Kosmetologia piel!

gnacyjna

KOSMETOLOGIA
PIEL!GNACYJNA
2009/2010

SPRAWY ORGANIZACYJNE
REGULAMIN
Dr n. med. Sebastian Kuczy$ski

WYK!AD 1 - 2
sprawy organizacyjne
wprowadzenie do kosmetologii
budowa skry
cera i jej rodzaje
bariera naskrkowa
mechanizmy nawil"ania skry
cera sucha i jej piel#gnacja
atopowe zapalenie skry

KOSMETOLOGIA
! stosunkowo m%oda dziedzina nauki bezpo&rednio zwi'zana z:
! dermatologi'
! fizjoterapi'
! chirurgi' plastyczn'
! endokrynologi' (...)
! farmakologi' (...)
! chemi'
! geriatri' (...)
! higien'
! profilaktyk'
i wielu innymi

"Kosmetologia piel!gnacyjna (rok I)

"Kosmetologia piel!gnacyjna
"Kosmetologia upi!kszaj"ca
"Kosmetologia lecznicza

"Kosmetologia upi!kszaj"ca (rok II)

"Specjalistyczna aparatura w kosmetologii (3

"Kosmetologia lecznicza (rok III)

i medycyna estetyczna
"SPECJALIZACJE (ROK III)

Specjalizacje
"Kosmetologia praktyczna z elementami
kszta#cenia zawodowego
"Wiza$ I stylizacja

Kompetencje
" Kosmetologia piel!gnacyjna
" Kosmetologia upi!kszaj"ca
" Kosmetologia lecznicza
" Dermatologia i medycyna estetyczna

"Podologia

" Chirurgia plastyczna

Kompetencje
"Kosmetyka
"Kosmetykologia
"Kosmetologia
"Medycyna i dermatologia estetyczna
"Chirurgia plastyczna

Skra
"skra doros#ego cz#owieka zajmuje
powierzchni! oko#o 1,5 2 m!
"przeci!tna masa wynosi razem z tkank"
podskrn" 18-20 kg
"grubo%& skry nie jest jednakowa, waha si!
od 0,5 do 4mm
"najbardziej zmienia si! grubo%& naskrka,
ktry najgrubszy jest na stopach i d#oniach (
do 80"m), a najcie'szy na brzuchu ( 6-36"m)

Skra
"Kosmetologia to nie tylko skra

Skra
"grubo%& tkanki podskrnej zmienia si!
w zale$no%ci od wieku i p#ci, sposobu
od$ywiania i warunkw $ycia
"skra wykazuje swoisty rysunek tzw.
poletkowanie, polegaj"ce na
krzy$owaniu si! i przeplataniu bruzd
linijnych, ktre odpowiadaj"
brodawkom skrnym

Skra
"barwa skry zale$y od grubo%ci
naskrka, unaczynienia i zawarto%ci
barwnika skrnego
"U ludzi rasy bia#ej skra jest zazwyczaj
ja%niejsza u kobiet ni$ u m!$czyzn, w
dzieci'stwie ja%niejsza ni$ w wieku
dojrza#ym, a w wieku starczym
najciemniejsza

Budowa skry
"Skra sk#ada si! z trzech warstw:
#tkanki podskrnej (subcutis)
#skry w#a%ciwej (corium)
#naskrka (epidermidis)

Funkcje skry

Funkcje skry

Funkcje skry

Budowa skry

Skra pe%ni wiele wa"nych funkcji,

bierze aktywny udzia% w:
- procesach termoregulacji,
- regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej,
- odpowiedzi immunologicznej (obronie
organizmy przed drobnoustrojami),
- procesach metabolicznych (np. synteza witaminy D),
- jest najwi#kszym narz'dem zmys%u cz%owieka,
- umo"liwia prawid%ow' komunikacj# ze &rodowiskiem
zewn#trznym.

Naskrek
Skra w%a&ciwa
Tkanka podskrna

Skra

Przydatki skry
Gruczo%y potowe
W%osy
Gruczo%y %ojowe
Paznokcie

Co to jest cera?

CERA WRA#LIWA
CERA NORMALNA
CERA MIESZANA

RODZAJE CERY

CERA T"USTA

CERA NACZYNKOWA

CERA MIESZANA
CERA SUCHA
CERA DOJRZA"A

Wiek [lata]

13

CERA NORMALNA

Zadania kosmetykw

CERA MIESZANA
19

CERA T"USTA

30

CERA MIESZANA

40

CERA SUCHA

Nawil!anie Ochrona Efekt Przyjemno"#

Zadania kosmetykw
1.
2.
3.
4.

Nawil$anie
Ochrona
Efekt
Przyjemno%&

TOLERANCJA

NAWIL#ANIE

NIE OBCI'#A( SKRY

Nawil!anie Ochrona Efekt Przyjemno"#

Budowa naskrka
" Naskrek (epidermis )

NASKREK

# najbardziej zewn!trzn" warstw" skry

# struktura dynamiczna odnowa ca#ej grubo%ci naskrka (czas
przej%cia) trwa ok. 28 dni
# nie posiada naczy' krwiono%nych, od$ywianie nast!puje na
drodze dyfuzji substancji od$ywczych i tlenu ze skry
w#a%ciwej zgodnie z gradientem st!$e'
# sk#ada si! z %ci%le przylegaj"cych komrek

FUNKCJE NASKRKA
-

termoregulacja
bariera mechaniczna
bariera immunologiczna
funkcje metaboliczne

WODA W SKRZE
" Skra w%a&ciwa
# funkcje transportowe
# &rodowisko reakcji enzymatycznych
# czynnik strukturalny - przestrzenna budowa bia%ek,
wielocukrw i kwasw nukleinowych
# czynnik strukturalny - w%asno&ci fizyczne bia%ek fibrylarnych

" Warstwa rogowa

# &rodowisko reakcji enzymatycznych
# czynnik strukturalny i plastyfikuj'cy

Wysoki gradient st!"e#

wymusza przep$yw wody
" woda w skrze zawsze b#dzie migrowa%a do
powierzchni i odparowywa%a
" wysychanie skry jest procesem naturalnym
" szybko&( migracji wody z wewn'trz powinna by(
rwna szybko&ci przenikania i jej odparowywania

odchylenie od optymalnej
zawarto%ci wody w skrze
zak$cenie homeostazy
biochemii, fizjologii skry
zmiana jej w$asno%ci
mechanicznych
uszkodzenie bariery naskrkowej

Zahamowanie przep$ywu
Zmniejszenie gradientu st#"e$
#zahamowanie parowania z powierzchni

Zwi#kszenie zdolno&ci wi'zania

Czy mo$emy dostarczy&

skrze wody z zewn)trz ?

#obecno&( substancji higroskopijnych

Tworzenie barier
#obecno&( warstw lipidowych

Nawil"anie polega na:

Woda wprowadzona
z zewn&trz nie jest w skrze
zatrzymywana i szybko
odparowuje

- zahamowaniu przep$ywu wody

przez zmniejszenie jej gradientu,
- zwi!kszeniu zdolno%ci
wi&zania wody
- tworzeniu uk$adw barierowych

Naturalne systemy utrzymywania

wody w skrze
" Skra w%a&ciwa
# bia%ka
# glikozoaminoglikany
# polisacharydy

" Naskrek
# warstwa rogowa
# lipidy cementu mi#dzykomrkowego
# naturalny czynnik nawil"aj'cy (NMF)

" Powierzchnia skry

# P%aszcz wodno-lipidowy

Skra w$a%ciwa
"Fibroblasty
"bia%ka fibrylarne
#kolagen, elastyna

"Glikozoaminoglikany (7 rodzajw)
#kwas hialuronowy
#siarczany: keratanu, chondroityny,
dermatanu, heparanu
Brak dotychczas skutecznych metod wprowadzania
tych zwi&zkw w obr!b skry (poza wstrzykiwaniem)

Bariera
Warstwa rogowa naskrka
jest dla naszego organizmu
podstawow&
barier& ochronn&

Budowa warstwy rogowej

"Sk%ad stratum corneum
#woda 15%
#bia%ka 70%
#lipidy 15%

" Ochrona przed nadmiern' utrat' wody

" Ochrona przed dzia%aniem czynnikw zewn#trznych
# drobnoustroje
# woda
# Inne " wi*kszo%& zwi)zkw chemicznych, zarwno szkodliwych jak i
nieszkodliwych nie potrafi przedosta& si* przez barier* naskrka
.....
...... tym zwi)zkiem jest tak$e woda

Jak dzia$a bariera naskrkowa?

"Teoria cegie% i zaprawy
#stratum corneum jest zbudowane z
korneocytw (ceg%y) i spajaj'cej je
lipidowej zaprawy
#ceg%y to obszary hydrofilowe
#zaprawa jest hydrofobowa

Korneocyty
" W warstwie podstawnej
# wst#pne r"nicowanie keratynocytw
# keratynocyty w#druj'ce zaczynaj' produkowa( keratyny (1 i 10)

" Powstaje warstwa kolczysta i ziarnista

#
#
#
#

ziarnisto&ci keratohialinowe
cia%a blaszkowate
otoczka korneocytu
korneodesmosomy

" Stopniowo sp%aszczenie komrek (ponad 30x)

" Powstaj' dojrza%e korneocyty

Korneocyty
" Korneocyty w stratum compactum s' po%'czone
korneodesmosomami
" korneodesmosomy ulegaj' degradacji pod dzia%aniem
enzymw proteolitycznych i tworzy si# warstwa
oddzielaj'ca si#
# zanik po%'cze$ korneocytami zapocz'tkowuje eksfoliacj#

" Prawid%owa degradacja korneodesmosomw jest

czynnikiem warunkuj'cym rwnomierne i prawid%owe
z%uszczanie naskrka
" W suchej skrze proces ten jest zaburzony

Zastosowanie kosmetykw zawieraj'cych

zwi'zki o w%a&ciwo&ciach eksfoliacyjnych
znacznie zwi#ksza penetracj# jednocze&nie
stosowanych lekw i jest niezb#dnym
uzupe%nieniem terapii.

Korneocyty
" P%askie: &rednica ok. 30m, grubo&( ok. 0,3m
" Podstawowy sk%adnik - keratyna
" Korneocyty s' bardzo odporne
# na dzia%anie proteaz
# na denaturacj# (termiczn' i chemiczn')

" w strukturze korneocytw mo"na wyr"ni( rdze$ i

&cian# (kopert#, zrogowacia%' otoczk#)

Korneocyty
delikatn' eksfoliacj# korneocytw ze stratum
corneum i zmniejszenie objaww suchej skry
mo"na uzyska( stosuj'c:
peeling mechaniczny (np. typu scrub polietylenowe
kuleczki u"ywane jego materia% &cierny w produkcie
kosmetycznym)
peeling enzymatyczny papaina (o aktywno&ci
proteolitycznej) w niewielkim st#"eniu w kosmetyko
zawieraj'cym inny zwi'zek o aktywno&ci z%uszczaj'cej
zwi'zki o w%a&ciwo&ciach keratynolitycznych (kwas
glikolowy, kwas salicylowy, mocznik)

* - korneodesmosomy
Rawlings, A. V.
Trends in stratum corneum research and the management of dry
skin conditions.
International Journal of Cosmetic Science 25 (1-2), 63-95.

Cement mi!dzykomrkowy

Budowa cementu
"Uk%ad ciek%okrystaliczny

"sk%ad
#ceramidy
#sterole i pochodne
#kwasy t%uszczowe
#w#glowodory
#inne

40%
25%
18%
11%
6%

#lipidowe micele warstwowe, stabilizowane

oddzia%ywaniami niepolarnymi
#pomi#dzy nimi obszary wodne, zawieraj'ce
sk%adniki NMF
#uk%ad samoorganizuj'cy si#, niezwykle stabilny
termodynamicznie

Skra w niskiej temperaturze

Zaburzenie struktury
ciek%okrystalicznej
cementu
mi#dzykomrkowego w
niskich temperaturach
(efekt spierzchni#tych
rak) i sucho&ci skry
zim'

Jak powstaje NMF

"Ziarnisto&ci keratohialinowe
#nieregularne amorficzne ziarna
#zawieraj' proteiny
"profilagryna
"keratyny 1 i 10 (bogate w cystyn#)

#profilagryna jest uwalniana na zewn'trz

Rawlings, A. V.
Trends in stratum corneum research and the
management of dry skin conditions.
International Journal of Cosmetic Science 25 (12), 63-95.

"profilagryna ! filagryna ! NMF

Skra normalna

Funkcje NMF
"Znajduje si# zarwno w korneocytach
jak i w obszarach wodnych cementu
"Obejmuje zwi'zki hydrofilowe silnie wi'"'ce
wod# (mleczany i sole PCA)
"jest systemem buforowym stabilizuj'cym pH
(wolne kwasy t%uszczowe, aminokwasw i ich
soli)

Etapy kluczowe syntezy NMF

Czynnik steruj'cy spadek st#"enia
wody
"Defosforylacja i proteoliza profilagryny
w ziarnisto&ciach keratohialinowych
"Hydroliza po%'cze$ pomi#dzy
filagryn' i keratyn'

NMF

Hydrofilowe aminokwasy

Wolne aminokwasy
PCA
Mleczany

40,0
12,0
12,0

Cukry, inne kwasy org., peptydy

Mocznik
Chlorki
Na+, K+

8,5
7,0
6,0
9,0

Mleczan sodu
"Kwas mlekowy nale"y do AHA
#dzia%a nawil"aj'co wg innego mechanizmu

"w stratum corneum wnika tylko forma

niezdysocjowana
"sl sodowa jest bardzo silnie
higroskopijna

Mocznik
w wi#kszych st#"eniach ma dzia%anie
keratolityczne (30-50%) przy mniejszym
dzia%aniu dra"ni'cym od kwasu salicylowego
czy kwasu glikolowego
wykazuje dzia%anie przeciw&wi'dowe,
odka"aj'ce i przeciwproliferacyjne
rozk%ada korneodesmosomy u%atwiaj'c
usuwanie nawarstwie$ rogowych
dzia%a nawil"aj'co

"Glicyna, seryna, alanina itp.

"Wi'"' wod#, dzia%aj' nawil"aj'co
"W niewielkim stopniu wnikaj' w stratum
corneum
"Stosowane sporadycznie

Mocznik
" nie jest higroskopijny
" wnika w stratum corneum, przenika do korneocytw,
zwi#ksza ci&nienie osmotyczne
" ma dzia%anie keratoplastyczne
" u%atwia wnikanie innych sk%adnikw
" stosowany zazwyczaj w st#"eniach 3 10%
" w preparatach mo"e hydrolizowa(

Mocznik
dodany do preparatw zawieraj'cych kwas
salicylowy:
zmniejsza jego dzia%anie
dra"ni'ce i wysuszaj'c

10

Mocznik
nawet w st#"eniu 50% jest dobrze
tolerowany (jak 10% kwas glikolowy)

Alfa-hydroksykwasy kwas glikolowy

- chelatuj' jony wapnia (op)nienie r"nicowania
keratynocytw)
- zwi'zki organiczne z grupa hydroksylowa
i karboksylow' w pozycji alfa
- dzia%aj' od warstwy rogowej do podstawnej
- modyfikuj' wi'zania jonowe wp%ywaj'c na enzymy
bior'ce udzia% w ich powstawaniu (zmniejszenie
liczby ujemnych grup siarczanowych i fosforanowych
w korneocytach

- d%u"ej stosowane oddzia%ywuj' na skr# w%a&ciw'

(remodeling, stymulacja fibroblastw)
- zwi#kszanie zjawiska apoptozy, uwalnianie
cytokin
- u%atwiaj' wch%anianie innych aktywnych zwi'zkw

P$aszcz hydrolipidowy naskrka

# Zwi'zki lipidowe %oju mieszaj' si# na powierzchni z lipidami
cementu, resztkami NMF i wydzielin' gruczo%w potowych
# Na powierzchni naskrka powstaje
typu W/O zawieraj'ca ok. 10% wody

emulsja

# Efekt: zmniejszenie gradientu st#"enia wody i hamowanie

wysychania stratum corneum

Podczas ka"dego mycia

cz#&ciowo usuwamy
p%aszcz wodno-lipidowy skry
sprzyjaj'c wysychaniu
stratum corneum

11

)le

" okluzja ci'g%a

# nieprzepuszczalny film na
powierzchni skry
# Znaczne zmniejszenie
TEWL - zahamowanie
odparowywania wody

"Okluzj# ci'g%' obserwujemy po kosmetykach

zawieraj'cych:

Okluzja

# zaburzenia syntezy lipidw i

procesw keratynizacji

" okluzja nieci'g%a

# film na powierzchni skry
tylko cz#&ciowo hamuje
odparowywanie wody
# zmniejszenie TEWL

dobrze

#woski o wysokich temperaturach topnienia

#w#glowodory o wysokich temperaturach topnienia
#trjglicerydy

"Charakter warstwy okluzyjnej mo"e by(

zwi'zany z jej grubo&ci' (gruba warstwa
kremu)

# synteza lipidw i proces

keratynizacji nie ulegaj'
zaburzeniom

"Nowoczesne kosmetyki zawieraj'

zwi'zki dziurawi'ce okluzj#
" Okluzj# ci'g%' obserwujemy po kosmetykach
zawieraj'cych:
# woski o wysokich temperaturach topnienia
# w#glowodory o wysokich temperaturach topnienia
# trjglicerydy
(T!USTE, CI*+KIE KREMY)

" Charakter warstwy okluzyjnej mo"e by( zwi'zany z

jej grubo&ci' (gruba warstwa kremu)

"Efekt okluzja nieci'g%a

ciek%e woski
estry alkoholi niskocz'steczkowych
silikony (np.dimetikon)

zwi#kszenie zawarto&ci wody w warstwie rogowej i g%#bszych

warstwach naskrka
(efekt bezpo&redni)

Warstwa okluzyjna ogranicza TEWL

TYLKO TAK DZIA!AJ,CE PREPARATY
NAWIL+AJ,CE ZAPEWNIAJ, SKUTECZNE
NAWIL+ANIE BEZ NEGATYWNEGO WP!YWU
NA PROCESY ZACHODZ,CE W STRATUM CORNEUM
np. OSTATNIE ETAPY KERATYNIZACJI

Dzia%anie substancji hydrofobowych na skr#

najcz#&ciej jest okre&lane jako
dzia%anie emoliencyjne

zmi#kczenie skry i jej wyg%adzenie

(skutek po&redni)

12

EMOLIENETY

EMOLIENETY

Zwi&zki tradycyjne

Zwi&zki nowe
"ciek%e woski
"ceramidy i pseudoceramidy

" oleje ro&linne

" t%uszcze zwierz#ce
" naturalne woski
# wosk pszczeli, lanolina

" w#glowodory
# olej parafinowy, wazelina,

"silikony

" alkohole t%uszczowe

" glicerydy

ETIOLOGIA SUCHEJ SKRY

CZYNNIKI ZEWN*TRZNE
- niska wilgotno&( powietrza
- niska temperatura
- piel#gnacja skry
- predyspozycja genetyczna
- choroby skry
- choroby oglnoustrojowe
- fizjologiczne zmiany hormonalne

PIEL*GNACJA SKRY
CYWILIZACJA
- codzienna k'piel
- %atwy dost#p do gor'cej wody
- kosmetyki do mycia (nierzadko zbyt agresywne)
- wyd%u"enie &redniego czasu "ycia
- zwi#kszenie cz#sto&ci chorb atopowych

PRZYCZYNY SUCHEJ SKRY

"Uszkodzenie bariery naskrkowej
# zbyt wysoki gradient st#"enia wody (suche powietrze)
# fizykochemiczne uszkodzenia struktur cementu
(dzia%anie IR, rozpuszczalniki, &rodki powierzchniowo czynne)
# wolnorodnikowe uszkodzenie lipidw cementu (UV)
# podwy"szenie pH
# wymycie NMF

KLINIKA SUCHEJ SKRY

Zak%cenia w odnowie bariery

wiek (starzenie endo- i egzogenne)
choroby skry
trwa%e podwy"szenie pH

13

CHOROBY ZWI,ZANE Z SUCH, SKR,

LUB ZABURZENIAMI ROGOWACENIA
ATOPOWE ZAPALENIE SKRY
WYPRYSK KONTAKTOWY
"USZCZYCA
ROGOWIEC D"ONI I STP
RYBIA "USKA
"UPIE# SUCHY
NIEDOCZYNNO+( TARCZYCY
ZESPO"U PARANEOPLASTYCZNE
HYPOHYDROSIS
Keratosis pilaris
CUKRZYCA

PIEL'GNACJA SUCHEJ
SKRY

DIAGNOSTYKA SUCHEJ SKRY

OBJAWY PODMIOTOWE
- uczucie sucho&ci i dyskomfortu
- &wi'd, k%ucie, mrowienie
OBJAWY PRZEDMIOTOWE
- nadmierne z%uszczanie
- zmatowienie
- nierwno&( powierzchni
BADANIA DODATKOWE
- ??????????????????

PIEL*GNACJA SUCHEJ
SKRY
Usuni#cie przyczyny o ile jest to mo"liwe
Promieniowanie UV, dym tytoniowy, agresywne
czynniki &rodowiskowe, mrz, upa%, suche
powietrze itp.

NAWIL+ANIE

NAWIL+ANIE
LECZENIE CHOROBY PODSTAWOWEJ

" Wzmacnianie bariery

# zewn#trzne - warstwy okluzyjne
" hydrofilowe i hydrofobowe (oleje silikonowe)

# wewn#trzne substancje penetruj'ce

" Hydrofilowe (mocznik, kwas mlekowy) i hydrofobowe

NAWIL+ANIE

EDUKACJA PACJENTA

dotycz'ca w%a&ciwej piel#gnacji skry

i doboru odpowiednich kosmetykw

Przyspieszenie odnowy bariery

stymulacja oglna i specyficzna
(kwas mlekowy, papaina)

Ochrona barier
filtry s%oneczne i substancje przeciwrodnikowe

14