Kwasy i ich sole w kosmetyce

GRUPY KWASW STOSOWANYCH W KOSMETYCE

KWASY NIEORGANICZNE
Kwasy beztlenowe:
kwas siarkowodorowy.
Kwasy tlenowe:
kwas siarkowy VI,
kwas azotowy V,
kwas wglowy,
kwas fosforowy V,
kwas borowy.

KWASY ORGANICZNE
Alfa-hydroksykwasy (AHA):
kwas glikolowy,
kwas mlekowy,
kwas winowy,
kwas cytrynowy,
kwas jabkowy,
kwas migdaowy.
Beta-hydroksykwasy (BHA):
kwas salicylowy,
kwas kapriolowo-salicylowy.
Poli-hydrohsykwasy (PHA):
glukonolakton,
glukonoheptanolakton,
kwas laktobionowy,
kwas maltobionowy.
Kwasy tuszczowe:
kwas stearynowy,
kwas palmitynowy,
1

 kwas oleinowy,
kwas liponowy.
Kwas hialuronowy

WACIWOCI I DZIAANIE POSZCZEGLNYCH KWASW I ICH

SOLI ORAZ ICH ZASTOSOWANIE W KOSMETCE
KWASY NIEORGANICZNE
kwas siarkowodorowy H2S
Stosowany jest do produkcji kwasu siarkowego.
Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:
siarczek wapnia CaS, Ca(SH)2 - s rozpuszczalne w wodzie rozkadaj si z
wydzieleniem siarkowodoru; rozpuszcza keratyn wosa; stosowane w postaci
zawiesiny do produkcji depilatorw.
kwas siarkowy VI H2SO4
Jest bezbarwn, oleist ciecz o maksymalnym steniu 98%. Bardzo dobrze miesza
si z wod wytwarzajc ogromn ilo ciepa. Stosowany w akumulatorach. Ma waciwoci
parzce, zwglajce, powoduje martwice tkanek. Niszczy skr, papier i drewno.
Suy do produkcji surowcw i pproduktw dla przemysu kosmetycznego, do produkcji
wody utlenionej substancji zapachowych oraz barwnikw organicznych.
Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:
siarczan wapnia CaSO4 biay, krystaliczny, obojtny chemicznie; pH = 7,
nierozpuszczalny w wodzie; stosowany do wyrobu pudrw, wypeniacz szminek,
pudrw w kamieniu, sztucznych opatrunkw.
kwas azotowy V HNO3
Jest to bezbarwna ciecz o maksymalnym steniu 63%. Dobrze miesza si z wod. Jest
niebezpieczny w zetkniciu z materiaami atwopalnymi. Stosuje si go do produkcji
surowcw i pproduktw dla przemysu kosmetycznego (lapis, azotan srebra, ekstrakty
zapachowe).
Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:
azotan srebra AgNO3 (lapis, kamie piekielny) atwo si rozkada z wydzielaniem
srebra metalicznego, NO2 i tlenu; Dziaa odkaajco i dezynfekcyjnie, stosowany do
usuwania brodawek, kurzajek oraz do produkcji farb do wosw;
dwuhydroksyazotan bizmutu Bi(OH)2NO3 biay, perowy proszek o waciwociach
kryjcych; wchodzi w skad zasypek, stosowany w stanach ropnych i chorobach
skry; w kontakcie z wod wydziela kwas azotowy; dziaa odkaajco, neutralizuje
biako bakteryjne;
azotan bizmutu Bi(NO3)5H2O stosowany przy produkcji farb do wosw, dziaa
cigajco i dezynfekujco, gdy kationy BiH + blokuj gr. tiolowe - SH obecne w
enzymach i biakach bakterii.
kwas wglowy H2CO3
Stosowany w kpielach leczniczych.
2

Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:

wglan magnezu MgCO3 nierozpuszczalny w wodzie, ma waciwoci chonne i
polerujce; odczyn roztworw alkaliczny; stosowany do zobojtniania kwasw, w
pudrach, zasypkach, pastach, preparatach do zbw, mleczkach i kremach; ma tzw.
wysok biel;
wglan potasu K2CO3 (tzw. pota) pH zasadowe, dobrze rozpuszczalny w wodzie,
hydroskopijny biay proszek; stosowany jako zmikczacz wody oraz do wyrobu
emulsji;
wglan sodu Na2CO3 zastosowanie podobne jak wglan potasu, trudno
rozpuszczalny w wodzie, higroskopijny;
uwodniony wglan sodu Na2CO310H2O (soda krystaliczna) dobrze rozpuszczalna w
wodzie, zmikcza wod; stosowana do produkcji proszkw do prania, myda, kremw
i mleczek;
wodorowglan sodu NaHCO3 biaa drobno krystaliczna substancja, trudno
rozpuszczalna w wodzie, po hydrolizie wydziela si CO2 ; mniej zasadowy ni wglan
sodu; stosowany do produkcji soli kpielowych w kapielachmineralnych i
kwasowglowych, jako zmywacz, bezporednio w okadach i kompresach;
wglan wapnia CaCO3 lekki biay proszek, nierozpuszczalny w wodzie, chonny,
ma due waciwoci polerujce; stosowany do produkcji past, past do zbw i
produktw do jamy ustnej, pudrw i zasypek.
kwas fosforowy V H3PO4
Stosowany do wytwarzania wielu rodkw farmaceutycznych. Kwas fosforowy jest
rwnie uywany w lecznictwie i laboratoriach analitycznych. Znajduje zastosowanie przy
wyrobie rodkw piorcych, do odrdzewiania, usuwanie kamienia kotowego.
Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:
6meta-fosforan sodowy (calgon) rozpuszcza si w wodzie, zapobiega wytrcaniu si
myde; stosowany do zmikczania wody, w pukankach do wosw, solach
kpielowych.
kwas borowy H3BO3
Substancja staa, krystaliczna, rozpuszcza si w ciepej wodzie. Ma lekko kwany
odczyn, dziaa bakteriobjczo. 1% kwas suy do przemywania oczu a 3% stosowany jest do
opatrunkw. W kosmetyce uywany jako substancja dezynfekujca i zakwaszajca. Dziaa
trujco i nie moe by stosowany wewntrznie. Niweluje zapach potu stp.
Sole tego kwasu stosowane w kosmetyce:
czteroboran sodu Na2B4O710H2O (boraks) krystaliczny, biay, trudno rozpuszczalny
w wodzie; suy do zmikczania, wybielania, ma dziaanie odkaajce; w mniejszych
steniach udelikatnia naskrek, w wikszym steniu stosowany w preparatach do
usuwania piegw i zuszczenia naskrka; stosowany jako konserwant preparatw
kosmetycznych;
nadboran sodu NaBO34H2O jest sabo rozpuszczalny w wodzie, rozkada si z
wydzieleniem nadtlenku wodoru, dziaa wybielajco i zobojtniajco; stosowany do
kpieli tlenowych, pielgnacji stp i rk; w wikszych steniach do usuwania piegw
i rozjaniania wosw.

KWASY ORGANICZNE

Oglna charakterystyka Alfa-hydroksykwasw (AHA)

S to kwasy owocowe o wzorze oglnym: R-HCOHCOOH i mog w swej strukturze
zawiera do 14 atomw wgla. S one rozpuszczalne w wodzie i w odrnieniu od BHA nie
posiadaj zdolnoci przenikania przez warstw sebum i wnikania w gb skry. Z tego
wzgldu s polecane do skr suchych, zgrubiaych, zniszczonych opalaniem. Ich dziaanie
jest specyficzne: maj waciwoci rozluniania warstwy korneocytowej naskrka i uatwiaj
jego zuszczanie si. Zjawisko to polega na rozpuszczaniu substancji sklejajcej poszczeglne
komrki, w wyniku czego zmniejsza si ich spoisto. W konsekwencji tego nastpuje
przyspieszenie naturalnego procesu usuwania gromadzcych si na powierzchni skry warstw
martwych komrek naskrka.
W ten sposb zapobiegaj one starzeniu si skry oraz wyranie poprawiaj jej koloryt.
Dziki swemu dziaaniu zuszczajcemu AHA s przydatne take w leczeniu trdziku,
zapobiegajc powstawaniu czopw ojowych.
Alfa-hydroksykwasy wystpuj powszechnie w przyrodzie, mona je wic otrzymywa z
produktw naturalnych jak: trzcina cukrowa, mleko, owoce lub mog by one take
syntetyzowane metodami chemicznymi. Do najbardziej popularnych i najczciej
stosowanych w kosmetyce kwasw owocowych nale: kwas glikolowy, winowy, mlekowy,
jabkowy i cytrynowy.
Zestawienie najczciej stosowanych alfa-hydroksykwasw
Nazwa kwasu
Wzr
Kwas glikolowy (hydroksyoctowy)
HO-CHOH-COOH
Kwas mlekowy (alfaC2H4OHCOOH
hydroksypropionowy)
Kwas jabkowy
(hydroksyetanodikarboksylowy)
Kwas cytrynowy (2hydroksypropano-1,2,3trikarboksylowy)
Kwas winowy
(dihydroksybursztynowy)

HOOC-CH2CH(OH)-COOH
HOOC-CH2-C(OH)
(COOH)-CH2COOH
HOOC-CH(OH)CH(OH)-COOH

Kwas migdaowy (2-fenylo-2hydroksyoctowy)

C6H5CH(OH)COOH

Wystpowanie
Sok z trzciny cukrowej
Sfermentowany cukier
mlekowy i inne cukry, kwane
mleko, ur, kiszone warzywa i
owoce
Niedojrzae jabka,
winogrona, jeyny, urawina
Cytryny, ananasy
Winogrona i inne owoce,
wino, licie winoroli,
mniszek, burak cukrowy
Gorzkie migday

Skuteczno AHA zaley od stenia preparatu w produkcie i pH preparatu. Wysze stenie

wolnego kwasu obnia pH i dziaa eksfoliacyjnie, zwiksza te draliwo preparatu. Nisze
stenie wolnego kwasu podnosi pH. Taki preparat ma dziaanie silnie nawilajce, poniewa
zawiera wicej higroskopijnych soli AHA.
Kierunki dziaania AHA:
1. Naskrek:
zuszczanie,
przyspieszanie odnowy,
poprawa waciwoci barierowych warstwy rogowej,

 nawilenie;
2. Skra waciwa:
stymulacja syntezy kolagenu,
stymulacja syntezy glikozaminoglikanw.
Zastosowanie AHA w kosmetyce
Kwasy owocowe znajduj bardzo szerokie zastosowanie w kosmetyce. Przy ich uyciu
naley jednak bra pod uwag, e skuteczno dziaania alfa-hydroksykwasw jest cile
zalena od ich stenia, a tym samym od pH stosowanego preparatu (kosmetyku). Przy
samodzielnym korzystaniu z kremw z kwasami owocowymi naley uywa tylko tych, ktre
maj sab ich koncentracj. Zawartoci AHA rzdu 14 % polecane s w kosmetykach
powodujcych odwieanie i wygadzanie skry. Niskie stenia AHA w formach
kosmetycznych pozwalaj ich uy jako efektywnych promotorw przejcia przez skrnego.
W kosmetykach do codziennej pielgnacji skry wykorzystuje si z reguy mieszanin kilku
rnych kwasw owocowych, co zapewnia ich kompleksowe dziaanie. Po kilku tygodniach
stosowania kosmetykw z ich zawartoci, stan skry wyranie si poprawia. Naley jednak
zwrci uwag na to, e kremy z kwasami owocowymi z reguy nie zastpuj systematycznej
pielgnacji skry. W wielu przypadkach konieczne jest wic rwnolege stosowanie razem z
nimi odpowiednio dobranych kremw odywczych.
Prawidowo zastosowany krem z kwasami owocowymi nie wywouje na og uczule oraz
podranie. Naley jednak pamita o ograniczeniu stosowania preparatw z AHA w lecie,
szczeglnie w okresie duej ekspozycji skry na soce. Kremy zawierajce te zwizki w
swoim skadzie zmniejszaj bowiem jej naturaln odporno na promieniowanie UV, przez co
staje si ona bardziej wraliwa na ich dziaanie. Wskazane jest natomiast stosowanie
kosmetykw z zawartoci kwasw owocowych po lecie, kiedy skra jest wyranie zmczona
dziaaniem soca. Pomagaj one wtedy zmniejszy drobne zmarszczki oraz przebarwienia
wywoane opalaniem.
Zabiegi z zastosowaniem AHA
W kosmetyce stosowane s rwnie preparaty zawierajce wysze zawartoci kwasw
owocowych. Wysze stenia AHA s stosowane w gabinetach kosmetycznych do gbokiego
zuszczania naskrka, czyli tzw. eksfoliacji. Gbokie zuszczanie skry zalecane jest przy
przebarwieniach skrnych rnego pochodzenia, przy cerze tustej ojotokowej, przy skrze
zmczonej, suchej, mao elastycznej, w przypadku trdziku pospolitego oraz zmian skrnych
mu towarzyszcych.
Zabieg eksfoliacji w gabinetach kosmetycznych przeprowadza si najczciej za pomoc 30procentowego kwasu glikolowego. Eksfoliacj kwasami owocowymi mona wykona
zarwno na twarzy, na szyi, rkach, jak i w innych miejscach ciaa, ktre tego wymagaj ale
naley pamita aby nie nakada stonego kwasu glikolowego na zbyt due powierzchnie
ciaa.
Skra do zabiegu przeprowadzanego w gabinecie powinna by przygotowana odpowiedni
kuracj domow z zastosowaniem preparatw kosmetycznych, zawierajcych nisze stenia
alfa-hydroksykwasu. Eksfoliacji nie wykonuje si zazwyczaj jednorazowo, lecz powinna by
ona przeprowadzona w kilku etapach. Ze wzgldu na to, e po zabiegu skra jest wyjtkowo
wraliwa na dziaanie promieni sonecznych oraz mrozu, zaleca si wykonywanie zuszczania
wiosn lub jesieni. Bez wzgldu jednak na por w ktrej wykonujemy zabieg, skra po nim
powinna by odpowiednio zabezpieczona przed dziaaniem czynnikw zewntrznych za
pomoc prawidowo dobranych preparatw kosmetycznych (kremy, pudry).
5

Wskazania do stosowania:
zmarszczki,
utrata napicia i elastycznoci skry,
odwodnienie skry,
skra tusta,
skra zniszczona socem,
skra z przebarwieniami,
trdzik pospolity,
rozstpy,
blizny potrdzikowe.
Przeciwwskazania do kuracji kwasami owocowymi:
skra bardzo wraliwa, skonna do uczule,
skra podraniona lub uszkodzona (otarcia, skaleczenia),
choroby metaboliczne,
cia,
laseroterapia,
uprzednie zabiegi dermabrazji,
stosowanie niektrych lekw,
stwierdzona nadwraliwo na kwasy,
przebyte nawietlania,
naduywanie kpieli sonecznych,
mechaniczne przebarwienia skry,
skonno do przebarwie,
wczeniejsze dugotrwae peelingi
egzema,
uszczyca,
trdzik rowaty,
opryszczka,
grzybice.
Wystpowanie zmian naczyniowych nie jest przeciwwskazaniem do stosowania kuracji
kwasami owocowymi, chyba, e skra le reaguje na kwas glikolowy, wtedy naley
sprbowa kwasw BHA lub PHA o agodniejszym dziaaniu.
kwas glikolowy
Posiada najmniejsz czsteczk. Ma dziaanie zuszczajce, w kosmetyce stosowany
jest jako rodek nawilajcy, ze wzgldu na zdolno wizania wody. Wykorzystywany jest
rwnie jako aktywator procesw metabolicznych oraz jako nonik, uatwiajcy wnikanie
innych substancji aktywnych.
Moe on by stosowany w rnych steniach. Od zastosowanego stenia zaley sposb i
intensywno jego dziaania na skr. Daje to moliwo dobrania stenia w zalenoci od
rodzaju skry, charakteru zaburzenia i oczekiwanego efektu.
W steniach do 15% kwas glikolowy ma bardzo efektywne dziaanie nawilajce,
niewidoczne dla oka dziaanie zuszczajce na powierzchown warstw rogow naskrka,

oraz wspomaga odnow i regeneracj skry waciwej poprzez pobudzanie aktywnoci

fibroblastw.
Wysze stenia (20%-35%) oprcz dziaania nawilajcego i oczyszczajcego skr
(np. trdzikow) daje efekt powierzchniowego peelingu.
Wysokie stenia (50%-70%) zuszczaj naskrek i silnie pobudzaj procesy
regeneracyjne w skrze waciwej.
Wskazania do stosowania:
ojotok,
rozszerzone pory,
trdzik zaskrnikowy i grudkowy,
zmarszczki,
skra starcza, sucha i wiotka,
przebarwienia pigmentacyjne,
wrastanie wosw,
rozstpy,
blizny potrdzikowe,
fotostarzenie skry.
Efekty dziaania kwasu glikolowego na skr:
nawilenie i zmniejszenie warstwy rogowej,
wzrost spoistoci, napicia i zwartoci skry,
wygadzenie nawet gbszych zmarszczek,
zwikszenie uwodnienia i jdrnoci skry,
wspomaganie usuwania toksyn poprzez stymulowanie mikrocyrkulacji w naczynkach
krwiononych,
rozjanienie przebarwie,
uatwienie wnikania innych skadnikw preparatu.
Objawami uszkodzenia skry przez kwas glikolowy s:
nadmierne zrogowacenie skry,
nadmierna pigmentacja,
zablokowanie uj gruczow ojowych,
nadwraliwo na wiato,
bardzo silne napicie skry.
kwas mlekowy
Otrzymywany jest dziki fermentacji cukru przez bakterie kwasu mlekowego. Dziaa
nawilajco i normalizuje procesy zuszczania naskrka, przy czym jego dziaanie jest raczej
delikatne. Jako peeling stosowany w steniach 5 20%. W kosmetyce stosuje si go take w
bioliftingu, poniewa uelastycznia skr i spyca zmarszczki, a ponadto zwa pory i
rozjania przebarwienia, nadajc skrze adny koloryt. Stosowany rwnie w odywkach i
szamponach do wosw jako aktywator dla cebulek wosowych oraz jako konserwant,
regulujc pH. W kosmetyce maj zastosowanie take sole tego kwasu jako noniki niektrych
jonw.
Sole kwasu mlekowego stosowane w kosmetyce:
mleczan sodowy uelastycznia keratyn naskrka, wchodzi w skad mieszanin o
dziaaniu nawilajcym;

 mleczan wapnia dziaa przeciwalergicznie i przeciwzapalne, moe by stosowany w

niektrych przypadkach egzemy;
mleczan magnezu reguluje przemiany energetyczne w komrce, skadnik
naturalnych nonikw skadnikw mineralnych stosowanych w kosmetyce;
mleczan elaza dziaanie regenerujce na komrki skry;
mleczan cynku uatwia gojenie (trdzik modzieczy, opryszczka, lekkie oparzenia i
uszkodzenia skry), dziaa przeciwtrdzikowo, scigajco, przeciwzapalnie i
osuszajco;
mleczan miedzi wspomaga rozwj elastyny i kolagenu w skrze.
kwas jabkowy
Kwas jabkowy wystpuje w dwch postaciach: prawoskrtnej(D) - syntetycznej i
lewoskrtnej (L) - naturalnej. W naturze mona go spotka w niedojrzaych jabkach,
winogronach i jeynach. Przemysowo uzyskuje si kwas jabkowy poprzez fermentacj
kwasu fumarowego przy udziale bakterii i grzybw. Dziaa odywczo i nawilajco, ma te
waciwoci obkurczajce. Wspomaga inne kwasy. Gwnie stosowany w preparatach do
pielgnacji stp.
Sole kwasu jabkowego stosowane w kosmetyce:
jabczan tyrozyny stosowany w kosmetykach przyspieszajcych opalanie jako
nonik tyrozyny, aktywujcej melanogenez
kwas cytrynowy
Jest to substancja staa, krystaliczna, bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie. Ma
waciwoci odkaajce i cigajce oraz przywracajce pH, dziaa tez delikatnie wybielajco.
Uywana jest w pukankach do wosw, kremach wybielajcych, tonikach, szamponach,
odywkach do wosw, pynach przeciwpotowych, pukankach do ust.
kwas winowy
Jest substancj sta, krystaliczn, rozpuszczaln w wodzie. Ma waciwoci
przeciwutleniajce. Uywany jest do zakwaszania pynw przeciwpotowych, pukanek do
wosw, soli do moczenia ng, proszkw pienicych do kpieli.
kwas migdaowy
Otrzymywany przez hydroliz wycigu z gorzkich migdaw. Jego czsteczka jest
mniejsza od czsteczki kwasu glikolowego. Kwas migdaowy jest czciowo rozpuszczalny w
wodzie, natomiast cakowicie rozpuszcza si w alkoholu etylowym i izopropylowym. Ma
dziaanie zuszczajce, dlatego stosowany jest przede wszystkim jako peeling. Do zabiegw
stosuje si kwas o steniu 50%.
Kwas migdaowy nie uwraliwia skry na soce i dlatego moe by stosowany przez cay
rok, a take - ze wzgldu na brak ryzyka wystpienia przebarwie - u osb z wysokim
fototypem.
Stosowany take w preparatach przeciwpotowych, pynach i pukankach do wosw oraz
jamy ustnej. Dziki delikatnym waciwociom wybielajcym wchodzi w skad pynw do
usuwania makijau i wybielania zbw. Dziaa te cigajco i odkaajco.
Wskazania do stosowania:
nieregularne przebarwienia,
melasma,
hiperpigmentacje pozapalne,

piegi,
trdzik pospolity i krostkowy,
zapalenie mieszkw wosowych,
w terapii fotostarzenia.

Beta-hydroksykwasy (BHA)
W odrnieniu od AHA w kosmetyce stosuje si najczciej tylko jeden rodzaj kwasu
BHA- kwas salicylowy o wzorze: C6H4(OH)COOH. Ostatnio opracowano now form kwasu
salicylowego tzw. lipohydroksykwas jest to kwas kapriolowo-salicylowy.
Zastosowanie BHA w kosmetyce
Kwas salicylowy to kwas rozpuszczalny w tuszczach, dziki temu oprcz tego, e
zuszcza martwe komrki z powierzchni naskrka, ma take zdolno przenikania przez
warstw ojow - sebum i wnikania w gb oraz oczyszczania porw skry, a take wnikania
w gb mieszkw wosowych, co ma due znaczenie w leczeniu trdziku. Dziki temu
przyczynia si do odblokowania porw, a co za tym idzie zapobiega tworzeniu wszelkich
wypryskw oraz pomaga oczyszcza tzw. "zaskrniki", ktre staj si dziki temu mniej
widoczne. Z tego te wzgldu preparaty z kwasem BHA polecane s dla cer skonnych do
zanieczyszczonych porw i trdziku, ale to nie znaczy, e s odpowiednie tylko dla cer
tustych. Dla osb, ktre maj problemy z wypryskami kwasy BHA bd na pewno bardziej
efektywne ni AHA, jednak kwasy te s take odpowiednie dla cer suchych, nie maj one
bowiem waciwoci wysuszajcych, poza tym nawet osoby z such cer maj czsto problem
z zanieczyszczonymi porami skry, zwaszcza w tzw. linii T, czyli nos, broda i rodkowa
partia czoa. Wyjtkiem s preparaty z kwasem BHA, ktre dodatkowo zawieraj typowe
skadniki dla cer trdzikowych o dziaaniu antybakteryjnym, regulujcym nadmiar oju, takie
kremy mog wysusza such cer.
Jeli chodzi o stenie, to w przypadku kwasw BHA efektywne stenie jest duo nisze i
wynosi 1-2 %. Stenie kwasu salicylowego wynoszce minimalnie 1 % jest wystarczajce,
by mg on skutecznie spenia swe zadanie.
Wskazania i przeciwwskazania podobne jak przy stosowaniu AHA.
kwas salicylowy
Kwas salicylowy wystpuje w postaci biaego krystalicznego proszku lub igieek.
Sabo rozpuszcza si w wodzie, lepiej w etanolu. Do celw kosmetycznych pozyskiwany jest
z kory wierzby. Syntetycznie otrzymywany z fenolu. W duych ilociach dziaa toksycznie.
Stosowany jako rodek bakteriobjczy, konserwujcy, dezynfekujcy, przeciwojotokowy,
keratolityczny, jako nonik uatwiajcy przenikanie innych substancji czynnych. Kwas
salicylowy dziaa agodniej na skr ni kwasy z grupy AHA, podczas stosowania daje mniej
uczule. Polecany i stosowany szczeglnie do cery tustej, trdzikowej, mieszanej.
Salicylany - sole lub estry kwasu salicylowego, stosowane s w lecznictwie ze
wzgldu na waciwoci przeciwgorczkowe, przeciwblowe i przeciwzapalne. Rwnie
kosmetyce maj zastosowanie sole kwasu salicylowego, np. salicylan sodowy s one jednak
duo mniej skuteczne pod wzgldem waciwoci zuszczajcych w porwnaniu z kwasem
salicylowym.
kwas kapriolowo-salicylowy
9

Jego innowacja polega na tym, e oprcz wszystkich cech charakterystycznych dla

kwasu salicylowego, ma wiksze powinowactwo do naskrka, dziki czemu ma dziaa
jeszcze agodniej. Delikatnie zuszcza on zewntrzne zrogowaciae warstwy naskrka.

Poli-hydroksykwasy (PHA)
Kwasy poli-hydroksylowe s to organiczne kwasy karboksylowe, ktre zawieraj dwie
lub wicej grup hydroksylowych w tej samej czsteczce, jedna z nich znajduje si w pozycji
alfa.
Posiadaj one wszystkie cechy i zdolnoci charakterystyczne dla kwasw AHA, ale
dodatkowo, co jest duym plusem dziaaj one agodniej, nie powodujc efektw ubocznych
w postaci intensywnego pieczenia, szczypania czy zaczerwienienia skry typowego dla
kwasw AHA. agodniejsze dziaanie kwasw PHA jest wynikiem budowy ich czsteczek,
ktre maj wiksze rozmiary, dziki czemu nie mog tak szybko i tak gboko wnika w
skr jak kwasy AHA, zwaszcza kwas glikolowy i mlekowy. PHA s wic dobrym
rozwizaniem dla osb o bardzo wraliwej skrze, a take mog by stosowane u osb z
trdzikiem rowatym, uszczyc, ojotokiem, egzem i innymi schorzeniami skrnymi, w
przypadku ktrych zuszczanie moe by pomocne w leczeniu, ale musi by ono
przeprowadzane bez ryzyka wystpienia dranicych efektw ubocznych.
Kwasy PHA ze wzgldu na sw budow maj silne waciwoci nawilajce. Posiadaj wiele
grup hydroksylowych, ktre wi wod z zewntrz i zatrzymuj j w skrze nawet w
rodowisku bardzo suchym. Nie zwikszaj wraliwoci skry na promienie UV. Ponadto
kwasy PHA s dobrymi przeciwutleniaczami, posiadaj waciwoci przeciwzmarszczkowe,
wpywaj bowiem pozytywnie na syntez kolagenu i elastyny, zwikszajc grubo skry,
ktra z wiekiem staje si coraz ciesza. W ten sposb z jednej strony reguluj odnow
komrkow, zuszczajc zbdne, zrogowaciae komrki naskrka, z drugiej dziaajc na
poziomie skry waciwej poprawiaj ogln grubo skry.
glukonolakton
Glukonolakton jest form piercieniow (cyklicznym estrem) kwasu D-glukonowego,
powstajcego naturalnie w procesie fermentacji ziarna kukurydzy lub utleniania glukozy. Jest
wanym czynnikiem odywczym w procesie odnowy komrki i naturalnym antyoksydantem
skutecznie zwalczajcym wolne rodniki oraz wzmacniajcym mechanizmy naprawcze,
obronne i ochronne skry przed skutkami promieniowania ultrafioletowego i
zanieczyszczeniami rodowiska. Obnia ryzyko poparzenia sonecznego. Jest substancj
silnie nawilajc, pomagajc utrzyma prawidowy, naturalny bilans nawodnienia skry.
Komrki w modej skrze syntetyzuj kwas glukonowy i glukonolakton z glukozy, a
nastpnie przeksztacaj w ryboz i dezoksyryboz, ktre odpowiednio s podstawowymi
skadnikami kwasw RNA i DNA.
Glukonolakton zwiksza funkcje warstwy rogowej jako bariery, powoduje wzrost nawilenia
naskrka, przyspiesza regeneracj komrkow, reguluje metabolizm, zmniejsza
przeznaskrkow utrat wody i wraliwo skry na podranienia, przez co wpywa
hamujco na procesy starzenia si skry, poprawia jej faktur, ujdrnia j i wygadza.
Polecany jest jako skadnik kremw i preparatw pielgnujcych dla pacjentw ze skr
nadwraliw (skonn do alergii), nadmiernie odwodnion oraz ze zmianami o charakterze
trdziku rowatego, zaburzeniami ojotokowymi i zapaleniem atopowym skry oraz w
przypadku wyprysku rnego pochodzenia, wyprysku pienikowatego, wyprysku
ojotokowego, celem przyspieszenia naskrkowania po promieniach laserowych. Wskazaniem
10

do stosowania glukonolaktonu jest trdzik pospolity, szczeglnie w przypadku duej

wraliwoci skry i zej tolerancji miejscowo stosowanych lekw, a take trdzik dorosych
gdzie, z uwagi na fizjologicznie bardziej such i wraliw skr, stosowanie niektrych lekw
miejscowych oraz silnych AHA (bez przygotowania skry) jest czasem niemoliwe. Ze
wzgldu na silne waciwoci antyutleniajce doskonale sprawdza si w trdziku
pozostawiajcym przebarwienia pozapalne.
Glukonolakton nie posiada waciwoci dranicych i moe by stosowany na skr bardzo
wraliw, np. w okolicach oczu (na powiek doln i grn) oraz na czerwie wargow.
Posiada natomiast istotne waciwoci przeciwzapalne. Ponadto badania wskazuj, e moe
on by rwnie skutecznym skadnikiem kremw ochronnych, wzmacniajcym odporno
skry na zewntrzne czynniki dranice.
glukoheptanolakton
Zwizek ten rni si tym od poprzedniego, e ma nieco wiksze rozmiary, a dziki
temu, posiada on lepsze i mocniejsze waciwoci nawilajce, mona powiedzie, e jest w
stanie zwiza wicej czsteczek wody.
kwas laktobionowy i maltobionowy
Kwas laktobionowy pozyskiwany jest naturalnie w wyniku utleniania cukru
mlecznego - laktozy. Kwas maltobionowy - podobny zwizek - otrzymywany z maltozy.
W kosmetyce i kosmetologii znalazy one zastosowanie jako substancje dziaajce
powlekajco, osaniajco, zmikczajco, przeciwzapalnie. Kwasy te wi wod tworzc na
powierzchni skry elowy film, ktry ogranicza utrat wody, oraz daj efekt wygadzenia i
zmikczenia naskrka, poza tym maj waciwoci antyoksydacyjne i chelatujce, wpywaj
na regulacj odnowy komrkowej oraz dodatkowo agodz podranienia i dziaaj gojco na
stany zapalne skry. Pobudzaj syntez kolagenu, zapobiegaj tworzeniu si teleangiektazji,
wzmacniaj mechanizmy naprawcze, dziaaj promieniochronnie. Kwas laktobionowy
pozbawiony jest waciwoci dranicych, moe wic by stosowany do pielgnacji skry
wraliwej i suchej. Wykorzystywany jest w leczeniu teleangiektazji i trdziku rowatego.

Kwasy tuszczowe
W organizmie stanowi materia budulcowy fosfolipidw i glikolipidw, ktre s
istotnymi skadnikami bon komrkowych i cementu midzykomrkowego. Stanowi te
materia energetyczny organizmu i s magazynowane w postaci tzw. trjglicerydw, czyli
jako estry gliceryny. Penia rol hormonw miejscowych i midzykomrkowych
informatorw. Kwasy tuszczowe nie wystpuj w przyrodzie w stanie wolnym, natomiast w
stanie zwizanym znajduj si w tuszczach zwierzcych i rolinnych.
W kosmetyce uywa si przede wszystkim kwasu stearynowego C17H35COOH i kwasu
palmitynowego C15H31COOH. S to nasycone kwasy tuszczowe, otrzymywane jako produkt
hydrolizy oju woowego. Stosuje si je jako skadniki konsystencjonotwrcze w emulsjach.
Kwas oleinowy C17H33COOH jest kwasem nienasyconym. Stosowany w emulsjach do skry
dojrzaej w celu odbudowy lipidw naskrkowych.
kwas stearynowy
Wystpuje w postaci biaej masy bez zapachu. Nie rozpuszcza si w wodzie, natomiast
rozpuszczalny jest w etanolu i eterze. Jest gwnym skadnikiem tuszczw rolinnych i
zwierzcych, gdzie wystpuje jako ester z gliceryn. Otrzymuje si go podczas hydrolizy

11

tuszczw lub syntetycznie. Stosuje si go do produkcji myde, kremw do golenia, wiec,

rnego rodzaju past. Jego sole stosuje si jako emulgatory.
Sole kwasu stearynowego stosowane w kosmetyce:
stearynian cynku biay proszek; dodawany do pudrw i zasypek, odpowiada za
dobr przyczepno;
stearynian magnezu stosowany w zasypkach dla dzieci i pastach do zbw;
stearynian glinu ma waciwoci cigajce i przeciwutleniajce, stosowany w
pudrach do stp,
stearynian sodu i stearynian potasu wchodz w skad pienicych si i
nabyszczajcych kremw do golenia; ponadto stearynian sodu dostarcza konsystencji
niezbdnej do elowych sztyftw przezroczystych dezodorantw (stenie dla emulsji
5 15%, dla myde 80%)
kwas palmitynowy
Wystpuje on w postaci glicerydw (tuszczw) w tuszczach zwierzcych i
rolinnych, a w stanie wolnym w oleju palmowym. Otrzymuje si poprzez hydroliz
tuszczw oraz syntetycznie.
Sole kwasu palmitynowego palmitynian sodu i palmitynian potasu, s
podstawowymi skadnikami myde.
kwas oleinowy
Jest oleist, bezbarwn ciecz. W zetkniciu z powietrzem utlenia si on i ciemnieje.
Jest nierozpuszczalny w wodzie, ale miesza si z etanolem, eterem oraz z roztworem NaOH.
Wystpuje w oliwie z oliwek, oju, smalcu, tranie. Kwas oleinowy otrzymuje si poprzez
hydroliz mikkich tuszczw i olejw. Stosuje si go w przemyle kosmetycznym do
produkcji myde, kosmetykw i rodkw piorcych. Wykazuje zdolno wbudowywania si
w struktury cementu midzykomrkowego naskrka i zwiksza jego przepuszczalno,
dlatego nie naley zbytnio przesadza z jego stosowaniem. Zmikcza naskrek.
Sole kwasu oleinowego, podobnie jak stearynowego i palmitynowego stosowane s w
produkcji myde.
kwas liponowy
Jest omiowglowym kwasem karboksylowym, zawierajcym dwa atomy siarki
poczone mostkiem siarczkowym. Peni on bardzo wan rol w metabolizmie organizmu
czowieka. Kwas liponowy bardzo dobrze rozpuszcza si w tuszczach, dlatego te wietnie
przenika przez skr, wykazuje bardzo wysok biozgodno i szybko osiga podan
koncentracj w tkankach i to w rwnym stopniu w wodnych i lipidowych regionach komrki.
Kwas liponowy jest jednym z najskuteczniejszych czynnikw chronicych przed
przedwczesnym starzeniem si. Kwas ten znalaz zastosowanie jako skadnik kosmetykw
przeciwstarzeniowych.
Kwas liponowy wystpuje w produktach pochodzenia zwierzcego(miso).
Dziaanie:
fotoochronne,
przeciwzapalne,
chelatuje metale przejciowe i cikie,
wymiatacz wolnych rodnikw,
regeneruje uszkodzenia powstae w skrze na skutek stresu oksydacyjnego,
wpywa na ekspresj genw,

12

 wpywa na proces fadowania si biaek,

zapobiega mierci komrek,
wykazuje wyjtkow biozgodno, rozpuszcza si w wodzie i tuszczach.

Kwas hialuronowy
Kwas hialuronowy jest polisacharydem o liniowej strukturze. Wielocukier ten jest
szeroko rozpowszechniony w macierzy zewntrzkomrkowej tkanki cznej, pynie
maziowym oraz w obrbie innych tkanek. W przeciwiestwie do kolagenu nie wykazuje on
specyficznoci gatunkowej lub tkankowej. W skrze tworzy macierz tkankow w obrbie,
ktrej zatopione s wkna kolagenowe i elastynowe, a take inne struktury
midzykomrkowe. Syntetyzowany przez bony komrkowe jest najobficiej wystpujcym
glikozoaminoglikanem (GAG) i w przeciwiestwie do innych glikozoaminoglikanw takich
jak: siarczan chondroityny lub siarczan heparyny nie wystpuje on w postaci siarczanu i nie
czy si z biakiem rdzeniowym. Potrafi on przycza olbrzymie iloci wody, nadajc skrze
spjno i elastyczno.
Kwas hialuronowy zmniejsza moliwo wywoywania podranie i uczule oraz zwiksza
odporno skry na dziaanie czynnikw zewntrznych. Nawet rozcieczone roztwory tego
surowca, tworz bowiem na powierzchni skry trway film, zabezpieczajcy warstw rogow
naskrka nie tylko przed utrat wody, ale take przed dziaaniem szkodliwych substancji.
Dziki tej waciwoci kwas hialuronowy tworzy swoist barier biologiczn. Surowiec ten
posiada ponadto zdolno przeksztacania substancji toksycznych, np. metali cikich czy
zanieczyszcze przemysowych, w rozpuszczalne w wodzie, atwe do usunicia z organizmu
poczenia. Wykazuje dziaanie agodzce i kojce.
Zastosowanie w kosmetyce
Kwas hialuronowy uwaany jest za jeden z najlepszych rodkw nawilajcych i
chronicych naskrek przed wysychaniem. Jest czstym skadnikiem kremw odywczych,
zmikczajcych i uelastyczniajcych skr. Peni rwnie rol swoistego promotora
przenikania, uatwiajcego wprowadzenie innych skadnikw preparatu kosmetycznego w
gb skry. W preparatach kosmetycznych najczciej uywa si 1% roztworu kwasu
hialuronowego w iloci 1-5 %. Zwizek ten chtnie zamykany jest w struktury liposomw,
ktre uatwiaj jego przenikanie w gb naskrka. Znalaz on take zastosowanie w chirurgii
plastycznej i medycynie estetycznej, gdzie wykorzystuje si go w mezoterapii. Jest
humektantem, czyli zapobiega wysychaniu kosmetyku. Wykorzystuje si go w preparatach do
pielgnacji oczu, szyi, maseczkach do twarzy i ciaa, tonikach, preaparatach przeciw
rozstpom, w produktach antycellulitowych, rodkach przyspieszajcych porost wosw, w
tuszach do rzs.
Czsto w kosmetykach stosuje si take sl sodow tego kwasu (hialuronian sodu), ktrej
dziaanie jest podobne do dziaania wolnego kwasu hialuronowego.

rda:
1. R.Glinka, M.Glinka, Receptura kosmetyczna z elementami kosmetologii, Wyd. II rozszerzone,
Oficyna wydawnicza MA, d 2008.
2. M.C.Martini, Kosmetologia i farmakologia skry, Wyd. Lekarskie PZWL Warszawa 2007.
3. A.Marzec, Chemia kosmetykw, Wyd. Dom Organizatora, Toru 2005.

13

4. J.Szczygie-Rogowska, J.Tomalska, Historia kosmetyki w zarysie, Wyd. Wysza Szkoa

Kosmetologii i Ochrony Zdrowia, Biaystok 2007.
5. B.Statham, Tabele dodatkw i skadnikw chemicznych, Wyd. RM, Warszawa 2006.
6. A.Jaboska-Trypu, R.Czerpak, Surowce kosmetyczne i ich skadniki, Wyd. MedPharm 2008.

14