LXV Olimpiada Matematyczna

Rozwizania zada konkursowych

zawodw stopnia drugiego
21 lutego 2014 r. (pierwszy dzie zawodw)
Zadanie 1.

x2 y 2
+
jest
Dane s takie dodatnie liczby cakowite x i y, e liczba
y
x
x2
cakowita. Udowodni, e liczba
jest cakowita.
y

Rozwizanie
y2
x2
oraz b= . Na mocy warunkw zadania
Wprowadmy oznaczenia a=
y
x
suma a+b jest liczb cakowit. Iloczyn ab = xy rwnie jest liczb cakowit.
W konsekwencji trjmian kwadratowy W (x)=(xa)(xb)=x2 (a+b)x+ab
ma wspczynniki cakowite, a jego pierwiastkami s liczby wymierne a i b.
Z twierdzenia o wymiernych pierwiastkach wielomianu wynika teraz,
e mianownik uamka nieskracalnego wyraajcego liczb a jest dzielnikiem
wspczynnika wielomianu W (x) przy najwyszej potdze zmiennej. Jednak
wspczynnik przy potdze x2 wynosi 1, czyli rozwaany mianownik take
jest rwny 1. Wobec tego liczba a jest cakowita.
Zadanie 2.

Rne punkty A, B i C le w podanej kolejnoci na jednej prostej.

Punkt D ley na symetralnej odcinka BC w odlegoci h > 0 od
tego odcinka. Niech r oznacza promie okrgu wpisanego w trjkt
ABD, a R promie okrgu o rodku lecym poza trjktem
ACD, stycznego do odcinka CD oraz stycznego do prostych AC
i AD. Wykaza, e h = r + R.

Rozwizanie
J
L

D
o2
o3

G
I
o1
A

F
E B

MK C

rys. 1
Niech o1 , o2 i o3 oznaczaj okrgi wpisane w kt BAD o promieniach
odpowiednio r, R i 21 h (rys. 1); w treci zadania mowa jest o okrgach o1 i o2 .
Oznaczmy ponadto rodek odcinka BC liter M , a punkty stycznoci okrgw
o1 , o2 , o3 do prostych AC, AD, BD, CD literami od E do L tak jak na rys. 1.
1

Odcinek DM jest prostopady do prostej AC, stycznej do okrgu o3 , i ma

dugo h, rwn rednicy tego okrgu. Zatem odcinki stycznych do okrgu o3
poprowadzonych z punktw M i D maj jednakowe dugoci. Uzyskany w ten
sposb zwizek M K = DL dowodzi, e
AK = AL = 21 (AK+AL) = 12 (AM +M K+ADDL) = 12 (AM +AD).
Korzystajc z zalenoci AG = AE, BE = BF i DF = DG obliczamy, e
AE =AG= 21 (ABBE+ADDG)= 21 (AB+ADBFDF )= 12 (AB+ADBD).
Podobnie rwnoci AJ = AH, CH = CI oraz DI = DJ prowadz do wniosku,
e AH = 21 (AC+AD+CD). Std w myl zwizku BD = CD otrzymujemy
AE+AH = 21 (AB+AD)+ 12 (AC+AD) = 12 (AB+AC)+AD = AM+AD = 2AK.
1
h
r
R
) BAD uzyskujemy wic
Z rwnoci stosunkw
= 2 =
= tg 12 <
AE AK AH
) BAD = (AE+AH) tg 12 <
) BAD = r + R.
h = 2AK tg 12 <
Zadanie 3.

Dla kadej liczby cakowitej n 1 wyznaczy najmniejsz warto

wielomianu
Wn (x) = x2n + 2x2n1 + 3x2n2 + . . . + (2n 1)x2 + 2nx
okrelonego na zbiorze wszystkich liczb rzeczywistych.

Rozwizanie
Wielomian Wn (x) jest sum nastpujcych wielomianw:
x2n + 2x2n1 + x2n2 = (x + 1)2 x2n2 ,
2x2n2 + 4x2n3 + 2x2n4 = (x + 1)2 2x2n4 ,
3x2n4 + 6x2n5 + 3x2n6 = (x + 1)2 3x2n6 ,
.......................................
2n2k+2
kx
+ 2kx2n2k+1 + kx2n2k = (x + 1)2 kx2n2k ,
.......................................
(n 2)x6 + (2n 4)x5 + (n 2)x4 = (x + 1)2 (n 2)x4 ,
(n 1)x4 + (2n 2)x3 + (n 1)x2 = (x + 1)2 (n 1)x2 ,
nx2 + 2nx = (x + 1)2 n n.
Std otrzymujemy tosamo
Wn (x) = (x + 1)2 [x2n2 + 2x2n4 + 3x2n6 + . . . + (n 1)x2 + n] n,
w ktrej czynnik (x+1)2 jest liczb nieujemn, rwn zeru jedynie dla x=1,
a czynnik stojcy w nawiasie kwadratowym jest liczb dodatni, gdy jest on
sum n1 liczb nieujemnych i liczby dodatniej. Zatem Wn (x)Wn (1)=n
dla kadej liczby rzeczywistej x.
Odpowied: Szukana najmniejsza warto wynosi n.
2

LXV Olimpiada Matematyczna

Rozwizania zada konkursowych
zawodw stopnia drugiego
22 lutego 2014 r. (drugi dzie zawodw)
Zadanie 4.

W rozgrywkach ligi pikarskiej wzio udzia 2n druyn (n 2) i odbyo si 2n 1 kolejek. W kadej kolejce kada druyna rozegraa
jeden mecz. Dowolne dwie druyny spotkay si ze sob podczas rozgrywek w dokadnie jednym meczu. Ponadto w kadym meczu jedna
druyna bya gospodarzem, a druga gociem.
Druyn nazwiemy podrujc, jeeli w dowolnych dwch ssiednich
kolejkach bya ona raz gospodarzem i raz gociem. Udowodni, e
istniej co najwyej dwie druyny podrujce.

Rozwizanie
Zamy, e istniej dwie druyny podrujce, ktre w pierwszej kolejce
byy gospodarzami. Wtedy w drugiej kolejce byy one gomi, w trzeciej
znw gospodarzami, w czwartej gomi, itd. W kadej kolejce obie druyny
byy wic gospodarzami albo obie byy gomi. Jednoczenie za w kolejce,
w ktrej druyny te rozegray ze sob mecz, jedna z nich bya gospodarzem,
a druga gociem. Otrzymalimy sprzeczno.
Zatem wrd gospodarzy w pierwszej kolejce tylko jedna druyna moe
by podrujca. Podobnie dowodzimy, e wrd goci w pierwszej kolejce
moe istnie co najwyej jedna druyna podrujca. Wynika std teza.
Zadanie 5.

Okrgi o1 i o2 , styczne do pewnej prostej odpowiednio w punktach

A i B, przecinaj si w punktach X i Y , przy czym punkt X ley
bliej prostej AB ni punkt Y . Prosta AX przecina okrg o2 w punkcie P rnym od X. Styczna do okrgu o2 w punkcie P przecina
) XY B = <
) BY Q.
prost AB w punkcie Q. Wykaza, e <

Rozwizanie
P

Y
o2

o1
X
A

rys. 2
3

Z twierdzenia o kcie pomidzy styczn a ciciw otrzymujemy (rys. 2)

) AY X = <
) XAB, <
) BY X = <
) XBA oraz <
) BY P = <
) P BQ.
(1) <
Dodajc stronami pierwsze dwie spord rwnoci (1) dostajemy
<
) AY B = 180 <
) AXB = <
) BXP = <
) BY P.
(2)
Std, na mocy trzeciej z rwnoci (1) i zwizku QB = QP , uzyskujemy
<
) AY P = 2<
) BY P = 2<
) P BQ = 180 <
) AQP.
Wobec tego punkty A, Y , P i Q le na jednym okrgu. W rezultacie
<
) AY X = <
) XAB = <
) P AQ = <
) P Y Q.
(3)
Zalenoci (2) i (3) prowadz teraz do wniosku, e
<
) XY B = <
) AY B <
) AY X = <
) BY P <
)PY Q = <
) BY Q.
Zadanie 6.

Liczb cakowit n nazwiemy dobr, jeeli istnieje taka liczba pierwsza p, e liczba n jest podzielna przez p, ale nie przez p2 . Dowie, e
wrd liczb 1, 2, 3, . . ., 1012 liczby dobre stanowi co najmniej 99%.

Rozwizanie
Niech S oznacza zbir wszystkich tych dodatnich liczb cakowitych nie
przekraczajcych 1012 , ktre nie s dobre. Wwczas w rozkadzie dowolnej
liczby ze zbioru S na czynniki pierwsze wszystkie liczby pierwsze wystpuj
z wykadnikami wikszymi od 1.
Kadej liczbie ze zbioru S przyporzdkujmy dodatni liczb cakowit
w nastpujcy sposb: jeeli liczba s S ma rozkad na czynniki pierwsze
postaci pa1 1 pa2 2 . . .pakk , to liczbie s przypisujemy liczb pb11 pb22 . . .pbkk , gdzie dla
i=1, 2, . . . , k liczba bi jest najwiksz liczb cakowit nie przekraczajc 12 ai .
Na mocy okrelenia zbioru S wykadniki a1 , a2 , . . ., ak s rwne co najmniej 2,
wic wykadniki b1 , b2 , . . ., bk s dodatnie. W efekcie liczba przyporzdkowana
liczbie s ma te same dzielniki pierwsze, co liczba s.
Liczbie s = pa1 1 pa2 2 . . .pakk przyporzdkowana jest liczba nie wiksza ni
1
1
1

a
a
a
p12 1 p22 2 . . . pk2 k = s, czyli nie przekraczajca 106 . Zbadamy teraz, ilu
rnym elementom zbioru S moe by przyporzdkowana ta sama liczba.
Elementy zbioru S, ktrym przypisana jest dodatnia liczba cakowita
cm
dm
t 106 o rozkadzie t = q1c1 q2c2 . . .qm
, maj posta iloczynu q1d1 q2d2 . . .qm
,
w ktrym wykadnik dj jest jedn z liczb 2cj , 2cj +1 dla j =1, 2, . . . , m. Kady
z wykadnikw d1 , d2 , . . ., dm mona niezalenie wybra na dwa sposoby.
Zatem istnieje 2m iloczynw tej postaci; niektre mog by wiksze od 1012 .
Ponadto m7, gdy liczba majca wicej ni 7 rnych dzielnikw pierwszych
wynosi co najmniej 235711131719 = 9699690 > 106 . Wobec tego liczba t
jest przyporzdkowana co najwyej 27 elementom zbioru S.
W rezultacie zbir S ma nie wicej ni 27 106 =0, 0001281012 elementw.
Std wrd liczb 1, 2, 3, . . ., 1012 liczby dobre stanowi co najmniej 99, 9872%.
4