STOWARZYSZENIE NA RZECZ EDUKACJI MATEMATYCZNEJ

KOMITET GWNY OLIMPIADY MATEMATYCZNEJ GIMNAZJALISTW

Obz Naukowy OMG

Poziom OMG
2015 rok

WARSZAWA 2015

Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku

Autorzy rozwiza: Sylwester Baszczuk, ukasz Boyk, Kamil Rychlewicz,

Jarosaw Wrblewski

Recenzenci: dr Jerzy Bednarczuk, dr Waldemar Pompe

Skad komputerowy: Sylwester Baszczuk, ukasz Boyk,

Kamil Rychlewicz, Jarosaw Wrblewski

Rysunki: ukasz Boyk

Projekt okadki: Adam Klemens

ISBN 978-83-63288-13-6
Nakad: 1000 egz.

Komitet Gwny Olimpiady Matematycznej Gimnazjalistw

Stowarzyszenie na rzecz Edukacji Matematycznej
Instytut Matematyczny PAN
ul. niadeckich 8
00-656 Warszawa
www.omg.edu.pl

EGZEMPLARZ BEZPATNY

Wstp
Obz Naukowy Olimpiady Matematycznej Gimnazjalistw odby si po
raz pierwszy w 2011 r. Zakwalifikowano na niego 20 najlepszych laureatw
VI edycji OMG (2010/2011) z modszych klas gimnazjum. Uczestnicy Obozu
rywalizowali ze sob w codziennych zawodach indywidualnych, rozegrali mecz
matematyczny (regulamin meczu znajduje si na kocu niniejszej broszury),
a take mieli okazj wysucha wielu odczytw o tematyce olimpijskiej.
Od 2012 roku Komitet Gwny OMG organizuje dwa Obozy Naukowe.
Pierwszy z nich (poziom OM) przeznaczony jest dla laureatw OMG z klas
trzecich gimnazjum, ktrzy kocz swoje zmagania z OMG, a rozpoczynaj
z OM, czyli Olimpiad Matematyczn na poziomie ponadgimnazjalnym. Drugi
Obz (poziom OMG) przeznaczony jest dla modszych gimnazjalistw. Kady
z Obozw trwa tydzie, a kwalifikacja przeprowadzana jest na podstawie wynikw uzyskanych na finale OMG.
Niniejszy zeszyt zawiera wszystkie zadania (wraz z rozwizaniami) z Obozu na poziomie OM, ktry odby si w dniach od 31 maja do 6 czerwca 2015
roku w miejscowoci Szczyrk (woj. lskie), w orodku Gronik . Wzio w nim
udzia nastpujcych 20 uczniw wyonionych na podstawie wynikw uzyskanych na zawodach trzeciego stopnia X edycji OMG (2014/2015):
Mikoaj Tymon B
ardos, Micha Jan Buco, Jan Fabrowski, Jan Wojciech Fornal, Kamil Kajetan Galewski, Grzegorz Gruza, Maria Horodecka, Justyna Joanna Jaworska, Mateusz Kandybo, Konstanty Jakub Kraszewski, Piotr Kubaty,
Arkadiusz ukasz Pospieszny, Rafa Pyzik, Jakub Daniel Sola, Rafa Stanisaw
Szulc, Tomasz Jan lusarczyk, Tuan Anh Tran, Micha Umiski, Micha Bartomiej Wony oraz Radosaw ak.
Kadr Obozu stanowili:
Jerzy Bednarczuk, Sylwester Baszczuk, ukasz Boyk, Kamil Rychlewicz, Tomasz Szymczyk oraz Jarosaw Wrblewski.
Mamy nadziej, e publikacja zada z Obozu wraz z penymi rozwizaniami pozwoli wikszej liczbie uczniw zapozna si z nimi i bdzie stanowi
cenny materia w przygotowaniach do Olimpiady.
Komitet Gwny Olimpiady Matematycznej Gimnazjalistw

Zestawienie ocen z zawodw indywidualnych

l. prac

l. prac

l. prac

l. prac

Zad. na 6 p. na 5 p. na 2 p. na 0 p.
1.
19
1
0
0
2.
3
2
5
10
3.
11
1
7
1
4.
2
1
0
17
5.
10
3
0
7
6.
4
1
0
15
7.
2
1
0
17
8.
4
0
0
16
9.
3
1
0
16
10.
5
0
0
15
11.
3
1
0
16
12.
3
0
0
17
13.
7
1
1
11
14.
12
1
0
7
15.
3
0
0
17
16.
3
0
0
17
17.
17
1
0
2
18.
2
0
0
18
19.
20
0
0
0
20.
3
0
0
17
21.
6
0
0
14

Treci zada
Pierwsze zawody indywidualne
1. Dany jest piciokt wypuky ABCDE. Wyznacz sum
<
) ACE + <
) BDA + <
) CEB + <
) DAC + <
) EBD.
2. Wyznacz wszystkie liczby naturalne n 6 o nastpujcej wasnoci:
Spord wierzchokw n-kta foremnego wpisanego w okrg o promieniu 1
mona wybra sze wierzchokw wyznaczajcych szeciokt, ktrego kady
bok ma dugo nie wiksz od 1.
3. W kadym z wierzchokw n-kta foremnego, gdzie n 3, umieszczono
lamp i przecznik, ktry zmienia stan (zapalona/zgaszona) dwch lamp
w wierzchokach ssiadujcych z tym wierzchokiem. Pocztkowo dwie lampy
w kolejnych wierzchokach s zapalone, a pozostae zgaszone. Rozstrzygnij,
w zalenoci od n, czy uywajc dostpnych przecznikw mona doprowadzi do stanu, w ktrym wszystkie lampy s zgaszone.
) ACB = 90 . Na bokach BC, CA,
4. Dany jest trjkt ABC, w ktrym <
AB tego trjkta wybrano odpowiednio takie punkty D, E, F , e
<
) ADC = <
) BDF, <
) BF D = <
) AF E, <
) AEF = <
) BEC.
Udowodnij, e AD + DF = BE + EF .
5. Kwadrat o boku 107 podzielono na kwadraty jednostkowe. Rozstrzygnij, czy figur powsta z duego kwadratu przez usunicie naronego kwadratu jednostkowego mona podzieli na prostokty o wymiarach 1 4.
6. Kwadrat o boku 109 podzielono na kwadraty jednostkowe. Rozstrzygnij, czy figur powsta z duego kwadratu przez usunicie centralnego kwadratu jednostkowego mona podzieli na prostokty o wymiarach 1 4.
7. Dany jest wielocian wypuky, ktrego kad cian pomalowano na
czerwono lub niebiesko w taki sposb, e kade dwie ciany majce wspln
krawd maj rny kolor. Wyka, e jeli w dany wielocian mona wpisa
sfer, to suma pl jego czerwonych cian jest rwna sumie pl jego niebieskich
cian.
Uwaga: Sfer wpisan w wielocian nazywamy sfer styczn do kadej z jego
cian.
8. Rozstrzygnij, czy dla dowolnej liczby naturalnej n 4 oraz dowolnych
dodatnich liczb rzeczywistych x1 , x2 , x3 , . . . , xn speniajcych warunek
x1 + x2 + x3 + . . . + xn = n
zachodzi nierwno
x1 x2 x3 + x2 x3 x4 + x3 x4 x5 + . . . + xn2 xn1 xn + xn1 xn x1 + xn x1 x2 n.

Treci zada

Drugie zawody indywidualne

9. Rozstrzygnij, czy rwnanie
a6 + b6 + c6 + d6 + e6 = 6f 6
ma rozwizanie w dodatnich liczbach cakowitych a, b, c, d, e, f .
10. Dany jest trjkt ostroktny ABC, ktrego wysokoci przecinaj si
w punkcie H. Punkty K i L s spodkami wysokoci opuszczonych odpowiednio
z wierzchokw A i B, a punkt M jest rodkiem odcinka AB. Okrgi opisane
na trjktach ABH i CKL przecinaj si w punkcie P rnym od H. Wyka,
e punkty C, M , P le na jednej prostej.
11. Wyka, e dla dowolnych nieujemnych liczb rzeczywistych x1 , x2 , x3 ,
x4 , x5 , x6 speniajcych warunek
x1 + x2 + x3 + x4 + x5 + x6 = 6
zachodzi nierwno
x1 x2 x3 + x2 x3 x4 + x3 x4 x5 + x4 x5 x6 + x5 x6 x1 + x6 x1 x2 8.
12. Plansza do gry ma pi pl umieszczonych w wierzchokach piciokta
foremnego. Dozwolony ruch polega na zabraniu dwch etonw z dowolnego
pola, na ktrym jest wicej ni jeden eton i pooeniu jednego etonu na nastpnym polu, liczc w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara.
Pocztkowo na kadym polu znajduje si 2015 etonw. Rozstrzygnij, czy
wykonujc cig dozwolonych ruchw mona doprowadzi do stanu, w ktrym
na planszy pozostanie mniej ni pi etonw.

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

Trzecie zawody indywidualne

13. Punkt P ley wewntrz trjkta ABC. Udowodnij, e
AP + BP < AC + BC.

14. Udowodnij, e istnieje nieskoczenie wiele trjek a, b, c dodatnich

liczb cakowitych speniajcych rwnanie
(a2 + 1) (b2 + 1) = c2 + 1.

15. Udowodnij, e dla dowolnych liczb rzeczywistych x, y, z speniajcych

warunki
x2 + y 2 + z 2 1 oraz 2x + 3y + 6z 7
zachodzi nierwno 7xy z.
) ACB = 60 . Na bokach BC i AC
16. Dany jest trjkt ABC, w ktrym <
le odpowiednio takie punkty D i E, e BD = DE = EA. Udowodnij, e
<
) ABE = 30 .

Treci zada

Czwarte zawody indywidualne

17. Liczby rzeczywiste a, b, c, d, e, f speniaj rwnanie
2ab + 6bc + 12cd + 20de + 30ef + 6f a = a2 + 4b2 + 9c2 + 16d2 + 25e2 + 36f 2 .
Udowodnij, e af = bc.
18. W turnieju szachowym startuje 2n zawodnikw, gdzie n2 jest liczb
naturaln. Udowodnij, e mona tak zaplanowa rozgrywki skadajce si
z 2n 1 rund, aby kady szachista rozegra z kadym innym dokadnie jedn
parti szachw.
Uwaga: W kadej rundzie kady z zawodnikw rozgrywa dokadnie jedn parti
szachw.
19. Dwa przystajce okrgi przecinaj si w punktach A i B. Prosta
przechodzca przez punkt A przecina okrgi w takich punktach C i D rnych
od A, e punkt A naley do odcinka CD. Wyka, e BC = BD.
20. Udowodnij, e istnieje 2015 kolejnych dodatnich liczb cakowitych,
ktre nie s postaci a2 b3 , gdzie a i b s dodatnimi liczbami cakowitymi.
21. Dany jest trjkt ABC, w ktrym AC = BC. Na bokach AC i BC
wybrano odpowiednio takie punkty D i E, e AB = BD = DE oraz AD = CE.
Wyznacz miar kta ACB.

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

Mecz matematyczny
22. Udowodnij, e dla dowolnej liczby naturalnej n 4 oraz dowolnych
dodatnich liczb rzeczywistych x1 , x2 , x3 , . . . , xn zachodzi nierwno
x1 x22 x33 + x2 x23 x34 + x3 x24 x35 + . . .
. . . + xn2 x2n1 x3n + xn1 x2n x31 + xn x21 x32 x61 + x62 + x63 + . . . + x6n .
23. Przez punkt A poprowadzono proste styczne do okrgu w punktach
B i C. Prosta l przechodzca przez punkt A przecina okrg w rnych punktach D i E. Prosta rwnolega do DE przechodzca przez punkt B przecina
okrg po raz drugi w punkcie X. Udowodnij, e prosta XC przechodzi przez
rodek odcinka DE.
24. Udowodnij, e dla dowolnej dodatniej liczby cakowitej k istnieje taka
liczba pierwsza p > k, e k liczb cakowitych bezporednio poprzedzajcych
liczb p, a take k liczb cakowitych bezporednio po niej nastpujcych, to
liczby zoone.
W rozwizaniu moesz skorzysta bez dowodu z nastpujcego twierdzenia Dirichleta: Dla dowolnych wzgldnie pierwszych dodatnich liczb cakowitych
a i b istnieje nieskoczenie wiele liczb pierwszych postaci a + bn, gdzie n jest
dodatni liczb cakowit.
25. Udowodnij, e rwnanie m2 + n2 = 6k nie ma rozwiza w dodatnich
liczbach cakowitych m, n, k.
) ACB = 120 . Dwusieczne k26. Dany jest trjkt ABC, w ktrym <
tw wewntrznych przy wierzchokach A, B, C przecinaj przeciwlege boki
) DF E = 90 .
odpowiednio w punktach D, E, F . Udowodnij, e <
27. Udowodnij, e dla dowolnej liczby pierwszej p oraz dowolnej dodatniej
liczby cakowitej r < p istniej takie dodatnie liczby cakowite a i b mniejsze

od p, e ar b (mod p).
28. W kadym z wierzchokw n-kta foremnego, gdzie n4, umieszczono
lamp i przecznik, ktry zmienia stan (zapalona/zgaszona) trzech lamp lecych w bezporednim ssiedztwie tej lampy: dwch w kierunku zegarowym
i jednej w kierunku przeciwzegarowym. Pocztkowo jedna lampa jest zapalona,
a pozostae zgaszone. Rozstrzygnij, w zalenoci od n, czy uywajc dostpnych przecznikw mona doprowadzi do stanu, w ktrym wszystkie lampy
s zgaszone.
29. Rozstrzygnij, czy punkty paszczyzny mona pokolorowa czterema
kolorami w taki sposb, aby spenione byy nastpujce dwa warunki:
kade koo o rednicy wikszej od 2 zawiera we wntrzu punkty wszystkich
czterech kolorw;
kade koo o rednicy mniejszej od 1 zawiera we wntrzu punkty co najwyej
dwch kolorw.

10

Treci zada
30. Cigi (an ) i (bn ) s okrelone nastpujcymi wzorami:
a0 = 99 999,

an+2 = 10an+1 9an

a1 = 1 699 999,
oraz

b0 = 1,

bn+2 = 10bn+1 8bn

b1 = 5,
dla n = 0, 1, 2, 3, . . .

Wyka, e a2015 < b2015 .

31. Udowodnij, e szecianu o krawdzi 61 nie mona wypeni klockami,
z ktrych kady jest szecianem o krawdzi 2 lub prostopadocianem o wymiarach 3 3 1.
32. Pewne n wierzchokw 3n-kta foremnego pomalowano na czerwono.
Wierzchoki wielokta naley pogrupowa w n rozcznych trjek takich, e
kada zawiera dokadnie jeden czerwony wierzchoek. Udowodnij, e mona
to uczyni tak, aby kade dwa trjkty wyznaczone przez rne trjki miay
punkt wsplny.

Rozwizania zada
Pierwsze zawody indywidualne
Zadanie 1.

Dany jest piciokt wypuky ABCDE. Wyznacz sum

<
) ACE + <
) BDA + <
) CEB + <
) DAC + <
) EBD.

Rozwizanie
Oznaczmy przez P i Q punkty przecicia prostej CE odpowiednio z odcinkami AD i BD (rys. 1). Zauwamy, e
<
) DP Q = 180 <
) AP C = <
) P AC + <
) P CA,
<
) DQP = 180 <
) EQB = <
) QEB + <
) QBE.
Std wniosek, e
<
) ACE+<
) BDA + <
) CEB + <
) DAC + <
) EBD =
) P CA + <
) P DQ + <
) QEB + <
) P AC + <
) QEB =
=<

) DP Q + <
) DQP + <
) P DQ = 180 .
=<
Odpowied: Szukana suma ktw wynosi 180 .
D

E
P

B
rys. 1

Zadanie 2.

Wyznacz wszystkie liczby naturalne n 6 o nastpujcej wasnoci:

Spord wierzchokw n-kta foremnego wpisanego w okrg o promieniu 1 mona wybra sze wierzchokw wyznaczajcych szeciokt, ktrego kady bok ma dugo nie wiksz od 1.

Rozwizanie
Niech A1 A2 A3 A4 A5 A6 bdzie pewnym szecioktem wypukym wyznaczanym przez sze spord wierzchokw danego n kta oraz przyjmijmy, e
A1 A2 jest najduszym bokiem tego szeciokta (lub jednym z najduszych,
jeli takich bokw jest wicej). Oznaczmy ponadto przez O rodek okrgu opisanego na danym n-kcie foremnym.
) Ai OAi+1 dla i = 1, . . . , 5 oraz 6 = <
) A6 OA1 .
Przyjmijmy oznaczenie i = <
Wwczas 1 jest najwikszym z tych ktw.
Jeeli punkt O ley wewntrz szeciokta A1 A2 A3 A4 A5 A6 , to
1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 = 360 .

12

Rozwizania zada

Jednak zgodnie z warunkami zadania maj miejsce nierwnoci i 60 dla

i = 1, . . . , 6. To oznacza, e w nierwnociach tych musz zachodzi rwnoci,
wic szeciokt A1 A2 A3 A4 A5 A6 jest foremny. Taka sytuacja jest moliwa tylko
gdy liczba n jest podzielna przez 6.
Z kolei w przypadku, gdy punkt O znajduje si na zewntrz szeciokta
A1 A2 A3 A4 A5 A6 , prawd jest, e
1 = 2 + 3 + 4 + 5 + 6 .
Szeciokt A1 A2 A3 A4 A5 A6 spenia warunki zadania, o ile tylko 1 60 . To
oznacza, e uk stanowicy 1/6 okrgu opisanego na danym n-kcie foremnym
zawiera co najmniej 6 wierzchokw tego wielokta. Taka sytuacja jest moliwa
tylko gdy n 30.
Odpowied: Warunki zadania speniaj wszystkie liczby naturalne nie
mniejsze od 30 oraz te liczby mniejsze od 30, ktre s podzielne przez 6.
Zadanie 3.

W kadym z wierzchokw n-kta foremnego, gdzie n 3, umieszczono lamp i przecznik, ktry zmienia stan (zapalona/zgaszona)
dwch lamp w wierzchokach ssiadujcych z tym wierzchokiem. Pocztkowo dwie lampy w kolejnych wierzchokach s zapalone, a pozostae zgaszone. Rozstrzygnij, w zalenoci od n, czy uywajc dostpnych przecznikw mona doprowadzi do stanu, w ktrym wszystkie lampy s zgaszone.

Rozwizanie
Ponumerujmy kolejne lampy liczbami 1, 2, . . . , n.
Przypumy, e n jest liczb parzyst. Zauwamy, e kade uycie przecznika zmienia stan pewnych dwch lamp o numerach tej samej parzystoci.
Std wniosek, e parzysto liczby zapalonych lamp o numerach parzystych nie
ulega zmianie na skutek wykonywania dozwolonych operacji. Skoro liczba ta
na pocztku bya nieparzysta, to nie jest moliwe, aby zgasi wszystkie lampy
o numerach parzystych, a tym bardziej doprowadzi do stanu, w ktrym
wszystkie lampy s zgaszone.
Jeeli z kolei n jest liczb nieparzyst, to zamy, e pocztkowo pal si
lampy o numerach 1 i 2. Aby zgasi wiato, wystarczy uy kolejno przecznikw przy lampach o numerach 3, 5, 7, . . . , n.
Zadanie 4.

) ACB = 90 . Na bokach BC,

Dany jest trjkt ABC, w ktrym <
CA, AB tego trjkta wybrano odpowiednio takie punkty D, E, F ,
e
<
) ADC = <
) BDF, <
) BF D = <
) AF E, <
) AEF = <
) BEC.
Udowodnij, e AD + DF = BE + EF .

Rozwizanie
Sposb I
Oznaczmy przez A0 i B 0 punkty symetryczne do punktw A i B odpowiednio wzgldem punktu C (rys. 2). Wwczas czworokt ABB 0 A0 jest rombem,

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

13

gdy jego przektne dziel si na poowy i przecinaj si pod ktem prostym.

Poniewa
<
) BDF = <
) ADC = <
) A0 DC oraz <
) AEF = <
) BEC = <
) B 0 EC,
wic punkty D i E nale odpowiednio do odcinkw A0 F i B 0 F . Skoro proste
AB i A0 B 0 s rwnolege, to
<
) A0 B 0 F = <
) AF B 0 = <
) BF A0 = <
) B 0 A0 F,
czyli trjkt A0 B 0 F jest rwnoramienny. Std wniosek, e
AD + DF = A0 D + DF = A0 F = B 0 F = B 0 E + EF = BE + EF.
B0

A0

C
D
E

F
rys. 2

Sposb II
Oznaczmy przez F 0 i F 00 punkty symetryczne do punktu F odpowiednio
wzgldem prostych AC i BC (rys. 3). Wwczas B, E, F 0 oraz A, D, F 00 to
trjki punktw wspliniowych. Poniewa
<
) AF 0 B = <
) AF E = <
) BF D = <
) BF 00 A,
wic na czworokcie ABF 00 F 0 mona opisa okrg. Ponadto,
<
) F 0 AB + <
) ABF 00 = 2(<
) F AC + <
) F BC) = 2 90 = 180 ,
skd wniosek, e czworokt ABF 00 F 0 jest trapezem. Kady trapez wpisany
w okrg jest trapezem rwnoramiennym, a zatem AF 00 = BF 0 , czyli
AD + DF = AD + DF 00 = AF 00 = BF 0 = BE + EF 0 = BE + EF.
F 00
C
D
F0

F
rys. 3

14

Rozwizania zada

Uwaga
Mona uzasadni, e jeeli istniej punkty D, E, F speniajce warunki
zadania, to s one jedyn trjk takich punktw oraz musz zachodzi nierw) ABC < 60 .
noci 30 < <
Zadanie 5.

Kwadrat o boku 107 podzielono na kwadraty jednostkowe. Rozstrzygnij, czy figur powsta z duego kwadratu przez usunicie naronego kwadratu jednostkowego mona podzieli na prostokty o wymiarach 1 4.

Rozwizanie
Udowodnimy, e taki podzia danej figury jest niemoliwy.
W tym celu podzielimy kwadrat 107107 na kwadraty jednostkowe zwane
dalej polami, ktre ponumerujemy lub pokolorujemy w odpowiedni sposb.
Poniewa 107 3 (mod 4), a numerowania lub kolorowania bd okresowe
w poziomie i pionie z okresem 4, wic sposb numerowania lub kolorowania
danej figury przedstawimy na przykadzie kwadratu o wymiarach 1111 z usunitym polem z prawego dolnego naronika.
Sposb I
Ponumerujmy pola danej figury jak na rysunku 4.
Zauwamy, e kady prostokt 1 4 pokrywajcy 4 pola zawsze pokrywa
pola z rnymi numerami. Poniewa prawe dolne naroe (zaznaczone kolorem)
zawiera jedno pole z numerem 1 i trzy pola z numerem 3, a w pozostaej czsci
danej figury liczby pl z numerami od 1 do 4 s rwne, wic caa figura zawiera
wicej pl z numerem 3 ni pl z numerem 1. Std wynika, e nie jest moliwe
pokrycie danej figury zgodnie z warunkami zadania.
1

rys. 4

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

15

Sposb II
Pokolorujmy pola danej figury jak na rysunku 5.

rys. 5

Wwczas kady prostokt 1 4 pokrywajcy 4 pola zawsze pokrywa 0, 2

lub 4 zamalowane pola. Gdyby dan figur mona byo wypeni prostoktami
1 4, liczba zamalowanych pl byaby parzysta. Tymczasem prawe dolne naroe zawiera trzy zamalowane pola, a liczba zamalowanych pl w pozostaej
czci danej figury jest parzysta.
Zadanie 6.

Kwadrat o boku 109 podzielono na kwadraty jednostkowe. Rozstrzygnij, czy figur powsta z duego kwadratu przez usunicie centralnego kwadratu jednostkowego mona podzieli na prostokty o wymiarach 1 4.

Rozwizanie
Wykaemy, e takiej figury nie mona podzieli na prostokty o wymiarach 1 4. Przypumy przeciwnie, e figura taka jest pokryta takimi prostoktami.
Wpiszmy w kady kwadrat jednostkowy liczb 1, 2, 3 lub 4 (rys. 6). Wtedy
liczba 1 wpisana jest w 28 penych kolumn, czyli parzycie wiele 28 109
kwadratw jednostkowych. Zatem liczba prostoktw pokrywajcych nieparzycie wiele z kwadratw z wpisan liczb 1 musi by parzysta. Jednake
prostokty takie to dokadnie te, ktre ustawione s poziomo. Zatem mamy
parzycie wiele prostoktw ustawionych poziomo.
Z drugiej strony liczba 2 wpisana jest w 27 penych kolumn, czyli nieparzycie wiele 27 109 kwadratw jednostkowych. Zatem analogicznie mamy
nieparzycie wiele prostoktw ustawionych poziomo. Jest to sprzeczno z wyej uzyskanym rezultatem, co koczy dowd.

16

Rozwizania zada
1

rys. 6

Uwaga
Mona zauway, e przeprowadzajc analogiczne rozumowanie do powyszego, mona uzyska rozwizanie poprzedniego zadania.
Zadanie 7.

Dany jest wielocian wypuky, ktrego kad cian pomalowano na

czerwono lub niebiesko w taki sposb, e kade dwie ciany majce
wspln krawd maj rny kolor. Wyka, e jeli w dany wielocian
mona wpisa sfer, to suma pl jego czerwonych cian jest rwna
sumie pl jego niebieskich cian.
Uwaga: Sfer wpisan w wielocian nazywamy sfer styczn do kadej
z jego cian.

Rozwizanie
Niech AB bdzie dowoln krawdzi danego wielocianu oraz niech S i T
bd punktami stycznoci sfery s wpisanej w ten wielocian do dwch cian,
ktrych wspln krawdzi jest AB.
Rozwamy przekrj wielocianu i sfery paszczyzn AST . Poniewa paszczyzny ABS i ABT s styczne do sfery s, wic proste AS i AT s styczne
do zawartego w paszczynie AST okrgu bdcego przekrojem sfery s. Std
wniosek, e AS = AT . Analogicznie uzasadniamy, e BS = BT .
Na mocy cechy bokbokbok, trjkty ABS i ABT s przystajce, wic
w szczeglnoci maj one rwne pola. Ale jeden z tych trjktw jest zawarty
w czerwonej cianie, a drugi w niebieskiej.
Przeprowadzajc analogiczne rozumowanie dla pozostaych krawdzi wielocianu, dochodzimy do wniosku, e postulowana rwno pl zachodzi, gdy

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

17

powierzchnia wielocianu ulega dekompozycji na pary trjktw przystajcych, w kadej z ktrych jeden jest czerwony, a drugi niebieski.
Zadanie 8.

Rozstrzygnij, czy dla dowolnej liczby naturalnej n 4 oraz dowolnych dodatnich liczb rzeczywistych x1 , x2 , x3 , . . . , xn speniajcych
warunek
x1 + x2 + x3 + . . . + xn = n
zachodzi nierwno
x1 x2 x3 +x2 x3 x4 +x3 x4 x5 +. . .+xn2 xn1 xn +xn1 xn x1 +xn x1 x2 n.

Rozwizanie
Sposb I
Niech n = 6 oraz x1 = 2, x2 = 1, 9, x3 = 1, 8, x4 = x5 = x6 = 0, 1. Wwczas
x1 x2 x3 = 6, 84, skd wynika, e
x1 x2 x3 + x2 x3 x4 + x3 x4 x5 + x4 x5 x6 + x5 x6 x1 + x6 x1 x2 > 6 = n.
Podany przykad liczbowy dowodzi, e odpowied na postawione pytanie jest
negatywna.
Sposb II
Niech n=8 oraz x1 =3, x2 =3, x3 =1, x4 =x5 =x6 =x7 =x8 =0, 2. Wwczas
x1 x2 x3 = 9, skd wynika, e
x1 x2 x3 + x2 x3 x4 + x3 x4 x5 + . . . + x6 x7 x8 + x7 x8 x1 + x8 x1 x2 > 8 = n.
Podany przykad liczbowy dowodzi, e odpowied na postawione pytanie jest
negatywna.
Uwaga
Dla kadego n6 mona znale cig liczb dodatnich (x1 , x2 , . . . , xn ) o sumie n, ktry nie spenia postulowanej nierwnoci. Co wicej, przy podanych
zaoeniach, najlepszym moliwym oszacowaniem jest nierwno
 n
n
x1 x2 x3 + x2 x3 x4 + x3 x4 x5 + . . . + xn2 xn1 xn + xn1 xn x1 + xn x1 x2 <
.
3

18

Rozwizania zada

Drugie zawody indywidualne

Zadanie 9.

Rozstrzygnij, czy rwnanie

a6 + b6 + c6 + d6 + e6 = 6f 6
ma rozwizanie w dodatnich liczbach cakowitych a, b, c, d, e, f .

Rozwizanie
Wykaemy, e dane rwnanie nie ma rozwiza w dodatnich liczbach
cakowitych a, b, c, d, e, f .
Poczynimy najpierw nastpujce spostrzeenie: niech n bdzie dodatni
liczb cakowit. Jeeli n nie dzieli si przez 7, to z maego twierdzenia Fermata
n6 1 (mod 7). Jeeli za n dzieli si przez 7, to rwnie n6 dzieli si przez 7,
czyli n6 0 (mod 7).
Przypumy, e rwnanie z treci zadania ma rozwizanie i wybierzmy
takie rozwizanie (a, b, c, d, e, f ), dla ktrego f jest moliwie najmniejsze.
Zastosujmy powysze spostrzeenie do liczb a, b, c, d, e, f . Otrzymujemy
wtedy, e kada z liczb a6 , b6 , c6 , d6 , e6 , f 6 daje przy dzieleniu przez 7 reszt
0 lub 1. Zatem suma a6 + b6 + c6 + d6 + e6 daje przy dzieleniu przez 7 reszt
0, 1, 2, 3, 4 lub 5, przy czym reszta z dzielenia tej sumy przez 7 jest rwna
liczbie tych spord liczb a, b, c, d, e, ktre nie s podzielne przez 7.
Z drugiej strony, 6f 6 daje przy dzieleniu przez 7 reszt 0 lub 6. Zatem
skoro ma zachodzi rwno a6 + b6 + c6 + d6 + e6 = 6f 6 , to obie strony musz
przy dzieleniu przez 7 dawa reszt 0. Wszystkie liczby a, b, c, d, e, f s wic
podzielne przez 7. Std wynika, e
 6

a
7

 6

b
+
7

 6

c
+
7

 6

d
+
7

 6

 6

e
+
7

f
7

wic ( a7 , 7b , 7c , d7 , 7e , f7 ) take jest rozwizaniem wyjciowego rwnania w dodatnich liczbach cakowitych, a przy tym f7 < f , co jest sprzeczne wyborem rozwizania (a, b, c, d, e, f ) jako minimalizujcego f .
Uwaga
Mona take wykaza, e dla dowolnej dodatniej liczby cakowitej n liczba
n6 daje reszt 0 (gdy n dzieli si przez 2) lub 1 (gdy n nie dzieli si przez 2)
przy dzieleniu przez 8, a nastpnie rozpatrywa reszty z dzielenia przez 8.
Analogicznie mona rwnie pokaza, e dla dowolnej dodatniej liczby
cakowitej n liczba n6 daje reszt 0 (gdy n dzieli si przez 3) lub 1 (gdy n
nie dzieli si przez 3) przy dzieleniu przez 9, a nastpnie rozpatrywa reszty
z dzielenia przez 9.
Zadanie 10. Dany jest trjkt ostroktny ABC, ktrego wysokoci przecinaj si
w punkcie H. Punkty K i L s spodkami wysokoci opuszczonych
odpowiednio z wierzchokw A i B, a punkt M jest rodkiem odcinka AB. Okrgi opisane na trjktach ABH i CKL przecinaj
si w punkcie P rnym od H. Wyka, e punkty C, M , P le na
jednej prostej.

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

19

Rozwizanie
Niech D bdzie takim punktem, e czworokt ACBD jest rwnolego) DBH = <
) DAH = 90 oznaczaj, e odcibokiem (rys. 7). Rwnoci ktw <
nek HD jest rednic okrgu opisanego na trjkcie ABH. W szczeglnoci
<
) DP H = 90 .
C
K
P
L
A

B
M

D
rys. 7

) CKH = <
) CLH = 90 , wic odcinek CH jest redPodobnie, poniewa <
) CP H = 90 . czc uzyskane
nic okrgu opisanego na trjkcie CKL i std <
rwnoci, otrzymujemy
<
) DP H + <
) CP H = 180 ,
co oznacza, e punkt P ley na prostej CD. To koczy rozwizanie, gdy
punkt M rwnie ley na tej prostej, jako rodek odcinka CD.
Zadanie 11. Wyka, e dla dowolnych nieujemnych liczb rzeczywistych x1 , x2 ,
x3 , x4 , x5 , x6 speniajcych warunek
x1 + x2 + x3 + x4 + x5 + x6 = 6
zachodzi nierwno
x1 x2 x3 + x2 x3 x4 + x3 x4 x5 + x4 x5 x6 + x5 x6 x1 + x6 x1 x2 8.

Rozwizanie
Z nierwnoci midzy redni arytmetyczn i geometryczn mamy
(x1 + x4 ) + (x2 + x5 ) + (x3 + x6 ) q
3 (x1 + x4 )(x2 + x5 )(x3 + x6 ),
3
czyli


(x1 + x4 )(x2 + x5 )(x3 + x6 )

(x1 + x4 ) + (x2 + x5 ) + (x3 + x6 )

3

3

 3

6
3

= 8.

20

Rozwizania zada

Wymnaajc nawiasy po lewej stronie powyszej nierwnoci, uzyskujemy

x1 x2 x3 + x2 x3 x4 + x3 x4 x5 + x4 x5 x6 + x5 x6 x1 + x6 x1 x2 + x1 x3 x5 + x2 x4 x6 8.
Poniewa x1 x3 x5 0 oraz x2 x4 x6 0, wic lewa strona jest nie mniejsza ni
x1 x2 x3 + x2 x3 x4 + x3 x4 x5 + x4 x5 x6 + x5 x6 x1 + x6 x1 x2 .
Zatem
x1 x2 x3 + x2 x3 x4 + x3 x4 x5 + x4 x5 x6 + x5 x6 x1 + x6 x1 x2 8,
czego naleao dowie.
Zadanie 12. Plansza do gry ma pi pl umieszczonych w wierzchokach piciokta foremnego. Dozwolony ruch polega na zabraniu dwch etonw
z dowolnego pola, na ktrym jest wicej ni jeden eton i pooeniu jednego etonu na nastpnym polu, liczc w kierunku zgodnym
z ruchem wskazwek zegara.
Pocztkowo na kadym polu znajduje si 2015 etonw. Rozstrzygnij, czy wykonujc cig dozwolonych ruchw mona doprowadzi
do stanu, w ktrym na planszy pozostanie mniej ni pi etonw.

Rozwizanie
Sposb I
Oznaczmy wierzchoki piciokta foremnego odpowiednio przez A, B, C,
D, E, oznaczajc je w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara.
W zalenoci, w ktrym polu znajduje si eton, przypiszmy mu nastpujc liczb:
w wierzchoku A liczb 1,
w wierzchoku B liczb 2,
w wierzchoku C liczb 4,
w wierzchoku D liczb 8,
w wierzchoku E liczb 16
i zauwamy, e kady z dozwolonych ruchw albo nie zmienia sumy liczb przypisanych etonom znajdujcym si na planszy, albo zmniejsza t sum o 31.
Pocztkowo suma liczb przypisanych etonom znajdujcym si na planszy
jest rwna
2015 1 + 2015 2 + 2015 4 + 2015 8 + 2015 16 = 2015 31,
jest wic podzielna przez 31. Po dowolnym cigu ruchw na tablicy pozostan
etony o sumie przypisanych liczb podzielnej przez 31. Poniewa nie mona
usun wszystkich etonw, a suma mniej ni piciu liczb przypisanych dowolnym etonom jest niepodzielna przez 31, zatem na tablicy musi pozosta co
najmniej pi etonw.
Sposb II
Zauwamy, e jeli w dowolnym z pl znajduj si co najmniej 2 etony, to
moemy jeszcze wykona co najmniej jeden dozwolony ruch, przez co zmniejszymy czn liczb etonw na planszy. To oznacza, e jeli nie moemy ju

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

21

zmniejszy liczby etonw na planszy, to w kadym z pl mamy co najwyej

1 eton.
Rozpatrzmy cig ruchw, ktry doprowadza do sytuacji, w ktrej na planszy jest najmniejsza moliwa do uzyskania liczba etonw. Przypumy, e na
planszy pozostao mniej ni 5 etonw, czyli istniej pola, w ktrych jest 0 etonw, a take istniej pola, w ktrych jest 1 eton. Wykaemy, e przy zadanych
warunkach pocztkowych taka sytuacja nie jest moliwa dokadniej, po dowolnej liczbie ruchw, w kadym polu albo mamy tak sam liczb etonw,
albo istniej dwa pola, w ktrych liczba etonw rni si o co najmniej 2.
Niech a, b, c, d, e oznaczaj odpowiednio liczb ruchw polegajcych na
zabraniu dwch etonw odpowiednio z wierzchoka A, B, C, D, E i pooeniu
jednego etonu do nastpnego wierzchoka. Wwczas albo a = b = c = d = e,
co oznacza, e w kadym wierzchoku jest tyle samo etonw, albo istniej takie
dwie kolejne liczby z cigu (a, b, c, d, e, a), z ktrych jedna przyjmuje warto
bdc najmniejsz liczb w tym cigu, a nastpna z tych liczb jest od niej
wiksza dla ustalenia uwagi niech a < b, przy czym a przyjmuje najmniejsz
warto w cigu (a, b, c, d, e).
Liczba etonw pozostaych w polu A wynosi 20152a+e, a liczba etonw pozostaych w polu B wynosi 2015 2b + a. Na mocy przyjtych zaoe
mamy
2015 2a + e 2015 a,
a take
2015 2b + a 2013 a,
co oznacza, e w polu A znajduje si co najmniej o 2 etony wicej ni w polu B.
To oznacza, e albo moemy wykona jeszcze jaki ruch, albo w kadym
wierzchoku znajduje si po jednym etonie. Druga z tych sytuacji jest wic
jedynym przypadkiem, w ktrej na planszy jest najmniejsza moliwa do uzyskania liczba etonw, ktra wwczas wynosi 5.
Uwaga
Zachodzi nawet mocniejsze twierdzenie przy zadanych warunkach pocztkowych, po dowolnej liczbie ruchw, na kadym polu albo mamy tak
sam liczb etonw, albo istniej takie dwa pola, w ktrych liczba etonw
rni si o co najmniej 3. Zostawiamy to do udowodnienia zainteresowanym
Czytelnikom.
Odpowied
Nie mona wykona takiego cigu ruchw, aby na planszy pozostao mniej
ni pi etonw.

22

Rozwizania zada

Trzecie zawody indywidualne

Zadanie 13. Punkt P ley wewntrz trjkta ABC. Udowodnij, e
AP + BP < AC + BC.

Rozwizanie
Oznaczmy przez Q punkt przecicia prostej AP z bokiem BC (rys. 8).
Z nierwnoci trjkta uzyskujemy
AC + CQ > AQ oraz

P Q + QB > P B.

Korzystajc z tych dwch nierwnoci, otrzymujemy

AC + BC = AC + CQ + QB > AQ + QB = AP + P Q + QB > AP + BP.
C

Q
P

B
rys. 8

Zadanie 14. Udowodnij, e istnieje nieskoczenie wiele trjek a, b, c dodatnich

liczb cakowitych speniajcych rwnanie
(a2 + 1) (b2 + 1) = c2 + 1.

Rozwizanie
Sposb I
Zauwamy, e dla dowolnej dodatniej liczby cakowitej n
(n2 + 1)((n + 1)2 + 1) = (n2 + 1)(n2 + 1 + 2n + 1) =
= (n2 + 1)2 + (n2 + 1)(2n + 1) =
= (n2 + 1)2 + 2n(n2 + 1) + n2 + 1 = (n2 + 1 + n)2 + 1.
Zatem trjka (a, b, c) = (n, n+1, n2 +n+1) spenia warunki zadania dla kadej
dodatniej liczby cakowitej n. Trjek tej postaci jest nieskoczenie wiele, co
koczy dowd.
Sposb II
Zauwamy, e dla dowolnej dodatniej liczby cakowitej k
(4k 4 + 1)(k 2 + 1) = 4k 6 + 4k 4 + k 2 + 1 = (2k 3 + k)2 + 1
To oznacza, e trjka (a, b, c) = (2k 2 , k, 2k 3 + k) spenia warunki zadania dla
kadej dodatniej liczby cakowitej k. Trjek tej postaci jest nieskoczenie wiele,
wic rozwizanie jest zakoczone.

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

23

Zadanie 15. Udowodnij, e dla dowolnych liczb rzeczywistych x, y, z speniajcych warunki

x2 + y 2 + z 2 1

oraz

2x + 3y + 6z 7

zachodzi nierwno 7xy z.

Rozwizanie
Sposb I
Stosujc nierwno midzy redni kwadratow a redni arytmetyczn
dla 49 nastpujcych liczb:
4 liczb rwnych x2 , 9 liczb rwnych y3 oraz 36 liczb rwnych z6 ,
otrzymujemy
s

2

2

4 x2 + 9 y3 + 36 z6
x2 + y 2 + z 2
=
49
49
y
x
z
4 + 9 3 + 36 6 2x + 3y + 6z
7
1
2
=

= .
49
49
49 7

2

Z powyszego wnioskujemy, e we wszystkich uzyskanych nierwnociach musz zachodzi rwnoci, co dla nierwnoci midzy redni kwadratow a redni arytmetyczn oznacza, e
x y z
= = .
2 3 6
Po podstawieniu uzyskanego wyniku do otrzymanej rwnoci
2x + 3y + 6z = 7


otrzymujemy (x, y, z) =

2 3 6
, ,
.
7 7 7


Bezporednio sprawdzamy, e powysza trjka (x, y, z), spenia zaoenia

zadania; na mocy przeprowadzonego rozumowania jest to jedyna trjka o tej
wasnoci. Poniewa wwczas
6
7xy = z = ,
7
wic w szczeglnoci postulowana nierwno jest prawdziwa.
Sposb II
Rozwamy cigi
(x1 , x2 , x3 ) = (2, 3, 6),
(y1 , y2 , y3 ) = (x, y, z).
Stosujc dla tych cigw nierwno Schwarza (zob. II Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw 2006/2007, Krakw 2009, dodatek str. 32), otrzymu-

24

Rozwizania zada

jemy
7 2x + 3y + 6z x1 y1 + x2 y2 + x3 y3

(x21 + x22 + x23 )

= 7

22 + 32 + 62

(y12 + y22 + y32 ) =

x2 + y 2 + z 2 =

x2 + y 2 + z 2 7.

Z powyszego wnioskujemy, e we wszystkich uzyskanych nierwnociach musz zachodzi rwnoci. Wobec tego istnieje taka liczba rzeczywista t, e

x = 2t,

y = 3t,

z = 6t.

Po podstawieniu uzyskanego wyniku do otrzymanej rwnoci

2x + 3y + 6z = 7

2 3 6
otrzymujemy (x, y, z) =
, ,
.
7 7 7
Dalszy cig rozumowania jest taki sam jak w sposobie pierwszym.


Sposb III
Z nierwnoci 2x + 3y + 6z 7 wynika, e
(2x + 3y + 6z)2 49,
ktra to nierwno, po uporzdkowaniu i pomnoeniu obu stron przez liczb
1, przybiera posta
4x2 9y 2 36z 2 12xy 24xz 36yz 49.
2

(1)

Ponadto, z nierwnoci x + y + z 1 otrzymujemy

49x2 + 49y 2 + 49z 2 49.

(2)

Dodajc stronami nierwnoci (1) i (2), uzyskujemy

45x2 + 40y 2 + 13z 2 12xy 24xz 36yz 0,
co jest rwnowane
(3x 2y)2 + (6y 3z)2 + (2z 6x)2 0.
Oznacza to, e we wszystkich powyszych nierwnociach musz zachodzi
rwnoci. Z ostatniej uzyskanej nierwnoci wnioskujemy zatem, e

3x = 2y,

6y = 3z,

2z = 6x.

Dalszy cig rozumowania jest taki sam jak we wczeniejszych sposobach.

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

25

Uwaga
Zaprezentujemy jeszcze jedno rozwizanie w opraciu o elementy geometrii
analitycznej. Nierwno
x2 + y 2 + z 2 1
zadaje kul o promieniu 1 w trjwymiarowej przestrzeni euklidesowej, a nierwno
2x + 3y + 6z 7
opisuje pprzestrze ograniczon paszczyzn m o rwnaniu
2x + 3y + 6z 7 = 0.
Odlego rodka kuli, ktrym jest punkt P =(0, 0, 0), od paszczyzny m wynosi
|2 0 + 3 0 + 6 0 7| 7

= = 1.
7
22 + 32 + 62
Oznacza to, e dana kula i paszczyzna s styczne. Ponadto, punkt stycznoci jest pooony w kierunku wektora [2, 3, 6] od punktu (0, 0, 0), zatem ma
wsprzdne (2t, 3t, 6t), gdzie t jest pewn liczb rzeczywist.
Dalszy cig rozumowania jest taki sam jak w sposobie drugim.
d(P, m) =

Zadanie 16. Dany jest trjkt ABC, w ktrym <) ACB = 60 . Na bokach BC
i AC le odpowiednio takie punkty D i E, e BD = DE = EA.
) ABE = 30 .
Udowodnij, e <

Rozwizanie
Sposb I
Niech F bdzie takim punktem, e czworokt BDEF jest rwnolego) AEF = 60 , to trjbokiem (rys. 9). Wwczas, skoro AE = BD = EF oraz <

) AF E = 60 . Poniewa AF = BF = EF ,
kt AEF jest rwnoboczny i std <
wic punkt F jest rodkiem okrgu opisanego na trjkcie ABE, wobec czego
<
) ABE = 12 <
) AF E = 30 .
C

E
D

F
A

rys. 9

26

Rozwizania zada

Sposb II
Oznaczmy przez O punkt przecicia odcinkw AD i BE (rys. 10). Zauwamy, e
<
) EOD = 180 <
) DEO <
) EDO = 180 <
) CBO <
) CAO = 120 ,
co wynika z faktu, e suma ktw wewntrznych w czworokcie AOBC jest
) ECD+<
) EOD =180 , co oznacza,
rwna 360 . Wobec tego zachodzi rwno <
e na czworokcie CDOE mona opisa okrg. W takim razie
<
) ACO = <
) EDO <
) CAO

oraz

<
) BCO = <
) DEO = <
) CBO,

wic trjkty ACO oraz BCO s rwnoramienne i AO = CO = BO. Punkt O

jest wic rodkiem okrgu opisanego na trjkcie ABC, skd wniosek, e
) AOB
180 <
<
) ABE =
= 30 .
2
C

E
D
O
A

rys. 10

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

27

Czwarte zawody indywidualne

Zadanie 17. Liczby rzeczywiste a, b, c, d, e, f speniaj rwnanie
2ab+6bc+12cd+20de+30ef +6f a=a2 +4b2 +9c2 +16d2 +25e2 +36f 2 .
Udowodnij, e af = bc.

Rozwizanie
Mnoc obie strony danego rwnania przez 2 i przenoszc wszystkie wyrazy na jedn stron, otrzymujemy
2a2 +8b2 +18c2 +32d2 +50e2 +72f 2 4ab12bc24cd40de60ef 12af = 0 .
Lew stron uzyskanego rwnania moemy przepisa jako
a2 4ab + 4b2 + 4b2 12bc + 9c2 + 9c2 24cd + 16d2 +
+ 16d2 40de + 25e2 + 25e2 60ef + 36f 2 + 36f 2 12af + a2 =
=(a 2b)2 + (2b 3c)2 + (3c 4d)2 + (4d 5e)2 + (5e 6f )2 + (6f a)2 ,
co jest rwne 0 tylko wtedy, gdy liczby w szeciu nawiasach s zerami, czyli
a = 2b = 3c = 4d = 5e = 6f.
Mnoc stronami rwnoci a = 2b oraz 6f = 3c otrzymujemy 6af = 6bc, a to
po obustronnym podzieleniu przez 6 daje rwno podan w tezie zadania.
Zadanie 18. W turnieju szachowym startuje 2n zawodnikw, gdzie n 2 jest
liczb naturaln. Udowodnij, e mona tak zaplanowa rozgrywki
skadajce si z 2n 1 rund, aby kady szachista rozegra z kadym
innym dokadnie jedn parti szachw.
Uwaga: W kadej rundzie kady z zawodnikw rozgrywa dokadnie
jedn parti szachw.

Rozwizanie
Rozwamy (2n1)-kt foremny A1 A2 A3 . . . A2n1 o rodku okrgu opisanego A0 i przypiszmy zawodnikom punkty A0 , A1 , A2 , . . . , A2n1 .
Dla dodatniej liczby cakowitej k 2n 1 zdefiniujemy pary zawodnikw
spotykajcych si przy szachownicy w k-tej rundzie. Narysujmy odcinek A0 Ak
oraz wszystkie przektne wielokta foremnego prostopade do prostej A0 Ak .
Przyjmiemy, e narysowane odcinki wyznaczaj pary zawodnikw grajcych
ze sob w k-tej rundzie (na rysunku 11 zilustrowano pierwsze trzy rundy dla
n = 3).
A1

A1

A5

A2

A5

A2

A0
A4

A1
A5

A2

A0
A3

A4

A0
A3

rys. 11

A4

A3

28

Rozwizania zada

Poniewa w kadej rundzie zaplanowalimy n partii, a przy tym adna

para zawodnikw nie powtarza si w dwch rundach, kady zawodnik zagra
z kadym innym.
Zadanie 19. Dwa przystajce okrgi przecinaj si w punktach A i B. Prosta
przechodzca przez punkt A przecina okrgi w takich punktach C
i D rnych od A, e punkt A naley do odcinka CD. Wyka, e
BC = BD.

Rozwizanie
Poniewa kty wpisane w przystajce okrgi oparte na przystajcych ci) ACB = <
) ADB (rys. 12). Std wniosek, e
ciwach maj rwne miary, wic <
trjkt BCD jest rwnoramienny i BC = BD.
B
D

A
C
rys. 12

Zadanie 20. Udowodnij, e istnieje 2015 kolejnych dodatnich liczb cakowitych,

ktre nie s postaci a2 b3 , gdzie a i b s dodatnimi liczbami cakowitymi.

Rozwizanie
Zauwamy, e jeeli liczba a2 b3 jest podzielna przez liczb pierwsz p, to
co najmniej jedna z liczb a, b jest podzielna przez p. W konsekwencji liczba
a2 b3 jest podzielna przez p2 .
Zadanie bdzie rozwizane, jeeli wykaemy istnienie takich 2015 kolejnych liczb cakowitych dodatnich, e kada z nich jest podzielna przez pewn
liczb pierwsz, ale nie przez kwadrat tej liczby pierwszej.
Niech pk oznacza k-t liczb pierwsz. Rozwamy nastpujcy ukad 2015
kongruencji:

n p1

(mod p21 ),

n + 1 p2

(mod p22 ),

n + 2 p3

(mod p23 ),

.....................

n + 2013 p2014 (mod p22014 ),

n + 2014 p2015

(1)

(mod p2015 ),

Z chiskiego twierdzenia o resztach wnioskujemy, e istnieje dodatnia liczba

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

29

cakowita n speniajca ukad kongruencji (1). W konsekwencji kolejne liczby

od n do n + 2014 speniaj warunki zadania.
Zadanie 21. Dany jest trjkt ABC, w ktrym AC = BC. Na bokach AC i BC
wybrano odpowiednio takie punkty D i E, e AB = BD = DE oraz
AD = CE. Wyznacz miar kta ACB.

Rozwizanie
Niech F bdzie takim punktem, e czworokt ABF D jest rwnolegobokiem (rys. 13). Wwczas BF = AD = CE, BE = BC CE = AC AD = CD
) EBF = <
) DCE, skd wniosek, e trjkty BEF i CDE s przystajce
oraz <
(cecha bokktbok). Wobec tego EF =DE =DF , wic trjkt DEF jest rwnoboczny. Poniewa DB = DE = DF , wic trjkt BEF jest wpisany w okrg
o rodku w punkcie D. To oznacza, e
<
) EDF
<
) ACB = <
) EBF =
= 30 .
2
C

rys. 13

Uwaga
Podobne rozumowanie mona przeprowadzi rwnie uzupeniajc trjkt
BED do rwnolegoboku BEDP . Wwczas trjkt ABP okazuje si by rw) ACB = <
) ADP = 12 <
) ABP = 30 . Uzupenienie rozwizania
noboczny i std <
pozostawiamy Czytelnikowi.

30

Rozwizania zada

Mecz matematyczny
Zadanie 22. Udowodnij, e dla dowolnej liczby naturalnej n 4 oraz dowolnych
dodatnich liczb rzeczywistych x1 , x2 , x3 , . . . , xn zachodzi nierwno
x1 x22 x33 + x2 x23 x34 + x3 x24 x35 + . . .
. . . + xn2 x2n1 x3n + xn1 x2n x31 + xn x21 x32 x61 + x62 + x63 + . . . + x6n .

Rozwizanie
Korzystajc z nierwnoci midzy redni arytmetyczn i geometryczn
dla szeciu liczb x61 , x62 , x62 , x63 , x63 , x63 , otrzymujemy
q
6

18
x61 x12
2 x3

x61 + 2x62 + 3x63

,
6

czyli
x61 + 2x62 + 3x63
.
6
Analogicznie uzyskujemy nierwnoci
x1 x22 x33

(1)

x6k + 2x6k+1 + 3x6k+2

(2)
6
dla k = 2, 3, 4, . . . , n, gdzie przyjlimy oznaczenia xn+1 = x1 oraz xn+2 = x2 .
Dodajc stronami nierwno (1) oraz n1 nierwnoci (2), otrzymujemy
tez zadania.
xk x2k+1 x3k+2

Zadanie 23. Przez punkt A poprowadzono proste styczne do okrgu w punktach B i C. Prosta l przechodzca przez punkt A przecina okrg
w rnych punktach D i E. Prosta rwnolega do DE przechodzca przez punkt B przecina okrg po raz drugi w punkcie X.
Udowodnij, e prosta XC przechodzi przez rodek odcinka DE.

Rozwizanie
Sposb I
C
A

rys. 14

Oznaczmy przez O rodek okrgu , a przez M rodek odcinka DE

(rys. 14). Poniewa
<
) AM O = <
) ABO = <
) ACO ,

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

31

wic punkty B, M , C le na okrgu o rednicy AO. Std otrzymujemy

<
) CM D = <
) CBA = <
) BXM = <
) XM E.
Ostatni zwizek oznacza, e punkty C, M , X le na jednej prostej.
Sposb II
Niech M bdzie punktem przecicia prostych XC i DE (rys. 15)
Trjkty ADB i ABE s podobne, bo maj wsplny kt przy wierzchoku
) BEA = <
) DBA. Zatem
A oraz <
AB BD
=
.
AE EB
Analogicznie
AC CD
=
.
AE EC
Poniewa AB = AC, wic na mocy powyszych dwch rwnoci uzyskujemy
BD AB AC CD
=
=
=
.
EB AE AE EC
Std
BD EC = CD EB.
Korzystajc z twierdzenia Ptolemeusza, otrzymujemy rwno
BD EC + CD EB = BC DE,
skd BC DE = 2BD EC. Zatem
BC
EC
= 1
.
BD 2 DE

(1)

Poniewa trapez BXED jest wpisany w okrg, wic jest to trapez rwnoramienny. Zatem XE = BD, czyli
<
) BCD = <
) ECX = <
) ECM .
) CBD = <
) CED = <
) CEM, gdy kty CBD i CEM s wpisane
Ponadto <
w okrg i oparte na tym samym uku.
C

B
rys. 15

32

Rozwizania zada

Z dwch powyszych rwnoci ktw wnosimy, e trjkty EM C i BDC s

podobne. Zatem
BC
EC
=
.
BD EM
W poczeniu z rwnoci (1) otrzymujemy wic EM = 12 DE, co byo do
udowodnienia.
Sposb III
Skorzystamy z twierdzenia Brianchona: jeeli szeciokt ABCDEF jest
opisany na okrgu, to proste AD, BE, CF przecinaj si w jednym punkcie
(rys. 16).
D
E

rys. 17

rys. 16

Szczeglnym przypadkiem powyszego twierdzenia (dla zdegenerowanego

szeciokta ABCDEF ) jest nastpujce twierdzenie: dla dowolnego czworokta ABCD opisanego na okrgu, ktry jest styczny do bokw AB, BC, CD,
DA odpowiednio w punktach K, L, M , N , proste AC, BD, KM , LN przecinaj si w jednym punkcie (rys. 17).
C
A

Y
E

X
rys. 18

Przystpujemy do rozwizania zadania. Poniewa DEXB jest trapezem

rwnoramiennym, wic punkt X jest symetryczny do B wzgldem symetralnej
odcinka DE. Jeeli zatem odbijemy proste AB i AC wzgldem symetralnej
DE, to otrzymamy proste styczne do okrgu odpowiednio w punkcie X
i w pewnym punkcie Y (rys. 18). Stosujc powysze twierdzenie dla czworokta wyznaczonego przez proste styczne do w punktach B, X, Y , C,
uzyskujemy, e proste CX, BY oraz DE przecinaj si w jednym punkcie.
Poniewa jednak proste CX i BY s symetryczne wzgldem symetralnej DE,

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

33

wic punkt przecicia tych trzech prostych musi by rodkiem odcinka DE,
czego naleao dowie.
Zadanie 24. Udowodnij, e dla dowolnej dodatniej liczby cakowitej k istnieje
taka liczba pierwsza p > k, e k liczb cakowitych bezporednio poprzedzajcych liczb p, a take k liczb cakowitych bezporednio po
niej nastpujcych, to liczby zoone.
W rozwizaniu moesz skorzysta bez dowodu z nastpujcego twierdzenia Dirichleta: Dla dowolnych wzgldnie pierwszych dodatnich liczb
cakowitych a i b istnieje nieskoczenie wiele liczb pierwszych postaci
a + bn, gdzie n jest dodatni liczb cakowit.

Rozwizanie
Rozwamy nastpujcy ukad kongruencji:
(
a 1 (mod (k + 1)!),

(1)
a 2 (mod q),
gdzie q jest dowoln liczb pierwsz wiksz od k + 1.
Z chiskiego twierdzenia o resztach wnioskujemy, e istnieje dodatnia
liczba cakowita a > q + 2 speniajca ukad kongruencji (1). Liczba ta jest
wzgldnie pierwsza z liczb b = (k + 1)! q. Na mocy twierdzenia Dirichleta
o liczbach pierwszych w postpach arytmetycznych, zacytowanego w treci zadania, istnieje taka dodatnia liczba cakowita, e liczba p = a + bn > q + 2 jest
pierwsza. Wwczas p spenia ukad kongruencji
(
p 1 (mod (k + 1)!),
p2

(mod q),

jest wic postaci p = (k + 1)! s + 1.

Poniewa dla i = 2, 3, 4, . . . , k + 1 liczby (k + 1)! s i s podzielne przez i,
wic liczby
p k 2, p k 1, p k, . . . , p 4, p 3
oraz
p + 1, p + 2, p + 3, . . . , p + k 1, p + k
s zoone. Ponadto liczba p1 jest podzielna przez (k +1)!, a liczba p2 jest
podzielna przez q i wiksza od q.
Udowodnilimy wic, e liczba pierwsza p ma z kadej strony co najmniej k
liczb zoonych.
Zadanie 25. Udowodnij, e rwnanie m2 +n2 = 6k nie ma rozwiza w dodatnich
liczbach cakowitych m, n, k.

Rozwizanie
Udowodnimy, e dane rwnanie nie ma rozwiza speniajcych warunki
zadania.
Przeprowadzajc dowd nie wprost zamy, e rozwizania rwnania istniej i niech trjka liczb (m, n, k) bdzie rozwizaniem, w ktrym liczba k jest
moliwie najmniejsza.

34

Rozwizania zada

Bezporednio sprawdzamy, e liczba 6 nie jest sum dwch kwadratw

liczb cakowitych, skd wynika, e k > 1, a w konsekwencji liczba m2 + n2
jest podzielna przez 36. Poniewa kwadrat liczby cakowitej moe dawa przy
dzieleniu przez 3 tylko reszt 0 lub 1, liczby m i n s podzielne przez 3.
Podobnie, kwadrat liczby cakowitej moe dawa przy dzieleniu przez 4 tylko
reszt 0 lub 1, a wic liczby m i n s parzyste. Zatem liczby m i n s podzielne
przez 6, skd m2 + n2 72 i w konsekwencji k > 2.
Zauwamy, e
 2  2
m
n
+
= 6k2 ,
6
6
skd wynika, e trjka liczb (m/6, n/6, k 2) jest rozwizaniem danego rwnania wbrew zaoeniu o minimalnoci rozwizania (m, n, k).
Zadanie 26. Dany jest trjkt ABC, w ktrym <) ACB = 120 . Dwusieczne ktw
wewntrznych przy wierzchokach A, B, C przecinaj przeciwlege
) DF E =90 .
boki odpowiednio w punktach D, E, F . Udowodnij, e <

Rozwizanie
Sposb I
Niech P bdzie dowolnym punktem prostej AC, lecym po przeciwnej
stronie punktu C ni punkt A (rys. 19). Poniewa
<
) BCP = 180 <
) ACB = 60 = <
) F CB,
wic pprosta CB jest dwusieczn kta F CP . Ponadto pprosta AD jest
dwusieczn kta CAB. Std wniosek, e punkt D jest rodkiem okrgu dopisanego do trjkta ACF oraz pprosta F D jest dwusieczn kta BF C.
P
C
D

F
rys. 19

Analogicznie uzasadniamy, e pprosta F E jest dwusieczn kta AF C.

czc poczynione obserwacje, otrzymujemy
<
) BF C + <
) AF C
<
) DF E = <
) DF C + <
) EF C =
= 90 .
2
Sposb II
Oznaczmy przez S taki punkt znajdujcy si po przeciwnej stronie prostej
AB ni punkt C, e trjkt ABS jest rwnoboczny (rys. 20). Zauwamy, e
) ASB + <
) ACB = 180 , to na czworokcie ASBC mona opisa okrg.
skoro <
) ACS = <
) ABS =60 = <
) ACF , wic punkt F ley na odcinku CS.
Wobec tego <

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

C

35

B
F

S
rys. 20

) ASC = <
) ABC = <
) F BC oraz <
) ACS = <
) F CB, wic trjkty
Poniewa <
ACS i F CB s podobne (cecha ktkt). Std wniosek, e
F C AC AC
=
=
.
F B AS AB
Pprosta AD jest dwusieczn kta BAC, wic z twierdzenia o dwusiecznej
wynika, e
AC DC
=
.
AB DB
czc uzyskane zwizki, otrzymujemy zaleno
F C DC
=
.
F B DB
Skoro punkt D naley do wntrza odcinka BC, to z twierdzenia odwrotnego
do twierdzenia o dwusiecznej wynika, e pprosta F D jest dwusieczn kta
BF C. Kocowa cz rozwizania przebiega jak w poprzednim sposobie.
Zadanie 27. Udowodnij, e dla dowolnej liczby pierwszej p oraz dowolnej dodatniej liczby cakowitej r < p istniej takie dodatnie liczby cakowite a

i b mniejsze od p, e ar b (mod p).

Rozwizanie
 
Przyjmijmy dla uproszczenia oznaczenie n = p . Niech dla i = 1, 2, . . . , n
liczba ri bdzie reszt z dzielenia ir przez p. Dla k = 1, 2, . . . , n 1 niech Zk
bdzie zbiorem n + 1 kolejnych liczb cakowitych od (n + 1)k do (n + 1)k + n.
Jeeli do pewnego zbioru Zk nale dwie reszty ri , rj , gdzie 0 < i < j n,
to |rj ri | n. Przyjmujc a = j i oraz b = |rj ri |, otrzymujemy
ar = (j i)r = jr ir rj ri = b (mod p),
co naleao wykaza.
Przypumy teraz, e do adnego ze zbiorw Zk nie nale dwie reszty.
Skoro reszt jest wicej ni zbiorw, to pewna reszta ri nie naley do adnego

36

Rozwizania zada

ze zbiorw Zk . Poniewa zbiory Zk zawieraj wszystkie liczby cakowite od

n + 1 do (n + 1) (n 1) + n, zachodzi wwczas jedna z dwch nierwnoci
ri < n + 1

(1)

ri > (n + 1) (n 1) + n = n2 + n 1.

(2)

lub
W przypadku, gdy zachodzi nierwno (1), czyli ri n, moemy przyj a = i
oraz b = ri . Wwczas
ar b (mod p).
Natomiast w przypadku, gdy zachodzi (2), czyli n2 + n ri < p, przyjmujemy
a = i oraz b = p ri . Wwczas speniona jest kongruencja
ar b (mod p),
a przy tym
b p n2 n ((n + 1)2 1) n2 n = n2 + 2n + 1 1 n2 n = n.
Zadanie 28. W kadym z wierzchokw n-kta foremnego, gdzie n 4, umieszczono lamp i przecznik, ktry zmienia stan (zapalona/zgaszona)
trzech lamp lecych w bezporednim ssiedztwie tej lampy: dwch
w kierunku zegarowym i jednej w kierunku przeciwzegarowym. Pocztkowo jedna lampa jest zapalona, a pozostae zgaszone. Rozstrzygnij, w zalenoci od n, czy uywajc dostpnych przecznikw
mona doprowadzi do stanu, w ktrym wszystkie lampy s zgaszone.

Rozwizanie
Przyjmijmy, e lampy wraz z przecznikami s ponumerowane kolejnymi
liczbami zgodnie z ruchem wskazwek zegara, przy czym numeracj kontynuujemy cyklicznie modulo n (np. lamp 1 bdziemy nazywa te lamp n+1,
a lamp n lamp 0). Zgodnie z t konwencj przecznik przy lampie k przecza lampy k1, k+1 i k+2.
Zauwamy, e przeczenie przecznikw przy lampach k+1, k+3, k+4
i k+5 powoduje przeczenie lamp k i k+7 bez zmiany stanu pozostaych
lamp. Analogiczn sekwencj operacji moemy przeczy lampy k+7 i k+14,
a w konsekwencji moliwe jest przeczenie lamp k i k+14, lub oglniej, lamp
k i k+7i dla dowolnej liczby cakowitej i.
W dalszej czci rozwizania rozwaymy dwa przypadki.
1 W przypadku, gdy liczba n nie jest podzielna przez 7, istnieje taka
liczba cakowita i, e 7i 1 (mod n). Oznacza to, e istnieje cig operacji
przeczajcy lampy k oraz k+7i k+1 (mod n). Jeli pocztkowo zapalona
bya lampa k, a pozostae zgaszone, to cigiem operacji analogicznym do wyej
opisanego zapalamy lampy k+2 i k+3, a nastpnie przecznikiem przy lampie k+1 gasimy wszystkie trzy zapalone lampy. Wykazalimy wic, e w tym
przypadku zgaszenie jednej lampy jest moliwe.

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

37

2 Rozwamy teraz przypadek, gdy liczba n jest podzielna przez 7. Wykaemy dwoma sposobami, e wyczenie pojedynczej lampy nie jest moliwe.
Sposb I
czc sekwencje operacji przeczajcych pary lamp
(0, 7), (7, 14), (14, 21), . . . , (n14, n7) oraz (n7, n)
otrzymamy nietrywialn sekwencj operacji, ktra w rezultacie jej wykonania
nie zmienia stanu adnej lampy.
Zauwamy, e moliwych stanw lamp jest 2n . Take liczba istotnie rnych sekwencji przecze jest rwna 2n , gdy moemy rozpatrywa tylko sekwencje, w ktrych kady przecznik zosta uyty co najwyej raz, a kolejno
uywania przecznikw jest bez znaczenia. Skoro istnieje nietrywialna sekwencja operacji, ktra daje taki sam efekt jak sekwencja pusta, to liczba stanw
lamp, do jakich moemy doj od stanu, w ktrym wszstkie lampy s zgaszone,
jest mniejsza od 2n . Std wynika, e startujc od zgaszonych wszystkich lamp
nie kady stan daje si uzyska.
Gdyby moliwe byo przeczenie tylko jednej lampy, moglibymy przej
od dowolnego stanu lamp do dowolnego innego. To dowodzi, e w przypadku,
gdy liczba lamp jest podzielna przez 7, zgaszenie pojedynczej lampy nie jest
moliwe.
Sposb II
Zamy, e pocztkowo zapalona jest lampa numer 1, a pozostae s
zgaszone. Niech Z bdzie zbiorem lamp o numerach dajcych przy dzieleniu
przez 7 reszt 1, 2, 3 lub 5. Wwczas nietrudno sprawdzi, e dowolny przecznik przecza parzycie wiele lamp ze zbioru Z. Skoro startujemy od stanu,
w ktrym zapalona jest dokadnie jedna lampa naleca do zbioru Z, to niezalenie od manipulacji wykonanych dostpnymi przecznikami, liczba zapalonych lamp za zbioru Z pozostaje nieparzysta. W szczeglnoci nigdy nie
dojdziemy do stanu, w ktrym wszytskie lampy s zgaszone.
Odpowied
Zgaszenie pojedynczej lampy jest moliwe wtedy i tylko wtedy, gdy liczba
n nie jest podzielna przez 7.
Zadanie 29. Rozstrzygnij, czy punkty paszczyzny mona pokolorowa czterema
kolorami w taki sposb, aby spenione byy nastpujce dwa warunki:
kade koo o rednicy wikszej od 2 zawiera we wntrzu punkty
wszystkich czterech kolorw;
kade koo o rednicy mniejszej od 1 zawiera we wntrzu punkty
co najwyej dwch kolorw.

Rozwizanie
Udowodnimy, e takie pokolorowanie jest moliwe. Narysujmy na paszczynie siatk trjktw rwnobocznych o boku 1 i pomalujmy wzy siatki

38

Rozwizania zada

trzema kolorami tak, aby kady z tych trjktw mia wierzchoki rnych
kolorw (rys. 21). Pozosta cz paszczyzny pomalujmy czwartym kolorem.

rys. 21

Kade koo o rednicy wikszej od 2 zawiera w caoci pewien trjkt

rwnoboczny o boku 1 nalecy do narysowanej siatki jest to trjkt, do
ktrego wntrza lub brzegu naley rodek koa. Tym samym kade takie koo
zawiera punkty wszystkich czterech kolorw.
Z kolei koo o rednicy mniejszej od 1 nie moe zawiera punktw w wicej
ni dwch kolorach, gdy odlego midzy dowolnymi punktami innego koloru
ni kolor ta jest rwna co najmniej 1.
Zadanie 30. Cigi (an ) i (bn ) s okrelone nastpujcymi wzorami:
a0 = 99 999,

a1 = 1 699 999,

an+2 =10an+1 9an

b0 = 1,

b1 = 5,

bn+2 =10bn+1 8bn dla n=0, 1, 2, 3, . . .

oraz

Wyka, e a2015 < b2015 .

Rozwizanie
Przyjmijmy


1
(5 + 17)n + (5 17)n .
2
Przez bezporednie obliczenia sprawdzamy, e wwczas

An = 200 000 9n 100 001

A0 = 99 999,

oraz

Bn =

A1 = 1 699 999,

B0 = 1,

B1 = 5.

Ponadto dla n = 0, 1, 2, 3, . . . otrzymujemy

10An+1 9An = 10 200 000 9n+1 10 100 001 9 200 000 9n + 9 100 001 =
= 10 200 000 9n+1 200 000 9n+1 10 100 001 + 9 100 001 =
= 9 200 000 9n+1 100 001 = 200 000 9n+2 100 001 = An+2
oraz
10Bn+1 8Bn =


1
= 10 (5 + 17)n+1 + 10 (5 17)n+1 8 (5 + 17)n 8 (5 17)n =
2


1
= (10 (5 + 17) 8) (5 + 17)n + (10 (5 17) 8) (5 17)n =
2


1
= (42 + 10 17) (5 + 17)n + (42 10 17) (5 17)n =
2

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

39

1
(5 + 17)2 (5 + 17)n + (5 17)2 (5 17)n =
2


1
= (5 + 17)n+2 + (5 17)n+2 = Bn+2 ,
2
skd wynika, e an = An oraz bn = Bn dla wszystkich nieujemnych liczb cakowitych n.
Zadanie sprowadza si wic do porwnania liczb


1
a2015 =20000092015 100001 oraz b2015 = (5+ 17)2015 +(5 17)2015 .
2
Wykaemy, e a2015 < b2015 . Istotnie:

1
200 000 92015 100 001 < 200 000 92015 < (5 + 17)2015 <
2

2015

1
< (5 + 17)
+ (5 17)2015 .
2
Dla uzasadnienia drugiej z powyszych nierwnoci wystarczy udowodni, e


5 + 17 2015
> 400 000.
9
Zauwamy jednak, e

1
1
1
1
17 4 =
>
= > ,
17 + 4 5 + 4 9 10

skd 5+ 17 > 9, 1 > 9, 09. Wykorzystujc powysze oszacowanie i korzystajc

z nierwnoci Bernoulliego

(1 + a)n > 1 + an,

otrzymujemy




5 + 17 2015
9, 09 2015
>
= 1, 012015 > 1, 012000 = (1, 01100 )20 > 220 =
9
9
= (210 )2 = 10242 > 10002 = 1 000 000 > 400 000 .
Uwaga
Nierwno Bernoulliego dla a > 0 i n > 1 wynika bezporednio z rozwinicia dwumianowego:
   
n
n
(1 + a)n =
+
a + . . . = 1 + na + . . . > 1 + an .
0
1
Inny dowd mona przeprowadzi w oparciu o nierwno midzy redni arytmetyczn i geometryczn zastosowan do n1 liczb rwnych 1 i liczby 1+an.
Wwczas otrzymujemy

(n 1) 1 + (1 + an)
n
1 + an <
,
n
co po redukcji wyrazw podobnych i obustronnym podniesieniu do n-tej potgi
daje
1 + an < (1 + a)n .

40

Rozwizania zada

Zadanie 31. Udowodnij, e szecianu o krawdzi 61 nie mona wypeni klockami,

z ktrych kady jest szecianem o krawdzi 2 lub prostopadocianem
o wymiarach 3 3 1.

Rozwizanie
Sposb I
Pokolorujmy szecian w dwukolorow szachownic o polach bdcych prostopadocianami o wymiarach 11, 51, 5 i krawdziach rwnolegych do krawdzi szecianu, zaczynajc kolorowanie od jednego z wierzchokw szecianu
(rys. 22, kolorowanie rozpoczlimy od lewego dolnego rogu). Wwczas kady
klocek pokrywa tak sam objto obydwu kolorw. Tymczasem objto zajmowana przez kolor, od ktrego zaczlimy kolorowanie w rogu szecianu, jest
o 1 wiksza od objtoci wypenionej drugim kolorem.

rys. 22

Sposb II (inna wersja sposobu I)

Podzielmy szecian na szeciany jednostkowe, zwane dalej komrkami,
i w co drugiej warstwie (zaczynajc od grnej warstwy) wpiszmy w komrki
liczby jak na rysunku 23, a w pozostaych warstwach wpiszmy liczby przeciwne. Wwczas kady klocek pokrywa komrki o sumie wpisanych liczb rwnej 0, a suma liczb wpisanych we wszystkie komrki duego szecianu jest
rwna 1.
1
1
0
1
1
0
1

1
1
0
1
1
0
1

0
0
0
0
0
0
0

1
1
0
1
1
0
1

1
1
0
1
1
0
1

rys. 23

0
0
0
0
0
0
0

1
1
0
1
1
0
1

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

41

Sposb III
Podzielmy szecian na szeciany jednostkowe, zwane dalej komrkami,
i w co drugiej warstwie (zaczynajc od grnej warstwy) wpiszmy w komrki
liczby 1, a w pozostaych 1. Wwczas kady klocek 222 pokrywa komrki
o sumie liczb rwnej 0, a klocek 331 pokrywa komrki o sumie liczb rwnej
9 lub 3, a wic podzielnej przez 3. Tymczasem suma liczb wpisanych we
wszystkie komrki duego szecianu jest rwna 612 , a wic nie jest podzielna
przez 3.
Sposb IV
Podzielmy szecian na szeciany jednostkowe, zwane dalej komrkami,
i wypenijmy komrki jak na rysunku 22, gdzie przedstawiony jest widok
z gry, a komrki kadej pionowej kolumny 1 1 61 s wypenione t sam
liczb. Wwczas kady klocek 3 3 1 pokrywa komrki o sumie liczb rwnej
0, a klocek 2 2 2 pokrywa komrki o sumie parzystej. Tymczasem suma
liczb wpisanych we wszystkie komrki duego szecianu jest rwna 61, jest
wic niearzysta.
Uwaga
Faktycznie w kadym z czterech zaprezentowanych rozwiza udowodnilimy nieco wicej, ni byo to wymagane w treci zadania, a mianowicie, e
szecianu o krawdzi 61 nie da si wypeni klockami 2 1 1 ustawionymi
pionowo i klockami 3 1 1 uoonymi w dwch kierunkach poziomych.
Zadanie 32. Pewne n wierzchokw 3n-kta foremnego pomalowano na czerwono.
Wierzchoki wielokta naley pogrupowa w n rozcznych trjek takich, e kada zawiera dokadnie jeden czerwony wierzchoek. Udowodnij, e mona to uczyni tak, aby kade dwa trjkty wyznaczone
przez rne trjki miay punkt wsplny.

Rozwizanie
Sposb I (rozwizanie kadry)
Udowodnimy najpierw nastpujcy
Lemat
Jeeli czworokt XY ZT jest wypuky, to XY + ZT < XZ + Y T .
Dowd
Oznaczmy przez P punkt przecicia przektnych czworokta XY ZT . Zapisujc nierwno trjkta dla trjktw XY P oraz ZT P , uzyskujemy
XY < XP + Y P

oraz

ZT < ZP + T P,

ktre to zwizki po dodaniu stronami daj postulowan nierwno.

Przechodzimy do rozwizania zadania. Spord wszystkich moliwych
grupowa wierzchokw na n rozcznych trjek wybierzmy to, w ktrym suma
obwodw otrzymanych trjktw jest najwiksza. Udowodnimy, e wwczas
kade dwa trjkty wyznaczone przez rne trjki maj punkt wsplny.

42

Rozwizania zada

Przypumy nie wprost, e istniej dwa trjkty wyznaczane przez pewne

z wybranych trjek, ktre nie maj punktw wsplnych i oznaczmy je przez
A1 A2 A3 oraz B1 B2 B3 w taki sposb, aby szeciokt A1 A2 A3 B3 B2 B1 by wypuky (rys. 24). Wierzchoki danego 3n-kta, ktre nie s czerwone bdziemy
nazywa biaymi.
B1

A1

B1

A1

A2

A2
B2

B2

A3

A3
B3

B3

rys. 24

rys. 25

Zauwamy, e w co najmniej jednej z par (A1 , B1 ), (A2 , B2 ), (A3 , B3 ) s

dwa punkty biae. Przypumy, e jest to para (A1 , B1 ). Kady z czworoktw A1 A2 B2 B1 , A1 A3 B3 B1 jest wypuky, wic z udowodnionego na pocztku
lematu wynika, e
A1 A2 + B1 B2 < A1 B2 + B1 A2

oraz

A1 A3 + B1 B3 < A1 B3 + B1 A3 .

Dodajc stronami te dwie nierwnoci, a nastpnie do obu stron dodajc

wielko A2 A3 + B2 B3 , stwierdzamy, e suma obwodw trjktw A1 A2 A3
i B1 B2 B3 jest mniejsza od sumy obwodw trjktw A1 B2 B3 i B1 A2 A3 . To
oznacza, e zamieniajc pierwsz z tych par trjktw na drug (rys. 25),
otrzymamy ukad n trjek, w ktrym suma obwodw jest wiksza ni w rozwaanym ukadzie. Stoi to w sprzecznoci z zaoeniem, e rozwaany ukad
realizuje najwiksz moliw sum obwodw.
Analogiczne rozumowanie przeprowadzamy w przypadkach, gdy (A2 , B2 )
lub (A3 , B3 ) to pary biaych wierzchokw. Uzyskane sprzecznoci z zaoeniem nie wprost oznaczaj, e pogrupowanie wierzchokw 3n-kta w trjki
wyznaczajce trjkty o najwikszej moliwej sumie obwodw spenia warunki
zadania.
Sposb II (rozwizanie uczestnikw Obozu)
Wierzchoki, ktre nie zostay pomalowane na czerwono bdziemy nazywa biaymi. Oznaczmy biae wierzchoki przez Bi , i = 1, 2, . . . , 2n w taki
sposb, aby wielokt B1 B2 . . . B2n by wypuky (rys. 26). Czerwone wierzchoki
oznaczmy przez Ci , i = 1, 2, . . . , n w dowolnej kolejnoci.
Udowodnimy, e grupowanie wierzchokw danego 3n-kta w trjkty
Bi Bi+n Ci , gdzie i=1, 2, . . . , n, spenia warunki zadania. W tym celu zauwamy,
e dla dowolnych liczb naturalnych i, j takich, e 1 i < j n odcinki Bi Bi+n
oraz Bj Bj+n si przecinaj, gdy s to ciciwy okrgu opisanego na danym
3n-kcie, a punkty Bj , Bj+n le na rnych ukach tego okrgu ograniczonych
punktami Bi , Bi+n . To oznacza, e rwnie trjkty Bi Bi+n Ci oraz Bj Bj+n Cj

Obz Naukowy OMG (poziom OMG), 2015 r.

43

maj punkt wsplny.

B8

B1

C2

B2

B7

C3

B6

B3
B4

C4
C1

B5
rys. 26

Uwaga
Warto zauway, e pierwszy sposb rozwizania wskazuje (niekonstruktywnie, poprzez opisanie pewnej wasnoci) na jedno grupowanie punktw
w trjki. Tymczasem drugi sposb rozwizania pozwala atwo skonstruowa
n! rnych grupowa.

Regulamin meczu matematycznego

Ustalenia wstpne
1. W meczu bior udzia dwie druyny. Kada z druyn wybiera ze swojego grona Kapitana.
2. W pierwszej fazie meczu obie druyny rozwizuj 11 zada dostarczonych przez Jury i przygotowuj si do zreferowania rozwiza przy tablicy.
Drug faz meczu jest rozgrywka.
Rozgrywka
3. Ekipy na przemian wywouj druyn przeciwn do zreferowania przy
tablicy rozwizania jednego z niewybranych dotd zada. Numer zadania jest
wybierany przez druyn wywoujc. Wywoywanie rozpoczyna druyna wylosowana tu przed rozgrywk.
4. Druyna wywoana do rozwizania zadania deklaruje, czy przyjmuje
zadanie. Dalszy przebieg rozgrywki zaley od decyzji druyny wywoanej.
Jeli druyna wywoana przyjmuje zadanie...
5. Druyna wywoana staje si druyn referujc.
6. Zawodnika druyny referujcej, ktry przedstawia rozwizanie przy
tablicy, wyznacza Kapitan druyny przeciwnej.
7. Zawodnik moe by wyznaczony jedynie wtedy, gdy kady zawodnik
z jego druyny zakoczy referowanie zadania nie mniej razy ni on. Nie mona
wyznaczy zawodnika po raz drugi do tego samego zadania. Jeeli do referowania wyznaczono Kapitana, wskazuje on na czas pobytu pod tablic swego
zastpc.
8. Osoba referujca nie moe korzysta z notatek, ani konsultowa si
ze swoj druyn. Druyna przeciwna nie moe przeszkadza lub przerywa
referujcemu.
9. Kapitan druyny referujcej moe odwoywa osoby referujce dowoln
liczb razy. Take osoba referujca moe zrezygnowa z referowania. Wwczas
Kapitan druyny przeciwnej wskazuje kolejn osob druyny referujcej do
kontynuowania rozwizania przy tablicy na zasadach opisanych w punktach
7 i 8. Druyna zmieniajca referujcego traci n punktw przy swojej n-tej
zmianie w czasie meczu.
10. czny czas na zreferowanie rozwizania przez druyn referujc
wynosi 10 minut. Po upywie tego czasu Jury moe przerwa referowanie,
poprosi o streszczenie dalszej czci rozwizania lub pozwoli na dalsze referowanie, w zalenoci od tego, czy rozwizanie zdaniem Jury rokuje nadziej
na poprawno i zblia si do koca.
11. Po oznajmieniu przez referujcego, e referowanie rozwizania zostao
zakoczone, druyna przeciwna moe zgosi zastrzeenia co do poprawnoci
rozwizania, a nastpnie referujcy odpowiada na te zastrzeenia.

12. Jeeli podczas dyskusji druyna wywoujca zwrcia uwag na bdy

lub luki dyskwalifikujce rozwizanie, ma ona prawo do zreferowania brakujcych czci rozwizania na zasadach okrelonych w punktach 6 11.
13. Ostatecznie Jury ocenia zaprezentowane referaty oraz dyskusj i przyznaje obu druynom nieujemne liczby punktw o sumie nie przekraczajcej 10
punktw. Druyna, ktra przedstawia poprawne rozwizanie, otrzymuje co
najmniej 7 punktw.
Jeli druyna wywoana nie przyjmuje zadania...
14. Druyna wywoujca staje si druyn referujc i prezentuje rozwizanie zgodnie z zasadami okrelonymi w punktach 6 11.
15. Ostatecznie Jury przyznaje druynie referujcej od 7 do 10 punktw,
jeeli zaprezentowane rozwizanie jest poprawne, albo 10 (minus dziesi)
punktw w przeciwnym przypadku. Jury moe rwnie przydzieli druynie
przeciwnej punkty za wskazanie luk lub bdw w przedstawionym rozwizaniu.
Ustalenia kocowe
16. Rozgrywka koczy si po wywoaniu 8 zada. W przypadku remisu
wywouje si dodatkowo 2 zadania.
17. Przewodniczcy Jury moe naoy kar punktow na druyn za
niezgodne z niniejszym regulaminem zachowania jej zawodnikw.
18. Interpretacja regulaminu naley do przewodniczcego Jury.

Spis treci
Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Zestawienie ocen z zawodw indywidualnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Treci zada
Zawody indywidualne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Mecz matematyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Szkice rozwiza zada
Zawody indywidualne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Mecz matematyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Regulamin meczu matematycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44