszczania spyww opadowych z drogi krajowej nr 4 na
odcinku Wieliczka-Targowisko na etapie projektowania przyjto nastpujce
urzdzenia: osadniki szlamowe, koalescencyjne separatory olejw i benzyn,
zbiorniki retencyjno-oczyszczajace i odparowujce wraz z wyposaeniem dodatkowym jak osadniki i studzienki w rowach odwadniajcych [Projekt 2003].
Skuteczno pracy oczyszczalni wd opadowych z drogi nr 4 jest wysoka
w przypadku BZT5 i chlorkw. Oglna redukcja tych wskanikw wyniosa
odpowiednio 68,4 i 85,1%, natomiast po separatorze ksztatuje si na poziomie
76,2% dla BZT5 i 83,4% w przypadku chlorkw. W omawianej oczyszczalni
zanotowano stosunkowo niewielk redukcj ChZT (36,9%) i niec wiksz po
samym separatorze (45,9%). Zaobserwowano natomiast znaczny przyrost ste
zawiesiny na odpywie ze zbiornika wynoszcy 257,1% w stosunku do prbek
pobranych na wlocie do separatora. Wyranie natomiast daje si zauway
wpyw separatora na redukcj substancji oleistych. Stenie ekstraktu eterowego
53

Andrzej Waga, Krzysztof Chmielowski, Wodzimierz Miernik

w prbie ciekw pobranych ze zbiornika po separatorze wynoszce 0,2 mgdm-3

byo nisze o 98,8% w stosunku do jego koncentracji przed separatorem, ktre
wynosio 17,4 mgdm-3 [badania wasne].
WNIOSKI KOCOWE

Na podstawie przestudiowanych aktw prawnych oraz przedstawionych

przykadowych rozwiza pozwalajcych na zagospodarowanie wd opadowych
mona sformuowa nastpujce wnioski:
problem wd opadowych i roztopowych jest szeroko omawiany w wikszoci aktw prawnych dotyczcych ochrony rodowiska,
podstawowymi aktami prawnymi mwicymi o moliwociach zagospodarowania i standardach jakociowych wd opadowych jest Ustawa Prawo
Wodne z dnia 18.07.2001 r. i Rozporzdzenie Ministra rodowiska w dnia
24.07.2006 r. w sprawie warunkw jakie naley speni przy wprowadzaniu
ciekw do wd lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska wodnego.,
do jednych z najbardziej uciliwych dla rodowiska nale wody opadowe i roztopowe odprowadzane z terenw komunikacyjnych. Obcione s one
znacznymi koncentracjami zawiesin oglnych, ChZT, chlorkw, metali cikich
i substancji oleistych i ropopochodnych. Std wynika potrzeba ich szczeglnie
starannego oczyszczania przed wprowadzaniem do odbiornika,
jako alternatywne rozwizania suce odprowadzeniu wd opadowych
w stosunku do tradycyjnej kanalizacji naley uzna urzdzenia do ich retencji
i infiltracji do gruntu. Przyczyniaj si one z jednej strony do poprawy pod
wzgldem ilociowym skadnikw bilansu wodnego zlewni zurbanizowanej,
a z drugiej umoliwiaj w wysokim stopniu ich oczyszczenie.
BIBLIOGRAFIA
Brzeziska A. Oczyszczalne ciekw oglnospawnych pogody mokrej (na przykadzie Grupowej
Oczyszczalni ciekw dzkiej Aglomeracji Miejskiej). Mat. XII Oglnopolskiej Konferencji Naukowo-Technicznej z cyklu: Problemy gospodarki wodno-ciekowej w regionach
rolniczo-przemysowych, Monografie Komitetu Inynierii rodowiska PAN, 30, 2005,
Biaowiea, s. 593613.
Krzanowski S., Waga A. Surface and underground waters protection against contaminants in
storm sewage from urban areas. Electronic Journal of Polish Agricultural Universities, ser.
Environmental Development, 7, 2, 2004a.
Krzanowski S., Waga A. Moliwo likwidacji lokalnego zastoiska wody opadowej poprzez
wykorzystanie infiltracji podziemnej. Acta Agrophisica, 3 (1), 2004b, Lublin, 8797.
Krzanowski S., Waga A. Wstpna ocena skutecznoci oczyszczania wd opadowych z terenw
zurbanizowanych w zbiorniku retencyjno-infiltracyjnym. Mat. I Konf. nt. Ochrona rodowiska. Zapobieganie Zanieczyszczeniu. Promocja Nauki w Kontekcie Ekologii, Fundacja
Swingtherm, 2004c, Krakw, 8395.

54

Seminaturalne systemy odprowadzania

Osmulska-Mrz B. Ochrona wd w otoczeniu tras samochodowych. Mat. VII Oglnopolskiego
Seminarium Naukowo-Technicznego nt. Ochrona jakoci i zasobw wd, Zasady racjonalnej gospodarki wod. Zakopane, 1996, padziernik, 159166.
Projekt wykonawczy zamienny. Urzdzenia oczyszczajce wody opadowe. Transprojekt Krakw
Sp. z o.o. 2003.
Waga A. Wykorzystanie stawu retencyjno-infiltracyjnego do oczyszczania i odprowadzania wd
opadowych z terenw zurbanizowanych. Praca doktorska, 2005, maszynopis.
Waga A., Krzanowski S. Znaczenie procesu sedymentacji w oczyszczaniu wd opadowych
z terenw zurbanizowanych. Infrastruktura i Ekologia Terenw Wiejskich 2, 2008, 169178.
Zubala T. Oczyszczanie wd opadowych odpywajcych z giedy rolno-ogrodniczej. Acta Scientiarum Polonorum, Formatio Circumiectus 2 (2), 2003, 8191.
Cytowane akty prawne:
Dyrektywa Rady Europy z dnia 21.05.1991 r. dotyczca oczyszczania ciekw komunalnych
(91/271/EWG),
Rozporzdzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30.05.2000 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada drogowe obiekty inynierskie i ich
usytuowanie (Dz.U. nr 63, poz. 735),
Ustawa Prawo Ochrony rodowiska z dnia 27.04.2001 r. (Dz.U. nr 62, poz. 627),
Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzeniu ciekw z dnia 7.06.2001
r. (Dz.U. nr 72, poz. 747),
Ustawa Prawo Wodne z dnia 18.07.2001 r. (Dz.U. nr 115, poz. 1229),
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27.03.2003 r. (Dz.U. nr 80, poz. 717),
Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 24.07.2006 r. w sprawie warunkw jakie naley
speni przy wprowadzaniu ciekw do wd lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska wodnego (Dz.U. nr 137, poz. 984),
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 9.11.2004 r. w sprawie okrelenia rodzajw przedsiwzi
mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko, oraz szczegowych uwarunkowa zwizanych z kwalifikowaniem przedsiwzicia do sporzdzenia raportu oddziaywania na rodowisko (Dz.U. nr 257, poz. 2573).
Dr in. Waga Andrzej,
Dr in. Chmielowski Krzysztof,
Dr in. Miernik Wodzimierz
Katedra Inynierii Sanitarnej i Gospodarki Wodnej
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
Al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Krakw
e-mail: awalega@ar.krakow.pl
Recenzent: Prof. dr hab. Stanisaw Czaban

55