Architektura wspczesna

ARCHITEKTURA KLASYCYZMU
REWOLUCYJNEGO (PAPIEROWEGOTWORZONA GWNIE PODCZAS
KONKURSW). POWSTAA WTEDY GDY
ENCYLKOPEDIE. KONIEC XVIII W.

Projekt mauzoleum Newtona, 1784r.,

Etienne Luis Boulle, nawizanie do
budowy atomu, nigdy nie powsta

Dom rolnika (field guards house),

1792r., Nicolas Ledoux

Grb dla onierzy, 1792r.,

Etienne Luis Boulle

Dom nad wodospadem, opublikowano w

1780r., Nicolas Ledoux

AUSTRIA:
CECHY:
WYPRACOWALI ZASADY NOWEJ
ARCHITEKTURY, SECESJA GEOMETRYCZNA-OPEROWANIE GADK CIAN I
GEOMETRYCZNYM ORNAMENTEM
PRZEDSTAWICIELE:
JOSEPH MARIA OLBRICH,
OTTO WAGNER, ADOLF LOOS
ZASIG:
KAMIE PODOLSKI (UKRAINA) -RODKOWE WOCHY
Pawilon secesji, 1898-1899r.,
Joseph Maria Olbrich, secesja

witynia ludnoci, Leo von Klenze

(brak foto)
ARCHITEKTURA WSPCZESNA
POCHODZI Z 4 ORODKW:
1. AUSTRIA
2. NIEMCY
3. FRANCJA-HOLANDIA
4. AMERYKA

Stacja metra na Karlsplatz, 1898r.,

Otto Wagner

Pocztowa kasa oszczdnoci, 1903-1907r.,

Otto Koloman Wagner, brak obramie
okiennych, brak dekoracji rwnie we
wntrzu, boniowany d, niklowane,
geometryczne kolumienki przy portalu
podtrzymujce daszek, pierwszy
nowoczesny budynek w Austrii

Neustiftgasse, 1909r.,
Otto Wagner, Wiede

Dom przy placu w. Michaa w Wiedniu

(tzw. Looshaus), 1909r., Adolf Loos, brak
artykulacji arch., efektowne kolumny,
wysoki cok, obiekt czy trendy secesyjne,
historyczne i dopiero nadchodzce
modernistyczne

Willa, najpewniej pocztek XX w.,

Otto Wagner, gadkie ciany, mae,
wykrojone okna, prawie brak detalu

American bar, 1908-1909r., Adolf Loos,

gadko, wiato I kolor, geometria

Dom Steinera, 1912r., Adolf Loos,

zagity dach

Dom millerbranda, wzorcowy, 1932r.,

Adolf Loos, Wiede

Pawilon austriacki w Kolonii, 1914r.,

Josef Hoffman

Pawilon w Brukseli, pocztek XX w., Josef

Hoffman, (foto z wntrzem), tych czasach
maestwa pi osobno i maj ubrania w
osobnych szafkach, bo uwaaj, e dziki
temu bakterie si mniej roznosz
(brak foto)

Paac Karola Marka, 1927-1930r., Karl Ehn,

Karl Marx Hof, Wiede, blok mieszkalny,
1325 mieszka, pena ekspresji fasada
symbolem polityki mieszkalnej Wiednia

Plan Wiednia, 1927-1930r.

Koci pamici w Wiedniu, 1899-1910r.,

Max Hegell, katolicki, do prosta brya,
proste wntrze

Paac Stockleta w Brukseli, 1905-1911r.,

Josef Hoffman

Dom przy ul. Neklanowej w Pradze, 1913r.,

czeski kubizm, detale nabieraj
geometrii, by moe jest ich wicej

AMERYKA:
CECHY:
POAR CHICAGO W 1868 ROKU,
3 FAZY ROZWOJU AMERYKASKICH
WIERZOWCW

Przykdowy budynek, lata 70-80 XIX w.,

pocztek architektury wysokiej w USA

II FAZA:
TZW. METALOWA, POWTARZALNA
STRUKTURA (BRAK TEJ FAZY W NY)
Przykadowy budynek, lata 70 XIX w.,
Chicago

ZASIG:
USA
I FAZA:
KILKA KONDYGNACJI, NAWIZUJ DO
HISTORYCYZMU, WEWNTRZNY SZKIELET,
DEKORACYJNA KONSTRUKCJA
(DWUTEOWNIKI ELIWNE, ELIWO
NIEODPORNE NA WYSOK TEMERATUR),
ZALEK WIERZOWCA
Modu konstrukcyjny, 1854r.,
John B. Coiles, eliwny

Flatiron Fuller building, 1902r.,

Daniel H. Burnham, prestiowe biuro
Budynek historyzujcy, 70-80 XIX w., przy
budowie plac budowy mg by
ograniczony do 1m., w rodku znajdowa
si szyb do transportu, nowoczesna
konstrukcja, ale historyzujca elewacja
(szata), nawizuje do swoich inwestorw

FDSFD

Nowojorski przykad braku II fazy

(metalowej) w tym miecie, 1875r.

III FAZA:
NAJDUSZA FAZA TRWAJCA W LATACH
OK. 1890-1920; NAJBARDZEJ TYPOWA DLA
BUDYNKW CHICAGOWSKICH; STAYMI
CECHAMI S:
WYRANIE PODKRELONY COK
ZWIECZENIE
SYMETRIA NA ELEWACJI
REPREZENTACYJNE KONDYGNACJE
PODKRELONE NA ELEWACJI
ZDAAY SI RWNIE ELEWACJE
UPROSZCZONE

IV FAZA:
ZWIKSZONA SKALA BUDYNKW,
UMIEJSCOWIONA W LATACH 1920-1930
Budynek z fazy IV, budowany w latach
1910-1920, cztery ryzality

WALTER GROPIUS:
OKRES POCZTKOWY
Fabryka obuwia Fagus , 1911-1925r.,
Walter Gropius (wraz z Adolfem Meyerem),
budynek szkieletowy o niezalenej
konstrukcji

Dwa rne przykady z III fazy budynkw

wysokich, 1890-1920r.
NIEMCY:
PRZEDSTAWICIELE:
WALTER GROPIUS, MIES VAN DER ROHE
ZASIG:
NIEMCY, PAWILON W BARCELONIE, USA
BO MIES VAN DER ROHE TAM UCIEK,
WPYW NA ARCHITEKTUR POLSK
Budynek urzdowy, 1920r.,
Nowy Jork

KONTEKST HISTORYCZNY:
WALTER GROPIUS W 1919 ROKU ZOSTAJE
LEKTOREM AKADEMII SZTUK PIKNYCH. W
ROKU 1920 NASTPUJE ZCZENIE UCZELNI
W WYNIKU CZEGO POWSTAJE BAUHAUS.
BUDYNKI UCZELNI UMIESZCZONE ZOSTAJ
W MIECIE DESSAU, KTRE JEST ZARAZEM
ICH FUNDATOREM. WPROWADZONO
NOWY SYSTEM KSZACENIA. SZKOA
ISTENIEJE DO 1932 ROKU.

Obiekt Bauhausu, lata 20 XX w.

(1925-1926r.), Walter Gropius,
Dessau, modernizm

Dom studencki, 1925r., Walter Gropius,

okna w paszczynie elewacji, paski dach

MIES VAN DER ROHE:

OKRES POCZTKOWY
Szklany biurowiec przy Friedrichstrasse,
1919r., Mies van der Rohe, Berlin,
projekt konkursowy - niezrealizowany,
ostry naronik, bo taka dziaka

Pomnik Karola Liebnechta i Ry

Luksemburg, 1926r., Mies van der Rohe,
ekspresjonistyczny monument, zburzony
przez nazistw

Dom dyrektora, 1925r., Walter Gropius

Szklany wieowiec, 1922r.,

Mies van der Rohe, Berlin, mikkie,
powyginane fasady, niezrealizowany
Nowe formy budynkw mieszkalnych,
ok. 1928r., Walter Gropius, 11 piter,
niskie zuycie materiaw, dobre
dowietlenie wszystkich mieszka

Projekt pawilonu niemieckiego w

Barcelonie, 1927-1929r., Mies van der
Rohe, ywe kontrastowe kolory, typowy
plan, okres kiedy jeszcze gen. Franco nie
by u wadzy, zrekonstruowany w 1986r.
Rzeba Georga Kolbego Der Morgen

Willa Tugendhat, 1930r., Mies van der

Rohe, Brno, Czechy, onysksowa ciana

**Dom pani dr Truus Schrder-Schrder i

jej trjki dzieci, 1924r., Gerrit Rietveld,
Utrecht, awangarda holenderska, nurt
zwany plastycyzmem (inne rda
konstruktywizm), wpyw twrczoci
Kazimierza Malewicza

Kampus uniwersytetu w Bagdadzie, 19571960r., Walter Gropius, brak zrozumienia

charakteru i funkcji w wiecie arabskim,
meczet stoi te wyizolowany na placu, a nie
jest tradycyjnie ukryty

Willa pani Farnsworth w Plano, ok. 19451946r. (inne rda, e do 1951r.), Mies van
der Rohe, Illinois
WALTER GROPIUS:
OKRES AMERYKASKI

(Gropius w 1934r. wyjeda do

Wielkiej Brytanii gdzie trzy lata pracuje z
Maxwellem Fryem, nastpnie 1937r.
dostaje powoanie na Uniwersytet
Harvardu, gdzie rok pniej zostaje
dziekanem wydziau architektury, ktr
zajmuje do 1952r.)
Budynek biurowy bez lokalizacji,
1952r., Walter Gropius

Przebudowa Bostonu, projekt z 1953r.,

realizacja do lat 60 XX w., Gropius
udowadnia w tym zaoeniu, e jest dobry
w projektowaniu rwnie w duej skali

Osiedle Gropiusstadt, lata 50, 60 XX w.

(1955r. inne rda 1960r.), Walter
Gropius, Berlin, ten przykadowy budynek
wzorcem dla wielu przykadw z Polski

Brama wjazdowa do fabryki Rosenthal,

1963r., Walter Gropius,
produkcja ceramiki, minimalizm

Instytut of technology, 1939-1956r., Crown

Hall gwne foyer powstawao w latach
1952-1956, Mies van der Rohe,
zastosowanie planw z domw i mieszka

MIES VAN DER ROHE:

OKRES PNIEJSZY

Wierzowiec Pan Am (teraz MetLife),

1958-1963r., Nowy Jork

(Cechami architektury
Miesa van der Rohe s:
Znaczne przeszklenia
Tym spowodowane zimne wntrze
Czsto zewntrzna konstrukcja,
ewentualnie filar w okolicy rodka
Cechy wyranie widoczne rwnie w domu
pani Farnsworth z lat ok. 1945-1951)
**Glasshouse, 1948r. (inne rda: 1949r.),
Philip Johnson, New Canaan, inspirowany
Miesem van der Rohe, (Johnson wymyli
teorie postmodernizmu, ale rwnie duy
wkad w modernizm, wymyli pojcie
arch. midzynarodowej)

WALTER GROPIUS:
OKRES PNY
(Pna faza Waltera Gropiusa to
skrajny funkcjonalizm, tworzy rwnie
budynki sakralne oraz dziea ceramiczne)

Kaplica, 1952r., Mies van der Rohe,

minimalizm w architekturze sakralnej,
jednolite, puste wntrze

Galeria narodowa, 1962-1968r.,

Mies van der Rohe, Berlin Zachodni

LE CORBUSIER
Willa Savoy w Poissy, 1925r. (wg Taschen
1929-1931r.), Le Corbusier wraz z Pierre
Jearnneret

Szklane wieowce (Lake Shore Drive),

1948-1952r., Mies van der Rohe,
pierwsze zrealizowane na wiecie
cakowicie szklane wieowce za
cianami kurtynowymi, Chicago

Centrum federalne w Chicago, 1959-1964r.,

Mies van der Rohe, rzabiarska brya
(proporcje), czarny pas w poowie drugiego
budynku, ostatni etap wieowcw

Koci w Ronchamp, 1955r., Le Corbusier,

koci rzeba-zapocztkowa nurt
neoplastycyzmu, rzymsko-katolicki, zalek
brutalizmu (brutalizm-surowe formy i
faktura surowego betonu), mozaiki o
geometrycznych formach

Jednostka marsylska, 1945-1952r., Le

Corbusier, rzut i rzekrj dwch jednostek

Klasztor dominikanw, 1957-1960r.,

Le Corbusier, brutalizm

POLSKA:
TRZY SZKOY:

Szkoa przemysowa, 1912r.,

Sawomir Odrzywolski, Krakw

KRAKOWSKA
LWOWSKA
WARSZAWSKA

Dom mieszkalny pracownikw

Uniwersytetu Jagielloskiego,
geometryczne, trjktne ryzality,
ozdoby w stylu retro, Krakw
(foto brak)
Dom mieszkalny profesorw UJ, 1930r.
(inne: 1928r.), Ludwik Wojtyczko,
geometria i symetria, Krakw

MAJ ODRBNE CECHY,START: XX W.

KRAKOWSKA:
CECHY:
NURT STYLIZACYJNO-GEOMETRYCZNY,
ALBO KRYSZTAKOWY, BARDZO
ROZBUDOWANA DEKORACJA, DUO
ORNAMETW I USKOKW, ALE I BARDZO
GEOMETRYCZNE FORMY, II FAZY
PRZEDSTAWICIELE:
LUDWIK WOJTYCZKO, ADOLF SZYSZKOBOHUSZ, FRYDERYK TADANIER, STEFAN
ROJEK, WACAW KRZYANOWSKI,
BOLESAW SCHMIDT, ROMUALD LOEGLER,
WITOLD CCKIEWICZ
ZASIG:
TYLKO KRAKW I OKOLICE
FAZA I:
CZASY PRZEDWOJENNE

Dom mieszkalny towarzystwa ubezpiecze

spoecznych, 1927-1928r., Wacaw
Nowakowski, Krakw

Gmach kasy oszczdnociowej, 19221925r., Adolf Szyszko-Bohusz (przyjaciel

prezydenta Wojciechowskiego), nurt
klasycyzujcy, gigantyczne kolumny

Wieowiec kasy oszczdnoci, 1936r.,

Fryderyk Tadanier i Stefan Rojek, siedem
uskokowych kondygnacji-wtedy jeden
z najwyszych w Krakowie

Kino Kijw,1959-1965r.,
Romuald Loegler i Witold Cckiewicz

Drugie skrzydo Biblioteki Jagielloskiej,

1995-2001r., Romuald Loegler

Dom Towarowy Jubilat, 1969r.

Budynek Biblioteki Jagielloskiej,

1930-1940r., Wacaw Krzyanowski-arch.,
Stefan Brya-konstr., wyrany rytm lizen

Rozbudowa akademii ekonomicznej,

1989-1999r., Romuald Loegler
Hotel Forum, 1984-1988r., Janusz Ingarden,
aurowy parter-wsparty na supach,
przekrzywiony, nad Wis

Muzeum narodowe, 1934-1990r.,

Bolesaw Schmidt (midzy innymi)
(foto brak)
FAZA II:
CZASY POWOJENNE
Brama do kamienicy krakowskiej,
detal stylizowany
(foto brak)

LWOWSKA:
CECHY:
STOSOWANIE KONSTRUKCJI,
STD POCHODZILI NAJZDOLNIEJSI
KONSTRUKTORZY

PRZEDSTAWICIELE:
STAFAN BRYA, ALFRED ZACHARIEWICZ,
ROMAN FELISKI, *WADYSAW
CZARNECKI (KONTYNUATOR)
FAZY I ZASIG:
FAZA I PRZED 1914R., ZABR AUSTRIACKI
(OD KRAKOWA PO KAMIE PODOLSKI)
FAZA II OKRES MIDZYWOJENNY
1918-1939, LSK (GWNIE KATOWICE)
ORAZ WIELKOPOLSKA
FAZA III PO ROKU 1945, NOWOWSTAE
POLITECHNIKI (NP. GDASKA I GLIWICKA)
S KONTYNUACJ SZKOY LWOWSKIEJ
KONTEKST HISTORYCZNY:
POLITECHNIKA LWOWSKA (AUTOR
GMACHU JULIAN ZACHARIEWICZ-OJCIEC
ALFREDA) BYA JEDYN UCZCA PO
POLSKU, PONAD 30% UCZNIW
POCHODZIA Z KRLESTWA POLSKIEGO,
LWW BY WCZENIE O WIELE
BOGATSZY OD KRAKOWA, PRZED WOJN
BUDOWANO TU 300 KAMIENIC ROCZNIE

FAZA I:
PRZED ROKIEM 1914
CECHY:
KAMIENICE DWU,TRZY-KONDYGNACYJNE
Elewacja przykadowej kamienicy, 1912r.,
Roman Feliski, Lww, wyrana struktura
elbetowa, z tym zwizane wystajce
ryzality, wiele betonowych elementw
(wizary), wczesno-modernistyczna forma,
ramowe, kontrastowe podziay jak w
Wiedniu
(foto brak)
Kamienica Mojesza Ohrensteina,
1911-1913r., Jan Zawiejski, eklektyczny
budynek, elbetowa, mocna konstrukcja,
wiea w naroniku (miaa iglic, ale
zdemontowana przez hitlerowcw)

*Mostek elbetowy na politechnice

lwowskiej, 1893r.(inne: 1892r.), pierwszy
elbet w Polsce (12 lat pniej w Krakowie,
a 15 lat pniej w Warszawie), konstr.
Maksymilian Thullie

FAZA II:
OKRES MIDZYWOJENNY
CECHY:
WYRAFINOWANE KONSTRUKCJE
FRAGMENTY BEZ PODPARCIA
(NP. WISZCE RYZALITY,
NARONIKI BEZ SUPW,
NARONE OKNA)
ASYMETRIA
EFEKTOWNE DEKORACJE NA
ELEWACJACH
Przykadowy budynek z lat 30 XX w.
(foto brak)

Dom handlowy Magnus, 1912-1913r.,

Roman Feliski, Lww, elbetowe kolumny
wypenione chicagowskimi oknami, przed
wojn by to najnowoczeniejszy budynek
w Polsce

FAZA III:
PO ROKU 1945
CECHY:
PLASTYCZNE ROZWIZANIA

WARSZAWSKA:
CECHY:
KUBICZNE, PROSTE BRYY, STOSOWANO TU
WSZYSTKIE MOLIWE NURTY, 75%
BUDYNKW Z CAEJ POLSKI POWSTAWAO
W WARSZAWIE OGROMNY BUM
BUDOWLANY, II FAZY

Willa Brukalskich, 1927-1928r., Barbara i

Stanisaw Brukalscy, pierwszy
awangardowy budynek w Polsce,
funkcjonalistyczny, porwnywany do
Holenderskich z tego samego okresu,
okrelanych nurtem neoplastycyzmu

witynia opatrznoci, 1939r., Bohdan

Pniewski, kubatura paacu kultury, kamie
wgielny wkopano 1 sierpnia 1939 roku

PRZEDSTAWICIELE:
BOHDAN LACHERT, BOHDAN PNIEWSKI
ZASIG:
WARSZAWA + POJEDYCZE BUDYNKI
FAZA I:
1912-1914r.
FAZA II:
OKRES MIDZYWOJENNY,
W LATACH 30 BUM INWESTYCYJNY
Dom na Katowickiej, 1928-1929r., Bohdan
Lachert, trzy niezalene strefy, pierwszy
budynek o corusierowskich cechach

*Trzeci most dzi Poniatowskiego,

lata 30 XX w.

*(OBECNY STYL PASTWOWY: SKRAJNY

MODERNIZM I FUNKCJONALIZM II
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ)
Dzielnica rzdowa Pisudskiego, koncepcja
przedstawiona w dwa miesice po mierci
marszaka w 1935r., zaoenie miao
stanowi nowe centrum Warszawy, nie
zostao zrealizowane przez wybuch wojny,
czyo si z tym wytyczenie trasy
olimpijskiej planowanej na 1956r.

Dworzec kolejowy, rozpoczto w 1932r.,

uszkodzi go przypadkowy poar, potem
lotnictwa niemieckie, po powstaniu
warszawskim wysadzony, Czesaw
Przybylski i Andrzej Przenicki, modernizm z
elementami art dco, projekt czoowoprzelotowy, alegoria prdkoci, mia by
najnowoczeniejszym dworcem w Europie,
symbolem II RP oraz cudem
architektonicznym

Prudential House, lata 30 XX w., Stefan

Brya-konstrukcja, najwyszy budynek II
Rzeczpospolitej, w 1938r. wyemitowano
std pierwszy program telewizyjny

Kamienica E. Wedel, 1936r.-ukoczenie,

Juliusz rawski, Zasady Le Corusiera,
przykad funkcjonalizmu, brak ornamentu,
niezabudowany parter, taras na dachu,
dobrze wyposaony

FAZA III:
PO 1945 ROKU, ZAPA, TYGRYSY
WYGRYWAJ PRAWIE WSZYSTKIE
KONKURSY BUDZC TYM NIECH
OSB Z BRANY (BLISKO 50)

Dworzec kolejowy w Katowicach, Tygrysy,

rozebrany w 2011r.

Bar Wenecja, 1958-1961r., Zbigniew

Ihnatowiczi Jerzy Sotan, kameralny i
doskonay w proporcjach, beton i cega

SuperSam, 1962r., rozebrany w 2006r.,

arch. Jerzy Hryniewiecki i kostr. Wacaw
Zalewski, nowatorsko skonstruowany
budynek, konstrukcja upinowa, pierwsze w
Polsce zastosowanie tensegrity, modernizm

Domy Centrum, 1958-1968r.,

Jan Bogusawski

Spodek w Katowicach, 1964-1971r.,

arch. Maciej Gintowt, arch. Maciej Krasiski
i konstr. Andrzej rawski, zastosowanie
tensegrity czasza podnoszona bya
na lewarkach samochodowych

Sady oliborskie, 1961r., Halina

Skibniewska, dumna z realizacji

Trasa azienkowsk, do 1974r.