Szczepaniec - Makroekonomia

Recenzent
Marian Noga
Redaktor
Dorota Zgainska
Sklad systemem TFC

Stanislaw Wawrykiewicz
Opracowanie okladki
BOP s. c. Gdansk
ISBN 83-7326-336-5
Copyright by Uniwersytet Gdanski 1996, 2005
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdanskiego
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdanskiego

81-824 Sopot, ul. Armii Krajowej 1 19 /121, tel./fax 550-91-37
http://wyd.bg.univ.gda.pl; www.ika.edu.pl; e-mail: wyd@bg.univ.gda.pl
SPIS TREseI
Wstp
1. Ekonomia
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
Wprowadzenie teoretyczne
Cwiczenia
Test wyboru
.
.
Zdania prawdziwe i falszywe
Odpowiedzi
.
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . .
. . . . .
Gospodarka rynkowa. Mikroekonomiczne podstawy

gospodarowania
....... ....
CWiczenia
Test wyboru
.
.
.
.
.
Odpowiedzi
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. .
. .
. .
. . . .
. . .
. .
. . . . . . . . . .
. . . .
. .
. .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. .
Inflacja
.
CWiczenia
.
Test wyboru
Odpowiedzi
.
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. .
.
. . . . . . . . . . .
. .
.
. .
. .
. . . .
. . . .
. .
. .
. . . .
. .
. .
. . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .
. . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Rachunek dochodu narodowego

Cwiczenia
Test wyboru
Odpowiedzi
.
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . 16
16
.
20
22
25
25
Gospodarka rynkowa. Makroekonomiczne podstawy

gospodarowania
.
.
.
CWiczenia
Test wyboru
.
Odpowiedzi
.
.
. . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
5.
. . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . _
3.
. . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.
............... .. 7
.
7
9
. . . . . . . . . . . . . . . . 12
.
14
.
. . 14
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .
27
27
31
34
37
37
39
39
41
44
49
50
51
51
S4
. . -7
. 60
. 60
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.
Zatrudnienie i bezrobocie
CWiczenia
Test wyboru
Odpowiedzi
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .
. . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . .
.
.
.
.......................
....................
. :. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . .
. . . . . .
..
62
62
66
70
73
73
Spis trek!
7. Keynesowski model rownowagi

Cwiczenia
Test wyboru
Odpowledzi
.
. . . . . . . . .
. . . . .
. .
. .
. .
. .
8. Wzrost gospodaTC'zy i cykl koniunkturalny

Cwiczenia
Test wyboru
. . . .. . .. . . .
OcIpowiedzi
.
. .
. .
. . . . .
. . . . . .
. .
9. Pieni<\dz i system bankowy

Cwiczenia
Test wyboru ..
Odpowioozl
.
. . . . . . . . . . . .
. .
. .
. .
10. Bank centralny i polityka monetarna
. . . . .
. . . .
. .
, .
. . . . . . .
11. Budiel panstwa
. .
C\viczenia
Test wyboru
Odpowiedzi
.
. .
. .
. .
. .
. .
. . . . .
. .
83
86
86
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. . . . . . . . .
. .
. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
88
88
91
92
. . . . .. . . . .
. . . . 94
. . .. . .. . . . . . . . . .. . . 95
.
CWlczenla
Test wyborn
. . . .. . . ... . . ... . . ... . . . . .. .. ... . .. .. . . .
Zdania prawdziwe i fatszywe
Odpowiedzi
, . . . . . . . .. . . . . .
.
76
76
81
. . . . . . .. 96
96
, . . . .... . . .. . . . . . . . . . . .. .. . . . 100
. . . . . . . . . . ... . . . . . . . 102
104
105
. .
. . . . . . . .
. .
. . . .
107
107
112
114
117
117
119
119
124
. . . .. . 125
127
127
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12. Polityka budietowa .. . . . . . .. . . . . .. . . ... . . . ... . . ,... . . . . . . .. . . .. . . . . . 128

Cwiczenia
Test wyboru
Zdania prawdziwe i falszywe . ... . . .. ... . .. . .. . . .. . .. . .. ..... . . . . . .
Odpowiedzi
.
Zal<\czniki
Literatura
. .
. .
. . . . . . . . . . .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. . . . . .
. .
. .
. .
. . . . . . . . .
. .
. .
. .
128
131
135
137
138
141
147
WSTP
Przewodnik Makroekonomia jest adresowany gl6wnie do student6w przera
biajqcych podstawowy kurs makroekonomii, ale moze bye takZe wykorzysty
wany przy realizacji podstawowego kursu ekonomii lub ekonomii dla biznesu.
Przewodnik ten nalezy traktowae jako uzupelnienie obowiqzujqcych podrczni
k6w:
1 . D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Ekonomia. Makroekonomia. Wyd. 3, PWE,
Warszawa 2003.
2. R. Hall, J. Taylor: Makroekonomia. PWN, Warszawa 2002.
Podrczniki dodatkowe (zastpcze):
1 . R. Barro: Makroekonomia. PWE, Warszawa 1997.
2. P.A. Samuelson, W. D. Nordhaus: Ekonomia. PWN, Warszawa 2000.
Cele
Gl6wnym celem tego opracowania jest ulatwienie samodzielnej nauki ma

kroekonomii. Przewodnik rna pom6c w testowaniu zdobytej wiedzy, a takZe
ulatwie ksztaltowanie podstawowych umiejtnosci ekonomicznych - wniosko
wania oraz testowania hipotez.
Waznym celem przewodnika jest r6wniez zapoznanie jego czytelnik6w
z podstawowymi wskainikami Koniunktury gospodarczej w Polsce oraz w kra
jach Europy Zachodniej i USA.
Tematyka
Przewodnik obejmuje najwazniejsze zagadnienia z zakresu makroekonomii,

uporzqdkowane w logiczny ciqg 12 temat6w (rozdziaI6w).
Struktura materialu
Rozdzialy obejmujq nastpujqce czsci:
Wprowadzenie teoretyczne - przypomnienie najwazniejszych po

je, zaleznosci oraz problem6w makroekonomicznych.
Cwiczenia zadania liczbowe i graficzne do rozwiqzywania. Wik

szose ewiczen oparto na przykladach zaczerpnitych z kSiqzek
amerykanskich i brytyjskich, kt6rych pefua lista znajduje si na
koncu przewodnika.
-
n
c
Test wyboru - nalezy wybrac jedn" wfakiw'l. odpowiedt spo

r6d czterech mozliwych; pozwala na sprawdzenie zdobytej wie
dzy oraz umiejtnoki wnioskowania ekonomicznego.
Zdania prawdziwe i falszywe nalezy okreSlic, czy dane zdanie
jest prawdziwe (P), czy falszywe (F); cwiczenie to pozwala dosko
nalit umiejtnot weryfikacji hipotez.
-
$l
ODPOpmlZl
Odpowiedzi na kOiku katdego rozdzlalu urnieszc20ne 5'1. odpo

wiedzl do wszystkich cwiczen, zadaft i test6w.
-
W zal'lcznikach znajduj'l. si tablice statystyczne dotyczilce aktualnych

wskaznik6w koniunktury.
Spos6b korzystatlia z przeIUodnika
Poniewai: przewodnik jest publikacji'l uzupelniaj'l.c'l wskazane jest przyjie

nastpujqcej procedury samodzlelnej pracy:
1. Przeczytanie odpowiednich fragment6w z podcznik6w obowiilzujilcych
(wykaz zamieszczany na POCZiltku kaZdego rozdzlalu).
2. Przeczytanie wprowadzenia teoretycznego w przewodniku.
3. Rozwiilzanle zadafl, cwlczefl I tesl6w.
4. Sprawdzenle prawldlowi odpowiedzi.
W wypadku jakichkolwiek problem6w zalecane jest ponowne przestudio
wanie obowiilzuJilCego podrznika i/lub wykorzystanie lileratury uzupelnia
J<lcej.
Po przestudlowaniu przewodnika studenci kierunk6w ekonomicznych po
winni kontynuowac nauk makroekonomii, wykorzyshlj<\c skrypt E. Kwelli: Teo
ria makroekollomii. Wyd. Uniwersytetu Gdanskiego, Gdaflsk 2002.
.
EKONOMIA
ekonomia
rzadkosc
koszt altematywny
granica mozliwosci produkcyjnych
ekonomia pozytywna
ekonomia normatywna
makroekonomia
mikroekonomia
teoria
model ekonOmiczny
Literatura obowi'lzuj'lca:
P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus:
Ekonomia.
PWN, Warszawa 2000, 1.
1,
T.
1 i 2, s.
WPROWADZENIE TEORETYCZNE
24-78.
E2...J ;
m
-----.1
Ekonomia i rzadkosc
Ekonomia jest to nauka badajqca, jak luzie radzq sobie z rzadkosciq.
Ekonomia zajmuje si badaniem zachowan. podmiot6w gospodarczych

(i ekonomicznych konsekwencji tych zachowan.) w zakresie sposobu wykorzy
stania ograniczonych zasob6w - w sferze produkcji, podzialu, wymiany i kon
sumpcji.
Rzadkosc jest podstawowym faktem zycia gospodarczego: dostpne zasoby
(czynniki produkcji) Sq ograniczone, natomiast potrzeby ludzkie Sq nieograni
czone.
Rzadkose wymusza dokonywanie wyboru. Czynniki produkcji wykorzysty
wane przy produkcji jednego dobra nie mogq bye jednoczesnie wykorzystane
przy produkcji innych d6br. Oznacza to, ze produkujqc jakies dobra, jednocze
snie rezygnujemy z wytwarzania innych d6br.
Ekonomiczne myslenie
W warunkach rzadkosci d6br i zasob6w warto pamitae 0 tym, ze:

- wszystko kosztuje (ll nie istniejq darmowe obiady"),
- prawie zawsze istniejq alternatywne mozliwosci wykorzystania ograniczonych zasob6w,
- nalezy szukae najlepszych rozwiqzan. (np. maksymalizujqcych korzysci /
uzytecznose lub minimalizujqcych koszty / straty), .
- jakose naszych decyzji zalezy od wiedzy oraz od informacji, jakie zgroma
dzimy.
I. Ekonomia
Kaszt altematywtly
krzywa moiliwosci prodllkcyjnyc1r
Koszt alternatywny (opportllnity cost) reprezentuje warlo najbardziej cen

ne; nie wykorzystanej alternatywy. Craficzn'l ilustracj<l kosztu alternatywnego
jest krzywa (graniea) moiliwogci produkcyjnych (rys. 1.1). Pokazuje ona al
ternatywne komhinacje d6hr i uslug finalnych, kt6re mag.. byt wytworzone
w danym okresie. przy wykorzyslaniu dostpnych zasob6w i technologii.
Rys. 1.1. Granic.l mo:t:lI1

produkcyjny<h
Ekotlomia pozytywnti a ekOllomia normatywlla
Ekonomia pozytywna
zOjrnuje si swlalem gospodarczym lakim, Jakim on jest. Pozwala na mozli
wie bezstronne uog61nlanle proces6w i mechanizm6w gospodarczych. Tworzy
fundament, na kt6rym budowane sO} r6zne szkoly mysienia normatywnego.
Ekonomia normatywna
zajrnuje si wjatem gospodarczym takim, jakl powinien by. Posluguje sj
sqdami wartoSciujqcymi: Jakie powinny by kierunki polityki gospodarczej,
podaz pieni'ldza, stopa bezrobocia, stopa inflacji itp.
Makroekollomia a mikroekollomia
Makroekonomia
zajmuje si wsp61zaietnoSciami pomizy wielkimi agregatami, takimi jak:
doch6d narodowy, konsumpcja, inwestycje, oszcznoSci, zasoby kapitatu,
wielko zatrudnienia, poziom cen, podat pieni<}dza, budtet panstwa, bilans
platniczy itp.
Mikroekonomia
zajmuje si badaniem zachowan indywidualnych uczestnik6w gospodarki
rynkowej (konsument6w, producent6w) oraz analizq rynk6w poszczeg6lnych
d6br i uslug.
Teoria i model ekonomiczny
Teoria jest to zestaw abstrakcji dotyczqcych rzeczywistosci.

Model jest to teoretyczne uog61nienie okreslonego fragmentu badanej rze
czywistosci, kt6re w spos6b uproszczony odwzorowuje zachodzqce procesy eko
nomiczne.
CWICZENIA
1. W tab. 1 . 1 i na rys. 1 .2 pokazano r6zne kombinacje produkcji zywnosci

i d6br przemyslowych w gospodarce w pelni wykorzystujqcej czynniki pro
dukcji.
Tabela 1.1
Zywnosc
Dobra przemyslowe
A) Oblicz koszt alternatywny zwikszenia produkcji zywnosci od 0 do 20
jednostek oraz dalszego wzrostu produkcji zywnosci do 40, 60, 80 jed
nostek.
B) Wyjasnij, jak i dlaczego zmienia si koszt alternatywny.
:lil
80
60
40
................................................... .
20
Rys.l.2
80
140
180
Dobra
200
przemyslowe
I. Ekonomia
10
2. Na fyS. 1.3 zaprezentowano gran ice motliwoSci produkcji dla kombinacji

d6br konsumpcyjnych i inwestycyjnych w latach 1997 i 2000.
19"
"'"
c.
Ryt. 1.3
Oobn konsumpcyjne
A) Jcteli w 1997 r. wszystkie zasoby zostalyby uiyte do produkcji d6br

inwestycyjnych, to w jakim punkcie (z oznaczonych na rysunku) bymy
si znalezli?
B) Zaldadai<lc, ie w 1997 r. wszyslkie zasoby dq w petnl wykorzystane.
a my zdecydujemy si zwikszyc produkcj d6br konsumpcyjnych, do
jakiego punktu mozemy si przemleic?
C) Jeteli W 1997 r. zlemy mieJi do czynienia z bezroboclem, w jakim
punkcie si znajdziemy?
0) W 1997 r., przy wystpujflcym bezrobociu, jestemy w stanie zwik
5zyt produkcj d6br Inwestycyjnych bez zmniejszania produkcji d6br
konsumpcyjnych. Do jakiego punktu mozemy si przemii?
E) Jezeli il zasob6w zwil?kszy Sil? z czasem (do 2000 r.), do jaklego
punktu mozemy Sil? przemie!ki?
3. Ponizsze zasoby s<l wykorzystywane przez Uniwersytet Gdanski w proce

sie ksztatcenia student6w. Zaklasyfikuj je jako: ziemi (Z), prac (P) lub
kapitaJ (K).
A) Wyklady prowadzone przez profesora nauk ekonomicznych.

B) Wl?giel uzywany w kotlowni uniwersytetu.
C) Komputery utywane w dziale rekrutacji.
D) Przyjmowanie student6w przez dziekana.
E) Tablice w alach wykladowych.
F) Woda uzywana w eksperymentach technicznych.
4. Kt6re z poni:iszych stwlerdzen wchodz<l w zakres ekonomU pozytywnej (P),

a kl6re normatywnej (N)?
A) W latach 1973-74 cena ropy naftowej wzrosla ponad 3-krotnie.
Cwiczenia
11
B) Rzqd polski powinien prowadzie polityk antyrecesyjnq.

C) Gospodarka Wielkiej Brytanii jest bardziej zblizona do wolnego rynku
niz gospodarka Albanii.
D) Palenie tyl. miu jest antyspoleczne i powinno bye zabronione.
E) Wprowa.:.. 'nie wyzszych podatk6w na tyton. zniechca palaczy "oka
zjonalnych" .
F) We wczesnych latach osiemdziesiqtych w wikszosci kraj6w Europy
Zachodniej zanotowano gwaltowny wzrost stopy bezrobocia.
G) Placa nominalna powinna bye podniesiona, aby pom6c osobom znaj
dujqcym si w trudnej sytuacji materialnej.
H) Zmniejszenie wartosci zlot6wki stymuluje sprzedaz towar6w polskich
w innych krajach.
5.
Zidentyfikuj ponizsze sqdy, jako wchodzqce w zakres:

- mikroekonomii (mikro),
- makroekonomii (makro).
A) Susza powoduje wzrost cen zboza.
B) Rzqd redukuje wysokose podatku dochodowego od przedsibiorstw,
aby stymulowae wzrost inwestycji.
C) Zwikszenie wydatk6w konsumpcyjnych powoduje inflacj.
D) Konsumenci kupujq wicej wolowiny niz wieprzowiny.
E) Stopa bezrobocia zwikszyla si 0 3 %.
F) Computerland Poland caly zysk za 1994 r. (3,3 mIn zl) przeznaczyl na
kapital zapasowy.
G) Wedlug prognoz IBnGR wzrost PKB w 1995 r. wyniesie 4,8%.
H) W 1994 r. producenci odziezy sk6rzanej obnizyli zatrudnienie 0 44 %.
"
I) "Polar zainwestowal prawie 0,5 mId zl w modernizacj zakladu pro
dukcji sprztu chlodniczego.
J) Stopa bezrobocia odnotowana na koniec marca 1995 byla najnizsza od
15 miesicy.
K) W 1994 r. inwestycje firm prywatnych wzrosly nominalnie 0 80%, pod
czas gdy w sektorze publicznym wzrost ten wyni6s1 30%.
L) KGHM Polska Miedi SA jest najwikszym eksporterem w przemysle
metalurgicznym.
M) Po pierwszym kwartale 1995 deficyt budzetu panstwa wyni6s1 2,9 mId.
6.
Ponizej przedstawiono list r6znych kategorii ekonomicznych.

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
konsumpcja,
ziemia,
inwestycje,
oszczdnosci,
praca,
wydajnose pracy,
produkcja,
1. Ekonomioa
12
8) doch6d,
9) zasoby naturalne,
10) kapilal rzeczowy,
11) dlug publiczny.
12) defieyt budtetowy,
13) eksport,
14) podaz pieni'ldz3,
15) sila rohocza.
A) Kt6re z wymienlonych wyzej kategoril nale!., do zasob6w?

B) Kt6re z wymienionych wyrej kategoril naletil do strumieni (przeply
w6w)?
a
b
c
d
TEST WYBORU
1. Zdanie: "oie Istnie;., darmowe obiady" oznacza, ze:

a) katdy musi placit za to, co otrzymuje,
b) jezeli jedna osoba zyskuje, kt must traeit,
e) zasoby 5'1 ogranlczone. dlatego katde dobra kosztuje,
d} opieka socjallla jest picefektywna.
2. Ekonomiczne dzialanic oznacza, ze dany czlowiek:
a) kupuje zawsze najtaszy lowar,
b) dokonuje wyboru po linii najnmiejszego oporu,
c) dokonuje wyboru w spos6b celowy, maksymallzuj<lc korzyCi przy mi
nimalizacji koszt6w,
d) zarabia duzo pienidzy.
3. Makroekonomia zajmuje si:

a)
b)
c)
d)
funkcjonowaniem prywatnej firmy,

zachowaniem jednostki,
rynkiem pracy.
gospodark<} jako calc&i<}.
4. Mikroekonomia zajmuje si:

a)
b)
c)
d)
handlem midzynarodowym.
wybranym segmentem gospodarki,
gospodark<} wialow",
tym, jak powinna funkcjonowat gospociarka kraju.
13
5. Kt6ry z poniZszych wskatnik6w rna charakter mikroekonomiczny?

a)
b)
c)
d)
paziom dochodu narodowego,

cena jablek,
paziom zatrudnienia w gospodarce narodowej,
indeks cen konsumpcyjnych.
6. Ekonomi mozemy najlepiej zdefiniowac jako stud!a nad problemem:
a)
b)
c)
d)
jak najrozs<\dniej wydac pienii\dze,

dlaczego zasoby 5<1 ograniczone,
jak firmy maksymalizuj'l zyski,
jak spoleczefistwo wybiera sposr6d alternatywnych zastosowaJ'i ogra
niczonych zas006w.
7. S'ldy ekonomii normatywnej:

a) magi} bye na biez'lco leslowane,
b) S'I uznawane przez wszyslkich ekonamist6w,
c) pokrywajl\ si Z Scldami ekonomii pozytywnej.
d) bazuj'l na r6znych wartiach I preferencjach.
8.
Efektywn ekonomiczn'l mozemy najlepiej opisac jako:

a)
b)
c)
d)
maksymalny wzrosl iloSei zasob6w,

maksymaln'l produkcj z dostpnyeh zasob6w,
minimaine wykonystanie zasob6w przy minimalnej produkcji,
maksymalne wykonystanie zasob6w pny minimalnej produkejl.
9. Przcsunile granley mozliw1 produkeyjnych moze byt spowodowane

przcz:
a)
b)
e)
d)
zmniejszenie si poziomu bezrobocla,

wzrost poziomu innaeji,
zmlan technologil,
zmian gust6w konsument6w.
10. Wzrost gospodarezy mozemy przedstawit w formie grafieznej jako:

a)
b)
e)
d)
rueh wzdluz granicy mozliwi produkcyjnyeh,

przesuniie na zewn"lrz graniey mozliwoSc.i produkeyjnyeh,
przesuniie do wewn"trz granley mozliwoSci produkeyjnych,
Tueh z punktu Jez'leego powyzej granley mozliwoSci produkeyjnych do
punktu lez'leego na granley mozliwOSci produkeyjnyeh.
11. Gal'lz badan ekonomicznyeh, kt6ra zajmuje si S<l.dami wartoSciuj<l.eymi, Ja

kie powinny byt eeny, poziom produkcji, dochody, kierunki polityki rz<\
du, to:
a) mikroekonomia,
I. Ekooomja
14
b) ekonomia,
c) ekonomia pozytywna,
d) ekonomia normatywna.
12. Gt6wnym kosztem edukacji uniwersyleckiej jest:

a)
b)
c)
d)
optata za akademlk.
koszl zakupu podrznik6w,
koszt alternatywny edukacji,
koszt zakupu ubfan.
13. W gospodarce rynkowej, najwic:kszy wplyw na rodzaj produkowanych d6br

majer
a)
b)
c)
d)
producenci,
IZ'ld,
konsumenci,
zwi'lzki zawodowe.
ZDANIA PRAWDZIWE I FAlSZYWE
1. Teoria stanowi uproszczon<!, wersic: rzeczywisIOI.

2. Ekanomla pozytywna okrla, jak powlnna funkcjonowa gospodarka, na
lamias! ekonomia normatywna opisuje fakly ekonomiczne.
3. Jezcli zasoby 5<1 w pelni wykorzystane, to jedyr..; drag" zwic:kszenia pro

dukcji jednego dobra Jest zmnlejszenle produkcji innego dobra.
4. Zawsze kiedy mamy do czynienia z wyborcm ekonomicznym, pojawia si

koszt altematywny.
5. EfektywnoSt ekonomiczna oznacza maksymalizowanie produkcji poprzez
staranni\ alokacj zas0b6w, uwzglniaji\Ci\ preferencje nabywc6w oraz
mozliwoSci i ograniczenia producenl6w.
OOP<JJIIDII
ODPOWIEDZI
Cwiczenia
1. A) Od 0 do 20 -+ koszt illtcmiltywny
20 }ednostck d6br przcmyslowych,
od 20 do 40 -+ kos;tl illlcrnillywny 40 jednoslek d6bt przcmystowych,

od 40 do 60 -+ kosZI 3ltcmillywny 60 jednostck d6br pnemyslowych,
od 60 do 80 -+ koszt 31temillywny 80 jednostck d6br przemyslowych.
Odpowiedzi
15
B) Koszt altematywny zwiksza si i trzeba rezygnowac z eoraz wikszej ilosei d6br przemy
slowyeh; zaleznosc ta wynika z prawa rosnileyeh koszt6w produkcji przy wykorzystaniu

eoraz mniej odpowiednich zasob6w.
2.
A) A, B) B, C) C, D) B, E) D.
3.
A)
P,
B) Z, C) K, D)
4. A)
P,
B) N, C) P, D) N, E)
5.
P,
E)
K,
P,
F) Z.
F)
P,
G) N, H) P.
A) mikro, B) makro, C) makro, D) mikro, E) makro, F) mikro, G) makro, H) mikro, I) rnikro,

J) makro, K) makro, L) rnikro, M) makro.
6. A) Strumienie: 1, 3, 4, 6, 7, 8, 12, 13.

B) Zasoby: 2, 5, 9, 10, 1 1, 14, 15.
Test
wyboru
Ie 2e 3d 4b 5b 6d 7d 8b ge lOb lId 12e 13c

1P 2F 3P 4P 5P
GOSPODARKA RYNKOWA.
MIKROEKONOMICZNE PODSTAWY
GOSPODAROWANIA
rynck
rownow;lga rynkowa
rena mwnOWolgl
konkurencja
popyl
p od"
Lileralura obowi'l2Uj'lCOl:
P.A. S.muelson, w.o. Nordhaus: Ek/)nomUl. PWN, W.1rSz..1wa 2000, I. I,
r.
3 i 4. s. 79-130.
Lileralura u2updniaj'!ta:
M. levinson: Nit Iy/ko wollry ,yna. PWE, W.lfSLlWa 1992, r. I, s. 17-32, r. 6, s. 95-110.
Ryllck
Rynek jest to proccs, w ramach kt6rego sprzooaj<jcy i kupuj<lcy okrcllaj'l,
co chc'l sprzedat lub kupit i na jaklch warunkach.
Uczesttlicy gry ryllkowej

W grze rynkowej uczestnicz'l gospodarstwa domowe, firmy oraz rz"d. MOo
tywy llczestnictwa poszczeg61nych podOliot6w s'l nastpujqce; maksymalizowa
nie korzySci oraz uzytecznoki zakupionych d6hr i uslug (gospodarstwa damo
we), zysk (firmy) oraz dobrobyt i slabilnoSt og61nogospodarcza (rz<}d).
Popyt i podai
Ludzie, kt6rzy ehq i Sq w stanie kupit po okreS]onej eenle dane dobro,
tworzq popyt. Wszyscy, kt6rzy ehe<l i Sq w stanie sprzedac po okrelonej eenie
dane dobra, reprezentujq podaz.
Popyl na dane dobro jest determinowany pr"ez preferencje, dochody oraz
oczekiwania konsument6w. Kazda zmiana tyeh czynnik6w powoduje przesuni-:
cle krzywej popytu. Rueh wzdluz krzywej popytu za jest spowodowany zmianq
poziomu een danego dobra.
17
Krzywa popytu (rys. 2.1) przedstawia Hose danego dobra, jakq ludzie chcq
kupie przy r6znych poziomach cen. 1m nizsza cena, tym wicej ludzie bdq
sklonni kupie danego dobra.
P z .............................
Rys. 2.1.
Qz
Krzywa popytu
nose (Q)
Podaz danego dobra jest determinowana przez poziom technologii, koszty

czynnik6w produkcji, oczekiwania, podatki oraz liczb producent6w. Zmiana
tych czynnik6w powoduje przesunicie krzywej podazy.
Krzywa podazy (rys. 2.2) przedstawia Hose danego dobra, jakq producenci
wyprodukujq przy r6znych poziomach cen. 1m wyzsza cena, tym wicej produ
cenci wytworzq danego dobra.
s
Rys. 2.2.
Krzywa podazy
Qz
Ql
noSe (Q)
Rownowaga rynkowa
R6wnowaga rynkowa oznacza zr6wnowazenie popytu i podazy. Przy wy

znaczonej cenie r6wnowagi kazdy, kto chce kupie lub sprzedae dane dobro,
moze to zrobie. Przy cenach wyzszych od poziomu r6wnowagi wystpujq nad-
18
2. Gospodarka rynkow.l. Mikroekonomiane podSI <lWY. ..
wytki rynkowe (przewaga podaty nad popytem), a przy nii:szych - niedobory

rynkowe (przewaga popytu nad podaz'l).
Graficzn" ilustracj'l r6wnowagi rynkowej jest punkt przecic:cia krzywych
popytu i podazy (E - fyS. 2.3). Okresla on zar6wno cenc:, jak i ilose r6wnowagi.
................... .
D
Rys.
2.3. Mwnowaga rynkowa
I1o&l: (Q)
KOllkllrellcja
Konkurencja jest to proces, za pomoc'l kt6rego uczestnicy rynku, d'lz'lc do
realizacji swoich inleres6w, pr6buj'l przedstawic korzystniejsze od innych oferty
pod wzglc:dem ceny, jakoSci lub innych element6w, wplywaj<jcych na decyzic:
zakupu.
ElastycZllo sc cellowa popytll
Elastycznosc cenowa papylu (Ec) okresla w przybHzeniu, 0 He procent
zmniejszy sic: popyl na dane dobra. gdy jego cena wzrnie 0 1 %.
.:.c,
",ce
p=
l=
v a z , a a W ie
=
to
'
Y t ue
Ec = c
7
7
prcx:entowa zmiana ceny
Ec
gdzle:
il popytu, P
P
=
dQ
_0-
dP
cena.
Rodzaje popytu przedstawiono w tab. 2.1.
19
Wp rowadunie teoretyczne
Ec < -1, czyli pnyroslowl ceny 0 1 % odpowiada 5padck popytu
ElaSlyczny C('nowo
wkszy ni.2 1%; dotyczy d6br I uslug wytszego nu orOlZ

lowarOw luksusowych (np podrote samolotami, posilki
w rcslauracjach, samochody)
.
E.,
Neutralny cenown
1 (np. edukaq.:. prywatna w USA, buty, mehle)
E., < 0; dotyczy d6br plerws:tej poIneby I dOhr ntts:tego

rzu (eleklrycznok', gaz zlemny, teldon, p apierosy, kawa)
1 <
Nieela5tyczroy cenown
Uwaga: Czto podaje si wartokl bezwzglne eJastycznoSci ceoowej i wtcdr: Ec >

cl3slyczny, E. I popyl ncutrallY, E. < I popyt nicelastyczny.
=
popyt
Elastyczno cenowa popytu jest slosunkowo mala, gdy:

- brak jest substytut6w na rynku, a konkurencja jest nieliczna,
- nabywcy wolno zmieniaj'l swoje przyzwyczajenia (wzorce) zakupowe.
- nabywcy s<,!dz<,!. ze wyzsze ceny sil zwi<'!zane z usprawnieniaml (ulepsze
niami) produktu lub odpowiadaj<'! biez'lcej inflacji.
Charakterystyka ryllkll: kOllkllrcIlcja doskollalfl,

kOllkllrcllcja 1IIonopolistycZ1la, oligopol, mOllopol (tab. 2.2)
Tlbell 2.2. CharOikterystyka rynku
Kon kuncjl
Oligopol
Monopol
b<llrdzo duto
nlezaletnych
firm
duto firm
produkulcych
podobne dobra
;edna dui.:l firma
KontrolOi cen
tadna; rynck
determillujc
y
ograniczona przez
wyslwowanie
5ubstytul6w
ki!IY dutych
firm
produkuj'lcych
podobnc dobra
duty wplyw cen

lidera
bardzo duta
Zroinr
l owanic
produkt6w
bimlzo male;
produkty
dla nlekt6rych
rynk6w dutc,
dla innych male
:t:adne
I''''''''
dute; produkty
kierowane
do roinych
segment6w
dutab
stosunkowo duia
trudno v.-ej
nJ rynck;
wymagane 5<1
dute naklady
fn
i ansowe
The New York
rynek fast
food w USA
samochody,
komp ut ery
WySuugOlnicnie
Konkurencjl
monopolislyczn<ll
Uo:ba firm
d oskon l ll
lawcjkb
na rynck
Pnykbdy
podobnej
wcjkia
nil rynek
Stock Exchange
(rynek p a pierow
wartokiowych)
laty, wejkia
na rynck
oordzo ttudno
wej na rynek
poczt.l w Polsce
(mo no pol
na niekt6re
uslugi)
2. Gospodarka
20
rynkowa. Mlkroekonomlczne podstawy...
Wyjqtki od prllwa popytu

Paradoks Giffena - dotyczy podstawowych d6br konsumpcyjnych; wzrost
cen mote powodowat zmniejszenie dochod6w realnych i zWil;kszenie zakup6w
d6br podstawowych (mimo w2.rostu Ich eeny).
Paradoks Veblena (efekt snoba) - dotyczy d6br luksusowych (prestii:o
wych); konsumpcja danego dobra rna wiadczyt 0 statusie konsumenta, dlatego
wzr05t ceny moze spowodowat wzrost zakup6w.
CWICZENIA
1. Na fyS. 2.4 przedstawiono zmian sytuacji na rynku pi6r wiecznych; widzi

my przesuniie krzywej papytu na pi6ra z Do do O}_ Kt6re z ponizszych
zjawisk mogly spowodowat to przesunil;cie?
p
PI .............. ............. .
Po .................... .
0,
DO
RYS.2.4
Qo
Ql
A) Spadek cen d6br substytucyjnych.

B) Spadek cen d6br komplementarnych.
C) Spadek cen surowc6w utywanych przy produkcji d6br.
0) Zmniejszenie si dochod6w nabywc6w.
E) Zmniejszenie si VAT.
F) Kampania reklamowa.
2. Na fyS. 2.5 przedslawiono zmjan sytuacji na rynku namiot6w turystycz

nych; krzywa podaty namiot6w przesunla si z So do 5,. Kt6re z ponit
szych czynnik6w mogty to spowodowat?
A) Wprowadzenie nowych, uJepszonych metod produkcji namiot6w.
CWiczenia
21
B) Spadek cen d6br kornplernentarnych dla narniot6w.

C) Zwikszenie stawek plac robotnik6w zatrudnionych przy produkcji na
miot6w.
D) Zwikszenie dochod6w nabywc6w.

E) Spadek cen kornponent6w uzywanych przy produkcji narniot6w.
Rys.2.5
Qo
Ql
tab. 2.3 przedstawiono wielkosc zakup6w czekolady, dokonanych przez

3 osoby, przy r6znych poziornach cen.
3. W
Tabela 2.3
Zakupy czekolady (Q)
Cena opakowania 100 g

(P)
(w zl)
Piotr
Anna
Monika
3,00
2,75
2,50
2,25
1
2
1
2
3
2,00
Rynek
A) Zakladajqc, ze rnarny na rynku tylko 3 osoby (nabywc6w czekolady),

okresl popyt na rynku czekolady (uzupelnij tab. 2.3).
B) Narysuj 3 indywidualne krzywe popytu i krzywq popytu dla calego
rynku (zalozenie jak wyzej).
4. Dane w tab. 2.4 reprezentujq popyt i podaz na rynku konserw rybnych przy
r6znych poziornach cen.
A) Narysuj krzywe popytu i podazy.
22
2.
Gospodarka rynkowlI. Mikroekonomiczne podstawy...
T;abeb 2.4
Cena
(w zl/pusz)
"'Pr'
(w mIn sztuk)
Pod.,
(w min sztuk)
4,00
10
70
3,50
20
60
3,00
30
50
2,50
40
40
2,00
50
30
,,50
60
20
B) Jaka bzie nadwyzka popytu lub poclazy, jezeli cenn ustali sic: na pO
ziomie 2,00 xl za puszke
C) Jaka zie nadwyzka popytu lub podazy, jezeli ceon ustaU sic: na po
ziomie 3,50 zl za puszkc:?
0) Znajdt eenc: r6wnowagi i il r6wnowagi.
E) Jaka zie nowa cena i il r6wnowagi, jetelJ wzrosty dochody kon
sument6w i wzr6s1 popyt 0 10 min 5ztuk rocznie (przy kazdym pozio
mie cen)?
b
c
d
TEST WYBORU
1. Jeteli wuost ceny produktu X powoduje spadek popytu no produkt Y, to

mozemy wywnioskowat, te:
a)
b)
c)
d)
X. Y s'l dahromi substytucyjnymi,

cena produktu Y wzrnie,
X, Y S<l dobrami komplementamymj,
produkcja dobra Y wZrosnie.
2. Rozwazmy zmiany na rynku zbo:ia. Jezeli cena nawoz6w spada, to mozemy

oczekiwac!':
a)
b)
c)
d)
zmniejszenia podazy zboza,

zmniejszenia popytu na zboze,
wZ(ostu cen zboza,
wzrostu poclazy zboza.
3. Na pytanie "dla kogo?", gospoclarka rynkowa ocIpowiada przez nastpuj'lq

alokacj d6br:
a) dla tych, kl6rzy s'l sktonni i s'l w stanie zaptacic!',
b) na zasadzie r6wno!ki.
23
Test wyboru
c) zgodnie z potrzebami konsument6w,

d) na zasadzie: "kto pierwszy ten lepszy" .
4. Kt6re z ponizszych czynnik6w n i e spowodujq przesunicia krzywej popytu na maslo:
a)
b)
c)
d)
wzrost dochod6w konsument6w,

wzrost ceny margaryny,
wzrost ceny masla,
wzrost preferencji konsument6w dla masla.
5. Kt6ry z ponizszych czynnik6w n i e spowoduje przesunicia krzywej popytu

na samochody marki Fiat:
a)
b)
c)
d)
6.
zmiana
zmiana
zmiana
zmiana
cen benzyny,
cen volkswagen6w,
gust6w nabywc6w,
cen fiat6w.
Wprowadzenie nowych technologii spowoduje przesunicie:

a)
b)
c)
d)
krzywej
krzywej
krzywej
krzywej
podazy w prawo,
podazy w lewo,
popytu w prawo,
popytu w lewo.
7. Popyt na uzywki, takie jak np. kawa, jest:

a)
b)
c)
d)
elastyczny cenowo,
nieelastyczny cenowo,
neutralny cenowo,
zadne z powyzszych.
8. Wzrost ceny kt6rego z ponizszych produkt6w spowoduje zwikszenie popytu na maslo:

a)
b)
c)
d)
masla,
chleba,
margaryny,
herbaty.
9. W warunkach rynku konkurencyjnego wzrost ceny dobra X prawdopodobnie doprowadzi do:

a)
b)
c)
d)
zwikszenia jego produkcji,

zwikszenia jego konsumpcji,
zmniejszenia jego produkcji,
nie bdzie mial wplywu ani na jego produkcj, ani na konsumpcj.
10. Rynek konkurencyjny charakteryzuje:
2. Gospodarka rynkowa. Mikroekonomiczne podstilWY...
24
a)
b)
c)
d)
duza Iiczba producent6w i nabywc6w,

perna regulacja rz<\dowa,
dominacja kilku duzych finn,
wystpowanie monopolu po stronie sprzedazy.
11. Prawo podazy m6wi, ze:
a) nabywcy kupi<l wiej d6br przy niZszych cenach nii: przy wyiszych,
b) nabywcy kupi", wiej d6hr przy wytszych cenach nit przy nitszych,
c) producenci wytwOr2q wiej d6br przy wyzszych cenach nii: przy nit
szych,
d) producenci wytworz<J mniej d6br przy wytszych cenach nii: przy niz
szych.
12. Jei-eli na rynku konkurencyjnym ilc wyprodukowanych d6br jest wiksza
nit Host d6br, kt6r<l chq kupic konsumenci, to prawdopodobnie:

a)
b)
c)
d)
ceny rynkowe wzrosn<\,

ceny rynkowe obnizq si,
konsumenci kupi'!, wiej d6br,
producenci zwiksz<l produkcj.
0 15%. Nie chei}c utTacic

swoieh udziat6w w rynku, inne firmy natyehmiast podi}zyty jej Sladem.
Rynek, na kt6rym dziataj'l., mozna apisac jako:
13. Firma STORM podniosla ceny swoich produkt6w
a)
b)
c)
d)
monopol,
konkurencj doskonal'l.,
oligopo!,
konkurencj monopolistyezn'l.
14. Popyt na dane dobro jest elastyezny eenowo, gdy:
a) wptywy producent6w zwit;kszaji} Sit; przy kazdej obni.i:ce cen,

b) zmiany cen nie maji} wptywu na przychody producent6w,
c) wptywy producent6w ZWit;kszaji} Sit; przy katdej zwyzce cen,
d) krzywa popytu przesuwa si w prawo pod wptywem zmiany cen tego
dobra.
15. Ceny nizej wymienionyeh d6br zostaty obnizone a 30%. Popyt na kt6re
z ponizszych d6br wzroSnie najbardziej:

a)
b)
c)
d)
na
na
na
na
okulary,
ehleb,
pizz w restauracji,
maslo.
16. Przesunit;eie w lewo krzywej papytu
przez:
(0) na kaw maze bye spowodowane
25
Test wyboru
a)
b)
c)
d)
slabe zbiory kawy.

monopols
i tycznq
wzrost cen kawy.
spadek dochod6w potencjalnych nabywc6w.
17. Na rynku mamy wiele podmiot6w po stronie podazy i popytu, zadna firma
nle rna bezpoSredniego wplywu na ostateczny poziom cen. Jest to uprosz

czony przyklad:
a)
b)
c)
d)
monopolu,
oligopolu.
konkurencji doskonalej,
monopsonu.
I. Wzajernne oddzialywanie popytu i podazy determinujc poziom cen danego
dobra.
2. Konkurencja oznacza, ze indywldualny producent lub sprzedawca rna moi

IiwoSt delerminowania rynkowego poziomu cen danego dobra.
3. Krzywa podaiy pokazuje dadatni... korelacj pomh;dzy cen... a dostarczan<t
na rynek iloSei,! towaru.

4. Reklama "wysoklej Jakl. szybklej i milej obslugi" jest formq konkurencji
cenowej.
5. Wolny rynek gwarantuje rOwn,! i sprawiedliwq dystrybucj dochod6w.
6. Klasycy wierzyli, ie interwencja panstwa w sprawy gospodarcze nie jest
potrzebna.
7. jeteli dwa dobra maj" charakter komplementamy, to spadek cen jednego
z nich spowoduje wzrost popytu na drngie dobro.
ODPOWIEDZI
,ODPOJIIDlI
Cwicuni;l
1.
- B)iF),
- aynniki A) i D) spowodowalyby pnllSuniftCk' knyv.-e; popytu w prtc<'iwnym kierunku,
- aynnild C) I E) spowodowalyby prtesuniftCk' krzy....
-e; podaty.
2.
- A) i E),
2. Gospodarka rynkowa. Mlkroekonomiczne podstawy. ..
26
- czynnlk C) spowodowalby przesunh:cle krzywej podaty w przeciwnym kierunku,

- czynnlki B) I 0) spowodowalyby przesunl.,oe krzywej popytu.
J. A) Rynek: 1, 3, 6, 10, 17.
B) Pain rys, 2.6.
. . . .-.-.
.. . . .
Ry,,2.6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
. . .. .... . .... ... . ..

=
... . . . . . =---.
. . . ..
.,
.
.
4. A) rain rys. 2.7.

s
,
o
20
10
Rys.2.7
30
40
50
60
7'0
80
n(Q)
8) Nadwytka popytu 20 min puszek/rok.

q Nadwy1k3 podaty 40 min puszek/mk.
0) Cen... 2,50 zl/sztuk; iloU 40 min sztuk ronnie.
E) Cena '" 2,75 zl/sZlukt:; il '" 45 min szluk ronnie.
=
Test wyboru
Ie 2d 3a 4<: 5d
6a 7b
8c 9,1 lOa lie
Zdanl .. pr.lwdziwt i blszywr
IP 2F 3P
4F SF 6P 7P
12b Ix 1401 15c 16d 17c
V
"""Q)
GOSPODARKA RYNKOWA.
MAKROEKONOMICZNE PODSTAW Y
GOSPODAROWANIA
rynek zasob6w
rynek d6br i uslug
rynek finansowy
obieg okn;Zny
1.
2.
3.
doptywy
popyt zagregowany
podaz zagregowana
r6wnowaga makroekonomiczna
Literatura obowiilZuji4Ca:
D. Begg , S. Fischer, R. Dornbusch: Ekonomia. Makroekonomia. Wyd. 3, PWE, Warszawa 2003,
r. 20.1-20.3, s . 19-26.
R. Hall , J. Taylor: Mnkroekonomia. PWN, Warszawa 2002, r. 1.1-1.2, s. 24-32.
P. A. Samuelson, W. D. Nordhaus: Ekonomia. PWN, Warszawa 2000, t. 1, r. 5, s. 132 -169, r. 8,
p . A, s . 232- 236.
Rynki makroekonomiczne i obieg okriny
Rynek zasob6w
l,!czy gospodarstwa domowe z przedsibiorstwami

i rz'!dem, poprzez podaz i popyt na prac, ziemi
i kapital.
Rynek d6br i uslug

i rz'!dem, poprzez podaz i popyt na dobra i uslugi.
Rynek finansowy

i rz'!dem, poprzez podaz i popyt na fundusze
finansowe.
Obieg okrzny jest to proces przeptywu zasob6w, d6br i uslug oraz plat
nosci pomidzy gospodarstwami domowymi, przedsibiorstwami i rz'!dem.
Doplywy obejmuj,! wydatki konsumpcyjne, inwestyge, wydatki rz'!dowe
oraz eksport.
Odplywy obejmuj,! oszczdnosci, podatki pomniejszone 0 subsydia oraz
import.
]. C'1
JI
be.... MHroekonomk:we podstawy...
.-" e. ,
'Pop)1: upsowany jest to suma, kt6r.} gospodarstwa domowe, przedsi
biorstwa I d planuj'l wyda na dobra i ustugi przy r6znym poziomie cen.
w
PI
riei
q(..
C
J
.......................
AD
Rys. 3.1.
Popyt gregowany
Popy! zagregowany (AD - rys. 3.1) maleje, gdy roonie og61ny poziom
cen (P), bo:
- zmniejsza 51 bogactwo (sita nabywcza) gospodarstw domowych (nizsze
dochody realne powoduj<!, zmniejszenie zakup6w konsumpcyjnych),
- rosnle stopa procentowa w wyniku inflacji (wyisza stopa procenlowa to
wyiszy koszt kredyt6w bankowych; maleje popyt na takie dobra jak domy,
samochody, sprt ACD, a lak.i.e zmniejsza si popyt inwe5tycyjny),
- zmniejsza Si4i! eksport netta (wytsze ccny powoduj'l obnizenie eksportu przy
r6wnoczesnym wzrokie importu; towary irnportowane staj<!, si konkuren
cyjne cenowo).
Podai zagregowntJa
Podai: zagregowana obejmuje og6ln<!, produkcj d6br i uslug wytworzonych
w gospodarce przy r6:inym poziomie cen.
IV-c*",
(..J
Podaz zagregowana (AS
rys. 3.2) rosnle, gd
y rosnie og61ny poziom
cen (P), bo:
- zwif;kszenie og61nego poziomu cen zwif;ksza zyski (w kr6tkim okresie)
wieJu producent6w i dlatego zwi,\kszaj<!, oni produkcj,\,
- wielu producent6w jest przekonanych, :ie nominalny wZrost sprzedazy
(dzi,\ki wytszym cenom) jest spowodowany rosn<!,cym popytem na ich de
bra, dlatego zWI'\kszaj<!, oni produkcj,\.
-
{'IP1'"
""
29
Wprowadzenie tooretyczne
AS
Ryti. 3.2. Knywa podaty

zagregowolnej
R6turrowaga Inakroekorromiczna (rys. 3.3)
AD
Rys. 3.3. Model graficzny

r6wnowagi AD AS
=
Determinanty zlnian pOpyhl i podazy zagregowallcj
Determinanty popytu zagregowanego (AD):
- zmiany dochod6w realnych,

- zmiany sI6p procenlowych,
- oczekiwanla (dotYCZi'!ce przysztych dochod6w, inflacji, zatrudnienia, st6p
procentowych. itp.),
- polityka budzetowa i monetarna.
3. Gospocbrka rynkow... Molkroekonomicwe podst..wy. ..
30
Determinanty podaiy zagregowanej (AS):

- zmiany podazy zasob6w, .
- zmiany technologii /wydajnooci pracy,
- oczekiwania (dotycz<lce przyszlych zysk6w, popytu, inflacji),
- polityka budzelowa I monetarna.
Niedoskonalosci mecha"izmu ry"kowego a i"terwellcja rzqdll

W skali mikro niedoskonali mechanizmu rynkowego przejawlaJ'4 SI
w wystpowaniu koszl6w zewntrznych, monopaH, nier6wnej dystrybucji do
chod6w oraz ograniczonej produkcji d6br publicznych.
W skali makro niedoskonaloSci mechanizmu rynkowego przejawiaj'4 sj
w wystpowaniu bezrobocia, Inflacji oraz naglych zalamar'l koniunktury gospo
darczej.
Interwencja rZ'Idu W sprawy gospodarki jest motywowana niedoskonalo9:lami mechanizrnu rynkowego.
Dobra prywaflle i pllbficzlle
Dobra prywalne
dobra, kl6re Sq kupowane iub wyhvarzane przez pojedynczych iudzi, firmy
albo czlonk6w malych dobrowolnie Iworzonych grup (np. zywn, odziez,
buty ilp.).
Dobra publiczne
dobra, kt6re S'l. kupowrme lub wytwarzane przez duze grupy ludzl lub rz<tdy
(np. zapory, szpitale, sieci komunlkacyjne, obrona narodowa, policja itp.)
Zadatlia rzqdll
tv
zakresie Dc/IrOilY socjalllej
Jedn<l z wazniejszych funkcji rz'ldu jest zapewnienie ochrony socjalnej oby
walelom. Obejmuje ona m. in.:

- opiekf; medyczn<l dla cale; ludni (oplacan<\ z przymusowych lub dOOro
wolnych ubezpiecze, wspomaganych przez subsydia dla malo zarabiaj<l
cych),
- wynagrodzenia i zasilki (na wypadek bezrobocla lub dlugotrwalej choroby),
- emeytury i dodatki dla niepetnoletnich dzieci (oplacane z przymusowych
lub dobrowolnych skladek oraz podatk6w),
- gwarancjf; minimalnej plaey,
- ochronf; prawn" zalrudnionego pracownika,
- eclukacj powszechn",
- tanie mieszkanie dla pracownik6w malo zarabiaj<1cych.
31
Cwiczenla
CWICZENIA
n. f'la rys.
'\
3.4 przedstawiono podstawowe przeptywy rzeczowe i finansowe

(oznaczone symbolem "zl") w gospodarce dwusektorowej (sektor gospo
darstw domowych i sektor przedsibiorstw). Zidentyfiku; wszystkie prze
plywy oznaczone na rysunku cyframi od 1 do 7.
2
1
i
finn
."
C'
,>
Rys.3.4
Go6podarstw.
P s
Ryru<i
.......
2. Na rys. 3.5 przecistawiono poclstawowe przeplywy rzeczowe i finansowe

(oznaczone symbolem "zr') w gospodarce czterosektorowej (sektor gospo
darstw domowych, sektor przedslblorstw, sektor finansowy i sektor rz<\
dowy). Zidentyfikuj wszystkie przeptywy oznaczone na rysunku cyframi
od l do 6.
2
"""
Rys. 3.5
1 1
r r
I
d
Uwaga: W celu uproszczenia schematu, pominite zostaty przeplywy pO

mizy gospodarstwami domowymi i przedsibiorstwami (analizowane
w twicz. 1).
3. Na rys. 3.6 przedstawlono zmian sytuacji makroekonomicznej; widzimy

przesuniie krzywej popytu zagregowanego z ADo do AD l . Kt6re z po
nitszych zjawisk mogly spowodowat to przesuniie?
32
3. GospodMb rynkow.L MdtonailOUiiCZJloe podstawy. _.

A) Wzrost poziomu dochod6w realnych.
B) Obnizenie st6p procentowych.
C) Zwikszenie podazy zasob6w.

D) Spadek pozlomu dochod6w realnych.
E) Wzrost wydajnoScl pracy.
F) Optymistyczne QCzekiwanla producent6w dotycz'lce przysztych zy
sk6w.
G) Podwyi:szenle st6p procentowych.
H) Zmniejszenie podaiy zasob6w.
1
f'
'0
ADO
Rys.3.6
4. Na rys. 3.7 przedstawiono zmian sytuacji makroekonomicznej; widziLny
przesunicie krzywej popytu zagregowanego z ASo do AS,_ Kt6re z ponl:z

szych zjawisk mogly spowodowat to przesuniie?
AD
RYS. 3.1
33
Cwiczenia
A)
B)
C)
D)
E)
F)
G)
H)
I)
J)
Wzrost poziomu dochod6w realnych.

Obnizenie st6p procentowych.
Zwikszenie podazy zasob6w.
Spadek poziomu dochod6w realnych.
Wzrost wydajnosci pracy.
Optymistyczne oczekiwania producent6w dotyczqce przyszlych zy
sk6w.
Podwyzszenie st6p procentowych.
Zmniejszenie podazy zasob6w.
Pesymistyczne oczekiwania producent6w dotyczqce przyszlych zy
sk6w.
Spadek wydajnosci pracy.
5. W tab. 3 . 1 przedstawiono skutki zwikszenia produkcji przez fabryk celu

lozy.
Tabela 3.1
Wielkosc produkcji
(w t/miesic)
Koszty calkowite
fabryki
(w tys. zl)
Szacunkowa wartosc teren6w

lesnych , kt6re ulegly
degradacji (w tys. zl)
0
1
2
3
4
5
6
7
0
500
550
620
710
820
1050
1350
0
100
225
365
515
675
845
1025
A) Wypelnij tab. 3.2, kt6ra okresla srednie i kraIkowe koszty prywatne

oraz spoleczne, powsfajqce przy r6znych poziomach produkcji.
Tabela 3.2
Wielkosc
produkcji
Przecitny
koszt prywatny
Kraftcowy
koszt prywatny
Przecitny
koszt spoleczny
Kraftcowy
koszt spoleczny
0
1
2
3
4
5
6
7
B) Jezeli fabryka produkuje 4 t/miesiqc, jak duze powinna osiqgnqC wply
wy ze sprzedazy, zeby pokryc koszty prywatne (wlasne)?
3. Gospodark.l rynkowll. Makroekonomtczne podstaw

y.. .
C) Jakie musiatyby byt wptywy, teby pokryt koszty spoleczne?
6. Na fyS. 3.8 przedstawlono sytuacj na rynku mleka. Rz"d, aby zapewnit 00-
powiedni<l wysokoot prOOukcji mleka, wprowadza cen minimain'l i zobo

wii\zuje si wykupic nadwytk prOOukcji przy ustalonej cerne mlnlmalnej.
PJ
Ry
. 3.8
Ql
Q2
Q3
Q4
Qs
IIo6t
(Q)
A) Jaka bt:dzie cena i ilost r6wnowagi przy zafoteniu braku interwencji?

B) Jaka br:dzie cena rynkowa mleka, jeteli rZ'ld zagwarantuje cen minimain" :::: PI?
C) Jaka bt:dzie wlelkost popytu przy cenie minimalnej PI ?
D) Jak<l ilost mleka br:dzie musial zakupic rz<ld przy cenie minimalnej PI?
E) Jaka br:dzie cena rynkowa mleka, jeteli rztld zagwarantuje cen mini
main" :::: P3?
F) Jaka bdzie wiell<ost popytu przy cenie minimalnej P3?
G) Jaki'! iloot mleka bdzie musial zakupit rzi'!d przy cenie minimalnej P3?
..--,
b '
TEST WYBORU
1. Kt6re z poni:tszych czynnik6w n i e sq uwatane za przyczyn przesunia
krzywej AS?
a) zmiana produktywnoSci,
b) zmiana poziomu cen,
c) zmiana cen czynnik6w prOOukcji,
d) zmiana wielkoSci sity roboczej.
Test wyboru
35
2. Makroekonomiczne przekonanie, ze podaz tworzy sw6j wlasny popyt, nosi

nazw prawa:
a)
b)
c)
d)
3.
Okuna,
Saya,
Keynesa,
Fishera.
Utrzymanie latarni morskiej jest przykladem dobra publicznego, bo:

a) jest dostarczane bez oplaty wszystkim ludziom,
b) nie moze byc dostarczane jednej osobie, bez jednoczesnego dostarcza
nia go innym osobom,
c) moze byc dostarczone dodatkowej osobie bez zwikszania koszt6w,
d) odpowiedzi b) i c) s,! prawidlowe.
4. Dramatyczny wzrost cen energii w latach siedemdziesi'!tych moze byc przykladem:

a)
b)
c)
d)
szoku podazowego,
szoku popytowego,
w,!skich gardel,
efektu popytowego.
5. Rynek zasob6w obejmuje m. in.:

a)
b)
c)
d)
6.
rynek pracy,
rynek d6br i uslug,
rynek finansowy,
wszystkie z wymienionych.
Dobra publiczne:
a) s,! zawsze zwi'!zane z kosztami zewntrznymi,
b) S,! to og6lnie dostpne surowce,
c) S,! to dobra, kt6re zaspokajaj'! potrzeby duzych grup os6b i z kt6rych
korzystania nie mozna nikogo wykluczyc,
d) S,! swiadczone wyl'!cznie przez fumy prywatne.
7. Dudatnia relacja pomidzy G N P a og6lnym poziomem cen zachodzi

wzdluz:
a)
b)
c)
d)
krzywej popytu zagregowanego,

krzywej podazy zagregowanej,
obu krzywych,
zadnej z wymienionych wyzej krzywych.
8. W modelu gospodarki otwartej "wyplywy" obejmuj'!:

a) S + X + M,
36
3. Gospodarlta rynkowa. MakJ'O(!konomin;nl' podstawy. . .
b) S + T + X,
c) 1 + G + T,
d) S + T + M.
9. Kt6re z poniiszych d6br jest przykladcm dobra publicznego?

a)
b)
c)
d)
mea pitkarski.
/lwiatta uliczne,
serwls komputerowy na lelclon,
uslugi fryzjerskie.
10. Ceoa kapHalu potyczkowego okreslana jest mlanem:

a)
b)
c)
d)
renty,
zysku,
procentu,
placy.
11. Podniesienie poziomu technologicznego gospodarkl moze spowodowa
przesunlie:
a)
b)
c)
d)
krzywej AD w lewo,
krzywej /,0 '" prawo,
krzywej AS w lewo,
krzywej \5 w prawo.
12. Przyczyn<\ przesuniCia krzywej popytu zagregowanego (AD) moze (mog<1)

bye,
a)
b)
c)
d)
zmiana podazy zas0b6w,

zmtany technologiczne.
zm!ana dochod6w realnych,
wszystkie powyZsze zjawiska.
13. Popyt zagregowany (AD) malejc, gdy rosnie og6lny poziom cen, m. in. z po-
wodu:
a)
b)
c)
d)
zmniejszenia si dochod6w realnych ludnc&i,

zwlkszenia si realnej wartoi wieJu aktyw6w,
obnizenia si nominalnej stopy procentowej,
wszystkich powyi:szych czynnik6w.
14. Jak<l rol spetniaj<l finny w obiegu okrznym?

a) wytwarzaji} dobra i uslugi,
b) zgtaszaj<l popyt na zasoby,
c) kupuj,\ dobra i ustugi (inwestycyjne),

d) wszystkie powytsze odpowiedzi Sil prawidlowe.
Zdania
prowdziwe i falszy,,-e
37
ZDANIA PRAWDZIWE I FALSZYWE

1. Zmieniaj<jc wysokoSC podatk6w oraz wydatk6w budzetowych, rZ'l.d nie mo
ze wptyn'l.c na alokacj zasob6w.
2. Specjalizacja i handel oparty na przewadze komparatywnej s'l. korzystne dla
wszystkich zaangazowanych stron.
3 . Przy peloym i efektywnym wykorzystaniu czynnik6w wytw6rczych, jezeli
rZ<l.d zwikszy i10t dostarczanych d6br i uslug publicznych, to jednoczenie
zmniejszy si iloSC dostarczanych na rynek d6br i uslug prywatnych.
4. Zanieczyszczenie srodowiska moze byc przykladem kosztu zewntrznego.

5. W obiegu okrznym gospodarstwa domowe reprezentuj'l. popytowi} stron
na rynku zasob6w.
ODPOWIEDZI
wiczrni
1.
I - zasoby: prac.l, ziemla. kapitill,
zaplata za wykorzystane zasoby
3 - dobra I uslugi,
(pl')c.l, rent.l,
dywidend.l!zysk).
" - zapliltJ ZJ dobr') I uslugi,

5 - osuznl.
6 - potyakl dlil firm,
7 - odsetki!r.Jty k.:ipitalowe.
Uwagil: N.l rysunku nie 5.:j uwzglnione wszystkle przeplywy. np. potyczki gOSpod.lTStw
domowych, 5ptaty potyczek wroz z odsetk.:imi, nadwytki linJnsowe firm, proccnty od loke
w.lnych nil rynku fin.lnsowym nadwytek.
2.
- ZJpl..lt.l ZiI
dobrJ i uslugi or.lZ subsydia.
2 - dobra i us/ugi,
3 - podatkl,
ZiI prJ w sferze budtetov.-ej,

prac.l, zlemlil, k.lpital.
podatkl (pnede wszystkim od dochod6w indywiduillnych).
4 - tr.Josfcry (m. In. zasitkl), wyn.lgrodzenia
3.
Z.1soby:
A) i B),
- czy nniki D) i G) moglyby spowodowat przesunie kr zywej AD w odwrotnym kierunku.

- czynniki C). E). F) i H) spowodow.llyby przesunit;'de krzywej AS.
UW.lS.l: Zmiana st6p pmccntowych mote
4.
B), el. E) i Fl,
doprow,)dzi r6wniet do przesuniliI krzywej AS.
- czynniki H), I) i J moglyby spowodow.lt przesu nje krzywcj AS w odwrotnym klerunku,

- czynniki A), D) I G) spowodowalyby przcsunlle krzy,,-ej AD.
38
5.
3. Gospodarka rynkowa. Makroekonomiczne podstawy. . .
A)
Przecitny koszt prywatny: -, 500,0, 275,0, 206,7, 177,5, 164,0, 175,0, 192,9.
Krancowy koszt prywatny: -, -, 50, 70, 90, 110, 230, 300.
Przecitny koszt spoleezny: -, 600,0, 387,5, 328,3, 306,3, 299,0, 315,8, 339,3.
Kraiicowy koszt spoleezny: -, -, 175, 210, 240, 270, 400, 480.
B) 710 tys. zl/ miesi'le.
C) 1225 tys. zl/ miesi'le.
6. A) P2 i Q3,
B) Pl,
C) Q l ,
D) (Qs - Q2 ),
E) P2, F) Q3,
G) weale (0).
Test wyboru
Ib 2b 3d 4a 5a 6c 7b 8d 9b lOe 11d 12c 13a 14d
IF
2P 3P 4P
SF
RACHUNEK D OCHODU NAROD OWEGO
doch6d narodowy (NI)

dochody osobiste (PI)
dochody dyspozycyjne (DI)
npminalny G N P
realny GN P
rachunek dochodu narodowego

podejscie wydatkowe
podejscie dochodowe
wartose dodana
produkt narodowy brutto (GN P)
produkt narodowy netto (N N P)
Literatura obowi<p:uj'lca:
R. Dornbusch: Ekonomia. Makroekonomia. Wyd. 3, PWE, Warszawa 2003,
r. 20 .4-20 . 5 , s. 26-48.
2. R. Hall , J. Taylor: Makroekonomia. PWN, Warszawa 2002 , r. 2.1 - 2.5, s. 43 - 61 .
3. P.A. Samuelson , W.D. Nordhaus: Ekonomia. PWN, Warszawa 2000 , t. 1, r. 6, s. 170-198.
4. Artykuly z prasy.
1. D. Begg , S. Fischer,
Rachunek dochodu narodowego
Rachunek dochodu narodowego (national-income accounting ) pozwala okre

sHe podstawowe agregaty makroekonomiczne:
J) & - produkt narodowy brutto ( G N P gross national product),
" tJ - produkt narodowy netto (N N P - net national product),
- doch6d narodowy ( N I - national income),
- dochody osobiste (PI - personal income),
- dochody dyspozycyjne (0 1 - disposable income).
-
ol? _ P_
[c "
'VQ.t ""' ,,!
6 'V vf -f.."
IYl O C:> O r;J
f 01l 0?L ((
Wartosc dodana
t0 11 C
0 '7l et.
Wartose dodana jest to wartose wAiesiona 0 produktu na danym szczeblu procesu produkcyjnego; obHczana jest jako r6znica pomidzy war
tosciq wyprodukowanego dobra a sumq koszt6w naklad6w rzeczowych zuzy
{\ do produkcji tego dobra.
4. Rilchunek dochodu narodov.'Cgo
40
Metody oblic:umia produktll i doc1lOdll lIarodowego:

podej5cie wydatkowc i docJlodowe
Metoda wydatkowa
polega na sumowaniu wartoki pienjznej wszystkich

d6br finalnych (wydatki konsumpcyjne, inwestycje
prywatne brutla, wydatki rz<}dowe, eksport netto).
Metoda dochodowa
polega na sumowaniu wszystkich ptamoci za

wykorzystanie zasob6w (wynagrodzenie za prac,
zyski przedsit:biorc6w, dochody netta
Z oprocentowania kapitalu, dochody z tytulu reoly
gruntowej Iczynsz6w oraz podatki posrednie
i amortyzacja).
GNP j illlle kategorie prodllkhl i dOc/lOdll trarodowego
Jedni} z najczkiej stosowanych miar poziomu aktywnosci og61nogospodar

czej jest produkt narodowy brutto (GNP).
Produkt narodowy brutto (GNP) okreSla warlo d6hr i uslug finalnych
wytworzonych w gospodarce w pewnym okresie.
Obliczaj'lc pozostale miary aktywnci gospodarczej, wykorzystuje si pnr
cedur przedstawion'l w tab. 4.1.
Tabela 4.1 . Oblla.mic miar il.klywni gospodaracj
11".,1<
GNP
NNP
'" Nt
Yo
- PI .
00
"
minus
'amorlyZilcja
minus
podalki rednie
minus
podatki korpol'Jcjl
:oo:yski nicroulzielone
ube:oo:pieacnia spolcanc
pJ
ptatn lransfero....
-e
procenly nello
cd
.lb, .>
minus
DJ 0.1
(I
- '
"
(,0
j -t..
i ii P.
podlltkl 00 dochod6w osobistych
IpI,)
Uwag.l: Opisane (w uprosuzony spos6b) Llleznoki opieraJ'I si n.l rachunku NIPA stOSOWilnym
w USA i oplsywanym w wlkszokl podrik6w amcrykanskich.
41
Cwiczenia
Nominalny i realny GNP
Nominalny G N P
jest mierzony w cenach biezqcych, tj . takich, kt6re istnialy w okresie wytwa
rzania d6br i uslug wchodzqcych w sklad G N P .
Realny G N P
jest mierzony w cenach stalych ( z roku bazowego); odpowiada nominaInemu
G N P skorygowanemu 0 wskainik inflacji.
Produkt narodowy brutto (GNP) a produkt krajowy brutto (GDP)
GNP
gdzie: N PA
from abroad).
G D P + N PA
doch6d netto z tytu!u posiadania w!asnosci lub pracy za granic'l (net property income
Spos6b obliczania N PA przedstawiono w tab. 4.2.

Tabela 4.2. Obliczanie N PA
dochody obywateli polskich z zagranicy (z tytu!u wynagrodzenia za prac,
posiadania udzia!6w w zagranicznych firmach lub pozyczek dla podrniot6w
zagranicznych)
N PA =
minus
dochody wyp!acane obywatelom obcych paftstw z tytu!u wynagrodzenia za
prac w Polsce, posiadania udzia!6w w polskich firmach lub pozyczek dla
polskich firm
CWICZENIA
1. Analizujemy udzial 4 firm (producenta stali, producenta gumy, producen

ta opon oraz producenta rower6w) w tworzeniu produktu narodowego.
Producent rower6w sprzedaje rowery odbiorcom finalnym za 80 mIn zl.
W procesie produkcyjnym producent rower6w zakupuje: opony za 10 mIn
zl i stal za 25 mIn zl. Wytw6rca opon kupuje gum za 6 mIn zl.
Uwaga: Zakladamy, ze producent stali oraz producent gumy korzystajq
z wlasnych surowc6w.
A) Wypelnij tab. 4.3.
B) Jaki jest wklad 4 analizowanych firm w tworzenie G N P? Zsumuj war
tosc dodanq wniesionq przez wszystkich producent6w.
C) Oblicz sum wydatk6w na dobra finaIne.
42
rodov
4. Rachunek dochodu na
..ego
T..bl'ia 4 3
Towol!
sial
SprzedaJ;"tcy
Kupuji\CY
r<lWerOw
producenl stall
producen!
guma
producenl gumy
producen! opon
opony
producen! opon
producen! rowerow
"""''Y
produC('nt rowerow
fmalny nab
WartoU
transakcjl
(w min zl)
W,_
dodana
(w min :d)
2. Sklep z artykulami gospodarstwa domowego sprzedaje miksery po

390 zl. W tab. 4.4 przedstawiono koszty i zyski sklepu ponoszone przy
sprzedaty jednego miksera.

Tabel.. 4 4
""y<j.>
""",
(w zl)
1) zakup mlbelOl u producen!'"
200
2) place SprzedolwOOw
'00
3) place klerownlb
40
4) gaz I eleklryczn
20
5) zysk
20
6) rekbma w gazecle
10
R.mm
WartoS( dodana
(w sk1epiC AGO)
390
A) Zidentyfikuj Ie pozycje w labeli, kt6re reprezentuj" wartot dodan<l

powstalil w handlu detalicznym.
B) Okrl wktad sklepu w tworzenie GNP przy sprzedazy jednego mik
sera.
3. GNP moze byt Iiczony zar6wno ad stTony wydatk6w (podejkie wydatkowe), jak i dochod6w (podejkie dochodowe). Kt6re z wymienionych ponii:ej
kategorH ekonomicznych sq wykorzystywane przy obliczaniu GNP metod'l
wydatkow<\ (W), a kt6re przy obliczaniu GNP metod'l dochodow<l (O)?
A) Eksport netto.
6) Renty.
C) Podatki poSrednie.
D) Konsumpcja.
E) Place.
F) Inwestycje.
G) Dochody wlaSdcieli prywatnego biznesu.
H) Zakupy rz<ldowe.
I) Zyskl sp6lek.
43
Cwiczenia
oane w tab. 4.5 dotyczCl gospodarki pewnego kraju w okresie jednego roku.
Tabela 4.5
Wartosc (w mld zl)
Pozycja
800
zakup nowych d6br kapitalowych

zmiana zapas6w
nowe budynki i konstrukcje
amortyzacja
O
200
250
A) Oblicz inwestycje brutto.

B) Oblicz inwestycje netto.
@oane w tab. 4.6 dotyczCl hipotetrcznego kraiu. Oblicz:

A) G N P. (f l f & tl/ r 4 0 1 <OO fZ o 8< b
B) N N P. Gr. V _ f1 .:. a,c- t. o?9
C) N I.
0) PI.
E) 01.
Tabela 4.6
rJ
tJ f
fe .::
CC ""1 v -
f'N:1"'s f{'l 7''ld.o(M.- l/7
PoetCi{,
II '
daftCd0 '
(/1'
o o6.>(y/I-
Pozycja
konsumpcja
zakupy rzqdowe
amortyzacja
zakup d6br kapitalowych
zmiana stanu zapas6w
transfery rzqdowe (do gospodarstw domowych)
zyski nie rozdzielone
podatki od dochod6w osobistych
place
podatki posrednie
eksport netto
wplaty na ubezpieczenia spoleczne
podatki od dochod6w korporacji
ane w tab. 4.7 dotyczCl hipotetycznego kraju. Oblicz:
A)
B)
C)
0)
E)
F)
Eksport netto.
Inwestycje krajowe netto.
N N P (metodCl wydatkowCl i dochodoWCl).
N I.
PI.
D r.
0ane w tab. 4 . 8 dotyCZCl hipotetycznego kraju. Oblicz:

A) Calkowite dochody osobiste.
B) 0yspozycyjne dochody osobiste.
Pt
Wartosc (w mid zl)
480
200
40
120
20
80
30
60
350
10
20
80
30
44
4. Rachunek dochodu n;uodowego
I'ozycjJ
1) cksport
2) dywidcndy
3) amortyzacja
4) place i wyllOlgmdzenia Z.1 pra
5) l.ilkupy rz<jdowe
6) I1.'nly
Wilrt (w mid USO)

210
50
220
1300
440
JO
190
7) podatki poSirednle
8) inweslyqe kr.1jowe brutlo
9) podatek dochodowy korporacji

10) pLltnokt tr:lnsfcl'()Wi!
I I) procenly
12) doch6d wbSddeU nleruchomokl
13) wydatkl na konsumpcjl: n
i dywldual
14) Import
IS) wplaly na ubezplccz['niOi spol{'(%nc
16) zyskl nlerozdzielonc korpol;1cji
17) podatkl od dochod6w indywldualnych
350
80
2.,
110
120
1350
220
160
JO
260
T.lIbtla 4 8
I'o1:Y'1"
I)
dochody z PC;)'Y najl:mnej lub prov.adzenla biznesu
2) dochody z tytulu rent oraz dywidcnd

3) pocbtki dochodowe od ludnokl
4) podalki od nickt6rych towarow konsumpcyjnych (ilkcyZil)
5) oszanokl
6) Iransfery nl! rzecz gospodarslw domowych
7) podalk! dochodowe od korporacji
Warl
(w mid d)
290
40
80
50
15
60
50
Uwaga: W tab. 4.8 znajdujq si takZe kategorie, kt6re nie Sil wliczane w do
chOOy osohisle.
b
c
d
TEST WYBORU
1. Najwit:kszil czt:5t popytu zagregowanego stanowi'l:
a)
b)
c)
d)
eksport netto,
wydatki I'Z<ldowe,
wydatkl konsumpcyjne,
procenty netto.
2. Menedter, kt6ry prognozuje wielko5t sprzedaty dobra konsumpcyjnego,

wykorzysta prawdopodobnie nastt:puj'lcy wskatnik kOniunktury:
45
Test wyboru
a)
b)
c)
d)
G N P,
N N P,
PI,
or.
3. Jezeli wydatki Iudnosci wynosz'l 747 mId zl, oszczdnosci 5 0 mId zl, a po
datki od dochod6w osobistych 142 mId zl, to dyspozycyjne dochody r6w
naj'l si:
a)
b)
c)
d)
655
942
747
797
mId
mId
mId
mId
zl,
zl,
zl,
z1.
4. Dochody dyspozycyjne s'l r6wne dochodom osobistym pomniejszonym

a)
b)
c)
d)
0:
platnosci transferowe,
podatki posrednie,
oszczdnosci firm,
podatki od dochod6w osobistych.
5. Dane: dochody z pracy najemnej Iub prowadzenia prywatnego biznesu

300 mId zl, dochody z tytulu rent i dywidend
40 mId zl, podatki od
dochod6w indywiduainych 80 mId zl, VAT i akcyza 60 mId zl, oszczd
nosci 10 mId zl, transfery na rzecz gospodarstw domowych 60 mld z1.
Calkowite dochody osobiste wynosz'l:
=
a)
b)
c)
d)
6.
300
400
340
350
mId
mId
mId
mId
zl,
zl,
zl,
z1.
Dane wyjsciowe jak w punkcie 5. Dochody dyspozycyjne wynosz'l:

a)
b)
c)
d)
270
330
320
260
mId
mId
mId
mId
zl,
zl,
zl,
z1.
7. * Dochody dyspozycyjne (tab. 4.9) wynosz'l:

a)
b)
c)
d)
*
1 151,5,
826,0,
924,0,
1407,0.
Punkty 7-17 opracowane zostaly na podstawie kSi'liki: W. Mitchell, J. Hand, I. Walter: Exercises
in macroeconomics: development of concepts. McGraw-Hill, New York 1973.
4. Rachunek dochodu narodowego
46
Tabela 4 9
Poycjll
zyskl niefO:tdzleione
podatkl od dochod6w osobistych
odsetki pLlrone pruz kOl\5umenl6w
inwesty.:je krajowe netto
wydatki konsumpc:yjne
ubezpleacnla spalcane
podJtkl od dochod6w korporacji
platnokl Ir.ms(erowe
podatki poSroonie
eksport
dowe %akupy d6br i uslug
n
i wlyqe krajowe brulto
imporl
8. Dochody osobiste (lab. 4.9) wynosz'l:

a)
b)
c)
d)
1529,5,
1211,0,
1428,0,
1064,0,
9. Doch6d narodowy (tab. 4.9) wynosi:

a)
b)
c)
d)
1564,5,
1302,0,
1634,5,
1274,0,
10. Produkt narodowy netta (tab. 4.9) wyns!:
a)
b)
c)
d)
1634,5,
1704,5,
1372,0,
1295,0,
11. Produkt narodowy brutto (tab. 4.9) wynosi:
a)
b)
c)
d)
1365,0,
1477,0,
1722,0,
1459,5,
12. Oszczt;dni osobiste (tab. 4.9) wynosz'l:
a)
b)
c)
d)
77,0,
59,5,
115,5,
35,0,
Warl
122
140,0
14,0
175,0
875,0
52
140,0
n,o
70,0
8-1,0
315,0
262.5
n,o
47
Test wyboru
Tabela 4.10
Pozycja
inwestycje krajowe brutto
podatki od dochod6w osobistych
podatki posrednie
dochody wlascicieli biznesu
zyski nierozdzielone
inwestycje krajowe netto
oszczdnosci osobiste
ek sport
doch6d narodowy
ek sport netto
dochody dyspozycyjne
odsetki placone przez konsument6w
13. Import (tab. 4.10) wynosi:

a)
b)
c)
d)
25,2,
46,8,
43,2,
28,8.
14. Dochody osobiste (tab. 4.10) wynOSZq:

a)
b)
c)
d)
437,4,
493,2,
412,2,
455,4.
15. Amortyzacja (tab. 4.10) wynosi:

a)
b)
c)
d)
57,6,
25,2,
41,4,
46,8.
16. Rzqdowe zakupy d6br i uslug (tab. 4.10) wynOSZq:

a)
b)
c)
d)
127,8,
1 18,8,
185,4,
154,8.
17. Wydatki konsumpcyjne (tab. 4.10) wynoszq:

a)
b)
c)
d)
329,4,
369,0,
415,8,
405,0.
Wartosc
100,8
41 ,4
57,6
81,0
27,0
59,4
18,0
36,0
500,4
10 ,8
396 ,0
9,0
4. Rachunek dodlodu narodowego
18. Kt6ry z ponitszych wskatnik6w makroekonomicznych przyjrnuJe najmniejslll wart w dowolnym roku:
a) NI,
b) 01,
e) NNP,
d) PI.
19. Dochody ludni przeznaczane na konsumpcjl; lub oszcznoSci okrlamy symbolem:

a) GNP,
b) PI,
c) 01,
d) NI.
20. Koszty zanieczyszczenia rodowiska Sq wliczane do:
a) NNP,
b) PI,
c) 01,
d) Zadne z powytszych.
21. Kt6ra z ponizszych pazycji n i e jest wUczana do GNP:
a)
b)
c)
d)
dywidenda z tytulu posiadania akcji Wed la,

got6wka pochodz'lca ze sprzedazy akcji Wed la,
dochody piekarza,
zwll;kszenie zapas6w w firmie produkcyjnej.
22. W rachunku dochodu narodowego wyplaty zasilk6w sil li(zone jako:

a)
b)
c)
d)
wydatki TZildowe,
transfery,
podatki,
konsumpcja.
23. Kt6ra z ponitszych pazycji n i e jest cZSci<t dochodu narodowego (NI):

a)
b)
c)
d)
dochody z dZieriawy,
zasilki,
place,
procenty netto.
24. Kt6ra z ponitszych pozycji n i e jest czi<l popytu zagregowanego:

a)
b)
c)
d)
wydatki rzildowe,
eksporl nello,
podatki,
Inwestycje.
49
Test wyboru
25. Zal6zmy, ze w hipotetycznym kraju produkcja w ciqgu roku nie ulegla

zmianie, a ceny wzrosly 0 kilkanascie procent. Nominalny G N P :
a)
b)
c)
d)
zwikszyl si,
zmniejszyl si,
nie zmienH si,
zadne z powyzszych.
26. Takie kategorie, jak C, I, G, wykorzystywane Sq przy obliczaniu PKB metodq:

a)
b)
c)
d)
dochodowq,
wydatkowq,
sumowania wartosci dodanej,
zadnq z wyzej wymienionych.
27. Do transfer6w mozemy zaliczyc:

a)
b)
c)
d)
wynagrodzenie pielgniarki,
doch6d wlasciciela firmy,
zasHek dla bezrobotnych,
wszystkie powyzsze pozycje.
28. Jezeli od produktu narodowego netto odejmiemy podatki posrednie, to

otrzymamy:
a)
b)
c)
d)
produkt narodowy brutto,

dochody osobiste,
doch6d narodowy,
dochody dyspozycyjne.
29. PKB to:
nznaczone na,konsumpcj lub oszczdnosci,

a) dochody
b) inwestycje i konsumpcja w skali kraju,
c) wartosc d6br i uslug finalnych wyprodukowanych w okreslonym
czasie,
d) suma wszystkich dochod6w w gospodarce pomniejszona 0 wielkosc
podatk6w VAT.
)
1. Eksport netto jest rowny roznicy eksportu i importu.

2. Jezeli G N P w cenach stalych wzrasta, to G N P w przeliczeniu na jednego
mieszkanca musi takZe rosnqc.
50
3. Wart dodana, kt6ra powstaje w Irakcie tworzenia danego dobra, jest
r6wna wartoSci finalnej lego dobra.

4. Jezeli w danym roku inwestycje prywatne s<,! mniejsze nit amortyzacja, to
w kolejnym roku mozna oczekiwa wzrostu gospodarczego.
nil
ODPO
ODPOWIEDZI
twlnenli
1. A) Wart trnnsakcjl: 25, 6, 10, 80.

Wart dodan<l: 25, 6, 4, 45.
KalkuJacja wartokl dodanq dla producenla rowerow;
80 min zl - 10 min zl - 25 min :d ., 45 min zl
(wart tr.msakcjl - dobra zu2:ywanc w procesle produkcyjnym).
B) Suma wartokl dodanej ::; 80 min zl.
C) Wydatki nabywrow rov.-erow 80 min :r.1.
2. Al 2) 100, 3) 40, 5) 20.

B) 160 zl (wart docbna wnlcskma przez sklcp).
3. A) W, 5) 0, q D, OJ W, El 0, F) W, G) 0, H) W, I) D.
4. A) Inv.'CStycjc brutto (obejmujil wszystkic pozycfe) 1190 mid zl.
B) In,",'CSlycjc nctto (10 inwestytje brulto pomniepume 0 amortcK) = 940 mid .d
480+ 200 + {120 + 20)+20 . 840 (mId 21).

5. A) GNP . C + G + [ + cksport netto
B) NNP .. GNP - amortyUlq.:. '" 840 - 40 .. 800 (mId 21).
C) Nt NNP - podatk.i rednJe :: 800 - 10 .. 790 (mId 21).
0) PI '" N I + transfery rzi:ldowe - ;tyski niero;tdueJone - wpbty na ube;tplecrenia spolecz
ne - podatkl od dochod6w korpor.1cjl .. 790 + 80 - 30 - 50 - 30 '" 730 (mId 21).
E) 0 1 ,. PI - podiltk.i od dochodow osoblstych '" 730 - 60 . 670 (mid ;tl).
:c:
6. A) I ) - 14) . 210 - 220 . -10.

B) 8) - 3) l.'iO - 220 = 130.
C) Metoda wydatkow.1; NNP .. 13)+5)+18)-3)) + [1)-14J1 = I l.'iO + 440 + 130 + 1-10)= 1910.
Metoda dochodowa; NNP .. 4)+11)+12)+6)+7)+16)+9)+2)= 1300 + 110 + 120 + 30 + 190 +
+30 + 8 0 + 5 0 = 1910.
0) NI NNP - Tp (podatki rednle) NNP 7).. 1910 - 190 '" 1720.
E) PI NI - (16)+9)+15)1 + 10)= Ino - (30 + 80 + 160)+265 .. 1715.
F) 01 ", PI - T8 (podatki bez.pOOrednie) .. 1715 - 260 .. 1455.
=
1. A) PI 1)+2)+6). 290 + 40 +60 = 390 (mid ;tl).

B) 01 = PI - 3) .. 390 - 80,. 310 (mId 21).
=
Test wyboru
Ie 2d 3d 4d 5b 6c 7e 8d 9b 10 lid 12d 13a 14.. 15c 16b 17b ISb 19c 20c1 21b
22b Db 24c 25a 26b 27e 2& 29c
Zdania prawd;tiwe i fduywe

I P 2F 3P 4F
INFLACJA
inflacja
indeks cen konsumpcyjnych
indeks Laspeyresa
indeks Paaschego
inflacja ci'lgniona przez popyt

inflacja pchana przez koszty
inflacja strukturalna
krzywa Phillipsa
Literatura:
1.
2.
3.
4.
D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Ekonomia. Makroekonomia. Wyd. 3, PWE, Warszawa 2003,

r. 28.1- 28.2, s . 234-238.
R. Hall, J. Taylor: Makroekonomia. PWN, Warszawa 2002, r. 2.7, s. 64 - 67.
P. A. Samuelson, W. D. Nordhaus: Ekonomia. PWN, Warszawa 2000, t. 1, s. 140-142 ("Ceny
i inflacja"), r. 12, s. 355-378, r. 13, s. 379 -386.
Rocznik statystyczny 2004; biuletyny statystyczne; artykuly z prasy.
Inflacja
Inflacja jest to wzrost og61nego poziomu cen w pewnym okresie.

Miary inflacji
Najczsciej stosowanq miarq wielkosci inflacji jest indeks cen konsumpcyj

nych (Cpr consumer price index). Do obliczania indeksu wykorzystuje si na
og6l formul Laspeyresa.
Do pomiaru zmian og61nego poziomu cen sluzq takZe deflator G N P oraz
indeksy cen produkcyjnych i hurtowych.
-
Indeks Laspeyresa i indeks Paaschego
Indeks Laspeyresa
Il
suma ( qiO . Pi! )

suma ( qi.O . Pi.O)
gdzie: qiQ Hose i-tego towaru (wchodz'lcego w sklad reprezentatywnego koszyka) z roku ba
zowego, Pil - cena i-tego towaru (wchodz'lcego w sklad reprezentatywnego koszyka) z roku ba-
S. Innacj.1
52
danego (1), 1'10
ba:roY.'ego.
rena I-tego lowaru (wchodUlcegO w skLld reprezenlatywnego kos:tyka)
:t
roku
lndeks Paaschego
I
suma( Qu , pn)
suma( qil . viol
gdzle: qll -IIi-Iego towaru (wchod14cego w skl.1d reprezentalywnl'go koszyka) :r. roku badanego,
PI1 cella i-tego towaru (wchodUlcegO w sklad Il!prezenlatywnego koszyka) z roku badancgo 0),
1'10 cena i-tego tow.uu (",'ChOO14rego W skL1d reprezentatywnego koszyka) 1: roku ba;wv/11g0.
-
11ldeksy Laspeyresa i Paasd,ego - rciillice
Indeks Laspeyresa prezentuje zmiany wart1 (cen) reprezentatywnego kG

szyka d6br i uslug, pochodcego z roku bazowego (to). Formula Laspeyresa
jest wykorzystywana w wlksz1 panstw europejskich i USA do obliczania
indeksu cen konsumpcyjnych.
lndeks Paaschego prezentuje zmiany (warti) cen reprezentatywnego ko
szyka d6br i uslug. pochodz'lcego z roku objtego badaniem (td. Formula Pa
asehego jest wykorzystywana do obliezania deflatora GNP. Ze wzgld6w prak
tycznych nie jest wykorzystywana do obliezania indeksu cen konsumpcyjnyeh,
gdyz wymagataby obliczania w katdym miesiilcu struktury wydatk6w kon
sumpcyjnych (koszyka d6br i uSlug).
Zastosowanie indeks6w ce,.owydl
Indeksy eenowe sluz,! do obliczania warloS<;1 realnych GNP i GOP, realnyeh

st6p procentowych, realnyeh plae oraz innych wskainlk6w makro- i mikroeko
nomicznych. 5<1 r6wniez wykorzystywane do cel6w indeksacji rent i emerytur,
zasUk6w oraz wynagrodzen.
Rodzaje itlflacji (podzial ze wzglfdll tla przyczy,.y ;tlflacN
InOacja cii\gniona przez

popyt (tzw. innacja
nabywc6w)
wystpuje wtedy, gdy catkowita wielk

planowanyeh wydatk6w wzrasta szybciej niz
ealkowita wielkoSt produkcji.
lnOacja pchana przez

koszty (tzw. innacja
dostawc6w)
wystpuje wtedy, gdy cena jednego lub kHku

zasob6w ulega zwikszeniu, oraz w sytuacji, gdy
nalozone s<l ograniczenia na podaz jednego lub
kilku zasob6w.
Inflacja strukturalna
53
wystpuje wtedy, gdy producenci nie Sq w stanie

nadqzyc za zmianami struktury popytu
i pojawiajq si niedobory najbardziej
poszukiwanych produkt6w.
Mikro- i makroekonomiczne skutki inflacji
Skutki inflacji w skali mikro:

Inflacja powoduje redystrybucj dochod6w poprzez zmiany relacji cen, docho
d6w oraz majqtku. Poniewaz nie wszystkie ceny rosnq w tym samym tempie
i czasie, inflacja w r6zny spos6b wplywa na jednostki oraz firmy. Niekt6rzy
tracq na inflacji, inni zyskujq.
Skutki inflacji w skali makro:
Inflacja zagraza stabilnosci gospodarczej . Niekontrolowany wzrost og61nego
poziomu cen utrudnia lub wrcz uniemozliwia podejmowanie racjonalnych
decyzji, dotyczqcych polityki makroekonomicznej.
Sposoby tlumienia inflacji
Inflacja ciqgniona przez

popyt
zmniejszanie wydatk6w rzqdowych, podnoszenie

podatk6w od dochod6w osobistych i/lub
ograniczanie ulg podatkowych; restrykcyjna
polityka monetarna.
Inflacja pchana przez

koszty
kontrola bezposrednia lub posrednia podazy oraz

cen kluczowych zasob6w.
Inflacja strukturalna
usprawnianie przeplywu pracownik6w oraz

transferu technologii z jednych galzi przemyslu
do innych.
Krzywa Phillips a
Krzywa Phillipsa (rys. 5.1) jest to graficzny obraz zalozonej odwrotnej za

leznosci pomidzy wielkosciq bezrobocia (stopy bezrobocia) a inflacjq (stopq
inflacji).
Uwaga: Opracowana przez A. Phillipsa teoria (oparta na wynikach ba
dan relacji midzy stawkami plac a zatrudnieniem w Wlk. Brytanii w latach
186 1 - 1957) od konca lat szescdziesiqtych jest kwestionowana przez monetary-
54
5. lnflaqa
Rys. 5.1. Krzywa Phillipsa
stOw i przedstawicieli szkoty racjonalnych oczekiwafl. Uwataj" ani, ze zmniej5zanie bezrobocla kosztem wyzszej inflacjl jest motliwe tylko w kr6tkim okresie.
CWICZENIA
1. Kt6re z ponlZszych pierwotnych przyczyn inl1acji rnaj" charakter popytowy,

a kt6re podatowy?
A) Zwikszenie wydatk6w rz<ldowych na dobra i ustugi, linansowane
przez wydrukowanie dodatkowych pienizy.
B) Zwik5zenie ceoy ropy.
C) Zwikszenie slawek VAT.
D) Zwikszenie i1c&i ulg podatkowych dla os6b fizycznych.
E) Zwikszenie stawek plae.
F) Zmniejszenie krarkowej sklonnoSci do oszczzania gospodarstw domowych.
G) Nieurodzaj.
H) Wprowadzenie wyZszych apia! celnych oraz ograniczer'l importowych.
I) Ograniczenie produkcji wgla.
2. Kt6re z ponitszych grup spolecznych mag.. ponj koszty nieoczekiwanej
inflacji?
A) Nauczyciel, kt6rego pensja jest ustalona na okres jednego roku.

B) Robotnik fabryki, kt6rego wynagrodzenie jest korygowane w zalezno
Sci od koszt6w utrzymania.
C) Konsument, kt6ry potycza pieniildze na zakup samochodu.
D) Osoba, kt6ra posiada depozyt osdnOOdowy w wysokoSct 10 tys. zt
CWiczenia
55
E) Posiadacz akcji duzej sp6lki akcyjnej.

F) Wlasciciel ziemi.
G) Osoba, kt6ra pozycza pewnq sumti! pieniti!dzy swojemu znajomemu.
3. Na podstawie danych umownych z tab. 5.1 oblicz indeksy cenowe dla roku
bazowego 1981 oraz dla roku bazowego 1983.
Tabela 5.1
Rok
Wartosc koszyka d6br

i uslug (przeciE;tne ceny)
1978
58
1979
63
1980
65
1981
70
1982
76
1983
80
1984
85
1985
90
1986
94
1987
98
Rok bazowy
lndeks cen
Rok bazowy 1983
1981
4. W tab. 5.2 zaprezentowano zmiany indeksu cen konsumpcyjnych (CPI)

w USA, w latach 1976-1979.
Tabela 5.2
Rok
1976
1977
..
cpr
Stopa inflacji
170,5
181,5
1978
195,4
1979
217,4
A) Oblicz stoPti! inflacji dla lat 1977, 1978 i 1979.

B) Zal6zmy, ze w 1978 r. wskainik indeksacji plac wynosil 0,065 (zmiana
WjW 0,065). Czy w 1978 r. placa realna wzrosla, czy zmalala?
=
5. W tab. 5.3 przedstawiono zmiany indeksu cen konsumpcyjnych (CPI)

w USA, w latach 1982-1985.
Tabela 5.3
Rok
cpr
Stopa inflacji
1982
289,1
1983
298,4
1984
311 ,1
1985
322,2
5. Inflacja
56
A) Oblicz stop inflacji dla lat 1983, 1984 i 1985.

B) Zat6tmy, te w 1983 r. wskaznik indeksacji ptac wynosil 0,1 (zmiana
WfW = 0,1). Czy w 1983 r. placa realna wzrosla, czy zmalala?
6. W tab. 5.4 15.5 przedstawiono hipoletyczne koszyki d6br kupowanych przez
student6w amerykanskich w latach 1980 i 1986. Oblicz wart indeks6w

cenowych (koszt6w utrzymania) dla 1986 r.
A) Wed lug formuly Laspeyresa.
B) Wedtug formuly Paaschego.
Tabelll 5 4
KoYt koszyka d6br z 1980 r.
$rednie ceny
Micsle
zakupy, 1980
lOBO
60 h.;!mburger6w
" koszulkl
2 parr dtlns6w
1 plyt.. grilmofonoWi'l
1986
MO
1,60
5,00
1'00
9,00
12,00
8,00
6,00
,nach
w cenach
1980
1986
Tabeli 5 5
zakupy.
Koszt koszyka d6br z
Srcdnie ceny
Mk'slne
1980
50 hamburgerdw
2 koszulkl
2 parr dtinsow
3 plyly gramofonowe
lOBO
1986
O,BO
1,60
5,00
9,00
12,00
12,00
8,00
6,00
w cenach
1980
1986 r.
w ,n.lch 1986
7. W tab. 5.6 przedstawiono struktur wydatk6w gospodarstw domowych

oraz wart reprezentatywnych grup produkt6w W kolejnych latach.
Wyd:ltkl
Proccnt
wydlllk6w
gOSpodilrstw
domowych
Kont koszykll w danej gruple

wydatkOw
rok billOWy
1)
.ok
pierwszy
Indeks cen dill kategorl

i
wydatk6w
rok
drug!
.ok
plefwszy
/edz.enle
30
35,2
47,2
53,0
1,34
mleszkanle
35
40,0
64,0
BO
1,60
inne dobra
20
24,0
36,0
37,2
1,50
lnne us/ugl
15
18,0
24,0
28,0
1,33
razem
100
rok
drug!
Cwiczenia
57
A) Oblicz (na podstawie uzupelnionej tab. 5.6) wartose indeksu cen kon
sumpcyjnych dla dw6ch badanych lat.
B) Oblicz roczne stopy inflacji dla roku pierwszego i drugiego.
8. Zakladamy, ze w okresie wyjsciowym nie rna inflacji, a rynkowa stopa pro
centowa 3 %. Podatek od dochodu z tytulu odsetek od pozyczanego ka
pitalu 30%. Za16zmy, ze jestesmy pozyczkodawcq i pozyczamy 50 tys. zl
klientowi na zakup samochodu.
=
A) Oblicz sw6j doch6d brutto z tej transakcji w ciqgu roku.

B) Jak duzy podatek musimy zaplacie?
C) Oblicz doch6d netto i tzw. realnq stop zwrotu po opodatkowaniu.
Uwaga:
realna stopa zwrotu nominalna stopa zwrotu - stopa inflacji;
nominalna stopa zwrotu (doch6d/kapital) . 100 %.
=
Za16zmy teraz, ze ta sarna transakcja odbywa si w warunkach lO-procento

wej inflacji w skali roku oraz ze w nowej sytuacji rynkowa stopa procentowa
13%.
=
D) Oblicz dochody brutto i zobowiqzania podatkowe.

E) Oblicz dochody netto i realnq stop zwrotu po opodatkowaniu.
TEST WYBORU
1. cpr to angielski skr6t:
a)
b)
c)
d)
indeksu cen produkcyjnych,

stopy aktywnosci ekonomicznej,
dyspozycyjnych dochod6w osobistych,
indeksu cen konsumpcyjnych.
2. rnflacj mozemy zdefiniowae jako:

a)
b)
c)
d)
wzrost cen ropy,

og6lny spadek cen,
wzrost cen misa,
spadek sHy nabywczej zlot6wki.
3. Inflacja moze bye spowodowana przez:

a) zmniejszenie prywatnych inwestycji,
b) zmniejszenie wydatk6w rzqdowych,
IiI
5. lnflacja
58
c) zwlt:kszenle stopy wzrostu podazy pieni<\dza,

d) zwikszenie poziomu oszczdno&:L
4. W USA w 1983 r. CPI 05i<lgn'll wartoSt 298, nalamias! w 1984 r. 311. Z po

wyz.szych danych mozemy wywnioskowat, ze stopa Inflacji w USA w 1984 r.
wynosHa:
a)
b)
c)
d)
3%,
4,4%,
6,5%,
13%.
5. Dane: wartoSe! koszyka d6br i uslug z 1991 r.
= 160 w cenach z 1990 r. oraz

210 w cenach z 1991 r.; wartoSe! koszyka d6br i uslug z 1990 r. = 150 w cenach
z 1990 r. oraz 200 w cenach z 1991 r. Jezeli przy obliczaniu wskatnika cen
wykorzystamy formul Laspeyresa, to CPI wyniesie:
a)
b)
c)
d)
131,25,
125,00,
133,33,
140,00.
6. R6wnoczesny wzrost podaty pieni<tdza oraz wydatk6w rz<jdowych jest

przyczynq wystpowania:
a) inflacji strukturalnej,
b) inflacji koszlowej,
c) inflacji popytowej,
d) deflacji.
7. WartoSc! reprezentatywnego koszyka d6br i uslug w 1990 r. = 200, a w 1991 r.
=
260. Stopa inflacji w 1991 r. wyniosta:
a)
b)
c)
d)
130%,
60%,
30%,
260%.
8. Inflacj wywoian'l przez niedobory energetyczne okreslamy mianem:

a)
b)
c)
d)
inflacji strukturalnej,
inflacji pchanej przez koszty,
inflacji ci'lgnionej przez popyt,
deflacji.
9. lnflacj spowodowanil przez nledostosowanie struktury podazy do struk

tury popytu okreslamy mianem:
a) Inflacji strukturalnej,
Test wyboru
59
b) inflacji pchanej przez koszty,

c) inflacji ciqgnionej przez popyt,
d) deflacji.
10. Jezeli Iudzie chcq kupic wicej d6br niz gospodarka jest w stanie wytworzyc,
to dochodzi do:
a)
b)
c)
d)
inflacji strukturalnej,
inflacji pchanej przez koszty,
inflacji ciqgnionej przez popyt,
deflacji.
11. Na inflacji mogq skorzystac:

a)
b)
c)
d)
wierzyciele,
dluznicy,
posiadacze rachunk6w depozytowych 0 stalym oprocentowaniu,
pracownicy sfery budzetowej otrzymujqcy stale wynagrodzenie.
12. Deflacja oznacza:

a)
b)
c)
d)
wzrost og6Inego poziomu cen,

wzrost sily nabywczej zlot6wki,
spadek sily nabywczej zlot6wki,
zadne z powyzszych.
13. GNP w danym roku wynosi 1000 mid zl, a indeks cen 125. Realny G N P
wynosi:
a)
b)
c)
d)
800 mid zl,

1000 mid zl,
1250 mid zl,
2500 mid zl.
14. Inflacj popytOWq moze (mogq) wywolac:

a)
b)
c)
d)
wzrost VAT-u,
wzrost cen ropy naftowej,
wzrost wydatk6w rzqdowych,
wszystkie powyzsze czynniki.
15. Do analizy wykorzystujemy krzywq Phillipsa. Zastosowanie ekspansywnej

polityki budzetowej powinno doprowadzic do:
.
a) wzrostu bezrobocia przy jednoczesnym wzroscie inflacji,
b) wzrostu bezrobocia przy jednoczesnym spadku inflacji,
c) obnizenia bezrobocia przy jednoczesnym wzroscie inflacji,
d) i obnizenia bezrobocia przy jednoczesnym spadku inflacji.
60
ZOANIA PRAWDZIWE I FALSZVWE
1. CPI (consumer price index) jest takie okrlany mianem indeksu koszt6w
utrzymania.
2. Realny GNP jest rniar<l produkcji d6br i uslug finalnych w danym roku
w cenach z roku bazowego.
3. Inflacja nie rna wplywu na dystrybucj dochod6w.
4. Inflacja pchana przez koszty moze by zwi<\zana z monopoiem producen-
16w.
5. Realna stopa procenlowa r6wna si nominainej stopie procentowej powic:k
szonej 0 sto inflacji.

6. Inflaga oczekiwana maze prowadzit do hipennflacji.
7. Jeteli stopa inflacji wynosl 10% rocznie, to og6lny poziom cen podwoi si
W ci"gu 10 JOlt.
ODPOWIEDZI
twiczenia
1.
- czynnikl A), OJ.F) maj'\ char.lktcr popytowy,

- czynolkl B), G), H), I) mali} charakter poda1:owy.
- czynnik E) ma charakter zar6wno popytowy, pk I poda1:owy.
2. A), OJ, C).
3.
Indcksy cenowe dl3 roku b3zov,cgo 1981: 84, 90, 93, 100, 109, 114, 121. 129, 13-1, 140,
indcksy ccnowc dt.t roku bazowq;o 1983: 73, 79, 81, 88, 95, 100, 106, 113, 118 123.
4. A) Stopa n
I flacji: 6,5%, 7,7%, 11,3%.
B) Pbca nominalna WZrosLl W 1978 r. 0 6,5%, a stopa inflacji wyniosL1 7,7%, czyli ptaca realna
obnizyla si.
S. A) Stopa infl.lcji: 3,2%, 4,3%, 3,6%.

8) Placa nominalna wzrosLl w 1983 r.
reainej pbcy podni6s1 sl.
0 10,0%, a
stopa n
i flacji wyniosla 3,2%, czyU pozlom
6. A) Koszt koszyka d6br z 1980 r. (uzupelnlcnic tab. 5.4)

- IV cenach 1980 r.: 48, 20, 2t, 8 (razem tOO),
- w cen3Ch 1986 r.: 96, 36, 24, 6 (zem 162).
Indeks Laspeyl"CS<l: iL
(162/100}loo 162.
8) Koszt koszyka d6br l. 1986 r. (uzupclnlenle lab. 5.5)
w ccnach 1980 T.: 40, 10, 24, 24 (raU'm 98),
=
Odpowiedzi
61
- w cenach 1986 r.: 80, 18, 24, 18 (razem 140).

lndeks Paaschego: Ip ( 140/98) 100 143.
=
7.
Wartosc indeksu cen konsumpcyjnych dla dw6ch badanych lat:

II
[(1,34 . 0,3)+(1,6 . 0,35)+(1,5 . 0,2)+(1,33 . 0,15)] . 100 146,
[(1,51 0,3)+(2,01 . 0,35)+(1,55 . 0,2)+(1,56 . 0,15)] . 100 169 .
h
B) Roczna stopa inflacji:
- w 'pierwszym roku 46%,
- w drugim roku 16%.
A)
Doch6d brutto 3% z 50 tys. zl 1,5 tys. zl.

B) 30% z 1,5 tys. zl 450 zl.
C) Doch6d netto: 1,5 - 0,45 1,05 tys. zl, stopa zwrotu po opodatkowaniu: (1,05/50) . 100%
2,1 %; w warunkach braku inflacji realna i nominalna stopa zwrotu s'l sobie r6wne.
D) Dochody brutto: 13% . 50 6,5 tys. zl, zobowi'lzania podatkowe: 30% . 6,5 1,95 tys. zt.
E) Dochody netto: 6,5 - 1,95 4,55 tys. zl, nominalna stopa zwrotu: (4,55/50) . 100% 9,1 %,
realna stopa zwrotu: 9,1 % - 10% -0,9%.
8. A)
Test wyboru
1d 2d 3c 4b 5c 6c 7c 8b 9a 10c llb 12b 13a 14c 15c

1P 2P 3F 4P SF 6P
ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE
bezrobocie dobrawolne
beuobocIe pnymusowe
naturalna stopa beuobocia
petne zalrudnlenie
potencjaJny GNP
luka GNP
prnwo Okuna
podat pracy
popyt na p
barobod.
stopa bevoboda
sib robocza
bezrobocle frykcyjne
bezrobocle strukturalne
bezrobode cykllane
LileraluD ohowi;p:ujlloca:
I. D. Begg. S. Fischer, R. Dornbusch: Ebmonria. Makrotkcnomilr. Wyd. 3, PWE, Wal'$Z.lwa 2003,
2.
f. 27.1-21.3, 5. 212-221.
R. Hall, J. Taylor: Milkrotlmnonrin. PWN, WarsUlwa 2002. r. 2.8, s. 67-69, r. 3.2, 5. 81-85, r. 5,
s. 133-153.
3. P.A. Samuelson, W.O.
Nordhaus: ki::II1omia. PWN, Warsuowil
s. 325-354.
2000, 1. 1, s. 137-140, r. II,
Lileralura uzupelniaJ'Ic
1. M. levinson: N /ylko IreillY ryntk. PWE, Warszawa 1992, r. 4, I. 64-78.
2. Ronnlk sialyslyczny 2002: blulelyny slalyslyczne; arlykuty z prasy.
lQQ
Podai pracy
Podaz praty jest okretilona przez decyzje poszczeg6lnych pracownik6w, do
tycz<'!ce ili czasu, kl6ry chq przeznaczyt na prac.
Placa realna jest miar<'l bodfc6w do pracy (ptaca realna - i10raz placy nomi
nalne; i poziomu cen, Informuje 0 i1oi d6br, kt6re mozna nabyt za dan'4 plac
nominain'4). Pny wyzszych placach ci, kt6rzy jut zatrudnieni, '4 chdeli
pracowat wiej.
Popyt na praC(
Popyt na prac reprezentuj'l firmy. Popyt na prac jest popytem pochod
nym popytu na dobra i uslugi (produkty pracy). Zalety cd placy i wydajn1
pracownik6w.
Kraflcowy produkt pracy jest r6wny pnyrostowi produkcji wynikaj'4cemu
z zatrudnienia dodatkowego pracownika przy danym zasobie kapitalu rzeczo-
63
wego. Jezeli wartosc krancowego produktu pracy jest wyzsza od placy realnej,
to przedsibiorstwa zwikszaj'l zyski przez wzrost zatrudnienia.
Funkcja popytu na prac jest ujemn'l funkcj'l placy realnej, poniewaz kran
cowy produkt pracy zmniejsza si wraz ze zwikszaniem nakladu pracy.
Bezrobocie
Bezrobocie jest to zjawisko polegaj'lce na tym, ze czsc os6b zdolnych do

pracy i chc'lcych pracowac pozostaje bez pracy.
Bezrobotny - osoba zdolna do pracy i gotowa do jej podjcia w ramach
stosunku pracy w pelnym wymiarze czasu pracy, pozostaj'lca bez pracy i nie
u cZ'lca si w szkole, zarejestrowana we wlasciwym dla miejsca zamieszkania
rejonowym urzdzie pracy ( . . . ) *.
Pomiar wielkosci bezrobocia
S topa b ezrob OCla
liczba bezrobotnych
::--<--
wielkosc sHy roboczej
--:-:--:-:-
Sil robocz'l tworz'l zatrudnieni oraz bezrobotni.

Stopa bezrobocia w Polsce obliczana jest jako procentowy udzial bezro
b otnych w liczbie ludnosci zawodowo czynnej (osoby pracuj'lce i bezrobotni
- odpowiednik sHy roboczej), szacowanej na koniec kazdego prezentowanego
0kresu.
Jedna z metod pomiaru bezrobocia (stosowana m. in. w USA) polega na
dokonywaniu szacunk6w na podstawie informacji (pochodz'lcych z badan an
kietowych na wybranej losowej pr6bce ludnosci) 0 liczbie os6b pozostaj'lcych
b ez pracy, kt6re podjly aktywne jej poszukiwania.
Rodzaje bezrobocia
Bezrobocie frykcyjne
jest zwi'lzane z przerwami w zatrudnieniu

z powodu poszukiwania lepszej /innej pracy lub
zmiany miejsca zamieszkania.
Bezrobocie strukturalne powstaje na tIe strukturalnych rozbieznosci

pomidzy podaz'l pracy i popytem na prac.
Bezrobocie cykliczne
jest zwi'lzane ze spadkiem popytu

zagregowanego, podazy zagregowanej oraz
zatrudnienia w okresie recesji.
.. Dziennik Ustaw nr 106, poz. 457.
6. Zatrudnlenle I bezrobocie
64
Bezrobocie dobrowolllt
przymllsowe
Bezrobocie dobrowolne jest to pozostawanie bez pracy os6b, kt6re rue po

dejmujq pracy, bo obowlilzuj'lCe na rynku pracy stawkl placy s<l Ich zdaniem
zbyt niskie.
Bezrobocie przymusowe jest to pozostawanie bez pracy os6b, kt6re poclj
tyhy prac za ohowiqzuj'1C<l na rynku pracy stawkl;, ale ole rna dla nich wolnych
miejsc pracy.
Makro- i mikroekollom;c%tIe sklltki bezrobocia
Skutki bezrobocia w skali makro obejmujil

- straty produkcji w wyniku niepclnego wykorzystania sHy roboczej; straty
Ie mozna mierzyc jake r6znic midzy potencjaln'l produkcjil przy pelnym
zatrudnieniu a produkcj'l faktyczn'l.
- obci<rt.enie budzelu par'lstwa z tytulu finansowania zasilk6w wyplacanych
bezrobotnym.
- straty we wptywach podatkowych do budzetu panstwa (kt6re bytyby wiksze, gdyby ei bezrobotni praeowali i placiJi podatki dochodowe).
Skutki bezrobocia w skali mikro
polegaj'l na pogorszeniu si sytuacji mlerialnej bezrobotnych i ieh rodzin
w rezultacie pozostawania bez praey. Mozna je mierzyt w kategoriaeh utraeonych przez jednostk dochod6w W okresie bezezynnoki zawodowej.
ZwaicZllllie bezrobocia. Aktyuma i pasyuma polityka pmistwa
tla ry"kll pracy. Melody pruciwdziatallia bezrobocill
Pasywna polityka panstwa na rynku pracy obejrnuje stosowanie r6znych

form pomocy finansowej dla bezrobotnych (zasilk6w, jednorazowych odszkodo
wan dla os6b zwalnianych z pracy).
Aktywna polityka panstwa na rynku pracy obejmuje oddziatywanie na:
wzrosl popytu na sil robocz'l, obnizanie rozmiar6w podaty sUy roboczej
oraz popraw funkcjonowania rynku pracy. W polityce lei wykorzystuje si in
strumenty polilyki makroekonomicznej (stymulowanie popytu zagregowanego
przez zwikszanie wydatk6w f"ZCldowych, obnizanie podalk6w, obniianie stopy
procentowej, zwikszanie podazy pieni'ldza) oraz spec;aloe instrumenty poli
....o pracy, redukcja czasu praey,
Iyki zatrudnienia (roboty publiczne, poorednien
wczl::r.iejsze emerytury, Iworzenie inkubator6w przedsibiorezoSci).
65
Naturalna stopa bezrobocia
Naturalna stopa bezrobocia jest to minimalny procent sHy roboczej, kt6ry nie znajduje zatrudnienia z powodu strukturalnych problem6w gospodar
czych i przechodzenia midzy poszczeg6lnymi miejscarni pracy.
Pelne zatrudnienie, potencjalny GNP i luka GNP
Peine zatrudnienie jest to poziom zatrudnienia, przy kt6rym wielkosc po

dazy pracy i popytu na prac Sq sobie r6wne, przy okreslonej przez konkuren
cyjny rynek realnej stawce placy.
Potencjalny G N P jest to calkowita wartosc produkcji, kt6ra moglaby zostac
wytworzona w warunkach pelnego zatrudnienia .
Luka G N P jest to r6znica pomidzy potencjalnym G N P a rzeczywistym
G N P.
Graficzny obraz rynku pracy (rys. 6.1)
LD
Zatrudnienie,
Rys. 6.1. Rynek pracy
sua robocza
Prawo Okuna
Prawo Okuna m6wi, ze dla kazdego procentu wzrostu rzeczywistej stopy

bezrobocia powyzej naturalnej stopy bezrobocia, luka G N P powiksza si 0 3%;
luka G N P
gdzie:
rzeczywista stopa bezrobocia,
U'
-3(U - U* )
naturalna stopa bezrobocia.
Przykladowo, jesli rzeczywiste bezrobocie (U) 8 %, naturalna stopa bezrobocia

(U*) 5 %, to 3-procentowa r6znica wywola 9-procentowq luk G N P.
=
6. Zatrudnlenie I bezrobocie
66
y - y'
luka GNP = ----y.y.

gdl.le: Y
1 + luka GNP
- potenqamy GNP, Y - neaywlsty GNP.
CWICZENIA
1. W. tab. 6.1 przedstawiono dane dotyczqce liczby bezrobotnych wedtug wy

ksztalcenla.
A) Oblicz procentowy udziaf bezrobotnych z r6:tnym poziomem wyksztaf
cenia W og6loej liczbie bezrobotnych (uzupetnij tab. 6.1).
B) Bezrobotni z Jakim poziomem wyksztalcenia stanowl<\ najwikszy od
setek og61nej liczby bezrobotnych?
C) Bezrobotni z jakim poziomem wyksztalcenia stanowi<l najmniejszy od
setek og61nej Iiczby bezrobotnych?
Tabela 6 1
Wykszlakenle
l.1czba bezrobotnych
06.1992
(w I}'S.)
Wy1sze
rednie Zolwodowe
Proc:ent
Llczb...
Procent
06.1992
06.1993
(w IY5.)
06.1993
"'uobomycl> bezrobotnych beuobotnych
'4;
'2.'
512,6
574,1
Srednle ogOLnokszlalqce
165'
192,9
ZaSoldnlcu :tawodowe
8"
1020'
Podstawowe i niepetoe
Og6lem bezrobotnl
718,9
22%,7
861,9
100
2701,8
100
.b6cBo: III Polsa 1-1/ kwIlrto/ J993. Informaqe I opr.lcowanla statystyczne. GUS, War
suwa 1993.
2. W. tab. 6.2 przedstawiono dane dotycz'lce liczby bezrobotnych wedtug grup
wiekowych.
A) Oblicz procentowy udzlal bezrobotnych w r6znych przedzialach wie

kowych w bezroboclu og61em (uzupelnij tab. 6.2).
Cwiczenia
67
Tabela 6.2
Grupa wiekowa
Liczba
bezrobotnych
06.1992
(w tys.)
do 24 1at
35-44
763,5
702,0
580,3
922,3
788,1
680,4
45-54
55 lat i wicej
Og6lem bezrobotni
209,7
41,3
2296,7
259,3
51.7
2701,8
25-34
Procent
bezrobotnych
06.1992
100
Liczba
bezrobotnych
06.1993
(w tys.)
Procent
bezrobotnych
06.1993
100
Zr6dlo: Bezrobocie w Polsce I-II kwartal 1993. Informacje i opracowania statystyczne. GUS, War
szawa 1993.
B) Bezrobotni z jakiej grupy wiekowej stanowiq najwikszy odsetek og6l
nej liczby bezrobotnych?
C) Bezrobotni z jakiej grupy wiekowej stanowiq najmniejszy odsetek og6l
nej liczby bezrobotnych?
3._ W tab. 6.3 przedstawiono wielkose sHy roboczej i zatrudnienia w hipote
tycznym kraju w dw6ch kolejnych latach.
A) Oblicz wielkose bezrobocia oraz st6p zatrudnienia i bezrobocia w ko
lejnych latach (uzupelnij tab. 6.3).
B) Czy mozliwy jest r6wnoczesny wzrost liczby zatrudnionych i bezro
botnych? Jezeli tak, to jaka moze bye przyczyna takiej sytuacji?
Tabela 6.3
Kategoria
Sila robocza (w mln)
Zatrudnieni (w mln)
Wartosc
Rok pierwszy
Rok drugi
51
54
48
47
Bezrobotni (w mln)
Stopa zatrudnienia
Stopa bezrobocia
4. W tab. 6.4 zaprezentowano tzw. odplywy i dopl:ywy na rynku pracy

(czyli bezrobotnych nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych) w Polsce
w pierwszej polowie 1994 r. Oblicz liczb bezrobotnych w miesiqcach lu
ty-czerwiec 1994 (uzupelnij tab. 6.4).
68
6. btrudnlente I bezrobocie
MlestolC
Bezrobotnt
(w Iys.)
Bezrobotni
il<=bornl
"
wyrejestrowa.nl
(w tys.)
192,1
127,0
25.7
I34S
120
26,7
zarcjeslrowani
(w Iys.)
'Iyae'
2954,7
luly
{)ferty pracy
(w IYS.)
mOlTZe("
132.7
151,5
33,'
kwiedel'i
140,1
201,6
38.1
136,2
182.2
42,1
262,7
172.2
45,4
m'l
czcrwl/lC
trodlo: Bluietyn Statystyttny GUS 2/1995.
5. W tab. 6.5 przedstawlono zatrudnienie, bezrohocie i wielkc&: sHy roboczej

\'II USA, W latach 1953-1987. Oblicz stop bezrobocia \'1/ poszczeg61nych
latach (uzupetnij tab. 6.5).
Tabela 6 5
RDk
Populacjil
w wleku 16 lat
I wi
(w min)
1953
109
1%0
119,1
1970
139,2
1980
169
SiLl robocu
(w mIn)
Zatrudnlenl
(w min)
Bczrobotni
(w mIn)
63,'
1.8
67,6
3.'
84,9
80
'.1
lOSS
100,9
7.'
65.2
7IS
1982
173.9
111,9
101,2
10,7
1987
185,1
122,1
114,9
7.2
Stopa
bt-zroboda
(w %)
tr6dlo: Bureau of labor StatisICS.

t Employmt1lt and Nrnlllgs. November 1987.
6. Ponizej opisane S<l r6zne metody ograniczania bezrohocia:
1) zwikszanie wydatk6w r2i\dowych,

2) obnitanie podatk6w,
3) obnii:anie stopy procentowej,
4) zasilki dla bezrobotnych,
5) roboty publiczne,
6) poorednictwo pracy,
7) jednorazowe odszkodowania dla os6b zwalnianych z pracy,
8) kursy I szkolenla,
9) redukcja czasu pracy,
10) wczeniejsze emerytury.
A) Zidentyfikuj aktywne i pasywne metody zwalczania bezrobocla.
69
Cwiczenla
B) Kt6re z powytszyc metod mog., ograniczyc bezrobocie przejkiowe,

kt6re - bezrobode strukturalne, a kt6re - bezrobocie cykliczne?
7. Ponizej opisane s<} sytuacje utraty praey lub pozostawania bez pracy przez
r6tne grupy os6b. Kt6re z wymienionyeh typ6w bezrobocia: przejkio
we (P), strukturalne (5), cykliezne (C), prezentuj<} poniisze sytuacje?
A) Dcszcze wiosenne spowodowaty, ze robotnicy pracuj<}cy pT2y budowie

mostu musieli na 3 miesi<lce przerwac pra.
B) Rozw6j nowych technologii komputerowych spowodowal znaczn<l re
dukcj popytu na ksigowych.
C) Recesja spowodowala zmniejSzenie sprzedazy samochod6w, w wyniku
czego wzroslo bezrobocie wr6d pracownik6w przemyslu samochodo
wego.
0) Mniejszy pT2yrosl naturalny spowodowat zmniejszenie popytu na na
uczycieli.
E) 10% absolwenl6w wytszych uczelni pozostaje bez pracy w lipcu i sierp
niu, rozwataj.,c r6zne orerty praey.
8. W tab. 6.6 przedslawiono zmiany popytu i podazy na rynku pracy, w zalei.

noei od poziomu realnyeh stawek plae. Zakladamy, ze realn<l stawk plae
uslala si na poziomie 50 zl za godzin.
T;abtl 6 6
Reaina stawk.1 pbcy

(w zl/godz.)
Po""
(w tys.)
10
20
30
SO
130
120
110
100
90
60
80
40
A)
B)
C)
0)
I'bd,'
(w fys.)
Sib robocu
(w Iys.)
70
101
108
115
122
129
136
80
90
100
110
120
1aki jest poziom zatrudnienia?

1aki jest poziom bezrobocia?
1aka cz bezroboda rna charakter przymusowy, a jaka dobrowolny?
Przy jakiej realne; stawce plaey rynek pracy znajduje si w stanie r6w
nowagi?
9. Dane w tab. 6.7 dotycz<l gospodarkl USA w lalaeh 1976-1979.

Tabtl;a 6 7
Rnk
Stopa bezrobocla (w 'Yo)
1976
7.6
1977
6,'
1978
6,0
1m
5,8
Luk GNP (w 'Yo)
6. Zatrudnienle i bezrobode
70
A) Zakladaj'lc, te natura Ina stopa bezrobocia w analizowanym okresie wy

nosHa 6%, ablia luk GNP dla poszczeg61nych lal (uzupelnlj tab. 6.7).
B) W 1979 r. realny GNP wynosil 1479.4 USO. ObUa potencjalny GNP.
10. Dane w tab. 6.8 dotycz<\ gospodarki USA w latach 1982-1985.

Tabeb 6 8
"".
Stopa belrobocia (w %)
1982
1983
1984
7,4
1985
7,1
Luk.l GNP (w %)
) Zakladaj'lc, ze naturalna stopa bezroboda w analizowanym okresie wy

nosila 6%, oblicz luk GNP dla poszczeg61nych la! (uzupetnij tab. 6.8).
B) W 1982 r. realny GNP wynosil 1480 USD. Oblia potencjalny GNP.
.
b
o
TEST WYBORU
1. Utrala pracy przez g6rnika, w wyniku wprowadzenia bardziej nowoczesnych metod wydobycia wf:gia, moze byt przykladem:
a)
b)
c)
d)
bezrobocla frykcyjnego,
bezrobocia strukturalnego,
bezrobooa cyklicznego,
bezrobocia recesyjnego.
2. Poziom bezrobocia 7%, naturaJna stopa bezrobocia = 5%. Zgodnie z pra

wem Okuna, szacunkowa wielk luki GNP wynosi:
=
a)
b)
c)
d)
-6%,
+2%,
-7%,
-9%.
3. Dane: liczba zarejestrowanych bezrobotnych

1,9 min os6b, wielk ca
39 min os6b, liczba cywilnej ludnooci czynnej zawodowo
lej populacji
21 min os6b, liczba ludnoi w wieku produkcyjnym
29 min. Stopa
bezrobocia wynosl:
=
a)
b)
c)
d)
6,5%,
9,0%,
4,9%,
12,0%.
Test wyboru
71
4. Pozostawanie bez pracy przez osoby, kt6re szukajq ciekawszej i lepiej platnej
pracy, jest przykladern bezrobocia:
a)
b)
c)
d)
cyklicznego,
strukturalnego,
przejsciowego,
keynesowskiego.
5. W warunkach r6wnowagi na rynku pracy:

a)
b)
c)
d)
bezrobocie dobrowolne > bezrobocie przyrnusowe,

bezrobocie dobrowolne < bezrobocie przyrnusowe,
istnieje tylko bezrobocie dobrowolne,
w og6le nie rna bezrobocia.
6. Jezeli realny G N P wynosi 1500 mld zl w danym roku, a luka G N P w tym

sarnym roku +3 %, to potencjalny G N P bdzie r6wny:
=
a)
b)
c)
d)
1455,
1700,
1500,
1545.
7. Placa realna to:

a)
b)
c)
d)
placa norninalna
placa norninalna
placa norninalna
placa norninalna
skorygowana
skorygowana
skorygowana
powikszona
wskainik inflacji,
koszt robocizny,
0 wskainik bezrobocia,
0 dodatki do wynagrodzen.
0
8. Stopa bezrobocia jest to stosunek:

a)
b)
c)
d)
liczby
liczby
liczby
liczby
bezrobotnych do liczby zatrudnionych,

bezrobotnych do sHy roboczej,
bezrobotnych do populacji w wieku produkcyjnyrn,
zatrudnionych do liczby bezrobotnych.
9. Bezrobocie strukturalne w Polsce rnozna zredukowac dziki:

a)
b)
c)
d)
aktywnej polityce fiskalnej i rnonetarnej, lagodzqcej wahania cykliczne,

zwikszaniu udzialu rnlodziezy w sile roboczej,
zwikszeniu liczby szkolen oraz kurs6w zawodowych,
podwyzszeniu wysokosci zasilk6w.
10. Gwaltowny spadek popytu zagregowanego i wynikajqce z niego obniZenie

produkcji wywolajq:
a)
b)
c)
d)
bezrobocie
bezrobocie
bezrobocie
bezrobocie
cykliczne,
strukturalne,
przejsciowe,
utajone.
6. Zatrudnienie i bezmbode
72
11. Naturalna stopa bezrohocla obejrnuje:

a)
b)
c)
d)
bezrobocie strukturalne minus bezrobocie cykliczne,

bezrohocie strukturalne plus bezrobocie cykliczne,
bezrobocie strukturalne plus bezrobocie przejciowe,
bezrohocie przejiowe plus bezrobocie cykliczne.
12. Bezrobode frykcyjne obejmuje osoby, kt6re:

a) nie maj'l podstawowych kwalifikacji zawodowych,
b) nle rnaj.. odpowiedniej motywacji do pracy i nie rejestruj'l si w biurach
pracy,
c) staraj<!, si poprawit swojq sytuacjf; materiaIn", poszukuj'lc Jepiej platnej
pracy,
d) wychowuj<\ dzieci i zajmujil si domem.
13. Polityka monetarna jest najbardziej uzyteczna przy zwalczaniu bezrobocia:

a)
b)
c)
d)
strukturalnego,
frykcyjnego,
cyklicznego,
katdego rodzaju bezrobocla w r6wnym stopniu.
14. R6znicf; pomidzy potencjalnym a rzeczywistym GNP okrlamy mianem:

a)
b)
c)
d)
stopy bezrobocia,
luki GNP,
stopy wzrostu gospodarczego,
tadne z powytszych.
15. Kt6ra z ponitszych os6b nle Jest zaliczana do sHy roboczej:

a)
b)
c)
d)
nauczyciel,
programista komputerowy,
bezrobotny lekarz,
emerytowany pracownik fabryki.
16. Do aktywnych metod walki z bezrobociem motna zaliczyt:
a) wczeSniejsze emerytury,
b) roboty publiczne,
c) zasilki dla bezrobotnych,
d) wszystkie z powytszych.
17. Osoby reprezentuji\ce kt6ri\ grup: wiekowi\ Sil w Polsce najbardziej naratone na pozostawanie bez pracy (mimo zdolno&i i chi do pracy):
a)
b)
c)
d)
do 24 lat,
25-35,
36-44,
45-54.
73
Test wyboru
18. Do makroekonomicznych skutk6w bezrobocia mozemy zaliczyc:

a)
b)
c)
d)
straty produkcji w wyniku niepelnego wykorzystania sHy roboczej,

obci'lzenie budzetu panstwa z tytulu zasilk6w,
straty we wplywach podatkowych do budzetu panstwa,
wszystkie powyzsze odpowiedzi S'l prawidlowe.
19. Najbardziej narazone na pozostawanie bez pracy (mimo zdolnosci i chci

do pracy) S'l osoby z wyksztalceniem:
a)
b)
c)
d)
wyzszym,
srednim,
podstawowym i niepelnym podstawowym,
poziom wyksztalcenia nie rna wplywu na prawdopodobienstwo pozo
stawania bez pracy.
1. Mozliwy jest wzrost stopy bezrobocia w okresie, kiedy rosnie liczba zatrud
nionych.
2. Szkolenia i kursy zawodo mog'l znacz'lco zmniejszyc bezrobocie struk
turalne.
3. Bezrobocie oznacza utrat potencjalnej produkcji, kt6ra nie bdzie nigdy
zrealizowana.
4. Podaz na rynku pracy zalezy od kosztu alternatywnego czasu pracownik6w.
5. Minimalne stawki plac ulatwiaj'l znalezienie pracy robotnikom niewykwa
lifikowanym.
6. Bezrobocie przejsciowe jest nie tylko nieuniknione, ale nawet poz'ldane.
ODPOWIEDZI
Cwiczenia
1.
A) Procent bezrobotnych 06.1992: 2,4, 22,3, 7,2, 36,8, 31,3.

Procent bezrobotnych 06.1993: 1,9, 21,2, 7,1, 37,8, 31,9.
B) Bezrobotni z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym oraz podstawowym i niepelnym
podstawowym stanowi'l najwiksz'l grup bezrobotnych.
C) Bezrobotni z wyksztalceniem wyzszym stanowi'l najrnniejsz'l grup bezrobotnych.
6. Zatrodrilim.ie i bezrobode
74
2. A) Procent bezrobotnych 06.1992! 33.2, 30.6, 25,3, 9,1, 1.8.

Procent bezrobotnh 06.1993: 34,1, 29,2, 25,2, 9,6, 1,9.
8) Beuobotnl w wleku do 24 lat stanow4 naJwh:my odsetek og{llnej Uaby bezrobotnych.
C) Bezrobotnl w wJekll 55 lat J wl stanowl'l najmnlqs:ty odsetek og6lnej liczby beuobot
"yd>.
3. A) W roku pierwsym: bezrobotnJ (w min) 4, stopa utrudnlcnia 92.2. a stopa be:uobocia 7,8.
W roku druglm: bevobotnl (w min) 6, stopa zatrudnJenla 88,9,
II
stopa bezroboda 11,1.
5) R6wnoczesny przyrost liczby ZiltrudnJon)-ch i bezrobotnych Jest motllwy. Dziqe si.. l,lk,
gdy pn:yrost sily Jest wl..kszy nit przyrost utrudnlonych.
4. Luty 2968,9, manec 2950,1, kwledm 2888,5, maj 28U,5, curwlec 2933,0.
5. 2.8. 5.4, 4,8. 7,0, 9,5, 5,9.
6. A) Aklywne melody: 1), 2), 3). 5), 6), 8), 9), 10),
pasywne melody: 4). 7}.
B) Ogrankzanie beuoboda prnjkiowego: 6),
ogranlaanle bezroboda 5trukturalnego: 5), 8), 9). 10).
ogranicumie beuobocb cykllanego: I). 2), 3). 4), 5). 7).
1. A) P, 8) S, C) C, OJ S, E) P.
8. Pain rys. 6.2.
Lf
10
'"
R)'$. 6.2
OJ
90
100
110
1..ia;b,o
120
130
140
pRCXJWnik6w (N)
AJ 90 tys.
8)
39 tys.
e) 19 tys. bezrobocie dobrowolne; 20 Iys. be:uobode pnymusowe.
OJ Realna slawka pbcy zapcwnlaJ'Ica rownowa
'"
40 zl/godz.
9. A) -4,8, -2,7, 0, +2,6.

8) Potencjalny GNP YIII + luka GNP)_ 1479,4/11 + 0,006)- 1470,5 mid USO.
-
Odpowiedzi
75
10. A) - 10,5, -10,5, -4,2, -3,3.

B) Potencjalny GNP = Y/(l + luka GNP)= 1480/( 1 - 0,105)= 1653,6 mld USD.
Test wyboru
1b 2a 3b 4e 5e 6a 7a 8b ge lOa lIe 12e 13e 14b 15d 16b 17a 18d 1ge.
1P
2P
3P 4P SF 6P
KEYNESOWSKI MODEL R6WNOWAGI
runkcja konsumpcji
pned.;tna sklotm do konsumpcji
krancowa sklonn do konsumpcjl
funkcja lnM.'Stycjl
funkCfa oszczn
pnedtttna sklonn do osz;mia

kr.lI\oowa sklonn do zanla
mnotnlk lnwe5tycyjny
paradoks zapobiegliwoki
prawo Keynes.'!
Literalura obowiuj"lca:
1. D. Begs, S. Fischer, R. Dornbusch: Ekonomill. Makrotkollornia. Wyd. 3, ?WE, Warszawa 2003,

r. 21.1-21.8, s. 49-69.
2. R. Hall, J. Taylor. MakrotkononrJa. PWN, Warszawa. 2002, r. 6.3, s. 163-177.
3. E. Kwella: TtOrln mllkroebmomll. Wyd. Uniwersytetu Gdill\skiego, Gdnflsk 2002, I. 1, r. 1.1-1.6,
5. 11-17.
4. P. A. SOlmuelson, W. O. Nordhaus: Ebmonrla. PWN, Warsz.awa 2000, I. 1. r. 7, 5. 199- 210,

cz r. 8, s. 236-262.
,m
Zaloienia modelu
Keynesowski model r6wnowagi opiera si na nast.-:pujC\cych zatozeniach:

- analiza dotyczy kr6tkiego okresu,
- zaktadana jest statoSt cen i ptac,
- z analizy zostaj'l wyeliminowane nastpuj<lce czynnik.i:
wzrost podazy sity roboczej,
wptyw inwestycji na powikszenie zdolnoki wytw6rczych,
postp techniczny,
- zdolnci wytw6rcze S<l dane, stanowi<l ram okreslaj<lc<l g6rny, maksymal
ny poziom dochodu narodowego.
Zmienne zaleine i niezaleine
Zmienne zaleine:
doch6d narodowy (y), konsumpcja (C), oszcznoSci (5), inwestycje (I), za
trudnienie (N); ich wysokoSt zaiety od zmiennych niezaleinych spelniaj<lcych
rol przyczynow<l.
77
Zmienne niezaleine:
psychologiczna sklonnosc do konsumpcji ( C/Y) , krancowa rentownosc kapi
talu, stopa procentowa.
Funkcja konsumpcji oraz przeciftna i krancowa
sklonnosc do konsumpcji
Funkcj a konsumpcji (rys. 7.1) jest to zakladana relacja rnidzy dochodern

narodowyrn a poziornern wydatk6w konsurnpcyjnych:
C :::: f ry)
Wedlug Keynesa, konsurnpcja rosnie wraz z przyrostern dochodu narodowego,
ale przyrost konsurnpcji jest wolniejszy niz przyrost dochodu.
c
Rys. 7.1.
Funkcja konsumpcji
Przecitna sklonnosc do konsumpcji (APC - average propensity to consume)

pokazuje, jaka czsc dochodu narodowego zostala przeznaczona na konsurnpcj:
APC ::::
s;.
Y
Krancowa sklonnOsc do konsumpcji ( MPC - marginal propensity to consume)

pokazuje, jaka czsc przyrostu dochodu narodowego zostala przeznaczona na
zwikszenie konsurnpcji:
7\1E.C- ::::.zrniana
.<
C
zrniana Y
Funkcja inwestycji
Funkcja inwestycji (rys. 7.2) jest to zakladana relacja rnidzy dochodern

narodowyrn a poziornem calkowitych wydatk6w inwestycyjnych na nowe wy
posazenie, budynki i zapasy:
I :::: fry)
78
7. Keynesowski model rOwnowagl
Ry.. 7.2. Funkcja inwl."Slyql
W modelu Keynesa planowane inwestycje maj<l charakter autonomiczny i nie

zalez'l od poziomu dochodu narodowego.
FllIlkcja oszczrdllosci oral przecirtna
sklollllost do osZczvdzRnia
krQlicowa
Funkcja oszczl1:dnoci (rys. 7.3) jest to zakladana relacja mizy dochodem

narodowym a zaoszczdzon<t czi<t dochodu:
S
((Y)
Wedlug Keynesa planowane oszcznoSd zmieniaj<\ sit: w bezpoorednim zwl<'g

ku ze zmianami poziomu dochodu narodowego - roon" w miar wzrostu do
chodu.
s
y
Ry5. 1.3. Funkcja OSU7.n1
Przeci'ttna sklonnosc do oszczdzania (APS
Ul'emse properfsity
pokazuje, jaka cz5<' dochodu narodowego zostala znoszczl;dzona:
APS
to
s17l'e)
Krancowa sklonnosc do oszczdzania (MPS - marginal f1TOPC%5ily to save)

pokazuje, jaka cz5<' przyrostu dochodu narodowego zostafa przeznaczona na
oszcznOOci:
M PS
zmiana S
zmiana Y
PIIlPWWIUIe inwestycje
planowane oszczrdnosci - warunek

zaistnienia rownowagi gospodarczej
R6wnosc planowanych inwestycji i oszczdnosci jest niezbdnym warun

kiem ustalenia si stanu r6wnowagi w gospodarce:
Y= C+S
y =C +I
-d=S
Nierownowaga gospodarcza: S > I lub S < I
Jezeli w ujciu ex ante S > I, czyli planowane oszczdnosci Sq wiksze niz

planowane inwestycje, to gospodarka znajdzie si w stanie recesji.
Jezeli w ujciu ex ante S < I, czyli planowane oszczdnosci Sq mniejsze niz
planowane inwestycje, to gospodarka znajdzie si w stanie ozywienia.
Mnoinik inwestycyjny
Mnoznik inwestycyjny - wskainik pokazujqcy,

dowy, jezeli inwestycje wzrosnq 0 jednostk:
He wzrosnie doch6d naro
zmiana Y
-::
zmiana I
1
mi =
MPS
mi =
Granicq realnego dzialania keynesowskiego mnoznika inwestycyjnego jest osiqgnicie stanu pelnego wykorzystania czynnik6w wytw6rczych.
Paradoks zapobiegliwosci (rys. 7.4)
Yo
Doch6d
Rys. 7.4. Paradoks

zapobiegliwoSci
narodowy (Y)
7. Keynesowskl model r6w0owagi
80
Czymriki okrdlnjqce wielkosc doclJodll narodowego

Wedlug Keynesa, w kr6tkim okresie i przy niepelnym wykorzystaniu czyn
nik6w wytw6rczych, to wielk popyrn zagregowanego (sumy wydatk6w kon
sumpcyjnych, inwestycyjnych i rz'ldowych) okrE$la poziom dochodu narodowe
go i produkcji.
Prawo Keytll!sa
Wedlug Keynesa, w kr6tkim okresie to popyt okrla rozmiary produkcji.
GrtlficzllY model r6wtlowagi (rys. 7.5 ; 7.6)
C+I
.,'
RY5. 7.S
"""""
.....dowy M, prod",,"
00ch6d narodowy
Rys. 7.6
Cwiczenia
81
CWICZENIA
1. Analizujemy zmiany agregat6w makroekonomicznych w hipotetycznym

kraju. W tab. 7. 1 przedstawiono zmiany dochodu (Y) i konsumpcji (C) w 4
kolejnych latach.
Tabela 7.1
y
150
150
200
190
250
225
300
255
APC
APS
MPC
MPS
A) Oblicz przecitnq sklonnosc do konsumpcji (APC) i oszczdzania (APS).

B) Oblicz krancowq sklonnosc do konsumpcji (MPC) i oszczdzania
(MPS).
2. W tab. 7.2 przedstawiono wyjsciowy poziom konsumpcji (C) i planowanych
inwestycji (I), majqcych charakter autonomiczny, przy dochodzie narodo
wym (Y) r6wnym 100 mId.
Tabela 7.2
y
100
120
Nieplanowane zmiany zapas6w
40
200
300
400
500
5100
700
A) Zakladajqc, ze krancowa sklonnosc do konsumpcji ( MPC) = 0,8, oblicz

konsumpcj (C) przy r6znym poziomie dochodu.
B) Oblicz oszczdnosci (5) przy r6znym poziomie dochodu.
C) Oblicz nieplanowane zmiany zapas6w przy r6znym poziomie docho
duo
3. Analizujemy sytuacj gospodarczq hipotetycznego kraju. Planowane inwe
stycje majq charakter autonomiczny i wynOSZq 90 mId zl. Konsumpcja ustala
si na poziomie 70% dochodu.
A) Jaki jest poziom dochodu r6wnowagi?
7. Keyncsowski model r6wn0wagl
82
B) lak! bzle poziom dochodu r6wnowagi, jeteli inwestycje wzrosn<l

0 15 mid?
Zal6tmy, te w badanym kraju wuosta sklonno do konsumpcji i MPC
wynosi teraz 80%. Planowane inwestycje wynosZ<1 90 mId.
C) Jaki jest nowy poziom dochodu r6wnowagl?

D) Jaki l>f:dzie poziom dochodu r6wnowagi, jezeli w nowych warunkach
(MPC 0,8) inwestycje wzrosn'l 0 10 mId?
E) Jak'l wartooc przyjmuje mnotnik inwestycyjny?
=
4. Analizujmy sytuacj gospodarcz'l hipotetycznego kraju (tab. 7.3). Plano

wane inwestycje majq charakter autonomiczny i wynOSZ<l 60 mid zlTabI.II 7 J
DochOd I
produkcja
Planowana
konsumpcja
Planowane
n
\ westycje
"'='""'"
Popyt
zagregowany
Nleplanowane
zmlany
P"-
Inwest)'qe
rzca:ywlsle
1)
')
3)
4)
5)
6)
7)
50
35
100
7.
150
105
200
140
250
175
300
21.
350
'45
400
280
A) Oblicz oszcznokl i popyt zagregowany dla wszystkich poziom6w

dochodu.
B) Dla wszystkich poziom6w dochodu oblicz nieplanowane zmiany zapa
s6w oraz poziom rzeczywistych inwestycji.
C) Jeteli w pewnym okresie doch6d uslali sif; na poziomie 100 mId zl, jak
zareaguj<l na 10 producenci?
D) }ei:eli w pewnym okresie doch6d ustali si na poziomie 350 mid zl, jak
zareaguj'l na to producenci?
E) Jaki jest poziom r6wnowagi dochodu?
F) Jaka jest krancowa sklonn<& do konsumpcji?
G) jeteli inwestycje wzrostyby 0 15 mId zl, jak zmienBby sif; poziom r6w
nowagi dochodu?
Test wyboru
83
TEST WYBORU
IiI
1. W miar wzrostu dochodu:

a)
b),
c)
d)
C staje si coraz wiksz'l czsci'l Y,

C staje si coraz mniejsz'l czsci'l Y,
C ci'lgle pozostaje stal'l czsci'l Y,
korelacja pomidzy konsumpcj'l (C) i dochodem (Y) nie istnieje,
2. W teorii Keynesa wydatki inwestycyjne obejmuj'l:

a)
b)
c)
d)
budynki, maszyny i urz'ldzenia produkcyjne,

jw, plus przyrost zapas6w,
jw, plus zakup papier6w wartosciowych,
jw, plus inwestycje w human-capital,
3. Wplyw wzrostu poziomu inwestycji na doch6d r6wnowagi jest najmniejszy,

gdy:
a)
b)
c)
d)
przecitna sklonnose do konsumpcji jest stosunkowo duza,

MPC jest stosunkowo mala,
MPS jest stosunkowo mala,
przecitna sklonnose do oszczdzania jest stosunkowo duza,
4. Keynesisci uwazaj'l, ze poziom dochodu i produkcji jest determinowany

gl6wnie przez:
a)
b)
c)
d)
wielkose sHy roboczej,

podaz d6br i uslug,
calkowite wydatki na dobra i uslugi,
elastycznose cen i plac,
5. R6w rynkowa ustala si przy cenie, dla kt6rej:

a)
b)
c)
d)
potrzeby riabywc6w s'l w pelni zaspokojone,

sprzedawcy sprzedaj'l wszystko, co zdolaj'l wyprodukowae,
ilose popytu r6wna jest ilosci podazy,
ilose podazy r6wna jest potrzebom i oczekiwaniom nabywc6w,
6. Dane: zmiana Y 100 jednostek, zmiana C

nika inwestycyjnego wynosi:
=
a)
b)
c)
d)
I,
5,
8,
2.
80 jednostek Wartose mnoz-
7. Keynesowski model r6wnowag!
84
7. W gospodarce zamknjtej, hez sektora rzi\dowego, C = 400 mid + 0,75 Y.

OszczdnoSci bd<l r6wne zero, gdy doch6d narodowy (Y) ustali si na
poziomie:
a)
b)
c)
d)
0,
300 mid,
700 mid,
1600 mid.
8. Kt6ry z ponizszych warunk6w zapewni peine zatrudnienie w gospodarce

zamknitej, przy zalozeniu braku sektora rZ'ldowego:
a) 1 = S,
b) NT = G,
c) S + NT I + G,
-=
d) :laden z wymienionych.
9. W ujiu graficznym modelu r6wnowagi, r6wnowaga jest wtedy, gdy:
a)
b)
c)
d)
krzywa
krzywa
krzywa
krzywa
C przedna lini 45 stopni,

C przecina krzyw<t l,
C + ( przecina Iini 45 stopni,
I przecina lini 45 stopni.
10. Przy zalozeniu, ze MPC
0,75, wzrost poziomu inwestycji

spowoduje wzrost poziomu dochodu 0:
a)
b)
c)
d)
50 mid zl
50 mid zl,
100 mid zl,
200 mid zl,
75 mid zl.
11. Przesunicie w g6r krzywej oszczdnoSci (5)

ceteris periblls) spowoduje:
a)
b)
c)
d)
10 mid (przy zatozeniu
wzrost dochodu 0 10 mId,

spadek dochodu 0 wiej nit 10 mId,
spadek dochodu 0 mniej nit 10 mId,
wzrost dochodu 0 wili'cej nii: 10 mid.
12. Kiedy calkowite wydatki przekraczaj'l poziom produkcji:

a) planowane S planowane 1,
b) planowane 5 s'l. wiksze nit planowane I,
e) planowane 5 s'l mniejsze nit planowane I,
d) planowane 5 mog'l bye r6wne, wifiksze lub mniejsze od planowanego I.
=
13. Y = 600 mid, C
r6wnowagi wynosi:
a) 600 mid,
500 mid, planowane
= 120 mJd. Poziom dochodu
Test wyboru
85
b) wiej niZ 600 mid, bo TPE S<I mniejsze nit produkcja,

c) mniej nit 600 mid, bo TPE S<I wiksze nit produkcja,
d) wiej nit 600 mid, bo TPE Sil wlksze nit produkcja.
(TPE total plam/cd expel/di/ures calkowite planowane wydatki.)
-
14. W latach 1970-1971 dochody osobiste wzrosty w USA

Jeteli MPC
a)
b)
c)
d)
0,9, to wydatki konsumpcyjne wzrosty 0:
55.2 mid USD.
5,52 mid USD,

49, 7 mid USD,
59,7 mid USD.
552,0 mid USD.
15. przykladem inwestycji kapitalowych moze bye zakup:

a)
b)
c)
d)
akcji Mostostalu,
obligacji rZildowych.
nowego garnituru,
nowej cizar6wki.
16. Model Keynesowski:

a)
b)
c)
d)
jest modeJem dlugiego okresu.

zaklada, ze gospodarka jest stabilna,
jest modelem popytowym.
charakteryzuj<j wszystkie powyzsze opisy.
17. Zdaniem Keynesa. wzrost sklonnoSci do oszczdzania:

a)
b)
c)
d)
ma pozytywny wptyw na koniunktur gospodarczi}.

rna negatywny wplyw na koniunktur gospodarczi}.
nie wplywa na koniunktur gospodarczi}.
moze miee r6zny (pozytywny lub negatywny) wplyw na gospodark,
w zaleznoSci od wartoSci mnoznika inwestycyjnego.
18. Wed lug zalozen szkoly keynesowskiej:
a)
b)
c)
d)
ceny i place Si} elastyczne,

ceny i place Si} sztywne,
ceny S<l elastyczne. a place sztywne,
ceny s'l sztywne. a place elastyczne.
19. GI6wnym wyznacznikiem poziomu konsumpcji (m.in. w ujiu Keynesa)

jest warto:
a)
b)
c)
d)
aktyw6w posiadanych przez gospodarstwa domowe.

dochod6w dyspozycyjnych.
st6p procentowych,
podatk6w placonych przez osoby prawne.
86
1. KeynesowskJ model r6wn0wagi
ZDANIA PRAWDzrWE I FALSZYWE
1. W warunkach r6wnowagi og61nogospodarczej AD
AS.
2. R6znic pomizy calkowitymi wydatkami i calkowitym poziomem produkcji stanowi" nieplanowane inwestycje.
3. Nieplanowane inwestycje S<l m1ar'l zmiany zapas6w.
4. R6wnowaga og61nogospodarcza zapewnia pelne zatrudnienie.

5. MPC = l + MPS.
6. W miar wzrostu dochodu, rognie tak.Ze konsumpcja, ale w wolniejszym
tempie.
7. OszczdnOSci
planowane inwestycje
8. Wartoo mnoznika inwestycyjnego
ODPOp!ID!I
nieplanowane inwestycje.
1/(1
- MPS).
ODPOWIEDZI
Cwlczenia
I. A) APe .. [CIY).JOO%; APe
100%, 95%, 90%, 85%.

A,PS ., I(l(l% - APC, bo Y . C + S; APS = O%, 5%, 10%, ]5%.
n) Mope (zml:ma C/zmlana VI tOO'%.; MPC = 100%, 80%, 70%, 60%.
MPS = 100% - MPC. bo zmlana Y ", uni.,na C + unl.,n., S; MPS .. 0%, 20%, 30%,
40%.
a
2. A) Zmiana C zmiana y . MPC; C .. 120, 200, 280, 360, 440, 520, 600.
B) S Y C; S = -20, 0, 20, >&0, 60, 50, 100.
q Nieplanowane zmlany zapasOw ., Y - IC + 1) lub S - I; ponicwa! w tym wypadku zawsze
I ., 40, w niepLmow;mc zmlany zapasOw
60 -40, -20, 0, 20, >&0, 60.
=
'" -
3. A}
IJ)
C)
D)
E)
y " I/O - MPC)= 90/0.3

Y " 105/0,3 " 350 mid,
..
300 mid,
Y 90/0,2 450 mid,

Y = 100/0,2 500 mid,
m :: 1/(1 MPC)= 1/0,2 = 5.
=
4. A) noki
1) - 2) :: 15, 30, 45, 60, 75, 90, 105, 120.
Popyt zagregowilny '" 2) + 3) "" 95, 130, 165, 200, 235, 270, 305, 340.
B) Nleplanowane zmiany zapilsdow " 1) - 5) = -45, -30, -IS, 0, IS, 30, -&5, 60.
Inwestycje rzeczywiste '" 3) (w tym wypadku zawsze '" (0) + 6) .. IS, 30, -IS, 60, 75, 90,
105, 120.
q ropyt 7.agregov.'any 130 (przy dodlodzie = 100); spadnle ponom ZlJM56w i mo.tna :;;i..
:;;podziewa wzrostu produkql w nastpnym okresic.
..
Odpowiedzi
87
D) Popyt zagregowany = tylko 305 (przy dochodzie = 350); producenci nie bd'l w stanie
sprzedac swoich produkt6w - wzrosn'l zapasy; produkcja w nastpnym okresie prawdo
podobnie spadnie.
E) Tylko przy poziomie dochodu = 200, popyt zagregowany = podazy zagregowanej; plano
wane inwestycje = planowane oszczdnosci.
F) ,1Y = 50, MPC = 35/50 = 0,7, ,1C = 35 jest jednakowa dla r6ZnYch poziom6w dochodu.
G) Wzrost poziomu inwestycji 0 15 mid zl (do poziomu 75 mid zl) spowoduje wzrost (prze
sunicie) poziomu r6wnowagi dochodu z 200 do 250 mId zl.
k = 1/( 1 - MPC), k = 1/(1 - 0,7)= 1/0,3,
,1Y = ,11 . k, ,1Y = 15 . 1/0,3 = 50 mid zl.
Test
wyboru
1b 2b 3b 4c 5c 6b 7d Sd 9c 10c lIb 12c 13d 14b 15d 16c 17b 1Sb 19b.
1P 2P 3P 4F SF 6P 7P SF
\
/
W ZROST GOSPODARCZY
CYKL KONIUNKTURALNY
koniunktura gospodarcza
wzrost gospodarczy
rozw(Jj gospodarczy
Ind
cykl konJunktur,llny
cykl klasyczoy
cykl wspOk:u5ny
Llterturol obowlzuj;lju:
l. O. Begg. 5. FiScher, R. Dornbusch: Ehmom14, Ma.bwkonomill. Wyd. 3, PWE, WafSZ.lwa 2003,
r. 26.9, s. 207-208, r. 30.1-30.8, s. 311-336, r. 31.1, s. 338-340.
2. R. Hall, J. Taylor: Makrotkol1omin. PWN, Warszawa 2002, r. 1.2 i 1.3, s. 26-36, r. 3.1, s. 77-81.
3. P.A. Silmuclson, W.O. Nordhaus: Ekonomln. PWN, War5Z<1wa 2000, t. 1. s. 306-309.
1.
L!ler..tun uzupelniillj'iI:
Rocznik statyst)"CZny 200-1; bluletyny statyslyczne; artykuly z prasy; http://www.stat.goy.p
http://www.mf.goy.pl, hup:/Iwww.oecd.org.
Kotlilltlkhlrtl gospodarcza
Koniunktura gospodarcza jest to stan gospodarki w danym okresie.
Wskailliki kOllilmkhlry
Wskafniki
pilotuj'lce
liczba i wart akcji sprzedanych (NYSE), liczba os6b zwolnionych z pracy, wskainik zmian liczby firm (firmy nowo
otwarte - firmy upadaj'lce), liczba pozwo!el'i na budow dom6w i innych obiekt6w, liczba/wartoSt zam6wien na budow fabryk i ich wyposazenie, liczha wybudowanych dom6w
prywatnych.
Wskainiki
wsp61biezne
GOP, obroty firm produkcyjnych, dochody osobiste (pomniejszone 0 transfery), inwestycje, zatrudnienie pan rolnictwem, liczba bezrobomych, zyski korporacji po opodatkowaniu.
89
Wprowadl'!cnic tcoretyane
Wskainiki
dochody osobiste, sprzedaz detaliezna, nowe kredyty kon
dzialaj<lee
sumpcyjne, bankowa stopa procentowa, sredni ezas pozosta
z op6inieniem wania hez pracy.
Wzrost i rozwcfj gospodarezy

Wzrost gospodarezy jest to powikszanie si z okresu na okres podstav,;o
wych wielkc&i ekonomicznych, takich jak produkt narodowy brutto, doch6d
narodowy, konsumpcja.
Rozw6j gospodarezy S<I to l.miany ilc&iowe i jako&iowe w slrukturze wy
twarzanych d6br I uslug oral. w strukturl.e konsumpcji.
Miemiki wzrostll
Podstawowym mierniklem wzrostu gospodarczego 5<1 l.miany GNP w ba
danym okresle:
T =
gdl'!iC: r
l.miana GNP
100%
GNP
stopa Wl'!TOSIU gospod:arC'l'!ego.
CZY1flliki WzrOstll
Czynniki wewn/ttrzne - wielk zatrudnienla, wydajn pracy, czynnikl
spoleczne (pozlom wyksztalcenia/kwalifikacje pracownlk6w, kultura pracy).
Czynniki zewn/ttrzne - innowacje zagraniczne, handel zagraniczny, kredy
ty zagraniczne, kooperacja midzynarodowa.
Rodzaje wal,al; konillllkhlralllyc11
Wahania
sezonowe
wahania koniunktury zwizane ze zmian'l aktywnc&.i gospodarezej W r6znych porach roku (szczeg6lnie dotyczy to
produkcjl rolniczej oraz budowlano-montazowej).
Wahania
przypadkowe
wahania gospodarcze zwi'lzane z wydarzeniami takimi, jak

strajki, klski zywiolowe, wojny.
Wahania
cykliczne
periodycznie powtarzaj'lce si spadki i ozywienla koniunktury gospodarczej.
Trend
Trend jest to dlugookresowa tendencja rozwojowa.
8. Wzrosl gospodarczy i c:ykl koniunktuTalny
90
Cykl konillnkhlraillY
Cykl koniunkturalny - to periodycznie powtarzaj'lce si wahania podsta
wowych wielkoki gospodarczych, takich jak: doch6d narodowy, produkcja,
zatrudnienie, podaz pieniildza.
Morfolagin cyklu -lazy cyklll (rys. 8.1)
,.
lOOen cykl
s,Qyt
l0'---;:Gr;---r,
&;;
.. o
;;l
d
Rys. 8.1. Morfo1ogla
cyklu
Cykf klnsyczny a cykl wspolcu5.t1Y (tab. S.1)

Tabela
8.1. Porownanie cyklu klasycznego ZI.' wsp(llcusnym
Cykl klasyczny
Charakterystyka
Liczba faz
Czas
trwania
Amplituda wahan
4 (kryzys, dcpresja, otywicnie,
Cykl
wsp6lczesny
2 (rere.ja, ekspansja) lub 3
rozkwit)
(deprl?$ja, ozywienie,
8-11 Jilt
knIaj
mnicjsz.a
dull
stabiliz.acja)
wok6! Irendu
Rodzaje cykli konirmkturalnyc1f

Cykl Juglara
(tzw. cykl gt6wny
lub klasyczny)
cykl trwajilcy 8-11 lat, powodowany przez zmiany za

chodz<lce w kapitale trwatym; badarua Juglara obejmo
waty obroty bank6w, stopy procentowe i ceny \\'e Francji,
Wlk. Brytanii i USA.
91
Cykl Kitchina
(tzw. cykl
mniejszy)
cykl trwajqcy 3-3,5 roku, powodowany przez zmiany

w kapitale obrotowym; badania Kitchina obejmowaly
transakcje bankowe oraz ceny hurtowe w USA i Wlk. Brytanii . .
Cykl Kondratiewa cykl trwajqcy 40-60 lat, powodowany przez wprowadzane innowacje technologiczne (maszyna parowa ok. 1 790,
(tzw. cykl dlugi)
koleje ok. 1830, elektryfikacja i samochody ok. 1885;
pierwszy cykl: 1 790-1844/51, drugi: 1850-1890/6, trzeci: 1890/6-1930); badania Kondratiewa obejmowaly wydobycie i wykorzystanie zelaza w Wlk. Brytanii i Niemczech.
CWICZENIA
1. Na podstawie zalqcznika 1 1 okresl:

A) G16wne problemy makroekonomiczne polskiej gospodarki w latach
1989-1994.
B) Pozytywne elementy zmian koniunktury gospodarczej w badanym
okresie.
C) Najwiksze zagrozenia dla gospodarki polskiej w nastpnych latach.
2. W tab. 8.2 przedstawiono wartosci nominalnego G N P oraz indeksu cen
w USA w latach 1972-1976.
Tabela 8.2
Rok
(mld USD)
Nominalny G N P
(mld USD)
Indeks cen
1972
1171
100
1973
1306
106
1974
1413
116
1975
1976
1529
127
1702
133
Realny GNP
(mld USD)
A) Czy na podstawie danych z tab. 8.2, dotyczqcych nominalnego G N P,

mozna okreslic, czy gospodarka amerykanska notowala w kolejnych
latach wzrost gospodarczy, czy tez byla w stanie recesji?
B) Oblicz realny G N P w latach 1972-1976 (uzupelnij tab. 8.2).
C) W jakich latach gospodarka amerykanska notowala wzrost gospodar
czy, a w jakich byla w stanie recesji?
92
8.
Wzrost gospodarczy i cykJ koniunkturalny
3. W tab. 8.3 przedstawiono zmiany realnego GNP w USA w latach 1970-1979.

Ohlicz zmiany procentowe realnego G NP (uzupelnij tab. 8.3) I okrl lata,
w kt6rych gospodarka amerykanska znajdowala si w stanie recesJL
Tabl.'b 8 3
Realny GNP
Zmlany procentowe GNP

(10k poprzednl 100%)
1970
2416
1971
2485
19n
2609
RD'
1973
2744
1974
2729
1975
2695
1976
28"
1977
2959
1978
3115
1919
3192
4. W tab. 8.4 przedstawiono zmiany i1i pracy i wydajnoki w trzech kolej

nych !<ltach.
Tabl.'b 8 4
Il praey
(w godz.)
WydaJn priley
(realny GNP/godz.)
PicrwSlY
1000
100
Drug!
1000
105
T=1
1100
105
RD'
Realny GNP
A) Oblicz renJny GNP w trzech kolejnych l<ltach (uzupelnij tab. 8.4).

B) Jaki czynnik decydowal 0 wzroSde gospodarczym w drugim roku, a ja
ki w trzecim?
b
e
TEST WYBORU
1. Zaobserwowane przed II wojn'!: wiatowq w USA cykle koniunkturalne,

trwaj<\ce ok. 40 mjesiy, kt6rych przyczyn dopatrywano s w zmianach
zapas6w, nOSZq nazw:
a) cykli klasycznych,
b) cykli Kondratiewa,
Test wyboru
93
c) cykli Juglara,
d) cykli Kitchina.
2. Wzrost aktywnosci gospodarczej przed switami Bozego Narodzenia jest
przykladem:
a)
b)
c)
d)
3.
cyklu koniunkturalnego,
rozwoju gospodarczego,
wahan sezonowych,
recesji.
Podczas szczytu cyklu koniunkturalnego, ceny kt6rego z nizej wymienionych d6br prawdopodobnie wzrosnq najbardziej:
a)
b)
c)
d)
wolowiny,
kawy,
samochod6w,
nawoz6w sztucznych.
4. W klasycznym cyklu koniunkturalnym po fazie kryzysu nastpuje:

a)
b)
c)
d)
ozywienie,
rozkwit,
depresja,
ekspansja.
5. Klasyczny i wsp6kzesny cykl koniunkturalny r6zni:

a)
b)
c)
d)
liczba faz,
amplituda wahan wok61 linii trendu,
.
czas trwania,
wszystkie powyzsze wskainiki.
6. Rosnqce bezrobocie, spadek produkcji i zmniejszenie inwestycji to cechy

charakterystyczne:
a)
b)
c)
d)
boomu,
recesji,
ekspansji,
ozywienia.
7. Kt6ra z ponizszych sytuacji prawdopodobnie nie bdzie miala miejsca

w okresie ekspansji:
a)
b)
c)
d)
rosnqca produktywnosc,
malejqce inwestycje,
zwikszenie akcji kredytowej,
malejqce bezrobocie.
8. Wzrost gospodarczy I cykl koniunkturalny
94
8. Kt6ry z ponii:szych wskatnik6w koniunktury rna charakter pilotuj'4cy:

a)
b)
c)
d)
GOP,
liczha pozwolen na budow dom6w,
inwestycje,
liczba bezrobotnych.
9. Kt6ry z ponizszych wskatnik6w koniunktury rna charakter wsp6lbiezny:

a)
b)
c}
d)
GOP,
liczba pozwolen na budow dom6w,
sredni czas pozostawania hez pracy,
liczha i wartot sprzedanych akcji.
10. Kt6ry z ponizszych wskatnik6w koniunktury dziata Z op6inieniem:

a)
b)
c)
d)
inwestycje,
liczba bezrobotnych,
sredn! czas pozostawania hez pracy,
liczba i wartoSt sprzedanych akcji.
11. Zal6zmy, ze w cii\gu roku realny GNP zwikszyl si z 1600 mid do 1800 mid.
Stopa wZrostu gospodarczego wynosi:
a)
b)
c)
d)
6,2%,
12,5%,
11,1 %,
8,5%.
12. Llczba i wartot sprzedanych na gieldzie akcji to przyklady wskafnik6w:

a)
b)
c)
d)
wSJ-6Ibieznych,
pilotuj<\cych,
dzialaj<\cych ze zwlok<\,
.i:adne z wyzej wymienionych.
1 . W cyklu k1asycznym mozemy wyr6zni 3 fazy: depresjl";, otywienie i stabi

lizacj.
2. Trend mozemy opisa jako kr6tkookresowe wahania podstawowych agre
gat6w gospodarczych.
3. Odkryty przez Kitchina tzw. cykl mniejszy, trwaj<\cy 3-3,5 roku, by! spa
wodowany zmianami poziomu zapas6w.
95
4. Wszystkie zmiany wielkosci produkcji i poziomu zatrudnienia S'l spowo

dowane wahaniami koniunkturalnymi.
5. Po II wojnie swiatowej fluktuacje gospodarcze staj'l si coraz bardziej gwal
towne.
ODPOWIEDZI
IODPOpBDJ
,
Cwiczenia
1. A)
B)
C)
2.
A)
B)
C)
Gl6wne problemy makroekonomiczne polskiej gospodarki w latach 1989-1994: wysoki

poziom bezrobocia, wysoki poziom inflacji, rosn'lcy dlug publiczny.
Pozytywne elementy zmian kOniunktury gospodarczej w badanym okresie: wzrost go
spodarczy, tendencja spadkowa inflacji, zahamowanie wzrostu bezrobocia (1994), wzrost
eksportu.
Najwiksze zagrozenia dla gospodarki polskiej w nastpnych latach: utrzymywanie si
wysokiej stopy inflacji i bezrobocia, rosn'lce zadlui:enie wewntrzne.
Dane 0 nominalnym GNP (tab. 8.2) nie s'l wystarczaj'lce do oceny wzrostu gospodarczego.
Tylko zmiany realnego GNP pokazuj'l, czy gospodarka jest w stanie ekspansji (wzrostu),
czy recesji.
Realny G N P (mid USD): 1171,0, 1232,1, 1218,1, 1203,4, 1279,7.
Ekspansja: 1973, 1976; recesja: 1974, 1975.
3. Zmiany procentowe
GNP
(rok poprzedni
100%): 2,9, 5,0, 5,2, -0,5, -1,2, 4,9, 4,7, 5,3,
2,5.
Ekspansja: 1971, 1972,
Recesja: 1974, 1975.
4. A)
B)
1973, 1976, 1977, 1978, 1978.
Realny G N P: 100 000, 105 000, 115 500.

W drugim roku 0 wzroscie gospodarczym zadecydowal wzrost wydajnosci pracy, a w trze
cim roku - wzrost ilosci pracy.
Test wyboru
1d
2c 3c 4c
5d
6b
7b
8b 9a 10c lIb 12b
IF
2F
3P 4F 5F 12b.
PIENIADZ I SYSTEM BANKOWY

p1enhldz
ptynn
aktywa bank6w
p.lsywa bankOw
rezerwy obowl'lzkowe
lcz('rwy nadwyikowc
krcacja pien1'ldza
podat pten<\
l dz.l
baza monetama
mnotnik krcacji pleniildza
papyl tr.msakcyjny
popy! przezomociowy
popyl spekulacyJny
Lilualura obowlo\zuJo1CII:
1. D. Begg.. S. Flsdu'r, R. Dornbusch: Ekollonr/Q. Makroekollomill. Wyd. 3, PWE, Warszawa 2003,

r. 23.1-23.7, s. 94-119.
MQkroekollomlD. PWN, W,lrSZilWa 2002, r. 4.3, s. 123-127. r. 14.1-14.3,

s. 366-381.
3. P. A. S.,muclson, W.O. Nordhaus: E/omomia, PWN, Warszawa 2000, I. I, r. 14, s. 412-451.
or.u: s. 480-481 (Funkcje p1enl'ldza"j.
2.
R. Hall, ]. T.1ylor:
Lltetalura uzupelniaj"ca:
I. J. Galbrillth: Pieulqdz. Podwdunlt I losy. PWE, Warsl..1wa 1982, r. 3 i 4.
2. Rocznlk slnlyslyczny 200t; bluJetyny statystyczne; artykuly Z pr.lsy; http://www.nbp.pi.
WPROWADZENJE TEORETYCZNE
Pielliqdz
Pieni"dz jest to powszeclmie akceptowany sroclek wym1any.
Flltlkeje pielliqdza
Pieni<ldz spetnia nastpujqce funkcje:
miernika wartosd (dokonywanie por6wnan, ustalanie cen),
- srodka cyrkulacji (zapfata w transakcjach kupna-sprzedazy),
- srodka platniczego (regulowanie zobowi'lzan),
- srodka tezauryzacji (gromadzenie bogactwa).
Ballki i iell ftmkeje
Podstawowe funkcje bank6w:
zabezpieczenie depozyt6w,
Wprowad:tenie teorctytzne
97
- udzielanie pozyczek,
- kreacja pieni<ldza.
P1Y1lllOsi
Ptynnoc jest 10 latw, z Jak<l mozna zamienit dany rodzaj aktyw6w na
mne aktywa (w mozliwie najkr6tszym czasie i przy mozliwie najmniejszej
utracie warli).
Aktytua i pasytua batrk6tu komercyjtrycil (tab. 9.1)

Tabela
9 1. Bilans IxInku kome.rcyJnego

.
Aktywa
Go\w..
rodkl ple.nlt:ine w NBP

OblJgacje.
Kredyty dL, klientOw
Lobty w banbch I kredyty
udzlelone bankom
Odsetkl naliczone
SrocIkl trwnle
bUll.' aktyw..
Pasywa
Lobly termin
Wkbdy blei.lce
Odse.tkl nallczone I Inne. zobowl'lzanla
Kapllal og6lem (akcyjny I inne
fundU5:U> wbsne)
lone pasywa
Opr.lcowanie na pocbtawle stres1:czeniol prC6pektu eml5yjnego WBK SA.
Rezenuy obowiqzkowe i tladwyikowe

Rezerwa obOwii\zkowa jesl to CZ wklad6w depozytowych, jak<) na mocy
decyzjl banku centralnego katdy bank komer-'yjny musi utrzymywat w postaci
gol6wkowej w skarbcu lub na rachunku w banku centralnym.
Rezerwy nadwyikowe S<l to zasoby got6wkowe banku komercyjnego, sta
nowi<1ce nadwyz nad rezerwami obowi<lzkowymi.
MedlatlizltJ kreacji piet/iqdza
Banki kreuj<l pieni<ldz przez udzielanie pozyczek. Udzielaj<lc pozyczek, ban
ki kreuj<l nowe depozyty transakcyjne, kt6re staj<l si CZi<l zasob6w (podazy)
pieni<1dza.
Zdoln bank6w do kreowania pieni<ldza (udzielania pozyczek) zalezy od
ich rezerw. Tylko bank,. kt6ry posiada rezerwy nadwyzkowe (rezerwy wytsze
od poziomu rezerw obowl<lzkowych), mote udzielat pozyczek.
lndywidualny bank rue moze pozyczyt lub zainwestowat wiej niz wyno
sZ<} jego rezerwy nadwyzkowe. System bankowy moze natomiast kilkakrotnie
zwikszyt wiel depozyl6w bankowych ponad istniej<lce rezerwy bankowe.
98
9. Pienl.i\dz I system bankowy
Potencjalne mozliwoSci laeacji depozyt6w przez system bankowy sCI ograni

(zone z jednej strony przez regulacje banku centralnego, a z drugiej strony przez
llczestnik6w gry rynkowej, kt6rzy utrzymujq depozyty lub pozyczajq pieni<ldze.
Podai pieniqdza i jej mierniki (tab. 9.2). Bnza motletarna
Tbela 9.2. Mierniki podaty pienl.i\dza
Agregat plenltny
M.
M,
M,
M,
Skladnikl
got6wka w obiegu
got6wka zgromadzona w banka.ch
got6wka, depozyty czeko...e

. /gl6wnie fachunki Ir.msakcyjne
Ml + depozyty na rachunkach 05noSctowych
oraz certyfikaly depozytowe 0 nll'wlelktch nomlnabch
M!
depozyty lerminowe 0 dutych nomlnalach
M3 + weks!e b.:mkowe, dokumenly handlowe, obttgac;e bankowe
Baza monetarna (Mo; H; zas6b pieniqdza 0 podwyi:szonej sHe) - jest to

l<lczna tloC banknot6w i bUonu, znajduj<lca si w obiego pozabankowym oraz
bd<lca w posiadaniu bank6w.
Mlloillik kreacji pieniqd%a i podai pielliqd%a
Mnoinik kreacji pieni<\dza pokazuje, jak powi<\zana jest poclaz pieni<J,dza
z baz'l monetarn<l, czyli jak zmieni si poclaz pleni<J,dza, jezeli baza monetama
zmieni si 0 jednostk:
m=
M,
Mo
Mnoznik kreacji pieni'ldza pokazuje, i1e maksymalnie system bankowy mo

ze wykreowac pieni<ldza z rezerw nadwyzkowych. Najprostszy mnoznik:
m
vo=
=
=
''
c
L
h
z-;:
ko
=
w
:C:C
to
a
,e
z
e=
n
:
s
=
b=
ow
y
nie uwzglnia faktu, ze cz pozyczek bankowych nie trafia z powrotem do

systemu bankowego (w formie depozyt6w transakcyjnych), a jest w got6wce
przetrzymywana przez pozyczkobiorc6w.
Ponitej przedstawiony mnoznik uwzgldnia fakt. te Spoleczertsh"O cz
swoich aktyw6w utrzymuje w formie got6wki:
m=
+1
cp
--cp
+ Cb
gdzie: m - mno:!:nlk kreacjl p1eni'ldza, Cp - zamlenona stopa got6wka/wklady ra $l!ktora

prywatnego, Cb - zamlerzona stopa rezerw got6wkowych bank6w.
Wprowadzcnie teoretyczne
99
Mnotnik kreacji pieni"dza jest tym wyi.szy, m

i :
- nitsza jest planowana stopa rezerw got6wkowych bank6w,
- nii.szy jest zamierzony stosunek got6wki w obiegu do wklad6w na t"danie
sektora prywatnego.
Od wielkoki mnotnika kreacji pieni"dza i bazy monetarnej zalety wielkoc
podazy pieni<\dza:
MI =
gdzie:
Ml
podaz pien1'ldz;a, H
c +1
.H
\I
Cp + Cb
baza monetartl.3 (pieni'ldz 0 podwYZszonej silt').
Rodztlje popytll lIa pieuiqdz
Popyt
transakcyjny
utrzymywanie pieni"dza w celu finansowania transakcji

(zakupu d6br i usiug, material6w, maszyn i urz<tdzen).
Popyt
przezornosciowy
utrzymywanie pieni<\dza dla pokryda

nieprzewidzianych wydatk6w (finansowanie
nieoczekiwanych zakup6w lub zakup6w okazyjnych).
Popyt
spekulacyjny
utrzymywanie pieni<\dza w celu dokonywania zakup6w

spekulacyjnych na gieidzie (finansowanie
spekulacyjnych zakup6w obligacji i akcji w najkorzystniejszym momende).
Popyt na pieni<l,dz jest reprezentowany przez rMne podmioty:

ludnost (C, I),
podmioty gospodarcze,
banki (poprawa plynnoki),
instytucje finansowe,
par'Lshvo i instytucje publiczne (zaci<l,ganie pozyczek),
operator6w gieldowych.
Popyt lIa pieniqdz a stoptl procetltowa
Stopa procentowa i wielkost popytu na pieni<tdz sCI ujemnie skorelowane.

Obnlzenie stopy procentowej powoduje wzrost popytu na pieni<l,dz, bo zmniej
sza sil; koszt alternatywny trzymania pienil;dzy.
Podai pieniqdza a stopa procentowa
Przy zalozeniu celeris paribus (pozostale czynniki hez zmian), wzrost podazy
pieni"dza powoduje obnii:enie poziomu stopy procentowej.
9. Pil."ni'ldz i system bankowy
100
CWlCZENIA
1. Analizujemy system monetarny hipotetycznego kraju. Banki komercyjne

trzymaj<l 25% depozyt6w w formie rezerw got6wkowych (Cb 0,25). Spo
feczenstwo utrzymuje w obiegu sum banknot6w i monel r6wn'l 1/4 de
pozyt6w bankowych (cp 0,25). Zas6b pieniC}dza 0 podwyZszonej sHe (H)
wynosi 10 m i
A) Oblicz warieSt mnoznika pienitnego.
B) Jaka jest wielkoSC podazy pieniildza (Md, jezeli zar6wno spofeczen
stwo, jak i bank! trzymaji\ okrlone wczesniej sumy w got6wce?
C) Zaf6tmy, te bankl zamierzaj<l teraz utrzymywac w postaci got6wkowej
jedynie 20% depozyt6w. Oblicz wartoSC mnotnika pieniznego.
D) laki jest poziom podazy pieni<tdza (M})?
Zal6zmy, ze banki znowu zamierzaj<l utrzymywac 25% depozyt6w w go
t6wce, spoteczenstwo za zamierza utrzymywac w got6wce sum 30%
swoich depozyt6w bankowych.
E) Jaka jest teraz warto mnoznika?
F) Jaki jest teraz poziom podazy pieniqdza (Md?
=
2. Bilans przedstawiony w tab. 9.3 pokazuje efekt ztozenia w banku A nowego
wkladu depozytowego 0 wartoci 1 m i

ustalil rezerwy obowi'lzkowe na poziornie 20% oraz ze zaden bank nie
utrzyrnuje rezerw nadwyzkowych.
Tabel 9 3
Aktywa
Pasywa
Got6wka
I,D
I:lepozyty
I,D
R<lzem
I,D
Ra>em
I,D
A) Zat6i:my, i:e bank A pozycza swoje rezerwy nadwytkowe panu Kowal

skiemu. Przedstaw nowy bilans banku A
B) Pozyczone pieniqdze pan Kowalski deponuje w banku B, chc,!c doko
nac w niedlugim czasie zakupu dornu jednorodzinnego. Zal6zmy, ze
bank B swoje rezerwy nadwyzkowe przeznaczy na poi:yczk dla pana
Malinowskiego. Przedstaw bilans banku 6.
C) Pan Malinowski wykorzystuje czek banku B, splacaj<lc nim rat za sa
moch6d. Dealer samochodowy deponuje otrzymany czek w banku C.
przedstaw bilans banku C.
D) Jezeli ten proces bdzie kontynuowany, jakie otrzymamy dane zbiorcze
dla calego systernu bankowego?
E) Pierwotny depozyt w wysokoSci 1 m i
temie bankowym depozyt6w 0 '<lcznej wartoSd
. min zt; w ten
. . .
..
Cwiczenia
101
spos6b sam system bankowy wykreowal . . . . . . mIn zl, wartosc mnoznika zas wyniosla . . . . .
.
3. W tab. 9.4 przedstawiono aktywa i pasywa bank6w brytyjskich (UK Retail

Banks) w marcu 1990.
Tabela 9.4
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Wartosc
Pozycja bilansu
Depozyty
Got6wka
Certyfikaty depozytowe
Pozyczki rynkowe i zaliczki
Obligacje
Depozyty w innych walutach
!nne aktywa
Weksle
Depozyty terrninowe
!nne pasywa
Pozyczki w innych walutach
131,5
3,7
19,4
273,5
11,5
67,1
38,5
12,2
127,3
64,5
70,4
Zr6dlo: Bank of England Quaterly Bulletin.

A) Zaklasyfikuj 1 1 pozycji bilansowych do grupy aktyw6w lub pasyw6w.
B) Sporzqdi bilans zbiorczy bank6w brytyjskich, korzystajqc z tych da
nych.
4. Na podstawie danych z tab. 9.5 oblicz wartosci mnoznika (m)
pien.iqdza (M 1 )'
podazy
Tabela 9.5
Cb
0,7
0,3
100
0,7
0,6
0,2
0,3
100
200
0,6
0,2
150
0,5
0,4
0,3
200
Cp
0,5
100
MJ
9. Pien4d i system bankowy
102
b
c
d
TEST WYBORU
1. Kt6ry z pOniZszych aktyw6w charakteryzuje Si najwyt5z<\ plynni,,:

a) zabytkowe meble,
b) nieruchom,
c) rachunek czekowy,
eI) rachunek oszczdniowy.
2. Funkcja pieni'ldza jako rodka tezauryzacjl polega na motliwoki:

a) realizowania ZObowi'lzaft platniczych za pomocq pienl"dza,
b) por6wnywania wartoSci r6znych d6br I llslug,
c) przechowywania wartokl I dokonywania zakup6w w przyszloSci,
eI) dokonywania b1et'lcych transakcji kupna-sprzedazy za pomoc,\ pieoi,,
dza.
3. Dane: got6wka W obiegu 12 mid zl, got6wka w kasach bank6w plus wklady
w banku centralnym 2 mid zl, wklady na zi\danle 50 mid zl. Wart M,
wynosi:
a) 14 mid
b) 62 mid
e) 12 mid
eI) 64 mid
z1.
zi,
zl,
zl.
4. Przesunide 1 tys. zl z rachunku czekowego na rachunek osno&iowy

oznacza, ie:
a)
b)
c)
d)
M\
M\
M\
Ml
i M2 zwikszy si,
zwikszy sl, M2 zmniejszy si,
zmniejszy si, M2 pozostanie bez zmian,
i M2 zmniejszy si.
5. Kiedy rosni\ dochody, transakcyjny popyt na pienii\dz:
a)
b)
c)
d)
zmniejsza Si,
zwiksza si,
pozostaje taki sam,
moze zmniejszy si, zwikszyC lub pozosta na tym samym poziomie
w zaleznoi od warunk6w ekonomicznych.
6. Minimalne rezerwy got6wkowe utrzymywane przez banki = 12,5%. Na ba

zie dodatkowej got6wki - depozyt 1 0 tys. zl - system bankowy mote wy
kreowa:
Test wyboru
a)
b)
c)
d)
7,5 tys. zl,

12,5 tys. zl,
70 tys. zl,
125 tys. zl.
7. Bankier, kt6ry stara si zwikszyc zyski, bdzie zmienial portfel aktyw6w

w nastpujqcy spos6b:
a) przez zwikszenie rezerw i zmniejszenie pozyczek,
b) przez zwikszenie ilosci obligacji kr6tkoterminowych i zmniejszenie
ilosci obligacji dlugoterminowych,
c) przez zwikszenie pozyczek i zmniejszenie ilosci obligacji kr6tkotermi
nowych,
d) przez zwikszenie rezerw i zmniejszenie ilosci obligacji kr6tkotermino
wych.
8. Stopa procentowa ma wplyw na popyt na pieniqdz, poniewaz:
a) gdy stopa procentowa maleje, rosnq inwestycje,
b) gdy dochody rosnq, zwiksza si transakcyjny popyt na pieniqdz,
c) gdy stopa procentowa malejt:, zmniejsza si r6wniez koszt alternatyw
ny trzymania pienidzy,
d) gdy ludzie stajq si bardziej ostrozni, rosnie przezornosciowy popyt na
pieniqdz.
9. Zgodnie z ilosciowq teoriq pieniqdza:
a)
b)
c)
d)
zmiany M powodujq proporcjonalnq zmian V,

zmiany M powodujq proporcjonalnq zmian PQ,
zmiany V powodujq proporcjonalnq zmian M,
zmiany V powodujq proporcjonalnq zmien PQ.
10. Przy stopie rezerw obowiqzkowych

15%, nowy lO-tysiczny depozyt
umozliwia pojedynczemu bankowi udzielenia nowych pozyczek lub do
konywania inwestycji w wysokosci:
=
a)
b)
c)
d)
10 tys. zl,
8,5 tys. zl,
5 tys. zl,
150 tys. zl.
11. Jezeli wsp6kzynnik posiadanej przez spoleczenstwo got6wki do posiada

nych depozyt6w cp 0,5, a wsp6kzynnik rezerw bankowych do depozyt6w
bankowych Cb 0,1, to wartosc mnoznika ksztaltuje si na poziomie:
=
a)
b)
c)
d)
-0,75,
0,75,
I,
2,5.
9. Pilmjdz I system b;lnkowy
104
12.
Banki rnaj'l najwiksze rnoiJiwi kreacji pieni'ldza, kiedy ich rezerwy nad
wyzkowe:
a) r6wnajOl si; rezerworn obowi'lzkowym,
b) maj'l wartoM: ujemn'l,
c) r6wnaj'l si; 0,
d) sOl wlksze nit rezerwy obowlOlzkowe.
13.
Do aktyw6w banku motemy zaliczyt:

a) depozyty na t'ldanie,
b) kredyty udzlelone gospodarstwom domowym,
c) depozyty terminowe,
d) wszystkie powyZsze pozycje.
14.
Funkcja pieni'ldza jako rniernika wartoSei oznacza, te:

a) p1eni'ldz sam w soble rna wartoM: i posiadanie go powiksza maj'}tek
wlaSeiciela,
b) pieni'}dz sluty jako srodek cyrkulacji,
c) pieni'ldz sluty do regulowania zaciOlgnitych dlug6w,
d) w pieniOldzu wyratone s'} ceny wszystkich d6br I uslug.
15.
Do pasyw6w banku komercyjnego mozemy zaliczyt:

a) obligacje rz'ldowe,
b) udzielone potyczkl,
c) depozyty terminowe,
d) wszystkie wymienione kategorie.
16.
Speku\acyjny popyt na pieni'ldz to - inaczej - utrzyrnywanle zasob6w ga.

t6wkowych w celu:
a) finansowania biez'lcych zakup6w /transakcji,
b) dokonywania (w odpowiednim momencle) zaku06w papier6w warta.
sciowych,
c) pokrycia nieprzewidzianych wydatk6w,
d) wszystkie powYZsze odpowiedzi S<\ prawidlowe.
I
1.
MI stanowi najszersz'l definicj pieni'ldza.
2. M) charakteryzuje si wytsz'l ptynnoSei'} nit M2 '
3.
Pieni'ldz jest kreowany w momencle splaty pozyczkJ.
1 05
4. Aktualne rezerwy banku komercyjnego r6wnajq si sumie rezerw obowiqz

kowych i nadwyzkowych.
5. Jezeli kredytobiorca zwraca 100 mIn zl got6wkq lub czekiem, podaz pieniqdza zmniejsza si 0 100 mIn zl.
6. Jednq z przyczyn, dlaczego ludzie preferujq utrzymywanie pienidzy za
miast innych aktyw6w, jest fakt, ze sila nabywcza pieniqdza nigdy si nie
zmienia.
ODPOWIEDZI
!ODPO
I
Cwiczenia
1.
A) Mnoznik kreacji pieni'ldza m = (cp + l )/(cp + Cb),

m = (0,25 + 1)/(0,25 + 0,25)= 1,25/0,5 = 2,5.
B) MJ = (cp + l )/(cp + cb )H = 2,5 10 = 25 mId z1.
C) m = (cp + l )/(cp + Cb )= (0,25 + 1)/(0,25 + 0,2)= 1,25/0,45 = 2,78.
D) 2,78 10 = 27,8 mld z1.
E) 1,30/0,55 = 2,36.
F) 2,36 10 = 23,6 mld z1.
2.
A) Nowy bilans banku A - patrz tab. 9.6.

Tabela 9.6
Pasywa
Aktywa
Got6wka
Pozyczki
Razem
0,2
0,8
1,0
Depozyty
1,0
Razm
1,0
B) Bilans banku B - patrz tab. 9 .7.

Tabela 9.7
Pasywa
Aktywa
Got6wka
Pozyczki
0,16
0,64
Depozyty
0,8
Razem
0,80
Razem
0,8
C) Bilans banku C patrz tab. 9.8.

-
Tabela 9.S
Aktywa
Pasywa
Got6wka
Pozyczki
0,128
0,512
Depozyty
0,640
Razem
0,640
Razem
0,640
D) Rezerwy .= 1 mIn zl; inne aktywa= 4 mlll zl; depozyty = 5 mIn z1.
E) 5 mIn zl; 4 mIn zl; 5.
106
9. Pienidz i system bankowy
3. A) Aktywa: 2), 4), 5), 7), 8), II).

Pasywa: 1), 3), 6), 9), 10).
S) Bilans zblorcr.y bankOw patrz tab. 9.9.

-
Titbel" 9 9
PiiSYWil
Aktywa
Depozyty
Depozyty terminowe
Certyfikaty tennlnowe
Depozyty w innych walutach
Inne pasywa
131.5
127,3
19,4
67,4
..
lnne aktvwil
3,7
12
273
1I
70,4
38
""m
"',8
Razem
409,8
Got6wka
Weksle
Potyakl I zaliczki
Obligacje
rotyo:ki w innych walutach
4.
m "
M1
=-
1,70, 1,89, 1,78, 2,00, 1,67, 1,88.

170, 189, 356, 300, 334, 188.
Test wyboru
Ie 2c 3b ok 5b 6c 7c Be 9b lOb lid 12d 13b 14d Ix 16b.
Zdillnia prawdziwe i filstywe
IF 2P 3F 4P SP 6F
BANK CENTRAL NY
I POLITYKA MONETARNA
10
kredyt refinansowy
kredyt redyskontowy
kredyt lombardowy
ilosciowa teoria pieni'ldza
polityka monetarna
bank centralny
stopa rezerw obowi'lzkowych
stopa dyskontowa
operacje otwartego rynku
Literatura obowi'lzuj'lca:
1. D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Ekonomia. Makroekonomia. Wyd. 3, PWE, Warszawa 2003,

r. 24.1-24.7, s. 120-144.
2. R. Hall, J. Taylor: Makroekonomia. PWN, Warszawa 2002, r. 14.2, s. 369 -374, r. 14.4-14.6,
s. 382-384.
3. P. A. Samuelson, W.D. Nordhaus: Ekonomia. PWN, Warszawa 2000, t. 1, r. 15, s. 452-478,
r. 16, s. 493-497.
Literatura uzupeiniaj'lca:
1. M. Levinson: Nie tylko wolny rynek. PWE, Warszawa 1992, r. 5, s. 79-94.

2. Artykuly z prasy ekonomicznej; publikacje NBP; http://www.nbp.pl.
Polityka monetarna
Polityka monetama jest to manipulowanie podaz'l pieni'ldza przez bank

centralny.
Polityka monetarna ma na celu zapewnienie stabilnosci gospodarczej oraz
maksymalnego poziomu produkcji i zatrudnienia przy mozliwie najnizszej in
flacji.
Zgodnie z art. 227 Konstytucji RP " Narodowy Bank Polski odpowiada za
wartose polskiego pieni'ldza" . Ustawa z 29.08.1997 r. 0 Narodowym Banku Pol
skim okresla, ze "podstawowym celem dzialalnosci NBP jest utrzymanie stabil
nego poziomu cen" .
W Polsce od 1999 r. w realizacji polityki pieniznej wykorzystuje si stra
tegi bezposredniego celu inflacyjnego. W jej ramach Rada Polityki Pieniznej
okresla cel inflacyjny, a nastpnie dostosowuje poziom podstawowych st6p pro
centowych NBP tak, by maksymalizowac prawdopodobienstwo osi'lgnicia tego
celu. Od pocz'ltku 2004 r. NBP realizuje Ci'lgly cel inflacyjny na poziomie 2,5%
z dopuszczalnym przedzialem wahan + / 1 punkt procentowy.
-
108
10, 8..nk cenhalny i polityka monclam.:l
Frmkcje bmlkll centralnego
Funkcje banku centralnego:

manipu!owanie poda4 pienii\dza,
- oc:hrona sHy nabywczej waluty krajowej,
- obsluga bankowa rZ4du,
- klarowanie czek6w,
- emisja pieni"dza,
- gwarantowanie depozyt6w (wklad6w bankowych).
Szczeg610wy opts funkcji Narodowego Banku Polskiego przedstawiono
w tab. 10.1.
Tabela 101
Funkcja NBP
0,.-
Centralny bank pill"lstwa
- formulowanle I realiucja polltykl plcnitnej

- organtzowilnle i kontrola proresOw rozllclen i rozrilchunk6w
w systemic bolnkowym
- wsp6lodpov.'lcdzlilln z.a polity dewlzow<l i poUly kutsu
walutowego
- obsluga kasowo-roz!ia.enlowli Instytucjl I"ZiIdowych
- obsluga dlugu I"Z.:jdowego
- ul"Z.:jdzanie f\'zerw3ml dewlzowyml pat.a
- gromadzcnle I anaUlowilnic informilcjl Hnansowych
- prognozowanle l oren.. proces6w gospodarczych
Bank emisyjny
- wpuszaanlc w obieg znak6w pim;t:nych

- organizowanie obiegu plcni:tnego
- regulowanie iloSd pienii\dza w obiegu rynkowym (tak aby}ego
nadmlar nil' potowal inflacjl, a ewentualny niedobOr nil'
utrudni.,1 obslugl proces6w gospodan:zych)
Bank bank6w
- odd:dalywanie na system b.lnkowy, maJi\cc na relu

egzekwowanle przyjtej polltykJ monelamej
- funkcje nadzorcze zwl'lzane z przestrzeganiem prawa
bankowego I z z.apewnienlem bezplCC7el\stwa zgromadzonych
wkbd6w
- !wonenle regulacji z.apewniaji\cych p syslemu
b;mkowego
- kredylodawcil oslatnicj InsLlncjl (kredyty refinansov.'t')
- prowadzenll' operacji otwartego rynku
111strmnenty polityki monetarnej
Stopa rezerw
obowi'lzkowych
minimaIna relacja rezerw got6wkowyh do wldad6w.

jakil muszil utrzymywac banki komercyjne na mocy
decyzji banku centralnego.
Stopa dyskontowa
stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy

udzielaniu pozyczek bankom komercyjnym.
Operacj e otwartego kupno lub sprzedaz papier6w wartosciowych przez

rynku
bank centralny na otwartym rynku; powoduje zmiant;!
wielkosci bazy monetarnej.
Selektywne Oakosciowe) instrumenty polityki monetarnej:

system depozyt6w specjalnych,
ustalenie g6rnej granicy odsetek,
limity redyskontowe,
ustalenie norm kredytowania,
dyrektywy, ustalenia, normy, zalecenia banku centralnego.
Szczeg610wy opis instrument6w polityki monetarnej, wykorzystywanych

przez Narodowy Bank Polski przedstawiono w tab. 10.2.
Tabela 10.2
Instrumenty polityki
monetarnej NBP
r------.----_,
Opis
---------------+----------------------------------------------------
Stopy procentowe
(operacje kredytowo
-depozytowe)
NBP okresla minirnaln'l rentownosc podstawowych

operacji otwartego rynku (i jednoczesnie pokazuje kierunek prowa
dzonej polityki pieniZnej).
Stopa lombardowa wyznacza maksymalny koszt pozyskania pieni'ldza
w NBP. Kredyt lombardowy umozliwia bankom zaci'lgnicie kredytu
(zabezpieczonego papierarni wartosciowymi).
Stopa depo:::ytowa wyznacza cen, jak'l bank centralny oferuje bankom
komercyjnym za zlozenie w NBP depozytu overnight.
Rezerwa obowi'lzkowa
Rezerw'l obowikow'l jest wyraZona w zlotych czsc srodk6w pie

niZnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych
ze sprzedazy papier6w wartosciowych, utrzymywana na rachunkach
w NBP.
Wysokosc stopy rezerwy ObOwi'lzkowej ustala Rada Polityki Pieniz
nej. Od 31.10.2003 r. stopa rezerwy obowi'lzkowej wynosi 3,5% dla
wszystkich rodzaj6w depozyt6w. Od 30.09.2003 r. wszystkie banki po
mniejszaj'l naliczon'l rezerw obowi'lzkow'l 0 r6wnowartosc 500 tys.
euro. Srodki rezerwy obowi'lzkowej od 1.05.2004 r. s'l oprocentowane.
Operacje otwartego
rynku
Operacje otwartego rynku obejmuj'l warunkow'l i bezwarunkow'l

sprzedaz lub kupno papier6w wartosciowych lub dewiz, a takze emi
sje wlasnych papier6w dluZIlYch banku centralnego.
Operacje otwartego rynku r6wnowaz'l popyt i podaZ srodk6w utrzy
mywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Dziki temu
bank centralny wplywa na poziom kr6tkoterminowych st6p procento
wych na rynku midzybankowym. Obecnie operacje otwartego ryn
ku przeprowadzane przez NBP polegaj'l na emisji wlasnych papier6w
dlu:i:nych (7-dniowych bon6w pieniZnych), kt6rych minirnalna ren
townosc jest r6wna stopie referencyjnej wyznaczonej przez RPP.
Stopa referencyjna
T..
b"l.. 1 0.2 cd .
IbUtyIY kursowa
Cd 12.04.1000 r. kUI$ zIotego JeSt kursem pIynnym i me pod1ep Ud-

nym ogranlczeniom. Sank centralny rue stawla u eel ob6Ienia
z gOry pozlomu kursu 1.Iotego do Innych walul Zastrzep jed
nak prnwo do inte....
l.....encj 0 Ill' uzna Ie za konieczroe do realJ.zaqt celu
inflacyjnego.
Wstpuj<}c do Unll Europejsklej, PoIsIY zobow4z.aia si, !e przyst;!,pl
do strefy euro. W pnyszloki zloty zostanle z.atem l..iIst<}plony wsp6ln<}
walul,\ curopejsk,\, a polltyk pienltn,\ zie ksztaltowal EuropeJskl
Sank Cenlralny.
Kredyt refitlansowy, redyskontowy i lombardowy

Kredyt
refinansowy
frOdlo zasilania bank6w w pieni"dz, obecnie sluzy

gl6wnie do finansowania inwestycji centralnych.
Kredyt
redyskontowy
zwlilzany z obrotem wekslowym, polega na

przyjmowanlu weksli handlowych do redyskonta.
Kredyt
lombardowy
udzielany pod zastaw bon6w skarbowych i obligacji

rZildowych.
Org(mizacja i obsillga obrohl rzqdowymi

papierami wartosciowymi prtez NBP
Narodowy Bank Polski jest agentem emisji bon6w skarbowych. Organizuje
cotygodniowe przetargl na sprzedaz tych bon6w.
W obrocie znajdujil si bony skarbowe z terminem wykupu 8, 13, 26, 39 i 52
tygodnie. Nabywcami bon6w mogil byt wszystkle krajowe i zgraniczne osl"by
prawne I fizyczne, ale gl6wnymi nabj'\-vcami bon6w SCI banki, kt6re zakupujil
ponad 90% og61nej puli bon6w sprzedawanych przez Ministerstwo Finans6w.
Emisja bon6w skarbowych byla i nadal jest podstawowym sposobem fi
nansowania biet'lcego deficytu budtetowego. Podobnie jak bony skarbowe, lak
i jedna. i trzyletnie obligacje Skarbu Panstwa slu4 pozyskiwaniu przez budzel
srodk6w na biezilce pokrywanie deficytu finans6w panstwa.
Podai: pieniqdza a inflacja - ilosciowa teoria pieniqdza
lloSciowa teoria pleniildza (leona Fishera):
MV=P.Q
gdzko: M - podat pienl'ldza, V - pr oblegu pien4dl..l, P - pozlom cen, Q - w produkcjl
Przy zaloteniu stafoSci V, iloSciowa leoria pieniildza przedstawia dodat:n4 kare

lacj pomizy podai.<\ pieni<\dza a poziomem cen - wzrost M poci4ga za sobil
wzrost P.
111
Wplyw wzrostu podaiy pieniqdza na wielkosci

zagregowane AD i AS (rys. 10.1 i 10.2)
Rys. 10.1. Zwikszenie podazy pieni'ldza

w warunkach niepelnego wykorzystania
czynnik6w wytw6rczych
Rys. 10.2. Zwikszenie podazy pieni'ldza

w warunkach pelnego wykorzystania
czynnik6w wytw6rczych
)2
Realny PNB
Yl -YZ
Realny
(Y)
PNB (Y)
Ekspansywna i restrykcyjna polityka monetarna
Ekspansywna polityka monetarna - oznacza zwikszanie podazy pieniqdza.

Zwikszanie podazy pieniqdza powoduje obnizk rynkowych st6p procen
towych (a co za tym idzie ozywienie koniunktury gospodarczej), ale tylko do
pewnego momentu. Przy bardzo niskich nominalnych stopach procentowych,
ekspansywna polityka monetarna przestaje dzialac. Zjawisko to nazywane jest
pulapkC} plynnosci (rys. 10.3).
Restrykcyjna polityka monetarna - oznacza zmniejszanie podazy pieniqdza.
Slop'
M,
M,
M.
procentowa
M,
"
Q Q
'"
---t---
tv
"7-
M,
Zasoby plenl,dz.a
Rys. 10.3. Pulapk.:i ptynnok1
Polityka mOlletarna
Knywa popytu na pienl4dz

(popytu spekulacyjroego)
M,
M,
inJ1acji
wanmkach recesji
W warunkach recesji
W warunkach inflacji
zwikszanie podazy pleni<tdza przez:

- obnl:ienle st6p procentowych,
- obnltenle st6p rezerw obowi<\zkowych,
- skup papler6w wartoodowych.
zmniejszanie podaty pieni<ldza przez:

- pod wyzszenie st6p procentowych,
- pod wytszenie st6p rezerw obowi,\zkowych,
- sprzedaz papler6w wartoSciowych.
l.et
. . .J
CWICZENIA
). Firmy ocenlajq swoje motliwOOci inwestycyjne. W tab. 10.3 przedstawiono

6 projekt6w inwestycyjnych.
Tabel..
10.3
Pro;ekt
A
B
C
D
E
1(0'"
(min tI)
40
60
.,
SO
30
'00
Oczekiwana stop.. zwrotu
(%)
6
t2
2
20
10
t6
Zaktadamy, ze firmy majq odpowiednie fundusze wewn i podejm'l

maksymaln'l liczb tych inwestycji bez korzystania z kredytllw (w wypad-
113
CWiczenia
ku zr6wnania si oczekiwanej stopy zwrotu z rynkowq stopq procentowq,

inwestycje zostanq podjte).
A) Kt6re projekty zostanq podjte, jezeli rynkowa stopa procentowa ustali
si na poziomie 1 1 %?
B) Kt6re projekty zostanq porzucone, jezeli rynkowa stopa procentowa
wzrosnie 0 2%? Dlaczego takie decyzje zostanq podjte?
C) Wype:tnij tab.
1 0.4,
pokazujqcq, ile inwestycji zostanie podNtych przy
r6znych rynkowych stopach procentowych.

Tabela 10.4
Stopa
procentowa
Projekty
Inwestycje
(mIn zl)
20
16
12
10
6
2
2. Analizujemy system monetarny hipotetycznego kraju. Spoleczenstwo utrzy
muje w formie got6wki 40% wartosci swoich depozyt6w. Banki komercyjne
utrzymujq w formie rezerw got6wkowych 15% wartosci depozyt6w. Podaz
pieniqdza 0 podwyzszonej sile (H) wynosi 10 mId zl.
A) Jaka jest podaz pieniqdza (Ml)?
Kazda z opisanych ponizej sytuacji reprezentuje pr6by wladz monetar
nych zmniejszenia podazy pieniqdza. W kazdyr_ . przypadku zakladamy,
ze wyjsciowy stan systemu monetarnego jest taki, jak zostal wyzej opisany:
cp
0,4, Cb 0,15, H 10 mId zl.
=
B) Jaka bdzie wieIkosc podazy pieniqdza (M1 ' jezeli bank centraIny
wprowadzi wym6g 20-procentowej rezerwy r-- oWiqzkowej?
C) Jaka bdzie wielkosc podazy pieniqdza (Ml), .li bank centralny pod
niesie stop dyskontowq do tak wysokiegl! p ,:.liomu, ze banki bdq
utrzymywac dodatkowe 5% depozyt6w w formie got6wki?
D) Jak zmieni si podaz pieniqdza (Ml ), jezeli b?nI< centraIny podejmie
operacje otwartego rynku, aby zredukowac ilo": pieniqdza 0 podwyz
szonej sile (H) 1 mId zl?
10. Bank centralny i polityka monetarna
114
I i,
TEST WYBORU
1. Zwikszenie podazy pieniqdza spowoduje, ze krzywa AD:

a)
b)
c)
d)
przesunie si w lewo,
przesunie si w prawo,
pozostanie w tym samym miejscu,
przesunie si w lewo lub prawo w zaleznosci od poziomu G N P.
2. Obnizenie stopy procentowej doprowadzi prawdopodobnie do:

a)
b)
c)
d)
zwikszenia naptywu kapitalu kr6tkoterminowego,

zmniejszenia koszt6w obslugi zadluzenia wewntrznego,
zmniejszenia inwestycji,
zmniejszenia popytu zagregowanego.
3. W bilansie banku A rezerwy wynoszq 100 mln zl, pozyczki 800 min zl,
obligacje skarbowe 100 min zl, depozyty na zqdanie 100 min zl, depozyty
terminowe 900 mln zl. Suma aktyw6w banku A r6wna si:
a)
b)
c)
d)
900 min zl,

800 mln zl,
1 mid zl,
2 mld zl.
4. Wzrost reaInego G N P, bez towarzyszqcego mu zwikszenia podazy pieniqdza, prawdopodobnie doprowadzi do:
a) podwyzszenia st6p procentowych,
b) obnizenia st6p procentowych,
c) ustabilizowania si st6p procentowych na niskim poziomie,
d) inflacji.
5. 1m wyzsza stopa rezerw obowiqzkowych, tym:
a)
b)
c)
d)
wyzszy doch6d bank6w komercyjnych,

wiksza wartosc mnoznika kreacji pieniqdza,
mniejsza wartosc mnoznika kreacji pieniqdza,
zadne z powyzszych.
6. Kiedy gospodarka rozwija si w zbyt szybkim tempie i pojawiajq si tendencje inflacyjne, bank centraIny powinien:
a)
b)
c)
d)
skupowac bony skarbowe,

podniesc stop dyskontowq,
obnizyc stop rezerw obowiqzkowych,
zniesc limity kredytowe.
Test wyboru
115
7. Jezeli bank centrainy chce zwikszye podaz pieniqdza, to wlasciwym dzialaniem bdzie:
a)
b)
c)
d)
podniesienie stopy dyskontowej,

kupno bon6w skarbowych,
podniesienie stopy rezerw obowiqzkowych,
wszystkie powyzsze.
8. Dane: cp 0,5, Cb 0,1, podaz pieniqdJ!:a 0 podwyzszonej sile H

z1. Wartose podazy pieniqdza M 1 wynosi:
=
a)
b)
c)
d)
425
200
250
500
mId
mId
mId
mId
100 mId
zi,
zi,
zi,
z1.
9. Dane wyjsciowe (cp, Cb, H) jak w poprzednirn pytaniu. Jezeli bank cen
tralny, podejmujqc operacje otwartego rynku, zredukuje podaz pieniqdza
o podwyzszonej sile 0 10 mId zi, M 1 zmieni si w nastpujqcy spos6b:
a)
b)
c)
d)
zwikszy si 0 10 mId zi,

pozostanie bez zmian,
zrnniejszy si 0 40 mId zl,
zrnniejszy si 0 25 mId z1.
10. Dane wyjsciowe (cp, Cb, H) jak w pytaniu 8. Jaka bdzie wielkose podazy
pieniqdza M I , jezeli bank centralny podniesie stop dyskontowq do tak
wysokiego poziomu, ze banki komercyjne bdq utrzymywae dodatkowe
5 % wartosci depozyt6w w formie got6wki:
a)
b)
c)
d)
215
280
231
246
mId
mId
mId
mId
zi,
zi,
zi,
z1.
11. Jezeli podaz pieniqdza (M) wzrosnie z 500 mId do 700 mId, a prdkose
obiegu pieniqdza (V) i produkcja (Q) pozostanq bez zmian,
' to prawdopodobnie:
a)
b)
c)
d)
zwikszy si wartose pieniqdza,

ceny obnizq si,
ceny wzrosnq,
ceny, tak jak V i Q, pozostanq bez zmian.
12. Przy pelnym wykorzystaniu czynnik6w wytw6rczych ekspansywna polity

ka monetarna doprowadzi prawdopodobnie do:
a) wzrostu produkcji i wzrostu cen,
b) spadku produkcji i spadku cen,
10. Bank centralny i poUtyka mooetama
116
c) tylke wzrostu produkcji,

d) tylko WZTOStu cen.
13. Najwif;kszy wzrost podaty pieni'ldza mama uzyskac dziki zastosowaniu

nastf;puj'lCej kombinacji dzialal'i banku centralnego:
a) obnizka st6p proc:entowych, wzrost stopy rezerw obowi'lzkowych oral.
sprzedaz papier6w wartokiowych,
b) obnitka st6p procentowych, obnizka stopy rezerw obowi'lzkowych oral.
skup papler6w warto&'iowych,
c) podwyzka st6p procentowych, wzrost stopy rezerw obowi<1zkowych
oral. sprzedaz papier6w wartokiowych,
d) podwyzka st6p procentowych, wzrost stopy rezerw obowlqzkowych
oral. skup papier6w wartokiowych.
14. Praktyka gospoda.rcza pokazuje, te zastosowanie restrykcyjnej polityki monetarnej cto przyczynla slf; do:
a)
b)
c)
d)
pogorszenla kOniunktury gospodarczej,

trwalego wzrostu inflacji,
poprawy sytuacji na gieldzie,
wszystkich powYZszych zJawlsk.
IS. AnalizuJemy decyzje RPP. Prawdopodobieru;two obnitenia stOp procento-
wych zie najwiksze w sytuacji, gdy:

a)
b)
c)
d)
wzrosn'l ceny paliw,

zwlkszy si deficyt budtetowy,
rzeczywista inflacja zie niZsza od prognozowanej,
rz'ld bf:d,zie wyplacal rekompensaty sferze budzetowej.
16. Obecnie podstawowym (najwazniejszym) celem NBP jest OSi'lgnil;cle zatozonego pozlomu:
a)
b)
c)
d)
tempa wzrostu podazy pieni'ldza,

stopy procentowej,
tempa wzrostu PKB,
stopy Inflacji.
17. Do podstawowych funkcji banku centralnego mozna zaliczyt:

a)
b)
c)
d)
biez'lC'l obslug bankowi\ gospodarstw domowych,

emisj kart kredytowych,
manipulowanie podaz'l pieni'ldza,
wszystkle powyZsze.
Zdanla prawdZIWl' I falszywe
117
ZOANIA PRAWDZIWE I FAlSZYWE
1 . Bank centralny moze zmniej:.zyc! podaz pienl<\dza przez obnizenie stopy

rezerw Obowi'lzkowych.
2. Bank centralny odnosi wiksze sukcesy przy kontroli inflacji pchanej przez
koszty niz przy kontroli inflacji ci<\gnionej przez popyt.
3. Zwikszenie podazy pieni'ldza powoduje wzrost popytu zagregowanego.
4. Wysoka stopa procentowa jest gl6wn'l przyczyn'1 wzrostu og61nego poziOo

mu cen.
5. Zmlana poziomu rezerw Obowi'1zkowych jest najsilniej oddzialuj'leym,

a jednoczesnie stosunkowo rzadko stosowanym, narzzjem polityki mOo
netarnej banku centralnego.
6. Polityka monetarna jest to manipulowanie wplywami i wydalkami par'lstwa.

7. Jezeli wladze monetarne ehe'1 prowadzic! restrykcyjn'1 politykf;' monelarn'1,
to staraj'l si podniesc! stopy procentowe.
OOP<ll"'"
ODPOWIEDZI
Cwkunia
1. A) Projckty B, 0 I F;
i'lCZJlC nakL,dy Inwestycyjne: 60 + 50 + 1 00 . 210 min zl.
S) Pro;ekt B nil' rostanie zreallzowany;
firma uzysk.1 IcpsZ'l Io zwrotu, po1YCUi"c swoje p1eni'ldze na 13%; rynkowa stopa
procentowa stanowi koszt ahematywny n
I westowania.
C) Patrz tab. 10.5.
Tabell 105
Stop'
pnxentowa
_.ty
20
16
12
\0
6
2
D+F
O+F+B
O+F+B+E
O+F+B+E+A
D+F+B+E+A+C
2. A) M l '" IeI' + I)/(ep + eIH '"' 2,55 10 '" 25,5 mid zl,
lnwestycje
(min zl)
SO
ISO
210
240
280
320
M1 '" (OA + II/{OA + O,ISIIO. 25,5 mid zl.

8) E(('klcm laklego posunl(da zIe zmnlejSzenic mno1nlka krNgi picn4dza z 2,55 do 2,33,
pod...t spadnic do 23,3 mid zl
to. Bank cenlralny I polityka monelarna
118
C) Efekt jest ten sam co w pnypoldku B: podai spadnle do 23,3 mid zl.
D) Ml
(0,4 + 1)/(0,4 + 0,15)9 22,95 mid :d; zmniejszenie poda:l:y
(cp + I)/rep + (:b)H
pieni'ldl.1 Ml z 25.5 mid zl do 22,95 mid zl.
=
THt wyboru
Ib 2b 3c
4a 5c 6b 7b Be 9d
lOcI llc
12d 13b 1401 Ix 16d 17c
Zdania prwdziwe i fillszywe

IF 2F 3P 4F 5P 6F 7P
BUDZET PANSTWA
budzet
podatki bezposrednie
podatki posrednie
saldo budzetu
11
budzet zr6wnowazony
deficyt budzetowy
nadwyzka budzetowa
dlug publiczny
Literatura obowi'lZuj'lca:
1 . D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Ekonomia. Makroekonomia. Wyd. 3, PWE, Warszawa 2003,

r. 22. 1-22.3, s. 70-78.
2. R. Hall, J. Taylor: Makroekonomia. PWN, Warszawa 2002, r. 13. 1, s. 346- 348.
3. P. A. Samuelson, W.D. Nordhaus: Ekonomia. PWN, Warszawa 2000, t. 1, r. 3, s. 91- 93, t. 2,
r. 32, s. 210- 219, r. 33, s. 255- 284.
Literatura uzupeiniaj'lca:
1 . Rocznik statystyczny 2004; biuletyny statystyczne; artykuly z prasy; http://www.mf.gov.pl.
Budiet
Budzet jest rocznym planem finansowym, obejmujqcym dochody i wydat

ki panstwa oraz wskazujqcym irodla pokrycia niedoboru lub rozdysponowa
nia nadwyzki.
W Polsce projekt budzetu jest przygotowywany przez Ministerstwo Finan
sow, a zatwierdzany przez Rad Ministrow. Nastpnie budzet jest uchwalany
w formie ustawy budzetowej przez Sejm na okrs roku kalendarzowego.
Jezeli Rada Ministrow nie moze przedstawic Parlamentowi w ustawowym
terminie projektu ustawy budzetowej, to wowczas zobowiqzana jest do przed
lozenia projektu ustawy 0 prowizorium budzetowym (planu finansowego na
okreslonq czsc roku).
Zgodnie z prawem budzetowym:
- Rada Ministrow sprawuje ogolny nadzor nad wykonywaniem budzetu pan
stwa,
- Minister Finansow sprawuje ogolnq kontrol realizacji dochodow i wydat
kow budzetu panstwa i kontrol rownowagi budzetowej .
11. Budtet panstwa
120
Zasady budietowe
Pows.<:.echnie stosowane zasady budzetowe s", nastpuj<lCe:
- uprzedni (budiet opracowany i uchwalony przed okresem, kt6ry obejmuje),
- r()Czni (opracowanie na okres 1 roku),
- jedni ijeden dokument obejmujqcy wszelkie dochody i wydatki),
- zupelni (obje wszystkich operacji finansowych pal'istwa),
- r6wnowagi, szczeg6lowoSci, prawdziwoSci, jasnoSci, jawnoScL
Obsillga bankowa buJtehl w Polsce
Obslug bankow'l budtetu pal'lstwa prowadzl Narodowy Bank Polski.
W NBP umiejscowione 5<\:
- centralny rachunek buM.ern panstwa,
- rachunki biez'lce urz6w skarbowych,
- rachunki biez<lce panstwowych jednostek budietowych,
- rachunki paflstwowych funduszy celowych.
Obslug bankow'l pozostalych rachunk6w mogi\ prowadzit dowolne banki
krajowe.
Funkcje blldietll patistwa
Budzet pa!\stwa spetnia nastpuj"ce funkge:
- regulacyjn" (Iagodzenie waha!\ koniunktury, zmiany strukluralne),
- redystrybucyjn" (zmiana podzialu dochod6w),
- kontrolno--informacyjn" (wahania wptyw6w podatkowych $'I wskafnikiem
konlunktury),
- alokacyjnq.
Wplywy blldietowe
-
Struktura wptyw6w budzelowych w krajach wysoko rozwinitych:

podatek dochodowy od os6b fizycznych 20-50%,
podatek dochodowy cd os6b prawnych 10-20%,
podatek VAT (lub obrotowy ) 20-40%,
podatki konsumpcyjne (akcyza) 10-20%,
pozoslale 2-10%.
Wptywy budzetowe w Polsce, zakladane na 2004 r., zawa.rto w tab. 11.1.
Rodzaje podatk6w
Podatki bezporednie - plac" osoby fizyczne i prawne, kt6re uzyskaty do-
ch6d.
121
Wprowad:renie leoretyczne
Tabrla 11.1. Wplywy budielowe w ro (2001 r.)

USlawa budieto....a
Wyszczeg6lruenie
I. Dochody podatkowe (1+2+3)
l . Ptxlatkl rednie (1.1 + 1.2+ 1.3)
1.1. Podatck od towarow I uslug (VAl)

1.2. Podatck akcyzowy
1.3. Podatck od gter
2. Ptxlalek dochodowy od os6b prawnydl
na 2OC),I r.
w Iys. :d
w ..
135322399
87,6
103676 718
68039906
34714712
922 HIO
67,1
44,0
22,5
0,6
9585910
6,2
22059771
1<3
16615398
10$
700000
2. Wpl.illy z zysku NBP
4212700
2,7
3. Cta
1 924000
1,2
4. Dochody }ed1\O$lek budtowych
7753167
5,0
5. Wptaty }ednostek samorz<ldu terytoriaLnego
1 199343
826 188
68639
0,0
3. Podatek dochodowy od os6b myanydl
II. Dochody nlcpodatkowe (1 + 2 + 3 + 4 + 5 +6)

J. Dywldendy i
wplaty z zysku
6. Pozostale dochody nlcpodalkowe

U1. Dochody zagraniczne
IV. Wplaty do budtctu pamtwa z UE
Razem (1+ U +III + IV)
2546153
I.'
154552589
100,0
Podatki porednie - ptaq osoby prawne (firmy), ale 5'1 one wliczane w cen
d6br i ustug i obci'lzaj'l ostatecznych nabywc6w.
Skate podatkowe
Wyr6i.nia sif 3 skale podatkowe:
- progresywn'l (w miarf wzrostu dochodu placi sif coraz wiksz'l cZfSt do
chodu w formie podatku),
- regresywn'l (w miar wzrostu dochodu ptaci sif coraz mniejsz'l cz do

chodu w formie podatku),
- proporcjonaln'l (w miarf wzrostu dochodu placi si zawsz tak'l sam<t czst

dochodu w formie podatku).
W Polsce przykladem skali progresywnej mote bye skala podatku docho
dowego od os6b fizycznych, a przykJadem skali proporcjonalnej moze byt skala
podatku dochodowego od os6b prawnych.
Wydatki blldietowe
Struktura wydatk6w budtetowych w krajach wysoko rozwinitych:
- wydatki spoleczno-socjalne 30-50%,
- obrona narodowa 10-30%,
122
11. Budtet panstwa
- transfery 10-30%,
- wydatki administracyjne 5-10%,
- obstuga dlugu publicznego 5-15%.
Wydatki budzetowe w Polsce, zakladane oa 2004 r., zawarto w tab. 11.2.
T..bel.. 11.2. Wydatkj bud;tetowe w
Polsce
(2004 r.)
Wyszaeg6lnicnie
1. Dotacje I subW\"flCje
1.1. Subwencje og6lne
1.2. Dotage dla funduszy celowych
w tym:
- Fundusz Ubezpiett.m Spoleanych
- Fundusz Pracy
- Fundu51.: Emerytalno-Rentowy
1.3. DotacJe dla jedn05tek samorzlldu terYlorlalnego na realzack
l
udall bie1i1cych z zakresu admlniStraql rzlIdowej oraz Innych zadar\
zleoonych ustawaml
1.4. Dotage dla jednostek samOrzlldu h:'rylOrtalnego na zadarua
ble.t'e wlasne
1.5. Dotac;e podmlotowe db szkOl wy:tszych
2. !>wladaenia
n.a rzea
os6b
f1zycznych
,1 Wydatki ble1i1ce jednostek budtetowych
3.1. Wynagrodzenia I pochodne od wynagrodzen

3.2. Zakup materlal6w I uslug
4. Wydatld maJ'Itkowe
4.1. Wydatkl l ukupy lnwt:Stycyjne panstwowydl jed.noslek bud:tetowydl
4.2. Dotaqe dill jednoslek samor"Z4du terytoriamego na Inwestycje
I ukupy Inwestyryjne z ukresu adminlstracji f24dowej oraz !nne
udania zlecone uslawamJ
S. Rozllczenla z bankaml
6. Obsluga dlugu publiCVlego
6.1. ObshJga dlugu krajoWego
6.2. ObshJga dlugu ugrankznego
7. Srodki wlasne UE
Razem (1+2+3+4+5+6+7)
Ustawa bud1etowa
na 20CH r.
w tys. rl
w%
91508983
..
15,6
2O
20836374
3 144000
15065746
4112509
10,4
1,6
1 697648
7009739
31 136241
4J57722Q
"
2,1
17573859
40312611
22245784
9m979
20,2
11.1
4,'
10880928
5180363
152899
5,4
2,6
0,1
1 231862
0,'
26510595
20929 em
5580998
13
10
2,8
5833024
2,'
199851862
100,0
Saldo budietu - budiet zr6wnowaiony,

deficyt budietowy, nadwyika budietowa
Saldo bud.tetu jest to r6i:nica pomidzy dochodami i wydatkami paJ\stwa

(NT - G),
Budiet zrownowaiony jest to takl bud:iet, w kt6rym wydatki rownajq sit:
dochodom (G = NT).
Wprowadzenle looll'lyane
123
Defieyt budzetowy jesl 10 nadwytka wydatk6w par\stwa nad jego docho

dami (G > NT).
Nadwyzka budzetowa jest to nadwytka dochod6w panstwa nad jego wy
datkami (G < NT).
Deficyt budietowy jako ir6dlo finansow(lIIia tvydatkolU
patistwa - argllmenty za j przeciw
Argumenly za
Argumenty przeciw
Wytsze wydatki TZi\dowe 10:

- wytszy popyt zagregowany,
- wytsze zatrudnienie,
- wiej tzw. d6br publicznych,
- wzrost gospodarezy.
Posiadane przez spoleczer\stwo
obUgage stanil si tr6dlem
dochod6w nastpnych pokoieti.
- finansowanie wydatk6w z deficytu

mote prowadzit do n
i Oagi,
- defieyt w budi:ecie prowadzi do
zwikszenia dlugu publicznego,
a w konsekwencji do wzrostu koszt6w
obslugi dlugu (wytsze wydalki
budtetu na ten eel),
- efekt wypierania/wypychania,
- nadmierna ingerencja patistwa w gospodark,
- "nasze dzieci bil splaeat nasze
dlugi " .
trddla i instrwnelfty fi"a"sotvatlia deficytJ/

Zr6dta finansowania defieytu:
- pozyczka wewntrzna,
- kredyt bankowy,
- poi:yezki zagraniezne.
Instrumenly finansowania deficytu:
- bony skarbowe,
- eertyfikaty,
- obligage.
Dtllg pIlblicZlfY
Dlug publiczny jest to calkowite, pozostaj'lee do splaty zadluzenie patistwa.
124
11. Budiel pafistwa
CWlCZENIA
1. Oblicz Iczne zobowi<lzania podatkowe importera (poz. 11 w tab. 11.3) dla

kazdego z czterech przywozonych przez niego towar6w.
Tabel.1 1 1 3
Pozycja
1) warl eelna towarll
(Iys. zl)
2) stawka celna
TOWilr
1000
2000
2000
5000
(30%)
(30%)
(40%)
(60%)
(25%)
(30%)
(30%)
(40%)
3) kwota ela
4) W'llt (1.'ln3
zwlkS<1:ona 0 eto [1)+3)]
5) 6-procentowy podatek Importowy
6) podstawil opodalkowaniil
podatkJem akcyzowym (4)+5)]
7) stawka podatku akcyzowego
8) podatek akcyzowy
(stawka procentowa poz.6)]
9) podstJwa opodatkowanla
podatkiem VAT [6)+8)]
10) podatek VAT

11) suma podatkOw I opial
celnych (3)+5)+8)+10)1
Uwaga: Zgodnie z zal'lcznikiem nr 6 do ustawY :1; 8.01.1993, do wyrobOw akcyzowydl zali
crono m.In.: paliwa do silnlkOw, oleje smarowe, samochody osobowe, Jachty pelnomorskie,
sprn:t elektroniCZfly wysokiej k1asy, rodki upikszaj<lce i wyroby perfumeryjne, 561, zapalki,
wyroby przemyslu splrytusowego, wyroby winiarskie, piwo, gum do zuda, wyroby tytonio
we. Stawki podatkowe dla wyrob6w akcyzowych S<l ustalane jako procent wartOOci sprzedaiy
lub w kwooe na jednostk wyrobu.
2. W tab. 11.4 przedstawiono zmiany wielkoSci dlugu publicznego w hipote

tycznym kraju w latach osiemdziesicltych.
A) Oblicz saldo budi:etu w latach 1984-1989.

B) W jakich latach badany kraj notowat nadwyi:k, a w jakich deficyt bu
di:etowy.
Cwlczenia
125
Tabtla 1 1 4
'ok
otug publlczny
5.lldo budtetu
X
1983
2000
198-1
21,.
1985
21711
1986
2140
1987
2210
1988
2350
1989
2510
TEST WYBORU
b
c
1. Kt6ry z ponli.szych podatk6w rna charakter progresywny (w Polsce):

a)
b)
c)
d)
podatek od towar6w i uslug (VAT),

podatek dochodowy od os6b fizycznych,
podatek dochodowy od os6b prawnych,
podatek od gier.
2. Refinansowanie dlugu publicznego polega na:

a) administracyjnej zmlanie wlelkocl dlugu publicznego,
b) splacie dlugu bez ernisji nowych obligacji,
c) sprzedaty nowych obligacji w celu splaty zobowi<j;zar'l, wynikaj<j;cych
z wczeniej emitowanych obligacji,
d) obci<j;ieniu dlugiem publicznym budiet6w gmin.
3. Najwazniejszyrn tr6dlern dochod6w budtetowych w krajach rozwinitych

jest:
a)
b)
c)
d)
podatek maj'ltkowy,
podatek od dochod6w osobistych,
podatek od dochod6w korporacji,
clo.
4. Obowiqzujqca w Polsce skala podatku dochodowego od os6b fizycznych

rna charakter:
a)
b)
c)
d)
progresywny,
regresywny,
proporcjonalny,
ryczaltowy.
11. Budzet panstwa
126
5. Obowiqzujqca w Polsce skala podatku dochodowego od os6b prawnych rna

charakter:
a)
b)
c)
d)
progresywny,
regresywny,
proporcjonalny,
zaden z powyzszych.
6. Podatki netto Sq to:

a) podatki posrednie,
b) podatki posrednie plus bezposrednie,
c) podatki pomniejszone 0 transfery,
d) wszystkie z powyzszych.
7. Mnoznik zr6wnowazonego budzetu oznacza, ze:
a) wzrost wydatk6w inwestycyjnych powoduje zwikszenie popytu i pro
dukcji,
b) wzrost podatk6w powoduje zwikszenie dochodu r6wnowagi,
c) wzrost wydatk6w rzqdowych, kt6remu towarzyszy taki sam wzrost
podatk6w, powoduje zwikszenie produkcji,
d) zadne z powyzszych.
8. Dlug publiczny jest to:
a) zadluzenie wewntrzne panstwa,
b) zadluzenie zagraniczne panstwa,
c) r6znica pomidzy dochodami i wydatkami panstwa w danym roku,
d) calkowite, pozostajqce do splaty zadluzenie panstwa.
9. Jezeli przecitny roczny deficyt wynosi 35 mId zl, a dlug publiczny w punk
cie wyjscia osiqgnql wartosc 700 mId zl, to w ciqgu 3 lat wartosc dlugu
publicznego wyniesie:
a) 105 mId,
b) 700 mId, c) 735 mId,
d) 805 mId.
10. Zgodnie z zapisem w Konstytucji RP, dlug publiczny nie moze przekroczyc
w Polsce:
a) 30% PKB,
b) 60% PKB,
c) 120% PKB,
d) 150% PKB.
11. W Polsce g16wnym ir6dlem dochod6w budzetowych Sq:
a) podatki dochodowe od os6b prawnych,
b) podatki dochodowe od os6b fizycznych,
c) podatki posrednie,
d) wplaty z zysku NBP.
127
Zdania prawdUv.'C I fa/szywe

1 . Podatki umozliwlaji\ redystrybucj dochod6w, korekt koszt6w zewntrz
nych oraz dostarczanie d6br I ustug publicznych.
2. Krancowa i przecitna stopa podatkowa s'l sobie r6wne przy progresywnej

skali opodalkowania.
3. Podatek akcyzowy jest w caloSci przenoszony na konsument6w w postac!
wy.zszej ceny.
4. Jedyn'l metod'l finansowania deficytu budzetowego s'l pozyczki zagra
niczne.
5. Finansowanie deficytu budtelowego poprzez sprzedaz obligacji rna charak
ter bardziej ekspansywny nit dodrukowanie pieni<tdza.
6. Wzrost wydatk6w TZ<ldowych, finansowanych z deficytu budzetowego, pro
wadzi do wypierania inwestycji prywatnych.
ODPOWIEDZI
ODPIlJIlDZl
Cwkzenia
1. Uzupelnienle tab. 11.3:

pozyqa 3) kwol3 eLl: 300, 600, 800, 3000;
pozycja 4) wart eeln3 zwlkszona 0 do: 1300, 2600, 2800, 8000;
pozycja 5) 6-procentowy podatek Importowy: 78, 156, 168, 480;
pozycja 6) podstawa opodalkOW.1nla podatkiem akcyzowym: 1378, 2756, 2968, 8-180;
pozycj.1 8) podalek akcyzowy: 344,5, 826,8, 890,4, 3392;
pozyc}a 9) podSbW.1 opodaUww.1nia podatkiem VAT: 1722,5, 3582,8, 3858,4, 11872.0;
poz)'cja 10) podatek VAT: 378,95, 788.22, 848,85, 2611,84;
pozycja II) suma podatk6w i opbt celn)'h: 1101,45, 2371,02, 2707,25, 9483,84.
2. A) Solido bud:retu (13b. 11.4): X, -150, -20, +3D, -70, -140, -160.
B) Nadwytka budtetowa w 1986 r., defieyt bud1elowy w lalac:h 1984, 1985, 1987, 1988 1 1989.
TI wyboru
Ib 2e 3b 4.1 5c: 6c: 7e 8d 9d 1(J.) lie
Zdania prawdziwt i fabzywt

I P 2F 3P 4F 5F 6P
12
POLlTYKA BUOZETOWA
polilyb budtetowa
mnotnlk calkowltych planowanych
wydatk6w
ekspansywna polityka budtetowa
restrykcytna polityb budtetowa
dekl wypleranla
automatyczne stablliz.3tory
koniunktury
mno1nik zbllansowanego budtetu
Literlo\ura ObOwl.llzuj.llca:
1. D. Begg. S. Fischer, R. Dornbusch: EkonolllUl. MJlIcrot/amomill. Wyd. 3, PWE, Wars:l.lwa 2003,

r. 22.4-22.5, s. 79-83.
2. R Hall, J. T...ylor. MIlIrrot/rononr/a. PWN, W,u'SZ.:'Iwa 2002, r. 13.2-13,3, s. 348-358.
I. P. A Samuelson, W. D. Nordhaus: Ekonolllili. PWN, War5%awa 2000, t. I, r. 9, s. 263-292.
Literlolura uzupelnbJ.IIc,,:
1. Rocmlk Sl3tystyczny 2004; bLuletyny statystycrne; :I.rtykuty z prasy; http://www.mf.gov.pl.
WPRQWADZENIE TEQRETYCZNE
Pofityka blldietowa
Polityka budzetowa polega na manipulowaniu dochodami i wydatkami
budtelowymi.
Polityka budzetowa wplywa na:
- wiel calkowitych wydatk6w (AD), co w efekde powoduje zmiany pozlomu GNP, zatrudnienla i inflacji (przynajmniej w kr6tkim okresie),
- konsumpcj zbiorow<l. (tworzenie d6br publicznych),
- konsumpcj indywldualn'l (poprzez podatki i transfery),
- inwestycje publiczne (finansowane z budtetu),
- inwestycje prywatne (poprzez sterowanie wysokOi<l. podat6w oraz ulgami
podatkowymi).
Ekspansytuna i restrykcyjna polityka budietowa
Ekspansywna polityka budietowa polega na zwikszaniu wydatk6w bu
dzetowych przy utrzymaniu obowi'lzuj<l.cych stawek podatkowych lub Ich
zmniejszeniu.
129
Wprowadzenle leorelyczne
Restrykcyjna polityka budietowa polega na zmniejszaniu wydatk6w bu

dtetowych przy utrzymaniu obowi'lzuj'lcych stawek podatkowych lub ich
zwikszeniu.
Polityka budietowa w tuarunkaciJ recesji i inflacji
Polityka budzetowa w warunkach:
inOacji
recesji
- zwikszanie wydatk6w (co powo- - zmniejszanie wydatk6w (co powoduje spadek popytu zagregowaneduje wZrost popytu zagregowanego
i ozywienie koniunktury gospodargo),
zwikszanie
podatk6w od dochoczej),
d6w os6b fizycznych (spadek po- zmniejszanie podatk6w od dochopytu konsumpcyjnego) oraz podatd6w os6b fizycznych (wzrost poku od dochod6w os6b prawnych
pytu konsumpcyjnego} oraz podat(spadek popytu inwestycyjnego),
ku od dochod6w os6b prawnych
- zmniejszanie stawek podatku VAT
(wzrost popytu inwestycyjnego).
oraz akcyzy (bezprednio wplywa
na spadek cen towar6w objtych
tymi podatkami).
Keynesotuski model rdwnowagi uwzglrdniajqcy istflie,lie sektora
rzqdowego. Mnoiuik calkowitycll planowanyclJ wydatk6w
Wedlug Keynesa, przy uwzglnieniu sektora rz'ldowego w modelu gospo
darki zamknitej, r6wnowaga jest wtedy, gdy planowane doptywy r6wnaj<1 si
planowanym wyptywom:
I + G = S + NT
gdzle: NT pexlatkl netla (podalkl bezrednie pomniejszone
domowych).
-
Ir.msfery na
rzccz
gospodarstw
Mnoznik calkowitych planowanych wydatk6w w rozszerzonym modelu

r6wnowagi u wzgldnia fak!, Ze czM: dochod6w nie jest przeznaczana na kon
sumpcj, bo jest odprowadzana w formie podatk6w do budzetu;
m
gdzie: m
mnotnlk, c
----:,+(1'-:-<t)--
'
1
kranoowa sklonn do konsumpcji (MPC),
stopa podalkowa.
Wydatki blldietowe a rotutlOwaga gospodarcza.

Muoinik zbilansowauego blldiehl
Wedlug Keynesa, wzrost wydatk6w budzetowych dziki efektom mnot
nikowym podwyz.sza poziom r6wnowagi og61nogospodarczej. Wyz.sze podatki
130
12. I'olltyka budtetowll
od dochod6w osobistych zmniej5zaj'l poziom konsurnpcji i oszczednoSci, ale do

datnie efekty mnoznikowe, zWi'lzane ze wzrostem wydatk6w budietowych, S<l
wit:ksze nit ujemne efekty mnoznikowe powodowane przez wzrost podatk6w.
Wzrost wydatk6w budtetowych kompensowany wzroslem podatk6w prowadzi
wi do zwikszenia produkcji oraz dochodu narodowego.
Mnoinik zbilansowanego budietu oznacza, ie wzrost wydatk6w pa
stwa, kt6remu towarzyszy taki sam wzrost wplyw6w podatkowych, powo
duje zwikszenie produkcji i dochodu narodowego.
Efekt wypierania
Efekt wypierania (wypychania; crowding Ollt effect) polega na wypiera

niu/wypychaniu podmlot6w prywatnych z rynku pozyczek w wyniku zwik
szonej obslugl sektora publicznego przez sektor finansowy (przy ograniczonej
podazy funduszy pozyczkowych, katda pozyczka dla sektora publicznego ozna
cza ograniczenie funduszy dla sektora prywamego).
Alltomatyczne stabilizatory koniullktflry

Automatyczny stabilizator koniunktury jest to taki instrument polityki fi
skalnej, kt6ry dziala samoczynnie, powoduji\c zwikszenie planowanych wy
datk6w w warunkach recesji lub Ich zmniejszenle w warunkach nadmiernej
ekspansji gospodarczej (inflacji). Przykladem automatycznego stabllizatora ko
niunktury moze by podatek dochodowy 0 progresywnej skali opodatkowanla.
Dzialanie automatycznego stabilizatora
(podatku od dochod6w osobistych) w warunkach:
recesji
inflacji
hamowanie spadku koniunktury;
hamowanie ekspansji gospodarczej;
w warunkach recesji spadek docho-
w warunkach inflacji przyrost docho-
d6w dyspozycyjnych jest wolniejszy
d6w dyspozycyjnych jest wolniejszy
nii: spadek dochod6w
osobistych,
nii:
przyrost dochod6w osobistych,
niZszymi podatkami (Iudzie przecho-
gdyz wYZsze dochooy Si\ obci<lzone

wytszymi podatkami (Judzie prze-
dZq z grup dochodowych objtych
chodz<l z grup dochodowych obj-
gdyi: niisze dochody Si\ oooi\i:one
np. 45-procentowym podatkiem do
tych np. 33-procentowym podatkiem
grup objtych 33-procentowym po-
do grup objtych 45-procentowym po-
datkiem).
datkiem).
131
Wprowilodlenle tooretytzne
Krzywa Laffera
Krzywa Laffera (rys. 12.1) pokazuje zalei:not pomizy SIOpq opodatko
wania a wptywami budi:etowyml. Gdy podatki Sq wYZsze nit poziom optimum
(dajqcego najwytsze wplywy budtetowe), dalszy wuost opodatkowania pro
wadzi do spadku wptyw6w budzetowych.
Stopa
podatkowa
Rya. 12.1
t,
t,
tWICZENIA
1. W hipotetycznym kraju prognozowane na 1996 r. podstawowe wskainiki

makroekonomiczne ksztaltuj" si w nastpujqcy spos6b: przyrost GN P ...
9,0%, stopa bezrobocia 3,5%, stopa inflacji 39,5%, przyrost krajowej podaiy
pieniqdza M\ + 8,0%, rednie wynagrodzenie (w ujiu nominalnym) +
47,0%, deficyt budi::etowy 9% GNP. W 1996 r. majq obowiqzywae skale
podatkowe: podatek dochodowy ad os6b fizycznych (12%, 18%, 24%, 30%),
podatek dochodowy od os6b prawnych (27%), podatek VAT 25%, akcyza
(od 60% do 1500%).
A) Z jakimi problemami makroekonomicznymi boryka si opisany powy
zej kraj?
B) Czy w opisanym powyzej kraju powinna bye stosowana ekspansywna,
czy restrykcyjna polityka budi:etowa?
c) Jak nalei::aloby zmienie wydatki i podatki (dochody budi:etowe), aby
przezwycizyC/ograniczyC istniejqce problemy makroekonomiczne?
2. W hipotetycznym kraju prognozowane na 1996 r. podstawowe wskafniki
makroekonomiczne ksztaltuj'1 si w nastpuj'1CY spos6b: zmiana GNP
2,5%, siopa beuobocia 17,5%, stopa inflacji 3,5%, przyrost krajowej podazy
pieniqdza M\ ... 4,0%, rednie wynagrodzenie (w ujiu nominalnym) +
2,0%, defieyl budzetowy 0,5% GNP. W 1996 r. majq obowiqzywae skale
-
132
12. PoUlyka bud:telow;l
podatkowe: pociatek dochodowy ad os6b fizycznych (21 %, 35%,45%, 55%),

podatek dochodowy od os6b prawnych (47%), podatek VAT 25%, akcyza
(od 60% do 1500%).
A) Z Jakimi problemami makroekonomicznymi boryka si opisany powy
tej kraj?
8) Czy W opisanym powy:tej kTaju powinna byt stosowana ekspansywna,
czy restrykcyjna polllyka bud:tetowa?
C) Jak nalezaloby zmienit wydalki i podatki (dochody budtetowe), aby
przezwycizyaograniczyc istniej'lce problemy makroekonomiczne?
3. Wydatkl fZ<ldowe na dobra I ustugi wynoszi} 100 mid. PlatnoC1 transferowe

ksztaltuJ<l sl na poziomle 10"(0 dochodu narodowego (Y). Stopa podatk6w
bezprednich jest r6wna 30%.
A) Przedstaw na wykresie wydatki rz<tdowe (G) oraz krzywi} podatk6w
netta (NT).
B) Priy Jakim poziomie dochodu narodowego budzet jest zr6wnowazony?
C) przy jakim poziomie dochodu narodowego wystpuje defieyt budze-
towy?
D) Przy jakim poziomie dochodu narodowego wystpuje nadwyzka bu
dzetowa?
E) Jakie byloby saldo budzetu, gdyby doch6d narodowy ustalH si na
poziomie 600 mid?
4. Cospodark hipotetycznego kraju rnoterny opisac w nastpuj"cy sp0s6b:

C = l00+0,9Yd, gdzie Yd - dochody dyspozycyjne, I = 300 mid, G = 200 mid,
t
0,2.
A) Okrl pozlom dochodu (y) r6wnowagi.

B) 1ak" warto przyjmuje mnotnik?
C) 1eteli wydatki rz,\dowe (G) wzrosn" do 300 mid, jak zmieni si poziom
dochodu r6wnowagi?
s.
Analizujemy wptyw wydatk6w fZ'\dowych na poziom Itwnowagi makro

ekonomicznej.
W hipotetycznej gospodarce konsurnpcja wynosi 80% dochod6w, a inwe-
stycje maj<l charakter ,autonomiczny i wynosz<l 45 mid zt. Doch6d wynosi
kolejno: 200, 225, 250, 275, 300 mid zl.
A) Oblicz konsumpcj 1 i popyt zagregowany 1 , zakJadaj,\c, te nie rna
sektora dowego.
B) 1aki jest poziom dochodu r6wnowagi?
C) 1aki bylhy doch6d r6wnowagi, gdyby inwestycje wzrosly 0 5 mid z11
0) Oblicz wielkoot mnotnika.
Zal6tmy teraz, te w naszej analizie uwzgh;dniamy sektor rz'\dowy. Rz,\d

nakJada lO-procentowy bezpmredni podatek dochodowy i wydaje 25 mid z1.
Poziom inwestycji autonomicznych = 4S mid zl.
(:wiczenia
133
E)
F)
G)
H)
Oblicz dochody dyspozycyjne, konsumpcj 2 i popyt zagregowany 2.

Jaki jest poziom dochodu r6wnowagi?
Jaka jest wielkosc deficytu budzetowego?
Por6wnujqc odpowiedzi B) i F), wyjasnij, jak rzqd moze oddzialywac
na doch6d r6wnowagi.
I) Jaki bylby doch6d r6wnowagi, gdyby inwestycje wzrosly 0 7 mId zl?
J) Oblicz wartosc rnnoznika.
6. Analizujemy wskainiki makroekonomiczne hipotetycznego kraju. Planowa

na konsurnpcja
70 % dochod6w dyspozycyjnych. Rzqd naklada podatki
netto r6wne 20 % dochod6w brutto. Planowane inwestycje 60 mid zl, na
tomiast rzqd planuje wydac 50 mid zl. Doch6d wynosi kolejno: 50, 100, ISO,
200, 250, 300, 350, 400 mid zl.
=
A) Dla kazdego poziomu dochodu (brutto) oblicz:

- dochody dyspozycyjne,
- planowanq konsumpcj,
- oszczdnosci,
- podatki netto.
B) Oblicz popyt zagregowany dla wszystkich poziom6w podazy zagrego
wanej.
C) Jezeli w pewnym okresie doch6d ustali si na poziomie 350 mid zl, jak
zareagujq na to producenci?
D) Jaki jest poziom r6wnowagi dochodu?
E) Oblicz wielkosc deficytu budzetowego w warunkach r6wnowagi.
Zal6zmy, ze wydatki rzqdowe wzrastajq
22 mid zl.
F) Jaki jest nowy doch6d r6wnowagi?

G) Oblicz saldo budzetu przy nowym poziomie dochodu r6wnowagi.
H) Jaka jest wartosc mnoznika?
7. Analizujemy wskainiki makroekonomiczne hipotetycznego kraju: wydat
ki na inwestycje Sq stale i wynoszq 450 mid zl, I,onsumpcja ustala si na
poziomie 80 % dochodow dyspozycyjnych, wydatki rzqdowe 250 mId zl,
a bezposrednie podatki 10% dochod6w.
=
A) Zidentyfikuj poziom r6wnowagi dochodu w warunkach wyjsciowych.

B) Oblicz: sum wydatk6w konsumpcyjnych, wplywy podatkowe i deficyt
bqdi nadwyzk budzetowq.
Zal6zmy teraz, ze rzqd zwiksza wydatki
zostaje podniesiona z 10% do 25%.
500 mid zl, a stopa podatkowa
C) Zanirn wzrosnie odpowiednio produkcja i dochody, jak bardzo obnizq

si dochody dyspozycyjne?
D) Oblicz, jak zmienila si konsumpcja oraz jak zmienil si popyt zagre
gowany pod wplywem zmian konsumpcji i wydatk6w rzqdowych.
E) Jaki jest nowy poziom dochodu r6wnowagi?
134
12. Polltyka budtetowa
F) Jaki jest deficyt/nadwyzka budi:etowa?

G) Jaka jest warto( rnnoi:nika budzetowego?
8. Na przykladzie podatku dochodowego od os6b fizycznych ohowi<fzujilcego
w Polsce w 2004 r. (tab. 12.1) opisz mechanizm dzialania automatycznego
stabilizatora koniunktury.
Tabtl.. 12.1
PtxIstawa obliczenia podatku w 2004 T. (w zl)
ponad
PtxIatek wynOSi
do
19% podstawy obliczenia

minus kwota 530 zl 08 gr
37024
6504 zl48 gr + 30% nadwytkl

ponad 37024 zl
74048
37024
74048
17611
:d 68 gr + 4{)% nadwytki
ponad 74048 zl
Roczny dochOd nlcpowoduJ'!CY obowi1\zku ZOlplaty podatku wynosl 279(1 zi.
9. W tab. 12.2 przedstawlono dochody osohiste czterech os6b w trzech kolej
nych latach
(to, tl, t2 ) '
Tabel.. 12.2
Doch6d W okreslc
0.00,
PI
I,
II
01
PI
01
PI
7,.
12110
900
800
13110
9,.
15110
22110
15110
2SIIO
32110
1900
,",um
55,.
79110
5250
01
A) Ohlicz dochody dyspozycyjne (DI) i ich sum dla czterech os6b w trzech
kolejnych latach. Jako skal podatkow'l przyjmij tab. 12.3.

T.b.I. 123
I>xh6d
Stopa podatkowa
0-1000
1001-2000
2001-3000
10%
20%
,.%
powy2:eJ 300J
40%
B) Oblicz procentowe zmiany sumy dochod6w osobistych (PI) i dyspozy

cyjnych (01) czterech os6b w roku tl i t2 ' Kt6re dochody rosly/malaly
szybciej, a kt6re wo!niej?
Te51 wyboru
135
TESTWYBORU
b
c
d
1. Zwif;kszenie nadwvtki budtetowej lub zmniejszenie deficytu budtetowego

jest szczeg6lnie poUjdane w warunkach:
a)
b)
c)
d)
niestabilni ekonomicznej,
inflacjl,
recesjl,
masowego bezroboda.
2. Dane wyjSciowe: MPS
0,1,
bud:ietu wynosi:
a)
b)
c)
d)
t =
0,2. WartoS(' mnoznika zbilansowanego
10,
5,
2,27,
3,57.
3. Dane: MPC 0,9, stopa podatkowa

budzetowych wynosi:
=
a)
b)
c)
d)
33,33. Wartost mnoznika wydatk6w
0,5,
2,5,
5,
10.
4. przy zaloteniu, te w punkcie wyjia budtet jest zr6wnowazony, MPC

0,9, a stopa podatkowa
33,33, zwif;kszenie wydatk6w rz<jdowych
a 30 mid zl (bez zwif;kszania podatk6w) doprowadzi do powstania na
stf;pujilcego salda bud:ietowego:
=
a)
b)
c)
d)
s.
-3D mid,
-5 mid,
5 mid,
30 mid.
Przy danym poziomie wydatk6w panstwa (G) wzrest stopy podatkowej

prawdopodobnie spowoduje:
a) zmniejszenie poziomu dochodu narodowego r6wnowazilcego gasp<r
dark,
b) zwif;ksz('nie poziomu dochodu narodowego r6wnowazilcego gaspo
darkfi,
c) zmniejszenie rozmiar6w deficytu budtetowego (zwif;kszenie nadwyzki
budtetowej),
d) odpowiedzi a) i c) S<l prawidlowe.
136
12. Polityka budtetowa
6.
Pny niskim poziomie bezrobocia, wzrosl wydatk6w rzqdowych bez jed

noczesnego zwlkszenia st6p podatkowych prawdopodobnie doprowadzi
do:
a)
b)
c)
d)
glbokiej recesji,
zwikszenia bezrobocia,
zmniejszenia dtugu publicznego,
inflacji.
7. Aby zmniejszyt popyt zagregowany, I"UId moze:

a)
b)
c)
d)
zredukowat "tawki podatku dochodowego od os6b fizycznych,

zwlkszyC licz zatrudnionych w seklorze rz'ldowym,
ograniczyt ulgi podatkowe dla os6b fizycznych,
rozwin"t przemysl samochodowy poprzez dotage dla producent6w.
8. Dane: MPS = 0,2, t =0,3. Wzrost wydatk6w rZ<\dowych 0 20 mid zl spowo-
duje zmian poziomu dochodu r6wnowagl 0:

a) 71 mid zl,
b) 20 mid zl,
c) 0 mid zl,
d) 45 mid zl.
9. Dane: I = 100 mid zl. G = 200 mid zl, I i G maj" charakter autonomiczny,
C = 80% dochod6w dyspozyeyjnych, t = 0,2. Poziom dochodu r6wnowagi
wynosi:
a)
b)
c)
d)
957 mid zt,

1100 mid zt,
766 mid zt,
834 mid zl.
10. Wykorzystuj"e dane z powyzszego pytania, mo:iemy obliezyt saldo budtetu

przy .dochodzie r6wnowagi. Wynosi ono:
a)
b)
e)
d)
0 mid zf,
-39,5 mld zt,
-33,2 mid zt,
+42,1 mid zt.
11. Rz"d pfad odsetki od obligacji = 18% rocznie, stopa bezrobocia = 11 %,

stopa inflacji = 23%. Realna stopa procentowa dla obligacji wynosi:
a)
b)
e)
d)
18%,
7%,
-5%,
-16%.
Test wyboru
12. Kt6re z ponii:szych dzialan prawdopodobnie doprowadZ<l do ograniczenia

bezrobocia:
a)
b)
c)
d)
podniesienie podatk6w,
ograniczenie wydatk6w r'Z<\dowych na n
i westycje,
obnizenie podatk6w,
ograniczenie wydatk6w rz"dowych na opiek spoleczn".
13. Do analizy wykorzystujemy teori Laffera. Hipotetyczne optimum podat

kowe w pewnym kraju wynosi 45%, a aktualny poziom opodatkowania
dochod6w 55%. Je:teli rz"d obnity stop podatkow" do 52%, to prawdopo
dobnie uzyska:
a)
b)
c)
d)
zmniejszenie wplyw6w budzetowych,

wzrost wplyw6w budzetowych,
stabilizacj wplyw6w budzetowych na dotychczasowym poziomie,
wzrost deficytu budzetowego.
14. Ekspansywna polHyka budzetowa moze polegat na:
a)
b)
c)
d)
zmniejszaniu wydatk6w,
zmniejszaniu podatk6w,
zwikszaniu podatk6w,
zwikszaniu podazy pieni"dza.
15. Do automatycznych stabilizator6w koniunktury gospodarczej mozemy za
liezyt:
a)
b)
c)
d)
podatki liniowe,
rynkow" sto procentow",
podatki dochodowe 0 progresywnej skali,
wszystkie z powyzszych.

1. Polityka budzetowa rna maly lub zaden wplyw na motywacj do praey,
Oszc2.zania oral. inwestowania.
2. Keynesi.ki znaeznie wil?Cej uwagi poowiaj'l polityee monetarnej nit poli

tyee fiskalncj.
3. Nadwytka budzetowa moze byt narzziem l.wa1czania recesji.

4. Automatycz'1e slabilizatory oie s'l w stanie zapobiec inflacji lub recesji, ale
mog'l ograniczyt ich natzeoie.
5. W ezasie trwania recesji wta!kiwa polityka budzetowa bt;dzie polegata na

redukcji wydatk6w TZ'ldowyeh i podwyzszaniu podatk6w.
138
12. Polityka budutowa
6. Progresywny system podatkowy spetnia Tol automatycznego stabilizatora,

bo ogranicza spadek dochod6w dyspozycyjnych, jakl jest w czasie recesji.
oorormmr
ODPOWIEDZI
Cwltten!..
t.
A.) Inflacja (39.5""), ....ysoki dcfkyt budtetowy (9% GNP).
B) Restrykcyjn.1 polltyka budtctowa prowadwna w celu obnltenla popyttl ugregowanego

(co powlnno uhamowat n
I flacx) OTIIZ zmniejsZenla deflC)'tu budtetowego.
C) Wydatkl powlnny byt obnltone, a podalkl dochodowe podwytszone; nle powinny byt
podwy1sune podatld rednle, bo bczpo!lrednlo prowDd do wytszej n
I flacjl.
\ 2. A)
ReccsJ3 (przyrosl GNP: -2.5%), bcuobode (17,5%).

B) Ekspansywna polityb budtetowa prowadzona W (1.'lu zwlt;kszenia popytu zagregowanego
(co powinno otywU gospodark).
C) Wydalld powlnny byt zwh;k5zone (nawel koszlem zwh:kszenla dcficytu, kl6ry jest stosun
kowo nlskl, 0,5% GNP), a podalki dochodowe obnitone.
3. A) Pain; fYS. 12.2.
J"odatkl nelto (Nn .. podalkl bezrcdnle - transfery '" 30% - 10% .. 20%.
NT
100
f------:;,.-L100 200 300 400 500
RYI. 12.2
600
IJoch6d
i'OO
!IX!
......." I'?
5) y .. 500 mid zl.

C) Y < 500 mid zl.
0) Y > 500 mid zl.
E) NT = O,2Y, NT = 120 mId zl. G .. 100 mid zl, SolIdo budtu '" +20 mId zl (nadwytka
budtowa).
4. A) y .. 100 + 0,9{Y - 0,2Y,+300 + 200 .. 2143 mid lub
y .. Tl'E{l/ll - cO - t)1} .. 600 ' 1/0,28 = 2143 mid.
5) m = 1/11 - cO - t)l,. 1/0,28 .. 3.57.
C) y .. 100 + O,9{Y - 0,2Y)+300 + 300 .. 2.500, czyli zmiana Y ", +357,
lub zmiana Y = m zmlana Tl'E .. 3,57 100
+357.
139
Odpowiedu
5. A) Kolul1Uly (2) I (4) w tab. 12.4.

B) 225 mid :tL
C) 250 mid :tL
0) m '" doY/dol '" 25/5 .. 5.
E) Kolul1Uly (5), (6) I (8) w lab. 12.4.

F) 250 mid :tl.
C) 0; wydalkl '" 25 mid :tl; wptywy '" 250 . 10% '" 25 mid :tL
H) Wprowadzenlc do anaUzy sektora I""UjdOWi.'go spowodowalo, 1e dochOd nowagi zwik
nyl si :t 225 do 250 mid :tl, mlmo te I""Ujd nle wydawal w, ni:l; otnymyw,lI:t podatk6w.
I) 215 mid :tl.
J)
'" 25{7 .. 3,57.
PoPY'
Dochody
!(on- Wydatkl
Doch6d / Koo- Inw,",stycje
PoPY'
produkc)a sumpcja
Ulgregowany dyspozycyjnc sumpcja ",d_ :tagregowany
I
(I)
200
215
250
275
300
(2)
160
180
200
220
240
(')
(3)
"
205
215
45
45
45
45
(5)
(')
(7)
(8)
180,0
144
162
180
)98
21'
25
25
25
25
25
21'
232
250
268
21)2>
215,0
247,5
245
265
285
270,0
286
6. A) Pain lab. 12.5:
- dochody dyspozycyjne: kolumna (2),

- planow.:ma konsumpcja: koluml\ll (3),
- OS:tCLnokl: kolumna (6),
- podatkl netto: kolumna (7).
Tilbela 12.5
PlilnOWan.l rtanow;"mc Wydatkl
Doch6d I
Dochody
prodUkcj.l dyspazycyjne kOllSumpcj.l Inwestycje nlldowc
Os:tcz- Podatkl
0"'"
netlo
(7)
(1)
(2)
(3)
(')
(5)
(')
SO
100
ISO
200
250
300
40
80
>20
160
200
240
28
60
60
60
60
60
60
60
60
SO
SO
SO
SO
SO
SO
SO
SO
12
24
36
48
60
n
350
'00
280
320
"
"
112
140
168
196
22.
"
96
Popy'
ugregow;"lny
(8)
lO
20
30
40
SO
60
138
166
194
222
250
278
80
334
70
306
B) Kolul1Ula (8) w tab. 12.5.

C) AD '" 306 mid zl < AS .. 350 mid zl;
producenlom hI:d.. rosty Ulpilsy I W n.lslr;pnym ohestc ogr.miC%<! produkcjr;.
D) AD " AS ..... 250 mid d, 1 + G .. S + NT.
E) Wydatki '" SO mid zl; wplywy '" 0,2 250 mid zl .. 50 mid zl - bud:l;cl ;est zrownowa:l;ony.
F) Wydatkl I"Ujdowe '" n mid zl; doch6d r6wnowagi .. 300 mid zl
11Y '" m I1TPE, m .. 1/(1 - 0.56)= 1/0,44 '" 100/44, doY .. 100/44 22 .. SO.
140
12. Polityka budtetowa
G) Wydatkl n<ldowe: n mId zl; dochody budtelowe:
bud1elowy
12 mId zl.
0,2 . 300 mid zt :: 60 mId zl. defiey!
H) m = D.Y/l!.TPE . 50(22 = 2.271ub m .. l/Il - ( . (l - I)J - l/(I - 0,56)= 227.

7. A) Y ", I + Gill - (: . ( 1 -
llJ
700/0,28 = 2500 mid zi.
B) Swna wydatk6w konsumpcyjnych: C .. 0,8 2500 . 0,9 '" 1800 mid zl.
wplywy podatkowe: 0,1 2500 "' 250 mkl 21.

deficy! budtelowy: tY - G O.
Dochody dyspozycyjne wynoslly 2500 . 0,9 '" 2250 mid 21, obecnie OJ '" 2500 0,75 ::
1830 mId zI; DJ zostaty zredukowane (I 420 mId 21.
Konsumpcja obnltyb sj (I 410 0,8 .. 336 mid d, wydatkl r:qdowe wzrosly (1 500 mid zi.
AD zwif:kszyl sl (I SOO - 33(, '" 164 mId zi.
Y = 1200/0,4 .. 3OCoO mkl zl.
Nadwytkol budtetowa: tV - G .. 750 - 750 .. O.
Mnotnlk ", zrnlana Y/zmian3 G .. 500/500 1.
=
C)
OJ
E)
F)
G)
8.
W wilrunkach ebpansj! gospodarnej dochody os6b fizycznych zwlkSUljil sl w dutym

tempie. Jednnk przyrosl konsumpcjl nie jest Jut !alt duty. bo dochody dyspo:r.ycyjnc ro
..o LnicJszym temple flU dochody osobisle - iudzJe pn:echodl':l1 do wytsl':ych grup
m,! w ..
..
dochodowych i wiksl':il a dochod6w mUSZil pruxnaayt na pOlbtki.
9. A) Ul':upelnienle tab. 12.2:

01 w roku to: 675. no, 1300, 2050; r.lU'm 4745,
01 w roku t\: 1060, 1140, 1840, 2520; ral':em 6560,
I'Jl w roku Il: 810, 855, 1300, 1620; ralem 4585.

B) 1\, lmlana PI . +2350; +42,3%, %mlnna DI .. +1815; +38,3%.
12: zmiana PI .. -2650; -13,5%, :r.mlana 01 '" -1975; -30,1%.
w okresle 1\ Slybclej rosty dochody osoblste (PI) nit dochody dyspol':ycyjne (01).
r' okresle tl Slybdej malaty dochody osoblsle (PI) nit dochody dyspozycyjne (01).
Te-sl wyboru
Ib 2d 3b 4a 5d 6d 7c 8d 9d lOe 11c 12c 13a 14b 15c
Zdania prawdziwe I falnywe

IF 2F 3F 4P SF 6P
ZAtACZNIKI
Kr"j
1990
PKB pn Clip/rill
1991
1992
1993
wybnny.:h knjilh OECD (w USo)
199.
199'
1997
1996
199'
1999
Zillcznik 1
2000
2001
2002
Fr.ano;j3
17718 18453 19091 19292 20026 20130 21381 22424 23436 24235 25 293 26552 27217
IrJandta
12891 13541 14219 1 4 872 16000 17885 193'JO 221164 23923 25922 28035 29'22 32 646
Niemcy
17621 19().4S 19196 19905 20733 21487 22160 22661 23.00 24029 24851 25456 25917
Hlszpanla 130H 13807 14 242 14401 15023 1'750 16443 .7186 18231 19477 20311 2 1 3-1 7 22 ...
aponl.l
Polak..
jS
zwccJO'I
USA
Wlelka
Brytlmln
18715 19968 20593 21 089 21694 22484 23652 24499 24462 201801 25984 26636 2695-1
60"
5800
6'"
. ."
"99 7 529
8180
8813
9329 9742 10174 10496110846
18666 19008 19109 19064 20126 21286 22040 22762 23530 251116 26576 '--902 27209
23005 23418 24400 25318 26571 27554 28767 3<1278 31 607 DOl3 34602 35119 36121
16359 166601 171168 17850 1891W 19903 2093<1 22347 23276 24014 25322 26627 27948
trodln: DECO.
KrJoj
1990
1991
1992
1993
1994
199'
1,0
-0,9
3,'
Hiszpanl3
2,6
lrlandlll
Fran<j.l
Japoolol
Niemcy
Polsk.l
Sz....'CCja
1,0
1,9
199'
3,6
1999 2000 2001

3
0,9
-1,0
2,4
2,8
2,'
',2
1.9
2,7
',1
10,8
',7
11,1
3,1
0,9
0,4
1,0
1,9
3,4
1,9
-1.1
',7
5,0
-1,1
2.3
-12,0 -7,0
2.5
3,7
5,2
7,0
6,0
1,7
2.5
3,7
USA
Wielka
Bryt"lil
1996 1997
1,1
trodlo: OECD.
Z"I"cznik 2
Stopa wzroslu PKB w wybr..nych kriljuh QECD (w %)
-1,1
-O
- 1 ,4
-1,7
3,1
0,2
-I>
4,1
2,7
4,0
',7
',2
2,9
2,'
6,'
4,'
',2
2,6
3,7
3,1
4,2
2002 2003
1.1
2,2
"
4.4
2,'
9,9
6,0
6.1
0,1
2,'
0,4
-O
1,9
3,1
0,1
-0,1
4,1
4,0
1 ,0
1,0
1,4
3,'
2,0
1.7
4.4
4,4
3,7
1.2
1,9
3,0
3,9
I.'
2,2
2.9
3,6
142
Zal"cznik 3
Indks (tn konsumpcyjnych (CPU w wybr.llnych kraJach OECO,

w b.lach 1990-2004 (zmi,tny w %oj
"" 1"2 1"3 1994
""I
1990
FrancjOl
3,2
3,_
2.5
Hlszpania
',7
5,_
5,_
Irlandla
3,
3,2
3,1
I,'
Jap<mia
3, 1
3,2
1,7
l'
0,7
Nlcmcy
2,7
_,I
5,1
4.4
2,7
1,7
Polsb
1"5 1996 1997 I'"
"" "'"
2001 2002 2003
2.2
1,7
1$
0,7
0,6
1$
1,_
2,2
-,-
-,'
-,'
3,6
1,_
I,'
2,2
2$
3,'
3,1
2.5
1.2
2,1
2.5
',0
',7
',0
-0,1
0,1
1,7
0,7
-O
1,2
58S 70 43,0 :::.3
0,7 -0,7 -0,9 -O
0,'
0,'
1,4
1,_
1,0
33,2 ",
19,9 14,9
11,6
10,1
5,5
I,_
Szwecja
10,4
-,-
2,_
_,7
2.2
0,7
-O
0,_
2.2
1,_
USA
5,'
',2
3,0
2,'
2,'
2,_
.,2
1,'
2,3
Wlelka
13,4
7,5
',2
2,0
2,7
2.5
I,'
I.'
1.3
i 0,8
2,'
1.2
1,
1,_
Brytanla
3,_
Zr6dlo: DECO, GUS.
Zal'lcznik "
Wskltniki ulrudnitnil w
(w %
Xraj
Francja
wybnnych knjach OECD

populuJI w wleku produkcyJnyml
1990 1"1 1"2 1"3 1". 1"5 1996 1"7 I'"

58,_
59,_ 60,0 59,7 59,1
58,'
5 1 SO
..
47,4
51,2
SO,7
SO,_
51,9 54,1
55,0 ",
",5
..,
HiSzpania 51
Irlandia
52,1
59,1
59,2
48.3
49,3
59,4
SO,7 52,4
I", 2000 2001 2002 2003

59
61,1
55,0 57,4
59,' 62
64
62 0
.
62,2 62,7
58 59 60,7
65,0 65,0 65,0
Japonla
68,'
",2
"'
..
70,0
69 68,_ 68,_ 68,'
Nlcmcy
",I
67,1
66,2 65,1
64 64,6 ..,
.,.
",7 65,2
65,'
65,' 65 64,6
59,9
58,3
58,1
58,_
58,'
58,_
57,5
55,0
53,S 51,7 51,4
Szwecja
83,1
72,' 71 72,2
71,6
70,7
71
72.9 74 75
USA
81,0 ",
m 71,0 70 71; 72,0 72 72,_ 73 73 73,_ 74,1
Polska
Wlelka
Brytania
72
Zr6dlo: DECO.
70,_
58,_
",I .., ..
",2
..,
" ' 70
,
71
71.7 72.4
68,2
",'
74,9
74
73,1
71.9
71
72
72,7 72,_
143
Zal"cznik
Stop, boci,) w wybranych kriljach OECD (w %1
""i
Francja
1990 1991
1992 1993 19" 1995 1996 1997 1998 1990
9,4
1O
Hlszpanla 11,6
11$
13,0
Irlandla
12,8
14.4
15,1
Japonl"
2,1
2,1
2,2
Nlemcy
6,2
Polska
12.2
S:tweqa
\,7
3,0
USA
5,6
6,9
6.1
WlelkOJ
6,0
8,4
1O
10,7
9,8
8,8
2IXXI 2001 2002 2003
12,\
II
10,7
9,4
8,7
9,0
9,7
17
16,6
15,0
12,8
11,0
1O
IlA
II
11,7
10,4
7,6
5,6
3,9
4,4
4,7
3,4
3,4
4,1
4,7
4,7
5,0
5,4
8,4
9,2
8,7
8,0
7,4
8,1
8,7
14,0 14,4 13
lU
II 10,6 13,9 16,1 18,2 19,9 19,6
8,2
8,0
8,0
5,6
5,4
8$
8,2
11,6
12.0
11,"
16,6
18,4
18,1
15,7
IV
12.2
2,9
3,2
8,0
7,7
14
5,3
8,0
7,7
12,0
4,7
4.0
4,0
4,9
4,2
4,0
4,8
5$
6,0
6,1
5,1
5,2
5,0
6,5
5,6
4,9
4,5
7,1
Dry,ani...
tr6d1o: OEeD, GUs.

Stop)' "rocentowe
wybunych bolnk6w centrOl.lnych tst.ln n;l 31 121 (w %1
,
Wskatnlk
1990
2001
2002
RLjiuandng I1IIt
2IXXI
Bank (knj)
EeB (12 pal\stw')

Rank of Japan Oaponl,))
NBP IPolsbl
3,00
4,75
3,25
2,75
2,00
2,00
4.00
5,75
4,25
3,75
3,00
3,00
DiScount mIt
0,5(1
0,5(1
0,10
0,10
0,10
0,10
Stopa redyskontowa
19,00
21,50
14,00
7,SO
5,75
7,00
16,50
19,00
11,50
6,75
5,25
6,5(1
3,25
4,00
3,75
3,75
2,75
2,00
5,00
6,00
\,25
0,75
2,00
3,25
5,5(1
6,5(1
\,75
1,25
1.00
2,25
5,5(1
6,00
4,00
4,00
3,75
4,75
Stop,
rderent)'Jn')
Rqo mit
Fedel'ill Reserve Bank (USA)
Ft'dmll funds TIIlt
&Ink of Engl.lnd
Discount
Rlpo mIt'
Amtria, 8elgia, rlillanda

i , Franqa,
PortugaUa. WJochy
"'"
Mslrgi11ll1 Imding mit
Riksbank (Sz....l
(Wielka 8rytanla)
2003
mIt
Grecja, HiszpanLl, HolJndiJ. !rIJndIJ, Luksemburg. Niemcy,
tr6dlo: EC8, FED, NaP, BJnk of EnglJnd, 8Jnk of Japan, Riksbank.
144
Za1'lCzniki
Zali\cznik
Kr6tkookresowe stopy procentowe w wybranych krajach
Kraj
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

Francja
10,3 9,6 10,3 8,6 5,8 6,6 3,9 3,5
Hiszpania 15,2 13,2 13,3 11,7 8,0 9,4 7,5 5,4
Irlandia
1 1,3 10,4 14,3 9,1 5,9 6,2 5,4 6,1
Japonia
7,7 7,4 4,5 3,0 2,2 1,2 0,6 0,6
Niemcy
8,5 9,2 9,5 7,3 5,4 4,5 3,3 3,3
1998 1999 2000

3,6 3,0 4,4
4,2 3,0 4,4
5,4 3,0 4,4
0,7
0,2
4,4
0,2
2001 2002 2003

4,3 3,3 2,3
4,3 3,3 2,3
4,3
0,1
4,3
3,5 3,0
34,9 31,8 27,7 21,3 23,1 19,9 14,7 18,9 15,7
13,7 11,6 12,9 8,4 7,4 8,7 5,8 4,1 4,2 3,1 4,0 4,0
8,2 5,9 3,8 3,2 4,7 6,0 5,4 5,7 5,5 5,4 6,5 3,7
14,8 11,5 9,6 5,9 5,5 6,7 6,0 6,8 7,3 5,4 6,1 5,0
Polska
Szwecja
USA
Wielka
Brytani<l
OECD
3,3
0,1
2,3
0,1
3,3
8,8
2,3
5,7
4,1
1,8
3,2
1,2
4,0
3,7
Zr6dlo: OECD, Eurostat.

Zali\cznik
Podatki w wybranych krajach
Kraj
Francja
PIT (2004)
(najwyzsza stawka)
OECD (2003 - 2004)
35,4%
VAT (2003)
(stawka podstawowa)
19,6%
42,0%
50,0%
47,5%
35,0%
12,5%
30,0%
26,4%
16,0%
21,0%
5,0%
16,0%
40,0%
19,0%
22,0%
Hiszpania
55,7%
45,0%
Irlandia
Japonia
Niemcy
Polska
CIT(2004)
Szwecja
56,5%
28,0%
25,0%
USA
41,6%
35,0%
Wielka Brytania
40,0%
30,0%
17,5%
Zr6dlo: KPMG Corporate Tax Rate Survey.
Zalqczniki
145
Za1'lcznik 9
Saldo finans6w sektora rZ'ldowego (jako odsetek PKB) w wybranych krajach OECD
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
-2,09 -2,45 -4,17 -5,98 -5,53 -5,50 -4,08 -3,04 -2,67 -1,77 -1,40 -1,53 -3,26 -4,14
Hiszpania -3,89 -4,57 -3,67 -6,96 -6,49 -6,64 -4,95 -3,18 -3,03 -1,18 -0,90 -0,39 -0,14 +0,41
lrlandia -2,80 -2,85 -2,95 -2,73 -1,96 -2,07 -0,12 +1,46 +2,27 +2,47 +4,41 +0,97 -0,18 +0,17
Japonia +2,05 +1,81 +0,79 -2,38 -3,76 -4,71 -5,07 -3,79 -5,51 -7,23 -7,48 -6,13 -7,88 -7,67
Kraj
Francja
Niemcy
Polska
Szwecja
USA
Wielka
Brytania
-1,97 -2,95 -2,55 -3,11 -2,40 -3,32 -3,42 -2,72 -2,22 -1,49 +1,33 -2,82 -3,68 -3,82
+0,4 -3,8 -6,0 -2,8 -2,8 -3,88 -4,70 -4,52 -3,99 -3,19 -2,41 -3,84 -4,95 -3,84
+3,77 -1,91 -7,57 -11,41 -9,27 -6,93 -2,79 -1,02 +1,92 +2,35 +5,07 +2,85 -0,26 +0,10
-4,24 -4,92 -5,77 -4,94 -3,56 -3,14 -2,18 -0,79 +0,43 +0,85 +1,62 -0,39 -3,79 -4,60
-1,59 -3,11 -6,46 -7,94 -6,78 -5,85 -4,21 -2,20 +0,06 +1,04 +3,82 +0,68 -1,73 -3,51
Zr6dlo: OECD, MF (dla Polski w latach 1990 -1994: saldo budzetu / PKB).
Za1'lcznik 10
Dlug publiczny (jako odsetek PKB) w wybranych krajach OECD
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

39,5 40,3 44,7 51,6 55,3 63,9 67,5 69,4
Francja
Hiszpania 48,8 50,7 53,0 66,8 65,4 70,3 77,1 76,0
lrlandia
94,0 95,4 92,4 95,0 89,5 81,9 73,4 64,6
68,6 64,8 68,7 74,9 79,7 87,1 93,9 100,3
Japonia
41,5 38,8 41,8 47,4 47,9 57,1 60,3 61,8
Niemcy
Kraj
50,9
45,6
1998 1999 2000 2001 2002 2003

71,1 67,3 66,2 64,9 68,7 71,2
76,1 70,3 67,3 63,5 61,3 59,4
53,7 48,7 38,3 35,9 32,7 32,1
112,2 125,7 134,1 142,3 149,3 157,5
63,2 61,6 60,9 60,5 62,9 65,1
41,8
43,2
40,0
41,0
46,7
51,6
Polska
94,9 79,7 86,1
Szwecja
46,8 55,5 74,0 79,0 83,5 82,2 84,7 82,8 81,2 71,6 64,2 63,2 62,1 61,9
66,6 71,3 73,7 75,4 74,6 74,2 73,4 70,9 67,7 64,1 58,2 57,9 60,2 62,5
33,0 33,6 39,8 49,6 47,8 52,7 52,6 53,2 53,8 48,8 45,9 41,2 41,5 42,0
USA
Wielka
Brytania
Zr6dlo: OECD, MF.
86,0 70,0 57,9
Zal'lczniki
146
Za1'lcznik 11
Podstawowe wskainiki makroekonomiczne w Polsce, w latach 1989-1994
Wyszczeg6Inienie
1. Produkcja
przemyslowa
1989
Jednostka miary
odpowiedni okres roku 99,5
poprzedniego 100
1990
75,8
1991
88,1
1992
103,9
1993
106,2
1994
1 11,9
2. Produkcja
budowlano-montazowa
jw.
90,7
85,6
112,1
108,0
107,8
100,2
3. Produkcja
rolnicza
jw.
101,5
97,8
98,4
87,2
101,5
93,0
4. Przewozy
w transporcie
jw.
85,4
60,9
76,4
85,5
6,5 /
1,1
12,3 /
2,2
14,3 /
2,5
16,4 /
2,9
16,0 /
2,8
5. Bezrobocie
w liczniku stopa bezro- 0,0 /

0
bocia / w rnianowniku
w min os6b
6. Ceny detaliczne
(konsumpcja)
odpowiedni okres roku

poprzedniego 100
351,1
685,8
170,3
143,0
135,3
132,2
7. Ceny detaliczne
zywnosci
jw.
420,1
674,7
146,1
136,9
133,6
133,0
8. Ceny
przemyslowe
jw.
312,8
722,4
134,1
128,5
131,9
125,3
9. Cena 1 USD
w NBP
w zl
10. Place reaIne
odpowiedpj okres roku

poprzedniego 100
1 446
109,0
9 500
75,6
10 583
99,7
13631
97,3
18 145
97,1
22 727
101,7
11. Eksport (NBP)
w mIn USD
7575
10 865
12 760
13 997
13 585
16 950
7335
8 649
12 709
13485
15 878
17786
12. Import (NBP)
jw.
13. Rezerwy (naleznosc" zagraniczne neto (aktywa

zagraniczne
netto)
jw.
14. Renwwnosc
brutto
w%
7,8
6,5
8,1
8,8
11,3
45,2
29,9
4,2
2,1
2,8
4,1
15. mug publiczny
w bin zl
280,8
531,7
658,4
972,0 1 339,0 1 470,0
16. mug publiczny

krajowy
w bin zl
6,1
68,4
126,6
242,1
358,5
507,0
17. Wydatki budzetu

panstwa
w bin zl
33,7
193,8
241,9
381,9
502,4
688,7
18. Saldo budzetu

panstwa
w bin zl
-3,5
+2,4
-31,0
-69,1
-43,4
-57,4
19. Zasoby pienizne

og6lem
w bin zl
73,8
190,6
261,0
411,1
559,2
773,0
20. Pieni'ldz got6wkowy bez kas

bank6w
w bin zl
9,9
39,3
56,2
78,0
99,8
122,7
Zr6dlo: "Nowe Z:ycie Gospodarcze" 2/1995 (czerwiec).
LITERATURA
Barro R.: Makroekonomia. PWE, Warszawa 1997

Baumol W.J., Blinder A S. : Economics: principles and policy. Macroeconomics. Harcourt Brace JovanoVich, USA 1988
Begg D., Fischer S., Dornbusch R.: Ekonomia. Makroekonomia. Wyd. 3, PWE, Warszawa 2003
Bingham R. C: Study guide to accompany Mc Connell Economics. McGraw-Hill, New York 1981
Blinder A : Hard heads soft hearts. Addison-Wesley, Reading 1987
Brennan G., Buchanan J.: The power to tax-analytical foundations of a fiscal constitution. Cambridge
University, Cambridge 1980
Bronfenbrenner M., Sichel W., Gardner W.: Economics. Houghton Mifflin, Boston 1987
Burda M., Wyplosz Ch.: Makroekonomia. Podrcznik europejski. PWE, Warszawa 1995.
Copeland D., Kamerschen D., McKenzie R.: Economics. Test bank. Houghton Mifflin, Boston 1989
Cornwall J.: Modern capitalism-its growth and transformation. Robertson, Oxford 1979
Demery D., Dvok N., Sumner M., Thomas R. 1., Thompson W. N.: Macroeconomics. Surveys in Economics. Longman, London 1984
Dowd K: The state and the monetary system. St. Martin's Press, New York 1989
Dunnet A: Understanding the economy. Longman, London 1987
Ekelund R., Hebert R.: A history of economic theory and method. McGraw-Hill, New York 1983
Forbush D., Menz F.: Study gUide and problems to accompany Lipsey, Steiner, Purvis Economics. Harper
and Row, New York 1987
Gilbertie J.: EWOT-the economic way of thinking. C A T., Redding 1991
Gordon R. : Workbook for macroeconomics. Scott, Foresman, Glenview, Illinois 1987
Gwartney J., Stroup R.: Macroeconomics, private and public choice. Harcourt Brace Jovanovich, San
Diego 1987
Hall R., Taylor J.: Makroekonomia. PWN, Warszawa 2002
Harboury C: Descriptive economics. Pitman, London 1986
Harvey J.: Modern economics. MacMillan, London 1983
Hunt D.: Economic theories of development. An analysis of competing paradigms. Harvester Wheatsheaf,
New York 1989
Kazmierczak A: Pieniqdz i bank 10 kapitalizmie. PWN, Warszawa 1992
Kennedy P.: Macroeconomics. Allyn and Bacon, Boston 1975
King S., McConnell R., Papell D.: Study guide with MacroSolve Software, Hall and Taylor'S Macroeconomics. Norton, New York 1988
Labour market poliCies for the 1 990s. OECD, Paris 1990
Lipsey R., Harbury C: First principles of economics. Weidenfeld and Nicolson, London 1992
Lipsey R., Steiner P., Purvis D., Courant P.: Economics. Harper and Row, New York 1990
Mankiw G.: Macroeconomics. Worth, 1991
Maurice Ch., Phillips 0.: Economic analysis. Theory and application. Irwin, Homewood 1986
McKenzie R.: Economics. Houghton Mifflin, Boston 1986
Mitchell W., Hand J., Walter I.: Exercises in macroeconomics: development of concepts. McGraw-Hill, New
York 1973
Oser J., Brue S.: The evolution of economic thought. Harcourt Brace Jovanovich, San Diego 1988
Phelps G.: Seven schools of macroeconomic thought. Clarendon, Oxford 1991
Rowan D. C: Output, inflation and growth. An introduction to macroeconomics. MacMillan, London 1983
Samuelson P. A, Nordhaus W. D.: Ekonomia. PWN, Warszawa 2000
Schiller B.: The economy today. Random House, New York 1989
Shapiro E.: Macroeconomic analysis. Harcourt Brace Jovanovich, New York 1978
Shapiro E., Weiss S., Gensemer B.: Student workbook to accompany macroeconomic analysis. Harcourt
Brace Jovanovich, New York 1978
148
Literatura
ShapirO H . , Dawson G., Antell G.: Applied economics. Junior Achievement, Colorado Springs 1990
Standford c.: Economics of public finance. Pergamon, Oxford 1984
Startz R: Study gUide to accompany Dornbusch and Fischer: Macroeconomics. Mc Graw-Hill, New
York 1984
Stein H.: Presidential economics. American Enterprise Institute for Public Policy Research, Washington 1988
Thorn R: Introduction to money and banking. Harper and Row, New York 1976
Waud R. N.: Macroeconomics. Harper and Row, New York 1986
Weiler J.: Study gUide to accompany R. Waud Macroeconomics. Harper and Row, New York 1986
Williams H., Woudenberg H.: Money, banking, and monetary theory. Problems and concepts. A study guide
to accompany Chandler The economics of money and banking. Harper and Row, New York 1973

Szczepaniec - Makroekonomia

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Szczepaniec - Makroekonomia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Recenzent

Sklad systemem TFC

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdanskiego

Gospodarka rynkowa. Mikroekonomiczne podstawy

4. Rachunek dochodu narodowego

Gospodarka rynkowa. Makroekonomiczne podstawy

7. Keynesowski model rownowagi

8. Wzrost gospodaTC'zy i cykl koniunkturalny

9. Pieni<\dz i system bankowy

10. Bank centralny i polityka monetarna

11. Budiel panstwa

12. Polityka budietowa .. . . . . . .. . . . . .. . . ... . . . ... . . ,... . . . . . . .. . . .. . . . . . 128

Gl6wnym celem tego opracowania jest ulatwienie samodzielnej nauki ma

Przewodnik obejmuje najwazniejsze zagadnienia z zakresu makroekonomii,

Rozdzialy obejmujq nastpujqce czsci:

Wprowadzenie teoretyczne - przypomnienie najwazniejszych po

Cwiczenia zadania liczbowe i graficzne do rozwiqzywania. Wik

Test wyboru - nalezy wybrac jedn" wfakiw'l. odpowiedt spo

Odpowiedzi na kOiku katdego rozdzlalu urnieszc20ne 5'1. odpo

W zal'lcznikach znajduj'l. si tablice statystyczne dotyczilce aktualnych

Poniewai: przewodnik jest publikacji'l uzupelniaj'l.c'l wskazane jest przyjie

P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus:

PWN, Warszawa 2000, 1.

Ekonomia jest to nauka badajqca, jak luzie radzq sobie z rzadkosciq.

Ekonomia zajmuje si badaniem zachowan. podmiot6w gospodarczych

W warunkach rzadkosci d6br i zasob6w warto pamitae 0 tym, ze:

krzywa moiliwosci prodllkcyjnyc1r

Koszt alternatywny (opportllnity cost) reprezentuje warlo najbardziej cen

Rys. 1.1. Granic.l mo:t:lI1

Ekotlomia pozytywnti a ekOllomia normatywlla

Teoria jest to zestaw abstrakcji dotyczqcych rzeczywistosci.

1. W tab. 1 . 1 i na rys. 1 .2 pokazano r6zne kombinacje produkcji zywnosci

2. Na fyS. 1.3 zaprezentowano gran ice motliwoSci produkcji dla kombinacji

A) Jcteli w 1997 r. wszystkie zasoby zostalyby uiyte do produkcji d6br

3. Ponizsze zasoby s<l wykorzystywane przez Uniwersytet Gdanski w proce

A) Wyklady prowadzone przez profesora nauk ekonomicznych.

4. Kt6re z poni:iszych stwlerdzen wchodz<l w zakres ekonomU pozytywnej (P),

A) W latach 1973-74 cena ropy naftowej wzrosla ponad 3-krotnie.

B) Rzqd polski powinien prowadzie polityk antyrecesyjnq.

Zidentyfikuj ponizsze sqdy, jako wchodzqce w zakres:

Ponizej przedstawiono list r6znych kategorii ekonomicznych.

A) Kt6re z wymienlonych wyzej kategoril nale!., do zasob6w?

1. Zdanie: "oie Istnie;., darmowe obiady" oznacza, ze:

3. Makroekonomia zajmuje si:

funkcjonowaniem prywatnej firmy,

4. Mikroekonomia zajmuje si:

5. Kt6ry z poniZszych wskatnik6w rna charakter mikroekonomiczny?

paziom dochodu narodowego,

6. Ekonomi mozemy najlepiej zdefiniowac jako stud!a nad problemem:

jak najrozs<\dniej wydac pienii\dze,

7. S'ldy ekonomii normatywnej:

Efektywn ekonomiczn'l mozemy najlepiej opisac jako:

maksymalny wzrosl iloSei zasob6w,

9. Przcsunile granley mozliw1 produkeyjnych moze byt spowodowane

zmniejszenie si poziomu bezrobocla,

10. Wzrost gospodarezy mozemy przedstawit w formie grafieznej jako:

rueh wzdluz granicy mozliwi produkcyjnyeh,

11. Gal'lz badan ekonomicznyeh, kt6ra zajmuje si S<l.dami wartoSciuj<l.eymi, Ja

12. Gt6wnym kosztem edukacji uniwersyleckiej jest:

13. W gospodarce rynkowej, najwic:kszy wplyw na rodzaj produkowanych d6br

ZDANIA PRAWDZIWE I FAlSZYWE

1. Teoria stanowi uproszczon<!, wersic: rzeczywisIOI.

3. Jezcli zasoby 5<1 w pelni wykorzystane, to jedyr..; drag" zwic:kszenia pro

4. Zawsze kiedy mamy do czynienia z wyborcm ekonomicznym, pojawia si