ABC Zdrowia

ABC ZDROWIA
NUMER SPECJALNY 3/2008
PORADNIK DOMOWY
numer specjalny
3/2008
cena 5,99 z
(w tym 7% VAT)
61
sposobw
najlepszych
na przezibienie
i inne dolegliwoci
130
jak pozosta
rad
zdrowym
przez cae ycie
twj kalendarz bada

dieta wzmacniajca odporno
caa prawda o antybiotykach
od redakcji
zdrowia
ABC
Adres redakcji:
ul. Czerska 8/10, 00-732 Warszawa,
tel. 0 22 555 68 90,
faks: 0 22 555 66 67;
e-mail: poradnik@agora.pl
strona w internecie:
www.poradnikdomowy.pl
Redaktor naczelna:
Dorota Zabrodzka
Z-ca redaktor naczelnej:
Danuta Kantor-Jankowska
Sekretarz redakcji: Maja Zawistowska
Redaktor prowadzca: Beata Prasaek
Wsppraca: Barbara Lasota,
Magdalena Prchnicka-Jarosz,
Anna Szoraj
Konsultacja medyczna: Grzegorz
Bornstern, Konrad Czajkowski, Piotr
Fryczkowski, Magdalena Makarewicz-Wujec, Ewa Matyska-Piekarska,
Bartomiej Mazurek, Micha Skalski,
Wiesaw Tarnowski
Korekta: Anna Szczur
Asystentka: Teresa Mizera
Graficy: Aleksandra Jasiska,
Wioletta Cielemcka
Fotoedytor: Magda Makowska
Wydawnictwo: AGORA
SA
ul. Czerska 8/10, 00-732 Warszawa,
tel.: 0 22 555 40 00, 0 22 555 40 01
Wydawca: Ilona Szajkowska
Koordynator wydawniczy:
Magorzata Trochimczuk
Dyrektor graficzny grupy:
Andrzej Przygodzki
Dyrektor marketingu:
Anna Wieczorek
Senior product manager:
Katarzyna Kosek-Jakubowska,
tel. 022 555 67 83
e-mail: katarzyna.kosekjakubowska@agora.pl
Konkursy: Natalia Styczyska,
tel. 0 22 555 67 66,
e-mail: natalia.styczynska@agora.pl
Biuro Reklamy: tel. 0 22 555 68 00,
e-mail: reklamaczasopisma@agora.pl
Dyrektor Biura Reklamy:
Agnieszka Starga
Szef grupy: Paulina Skorwider,
tel. 0 22 555 68 01,
e-mail: paulina.skorwider@agora.pl
Dzia Promocji Biura Reklamy
Kierownik dziau: Anna Piwko,
tel. 0 22 555 60 09,
e-mail: anna.piwko@agora.pl
promocjaczasopisma@agora.pl
Dzia Produkcji
Szef dziau: Monika Makowska,
tel. 0 22 555 66 39,
e-mail: monika.makowska@agora.pl
Koordynator produkcji:
Iwona Bocianowska
Specjalici przestrzeni barwnej:
Ilona Gibaa, Przemek Pitak
Dzia Kolportau:
tel. 0 22 555 53 33
Dyrektor Kolportau Prasy:
Wojciech Boch
Z-ca dyrektora Kolportau Prasy:
Adam Popielski
Prenumerata: tel. 0-801 130 000
Druk: Winkowski sp. z o.o.,
ul. Okrzei 5, 64-920 Pia
Copyright Agora SA 2008
Wszystkie prawa zastrzeone
INDEKS 337676, ISSN 0867-2229
Beata Prasaek
REDAKTOR PROWADZCA
ajwaniejsze jest zdrowie chyba nikt nie ma co do tego

wtpliwoci. Ale co innego wiedzie, a co innego naprawd dba o nie. A zwykle trzeba tak niewiele, by
sobie pomc i zrobi co dla siebie. Niekiedy wystarcza zmiana
dotychczasowej diety, czasem wicej ruchu na wieym powietrzu, innym razem oczyszczenie organizmu z nagromadzonych
w nim toksyn czy skorzystanie z ochronnych szczepionek. Jakie
dziaania pomog nam unikn sezonowych infekcji, wzmocni
swoj odporno oraz kondycj? I co zrobi, eby szerokim
ukiem omijay nas choroby cywilizacyjne takie jak alergia,
miadyca, cukrzyca, nadcinienie czy otyo podpowiadamy
w naszym poradniku ABC zdrowia.
yczymy miej lektury i, oczywicie, zdrowia!
poradnik domowy
Spis treci
90
Jak zaywa leki

Z czym ich nie czy,
czym je popija
76
Plecy nie
musz bole
Sposoby na zdrowy
krgosup
44
6
8
10
12
Najwaniejsze
badania
profilaktyczne
14
16
18
20
22
24
Zapanuj
nad swoim
cinieniem
Co robi, gdy jest
za wysokie
poradnik domowy
Od stresu do
zaburze trawienia
Spis treci
Trzymaj form
i norm
50
62
Rozdranione
jelita
Dolegliwoci
sezonowe
32
Nie daj si
przezibieniu
My si grypy nie boimy
Wygrana potyczka
z angin
Nie lekcewa zapalenia
oskrzeli
Czy to zapalenie puc?
Ugasi poar
w zatokach
Pcherz w opaach
Dmuchaj na zimno
Gdy pogoda daje
w skr
Jesiennej chandrze
dzikujemy
34
Wzmacniamy
odporno
26
Wielkie porzdki
w organizmie
Czy szczepionka
przechytrzy gryp?
Zestaw do zada
specjalnych
Badania
39
44
Twj kalendarz bada

Trzymaj form i norm
Choroby
cywilizacyjne
48
50
52
54
56
58
60
62
64
Zdrowsi czy sabsi?

Zapanuj nad swoim
cinieniem
Sodko-gorzki smak
ycia
Potyczki z miadyc
Wrzody nie lubi jesieni
Aby nogom byo lej
Uwaga, zgaga!
Rozdranione jelita
Gdy stawy woaj
o pomoc
Spis treci
52 80
66
68
70
72
74
76
Sodko-gorzki
smak ycia
Twj zdrowy
tydzie
Wszystko, co warto
wiedzie o cukrzycy
Jadospis zgodny
z zasadami piramidy
ywienia
Migrenowy zawrt
gowy
Sen potrzebny jak tlen
Nieznona ciko bytu
4 kroki do oswojenia
alergii
Oczy spragnione ez
Plecy nie musz bole
22
Gdy pogoda
daje w skr
Jak pomc skrze
podranionej
chodem
i mrozem
Dieta i leki
78
80
84
86
88
90
Piramida to jest to!

Twj zdrowy tydzie
Geny na talerzu
Niebezpieczne zwizki
Prawdy i mity
o antybiotykach
Jak zaywa leki
34
Zestaw
do zada
specjalnych
Witaminy i mineray,
ktre wzmacniaj
odporno
poradnik domowy
Dolegliwoci sezonowe
Gdy jeste przezibiona, wspomagaj
si zioami. Pij
zarwno zioowe
herbatki, jak te
stosuj inhalacje.
Wystarczy, e spotkasz
w autobusie jednego
kichajcego, eby
po dwch, trzech dniach
przezibienie dopado
i ciebie. Na szczcie z t
infekcj atwo si upora.
rzezibienie to ostre zapalenie

nosa i garda. Wywouj je wirusy, dlatego przy pierwszych
objawach choroby nie ma co siga
po antybiotyk, bo i tak nie pomoe. Dobrze jest jednak zosta kilka
dni w domu, w cieple. Wypoczynek,
proste leki i domowe sposoby na t
przypado zrobi swoje.
Atak wirusw
Infekcja rozwija si w cigu 23 dni
od momentu wtargnicia chorobotwrczych zarazkw do organizmu.
Trwa z reguy okoo tygodnia, z czego pierwsze trzy dni to ostra faza. P-
Nie daj si
To moe ci pomc
czcym objawem przezibienia jest katar (cho pomaga on walczy z chorob).

Kichanie i czste wydmuchiwanie nosa (tylko w jednorazowe chusteczki!) pozwala
pozby si zalegajcej w drogach oddechowych wydzieliny i zarazkw. Dlatego tabletki
albo krople do nosa powinnimy stosowa jedynie przez 45 dni i raczej tylko wtedy,
gdy katar bardzo dokucza lub mamy tzw. obowizkowe wyjcie. W innych przypadkach warto skorzysta z domowych sposobw na udronienie nosa.
poradnik domowy
Zdjcia: BE&W, ukasz Falkowski, Agata Jaubowska, Pawe Kiszkiel
niej objawy przezibienia powinny
stopniowo ustpowa. Mae dzieci
choruj czciej nie powinno niepokoi, jeli dziecko w wieku szkolnym i przedszkolnym apie t infekcj nawet kilka razy w roku. Wynika
to z faktu, e w wikszych grupach
dzieci atwo przekazuj sobie wirusy.
Czste przezibienia s rodzajem treningu dla organizmu, przechorowanie ich daje naturaln odporno.
W starszym wieku ukad odpornociowy jest tak wywiczony, e ludzie po szedziesitce rzadko zapadaj na infekcje wirusowe, jeeli
choruj, to z reguy na choroby bakteryjne (np. angin).
Leczenie objawowe
Gdy pojawi si przezroczysty i obfity wyciek z nosa, zawienie oczu
i piekcy bl garda mona by
niemal pewnym, e zaczo si przezibienie. Niekiedy moe wystpi
temperatura (ok. 37C), bl gowy,
uczucie oglnego rozbicia i ble
miniowo-stawowe. Warto wtedy
pooy si do ka i sign po leki

dostpne bez recepty. Leczenie przezibienia jest gwnie objawowe.
Badania potwierdzaj, e zaycie
sporej dawki witaminy C (ok. 1000
mg) na samym pocztku infekcji
skraca czas trwania choroby i przyspiesza okres zdrowienia. W terapii
przezibienia stosuje si preparaty obniajce gorczk, miejscowo
rodki zmniejszajce katar obkurczajce luzwk w nosie. Pomocne
moe by zaywanie Rutinoscorbinu,
witaminy C i przeciwprzezibieniowego cynku. Przeciw przezibieniu
pomaga take czosnek lub jego apteczne preparaty. Trzeba regularnie
wietrzy pokj, by wygoni zalegajce po ktach wirusy.
Postaw na baki
Stosoway je nasze babcie, by wycign z ciaa chorob. Terapia
prniowa, czyli stawianie baniek, to
wietny sposb leczenia rnych infekcji. Do tego zdania coraz chtniej
przychylaj si rwnie lekarze.
Gdy postawimy bak, powoduje

to wcignicie skry do jej wntrza.
Uruchomione zostaj dwa mechanizmy: najpierw podranione zostaj receptory nerwowe na skrze, co dziaa pobudzajco na ten rejon skry, na
ktrym baka stoi i poprawia si jego ukrwienie. Nastpnie, dziki podcinieniu, z drobnych naczy krwiononych zostaje wyssana niewielka
ilo krwi do tkanki podskrnej, a to
sprawia, e organizm traktuje t krew
jak ciao obce i pobudza ukad odpornociowy do walki, przy okazji
zwalczajc infekcj. Do wyboru mamy szklane (ogniowe) i prniowe.
Zasady ich stawiania s takie same.
Uwaga! Wzrost temperatury po trzech dniach
choroby wiadczy o doczeniu
si infekcji bakteryjnej. Zmienia si
wwczas wydzielina z nosa na mtn, nieprzezroczyst, gstsz. To
znak, e by moe konieczne bdzie
zastosowanie antybiotyku, ale o tym
musi przesdzi lekarz.
przezibieniu
We ciep kpiel z dodatkiem olejku sosnowego lub eukaliptusowego.
Przed pjciem spa natrzyj stopy
i klatk piersiow maci kamforow
z odrobin spirytusu salicylowego.
Przygotuj sobie inhalacj z naparu
rumianku. yk koszyczkw tego
ziela zalej szklank wrztku i zostaw
pod przykryciem na kwadrans. Potem

przeced napar i troch podgrzej, eby
lekko parowa. Wlej napar do miseczki, pochyl nad ni gow i wdychaj
odkaajco-udraniajce opary.
Pij letni wod z sokiem z cytryny
i miodem ten specyfik domowej
roboty moe zastpi Rutinoscorbin.
Skrop chusteczk
do nosa 12 kroplami olejku eukaliptusowego. Przykadaj
j do nosa
i mocno
wcigaj
powietrze.
poradnik domowy
My si
grypy
Zwykle atakuje na pocztku i pod koniec

zimy. Najczciej ma agodny przebieg,
ale bywa te, e zupenie wycza nas
z ycia na co najmniej tydzie.
nie boimy
watowny
pocztek
W odrnieniu od przezibienia, grypa zaczyna si gwatownie. Temperatura szybko ronie, przekracza nawet 39C.
Docza do niej bl gowy, mini, garda,
kaszel. Katar nie zawsze. Czasem pojawiaj si nudnoci, wymioty, biegunka.
Wirus byskawicznie mnoy si w organizmie, dlatego nasilenie objaww przypada na 23 dzie choroby. Grypa trwa co
najmniej tydzie, ale jeszcze przez 12 tygodnie po ustpieniu dokuczliwych objaww infekcji moemy czu si osabieni.
Grypa nie zawsze daje powikania, jednak
jeli np. nasz ukad odpornociowy nie
dziaa dobrze albo chorujemy na jakie
przewleke schorzenie (np. na astm, cukrzyc, chorob wiecow) moe poczyni powane szkody w organizmie. Po
nieleczonej grypie najczstsze s powikania ze strony ukadu oddechowego zapalenie oskrzeli czy puc ale moe te
doj do zapalenia zatok, zapalenia ucha
rodkowego, zapalenia minia sercowego i osierdzia, a nawet do zapalenia opon
mzgowo-rdzeniowych. Czsto dochodzi
do zaostrzenia chorb przewlekych.
By uchroni si przed gryp, warto co
roku jesieni podda si szczepieniu.
Niestety, nie wszyscy o tym pamitaj
i musz liczy na ut szczcia. Jeli ono
nie dopisze grypa zapuka do drzwi.
poradnik domowy
inne wirusy
Grypa jest zakan chorob wirusow. Wywouje j wirus grypy, ktry

co rok mutuje si i przez naukowcw
jest oznaczany symbolami A, B lub C.
Do zakaenia zazwyczaj dochodzi
drog kropelkow wystarczy wic,
e przebywamy w towarzystwie osoby chorej i ona kichnie, a ju apiemy
infekcj. Ale moliwe jest take przeniesienie wirusa np. przez uywanie
sztucw czy pocaunek.
Przed zim warto

si profilaktycznie
zaopatrzy w sok
z malin, mid
i czosnek. Mog
si nam przyda.
zasem kaszel jest tak mczcy, e nie

pozwala spa ani funkcjonowa w cigu
dnia. By sobie pomc, warto skorzysta
z babcinych mikstur przeciwkaszlowych.
Przy suchym kaszlu:
wymieszaj po 3 czubate yki lici podbiau, korzenia ywokostu lekarskiego,
kwiatw lipy, czarnego bzu i kczy perzu.
yk mieszanki zalej szklank wrztku,
postaw na 15 minut na maym ogniu,
przeced i popijaj przez cay dzie.
arsz do ka
Zdjcia: Shutterstock, ukasz Falkowski, Pawe Kiszkiel, serwisy prasowe firm
To moe ci pomc
Gdy tylko zaczniemy podejrzewa u siebie infekcj, powinnimy zosta kilka dni w domu, by i sobie nie zaszkodzi (np. nie przemarzn), i innym
(moemy zaraa kichajc, kaszlc). To nieprawda, e w przypadku grypy
trzeba zay antybiotyk. Jest to choroba wirusowa, a antybiotyki nie zwalczaj wirusw. Bywa jednak, e lekarze czasem ordynuj antybiotyki,
eby zapobiec nadkaeniu bakteryjnemu i pogrypowym komplikacjom.
Jeli nasz organizm jest silny, grypa zwykle sama ustpuje po tygodniu.
Wystarczy polee kilka dni w cieple, pi soki z du zawartoci witaminy
C albo herbat z dodatkiem malin lub miodu. Warto zaywa tabletki
z witamin C lub uszczelniajc naczynia krwionone rutyn. Moemy
przyjmowa leki przeciwgorczkowe.
Bl garda i kaszel pomog zagodzi tabletki do ssania. Katar krople lub
tabletki. Ulg przynosi nacieranie plecw i klatki piersiowej preparatami
rozgrzewajcymi. Skuteczne s take inhalacje z mieszanki olejkw eterycznych (np. 4 krople eukaliptusowego, 3 krople lawendowego, po jednej kropli godzikowego, mitowego i rozmarynowego) lub Amolu. Zwolennicy
lekw homeopatycznych mog zaywa np. Oscilococcinum, Grip heel.
Przy kaszlu mokrym:

yk nasion kopru woskiego zalej
1/3 l wody. Gotuj 10 minut i przeced.
Dodaj 2 yki miodu i dokadnie
wymieszaj. Pij 3 razy dziennie po filiance
mikstury.
250 g miodu rozetrzyj z tak sam iloci
zmiadonych zbkw czosnku. Zjadaj na
noc yeczk mikstury, popijajc kilkoma
ykami gorcego mleka.
2 yki suszonych malin zalej szklank
wrztku, odstaw na 30 minut
do zaparzenia. Pij po 34 filianki
dziennie, zjadajc owoce.
2 zmiadone zbki czosnku wymieszaj
z sokiem z cytryny i yk oliwy. Pij
w cigu dnia po yeczce.
Na gryp i przezibienie
n
1 neo-angin (Divapharma) 12 z n
2 Angix
3 Guajazyl
(CMP Pharmaceuticals) 7 z n
4 Theraflu (Novartis) 11 z
(ESPEFA) 6 z n
n
5 Cirrus (UCB Pharma) 13 z n
6 Promiss
7 Orofar (Novartis) 16 z
(Kato Labs) 7 z n
n
8 Febrisan (Nycomed) 13 z
n
9 Septolux (ICN Polfa Rzeszw) 15 z
n
8
n
4
n
6
n
1
n
2
n
7
n
3
n
5
n
9
Najpierw tylko co
drapie w gardle,
a ju za kilka godzin
nic nie moesz
przekn bez blu.
Angina rozwija si
szybko i moe by
niebezpieczna.
Trzeba wic
jak najprdzej
rozpocz
leczenie.
Wygrana potyczka
z angin
ngina jest zapaleniem migdakw podniebiennych. Najczciej wywouj j bakterie

(zwykle paciorkowce), ale na awie
oskaronych powinny te zasiada
wirusy, a czasem take grzyby.
Drobnoustroje wywoujce to
schorzenie mog si przenosi na
drugiego czowieka drog kropelko-
10
poradnik domowy
w (gdy chory np. kaszle czy kicha

w naszej obecnoci). Nieco rzadziej
zaraamy si, uywajc tych samych
sztucw, szklanek, kubkw, co on.
Dzieci api czsto angin, caujc si
z osob zainfekowan. Bywa te i tak,
e w samych migdakach jest troch
upionych bakterii, ktre w sprzyjajcych warunkach (np. gdy orga-
Bolce gardo,
powikszone wzy
chonne? Lekarz
czsto na pierwszy
rzut oka potrafi
rozpozna angin.
nizm jest osabiony) uaktywniaj

si, dokonuj tzw. autozakaenia
i wywouj angin.
Zego pocztki
Gdy do organizmu wtargn chorobotwrcze zarazki, namnaaj si
przez 35 dni. A potem nagle ronie
nam temperatura (nawet do 40C),
mamy dreszcze, boli nas gardo
(zwaszcza przy przeykaniu) i gowa. Niekiedy do takich objaww
doczaj nudnoci i/lub wymioty.
Bona luzowa garda, migdaki podniebienne i podniebienie mikkie s
mocno zaczerwienione i rozpulchnione, a wzy chonne poduchwowe i szyjne powikszone i bol
przy dotykaniu. Takie dolegliwoci
utrzymuj si 710 dni. Na migdakach niekiedy pojawia si biay nalot
(tzw. angina ropna). To mieszanina
wknika oraz polegych w walce
z bakteriami leukocytw (komrek
odpornociowych). Nalotu moe
by bardzo mao albo moe nie by
widoczny, poniewa w czasie przeykania jest cierany przez pokarm
i lin. Przy anginie o podou wirusowym nie powstaje wcale.
Detektyw na tropie
Jeli migday nie s powikszone
i nie ma na nich ropnego nalotu, lekarz moe wykona test na obecno
w gardle paciorkowcw. Pobiera wymaz z garda i nanosi go na specjalny
pasek testowy. Ju po 20 min wiadomo, czy chorob wywoay paciorkowce. Mona te pobrany z migdaka wymaz obejrze pod mikro-
skopem. Posiew i wykonanie antybiogramu trwa ok. 2 dni, ale mamy

pewno, e dobrany w ten sposb
antybiotyk zadziaa skutecznie.
Terapia na miar
Podczas anginy nie musimy lee
w ku, ale zwykle jestemy na tyle
osabieni, e sami wybieramy to rozwizanie. Na pewno trzeba izolowa
si od otoczenia, aby nie zarazi innych. Z angin bakteryjn upora si
tylko antybiotyk. Trzeba zaywa go
w takiej dawce i przez tyle dni, ile zleci lekarz i nie zmienia na wasn
rk na inny. Konsekwencje niedoleczonej anginy mog by grone.
Po pierwsze moe nawraca, a to
grozi przejciem stanu zapalnego
migdakw w przewleky. Przy przewlekym zapaleniu cz bakterii
czsto zostaje w rodku
migdakw pniej atakuj
przy byle
okazji,
gdy tylko sabnie

nam odporno. Po drugie moe pojawi si gorczka reumatyczna (w jej wyniku
moe doj do zastawkowej wady
serca) oraz popaciorkowcowe kbuszkowe zapalenie nerek (moe
prowadzi do ich przewlekej niewydolnoci). Czstszymi powikaniami s zapalenie ucha rodkowego,
zatok, wzw chonnych czy ropie
okoomigdakowy.
Oprcz antybiotyku moemy
stosowa rodki obniajce gorczk oraz puka gardo naparem
z szawii lub z rumianku. Bardzo
wane jest nawadnianie organizmu,
dlatego powinnimy pi sporo letnich napojw. Poniewa gardo boli przy przeykaniu, w pierwszych
dniach choroby moemy przestawi si na jedzenie przede
wszystkim delikatnych
zmiksowanych zup
ze spor iloci
warzyw.
Zdjcia: Jump, Krzysztof Duklas, ukasz Falkowski
To moe ci pomc
ysoka temperatura jest

mczca, ale to znak,
e organizm rozpocz walk
z chorob. Dopki nie cina
nas z ng nie trzeba z ni
walczy. Jeli jednak jest wysoka ponad 38,5C albo
bardzo nas osabia, warto zay tabletk przeciwgorczkow i/lub skorzysta z domowych sposobw.
Przy zimny kompres na ydki.

Owi je zmoczon w zimnej wodzie lnian ciereczk (lub bandaem). Gdy kompres bdzie ciepy, powtrz zabieg.
We chodn, kilkuminutow kpiel.
Woda powinna by najwyej 2 stopnie
chodniejsza od temperatury ciaa.
Zastosuj lodowy kompres. Kostki lodu
zawi w ciereczk i rozbij na drobne kawaki. Kompres po na czoo albo na
ttnice szyjne i udowe (schadzajc

due naczynia krwionone, znacznie
szybciej obniamy temperatur).
Umiarkowan gorczk (do 38,5C)
mona obniy... mocno rozgrzewajc
organizm. Dobrze jest zatem przykry si
ciep kodr i pi napotne herbatki z lipy,
czarnego bzu, malin. Poza tym naley
sporo pi innych napojw, bo silne pocenie si moe odwodni organizm.
poradnik domowy
11
P rzyczyna kopotw O bjawy
L eczenie
Wirusy, rzadko bakterie
Kaszel, czasem gorczka
Wystarczy, e kto chory zakaszle lub

kichnie, przebywajc w naszym towarzystwie i ju chorobotwrcze wirusy
mog poda w naszym kierunku.
Zakaenie nastpuje bowiem drog
kropelkow. Za zapalenie oskrzeli
odpowiadaj przede wszystkim wirusy
np. rhinowirusy, ktre wywouj
rwnie katar, lub wirusy grypy. Duo
rzadziej winne s bakterie. Jeli jest si
osabionym, do ostrego zapalenia
oskrzeli moe ju doj po 12 dniach
od wtargnicia wirusw do organizmu.
Pocztkowo objawem infekcji jest

najczciej suchy kaszel. Jest on bardzo
mczcy i ma charakter napadowy,
a napady kocz si niewielkim odkrztuszeniem wydzieliny; samo odkrztuszanie jest nieskuteczne i trudne.
Czsto zapaleniu oskrzeli od samego
pocztku towarzyszy rwnie ze samopoczucie, bl gowy, a niekiedy take
niezbyt wysoka gorczka. Z czasem
kaszel z suchego staje si mokry
i wwczas znacznie atwiej jest odkrztusza gromadzc si wydzielin.
Nie lekcewa
zapalenia
oskrzeli
Jeli kaszel bardzo mczy
i z suchego zamienia si
w gboki, dudnicy nie
ma co zwleka z wizyt
u lekarza. Moe to by
bowiem zapalenie oskrzeli,
ktre niekiedy zostawia
po sobie trway lad.
12
poradnik domowy
Leki wykrztune,
niekiedy antybiotyk
Jeli infekcja przebiega bez powika,
trwa zwykle okoo dziesiciu dni. Najlepiej ten czas spdzi w domu, w cieple
i duo odpoczywa. Terapia musi odbywa si pod nadzorem lekarza. Wszelkie
prby samoleczenia mog spowodowa
przejcie choroby z fazy ostrej w przewlek, bardzo trudn do wyleczenia. Moe
ona sukcesywnie niszczy oskrzela
i upoledza oddychanie. W ramach kuracji lekarz ordynuje rodki wykrztune
(a w razie suchego i mczcego kaszlu
leki hamujce odruch kaszlowy), rozkurczowe, wzmacniajce. Niekiedy zaleca
antybiotyk, by zapobiec tzw. nadkaeniu
bakteryjnemu (przy nadkaeniu ilo
i wygld wydzieliny si zmieniaj: skpa
wydzielina luzowa zamienia si w obfit,
ropn; staje si zielonkawa lub ma kolor
tustej mietany). W razie gorczki naley
przyjmowa leki obniajce temperatur
i duo pi. Niezbdne s te witaminy,
szczeglnie C, ktra wzmacnia odporno.
Lec w ku trzeba czsto zmienia
pozycj ciaa, obracajc si z boku na
bok, poniewa uatwia to odrywanie si
i wykrztuszanie wydzieliny. Choremu
mona pomc oklepywaniem plecw.
To moe ci pomc
W okresie nasilenia si dolegliwoci:
Jeli palisz papierosy przynajmniej
na czas leczenia zrezygnuj z tego naogu.
Trujce substancje, znajdujce si w dymie nikotynowym, zagszczaj luz
P owikania
Przewleke zapalenie oskrzeli,
a nawet astma
Jeli zapalenia oskrzeli z kaszlem zdarzaj
si raz, dwa razy do roku i szybko ustpuj, raczej nie ma powodw do obaw.
S one skutkiem zej pogody i spadku
odpornoci, z ktrym zdrowy organizm
sobie poradzi. Inaczej, gdy infekcje powtarzaj si przez kilka lat, a ich dominujcym objawem jest mczcy kaszel. Moe to oznacza, e cierpi si na przewleke zapalenie oskrzeli lub inne przewleke schorzenie ukadu oddechowego.
A choroby te bezwzgldnie wymagaj
specjalistycznego leczenia, by nie doszo
do trwaych uszkodze puc. Jeli kaszel
z odkrztuszaniem wydzieliny powtarza si
codziennie lub okresowo, np. rano, i trwa
to co najmniej trzy miesice moe
oznacza przewleke zapalenie oskrzeli.
Choroba ta prowadzi do stopniowego
upoledzenia dronoci oskrzeli i rozdcia
puc, co powoduje zaburzenia przepywu
powietrza przez drogi oddechowe i duszno. Innym powikaniem moe by astma. Lekarze s zdania, e czste zapalenia oskrzeli w dziecistwie mog
doprowadzi do rozwoju tej choroby.
By do tego nie doszo, nie lekcewamy
infekcji drg oddechowych u dzieci.
Zdjcia: BE&W, Pawe Kiszkiel, Marcin Klaban
Przy
zapaleniu
oskrzeli wane jest, by chory aktywnie kaszla i odkrztusza
wydzielin.
w drogach oddechowych i upoledzaj

prac rzsek, ktre pomagaj usuwa
z nich zanieczyszczenia. To sprawia,
e trudniej odkrztusza si wydzielin,
co przedua czas trwania choroby.
Pij ciepe napoje, np. herbat z miodem (uwaga, dodatek cytryny moe
podrani bon luzow garda) albo
mleko z miodem.
Jedz kasz jaglan. Ma ona waciwoci antywirusowe i wysuszajce

produkowan w nadmiarze wydzielin
bon luzowych ukadu oddechowego.
obiadem lub kolacj. Wycinij przez prask 46 zbkw wieego czosnku i dokadnie utrzyj je z kostk masa. Smaruj
pieczywo masem czosnkowym.
Signij po cebul i czosnek, ktre

dziaaj m.in. przeciwzapalnie i wykrztunie. Pokrj du cebul na plasterki, troch posl, polej oliw z oliwek,
przykryj na godzin. Zjadaj tu przed
Zrb sobie inhalacj: do miski wlej

gorcy napar z rumianku (yka koszyczkw rumianku na p litra wody),
pochyl nad ni gow i wdychaj unoszce si lecznicze opary.
poradnik domowy
13
Machasz rk na podwyszon
temperatur, bl gowy,
amanie w kociach, kaszel
i trudnoci z oddychaniem,
sdzc, e to przezibienie
i szybko minie. Niestety, tak
banalne objawy mog zwiastowa
rwnie zapalenie puc, dlatego
lepiej ich nie bagatelizuj.
Czy to
zapalenie
puc?
Kiedy moe rozwin
si choroba?
Gdy zaatakuj nas bakterie (zwykle
Streptococcus pneumoniae) lub wirusy. S tak mikroskopijne, e bez
problemw przenosz si drog powietrzn od jednego czowieka do
drugiego. Wystarczy, e chory kichnie
czy kaszlnie, a ju tabuny drobnoustrojw wdruj w kierunku nowej
ofiary. To, czy choroba si rozwinie,
zaley w duej mierze od sprawnoci
naszego systemu odpornociowego.
Jeeli on zawodzi, wirusy lub bakterie
dostaj si do naszego organizmu i po
14
poradnik domowy
220 dniach zaczyna si rozwija tzw.

samoistne zapalenie puc. Tym mianem lekarze okrelaj rozwijajce si
w pcherzykach pucnych i tkance
rdmiszowej puc stany zapalne.
Jakie ojawy powinny

nas zaniepokoi?
Problem w tym, e zapalenie puc
do czsto rozwija si bez charakterystycznych objaww. Przebieg
choroby zaley w duej mierze od
tego, czy ma ona podoe wirusowe,
czy bakteryjne. W tym drugim
przypadku zaczyna si ona nagle
od kaszlu i gorczki poprzedzonej
dreszczami. Temperatura zwykle jest
wysoka i siga powyej 39C.
bowiem nawrotem choroby, co czasem koczy si pobytem w szpitalu.

Najczciej jednak bakterie gin pod
wpywem antybiotyku i po 23 tygodniach czujemy si ju dobrze.
Zanim wynaleziono antybiotyki, zapalenie

puc czsto bywao chorob mierteln.
Dzi, dziki nowoczesnym lekom,
mona je stosunkowo atwo pokona.
Zdjcie: Free
Czy chorobie zawsze

towarzyszy kaszel?
Tej o podou bakteryjnym zawsze. Kaszel, pocztkowo suchy, po
kilku dniach staje si wilgotny,
a plwocina zawiera brunatn domieszk krwi. Zazwyczaj skarymy
si na bl w klatce piersiowej (najczciej jednostronny), ktry nasila
si, gdy oddychamy lub kaszlemy. Jest
nam duszno, pytko oddychamy,
czujemy, e serce szybciej pracuje.
Powinnimy jak najszybciej zgosi
si do lekarza, ktry moe wykry
zapalenie puc, osuchujc nas stetoskopem. Badaniami, ktre mog potwierdzi podejrzenia, s RTG klatki
piersiowej, morfologia i OB.
Jak dugo trwa leczenie?
Zwykle kilka, kilkanacie dni. Jeli
choroba ma podoe bakteryjne, lekarz zapisuje antybiotyki. Po trzech
dobach podawania lekw powinna
ustpi gorczka i dusznoci, powinien te zmniejszy si kaszel. Jeli terapia nie przyniosa takich efektw,
lekarz czasem zmienia antybiotyk.
Nie wolno tego jednak robi na wasn rk lub co gorsza przerywa
kuracji, gdy tylko troch lepiej si poczujemy. Takie postpowanie grozi
Zapalenie puc bywa

skutkiem powika
innych chrb. Jakich?
Grypy, szczeglnie wywoanej wirusem typu A, ospy wietrznej, odry,
opryszczki, ppaca. Na skutek powika rozwija si wirusowe zapalenie puc. Objawy s wtedy podobne
jak przy grypie, ale doczaj si do
nich dusznoci. Chorob pomaga
zdiagnozowa RTG klatki piersiowej
nacieki wywoane przez bakterie
rni si od wirusowych.
Jak leczy si chorob

wywoan wirusem?
Lekami antywirusowymi. Jest ich
znacznie mniej ni antybiotykw
i dziaaj tylko wtedy, gdy zastosuje si
je na samym pocztku choroby. Poniewa jednak wirusy, mwic w uproszczeniu, mog torowa drog
bakteriom, powikaniem wirusowego zapalenia puc bywa nadkaenie
bakteryjne. Dlatego profilaktycznie
podaje si czsto antybiotyki.
Czy istnieje szczepionka
chronica przed bakteryjnym zapaleniem puc?
Tak, to Pneumo 23. Chroni ona
przed 23 typami pneumokokw. Zalecana jest zwaszcza tym, ktrzy
z zapaleniem puc mog sobie nie poradzi: osobom po 65. roku ycia,
dzieciom (powyej 2. roku ycia)
chorujcym na nowotwory, schorzenia ukadu oddechowego, z niewydolnoci krenia i cukrzyc.
Szczepionka chroni przez 510 lat.
To moe ci pomc
Gdy chorujesz na zapalenie
puc, potrzebujesz wypoczynku.
Nie zostawaj jednak w ku bez
przerwy. Co jaki czas wsta i pochod po domu. Jeli jest adna
pogoda ubierz si ciepo
i wyjd na spacer. To pomoe
przewentylowa puca, a zapalenie puc dlatego jest grone,
e pogarsza si wentylacja
organizmu i utlenowanie krwi,
co upoledza prac serca.
Popro, by kto z domownikw oklepywa ci rano i wieczorem plecy doni zoon

w miseczk.
Jeli lekarz nie ma nic przeciwko temu popro kogo dowiadczonego o postawienie baniek,
tradycyjnych lub prniowych.
Duo pij, by przy wysokiej
temperaturze nie doszo
do odwodnienia organizmu.
poradnik domowy
15
Ugasi poar
zatokach
atoki to przestrzenie wypenione powietrzem, ktre

znajduj si w okolicach
nosa. Ich zadaniem jest produkowanie rzadkiej luzowej wydzieliny potrzebnej do nawilania
i oczyszczania wdychanego przez
nas powietrza. S one poczo-
16
Stan zapalny zatok

przytrafia si
niekiedy nawet
kilka razy w roku.
Czciej dokucza
jesieni i zim, gdy
atwo przemarzn.
Tej przypadoci nie
wolno lekceway,
poniewa moe
prowadzi nawet
do utraty suchu.
poradnik domowy
ne z otworami nosa kanalikami,

ktrych rednica zwykle wynosi
45 mm. Kiedy mamy katar, w jamie
nosa, w tym rwnie w owych kanalikach, wystpuje obrzk, ktry
zmniejsza ich rednic do okoo
2 mm. Nie jest to nic strasznego,
poniewa wydzielina, ktr produ-
kuj zatoki, nadal moe si przemieszcza. Problem pojawia si, kiedy kanaliki zwaj si jeszcze bardziej, a wydzielina, ktra nijak nie
moe si z zatok wydosta, zaczyna
w nich zalega i namnaaj si w niej
bakterie. To wanie wtedy dochodzi
do zapalenia zatok.
Zdjcie: East News
Pod lup
Jeli wydaje si nam, e katar min,
aon po kilku dniach powraca, boli nas
gowa i czujemy jakby co rozpierao
oczod czy policzek warto zgosi
si do laryngologa. Lekarz prawdopodobnie zrobi badanie endoskopowe.
Polega ono na wprowadzeniu przez
nos przyrzdu optycznego i obserwacji zatok na monitorze. Moe te wykona rynometri pomiar przepywu powietrza przez nos. Jeli choroba
nawraca co najmniej cztery razy w roku, zaleca si tomografi komputerow, bo jest najdokadniejsza i precyzyjnie wskazuje przyczyn choroby.
Powodem zapalenia zatok moe
by kada infekcja grnych drg oddechowych. Dotyczy to jednak okoo
15 proc. dorosych, u ktrych stwierdza si nieprawidowoci w budowie
zatok. W ich przypadku zwyky katar
moe by ju zagroeniem.
U innych osb zapaleniu zatok sprzyja m.in.: alergia,
skrzywiona przegroda nosa,
polipy, a czsto rwnie niewyleczone zby.
Szybkie dziaanie
Jeli nie wyleczymy grypy,
przezibienia, anginy, prchnicy zbw moe doj
do poinfekcyjnego ostrego
zapalenie zatok. Trzeba si
zgosi do laryngologa, ktry przepisuje leki przeciwzapalne, rozrzedzajce wydzielin i obkurczajce luzwk.
Czasem rwnie antybiotyk
na mniej wicej 7 dni.
Jeli nie zadziaamy szybko, ostre zapalenie moe
przej w przewleke. Objawy s duo silniejsze i mog
do nich doczy m.in. zmczenie,

znaczna niedrono nosa, problemy z gardem, zawroty gowy, zaburzenia ostroci widzenia. To ostatni
dzwonek, by uda si z wizyt do lekarza. Zaordynuje on antybiotyki
(trzeba je bra nawet ponad miesic), leki przeciwzapalne i przeciwobrzkowe. Czasem te zabiegi
fizykoterapeutyczne, np. jontoforez lub inhalacje z wykorzystaniem
ultradwikw (dziki nim leki
szybciej docieraj do chorej luzwki). Jeli kuracja nie przynosi efektw, niezbdna moe by punkcja
wycignicie ig zalegajcej wydzieliny i przepukanie zatok.
ntrznego, co moe grozi utrat suchu). Dugotrwae zapalenie bony

luzowej zatok moe te prowadzi do
tworzenia si zrostw i polipw. Bywa,
e blokuj ujcie nosa ikonieczne moe by chirurgiczne usunicie chorej
bony luzowej zatok. Przeprowadza
si to metod tradycyjn (skalpelem)
lub endoskopowo. Ten drugi zabieg
jest agodniejszy, bo lekarz wprowadza
endoskop przez dziurki nosa, bez ci.
Zabieg przeprowadza si pod narkoz. Gojenie trwa mniej wicej 5 dni.
Niestety, tego typu operacje robi tylko
kilka orodkw w Polsce, a prywatnie
kosztuje nawet 10 tys. z. Lepiej wic
zawczasu zadba o zatoki.
Ostre cicie
Przewleke zapalenie zatok grozi
rozszerzeniem si stanu zapalnego na
inne narzdy (np. do ucha wew-
Ciepo i wilgotno
Aby nie dopuci do stanw zapalnych zatok, warto dba o siebie. Nie
wychodmy z domu zaraz po umyciu
gowy, w chodne dni wkadajmy czapki na czoo
i skronie. W sezonie grzewczym dbajmy o odpowiedni temperatur (w sypialni
nie powinna przekracza
20C) i wilgotno w naPrzy blach gowy, towarzyszcych
szym mieszkaniu. Jeeli
zapaleniu zatok, sprbuj wykona prosty
w pomieszczeniach jest sumasa okolic nosa. Przez 20 sekund
cho, stosujmy nawilajce
delikatnie uciskaj opuszkami palcw
wskazujcych punkty znajdujce si po obu
spraye do nosa, np. z sol
stronach nosa najpierw u jego nasady,
morsk. Gdy mimo to maa nastpnie przy samych skrzydekach
my trudnoci w oddycha(cay czas gboko przy tym oddychaj).
niu, pora uda si do larynMasa powtarzaj co trzy godziny.
gologa. Moe si okaza, e
Ulg moe ci te przynie aromaterapia.
przyczyn dolegliwoci jest
Zalecane s inhalacje parowe z dodatkiem
krzywa przegroda nosowa
kilku kropli olejku sosnowego, ktry ma
lub polipy, ktre trzeba ususilne dziaanie odkaajce. Warto go
n. Choroby zatok czsto
stosowa rwnie w poczeniu z olejkiem
maj take podoe alereukaliptusowym, ktry skutecznie udrania
kanay nosowe. Pachnce inhalacje nie
giczne, uczuleniowcy mupowinny trwa duej ni kwadrans.
sz wic pozostawa pod
kontrol specjalisty.
To moe ci pomc
poradnik domowy
17
ho zapalenie drg
moczowych nie jest
niebezpieczne, to lepiej mu zapobiega, a przy
pierwszych objawach rozpocz leczenie. Zaniedbany stan zapalny moe
bowiem doprowadzi nawet do zakaenia nerek.
Kobiety
na celowniku
Na zapalenie drg moczowych skar si gwnie panie. Cewka moczowa
kobiety jest znacznie krtsza ni mczyzny, dlatego
bakterie maj krtk tras
do pokonania, by dotrze
do pcherza moczowego,
a potem moczowodami
w kierunku nerek. Ponadto cewka moczowa kobiety
jest blisko ujcia pochwy
i odbytu, co sprzyja przenoszeniu si obecnych tam
bakterii. Infekcjom sprzyjaj te przezibienia i prze-
marznicia, o co nietrudno,
gdy w czasie chodw nosimy cienkie rajstopy, krtkie spdnice i kurteczki.
Ryzyko zapalenia bony
luzowej wycieajcej pcherz moczowy i moczowody wzrasta rwnie
w czasie ciy (zwaszcza
w drugiej poowie, gdy
dochodzi do naturalnego
poszerzenia drg moczowych i zastoju moczu) oraz
w okresie menopauzalnym
(infekcji sprzyjaj zmiany
hormonalne, do jakich dochodzi w organizmie kobiety; estrogeny sprzyjaj
wytwarzaniu bakterii kwasu mlekowego, a owe bakterie utrzymuj kwane
pH pochwy dziki czemu
chorobotwrcze drobnoustroje nie mog si tam
rozwija i przenosi z okolic pochwy w stron ujcia
cewki moczowej. Bardziej
naraone s take kobiety
Pcherz
w opaach
Nie wystarczy nosi ciep bielizn, by ustrzec si
zapalenia pcherza moczowego. Prawd jest jednak
i to, e przemarznicie sprzyja infekcji. Co trzeba
robi, by skutecznie si przed ni ochroni?
18
poradnik domowy
Ulg mog przynie

ciepe nasiadwki
z naparu rumianku
lub szawii albo
ciepy okad
na podbrzusze.
stosujce antykoncepcyjne wkadki domaciczne. Tzw. spirala wywouje
w jamie macicy lekki stan
zapalny, a to zwiksza
prawdopodobiestwo infekcji drg moczowych.
A bakterie
szalej
Do zapalenia drg moczowych najczciej dochodzi na skutek zakaenia
bakteryjnego. Zwykle win za to ponosi Escherichia
coli paeczka okrnicy, naturalnie jest obecna
w organizmie. Przy niedostatecznej higienie moe
przedosta si z okolic od-
wo mog pojawi si ble

podbrzusza, podwyszona
temperatura i dreszcze.
Poegnanie
z intruzem
eby rozpozna zapalenie pcherza i odpowiedzialne za nie bakterie,
trzeba wykona oglne
badanie moczu, posiew
moczu z antybiogramem,
czasem USG drg moczowych (do zakae czsto
dochodzi przy zastoju moczu w drogach moczowych. Sprzyja temu m.in.
nieprawidowa budowa
czy kamica. Oba przypadki mona wykry dziki
Zdjcia: Free, Agata Jakubowska, serwisy prasowe firm
Cho dolegliwoci ustpuj do

szybko, nie skracaj kuracji
odstawienie leku moe by
przyczyn nawrotu choroby.
bytu do cewki moczowej.
Innymi podejrzanymi s
chlamydie bakterie przenoszone drog pciow,
ktre atakuj pcherz
i moczowody, dostajc si
przez cewk moczow.
Stan zapalny pcherza
powoduje, e zostaje wyzwolony impuls: musimy
odda mocz. Biegamy wic
do toalety i oddajemy po
kilka kropli. Czsto towarzyszy temu bl, pieczenie
czy kucie w cewce moczowej. Czasem w moczu wida lady krwi. Dodatko-
USG jamy brzusznej). Posiew z antybiogramem wykonywany jest po to, by

przekona si, jaka bakteria
panoszy si w drogach moczowych i jaki antybiotyk
jest w stanie si z ni upora. Jeli lekarz chce szybko
rozpocz kuracj, czasem
podaje antybiotyk bez posiewu. Wybiera wtedy specyfik o tzw. szerokim spektrum dziaania, czyli taki,
ktry zwykle jest skuteczny
w tego typu przypadkach.
Terapia trwa najczciej
710 dni.
To moe ci pomc
Pij co najmniej 810 szklanek pynw dziennie. Wraz z moczem wypukuje si cz bakterii.
Najlepiej pij wody mineralne, herbatki zioowe
i soki z owocw cytrusowych lub z czarnej porzeczki bogate w witamin C.
Zaywaj spore dawki witaminy C. Nawet
1012 tabletek dziennie, gdy bakterie nie lubi
kwanego rodowiska.
Signij po gotowe skuteczne mieszanki zioowe. W aptekach znajdziesz m.in. Uretin, Urogran,
Urosept, Fitolizyn.
Unikaj alkoholu, kofeiny i ostrych przypraw.
Drani one pcherz moczowy.
Do higieny intymnej uywaj pynw przeznaczonych do tego celu. Nie wysuszaj podranionych okolic krocza. Podmywaj si dwa razy dziennie rb to zawsze w odpowiednim kierunku,
czyli w stron odbytu.
Jeli chorujesz podczas menstruacji, szczeglnie dbaj o higien. Zmieniaj czsto podpaski lub
tampony (nie rzadziej ni co 4 godziny).
Jeli zakaenia drg moczowych czsto
ci nkaj zapytaj swojego lekarza, czy
wskazana byaby dla ciebie swego rodzaju
szczepionka (np. Urovaxom), ktra moe
ograniczy nawroty infekcji.
n
2
n
1 Gold-Vit C
n
1
(Olimp Lab.)
2 Sok
18 z n
z czarnych
porzeczek
(Synthe
Polska) 3 z
n
3 URO_komfort (Zota
Farmacja) 12 z
n
3
poradnik domowy
19
Zimno, skwarka, febra
o potoczne nazwy opryszczki wywoywanej przez wirusa Herpes simplex

typ 1 (HSV1) nalecego do tej samej
rodziny, co wirusy odpowiedzialne za
ujawnienie si ospy wietrznej i ppaca.
Prawie kady z nas jest jego nosicielem.
Lekarze oceniaj bowiem, e ponad
80 proc. ludzi jest zaraonych wirusem
opryszczki. Jednak zaledwie u ok. 20 proc.
nosicieli choroba ta ujawnia si okresowo: u jednych czciej, u innych sporadycznie. Dlaczego wirus nie zawsze
wywouje chorob nie wiadomo.
Wiadomo natomiast, e mniej wicej
do 5. roku ycia opryszczka najczciej
przebiega bezobjawowo. U dorosych
zwykle pierwszy atak zimna jest
najbardziej gwatowny i bolesny.
Dmuchaj na
Uwaga, nadchodzi
Najpierw czujesz, e
warga w jednym miejscu
leciutko puchnie. Potem
czerwie ust w tym
punkcie staje si
ciemniejsza. Oblizujesz
si, dotykasz lekkiego
uniesienia palcem i... ju
wiesz. To opryszczka.
20
poradnik domowy
erpes simplex uaktywnia si w momentach osabienia odpornoci

organizmu (choroby zakane, z gorczk), ale take wtedy, gdy
np. za bardzo si przegrzejemy albo zmarzniemy. U modych ludzi
opryszczka czsto daje o sobie zna z powodu stresu, m.in. egzaminacyjnego, a u kobiet nawroty mog wystpowa np. w czasie menstruacji.
Herpes simplex atakuje gwnie skr i bony luzowe w okolicy ust
i dziurek nosa. Najpierw skra robi si napita, a potem swdzi i piecze. Nastpnie dochodzi do wysiewu drobnych, bolesnych pcherzykw
wypenionych pynem surowiczym (wanie w owym pynie jest bardzo
duo wirusw, dlatego w tej fazie choroby opryszczka jest najbardziej
zaraliwa). Po 610 dniach pcherzyki pkaj, tworzc bolesne naderki, ktre goj si pod strupkami. Po mniej wicej tygodniu strupki odpadaj, nie pozostawiajc adnych ladw. Czasem opryszczce towarzyszy podwyszona temperatura i gorsze samopoczucie. Mog by
rwnie powikszone okoliczne wzy chonne.
Chro si, kto moe
pryszczka jest chorob zakan, ale zwykle niegron.

Moe by niebezpieczna np. wtedy, gdy wirus zawdruje do oka albo do mzgu (zdarza si to bardzo rzadko). Wtedy moe nastpi grone zapalenie rogwki lub zapalenie
opon. Jeli nie rozpocznie si szybko leczenia, moe doj
do utraty wzroku albo powika neurologicznych. Lepiej wic
dmucha na zimno: dba o odporno i unika kontaktw
z osobami zainfekowanymi. Jeli ty masz opryszczk, zachowaj ostrono, a unikniesz powika i uchronisz innych.
Dlatego: myj rce po dotkniciu pcherzykw i naoeniu leczniczego preparatu unikaj dotykania oczu;
zachowaj ostrono przy demakijau twarzy i oczu
(osobne waciki!) zanim opryszczka ustpi, nie cauj
innych (zwaszcza dzieci!) uywaj osobnego rcznika
do twarzy przez czas choroby uywaj osobnych kubkw, sztucw itp. Po uyciu myj je w gorcej wodzie
z detergentem na wszelki wypadek nie zakadaj
szkie kontaktowych przez cay czas trwania opryszczki.
To moe ci pomc
bi objawy opryszczki, musisz jak najciej zastosowa preparaty przeciwwirusowe.
eszybby osa
Jeli nie masz pod rk specjalnych rodkw,
moesz chore miejsce kilkakrotnie posmarowa
umoczon w wodzie tabletk Polopiryny (dziaa
przeciwzapalnie).
Miejscowo nakadaj kremy (np. Erazaban, Hascovir pro, Zovirax, Polvir, Antivir, ViruMerz, Virolex) oraz pyny do przemywania, (np. Sonol).
Trzeba je stosowa co dwie godziny.
n
2
n
3
n
1
zimno
Pamitka po causie
Zdjcia: East News, serwisy prasowe firm
ystarczy pocaunek z osob, u ktrej pojawiy si pcherzyki, napicie si herbaty z uywanego przez ni
kubka, by zapa wirusa. Nie znaczy to, e od razu zachorujemy, ale wirus bdzie naszym towarzyszem do koca ycia. W momencie zaraenia Herpes simplex zagnieda si
w zakoczeniach nerwowych i upiony czeka na okazj
do ataku. Obudzony wdruje wzdu nerwu do skry czy
bony luzowej i namnaa si, powodujc stan zapalny i powstanie pcherzykw. Nie kady, kto jest nosicielem wirusa, zachoruje. Zagadk stanowi fakt, e u jednych powoduje
infekcj, a u innych przez cae ycie pozostaje upiony.
S te osoby, ktre co miesic maj opryszczk, a w ktrym momencie wirus staje si nieaktywny. Jak wyliczono
po szeciu latach od pierwszej infekcji tylko u co dziesitej
osoby pojawiaj si jeszcze pcherzyki opryszczki.
n
4
n
5
n
1 Sonol (Elanda) 5 z n
2 Zovirax (GSK) 19 z n
3 Eraza4 Argol Virin (Alba
ban (Healthcare Brands Int.) 20 z n
5 Hascovir (Hasco-Lek) 8 z
thyment) 13 z n
Skonsultuj z lekarzem zaywanie doustnego

leku przeciwwirusowego (np. Heviran). Wielu
specjalistw jest zdania, e zawsze trzeba go
podawa przy opryszczce; dostpny jest tylko
na recept.
Jeeli dojdzie do bakteryjnego nadkaenia
opryszczki, lekarz moe ci zleci maci z antybiotykami (np. z neomycyn lub tetracyklin).
Stosuj je cile wedug wskaza lekarza.
Przy czsto nawracajcych opryszczkach
specjalici niekiedy sigaj po tajn bro, czyli
specjalnie preparowan dla konkretnego pacjenta tzw. autoszczepionk. Moesz zapyta o to
rozwizanie swojego lekarza.
poradnik domowy
21
Przemarznita twarz
esieni i zim skr podrania silny wiatr, wilgo i niska temperatura. Wilgo i mrz sprawiaj, e jest zaczerwieniona i jak mawiay nasze babcie
posiekana. Policzki i nos nabieraj wtedy sinoczerwonego zabarwienia, co
z pewnoci nie dodaje nam urody. Ponadto wiatr nadmiernie wysusza skr,
przez co przyspiesza si proces jej starzenia i pogbiaj si zmarszczki.
Nasza rada Co najmniej p go-
dziny przed wyjciem z domu na na twarz krem ochronny, dobrany do rodzaju cery. Gdy pada
i mocno wieje, postaw konierz,
w kaptur, chro si ciepym
szalem. Jeeli przemarznie ci
twarz, nie rozcieraj gwatownie
policzkw ogrzewaj je powoli,
a przed snem na 10 minut po
na policzki ciepe kompresy z naparu rumianku. Nastpnie osusz
skr i posmaruj j grubsz ni
zwykle warstw kremu nawilajcego. Jeli przemarza nos warto

zastosowa hartujc terapi.
yeczk kwasu bornego rozpu
w szklance gorcej wody. Nascz
okad z gazy ciepym roztworem
i po na nos. Gdy kompres ostygnie, po na nos schodzony
w lodwce wilgotny gazik. Trzymaj, a si ogrzeje. Trzeba zrobi
5 kompresw ciepych i 5 zimnych.
Na koniec osusz nos i posmaruj
maci ichtiolowo-kamforow.
Gdy
pogoda daje
w
skr
Jesienny zimny wiatr, mawka, niska

temperatura i pierwsze mrozy nie s
przyjacimi naszej skry. Szkodzi jej
take suche powietrze w przegrzanych
pomieszczeniach oraz klimatyzacja.
22
poradnik domowy
Wychodzona gowa
ubimy chodzi z go gow, dlatego niemal bez przerwy

naraona jest ona na dziaanie wilgoci, deszczu i wiatru.
Wychodzona lub przemarznita gowa nie tylko boli, ale
prowadzi te do silnego kataru, a nawet zapalenia zatok.
Nasza rada W chodne dni
nie wychod z domu bez

czapki. Dobierz odpowiedni
fason, ale pamitaj, by nakrycie gowy dobrze chronio skronie i czoo. Jeli jest
silny wiatr i zacina deszcz
lub nieg najlepszym rozwizaniem bdzie lekka
czapka i dodatkowo kaptur.
Pamitaj, by wchodzc do
ciepego pomieszczenia,
zdejmowa czapk, bo inaczej gowa si spoci, a po
wyjciu na chd przemarznie i przezibienie gotowe.

Jeli dojdzie do wychodzenia gowy po przyjciu
do domu wetrzyj w skronie
ma rozgrzewajc i otul
gow rcznikiem ogrzanym
wczeniej na kaloryferze.
Zatoki rozgrzejesz, robic
sobie inhalacj. Wystarczy
pochyli twarz nad misk
z gorc wod z dodatkiem
soli i okoo kwadransa wdycha ciepe opary.
Przesuszona skra
tej porze roku bezwiednie doprowadzamy do przesuszenia

skry. To, jak szybko woda z niej ucieka, zaley od rnicy
wilgotnoci w gbi naskrka i na powierzchni. Im ta rnica
jest wiksza, tym skra szybciej traci wilgo. Zatem im bardziej
suche powietrze, tym bardziej zagroona skra. A powietrze wysuszaj kaloryfery. W suchym otoczeniu skra szybciej traci zapasy wilgoci. Szybciej si starzeje i staje si nadwraliwa.
Spierzchnite rce
onie s najbardziej naraone na dziaanie niskich temperatur. Gdy nie chronimy ich ciepymi rkawiczkami pierzchn, a skra robi si czerwona i nieprzyjemnie szorstka.
Zdjcia: FPM, serwis prasowy
Nasza rada Czsto smaruj
donie kremami ochronnymi. Nie wychod z domu

bez rkawiczek. Na noc
wklepuj wiksz ni zazwyczaj porcj kremu nawilajcego lub olejek glicerynowy i za baweniane
rkawiczki ciepo wspomoe regeneracj. Gdy donie przemarzn, nie wka-
daj ich pod gorc wod.

Ogrzewaj powoli, delikatnie
masujc pod strumieniem
najpierw zimnej, a potem
stopniowo ocieplanej wody.
Zanim woda osignie temp.
ciaa (ok. 37C), powinno
upyn 1520 minut.
Nastpnie osusz donie
i wklep w nie krem lub
ma (Sudocrem, Linomag).
Przemoczone stopy
dy za oknem plucha, nasze buty mog przemikn.

Jeli stopy przez kilka godzin bd w chodzie i wilgoci,
moe doj nawet do ich odmroenia.
Nasza rada Zainwestuj
w buty z dobrej skry. Powinny by troch za due,

by nie krpoway ruchw
stopy i nie utrudniay krenia krwi. Jeli jest bardzo
zimno, wkadaj skarpety
na cebulk najpierw
cienkie, baweniane, a potem grubsze, np. weniane.
Gdy przemokn ci buty,
a nogi bd lodowate, musisz rozgrza je w ciepej kpieli. Pamitaj, by stopy zanurzy najpierw w chodnej,
a potem stopniowo j ociepla (do temperatury ciaa).

Po 1520 minutach osusz
stopy i wykonaj delikatny
masa z dodatkiem olejkw
(45 kropli olejku sosnowego wymieszaj z yk oliwy
lub oleju rolinnego). Gdy
mikstura wsiknie w
na stopy ciepe skarpety.
Nasza rada
Czsto wietrz pokoje,

a zwaszcza sypialni,
cieraj na mokro kurz
z mebli i podg. Jeli
nie masz nawilacza
powietrza, wieszaj
na kaloryferach wilgotne rczniki.
Elektryczny nawilacz
powietrza szczeglnie
przydatny jest zim.
Podranione ciao
hronic si przed zimnem, wkadamy ciepe ubrania. Nie

zawsze warstwa dotykajca skry jest cienka i delikatna.
Szorstkie, twarde ubranie drani naskrek. Staje si on grubszy
i szybciej rogowacieje. A gruby naskrek wcale nie chroni
dobrze skry przez jego warstwy atwiej ucieka woda.
Wwczas skra twardnieje i robi si nieprzyjemnie szorstka.
Nasza rada Nie wkadaj na
goe ciao wenianych swetrw. Unikaj przegrzewania

ciaa, gdy pocenie si moe by powodem odparze
i bolesnych otar, zwaszcza
w okolicach szyi, nadgar-
stkw, pod pachami. Jeeli

zdarz ci si umyj ciao
w letniej wodzie z mydem
(najlepiej tzw. szarym), delikatnie osusz skr, a nastpnie posyp obolae miejsca kosmetycznym talkiem.
poradnik domowy
23
Gdy dni staj si coraz
krtsze, zaczyna nam
brakowa naturalnego
wiata. A wtedy robi
si jako smutno i le.
Jesie to czas, gdy
dopada nas sezonowa
depresja. Ale s
skuteczne sposoby,
by si jej nie podda.
Jesiennej
chandrze
dzikujemy
W
pochmurne zimowe dni

natenie wiata jest 23
razy mniejsze ni w soneczny wiosenny dzie i a 100 razy
mniejsze ni latem, na play. Dlatego
od pnej jesieni do wczesnej wiosny
niemal 10 proc. ludzi na wiecie cierpi na depresj zwizan z brakiem naturalnego wiata. Fachowcy nazywaj j sezonow chorob afektywn
(z ang. seasonal affective disorder
24
poradnik domowy
SAD). Cztery razy czciej zapadaj na ni kobiety ni mczyni.

A nam jest szkoda lata...
Z punktu widzenia psychologii
jesienna depresja jest take reakcj
na uczucie straty tracimy lato,
a z nim ciepo, soce, pewne rodzaje aktywnoci. Rzadziej udzielamy
si towarzysko, znika charakterystyczne dla wakacji uczucie beztro-
ski. Zaczynamy mie czarne myli, nie zauwaamy rzeczy pozytywnych. W trudnych
sytuacjach reagujemy zbyt gwatownie, potem drczy nas poczucie
winy. Tracimy apetyt na seks, koncentrujemy si na dolegliwociach
i ciemnych stronach ycia, nie radzimy sobie z negatywnymi emocjami.
Mog powrci stare lki, moe pojawi si niewiara we wasne siy.
Zdjcia: Free, serwis prasowy Paulmann
Ach, te hormony
Wpyw na powstawanie sezonowej depresji maj take hormony.
Zwaszcza melatonina (tzw. hormon
snu) wydzielana przez stanowicy
cz mzgu gruczo zwany szyszynk. Ilo wydzielanej melatoniny zaley m.in. od tego, ile wiata dociera
przez oko do mzgu. Jeeli jest go
duo (latem) szyszynka wydziela
mniej melatoniny, gdy jest go mao
(pn jesieni i zim) wicej. Stajemy si wwczas ociali, apatyczni,
nic nam si nie chce.
Pod wpywem mniejszej iloci naturalnego wiata zmienia si te stenie tzw. neuroprzekanikw, w tym
serotoniny odpowiedzialnej za nasz
nastrj. Kiedy jest jej za mao, potguje si nasz smutek, rozdranienie, niech do wykonywania jakichkolwiek
czynnoci nawet przyjemnych.
Zimowy sen?
Warto wiedzie, e nasz organizm
funkcjonuje zgodnie nie tylko z rytmem dobowym, ale te z rytmem
pr roku. Zim aktywno naturalnie
maleje (niektre zwierzta zapadaj
nawet w sen zimowy) i zwalnia si
nieco tempo przemiany materii. Dopiero wiosn zaczynamy wytwarza
troch wicej adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy zwizkw wyzwalajcych w nas energi.
Na przekr melancholii
Wybierajc metod walki z chandr, zastanw si, jak wyglda twoje
ycie. Czy nie za mao masz czasu dla
siebie? Czy gdyby nie bya notorycznie zapracowana i spita, twoja podatno na SAD byaby mniejsza? Moe
brakuje ci przyjaci i rozmw w gronie bliskich osb? Moe czujesz si sa-
To moe ci pomc
ajprostsz i skuteczn metod

leczenia depresji sezonowej
jest fototerapia, czyli oddziaywanie wiatem.
Codziennie chod na co najmniej godzinne spacery. Take

w pochmurne dni, bo przez chmury te przedziera si nieco wiata.
Ruch powoduje, e organizm daje
si oszuka i zaczyna wydatkowa
energi jak podczas wiosny czy
lata. W dodatku gimnastyka sprawia, e produkujemy endorfiny
hormony szczcia. Dlatego
po wysiku czujemy si lepiej.
Zafunduj sobie specjaln lamp. Lecznicze wiato jest biae,
o penym widmie i duym nateniu nie mniejszym ni 2,5
tys. luksw. Nie zawiera
promieniowania UV, dlatego nie szkodzi i nie parzy.
Dowietlaj si lamp
2 razy dziennie: rano
i wczesnym wieczorem
(co najmniej 2 godziny
przed snem) przez
30 minut. Fototerapi
trzeba rozpocz przy
pierwszych oznakach
motna? Od odpowiedzi na te pytania

zaley to, jak metod walki ze smutkiem wybra.
Jeli za mao o sobie mylisz, potraktuj si ze szczegln trosk. Zwolnij si z podejmowania powanych
decyzji, pozwalaj sobie na lenistwo
z ulubion ksik w rku. Otaczaj
si kolorami no barwne ubrania,
zmie zasony w pokoju. Poszukaj
wsparcia przyjaciela, ktry wysucha
sezonowej depresji albo od momentu zmiany czasu na zimowy.

Jest skuteczna w 6080 proc. przypadkw. Popraw samopoczucia
wida czasem ju po tygodniu,
ale niekiedy seanse musz trwa
miesic. Fototerapii moesz si te
podda w niektrych gabinetach
odnowy biologicznej i gabinetach
psychiatrycznych.
Korzystaj z kwarcwki. Opalaj
si przez kilka minut dziennie lub
raz w tygodniu id na 10 minut
do solarium.
Zmie arwki na silniejsze.
Szczeglnie, jeeli spdzasz sporo
czasu w pomieszczeniach zamknitych. Wskazane s arwki
tzw. energooszczdne, imitujce
wiato soneczne.
Jeli pracujesz przy biurku,
ustaw je blisko okna. Nie zasaniaj szyb grubymi zasonami.
Jeli te metody na pokonanie SAD
zawodz, potrzebna jest pomoc
psychologiczna. Specjalista pomoe
ci odzyska kontrol nad sytuacj
i wyksztaci mechanizmy obronne,
ktre przydadz si w przyszoci.
ci, pozna twoje problemy, okae

ci wspczucie. Rozmowa pomoe
uporzdkowa emocje i nabra do
nich dystansu.
Postaraj si mie co miego w perspektywie: wyjazd na narty, rodzinne
wita, urlop w ciepych krajach cokolwiek, co sprawi, e nabierzesz
ochoty do ycia. Prbuj urozmaica
sobie codzienno, a czas oczekiwania na wiosn nie bdzie si duy!
poradnik domowy
25
Wzmacniamy odporno
wic o truciznach, mylimy

zwykle o znanych z kryminaw cyjanku, arszeniku,
strychninie, cykucie czy kurarze. Budz groz, ale prawdopodobiestwo,
e si z nimi zetkniemy, jest niewielkie. Naprawd grone dla nas s
zwizki chemiczne obecne w naszym
rodowisku i w ywnoci. Nie zauwaamy ich, nie czujemy ich smaku,
a one cichcem nas osabiaj, kumulujc si w organizmie. Docieraj do
niego rnymi drogami, m.in. przez
skr, puca, ukad pokarmowy. Jeli
jest ich duo, narzdy odpowiedzialne za oczyszczanie organizmu wtroba, nerki, puca, jelita, skra nie
radz sobie. Ronie stenie toksyn
w tkankach, a wtedy sabn naturalne
siy obronne organizmu. To z kolei
jest gwn przyczyn naszego zego
samopoczucia.
Wielkie
Na celowniku
Po latach bada i wnikliwych obserwacji naukowcy sporzdzili list
gwnych trucicieli naszych organizmw. Znalazy si na niej:
Efekty motoryzacji. Spaliny s
obecne w powietrzu (czsto maj du ilo oowiu), ale to nie jedyny niekorzystny dla nas efekt rozwoju mo-
porzdki
w organizmie
eby w dobrej formie przetrwa chodn jesie i zim, naley wzmocni
odporno. Ale zanim si do tego zabierzemy trzeba oczyci organizm
z nagromadzonych w nim toksyn. Na tak kuracj wystarcz dwa tygodnie.
26
poradnik domowy
Wzmacniamy odporno
toryzacji. Naszym pucom szkodz
rwnie mikroczstki gumy pochodzce ze zdzieranych opon.
Nawozy i rodki ochrony rolin.
Kiedy bardzo czsto i obficie stosowano pestycydy. Spukiwane z deszczem trafiay do wd powierzchniowych, rzek i mrz. Zwizki te trudno
si rozkadaj i dugo pozostaj w rodowisku. Sabo rozpuszczaj si
w wodzie, a dobrze w tuszczach, dlatego kumuluj si w tkankach tuszczowych, np. ryb morskich, ktre
zjadamy. Pestycydy mog zaburza
prac tarczycy, osabia odporno,
zaburza koncentracj.
Antybiotyki. Sami ich naduywamy, ale i hodowcy zbyt czsto podaj
je zwierztom. Wraz z odchodami
zwierzt dostaj si one do ziemi
i wody, spoywamy miso skaone
antybiotykami. W ten sposb zmniejszamy ilo poytecznych bakterii
w naszym organizmie.
Farby, kleje, lakiery. Remont domu
i malowanie mieszkania to czste
przyczyny zatru chemikaliami uywanymi przy tej okazji. Zanim szkodliwe dla nas substancje ulotni si
(np. z farb i lakierw), moemy odczuwa bl gowy, mie nudnoci. To
sygna, e poziom toksyn przekroczy
tolerowan przez nas granic.
Aluminium. Coraz rzadziej uywamy w domach aluminiowych naczy,
ale cigle s one w gospodarstwach
domowych. Tymczasem gotowanie
kwanych potraw (np. kompotw)
w takich garnkach sprawia, e do
organizmu dostaj si wiksze iloci
tego pierwiastka. A aluminium oskarane jest przez lekarzy m.in. o sprzyjanie chorobie Alzheimera.
Dodatki do ywnoci. Niestety, gdy
jemy duo da zawierajcych bar-
wniki syntetyczne, konserwanty, substancje zakwaszajce, zagszczajce

czy elujce (na etykietach oznaczane
s symbolami E i liczbami), odkadaj si one jako toksyny w naszych
tkankach i czsto s przyczyn np.
reakcji alergicznych.
Kosmetyki. Uywamy ich, eby
pielgnowa skr i wosy. Ale wiele
kosmetykw zawiera substancje, ktre mog niekorzystnie wpywa na
nasz organizm uczulaj i powoduj
alergie skrne. Niektre substancje
zawarte np. w kremach czy aerozolach
przenikaj do krwi i wraz z ni
wdruj po organizmie. Niekiedy
prowadzi to m.in. do zaburze miesiczkowania, kopotw z zajciem
w ci, zaburze potencji czy zakce w pracy gruczow produkujcych hormony. Niestety, im wicej
syntetycznych skadnikw w kosmetyku, tym wicej toksyn aplikujemy
caemu organizmowi.
Prg bezpieczestwa
Gdy zbyt duo toksyn odoyo si
w organizmie i nie jest on w stanie ich
usuwa, zaczynaj si kopoty ze
zdrowiem. Moesz wtedy czu si
zmczona, le sypia, mie problemy
z koncentracj, nie panowa nad
emocjami. Ale to nie wszystko. Zatrucie odbija si rwnie niekorzystnie
na urodzie gorzej wyglda skra,
ami si paznokcie, matowiej i wypadaj wosy. Pot oraz oddech mog
mie przykr wo. Czsto dokuczaj
wzdcia. Samopoczucie jest kiepskie,
a o kondycji nie ma nawet co mwi.
Jeli sporo z tych objaww obserwujesz u siebie, to znaczy, e prg bezpieczestwa zosta przekroczony i toksyny s gr. Nie zwlekaj wic, tylko
zrb porzdki w swoim organizmie.
Jak unika toksyn

n Na co dzie jadaj produkty jak
najmniej przetworzone.
n Kupujc ywno, wybieraj t
ze sprawdzonych rde; najlepiej
z tzw. upraw ekologicznych.
n Sprawdzaj etykiety na opakowaniach ywnoci i wybieraj produkty
z ma iloci rodkw konserwujcych i ulepszajcych. Zwaszcza przy
alergii unikaj zwizkw oznaczonych E 210213 oraz E 220228.
Kupuj produkty o krtszym terminie
przydatnoci do spoycia.
n Przed jedzeniem zawsze myj
i obieraj ze skrki warzywa i owoce.

n Nie uywaj drugi raz do smaenia
tego samego oleju.
n Staraj si zastpowa ywno
puszkowan mroonkami lub produktami suszonymi.
n Zrezygnuj z uywek.
n Nie uywaj w kuchni aluminiowych naczy.
n Stosuj filtry do wody.
n Nie hoduj rolin jadalnych
w przydomowym ogrdku albo
na dziace, ktra pooona jest
blisko ruchliwej ulicy.
n Urzdzajc mieszkanie, wybieraj
przedmioty wykonane z produktw
naturalnych (raczej nie kupuj mebli,
wykadzin, ktrych powierzchnia
zostaa pokryta substancjami chemicznymi). Do malowania uywaj
farb rozpuszczalnych w wodzie. Po
przeprowadzce czy remoncie czsto
wietrz mieszkanie.
n Nie uywaj kosmetykw, ktre
zawieraj syntetyczne substancje
zapachowe. Wybieraj te oznaczone
jako biokosmetyki, kosmetyki organiczne, ekologiczne, biologiczne,
certyfikowane kosmetyki naturalne.
poradnik domowy
27
Wzmacniamy odporno
Twj program
oczyszczania
dzie
Niewielkim nakadem si
i pienidzy pozbdziesz si
wielu toksyn z organizmu.
Po dwutygodniowej kuracji
oczyszczajcej z pewnoci
poczujesz si duo lepiej.
anim przystpisz do dziea,
wybierz si do sklepu z tzw.
zdrow ywnoci i zrb zapas
kasz (jaglana, gryczana), penoziarnistego ryu oraz siemienia
lnianego, a take suszonych owocw (np. morele, liwki, jabka,
banany, figi, daktyle, winogrona).
Jeeli nie zamierzasz robi samodzielnie jogurtu domowego kup
jogurty naturalne, najlepiej z tzw.
ywymi kulturami bakterii. Oprcz
tego przyda ci si oliwa z oliwek
lub olej lniany toczony na zimno,
jak najwicej surowych warzyw
i owocw take takich, z ktrych
mona wyciska sok kilkanacie
litrw niegazowanej wody mineralnej,
zioa (m.in. koper woski, opian
wikszy, fioek trjbarwny, morszczyn,
karczoch zwyczajny, mniszek lekarski,
wizwka botna, tamaryndowiec,
brzoza biaa), otrby i sproszkowany
bonnik. Jeli chcesz wspomc proces
oczyszczania, moesz rwnie sign
po dostpne w aptece specjalne toniki,
herbatki albo tabletki.
28
poradnik domowy
12
Jedz warzywa i owoce. Duo pij.

woce i warzywa s cennym rdem skadnikw mineralnych oraz witamin C, E, beta-karotenu i polifenoli,
ktre s bardzo dobrymi antyoksydantami, czyli substancjami neutralizujcymi szkodliwe wolne rodniki tlenowe.
Polifenole, witamina E i beta-karoten odpowiadaj za regeneracj tkanek organizmu oraz prawidowy stan nabonka
drg oddechowych i bon luzowych. Im bardziej pomaraczowe i zielone s owoce oraz warzywa, tym wicej
zawieraj antyoksydantw.
Codziennie jedz minimum p kilograma warzyw
(zwaszcza czerwonej i tej papryki, marchwi, cebuli, pomidorw, kapusty, brokuw, kalafiora, ziemniakw) i co
najmniej 30 dag owocw (np. winogron, pomaraczy, jabek). Podjadaj te suszone owoce szczeglnie wskazane
s liwki, jabka, figi, daktyle, morele, winogrona, banany.
Pij wieo wyciskane soki z warzyw i owocw; moesz
korzysta z gotowych jednodniowych sokw z jabek, marchwi, marchwi z selerem, burakw.
Sporo witaminy E zawieraj oleje rolinne, moesz
wic skrapia oliw z oliwek czy olejami przygotowywane
surwki warzywne oraz dodawa kilka kropli oleju do wyciskanych sokw owocowych i warzywnych.
Kadego dnia wypijaj co najmniej 1,52 litry pynw. Nie musz to by tylko soki. Wskazana jest niegazowana woda mineralna, ale przede wszystkim zielona herbata. Napar z lici zielonej herbaty jest najbogatszym
rdem polifenoli, wymiatajcych toksyczne wolne rodniki
tlenowe. Przyspiesza te zamian toksycznych substancji
na formy rozpuszczalne w wodzie i tuszczach, dziki czemu mog by szybciej eliminowane z organizmu. Listki
zielonej herbaty moesz parzy kilka razy najwartociowsze jest podobno trzecie parzenie.
Wzmacniamy odporno
dzie
34
Docz do diety napoje mleczne.

adal jadasz owoce i warzywa, pijesz soki, pogryzasz suszone owoce, pijesz wod mineraln i zielon herbat czyli
robisz to, co w pierwszych dwch dniach kuracji oczyszczajcej.
Ponadto wcz do diety fermentowane napoje mleczne, bo ich
skadniki reguluj prac ukadu pokarmowego (zwaszcza jelit),
odnawiaj flor bakteryjn i zapobiegaj zaparciom. Rozpocznij
te naprzemienne natryski i automasae oczyszczajce skr
i poprawiajce krenie krwi oraz limfy. Im sprawniej one kr, tym szybciej organizm pozbywa si toksyn, a jego tkanki
s lepiej zaopatrzone w tlen i skadniki odywcze.
Wskazane s fermentowane napoje mleczne takie jak

kefir czy malanka oraz naturalne jogurty (najlepiej z ywymi
kulturami bakterii). Razem powinny stanowi porcj okoo
p litra dziennie. Jogurt mona zrobi samemu. Aby otrzyma p litra jogurtu, zagotuj niepen szklank mleka (moe
by UHT), dolej troch wicej ni jedn szklank zimnego
mleka, aby temperatura mleka bya w granicach 4045C.
Do 4 yki jogurtu naturalnego niesodzonego z ywymi
szczepami bakterii. Wlej do termosu i dobrze zakr.
Trzymaj tak okoo 3 godzin. Po otwarciu termosu jogurt jest
ciepy, wic wlej go najlepiej do szklanego soiczka, zaczekaj, a ostygnie i w do lodwki. Zimny jest gotowy
do jedzenia. Gdy bdziesz robi nastpny jogurt, moesz
korzysta ju z wasnej bazy jogurtowej.
dzie
57
Moesz sign po produkty zboowe.

igle robisz to, co w trakcie poprzednich czterech dni.
Wcz teraz do diety mao przetworzone produkty zboowe, ktre s bogate w bonnik. Jego rola polega na tym,
e chonie wod w jelitach, pcznieje, stymuluje przesuwanie treci pokarmowej i uatwia wyprnianie. Dziki
temu szybciej pozbywamy si toksyn z konserwowanych
czy przetworzonych produktw ywnociowych. Dziennie
trzeba go zjada 2530 g.
Warzywa i owoce bogate s w bonnik, ale jego niezastpionym rdem s te mao przetworzone produkty
zboowe. Docz wic do codziennej diety kromk gruboziarnistego pieczywa, filiank ciemnego ryu, kaszy (np.
gryczanej, jczmiennej), yk otrb lub patkw zboowych.
dzie
89
Urozmaicaj menu nabiaem.

ci robisz to, co w poprzednim tygodniu, a ponadto
wczasz do diety nabia, czyli mleko, biay ser, jaja.
Wap wie niektre toksyny i uatwia ich wydalanie.
Ten etap oczyszczania przyspieszy mog rwnie zioa.
Jedz biay ser i mleko. Mleko powinno mie 2 proc.
tuszczu, bo wtedy lepiej wchaniaj si antyoksydacyjne
witaminy rozpuszczalne w tuszczach.
Codziennie pij zioowy napar sporzdzony z kopru
woskiego, opianu wikszego, fioka trjbarwnego, morszczynu, karczocha zwyczajnego, mniszka lekarskiego,
wizwki botnej, tamaryndowca, brzozy biaej. Wymieszaj
po yeczce kadego z zi i yk mieszanki zalej litrem
gorcej wody; pozostaw na kwadrans do nacignicia,
przeced i letni napar pij w cigu dnia.
poradnik domowy
29
Wzmacniamy odporno
dzie
1214
Powoli wczaj miso.

adal robisz to, co do tej pory, a ponadto ostronie
wczasz do diety miso. Jest ono najmniej korzystne
dla naszego organizmu, ale zawiera potrzebne nam biako,
a take troch witamin i mikroelementw, ktre peni
rol antyoksydantw.
Wybieraj miso chude, bo w tkance tuszczowej zwierzt gromadzi si najwicej toksyn. Wskazane jest zwaszcza
miso drobiowe. Gotuj je, piecz lub du, ale nie sma. Pamitaj, by jada nie wicej ni 10 dag misa i nie czciej
ni 23 razy w tygodniu. Unikaj wdlin; lepiej upiecz w zioach kawaek misa i jedz na zimno zamiast wdliny.
dzie
1011
Do jadospisu dopisz ryby.

obisz to, co przez ostatnie dni, a oprcz tego wczasz do diety ryby i zaczynasz wiczy.
Tuste ryby morskie bogate s w niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe (NNKT) omega-3. Bez
nich nie moglibymy si oby. Potrzebne s choby po
to, bymy dobrze trawili i przyswajali cenne skadniki
odywcze. Ale take po to, by nasz organizm mg nasyci si antyoksydacyjnymi witaminami A, D, E oraz K,
bo akurat te potrzebuj nonika w postaci tuszczu. Co
drugi dzie zjadaj wic chocia po 10 dag dorsza, sardynek, makreli, ososia, ledzi, tuczyka lub halibuta.
Wysiek fizyczny dziaa podobnie jak sauna
sprawia, e si pocimy, a wraz z potem wydalamy
z organizmu toksyny. Zacznij si gimnastykowa codziennie rano przynajmniej przez kwadrans. A ponadto
wybierz dla siebie jaki sport (np. bieganie, jazda na
rowerze, na rolkach, pywanie, tenis) i uprawiaj go
co najmniej trzy razy w tygodniu przez 4060 minut.
30
poradnik domowy
Po kuracji
dy zakoczysz oczyszczanie organizmu nadal

stosuj si do podstawowych zasad minionych
dwch tygodni, czyli jedz duo warzyw i owocw;
pij wiee soki owocowe i warzywne, kefir, malank,
serwatk oraz wod mineraln, zielon herbat i napary zioowe; jadaj ryby, a raczej unikaj misa; polub
kasze, patki zboowe, otrby i produkty penoziarniste. Codziennie si gimnastykuj i uprawiaj jaki sport;
odwiedzaj te czasem saun, bo pocc si podczas
wysiku fizycznego lub pod wpywem wysokiej temperatury, wydalasz przez skr toksyny.
To moe ci pomc
n
1 Drenafast (Biocol Laboratorios) 56 z n
2 Daily Detox
3 Methodraine Detox (Ortis) 120 z
(New Nordic) 5 z n
n
4 Turbo Slim Drink (Forte Pharma) 68 z
n
5 BodyPure24 (Hamida Pharma) 35 z n
6 BioDrain
7 System Slim Figura (Herbapol)
(New Nordic) 63 z n
8 Denoxinal (Walmark) 26 z n
9 Aloes Live
48 z n
oczyszczanie (Laboratoria Natury) 29 z
n
2
n
1
n
3
n
4
n
5
n
6
n
9
n
7
Zdjcia: Corbis, FPM, Shutterstock,

serwisy prasowe firm
n
8
n
1
Wzmacniamy odporno
Jeeli przed sezonem jesienno-zimowych infekcji
zaszczepimy si przeciw grypie, moemy ryzyko
zachorowania zmniejszy o blisko 80 procent. Moe
wic zawczasu naleaoby poda rami do iniekcji?
Czy szczepionka
przechytrzy gryp?
Wirusowe ABC
Grypa zagraa kademu, dlatego epidemiolodzy namawiaj wszystkich do

szczepienia si przeciw niej. S jednak
grupy zwikszonego ryzyka zachorowania i osoby z owych grup nie powinny omija szczepie. Do nich nale:
niemowlta i mae dzieci (szczepionk
mona podawa od 7. miesica ycia),
osoby starsze, z osabion odpornoci,
uczniowie i studenci,
osoby przewlekle chore (np. na raka,
astm, cukrzyc, AIDS),
osoby zawodowo naraone na infekcj
wirusem grypy (m.in. pracownicy suby
zdrowia, aptekarze, nauczyciele, ekspedienci, urzdnicy, rzemielnicy wiadczcy
usugi, pracownicy sub publicznych),
osoby naraone na due wahania temperatury otoczenia ze wzgldu na wyko-
nywany zawd (np. budowlani, policja),

kobiety w ciy (lepiej od drugiego trymestru, cho adne badania nie wykazay,
by szczepionka miaa negatywny wpyw
na przebieg ciy, nawet, gdy bya przyjta wczeniej) i matki karmice piersi.
Przeciwwskazaniem
do szczepienia jest:
uczulenie na biako jaja kurzego
(na nim preparowana jest szczepionka),
uczulenie na tzw. niewirusowe
skadniki szczepionki,
alergia na niektre antybiotyki stosowane w produkcji preparatw,
aktualna infekcja przebiegajca z wysok gorczk (po wyleczeniu si mona
skorzysta ze szczepienia),
wystpienie objaww niepodanych po
poprzednim szczepieniu.
Jak dugo
jestemy odporni
Odporno organizmu utrzymuje si

od 6 do 12 miesicy. Dlatego co roku
trzeba si szczepi (osoby z grupy podwyszonego ryzyka zachorowania powinny omwi z lekarzem ponowne szczepienie po 6 miesicach od pierwszego,
bo drugi rzut grypy to zwykle luty).
Amerykaski Komitet ds. Szczepie

namawia do szczepienia dzieci, bo wirusy grypy czsto toruj drog bakteryjnym zakaeniom, np. zatok. Dzieciom od
7. miesica do 6 lat wskazane jest podanie 2 dawek w odstpie miesica, jeli
to pierwsze w yciu szczepienie na gryp.
eby rozwina si pena odporno

na gryp, musz min 2 tygodnie, dlatego trzeba si szczepi przed tzw. sezonem
infekcyjnym, czyli najpniej w padzierniku albo na pocztku listopada.
32
Dla kogo szczepienia
Gryp wywouj wirusy typu A,

B i C z rodziny Ortomyxoviridae.
Dla nas szczeglnie grone s wirusy
A i B, a wyjtkowo niebezpiecznym
(ze wzgldu na ostro objaww
choroby, ciko powika i wywoywanie masowych epidemii) jest
wirus typu A.
Produkowane na wiecie szczepionki maj nas chroni zarwno
przed wirusami typu A, jak i B.
Wirusy grypy bardzo atwo ulegaj mutacji (zmieniaj si), dlatego co roku s badane i co roku modyfikowany jest skad szczepionek
przeciw grypie. Nowe szczepionki
trafiaj do aptek zwykle we wrzeniu, bymy mogli z nich skorzysta
przed pierwszym atakiem grypy.
poradnik domowy
Wzmacniamy odporno
Tylko na recept
Moemy si zaszczepi niemal
we wszystkich przychodniach rejonowych, w wielu prywatnych gabinetach
lekarskich i placwkach medycznych, w stacjach sanitarno-epidemiologicznych. Warunek
jest jeden: przed szczepieniem musi nas zbada lekarz i to on decyduje, czy tego dnia moemy podda si szczepieniu. W pastwowych placwkach paci si tylko za preparat, w prywatnych
za lek, badanie i iniekcj.
Mona samemu kupi szczepionk w aptece, ale
poniewa dostpna jest ona tylko na recept najpierw
musimy postara si o takow. Nie jest to jednak najlepszy pomys, poniewa w przypadku szczepionki przeciwko grypie bardzo wane s warunki jej przechowywania
(stale musi by w niskiej temperaturze, 28C). Jeeli
koniecznie chcemy sami kupi preparat musimy
i do apteki z termosem z odrobin pokruszonego lodu, a w domu przeoy ampuk do lodwki (nie do zamraarki!).
Kupujc szczepionk na wasn
rk trzeba sprawdza termin jej
produkcji (co roku jest inny skad
szczepionki i ta z zeszego roku
moe by ju nieskuteczna).
Zdjcie: East News
Dlaczego to dziaa
Szczepionki to preparaty biologiczne, ktre
s stosowane w uodpornianiu nas przeciw okrelonemu
drobnoustrojowi. Zawieraj antygeny, czyli np. pewne
skadniki wirusw grypy typu A, ktre wprowadzone
do organizmu przygotowuj go i pobudzaj do swoistej
obrony (najczciej zawieraj rwnie antygen unieczynnionego wirusa grypy typu B, uodporniajcy nas take
na ten typ infekcji). Dziki temu szczepionki chroni nas
przed zachorowaniem albo powoduj, e jeeli nawet
zapiemy gryp, choroba ma agodniejszy przebieg
i nie daje gronych powika.
Nie trzeba si ba szczepionki. Wprowadzane do
organizmu pewne skadniki wirusw grypy s inaktywowane, a znaczy to po prostu tyle, e s unieczynnione
i nie wywoaj u nas grypy.
Po szczepieniu
niewielu osb mog pojawi si tzw. odczyny

poszczepienne, np. obrzk i zaczerwienienie
w miejscu wkucia. Mona wtedy na to miejsce
ka chodne kompresy i dolegliwo minie.
Niekiedy pojawiaj si po szczepieniu objawy
grypopodobne szybko one jednak mijaj i nie
s grone dla zdrowia.
Mimo zaszczepienia si przeciw grypie moemy
apa inne infekcje grnych drg oddechowych. Nie
znaczy to jednak, e szczepionka nie jest skuteczna.
poradnik domowy
33
Wzmacniamy odporno
Zestaw
do zada
specjalnych
Naadowane latem akumulatory powoli

si wyczerpuj. Z nadejciem jesieni
i zimy brakuje nam energii i odpornoci.
Warto wtedy skorzysta z pomocy
pogotowia witaminowo-mineralnego
i odzyska dobre samopoczucie.
ie daj nam energii ani nie stanowi budulca ciaa, ale bior
udzia w milionach reakcji chemicznych potrzebnych do ycia. Wiele
witamin i mineraw dziaa razem,
ale cz szkodzi sobie wzajemnie.
Warto wiedzie, gdzie ich szuka,
jak czy i z czym jada, eby pozwoliy nam w dobrym zdrowiu
i kondycji dotrwa do wiosny.
Witamina A
est przeciwutleniaczem, a wic walczy ze szkodliwymi wolnymi rodnikami, ktre m.in. osabiaj
nasz odporno. Utrzymuje te prawidow wilgotno bon luzowych (take nosa i garda), co chroni
nas przed zimowymi infekcjami.
Jak j zaywa?
Wskazane jest zaywanie witaminy wraz z cynkiem, ktry uatwia jej przyswajanie. Take witamina E i selen stymuluj dziaanie beta-karotenu (czyli prowitaminy A).
Po czym pozna, e jej brakuje?
Gorzej widzisz, twoja skra gorzej reaguje
na zmienne warunki klimatyczne (chd,
wilgo, wiatr), czciej apiesz infekcje.
Ile potrzebujesz jej na dob?
Zalecana dawka dzienna to 45 tys. IU.
34
poradnik domowy
Gdzie jej szuka?

Dobrym rdem witaminy A jest marchew. Ale znajdziesz j take w: suszonych morelach i brzoskwiniach, kalarepie, jarmuu, surowym szpinaku, dyni,
melonie, kabaczku i czerwonym
grejpfrucie.
Wzmacniamy odporno
Witamina C
Witaminy z grupy B
rlowa zimowych lekw. Wspomaga odporno,

walczy z infekcj. Uszczelnia ciany naczy krwiononych (w duecie z rutyn). Bierze udzia w produkcji kolagenu i czerwonych ciaek krwi. Dobrze
wpywa na skr, wosy, paznokcie. Jako przeciwutleniacz chroni przed szkodliwymi wolnymi rodnikami, np. w dusznych, zadymionych pomieszczeniach.
Gdzie jej szuka?

Jej gwnym naturalnym rdem s cytrusy, a take
kapusta (surowa i kiszona), natka pietruszki, mroone
urawiny, czarne porzeczki, truskawki oraz soki i herbatki z dodatkiem dzikiej ry.
Gdzie ich szuka?

W penych ziarnach zb (ciemne pieczywo, patki,
kasze, nieuskany ry), misie, warzywach strczkowych (fasoli, grochu, bobie, soi, soczewicy), nasionach, orzechach i kiekach, jajach, rybach i drodach
(uwaga: produkty powinny by
przechowywane w cieniu, bowiem witaminy z grupy B nie
lubi wiata).
Jak j zaywa?
Najlepiej w kilku dawkach w cigu dnia lub w postaci
kapsuek o przeduonym dziaaniu. W postaci naturalnej
warto dodawa j do posikw bogatych w elazo (np.
sokiem pomaraczowym popija befsztyk). Potrawy obfitujce w witamin C nie powinny by poddawane dziaaniu wiata ani wysokiej temperatury.
Objawy niedoboru to skonno do siniakw, za krzepliwo
krwi, osabiona odporno, anemia, trudne gojenie ran.
Zalecana dzienna dawka to 70 mg, zim warto j nieco
zwikszy, bo witamin C do szybko wydalamy.
itamina B1 poprawia kondycj psychiczn

i umysow; B2 wspomaga odporno, dba
o skr, przeciwdziaa chorobom jamy ustnej; B5 bierze udzia w regeneracji tkanek; B6 dziaa krwiotwrczo, wzmacnia odporno, poprawia wchanianie
magnezu; B12 utrzymuje w zdrowiu ukad nerwowy,
dodaje energii, bierze udzia w tworzeniu krwi.
Jak je zaywa?
Witaminy z grupy B najlepiej bra cznie (B compositum) lub w preparatach wielowitaminowych.
Po czym pozna, e ich brak?
Osoby, ktre zdrowo si odywiaj i nie s wegetarianami,
nie powinny mie niedoborw tych witamin. Deficyt witamin z grupy B odbija si na zdrowiu skry (wypryski, zajady), stanie nerww, analizach krwi.
Ile potrzebujesz ich na dob?
Poniewa jest to grupa witamin nasz organizm jednych
potrzebuje wicej, innych mniej. Na przykad, witaminy
B1 1,5 mg, za witaminy B12 2 mcg. Warto sprawdza
to w dostpnych, m.in. w internecie, tabelach Instytutu
ywnoci i ywienia w Warszawie.
poradnik domowy
35
Wzmacniamy odporno
Witamina E
Witamina D
oskonay przeciwutleniacz, ktry wietnie radzi sobie ze szkodliwymi wolnymi rodnikami.

Witamina E nazywana jest popularnie witamin
urody, poniewa korzystnie wpywa na komrki
skry i chroni je przed szkodliwym wpywem rodowiska, m.in. zimnem, wilgoci.
est niezbdna do prawidowej gospodarki wapniem i fosforem. Od niej zaley dobry stan zbw i koci. Nasz organizm potrafi j zsyntetyzowa, ale tylko za pomoc promieni sonecznych.
Dlatego zim, gdy o soce trudno, witaminy D3
mamy w organizmie zbyt mao.
Gdzie jej szuka?

W olejach rolinnych, a take w nasionach sonecznika, woskich orzechach, migdaach, orzechach laskowych. Uwaaj na orzechy, bo maj sporo kalorii.
Gdzie jej szuka?

Przed niedoborami chroni nas... producenci witaminizowanego mleka i margaryn. Poza tym wchodzi ona
w skad tranu, tustych ryb morskich, tek jaj, wtroby i wzmacniajcych odporno preparatw z tranu
lub oleju z wtroby rekina.
Jak j zaywa? Najlepiej w towarzystwie witaminy

A oraz witaminy C i selenu.
Skra wraliwa jest na zmiany temperatury i zmienne
warunki pogodowe. W gorszej kondycji s wosy i paznokcie. Jestemy podatniejsi na infekcje.
Zapotrzebowanie na t witamin wyliczono na 810 IU.
Jak j zaywa?
Zdrowi doroli nie musz zaywa specjalnych suplementw, cho osoby naraone na osteoporoz (kobiety po
menopauzie, mczyni z rodzinn skonnoci do tej
choroby, osoby naduywajce alkoholu) powinny zim
szczeglnie zadba o jej waciwy poziom (spacery
w soneczne dni, dieta). Witamin D3 musz zaywa
osoby chore na osteoporoz. Trzeba j te podawa niemowltom i maym dzieciom (w wieku od dwch tygodni do dwch lat), stosujc si cile do zalece lekarza.
Po czym pozna, e jej brak? Niedobory prowadz
do osabienia koci oraz prchnicy zbw.
Dzienna dawka to 4001000 IU.
Cynk
M
R
Gdzie go szuka?
W postaci naturalnej wystpuje w misie, wtrobie,
owocach morza, kiekach pszenicy, drodach, pestkach
dyni, sonecznika i ziarnach sezamu oraz jajach. Niestety, jak wynika z danych Instytutu ywnoci i ywienia,
w codziennej diecie statystycznego Polaka znajduje si
zaledwie dwie trzecie zalecanej dawki cynku. Dodatkowo pozbywamy si go, jedzc duo sodyczy. W sezonie
przezibie i grypy warto zwikszy jego zawarto
w posikach i sign po suplementy.
en pierwiastek jest niezbdny do prawidowego

funkcjonowania caego organizmu. Zim wane
jest to, e cynk wzmacnia nasz odporno, reguluje prac ukadu immunologicznego, a take pomaga w walce z przezibieniem.
Jak go zaywa?
Cynk znajduje si we wszystkich preparatach multiwitaminowych, a take w preparatach z witamin C, rutyn,
selenem i magnezem.
Po czym pozna, e go brakuje?
Niedobory cynku powoduj ysienie, brak apetytu, upoledzenie wchu i smaku, mniejsz podatno na stres,
a take osabienie odpornoci.
Ile potrzebujesz go na dob?
Zalecana dzienna dawka wynosi 10 mikrogramw (wane, by nie przekracza dawki 40 mikrogramw dziennie).
Wzmacniamy odporno
Selen
Magnez
przeciwutleniaczem, dziaa wsplnie

Jestz wisiltanym
min E, zachowujc modo tkanek i chro-
Gdzie go szuka?
W penych ziarnach zb, wtrobie, owocach morza,
misie, jajach, pomidorach, brokuach, kiekach pszenicy, otrbach, cebuli, misie tuczyka.
Gdzie go szuka?
Najlepiej w kaszach, bananach, orzechach, warzywach liciastych oraz w pokrzywie. Niekiedy warto
stosowa jego suplementy pozbywamy si go,
pijc due iloci kawy i ulegajc stresom.
Jak go zaywa?
Wystpuje w preparatach zoonych lub w poczeniu
z witamin E, C, cynkiem.
Niedobory objawiaj si przewanie u mczyzn impotencj, ale te oglnym osabieniem, zmczeniem, podatnoci na infekcje wirusowe i bakteryjne.
Dzienna dawka selenu to 40 mcg, nie wolno przekracza
dawki 400500 mcg na dob.
38
poradnik domowy
Jak go zaywa?
Mona samodzielnie, ale lepiej wraz z witamin B6 (uatwia jego wchanianie), z wapniem, a take w preparatach wielowitaminowych.
Objawy niedoboru to drenie i skurcze mini, zaburzenia rytmu serca, nadpobudliwo nerwowa.
Zalecana dzienna dawka wynosi 250300 mg.
Zdjcia: Krzysztof Duklas, ukasz Falkowski, Agata Jakubowska, Pawe Kiszkiel,

Marcin Klaban, Micha Mutor, Pawe Somczyski, Arkadiusz cichocki
nic przed nowotworami. Od niego zaley mska

podno. Selen bardzo wzmacnia odporno, pobudza tworzenie przeciwcia, bierze udzia w walce
limfocytw z wirusami i bakteriami. Pomaga take
agodzi stany zapalne.
ie mog si bez niego obej serce, naczynia

krwionone, ukad nerwowy, zby, koci,
minie. Konieczny jest do metabolizmu wielu
niezbdnych dla zdrowia substancji. Dobrze wpywa na kondycj naszych nerww, uspokaja, chroni przed depresj.
Badania
Dbanie o wasne zdrowie

jest coraz bardziej trendy.
Jeeli wic chcesz i
z duchem czasu, nie
zapominaj o regularnym
wykonywaniu bada
kontrolnych. Dziki nim
mona wczenie wykry
wiele chorb, a potem
skutecznie je leczy.
Twj
kalendarz
bada
poradnik domowy
39
Badania
Rodzaj Wiek kobiety

badania 1830 3140 4150 5160 6175
Morfologia krwi
z rozmazem, OB
raz
porad
raz
raz
raz
raz
w roku w roku w roku w roku w roku
si
lekarza
Krew pobiera si z yy w zgiciu

okciowym. Najlepiej by na czczo
(czyli 8 godzin od ostatniego posiku).
Poziom glukozy
we krwi
raz
raz
raz
raz
raz
porad
w roku w roku w roku w roku w roku
si
lekarza

okciowym. Trzeba by na czczo
(czyli 8 godzin od ostatniego posiku).
Badanie
oglne moczu
raz
raz
raz
raz
raz
raz
w roku w roku w roku w roku w roku w roku
Mocz (rodkowy strumie) naley odda

rano do czystego pojemnika (specjalne
soiczki mona kupi w kadej aptece),
a nastpnie przekaza do analizy.
EKG
Pomiar
cinienia
krwi
co
13
lata
raz
raz
raz
w roku w roku w roku
raz
raz
raz
raz 23 razy 23 razy
w roku w roku w roku w roku w roku w roku
Na rkach, nogach i klatce piersiowej

umieszcza si elektrody, ktre rejestruj prac serca.
Pomiaru dokonuje si za pomoc
cinieniomierza umieszczonego na lewym
ramieniu. Wskazany jest 510-minutowy
odpoczynek przed rozpoczciem pomiaru.
RTG klatki
piersiowej
co
2
lata
co
2
lata
co
2
lata
co
2
lata
co
2
lata
porad
si
lekarza
Przewietlenie wykonuje aparat emitujcy

promienie X. Do badania nie trzeba si
specjalnie przygotowa. Naley tylko zdj
metalowe ozdoby.
Poziom cholesterolu
i triglicerydw
w surowicy krwi
co
5
lat
co
35
lat
co
3
lata
co
3
lata
co
3
lata
porad
si
lekarza

okciowym.
Badanie
ginekologiczne
USG jamy
brzusznej
40
75lat
pow.
Jak wykonuje
si badanie
raz
raz
raz
raz
raz porad
w roku w roku w roku w roku w roku si
lekarza
co
35
lat
poradnik domowy
co
35
lat
co
35
lat
co
23
lata
co
23
lata
co
23
lata
Lekarz powinien zbada narzdy

rodne i piersi.
Powinien rwnie wykona cytologi.
Za pomoc sondy emitujcej ultradwiki oglda si jam brzuszn.

Przed badaniem pcherza naley wypi
2 litry pynu wtedy obraz USG jest
wyraniejszy.
Badania
Co pozwala wykry
Ile kosztuje
Niedokrwisto (anemi), ostre stany zapalne, nowotwory,

choroby ukadowe, pasoytnicze, alergie, nadkrwisto,
przewlek niewydolno oddechow.
Bezpatne na podstawie skierowania od lekarza

pierwszego kontaktu. Prywatnie:
morfologia 1323 z, OB ok. 10 z.
Cukrzyc, choroby nerek, zatrucia.

pierwszego kontaktu.
Prywatnie: ok. 10 z.
Choroby nerek i drg moczowych (np. zapalenie pcherza),

cukrzyc, taczk.

Prywatnie: 1014 z.
Chorob wiecow, przebyty zawa serca, zaburzenia przewodzenia

oraz rytmu serca, zapalenia osierdzia. Wskazane jest zwaszcza dla osb
znajdujcych si w grupie podwyszonego ryzyka (np. dla tych, ktrych
bliscy krewni cierpieli na choroby serca i ukadu krenia).

Prywatnie: 3065 z.
Nadcinienie, ktre moe prowadzi do zawau serca, udaru

mzgu, niewydolnoci nerek, uszkodzenia siatkwki.
Wchodzi w zakres kadej wizyty lekarskiej.

Mona je te bezpatnie wykona w przychodni.
Jeli ju musimy za pomiar cinienia zapaci,
jest to wydatek ok. 7 z.
Nowotwory puc, grulic, rozstrzenie oskrzeli, odm i niedodm,

choroby ukadu krenia, w tym wady serca.

Prywatnie: 4060 z.
Predyspozycje do miadycy naczy krwiononych, ktra prowadzi

do zawau serca, udaru mzgu i niedokrwienia koczyn.

Prywatnie: 3060 z.
Raka piersi i szyjki macicy, wkniaki i miniaki macicy, naderk

szyjki macicy, zakaenia bakteryjne, grzybicze oraz wirusowe
pochwy (np. wirusem opryszczki).
Bezpatne w przychodni. Nie wymaga skierowania

od lekarza pierwszego kontaktu.
Prywatnie: 80150 z.
Choroby wtroby, drg ciowych i nerek, trzustki, take miniaki macicy, torbiele i nowotwory jajnikw (cho wyraniejszy obraz
da badanie USG sond dopochwow).

Prywatnie: 5575 z.
poradnik domowy
41
Badania
Rodzaj Wiek kobiety

badania 1830 3140 4150 5160 6175
Samobadanie
piersi
raz
raz
raz
raz
raz
raz
w
w
w
w
w
w
miesicu miesicu miesicu miesicu miesicu miesicu
Mammografia
USG
piersi
co
23
lata
co
23
lata
co
23
lata
W kierunku
osteoporozy,
tzw. densytometria
co
12
lata
porad
si
lekarza
co
5
lat
Badanie
wzroku
co
35
lat
co
23
lata
Badanie
suchu
co
5
lat
co
35
lat
Zczonymi, wyprostowanymi palcami

wodzi si po piersi, delikatnie j uciskajc. Trzeba te sprawdzi pachowe wzy
chonne oraz ucisn palcem wskazujcym i kciukiem brodawk sutkow.
Piersi przewietla si niewielk dawk
promieni RTG. Badaniu powinny si
regularnie poddawa kobiety w okresie
przekwitania oraz po menopauzie.
Piersi oglda si za pomoc sondy
emitujcej ultradwiki. Ten rodzaj
badania poleca si zwaszcza kobietom
w wieku rozrodczym.
co
2
lata
raz porad
w roku si
lekarza
raz
raz
raz
raz
w roku w roku w roku w roku
Sigmoidoskopia
lub kolonoskopia
poradnik domowy
co
12
lata
co
23
lata
co
3
lata
Badanie
per rectum
42
75lat
pow.
Jak wykonuje
si badanie
co
3
lata
co
3
lata
porad
si
lekarza
raz
raz
raz
w roku w roku w roku
co
23
lata
co
2
lata
co
2
lata
Krgosup, biodro lub przedrami

przewietla si promieniami RTG,
a nastpnie lekarz komputerowo
okrela gsto koci.
Lekarz bada odbyt palcem. Przed badaniem wskazane jest wyprnienie.
Cae jelito grube (kolonoskopia) lub

jego cz (sigmoidoskopia) oglda si
przez sond wprowadzon do odbytu.
Wczeniej naley wykona lewatyw.
Skada si z badania ostroci wzroku,
zdolnoci rozpoznawania barw,
pola widzenia oraz badania dna oka
i cinienia rdgakowego.
Obejmuje wziernikowanie uszu oraz
badanie audiometryczne (sprawdzajce
jako suchu).
Badania
Co pozwala wykry
Ile kosztuje
Wczesne stadium nowotworu piersi kiedy guzek nie jest jeszcze

wyczuwalny w czasie samobadania.
Bezpatne na podstawie skierowania od ginekologa. Prywatnie: 70100 z.
Nowotwr piersi we wczesnym stadium, zanim jeszcze guzek

stanie si wyczuwalny dotykiem. Pozwala te odrni zmiany
agodne (np. torbiele) od nowotworu.
Bezpatne na podstawie skierowania od ginekologa.

Prywatnie: 4570 z.
Osteopeni i osteoporoz, ktra rozwija si zwaszcza u kobiet

po menopauzie i powoduje krucho oraz amliwo koci.
Bezpatne w poradni osteoporozy na podstawie

skierowania od lekarza pierwszego kontaktu.
Prywatnie: 6080 z.
Nowotwory odbytu, szczeliny odbytu, hemoroidy, chorob Crohna,

wrzodziejce zapalenie jelita grubego.
Bezpatne podczas wizyty u chirurga lub proktologa. Skierowanie do tego specjalisty uzyskasz
od lekarza pierwszego kontaktu.
Prywatnie: 70110 z.
Nowotwory jelita grubego we wczesnym stadium, polipy, uchyki,

chorob Crohna, wrzodziejce zapalenie jelita grubego.
Bezpatne po uzyskaniu skierowania do chirurga,

gastrologa, proktologa od lekarza pierwszego
kontaktu. Prywatnie: sigmoidoskopia: ok. 180 z,
kolonoskopia: 250300 z.
Wady wzroku (krtkowzroczno lub dalekowzroczno), zam,

daltonizm, astygmatyzm. Badanie dna oka pozwala wykry nadcinienie, miadyc, cukrzyc i choroby siatkwki, za badanie
cinienia rdgakowego jaskr.
Bezpatne bez skierowania od lekarza pierwszego

kontaktu, wykonuje okulista.
Prywatnie: 7090 z.
Stany zapalne uszu, uszkodzenia bony bbenkowej,

ubytki suchu.
Bezpatne u laryngologa na podstawie skierowania od lekarza pierwszego kontaktu.

Prywatnie: 4070 z.
poradnik domowy
Zdjcie: Jump
Guzki piersi. Jednak nie kady guzek jest nowotworem

zoliwym wikszo to agodne torbiele i wkniaki.
43
Badania
Lekarze zalecaj nam wykonywanie
bada profilaktycznych, by wczenie
wykry, e w organizmie dzieje si
co niedobrego. Najlepiej, gdy wyniki
analiz mieszcz si w granicach
norm. Jeli poza nie wykraczaj,
to sygna, by zacz dziaa
na rzecz wasnego zdrowia.
Trzymaj
form
i norm
CHOLESTEROL
LDL do 135 mg/dl
holesterol to zwizek tuszczowy.

Nasz organizm wytwarza go 12 g
na dob, gwnie w wtrobie, skd
z krwi dociera do wszystkich komrek.
Potrzebny jest nam m.in. do trawienia,
produkcji hormonw (gwnie pciowych) oraz do produkcji i przyswajania
witaminy D (bardzo wanej zwaszcza
wtedy, gdy dziecko rozwija si i ronie).
W naszej krwi kr dwa rodzaje cholesterolu LDL (zy) i HDL (dobry).
44
poradnik domowy
Gdy nie trzymasz normy

Wysoki poziom cholesterolu (zwaszcza
LDL) jest przyczyn miadycy zogi
cholesterolu i wapnia, tzw. blaszka
miadycowa, odkadaj si w ttnicach. A jak wiadomo, miadyca sprzyja m.in. powstaniu choroby wiecowej,
zawau serca, udaru mzgu.
Co moesz zrobi
n Codziennie gimnastykuj si i staraj
si uprawia jaki sport.
n Jadaj wicej ryb, warzyw, owocw

i olejw rolinnych. Do minimum ogranicz
w diecie tuszcze zwierzce.
n Od czasu do czasu do kolacji wypij
lampk czerwonego wytrawnego
wina, a z innych alkoholi zrezygnuj.
n Nie pal papierosw.
n Jeli nie ma ku temu przeciwwskaza zaywaj profilaktycznie odpowiedni dawk kwasu acetylosalicylowego (np. Polocard, Acard, Aspiryna).
Badania
GSTO KOCI
od +1 do -1
kanka kostna cay czas si przebudowuje. W dziecistwie i okresie

dorastania aktywniejsze s komrki
budulcowe (osteoblasty), dlatego
koci rosn. Midzy 20. a 35. rokiem
ycia procesy rozpuszczania i odbudowy przebiegaj mniej wicej
w tym samym tempie, co sprawia,
e masa kostna waciwie si nie
zmienia. Natomiast pniej zaczynaj
dominowa komrki erne (osteoklasty), dlatego zostaje przyspieszony
proces rozpuszczania, niszczenia, a to
z kolei powoduje, e zmniejsza si
masa kostna i koci staj si sabsze.
Naturalne procesy osabiania koci
przyspiesza jeszcze niedobr wapnia
w organizmie, dlatego osteopeni
(pierwsze stadium osteoporozy) zagroone s nawet dzieci.
Zbyt niska gsto koci obnia ich
wytrzymao atwo wwczas
o powane zamania, np. podczas
upadku.
CUKIER
Zdjcia: East News, Shutterstock, Krzysztof Duklas,

Pawe Kiszkiel, Marcin Klaban
Co moesz zrobi
Jadaj produkty bogate w wap
(np. nabia, ryby z omi, fasola) i witamin D (ryby, mleko, tran); w towarzystwie tej witaminy wap lepiej jest
przyswajany przez organizm.
n Sporo czasu spdzaj na wieym
powietrzu zwaszcza gdy dni s
soneczne.
n Unikaj produktw wypukujcych
wap z organizmu, np. kawy, coli.
n Codziennie si gimnastykuj i kilka godzin tygodniowo spdzaj na
jakich zajciach sportowych (bardzo wskazane jest pywanie).
n Nie pal
papierosw.
n Nie pij alkoholu (zwaszcza
wysokoprocentowego).
n
60100 mg%
o zjedzeniu posiku nasz organizm

zabiera si do trawienia. W procesie tym powstaje glukoza (cukier prosty), ktra z przewodu pokarmowego
szybko przedostaje si do krwi. Std
trafia do wszystkich komrek, a one
wykorzystuj j jako paliwo niezbdne do ycia i sprawnej pracy. Glukoza
wnika do komrek dziki produkowanej w trzustce insulinie. Niestety, zdarza si, e trzustka albo w ogle nie
produkuje insuliny, albo produkuje jej
bardzo mao i wwczas cukier pozostaje we krwi (cukrzyca). To niedobrze, bo komrki zaczynaj umiera
z godu i cierpi na tym cay organizm.

Nawet przez wiele lat moemy mie
znacznie podwyszony poziom glukozy
we krwi i zupenie o tym nie wiedzie,
gdy cukrzyca moe pocztkowo
nie powodowa adnych dolegliwoci.
Niestety, na tym polega jej podstp
usypia nasz czujno, a w rodku
nas sieje spustoszenie. Dugotrway
zbyt wysoki poziom glukozy we krwi
sprawia, e moe doj do uszkodzenia
siatkwki oka, nerek, nerww ruchowych i czuciowych, zmian miadycowych, uszkodzenia naczy ttniczych
w obrbie ng (tzw. stopa cukrzycowa), a u mczyzn do impotencji.
Co moesz zrobi
n Wzmacniaj swoj odporno.
n Nie dopu do otyoci.
n Przestaw si na diet zblion
do rdziemnomorskiej (mao
tuszczu zwierzcego, duo warzyw,
owocw, ryb).
n Jadaj czciej (nawet 5 razy
dziennie), ale mae porcje.
n Unikaj sodyczy.
n Codziennie gimnastykuj si
co najmniej przez p godziny
i uprawiaj jaki sport.
n Nie naduywaj alkoholu
(zwaszcza wysokoprocentowego).
poradnik domowy
45
Badania
BMI
Nadcinienie
maj nawet
nastolatki.
Dlatego im
te trzeba
mierzy
cinienie.
18,525
tyo to te choroba. atwo do niej doprowadzi,

jeli folguje si rnym zachciankom. Owszem,
tuszcz te jest nam potrzebny (w tkance tuszczowej
tworz si m.in. eskie hormony pciowe, estrogeny),
ale w nie za duych ilociach. Jego nadmiar odkada
si nie tylko pod skr, ale te w rnych narzdach,
niekorzystnie wpywajc na ich prac. Czy zagroeni
jestemy otyoci atwo si przekona, obliczajc
BMI (body mass indeks wskanik masy ciaa). Oblicza si go, dzielc swoj wag w kilogramach przez
wzrost w metrach podniesiony do kwadratu. Jeli wynik bdzie wikszy ni 25, ale mniejszy ni 30, okae
si, e mamy nadwag, a powyej 30 ju otyo.
Grona dla nas jest przede wszystkim tzw. otyo
brzuszna, poniewa sprzyja wielu powanym chorobom, m.in. cukrzycy, nadcinieniu ttniczemu, chorobie
wiecowej, kamicy pcherzyka ciowego. Niezalenie
od tego, gdzie odkada si tkanka tuszczowa, otyo
to take wiksze ryzyko rozwoju choroby
zwyrodnieniowej staww, niewydolnoci
ylno-limfatycznej, raka jelita grubego,
a u kobiet (zwaszcza obcionych
rodzinnie) take raka sutka.
Co moesz zrobi
n Jedz czciej, ale mniejsze porcje.
n Nie podjadaj midzy
posikami.
n Nie jadaj tzw. fast foodw.
n Stosuj diet bogat
w bonnik.
n Pij co najmniej 2 litry
napojw dziennie
(ale nie sodzonych!).
n Nie naduywaj alkoholu.
n Jak najwicej ruszaj si codziennie i co najmniej 35 godzin tygodniowo powicaj na bardziej forsowne wiczenia (np. pywanie).
n Nie stosuj rygorystycznych diet,
po ktrych bardzo atwo o tzw.
efekt jo-jo (odrobienie straconych
kilogramw i zyskanie nowych).
n Naucz si technik relaksacyjnych
i stosuj je w sytuacjach stresowych
(napicie emocjonalne u wielu
osb potguje apetyt to tzw.
zajadanie stresu).
46
poradnik domowy
CINIENIE TTNICZE
120/80 mmHG
asze serce kurczy si 6080 razy na minut, a po

kadym skurczu rozciga si niczym gumowa pieczka. W czasie skurczu krew zostaje wypchnita do
aorty i wtedy cinienie krwi jest wysze i nazywa si
skurczowym lub grnym. Kiedy serce si rozkurcza
i wypenia krwi, cinienie ma warto nisz i nazywa
si rozkurczowym lub dolnym. Cinienie to sia, z jak
krew napiera na ciany ttnic.
Jeli cinienie ttnicze jest rwne bd wysze ni 140/90,
zaczyna si ju nadcinienie. Przy niewielkiej nadwyce
moemy nie mie adnych dokuczliwych objaww
choroby. Jednak nieleczone nadcinienie zwiksza ryzyko
zawau serca, udaru mzgu, prowadzi do niewydolnoci
nerek, uszkadza wzrok.
Badania
KWAS MOCZOWY
CZERWONE KRWINKI
2,57 mg/dl
o substancja, ktra powstaje w organizmie
jako produkt uboczny metabolizmu i tak
naprawd nie jest nam do niczego potrzebna.
Powinna by wydalona z organizmu wraz
z moczem. Niestety, nie zawsze tak jest.
Gdy we krwi znajduje si zbyt wiele krysztakw kwasu moczowego, moe si on odkada
w stawach i wtedy powoduje ich bolesne
stany zapalne, np. dn moczanow lub
w nerkach tutaj mog si z nich z czasem
utworzy kamienie.
Co moesz zrobi
n Nie pij alkoholu.
n Stosuj diet odchudzon, czyli ubog
w tuszcze zwierzce.
n Pij co najmniej 1,5 litra pynw dziennie.
n Wicej si ruszaj.
Nawet jeli czujesz si

dobrze i nic ci nie dolega,
powinna regularnie
wykonywa badania.
Co moesz zrobi
n Zamiast soli do potraw uywaj np. przypraw
zioowych, chrzanu, cytryny.
n Ruszaj si jak najwicej: gimnastykuj si
codziennie, spaceruj w szybkim tempie,
a co najmniej 3 razy w tygodniu powicaj godzin uprawianiu jakiego
sportu.
n Zmie diet na niskotuszczow,
bogat w warzywa, owoce i ryby.
n Nie pij mocnego alkoholu.
n Zrezygnuj z mocnej kawy
i herbaty. Sprbuj przestawi
si na picie herbaty zielonej.
4,25,4 mln/mm3
rew jest ciecz niezwykle zoon. Skada si z czci
pynnej, czyli osocza, oraz z komrek krwi. Wrd
owych komrek s krwinki czerwone (erytrocyty) odpowiedzialne za transport tlenu w organizmie, biae (leukocyty) odpowiadajce za nasz odporno i pytki krwi
(trombocyty) wpywajce na krzepliwo krwi. Najwicej jest krwinek czerwonych. Wytwarzane s w szpiku
kostnym. Do ich produkcji potrzebne s m.in. elazo, witamina B12 oraz kwas foliowy.
Zdarzaj si przypadki nadprodukcji erytrocytw, ale duo
czciej mamy za mao czerwonych krwinek. I wtedy dochodzi do anemii. Blada cera, brak energii i senno to
nie jedyne jej objawy. To take gorsza sprawno umysowa, kopoty z koncentracj, zmniejszenie odpornoci, gorszy nastrj, skonno do tworzenia si zajadw, gorszy
wygld skry (staje si szorstka), wosw i paznokci (rozdwajaj si, ami). Przy przewlekej anemii moe nawet
doj do niewydolnoci kreniowej.
Co moesz zrobi
n Jadaj produkty bogate w elazo i kwas foliowy. Duo elaza jest np. w wtrobie wieprzowej, podrobach (puca,
nerki), tkach jaj, misie woowym, cielcinie, potrawach
z krwi (kaszanka, czarny salceson, czernina), rybach,
a take w tych i zielonych warzywach liciastych, nasionach rolin strczkowych oraz caych ziarnach zb (ciemne
pieczywo, kasze grubego przemiau) i kakao. Wbrew pozorom osawiony szpinak nie jest tak cennym rdem elaza, jak kiedy uwaano. W 100 g szpinaku jest go zaledwie
2,43,9 mg, podczas gdy w takiej samej porcji biaej fasoli
jest 6,9 mg elaza. Jednak ma on inn zalet zawiera
ok. 140 mcg kwasu foliowego. Pamitaj, e witamina C
zwiksza przyswajanie elaza przez organizm.
n Spdzaj wicej czasu na wieym powietrzu.
n Uprawiaj jaki sport, np. pywanie.
poradnik domowy
47
Zdrowsi czy sabsi?
Choroby cywilizacyjne
W ostatnich
kilkudziesiciu latach
zmienio si radykalnie
nasze rodowisko
i styl ycia. Niestety,
na skutek tych zmian
coraz bardziej
szwankuje nam
zdrowie. Lekarze bij
na alarm coraz
wicej osb cierpi
na tzw. choroby
cywilizacyjne.
48
poradnik domowy
kutkami zmian w rodowisku s

efekt cieplarniany i dziura ozonowa. Trudno przewidzie ich
konsekwencje, ale wielu badaczom jawi si jako swoista apokalipsa. Jednym z jej jedcw s choroby cywilizacyjne m.in. nowotwory, choroby
ukadu krenia czy alergie. Zanieczyszczenie rodowiska przyczynia si
te do rozwoju chorb ukadu nerwowego i schorze psychicznych, wzrostu agresji, nerwic i depresji.
Dziura w niebie
Codziennie dociera do nas ze
soca promieniowanie ultrafioletowe. Jest ono niewidoczne dla
ludzkiego oka, ale bardzo niebezpieczne, poniewa uszkadza materia genetyczny komrek i moe by
przyczyn powstawania nowotworw. Na szczcie przed tym promieniowaniem chroni nas warstwa ozonu zalegajca w grnych
Zdjcia: Jacek Marczewski
czciach ziemskiej atmosfery. W latach osiemdziesitych ubiegego wieku zaczto prowadzi regularne badania warstwy ozonowej. Okazao
si, e w pewnych miesicach ilo
ozonu, zwaszcza nad Antarktyd,
maleje. Co gorsza, przez nastpne
lata zaobserwowano, e ubytek ten
si powiksza. W okresach arktycznej wiosny osiga rozmiary mniej
wicej... Ameryki Pnocnej! Nie
ogranicza si ju do rejonu Antarktydy siga te i nad Polsk. Skutkiem
powikszania si dziury ozonowej
jest przede wszystkim wzrost zachorowa na raka skry, zwaszcza nieuleczalnego czerniaka zoliwego.
Dzieci a mieci
Wraz z rozwojem cywilizacji produkujemy coraz wicej mieci. S
one poywk dla drobnoustrojw
i niektrych grzybw. Skadowane
odpady mog sta si przyczyn zatrucia otoczenia i wylgarni wielu
schorze. To ostatnie zagroenie jest
potgowane przez obecno znakomicie funkcjonujcych dziki resztkom ywnoci szczurw, karaluchw i much domowych, ktre s
roznosicielami gronych chorb.
Szczeglnie naraone s delikatne organizmy dzieci, ale nie tylko. Blisko
skadowania odpadw moe by powodem rnych problemw zdrowotnych. Potencjalne skutki to wady
wrodzone, zaburzenia podnoci,
choroby nowotworowe, zaburzenia
immunologiczne, pracy nerek, czynnoci wtroby i ukadu oddechowego oraz zaburzenia neurologiczne.
Dzieci mieszkajce w odlegoci do
3 km od wysypiska mieci czciej
cierpi na ble gowy, brzucha, biegunki, czciej maj rne zmiany
skrne (m.in. rumie), skar si na

ble garda, ble stawowe; czciej
choruj na astm oskrzelow i alergi.
Powietrzny desant
Jednym z najwikszych zagroe,
jeli chodzi o zanieczyszczenie rodowiska w Polsce, jest ow. Dotyczy to
szczeglnie obszarw zurbanizowanych i uprzemysowionych. Stenie
oowiu w atmosferze jest przyczyn
wielu problemw zdrowotnych. S
wrd nich zaburzenia emocjonalne,
m.in. agresja, nadpobudliwo, ale
take zaburzenia mowy i suchu.
Skutkiem rozwoju cywilizacji jest
take wzrost zachorowa na nowotwory. Do najlepiej poznanych,
szkodliwych czynnikw chemicznych wywoujcych raka naley
dym papierosowy. Powoduje on nie
moliwoci przejcia odpowiedniego treningu zwaszcza w okresie

niemowlcym i wczesnego dziecistwa, kiedy to uczy si rozpoznawa wrogw. Na dodatek armie
ukadu odpornociowego nudz
si, poniewa nie maj z kim walczy. A wiadomo, e znudzone
i bezczynne wojsko moe by naprawd bardzo niebezpieczne. I tak
si wanie dzieje w przypadku naszego ukadu immunologicznego
reaguje na substancje cakowicie
dla organizmu niegrone, wywoujc alergi.
Problem wagi cikiej
Oprcz zmian w rodowisku zmieni si te nasz styl ycia: coraz mniej
si ruszamy i gorzej odywiamy
(jadamy ywno przetworzon).
Niekorzystne zmiany szybciej zachodz

w mocno zurbanizowanych miastach.
Jak si jednak okazuje, mieszkacy wsi
te zapadaj na choroby cywilizacyjne.
tylko nowotwory zoliwe puc, ale
take krtani, jamy ustnej, przeyku,
pcherza moczowego, nerek i trzustki. Prowadzone badania sugeruj te
zwizek palenia tytoniu z powstawaniem nowotworw zoliwych odka i szyjki macicy.
Znudzona odporno
Jedn z powszechniejszych chorb cywilizacyjnych jest te alergia.
Cho rodowisko wok nas jest zanieczyszczone, jednoczenie w naszych domach yjemy w coraz bardziej sterylnych warunkach i nasz
ukad immunologiczny nie ma
Problemem cywilizacyjnym staa

si wic nadwaga i otyo. Otyo
skraca nam ycie i jest praprzyczyn ujawnienia si wielu chorb,
np. cukrzycy typu 2, zaburze podnoci, miesiczkowania, chorb
ukadu krwiononego (a wic miadycy, nadcinienia ttniczego, udaru mzgu) oraz staww. Zwiksza
te ryzyko zachorowania na nowotwory (m.in. trzustki, jelita grubego, prostaty).
Znasz ju zagroenia i wiesz, jakie
pocigaj za sob konsekwencje. Na
kolejnych stronach dowiesz si, jak
unikn chorb cywilizacyjnych.
poradnik domowy
49
Zapanuj
nad swoim
Im jestemy starsi, tym na og
mamy wysze
cinienie. Ale
nie moe ono
przekroczy
dopuszczalnej
granicy.
cinieniem
Obnia si, kiedy pimy,
skacze w gr, gdy si
kcimy. To normalne.
Jeli jednak cinienie
krwi stale przekracza
139/89 mmHg
mamy problem.
Zmiana stylu ycia,
a niekiedy leki, pomog
nam go rozwiza.
iektrzy maj szczcie, bo

odczuwaj niepokojce dolegliwoci np. ble i zawroty
gowy (zwaszcza po przebudzeniu),
dusznoci, koatanie serca, zmczenie,
nadmiern potliwo ktre mog
wiadczy o rozwijajcym si nadcinieniu ttniczym. Maj wic szans na szybsze rozpoznanie choroby
i rozpoczcie leczenia. U innych nadcinienie na og wykrywane jest
przypadkowo, przy okazji wizyty
u lekarza z zupenie innego powodu.
Zdiagnozowane nadcinienie ma
4 miliony Polakw. Ale co trzecia kobieta i co drugi mczyzna w rednim
50
poradnik domowy
wieku nie wiedz o tym, e choruj

i zbyt pno zgaszaj si do lekarza.
Gdyby przyszli wczeniej, by moe
wystarczyoby zmieni diet, rzuci
palenie i wicej si rusza, aby zapobiec chorobie. A tak potrzebne s leki, by nie doszo do gronych powika ze strony serca, mzgu, nerek.
Ani milimetr wicej
Serce kurczy si i rozkurcza 6080
razy na minut.Wczasie skurczu, gdy
krew zostaje wypchnita zminia sercowego do aorty, cinienie krwi jest
wysze i nazywa si skurczowym lub
grnym. Kiedy serce si rozkurcza
iwypenia krwi, cinienie ma warto
nisz i nazywa si rozkurczowym lub
dolnym. Cinienie to po prostu sia,
z jak krew napiera na ciany ttnic.
Ideato cinienie ttnicze owartoci
120/80 mmHg. Zanim nie przekroczy
139/89 mmHg mona spa spokojnie. To jest dopuszczalna jego grna
granica. Jeli jednak ktra z tych liczb
(wystarczy, e tylko jedna) bdzie stale wysza mamy nadcinienie.
W spadku po dziadku
U prawie 95 proc. chorych trudno
jest znale przyczyn nadcinienia.
Cierpi bowiem na tzw. nadcinienie
pierwotne. Przyczyn jego powstania
nie znamy do dzisiaj. Do pewnego
stopnia moe ono by uwarunkowane genetycznie jeli w rodzinie zdarzay si przypadki nadcinienia, ryzyko zachorowania jest wiksze. Poza
tym, take sami na nie pracujemy.
Rozwojowi nadcinienia pierwotnego sprzyja bowiem m.in. brak ruchu,
za dieta, otyo, palenie papierosw,
naduywanie alkoholu i stres.
JAK MIERZY CINIENIE?

n Przed pomiarem odpocznij, lec lub siedzc 510 minut.
n Odczekaj co najmniej
godzin po zjedzeniu
obfitego posiku, a p
godziny po wypaleniu
papierosa albo po
przyjciu z mrozu.
n Cinienie postaraj si
sprawdza o tej samej
porze i najlepiej w podobnych warunkach.
n Jeli zaywasz rano

jakie leki (zwaszcza
stale), mierz cinienie
przed ich aplikacj.
n Mierz cinienie na tej
samej rce, np. prawej.
Jeli sprawdzasz jego
wysoko czsto, co jaki czas zmierz cinienie te na drugiej.
n Podczas pomiaru
sied wygodnie,
a rk, na ktrej mie-
Blisko 5 proc. chorych cierpi na

tzw. nadcinienie wtrne. Jest ono
skutkiem innych schorze, np. nerek. Gdy wyleczymy podstawow
chorob, cinienie wraca do normy.
Strumie na wodzy
Zanim lekarz stwierdzi nadcinienie, musimy wiele razy, przez co najmniej miesic, mierzy regularnie
cinienie. Czasem specjalista zleca
dodatkowe badania, m.in. EKG,
rzysz cinienie, oprzyj

swobodnie na stole.
n Jeli mierzysz cinienie aparatem z opask,
sprawd, czy jest dobrze zaoona. Powinna znajdowa si
23 cm nad zgiciem
okcia; pod opask powinny wchodzi 2 palce
(jeli si nie mieszcz,
to znaczy, e jest zbyt
mocno zacinita).
analiz krwi, moczu czy tzw. echo

serca, USG nerek i badanie dna oka.
Potem wybiera terapi.
W przypadku umiarkowanego
i cikiego nadcinienia musimy na
stae przyjmowa leki. Kardiolog
dobiera je indywidualnie. Nowoczesne rodki dziaaj powoli i zwykle wystarczy je zaywa 12 razy
dziennie, by unormowa cinienie.
Niestety, terapia przy nadcinieniu
jest dugotrwaa.
Zrb to dla siebie
Zdjcia: Jump, Marcin Klaban
Przy niewielkim nadcinieniu

wystarcza zmiana trybu ycia,
by cinienie wrcio do normy.
Ogranicz sl. Zjadaj nie wicej
ni p paskiej yeczki do herbaty
na dob. Pamitaj, e sl jest nie
tylko w solniczce, ale te np. w chlebie, wdlinach, konserwach. Do dosmaczania potraw uywaj zi, np.
majeranku, rozmarynu, tymianku.
Wicej si ruszaj. Codziennie rano gimnastykuj si chocia przez
kwadrans. Na spacerze nie cignij
nogi za nog, ale energicznie maszeruj. Rb wycieczki rowerowe.

Przy agodnym nadcinieniu moesz pywa, uprawia jogging,
jedzi na nartach biegowych.
Zrzu nadwag. Jeli nie pracujesz ciko fizycznie, ogranicz kalorie do 1500 dziennie. Jedz 45 posikw dziennie, ale niewielkich.
Ostatni 3 godziny przed snem.
czone mleko i jego przetwory, zastp smalec i maso olejem rolinnym i margaryn. Gotuj, piecz
w folii lub na ronie. Unikaj da
smaonych. Jedz duo warzyw i owocw, czsto jadaj
ryby. Codziennie zjadaj plaster biaego, chudego sera
i wypijaj szklank mleka.
Zmie diet. Ogranicz tuszcze zwierzce. Wybieraj chude

wdliny drobiowe, odtusz-
poradnik domowy
51
Lekarze bij na alarm: coraz wicej osb zapada
na cukrzyc. Mimo e trudno jej zapobiega,
na szczcie mona j opanowa i nie
dopuci do gronych powika. By to zrobi,
trzeba jak najwicej wiedzie o cukrzycy.
Sodko-gorzki
smak ycia
Co to jest insulina?
To hormon produkowany i wydzielany do krwi przez komrki beta (B) znajdujce si w trzustce. Gdy
tylko zaczynamy je, trzustka uwalnia niewielkie iloci zmagazynowanej
insuliny i przystpuje do wytwarzania
nowych czsteczek tego hormonu.
Do czego jest nam
potrzebna insulina?
Czsto porwnuje si insulin do
klucza, bo mwic obrazowo,otwiera ona drzwi do wszystkich komrek
naszego organizmu. Te drzwi (a fachowo mwic receptory komrkowe) otwiera po to, by do wntrza komrki moga si przedosta glukoza.
A po co komrkom
glukoza?
To paliwo, bez ktrego nie mogyby y, odbudowywa si i wykonywa pracy, do ktrej s stworzone.
Gdyby np. komrki serca nie regeneroway si, nie wykonywayby
swej pracy i nasze serce by stano.
52
poradnik domowy
Dziki glukometrom
atwo mona mierzy
samodzielnie stenie
glukozy we krwi.
Skd czerpiemy glukoz?

W procesie trawienia powstaje glukoza (cukier prosty), ktra z przewodu pokarmowego przedostaje si
do krwi. Jej wikszo jest w komrkach spalana, czyli wykorzystywana
jako energia, ale jeli jest jej nadmiar,
moe by magazynowana np. w wtrobie, miniach. Gdy owej glukozy
jest naprawd duo, to jej nadwyka
zamieniana jest w tuszcze i odkadana w tkance tuszczowej.
Co si dzieje, gdy w organizmie brakuje insuliny?
Jeeli trzustka wytwarza jej za mao
lub w ogle insuliny nie produkuje,
glukoza nie dociera do komrek,
lecz pozostaje we krwi.
Jakie s tego
konsekwencje?
We krwi kry duo cukru, a jednoczenie komrki umieraj z godu, bo
nie ma klucza, ktry otworzyby do
nich drzwi dla glukozy. Taki stan nazywany jest cukrzyc typu 1. Ma j ok.
10 proc. chorych.
Dlaczego chorujemy
na cukrzyc typu 1?
Nie wszystkie przyczyny choroby ju
znamy, ale na pewno jak rol odgrywaj tu czynniki genetyczne. Lekarze
s pewni, e moemy odziedziczy
skonno do cukrzycy. Poza tym jej
powstanie moe mie rwnie zwizek z nieprawidow prac ukadu odpornociowego, ktry nagle atakuje
komrki trzustki. Jest to tzw. autoagresja. Moe doj wwczas do zniszczenia wszystkich lub prawie wszystkich komrek beta i wtedy nie ma kto
produkowa insuliny.
Zdjcie: East News
Jakie s objawy
cukrzycy typu 1?
Zazwyczaj duy apetyt i due pragnienie, czste oddawanie moczu,
osabienie, zmczenie, senno oraz
rozdranienie.
Jak leczy si
cukrzyc typu 1?
Osoby z cukrzyc typu 1 przez cae ycie musz dostawa insulin
z zewntrz. Bierze si j w formie
podskrnych zastrzykw.
W jaki sposb
dochodzi do powstania
cukrzycy typu 2?
Przy cukrzycy typu 2 trzustka produkuje insulin. U jednych chorych
bdzie j produkowaa do koca
ycia, a u innych bdzie jej wytwarzaa coraz mniej. W pierwszym
przypadku mimo e trzustka produkuje insulin, z jakiego powodu
komrki nie chc si otworzy i cukier nie moe do nich wnikn.
Fachowcy mwi o insulinoopornoci. W drugim przypadku trzustka produkuje za mao insuliny, by
poradzia sobie ona z caym cukrem
krcym we krwi.
Zrb to dla siebie

Do pewnego stopnia mona zapobiega tylko cukrzycy typu 2.
Ryzyko zachorowania zmniejsza
zdrowy tryb ycia, dlatego:
zadbaj o dobr odporno
swojego organizmu;
stosuj odpowiedni diet
(najlepsza bdzie jak najbardziej
zbliona do rdziemnomorskiej);
codziennie si gimnastykuj
i maszeruj w szybkim tempie
chocia p godziny; co drugi
dzie wicz intensywnie 4060
minut;
nie pal papierosw;
Jakie objawy wiadcz

o cukrzycy typu 2?
Bywa, e na pocztku nie ma adnych dolegliwoci. Czasem jednak
mamy due pragnienie i czsto oddajemy mocz (nie jest to tak nasilone jak w cukrzycy typu 1), czasem
chudniemy, wszystko nas drani,
ogarnia nas apatia, chcemy si odizolowa od wiata, widzimy nieostro, czujemy senno i jestemy
osabieni, wolno goj si nam rany
i mamy skonno do powstawania
siniakw, cierpimy na nawracajce
zapalenia dzise lub pcherza moczowego, mamy such swdzc
skr, czujemy mrowienie w stopach lub tracimy w nich czucie,
mczyni mog mie kopoty
nie naduywaj alkoholu.
z erekcj, a kobiety mog cierpie na

przewleke zapalenie pochwy.
Na czym polega leczenie
w cukrzycy typu 2?
Na stosowaniu odpowiedniej diety,
pozbyciu si nadwagi, regularnym
ruchu oraz na przyjmowaniu doustnych lekw. Tabletki zmniejszaj oporno na insulin lub pobudzaj trzustk do produkcji tego hormonu. Niestety, w wikszoci przypadkw osoby z cukrzyc
typu 2 rwnie musz kiedy przej
na insulin w zastrzykach.
CZY MIECISZ SI W NORMIE?

U zdrowych osb prawidowe stenie cukru we krwi wynosi 60100 mg%.
Jeeli tylko raz zbadasz jego poziom i bdzie podwyszony, to nie znaczy,
e masz cukrzyc, ale powinno ci to skoni do wizyty u lekarza i dalszych bada. Jeli dwukrotnie, badajc si na czczo (tzn. co najmniej
8 godzin po ostatnim posiku), okae si, e masz poziom cukru wyszy ni 100 mg% skonsultuj si z diabetologiem.
poradnik domowy
53
Potyczki
z miadyc
To jedna z najbardziej rozpowszechnionych
chorb ukadu krenia. Jej rozwojowi sprzyja
leniuchowanie i asuchowanie. By zapanowa
nad miadyc, wystarczy zmieni tryb ycia.
Kto choruje na miadyc?
Nie jest to choroba wycznie ludzi
starszych. Jeli prowadzimy niezdrowy styl ycia mao si ruszamy, jemy duo i tusto, cigle si stresujemy,
palimy papierosy oraz naduywamy
alkoholu moemy zachorowa niezalenie od wieku.
W jaki sposb dochodzi do
rozwoju tego schorzenia?
Zdrowe ttnice przypominaj elastyczne rurki, ktrych wewntrzne
cianki s gadkie. Uatwia to kurczenie si i rozszerzanie ttnic oraz swobodny przepyw krwi. Niestety, wraz
z wiekiem naczynia starzej si i twar-
dniej. Jeli we krwi kry zbyt duo

zego cholesterolu (LDL), jego czsteczki oraz sole wapienne osadzaj
si w cianach ttnic w postaci zogw
cholesterolowych, czyli tzw. blaszki
miadycowej. Skutkiem tego jest
zwenie i usztywnienie si naczy.
Proces ten nazywany jest miadyc.
Blaszki najchtniej osadzaj si
w ttnicach wiecowych minia
sercowego,
szyjnych, ktre zaopa-
Zrb to dla siebie

adne leki nie pomog, jeeli nie
zmienimy stylu ycia i odywiania
si. Co zatem naley robi?
Pozbd si nadwagi. Obwd pasa pa nie powinien by wikszy ni
80 cm, panw ni 101 cm.
Ruszaj si. Dziki systematycznemu treningowi mona obniy poziom cholesterolu i cinienie krwi.
54
poradnik domowy
Zmie diet. Najlepsza jest ta,

ktr nazywamy rdziemnomorsk,
bo chroni przed miadyc, zakrzepami i nadcinieniem.
Uywaj mniej soli. Na cay dzie
wystarczy 56 g (paska yeczka).
Solenie sprzyja nadcinieniu.
Nie pal. W dymie znajduj si
substancje, ktre zwikszaj krzepli-
wo krwi i uszkadzaj komrki wycieajce naczynia krwionone.

Unikaj stresu. Sprzyja on wytwarzaniu tzw. katecholamin (hormonw stresu), ktre przyspieszaj prac serca i podnosz cinienie krwi.
Lecz skutecznie infekcje. Nieleczone (lub le leczone) niekorzystnie
wpywaj na cay ukad krenia.
truj mzg w krew, oraz w ttnicach
doprowadzajcych krew do ng.
my, moemy mie trudnoci z koncentracj i zapamitywaniem.
Czym grozi odkadanie si

blaszki miadycowej?
Serce jest niedotlenione, co moe
powodowa duszno i bl nawet po
niewielkim wysiku. ciany ttnic wypenionych zogami cholesterolowymi mog pka, a wtedy powstajcy
w miejscu uszkodzenia skrzepkorek
moe si oderwa i wraz z krwi popyn w stron serca (grozi to zawaem), mzgu (grozi to udarem) czy
puc (grozi zatorem).
Czy leki potrafi rozprawi

si z miadyc?
Czsto, ale nie zawsze. Z preparatw nowszej generacji lekarze maj
do dyspozycji fibraty, ktre podnosz
poziom dobrego cholesterolu oraz
statyny, ktre obniaj poziom zego cholesterolu oraz triglicerydw
i jednoczenie podnosz nieco stenie dobrego. Statyny przyczyniaj
si do spowolnienia, a nawet cofania
si zmian miadycowych w ttnicach wiecowych. Ale leki to czasem
zbyt mao. By ratowa nas np. przed
zawaem serca, lekarze musz zastosowa radykalniejsze rodki, m.in.
rozkruszenie i wydobycie blaszki
miadycowej na zewntrz czy przeszczep naczy krwiononych dla
ominicia ttnicy zatkanej zogami.
Jakie objawy powinny

nas zaniepokoi?
Niestety, miadyca zwykle przez
dugi czas nie daje niepokojcych objaww. Dopiero gdy ttnice zwone
s co najmniej o poow, zauwaamy,
e co jest nie tak: atwiej si mczy-
Wsparcie dla serca

Zdjcia: Corbis, serwisy prasowe firm
n
1 Vitrum Omega-3 forte
(Unipharm) 23 z
n
2 Cardiomin B6
(Puritans Pride) 24 z
n
3 Encopirin Cardio 81
(Omega Rex) 8 z
n
4 Aronox (Agropharm)
5 Linomag
19 z n
NNKT (Zioolek) 12 z
n
6 Novocardia
7 Triomar
(asa) 16 z n
Mllers Omega-3
(Axellus) 22 z
Trening umysowy
to wietna...
rozgrzewka
przed
zalecanym
wikszym
wysikiem
fizycznym.
n
4
n
5
n
1
n
3
n
2
n
6
n
7
poradnik domowy
55
Cech charakterystyczn choroby

wrzodowej
odka jest
nasilanie si
dolegliwoci
bezporednio
po posiku.
Wrzody
nie lubi
jesieni
Ani wiosny. Wiedz o tym ci, ktrzy cierpi

na chorob wrzodow, bo w tych porach roku
objawy si nasilaj. Dlaczego nie wiadomo.
Wiemy jednak, jak wykry i leczy wrzody,
a take jak zapobiega nawrotom choroby.
56
poradnik domowy
a wrzody odka i dwunastnicy nazywane te trawiennymi, bo powstaj tylko w tej

czci przewodu pokarmowego,
w ktrej znajduje si pepsyna, enzym trawicy biaka skary si co
pita osoba (trzy razy czciej s to
mczyni ni kobiety). Wszystkiemu winna jest niezwykle ruchliwa
bakteria, Helicobacter pylori.
Wszechobecna bakteria
Zaraamy si ni gwnie drog
pokarmow, nie ma si wic czemu
dziwi, e jest tak wszechobecna.
yjc w odku, swoimi produktami przemiany materii i enzymami,
doprowadza do przewlekego nieytu i osabienia bony luzowej tego narzdu. Soki trawienne atwo
wwczas uszkadzaj bon, powodujc powstanie owrzodzenia, czyli
ubytku bony luzowej odka lub
dwunastnicy. Owrzodzenia maj
rednic od kilku milimetrw do
wielu centymetrw. Samej bakterii
kwas solny nie niszczy, poniewa nauczya si ona wytwarza wok siebie specjalny enzymatyczny paszczyk ochronny.
Oj, piecze i boli
Objawy choroby zale od lokalizacji wrzodu i wieku chorego. Wielu pacjentw, zwaszcza starszych,
ma stosunkowo niewielkie dolegliwoci. Najczstsz z nich jest bl
umiejscowiony porodku brzucha,
poniej mostka, nad ppkiem, odczuwany jako pieczenie, palenie.
Mog mu towarzyszy mdoci, odbijanie, zgaga, czasem nawet wymioty. Niestety, tylko u poowy chorych dolegliwoci bywaj typowe,
dlatego chorob wrzodow nie jest
tak atwo zdiagnozowa. Dla wrzodw odka charakterystyczne
jest nasilenie blu po jedzeniu
oraz wzdcia, nudnoci i wymioty.
W owrzodzeniach dwunastnicy bl
pojawia si wkrtce po przebudzeniu (tzw. bl czczy), a posiek agodzi go na 23 godziny.
Zdjcie: BE&W
Z wizyt w brzuchu
Podstawowym badaniem w chorobie wrzodowej jest gastroskopia.
Lekarz wprowadza przez przeyk
gitki przewd zakoczony minikamer. Widzi luzwk odka
i dwunastnicy, moe pobra wycinki z owrzodzenia. Jest to konieczne
przy wrzodach odka, ktre niekiedy prowadz do zmian nowotworowych, nie do odrnienia na
oko od wrzodu. Na takich wycinkach mona te przeprowadzi test
potwierdzajcy obecno Helicobacter pylori. Poniewa do 10 proc.
zmian wrzodowych moe by
przeoczonych w gastroskopii nawet przez dowiadczonego lekarza,
wskazanym badaniem uzupeniajcym jest RTG przewodu pokarmowego po podaniu kontrastu.
Antybiotyki
przychodz z odsiecz
Do leczenia choroby wrzodowej
stosuje si tzw. eradykacj. Podaje
si lek zmniejszajcy wydzielanie
kwasu solnego prawie do zera (np.
Omeprazol, Lanzoprazol) i jednoczenie dwa antybiotyki: (Klarytromycyna oraz Amoksycylina lub
Metronidazol). Przez nastpne 12
tygodnie podaje si jeszcze raz
dziennie lek zmniejszajcy wydzielanie kwasu solnego. Taka kuracja sprawdza si w ponad 90 proc.
Test prawdy
W aptece mona kupi Helico test
(3540 z), do wykonania w warunkach domowych. Wystarczy z palca pobra kropl krwi i po odpowiednim rozcieczeniu nanie j
na pole testowe. Po kilku minutach
wyniki s gotowe. Pojawienie si
w polu testowym pionowej, ciemnoczerwonej linii oznacza dodatni
wynik testu. wiadczy to jednak
tylko o zetkniciu si z bakteri
Helicobacter pylori, a nie o tym,
e mamy wrzody. Dodatni wynik testu obliguje jednak
do kontaktu z lekarzem
i wykonania dodatkowych bada.
przypadkw. Dziki niej leczenie

operacyjne choroby wrzodowej
ograniczyo si do pojedynczych
przypadkw.
W chorobie wrzodowej stosowane s te preparaty, ktre przyspieszaj gojenie si wrzodw. Sami chorzy
chtnie sigaj po leki neutralizujce
kwas solny, (np. Maalox, Alugastrin,
Rennie). Lekw alkalizujcych nie
powinno si naduywa, najlepiej

stosowa 12 yki stoowe mleczka
lub 24 tabletki od jednej do trzech
godzin po kadym posiku (i taka sama dawka przed snem).
Relaks to podstawa
Z wrzodami najlepiej jest pojecha
do sanatorium. Spokj, zmiana klimatu, leczenie uzdrowiskowe i opieka lekarska zrobi swoje. Nie ma
natomiast dowodw na to, e jakakolwiek dieta przyspiesza gojenie lub
zapobiega nawrotom choroby wrzodowej. Eliminowa trzeba tylko te
potrawy, ktre nasilaj nasze dolegliwoci (np. soki owocowe, ostre i tuste pokarmy). Mleko, ktre dawniej
byo podstaw leczenia wrzodw,
zwiksza jeszcze wydzielanie kwasu
solnego, dlatego lepiej nie pi go zbyt
duo. Alkohol aktywizuje wydzielanie kwasu solnego, dlatego jeli ju,
to lepiej pi go w maych porcjach
i rozcieczony. Ryzyko nawrotw
wrzodw i trudnoci w ich gojeniu
wzrastaj wraz ze wzrostem liczby
wypalanych dziennie papierosw.
Zrb to dla siebie

Kiedy dolegliwoci wrzodowe si
nasilaj, powinna:
jak najwicej wypoczywa;
odstawi kaw i nie pi alkoholu (nawet piwa);
zrezygnowa ze sodyczy
i ostro przyprawionych potraw;
je o staych porach, pi razy
dziennie, w niewielkich porcjach,
przeuwajc powoli kady ks;
unika lekw przeciwzapalnych i przeciwblowych (jeli

lekarz uwaa, e jednak s konieczne, popro go o przepisanie
rodkw osaniajcych);
rzuci lub chocia ograniczy
palenie papierosw;
wyprbowa babciny sposb: rano oraz wieczorem wypija szklank naparu z siemienia
lnianego.
poradnik domowy
57
Aby nogom
byo lej
Skonno do ylakw bywa
dziedziczna, ale s one take
kar za godziny spdzone
przy biurku, nadwag,
poruszanie si niemal
wycznie samochodem.
Na szczcie moemy
im zapobiega
i skutecznie si
ich pozby.
58
poradnik domowy
Pojawiajce si na
nogach tzw. pajczki
to nie tylko defekt
kosmetyczny. To ju
zwiastun ylakw.
Wadliwe zastawki
Jeli na ydce, udzie lub pod kolanem pojawia si tu pod skr cienka, niebieska
linia, to znak, e mamy kopoty z kreniem krwi ylnej. eby krew pyna
we waciwym kierunku czyli pod gr,
w stron serca yy maj zastawki
uniemoliwiajce jej cofanie si (jest ich
okoo 200 w kadej nodze). Peni rol
zaworw: otwieraj si, gdy krew pynie
do gry i zamykaj, kiedy prbuje opada. Gdy zastawki si nie domykaj,
cz krwi zamiast pyn do serca
cofa si, zalega w yach i rozszerza
ich cianki. yy staj si grube i tworz
si na nich poskrcane wzy. To ylaki.
Ma je co pity czowiek na wiecie, a po
45. roku ycia co trzeci. Kobiety 5 razy
czciej ni mczyni.
Zwiastunem choroby jest zwykle uczucie
ciaru ng. Wieczorem s cikie, jakby
byy z oowiu. Puchn, czasem s gorce
i trudno nimi porusza. Skra staje si nadmiernie wraliwa. Po jakim czasie doczaj si skurcze mini ydek, uczucie
drtwienia i mrowienia. Podczas siedzenia
i stania ydki dosownie co rozpiera. Powtarzajcym si dolegliwociom towarzyszy
bl (odczuwalny zwaszcza wzdu przebiegu y). Czas, by pomc swoim nogom.
n
1
n
2
n
3
metod leczenia
Zdjcia: Free, serwisy prasowe firm
Nieleczone ylaki mog by przyczyn m.in. krwotokw,

owrzodze podudzi czy zapalenia y. Trzeba wic si ich
pozby, gdy tylko si pojawi. Lekarz wybierze odpowiedni dla ciebie metod leczenia. Moe to by:
1) Stripping
n
1 Troxeratio
Bdzie lepiej
Jeli ylaki ju zaczy si tworzy, nie da
si zatrzyma tego procesu. Mona go jednak spowolni, zmieniajc tryb ycia.
Pozbd si nadwagi. Kady dodatkowy kilogram utrudnia krenie krwi i podnosi ryzyko jej zastoju w yach.
Wicej si ruszaj. Jak najwicej czasu

spdzaj aktywnie nogom su spacery,
biegi, pywanie, jazda na rowerze.
Unikaj dugiego stania i siedzenia.

Podrujc, zatrzymuj si i spaceruj, biegaj w miejscu, wysoko podnoszc kolana.
Stojc, przestpuj z nogi na nog, czasem
tupnij. Siedzc przy biurku, co godzin
wsta, przejd si i zrb kilka przysiadw.
300 (ratiopharm
GmbH) 25 z
n
2 Diosminex
(Lekam) 22 z
n
3 Lioven
(Emo-Farm) 10 z
n
4 Latan
(Oceanic) 9 z
n
5 Reparil Gel N
(Madaus) 19 z
n
6 Venoruton Gel
(Novartis) 19 z
n
4
n
5
Nie no obcisych ubra. Ani spodni,

majtek, podkolanwe, skarpetek z ciasnymi cigaczami, bo utrudniaj krenie.
n
Uno nogi do gry. Siedzc, nie zakadaj nogi na nog, przyjmij tzw. pozycj
amerykask stopy wyej ni serce, np.
oparte na oparciu krzesa. pic, wkadaj
wiksz poduszk pod stopy.
Zrezygnuj z wysokich obcasw. Najlepsza wysoko to 23 cm, bo obcienie

stopy nie utrudnia wtedy krenia krwi.
Szpilki okazjonalnie, na 34 godziny.
n
n Nie igraj z ciepem. Nie le godzinami

na socu, nie chod za czsto do solarium i sauny, poniewa ciepo powoduje
rozszerzenie y.
n Stosuj diet bogat w bonnik. Unikniesz zapar, sprzyjajcych ylakom. Bonnik jest m.in. w owocach i warzywach,
produktach penoziarnistych. Ponadto
warzywa i owoce (np. papryka, morele,
winie, natka, cytrusy) maj witaminy C
i PP, ktre uszczelniaj ciany y.
n
6
Chirurg robi dwa ok. 5-cm nacicia: w pachwinie i przy

kolanie lub kostce. Nastpnie do chorej yy wprowadza
mikk, metalow link, tzw. stripper, przecina i podwizuje
y i jednym szarpniciem wydobywa j na zewntrz.
2) Miniflebektomia
Nie wyciga si caego pnia ylnego za jednym pocigniciem, ale robi si to odcinkami. Wzdu chorej yy lekarz wykonuje mae, 23-milimetrowe nacicia, przez ktre
narzdziem przypominajcym szydeko wyciga podzielon
na kawaki y, a potem jej mae odgazienia.
3) Kriostripping
Wzdu chorej yy chirurg robi kilka 23-milimetrowych
naci. Przez nacicie wprowadza do niej sond pokryt na
kocu zotem. Gdy sonda dotrze do miejsca wyznaczonego
przez lekarza, jej kocwka byskawicznie zostaje schodzona
do minus 80100C. Kawaek yy przykleja si do niej i szarpniciem zostaje wycignity na zewntrz.
4) Skleroterapia
Stosuje si j na mniejszych yach i pajczkach. Do zmienionej chorobowo yy lekarz wstrzykuje (czasem kilkakrotnie, co 710 dni) rodek, ktry powoduje zronicie jej cian.
Nastpnie nog bandauje. cinita ya zarasta.
5) Laseroterapia
Metoda stosowana przy pajczkach i mniejszych yach.
Lekarz nawietla punkty pocze y i kilka miejsc na ich
przebiegu. Promie lasera jest pochaniany przez czerwony
barwnik krwi, czyli hemoglobin. Krwinki skupiaj na sobie
energi lasera i pod wpywem ciepa wyparowuj, a chore
naczynie krwionone zarasta.
6) Photo-Derm
Nadaje si do leczenia pajczkw i maych ylakw. Specjalne urzdzenie wytwarza strumie wiata inny ni laser
ale dziaanie jest podobne. Lekarz do okrelonego miejsca
na nodze przykada prostoktn lub kwadratow kocwk
z krysztau. Specjalna dugo fali wietlnej przechodzi przez
w kryszta i wchodzi tylko w naczynia a nie w skr
czy tkanki otaczajce y i zamyka je.
poradnik domowy
59
Uwaga
zgaga!
Nie powinnam je smaonego, bo mam zgag.
Zjadam kawaek tortu z kremem i mam zgag
usprawiedliwiamy si, lekcewac t przypado.
Tymczasem bywa ona objawem refluksu
odkowo-przeykowego, ktry trzeba leczy.
ajczciej pojawia si w cigu godziny po jedzeniu.

Zazwyczaj przyczyn zgagi
jest osabienie minia zwieracza
przeyku znajdujcego si w miejscu
czenia si przeyku z odkiem.
Normalnie misie ten rozkurcza
si, gdy poykamy jedzenie i kurczy,
gdy pokarm dostanie si ju do odka. Bywa, e zwieracz wiotczeje
i wwczas przeyk nie jest szczelnie
izolowany od odka. Tre odkowa, wymieszana z sokiem trawiennym, ktrego skadnikiem jest
kwas solny, zarzucana jest do przeyku i wywouje bl i zgag. Jest to
tzw. refluks odkowo-przeykowy.
Zawa albo zgaga

Gdy cierpimy na refluks odkowo-przeykowy, zwykle mamy do
typowe symptomy. Najczciej zaczy-
60
poradnik domowy
na si od piekcego blu odczuwanego wysoko w nadbrzuszu, tu za

mostkiem. Taki bl mona nawet
pomyli z blem towarzyszcym zawaowi serca. Jednak przy refluksie
charakterystycznym objawem jest
rwnie pojawienie si w jamie ustnej,
jakby z tyu garda, gorcego, kwanego lub wyranie sonego pynu. Czasami si nam odbija lub na wysokoci tzw. doka pojawia si ostry bl.
Czsto dokuczaj te wzdcia.
Gdy tabletka nie moe
Jeli zgaga dokucza nam rzadko,
zwykle po przejedzeniu czy w chwili zdenerwowania, doranie mona
sobie pomc, zaywajc lek dostpny
bez recepty, ktry zobojtnia kwane
rodowisko odka (np. Rennie,
Rutacid, Manti). Takie proste dziaania nie zawsze jednak daj oczekiwa-
Piekcy bl
w tzw. doku
moe sygnalizowa, e dolny
zwieracz przeyku nie funkcjonuje zbyt dobrze.
ny efekt i zgaga cigle nawraca. Jeli
pojawia si co najmniej dwa razy
w tygodniu, gdy nie moemy obej
si na co dzie bez rodkw alkalizujcych, gdy ulewa si nam pokarm
(zwaszcza w nocy, gdy pimy na
paskiej poduszce), gdy czsto miewamy chrypk (szczeglnie rano),
gdy oprcz zgagi miewamy wzdcia,
nudnoci, wymioty, zaparcia i/lub
biegunki, ble zamostkowe, gdy poykanie sprawia nam trudnoci i powoduje bl, powinnimy jak najszybciej uda si do lekarza. Takie
dodatkowe objawy mog bowiem
zwiastowa powane schorzenia
oprcz choroby refluksowej, kamicy pcherzyka ciowego, zespou
jelita draliwego czy cukrzycy, take
np. chorob wrzodow, raka odka
albo raka jelita grubego.
Talon na napraw
eby przekona si, czy to tylko
zgaga po przejedzeniu, czy objaw
jakiej choroby, lekarz musi przeprowadzi bardzo dokadny wywiad
z pacjentem. Potem moe zleci np.
gastroskopi, USG jamy brzusznej,
badanie per rectum (palcem przez
PIECZE
Z PRZEJEDZENIA
Zgaga nie musi by zwizana z chorob czy z prac
ukadu pokarmowego. Bywa
pokut za zbyt obfite, tuste posiki. Wywouj j rwnie pewne leki
przyjmowane na pusty odek (np.
Aspiryna, Ibuprofen, niektre antybiotyki) oraz nikotyna, ktra pobudza wydzielanie kwasu solnego. Co
ciekawe zgaga moe si te pojawi
po wypiciu herbatki z mity pieprzowej, ktr przecie traktujemy jako
antidotum na problemy trawienne.
Mita dziaa bowiem rozkurczowo
na dolny zwieracz przeyku, a wiadomo, e niedomknity zwieracz to niemal pewne zarzucanie treci odka
do przeyku i... zgaga.
odbyt) lub kolonoskopi. Gdy okae si, e zgaga to objaw refluksu

odkowo-przeykowego (tak jest
w wikszoci przypadkw), trzeba
podj leczenie. Znaczna cz chorych z refluksem kwalifikuje si do
leczenia zachowawczego. Jednak jest
ono dugie, do kosztowne i nie zawsze przynosi zamierzone efekty.
Gastrolodzy s zdania, e jeli dwukrotnie przeprowadzone w cigu
p roku kuracje nie poprawiaj stanu chorego i objawy szybko powracaj, warto rozway konieczno
wykonania zabiegu naprawczego.
Przeyk z mufk
Lekarz robi pi maych naci na
brzuchu. Przez te otworki wprowadza laparoskop, minikamer oraz
narzdzia chirurgiczne. Pole operacyjne obserwuje stale na monitorze
w duym powikszeniu, dziki czemu atwiej moe dotrze do ukrytego gboko zwieracza. Zadaniem
operacji jest przywrcenie zwieraczowi sprawnoci i mocy. Naprawia si go, uywajc do tego... dna
odka. Wok dolnego odcinka
przeyku owija si kawaek owego
dna, z ktrego robi si jakby mufk
uszczelniajc. Moe ona owija cay przeyk (360 stopni) albo tylko
jego cz (np. 300 stopni, 270 stopni). Zanim lekarz przystpi do zabiegu, ju wie, jakiej wielkoci powinna by niezbdna mufka. Gdy
uszczelnienie zrobi zbyt mocne,
pacjent nie bdzie mg przeyka,
natomiast jeli za sabe, to poprawa
bdzie mizerna.
Zrb to dla siebie

Najczciej wiesz, w jakich
sytuacjach pojawia si zgaga
i tych sytuacji unikaj.
Zdjcie: East News
Zmie nawyki ywieniowe

jadaj mae porcje, ale czciej
i dobrze przeuwaj kady ks.
Do minimum ogranicz picie alkoholu i kawy, ktre podobnie
do nikotyny podraniaj luzwk
odka i wzmagaj produkcj

sokw trawiennych.
Po jedzeniu unikaj schylania si,

cikiej fizycznej pracy, gimnastyki.
Unikaj potraw tustych, sodkich,

pikantnych i smaonych.
Pij midzy posikami, a nie
w trakcie jedzenia.
Przez 23 godziny po jedzeniu nie

kad si. Jeli ju musisz odpocz
na leco, lepiej po si na
lewym boku i na nieco wyszej
poduszce pod gow.
Ostatni posiek jedz co najmniej

23 godziny przed pjciem spa.
Nie no ciasnych ubra, paskw

i pasw modelujcych sylwetk.
poradnik domowy
61
Rozdranione
jelita
chorobie tej, zwanej z angielskiego IBS (Irritable

Bowel Syndrom), jelita,
cho s prawidowo zbudowane, nie
wiadomo dlaczego le funkcjonuj.
Trudno j rozpozna i wyleczy, ale
mona nauczy si z ni y.
Stres wrg numer jeden
Choroby nie wywouj wirusy ani
bakterie i nie ma ona zwizku ze
zmianami nowotworowymi. Cierpi
62
poradnik domowy
W twoim brzuchu trwa rewolucja.

Bez powodu trapi ci biegunka. Potem
pojawia si zaparcie. Skoro badania nie
wskazuj na adn powan chorob,
to najpewniej zesp jelita draliwego.
na ni tysice osb, czciej kobiety.

Lekarze s zdania, e stres, lk i depresja to najczstsze przyczyny IBS. One
take zaostrzaj przebieg choroby.
Mona powiedze, e cierpicym na
zesp jelita draliwego zawsze co
dokucza. Narzekaj na ble w dole
brzucha, wzdcia, przewleke zaparcia lub biegunki (czasem naprzemiennie), odczuwaj niepene wyprnienie, a w ich stolcu wida luz,
s pobudzeni, niecierpliwi. Mimo ta-
kich dolegliwoci nie chudn, nie maj niedokrwistoci. Zdarza si, e chodz od lekarza do lekarza, by wyjani
przyczyny zego samopoczucia.
Podgldanie jelit
Trudno rozpozna zesp jelita
draliwego. Wiele zaley od dokadnego wywiadu dotyczcego stylu ycia, sposobu odywiania i usposobienia. Czasem z pozoru nieistotne
informacje mog naprowadzi leka-
Zdjcia: Shutterstock, serwisy prasowe firm
rza na waciwy trop. Dlatego podczas

pierwszej wizyty zrobi szczegowy
wywiad. Zanim postawi diagnoz,
zleca podstawowe analizy (morfologi i OB). U chorych z nawracajcymi
biegunkami robi si te badanie kau
na obecno pasoytw i badania
hormonalne. Niekiedy zleca si endoskopi jelita grubego. U osb po 50.
roku ycia lub modszych, ktre miay
przypadki raka jelita grubego w rodzinie, wykonuje si kolonoskopi,
czyli ogldanie caego jelita grubego.
W przypadku IBS diagnoz stawia si
przez wykluczenie lekarz odrzuca
kolejne moliwoci innych chorb
przewodu pokarmowego, takich jak
guzy, stany zapalne luzwki jelita.
Spokj, ruch i dieta
eby poczu si lepiej, trzeba niekiedy radykalnie zmieni tryb ycia.
Bardzo wane jest unikanie stresw
i umiejtne rozadowywanie napi.
Istotn rol odgrywa aktywny tryb
ycia i wysiek fizyczny. Trzeba wic
chodzi na dugie spacery, rekreacyjnie uprawia sport, ale te fundowa
sobie przyjemnoci, odpoczywa.
Jeli to nie pomoe, trzeba poszuka
pomocy u psychoterapeuty.
Ogromne korzyci przynosz zmiany w diecie, zwaszcza unikanie potraw, ktre zaostrzaj objawy. U rnych osb mog to by rne
produkty, dlatego dieta musi by dostosowana indywidualnie, co oznacza,
e nie naley je na si tego, co jest
uwaane za zdrowe, ale nie zawsze tolerowane przez przewd pokarmowy.
Recepta na cae zo
Nie ma leku, ktry byby skuteczny we wszystkich przypadkach. Pomc mog preparaty rolinne stosowane w zaburzeniach odkowo-jelitowych (np. Iberogast), ale i leki
uspokajajce (np. Melisana Klosterfrau, Kalms, Persen, Deprim). Lekarze z reguy podaj kilka lekw, w tym
preparat rozkurczowy i przeciwbiegunkowy lub rozwalniajcy. Niektrzy musz przyjmowa leki antydepresyjne, ktre nawet w maych
dawkach przynosz spor ulg.
Jeli cierpisz na zesp jelita draliwego, musisz pamita, e to schorzenie zoone, dotyczce motoryki jelit,
psychiki i uwarunkowane stresem.
Na szczcie dziki medycynie i stosowaniu si do zalece lekarza mona zapanowa nad t chorob.
n
1
n
2
Diet trzeba dobiera indywidualnie i dostosowywa do aktualnych potrzeb organizmu.

Opracowano jednak podstawowe
zasady, ktre cierpicy na zesp
jelita draliwego powinni zna.
PRZY BIEGUNCE
Stosuj diet niskoresztkow,
ktrej podstaw jest ograniczenie
produktw zawierajcych wkna
rolinne. Jedz oczyszczone produkty zboowe (biay chleb pszenny,
buki, drobne makarony, biay ry,
kasze pszenne, biszkopty); z owocw mus jabkowy, banany, arbuzy; z warzyw ziemniaki piure,
gotowan marchew, saat, pomidory bez skrki i pestek.
Ogranicz surowe owoce, zwaszcza pestkowe (maliny, truskawki,
porzeczki), orzechy, warzywa bogate w bonnik i tworzce gazy
(np. buraki, brukselka, kalafiory,
kalarepa, fasolka szparagowa,
kapusta), a take gruboziarniste
kasze, owsiank, razowe pieczywo, ostre przyprawy i alkohol.
Unikaj sodyczy. Potrawy gotuj
w wodzie lub na parze, piecz
w folii albo du bez tuszczu.
PRZY ZAPARCIACH
Pij cho 1,5 l niegazowanych
pynw dziennie; stosuj diet bogatoresztkow, czyli zawierajc
duo wkien rolinnych.
To moe ci pomc
n
1 Kalms (Lanes) 15 z n
2 ProbioStick
3 Iberogast (Axellus) 20 z
(Olimp Lab.) 19 z n
n
4 Melisana Klosterfrau (Klosterfrau) 24 z
Zrb to dla siebie
n
3
n
4
Jedz surowe owoce (zwaszcza

pestkowe) oraz jarzyny bogate
w bonnik (m.in. kapusta, fasolka
szparagowa, buraki).
Ziemniaki zastp gruboziarnist
kasz. Dobra jest te owsianka,
razowe pieczywo, otrby pszenne.
poradnik domowy
63
stawy
pomoc
Gdy
woaj o
Kopoty z poruszaniem si, a czasem wrcz

niemono wykonywania najprostszych
czynnoci. Na zwyrodnienie staww cierpi
blisko 3 miliony Polakw. Co robi, by mimo
choroby normalnie funkcjonowa?
taw czy co najmniej dwie

koci. Otoczony jest torebk stawow. Od rodka pokrywa j
bona, ktra wydziela ma stawow
lepki pyn, ktry m.in. smaruje stawy od rodka, co umoliwia nam wykonywanie pynnych ruchw. Ma
zabezpiecza chrzstk stawow przed
nadmiernym cieraniem si. Tak si
dzieje, gdy stawy s zdrowe. Jednak
czasem ten system zawodzi.
To si zwykle tak zaczyna

Stopniowo chrzstka, ktra pokrywa powierzchnie koci tworzcych
staw, robi si chropowata, nierwna.
Po kilku latach moe doj do jej
zaniku, a wtedy goa ko ociera
o ko. Tworz si torbiele, zmienia si
ksztat stawu i traci on stabilno. Ponadto, zwykle w miejscu dawnej granicy midzy koci a chrzstk, wyrastaj tzw. osteofity chrzstne i kostne
wyrola, ktre nie tylko znieksztacaj staw, ale te ograniczaj jego ruch
i powoduj bl w czasie poruszania.
Ale na tym nie koniec. Z czasem
64
poradnik domowy
w chorobie zwyrodnieniowej dochodzi do wtrnych zmian. S to stany

zapalne bony maziwkowej, przykurcz wizade, torebek stawowych
i mini.
Choroba zwyrodnieniowa moe
dotyczy jednego, kilku lub wszystkich staww. Najczciej jednak atakuje kolana, biodra, donie oraz stopy,
a take szyjny i ldwiowy odcinek
krgosupa. Pocztkowo dokucza
nam bl staww, ktry si nasila po
obcieniu stawu, po duszym chodzeniu lub staniu. Wikszoci osb
dokucza te sztywno staww, pojawiajca si zwaszcza rano i po duszym odpoczynku. W zaawansowanej chorobie stawy mog trzeszcze
w czasie ruchu. S te zwykle znieksztacone, bolesne, pogrubiae.
Podgldanie chrzstki
By rozpozna chorob zwyrodnieniow staww, reumatologowi w wielu przypadkach wystarczy przeprowadzi wywiad z chorym, obejrze
jego stawy, sprawdzi zakres ich ru-
chomoci. Jednak dla potwierdzenia

wstpnej diagnozy specjalista zleca
wykonanie RTG koci. Czasem lekarz
zleca take rutynowe badania krwi
i moczu oraz pynu maziowego,
by wykluczy inne choroby staww
(np. dn moczanow) i przekona si,
czy stawy objte s stanem zapalnym
(wtedy podwyszone jest OB).
Nie tylko ruch
Terapi lekarz dobiera dla kadego
indywidualnie. Nie ogranicza si ona
wycznie do lekw. Bardzo wana
jest rehabilitacja, systematyczne wiczenia, prowadzenie odpowiedniego
trybu ycia (w tym dieta zapobiegajca nadwadze). Stosowane w leczeniu choroby zwyrodnieniowej leki
maj zmniejszy lub usun bl, na ile
jest to moliwe utrzyma funkcj
stawu i powstrzyma zmiany zwyrodnieniowe. Stosuje si wic rodki
przeciwblowe, niesteroidowe leki
przeciwzapalne i preparaty, ktre mog modyfikowa struktur chrzstki
i spowalnia niekorzystne zmiany
w stawach (np. hialuroniany podawane dostawowo, w formie zastrzykw). Do grupy lekw, ktre zmniejszaj przykre objawy choroby zwyrodnieniowej oraz hamuj proces niszczenia chrzstki stawowej, zaliczane s
preparaty z siarczanem glukozaminy.
Pomagaj rwnie masae.
Zrb to dla siebie
Warto zawczasu zadba o stawy, by
jak najduej byy w dobrej formie.
Dbaj o lini nie dopuszczaj
do nadwagi i otyoci.
Zmodyfikuj diet: ogranicz
tuszcze zwierzce i wglowodany (tzn. pieczywo, makaron, ciasta).
Zadbaj, by w menu byy
produkty bogate w biako
(soja) i witaminy A, B, D (warzywa, owoce, nabia, ryby).
Gimnastykuj si regularnie,
zwracajc uwag na tzw. wiczenia
rozcigajce.
Unikaj przeciania staww:

noszenia ciarw, biegania,
chodzenia po schodach.
pij na rednio twardym materacu i wyprofilowanej poduszce.
Zdjcia: Jump, serwisy prasowe firm
Nie chod na wysokich obcasach; no buty na grubszej,

elastycznej podeszwie.
Na chore stawy
n
1 Zinaxin Rebuild
n
2
(Ferrosan) 66 z
n
2 Calmagin (Favea)
3 Litozin
19 z n
n
3
(Dansk Droge) 100 z
n
1
n
4 calpe D3 (Pliva)
5 Odnovit
16 z n
(TEVA) 15 z
n
5
n
4
poradnik domowy
65
Nie sposb pomyli jej
ze zwykym blem
gowy. Na migren
cierpi a 4 miliony
Polakw. Trzy razy
czciej kobiety ni
mczyni. Napad
migrenowy to koszmar
mwi. Czy mona
z nim walczy?
igrena sama w sobie nie jest

grona. Nawet gdy mamy
wraenie, e gowa pknie
nam z blu, to... nie pknie. Nie znaczy to jednak, e chorob mona
bagatelizowa. Przeciwnie trzeba
upewni si, e nawracajce ble gowy maj charakter migrenowy, a gdy
tak jest, naley rozpocz terapi i nauczy si radzi sobie z atakami.
Migrenowy
zawrt
gowy
66
poradnik domowy
Z aur i bez
Atak trwa najczciej od 6 do 72
godzin. Zdarza si kilka razy w tygodniu, ale te raz na wiele miesicy czy
nawet lat. Migrena atakuje (wycznie
lub silniej) jedn stron gowy. Moe jej towarzyszy wiatowstrt,
mdoci, wymioty. U okoo 20 proc.
pacjentw jej pojawienie si zwiastuje tzw. aura, czyli zesp specyficznych
dolegliwoci, takich jak: zaburzenia
widzenia (zygzaki, byski), zaburzenia rwnowagi, drtwienie rk i ng,
kopoty z mwieniem, rozdranienie.
Objawy te trwaj do 30 min i ustpuj przed wystpieniem blu.
Wszystkie symptomy towarzyszce atakowi trzeba wnikliwie obserwo-
wa i najlepiej notowa, by mc je potem dokadnie opisa lekarzowi.
Wane jest to, jaki charakter ma bl
(tpy, opasujcy gow czy jednostronny, pulsujcy), jak czsto si pojawia, jakie towarzysz mu dolegliwoci. Dokadne rozpoznanie jest
wane take dlatego, e pozwala wykluczy powaniejsze przyczyny blu, takie jak: zapalenie opon mzgowych, krwotok podpajczy, a nawet
zmiany nowotworowe.
Zdjcie: East News
Bolesny spadek
Skonnoci do migreny s dziedziczne 70 proc. uskarajcych si
na ni pacjentw przyznaje, e ta dolegliwo przytrafia si take innym
czonkom rodziny. Jako bezporedni
przyczyn ataku wymienia si zaburzenia w pracy naczy wewntrzczaszkowych oraz w wydzielaniu
przekanikw blu w mzgu. Ataki
pojawiaj si czsto w okrelonych
okolicznociach, takich jak: haas,
ostre wiato, wahania hormonw
(np. przed miesiczk lub w jej trakcie), zmiany pogody, stres, przemczenie, jedzenie niektrych
produktw (np. ostrych serw, czekolady, wdlin), picie alkoholu,
szczeglnie czerwonego wina. Napadom sprzyja zaywanie lekw
przeciwblowych (w nadmiarze),
obniajcych cinienie, a czasem piguek antykoncepcyjnych.
Leki na cae zo
Nie warto czeka z zayciem tabletki przeciwblowej, a bl zacznie
rozsadza gow. Lek zadziaa skuteczniej, gdy wemiemy go na pocztku ataku. Warto siga po te
specyfiki, na ktre najlepiej reagujemy (np. Paracetamol, Aspiryn, Ibu-
Migrena
potrafi naprawd
uprzykrzy ycie.
Nie warto zagryza
zbw i cierpie
w milczeniu przy
powtarzajcych si
atakach koniecznie
trzeba i do lekarza.
profen). Jeli blowi towarzysz
nudnoci i wymioty, signij np. po
Aviomarin lub Avioplant, a leki
przeciwblowe przyjmuj w czopkach lub zastrzykach. Przy czstych,
uporczywych atakach lekarz przepisze jeden z wielozadaniowych lekw
specyficznie dziaajcych w migrenie tzw. triptany (np. Imigran,
Sumamigren, Maxalt, Zomig).
Mona sprbowa take akupresury, aromaterapii, zioolecznictwa.

Uwaga, nadchodzi
Osoby cierpice na migren zwykle potrafi rozpozna zwiastuny ataku, zanim pojawi si nieznony bl.
Wtedy naley dziaa szybko, bo pierwsze chwile decyduj o tym, czy zaatakuje nas na dugo i czy kae nam
wyczy si z codziennej aktywnoci.
Pomoe wypicie sodkiego napoju
(soku, herbaty lub kawy z plastrem
cytryny), zjedzenie maej przekski,
(atak moe by wywoany spadkiem
poziomu cukru). Warto pooy si
w zaciemnionym, cichym miejscu
i poprosi kogo, aby wymasowa
nam skronie, kark oraz potylic.
W skronie mona wciera olejek
mentolowy lub Migrenol. Na czoo
warto pooy zimny okad, donie
i stopy ogrza pod kocem. Naley te
uprzedzi domownikw, e potrzeba
nam spokoju i odpoczynku.
Zrb to dla siebie

Osoby podatne na migren mog przeciwdziaa jej atakom.
Jadaj lekkie posiki; nie god

si ani nie przejadaj.
Unikaj sytuacji stresowych.

Jeli co ci zdenerwuje sprbuj rozadowa napicie (np. policz do dziesiciu, pooddychaj
rytmicznie).
Unikaj dugiego wpatrywania

si w migoczcy ekran telewizora lub komputera.
Czsto odpoczywaj, relaksuj

si i oddawaj przyjemnociom.
Duo czasu spdzaj w ruchu
na wieym powietrzu (wystarczy choby spacer).
pij w dobrze wywietrzonym
pomieszczeniu. Nie zarywaj nocy.
Jeeli palisz papierosy postaraj si zerwa z naogiem.

Nie pij alkoholu (najwyej
okazjonalnie, niewielk ilo).
Nie sigaj pod byle pretekstem po rodki przeciwblowe
ich naduywanie moe nasila,
a niekiedy nawet wywoywa
dolegliwoci migrenowe.
poradnik domowy
67
Sen
potrzebny
jak
tlen
Przesypiamy jedn trzeci ycia. Jedni troch

wicej, drudzy mniej. Sen potrzebny jest nam
do regeneracji organizmu. Niestety, nie wszystkim
udaje si bez problemw zasypia i rano wstawa
w peni si. Co mona zrobi, by to zmieni?
dy pimy: nastpuje przyspieszona odnowa komrek, odbywa si remont systemu kontrolujcego przemian materii, wicej
krwi napywa do mini, wzmaga si
tworzenie biaek i produkcja hormonw. Sen sprawia, e nastpnego dnia
moemy dobrze funkcjonowa.
Zmrok przyjaciel snu
Nasz organizm domaga si wypoczynku, gdy za oknem robi si coraz

ciemniej. Dlaczego? Dlatego, e naszym rytmem dobowym steruje szyszynka may gruczo znajdujcy si
w mzgu. To ona wydziela melatonin, czyli hormon snu. Poziom melatoniny zaley m.in. od iloci wiata,
jaka przez oko dociera do mzgu.
68
poradnik domowy
Gdy wiata jest mniej, szyszynka wydziela wicej melatoniny i stajemy si

senni. Niestety, cz z nas, mimo odczuwanej sennoci, nie moe zasn.
I nie pomaga nawet liczenie baranw.
Niektrzy budz si wielokrotnie
w nocy, a inni budz si nad ranem,
zanim zadzwoni budzik. Takie oblicza
ma bezsenno. Dwa razy czciej
cierpi na ni kobiety ni mczyni.
Biae noce
Kademu zdarza si od czasu do

czasu nieprzespana noc. Ale to aden
dramat. Jeli jednak mamy 34 biae
noce w tygodniu i ma to miejsce
w cigu co najmniej trzech kolejnych
tygodni jest to ju bezsenno przewleka, ktra wymaga konsultacji
lekarskiej i leczenia. Zalenie od przyczyny bezsennoci mona sobie z ni

szybciej lub wolniej poradzi.
n Bezsenno zewntrzpochodna.
Jej przyczyn s czynniki zwizane
z higien snu, np. niewygodne ko,
za wysoka temperatura w sypialni.
Dlatego czasem, by wreszcie porzdnie si wyspa, wystarczy inaczej urzdzi sypialni czy zmieni rytuay
wieczorne: przestawi ko w inn
stron, zacz sypia w innym pokoju, zmieni kotary na grubsze, by nie
przeszkadza migoczcy za oknem
neon, pospacerowa przed snem,
posucha relaksujcej muzyki itp.
n Bezsenno wewntrzpochodna.
Jej powody tkwi w nas samych
i trudniej je pokona. S to przede
wszystkim zaburzenia psychiczno-emocjonalne (gwnie nerwice, depresje nawet sezonowe), ale take
choroby, takie jak nadczynno tarczycy, schorzenia reumatyczne, cukrzyca, przewleke ble, nowotwory
czy bezdech senny (problem ten dotyczy zwaszcza mczyzn).
Nie tylko koysanka
Ludzie cierpicy na bezsenno

czsto lekcewa t dolegliwo i nie
id do lekarza po rad. Owszem,
mona sprbowa dostpnych bez
recepty lekw (np. Melatonina, Lekosen, Hova), ktre mog niekiedy
pomc, ale jeli po 23 miesicach ich
stosowania nie wida poprawy, trzeba poszuka fachowca, ktry znajdzie
przyczyn bezsennoci i pomoe j
wyeliminowa. Najlepiej w tym celu
uda si do Poradni Leczenia Zaburze Snu. Tam przechodzi si cykl
bada, m.in. laryngologiczne (okazuje si, e krzywa przegroda nosowa,
utrudniajca oddychanie, moe te
by powodem kopotw ze snem),
kardiologiczne, neurologiczne. Po
ustaleniu przyczyny bezsennoci
czsto wystarczy wyleczy podstawow przypado (np. wyprostowa
przegrod nosow, unormowa poziom hormonw lub cukru we krwi),
by wreszcie dobrze sypia.
Zdjcie: Corbis
W laboratorium snu
Jeli lekarze maj kopoty z precyzyjnym postawieniem diagnozy (dotyczy to ok. 10 proc. osb cierpicych
na bezsenno), zaprosz nas do swej
poradni na 23 doby i poddadz badaniom. Bada si m.in. prac serca,
mzgu i mini. Sprawdza nasycenie
krwi tlenem. Kamera na podczerwie
filmuje nas w nocy, by przekona si,

jak si wtedy zachowujemy. Wieczorem, zanim zaniemy, mierzy si nam
cinienie, temperatur i ttno.
Dane rejestruje komputer. Potem
lekarze, analizujc zapisy, mog postawi diagnoz i dobra leczenie.
Czasem potrzebna jest terapia prowadzona przez psychologa albo psychiatr, a czasem wystarcz fachowe
porady i tabletki. Leki stosowane w terapii zaburze snu nie lecz bezsennoci, ale pomagaj zasn i wypocz. Te nowej generacji (np. Stilnox,
Imovane, Zopiratio, Hypnogen) nie
uzaleniaj, nie zaburzaj koncentracji nastpnego dnia. Nie trzeba ich
zaywa codziennie.
Jedni z nas nale do klubu skowronkw,

drudzy do sw. Niezalenie od tego, do
ktrej grupy si zaliczamy, wane bymy
bez przeszkd przesypiali 68 godzin.
Zrb to dla siebie

Usu z sypialni wszelkie gono
tykajce zegary.
Jedz ostatni posiek nie pniej
ni 2 godziny przed pjciem do
ka. Niech bdzie lekkostrawny.
Nie pij przed snem alkoholu,
mocnej kawy, herbaty. Wypijaj za
szklank ciepego mleka z miodem. Taki napj sprawia, e w organizmie powstaje sporo endorfin
substancji uspokajajcych i poprawiajcych nastrj.
Id na spacer przed snem i dobrze wywietrz pokj. Dopilnuj,
by w pokoju nie byo za gorco
(najwyej 1820C).
We ciep, relaksujc kpiel.
Kad si do ka dopiero, gdy
naprawd chce ci si spa.
Nie zabieraj do ka kopotw
i pracy. Sypialnia ma ci si kojarzy
tylko z odpoczynkiem, snem,
ewentualnie z seksem.
poradnik domowy
69
Nieznona
ciko bytu
W
Nie odkadaj decyzji o odchudzaniu na pniej.
Widzisz potrzeb, by straci
na wadze? Zacznij kuracj
ju dzi!
Otyo jest chorob. Gdy kilogramw mamy duo

za duo powinnimy si ich pozby, korzystajc
z rad lekarza i dietetyka. Inaczej moe bowiem
doj do powanych kopotw ze zdrowiem.
70
poradnik domowy
ystarczy wzi krawiecki

centymetr i zmierzy sobie obwd w talii. Jeli
mieci si on w granicach 8087 cm
(u mczyzny 94101 cm) to tylko nadwaga, gdy przekroczy granic 88 cm (u mczyzny 102 cm)
to ju otyo.
Inny sposb obliczania polega na
wyliczeniu BMI (body mass index
wskanik masy ciaa). Wag ciaa
w kilogramach trzeba podzieli
przez swj wzrost w metrach podniesiony do kwadratu. BMI midzy
25 a 30 wskazuje na nadwag, a powyej 30 na otyo. Lekarze szacuj, e co trzecia Polka i co czwarty Polak cierpi na otyo.
Szybko, duo, byle jak
Dlaczego tyjemy? Teorii na ten temat jest wiele. Winowajcw szuka
si wrd genw, hormonw i neuroprzekanikw. I cho rzeczywicie
maj one wpyw na uczucie godu
i sytoci, szybko przemiany materii, zuycie energii wci aktualne
i prawdziwe jest twierdzenie, e otyo to przede wszystkim wynik
zych nawykw ywieniowych. Jemy
produkty tuste, sodkie, przetworzone wyroby spoywcze (np. mk
bia zamiast razowej), zbyt duo
solimy. Gd zaspokajamy szybko
Zdjcie: FPM
DIETA NIE MOE ZABIEG POMOE

Przy bardzo duej otyoci (BMI powyej 40) lekarze czasem decyduj
si na wykonanie operacji.
n METODA MANSONA. Polega na podzieleniu odka na dwie czci:
mniejsz i wiksz. Robi si to za pomoc tzw. staplerw (przypominaj
zszywki biurowe). Po operacji pokarm
trafia z przeyku do mniejszego o-
dka, ktrego pojemno wynosi

tylko 30 ml. Pniej przesuwa si wskim przesmykiem do duego odka, gdzie nastpuje trawienie. Dziki
maym rozmiarom pierwszej czci odka po zjedzeniu nawet maej porcji
pacjent czuje si syty.
n OPASKA NA ODEK. Dzieli go na
dwie nierwne czci: malutka, tu
wysokokalorycznymi batonami, ciasteczkami, zapiekankami istnymi

bombami kalorycznymi. A do tego
coraz mniej si ruszamy, spdzajc
mnstwo czasu przed telewizorem
i w samochodzie. W prawie 85 procentach otyo jest skutkiem takich
zaniedba (pozostae przypadki
otyoci to wynik chorb, zaburze
hormonalnych).
Skonno do tycia moe by
dziedziczna. Ale tylko skonno.
Jeli w rodzinie mamy kilka osb
puszystych, powinnimy staranniej
pilnowa waciwego, niskokalorycznego sposobu odywiania, bo
spore jest prawdopodobiestwo, e
za bardzo utyjemy.
Zrb to dla siebie
Grone jabko
Specjalici zauwayli, e u rnych
osb rnie rozkada si tkanka
tuszczowa. U jednych bardziej na
brzuchu, a u innych na biodrach.
Ten pierwszy typ sylwetki okrelili
obrazowym mianem jabko, ten
drugi za jako gruszka. Jak si okazuje, bardziej niebezpieczne dla nas
jest jabko, sprzyja bowiem ujawnieniu si wielu powanych chorb,
m.in. nadcinienia ttniczego, cukrzycy, miadycy. Do dolegliwoci
zwizanych z otyoci nale te
zwyrodnienie staww, otuszczenie
Przy 10-procentowym spadku

wyjciowej masy ciaa ryzyko
gronych chorb maleje
o 20 procent. Wystarczy, e tyle
schudniesz w cigu roku.
Znajd motywacj do odchudzania.
Kada jest dobra: bdziesz z satysfakcj patrzya w lustro, zyskasz sympati wybranego mczyzny, skorzysta
na tym twoje zdrowie i samopoczucie, docenisz si za siln wol.
Poznaj i stosuj na co dzie zasady
zdrowego ywienia. Dla zdrowia
i dobrego samopoczucia powinna:
jada pi razy dziennie niezbyt
due posiki (trzy gwne i dwie
mae przekski);
nie dopuszcza do tego, by odczuwa gd;
posiki jada w regularnych
odstpach czasu (co 34 godziny);
serca, stuszczenie wtroby, kamica

drg ciowych, ylaki, zakaenia drg moczowych, przepukliny,
zmiany skrne. Ludzie z du nadwag s te bardziej naraeni na
choroby nowotworowe (np. trzustki, jelita grubego, prostaty). Otyo
sprzyja wielu typowym kobiecym
kopotom. Grubaski czsto cierpi
pod przeykiem i wiksza, do ktrej

prowadzi bardzo wskie przejcie.
n ZAOENIE BALONU BIB. Lekarz wprowadza przez przeyk rurk zakoczon
pustym balonem silikonowym. Gdy
balon znajdzie si w odku, wypeniany jest roztworem soli fizjologicznej. Balon wypenia wiksz cz odka i mona je tylko mae porcje.
zadba o to, by dania byy urozmaicone i znalazy si w nich produkty

z rnych pek wglowodany,
biaka, odrobin tuszczu, witaminy
i mineray;
odywia si tak, by przestrzega
zasad tzw. piramidy zdrowego
ywienia.
Rozpocznij kuracj odchudzajc,
gdy tylko zawita ci myl o odchudzaniu. Nie odkadaj tego, np. na po
weekendzie. Odchudzaj si powoli
najlepiej pozbywa si 1 kg na
tydzie wtedy utrzymaj si efekty
kuracji i nie dojdzie do efektu jo-jo.
Nie wierz w diety cud. Twoja moe
w swych podstawowych zaoeniach
przypomina diet Montignaca, Pla
Poudnia czy rdziemnomorsk,
bo to wanie one s najblisze
zasadom zdrowego odywiania.
z powodu zaburze cyklu miesiczkowego, przeduonych krwawie. Przykr dolegliwoci jest pojawienie si owosienia na twarzy.
Okres ciy, porodu i poogu to dla
nich czas szczeglnie ciki. Rzadko
udaje si im rodzi dziecko siami
natury, a po operacjach czsto przytrafiaj si im powikania.
poradnik domowy
71
4alergii
kroki
do oswojenia
Co czwarty Polak jest alergikiem. Prowadzone

na wiecie obserwacje dowodz, e co
10 lat liczba uczuleniowcw si podwaja.
Jednoczenie wydua si lista substancji,
ktre mog nas uczula. Na szczcie coraz
lepiej umiemy sobie radzi z alergi.
72
poradnik domowy
KROK:
KROK:
wykrycie alergenu
Im szybciej rozpozna si alergi, tym
lepiej, bo wczesne rozpoczcie terapii
moe uchroni m.in. przed rozwojem
astmy czy tzw. marszem alergicznym
kiedy jedna alergia przechodzi
w drug. Jeli podejrzewamy, e co
nas uczula, trzeba zgosi si do lekarza. Zbada nas i, by moe, zleci dodatkow diagnostyk: RTG puc, zatok, analizy krwi. Jeli wszystko bdzie
wskazywa na alergi da skierowanie do alergologa. Specjalista przeprowadzi wywiad i zdecyduje, czy
potrzebne s np. testy skrne albo
oznaczenie przeciwcia IgE w surowicy krwi. Tak diagnostyk najlepiej
przeprowadza pn jesieni i zim,
bo mniej jest alergenw w powietrzu.
unikanie wroga
Nie jest to takie atwe. Gdy jestemy
uczuleni na jaki produkt spoywczy
(np. jajka), moemy go wyelimino-
Zdjcie: Jump
lergia jest to nadgorliwo ukadu odpornociowego. Normalnie, kiedy do organizmu

wtargn np. wirusy lub bakterie, specjalne komrki krwi (limfocyty T)
daj sygna do produkcji przeciwcia,
ktre maj unieszkodliwi wroga.
U alergika ten mechanizm szwankuje. Ukad odpornociowy rozpoznaje wroga take w zupenie niewinnych
substancjach, np. fruwajcych w powietrzu czy zawartych w jedzeniu.
Substancje te nazywane s alergenami. Zwykle (ponad 70 proc. przypadkw) uczulaj nas roztocza i pyki rolin. Jeeli podejrzewamy u siebie
alergi, powinnimy wykona cztery
kroki, by j oswoi.
UCZULENIE MA RNE OBLICZA
Rodzaj alergii
n
WZIEWNA
Substancje uczulajce dostaj

si do organizmu poprzez drogi
oddechowe.
POKARMOWA

si do organizmu przez ukad
pokarmowy.
KONTAKTOWA

si do organizmu przez skr.
wa z diety; jeeli na sier zwierzt

moemy kupi sobie wia. Ale co
zrobi, gdy alergen jest wszechobecny, jak np. pyki rolin? To zaley jak
silna jest reakcja uczuleniowa. Jeli jest
si uczulonym na jeden rodzaj pykw, tylko przez kilka tygodni w roku trzeba zaywa leki agodzce objawy alergii i przeciwzapalne.
KROK:
kuracja odczulajca
Jeli objawy alergii s bardzo mczce
i z otoczenia nie mona pozby si
alergenu, warto podda si kuracji
odczulajcej. Polega ona na systema-
Co zazwyczaj uczula
Najczstsze objawy
Roztocza kurzu domowego (a waciwie ich suche, unoszce si

w powietrzu odchody), pyki rolin,
sier oraz wydzieliny zwierzce,
zarodniki pleni.
Napady kichania, wodnisty katar,

zatkany i swdzcy nos, drapanie
w gardle, suchy napadowy kaszel,
duszno, podkrone oczy, zapalenie
spojwek, czste i oporne na leczenie infekcje drg oddechowych.
Biako mleka krowiego, jaja, soja,

cielcina, woowina, podroby, ryby
i owoce morza, cytrusy, gluten biako rolinne z ziaren zb (pszenicy,
yta, jczmienia, owsa), brzoskwinie,
truskawki, pomidory, szparagi, ziarna
rolin strczkowych, czekolada, kakao, orzechy, sery pleniowe, kwas
glutaminowy (stosowany do potraw
chiskich i wietnamskich).
Wymioty, ble brzucha, biegunki

lub zaparcia, swdzca wysypka
skrna (rzadziej na caym ciele,
czciej na patkach usznych,
w zgiciach okci i kolan), katar,
chrypka, przewleky kaszel, obrzk
krtani, zapalenie ucha rodkowego,
czasem duszno.
Detergenty, barwniki zawarte

w odziey, kosmetyki, metale
(zwaszcza nikiel) znajdujce si
np. w biuterii, klamrach paskw
do spodni czy zegarkw.
uszczca si skra, swdzca wysypka zwykle w miejscach kontaktu

z alergenem. Mog te by objawy
alergii wziewnej (np. katar, kaszel,
zapalenie spojwek) albo pokarmowej (np. wymioty, biegunka).
tycznym podawaniu coraz wikszych

dawek alergenu, na ktry jestemy
uczuleni. Terapia ma spowodowa, e
organizm nauczy si na nowo tolerowa to, co dotychczas nas uczulao.
Kuracja polega na przyjciu serii
podskrnych zastrzykw lub podawaniu pod jzyk specjalnych kropli,
ktre zawieraj dany alergen (lub alergeny, bo niektre np. pyki brzozy,
olchy i leszczyny mona ze sob czy). Prawdopodobnie niebawem
w Polsce bdzie te dostpna szczepionka w postaci tabletki podjzykowej. Dawkowanie i tryb podawania
szczepionek lekarz dobiera indywi-
dualnie dla kadego chorego. Caa

kuracja zwykle trwa 35 lat. Objawy
alergii zmniejszaj si najszybciej
w pierwszym roku jej stosowania.
KROK: ycie
na penych obrotach
Efekt terapii odczulajcej utrzymuje
si co najmniej 12 lat. Jeli nastpi nawrt choroby (zdarza si to bardzo
rzadko), odczulanie mona powtrzy. Po zakoczeniu kuracji mona
w peni korzysta z ycia, nie obawiajc si, np. ataku dusznoci. Wielu
sportowcw, take medalistw olimpijskich, to odczuleni alergicy.
poradnik domowy
73
ko wytwarza blisko 2 mililitry ez na dob. W zdrowym

uwalniane s one co 512 sekund. Jednak niekiedy mechanizm
uwalniajcy zy staje si niewydolny.
Do ezki ezka
Gdy w oku za mao jest ez lub
maj one nieprawidowy skad
(tzw. film zowy powinien si skada
z trzech warstw: luzowej, wodnej i li-
pidowej, czyli tuszczowej), wwczas

moe si rozwin zesp suchego
oka (ZSO). Oczy s wtedy podranione, suche, piek, masz wraenie
piasku pod powiekami. Czasem
przejciowo widzisz jak przez mg.
Rzadziej dokucza ci wiatowstrt,
swdzenie, czciej uczucie zmczenia i cikoci powiek. Dolegliwoci
nasilaj si w nocy, bo wtedy naturalnie oczy wydzielaj mniej ez. Rano
trudno ci otworzy powieki bywa,

e towarzyszy temu silny bl.
Winni bez alibi
Jeli codziennie wicej ni 2 godziny spdzasz przed monitorem,
oczy mog by zaczerwienione
i przesuszone. To efekt emitowanych przez komputer fal elektromagnetycznych. Poza tym, patrzc
na ekran, rzadziej mrugasz, a przez to
Zdjcia: Shutterstock, Agata Jakubowska, Pawe Kiszkiel
Jeli wiele godzin

dziennie patrzysz
w ekran komputera,
aplikuj do oka tzw.
sztuczne zy.
Oczy
spragnione
ez
74
poradnik domowy
Piek, s zmczone i czujesz piasek pod

powiekami? To sygna, e oczy s wysuszone
i brakuje im ez. By moe to tylko chwilowe
przemczenie. Ale tak samo objawia si
dolegliwo zwana zespoem suchego oka.
nie nawilasz oka i nie zbierasz powiekami (jak wycieraczkami w samochodzie) zabrudze z gaki ocznej.
Oczom szkodzi take klimatyzacja,
dym papierosowy i kosmetyki (np.
cie do powiek, tusz do rzs), silny
wiatr i ostre soce. Suche oko to te
dolegliwo wielu kobiet w ciy oraz
biorcych tabletki antykoncepcyjne.
Rwnie panie po menopauzie (obnia si wtedy poziom estrogenw)
narzekaj na przesuszone oczy. Brak
ez moe by te sygnaem chorb,
np. nadczynnoci tarczycy, cukrzycy.
Do powstania schorzenia moe przyczyni si take zaywanie niektrych
lekw, niedoywienie, ostry klimat,
kontakt z gazami przemysowymi.
Korek czyni cuda
Jeli podejrzewasz u siebie ZSO,
id do okulisty. Czasem wystarcza
np. zmiana warunkw pracy lub
zakraplanie do oczu nawilajcych kropli, ale niekiedy trzeba
uszczelni kanay zowe.
Zabieg trwa kilka minut. Po wpuszczeniu do oczu znieczulajcych kropli okulista zakada do kanalikw
zowych mikroskopijne koreczki. Ujcie kanalika znajduje si na brzegu
dolnej powieki, wic lekarzowi atwo
jest si tam dosta. W kadym oku
mamy dwa kanaliki zowe: grny
i dolny. Zazwyczaj wystarczy woy
koreczek do dolnego. Jeli ZSO dotyczy obu gaek ocznych zabieg wykonuje si na obu oczach.
Lekarze w zalenoci od nasilenia
si objaww i stopnia zaawansowania
choroby mog zastosowa koreczki
czasowe (zbudowane s z materiau,
ktry powoli rozpuszcza si w kanalikach zowych; wystarczaj na kilka
tygodni) albo stae. Stae wybiera si
w ciszych przypadkach ZSO lub

gdy jego powodem s schorzenia
oglnoustrojowe, np. cukrzyca, kolagenozy, choroby tarczycy. Stay korek
mona nosi przez kilka lat, a nawet
przez cae ycie. W rodku koreczkw
znajduj si malekie otworki, ktre pozwalaj normalnie funkcjonowa kanalikom zowym. Jednak zy
w duo mniejszym stopniu odpywa-
j z gaki ocznej, dziki czemu jest

ona znacznie lepiej nawilona.
Tego samego dnia po zabiegu odczujesz ju popraw. Po tygodniu,
a potem po miesicu musisz zgosi
si do kontroli. Okulista oceni, czy
zatyczki dobrze si trzymaj (s tak
zbudowane, by nie mogy si przesun lub wypa) i czy nastpia poprawa nawilenia gaki ocznej.
Zrb to dla siebie
eli nie chcesz mie problemw z oczami i unikn ZSO.
Gdy pracujesz przy komputerze, staraj si co p godziny

oderwa oczy od monitora. Pomrugaj te oraz popatrz w dal (np.
przez okno). Zachowaj odpowiedni odlego od monitora (nie
mniej ni 50 cm od twoich oczu).
Nawilaj powietrze w pomieszczeniach. Szczeglnie gdy
spdzasz w nich duo czasu (np.
pracujesz i pisz).
Przed snem porzdnie wywietrz sypialni. wiee powietrze ma wicej wilgoci.
bliej, a potem dalej; zamykaj

i otwieraj szybko powieki.
Signij po tzw. sztuczne zy.
Takie preparaty to np. Visine-zmczone oczy, Hylo-comod, Lacrimal.
Nie zapominaj o diecie chronicej wzrok. Powinna by bogata w witaminy A, C i E, zaliczane
do antyoksydantw (m.in. marchew, morele, dynia, szpinak).
Wana jest te luteina, ktra
filtruje szkodliwe dla oczu promieniowanie. Znajdziesz j
w brukselce, kapucie, zielonym
groszku, kukurydzy i tkach jaj.
Najwicej w czarnych jagodach.
Kilka razy dziennie wykonuj

wiczenia rozluniajce oczy.
Patrz na boki raz w lewo, a raz
w prawo poruszajc tylko gakami ocznymi; patrz najpierw
poradnik domowy
75
Plecy
nie musz
bole
Najwikszym wrogiem wasnego krgosupa

jestemy my sami. Dwigamy ponad miar,
mao si ruszamy, pimy na zbyt mikkim
materacu, nosimy buty na wysokich obcasach
A potem on odmawia nam posuszestwa.
rgosup pozwala nam si utrzyma w pionie, zgina, prostowa, spoglda za siebie. Swobodne ruchy zapewnia nam m.in.
jego budowa. Midzy poukadanymi
jeden na drugim krgami (33 lub 34
zaley od tego, ile zronitych
krgw ma ko ogonowa) tworz si
stawy, dziki czemu moemy przybiera rne pozycje. Krgi rozdzielaj paskie, elastyczne poduszeczki
(tzw. dyski) wypenione galaretowat
substancj, ktre nawet przy bardzo
duych obcieniach krgosupa lub
przy gwatownych ruchach zapobiegaj zderzaniu si krgw ze sob. Niezbdn ruchomo krzya
zapewniaj take a moe przede
wszystkim zespolone z nim wizada oraz minie grzbietu i minie
76
poradnik domowy
brzucha. Minie grzbietowe, uoone po obu stronach krgosupa,

pracuj parami: gdy jeden si kurczy, drugi si rozciga. Kurczcy si
misie pociga za sob ko, do
ktrej jest przymocowany i moemy wykona np. skon. Natomiast
obkurczanie si i rozciganie mini
brzucha umoliwia nam zginanie si
do przodu i prostowanie.
Aby minie mogy spenia swoje zadania, musz by elastyczne,
mocne i sprawne. Zwiotczae, stwardniae czy stale przykurczone mog
powodowa silne ble przy wykonywaniu jakiegokolwiek ruchu. Czasem
nawet w ogle uniemoliwiaj poruszanie si. Jeli nie zadbamy w por
o krgosup, moemy mie powane
kopoty. A wic do dziea!
Zdjcia: East News, serwis prasowy
Poznaj przyczyny blu
Zmie nawyki
n Siedzcy tryb ycia.
Krgosup bardzo nie lubi pozycji

siedzcej na krgi ldwiowe dziaaj wtedy ogromne
obcienia. Sprzyja ona tyciu, co dokada ciaru krgom.
Jeli masz prac siedzc, jak najczciej rb sobie

krtkie przerwy. Ruszaj si wtedy, przecigaj, rb skony
itp. Po pracy unikaj siedzenia przed telewizorem!
Ze nawyki w czasie siedzenia. Pozycja z nog na

nogpowoduje przykurczanie mini miednicy i gorsze
ukrwienie ldwiowego odcinka plecw; wymusza zgicie
w koysk dolnego odcinka krgosupa i skrzywienie sylwetki. Pozycja pleca szkodzi krgom ldwiowym s
przecione i ucinite z jednej strony ale i szyjnym, bo
wysuwasz gow do przodu. Bl szyi prowokuje te patrzenie w ekran komputera ustawiony z boku klawiatury.
Zadbaj o prawidow pozycj, gdy musisz dugo siedzie.

Nie zakadaj nogi na nog, nie zsuwaj si z siedziska (unikaj siedzenia na koci ogonowej i opierania si gow
o oparcie krzesa). Krzeso musi mie wyprofilowane oparcie i tzw. podokietniki. Gdy pracujesz przy komputerze,
monitor ustaw na wprost siebie, a nie z boku.
Za sabe minie grzbietu. Jeli nie s wystarczajco silne, ciar ciaa mocno napiera na krgi (zwaszcza ldwiowe). Moe wwczas dochodzi do mikrouszkodze w stawach krgosupa, co powoduje bl i ogranicza ruchomo.
Musisz codziennie si gimnastykowa. A najdalej co drugi

dzie uprawia jak form aktywnoci fizycznej. Dla mini
plecw najlepsze jest pywanie, tai-chi, stretching agodnie rozruszaj, pomagaj si rozciga, ucz rwnowagi
i symetrycznie rozwijaj obie strony ciaa.
n Nieumiejtne podnoszenie ciarw.
Gdy wyginasz
plecy w pak i w tej pozycji podnosisz co ciszego na
krgosup dziaa ogromna sia (nawet 300 kilogramw!).
Jeeli powtarzasz to wiele razy w cigu dnia, moe doj do
uszkodzenia krgw i dyskw, a to moe by przyczyn kopotw z rdzeniem krgowym (bolesna rwa kulszowa).
Unikaj wyginania plecw w koci grzbiet i nigdy nie podno nic, gdy krgosup jest w tej pozycji. Jeli musisz
dwign ciar byle nie za duy kucnij i podno go,
prostujc kolana (przy wyprostowanych plecach). Chodzc,
prostuj plecy! Uno gow wysoko, cigaj opatki, nie kul
ramion i nie wypinaj brzucha.
n Chodzenie na wysokich obcasach. Aby utrzyma rwnowag, musisz pochyla tuw do przodu. Wszystkie stawy
skokowe, kolana, biodra, miednica oraz krgosup
ustawione s wtedy w nienaturalnej pozycji, a minie
plecw napite i przykurczone.
Nie no butw na obcasach wyszych

ni 45 cm. Wybieraj obuwie na grubszych podeszwach o anatomicznym
ksztacie albo niewielkie, ale stabilne,
tzw. supki.
Spanie na nieodpowiednim materacu. Na zbyt mikkim

ciao wygina si jak podczas leenia w hamaku. Na zbyt
twardym prostuje si nienaturalnie. W obu przypadkach
moe pojawi si bl plecw. Wysoka poduszka pod gow
sprzyja natomiast blom szyjnego odcinka krgosupa.
(Antar) 90 z.
Zmie materac. Powinien ugina si pod ciarem ciaa 23 cm. Spraw te sobie niewielk
poduszk pod gow najlepiej odpowiednio wyprofilowan, ortopedyczn.
n Dugotrway stres. Powoduje on odruchowe napinanie

mini grzbietu. Skurczone przez duszy czas minie s
niedotlenione i le odywione, a to nasila bl plecw.
Naucz si i stosuj techniki relaksacyjne (medytacja,

joga, rytmiczne oddechy). Pomog ci one rozadowywa napicie emocjonalne i rozlunia minie.
Poduszka ortopedyczna
poradnik domowy
77
Dieta i leki
Piramida to
Zdaniem lekarzy i dietetykw ideaem byoby

menu skadajce si w 80 proc. z produktw
rolinnych, a tylko w 20 proc. ze zwierzcych.
Opracowali wic tzw. piramid ywieniow,
czyli optymalny model odywiania, ktry
warto stosowa przez cae ycie.
akie produkty jada codziennie, jakie kilka razy w tygodniu, a jakie

tylko kilka razy w miesicu,ilustruje piramida ywieniowa. Jej wierzchoek stanowi sodycze, ktre moemy jada bardzo rzadko (najwyej
kilka razy w miesicu), a podstaw?
Nie jest to zalecenie ywieniowe, ale
wskazwka dotyczca stylu ycia.
Specjalici umiecili tam zalecenie
wikszej aktywnoci fizycznej. Bowiem ruch to podstawa dobrego
zdrowia i samopoczucia.
Zdrowa dieta to menu urozmaicone, ktre zawiera wszystkie skadniki
pokarmowe. Nasz organizm potrzebuje ich okoo 60 do wytwarzania

energii wglowodany, tuszcze,
czciowo biaka; budowy tkanek
biako, niektre skadniki mineralne; regulacji zachodzcych w nim
przemian witaminy i skadniki mineralne. To prawda, e nie ma produktu, ktry zawieraby wszystkie
skadniki pokarmowe w odpowiednich dla nas ilociach i proporcjach,
dlatego podstawowa zasada prawidowego ywienia brzmi: jedz mniej,
ale czciej i sigaj po produkty
z rnych pek.
Veto dla czerwonego misa

Jak czsto jada: Kilka razy w miesicu.
Ile: Porcja nie wiksza ni 5060 g.
Dlaczego: Bo zawiera duo nasyconych kwasw tuszczowych
i cholesterolu. Gdy jesz go duo, moe grozi ci zawa serca

lub udar mzgu. Nie namawiamy do drakoskich odmian wegetarianizmu, ale do zbilansowanej diety. Jest w niej miejsce na
miso i tuszcze zwierzce, ale w znacznie mniejszych ilociach.
To prawda, e organizm najlepiej przyswaja tzw. elazo hemowe
(z produktw zwierzcych), ale dobre niehemowe ma np. cykoria, pory, ser, mietana i drode piwne. Z kolei biako oprcz
misa, mleka, jaj i ryb ma te groch, fasola, soczewica i soja.
78
poradnik domowy
RUCH TO PODSTAWA
n Codziennie gimnastykuj si
co najmniej przez kwadrans.

n Chocia co drugi dzie prze-
znacz 4060 minut na intensywniejszy wysiek. Mog to by zajcia w fitness klubie czy siowni,
ale wskazane jest te pywanie,
bieganie, jazda na rowerze lub
na nartach (take biegowych),
gra w siatkwk albo tenisa.
n Na co dzie ap okazje, by si
wicej rusza. Jeli np. jedziesz

do pracy autobusem czy tramwajem wysiadaj 2 przystanki
wczeniej i id na piechot. Jeli
prowadzisz auto i zatrzymasz si
na czerwonym wietle trenuj
minie brzucha, rytmicznie go
wcigajc i wypychajc. Co godzin wsta od biurka przejd si
i zrb kilka skonw, przysiadw.
Kiedy siedzisz prostuj nogi pod
stoem i zataczaj nimi kka.
Zielone wiato
dla owocw i warzyw
Jak czsto jada: Codziennie 5 porcji.
Ile: 500800 g dziennie warzyw i owocw.
Dlaczego: Bo s one najbogatszym naturalnym rdem
witamin i skadnikw mineralnych, bez ktrych nie moglibymy prawidowo funkcjonowa, zachowa dobrego zdrowia i formy. Nie zawieraj nasyconych kwasw tuszczowych
i cholesterolu, czyli chroni przed chorobami ukadu krenia.
Maj duo tzw. antyoksydantw i bonnika (dziennie w twojej
diecie powinno go by 2530 g). W wikszoci s mao kaloryczne (zwykle bardziej kaloryczne s owoce ni warzywa).
Dieta i leki
jest to!
Jak czsto jada: Codziennie olej rolinny.

Ile: 2 yki tuszczu rolinnego.
Dlaczego: Tuszcze rolinne bogate s w nienasycone kwa-
Dlaczego: Mleko i jego przetwory to najwaniejsze rdo
sy tuszczowe, ktre nie podnosz stenia cholesterolu

we krwi. Nie sprzyjaj zatem powstaniu miadycy i otyoci.
Dlatego olejami rolinnymi zastp tuszcze zwierzce (smalec,
maso). Lepiej smaruj pieczywo mikk margaryn, a masem
tylko 2 razy w tygodniu. Zamiast potraw smaonych jedz
wicej da duszonych, pieczonych lub gotowanych. Do smaenia zalecany jest olej rzepakowy, za do saatek, np. z oliwek,
pestek winogron, sojowy czy sonecznikowy.
wapnia w naszej diecie oraz penowartociowego biaka

i witaminy B2. Niedobr pierwszych dwch skadnikw moe
powodowa odwapnienie koci, a co za tym idzie sprzyja
zamaniom i osteoporozie. Gorzej te maj si nasze zby.
Z kolei wit. B2 niezbdna jest do tego, bymy dobrze widzieli
i eby sprawnie dziaa nasz system nerwowy i odpornociowy.
Jak czsto jada: Kilka razy w tygodniu.

Ile: Porcja ryb i drobiu to ok. 6090 g; jaja 2 tygodniowo.
Dlaczego: W tustych rybach i tkach jaj znajdziesz wita-
Azymut na nabia
Jak czsto jada: Codziennie mleko lub jego przetwory.
Ile: 23 szklanki odtuszczonego mleka (lub jego zamien-
niki jogurty, kefiry, sery, twaroki, desery twarogowe).
Podstawa
to produkty zboowe
Jak czsto jada: Codziennie kilka porcji.
Ile: 2 kromki pieczywa ciemnego, p szklanki
Infografika: Wawrzyniec wicicki
Wskazanie
na tuszcze rolinne
ciemnego ryu (makaronu pene ziarno)

i szklanki patkw niadaniowych.
Dlaczego: Wane dla nas s zwaszcza produkty o niskim stopniu przetworzenia, takie jak
grube kasze, ciemne pieczywo, nieuskany ciemny ry oraz patki owsiane czy
kukurydziane. S one doskonaym
rdem bonnika, witamin
(gwnie z grupy B) i skadnikw mineralnych (np.
elaza, magnezu, cynku, miedzi, zwizkw potasu
i fosforu).
Gdy codziennie
jesz produkty z tej
grupy regulujesz
prac przewodu pokarmowego i nie cierpisz
wwczas na zaparcia.
Czciej jaja, drb i ryby
min D, ktra niezbdna jest do budowy mocnych koci

i zbw. Wraz z ni o wiele atwiej wchania si wap. Najbardziej dla nas wartociowe sardynki, makrele, ledzie,
oso i tuczyk bogate s w kwasy tuszczowe omega-3.
One z kolei mog zmniejsza objawy reumatyzmu,
uszczycy, nadcinienia, migreny. Podnosz poziom
tzw. dobrego cholesterolu, co zmniejsza ryzyko
miadycy i udaru mzgu. Wiele ryb zawiera
te przeciwutleniacze, takie jak selen czy
koenzym Q10 ktre poprawiaj pami, uatwiaj zasypianie i sprawiaj, e masz adn cer. Aby duej
utrzyma sprawno umysow
jedz pokarmy niskowglowodanowe, wysokobiakowe i niskotuszczowe,
a do takich naley
np. chude miso
indyka i kurczaka (bez
skrki).
poradnik domowy
79
Dieta i leki
Twj zdrowy
tydzie
Kady wedug wasnego uznania

i smaku moe komponowa
jadospis zgodny z zaleceniami
piramidy ywieniowej. A oto
nasza propozycja
na tydzie.
PONIEDZIAEK
I niadanie
2 kromki chleba ytniego razowego 2 paskie yeczki
margaryny poldwica drobiowa (20 g) Surwka: pomidor
100 g (redni), papryka czerwona (100 g), yeczka oliwy
z oliwek Szklanka herbaty bez cukru
II niadanie
Duy kubek kefiru (200 g) rednie jabko (140 g)
Obiad
Zupa jarzynowa: porcja woszczyzny (60 g), brukselka (100 g),
yeczka oleju rzepakowego Halibut pieczony w folii
(100 g), yeczka oliwy z oliwek Ziemniaki pieczone
ze skrk (100 g) Fasolka szparagowa (100 g) Szklanka
soku wielowarzywnego
Kolacja
Saatka: duy pomidor (150 g), kasza kuskus (40 g),
plasterek szynki kanapkowej (20 g), maa cebula (30 g)
Sos: yeczka oliwy z oliwek, 2 yeczki soku z cytryny
2 mandarynki (100 g) Szklanka herbaty bez cukru
WTOREK
I niadanie
Jajko na mikko 2 kromki chleba ytniego razowego
2 paskie yeczki margaryny poldwica drobiowa (20 g)
Surwka: redni pomidor (100 g), cykoria (100 g),
kieki sojowe (10 g), 2 yeczki oliwy z oliwek
Szklanka herbaty bez cukru
II niadanie
Truskawki (200 g) z jogurtem naturalnym (140 g)
Obiad
Zupa-krem z brokuw: porcja woszczyzny (60 g), brokuy
(100 g), yeczka oleju rzepakowego oso pieczony
w folii (100 g), yeczka oliwy z oliwek Ziemniaki
pieczone ze skrk (100 g) Brukselka (100 g)
Szklanka soku wielowarzywnego
Kolacja
Saatka: duy pomidor (150 g),
maa cebula (30 g)
Sos: yeczka oliwy z oliwek
i 2 yeczki soku z cytryny
1,5 szt. buki grahamki
2 paskie yeczki margaryny
plasterek szynki drobiowej (20 g)
2 mandarynki (100 g)
80
poradnik domowy
Dieta i leki
RODA
I niadanie
1,5 szt. buki grahamki
2 paskie yeczki
margaryny
Twaroek (50 g)
ze szczypiorkiem (10 g)
i papryk (50 g)
Surwka: maa saata (50 g),
kieki sojowe (10 g), 2 yeczki
oliwy z oliwek Szklanka herbaty bez cukru
II niadanie
Koktajl mleczno-owocowy: duy kubek kefiru (200 g),
jagody (100 g)
Obiad
Zupa porowa: porcja woszczyzny (60 g), por (100 g),
2 yeczki oleju rzepakowego, 1/3 szklanki mleka, may
ziemniak (50 g) Dua czerwona papryka faszerowana
(200 g). Farsz: papryka zielona (20 g), ry brzowy (40 g),
przecier pomidorowy (20 g), p jajka
Szklanka soku jabkowego
Zdjcia: BBS, Shutterstock, Miosz Brendel, Krzysztof Duklas, Agata Jakubowska,

Pawe Kiszkiel, Marcin Klaban, Mateusz Skwarczek, Arkadiusz cichocki, ukasz Zandecki
Kolacja
1,5 szt. buki owsianej 2 paskie yeczki margaryny
Plaster szynki z indyka (20 g) Kalafior z wody (200 g)
CZWARTEK
I niadanie
Niepena szklanka mleka 1,5%
z patkami owsianymi (40 g)
Kromka chleba ytniego razowego
paska yeczka margaryny
3 plasterki kiebasy z kurczaka (15 g)
Surwka: pomidor (100 g),
kukurydza (20 g)
II niadanie
Serek homogenizowany (100 g) Maa pomaracza (100 g)
Obiad
Zupa-krem z groszku zielonego: woszczyzna (60 g),
groszek (100 g), yeczka oleju rzepakowego Leczo: papryka
czerwona (50 g), papryka zielona (50 g), kabaczek (100 g),
cebula (40 g), miso z udca indyka bez skry (80 g), ry
brzowy (40 g) Szklanka soku wielowarzywnego
Kolacja
Kromka chleba graham Saatka
z tuczyka: tuczyk z wody (80 g),
papryka (50 g), pomidor (50 g),
fasola czerwona (40 g), groszek
zielony (40 g), 2 yeczki oliwy
z oliwek Szklanka wody mineralnej
poradnik domowy
81
Dieta i leki
PITEK
I niadanie
2 kromki chleba ytniego
razowego z soj i sonecznikiem
2 paskie yeczki margaryny
Makrela wdzona (50 g) Saata (50 g)
Szczypiorek (10 g) rednie jabko (140 g)
II niadanie
Kromka pumpernikla z twarokiem ziarnistym (20 g)
i rzodkiewkami (10 szt.)
Obiad
Zupa jarzynowa: porcja woszczyzny (60 g), fasolka
szparagowa (100 g), 2 yeczki oleju rzepakowego
Szaszyki: 1/2 duej papryki czerwonej (100 g),
pieczarki (50 g), cebula (40 g), miso z piersi
kurczaka (100 g) Kasza jczmienna (40 g)
Brukselka z wody (200 g) Szklanka soku
marchwiowo-jabkowego
Kolacja
Kromka chleba ytniego razowego Paska yeczka
margaryny Saatka grecka: saata (50 g), ser feta (50 g),
pomidor (50 g), ogrek (40 g), 2 yeczki oliwy z oliwek
SOBOTA
I niadanie
2 kromki chleba ytniego razowego z soj
i sonecznikiem 2 paskie yeczki margaryny
Tuczyk z wody (80 g) Pomidor (100 g)
Niepena szklanka soku marchwiowego
II niadanie
Saatka owocowa: brzoskwinia (100 g), jabko (100 g),
mandarynka (50 g), 2 yki jogurtu, orzechy woskie (10 g)
Obiad
Zupa fasolowa: porcja woszczyzny (60 g), fasola biaa
(50 g nasion suchych), 2 yeczki oleju rzepakowego
Dorsz duszony w sosie warzywnym: dorsz (100 g),
1/2 duej papryki czerwonej (100 g), porcja woszczyzny
(50 g) Kasza gryczana (40 g) Surwka z kapusty
pekiskiej (100 g)
Kolacja
razowego paska yeczka
margaryny Pasta czosnkowa:
ser twarogowy chudy
(80 g), yka kefiru, czosnek
(2 zbki), zarodki pszenne
(10 g) Saata (20 g)
Szklanka wody mineralnej
82
poradnik domowy
Dieta i leki
NIEDZIELA
I niadanie
razowego z soj
i sonecznikiem 2 paskie
yeczki margaryny
jajko na twardo szynka
z indyka (20 g) Surwka: jabko 140 g (rednie), por (100 g)
II niadanie
Kubek jogurtu naturalnego (175 g) Msli z owocami
suszonymi (20 g)
Obiad
Kotlety sojowe: soja (nasiona suche 50 g), jajko, yka mki,
2 yeczki oleju, pieczarki (50 g) Kasza jaglana (40 g)
Surwka: dua cykoria (100 g), mandarynka (50 g),
orzechy (10 g), jogurt naturalny (20 g), brzoskwinia (100 g)
Kolacja
Kromka chleba ytniego razowego Ryba po grecku: filet
z morszczuka (100 g), woszczyzna (100 g), 2 yeczki
oliwy z oliwek Niepena szklanka soku wielowarzywnego
Jak nie traci

cennych skadnikw
wiee warzywa oraz owoce przechowuj
w lodwce, w temperaturze od 0C do +4C
(ogrki, pomidory, cytrusy, dynia wymagaj
temperatur wyszych od +10 do +15C). Nie
wolno pakowa ich w szczelne torby foliowe,
lepiej w siatki z maymi oczkami.
Jeli je zamraasz pamitaj, eby mroonki zuywa w cigu trzech miesicy od zamroenia (wwczas zachowuj najwicej
cennych skadnikw).
Gdy przygotowujesz dania z mroonych
warzyw albo owocw, pamitaj, e wymagaj o 1/3 krtszego czasu gotowania ni
produkty wiee.
Warzywa gotuj tak jak makaron, al dente,
czyli na ptwardo, by ich nie przegotowa.
Wtedy organizm lepiej trawi ich wkna,
a same jarzyny nie trac wartociowych witamin i mineraw. Najlepiej gotowa je na
parze albo w jak najmniejszej iloci wody
i mao rozdrobnione.
Diet przygotowaa mgr Magdalena Makarewicz-Wujec
z Instytutu ywnoci i ywienia w Warszawie
poradnik domowy
83
Dieta i leki
Sama nazwa ywno modyfikowana genetycznie
czy transgeniczna budzi w nas dreszczyk emocji.
Nie wiemy bowiem, czego po produktach
ulepszonych w laboratoriach moemy si
spodziewa. Czy wicej zyskujemy, czy tracimy?
Geny na talerzu
Czy goym okiem mona
odrni ywno genetycznie
modyfikowan (z ang. GMO
Genetically Modified
Organisms) od tradycyjnej?
Nie. Wyglda tak samo i smakuje tak

samo. Niektrzy twierdz jednak,
e jest... dorodniejsza, adniejsza,
smaczniejsza i zdrowsza, bo nie naszpikowana chemi chronic tradycyjne roliny przez szkodnikami,
chorobami oraz psuciem.
84
poradnik domowy
W jakim celu modyfikuje

si rne roliny?
Gwnie po to, by uzyska dorodniejsze sztuki i zwikszy plony. Ponadto modyfikowane roliny odporne s np. na zimno, same potrafi si
obroni przed szkodnikami i niektrymi chorobami a wic nie trzeba
stosowa chemii, by je nawozi
i chroni. Spora cz z nich zawiera
wicej witamin i mineraw, co jest
korzystne dla naszego zdrowia. Do
niektrych rolin wprowadzane s

geny, ktre powoduj, e GMO dziaa po zjedzeniu jak swego rodzaju
szczepionka (zmodyfikowana saata
moe chroni przed WZW typu B,
a marchew przed wrzodami odka
wywoanymi przez bakterie).
Czy jemy ywno transgeniczn, nie wiedzc o tym?
Tak. Czy tego chcemy, czy nie, produkty z obcymi genami goszcz na
Dieta i leki
naszych stoach i s karm dla zwierzt. Wszak GMO produkowana
jest od 30 lat! Obce geny moemy
znale np. w pomidorach, ogrkach, marchwi, kukurydzy, ziemniakach, ale te w patkach kukurydzianych, serku sojowym, czekoladzie, majonezie, margarynie, demach, konserwach rybnych, przetworach warzywnych, wdlinach
czy piwie. Od lat produkty z modyfikowanymi genetycznie skadnikami docieray do Polski. Nie trzeba
byo na to zezwolenia i nie musiay
by oznakowane. Na pewno wic
kady z nas ju zjad kiedy GMO.
Podobno GMO moe
wywoywa uczulenie?
Zdarzaj si takie przypadki. Chodzi o to, e obcy gen, wprowadzony

do organizmu nowego gospodarza,
moe przenie ze sob niepodane cechy. Ekolodzy powouj si tu
na przykad zmodyfikowanej soi, do
ktrej wprowadzono gen orzecha
brazylijskiego. Okazao si, e osoby
uczulone na orzechy dostaway alergii po zjedzeniu transgenicznej soi.
Firma, ktra wyhodowaa mutanta,
musiaa zniszczy cae zbiory.
Zdjcie: Shutterstock
Lekarze obawiaj si, e

zmodyfikowana ywno
moe nas uodporni na antybiotyki. Czy to suszne obawy?
Przypadki niekorzystnego dziaania

zmodyfikowanej ywnoci zdarzaj
si niezwykle rzadko, ale jednak... Holenderscy naukowcy wykazali np., e
geny z transgenicznej ywnoci teoretycznie mog przeskakiwa do
bakterii yjcych w naszych jelitach.
Jeli nasza bakteria zetknie si z bakteri zawierajc sztucznie wprowa-
dzony gen opornoci na antybiotyki,

moe przej t cech. Co wtedy? Tak
potrzebne nam antybiotyki przestan
by skuteczne. Na szczcie firmy,
ktre manipuluj genami, oficjalnie
zapewniaj, e zaprzestay wprowadzania do ywnoci genw opornoci na antybiotyki.
Ekolodzy alarmuj,
e roliny zmodyfikowane
zawadn tradycyjnymi uprawami i zniszcz je. Mog?
To mao prawdopodobne, ale nie jest

niemoliwe. Zmodyfikowane, a przez
to silniejsze roliny, mog wyprze
z pl te tradycyjne. Aby zabezpieczy
si przed tym, koncerny zajmujce si
GMO wymagaj od rolnikw, by na
1 tys. ha upraw GMO 1 ha obsadzany by tradycyjnymi uprawami. Problem w tym, e nie moemy zakaza
pykom rolin transgenicznych przenoszenia si i zapylania tradycyjnych.
Plusy i minusy GMO

Moliwo uzyskania rolin
uprawnych o lepszym smaku, aromacie i kolorze, bogatszych w witaminy i mineray,
duej zachowujcych wieo.
Ograniczenie stosowania nawozw sztucznych i wyduanie lub
skracanie okresu wegetacji dziki
temu mona uprawia roliny
i zbiera plony tam, gdzie saba jako gruntw na to nie pozwalaa.
Ograniczenie rodkw chemicznych do ochrony rolin, ktre zatruwaj wod, gleb i nas.
Obnienie kosztw produkcji,
obfitsze rednio o 1/3 plony.
Niektre GMO mog spenia rol
leku albo szczepionki.
GMO moe wywoywa
reakcje alergiczne.
Czy ywno modyfikowana genetycznie moe szkodzi naszemu zdrowiu?
Dodawane rolinom geny odpornociowe mog w minimalnym

stopniu zwiksza u czowieka
oporno na antybiotyki.
Na razie nikt na wiecie nie udowodni, e GMO szkodzi czowiekowi,

cho nie wiemy rwnie z ca pewnoci, jak wpynie ona na przyrod
i nas samych za 50 czy 100 lat.
Po modyfikacjach genetycznych
zmienia si w rolinach zawarto
skadnikw odywczych (np. soja
ma mniej fitoestrogenw).
Skd moemy wiedzie,

e w sklepie mamy
do czynienia z GMO?
GMO nie jest uznawana za szkodliw i niezdrow, moe wic pojawia

si w sklepach. Jednak pod warunkiem, e jest oznakowana (nawet
jeli tylko jeden skadnik produktu
jest modyfikowany). Na opakowaniu powinien by napis: Produkt
zmodyfikowany genetycznie.
Skrzyowanie si chwastw
z GMO odporn na herbicydy moe
prowadzi do powstania chwastw
trudniejszych do wytpienia.
Uprawianie rolin odpornych
na szkodniki moe doprowadzi
do wyginicia tych ostatnich.
Wtedy zostanie zachwiana rwnowaga w przyrodzie.
Pyki GMO mog przenosi si
z wiatrem czy dziki owadom na
pola rolin niemodyfikowanych.
poradnik domowy
85
Reakcja organizmu na lek

zaley take od tego,
co pijemy i co jemy
w czasie kuracji.
Niektre leki
nie lubi mleka,
inne misa z grilla,
bananw czy owsianki.
Jakich pocze unika,
by skutecznie si leczy?
Niebezpieczne
zwizki
BONNIK
i leki nasercowe,
antydepresanty
Jest w naszej diecie niezbdny,
bo reguluje trawienie i uatwia
wyprnianie. Niestety, bonnik ma
te drug twarz osabia przyswajanie
niektrych lekw, np. preparatw wapnia,
elaza, magnezu, manganu i cynku, witamin A, D,
E i z grupy B, nasercowych glikozydw naparstnicy
(Digoksyna), lekw przeciwdepresyjnych (Amitryptylina),
przeciwpadaczkowych (Fenytoina).
Nie powinnimy przekracza zalecanej dawki dziennej
bonnika (takie niebezpieczestwo dotyczy zwaszcza
wegetarian). Nie powinnimy te zaywa lekw
w trakcie lub zaraz po posiku bogatym w niewchaniajcy si z jelit bonnik, czyli np. po zjedzeniu owsianki lub pieczywa posypanego otrbami.
86
poradnik domowy
ALKOHOL
i leki
na alergi,
cukrzyc,
padaczk
Nie powinno si pi alkoholu
w czasie kuracji lekami
na wspomniane choroby.
czenie go z lekami dla alergikw grozi blami gowy, omdleniami. Jeeli zaywamy doustne
leki przeciwcukrzycowe, alkohol
sprawi, e duej bdzie si utrzymywa niski poziom cukru we
krwi. Mieszanka alkoholu i lekw
nasercowych moe prowadzi do
obnienia cinienia krwi, a co za
tym idzie zawrotw gowy i omdle. Alkohol znosi dziaanie lekw przeciwpadaczkowych i moe
spowodowa atak drgawek.
Zdjcia: Krzysztof Duklas, Agata Jakubowska, Marcin Kiebiewski, Marcin Klaban, Arkadiusz cichocki
Dieta i leki
Dieta i leki
SOKI
i preparaty kardiologiczne
Soki s niezastpionym rdem witamin. Ale jest te druga strona
medalu: niektre soki (zwaszcza grejpfrutowy i pomaraczowy) mog powodowa niekorzystne dziaania, jeli popijamy
nimi pewne leki, zwaszcza przeciwuczuleniowe, niektre preparaty
obniajce poziom cholesterolu we krwi i tzw. blokery stosowane
w leczeniu schorze kardiologicznych.
Soki zawieraj flawonoidy, ktre maj istotny wpyw na metabolizm wspomnianych lekw w wtrobie mog spowodowa
nawet trzy-piciokrotny wzrost stenia lekarstw we krwi, a to
moe si skoczy nie tylko blem gowy, ale te gwatownym
spadkiem cinienia czy gronym zaburzeniem rytmu serca.
SERY, BANANY, CZEKOLADA

i antydepresanty
Sery typu brie, camembert, mocno dojrzae banany
i awocado, wdzone i marynowane ryby,
salami, czekolada, wtrbki z kurczaka
maj wsplny mianownik
w wyniku dziaania zawartych w nich
enzymw powstaje substancja zwana
tyramin. Jest ona wrogiem niektrych
lekw, zwaszcza przeciwdepresyjnych.
Jeli leki te zayjemy tu przed
lub po spoyciu wymienionych
smakoykw, moe to
spowodowa silne pobudzenie
emocjonalne, wzrost
cinienia krwi, zawroty
i ble gowy.
KAWA
i leki na nadcinienie
Wielu z nas rozpoczyna dzie od maej czarnej, a potem wypija jeszcze kilka filianek kawy w cigu dnia.
Zawarta w niej kofeina rzeczywicie nas pobudza,
ale... No wanie, owo pobudzenie moe by zbyt
due (skoki cinienia, zaburzenia rytmu serca),
jeli pijc kaw, jednoczenie zaywamy
leki stosowane przy nadcinieniu
(Prestarium, MetoHEXAL) czy
nadkwasocie
(Tagamet).
TUSZCZ
ZWIERZCY
i leki na astm
oskrzelow
Chodzi zwaszcza o tuszcz pochodzenia zwierzcego. Cho bogaty w cholesterol (sprzyja miadycy), jest nam potrzebny w niewielkich
ilociach choby po to, by nasz organizm
mg produkowa hormony (np. estrogeny) albo przyswaja witaminy rozpuszczalne
w tuszczach (A, D, E, K).
O odchudzeniu diety z tuszczu zwierzcego
powinny pamita osoby przyjmujce leki zawierajce teofilin
(stosuje si je w leczeniu astmy oskrzelowej i innych chorb puc
i oskrzeli). Tuszcz osabia dziaanie tych preparatw, czego konsekwencj moe by np. wystpienie dusznoci. Jeli wic zamierzamy
zje co tustego, leki powinnimy zay 2 godz. po biesiadzie.
poradnik domowy
87
Dieta i leki
Antybiotykami mona
leczy wszystkie infekcje
Mit. Tych lekarstw

boj si bakterie oraz
niektre inne drobnoustroje, np. grzyby, pierwotniaki. Natomiast wirusy s
odporne na dziaanie antybiotykw, zatem leczenie
za ich pomoc infekcji wirusowych mija si z celem.
Czasem jednak przy tego
rodzaju infekcjach stosuje
si antybiotyk, by osoni
osabiony organizm przed
atakiem bakterii, dajcych
powikania w postaci np.
zapalenia oskrzeli lub puc.
Kuracje antybiotykowe
osabiaj odporno organizmu
Prawdy i mity
o antybiotykach
Nikt nie neguje tego, e s to poyteczne leki,
jednak w ostatnich latach zdecydowanie si
ich naduywa, co zmniejsza ich skuteczno.
Co zatem powinnimy wiedzie o antybiotykach?
88
poradnik domowy
Prawda. Zwaszcza
jeli stosowane s czsto.
Organizm, wyrczany
w walce z chorob, przestaje si broni. Powstaje
bdne koo: infekcja kuracja infekcja kuracja
itd. Aby si z niego wyrwa,
trzeba sign po leki podnoszce odporno, a take hartowa organizm.
Ubocznym skutkiem
antybiotykoterapii
bywa grzybica
Prawda. Antybiotyk, niszczc bakterie

chorobotwrcze, zabija
i te, dziaajce korzystnie
na nasz organizm (np.
chronice przed inwazj
drodakw w pochwie).
Ubywa te poytecznych
bakterii jelitowych, skut-
Dieta i leki
kiem czego moe by biegunka. Lekarz powinien
oprcz antybiotyku zapisywa leki osonowe
(np. Lakcid, Lactovaginal),
ktre odnawiaj poyteczn flor bakteryjn.
Antybiotyki staj si
coraz mniej skuteczne
Prawda. Powszechne uywanie tych lekw

spowodowao, e bakterie
zaczy si na nie uodpornia. Szybko mnoce si
drobnoustroje (liczba nowych pokole pojawiajcych si w cigu jednego
dnia odpowiada setkom lat
w populacji ludzi) atwo
przystosowuj si do zmieniajcych si warunkw
rodowiska. Dochodzi do
korzystnych dla bakterii
mutacji, w wyniku ktrych
staj si one odporne na
niemal wszystkie antybiotyki. Zjawisko to jest
prawdziw plag szpitali.
Zakaenia szpitalne (np.
gronkowcem zocistym)
to jedno z waniejszych
wyzwa stojcych przed
wspczesn medycyn.
Zdjcia: Indigo
Najskuteczniejsze
s antybiotyki o tzw.
szerokim spektrum dziaania
Prawda. Taki lek

zwalcza wiele gatunkw
drobnoustrojw. Mona
go porwna do karabinu maszynowego zdolnego porazi wiele celw.
Prawdopodobiestwo, e
ordynujcy go lekarz trafi z terapi, i to bez szczegowych bada, jest wic

due. Trzeba jednak pamita, e antybiotyk taki
zabije te mikroorganizmy poyteczne, zaburzajc rwnowag mikrobiologiczn. Medycyna skania si wic ku stosowaniu
antybiotykw o wskim
spektrum dziaania, zwalczajcych tylko okrelon
bakteri (aby j wykry,
trzeba najpierw wykona
posiew z antybiogramem).
Leki o szerokim spektrum
powinno si stosowa wtedy, gdy stan zdrowia pacjenta jest na tyle powany,
e nie ma czasu na badania
laboratoryjne.
moemy wywoa, zaywajc lek nieregularnie,

wyduajc przerwy midzy dawkami leku lub zapominajc o ich przyjciu
o okrelonej porze. Na
szczcie s ju leki, ktre
przyjmuje si tylko raz lub
dwa na dob.
Antybiotyki przyjmuje si
w trakcie posiku, bo wtedy
mniej szkodz odkowi
Mit. Wikszo
z nich powinno si zaywa godzin przed je-
Po zakoczeniu kuracji
antybiotykowej naley
przyjmowa witaminy
Prawda. Skutkiem
ubocznym kuracji jest
zniszczenie flory bakteryjnej jelit. Bakterie te bior udzia w przyswajaniu witamin dostarczanych organizmowi z poywieniem. Gdy drobnoustrojw zabraknie, grozi
Alkohol nie wpywa

na skuteczno
antybiotykw
Mit.
Kuracj antybiotykow
naley przerwa,
gdy ustpi objawy choroby
Mit. Zalecajc antybiotyk, lekarz ustala dawk i czas zaywania leku

(zwykle 510 dni). Jeeli
preparat zosta prawidowo
dobrany, po 23 dniach
chory odczuwa popraw
samopoczucia. To jednak
nie oznacza, e jest wyleczony. Bakterie nadal s
w organizmie i po odstawieniu leku od nowa zaczn si rozmnaa, wywoujc nawrt choroby.
Co gorsza, te niedobitki
mog si uodporni na
podawany dotychczas lek
i trzeba bdzie zastosowa
nastpny. Podobny skutek
to znak, e nasz organizm le toleruje ten lek

i naley go zmieni.
Alkohol osabia
dziaanie wikszoci
antybiotykw, a niekiedy wchodzi z nimi w reakcje, ktre mog wywoa
niekorzystne objawy.
dzeniem lub dwie godziny po nim, bo wwczas

lepiej si wchon i zadziaaj skuteczniej. Niekorzystne objawy odkowo-jelitowe osabimy,
przyjmujc preparaty uzupeniajce flor bakteryjn przewodu pokarmowego. Jeeli mimo to po
zayciu antybiotyku boli
brzuch, mamy nudnoci, wymioty lub biegunk
nam awitaminoza. Ale witamin nie przyjmujemy

jednoczenie z antybiotykami. Jeli zajdzie taka
potrzeba, lekarz zleci ykanie witamin po zakoczeniu leczenia. Poza tym
niedobory witamin najlepiej uzupenia, jedzc
wicej warzyw i owocw,
chudego miso, przetworw zboowych z grubego
przemiau.
poradnik domowy
89
Dieta i leki
leki
Nie cz z jedzeniem. Jeli

producent zaleca przyjmowanie
lekarstwa na czczo odpowiedni dawk zayj godzin przed lub
dwie po jedzeniu. Zwizane z pokarmem
gorzej si wchaniaj.
Czasem zapominamy,
jak mamy zaywa
przepisany lek. Rzadko
uwanie czytamy ulotki
doczone do lekarstw.
Potem martwimy si,
e preparat nie
zadziaa lub wrcz
zaszkodzi. Jak si
przed tym ustrzec?
90
poradnik domowy
Nie zaywaj garciami. Moe

to prowadzi do tzw. polipragmazji, czyli zwikszenia ryzyka
niepodanych skutkw ubocznych
(np. preparaty wapnia i leki nasercowe
z naparstnic m.in. Digoxin, Bemecor,
Talusin zayte razem mog spowodowa
zaburzenia rytmu serca) oraz interakcji
pomidzy lekami (np. Vibramycyna i elazo znosz nawzajem swe dziaanie).
Ustalaj z lekarzem kolejno przyjmowania lekw. Zwykle trzeba robi cho pgodzinne przerwy midzy preparatami.
Nie rozgryzaj. Draetki (w kolorowej otoczce) czy kapsuki
(w elowej osonce) powleczone
s po to, by lekarstwo zaczo si wchania dopiero w jelicie cienkim, oszczdzajc odek. Ponadto rozgryzienie
np. Davercinu (antybiotyk) czy Neopankreatyny (enzymy trzustkowe) powoduje,

e leki te nie dziaaj, bo niszczy je
kwas solny w odku. Jeli trudno jest
pokn niepowlekan tabletk, mona
j przeama (zwaszcza, gdy po rodku
ma wgbienie).
Nie zmieniaj samowolnie

dawki. I nie przerywaj kuracji,
gdy poczujesz si lepiej, bo organizm moe si uodporni na lek. Leki
podaje si w rwnych odstpach czasu
jeli wskazane jest np. przyjmowa je
co 6 godzin, trzeba uwzgldni ca dob,
nie tylko dzie. Jeli zapomnisz o jednej
dawce, zayj lek jak najszybciej i od tego
momentu od nowa licz czas do wzicia
kolejnej dawki. Przy ominiciu dwu
lub wicej dawek porad si lekarza.
Sprawdzaj termin wanoci.

Przeterminowane leki truj. Nie
zaywaj tych, ktre np. zmtniay, zmieniy kolor czy konsystencj, mimo
e nie min ich termin wanoci. Krople
do nosa stosuj 57 dni, a do oczu
14 dni. Jeli zostanie resztka, wyrzu j,
bo namno si w nich bakterie.
Przechowuj z gow
Nie przekadaj resztek lekw
do innych pojemnikw; pami
jest zawodna i moesz si zatru,
zaywajc niewiadomy specyfik.
n Trzymaj leki w szafkach, do
ktrych dzieci nie maj dostpu.
n Wikszo preparatw nie lubi
wiata i wilgoci, dlatego przechowuj je w ciemnym, przewiewnym pomieszczeniu.
n Maci ze wzgldu na dodatek
np. wazeliny czy lanoliny, przechowuj w lodwce w cieple moe
zmieni si ich konsystencja, a co
za tym idzie skuteczno.
n
Zdjcia: Agata Jakubowska, Marcin Klaban
Jak
1
zaywa
Popijaj tylko wod. Dotyczy

to wszystkich lekw w postaci
tabletek, kapsuek, draetek,
granulatw. Najlepiej wod przegotowan i ostudzon do temperatury pokojowej lub niegazowan mineraln. Witaminy rozpuszczalne w tuszczach (A, D,
E i K) moesz popija mlekiem. Nie ykaj
lekarstw z gorcymi napojami (mog
one uszkodzi otoczk tabletki lub rozpuci osonk kapsuki, zanim leki dotr
do odka czy jelit, czyli tam, gdzie maj
si wchon), sokami (s kwane, a to
obnia skuteczno wielu preparatw,
np. lekw stosowanych przy nadcinieniu),
a zwaszcza alkoholem wchodz z nim
w interakcje niebezpieczne dla zdrowia.

ABC Zdrowia - Poradnik Domowy

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ABC Zdrowia - Poradnik Domowy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NUMER SPECJALNY 3/2008

przez cae ycie

twj kalendarz bada

ajwaniejsze jest zdrowie chyba nikt nie ma co do tego

Jak zaywa leki

Twj kalendarz bada

Zdrowsi czy sabsi?

Piramida to jest to!

rzezibienie to ostre zapalenie

czcym objawem przezibienia jest katar (cho pomaga on walczy z chorob).

Zdjcia: BE&W, ukasz Falkowski, Agata Jaubowska, Pawe Kiszkiel

pooy si do ka i sign po leki

Gdy postawimy bak, powoduje

pod przykryciem na kwadrans. Potem

Zwykle atakuje na pocztku i pod koniec

Grypa jest zakan chorob wirusow. Wywouje j wirus grypy, ktry

Przed zim warto

zasem kaszel jest tak mczcy, e nie

Zdjcia: Shutterstock, ukasz Falkowski, Pawe Kiszkiel, serwisy prasowe firm

Przy kaszlu mokrym:

ngina jest zapaleniem migdakw podniebiennych. Najczciej wywouj j bakterie

w (gdy chory np. kaszle czy kicha

nizm jest osabiony) uaktywniaj

skopem. Posiew i wykonanie antybiogramu trwa ok. 2 dni, ale mamy

gdy tylko sabnie

Zdjcia: Jump, Krzysztof Duklas, ukasz Falkowski

ysoka temperatura jest

Przy zimny kompres na ydki.

ttnice szyjne i udowe (schadzajc

P rzyczyna kopotw O bjawy

Wirusy, rzadko bakterie

Kaszel, czasem gorczka

Wystarczy, e kto chory zakaszle lub

Pocztkowo objawem infekcji jest

Zdjcia: BE&W, Pawe Kiszkiel, Marcin Klaban

w drogach oddechowych i upoledzaj

Jedz kasz jaglan. Ma ona waciwoci antywirusowe i wysuszajce

Signij po cebul i czosnek, ktre

Zrb sobie inhalacj: do miski wlej

220 dniach zaczyna si rozwija tzw.

Jakie ojawy powinny

bowiem nawrotem choroby, co czasem koczy si pobytem w szpitalu.

Zanim wynaleziono antybiotyki, zapalenie

Czy chorobie zawsze

Zapalenie puc bywa

Jak leczy si chorob

Popro, by kto z domownikw oklepywa ci rano i wieczorem plecy doni zoon

atoki to przestrzenie wypenione powietrzem, ktre

Stan zapalny zatok

ne z otworami nosa kanalikami,

Zdjcie: East News

do nich doczy m.in. zmczenie,

ntrznego, co moe grozi utrat suchu). Dugotrwae zapalenie bony

Ulg mog przynie

wo mog pojawi si ble

Zdjcia: Free, Agata Jakubowska, serwisy prasowe firm

Cho dolegliwoci ustpuj do

USG jamy brzusznej). Posiew z antybiogramem wykonywany jest po to, by

o potoczne nazwy opryszczki wywoywanej przez wirusa Herpes simplex

erpes simplex uaktywnia si w momentach osabienia odpornoci

pryszczka jest chorob zakan, ale zwykle niegron.

Zdjcia: East News, serwisy prasowe firm