BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Wspczesne
zagroenie terroryzmem
w Unii Europejskiej
Sebastian Wojciechowski

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 262/2016
28.07.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Akty terroru, ktre miay ostatnio miejsce np. w Belgii, Niemczech

czy Francji, obrazuj eskalacj ekstremistycznej przemocy w Unii
Europejskiej. Szczegowy zakres oraz charakter tego zjawiska
prezentuj m.in. coroczne raporty Europolu. Kilka dni temu
zosta opublikowany najnowszy spord nich zatytuowany
TE-SAT 2016, European Union Terrorism Situation and Trend
Report 2016. Wynika z niego, e w cigu trzech ostatnich lat
na obszarze UE sukcesywnie rosa liczba nieudanych, udaremnionych i przeprowadzonych atakw terrorystycznych. W 2013 r.
byo ich cznie 152, w 2014 r. 201, a w 2015 r. 211. Rwnoczenie w tym samym okresie odnotowano te znaczcy wzrost
liczy osb aresztowany i oskaronych o zwizki z terroryzmem.
Dla przykadu w 2013 r. dotyczyo to 535 osb, w 2014 r. 774,
a w 2015 r. ju 1077. Najwicej aresztowa miao miejsce
we Francji (424), Hiszpanii (187), Wielkiej Brytanii (134), Belgii
(61), Austrii (49), Irlandii (41) oraz Woszech i Niemczech (po 40
osb). W Polsce w 2015 r. wystpiy cztery tego typu przypadki
(oskarenia dotyczyy dziaalnoci terrorystycznej o charakterze
dihadystycznym).
W 2015 r. wrd pastw czonkowskich Unii Europejskiej
do najwikszej liczby zamachw terrorystycznych doszo w Wielkiej Brytanii (103). Na dalszych miejscach znalazy si: Francja
(73), Hiszpania (25), Grecja (4), Wochy (4) oraz Dania (2). W analizowanym okresie nie wystpi natomiast aden atak terrorystyczny w Niemczech. Tak wysokie miejsce Wielkiej Brytanii
w zestawieniu Europolu jest sporym zaskoczeniem albowiem
w poprzednich latach do zamachw terrorystycznych najczciej
dochodzio bowiem we Francji i Hiszpanii.

1z4

Zagroenie terrorystyczne w Unii Europejskiej niejedno ma oblicze co oznacza, i nie mona go tylko utosamia z dziaalnoci fundamentalistw islamskich.
Bardzo niebezpiecznym nurtem jest te np. terroryzm separatystyczny, skrajnie lewicowy czy prawicowy. Co wicej, w cigu ostatnich kilku lat terroryzm inspirowany
religi stanowi w UE jedynie kilka procent ogu atakw (np. w 2014 r. odnotowano
tylko 2 takie przypadki). O wiele wicej byo natomiast zamachw o podou separatystycznym (np. w 2014 r. 67).
Taka tendencja w znacznym stopniu utrzymaa si w UE rwnie w 2015 r.,
poniewa spord 211 wszystkich zamachw 65 miao charakter separatystyczny,
17 dihadystyczny, 13 skrajnie lewicowy i 9 skrajnie prawicowy. Natomiast
a 109 atakw nie zostao przez Europol zakwalifikowanych do adnej z powyszych
kategorii. Ataki separatystyczne dominoway we Francji (47) i Hiszpanii (18), dihadystyczne miay z kolei miejsce we Francji (15) i Danii (2).
W kolejnych miesicach 2016 r. na terytorium Unii Europejskiej mona spodziewa si dalszej eskalacji rnych form terroryzmu. W pierwszej kolejnoci wskaza
naley na terroryzm o podou islamistycznym. Wynika to z wielu przesanek, wrd
ktrych m.in. uwypukli naley fakt, i tzw. Pastwo Islamskie (PI) ponoszc kolejne
poraki w Syrii i Iraku, coraz bardziej potrzebuje spektakularnych sukcesw, tak aby
mobilizowa swoich zwolennikw do dalszej walki. PI bdzie zatem na rne sposoby
inspirowa dziaania terrorystyczne lub chtnie przypisywa sobie rnorodne akty
terroru, przyznajc ich sprawcom status tzw. bojownika Pastwa Islamskiego. Innym
determinantem jest realizowanie przez PI strategii tworzenia kolejnych frontw
walki. Koncepcja ta polega na atakowaniu w rnych czciach wiata, nie tylko
na Bliskim Wschodzie, ale np. w Europie czy Azji.
W tym kontekcie podkreli naley, i wbrew czstym i obiegowym opiniom
najwikszym zagroeniem w zakresie islamistycznych atakw terrorystycznych nie
s wcale osoby, ktre przebyway lub walczyy w szeregach PI, a pniej z rnych
przyczyn postanowi wrci do UE (1,5 2 tys. przypadkw). Mona bowiem tych ludzi
monitorowa. Podobnie sytuacja wyglda z radykalnymi islamistami mieszkajcymi
w Europie, ktrzy prowadz aktywn dziaalno m.in. na forach internetowych czy
w meczetach. Najbardziej niebezpieczne s osoby utosamiajce si z destrukcyjn
ideologi, nie tylko islamistyczn, skonne stosowa metody terrorystyczne, ale nie
ujawniajce jednak wczeniej publicznie ani swoich pogldw, ani planw.
W kolejnych miesicach przejawy terroru (w tym o rdach psychologicznych)
coraz czciej bd inspirowane przez pojedyncze osoby, nie majce wsparcia z zewntrz, ktre mog wykorzystywa rnorodne (choby rozpdzony samochd) metody
ataku. Ich gwnym celem bdzie denie do zabicia lub okaleczenia jak najwikszej
liczy osb, zastraszenie pozostaych oraz uzyskanie jak najszerszego rozgosu medialnego.
Eskalacja aktw terroru w Unii Europejskiej moe dotyczy rwnie dziaa
o podou skrajnie prawicowym, lewicowym, ekologicznym, separatystycznym itp.
Osoby o takich pogldach mog prbowa wykorzysta ataki terrorystyczne jako narzdzie do realizacji wasnych interesw, w tym traktowa je jako mechanizm sucy
do wspierania lub atakowania imigrantw/uchodcw. O skali takiego zagroenia

2z4

wiadczy fakt, i tylko w Niemczech w 2015 r., wedug Federalnego Urzdu Ochrony
Konstytucji, doszo do ponad 13 tys. przestpstw wymierzonych w obcokrajowcw
(wzrost o okoo 30% w porwnaniu z 2014 r.), z czego ponad tysic dotyczyo atakw
na orodki dla uchodcw.
Uwzgldniajc powysze determinanty podkreli naley, e dziaania antyterrorystyczne prowadzone przez poszczeglne pastwa i organizacje midzynarodowe s
coraz trudniejsze i kosztowne. Wymagaj ona szczeglnie dobrego przygotowania
poszczeglnych sub, odpowiedniego ich wyposaenia, a take cisej wsppracy
dotyczcej np. jak najpeniejszego i jak najszybszego przekazywania oraz wykorzystania danych wywiadowczych, z czym wci w ramach poszczeglnych pastw UE
bywaj problemy. Europol szacuje liczb potencjalnych islamskich terrorystw przebywajcych obecnie na terytorium Europy na kilkaset osb. Ich pena list nie jest
znana, a cige monitorowanie tylko jednego podejrzanego wymaga czsto zaangaowania kilkudziesiciu funkcjonariuszy oraz duej iloci nowoczesnego sprztu.
Pastwom czonkowskim Unii Europejskiej (podobnie, jak caej spoecznoci
midzynarodowej) pomimo wieloletnich wysikw wci nie udao si wypracowa
jednej spjnej i powszechnie akceptowanej definicji terroryzmu. Jej brak nie tylko
utrudnia prowadzenie dziaa antyterrorystycznych, ale te generuje problemy dotyczce odrnienia np. terroryzmu od przestpstw kryminalnych lub innych form terroru. Z takim scenariuszem mielimy do czynienia choby podczas ostatnich wydarze
w Monachium czy Reutlingen.
Innym wanym aspektem jest te konieczno prowadzenia w poszczeglnych
pastwach spoecznej edukacji antyterrorystycznej. Jest ona zwizana m.in. z umiejtnoci odpowiedniego zachowania si w przypadku ataku, szybkiego i profesjonalnego poinformowania wadz czy udzielenia pomocy osobom potrzebujcym.
Problem zagroenia terroryzmem w Unii Europejskiej nie moe by rozpatrywany
tylko z eurocentrycznego punktu widzenia, co niestety czsto ma miejsce. Terroryzm
jest bowiem systemem naczy poczonych o charakterze ponadnarodowym i ponadpastwowym. W wikszym stopniu naley zatem skoncentrowa si na jego midzynarodowych przyczynach, przejawach, finansowaniu czy nastpstwach. Dobrze obrazuje to akt terroru w Monachium, ktry do tego stopnia zdominowa uwag europejskich mediw, i praktycznie pominy one atak terrorystyczny majcy miejsce dzie
pniej w Afganistanie, w ktrym zgino okoo 80 osb. Nie chodzi przy tym o hierarchizacj zamachw czy liczby ich ofiar, kady z nich jest tragedi, lecz wiadomo faktu, i np. w 2015 r. spord ponad 11 tys. atakw terrorystycznych, ktre
miay miejsce na wiecie (zgino w nich ponad 28 tys. osb), prawie 200 dotyczyo
Unii Europejskiej (okoo 150 ofiar). Najwaniejszym aspektem kadego zamachu jest
czowiek. Z jednej strony sprawca/sprawcy, z drugiej za ofiara/ofiary, ich rodziny
czy przypadkowe osoby oraz towarzyszce im rnego rodzaju emocje. Jake trafna
w tym przypadku jest maksyma goszca, e to ludzie ludziom zgotowali ten los.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

3z4

Sebastian Wojciechowski prof., pracownik Instytutu Zachodniego. Kierownik Zakadu Studiw

Strategicznych UAM. Ekspert OBWE ds. bezpieczestwa. Redaktor naczelny czasopisma Przegld
Strategiczny. Autor licznych publikacji na temat zagroe dla bezpieczestwa, a w szczeglnoci terroryzmu np. Terroryzm na pocztku XXI wieku. Pojcie, przejawy, przyczyny.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

4z4