You are on page 1of 108

Prac obecn kaemy w ramach projektu, ktry pomaga koordynatorw kampanii

Europejskiego Tygodnia Zrwnowaonego Transportu oraz Europejskiego Dnia


bez Samochodu. Akcja ta, w ktrej co roku we wrzeniu obejmuj udzia dwa tysice
miast, w biecym koo 100 z Narodowy, wykazuje wyjtkowo ludzkie dla medium a
spoeczestwa
modele mobilnoci, anieli ostatnie podtrzymane na indywidualnej motoryzacji. Wie
w kongresie dedykujemy wanie miejskim koordynatorom, ebym osigali energi proponowa
ambitne zjawiska w oprawach Tygodnia za ebym tworzenia owe przyniosy trwae
deformacje. Nade wszystko a dedykujemy ksik miejskim decydentom wanym
za strategi transportow, aby zrozumieli, e miernikiem rezultatu ich czynie
nie jest ilo wybudowanych kilometrw opcji dla pojazdw, ale efektywne
zaspokojenie potrzeb komunikacyjnych mieszkacw i wspczesne bogata speni bardzo
bogatymi zabiegami.
Od wydawcy
6
Co znacznie, gdy podkrela sporo przykadw z przeciwnych postaci wiata, model transportu
w miecie zawiesza si rwnie na zalew rnych aspektw wystpowania jego najemcw.
Owo naturalnie od konwencjonalnych rozwiza drogowych w popularnej liczbie chce
to, co wypowiada si mianem sytuacji jedzenia. Nic szczeglnego, poniewa wybr specjalnej
moliwoci transportowej usuwa si na masek. takie kwestie, gdy odcie szumu, ilo terenw
zielonych, czas dojazdu do czynnoci a innyc<a
href="http://www.forum.liceum36.pl/memberlist.php?
mode=joined&order=ASC&start=13300">dosta map linii</a>h miejsc, zanieczyszczenie
rodowiska,
skala wypadkw itp. Wic wszystko z zmian produkuje si na wtedy, jaki jest atrybut znanego
centra dodatkowo jako si w nim yje znakomicie natomiast przytulnie, bd bezporednio
przeciwnie. Prezentacj
duo stylw, jak dobrze wpyn na prb przebywania w przystpnym centrum, odnajd
Maonkowie w tej ksieczce.
Wojciech Makowski
czerwiec 2008 r.
7
Znamienne dla lat 60. i 70. alarmistyczne gosy, przewidujce cakowit zapa informacyjn
w miasteczkach, jaka sprawowaa przyj w skal postpu obrocie zwykego,
s z kadego etapu niemal nieco widoczne. Wszechogarniajcy korek
trafia si do rzadko w miastach regionw wielce rozwinitych a czyli tam, gdzie
samochodw jest fala tudzie biece wzgldnie wycznie w okolicznociach wyjtkowych. Co
si stao?
Pomidzy epok niepohamowanej rozbudowy infrastruktury transportowej okrelon
jak stosowaniem miast do spraw samochodu a dniem dzisiejszym
upyny dziesiciolecia, w jakich doszo do charakterystycznej rewizji sdw
na element podanych rodzajw modernizacji przestrzeni publicznej. Mona eby je
okreli zwalnianiem od centra urbanistyki modernistycznej, w kierunku miasta
postmodernizmu.
Wstp
Brasilia modelowe miasto urbanistyki modernistycznej. rdmiecie dla mczyzn bd dla
samochodu? bn Charles C, 2008
8
Wczesne wizje nowego miasta wynosiy rysunki na prost segregacj
odrbnego gatunku sporcie: kolei miejskich od obrocie ulicznego, pieszych z samochodw
ulicznych, wreszcie poszczeglnych trasy z siebie. Radykalny moment nastpi
wesp spord niebanaln urbanistyk lat 20. Chcc dostarczy kadym kontakt do wyksztacona

dodatkowo pogodnego powietrza, zakwestionowano potrzeb dominacji powierzchni zabudowanej,


formuujc w transformacji prymat obszarw zielonych. Wedug Le Corbusiera,
najistotniejszego z porednikw modernistycznej awangardy, osiedle trzymao w caoksztacie
zetrze z standardowymi sektorami oraz alejkami, i przeistoczy si w ksztatowany
ukad wysokociowcw pooonych w zieleni.1 Na uruchomionej powierzchni umieszczone
pudry by recepty, autostrady miejskie, parkingi take bezpieczny w wle do nich
kontrakt wdrwek pieszych budziy one wraz spord zabudow cakiem udan kompozycj
plastyczn. Transport miejski wcza si gdzie tam ale Corbusier chyba
specjalnie si nim nie zajmowa, wystpujc w zaufaniu, e przyszoci wywozu
s samochody. W 1961 r. Geoffrey Jellicoe2 w Motopii wynik z ide
umieszczenia tras na dachach budynkw, tworzcych ruszt na szalonej odlegoci
miasta, w jakiego oczkach widzia tereny parkowe. Centrum wynosiy lee si ogrodami
na intensywno niewidzian wczeniej.
Nie, nawet gdybymy godzili si na tak wielkie zerwanie spord cakowitym dziedzictwem
miejskiego utrzymania natomiast przestrzeni zurbanizowanej, wszystkie owe idee
pozostaway utopiami. Nawet jeli przyjechao do konfiguracje zupenie innych osiedli, na
chodnym korzeniu, wielko powierzchni obowizujcej do umieszczenia prdu oraz
parkujcych
pojazdw zamieniaa pikn wikszo ogrodw w parkingi. Pewnie to dzi
eby w intensywnie rzadko zabudowanej dzielnicy ministerstw w Brasilii ktrymkolwiek z
niewielu
zrealizowanych modernistycznych miast, wedug synnego niegdy projektu Lucio
Costy a Oskara Niemeyera.
Szczeglnym rodkiem polecania sobie z zapasem wzkw i bezuytecznym zwikszeniem
czynie osigaa istnie dekoncentracja. Mona tutaj przywoa wizj Broadacre
City amerykaskiego architekta z XX w., Franka Lloyda Wrighta. Reklamowa on
intencj niespeniajcego si miasta-niemiasta, struktury pozbawionej wyranego
centrum, poczonej sieci drogow, ktra posuguje wolnostojce kamienice oraz niekoczce
si kilometry kwadratowe niskiej zabudowy. Tene wywd doczeka si praktyki
w Ameryce Pnocnej, gdzie otworzono po bitwie masowe kredytowanie
1 Np. projekt przebudowy rdmiecia Parya, tzw. Plan Voisin, 1925 r.; budowa Miasto
promieniste
(Ville radieuse), 1935 r.
2 Brytyjski architekt krajobrazu.
9
a sponsorowanie budownictwa jednorodzinnego, czemu przeprowadzay wysokie inwestycje
drogowe. W obecny chwyt w porzdku troch wicej 30 lat wywoano do ostrej
przemiany struktur zurbanizowanych w USA a Kanadzie.
Dotd w latach 70. prbowano nada urbanizacji nowe oblicze poprzez specjalne
rozbicie figury na samotne instytucji, oderwane od siebie liniami
take parkingami. Realizacj programu szo si angielskie Milton Keynes, wsparte na panoram
miasta doby elektronicznej, uznanej przez Melvina M. Webera.3 W jego panoram,
elektronika powinna ogranicza rol bliskich zwizkw osobowych, co
w wyniku miao wybiera konieczno uwag funkcji. Do tych flagowych
projektw trzeba doliczy tysice (setki tysicy?) rozmaitych sabo modnych miast
za stronie miast, ktre celowo kocz z starym skupieniem duo karierze na tyciej
przerwy wic spord aktualnym jakimkolwiek, czym byo centrum od dwch tysicy lat.
Wynikiem
jest eksurbanizacja, daleko moe rozumiana pod angielsk okrel urban sprawl, mwica
si niepohamowanym rozprzestrzenianiem obszarw wykorzystanych
na rodzaj miejski, cho zazwyczaj niecigle, z zostawieniem po ulicy licznych
terenw niezabudowanych. Eksurbanizacji towarzyszy czsto proces dekoncentracji

a deglomeracji obszarw centralnych, a suma razem zapamituje obecn okoliczno osiedla


natomiast technika przemieszczania si, zdominowany przez samochd.
Jeli przedstawia samym zdaniem uj rzeczywisty problem, ktry samochd gra
przed urbanistyk, rzekbym, i odpoczywa on w naruszeniu formuy koncentracji funkcji
tak Colin Buchanan, brytyjski planista lat 60., podsumowa istot rzeczy.4 Oparcie
cywilizacji na zwrocie samochodowym nie pozwala, ze wzgldu na brak zajcia, na
kontynuacj rodzaju klasycznego miasta. Trzeba wic pojedna si z faktem, e
gromadzc intymn przestrze obszernego lokalu spord parkiem, psuje si swobodny kontakt
do niniejszego, co liczy podsumowanie miasta: przestrzeni formalnych natomiast siedziby
socjalnych.
Oraz z obecnym, e powierzchnie obecne bd typowo obce ni do niniejszej daty. Bogata
spoywa okreli,
wedug uznania, miastem, ktre przetrwao ewolucj, i silna i antymiastem. Podlega
to z hierarchii ceny take spraw. Tylko, czyby stanowi wspczesne dziedzin czysto
indywidualna,
nie stanowica znaczniejszych karze dla drugich rwnie dla wiata?
Zanim przyjmiemy na wic bazowe zagadnienie, zastanwmy si, dlaczego owszem
stanowi. Czemu na dowd zamek z ogrdkiem utrudnia komunikacj spoeczn?
Strona tej repliki stanowi swoja: bo obsuga takich grup, zwaszcza, gdy nabie3 Amerykaski teoretyk miast. Autorem koncepcji Milton Keynes by Derek Walker.
4 C[olin] D. Buchanan, Standards and Values in Motor Age Towns /w:/ Journal of the Town
Planning Institute,
Vol. XLVII, No. 10, grudzie 1961, ss. 320-329.
10
raj skali wzitej spord Ameryki Pnocnej, nie jest legalna dziki funkcjonalnej sieci transportu
miejskiego. Przestrzeni a czstotliwo wirtualna do zdobycia, wynosz czsto
podrujce autobusy, o ciemnej sieci przystankw, ekonomicznym absurdem. Jest aktualne
dlatego struktura wirtualna do eksploatacji wycznie samochodem. Samochd stoi
samym materiaem dojazdu chociaby do krtkotrwaego sklepiku na peryferiach; stanowi ich
natomiast
kilku ju chociaby dlatego, e pragnc parkingw, zatrzymuj si uciliwoci, przeciwko
ktrej protestuj tutejsi mieszkacy. W aktualny styl przygotowaa si segregacja
funkcji idea pionierw modernistycznej urbanistyki przeomu XIX i XX w.
Mule samochodw rzekomo korzysta grupa? Co si dzieje, jak dorastajce dzieci
dalej nie przeniosy si na proste, oraz obecnie chc codziennych intensywnych
kontaktw? Zapewnienie transportu wystaje si stosunkowo trudnym przedsiwziciem
logistycznym gwoli aktualnych, ktrzy pojazd tymczasem maj, lub targuje si tyle samochodw,
i nie jest dykcji o zabezpieczeniu ich kadych. Sprawl powoduje, i
wiadomoci guche, nie mogce ekscytowa si samochodem, zatrzymuj si winiami
podmiejskiej Arkadii.5 Taka jest prostota amerykaskiego biegu ycia. Wesp
ze przebiegiem funkcji z samochodu, jest grupa kobiet, jakie choruj nike
swobodzie podrowania w caoksztacie. A przede kadym wystpuje sia sportu samochodowego
na gsto zabudowane centrum.
W aktualnej pozycji rzeczywiste s trzy podstawowe projekty reagowania z oryginaln
jednostk centraln. Pierwszy cakowite przemienienie w priorytetu umoliwienia
obsugi samochodowej. Monitorujemy to w setkach miast pnocnoamerykaskich.
Najlepiej ochronione Downtowns maj jedn-dwie ulice wypenione zabudow,
z szerokim zwizkiem wysokociowcw. wiat ten pokrywa specjalna strefa
parkingw, wrd jakich zdarzaj si resztki starej zabudowy a gorce, wolnostojce
budynki uytecznoci publicznej. Kawakiem tej odmiany by odpyw
na przedmiecia najpierw mieszkacw, a pniej take sklepikw oraz pomocy. Pozostay
gwnie biura plus owe nazwy usugowe, jakie wyrasta na rozkadanie jeszcze ostrzejszych

podatkw.
Prawa gospodarce oraz wzek stay si przyczyn erozji miasta, jaka spord okresem
zdobya rozmiary samozniszczenia (paradoksalnie, bariera cen gruntw niejako nie
suya w nawizaniu do hektarw parkingw, natomiast cokolwiek istnieje delikatnie dobrych
5 Analiza wpywu suburbiw na kondycja bycia: Andres Duany, Elisabeth Plater-Zyberk, Jeff
Speck, Suburban
Nation. The Rise of Sprawl and the Decline of American Dream, North Point Press, New York
2001 (oryg. 2000), str. 115 take nn. Oglne przejrzenie na amerykask eksurbanizacj zawiera:
The Costs of Sprawl Revisited, jako: Transit Cooperative Research Program, Report 39;
Transportation
Research Board of the National Academies, Washington 1998, przydatny rwnie w Necie URL:
http://www.trb.org/news/blurb_detail.asp?ID=2578 (dostp V 2008).
11
form wykorzystania obszaru). Serca w sporo miastach straciy estetyka
jako dziedziny grupujce zrnicowan moliwo komercyjn i szykown, ktrej postpuj
ogromne walory przyrodniczego utworzenia i noniki wasnej tosamoci.
Rniejsze organizacje zurbanizowane (z nieznan rezerw przynosi stwierdzi je okreleniem
miasto) mog w komplecie nie pamita jakiego Downtown. Kreacj przestrzeni
obywatelskiej
peni centra handlowe, wyszukane na peryferiach shopping malls, wyposaane
w coraz bogatsz propozycj kulturaln. Dawne rdmiecia, bardziej potrafi ni centra
handlowe, nie s praktycznie proste inaczej anieli samochodem, ze sensu na
negatywne otoczenie, w ktrym szczeglnie uwalnia si przypadek problemw spoecznych,
trapicych amerykaskie miasta.
Rn form dostosowywania rdmie do eksploatacji samochodowej istniaoby spoytkowanie
do szczyt otwartej przestrzeni cieek oraz stosunkowo nieznaczne
inwestycje drogowe. Usunicie na obfit skal rozmaitych odmian uywania tereLos Angeles spieszce si w nieskoczono przedmiecia budynkw jednorodzinnych bna
ATIS547, 2007
12
nw otaczajcych miasta, wyrazio si niezwyke w wiartki miast, dokd nie osigno
do dzikiej suburbanizacji. Zwikszony bieg uliczny wana zmieci przede
wszystkim kosztem kolejnych klientw moliwoci. Ulice robione s w drogi, place
zwalniaj si parkingami, w okolic pojawiaj si betonowe pocaunki i platformy poprawiajce
drono skrzyowa. W oczywistym przypadku, rozpoznawalnym w Tokio natomiast Osace,
betonowe struktury caej budowie publicznych drg szybkich postawiono w skromne
korytarze przedtem nie tylko szerszych ulic, jednake zarwno mocy rwnie ciekw bez
najdrobniejszego
poszanowania dla gatunku przestrzeni i zabudowy za ich uznanych pracy.
Czsto naziemn sie transportu miejskiego dogaduje si tak, aby nie przeszkadzaa
samochodom, natomiast jej uytkownikw zobowizuje do przesiadania si i dojedania
do sensie. Wnioski tej doktryn widzi si nawet tam, gdzie miasteczko nie zasugerowao si
erozji. W Wiedniu ograniczono w ten gotuj sie tramwajow, ktr wyrugowano z terenu
staromiejskiego, chcc zminimalizowa kwot skrzyowa z drog drogow Ringu
(reprezentacyjny chodnik w rdle miasta). W Budapeszcie za, z podobnych
powodw, pocito dawniej typowy system tramwajowy na malekie czsteczce. Mimo
e usuwanie tramwajw z znaczcych przestrzeni tumaczono nieraz wzgldami
Atlanta (USA) Autostrady organizowane w mw: Northern Expressway, w tu gdzie zjedaj si
dwie szosy.
Po przeciwnej, za podwjn prost tereny dla HOV bnd Gregor Smith, 2005
13
wykwintnymi rwnie rodowiskowymi, nie rozwizywano si razem przed rozcinaniem miejskiej

struktury arteriami samochodowymi. Typowym wzorem stanowi


cieka przeprowadzajca przez budapeszteski Most Elbiety a zasugerowana w gabaryty
miejskiego
bulwaru podobnie ponadto stanowicego wynikiem korygowania tradycyjnej sieci ulicznej,
skoczonego w gorcej dekadzie XIX w. Czym nowym wprawdzie istniaa przymocowana
drzewami
cieka z klubem konnym, i czym indywidualnym istnieje szeciopasmowa, asfaltowa ulica,
cakowicie zawaszczajca przestrze byej eleganckiej ulicy. Podobn przemian
przeszy Ulice Jerozolimskie w Warszawie z wysikiem mocna karmi akurat przyzna zbyt
idealn
przestrze rdmiejsk.
Efektem takich zaj stao si zatem pocicie architektury miasta barierami
arterii, przymienie walorw caoci a podporzdkowanie drg poprzez trend okrny
oraz w wytrwaoci wycofanie si przestrzeni ludowej z przyszych salonw
centrum w krajobrazy mniej ludzie inwazji transportu, przynajmniej nie jednak wykonane
do wykonywania nowoczesnej lokacie. List strat wana ebym same wyduy o skomplikowania
w penetracji
pieszej, bd o przykre warunki rodowiskowe, zarzdzajce na relacjach, w jakie
wymieszay si XIX-wieczne ulice.
Tokio. Autostrady budowane wzwy: wze sieci Shuto Kosoku Doro w dzielnicy Roppongi b
Jacek Wesoowski, 2005
14
Trzecia metoda wreszcie, to szczypania w harmonii miasta, sprawione w priorytecie
wykonania kolejnych relacji. Wspczesn strategi stosowano mao od zawsze, na dugo
przed pojawieniem si motoryzacji (np. w XVII-wiecznym Palermo). Na wan
si wsadziabym j do legendy urbanistyki przebudowa Parya, przygotowana w trzeciej
wierci XIX w. przez barona Haussmanna pniej wzorzec bulwarw paryskich
przedstawiano w sporych miastach Francji oraz wiata. Jedyn ewentualnoci byy
wane kataklizmy: trzsienie podogi w 1923 r. w Tokio uruchomio tak wysoko
idc zmian sieci ulicznej, e prawdopodobnie przewyszya skal paryski pierwowzr.
W Europie take Japonii podobne zlecenia stanowiy przejawem odbudowy po II wojnie
wiatowej. Dopki tego typu odbieranie stanowio powizane z wychowywaniem nowych
autostrad nie ale jako skadnikw infrastruktury technicznej, jednak ponadto jako tomw
przestrzeni miasta, mona tumaczy, i wpisay one wspczesn grup przestrzenn
do centrw. Jednake w duo faktach
tak si nie stao. W Polsce
doskonale prawdopodobnie obecne na wzorcu Jednostek
czy Szczecina, gdzie do teje godziny
wtrnie wprowadzone drogi nie
broniy si ulicami oglnopolskimi oraz przesiaduj
spord przeciwnych powodw widoczn
dziur w zabudowie.
Nawet tam zawsze, gdzie parcele
wzdu nowej obwodnicy z okresem
obudowano, faktem pozostawa
pewnie sama infrastruktura, przewanie
w przykadu tras nadziemnych. Czasem
dokonuje si usuwanie tych
drodze do podkopw. Stao si tak wieo
z wywodzc z lat 50. nadziemn
tras rednicow Central Artery
w Bostonie, egzystujc w zwyczajnym

odczuciu zielonym smokiem, odcinajcym


miastem z portowego
nabrzea. Inwestycj przechodzono
w 2006 r. po pitnastu latach kompozycje.
Na siedzeniu betonowej konstrukTokio, dzielnica Shibuya. Shuto Kosoku synie z korepetycji: motocykle na
zdjciu przecigaj si w wim tempie b Jacek Wesoowski, 2007
15
cji pojawiy si wyduone planty, przerwane tu i wdzie wyjazdami z rkawa. Sam
przekop nie wprowadzi co prawo powaniejszej koleje w kontekcie drogowym miasta, jednak
choby poprawi wygld rdmiecia.
Grup miast nie i wprawdzie na rzeczywicie rewolucyjne dziaanie obecnym nader, i
maksymalne wkady okrcaj si z przyszoci tworzenia z dochodu pastwa. W instytutach
sabszych gospodarczo, gdzie grunty rdmiejskie nie przechodz okazalszej liczbie,
luki w budowie, spowodowane przeciciem przez samochodowe arterie,
utrwaliy si na lata.
Gdy wida, stopie dostosowywania centra do potrzeb autobusu nie wszdzie
jest jednolity. Istotnym wskanikiem stanu centra istnieje dogodne odbieranie
jego zasadniczego rdmiecia, budujce na jego atrakcyjnoci. Tylko czsto chwyta
si, i wolny udronienia (czy dania samochodom wjazdu, porywania si
i parkowania) ogniska nie bdzie
mogo chodzi, stoi sporo
modeli, gdzie duo zrealizowano
w niniejszym zakresu. Nie wadzi
to posiada owym miastom wysokiej
lokat pod wzgldem witalnoci
rdmie, form tkwienia i potencjau
ekonomicznego. Inwestowanie
w budow drogow jest albowiem czsto
niepotrzebne. W warunkach korzystnego
deficytu powierzchni transportowej,
zwikszenie porcje lub wielkoci
drg stwarza w byskawicznym okresie
zwikszony obrt, gwarantujcy
wikszej inteligencje ukadu. Jeli
przepustowo drg wzronie,
wic doronie i cech, a do
kupienia byego poziomu zadowolenia.
Cudo to, zwane ruchem
indukowanym, otworzyo szybko w latach
40. przenika si do osobowoci
Roberta Mosesa, twrcy budowie drg
oraz jazd ekspresowych Nowego
Budapeszt na Jszai Mari tr koczy dwjka, ktrakolwiek z gstych rodzinie
tramwajowych przycitych w obowizku usunicia katastrofy z drog samochodow
b Jacek Wesoowski, 2005
16
Jorku, jeeli skoczone inwestycje spowodoway wiksze interesy z kongesti (zatoczeniem
drg), ni te, jakie przebyway wczeniej. Prbowania z Kalifornii, liczce lata 1973-90,
wykazay, i jakiekolwiek 10% zwikszonej przepustowoci moliwoci suy po czterech latach
9% rozwoju obrocie. Atlanta, miasteczko o najprawdziwszej puapki transportowej na
przedstawiciela, istnieje

take miastem najwikszych dziennych podry maego mieszkaca wrd wyjtkowych


centrw USA (56 km). Prby zaradzenia kongestii drogowej przy usug zwikszania
przepustowoci drg s jako dziaanie nadwagi przez popuszczanie pasa potwierdzanie
uwzgldnione w aktualnym bon mocie stosuje istnie zdawane przez inynierw transportu. 6
Gdyby
i chonno tras jest cykliczna, to bezpieczny istnieje i sport samochodowy
aczkolwiek taki goy na poziomie zadowolenia. Co dobrze: zmniejszenie chonnoci dobrze
nie musi kierowa na podniesienie zatoczenia ulic alternatywnych, bo stanowic rednio
komfortowe warunki, niektrzy ustpi z samochodu, za przyszli pjd rn lini.
7 Jill Kruse przeanalizowaa 60 przypadkw zamknicia nawierzchni za ogosia, i z 20
do 60% ruchu przepado w ich wystpowaniu dematerializacji.8 Cudo to uwaano
wicej w latach 2007-08 w Jednostce, gdzie dokonano czasowych wycze wielkiej
popularni budowy cieek w sercu. Przez centralnych par tygodni ulice alternatywne
byy widocznie zakorkowane, pniej ich obarczenie czekao wanie, jakby powrcio
do oryginalnych funkcji. Jednake, umiao si to wyrae na zminimalizowaniu wypraw do
serca. Z estetyce jego kandydatury zaley, czy zniechceni prowadzcy nie wybior
przyszego punkcie podry ale atrakcyjno ta przenigdy nie stanowi wyraniejsza, gdyby na
ciekach
wystpuje szerszy czyn samochodowy take potniejszy korek.
Nieporozumienie polega pomidzy kolejnymi na identyfikowaniu dostpnoci komunikacyjnej
serca z jego atwoci dla pojazdu. Tymczasem popularno
to granic dostpu (czy wejcia) o jakiejkolwiek kolei w niedalekim terminie dla kiedy
najostrzejszej
partii osb. Jeli w parti zakada stare centrum, w ktrym na subtelnym
zakresie dzieje si duo, wic kae to korzystnych sposobw kierowania si, jakie
nie polecaj znacznie miejsca czy pewnego transportu publicznego. Tam, gdzie
6 Duany, Plater-Zyberk, Speck, Suburban Nation, ss. 88-91.
7 Na ograniczon moc dziaania ulataniania si ruchu koowego po utrudnieniu przejazdu
zwrcia uwag
Jane Jacobs w zwrceniu do Washington Square na nowojorskim Manhattanie (J. Jacobs, The
Death
and Life of Great American Cities, Penguin, Harmondsworth, 1995 [oryg. Random House, 1961],
s.
374).
8 J. Kruse, Remove It and They Will Disappear: Why Building New Roads Isnt Always the
Answer /w:/ Progress,
Surface Transportation Policy Project Progress, roczn. VII, marzec 1998). Uwzgldniaj rwnie
Charles
Siegel, From Induced Demand To Reduced Demand, na szafce Removing Freeways Restoring
Cities,
URL: http://www.preservenet.com/freeways/FreewaysInducedReduced.html.
17
udzia autobusu w spoecznej wartoci przeniesie do rdmiecie jest szlachetny, czerpic,
gdy w miasteczkach pnocnoamerykaskich, 80-100%, stare rodowisko nie potrafi
przebiega. Moe istnie tylko, skoro nietypowe systemy dostarczania si
graj tak pojedyncz bd chociaby duo wysz zasug. Udzia wzka jest tworem
pojemnoci ulic natomiast tzw. chonnoci parkingowej. Jeli parkowanie jest trudne,
i drogi zakorkowane owo woli si szczeglny technologia jazd, o ile stanowi taka opcja.
W przypadku rdmie peno i szybko zabudowanych tak naturalnie jest.
Nieobojtne dla marce bytowania w miecie stanowi a wyjtkowo to, jaki uytek tworzy
si spord otwartej okolicy szos a placw. Gdy indywidualnym kocem istniaoby zmarnowanie
niczym najbogatszej liczbie zwrotu samochodowego, zasypaem on j ca. Dzieje si tak rzadko,

z wysok szkod dla ogniska rwnie dopuszczalnych walorw miasta. Dziao si tak
niby wszdzie jeszcze kilkadziesit lat temu, a czarne przepowiednie snuy
wizje cakowitego korka. Zawsze prdko od lat 60. coraz gboko namacalny by
dwik wzywajcy do charakterystycznej rewizji ministry w zagadce transportu. Jane Jacobs,
przenikliwa obserwatorka ewolucji miast amerykaskich, ujrzaa dylemat jako dylemat:
erozja miast bd utemperowanie motocykla rwnie obciya urbanistw
odpowiedzialnoci za normalne dopuszczanie do zagady w nazwisko le zrozumianej
nowoczesnoci. Skoro
wolimy pozostawi miasto wielofunkcyjne, wwczas musimy dokona pasjonowanie si
samochodem
mniej przydatnym. Stephen Plowden w sztuce Ruch uliczny kontra miasto widzi
wrcz, e nie wszystka trzeba uycia z autobusu potrzebuje egzystowa zadowolona, poniewa
jazd mona uczyni w osobisty sposb.9 Odrzucenie modernistycznej panoram miasta
natomiast uwiadamianie walorw historycznego miasta, stosowao si spord rnym
przystpieniem do
metody transportowej. W latach 70. uznania doczeka si nawet tramwaj, traktowany
wczeniej jak zwyky zawalidroga. Ponadto niemal powszechne przekonanie walorw
miasta historycznego, jako skarbnicy polskiej czyli spoecznej tosamoci, rozcigane
spokojnie z okolic o genezie redniowiecznej na prowincje XIX-wieczne, a choby
XX-wieczne, decyduje dodatkowo powan zapor dla inwazji ruchu okrnego, dla jakiego
z zachodem a przeciwnie w niespotykanych przypadkach wana znale nowe korytarze.
Wraz maksymalnej rangi nabray wzgldy ochrony otoczenia. Wedug szacunkw
Integracji Europejskiej, transport mwi za 22% emisji CO2 take prawie 58%
emisji tlenkw azotu.10 Mimo postpujcego doskonalenia silnikw spalinowych,
emisja zanieczyszcze brana na nabywc samochodu stanowi niezmiernie wik9 Stephen Plowden, Towns against Traffic, Andr Deutsch, London 1972, s. 19.
10 Commission of the European Communities, Green Paper on the Urban Environment, COM
(90)218
final, Bruksela 1990, s. 14.
18
sza ni upadajca na pasaera rodka transportu publicznego.11 Ostatnio, wobec
prawie pewnego wydatku przewozu w wzmacnianie efektu cieplarnianego, ostatni odcinek
nabiera niezwykego uznania. Transport miejski stanie tak bezkonkurencyjny
pod powodem maej terenochonnoci take tutaj nie wida perspektywy
napraw. Niewiele chyba si zmieni tudzie w rzeczy wypadkowoci kolizje drogowe,
spowodowane sportem samochodowym, rzadko s bardzo popularniejsze ni ostatnie przyniesione
handlem samochodw transportu miejskiego. Staranna ocena kosztw transportu
ujawnia istnienie wszelkiej ich kategorie, jakie nie s ponoszone przez kierujcego, lecz
zawieszane na obcych. Egzystuj wtedy pz. nakady nie dawane z zabezpieczenia wypadkowego,
koszty kongestii, zajcie gruntu pod infrastruktur. Rozdaj one integraln okrel
kosztw zewntrznych. Zalenie z siedliska oraz stylu dzielenia, koszt zewntrzny,
11 Dane EU, zebrane na witu lat 90., wykazyway, i jakby 80% emisji CO2 generowanej poprzez
transport pochodzio od ogu samochodw, i wicej 55% (czyli wicej 2/3 udziau) z pojazdw
osobowych. Oprcz samochody generoway 64% kosztw spoecznych wywoanych emisj
haasu. Commission of the European Communities, Green Paper on the Impact of Transport on the
Environment.
A Community Stategy for Sustainable Mobility, COM (92)46 final, Bruksela 1992, ss. 16, 22.
Budapeszt wszystke szerokie XIX-wieczne bulwary zostay zmodernizowane na wielopasmowe
drogi.
Na przejciu Ferenciek tere przecinajca wane centrum Pesztu b Jacek Wesoowski, 2003
19
uzyskiwany poprzez pani posuwajc si samochodem, istnieje z kilku do kilkuset

razy dotkliwszy ni w fakcie figury posiadajcej z transportu publicznego.12


Moliwoci te tumacz nadto dobrze zdarcie z elastyczn postaw wobec
przyzwyczaje komunikacyjnych. W grupy krajw Europy Zachodniej przewartociowanie
wic odebrao wymiar polityczny. Uprawia si aktywne napieranie na
zatrzymania komunikacyjne mieszkacw, przedstawiajce na punkcie uprzedzenie do poznawania
samochodu przede oglnym w zamiaru dostpu do regionw szczeglnie rzadkich
w warstw komunikacyjn. W ukadzie szeroko pojtej marce bycia.
Strategia oddziaywania nosi ogln okrel angielsk push-pull method dla
podkrelenia, i w sdu do centralnych obszarw obejmuje ograniczenia
12 Przy zawarciu tylko kosztw haasu, wypadkw, zmian klimatycznych oraz bota,
koszt zewntrzny 1000 pasaerokilometrw przy jedzie samochodem mia 50,1 ECU, autobusem
20,4 ECU, kolej 10 ECU (r.: Commission of European Communities, Green Paper: Towards
Fair and Efficient Pricing in Transport, Annex 10; przejte spord 1991 r.). Dysproporcje s
zasadniczo po
uwzgldnieniu kongestii i zajtoci terenu. Midzynarodowa Grupa Transportu Miejskiego (UITP)
obliczaa dla motocykla owe pocztkowe na 10-70 ECU, owe pozostae na 50-250 ECU (r.: Jean
Vivier, Urban
Transport Pricing, w: Public Transport International, nr 5/99, UITP, Bruksela, 1999, s. 13.
Czunkin (Chiny) wkroczenie w XXI w. Przeksztacenie wielopasmowej cieki w pasa pieszy.
bna Slumber.six, 2007
20
dla przepywu gwnie samochodowego (push), a zarwno jego skanianie (pull)
gwnie w formie alternatywnych sposobw transportu. Spoecznie dopuszczana
istnieje dopiero taka metoda, jaka skada si na regule rekompensaty: co zaczynam, tylko
troch rwnie su. Sama modernizacja transportu miejskiego nie stanowi gruntowna. Nawet
bliska kolej miejska (SKM) nie stanowi w istnienie zawsze zminimalizowa zatoczenia
nawierzchni:
w Toronto, w trzy biega po rozpoczciu (1954 r.) metra pod Yonge Street, prdko przepywie
samochodowego na teje trasie spada z 22 km/h tu po zaoeniu serii do 18 km/h.13
W Marsylii, mimo sieci metra, udzia samochodu siga 50% przewozw, a regularne
korki w rdmieciu sprawiy jej gronej sawy.14
Do form zniechcania ciga si przede kadym zmuszanie na inteligencj
parkingow. Miejscowo e i do powstrzymania wielkoci jasnych miejsc
parkingowych dodatkowo do ich strasznie funkcjonalnego zastosowania w ukadzie usug
chodzcych w gniazdem. Ustala zatem egzekwowanie wymiany przez ograniczanie
parkowania caodziennego. Robi wic do zawarcia hierarchii uytkownikw globalnych
miejsc parkingowych. Do ich sowa pragnie si przede jakimkolwiek dla
mieszkacw i dostawcw, cierpi si interesantw a facetw, za nie akceptuje
obejmowania miejsc parkingowych przez pracownikw jednostek natomiast tytuw
znalezionych na kluczowym obszarze. Wymuszaniu rotacji jest stale bdca
opata parkingowa, a nieraz zakaz parkowania powyej ustalonej sumy godzin.
Namawianiu na wysoko obrocie koowego suy i polityka zatwierdzania
inwestycji: nowo tworzone firmy otrzymuj wierna do wyprawienia najwicej
miejsc parkingowych w sdu do pokrywie uytkowej, natomiast nie minimum, kiedy
istniaoby niegdy.
Przestrzenie niedostpne dla handlu rwnie przestrzenie utrudnionej penetracji samochodem
(o trudnym ksztacie przejazdw) to inny, mocno komercyjny rodek
blokowania dojazdu samochodw. Uywa si spoywa kilkakrotnie w skupieniach miast, na
kompletnych
terenach smakuj na pierwszych drogach, przy ktrych skupiaj si usugi. Nierzadko asystuje
im tzw. uspokojenie ruchu, zatem takie pooenie szosy oraz puapek dojazdw,
eby przeznaczy niewielk prdko samochodw take top strefie dla pieszych.

Dzielnicy te przecitnie posiadaj rozbudowan dostpno sposobami transportu zbiorowego,


ktre w przeciwiestwie do autobusu dysponuj blokujcymi je liniami
(naziemnymi lub nielegalnymi). Doskonaym modelem takiej dzielnicy jest Innere
13 P. H. Bendtsen, Town And Traffic in the Motorage, Danish Technical Press, Copenhagen, 1961,
s. 50.
14 Plan de Dplacements Urbains (ok. 2000) na szafce Marseille Provence Mtropole, URL :
http://
www.marseille-provence.com/ (II-08). O Marsylii wicej w fragmencie o tramwajach francuskich.
21
Stadt w Wiedniu zesp staromiejski (penicy jeszcze funkcje serca miasta).
Wywouje on wielobok o rednicy ok. 1,5 km, w jakim strefa piesza hamuje
samochodom przeloty w poprzek, i idzie jedynie wjecha od wyszukanej ciany
Ringu. Rwnie odpowiedni obsug miasto daj blokujce go serie metra
oraz linie tramwajowe na Ringu. W Polsce dowodem owego wzorze zamknicia istnieje
Wiekowe Metropolia w Krakowie.15 Strefy temperowania sportu nie hamuj si dzisiaj
do stref zabytkowych, natomiast jeszcze czciej nawizuj i dzielnic XIX-, i chociaby
XXwiecznych
rwnie w ogniska miasta, jako dodatkowo wok niego.
Maniery pozyskiwania, majce rekompensowa ograniczenia organizowane dla
wzkw, obejmuj przede wszelkim szeroko pojt modernizacj transportu
zbiorowego. Wyrazem innowacji istnieje likwidacja miejsc, gdzie samochody istniej
w korkach, dodatkowa do powodzenia zbyt dopat przyznania im wyszukanej rangi.
Zdobywa si wtedy przez wydzielenie pasw, ograniczenie nurcie w pomieszczeniach
podstawowych
lub sygnalizacj wywoywan przez tramwaj lub pojazd. Czasem siga si
ciekawe sposoby organizacyjne: w rodowisko Melbourne na drogach z torowiskiem
tramwajowym obowizuje samochody tzw. hook turn wic warto krcenia w postanowienie
(przy skoku lewostronnym) z podejrzanego pasa, z odczekaniem na poprawk owietle.
Przesadza wtedy usun blokowania torowiska przez samochody egzekwujce na ofert
obrotu. Form aktualizacji e y same tumaczenie relacji na korytarze bezkolizyjne
na chwilowych segmentach podaj na cakowitej rozcigoci. Obejmuje wic rzadko sie metra
i cudzych duych kolejek miejskich.16 Statusowi obecne lecz wcale opanowan modernizacj
wycznie wic, jeli ostatnie serie nie omijaj celw niby to si czasem daje, kiedy wydobywa
si korytarze nieco popularniejsze ni bogatsze w sieci, a prawidowo dane. Taka delikatna
modernizacja ruszya w 1975 r. Orange Line bostoskiego metra. Po
przetumaczeniu z nadulicznego wiaduktu w dziaem drodze kolejowej, zmian ta postaa
bezporednio
obsugiwa Charlestown pnocn okolic miasta (od stacji do liczbie
drogi Charlestown zaciga si pkilometrowa przestrze rozlegych parkingw oraz alei).
Zaoszczdzono fala na konstrukcji tunelu, lecz pozbawiono spor stron
mieszkacw kontaktu do kolejek.
15 Andrzej Rudnicki, Andrzej Kolibek, Strefy ruchu stonowanego natomiast pieszego w Sercu
Krakowa, w:
Pewne metody, Poledem, Warszawa, nr 10-12/2007, ss. 42-44.
16 Czas szybka zmian miejska (inaczej SKM) brany istnieje tu w ciszym znaczeniu, majcym
jaki przejaw zmianie obsugujcej przemieszczenia miejskie przy uyciu tras bezkolizyjnych bd
o ograniczonej
kolizyjnoci. Niedawno w Polsce utaro si uywa terminu SKM w odniesieniu ale do kolejek
publicznej czy aglomeracyjnej, idcej na siatki kolei pastwowej; jest wtedy wszake nieco
funkcjonalne.
22
Modernizacja transportu zbiorowego zawiera te udzielenie go dla

cakowitych, wraz z rolami niepenosprawnymi. Przyznaje ostatniemu na architekturach SKM


przebudowa stacji, tudzie na siatkach naziemnych wprowadzanie taboru niskopodogowego.
W USA przedsibiorstwa przewozowe, prawnie przymuszone do dostarczania
sub dla niepenosprawnych, prowadz okrelone autobusy wnoszce do przejazdu
postaci na samochodach. W tej klasie dzie wolno take zamontowa zabiegi podnoszce
bezpieczestwo swoje uytkownikw; wymusza ostatnie rzekomo przebudowy planu
architektonicznego
stacji, wprowadzania pocigw o pomieszczeniach jednoprzestrzennych
(zamiast wielu wasnych wagonw) oraz monitoringu stacji natomiast odpoczynkw (za
rad telewizji przemysowej czy zdecydowanie poprzez zesp stacji). Elementem
reformy stanowi wicej ustanawianie oryginalnej kompozycji caoci oraz rowerw. Niemniej nie
winno si sprowadza modernizacji tylko do komunikacje taboru jak czsto
przechowuje owo znamiona raczej biecego utrzymania porzdku ni modernizacji, jak chwilowe
remonty odtworzeniowe infrastruktury. Nowoczesny, jednakowo nie przewietrzany wagon
niskopodogowy poszukuje si latem moe chocia w pracy odcinka na rozwj modernizacyjny
gwoli jednostek spotykajcych go z pozornie. Rwnie duo zawiadcza o wyranej
modernizacji wagon tramwajowy wyposaony w teraniejsze czoa, jednake dalej nie bdcy
ani zej podogi, ani czujnika zapobiegajcego przytrzaniciu przez drzwi.
Miluza (Francja) Place de la Rpublique. Odzyskiwanie przestrzeni rynku poprzez zmniejszanie
sporcie samochodowego
b Jacek Wesoowski, 2006
23
Elementem motywacje do otrzymywania z adunku jawnego istnieje wicej jego
szeroko pojta integracja. Wolno komunikowa o fuzji w paszczyzny miasta, co osiga
wygodne umieszczenie stacji take przystankw wobec zasadniczych kierunkw wyprawy,
niby te podatne wpisanie tras w cao miasta. Linii tramwajowe na luz
zabudowanych osiedlach sprawnie rozmawia poprzez rodek struktur, w przeciwiestwie
do relacji drogowych ano dokadnie dopuszczono w niesamowicie duo osiedlach niemieckich,
jednoczenie z niniejszymi, ktre zaistniay w NRD. Ale wspomniana zmiana linii bostoskiego
metra cakowicie zaprzecza zasadzie konsolidacji w paszczyzn. Na krtsz
stop integracja traktuje oraz takiego pooenia otoczenia przystankw,
ebym zmierzay do nich uyteczne dojcia, i eby nie historyczny one zaatwione midzy
niczego lub w gwaru wielopasmowej arterii. Tworzenie lokalnego otoczenia
wok osiedlowych przystankw, stale w jakoci centrw usugowych, szo si
pewn spord polityk rozbudw sieci tramwajowych we egzotycznych Niemczech.
Waciwe wykorzystanie terenu i bazy samochodowej posiada
zapewni powizanie mienia natomiast regulowania placem z podaniem transportu
(tzw. transport & land use planning). Bierze ono nie doprowadza do wstawania
stadionw a budowli przestrzennych, cikich do eksploatacji odwrotnej ni autobusem,
a razem pobudza powstawanie prac generujcych znaczny gest w otoczeniu
tendencji rwnie stacji wydajnych rodkw transportu publicznego. Koordynacja ta
potrzebuje prowadzenia, bo wadza cignicia wywierana przez wystpowanie wspczesnych
lekw
nie wystarczy wobec samochodowej alternatywy. W Holandii, prawidowo jedcej
gospodark przestrzenn, udao si doprowadzi do ostatniego, e stacje kolei komunalnych
a regionalnych zaczy istnie pod-centra usugowe, gdzie daj si nie tylko osiedlowe
sklepiki, a dodatkowo przedsibiorstwa pomimo e rnij ten ma pen budow autostrad. W
Amsterdamie
natomiast Lizbonie budowa wewntrznej drodze kolejowej powizana staa
z stworzeniem wzw infrastruktury biurowej, wystawienniczej oraz ruchowej, jaka
nie powodowaa si w krgu zwarto zabudowanego miasta. W osiedlach pnocnoamerykaskich
tak potg cignicia maj jednake wzy autostradowe, pobudzajce

wzrost uprzednio nie tylko shopping malls, jednake zarwno wszystkich wiosce biurowomieszkaniowych
(tzw. edge cities miasteczek na rogu), gwnie przy stagnacji zabytkowych centrw.
Rozbudowa sieci transportu spoecznego powinna mieci i stosowanie
jej do ksztatujcej struktury funkcjonalnej miasta oraz miejscowoci ostatnio
omawia ostatnie wyjtkowo bdcej roli przemieszcze omijajcych centra miast.
Poza aspektem przestrzennym, unia jest ponad aspekt wewntrzsystemowy,
obejmujcy skumulowanie w penia wielu detali pozostawiajcych si na budow
24
transportow. Posuguje ostatniemu przede kadym takie urzdzenie przystankw i stacji,
by zapewni dobre przesiadanie si z skazy na krzyw, z samego leku adunku na
przyszy. Wdraa si wtedy od przystankw na przejciach, bo czsto ich pozycja
przebywa w rnic z apelem wygodnych przesiadek. Koczy za na otwieraniu
duych wzw przesiadkowych, np. midzy sieci podstawow jak metro lub
tramwaj oraz rodzinami dowocymi. Oczywicie zauwaana integracja zakada dokadanie si
danych sposobw transportu natomiast drogi zamiast konkurowania ze sob, ktre jest
specjalnym zdarzeniem w stylach stosowanych poprzez korporacje swoje. W uatwieniu
sieci wsppracujcej tkwi wany dylemat midzy daniem jazdy
bezprzesiadkowej do projekcie wycieczek, i zmuszaniem przesiadek. Wiadomo, e nie s
one na caoksztat podane przez pasaerw, przecie spord jednakowej karty stosowanie
caych
rowerw do skupieniu miasta pije za sob korki autobusowe natomiast przesadnie komplikuje
ukad tras. Uniemoliwia i cakowite skorzystanie zmodernizowanych formy
transportu szynowego, jakich nie finansuje si zakada we globalne dodatkowe
rejony miasta. Problem dobrze uzupenia spadek przewozw metra w cywilizacji
Newcastle, ktry przypad po deregulacji sieci autobusowych, przygotowanej w Anglii
w latach 80.17 Problem potrzebuje rozwiza porednich jednym z nich zapewne
istnie koncepcja raczej rozganej sieci tramwajowej ni samej prostych metra. Innym, wicym
si szczeglnie do lokalnych sieci szynowych zasada interoperacyjnoci,
czyli dania uywania pojazdw pomidzy innymi sieciami.18
Integracja sposobw transportu nie musi zwija si na kolejnociach natomiast motocyklach.
Potrafi ona wicej stanowi samochody prywatne, dla ktrych wywouje si postoje
w tzw. systemie Park & Ride (franc. parc-relais), ustawione w ssiedztwie stacji
SKM, natomiast choby waniejszych przystankw tramwajowych. S wicej centra, jak York,
ktre zrealizoway na peryferiach parkingi P+R, dane dla przybywajcych
z zewntrz. Parkingi te zczone s z rdmieciu miasta okrelonymi liniami autobusowymi,
o zachcajcej opacie a powtarzalnoci kursowania. Stan uycia narzdzi
P+R egzystuje nie tylko pochodn jakoci podry sposobem transportu zbiorowego,
natomiast wicej mona dosownie twierdzi, e przede jakimkolwiek dostpnoci miejsca
parkingowego
u kresu drodze oraz wydatku jego uywania. Tym wprawdzie, zwykle wie si
preferencyjne stawki, obejmujce opat parkingow (gdyby stanowi ona w zespole nacigana)
i przejazd zapr a z powrotem. Stacje take przystanki na peryferiach za w okolicy podmiejskiej
17 Jest o tyme mowa w rozdziale o autobusach.
18 Zagadnienie interoperacyjnoci rozcignite stanowi w akapitach o modelu Karlsruhe za o
metrze.
25
s oraz zajciem, gdzie odkada si rowery. Jeszcze powszechnie zatapia si te
systemy dawania rowerw, z parkingami umieszczonymi przy stacjach.19
Trzeci klas dziaa integracyjnych stanowi rozwizania mwice formy,
dyrektyw natomiast norm. Planowaniem take koordynacj sieci zdobywa si zwykle tzw.
zwizek transportowy, jaki ciska teren szeroko pojtej aglomeracji oraz sortuje

kadych przewonikw, wsplnoty a zarzdzajce wartoci samorzdu lokalnego.


Przewonicy umiej stanowi wstydliwi take spoeczni, mog chodzi w rnic gminy, jednake
wida
aktualne egzystowa ponad kolej pastwowa. Rozwaanie take korporacja rozumie pene szczeble
sieci komunikacyjnej obsugujce lot miejski, aglomeracyjny natomiast rodowiskowy od
dowocego autobusu, po kolejka regionaln sieci wasnej. Zwizek komunikacyjny
e postpowa choby na zakresie kilku krajw zwizkowych, a nawet by koneksje
midzypastwowe.
Wyciga ostatnie zgoda region szwajcarskiej Bazylei natomiast jego Tarifverbund
Nordwestschweiz. Zwizek transportowy odpowiedni egzystuje nie owszem w charakteru spki
racjonalnej budowy architektur, jednake jeszcze dla unii natomiast kombinacji taryf. Ju w
wiartki
terenw funkcjonuje pewien bilet, odpowiedni dla zrobienia jednej wycieczek lub
o siy ograniczonej czasowo. Mocno specjalistyczne s ukady strefowe,
biorce i dalekie strefy podmiejskie (czste w Niemczech), a nawet jako
w losu Holandii wszystek teren. W tym ewenemencie pierwsza przewonikw jeszcze
si zwiksza. Zwizek taryfowy patronuje podziaowi sposobw oddziaujcych z
pasaerw midzy dane marki na kanwie wczeniejszej umowy; napenia
si rwnie podziaem dotacji, jak e wikszo transportu obywatelskiego jest deficytowa.
Pociech z ustanowienia wsplnego biletu umiej y naprawd niesamowite. Po
zapoznaniu Carte Orange w Paryu w 1975 r., liczba przejazdw samochodami
pogbia si o 36%. Liczba przewozw caej platformy kolejowo-autobusowej w Londynie
skoczya o 16% po wkroczeniu w 1982 r. Travelcard (w wspczesnym klimacie szczeglne
brytyjskie
sieci transportu notoway stay wydatek podrnych).20 Integracja rozkadw
jazdy posiada pierwotne miejsce tam, gdzie czstotliwoci kierunkw s niskie. Rozpoczyna
si j w brzegu tego samego schematu, np. na pnych kursach U-Bahn w Berlinie,
ale take midzy sieciami nowych przewonikw. Idealnym ideaem stanowi
Szwajcaria, w jakiej odjazdy obsugujcych stacje kolejce autobusw poczty (Postauto)
s zwykle uzgodnione z odjazdami pocigw; przeywaj si one trwale
w umiarach pgodzinnych lub godzinnych. Samo taktowanie sposobw transportu
19 Jest o biecym wypowied w rozkadzie dotyczcym roweru w centrum.
20 Commission of European Communities, The Citizens Network. Fulfilling the Potential of
Public Transport
in Europe. Communities Green Paper, COM (95)601 final, s. 15.
26
publicznego, szeroko obecnie stosowane (przewanie w regionach germaskich), niekoniecznie
jest symptomem integracji, tylko na moe wydobywa w dostarczeniu rwnoodstpowej
obsugi tras, zdobywanych przez mao formie.
Tylko fakt zbdnych kursw stanowi przewanie sednem zarzutw kierowanych
pod adresem centralnego zarzdzania natomiast wymylania budowy transportowej. Wszelkie
wypowiedzenie jednak czy liberalne (uprawiane w Znacznej Brytanii), czy centralnie
proponowane (wykorzystywane masek. w regionach germaskich) ma choroby za cechy.
Daniem
autora, owo kolejne skada daleko atrakcyjniejsze wyniki dla najemcy, umoliwiajc np. dobrze
rozwiza zbir informacji. Spord aktem przypadkw wystpienia mocy wikszej,
wspominanie si po zbiorze racjonalnie opracowanym jest wzgldnie bezstresowe
dolecenie do wymarzonych programw oraz kalendarzy drogi nie reprezentuje popularniejszego
problemu.
Stymulowa racjonalizacj kursw wolno jednak przy ochronie systemu
przetargw na eksploatacj stronie budw, obwarowanych szeregiem wymogw, ktre zaspokoi
musi potencjalny przewonik prywatny. Opowiadaj one nie tylko wzrostu ulic

oraz katalogw jazdy, lecz i modelu pojazdw, za chociaby ich barwy. W przetargach
takich mocna wyania firm gotow speni si najnisz dotacj.
Aby powstrzyma warto samochodw, wykorzystywane s i rnorodne metody wsplnego
wykorzystywania pojazdw. Piknie w gustu ruchu wykorzystujcego wsplnie pojazErfurt (Niemcy) osiedle Melchendorf. NRD przylegaa do nielicznych terenw Europy
Wschodniej, w ktrych rodziny tramwajowe organizowano
w materia osiedli mieszkaniowych, bez towarzyszcej im ciece samochodowej b Jacek
Wesoowski, 2001
27
dy jest tzw. car-sharing (franc. auto partage), jakie adnie skutkuje w centrach o tak
rozoonej komunikacji masowej (samochd uyteczny stanowi lecz do poszczeglnych celw,
a nie na co dzie). Istnieje aktualne lekarstwo dostpniejsze ni wynajcie motocykla w
komercyjnej
agencji. Kolejn jakoci wsplnego uywania z wzka stanowi tzw. carpooling
albo vanpooling. Identyfikuje ono przemieszczanie czyim samochodem, zrealizowane na
wydajnych okrelonych wartociach. Niekoniecznie pragnie wic istnie wieczna umowa midzy
pracodawc
samochodu a pasaerem. Wesp spord wprowadzeniem si Internetu a telefonii komrkowej,
powstaj systemy aktywne obsuy potencjalnego pasaera w cakiem bliskim
czasie. Vanpooling stanowi nieco czste chociaby w suburbiach pnocnoamerykaskich,
specjalnie na samych brzegach aglomeracji21; obejmuje si spoywa choby w dostpnych
statystykach
mobilnoci. W USA rednia dugo drogi t strategi usuwa 35 mil. Do przejazdw
zjada si czasem mikrobusw umieszczanych przez pewne przedsibiorstwa
komunikacyjne. Osoba kredytujca jest dodatkowo kierowc, a w transformacji jedzi
bezpatnie rwnie przypuszczalnie zajmowa samochd do kresw prywatnych w umwionym
zakresie.
21 Witryna American Public Transportation Association, URL: http://www.apta.com/research/stats/
factbook/index.cfm (V 08).
Mannheim (Niemcy) osiedle Vogelstang. Centrum usugowo-handlowe dzielnicy, woone w jej
geomentrycznym rodku serwowane jest szczeglnie przez
tramwaj. Wyranie z podziemnego przystanku prowadz wprowadzenia do biznesw. b Jacek
Wesoowski, 2003
28
Carpooling pono istnie ponad podejmowane gdzie indziej: taka przewaga zrodzia si
ostatnio np. w Bombaju, miecie ponurej sawy zatoczonych pocigw.22
Ta organizacja podrowania uznaje spord jedynej postaci zminimalizowa wydatki
codziennych
dojazdw, natomiast z nowej redukuje warto autobusw w budw drogowej. A
sporo miast czynnie je forsuje, odkadajc na podrach preferencje pojazdom dostarczajcym
drogo ni poszczegln osob (przy wsppracy wydzielonych pasw, tzw. HOV23 lanes) lub
skutkujc w unii (urzdzenie central carsharing, nadawanie miejsc wybierania
pasaerw itp.).
Ruch pieszy w miastach doczeka si w docelowym etapie silnej zmiany kwalifikacji:
jak inynierowie transportu natomiast planici ogldali w nim najduszy problem
miasta, dzisiaj zakada si go za minimalny czynnik witalnoci rdmie take pojedynczych
dzielnic. O owym, e pieszy powinien nosi dostarczone komfortowe otoczenie
w stref okoo postojw i stacji, wspomniano poprzednio mocno. Problem istnieje
wszake wiele wikszy, gdy zamyka peny system bazy skoku a przekraczania
pieszych. Sie piesza powinna wrczy scalenie kadych aspektw natomiast zaliczce
centra w podejcie wygodny, atrakcyjny wizualnie natomiast w wielko komfortowy. Pozytywny
projekt wynika raczej uksztatowania zabudowy, nie kocu w gruncie atrakcyjnych

elementw historycznych elewacji, ile dogodnego rozwizania styku zabudowy


natomiast chodnika. Bloki nie powinny stanowi odesane lepymi przeszkodami lub drzwiami
garay;
najlepiej, jeli odkrywaj si na deptak wspania moliwoci usugow. Wizerunek
dziaa ponad lekkiej konstrukcje, posiadajcej wyposaenie ulic. Nawet nowy parking
e pobra w granic obiektywn form, skoro bdzie zadrzewiony.
Pamici w wtpliwoci tego, co stanowi powierzchni gwarantowan natomiast wykwintn,
przeksztaciy si
radykalnie. Czy luksusem jest bezpieczne od prdu koowego przejcie podziemne?
Natomiast chyba chodzi ono znami podporzdkowania pieszego samochodom, skoro
z podstawy przestrze podziemna nie jest wysoko oryginalna (za niejednokrotnie stanowi oddaj
strat dla zmyle), ani specjalnie bezpieczna szczeglnie tych rzadziej traktowanych,
nie mylc teraz o luksusie przebywania schodw czy pochylni. W modnym
ujciu pieszy stanowi przewyszajcym uytkownikiem okolic centrum miasta, a ponad
wielu pod-centrw take przerwie domowych czy tam, gdzie funkcjonuje przestrze
obywatelska, szczeglna jako przestrzeni wsplnej, suca ciemnym
22 Ashok Datar, SMS: A Car Pul to Reduce Urban Congestion in Mumbai, India, urzd na rozmw
Towards Carfree Cities VI, Bogota, IX 2006.
23 HOV high occupancy vehicle. Trudno przetumaczalne na wasny: pojazd, ktry przewozi
ogromniejsz
wielko jednostek.
29
stosunkom rodowiskowym take chowajca atuty niezwyke dla miasta. Oraz w kupa
stanowiskach rozprasza on z autobusami okolica alejek i obszarw tak na swoich prawach,
wic bez wypierania go w pozycje wyranie niskie w ukadu do nieznajomych
odbiorcw. W miecie nie ma praktycznej opcji nie bierze te potrzeby dokonania
wnikliwej segregacji sieci ruchu pieszego z platform drogowej. Wspuytkowanie
prostej ulicy wyraa stabilizacj na kompromis, wymagajcy otocze jakichkolwiek
postaci, lecz wprowadzajcy w transformacji granic wystpowania wielofunkcyjnego miasta.
Postulat segregacji dziaa zarwno zabiegw transportu, szczeglnie kwestii
oddzielenia pojazdw drogowych z szynowych. Optymici spodziewali si, e
uniknicie tramwaju, zmiana ulic na nielegalne bd sie metra, zlikwiduj
kopot zatoczonych ulic, bo odcign pracownikw z samochodu. Zwolennicy samochodw
ogldali w aktualnym po prostu zwikszenie powierzchni drogi. Wyniki stanowiy mniej
zachcajce: kolejk podziemna co prawo funkcjonuje, ale powstae na nawierzchni
drogi wcale nie s wolne od korkw. Dziesiciopasmowy cig Prospekt Peremohy
(Zwycistwa) a Chodnik Szewczenki w Kijowie, z ktrych tramwaje usunito zaraz
po walce, przynaley do daleko zamknitych ulic-monstrw; to jedno przekae si
zakomunikowa o jego koniczynkowych, bezkolizyjnych skrzyowaniach. A Kijw jednak
pamita metro... Szeciopasmowa, po rezygnacji torowiska tramwajowego, Bajcsy-Zsilinszky
t w Budapeszcie, ponadto przywiera do najbardziej korkujcych si ulic24,
i metro ma ale bezporednio pod ni. Wskutek budowy podziemnych trasy
nie skrci si ruch samochodw chyba, e zostawi to obojtne przez mniejsze
cieki. Lecz po co potem likwidowa obszary dla tramwajw? Tutaj wana upatrywa
konkretnego czynnika powrotu tramwaju jako nowego sposobu transportu, ktry
pewno egzystowa wersj dla metra, jeli w osiedlach nie s potrzeby przemieszczania
pierwsze jednostek amicej jego ofercie rwnie skoro odlegoci, na ktrych musi
odbiera, nie s szczeglnie due.25 Pena segregacja nie stanowi to niezbdnym
oraz dostatnim kluczem na wyadowanie problemw transportowych miasta.
24 Opinie o skrtu w Budapeszcie mona zlokalizowa w siatek, np. na czciach
http://www.logoi.com/budapest/
life_in_budapest/traffic_in_budapest.html, te na http://www.budapestsun.com/ (V 08).

Przewonik miejski, BKV, w opisie o bronienie trendzie w stolicy, zmierzy, i maa prdko
motocykli
w miasteczku poleciaa z 2000 r. o 40%, osigajc 22,3 km/h. Samochody wywoay powstanie
kosztw zewntrznych, planowanych na 532 mld forintw; ich udzia w skaeniu
rodowiska wymieniany jest na 60% (dziesiciokrotnie mocno z autobusw BKV). W teje
sprawie BKV
chce inwestowa w tramwaje, kolej podmiejsk oraz trolejbusy. Lub bdzie biece znaczyoby
odwrt
z wdraanej od trzydziestu lat prezydenty przystosowywania centra do autobusu objawi si
w okolicznej przyszoci.
25 Popularnoci tramwajw we Francji oddany jest wasny rozdzia.
30
Zmiana nastawienia wobec transportu widocznego tudzie jego jednolita modyfikacja
spowodoway rzeczywiste efekty, jako ciko oczywicie oceni, e udao si znacznie
zmieni zachowania komunikacyjne mieszkacw Europy na korzy
zrwnowaonej mobilnoci. Systemy transportu spoecznego lecz jeszcze skuteczniej
w liniach promienistych (do/z centrum), lecz niejednokrotnie piewaj w zalenociach
regionalnych natomiast bocznych, znajdujcych coraz ogromniejsze poszanowanie, chocia sabo
zatoczonych deficytem przestrzeni dla pojazdu. Wskutek tego luno stanowi kapitalnych
zmian formy modalnej na zalet transportu miejskiego, gdy to si stawao
w Strasburgu po woeniu tramwajw (udzia samochodu spad o 9% do za naturalnie
znanego wspczynnika 58%).26 Ogromniejsze modyfikacje s widoczne wyranie na kierunkach
serwowanych poprzez obecne rodki.27 Czciej natomiast przeywa si wzrost
liczby przewozw sporzdzanych poprzez zesp globalnego transportu. Na dowd
w Brukseli w latach 1999-2007 liczba pasaerw architektury komunalnego przewonika
STIB/MIVB wzrosa a o 70%.28 Popularno tempa natomiast tramwajw istnieje w belgijskiej
stolicy naprawd znaczca, i udao si nawet przeforsowa zwenie zewntrznej ulicy
centra do czterech pasw po aktualne, aby postawi tory tramwajowe. Inna success story
dotyczy amerykaskiego miasta Portland w pas Oregon: przed budow silnego
tramwaju autobusy przewiozy 40 mln pasaerw (1979 r.), przeciwnie w 2005 r.
104,5 mln, co charakteryzuje wzrost dwuipkrotny.29
Przykad Portland, miasta niesamowitego w USA ze wzgldu na standard polityki
przestrzennej, kupi na rezultacie raz jeszcze zwrci problematyk transportu przyjaznego
centrum do dalszego pola ewolucji przestrzeni publicznej. Wedle caego praw26 Dale Kirkham, Light Rail Cities. What Perth Can Learn, URL:
http://www.istp.murdoch.edu.au/ISTP/
casestudies/Euro_Field_Trip/eft2002-ch-3.pdf (II 08)
27 W wielkoci caego centra udzia transportu otwartego w powszechnym miasteczku francuskim
wtedy spord dyrektywy
kilkanacie procent, w miasteczku niemieckim ok. 20%. Stosunek drodze samochodem do
wycieczce
tramwajem, metrem lub motocyklem rzadko gdy spada poniej jednoci, a zwaszcza oscyluje w
barierach
2-3. Niezwykle sabszy stanowi udzia wzka w niesamowitych centrach, oraz oprcz nich s takie,
gdzie
proporcje s niemal identyczne (Wiede, Bruksela). Na wspczesnym podou interesujco
wypadaj miasta szwajcarskie,
zwaszcza Zurych i Bazylea, gdzie podre transportem miejskim sigaj 40%. Miasta
polskie wynosz, na rdle Europy, jakie z najwikszych indeksw udziau transportu
zbiorowego, naturalnie
w przedziale 40-50%. Korzystniej maluje si sytuacja, jeli rozpatrywa udzia jednych
preparatw w dojazdach do centra, i wyjtkowo do profesji. Ok. 40% wyprawie do gniazdo

Londynu czy Parya tumaczonych egzystowaoby w 1990 r. transportem zbiorowym (tyle samo
obejmowa
udzia cigu pieszego samochodem oraz dopiero 16,5-18,5%). W Tokio udzia transportu
publicznego
liczy a 84%. (Na osnowie nowych podoy, Struktura wycieczki w osiedlach wg sposobu
transportu
URL: http://www.p.lodz.pl/I35/personal/jw37/urbtr/mod-split.html).
28 Witryna oficjalna URL: http://www.stib.be (V 08).
29 Witryna Light rail Now!, URL: http://www.lightrailnow.org/myths/m_por_2007-10a.htm (V
08).
31
dopodobiestwa, co powyej pmilionowe osiedle (spord prawie dwuipmilionow
aglomeracj), nie ustawione jak San Francisco czy Boston na restrykcyjnym rozwj
ciasnym pwyspie, ani nie bdce powszechn metropoli, ani jake w Australii miastem
wyjtkowo etnicznie jednorodnym, winno zajmowa serce podziurawione
jak sito parkingami natomiast objte morzem pustostanw, magazynw natomiast drg.
Prawdopodobnie dziwny zbieg okolicznoci, sklejony ze korzystnym protestem
farmerw stanu Oregon przeciwko zamiataniu pod zabudow terenw ornych, wywoa
w 1973 r. do postrzegania stanowej metody ochrony terenw zewntrznych. Jej
oczekiwanym narzdziem stawaa si tzw. urban growth boundary (granica wzrostu
miejskiego), ktr w Portland zatwierdzono w 1979 r. W ukadzie kolejnego wierwiecza,
kiedy ilo mieszkacw samego centrum (nie okolicznych gmin, co istnieje umowne
dla grupie miast) urosa o cz, barier t poprawiano nieznacznie. Przyhamowano
std wtedy, co czyni przeklestwo pnocnoamerykaskiej urbanizacji sprawl.
Jak dzi robi portlandzkie Downtown, opisuje Alex Marshall: Gwoli mnie spacer
ulicami Portland jest gorzko-sodkim dowiadczeniem. Jego zabudowa to niezmiernie kamiennoceglane obiekty z skutku XIX w., z piknymi gzymsami, fryzami, wielokrotnie due
zaledwie na cztery do dziewiciu piter. Miasto wyprodukowano z sabymi kwartaami o krajach
60-metrowych co dao wicej dugoci pz oraz przydaje duo labie ze marszu.
Liczba wielkich rdmiejskich kwartaw stanowi wielce prawdziwa, szczeglnie, jeli porwna
si j z wasnymi centrami przecitnej pozycji. Podczas jeli gdzie indziej miasta walcz
Portland (Oregon, USA) skrzyowanie ulic Morrison a Fifth w sercu. Wspuytkowanie
przestrzenii trasy przez pieszych, tramwaje
a wozy. Dwukierunkowy tabor pozwala urzdzenie odpoczynku po faszywej stronie ba Jason
McHuff, 2008
32
o ycie przynajmniej samej drodze handlowej, Portland ma prostokt jakich dziesiciu na
pitnacie kwartaw, ktry bytuje w globalni. Skada wic 150 kwartaw wypenionych sklepami,
restauracjami, butikami, przedsibiorstwami natomiast celami kulturalnymi. Napisaem gorzkosodkim
, bo przywodzi mi si moje prywatne Norfolk.30 Norfolk jest duo ciesze, ale
wystarczy porwna Portland z kanadyjskim Winnipeg, miastem podobnej mierze
take o identycznym udziale biaej populacji (77%), i moce s diametralne. Najwyraniej
przedmioty z zajciem waciwego gniazdo nie bior duo grupowego ze form
etniczn mieszkacw, racja jako wbrew mitom niekoniecznie rzutuje ona na wskanik
przestpczoci, ktry w Winnipeg przywiera do najpikniejszych w Kanadzie. Czy
fakt w posiada lekarstwa powszechnego raczej ze nieprawidowo odbierajcym centrum?
Mieszkacy sami wyznaczaj sobie miejsce, zgodnie z kolejnoci wyznawanych
zalet natomiast znaj. Ostatni w Portland poszli jakby za razem, tworzc nowy tryb
dziaa posiadajcych wrczy miastu wysokie walory. Wanym elementem tych zamiesza
byy lokaty w przewz zbiorowy. Kamieniem milowym w tej partii przebywao
si uporzdkowanie sieci autobusowej dodatkowo postanowienie jej do skupienie na wydzielonej

ulicy, otwarcie w 1986 r., i wkrtce rozbudowa sieci tramwaju aglomeracyjnego


(nazwanego MAX), raz wprowadzenie prostej tramwaju miejskiego,
mniejszej stopy, tylko wcale penetrujcego dzielnice pooone przy.
Wesp spord bdcym stanowieniem przykadu Portland, pojawi si w USA, pod
firm New Urbanism, nowy nurt w urbanistyce, kontestujcy dotychczasow
praktyk budowy miast, ich zasadnicze strefowanie na niektre formy stosowania
take zbytnie oddawanie przestrzeni.31 Wzrost chway jego bezwzgldnego
dania, rozwoju zorientowanego na transport zbiorowy, i wychodzcych
spord niego indeksw klasy natomiast wielkoci przestrzeni, istnieje zupenie powolny. Jednak,
jak
okrelaj problemy i alokacje zasobw, Amerykanie planuj bardzo transportu powszechnego,
oraz 44% z nich woli nawet rozwj kosztownych sieci szynowych.32 Odwrt
z kultury suburbiw bdzie pomimo niesychanie problematyczny, co nie oznacza jak wystawia
przypadek Portland ebym nie wolno istniaoby ochroni, natomiast podobno chociaby
przywrci dawnych
walorw sercom miast.
30 Alex Marshall, How Cities Work, University of Texas Press, Austin, 2000.
31 Niestety, w amerykaskich warunkach propagatorzy Nowej Urbanistyki czerpali mnstwo
przyczyny do zademonstrowania
naszych inicjatywie w nowo budowanych konstrukcjach na obrzeach anieli w funkcjonujcych
miastach. Graj wic przeciwnicy, piszc, e lec oni rozbi suburbanizacj poprzez
budow drugich suburbiw.
32 2007 Public Transportation Fact Book, na szafce APTA, URL:
http://www.apta.com/research/stats/
factbook/index.cfm (V 08).
33
W Europie na wesele destrukcja architektury miasta przybya w relatywnie nieznacznym
poziomie, co nie znaczy, i fakt obumierania rdmie natomiast eksurbanizacji
jej nie dotyczy. Gdy przygotowuje Marshall, rzecz istnieje odrobina wiele taka, jakby
umierajcy pacjent dostrzega na osobnika na okolicznym ku, kto leci na gryp. Stanowi
w Europie dzieli rwnie kraje bardziej powolne na ruin miast, jako a takie, gdzie
oddanie do wanych metod nie honoruje na cierpienie zjawiska erozji,
czym nie istniaa ona uczyniona. S w Europie kraje, gdzie nie opanowano
eksurbanizacji, co dziaa strefy podmiejskie nieznonymi rozgazionymi
polipami, tylko s oraz takie, gdzie ciana krajw towarzyskich oraz zabudowanych jest
otwarta jako noem uci. Owych pocztkowych zawsze napywa, mimo powszechnie
spowolnionego procesu rozwoju populacji miejskiej... S koce, gdzie problem
obsugi komunikacyjnej nowych suburbiw rozwizuj sami mieszkacy, kupujc
dodatkowe samochody, tylko s take takie, gdzie oryginalne organizacje komponuje si w oparciu
o szkolon jednoczenie sie transportu miejskiego. Now cech eksurbanizacji
s dzielnice domw wielorodzinnych, serwowane przez wyduan sie
autobusow natomiast tramwajow, tyle i centrum angauje si w ich wstanie przy cigle
chodzcej degradacji zabudowy w rdmieciu. To rnie pozorw skrywajca le pojt
gospodark przestrzenn.
Ciekawym komentarzem potrafi y wiee przedmiecia Hagi natomiast Rotterdamu miast,
ktre w finalnych latach dziaaj ogromnej rozbudowie sieci tramwajowej. Tak kojarzy
si stabilny rozkwit w urbanistyce. Wcale jest on zaledwie martw cyfr w biurowych
dokumentach, ani nie prowadzi si zdecydowanie do skdind potrzebnych
mniej energochonnych technice budownictwa czyli zachowania budynku. Zym
dowodem potrafi egzystowa za wspczenie wznoszone dzkie czy gdaskie
blokowiska. S one indywidualn z uwag, e rdmiecia ziej pustkami, i wartociowy
poruszania

stoj si niepotrzebnie wyduone.


W chodzeniu do rozgszczenia, niegdy syntetyczne i obcise struktury miast europejskich
przypady na granic, w ktrej transport uniwersalny w funkcjonujcym systemie
pieninym (to wiadczy przy tolerowaniu kosztw zewntrznych) przebywa si deficytowy.
O ostatnim, e gsto natomiast miar mog sprawia dochodowy transport masowy,
przekonuj miasta azjatyckie. Skd mona, i zapewne nawet nie winno si
namawia Europejczykw do uznania projektu publicznego z Hongkongu (odczuwa on
jednak oczywiste wady), to nie eliminuje to z opiek o konsekwencj i konsystencja budowy.
Miasto zych odlegoci to pozostaa forma zmagania si z zapasem transportu
poprzez napieranie na dugo niezbdnych podry.
34
Temat stabilnego rozwoju osiedli take zwizanej spord nim reklamie moliwie
najmniej niekorzystnych dla medium form unoszenia si, jest od kilkudziesiciu
lat problemem ywego zainteresowania Grupie Europejskiej. Na przymus adunku
na miasta zwrcono uwag natychmiast w Natomiast Programie Zajcia cznoci w limicie
medium, spenianym w latach 1973-77. W rzeczonej w 1990 r. Zielonej Ksidze
o rodowisku Miejskim33 otrzymuje si istotna informacja, i centra europejskie mona
uratowa przed destrukcj. Stanowi ona silnym zaprezentowaniem si za biecym, i jest
kolejna droga modernizacji ni ta, jak przemierzyy miasta Ameryki Pnocnej, pomimo i
cay wysoko zaawansowany wiat uytkuje z takich pojedynczych nagrodzie cywilizacji.
Z jednego powodu listy UE stawiaj gwat na wspzaleno urbanistyki
natomiast mechanice transportu. Zielona Ksiga o Miejscu Lokalnym wymienia opracowywanie
natomiast przewz publiczny jak dwa z omiu obszarw, jakie pragn istnie przyjmowane pod
ostrono przy rehabilitacji miast. Stworzenie dobrego rodowiska nastrcza wicej anieli
zorganizowania paru awek, rolin w donicach i mietnikw na brudw wymaga podejcia
powszechnego.
rodki zaradcze zrodz si z niekorzystnej analizy struktur miejskich, ich
przebiegania take nawyku rozwoju. Du prac odgrywa cigo okolic miasta,
szczeglnie zagroona w okresie dowiadczenia do ziemi poprzemysowej, powodujcego
powstanie silnych terenw indywidualnych i zdegradowanych. Struktury
wielofunkcyjne natomiast szalenie mczce pac szereg moliwoci na zminimalizowanie
odlegoci midzy
budynkiem a profesj rwnie uprzejmociami, spord ktrych si korzysta. Nastpnie uycie
pojazdu mieszkanie si
raczej moliwoci ni koniecznoci.
Jednak niezastpione stanowi zarwno skuteczne napieranie na interpretacj jednych
rodkw lokomocji w podrach miejskich. Reakcj na zwikszony przepyw samochodowy
stanowia nakania czsto budowa kolejnych relacji, ktre w skutku wytwarzay nastpny styl.
Polityka preferencji dla transportu spoecznego musi chyba pociga za sob powane
decyzje. Zadowalanie wszystkich koniecznoci bdcego haasu nie stanowi powoan reakcj;
kongestia czyni w poszczeglnych przypadkach cenne urzdzenie o konkretnej odpornoci
przekonywania. Jak czsto zakorkowane drogi, mimo ekspansji sieci samochodowej,
bd istnie odtd potwierdzenie dla rozpoczynanych ogranicze ruchu samochodw,
powodujcych preferencje pojazdom transportu publicznego. Podczas jak tradycyjnie
rodki form ruchu stanowiy zwaszcza na punkcie zminimalizowanie kongestii a wzmoenie
przepustowoci, mog egzystowa one jednoczenie uyte dla polepszenia stosunkw
rodowiska. /.../
Projektem winno y skrcenie kongestii, ale nie dodatkowe tworzenie stylu samo33 Commission of the European Communities, Green Paper on the Urban Environment, COM
(90)218 final.
35
chodowego. Piesi oraz nabywcy pojazdw wag stanowi nadzwyczajnie traktowanymi

uytkownikami
przestrzeni publicznej.
Pozostae strategii rzutowania na organizacj modaln wic granica parkowania
take oczyszczano za dostp do krytycznych okolic miasta (w klimacie decydowania dokumentu
stawiay je Oslo i Singapur). W centrach, gdzie transport publiczny odgrywa nadal
gwn pozycj, dostpno miejsc parkingowych jest powanie ograniczona przez wypadek
lub w wyniku wiadomego dziaania. Zielona Pie o Centrum Miejskim zamierzaam
i organizowanie duo agodnych technologii, minimalizujcych szum take skaenia.
Wanym punktem produkcji tego apelu wystaway si wprowadzane
Brunszwik (Niemcy) Bohlweg. Tendencja oraz odpoczynek tramwajowy bezporednio granicz z
zabudow. Symbioza osiedla spord odpowiednio utrzymanym
transportem zbiorowym b Jacek Wesoowski, 2004
36
kolejno coraz intensywniejsze normy rodowiskowe dla rowerw spalinowych. Istotn
myl stanowia konsultacja, by przydzia rodkw z funduszy strukturalnych uwarunkowany
stanowi tym, lub centrum liczy koncepcj koordynacji rozwoju duego
rwnie rozwoju transportu.
Oglna metoda podejcia w profilu przewozu zostaa wyrana w Amatorskiej
Ksice o Wpywie Transportu jest rodowisko34 z 1992 r. W tekcie rysuje
si pojcie zrwnowaonej mobilnoci35, natomiast nie wskazuje jej jasnej nazwie.
W 1995 r. Rada Europejska opracowaa now Zielon Cz, dziaajc
tyme jednoczenie transportu pasaerskiego (Sie publiczna. Wykorzystanie potencjau
transportu pospolitego w Europie).36 Najwaniejszym znaczeniem Komisji, czowieku
pod krytyk w tyme materiale, bya konieczno integracji sieci transportu powszechnego,
w jakiej dostrzega zabiegu na poradzenie konkurencji samochodu, zdolnego
zapewni transport od wrota do drzwi. We wspomnianej Zielonej Ksidze duo
odsania si rzadko o sytuacje transportu, o wymarzonych formach komunikacyjnych
(w tyme o zabiegach push-pull), o przecitnych formach wspprac UE przy podejmowaniu
strategii zintegrowanego transportu.
Indywidualna Zielona Scena z 1995 r., zatytuowana O niezalene take ekonomiczne sumy
w transporcie. Opcje polityk internalizacji kosztw publicznych transportu w Fuzji Europejskiej37,
jest klas zdefiniowania zasad przebudowy regu dobrych, na
jakich wspiera si transport, w biegu systemu, ktry planowaem istotne
koszty przeze tworzone. Artyku ma wytumaczenie, czym s koszty zewntrzne.
Przynajmniej nie blokowano si w nim szczegowo problematyk miejsk,
atrakcyjnym nas wynikiem z dowiadcze stanowi obecne, i motocykle w szumie miejskim
charakteryzuje
szczeglnie dua rnica midzy kosztami prywatnymi (z podatkw,
myt itp.) natomiast cikimi kosztami po spenieniu kosztw zewntrznych. Wytwarza to
dokumentacj do aplikowania znaczcych ogranicze dla skrcie w miastach.
34 Commission of the European Communities, Green Paper on the Impact of Przejazd on the
Environment.
A Community Stategy for Sustainable Mobility, COM (92)46 final.
35 Ang. sustainable mobility, niem. Sanfte Mobilitt, franc. comobilit.
36 Commission of European Communities, The Citizens Network. Fulfilling the Potential of
Public Transport
in Europe. Communities Green Paper, COM (95)601 final.
37 Commission of European Communities, Green Paper: Towards Fair and Efficient Pricing in
Transport.
Policy Options for the Internalising of the External Costs of Transport in the European Union,
COM
(95)691 final.

37
Biaa Ksiga: Europejska polityka komunikacyjna na rok 2010: era na decyzje38
z 2001 r. odbieraa si naszkicowaniem celw wykonywania kompletnego organizmu
kontynentu, jednakowo w indywidualnym spord fragmentw, Racjonalizacja transportu
miejskiego, zwrcia
si do pochaniajcej nas tematyki. Ubolewajc nad podtrzymujc si niezgodnoci
pomidzy rozwojem powierzchni obcej miast oraz sieci transportu powszechnego,
w napisie ukrywa si wpyw na rozkwit w przekroju technologii napdu spalinowego
i odejmowania jego przychodu na medium, ywic nadziej na zagodzenie tych transmisji
do 2020 r. o przynajmniej poow w seksu do roku 1995.
W 2002 r. Komisja Europejska podja inicjatyw CIVITAS, przeywajc na charakterze dopata
w zamianie organizacji transportu lokalnego na duo pobudzajc rodowisku.
39 Organizacja grupuje kilkadziesit osiedli (z Rodzimy jej narzdami s Gdynia natomiast
Krakw),
jakie poday si zabezpieczania a inicjowania nowoczesnych rozwiza na kresu przewozu
a mylenia miejskiego. Fundacja sponsoruje w zamianie sprawy natomiast poradzie rwnie
potwierdza coroczne nagrody miastom, jakie umiej udowodni si dostatkami w poziomie
poprawy transportu publicznego, budowy infrastruktury dla mikkiego transportu,
w obecnym powracania przestrzeni miejskiej spod dominacji ruchu okrnego.
Po wspaniaym rozszerzeniu UE w 2004 take 2007 r., problematyka wdraania
zrwnowaonego
transportu w miasteczkach nie podziaa na aktualnoci. Miasta pozostaych terenw
czonkowskich Grup maj rednio struktur modaln przewozw przydatniejsz
ni w antycznej Grupy, ale pasuje ona zauwaalnym przeksztaceniom. e a
o zrwnowaon analiz kondycji, bo system monitorowania zachowa komunikacyjnych
w wikszoci terenw nie funkcjonuje sprawnie. Wana wycznie przypuszcza,
e wobec niedoinwestowania take zapnienia czci sieci transportu spoecznego
w osiedlach, od szybkiego stoku ich wkadu w sum przewozw chroni tylko
niedoinwestowanie systemu drogowego a stosunkowo wysze nakady uytkowania
samochodu.
Europejskie centra s rne, tylko mieszkaj przed bliskimi wyzwaniami take kontroluj
odnale wsplne wyjcia komponuje si w najmodniejszej Zielonej Ksidze, W zakresu
wspczesnej kultury mobilnoci w miasteczku, rzeczonej w 2007 r.40 Kolejne postpowanie do
mobilnoci w miasteczku nazywa optymalizacj wykorzystania przernych sposobw
38 Commission of the European Communities, White Paper. European transport policy for 2010:
time to
decide, COM (2001)0370.
39 CI-ty, VITA-lity, S-ustainability. Witryna oficjalna CIVITAS URL: http://www.civitasinitiative.org
40 Komisja Tosamoci Europejskich, ZIELONA KSIGA: W trendu nowej sztuki mobilnoci w
miasteczku,
COM (2007)551 final.
38
przejazdu i zwizanie rnorodnych fasonw transportu publicznego (pocig, tramwaj,
metro, autobus, takswka) oraz osobistego (samochd, motocykl, rower, chodzenie
pieszo). Skada si racj na le wykorzystany dotychczas w Europie potencja
szybkiego transportu autobusowego41 jak popularniejszego z tramwajw oraz metra.
Wizja wnoszona przez Rad, to osiedla zgrabnego ruchu, aktywne z transportowej
kongestii. Aby dokona skuteczny system posuwania si, naley skorzysta
procedur zintegrowan, obejmujc innowacje techniczne, rozwj mzgw
higienicznych, estetycznych natomiast wyksztaconych, wykorzystywa czynniki
ekonomiczne,

przynosi kolei w aktach. Nie uniewania si uzupeniania infrastruktury


drogowej, o ile zmierza wwczas do porzdniejszego zastosowania ulic aktualnie trwajcych.
Nowoci
jest podpowied, ebym system transportu bagay w miasteczkach by gboko utwierdzony
w polityce oglnopolskiej a lekarstwach instytucjonalnych.
Wizja liczy i miasta znacznie wiee, do czego wysya bdzie dalsze
obnianie stopnia zanieczyszcze drukowanych przez samochody spalinowe. Proponuje
41 Stanowi o obecnym wymowa w prywatnym fragmencie o pojazdach.
Manchester (Anglia) wjazd tramwaju pod dworzec Piccadilly. Przykad racjonalnego
zagospodarowania powierzchni ulicy. Tramwaj z sygnalizacj
wzbudzan; pas rowerowy po jasnej, stosunkowo drobne trasy b Jacek Wesoowski, 2001
39
si, by sektor popularny pozostawa si modelem dla internalizacji kosztw materialnych
poprzez ich ujcie w biegu decyzyjnym o imporcie pojazdw. Instytucja tej
inicjatywy zapamituje y obiektem dalszych studiw Komisji. Wystawia si te
stosowanie stref patnego dostpu, ktre day potrzebne modyfikacje w sercach
Londynu take Sztokholmu. Zakada si oraz o ustaleniu prostych zasad
bytowania w osiedlach stref ograniczonego dostpu (tzw. zielonych stref).
Transport publiczny winien stanowi specjalnie sprytny dla efektywniejszego uycia
otwartej obecnie infrastruktury i wozw a wydajniejszej nowinie. Powinien te
by znaczco otwarty dla wszystkich, czemu dostarcza ma konsolidacja i wyrazista renom.
Szans wzbudzenia tych, jacy aktualnie przebywaj wzka, zapewnia doskonaa
czstotliwo, szybko, niezawodno rwnie przepych. Wreszcie przypuszcza si, e wywz
bdzie powanie przytulny, czemu dawa jest pz. egzekwowanie zakazw stylu
take wiczenie odmiennej kultury jazdy, kiedy jednoczenie wygodniejsze wozy take pooenie
otoczenia stacji a przystankw. Zielona Lektura z 2007 r. uczy wicej oznaka
stworzenia ujednoliconych norm, jakim przechodziy odpowiada Miejskie
Plany Zrwnowaonego Transportu.
Olivet koo Orleanu (Francja) tramwaj pono y uprzywilejowany chociaby przy przekraczaniu
wielopasmowej arterii. Dziki sygnalizacji
rozwijanej liczy niejako stale mode odlego b Jacek Wesoowski, 2000
40
Surowe i Puste Ksigi Rad Lokalnej nie s zbiorem obligatoryjnych
zasad, ktre musz stanowi gdziekolwiek wdraane. Okrelaj one chocia metoda projektowania
o kopocie centrum i transportu miejskiego, sugerujc rwnie przebrane potrzebne
podejcia. Przede penym decyduj platform do krytyk na temat praktycznych
regulacji wprowadzanych na stopniu Organizacji, ktre powierza bd jak pierwiastki wyceny
inwestycji
proponowanych do wspfinansowania ze surowcw strukturalnych. Europa
jest dobra do rozwag i stymulacji mocy natomiast potrafi wyoy myli w pdzie zdefiniowania
formy, w ramach jakiej decyzje bd zabierane take dopeniane na rozmiarze lokalnym.
Miasto gadkiego ruchu, zielone centrum samo docieranie tych mott nie
przeksztacio si z przynajmniej p wieku, jakie mino od pojawienia si masowej motoryzacji.
Ale inaczej si je spostrzega, obce stanowi y i orodki, rozwijajce do niniejszych
celw. Zgrabny prd nie oznacza harmonijnego rwnie duego obracania si samochodem,
obojtnie od priorytetu rwnie punktu podry. Szybko cakiem nie musi obowizkowo
ustanawia wysokiej szybkoci jazdy, jednak relatywnie krtki chwila wycieczek pomidzy jej
wstpem a ogonem. Zielone osada nie jest aktualnie osiedlem w zieleca, ale troch uniwersaln
struktur niezalen z zatru.
Czy dosownie miastom dzisiejszej Europy nie zapowiada ju kompletny korek albo
rozjechanie? Wypada si, e detronizacja samochodowej mobilnoci jako decydujcego
aspektu miasta dol stanowi faktem, ktry stanowi umie spord umiejtnym wysikiem

wpywa
do jakichkolwiek owych, ktrzy mdrzy s za chcenie rwnie planowanie.
Jest wprawdzie drog, e energii destrukcji wejd niejako tylnymi drzwiami,
zwaywszy na niepowstrzymane chci do pokonywania zabudowy w dziedzinie podmiejskiej.
Nie wszelakie miasta wyksztaciy wielkie przeycie tosamoci czy ostr
cena zakresw w skupieniach, ktre efektywnie hamuj tendencje dekoncentracji,
erozji natomiast dezurbanizacji. Mona promowa si tu na cig mniejszych centrw Polski
rodkowej take Wschodniej, ktre ju znalazy si w czele braku centrum jak logicznej
struktury przestrzennej (m.in. Zgierz, Puawy). Z fragmentem czstych centrw najwikszych,
nie istnieje proces wypeniania ubytkw struktury, nie podejmujc
aktualnie o intensyfikacji wykorzystania rdmie. Denerwuje temu masek. zlecenie
na lokale czste dla samochodu i prosamochodowe
przyzwyczajenia grup wanych o przebiegu inwestycyjnym. S rozmiary Europy,
w jakich wzicie transportu zbiorowego, nie przypominajc obecnie o rowerach, skada si
z naruszeniem spoecznego statusu. Bd to si zmieni zaley z wadzy oddziaywania
efektw modernizacyjnych w wydziale pozasamochodowym. W Europie rodkowoWschodniej wielka modernizacja tylko si rozpocza, lecz nie wana mie ponad
41
pewnoci co do rezultatw. Jeszcze adna jest niezgod pomidzy standardami Wysiku
natomiast standardami rozwiza wprowadzanych u nas. Dlaczego modernizacj systemu
transportowego Regionu lsko-Dbrowskiego rozpoczto z konstrukcje rednicowej
drogi gwatownego kroku, oraz nie z wczenia kolei aglomeracyjnej i pokonania remontu
linii tramwajowej Katowice-Bytom? Co pewno przerobi 10 niskopodogowych
wagonw na pierwszej trasie tramwajowej w Jednostek, jeeli uytkuje jej codziennie 60-70
skadw dawnego gatunku, za ksiki zjednoczone z humanizacj objcia stay zredukowane
do cakiem obowizkowego minimum? Co cakowicie zmienia wymiana torowiska
na ul. Szewskiej we Wrocawiu, jeli dalej posuguje ona ledwie samemu charakterowi
przepywu? Co podarowa remont torowiska w Ulicach Jerozolimskich w Warszawie, bo nadal
Fryburg Bryzgowijski (Niemcy) Osiedle dla przedstawicieli. b Jacek Wesoowski, 2000
42
s one odlego dedykowan specjalnie dla samochodw? Czemu przedkada si
zminimalizowa obecno transportu globalnego w okolicy atrakcyjnej
z naukowego wydarzenia, ktr powstaje si Krakowskie Przedmiecie? Czy susznie
otwarcie Trasy Galicyjskiej w Krakowie wymuszao skierowanie pieszych do
tuneli na czysto miejskim skrzyowaniu? Lub forma miecie handlowego przy
Dworcu Istotnym w Krakowie nie moga stanowi nadziej do unii rozproszonych
jego punktw take waciwego zintegrowania platform tramwajowej?
Obraz, ktry wyania si z ocenionych bardzo urzdowych dokumentw UE, potrafi
stanowi mao zwodniczy. Jest regu, e zmniejszenie trendw wzrocie nieekologicznego
transportu wpywa spord pokanym trudem, mimo inwestycji, jakie urzeczywistniy si w istot
modernizacji transportu zewntrznego (warto natomiast porwna, gdy mocne istniay rwnie
inwestycje drogowe). Ale zarazem, mimo niebezpieczestw take troszk szczliwych
wspczynnikw
miejskiej mobilnoci, wiele (jeeli nie wikszo) miast Europy istnieje wci do dawn
struktur wielofunkcyjn, wsz skrcie rwnie atutw, ktrych prno eby poszukiwa w
peryferyjnych
centrach handlowych. Dawne miasto cywilizacje europejskiej osiga olbrzymi si
magnetyczn, jaka nie oywia si atwo ekonomice wzka a sklepw. A
nie cae miasta planuj t moc. Amerykanin za powiedziaby tak, e serca miasteczek
jego terenie ponad wskazywayby raz na surowe twierdze ludzkiej energii...
Nawet gdyby procesy ewolucji w jednym transporcie odbywaj si lekko w technologia
niemonitorowany, aktualne na trudnoci ich destrukcyjnemu silni na centrum

utkna w jaskrawym punkcie polityka miejska. Zwrcona, odmiennie ni w Ameryce,


w przebiegu rewaloryzacji natomiast odbudw dziedzictwa zabytkowego miast, w prdzie
polecania nowych budowli, wolnych od samochodowej mobilnoci, bo zaopatrzonych
w architektur alternatywnych pocze, nareszcie w profilu cigej modernizacji
transportu miejskiego, bya si kotwic utrzymujc miasta w bycie nadzieje
i kompletnoci struktury. Kiedy wolno liczy z sukcesu obecnej koncepcje, dotara ona w
wygldania
spoeczne, ktrych decydujcym punktem musiao istnie uwizanie do kultury.
Za moe rzadko po chopsku nie stanowio adnej praktycznej polityki, a moc tradycji
zdecydowaa?
Jaka przyszo oczekuje czyli owe osiedla Europy, dokd nie wychowao si poczucie
miejskoci, i podwyszenie okresu istnienia paci tyle propozycje dokonywania?
Ta lektura nie uzurpuje sobie urazy do cikiej prezentacji trendw a zasugujcych
na krytyk wyj w zakresie szeroko znanego przejazdu w miastach.
W biecych rozdziaach poznaje si tylko prezentacja kilku typw podej,
idealnych realizacji, ktre, zdaniem organizatora, s niezwykle wspczesne i zasuguj na
nagonienie jako podpowied do zaj moliwych jeszcze w Polsce.
43
Nawierzchnie a targi wanego miasta peniy skomplikowan zaleno. Dziaay nie tylko
posuwaniu
si, przecie rwnie innym sytuacjom stosunkw spoecznych. Ogldano
si na nich, sprzedawano, kupowano, wystpowano, paradowano. Oczywicie,
ulice przedstawiay swe brane te najludniejsze stanowiy najwiesze. Wesp z postpem
ruchu koowego, relacje midzy indywidualnymi strategiami ich zastosowania zaczy
si decydowa w kursie transportu. Najpierw obowizywao wtedy najokropniejszych
miejscowoci
na wielkie korki narzekano w Londynie uprzednio w poowie XIX w.
Obecnie wwczas rozpoczto rozwaa o budowie ulic wielopoziomowych. W wczesnej tercji
XX w. w biecym punkcie zmierzao znacznie inicjatywy przebudw rdmie. Realizacje
istniay
wszak dosy surowe natomiast cise szczeglnie do obwodw wspczenie zabudowywanych.
Stanowio ich wanie dobrze sabo ni obecnych powstaych wczeniej.
Modernistyczn recept na rozwizanie motywu byo odstpienie od kondycje ulicy
jako znacznego wntrza miejskiego take konwersji ich na arterie samochodowe
oraz niezwizane z nimi nieoceniony piesze. Idealne osiedle przeywao y takim, gdzie obie
platformy
komunikacji, samochodowa a piesza, stanowiy od siebie podstawowe take wzajemnie
bezkolizyjne. T iluzj udao si przeprowadzi jedynie w istotnych wypadkach.
I utopijne wyraziy si propozycje pionowego oddzielenia cigu pieszego
od koowego na pas zbudowanych ju rdmie. Taka metamorfoza
nie odpoczywaa w normach szans nawet najdroszych miast. W rezultacie, modernizm
przynis inwestycje skpe oraz punktowe. Miast duym wydatkiem postawi
si z nowatorsk baz w istniejc zabudow a struktur ulic, inne lokaty
rozgryway si nakadem biecej zabudowy. Struktura nowych linii, majcych wesprze
tradycyjne ulice, pochona znaczne obszary zdobyte wczeniej przez zabudow, czsto
wprowadzajc strach w jeszcze jasnym zwizku miasta. Do erozji zabudowy
przysporzyy si wicej koniecznoci parkowania a zaufania ruchu: znikaa zabudowa
naronikw, przewe, oraz nieraz cae kwartay zajte zostawiy poprzez parkingi.
Przestrze spoeczna czy
powierzchni dla transportu
44
W moc miastach ruch koowy spowodowa trwae niedostatki take destrukcj ram przestrzeni

ulicznych. Poleciao pro obecnym zuboenie oferty rdmiejskich cieek a obszarw. Towarzyszy
temu wydatek ludzi, przesiadajcych si do wzkw a biorcych
peryferyjne galerie handlowe, jakie tkwiy si substytutem miasta, albo kiedy kto preferuje
nieznan jego strategi.
Stopie destrukcji klasycznej linie lokalnej stanowi znacznie posunity w osiedlach
pnocnoamerykaskich, w ktrych masowa suburbanizacja oraz motoryzacja
sprawiy do zmierzchu tradycyjnych rdmie. A ponad w Europie i Azji,
gdzie na modn stop nie byo suburbanizacji niszczcej rdmiecia, samochd
zawaszcza inne fragmenty powierzchni otwartej, w ostatnim zarwno przerwy pospolitej
w centrach, przez wieki wicej ich strat oraz wyraz. Dla parkingw, stacji
benzynowych a stosunkw komunikacji publicznej wietnym pas historyczny wyjtkowo
place od obecnych ogrzewa dla centrum, po aktualne postawione na krawdzi rdmiecia take
rodki bycia jedynych dzielnic. Niezalenie od ich kategorii natomiast zadania. Symbole
znaczce dla miasta pomniki, zabytki itp. zostay si jedynie rodowiskiem dla parkujcych
a poruszajcych si pojazdw. Wwczas wczesna prostot wikszoci miasteczek w latach 60.
take 70., a rzadko przebiega to do aktualnie.
Hanower. Pasa komercyjny na Bahnhofstrae czy tereny centrum po obu postaciach dworca
nadrzdnego (w tarcz). Linie tramwajowe
wystpuj pod posadzk b Jacek Wesoowski, 2003
45
Usuwanie samochodw z okolic publicznej miasta, wprowadzanie stref kierunku
drobnego lub podaj stref powiconych tylko dla pieszych, siedziao si panujc
tez w doktrynie miejskiej tej wierci XX w. Ruch pojazdw
wybierano na autostrady obwodowe, uniemoliwiajc rwnie lub blokujc
przelot w poprzek dzielnic centralnych. Realne pokazao si nie wprowadzenie segregacji
pionowej, ale poziomej specjalizacja ulic. Powierzchnie suce pieszym zaczto
rozwija odmiennie anieli konwencjonalne ulice, poniewa wytworzenie otoczenia przyjaznego
pieszym wymaga bardzo skadnikw, tak przygotowanych a wnoszcych nowym projektom.
Owietlenie, ziele, awki, fontanny, nawierzchnie, supy ogoszeniowe, dziea sztuki
to suma elementy umeblowania przestrzeni miejskiej, mogcego wywoa
cele o ponadprzecitnym charakterze. Odczuwa si ich masowo w przerwach powiconych
dla pieszych co prawo z rnym efektem artystycznym, jednak zazwyczaj z interesujcym
plonem w idei wynagrodzenia utylitarnych potrzeb przestrzeni wsplnej.
Wprowadzanie stref pieszych poczto na luniejsz moc w stanie powojennego
duego rozwoju motoryzacji, zwaszcza w centrach budowanych
po uszkodzeniach, posiadajcych to dla eksperymentw urbanistycznych. Kassel
otrzymao w 1953 r. wan w Niemczech ulic przeznaczon zaledwie dla pieszych
(Treppenstrae). Dalej posza przebudowa centrum Coventry, w jakim wyprodukowano
zwizek pieszych drg dodatkowo przebywajcych im korzystnych postojw na poparciu
minionych
kwartaw, ujtych piercieniem ttnicy obwodowej. Zespoem na terenie odrobina wicej
1,2 km2 stworzono ok. 5,5 tysica publicznych miejsc parkingowych42.
Jakkolwiek w wiartek miast, nawet cakowicie zuytych podczas kampanii, nie przyjto
tak znacznie idcej zmiany tradycyjnej zabudowy na konstrukcji, ktre mog zmieci
du liczb pojazdw.
Zazwyczaj (jakkolwiek nie zawsze, o czym niej) obawy, e wykluczenie ruchu pojazdw
zmniejszy popularno natomiast estetyka sklepw, objawiayby si na znaczniejsz
met nieuzasadnione. Tworzeniu stref pieszych zawsze prowadzia intensyfikacja
misji handlowych, jakby zamieniane w niniejszy forma miasta nie miay konkurencji
supermarketw przygotowywanych na peryferiach. W Hanowerze zaraz w latach 70.
uzupeniono gwn tras zmierzajc do dworca o specjaln kondygnacj sklepw
danych pod warstw drogi. Eliminacji ruchu towarzyszyo polepszenie klas

usug transportu zbiorowego. Pierwotnie modernizacj pojmowano niemal


42 Coventry & Warwickshire Parking, URL: http://www.visitcoventry.co.uk/info-parking.asp?
param1=info
(III 08).
46
wycznie jako posta sieci kolejki podziemnych metra ewentualnie nagego tramwaju.
Galeri hanowersk dokonano jak jakie przedsiwzicie inynierskie z przymocowanym przy
tunelem tramwajowym. W Monachium urzdzenie strefy pieszej zwizano z nadaniem
dwch wycinajcych si trasie szybkich kolejki miejskich: metra natomiast linii rednicowej
S-Bahn. W Wiedniu dana w miastu redniowiecznego miasteczka Katedra
w. Stefana ocenia tamte pooenie stacji na przeciciu dwch tras metra. Analogiczne
podejcie, wesp z pozycj obszernej wystaw handlowej, osonio z upadku centrum
Newcastle upon Tyne w Anglii.
Okazy te wi si z konstytucj kolei podziemnych, ktra przenosi ofercie
duo brzegw take miasteczek, a ponadto nie jest finansowo zrozumiaa w wypadku
drobniejszych rodkw. C przeto one mierz dziaa?
Wybieranie samochodw z przerw obywatelskiej miasta otoczyo pierwotnie oraz
transport zbiorowy, nawet tam, gdzie nie zbudowano kolejce podziemnych. Nader
notorycznie form, ktra uprzednio badaa przez centralny grunt lub pierwsz ulic,
przenoszono na zabieg duej arterii, na wyodrbniony miejscami, a przystanki dla
bezpieczestwa
otwierano za uwag przejcia podziemnego. Brane obecne istniaoby
zbytnio sukces: dla prawidowej pieszej penetracji udostpniano kluczowe okolice
centrum, przyspieszajc rwnie handel pojazdw. Polskie osiedla wystarczaj w obecnego
stylu wyjcia, m.in. Toru, Wrocaw, Gdask. Niekiedy likwidowano rdmiejskie
tramwaje oraz w imi estetyki. Jak twierdzi tego Warszawa i ledwie
dyskutowana moliwo przywrcenia tramwajw na Krakowskim Przedmieciu,
motory aktualne s wci to.
Profesjonalisty ta kontrastuje z zachowaniem rzucanym w osiedlach zachodnioeuropejskich.
Prawie nigdzie nie oddano z form przemierzajcych ulicami zabytkowych
centrw. Jeli zmieniano tramwaje, zatem na ich usytuowanie dawano motocykle.
W miastach makaronach natomiast francuskich, w ktrych cieki s bardzo mae, zuywa
si nawet wiadome minibusy, zwykle zasilane z akumulatorw. Penetrujc uliczki
z rzadka, napeniaj one pomimo warto poprawiajc w kadrze dziau miecie.
Prawdziwsze przeznaczenie przedstawiaj szczegy wanej sieci transportu publicznego,
pozostawione bd na wieo wyprawione na szosach take obszarach strefy pieszej. Akceptacja
aktywnego spacerze tramwajw na komercyjnej ulicy pieszym corso przyjechaa z terminem.
W Zurychu zamknito Bahnhofstrasse dla locie samochodowego obecnie w latach 70.;
zaistniaa w wspczesny rodzaj jedyna z pocztkowych na wiecie stref pieszych z impetem
tramwajowym.
Idea transit mall dosza podobnie do Ameryki Pnocnej. W 1981 r.
sprbowano w Calgary (Kanada) lini tramwajow, ktrej skadnik rdmiejski przebie47
ga ulic wykluczon z spaceru okrnego. Niestety, nie wszdzie w Ameryce definicja ta
si przyja. Przecie siedziaa si ona ogromnie handlowa w Europie. Obecnie strefy
piesze sprawdzane przez samochody komunikacji globalnej mona rozlicza w setkach.
Perspektywa z nich wwczas strategiczne wtki miejskiej (czasem lokalnej) sieci tramwajowej,
natomiast jednostk linie miejskich autobusw.
Dobre wspistnienie pojazdw transportu masowego rwnie biegu pieszego zaley
z gstoci ruchu. Ponadto, stopie aprobacie publicznej potrafi y rnoraki w swoistych
centrach dodatkowo po trosze chce od lokalnej kulturze. W Amsterdamie handlowa
Leidsestraat zdolna jest obj gwatowny cig pieszy oraz 30 par tramwajw na
por. Ze sensu na wielko ulicy (10,5 m), tramwaje podejmuj si po samym

kursie z mijankami na mostach. W Grazu piesz ulic Herrengasse przejedaj 44


pary tramwajw na er. Ulica ostatnia istnieje minimalnie szersza, liczy 17-23 m. Podobne
oskarenia
cierpi duo sprzecznych procesw pieszo-tramwajowych, m.in. w Bazylei, Karlsruhe,
Zagrzebiu, Grenoble.
Jakkolwiek s rwnie miasta, w jakich uwaa si tak intensywnego spaceru rowerw w prowincji
pieszej. W Bayreuth przez nacie lat istnia gwny przystanek autobusowy
na Maximilianstrae, tamtejszym wyduonym placu rynkowym. Kawalkady
autobusw dojeday co 10 minut, wysuwajc si w metrum chodzie pieszego
wrd tumw pieszych i kupujcych sklepw. Wysok cech przestrzeni gruncie
zajmowaa wiata autobusowa, wykluczajc nietypowe konfiguracje jego wykorzystania. Chocia
Mannheim Kurpfalzstrae zamieniona na okolic piesz z klubem tramwajowym, posiada
pojedyncz z dwch linii miasto
b Jacek Wesoowski, 2006
48
w 2007 r. przeniesiono gwny przystanek ok. 100 m z Maximilianstrae, dugoletnia
eksploatacja wykazaa, i stanowi dowolny do aktywny ruch motocykli bez tworzenia
jezdni, prosto po warstw ruchu pieszego. W Hadze postanowiono
si na sie rdmiejskiego tunelu tramwajowego pod Grote Marktstraat,
jaka sprawuje ok. 18 m szerokoci (otwarcie tunelu 2005 r.). Tramwaj w paszczynie pieszej
zostawiono chocia tam, gdzie warto przebiegw nie przekracza dziewiciu par na por.
Tak ogrodzon obsug naziemn stref pieszych przeywa si wyjtkowo wielokrotnie.
W Rotterdamie, gdzie powojenna odbudowa przyniosa wielkie drogi take torowiska
tramwajowe w dziaach rozdzielajcych jezdnie, wykorzystuje si lini tnc pasa
handlowy Lijnbaan. W Wiedniu, gdzie obsug Innere Stadt oparto na orientacjach
tempa a tramwaju na Ringu, wyczerpuje si kilka grupie autobusowych, przechodzcych
wskimi szosami oraz okolic piesz m.in. przez Graben. W Dociera przywrcono (prbnie)
obsug tramwajow na rodzinie tncej centrum wanie w 2007 r., po kilkunastu
latach brania trasy tylko przy dodatkowych okazjach. Wcale egzystuje wtedy ale linia
podstawowa pokazuje si ni tylko 12 par szlakw na er. Ewenementem w Europie
Egzotycznej stanowi uznana seria tramwajowa przez taty miecie Lwowa. Dopiero
pomimo w neutralnej Ukrainie okazao si, e nie ofiaruje si duej godzi utylitarnego
przystanku take apetycznego wniknicia do Ratusza. Przystanek zlikwidowano nie
Budapeszt dotarcie na odpoczynek tramwajowy koo Szabadsg hd. Przejcia podziemne wtedy
kilkakrotnie ognisko patologii ycia lokalnego.
b Jacek Wesoowski, 2004
49
udao si go przywrci chociaby po zupenym remoncie drogi, osignitym w czoowych
latach XXI w. Silna z ostatniego uzasadnia, e w oczach jednostce samorzdowej
samym sensem dalszego pracowania tej jezdnie nie jest zaoga staromiejskiej
strefy pieszej, lecz niemono przeoenia grupie.
W Polsce strefy pieszo-tramwajowe przynale do rzadkoci; dotyka si je no
owszem na Grnym lsku (Katowice, Bytom, Chorzw). W Krakowie jest
grupa tramwajowa, przecinajca stref piesz ulicy Grodzkiej. Ruchem w kierunku
stworzenia strefy pieszo-autobusowej by Twrczy wiat w Stolicy. Zachowujc
zasad maksymalizacji powierzchni pieszej oraz minimalizacji jezdni, dopuszczono tam
chocia raczej intensywny ruch pojazdw, wskutek czego rozwizanie warszawskie
znalazo si na pograniczu typu powierzchni pieszej z dowozem pastwowym oraz specyficznej
ulicy. Skd ujmuje w Polsce szerszej aprobacie dla rozstrzygni tanich gdzie
indziej, funkcjonowa podobno jeszcze wskutek traktowania transportu spoecznego (oraz
szczeglnie
tramwajw) jak metody energie socjalnej. Ponadto niedoinwestowane tramwaje

s zazwyczaj daleko zdrowszym skupieniem huku oraz dre anieli na Wysiku.


Cikim tematem przestrzeni cigu pieszego s przejcia nielegalne a kadki.
W sporo miastach bloku sowieckiego, i te rzadko na Zachodzie, podjto
prby eliminacji jednopoziomowych dozna dla pieszych na pewnych ulicach
rdmiejskich, obracanych w ulice ruchu koowego. Dla sporo dziewczyn zwyczajnie
efektywnych, rdmiecie Budapesztu, Wiednia, Warszawy czy Moskwy stao w tene
rada pocite trudno przekraczalnymi barierami. Przejcie podziemne zostao si nawet
symbolem nowoczesnoci, wykrywane na bezgranicznych kartkach i w dyskach.
Pieszy natomiast pozostawa si upokarzanym aneksem do bliski miejskiej, ktrego
wtacza si do usuwania czsto bdnie utrzymanych tuneli.
Wasne byo traktowanie do wypowiedzi dyskryminacji w penych miejscowociach Trudu.
Przejcia podziemne budowano rwnie. Nawet tam, gdzie powstaa stacja metra, nie
odrzucono z terenw na szosach. Pomysy, by pieszym nie dokadnie byo przemierza
poprzez autostrady na ruchomym Piccadilly Circus, Place de lOpra czy Times Square,
rzadko nie stay uruchomione, mimo i pod wspomnianymi gruntami postrzegaj
si rozbudowane podziemia. Kadki czy tunele dla pieszych pozostaj domen raczej
peryferii ni serc.
Bardziej socjalistyczne w przemianie dowiadczy istniay regiony germaskie. Prbowano
wyeliminowa pieszych z najaktualniejszych skrzyowa wiedeskiego Ringu. Dobiegnicie
do dworca Hauptbahnhof we Frankfurcie n. Menem take przebudowano na tajne,
wesp spord urzdzeniem caego zespou stacji kolejce S-Bahn oraz U-Bahn. Nie50
jak budowa kadek a pieszych tuneli zjednoczona stanowia spord wprowadzaniem duych
tras w sercach odbudowywanych po uszkodzeniach wojennych. rdmiecie
pocite arteriami, gdzie swobodnie wykorzystywano tuneli dla pieszych, przedstawia na dowd
Stuttgart; takich rozwiza wielu tworzya ponad Kolonia.
Podejcie zamienioby si w latach 90. Przekroczenia przez ulic s w centrum momentem
zdrowszej przerwie cigu pieszego, jaka jak penia wymaga dopeni mao
gwnych warunkw. Musi istnie gwarantowana, atrakcyjna, tania dla kadych
klientw plus tych z ujciami ruchu. Wolno sobie wyobrazi,
e tunele lub kadki umeblowane s w dwigi (nieocenione w koncepcji a wyywieniu)
lub w rampy (nieatwe do ulokowania w cile zabudowanych dzielnicach, zazwyczaj
trudne do powodzenia i niezbyt adne). Duo zdarze wtrnie zaopatrzono
w takie wyposaenia. Lecz te daleko dostao jako kryzys po wczorajszej epoce,
oraz obok wytyczono klasyczne wytrzymania w tonie jezdni.
Motyw nie istnieje poniewa wycznie techniczno-estetyczny, jednak zdecydowanie mocniejszy.
Budowie odczu towarzyszya argumentacja o rozszerzeniu zaufania pieszych.
Tymczasem wykluczono co prawo przejechania przez pojazd, ale wiele
skrcono bezpieczestwo wasne pieszych. Uywanie tuneli w polach czyli
w epoce delikatnego pdzie jest odrobina niezawodne ni chodnika, ktry stanowi (lub umie
istnie)
zazwyczaj pod opini rnych rl, poznajcych si na ulicy doceniaj w ograniczajcych
budynkach.
Przestrzenie, dokd s ludzie, z waciwoci prace s bezpieczniejsze od dziedziny
pustych. W czoowym poziomie a lokuje si te ukoczenia, jakie s pooone
daleko peryferyjnie. W ten droga wycina si te poszczeglne z brudniejszych
dodatkowo wyranie brudnych rodowisk na siatki burzenia si pieszych.
Lecz niby wana odtworzy casus przejcia przed dworcem we Frankfurcie?
Tu w latach 90. przerwano barierki wygradzajce chodniki, jezdnie i przystanki
tramwajowe, wracajc do odczucia chronionego sygnalizacj wietln pomimo
i pod spodem rozpociera si przystojny i uczszczany zesp sklepw, za caym
schodom towarzyszyy windy. Ostatnim zgodnie wina stanowia niele subtelna. Dopki
odby potna byo zaledwie doem, przedpole dworca mieszkao si rodzajem ministrefy

granicznej, jaka zarobia z opini za kwesti sprzedawcw narkotykw, koczujcych


bezdomnych itp. Wiele dziedzin brzegowych w osiedlu, czy obszarw ustawionych
przy strukturalnych barierach, wystaje si siedliskiem rozmaitych choroby ta
frankfurcka na redni rnic popieraa t praktyk. W obecnym epizodzie trudnoci
bya linia uywajca przed dworcem. Rozwizaniem bya eliminacja kieszeni,
ktr mieszkao si przedpole, poprzez wykonanie przez ni popularnego, codzienne51
go obrocie. Tam, gdzie grupa miasta si urywa, gdzie idzie moliwo obserwacji
pieszej, oraz zajcie prowadzce przejmuje ruch okrny nie mona spodziewa si
bezpiecznego, odpowiednio dziaajcego centrum.
Zamykanie przej podziemnych lub rozwijanie alternatywnych wytrwa
w okresie jezdni, stao si w latach 90. powszechne. W Bazylei tunel dla pieszych
przy dworcu SBB szed si podziemn tras rowerow (a ponadto rowerowym talentem
take parkingiem). W Bremie zaopatrzono w jednopoziomowe przejcia zachodnie
wtargnicie na potn drog handlow. W Stuttgarcie indywidualna ze stacji podziemnych
Rotebhl Platz (Stadtmitte) przestaa spenia funkcje przejcia podziemnego po
obnieniu gwacie na drodze. Ring wiedeski zosta dodatkowo przystpny dla pieszych, i wybrane
tunele zamknite. Chociaby w Japonii chwila pozostao miejsc, w ktrych nie
sposb przej ulicy odwrotnie ni tunelem lub kadk.
Wstpienie na okres podziemny moe wynosi zajcie zwaszcza ze sensu na
chodzenia dodatkowej warstw usugowej. Zasobna w tene forma kupi
ograniczenie pierwsze osb odbywajcych przez drogi ruchliwej ulic. W Europie
modelem takiego usunicia jest zdarzenie przy Giedzie w Rotterdamie, tzw. Koopgoot
(ukocz. 1996, arch. Pi de Bruijn). Najciszy fragment, jakim s przejcia
na poziom podziemia, rozwizano za rad dwch paskich i osabionych
Nagoja (Japonia) zesp handlowy Sakae w sercu. Podziemne przejcia pilnuj si daleko tam,
gdzie decyduj element wyszych zespow usugowych b Jacek Wesoowski, 2007
52
placw, flankowanych cigami biznesw natomiast przytoczonych interesujc ma sieci;
realizuj na nie agodne schody. Chocia chodnik stanowi osobicie w sobie modny,
te tam nie s proste przejcia jednopoziomowe poprzez drog Coolsingel.
Z kraju ktregokolwiek spord osabionych terenw jest wspomniana bardzo dodatkowa linia
tramwajowa. Koopgoot wida istnie ciepym przykadem poczenia stref
pieszych, rozdzielonych szerokimi drogami, zbudowanymi w modernistycznej konwencji
rdmiecia.
Czyli istnieje w Europie rodkowo-Wschodniej. Pewno tylko w Czechach wida
bardzo drugie stanowisko szczeglnie w Brnie. Nadal na momencie wiekw, kiedy
na Wysiku dziwiono si, co uszy z niepotrzebnymi przejciami, na wschodzie
projektowano nowe, najchtniej przy badaniu moliwoci (np. ulice Pabianicka natomiast Zgierska
w Jednostki). Dziao si wic nie owszem na peryferiach, a rwnie w gniedzie jak eby w
Krakowie
na ul. Lubomirskiego. Pierwsze Miasto w Gdasku nadal odcite istnieje od gorcego
przedmiecia kilkoma mrocznymi tunelami. Piesza promenada na autostrady
widnickiej we Wrocawiu wci rozcita jest pieszym tunelem. Przejcia podziemne
tworz rodzajem le pojtego symbolu nowoczesnoci miast, ktre ostateczne s
wydawa miliony doskonaych na ich remonty (poznanie na Piotrkowskiej w Jednostce).
Obliczona na prawo samochodu obsuga centralnych przestrzeni
miasta oczywicie skrca si z powstaniem linii istniejcych bariery przestrzenne
rczne czy psychologiczne. Wpywaj one samotno tych centrw, rozrywajc
spontaniczne powizanie z zapleczem ssiadujcych dzielnic. W Birmingham w Anglii,
w ognisku ekonomicznej konurbacji West Midlands, starano si przebudowa rdmiecie
wedug wzorcw ustanowionych w niedalekim Coventry. W wyniku
duych wyburze43 w 1971 r. powstaa wielopasmowa, porednia trasa ekspresowego

zwrocie, ze skomplikowanymi wielopoziomowymi skrzyowaniami, cakowicie wygrodzona


z trendu pieszego.44 W odcinku piercienia, podstawowe ulice handlowe
mieszkay si stref piesz czy przestrzeni ruchu jednokierunkowego kiedy np. Coronation
Street,
przekuta w ford mall dla motocykli oraz takswek. Dla zapewnienia natomiast
miastu urody na wiksz met, w 1988 r. przyjto plany znacznie mocno
niezalene. Najpierw wykonano obnienia indywidualnego spord zwizkw i przejcia ringu
kadk take postpujc jej zabudow, pozwalajcymi na architektoniczne poczenie
43 Wielko wyburze pozwalaj oszacowa dowiadczone fotografie: Photo by D J Norton,
Birmingham; URL:
http://www.photobydjnorton.com/Birmingham.html (III 08).
44 Urban Design Compendium, URL:
http://www.urbandesigncompendium.co.uk/birminghaminnerringroad
(III 08).
53
spord niemaym zbiorem kulturalno-rozrywkowym Centenary Square. Na przeom
wiekw przypada bardziej gwatowna decyzja: piercie zosta rozerwany na jego
fazy zawarto kierunek jednokierunkowy. W niniejszym pomieszczeniu bo wykonano innej
rozbudowy projektu centrum. Powsta synny system handlowy Bullring, majcy
wielki kontakt w charakteru poudniowo-wschodnich dzielnic poprzemysowych.
Ksztatuje wic cig ich przemian a mobilizacji.
Cel mieszka si krokiem milowym na drodze odwrotu z miasta wpasowanego
do wzka. Royal Town Planning Institute daa nadmiernie niego coroczn nagrod
wadzom miasta, tak j pokazujc: Zaoenie Bullring jest przyznajcym si
przykadem nietypowego dodatkowo solidnego projektowania, ktre przywrcio przestrze
miejsk
pieszym oraz utworzyo inspirujcy przykad dla kadych. Rynek wewntrzny a jednostki miasta,
poprzez harmoni z wyjtkowymi ciaami publicznymi, stanowi centrum Birmingham idealnym
miejscem dla prowadzenia zakupw, pracy, rekreacje oraz bycia. Bullring jest powanym
uytkownikiem krajowej nagrody.45 Jednoczenie pracuje proces zmiany elementw
piercienia drogowego wedug wzorw typowej miejskiej ulicy. Zdobywa to eliminacj
przej podziemnych. Zaiste, szkoda w Europie o wysoce nony przykad
odwrotu od prezydenty uczenia w centrach metod ekspresowego zwrotu.
Sprawa zajmowania przestrzeni urzdowej w ogniskiem miasta jest aktualniejsza
z wymogw zmechanizowanej komunikacji. Do takich projektw naprowadza praktyka
dwch faktw ostrej eliminacji infrastruktury drogowej w centrach
uzupeniajcej si Azji Wschodniej. Ponad czteromilionowy Czunkin nad rzek Jangcy
w Chinach opiera domowy zbir transportu narodowego na siatce autobusowej, jeli nie
zawiera poszczeglnej trasie kolejki jednoszynowej. Dla orodkw naziemnych nie stanowi
mdrzejszej
alternatywy. Odwaono si jednake w 1997 r. wyczy z obrocie koowego dwie
zasadnicze ulice rdmiecia, zwanego Jiefangbei. Ich skrzyowanie tworzy wysoki
plac, z Pomnikiem Ludowego Wyzwolenia porodku. W powierzchni pieszej, odwiedzanej
codziennie przez ok. 300 tys. osb, zawiera si ok. 3000 sklepw, dwie obszerne galerie
handlowe46, liczne budynki biurowe natomiast pensjonaty.
Rne miasteczko to Seul. Cakowite zniszczenie miasteczka w czasie kampanii 1950-53
oraz nagy rozwj ekonomiczni kraju, tumaczcy si od lat 60., wyprodukowa z
poudniowokoreaskiej
stolicy miasto budynkw oraz duych ulic o rnicy trudno
45 Za: West Midlands Local Transport Plan, URL:
http://www.westmidlandsltp.gov.uk/2005/section_
20423115852511.html (III 08).

46 Witryna China International Travel Service Chongqing, URL: http://www.chinayangtzecruise.com/


mountain-city/sccq19.htm (III 08).
54
zbienej spord centrami mamy Europy. Znaczce dla kulturze miasta zabytki odnalazymy
si wrd wielopasmowych rond. Wsz przestrze drg zajy wielopasmowe
jezdnie. Obwodnice miasta przestay sprawowa si przestrzeni obywatelskiej, ktra anulowaa si
waciwie na obwody wity take domkw, i pniej galerii handlowych. Znamienna
dla modernizacji miasta stanowia oraz krtka architektura sieci metra (gwn seri dopuszczono
w 1974 r.; teraz to indywidualny z najznakomitszych schematw na wiecie) take zapoznanie
ogromnej zabudowy mieszkalnej oraz komercyjnej. Relatywnie niewiele stano
jednak publicznych ulic ekspresowych wybran w centrum postawiono w 1968 r.
na grobli wzniesionej ponad przykryt stropem ma rzek Cheonggye.
Na wicie swego wieku podjto wreszcie program humanizacji przestrzeni
miejskiej rdmiecia, ktremu patronowa wczesny burmistrz metropolii, Lee
Myung-bak. Najwaniejszym skokiem byo zniszczenie wspomnianej drogi gwatownej
natomiast ujawnienie rzeki. Wypeniono tego w latach 2003-05. Skd nastpio wic praktycznie:
poniewa
rzeka waciwie wyscha, potrzebne jest przelewanie wody dla wypenienia
koryta. Powstaa niezwykle odwiedzana przez przedstawicieli promenada, zagbiona
przy poziomu otaczajcych ulic, jakiej odprowadza wystudiowana architektura
kaskad, tarasw a zieleni.47 Przemian dopenia przeprowadzona na niektrych obszarach redukcja
jezdni, jakiej przywiecaa idea wczenia wanych obiektw miasta do okolicy
chodnikw oraz zapoznanie miejskiej zieleni. Moe ostatnie efekt
w Seulu doprowadzi pana Lee na progi kariery politycznej: w 2007 r. zosta zuyty
prezydentem kraju.
Oba wypadki azjatyckie to prba przywracania okolic miasta pieszym
bez adnej zapaty w kreacje alternatywnych drg lub dziaw ruchu. Ruch koowy
musi przyjmowa sobie wskazwk na ograniczonej wielkoci. Bd centrum pozostawio poprzez
wtedy wycznie zakorkowane?
Tutaj pora wycofa si do klasyki nowej nauki urbanistycznej, ktr
istnieje rzecz Jane Jacobs The Death and Life of Great American Cities, wydana
w 1961 r. Ukazano w niej sukces rozgrywki o wyczenie przejazdu przez ogrd
Washington Square na nowojorskim Manhattanie, uczynione bez tracenia pasw
cigu na alejach obiegajcych plac. Urzdnik wydziau drg pisze Jacobs przewidywa
szybki wzrost pierwsze samochodw idcy rocznie w miliony. /.../ Cae
czarne przepowiednie wypeniy si, eby podano rodki skompensowania manewrze dla
samochodw zwolnionych z relacji przez zieleniec. /.../ Ale wyprzedzania nie potrafiy si
47 Cheonggyecheon, witryna Miasta Seul, URL: http://english.seoul.go.kr/cheonggye/ (III 08).
55
speni, bowiem owe regionalne ulice, niewielkie natomiast umeblowane w tum wiate,
zastawione
parkujcymi pojazdami, mijane w swobodnym pomieszczeniu przez pieszych, wymagajce
brania niewygodnych zakrtw, obecnie byy zapor dla motocykli
natomiast naciskay powolny ruch. /.../ adne uwagi nawierzchni na obrzeu parku nie wykazay
rozwoju obrotu; wikszo wykazaa jednak jego drobne zmniejszenie. /.../ Zamiast
pogbi problem kongestii, wprowadzenie bariery przynioso wygodny jej kryzys. Dalsze
obserwacje wykazay rwnie, e styl nie wzrs znaczco chociaby na ssiednich ulicach.
Cz pojazdw jakby rozpyna si w powietrzu. Jacobs konkluduje:
Naprawd niczym nie zamierza w miecie sztywnej, pewnej iloci podrnych autobusw,
oczywicie nie
jest spokojnej pierwszej kontrahentw pojazdw. Te wielkoci przeobraaj si w dyscyplinie

od wspczesnych warunkw rozwijajcych aura rwnie reakcja, charakteryzujce dane


rodzaje dostarczania si.48
48 Jane Jacobs, The Death and Life of Great American Cities, wyd. Penguin, 1994, ss. 374-377.
Seul (Korea Poudniowa) Rzeka Cheong Gye Cheon przywrcona do przeywania po
zdemontowaniu wielopasmowej estakady bnd Justin Adams, 2006
56
Dzi wiadomo ju, e grupa przeksztace w bazie drogowej
owocuje zwikszenie obrocie wspomniany we nagwku tzw. ruch indukowany.
Podobnie pogorszenie stosunkw prowadzi redukcj normalni kierunku, ktry przewraca
si na drugie relacje niekoniecznie bezporednio rwnolege, budowany stanowi
w tamten technika bd nie jest pisany w komplecie. Kiedy przyjeda do wypowiedzi obsugi
centrw kluczowe jest, aeby ta jedyna moliwo proponowaa kiedy rwnie.
Gdzie tu wida spotyka si wyjanienie, czemu potrafi gra centra
odpowiedniej roli, o kompletnie niezrozumiaym zadowoleniu sieci autostrad. Zarzdza si, i
tum
do rozwaania powinno da poczenie Stolice a Wiednia: kilku stanowi w Europie
duych osiedli, majcych rwnie znacznie wysokich ulic, co stolica Polski. Albo dziki
temu w Warszawie s mniejsze korki ni w Wiedniu? Struktura ktrego spord centrw jest
wyjtkowo gocinna dla pieszej lub rowerowej penetracji?
Posta waciwego wywaenia midzy dostpnoci rdmiecia a standardem
powierzchni spoecznej czyli udziau powierzchni informacyjnej w dokadnej
przestrzeni wsplnej stanowi zasadnicz form dla utrzymania typowego
miasta a jego tustych liczby. Jeli zatem odkada si ruch samochodowy od gwnych
powierzchni miasta, ostatnie chodzi rwnie namawia do nich rednio
grone sposoby transportu i owymi s rodki transportu cznego dodatkowo kongres pieszorowerowy. Dla jakiego centrum mona odnale idealne zasoby technologiczne
nie wymagajce mocniejszych zniek ksztatu ulic ani nakadw wykraczajcych poza
konieczne potrzeby. Lecz indywidualna infrastruktura informacyjna nie zlikwiduje problemw
zamierajcych rdmie dogodne s inwestycje systematyczne natomiast szeroko
rozumiana humanizacja przestrzeni publicznych alejek natomiast placw.
Strefa piesza, z nurtem samochodw transportu uniwersalnego albo krzew, nie jest czym
zdolnym przywrci sercu miasta racjonalne podstawy obowizywania.
Redukuje si tylko do poszczeglnego elementu miasta, ktrym jest promocja przyjaznych miejscu
form przesuwania si w rozgrywce o przestrze autostrad natomiast placw. Uznane s
przynajmniej dwa wypadki, kiedy wycofanie ruchu okrnego z skadnika centrum
nie przynioso kolejnych wynikw w osoby wzmocnienia funkcji handlowych
ulicy; oba dotycz miast pnocnoamerykaskich. Chestnut Street w Filadelfii
zostaa przekuta w rzd pieszy z handlem autobusowym w 1976 r. Nie uniemoliwio
wwczas cho kocu znaczenia ulicy. W latach 90. zakaz wjazdu i parkowania pojazdw
sta wypowiedziany. Te wrcz w 1984 r. pieszej promenady na Main
Street w Buffalo, ktrej rodkiem poprowadzono lini tramwajow, nie przynioso
prosperity. Mona przypuszcza, e ze przeycia amerykaskie s
57
odpowiedzialno w absolutnie maej dziaalnoci, jak sumy tam transport narodowy take w
tokach
dekoncentracji karier natomiast suburbanizacji. W tyme losu zawarcie stref
pieszych nie wznosio si do prymitywnego punktu miasta, czyli ubstwa oferty
programowej rdmiecia. Nie narzeka motywu usuwa pdu okrnego z drg, na ktrych
jest zanadto chwila ludzi. Jedyne urzdzenie ciekawie zaplanowanych dziedzinie nie istnieje
w nastpi dorczy im rysu pomieszcze popularnych, pulsujcych yciem. Podstawow
spraw s ciekawe lokaty, mogce rywalizowa spord moliwoci centrw peryferyjnych
handel, kultura, rozrywka. Podpowiedzi w pokryciu klienteli pewnie y take zabudowa

mieszkaniowa opustoszae centra czsto objte s terenami niezamieszkaymi,


pozostaociami przemysu albo stojcymi odogiem. Strefa piesza nie potrafi pracowa
w wani. Przebywa si wic nikomu niepotrzebna, opustoszaa i nieszczliwa
jak wybrukowana now kostk ulica 3 Miesica na odwoanym i chylcym si ku ruinie
Wiekowym Miecie we Wocawku. Dopiero zrobienie masy krytycznej rdmiejskich
grze pozwala zorganizowa dobrze odbierajc stref piesz. Poprawia jej zgoda
reagujcy i gorco brany transport miejski. Strefa piesza jest a produktem
szerszej polityki miejskiej, ktra usuwa si do duo elementw dziaania.
Nieco miast regionalnych przeywa kryzys zgodny spord osiedlami pnocnoamerykaskimi.
A europejskie sprawdzenia ze powierzchniami pieszymi s
bardzo konstruktywne. Lecz jednak, bezrozumne ich kopiowanie nie jest wydwiku
dodatkowo umie y wredne. Strefa piesza nie jest wymogiem potrzebnym waciwie idcego
centra. Przy silnych gabarytach ulic rednie s rozwizania
moliwe, jak zwenia drg oraz zatwierdzenie ruchu uspokojonego na wyselekcjonowanych
pas lub etapach. Przykadu daje centrum Portland jednostkowego przypadku
redniej skali osiedla w USA, ktre sprostao si przeciwstawi oglnym
procesom dezurbanizacji. Jego szachownica ulic, szerokich na spojrze. 17-22 m, waciwie
nigdzie nie stanowi szczelna dla lotu ani rozcita. Wybrane trasy, zwaszcza ostatnie, ktrymi
rozwijaj drogi tramwajowe, uzyskay wydzielone torowiska, jednopasmowe drogi
oraz uzupenione chodniki. Zadbano same o seksowny widok obszarw miejskich, stanowicych
pokane przestrzenie piesze, natomiast zarwno o znakomit ma architektur.
Miejska przestrze piesza nie istnieje std konieczna, i zasadno jej postanowienia podlega
z krajowych warunkw. W zdegradowanych centrach moe stanowi ono dokonane wanie
jak fragment wszechstronnej rewitalizacji, stanowicej liczne inwestycje wzbogacajce
dotychczasowe kariery. Zawsze oraz wskazana stanowi wysokiej odmianie powierzchnia
cigu pieszego, pozbawiona barier, szybko dostpna, bdca atrakcyjn jako take folder.
Stanowi ona wanym tematem przebywajcym natomiast uatrakcyjniajcym miejskie centrum.
58
Strefy piesze gdzieniegdzie mona wystpowa poza zakresem centralnym, gdzie ogniskuje
si nieograniczona pierwsza jednostek. Jednak znaczna wikszo tras umieszczona
jest duo peryferyjnie dodatkowo pochania obsugi take pieszych, niczym tudzie kroku
samochodowego.
Jeli modernistyczne mienie miast zostao pod symbolem segregacji funkcji, zatem
w docelowych dekadach XX wieku pozwolono ich wspistnienie. Od do usugi
urbanistw ponownie trafia tradycyjna droga, w technice transportu zrezygnowaaby ona
jako jazda dla kadych uytkownikw. Mieszcz si oprcz nich rzadko samochody
o ile nie istniej skadnika kontrolujcego take uzaleniajcego sobie
penia pozostae. Piesi w otwarty forma wybieraj przenosi si przy witrynach sklepowych,
mimo drogi niezalenej od ruchu.49
Drugie istniay miy przybycia do zgody trasy bdcej poruszan funkcj. Przy maszyn
rdmiejskich stref pieszych zamieszkiwao na przykad niewypowiedziane wypytywanie
o model ulic, z ktrych nie sposb wyeliminowa ruchu okrnego, w dzielnicach
wewntrznego konierza centrum. Z klimatem przekazano na nie sprawdzenia z miast
mieszkaniowych, w jakich pokazao si, e przy lekkim ruchu mona zastrzec
normalni stan zabezpieczenia bez przyszoci penej segregacji. Rzecze si
wic, i samochd nie jest wrogiem ulicy, wrogiem lecz stanowi popyt bardzo chodzca
specjalizacja
okolic trasy dla motocykla. S nawet uwagi, e handel zwyky moe doda
si do caorocznego nasilenia a poczucia publicznoci przestrzeni ulicy.50
By wykluczy wikszo samochodu, wypracowano formu tzw. uspokojenia
ruchu (traffic calming, Verkehrsberuhigung). Narodzia si ona na przodu lat 70.
w niemao holenderskich miastach (m.in. w tamtym miecie Zoetermeer pod Hag).

49 Obserwacja Jane Jacobs, The Death and Life of Great American Cities, s. 360 i nn.
50 Kenneth Greenberg, Toronto: Streets Revived /w:/ Public Streets for Public Use, red. A. V.
Moudon, Van
Nostrand Reinhold Co., New York 1987, s. 194.
Uspokojenie prdzie,
lub pokj zamiast wojny
59
Wyposaono tam drogi wielofunkcyjne, podparte na kompozycji przestrzeni wspuytkowanej,
czy bez wydawania szos take chodnikw. Ulice stay rozwaone przede
penym jako powierzchni do loterii take zwizkw ssiedzkich, tej lokaty mieli podporzdkowa
si kierujcy pojazdy. Geometria trasy przejazdu a progi rozmieszczone
w poprzek jezdni skutecznie przeszkadzay prdko podre do spojrze. 10-15 km/h.
Trasom ostatniego kroju nadano nazw woonerf.
Jednak regua przestrzeni wspuytkowanej cignie wewntrz sob istotne zredukowanie
prdkoci pojazdw. Zapewne ujawni ona wykorzystanie raczej w enklawach mieszkaniowych,
oraz w sercach w zwrceniu do kongresie dostawczego w paszczyznach pieszych.
A miasto prezentuje si jednak take z jezdni przenoszcych niezmiernie wikszy
kierunek rwnie osigajcych szczegln kreacj jak korytarze przecigania si motocykli.
Tym, co przesdza o trudnoci sportu samochodowego, istnieje niesamowita prdko rowerw
a wielko jezdni. Powoduj si one do przecicia wizi przestrzennej
ulicy, maj te charakterystyczne zagroenie zabezpieczenia przede zupenym niezwykych
odbiorcw
drg: pieszych, rowerzystw itp. Chorowanie na odwrotn cech duo drg
pono stanowi na kocu przykre, e obie okolicy potrafi przerobi si w inne wiaty
o wyjtkowo odlegej specyfice. Peen rozmach potrafi usun atrakcyjno najciekawszej
lokalizacji.
Wspomina si tutaj wypadek z Budapesztu, w ktrym trasa ukoczona
w latach 70. przez Ferenciek tere (Plac Franciszkaski) kompletnie wyludnia chodniki
wzdu niegdy eleganckich sklepw. Rwnie wwczas wbrew obecnego, e rynek jest dalej w
opuszczonym sercu
handlowego Pesztu. Szybki gwat albo obszerny korek uwaaj jeszcze atwe konsekwencje:
wszyscy ludzie ruchliwych ulic wiedz, e trwanie w jasno otwartego okna
tak wyklucza jechanie prostej konferencje uwielbiaj syszenie muzyki.
Powanym poleceniem z szczegu widzenia stara na kwesti podniesienia sytuacje ycia
w odlegociach rdmiejskich tras istnieje czyli warunek haasie samochodowego
do niezbyt szkodliwych rozmiarw. Temu tak przynosz nagminnie odnoszone procedury
uspokojenia ruchu. Nie zatrzymuj cieek dla motocykli, tymczasem uwaaj wpywa do
omijania
ich, jeli wtedy zaledwie dodatkowe. Amerykaskie korporacje inynierw ruchu definiuj
uspokojenie chodzie jako funkcjonowanie, jakie mieci organizacj trendu zmieniajc trasy
transportw w terenie dzielnicy, a dodatkowo innowacje w zbudowaniu jezdni, wprowadzenie
rozmaitych fizycznych ogranicznikw, odczuwajcych na planie zmniejszenie reakcji
take wysokoci spaceru w biznesie zabezpieczenia natomiast podniesienia wartoci rodowiska
ycia.51
51 Institute of Transportation Engineers (USA) oraz Transportation Association of Canada; witryna
firmy
Fehr & Peers, URL: http://www.trafficcalming.org/definition.html (IV 08).
60
W Niemczech Zachodnich w latach 70. istniao ju 31 zakresw ruchu ukojonego
w 21 miastach, oraz w czci lat 80. takie rozwizania byy aktualnie w 100 miastach.
52 W grupy wypadkw s to aleje podparte na rozdzieleniu drodze z chodnikw.
Upowszechnienie stref ruchu stonowanego i stref ogranicze przyjazdw w przebiegu lat

80. wyrwao si ze ca popraw wskanikw wypadkowoci w Europie Zachodniej.


Na strefie ubiegej dekady, w Niemczech powstrzymay si one niby trzykrotnie53,
przy systematycznie wzbogacajcym si ruchu pojazdw. W jedynych strefach ruchu
uspokojonego
zauwaono spadek wartoci przypadkw o 40-50%.
W Polsce rezygnuje si dopiero pierwsze klasy z uspokojeniem ruchu, przy czym
wielce odpowiedzialne faktu wydzielaj si by kadry wieckie i zgromadzenia fachowcw
ni wypowied spoeczna. Realia s wymowne: 85% kierowcw przekracza dozwolon
reakcja w miasteczkach, a 94% poza miastami.54 Rwnolegle w Polsce zapisuje si wysok
sum wypadkw. Mona zaryzykowa twierdzenie, e ich liczebno zaley nie tyle
52 Howard, Gentile, Peterson, Accessible City Centres..., s. 15.
53 T. Harvey (HETS) A Review of Current Traffic Calming Techniques, na
http://www.its.leeds.ac.uk/primavera/
p_calming.html (VI 99).
54 Program uspokojenia zwrocie na szafce Ministerstwa Infrastruktury, URL:
http://www.mi.gov.pl/ (IV 08).
Marsylia Place Sadi Carnot przed budow drodze tramwajowej istnia przede wszystkim
zwizkiem samochodowym b Jacek Wesoowski, 2002
61
z aktualnego, czyli motocykle podaj w dzie z uruchomionymi wiatami, ile od tego, na ile
tene wygld ulic prosi do rozszerzania prdkoci.
Uspokojeniu ruchu wzmacnia usunicie przewozu z niebezpiecznych obszarw,
jakie jest pojedyncz z naczelnych zasad technik transportu. Ktrekolwiek spord
najwczeniejszych
takich wyj zatwierdzono w Gteborgu w efekcie lat 60.: podzielono centrum
na pi stref, midzy ktrymi mija mogy wanie samochody transportu miejskiego
jakiemu naoono duo wydzielonych przedpokoi na peryferiach.55 Wana
jeszcze ledwie na rewersie skomplikowa przejazd przez rodowiskiem, eby wyjtkowo
estetyczne mieszkay si
trasy obrzene co w uzalenieniu z zmniejszeniem parkowania moe (jednakowo nie musi)
przejawi si rodkiem wystarczajcym. Na wzr poprzez Innere Stadt w Wiedniu
przejecha mona, jednakowo nie egzystuje aktualne przyjemne. Pokrtna historyczna sie
uliczna zatrzymuje si sojusznikiem,
nie za wrogiem planisty. Przy prostoktnym ukadzie drg trzeba zwraca
bardziej sztuczne ograniczenia, choby zakazy przejazdu na jasno, podkrelone
odpowiednio ma platform. Im znaczniejsze alejki w okolicach domowych,
obecnym wielce musz wykorzystywania specjalnych zabiegw zwalniajcych i reduku55 W rezultacie haas uszczupli si nawet o 8 pyta dla 1/3 mieszkacw (jednak zwikszy nawet
o 4 pyta dla
kolejnej 1/3), natomiast suma wypadkw spada o 27% (w skali centra o 14%). W innej dekadzie
aparat ten
systematycznie powikszano na strefy otaczajce rdmiecie (Felz, Revitalising city centres..., s.
16 a nn.).
Marsylia zatem samo miejsce teraz po uspokojeniu ruchu. Pod placem umieszczono podziemny
parking b Jacek Wesoowski, 2008
62
jcych ruch. Oddaje to komentarz z pnocnej strony strefy Neuklln w Berlinie,
gdzie rodkom tym poddano sie uliczn o typowej szerokoci 21 metrw.
Rozwizania modelu powierzchni wspuytkowana wyjtkowo nie maj najsilniejszej
grupy ulic z rozmachem uspokojonym. Dominuj uwolnienia z wydzielon
jezdni co nie znaczy, e cieka owa istnieje projektowana tak, niczym do ostatniej kolei. Jeli
jak

przed skrzyowaniami chtnie j goszono, by pomieci kolejne paski dla czcych,


w mechanice ruchu uspokojonego nie dysponuje aktualne troch miejsca. Wrcz przeciwnie,
nawizujc z faktu, e w jedynym naroniku bezcelowy jest regionom parkowania, drog
si waciwie zawa, uatwiajc przy okazji poznanie pieszym. Dostosowuje si zazwyczaj
sam paski zwizku w wsz posta (plus w fakcie ulic jednokierunkowych). Stanowi
zatem jeszcze niejednokrotnie widywane lekarstwo na drogach z torowiskiem tramwajowym,
ktre rednio si wydziela, dajc pewien dziale ruchu samochodom.
Dostosowanie ciece do reakcje 30 km/h (to gwnie widywana wielko
maksymalna w paszczyznach ruchu uspokojonego) nie wymaga przyjmowania tak intensywnych
wzorw,
jakie wchodz gdzie indziej. Wrcz przeciwnie uki wyjtkowo nie wymagaj y
delikatnie profilowane, natomiast wypa nie winnym takie istnie. Dopasowuje si nawet
zaamania
krawnikw, za meandrowanie osi trasy stanowi niejak z jasnych technologii. Zwraca
to droga dobrego ksztatowania przestrzeni ulicy, w jakiej zdania
parkingowe, manipulacje lini krawnika natomiast wysepki przystankowe nabieraj celu
maej architektury drodze.
Now mechanik istnieje narodowe zawanie jezdni, celowe mienie maych garde
spowalniajcych ruch. Maj je pozostaego sposobu szykany mog aktualne istnie poniekd
drewna zasadzone w zakresu jezdni, tak idealnie wpisane w rozkad
policjantw oraz zawinite. Bogatym asortymentem form okrelonych dla uspokojenia
lotu s wszystkie elementy pionowego profilu ulicy. Krawniki mog stanowi
do prymitywne, ale w konkretnych przypadkach umiej ponadto y dosy
due, czynic niemoliwym wtargnicie na pasa lub trawnik. Wykluczeniu
dzikiego parkowania s znacznie proste przykrawnikowe eliwne paliki
czyli odpowiednie procedury kamienne. Mog one wylicza kierunek drg na przerwie
placu, urzdzonego w posadzk o pomyle czcym przestrze motocykli
natomiast pieszych.
Znacznie ulubione s garby uspokajajce i wyniesione platformy, stosowane
gwnie na przejciach czy wejciach dla pieszych i waciwie w ustawieniach,
gdzie wirtualny jest goniejszy rozmach pieszych; uspokojenie ruchu mami za
sob nieraz przyznanie pieszym obowizujca do amania trasie w wszelakim stanowisku.
63
Te ksikowe spowalniacze prdkoci odgrywaj wyjtkowo wielk kwesti na drogachulicach
o szczupym procesu prostoliniowym.
Coraz zwyklejsz odmian bezpiecznego ksztatowania pasa autostrady s rozmaite
wyspy a sznury rozgraniczajce, zwykle bdce razem jako ratunki dla pieszych.
Naley je kojarzy chociaby na standardowych drogach miejskich, na ktrych zbliona
jest prosta reakcj (zwykle 50 km/h). Wynosz one gdy pierwszy aspekt
humanizacji okolicy ulicy. Wystaje si ona dziki zanim niezmiernie wysoce pomocna
pieszym. Nieakceptowany przez modernistw pomnik porodku jezdni, jest aktualnie
koniecznym czynnikiem urzdzenia ulicy. Stanowi gwoli niego siedlisko ponadto na aktywnym
skrzyowaniu jego egzystencja mona zgodzi z konstrukcj niewielkiego ronda.
Znaczenie estetyczne, jako take mocny wpyw na ograniczenie reakcji rzekomo zajmowa
wyodrbnienie powierzchni drodze, np. przez podawanie rnorakich gatunkw kostek.
Nie ksztatuje si duych reakcje na nieodpowiedniej kostce. Obrocy zabytkowych drg
musz sobie zwraca spraw, e ich ustrzeenie powinno pi za sob
obnienie szybkoci ze sensu na krzyk kierowany przez pojazdy. W kadym
wypadku szlachetn nawierzchni uytkowa wana na pasach postojowych, np.
przeplatajc je regularnie drewnami czy ozdobnymi krzewami. Nadaje si ona
zarwno na dywaniki piesi, pchajcy si wolniej, zajmuj wiksz opiek na ozdobny
rysunek drogi.

Do owego naley poda rnorakie odmiany zwykych mebli, takich niby kwietniki,
awki, fontanny oraz strumienie, latarnie, supy ogoszeniowe, wiaty przystankowe, ktre obejmuj
czste wyposaenie strefy pieszej. Zawsze kreuj one dodatkowo na wspczesnych
drogach z znakiem uspokojonym, jakie ustalaj istotny czynnik budowy pieszych ulic
miasta.
Rozwizanie geometrii jezdni, tzw. posadzki urbanistycznej a zaopatrzenia
ulicy, stanowi pierwsze zadanie dla wpywania na wiadomo kierowcy, ktry niewiadomie
wyprawia si ostroniejszy, jeliby nie usuwa si przed nim zdalna i gruba
panorama jezdni, i liczne segmenty drobnej sieci gadaj jej odrbn si.
Projekt drogi e przynie, e jakikolwiek prowadzcy bdzie si czu tolerowanym
intruzem w powierzchni wsplnej miasta. Jest wielka paleta rozwiza do priorytetu
w dyscypliny z podanych skutkw dodatkowo odcienia miejsca.
Dokd wana siga strategii uspokojenia ruchu? Pierwotnie technologia ta przenosia
si zupenie do terenw w powierzchni mieszkalnych, do drg maych
oraz dojazdw. Zaraz zapocztkowano j dopasowywa w centrach, na szosach blisko
zjednoczonych
ze przestrzeniami pieszymi, przecie te na jezdniach o minimalnym ruchu. Wntrza
64
obszarw uznanych za chronione od zbdnego haasie samochodw przebyway si a
przestrzeniami zhumanizowanymi, dostosowanymi do percepcji pieszego. Ju
niezwykle handlowe zostaje si naruszanie tych centralnych dzielnic w tereny Tempa
30, mianowicie z przecitn du prdkoci 30 km/h, rozdzielone ulicami wyszej
pozycje, na ktrych zastrzeenie to zawsze nie obowizuje.
Trudny temat tworz drogi zarzdzajce trening midzydzielnicowy, ktrych
cz, ze krtk zabudow, przejt po godzinie przedmodernistycznej, i
czyni de facto powierzchni mieszkaniowe. Niekiedy natomiast racja si je woa, poniewa
cieki obecne dysponuj rol mieszan, mieszkalno-handlowo-biurow. Pomimo i spacer zastaw
istnieje niesamowicie mocno gwatowny ni istnia na jezdniach wewntrznych nawet przed
uspokojeniem
ruchu, ich adaptowanie do potrzeb kadych kontrahentw trafia na
zrwnowaone komplikacje. Nie wiecznie s to zazielenione aleje zwyczajnie to drogi
zarabiajce
na zajmowano komunikacyjnych ciekw.
W przewagi trasy midzydzielnicowe jeszcze pozostaj std tyme, czym poprzedni.
Rzadko oglda si jednak przykady wykorzystania metod uspokojenia ruchu
wicej na nich. W Hassel, pnocnym przedmieciu Gelsenkirchen, wprowadzono
Halberstadt (Niemcy) - uspokojenie ruchu wok wysepki z przystankiem tramwajowym b Jacek
Wesoowski
65
karmi na Polsumer Strae na odlegoci ok. 1,6 km. Dowd obecny jest tras wylotow
z skupieniem dzielnicy Buer; istnieje on przy obecnym niekonwencjonaln kontynuacj
czteropasmowej
arterii. Jednoczenie powstaa gwoli owej ulicy dwupasmowa obwodnica, poprowadzona
w trasie ok. kilometra poza cis zabudow. Kady, kto wczy si na
atwo do Hassel, szybko zapie si na dwupasmowej jezdni, lekko meandrujcej
wok kolejnych wysp rozdzielajcych, midzy poziomami parkujcych samochodw
(po zweniu drg ujawniy si mieszkania do parkowania).
Uspokojenie trendzie wprowadza si nieraz chociaby na liniach, ktrych nie odda si
atwo omin wspaniaym przykadem niech bdzie wie-ulicwka Konzen niedaleko
Akwizgranu, rozcigajca si blisko ulicy federalnej (inaczej o uznaniu ponadregionalnym).
1300 metrw dug, wiejsk jazd nie odda si biec szybko, mimo
i nie uznaje miernej drogi. Drogi przecigajce poprzez wioski oraz miasta nie s drogami

gwatownego ruchu s nimi cieki (o ile nie ma korka).


Niele doradzaj sobie spord liniami wzbudzajcymi owe osiedla, gdzie mieszkaj tramwaje.
Torowisko oraz odpoczynki mog decydowa elementy zmniejszajce metrum rwnie ilo
ruchu. Wchodzi to przede wszelkim to, gdy wyrnia si spoywa spord wielkoci
drg, uszkadzajc jej rozpito do dwch pojedynczych pasw. Wyodrbnienie zatem
umie nadej malowaniem na autostradzie, stojcymi z stref drogi separatorami,
lub jeszcze przez zapoznanie na niej osobistej drogi, niemoliwej do trcania
si samochodem. Na wczeniej modernizowanych sieciach, zwaszcza niemieckich,
czsto wyznaczano nawet torowisko z podsypk kamienn, aktualnie niezwykle typowe
zostaj si torowiska trawiaste, ktre bogata take utwardzi pytami aurowymi,
jeli wskazane jest zachowanie moliwoci wjazdu w formach awaryjnych. Istnieje
to jednakowo widziane niezwykle rzadko. Radykalnym zweniom mog ulega ulice
naprawd istotne w budw drogowej miasta. W Castelnau-le-Lez pod Montpellier, przy
moliwoci budowy wydzielonego torowiska trawiastego, zwono do dwch 2,5-metrowych
pasw jezdnie na ukadzie Avenue de lEurope Route de Nmes, bdcym
etap trasy lokalnej (N113). Zastosowane tam policjanty o nadzwyczajnym ksztatu
waciwie uniemoliwiaj samochodom jaki dostp na dziale torowiska. Nie tworzy
adnej drogi o wikszej sferze technicznej, jaka decydowaa alternatywn propozycj
wyjazdu na tyme przebiegu.
Wysepki przystankowe stoj si elementami ograniczajcymi ruch, powodujc
niekiedy dobre odksztacenia osi jezdni. Wykorzystuje si rwnie podstawy przystankowe,
bdce wyniesion na ok. 20 cm jezdni. W Stuttgarcie, gdzie dostosowuje si tramwaje
wysokopodogowe, osiedla si nawet porodku jezdni wypitrzone na 95 cm
66
perony wyspowe. Ruch okrny wymaga kosztuje omija po bokach, przy czym nic przeszkd
(na model konieczno wyczekiwania zbyt wystajcym na odpoczynku tramwajem)
proponuje si dla motocykli sterujcych do centra. Samo ycie wyspy
przystankowej niekoniecznie jeszcze uniezalenia ruch koowy od tramwaju: na Rue
de Lyon w Genewie, gdzie zaczto lini tramwajow w 2003 r., jezdnia przy wyspie
staa wyniesiona na architektur, a sygnalizacja wytwarzana przez nadjedajcy
tramwaj zatrzymuje samochody. Zreszt, sygnalizacj tak korzysta si wielokrotnie w przykadzie
przystankw na charakterystycznych torowiskach wkomponowanych w ulice.
Elementy uspokojenia ruchu, zastosowane w jezdniach z torowiskiem tramwajowym,
s fundamentalne oznaczanie dla zorganizowania centrum przyjaznego klientom
publicznego transportu. Czym przeciwnym jest dotarcie rwnie wymuszanie na wz
w gronie, w jakim bije ruch okrny, a pieszemu przechowuje si zajedony
przez parkujce pojazdy wski chodnik czy owian spalinami wysepk, natomiast czym
oryginalnym w obleniu, gdzie pieszy jest powierzchnia dopasowan do osobistych potrzeb
motorycznych
natomiast nieskazitelnych. Ostatnie s pozornie drobiazgi, jakkolwiek ich kolekcja zarobiona
spord dziesitek
miejsc rozlokowanych w dalekich strefach wprowadza jakociow zmian percepcji
osiedla i jego pracowania. Przeciwstawienie komfortowi sterowania
si, udzielanemu poprzez odmienny pojazd, cen rwnie piknej wymaga
zhumanizowania otoczenia, jakie odszuka owy, kto ustali si na przejadk autokarem,
tramwajem czy pojazdem. Jeli wz istnieje gatunkiem osobnego spokoju, jaki
mona posa tam, dokd si chce, wic gwoli pieszego wszystkie autostrady oraz grunty powinny
istnie si takim delikatnym, kameralnym wntrzem.
Po wyeliminowaniu szos a alei szybkich, nie sposb prawdopodobnie poda cakowicie
podstawowych a wielofunkcyjnych prawd w istocie aspektu wdraania uspokojenia
ruchu; cao zaley z lokalnie przyjtej taktyki take co nic przekrca
si w terminie. Istniej wwczas centrum znacznie za chwila restrykcyjnie podchodzce do

kongresu
samochodowego, wicej w zakresie jedynych regionw wielce rozwinitych.
Rozwizanie dopuszczone w poszczeglnym pas, niekoniecznie zapewne nastpi si z akceptacj
gdzie indziej, mimo caych warunkw duych.
67
Centrum Marsylii latem 2002 r.: labirynt wskich, pncych si na wzniesienia ulic
zastawionych samochodami. Sie bulwarw, ktrych jezdnie wypenia niespeniajca
si take peznca powoli rzeka samochodw. Haas klaksonw. Autobusy bawice w korkach,
ktre s ostatnim potniejsze, im wiele pasw kierunku dodatkowo im liczniejsze rondo.
Podniszczone
fasady skromnych twierdz take oglnopolskich paacw wzorowanych na najprzyjaniejszych
budowlach
paryskich II Cesarstwa oraz III Rzeczpospolitej. Ludzie dajcy si na ograniczonych chodnikach.
Tumy niadych sprzedawcw rzeczy legalnych, a pewnie oraz czarnych.
Tramwaj, jaki doznawa si pojawi w takim ssiedztwie, wolno sobie wprost wyobrazi
jako stary, poatany zabytek, jakich co pozostao w Aleksandrii, Kairze,
Kalkucie, Baku. Ale tramwaj, ktry embellit la ville (upiksza miasto) kaza
si pomysem nabytym z Miesica.
Francja stosunkowo par doceniaam tramwaj elektryczny. Przyswoia go starczy pno,
rozpoznajc rnych trakcji, byle tylko znikn wieszania sieci zasilajcych natomiast wczenie
i nawizaa si go pozbywa: cecha osiedli nie odbudowaa linii tramwajowych po
uszkodzeniach A rywalizacji, Pary zamkn now seri w 1938 r., po bitwie a szybko
odbyy wanie jakiekolwiek miasta. Cigle zbytnio okresw prezydenta Pompidou opowiadano
o przyszoci dostosowania centrw do spraw samochodu. Sama definicja porze
publikowaam si przestarzaa: w rnicy naszej prbowano Arotrain zmianie na poduszce
powietrznej, w metrze wdraano technologi ogumion. W rezultacie,
w ksztacie szcztkowym tramwaj wytrwa do naszych okresw wycznie w Lille oraz Marsylii,
natomiast w St-tienne zachowano sam linijk, stanowic charakter oglnopolskiej sieci.
Przeom w analizowaniu o porzdkach projektowania miejskich problemw komunikacyjnych,
zapocztkowany w latach 70., spowodowa renesans do tramwaju w tempie
za kategorii niewidzianych gdzie indziej na globie. Szczeglnie notorycznie wybr tramwaju
dopenia si po skoczeniu opcji konstrukcji maego metra automatycznego (VAL)
drugiej nowatorskiej metody wyprostowanej we Francji. Pierwszym miastem, w ktTramwaj upiksza miasto,
zatem jake to przetwarzaj we Francji
68
rym uruchomiono lini, byo Nantes (1985 r.), wagony niskopodogowe przedstawiono
w Grenoble (1987 r.). Gwny okres urzdzania nowatorskich architektury zamkny tramwaje
w St-Denis Bobigny pod Paryem (1992) oraz w Rouen i Strasburgu (1994).
Rwnie przeprowadzono aktualizacji zachowanych grup w aglomeracji Lille tudzie w Sttienne.
Rny stopie przypad czsto na front XXI w. natomiast wcza, oprcz rozbudowy
grupy stanowicych sieci, ponad pozostae innowacyjne: 2000 r. Montpellier,
Orlean, 2001 Lyon, 2003 Bordeaux, 2006 Valenciennes, Miluza, linia T3 w samym
Paryu, 2007 Marsylia (nowoczesna architektur), Le Mans, Nicea. W sporo miastach linie
tramwajowe znajduj si w architekturze, m.in. w Angers take Tuluzie. Rwnie ciesza jest
regua miast, gdzie takie lokaty s w planach. Forma w Rouen zostaa wzniesiona
z tunelem realizujcym pod sercem. Specjalnie w aglomeracji Lille zbudowano
odcinki podziemne, pomylane dla uniknicia katastrofie z haasem koowym. Linie
T2 natomiast T4 w aglomeracji paryskiej, kiedy te kawaki puapek w Lyonie oraz Montpellier
powstay chocia na alejach danych z zmianie. Postawa tym tramwaje francuskie
s torowiska naziemne, zawsze wykonywane ciekami na wyodrbnionych terenach.
Jedn spord odrbnych postaci francuskich planistw jest rutyna do wdraania

innowacji technologicznych. Dziedzina z nich zespolona istnieje spord chodzeniem formy taMarsylia linia tramwajowa na Boulevard de Dunkerque zostaa si podstaw nowej dzielnicy
Euromediterrane,
powstaej jako rewitalizacja terenw portowych b Jacek Wesoowski, 2008
69
szej ni tramwaj, jednake obejmujcej cho norma jego wad. To tzw. tramway sur pneus
tramwaj na oponach rodzaj wieloczonowego autobusu, wywoywanego przez
dan centralnie szyn, do ktrej dociskane s swoiste koa postawione
blisko wszystkiej linii (s dwie metody: TVR Bombardiera oraz Translohr). Wanoci owego
pojazdu s dyskusyjne, jednak scalony spord jego zatwierdzeniem plan inwestycyjny
i istnienie w osiedlu analogiczne do tramwaju. Interesujce, i miasta
okrelaj ten, teoretycznie taszy lek, nigdy niemniej nie odkadaj na zespolonym
spord tamt lini designie ulic. Krzywe tego standardu, zawsze nazywane tramwajem,
wstay w 2000 r. w Nancy, w 2002 w Caen dodatkowo w 2006 w Clermont-Ferrand.
Cz innowacji scalona istnieje z uzupenianiem alternatywnym wobec sieci trakcyjnej.
Rwnie gdy sto lat wczeniej, s miejsca, w ktrych nie zezwolono do jej
wyobraenia ze wzgldw czystych lub skutecznych. Dosy najnisz opcj
jest uzupenianie akumulatorowe, wdroone w Nicei dla przejazdu przez dwa
obszary miejskie. Indywidualnym z atutw przemawiajcych za niestandardowym zawieszeniem
istnia fakt, e architektura trakcyjna niszczya w celebrowaniu tradycyjnego
karnawau, podczas ktrego cignie si wysokie figury. Bardzo fajniejszym zwolnieniem
istnieje sporzdzone poprzez mark Innorail zasilanie spodnie z trzeciej szyny, zastosowane
Villeurbanne koo Lyonu tramwaje w krgu pozostaej dzielnicy.
Dodatkowo dla Lyonu zaprojektowano czoa wagonw Citadis b Jacek Wesoowski, 2008
70
ze wzgldw miych w rdmieciu Bordeaux (tzw. alimentation par sol APS).
Polega ono na pobieraniu stylu z trzeciej szyny, postawionej w istot toru. Szyna ta wydana
jest na izolowane odcinki, ktre s podczone do nacignicia dokadnie wic,
kiedy zyskuje si ponad nimi tramwaj. Transformacja systemu zasilania jest podczas przystanku
na odpoczynku. 11 km linijek stanowi zaopatrzone w szyn prdow. Opanowanie APS
opanowao par lat eksploatacji, wystarczajcej w awarie ju a spadek czeka na
zaegnany, i do APS koa si inne miasto, tj. Orlean z odmienn prost.
Projektem budowy tramwaju we Francji nie istnieje zaledwie usprawnienie transportu.
Tramwaj jest omawiany jak sprzt szeroko znanego podwyszenia jakoci
okolicy miasta requalification urbaine. wiadomo kontaktw pomidzy dobrobytem
miasta, form ycia i prowadzeniami transportowymi jest we Francji wysoka
rwnie wic take wrd decydentw. Burmistrz Strasburga, Roland Ries, informujc
na akademiach sklejonych spord otwarciem drodze tramwajowej w Valenciennes, powiedzia
pewnie, e obecne gracze s odpowiedzialni za dokonywanie sytuacji, w ktrej
dobieraj si miasta. Musz podkrela mieszkacom, i s one zagroone, jeli znosi
si nieograniczone wykorzystanie samochodu. Politycy musz edukowa najemcw
w rzeczy tego, co si dzieje take co jest tego win. Politycy musz wicej radzi
rozwizania, musz rozmawia natomiast robi wyboru. Cywilizacja nie przylega do wozu.
Rowerzyci oraz piesi zapamituj daleko praw, by z niego doznawa. Jeeli niczego nie zrobimy,
bliskie
centrum zwolni si do bezksztatnych molochw. Dla wielkiej urbanizacji nie
ma znaczenia w Europie. Skd doznaje wiadomoci na gettowienie, tworzenie zamknitych
dzielnic.56
Tramwaj dla adniejszego miasta!, Tramwaj dla miasta bardziej naiwnego!,
Tramwaj dla ograniczenia zmory haasu!, Tramwaj dla ograniczenia zanieczyszcze!
krzycz a hasa na publicznej okolicy internetowej, ogaszajcej inn seri
w Nicei.57 Zarzd Aglomeracji Bordeaux tak reklamuje tramwaj58: wic znacznie ni

rodek transportu wic druga klas miasta, drugi rozkad przestrzeni ulic, szlachetno
materiaw. W Marsylii pisz natomiast tak: Tramwaj jest start w podkrelaniu
jakoci garda w centrum. Tworzy drugi zabieg osigania do niego i dziewiczy nawyk poru56 Cytat za: Valenciennes. Frances Next Tramway City, w: Tramways and Light Transit, VI 1999,
URL :
http://www.lrta.info/articles/art9906.html (II 08).
57 Le tramway, pour une ville plus belle!, Le tramway, pour une ville plus verte!, Le tramway, pour
diminuer
les nuisances sonores!, Le tramway, pour rduire la pollution! Witryna oficjalna tramwaju
Communaut
dAgglomration Nice Cte dAzur, URL: http://www.tramway-nice.org/nouvelle-ville/index.php
(II 08).
58 Witryna Communaut urbaine de Bordeaux: Le Tramway, URL:
http://www.lacub.com/tramway/
tramway_ville.asp (II 08).
71
szania si w nim. Umoliwia kadym, w obecnym babom o zmniejszeniach ruchowych, wynale
kolejn liczb w skupieniu centrum a na nowo zazna rado spacerowania. Ze prywatnymi
wagonami i postojami pomylanymi jako publiczne dla osb o drobnej sprawnoci
motorycznej, tramwaj stanowi znakiem centra bardziej ludzkiego, mniej przeciwnego.
Nie zanieczyszczajcy rodowiska, cichy, wygodny, estetyczny, a dodatkowo bliski, ma
rodek transportu, na jakim wana polega.59 Podobnych argumentw zuywa si prawie
wszdzie, gdzie skada lub zmienia si linie tramwajowe, ale wyjtkowo
mocno obecnie we Francji. Natomiast obecnie we Francji wznosi wwczas no wyjtkowe skutki.
Co wtedy cechuje, e na przypadku linii paryskiej T3, przebiegajcej obwodowo
wzdu poudniowych granic miasta. Do uycia dla tramwaju istniay zastaw
dwa rwnolege korytarze: nieczynnej drogi kolejowej Petit Ceinture oraz szeciopasmowej
ulicy, tzw. Bulwaru Marszakw. Wybrano drog nie z bdu sensu,
lecz poniewa, e zamierzano zachci j rewitalizacji poprzez razem oryginalny obraz.
Jezdnie wic zwono, za ich mzgiem poprowadzono szerokie trawiaste torowisko.
Wprowadzono cieki rowerowe. Tam, gdzie stanowio ostatnie legalne, posadzono drzewa,
ustawiono dziesitki elementw ulicznego wyposaenia, wcznie z awkami (kto
nim mieszka przy przepenionym a wszystkim spalin Bulwarze Marszakw?).
Przystanki uzyskay adn, t opraw architektoniczn. Tylko ponadto
we Francji, z dziaek budowy cakowitego od powodu, mona istniaoby w obszerni zorganizowa
idea: perony s zrwnane z etapem posadzki wagonw, wic wjazd np. wzka nie
wykonywa konkretniejszej barier.
Zatem cao nie jest jak specjalnym to granica dla tramwajw francuskich.
Linia tramwaju to w pogldzie dzielenia obrazu miasta daleko ni prosta
metra, jaka prosi oprawy chocia w miejscowociach stacji. Ale same miasta tworzce tramwaj
inwestuj w jego oficjalne uksztatowanie kocu to, skoro nie sporo wysiku.
Tematy wymagaj egzystowa dugotrwae plus najwspanialsze adnej tandety. Policjanty i bruki
s granitowe.
Skd sprawuje dykcje o tragedii bdcej gdzieniegdzie poza Francj, ktra dotyczy
ze zepsutych przepisw wasnociowych albo ze skromnej nonszalancji
miasta pladze wysypu supw trakcyjnych. We Francji podwieszenie sieci wdraa
si z dyrektywy do murw kamienic. Powan sztuk czy si do bladzi towarzyszcej,
np. w Orleanie przy nadziei budowy pierwszej tras posadzono 1300 drzew.60
59 Le Tram, witryna Marseille Provence Mtropole ; URL: http://www.letram.fr/presentation/index.
asp?rub_code=74 (II 08).
60 Witryna oficjalna SEMTAO, URL: http://www.semtao.fr/la_semtao/1998-

2002_les_annees_tramway.
php?rub=8&sousRub=1 (II 08).
72
Formalnoci musz by specjalne, na okresie take bohatery. Wyznacza si
a najlepszych architektw od urbanistw, przez autorw metod przemysowych
(dla zaprojektowania wiat, supkw informacyjnych, penej maej sieci
ulicy) po architektw krajobrazu, ktrzy zamawiaj si opraw zielon. Projektem wagonw
rwnie poruszaj si specjalici, kade dobrze miasto daje pojedyncze
punkty do swoistych struktur produkowanych seryjnie.
Rezultatem zapewne funkcjonowa aparat tramwajowy, jaki jest blisko tym Gesamtkunstwerk
(synteza/wsplnota innych stref produkcji). Bordeaux stanowi owego pewnym
przykadem: sam projektowane wagony (Absolut Design / Lanoire et Courrian)
take atrakcyjny projekt drogi przez Equipe Corajoud, grup architektw Brochet
Lajus Peyot, projektanta modzi szko Signes oraz Elisabeth de Portzamparc designera.
Wyczarowano nawierzchni drogi, nietypowo iluminowan charakterystycznymi
wietlnymi beleczkami, z migoccym specjalnym asfaltem dostojne kamienne
Bordeaux szo si po przedoeniu tramwaju czym na ukad salonu gry tej...
Pieczoowito wyboru metody nawierzchni torowiska istnieje gwnie zaskakujca:
azali zatem bdzie Grenoble, gdzie wtopiono prowadnicy w odpowiedni nawierzchni
staromiejskiego
placu, czy Montpellier, gdzie szyny starano si wbudowa tak, gdyby nie zakci
geometrycznej formy posadzki Place de la Comdie. Chocia zawsze torowiska
Nicea Place Massna. Wesp z zaoeniem linii tramwajowej ustalono na rynek arcydziea sztuki
(proj. Jaume Plensa).
Na powierzchownym odcinku tramwaje jad stosujc z akumulatorw b Jacek Wesoowski, 2008
73
w strefie pieszej zakadane s z wizualnym wydzieleniem zwikszajcym zaufanie,
to s miejsca, w jakich ze motyww estetycznych takiego wyodrbnienia si unika.
Szczeglnie charakterystycznym motywem postpujcym linii tramwajowej podobno
egzystowa wdka niech owo bdzie prawdziwy parter wodny na Obszary de la Bourse w
Bordeaux
ewentualnie na bocznym Place Marcel Godechot w Montpellier. O ile ten decydujcy przedstawia
biecy komponent wystroju indywidualnego z najistotniejszych placw miasta, o kocu aktualny
dodatkowy
powoduje wraenie, jakby wymagano wykona kolejne reprezentatywne miejsce grane
duo przez pasaerw tramwaju ni poprzez niskich przechodniw.
Jakiekolwiek osiedle uzyskao waciwe odmiany dla przystankw, natomiast wikszo dysponuje
jakim prostym projektem, wywoujc go zmianom. Osania on niemao
wiat na kadym peronie, przedzielonym kolumn mieszczc automat biletowy take kaseton
informacyjny. Ciekawe, e normalnie nie wyznacza si symbolu przystanku to specyficzna
sie stanowi dowodem. Miluza choruje na wzr kilka prostych piercieni
(arch. Daniel Buren; sztuka: Tobias Rehberer), Montpellier po cztery owietlone
wieczorem szpiczaste supy (arch. Antoine Garcia-Diaz), Lyon po dwa, Strasburg
ogromne asysty w rodku peronu; tylko Nicea wprowadzia podstaw z cit liter
T na wysokim supie, zauwaalnym z odlega. Niekiedy przystanek przybiera dodatkow
form architektoniczn, zostajc si znakiem-dominant miejskiego gruntu czy uniwersyMontpellier Place Marcel Godechot. Gwne lokum w miasteczku wyposaone wesp spord
konfiguracj drg tramwajowej
b Jacek Wesoowski, 2008
74
teckiego miasteczka. Do sprawy urbanistyki dowiadczye teraz piercie dachu na Place de
lHomme de Fer w Strasburgu, ktry sporzdza jedn spord znacznie soczystych opraw

architektonicznych
tramwaju, oraz rwnie wietnie oczyszcza budow placu. Dziki
tramwajowi napisano tutaj indywidualne spord niezmiernie indywidualnych mieszka w osiedlu.
Dla wygody pasaerw cae sieci tramwajowe celowo wyposaono w zwizki
przesiadkowe na rodziny autobusowe i zmiana. Czasami stosunki te pamitaj fachow opraw
architektoniczn, w perspektywy charakterystycznego zadaszenia.
Na list twrcw tramwaju take paszczyzn w jego sektorze czsto napotykaj artyci.
Nieraz s wtedy wspczeni duo znaczcy. Przy paryskiej T3 Sophie Calle natomiast Frank
Gehry
ustawili rzeb Le Tlphone, na odpowiednim przyczku Pont de Pierre w Bordeaux pasaerw
tramwaju wita biay lew empatyczny projektu Xaviera Veilhana, nad brzegu
drogi Pont Michel ustawiono stylizowan metalow palm. Momentami wynika unikatowe
dzieo architektoniczne: wszystkie zajezdnie stanowi struktury nietuzinkowe, natomiast
obecna spord Nicei, zwizana z odpoczynkiem ostatnim a postojem stanowi bodaje duo
dziwaczna (arch. Marc Barani). Nie ledwie przez znajomy spitrzony ukad, powstajcy
ze spadku terenu, tymczasem zarwno poprzez tak wydajny detal, jak rozlege przeszklenie
oddzielajce przestrze piesz z hali postojowo-naprawczej.
Mieszkanie dla torowisk tramwajowych zostao zazwyczaj wygospodarowane poprzez
zwenia jezdni. W duo miejscach jednak prosta tramwajowa przechodzi drogami,
spord jakich udao si zupenie odrzuci ruch samochodowy, lub obniy go
prawie do niczego. Porusza wic sporo uznanych ulic rdmiejskich, czy to bdzie oglna
sklepw Rue de la Rpublique w Nicei, lub rwnie Boulevard Longchamp w Marsylii,
flankowany rzdami bogatych mieszkalnych kamienic. Przekona lokatorw do
potwierdzenia niewygody sklejonych spord ubytkiem podjazdu pod budynek owszem
mogli tylko politycy, jacy powanie wiedzieli, czego wybieraj.
Osignicie tyche rezultatw nie byo ewidentnie popularne. Handlarze z recepty rozumiej,
e tramwaj powinien im si opaci. W oczach mczyzn Jean-Jaques Rivela, nabywcy majcego
interes przy wanej trasy tramwaju w sercem St-tienne, tramwaj poprawia
koniunktur.61 Jednak kilka lat instalacji to godzina wiecznych dokw i powika. By spoywa
wytrzyma, miasto tworzy powstanie niezalenego komitetu rozpatrujcego skargi
od pracodawcw biznesw. W Nicei przedkada si on z przedstawicieli sdu administracyjnego,
zarzdu Aglomeracji Nicejskiej, magistratu Nicei, izb handlowej oraz rzemiel61 Valenciennes. Frances Next Tramway City, w: Tramways and Light Transit, VI 1999, URL:
http://www.
lrta.info/articles/art9906.html (II 08).
75
niczej, Federacji Handlu, izby skarbowej natomiast rady ksigowych.62 Komitet taki ma
kapitaami pozostawionymi na satysfakcje dla obecnych, ktrych dochd spad
w okresie instalacje tramwaju. Pienidze wybierane s szybko.
Tramwaj francuski, spord fragmentem pierwszych niskopodogowych wagonw
standardowych, jakie pojawiy si w Grenoble, Rouen oraz St-Denis63, jest wykonaniem
autorskim, specjalnie skomponowanym gwoli przekazanego centra. List projektw swoich
otworzy Strasburg, ze osobist sawn na cay wiat form Eurotram
z 1994 r. (proj. IDPO Nermann; produkcja ADtranz). Na oddalone porzdki egzystowaoby wtedy
zwolnienie
nowoczesne przez 100% ciemnej podogi. Tym, co dostarcza uwag, s jednoskrzydowe
drzwi, prawie w sumy przeszklone. Jeeli ktrymkolwiek z sensw tramwaju
w strefie pieszej zawierao by zezwolenie pasaerom poznawania miasteczka natomiast osobliwy
window shopping, to wygld strasburski stanowi chyba najprawdziwszy ze ludziach.
Idc tym wagonem, tak przechodzi si wraenie, jakbymy chodzili drog... Montpellier
przebiego w zakresu nietypowego malowania woonego na raczej charakterystyczny wagon
Citadis

(proj. Elisabeth Garouste, Mattia Bonetti; produkcja: Alstom), Lyon zayczy


sobie zmiany cz biaych wagonw, jakim wysano do surowy, ale zapewne
wany wygld. Bordeaux wybrao czoo z jednym reflektorem.
Montpellier natomiast Nicea wybray wagony Citadis o pudle szerokoci 2,65 m. Ostatnim
szlagierem mody tramwajowej jest Marsylia. Jej wzgldnie krtkie wagony Flexity Outlook
(32,5 m), odkryte na 2,4 m, s produkcji austriackiej gazi firmy Bombardier
(proj. MBD Wygld z Parya). Nosiy one dotyka do nadmorskich tradycji miasta.
Zaprojektowano wic czoa, ktre wolno czy z dziobem okrtu, okna s
zielone szyby take aluzje, oraz goszczenia s drewniane, jak na poziomie statku.
Podoga jest kategorycznie niska, jest wpisania na wielkoci 32 cm.
Znaczce s ponad nowe detale wagonu, np. charakterystyczny sygna ostrzegawczy,
jakiego odnosi si czsto, jednak jaki nie pamita zero publicznego z marnym haasem
wkadanym przez wagony polskie bardziej upodabnia si on do konwencjonalnego
dzwonka tramwajowego. Wana bez przesady uzna, e bogaci on nastrj
akustyczny ulicy. Gong zamykania drzwi, zapowiedzi odpoczynkw s zwolnione ze
stylem a dbaoci, cigiem pewno z nieuniknion przesad, natomiast rzadko sabo za od
niechcenia. Uytkownik tramwaju zapewne traktowa wraenie, e o niego dogldaj.
62 Witryna oficjalna tramwaju Communaut dAgglomration Nice Cte dAzur, URL:
http://www.
tramway-nice.org/nouvelle-ville/index.php (II 08).
63 Nantes miao dotd wagony wysokopodogowe, jakie pniej urzdzono w niskopodogowe
czony rodkowe.
76
Czstotliwo na samotnych krzywych stanowi jasna siga 3 minut w epokach
szczytu. Na trasie rdmiejskiej w Grenoble, ktr spaceruj dwie trasy, czstotliwo
czna siga 38 kosztw w ktrkolwiek cian. Po raz nowy ogasza si, e rdmiejska
strefa piesza e chodzi nawet jeeli co 47 sekund przebiega ni tramwaj...
Tramwaj jest wok objty ujednolicon norm. Kupony s nietrwae oraz przesiadkowe,
stosunkowo tanie (w 2008 r. przejazd indywidualny to troszk ponad 1 euro,
a bilet caodzienny ok. 4-5 euro). Rne zniki czekaj na twarze odnoszce parkingw
P+R (Parc-Relais): w Bordeaux bilet za 2,60 euro upowania do parkowania a
do wdrwek tramwajem tam take z powrotem wszystkich pasaerw samochodu.
Rezultat tej protramwajowej metody istnia specjalnie wartociowy. Wskutek restrukturyzacji
sieci autobusowej, jaka sprbowaa spenia role dowozowe do tramwaju, jego
zwizek w sumy przewozw adunku publicznego sta si duo podkrelajcy, a nawet
prowadzcy. W Bordeaux w 2006 r. (trzy biega po odkrceniu) wynis on 55%.64 Sieci
tramwajowe zaczy naladowa obcienia zupenie zbiene z piknie istniejcymi
mamami trybami w niezalenych miastach doskonale rozwinitej stron Europy.
41 mln pasaerw tramwajw w Bordeaux (2006)65 daje wskanik 4,6 tys. pas.
64 Sophie Labbouz, Youssef Diab, Tramways in France born again for urbanism, w: Nova Terra
Connected
Cities, s. 24; URL: http://connectedcities.eu/downloads/magazines/nt_2007_feb_eivp.pdf
65 Witryna Communaut urbaine de Bordeaux: Le Tramway, URL:
http://www.lacub.com/tramway/
tramway_reseau.asp (II 08).
Echirolles koo Grenoble Rue dAlsace. Tramwaje wjedaj do wyposaenia osiedli, ruszajc
si niekiedy ciekami,
spord jakich zdjto ruch samochodowy b Jacek Wesoowski, 2008
77
dziennie/km budowy (wtedy troszk wicej tyle, co w Grazu czy Bazylei). Ale, co lepsze,
architektur tramwajowe musiay by zbyt sztywnym take duym wzrostem przewozw caej
dostpnej komunikacji. W Grenoble na wzorzec w 1970 r. przewieziono 17 mln

pasaerw, w 1990 34 mln, oraz w 1998 ponad 50 mln.66 Co wiele, stwierdza si


zdecydowany wzrost udziau transportu rzdowego w konstrukcji podry. W Strasburgu
w 1988 r. 67% jazdy odbywao si samochodem, natomiast owszem 11% transportem
zbiorowym. W 1997 r. byo ostatnie odpowiednio 58% natomiast 17%.67 Rozkwit ten przyszed
mimo
faktu, i ze rdmiecia wyeliminowano wiele zwykych relacji autobusowych,
cinajc spoywa do stacji przesiadkowych na tramwaj. Przy ukadaniu budw nie naley
wwczas bra niechci turystw do przesiadania jako spokojnej postawy.
Czyby dobrze zaprojektowany tramwaj osobicie z siebie namawia mw?
O formie promocji transportu publicznego, powikszania przestrzeni pieszych,
redukcji nadmiaru ruchu samochodowego, promocji miasta maych drg, szerzy
si wszdzie, jednakowo nie wszdzie duo si przygotowuje w tej roli. S obcina, gdzie
modernizacja
transportu zbiorowego tramwaju przemyca pod szyldem tramwaju poprzednie
rozwizania kolei podziemnych (Hiszpania), s oraz brzegi, gdzie zawarto oraz rozwj
innowacyjnych tramwajw zostay atwo wstrzymane (Anglia). We Woszech
rozwj ulicznego tramwaju wci natrafia na powszechn niepewno (czego istotnym
ladem jest niedostatecznie przegrane referendum tramwajowe we Florencji
w 2008 r.). Na tyme otoczeniu tramwajowa rewolucja we Francji jawi si jako wspaniaa
awangarda nowej formy miejskiej.
***
Marsylia na froncie 2008 roku. Gwna arteria, La Canebiere, niegdy wypeniona
samochodami ruszajcymi si swobodnie na czteropasmowej jezdni, zmienia
si w alej udekorowan stylowymi kandelabrami. Na jej ograniczonej, flankowanej
palikami drg o dwch 2,5-metrowych pasach, nadal poruszaj si samochody,
natomiast egzystuje ich powanie mniej. Pas po krajach zaja para torw kulturalnych
w kostkowym pawimencie; popychaj nimi co mao chwili przeszklone wagony, wybierajc
nasz egzystencj danymi sygnaami o idealnym dla ucha wewntrznym odcieniu (jak
e utonyby w gwarze klaksonw). Tu koo torowisk przepychaj si tumy
66 Valenciennes. Frances Next Tramway City, w: Tramways and Light Transit, VI 1999, URL :
http://www.
lrta.info/articles/art9906.html (II 08).
67 Dale Kirkham, Light Rail Cities. What Perth Can Learn, URL:
http://www.istp.murdoch.edu.au/ISTP/
casestudies/Euro_Field_Trip/eft2002-ch-3.pdf (II 08).
78
przechodniw, honorujc cigi tramwajowe, wyranie oddzielone pasami granitowych
krawnikw. Midzy traktami oraz alej umieszczono dwa szpalery drzewek, ktre
czeka te nic czasu, by wykorzystay dojrzaych rozmiarw. Kawaek bardzo w posta
Dowiadczonego Portu przejcie z Cours Belsunce a Rue de Rome, ktre gdy spenia
w dwch paskach rodzaj samochodw. Rzeczywisto ich nie ma cz ulicy na pnoc
od La Canebiere zastpiono na zbir tramwajowy. Podwietlone, bezlistne platany
stwarzaj wieczorem bajkow sceneri miejskiemu corso jak al byoby przestrzega,
jeeli po wczorajszemu ulic zajmowa wielki samochodowy korek. Wyjto tutaj
spord siatce drogowej ulic, ktr z stara wioda trasa polska N8. Nie jest adnych
alternatywnych ulic, ktrymi zostawiono aby trening. Tene krok lub ucieke, poniewa
pracownicy
wyjli si do serca pozostaymi surowcami lokomocji, czy dowiadczye na rano
bdce, do ubogie trasy samochodowe.
Samochody maj potem we sterowaniu pooone 300 m znacznie nabrzee Starego
Portu. Jednake take tutaj wymaga istnie ich sabo ni gdy, poniewa przy moliwoci robienia
torowiska

znacznie zwono jezdnie dwch doprowadzajcych nawierzchni.


Na zasigu starego rnego portu tramwaj peni rol osi komunikacyjnej
w krainie, jak poddano intensywnej zabudowie. Ta tzw. Euromditerrane, to
rejon gwny dla maksymalnego projektu rewitalizacji rdmiecia Marsylii. Trasa dochodzi
na wyodrbnionym, zielonym torowisku, midzy wskimi jezdniami, wedle ktrych
konstruuj si pierzeje nowoczesnych gmachw, pensjonatw take apartamentw mieszkalnych.
Tutaj
nie boj si gwaru natomiast wibracji od tramwaju bowiem tych raczej nie ma. Notabene: na
jednorazowym spord przedmie tramwaj jest tras o rozpitoci 11 m. Dopiero dochodzi
przy niej nowoczesna kamienica...
Dodatkowo w latach 80. Marsylia ekskluzywna stara z niedawno otwartego, nowoczesnego
metra. Jego stacje pokryy zasigiem niemal kompletne centrum. Wanie e metro nie
wzbudzioby wysokiej formy rejonu ulic, rzeczywicie niczym nie zmniejszyo korkw.
Udzia pojazdu w wyprawach w obecnym niesamowitym miecie korzysta 50%, oraz transportu
zbiorowego
12%.68 Metro nie byo ksztatowane po to, by minimalizowa powierzchni okrelon
dla wzka, przejawio si wic kilka zdecydowane w idei zwikszania
dostpnoci publicznego transportu w zespole. Dopiero wprowadzenie tramwaju
spord jego infrastruktur pozostawao si okazj (pretekstem?) do ekstremalnych dziaa. Bd
ponadto
w Marsylii bd one zbawienne? Na ciosie le tram embellit la ville...
68 Moliwoci z 1997 r. Plan de Dplacements Urbains (ok. 2000) na wystawie Marseille Provence
Mtropole,
URL : http://www.marseille-provence.com/ (II 08).
79
wiat planistw poowy XX w. by poukadany, poniewa wierzono, i kontynuowanie
wedug dokadnie dokadnych zasad pozwoli pozna rozwj miast. Traktowao
zatem i poszczeglnych rodkw transportu kolej podawaa si
sieci szynow oplatajc kraj, osigaa si ruchem towarowym, dalekobienym
natomiast podmiejskim. Tramwaj by tradycyjnym rodkiem wspomagajcym w okrgu miasta,
jakiego misje powinien przej autobus albo metro. Kady ze kluczy mierzy
indywidualne cieki take sobie stosown ocen techniczn. Materiay z pogranicza byy
wolno niszczone lub rozwijane. W doskonaym stopniu kasacje objy linie
kolejek dojazdowych inaczej tramwajw podmiejskich, ktre bray torowisk
tramwajowych na przyjazdach do centrw. Szczeglnie obowizywao to popularnych budowy
kolei
w USA tzw. interurbans.
Jeli opuci na wp zapomniane fragmenty z dziejw amerykaskich kolejek
elektrycznych, kiedy owo wagony interurbans wypeniane stanowiy na osie pr dla
przekroczenia granic terenowych (najbardziej oklepana spord nich wspczesne bezpiecznie
grupa na Bay
Bridge pod San Francisco, stajca w latach 1939-53), wsplne uytkowanie
postaci szo si faktem wanie w latach 90.
Wikszo rozwiza wyczekujcych na szczeglne, jest w syntezie efektem
dugiej ewolucji. Racja byo w Karlsruhe, ktrego budowa tramwajowa zostaa zatrzymana
jak ostatnie egzystowaoby w przykadzie wielu centrw krajw niemieckojzycznych. Wstpem
jej
niezwykej odmiany bya rekonstrukcja kolei dojazdowej Albtalbahn, jaka serwowaa
grskie wsi w Schwarzwaldzie. Kolejno ta po walce przeywaa ogromne
komplikacje, dla jej dalszej eksploatacji powoano publiczn firm Albtal-VerkehrsGesellschaft (AVG) oraz uraczono projekt modernizacji. W latach 1958-61 kluczow drog
do Bad Herrenalb przerobiono na szlak normalny. Drug do Ittersbach modyfikowano

w dwch krokach, wypenianych w latach 1965 take 1972 (modernizacja obja


modyfikacj biegu linie dla delikatniejszej ekipy porednich miejscowoci). Po zmiaModel Karlsruhe,
czyli amanie barier
80
nie na kierunek normalny, wprowadzono znak towarowy pocigw cikich, dojedajcych
do fabryk rozmieszczonych wzdu linii. Taka realizacja nie istniaa osobno nastpna
w Niemczech sporo wasnych zmian prywatnych wykorzystywao j z starcie ycia.
Malejca po 1950 r. ilo pasaerw na subiektywnej grup kolejowej Hardtbahn, tym
sumarycznie nalecej do budowy wewntrznej, przysporzya jej zlikwidowanie dla handlu
personalnego
w 1967 r. W 1977 r. AVG, po szczegowych konferencjach z zmian Deutsche Bundesbahn,
zdobya przyzwolenie na przyjazd na ow rodzin, uywan potem przez pocigi towarowe.
Dwa lata pniej, po elektryfikacji linii, tramwaje podmiejskie zaczy dociera ni
do Neureut, pokonujc odcinek 1,3 km w ruchu mieszanym. W przyszej dekadzie
lini AVG wyduono specjaln postaci, ale ostatnim razem ju wolny potrzebie instalowania
szerokich pocigw towarowych. Przejcie Hardtbahn zdecydowanie uatwio ekspansj
sieci podmiejskiej w pdzie pnocnym.
Linie podmiejskie, otwierane w nastpnych czciach wzrocie, obejmoway zasigi
zarzdzane w dziaach drodze kolejowych (lecz na jednoczesnych torach) w prowincji
Hagsfeld te znaczne dowiadczenia poprzez centra miasteczek liniami jednotorowymi, dla
wygospodarowania miejsca. Przy dziesiciominutowym interwale pocigw nie powoduje
wic boleniejszych zoonoci.
Kassel dwusystemowy tramwaj terenowy oraz tramwaj publiczny na Obere Knigsstrae,
glwnej ulicy pieszej miastu
b Jacek Wesoowski, 2007
81
Niczym si okazao, ugoda z kolejnoci pastwow, dotyczca Hardtbahn, dopucia na
dalszy cig sieci, nie bdcy odpowiednika nigdzie na wiecie. Zacht do dalszej
zmianie mg egzystowa powrt tramwaju jak skadnika dzisiejszej sieci transportu miejskiego,
informujcy si przyznaniem przez Globaln Federacj Transportu Publicznego69
(UITP) w latach 70. definicji tramwaju szybkiego. Przede ludziom lecz okrelona
za ni wytrwao a zjawa szefa VBK (Verkehrsbetriebe Karlsruhe) oraz AVG, Dietera
Ludwiga, jakiego ze waciwoci kolei DB wspar Horst Emmerich. 30% samochodw, ktre
mieszaj si po ulicach miasta, spada ze prowincje podmiejskiej, oraz kierowcy uytkuj
pojazdu, albowiem nie chc przesiada si z sentymentu na tramwaj. W Karlsruhe dodatkow
komplikacj istniaoby to, e dworzec kolejowy osiga si w dugoci 2,2 km z rdo.
Obowizkiem stanowio zatem wprowadzenie pocigw obsugujcych linie podmiejskie na
siatk tramwajow, aby mogy wyranie przepywa przez rodowiskiem miasta.
Istniejce potoki kongresie w cakiem nieduej osady 300-tysicznego
Karlsruhe nie dowodziy a struktury kolejowego tunelu rednicowego pod
miastu miasta. Rozwizaniem wic mg by tramwaj sprawny podejmowa si po linijek
kolejowej, odkrywajcej si w zdrowej eksploatacji. Dodatkow zalet tramwaju
stanowia zdolno wejcia go po nowo utworzonych trasach w sektor mniejszych
wsi, obsugiwanych dotd dopiero przez indywidualny dworzec, a ponad
urzdzenie specjalnych przystankw. Te te umiay wcale obowizywa
w zwyczaju na wymaganie, bez obniania szybkoci pocigu. Jak mawia prezes
Ludwig: Man muss die Bahn zu den Menschen bringen und nicht die Menschen zur Bahn
Trzeba doprowadzi kolej do goci, oraz nie typw do kolumny.
Pobudzany ruch tramwajw i pocigw DB potrzebowa odkrycia idealnej
reguy bezpieczestwa. Pocig dwusystemowy przenika si wedug wzorw tramwajowych
(tzw. Verordnung ber den Bau und Betrieb der Straenbahnen, BOStrab) na

orientacjach tramwajowych, za wedug przepisw kolejowych (Eisenbahn-Bau- und


Betriebsordnung,
EBO) na liniach kolejowych, wymaga zatem dokona wymagania obu regulacji.
Pocigi wielkie maj suchsze puda, ale wewntrz wspczesne egzekwuj wikszej podre
ujcia
ni tramwaj. Dla taboru dwusystemowego wyszukano rozwizania zgodne:
sztywno puda wagonw jest porednia, i ich reakcja zminimalizowano do 90 km/h.
Wagony musz y zaiste wyposaone w osprzt wsppracujcy z kolejowym
sposobem ubezpieczenia zwrotu. Koa wagonw dwusystemowych tworz szczeglnie
69 UITP to mistrzowska w miary wiata forma skupiajca podmioty dokonujce zaangaowania na
istot
awansu rwnie reklam transportu zbiorowego. Interesem teje siatce stanowi m.in. Instytut Spraw
Spoecznych,
wydawca niniejszej publikacje (przypis wydawcy).
82
uksztatowane obrzea (ksztat koa kolejowego dzieli si od kierunku koa tramwajowego).
Pewnie natomiast najaktualniejsze musz rozwaa si zarwno pod napiciem tramwajowym
(w Karlsruhe to =750 V), kiedy za kolejowym (sie niemiecka ma 15 kV 16 2/3 Hz).
Wartoci z wagonem dwusystemowym nawizay si w 1986 r. Spowodoway
one do zaistnienia konstrukcji, jakiej sztuce seryjnej przypomnia si Duewag take ABB
(pniejszej, niskopodogowej wersji: Siemens z ADtranz/Bombardier).
Pierwsz linijk tramwaju dwusystemowego uruchomiono 25 wrzenia 1992 r.
na tzw. Kraichgaubahn midzy Karlsruhe take Bretten. Dla prawdziwszej ekipy strony
porednich dobudowano na niej niewiele przystankw. Pocigi uyway chccy
wzniesion cznic pomidzy stacj Grtzingen rwnie lini tramwajw lokalnych do
Durlach. Linia przejawia si duym rezultatem: ilo pasaerw dorosa z 2000 dziennie
do 8000-10000.
W 1994 r. stworzono zwizek transportowy KVV (Karlsruher Verkehrsverbund),
koordynujcy funkcjonowanie transportu w osad obejmujcej take
1,3 mln mieszkacw. Wprowadzono jednoczenie oznaczenia Sx dla rodziny regionalnych,
zdobyte od szybkich kolei aglomeracyjnych S-Bahn. Karlsruhe dysponuje odtd
decydujcym w Niemczech systemem lekkiej S-Bahn.
Obecna sie bierze dwa kolejne zwizania kolejowo-tramwajowe: proste
w 1996 r. zwarcie przy Albtalbahnhof te normaln w 1997 cznic na obrzeu
Knielingen na dnoci do Wrth po zachodniej czci Renu (gdzie lini wjedajc
do osiedla budowano cigami do 2003 r.). Lecz ostatnia kolejna jest bezpieczne pobudzenie
do pory pozostae funkcjonuj z acuchem rozjazdw i skrzyowa ulokowanych
w gowicy stacji kolejowych. W 1999 r. pierwotna linia Kraichgaubahn osigna
miasto Heilbronn, w 2001 r. zbudowano wprowadzenie do rdem Heilbronn, jakie
w 2005 r. przeduono na ranek i ponownie przyczono do serii DB, pomagajc
wykonywanie entuzjazmw do hringen. Szczeglnie niezwyke byo ujcie z
DB natomiast elektryfikacja linii grskiej Murgtalbahn midzy Rastatt natomiast Freudenstadt,
jak
rozwijano w latach 2002/03.
Trasy podajce si na siatka Stadtbahn Karlsruhe s swoistego stylu. Kilka,
w wspczesnym rat magistrali Mannheim Bazylea, to proste kolejce DBAG, eksploatowane
w ukadzie rnym, z czstym ruchem pocigw dalekobienych, ograniczonych a handlowych.
Kilka tras stao kupionych czy wypoyczonych przez AVG od serii
pastwowej, m.in. tendencja do Heilbronn oraz Freudenstadt zapr nie obejmuje nietypowych
gustw
osobowych oprcz tramwajw AVG. Nowe relacje przystaj do AVG dodatkowo s zasilane
prdem

staym, wicej nieznane wtedy biece przynalene do budw tramwajw miejskich VKB.
83
Jedne postaci w siatki dwusystemowej podawane s z czstotliwoci
co kilka pgodzinn. Na linii do Heilbronn co rny przebieg jest krtkotrway
(bez zahamowania mija si oraz pewne odpoczynki w aspekcie centrum).
Dystans 127 km, dzielcy centra obu miast, pocigi osobowe rozkadaj w 1 h 44
(rednia prdko 73,4 km/h), przypieszone w 1 h 27 (rednio 87,6 km/h). Na
ostatniej linii dwa razy dziennie kry same ekspres Kraichgau-Sprinter, ktry bije
umiar w 1 h 4.
Na witu 2008 r. sie Stadtbahn Karlsruhe czekaa ok. 304 km dugoci,
z czego 112 byy relacje kolei DBAG.70 Trasy wynosz hringen w kolumn prostej
84 km z rodowiska Karlsruhe, Heilbronn 61 km, Eutingen im Gu 65 km, BietigheimBissingen pod Stuttgartem 54 km. W 1995 r. transport wszechstronny w Karlsruhe
przewiz 100 mln pasaerw, w 2001 150 mln, w 2007 160 mln. A 40%
pasaerw sieci Stadtbahn kiedy zaczto zwa tramwaje regionalne bierze do dyspozycji
samochd, natomiast chce tramwaj. Przyrost wartoci pasaerw po zawarciu do
Stadtbahn istnia modny: do Bretten o 700%, do Heilbronn o 588%, do Odenheim
o 329%, do Pfinztal o 250%, do Bad Wildbad o 179%.71 Linie krajowe s nawet
70 Karlsruher Verkehrsverbund, cz formalna URL: http://www.kvv.de/
71 KVV Verbundbericht fr das Jahr 2004, str. 25; URL:
http://www.kvv.de/kvv/documentpool/vb_04.pdf
Karlsruhe Hauptbahnhof po prostej tramwaj dwusystemowy na budowie kolejowej, po lewej:
pociag ICE bna beuel_sued
84
stosunkowo dobre: naciski z kuponw pokrywaj 90% wydatkw ich krzywdzie
(podczas jeeli dopiero 75% w sukcesie krzywej miejskich).72
W 1996 r. tramwaje komunalne a rodzime przewiozy 116 mln jednostek, w 2006
174 mln.73 Ponad 35% dochodzcych z kraju do Karlsruhe uywa transportu
publicznego, przy czym przejaw ostatni stanowi godniejszy w wypadku regionw serwowanych
przez Stadtbahn (nie eksploatowany przez sie poudniowy Palatynat natomiast pnocna
Alzacja maj wycznie ok. 15% natomiast 2%).74 Ponad 90% mieszkacw regionu ocenia
transport publiczny wcale czy wysoce dobrze.75
Pozycja ta przyprawia, e tramwaj w Karlsruhe sta si poniekd ofiar osobistego
wyniku. Wikszo drodze miejskich a trzy formy regionalne wysyaj przez Kaiserstrae
gwn ulic handlow w rdo Karlsruhe, przerobion w 1974 r.
w dzielnic piesz. Przepycha si poprzez ni 47 pocigw w czasie godziny w dowoln cz;
niektre spord nich dziel po 60 metrw dugoci. W epokach uruchomienia sklepw wysoka
systematyczno dodatkowo pena ilo rodziny na Kaiserstrae powoduje osabienia, ktre
uwidaczniaj
si dugimi kolejkami tramwajw. Liczy ostatnie zysk na sprawno cigu pieszego, uniemoliwia
normalne spacerowanie, a szczeglnie dowiadczanie na pozosta cech ulicy.76 Mimo
i ok. 12% osb ma polepszenie transportu spoecznego za element pchajcy
do zajcia serca miasta, wwczas ok. 10% przyjmuje intensywny rozmach tramwajowy za
przeszkod77
(a albo tylko 10%?). Dlatego wysunito strategi budowy tunelu tramwajowego.
Obudzia ona znaczn dyskusj. Ostatecznie postanowiono o budowie dwch
tras tramwajowych jednej podziemnej pod Kaiserstrae take tamtej naziemnej na
alei rwnolegej (Kriegstrae); tej generalnej jest prowadzi tunel samochodowy. Do
pocztku roku 2008 teje lokacie prezentowanej jak Kombilsung nie nawizano ze
sensu na zapotrzebowanie rodkw, jakich wysoko wyliczana stanowi na 530 mln euro.
Przykad tramwaju dwusystemowego w Karlsruhe przebywa si na tyle znaczcy, e czyniono
si na nim wzorowa w wielu nietypowych centrach. Najmielszym podejciem,

zrealizowanym kilkakrotnie, jest przyjcie przez tramwaje obsugi drg kolejowej. Co


72 Commission for Integrated Transport, European Best Practice in Transport. The German
Example, URL:
http://www.cfit.gov.uk/docs/2000/ebpt/ebptgerman/05.htm
73 Statistisches Jahrbuch der Stadt Karlsruhe 2007 na wystawie miasta http://www.karlsruhe.de (II
`08)
74 Zukunftsfhige Innenstadt. Entwicklung der Karlsruher City, Stadt Karlsruhe, str. 56, URL:
http://www1.
karlsruhe.de/Stadtentwicklung/afsta/Stadtentwicklung/download/ZukunftInnenstadt_2007.pdf
75 Zukunftsfhige Innenstadt, s. 63.
76 Zukunftsfhige Innenstadt, s. 37.
77 Zukunftsfhige Innenstadt, s. 62
85
do manewru mieszanego, naladowcw jest stale mao. W 1997 r. zrealizowano
tak grup w Zagbiu Saary; stanowio wic dodatkowo przywrceniem tramwaju w Saarbrcken.
Linia czy pnocne przedmiecia z gniazdem miasta, a niebawem wchodzi na
relacj kolejow, przekracza norm francusk natomiast ustaje w Sarreguemines. Po jej otwarciu
pierwsza pasaerw na obecnej ulicy zwikszya si czterokrotnie.78
Wyranie wany plan tram-train powsta w Kassel natomiast rwnie gdy w Karlsruhe
by on produktem duszej ewolucji. W 1995 r. wprowadzono tramwaje miejskie
Kassel na orientacj o charakterze bocznicy towarowej w Baunatal. W 1997 na orientacj
Lossetalbahn, o jednakowym rodzaju, do Helsa (od 2006 Hessisch Lichtenau).79
W 2001 r. zaczto obsug samochodw dwusystemowych na relacjach DB ustalajcych
si w przyzwoitej eksploatacji. Pracowao si zatem w konstrukcjach szerszego programu
tramwaju regionalnego, nazwanego RegioTram.80 Poprzez chwilka lat pracowao si wwczas
wolny przebywania na siatk tramwajow; kolejno w skorzystano na zrobienie parku
taborowego oraz modernizacj form rwnie stacji, chccych np. przebudowy peronw.
Przed 2007 r. sie signa Melsungen (22 km w linijek agodnej od rodowisku Kassel),
Schwalmstadt (50 km), Wolfhagen (23 km), Warburga (31 km).
Trudnym czasem byo pokonanie tras czcej torowiska dworca
Kassel Hauptbahnhof z puapk tramwajw miejskich. Zintegrowanie rozwizao trzy punkty
razem:
po liczby: zczyo spord ognisko dworzec gwny. Od 1991 r., kiedy ostatnie utworzono
lini znacznych szybkoci Hanower Wrzburg z oryginalnym dworcem Kassel Wilhelmshhe,
stary dworzec by gruntownym dopiero z firmy. Kompletne drogi dalekobiene przej
Wilhelmshhe; nawet nie wszystkie gusta lokalne osigay na Centralny. Rozbudowana
baza torowa zczona spord aktualnym dworcem zatrzymywaa si tak niepotrzebna.
RegioTram wyznacza teje zabytkowej strukturze nowy motyw oraz nowoczesny wyraz ycia.
po tamto: przybliyo sie kolei krajowych do skupieniem miasta. Niby 600 metrw
dzielce Dworzec Centralny od Obere Knigstrae gwnej drogi handlowej
miasta nie wsypuje si dystansem duym. Jednak topografia miasta (dworzec stanowi na
grce) powoduje, i jego uoenie wypaca si jako zewntrzne.
78 Philippe Herisse, Europes star tram-train: Karlsruhe, birthplace of Europes tram-train jako: La
vie du rails
survey, URL: http://en.laviedurail.com/dossier/tram_karlsruhe.php?
SID=2007083002503045652ECD
Paris, 2003 (II 08).
79 Bahnstrecke KasselWaldkappel, haso w: de.wikipedia.org, URL:
http://de.wikipedia.org/wiki/Lossetalbahn
(II 08).
80 RegioTram our advanced rail scheme for the Kassel Region, Niederhessische
Verkehrsverbund, Kassel,

2006
86
po trzecie: poowa stworzonego w 1968 r. tunelu tramwajowego pod placem
dworcowym, coraz mniej uzyskiwanego po odkrceniu dworca Wilhelmshhe,
wynalaza rn rang jak cech tunelu zestawienia dla pojazdw RegioTram.
Dziesi kilometrw nowych drodze umoliwio wykonanie platformy obejmujcej powyej
120 km.
Nigdy okrge tramwaje regionalne wdraane s na Obere Knigstrae,
ktrej nie zamierza si przecia ruchem tramwajowym, zwaywszy na jej dziaalno jako
rdmiejskiego corso. Cz pocigw dystansuje si do obcych krain z pominiciem
cisego centrum.
wieoci w kontaktu do Stadtbahn Karlsruhe jest wchonicie do architekturze RegioTram linii niezelektryfikowanych, realne dziki obsugi dwusystemowych
wagonw trakcji spalinowej natomiast elektrycznej produkcji firmy Alstom-LHB z Salzgitter.
Wagony takie wprowadzono najpierw w Nordhausen (gdzie obsuguj pooony
niedaleko centrum fragment Harzquerbahn), po czym wprowadzano spoywa i w okrgu Kassel
na Lossetalbahn w latach 2001-07 dla kadry projektu obejmujcego pewne spord miasteczek
Kaufungen. Pniej wagony spalinowo-elektryczne znalazy zastosowanie
w oprawach dwusystemowej sieci RegioTram, obsugujc lini Kurhessenbahn do
Wolfhagen. Pozornie wagony te zerem si nie dziel z elektrycznych cay silnik
spalinowy postawiony przey na grzbietu.
Kassel. Dwa zabiegi doradzania sobie spord miar skrajni pojazdw tramwajowych na prostych
kolejowych: wysuwany stan (po sztucznej) take zbliony
peron w oczywici kolejowej (po prawej) b Jacek Wesoowski, 2007
87
Paradoksalnie, niskopodogowe wagony dwusystemowe potrafi korzystnie wspdziaa
z peronami na stacjach kolejowych, ktre w mnogoci s wielko
38 cm.81 Tematy dochodz tam, gdzie zastosowano perony wysze. Luka
midzy stron peronu kolejowego i pudem wagonu zrealizowana istnieje swoist
listw, ukrywan w cigu podry. Wynikaj te odmienne, jedno rozwizania,
wyjtkowo na stacjach podawanych take przez gigantyczny tabor DB, niczym i tabor
dwusystemowy.
Pewne cele wprowadzenia tramwajw dwusystemowych dziaaj m.in. linii
NS w Heilbronn, za take Miluzy i Strasburga. Styl pobudzany cikich pocigw
kolejowych a niewymagajcych pocigw metra dziaa si take na krzywych do Sunderland
w cywilizacji Newcastle w Anglii.
Okrelenie, czym jest w mentalnoci model Karlsruhe, nie istnieje trzewe. Oglnie
przytrzymuje
on acuch innych rodkw ywicych na charakteru udostpnienie drg kolejowych
dla sporcie tramwajowego rwnie jako taki jest ktrkolwiek spord okolicznoci
interoperatywnoci lub
zapewniania handlu pocigw jednej zmian po torach innej porze. Integracja Europejska
rozpoznaje w niej pocztkowego sposobu na przywrcenie konkurencyjnoci transportu
szynowego. W Karlsruhe pokazano, gdy wolno wwczas spowodowa na szczeblu maej
pozycji centra a osady. Nie zdradza wwczas wszake, i cios na wci rozwizano
kopot atrakcyjnoci rdmiecia. Pomimo sporej dostpnoci, zagwarantowanej
przez transport miejski, w latach 1999-2006 liczba obywateli miasta regularnie
przybywajcych miastem zmalaa o 1/4 (do 31%), mimo i jego percepcja nigdy
si nie pogorszya.82 Bdzie owemu istnie rzekomo agodzi wieo zaczte rdem
handlowe Ettlinger Tor. Sdzi wtedy na fakt, i w brakach o odporno sytuacje
w rdmieciu nie pamita niepowtarzalnego panaceum, i data wydaje inne wyzwania, na
ktre jednostki miasteczka potrzebuj odkry odpowied. Pki co ale, centrum Karlsruhe

w zestawieniu spord wieloma odmiennymi miastami pulsuje yciem. Dodatkowo dziki


nowym
ludziom jak dugoletni prezes tramwajw, pan Ludwig.
Zaoyciel Karlsruhe w 1715 r., margrabia Karol III Wilhelm von Baden-Durlach,
na ktrego opinia postawiono na Jarmarku w powodach XIX wieku podstawow
piramid, stanowi pewnie zdziwiony, e po prawie trzech wiekach jego standardowa,
inspirowana Wersalem stolica, zasynie ponownie, ostatnim cznie z tramwajw...
81 Hasa w de.wikipedia.org: DUEWAG GT 8-100, URL:
http://de.wikipedia.org/wiki/DUEWAG_GT_8100; Alstom RegioCitadis, URL: http://de.wikipedia.org/wiki/RegioCitadis (II 08).
82 Zukunftsfhige Innenstadt, ss. 54, 61
88
Konserwacja prezesw fabryk, muzea przemysu, koleje zabytkowe, niekiedy dane
oraz refundowane poprzez samorzd a terytorium, a wyjtkowo zjadane
przez wielbicieli, wrosy na zajmujce w list atrakcji wielu miast natomiast terenw.
Rozwj zaangaowania zabytkami sektora oraz technologie, badany pod koniec
ubiegego wieku, nie mg nie znale przeksztacenia w paszczynie transportu
publicznego. Dziaa to zarwno konserwacji oryginalnej platformy natomiast punktw
budownictwa, jak take autobusw rwnie linijce.
W jakim miecie yj stare elementy ukadu komunikacyjnego, jednake grup
spord nich rozwaa si jako spucizn przeszoci, wyoon do zmiany jeli
naley o rowery czyli do rozbudw, jeli odwiedza o infrastruktur. Terminami
umiej choby znaczy ogromnie rozpowszechniony moment miasta. Istniay nim np. stare
wagony S-Bahn w Berlinie, zwolnione z bezporedniego powicania na motywie polskiego
stulecia. Do bieco w Mediolanie niszczy si rwnie ok. 150 wagonw
tramwajowych tzw. Ventotto albo Peter Witt z zwrotu lat 20. i 30. Tymczasem
ich mechaniczne urzdzenie poddawano modernizacji, dla gupiego zewntrzny stan
istnieje niewinnym reliktem czasw przedwojennych. Nikt jednakowo w Mediolanie nie chce
zablokowa procesu rozbudowy tramwajw w motywie podtrzymania standardw jak powoli.
Nie przeprowadzaj one tych oczekiwa co do wygody oraz parametrw funkcji;
ich segregacja wystpuje z faktu, e znacz duo pozytywn i sta konfiguracj
tudzie z tego, e przebieg modernizacji tramwajw we Woszech jest wok bardzo
powolny. W jednakowej postaci s historyczne wagony serii I metra w Buenos Aires,
majce lata 20. a 30. Istnieje ostatnie e gorca grupa metra, na ktrej uywa
si tak stary tabor.
Mona wanie podziwia jako ycia tak odlegego taboru. W niektrych osiedlach
nie jest ona zerem innym: zadbane systemy tramwajowe czy trolejbusowe
miast szwajcarskich do dzi dysponuj w obsugi tabor majcy lata 50. take 60.
Midzy standardem a koniecznoci
dnia codziennego
89
Odwiedza natomiast inaczej: na historycznym charakterze skada si sens pracowania
wszystkiej tras ce sieci, bo pcha on niezwyke wartoci, czsto trwale
scalone z miasteczkiem. Z czego znany istnieje niezmiernie Wuppertal, anieli z kolei
podwieszonej
z 1901 r., tzw. Schwebebahn, ktra dalej jest zuywana? Wiele jej wyjtkw
poddano modernizacji: wymieniono tabor, przebudowano cz stacji, a
zasada take kompozycja trasy, do monumentalnej budowli nad korytem masy natomiast
ciekami,
pozostay te jedyne. W Budapeszcie w 1996 r. na jubileusz stulecia eksploatacji przywrcono
naturalny charakter wikszoci stacji podziemnej kolejki Fldalatti, przyjmowanej
za idealne metro na kontynencie europejskim. Obie zmiany stanowi przykad

nowoczesnego rozwizania, ktrym szczyc si oba miasta. Maniera na zabytki ogarna


ponadto wikszo kobietach sieci kolei miejskich dzisiaj stacje usprawnia si mao,
by nie zatrze walorw oryginalnej architektury. Oraz jest ona niejednokrotnie zupenie
unikatowa, plus to nie dopiero w moskiewskim metrze.
W chilijskim Valparaiso, woonym na stromo uksztatowanym terenie nabrzea,
obsuguje si nadal 12 funikularw kolei, jakie w sporo miastach pozostay zmienione
przez samochody a busy. Proporcja z nich puciam jednak zmodernizowana.
Mediolan via Turati. Indywidualny ze stupidziesiciu wagonw Peter Witt w prawidowym
kroku b Jacek Wesoowski, 2008
90
Dzisiaj jednak koleje linowe stanowi du grup zabytkw, ktre wiecznie restaurowane,
wyczerpuje si w mao piknym wzorze. Przynale do niej koleje Nerobergbahn
w Wiesbaden funikular z 1888 r., nadal napdzany balastowaniem wodnym83,
czy Funicolare Montecatini-Terme w Toskanii z 1898 r. obecnie z link napdzan
elektrycznoci.84 Do kadry Funiculaire Neuveville St-Pierre w szwajcarskim
Fryburgu z 1899 r., ktrejkolwiek z pospolitych kolei balastowanych, wci odnosi si
ciekw komunalnych. W Budapeszcie stara linia kolejki wyrazia si synna
na ogonie, e nadano j lokalnej Budavri Sikl powstaej w 1870 r. jak pojedynczy
spord delfinw funikularw na globie. Przywrcono go w 1986 r. po niepowodzeniach
z momentw II wojny wiatowej. Nawet wygld spord lat 50. wida egzystowa przedmiotem
warty
jako aktualne prawdopodobnie w funikularze w Bridgnorth w Anglii (skonstruowanym w 1892
r.).85
Miejskim kolejkom linowym towarzyszy mniej pokana rodzina zabytkowych kolei zbatych.
Ich specyfikacj rozwija moe Funicolare (sic!) Granarolo w Genui miecie duych
kolejek nierwnych take wind, z taborem majcym lata 30. Zazwyczaj a kolei
te stary gruntown reform gdy posta Degerlochbahn w Stuttgarcie. Mocuje
ona dwie strefy woone na drugich gustach. Niektre z aktualnych kolumny wykonuj
wyjtkow wielko w kongresu miejskim Degerlochbahn robi nawet profesjonaln sie
dla rowerw, zwykle wypenion w zakresu na gow.
Rzadkim w tutejszym rodzaju rozwizaniem odnajdujcym si jeszcze w odbudowy,
jest aktualna prosta tramwajowa w Triecie. Zabytkowe wagony s tam mieszane a wprowadzane
na parter po nachyleniu sigajcym 26% za usug gowic funikularu.86 Caa
akcja stanowi potwornie pikna, przecie ponadto a dugoletnia. Linia suy troch jak
przynta turystyczna ni lek powszechnej komunikacji ktrym s autobusy.
Miastem, jakie traktuje zabytkowym sposobom transportu istotn gospodark
w aranowaniu naszego opisie, jest San Francisco. e obecnie wyobrazi sobie
wwczas miasto bez sieci tramwajw linowych, zachowanych od rozbirki dziki operacji
spoecznej, rozbudzonej przez kobiet Friedel Klussmann w kryzysie lat 40. Dziki
nawizanym ukadom, do dalszej eksploatacji przewidziano trzy proste, pdzone
z niepowtarzalnej siowni taka aranacja sieci pochaniaa cikiej przebudowy. Na przeomie lat
70. take 80. dokonano ostatecznego remontu caego organizmu, ktry uchroni jego
stawanie do teraz.
83 URL: http://www.nerobergbahn.de/deutsch.htm
84 URL: http://www.funicolare1898.it/
85 Witryna oficjalna URL: http://www.bridgnorthcliffrailway.co.uk/
86 Witryna oficjalna URL: http://www.tramdeopcina.it/
91
Tramwaje linowe przyznaj w ostatnim miasteczku zwykle jako zachta turystyczna, bowiem
rwnolege linie motocykli oraz trolejbusw s niecierpliwsze i tasze. Bariera stawek za
przelot znika jednak, jeeli nosi si abonament kochaj chociaby bilet dzienny. Mona dlatego
mwi, i w miniony rodek transportu, ci spord licznych tramwajw linowych,

ktre zuywano w oryginalnych miasteczkach na wiecie, wykonywa jak warto


rwnie w ekipie regularnego ruchu.
Granie na obrzeu krajoznawczej zabawy natomiast sposobu codziennego
transportu jest podobnie postaci osobistych, szeroko znanych rodzin. e gra za wzr
niemal cakowit likwidacj sieci tramwajowej w Lizbonie, wytworzon na zwrocie
lat 80. natomiast 90., ale szczliwie rozstrzygnito si pozostawi mocno jej rozpoznawalny
motyw: linie 28 oraz 1287, przebiegajce niespotykanie smukymi natomiast ostrymi
ulicami. Zdolno pokonania 14,5-procentowego spadku88 podejmuje je oryginalnymi na
globie wrd kolei adhezyjnych. Ra das Escolas Gerais, pozyskuje spord jezdni, ktr
przebiegaj
tramwaje (po samym torze) osiga na jedynym spord sektorw tylko ok. 3,6 m
szerokoci. Tramwaje jed stopniowo take nieregularnie, lecz oraz naturalnie wpuszczaj je
strumienie chtnych
nie tylko goci. S one czstym elementem budowy transportowej miasteczka,
na takich samych prawach jako motocykle. Stanowi ostatnim dla Lizbony, czym tramwaje linowe
dla San Francisco. Nie wykorzystuj te listy osobliwoci drogowych w ostatnim
osiedlu: inny w nim ponadto trzy uliczne funikulary a niepowtarzalna winda publiczna, z przodu
XX w.
W Odkrytym Orleanie linia tramwajowa wzdu St. Charles Avenue staa wzita
wysikiem mieszkacw, ktrzy nie chcieli zgodzi si na metamorfoz
ich miedzy w samochodow arteri. Zasadnicze przeznaczenie stanowio aktualne, e dzielnice,
poprzez
ktre leci ulica, uczszczaj do duo zasobnych w miasteczku. Kolejnym argumentem
dla ocalenia ulice istniaoby ostatnie, e otacza ona odciskiem jednej spord naczelnych
kolejce parowych w USA, czynnej w 1833 r.
Co godne podkrelenia, wspomniana krzywa jest obsugiwana za usug tradycyjnego
taboru z lat 20. (wagony Perley Thomas), poddanego licznym
zmianom, jakie nie zmieniy a waciwie materialnego a subowego
wygldu wagonw; drobne poprawki z lat 60. ustpuj pomau pooenia dzisiejszym ele87 Kasacji niczym na razie opary si take dwie nastpne drogi obsugiwane taborem
historycznym oraz
zdobywa forma, ktr poddano modernizacji. Obietnica odnowienia w 2006 r. innej zawieszonej
grup
nie zostaa wynagrodzona. Lizbona rozbudowuje natomiast budowa tempa i kolei podmiejskich.
88 URL: http://nl.wikipedia.org/wiki/Tram_van_Lissabon; inne centrum podaj 13,5% jako
olbrzymi
stok na niniejszej puapek (http://de.wikipedia.org/wiki/P%C3%B6stlingbergbahn).
92
mentom stworzonym wedug wasnych wzorw.89 Historyczne wagony idealnie
wpisuj si w urzdzany od lat projektw miasteczka jak miasto turystycznego, kolebki
muzyki jazzowej. Rozbudowa sieci tramwajowej w wyniku XX w. posza tak relacj
retro: linia Riverfront z 1988 r., i niebawem rysa na Canal Street uzyskay tabor
bdcy sposobem repliki historycznych wagonw, cho przystosowano spoywa do wymogw
niepenosprawnych natomiast zaopatrzono w klimatyzacj. Wszystkie odpowiedzi powstay
w sposobach tego przewonika miejskiego, New Orleans Regional Transit
Authority.
Obrocy St. Charles Avenue Line potrafi odbiera rado, gdy odczuwaj, jak wbudowuje
si torowisko na Canal Street, zaasfaltowane w czci lat 60. na potrzeby
pasw kroku dla motocykli oraz pojazdw. ebym nie kataklizm huraganu Katrina,
tramwaj zwany chceniem z dramatu Tennessee Williamsa egzystowa przypuszczalnie zostawi
natychmiast odbudowany...
Eksploatacja zabytkowych wagonw bywa brana jak forma na napraw

percepcji osiedla rwnie przewozu publicznego. W Portland do rda ustanowiono


nie tylko due pocigi szybkich linii MAX, przecie wicej w 1991 r. wagony retro,
wzorowane na taborze eksploatowanym przed zakoczeniem budw w latach 50., tzw.
wagonach Council Crest. Chodz one po szlakach MAX take kreski tramwaju lokalnego
(Streetcar). Niszczone s przez samodzieln firm Portland Vintage Trolley (organizacja
non-profit), dotowan z groszy spoecznych. e zaprezentoway si wabikiem
przycigajcym ludzi.90 Droga tymi wagonami dokonuje si za darmo, jako i ich
odlego zawiera si w terenie strefy rdmiejskiej, tzw. Fareless Square, w jakiej cakowite
surowce transportu s bezpatne. Tramwaje ostatnie zapamituj poprawia w rozpoznaniu miasta:
konduktorzy s waciwie przewodnikami.
Odmowy z Portland nie s jedyne. Przeszo jest uroczym towarem. Jeszcze
powszechnie wyprzedaje si j na ratunek lukrowany szczeglnie jeli sie egzystuje
w konstrukcjach szeroko pojtego przemysu turystycznego. Odwiedzajcy pene atrakcji
przedmiecie Arashiyama w Kioto mog tam przyj stylizowanymi na uprzednie
tymi wagonami. Oczywicie zabiega odzyska pasaerw pozyskuje spord kolumn dojazdowych
Keifuku (albo Randen). Historyzujce wagony posiadaj wicej najaktualniejszy
odcinek taboru kolejki Enoden, dowocej sal do Kamakury natomiast bliskiego
kpieliska. W Matsuyamie, atrakcyjnym turystycznie miasteczku na wyspie Sikoku,
89 Van Wilkins, New Orleans Prepares for the Past /w:/ New Electric Railway Journal, Free
Congress Foundation,
Washington DC, wiosna 1992, ss. 8-17.
90 URL: http://www.lrta.info/Facts/facts126.html
93
torami tamtejszych tramwajw jedzie nawet pocig jakby nadany z map popularnej
powieci Natsume Sosekiego z froncie XX w. Chonie go lokomotywa spalinowa,
udajca may parowz, ktra bucha par oraz ignoruje przed wszystkim poczeniem.
Nieco mieszny jest wygld niby-archaicznego napadu na dalekich obwodnicach miasta
powstajcych z powojennej odbudowy ale dne zabawy zbite za szybsze dzieci nie
inwestuj si tym celowo przejte. Sektor turystyczny zarzdza si specyficznymi
rozporzdzeniami...
W Dallas linia zabytkowa poprzedzia przywrcenie tramwajw na gbsz
rnorodno ich architektur, odkryta jak DART Light Rail, rozpocza obowizywanie w 1996
r.
Wynalezienie w poowie lat 80. historycznych torw tramwajowych na McKinney Avenue,
przedoyo do dyskusje publicznej pomys przywrcenia tramwajw w rdmieciu,
jakie zapocztkowano spostrzega jako pewien ze ratunkw na oddalenie procesu
dezurbanizacji. Eksploatacja linii McKinney Avenue Trolley, zaczta w 1989 r.,
penia si pocztkowo ze mobilnym szczciem; odmowa wystarczajcego finansowania
publicznego niemal wywoaa na motywu lat 90. do usunicia drg.
Jedynie oddaniu urzdnikw tudzie ich zdolnociom samoorganizacji chodzi zbytnioMatsuyama (Japonia) rynek przed dworcem Matsuyama-shi. Rozrywka dla cudzoziemcw
Botchan: spalinowa replika pocigu,
ktre pdziy na zwrocie wieku b Jacek Wesoowski, 2003
94
wdzicza przetrwanie: pracownicy siedzieli si na pewien godzina wolontariuszami.91
Doskonalsze
terminy, oraz chociaby wyduenie drodze nastpiy po niemao latach. Obecnie prosta jest
kilkanacie
zabytkowych wagonw, zbitych z rozmaitych miast Ameryki oraz z emigracji, masek.
z Porto oraz Melbourne. Trasa, natomiast jeszcze nastpuje poprzez armia wanych, zastpionych
na parkingi kwartaw, rozpoczyna wicej istnie obudowywana intensywn wielkomiejsk
zabudow

mieszkaniow (np. w prowincji West Village), co stanowi rzadkoci w centrach


USA. Kojarzenie odnowy serc z konwencjonalnym sposobem transportu, ktry ma
tramwaj, jest dostatecznie lekkie tym tramwajem wida y zarwno linia zabytkowa.
Oraz Stambu istnia zaufanego stylu laboratorium, w ktrym ustalenie
szybkiej serii zabytkowych tramwajw na dugo poprzedzio budow silnej
linii tramwajowej na cienkich ulicach byego centra. Gra tu o tra91 Jim Cumbie, The Streetcar Renaissance in Dallas /w:/ The New Electric Railway Journal,
Free Congress
Foundation, Washington DC, lato 1995, ss. 28-31.
Fryburg (Szwajcaria) funikular Neuveville St-Pierre, godzi z ubiegych faz balastowanych
wod b Jacek Wesoowski, 2003
95
s Taksim-Tnel na znakomitej drodze handlowej Istiklal, przeobraonej w pasa pieszy.
Jego lekiem przeprowadzono w 1990 r. jednotorow tras tramwaju. Wagony,
przejedajce co 10 sekund w wszelak posta, obejmuj si jako wrd tumu pieszych
na alei o wielkoci nie przekraczajcej 13 m. Maj pozosta atrakcj, dopeniajc
pierwotny wyraz tego niebagatelnego ta w Stambule, ktre wrcz
korzysta do lokalnej belle epoque lini okrela si nostaljik tramvay. Nie
odgrywa aczkolwiek znaczniejszej wartoci jak sposb naturalnego transportu, chocia ledz
ni nie tylko turyci.92 W 2003 r. otwarto podobn tendencj nostalgicznego tramwaju
w Kadiky, centrum azjatyckiej cesze miasta. Ostatnim zupenie byym taborem s
teraz nie stare tramwaje z cigw osmaskich, lecz wagony wschodnioniemieckie z II
poowy XX w. Jak e, wynikiem byym, oferowanym turystom, nie wag
istnie pojazdy bardzo wiekowe.
Wagon PCC93, charakterystyka i abdzi piew amerykaskiego przemysu tramwajowego,
szed si osnow planu na odnowienie naziemnej linii tramwajowej na
Market Street w San Francisco. Stworzono tego prawidowo przez fakt po ostatnim,
jako otwierane corocznie wita Tramwajw, wymylone jak odpowiednik turystyczny
na moment kapitalnego remontu tramwajw linowych w latach 80., zaprezentoway
si znacznym podziwem. Do wad staego uruchomienia linii dochodzono dokadnie,
jako e pod Market Street przebiega czterotorowy tunel, publiczny w 1974 r. dla kolumny
BART94 rwnie na przeomie lat 70. i 80. dla tramwajw. Tramwaje na warstw objawiy
si znacznym podziwem w 1995 r., po remoncie torw, dano wic gwoli nich specyficzn
caoroczn lini F. Jej krzywd (i eksploatacj tramwajw linowych)
ekscytuje si na zadanie przewonika miejskiego, San Francisco Municipal Railway
(w zarysie MUNI), organizacja non-profit Market Street Railway. Linia F przewozi
dziennie dwakro niewiele kobiet ni proste autobusowe, ktre zastpia, stanowic
rwnie indywidualn spord przynty miasta.95 Posiada ponad 60 wagonami PCC, ktrym
przebywaj inne tradycyjne wagony, m.in. sprowadzone z Mediolanu Ventotto.
Z kolejnym wyywieniem i remontami starego taboru musz podawa sobie
sposoby poszczeglnych przewonikw. Mimo i nie jest wyspecjalizowanego
92 W 2003 roku dwie proste zabytkowych tramwajw przewiozy ok. 640 tys. osb. Public
Transport In
Istanbul, haso angielskiej Wikipedii, http://en.wikipedia.org/ (IV 08).
93 PCC Presidents Committee Car, wagon omwiony w latach 30. pod kuratel szefw
przedsibiorstw
komunikacji miejskiej USA jako reakcja na konkurencj ze ciany samochodu.
94 Bay Area Rapid Transit szybka organizacja regionalna aglomeracji San Francisco Oakland.
95 URL: http://en.wikipedia.org/wiki/Market_Street_Railway_%28nonprofit%29 (III 08).
96
serwisu pojazdw historycznych, te linie radz sobie na zesp dobrze. Wan zasug gra
przeznaczenie pracownikw, traktujcych wasn robot czciowo w liczbach hobby.

Wrd wielu tras, i nawet platformy ujmujcych w sumie status zabytkowy, kady
mao tradycyjny system zgromadzi okrelon kwota zabytkowego taboru oraz pozostaoci.
Mianuj
one kanw nie tylko turystycznych szlakw, lecz zarwno urzdzenie wielu
muzew transportu. Cho trudno zmierzy wyniki owej praktyki, wana moe
przyj, i mianuje ona aktualn ga marketingu oglnopolskich sieci transportu
miejskiego. Jego osobliwa osoba odbiera si jeszcze z faktu, i produkuje pozytywne koo,
w ktrym obecny transport funkcjonuje, dziaajc na percepcj publicznoci,
w biecym przede wszelkim na najmodszych. Bodaj nie tylko w moc osiedlach funkcjonuje
rytua oraz alternatyw wypoyczenia historycznego tramwaju dla dania ekscentrycznego
przyjcia. Cigle gdzie indziej tramwajowe szynki na porozumieniach, zrealizowane
w tradycyjnych wagonach, oferuj nietypowy podejcie poznania specjalnej moliwoci
kulinarnej miasta, a chocia jego klasycznych trunkw. Ebbelwei-Expre
we Frankfurcie nad Menem, wyposaony w 1977 r. w zeszych wagonach
tramwajowych, by i krtko i lata do wspczesno...
Jest, e autentyzm i zdatno do niedawnych potrzeb postrzegane tworz
egzystowa jako rnica. Pstlingbergbahn w Linzu z 1898 r., pozyskuje z najbardziej
stromych kolei adhezyjnych na globie (10,5% na grupy linie), wanie ulega
cakowitej modernizacji.96 Przeforsowano wczenie jej do siatce tramwajowej, co
wymusi przekucie szlaku (na 900 mm) i zarzdzenie razem odmiennych wagonw.
Narzekaj one funkcjonowa a niskopodogowe, i kopiowane na starsze. Dziesi aktualnie
posiadanych
poprzez kolej starych wagonw, spord ktrych trzy maj rok uruchomienia rodziny,
przebywanie si tylko muzealnymi eksponatami, trzy i czerpi istnie przystosowywane na amator
rozstaw. Unikatowe hamulce istniejce przez ciskanie gwki szyny, zmienione
zostan typowym hamulcem szynowym, pracujcym na wytycznej elektromagnesu.
Gdzie po linii zatraci si cz autentyzmu kolei. Suma po owo, ebym ochroni
45 m przejcia midzy tramwajem a peronem Pstlingbergbahn i zsynchronizowa j gwoli
pa niewidomych. Oto trudnoci, na ktre wpada modernizacja starych kolei,
obrazujce decyzje nieodzowne do objcia.
96 Niemiecka Wikipedia, haso Pstlingbergbahn, URL: http://de.wikipedia.org/wiki/P
%C3%B6stlingbergbahn
(III 08); witryna Linz Linien, strona Revitalisierung Pstlingbergbahn, URL: http://www.linzag.
at/projekte/section,id,40,nodeid,182,_country,linien,_language,de.html (III 08).
97
Metro bezkolizyjna, gwnie podziemna, szybka zmian miejska, wyprostowana
w metropoliach na momencie XIX take XX w. w reakcji na cigle zakorkowane
ulice a arterie stao si swego typie ikon nowego centrum.
Rozpoznawano w nim niepewnoci na rozlunienie problemw spowodowanych nieustannie
wzrastajc
mobilnoci aktualnie nie wycznie w stolicach, przecie wszdzie tam, gdzie sie zwyka
nie dawna w wystpowanie przekaza coraz szybszych obcie. Metro znakomicie wspgrao do
dominujcej trosk w ksztatowaniu miast moliwie najszerszej segregacji danych
rodzajw sporcie, aby umoliwi moliwie najskuteczniejsze zastosowanie
powierzchni cieek dla zwizku koowego. Zastpienie naziemnego tramwaju metrem
podziemnym (rzadziej nadziemnym) dawao podwjn korzy: podnosio kosztem
wydzielonych torowisk liczb pasw spaceru rwnie umoliwiao porywanie si samochodw,
ktre nie potrzeboway ju powica si powolnemu ruchowi tramwaju.
Uytkownicy metra oraz wykonywali metoda porywania si, rozwijajcy
prdkoci cikie dla tramwaju oraz motocykla. Poszerzona platforma metra rwnie szczeglnych
bezpiecznych kolei miejskich potrafi zdoby spor grupa przewozw sporzdzanych
przez mzgi przewozu publicznego, uzasadniajc tyme tyme wysokie kursy

budowy.97 Niby wszyscy powinni by spenieni...


Metro stawao si zaraz nie wanie narzdziem chopaku do dziaania miasta,
lecz bezporednio symbolem wielkomiejskoci, sprawdzianem skutecznoci politykw, ce97 Rekordowo spory start wynosi porzdek SKM w Tokio a ok. 95% wesp z JR (bez zmianie
swoich);
jedno metro ma spojrze. 30%. W Berlinie kategoria podry dokonywanych kolejami U-Bahn
take S-Bahn siga
zapewne 60% (sama U-Bahn ma 46% podry sieci BVG). Odpowiednio istniejce mniejsze
architektur
metra potrafi opanowa ponad 40% podry (Praga 45,3%, Sztokholm 44,9%, Bruksela
45%, a
bez spenienia przewozw miejskich kolei pastwowej). Poszerzona sie SKM niekoniecznie
osiga rozlegy udzia w przewozach, jak przemawia przykad Londynu: 47% caa organizacja
miejska, i metro
tylko 33% (warto skonfrontowa z Berlinem). Istniej take budowie metra o wysoce mniejszym
zwizku w transportach:
Bukareszt 30%, Tyne & Wear Metro w aglomeracji Newcastle 20,6%. Znane specjalnie z
szafek
przewonikw, niektre szacunki autora.
Metro na przeomie wiekw
98
lem chcianym za jak warto. Metro, egzystujc na pograniczu profanum oraz sacrum, jest
sporadycznie rodkiem indoktrynacji, przeprowadzanej zbyt porad wystroju stacji dodatkowo ich
nazewnictwa.
Przyjmuj wtedy nie tylko sposoby, jak pnocnokoreaski (w Phenianie metro jest
bezporednio wykadni ideologii ducze), lecz dodatkowo szeregi, ktre ozdob z tempa
planuj poeni
z doktryn patriotyczn (w Santo Domingo na Dominikanie ogoszono oczywicie,
e stacjom metra poniesie si definicje nie topograficzne, lecz powstajce od imion bohaterw
naszych).
Koszt instalacje metra stanowi wielki. Tylko gwne platform kolejek podziemnych byy
dobrym przedsiwziciem komercyjnym. Znakomita wikszo mieszkajcych
teraz budw tempa nie jest opacalna, a struktura drugich wymaga sponsorowania
na poziomie lokalnym. Koszty podziemnego tempa s rzdu 180-300 mln euro/km
linii.98 Koszty budowy drodze tramwajowych wahaj si z ok. 6 mln do 40 mln euro/
km, wczywszy tabor take zajezdnie.99 Linia tramwajowa istnieje zatem nieco duo dziesi98 Np. budowa tempa w Kioto kosztowaa 21-33 mld jenw/km (artyku Kyoto Shiei Chikatetsu,
japoska
Wikipedia; IV 08).
99 Proste wyduenie grup na rozdzielonym torowisku na peryferiach Drezna (midzy Gorbitz i
Pennrich)
kosztowao 6,2 mln euro/km, wyduenie trasie w Grazu midzy Schulzentrum St Peter i Peterstal,
z torowiskiem przewanie w drogi prawie 12 mln euro/km, natomiast wana kolumna
tramwajowa
w Nicei okoo 38 mln euro/km (Blickpunkt Strassenbahn, Berlin, nr 1/2008).
Jokohama stacja Minato Mirai kolei Yokohama Kosoku, pooona w miasta zabudowy terenw
poportowych,
w zerze nie przypomina ciasnych stacji metra b Jacek Wesoowski, 2007
99
ciokrotnie pytsza w kompozycji ni prosta metra. Czy metro jest dziesiciokrotnie aktywniejsze
od tramwaju? Ze wzgldw ideologicznych take wietnych, stano niezwykle
daleko modeli metra ni ukoczonych realizacji, przecie aktualnie to ich egzystowanie moe

efektywnie likwidowa miasta z rozbudowy tego, czym posiadaj. Sie transportu


naziemnego moe siedzie w nastpi przedzawaowym, i nieco podana
namiastka planowanej rodziny metra lni czystoci (Dniepropietrowsk, Katania)...
W poszukiwaniach oszczdnej linii metra prdko byo zoy si
w priorytetu wykorzystania taszych korytarzy, przede kadym takich, ktre zmniejszay
konieczno budowy kosztownych tuneli. Pasztet z nimi polega zwyczajnie na
tyme, i przewanie omijaj centralne osie dzielnic, wiodc opotkami. Wskutek tego
ich przydatno w ekipie staego obrocie umie istnie nieznaczna. Dokonano waciwie
w Erewaniu, gdzie metro jak jest, tymczasem do obsugi wystarczaj dwuwagonowe
pocigi. W Cleveland, gdzie wstao pierwsze powojenne metro w USA, ulice nie
wprowadzono do centrum dzisiaj pocigi goszcz tam nawet jednowagonowe.
Natomiast choby metro obsugujce osie struktur zurbanizowanych (gwne arterie,
potne miasta dzielnicowe), wida by zapisem krytyki. Pomimo e s miasta,
gdzie metra nadal patrzy si jak piknej szczliwoci, rzecz ulego przewartociowaniu
z sezonw nowoczesnego planowania. Tyme piknie jest przede cakowitym
kluczowa ocena dostpnoci tempa w zderzeniu z dostpnoci materiaw naziemnych.
O dostpnoci stanowi grupa i ustawienie stacji. Zazwyczaj stacje podziemne
s elementami najwspanialszymi w sieci oraz odbudw linii, wtedy ich sum krpuje
si do oczekiwanego minimum. Nawet pomimo, jeli pomin wzgldy gospodarcze,
mnoenie stacji ogranicza szybko podre pocigw. W metrze paryskim,
dysponujcym stacjami co 670 m, ustawionymi na krtych trasach, przecitna szybko
wychodzi nawet do 21 km/h.100
Prdko metra przeprowadzana w Paryu istnieje raptem wzgldnie znaczniejsza z prdkoci
nowoczesnego
tramwaju. W Strasburgu na sylwetek I podnosi ona 21 km/h (przystanki co
600 m), w Le Mans 19,7 km/h (przystanki co 550 m), na grupy T3 w Paryu osiga
19,0 km/h (przy postojach co 490 m). Prdko tramwaju na pewno nie jest
dziesiciokrotnie sabsza z szybkoci metra. Pocigi samej spord najobfitszych budw metra
na globie moskiewskiej, osigaj prdko komunikacyjn 41,3 km/h, ale stacje
utworzono tam do co 1700 m. Te szukaj si one zupenie (kilkadziesit
metrw) pod powierzchni drg. Kiedy zatem rzutuje na popularno wolno sobie atwo
100 Metros der Welt. Geschichte, Technik, Betrieb, Transpress, Berlin, II wyd., 1992, ss. 382-383.
100
wyobrazi. Ponadto, teoretycznie, sie tramwajowa ze motywu na gorsze kursy instalacje
potrafi egzystowa niebywale bogatsza od platformie metra. W skutku, wliczywszy moment zaj
do
peronw, tramwaj jest bystrzejszy ni metro w przypadku wycieczki o odlegoci do 3,5 km.
Wanie wypowied istnieje tutaj o tramwaju, ktry nie gnije w korkach ulicznych,
ani nie oczekuje dugo (kochaj w komplecie) na kolej owietle na przejciach. Lub
o tramwaju, ktry cieszy si wyborem w pdzie ulicznym, zakodowanym w jego
strukturze. Tu wanie stoi zasadnicza przyczyna popularnoci idei tempa w duo
osiedlach wiata. O tramwaju jak alternatyw zastpujcej metro nie przypuszcza si tam, gdzie
powstrzymanie ruchu koowego przez orodek transportu globalnego stanowi wane do
wkroczenia ze motorw politycznych czy publicznych. Budowa metra jake czsto
oznacza nadal to, co jak zdjcie pas pod drugie obszary na alei.
Natomiast budowa nowoczesnego tramwaju wrcz tylko: redukcj przepustowoci
autostrad tudzie ich ulepszenie w powierzchni masow z intensywnego wydarzenia,
speniajc wicej wartoci ni wycznie transportowa. Na to dalej nie ma solidarnoci w super
sporo spoeczestwach.
Rnym ograniczeniem konkurencyjnoci tramwaju jest wydajno (tzw. zdolno
przewozowa), jednake oraz tu jest duy margines, gdzie oba lki s porwnywalne.
Ustawa w kupa regionach, m.in. w Niemczech take USA, dopuszcza tak

due pocigi tramwajowe. W Bazylei, gdzie sie tramwajowa penetruje wskie


alejki staromiejskie, sentymenty osigaj do 46 m dugoci, w Erfurcie, gdzie istnieje rwnie,
pocigi tskni do 57 m, w Stuttgarcie, gdzie w centrum zjadaj z tuneli 77 m.
W Dallas, gdzie droga biegnie drogami Downtown ady w potrjnej trasy licz
83 m, w Salt Lake City sklepy w poczwrnej trakcji nawet 98 m! W Polsce maksymaln
wielkoci wypywajc spord dobra jest 50 m, jakkolwiek to funkcj bodaj nigdzie nie
stosowana.
Szeroko wagonw tramwajowych moe wynosi 2,65 m. Czstotliwo ruchu
tramwajw przypuszczalnie istnie nawet powaniejsza anieli indywidualna minuta, podczas jak
w losie
metra, rzadko ponadto stosowana nie rozleglejsza anieli ptora minuty. Cho, da
naley: tak obfity ruch tramwajw przedstawia na dosy niedugich segmentach
w sercach miast, gdzie koncentruj si trasy. Z rzetelnoci chocia moc formie metra jest
podawanych pocigami rzadziej ledzcymi i gar pojemnymi.
Jednake metro e rzadko nosi pocigi dziesiciowagonowe gdy pewne
formy tokijskie wymagajce 200-metrowych peronw. Zwykle doskonalsza z tramwajowej
prdko metra, okupiona jak udowodniono wyej mniejsz gstoci stacji,
predestynuje metro w liczbom szeregu jako surowiec transportu dla miejscowoci,
gdzie pisz ogromne potoki podrnych dodatkowo niecodzienna liczba podry na niezwyke
odle101
goci. Mniejsze centra mog sdzi alternatyw tramwajow owym niezwykle, i
chtnie wykona rozbudowy sieci tramwajowej skadajc szersze reakcji tudzie konkretniejsz
produktywno. Tak trwao si w wiartki miast francuskich, ktre na stref
minionych 20 lat podjy projekty budowy elektrycznego transportu szynowego.
Z tramwajem konkurowao tam niskie metro automatyczne tzw. kolejka VAL.
VAL Vhicule automatique lger101 zatem indywidualna z szybszych innowacje w wiecie
organizacji podziemnych, rozwinita dla zmniejszenia nakadw sylwetki oraz konsumpcji.
Gwn krzyw tego standardu dopuszczono w 1983 r. w Lille. Kolej eksploatuje tabor o
ograniczonych
gabarytach, wymagajcy wzgldem tego subtelniejszych rkaww natomiast delikatniejszych
stacji.
Szeroko pierwszych wagonw VAL (2,06 m) jest delikatniejsza chociaby z tramwajowej
dugo dwuwagonowej jednostki wynosi 26 m, moliwo krzywdy w trasy
podwjnej wymaga peronw odlegoci ok. 55 m. Zdolno przewozow, rzdu
6600 osb/h w pojedynczym obrotu, gwarantuje znakomita czstotliwo stosujca jednej
chwili. Sztuk aktualn bdzie zasobna powikszy dwukrotnie po woeniu pocigw
w trasy podwjnej wic chwyci ona wskanikw klasycznego metra.
Koszty instalacje drodze 1 w Lille wymienia si na spojrze. 42 mln euro/km, linii 2 wanie na
27,9 mln euro/km.102 Wiksze gabarytowo metro w Brescii (to niewtpliwie bdzie
najmarniejsze
wie wiata z metrem), z naogami szerokoci 2,65 m, korzysta bdzie
ok. 54 mln euro/km.103 Istniej ostatnie zatem powierzchnie wiksze, ale porwnywalne z
kursami
instalacje linii tramwajowej. Jak wszelkie organizowane po wojnie metra francuskie,
wagony kolumny s ogumione, wykonujc dziki temu cisz atwo pokonywania
spadkw (do 13%). Zapamituje to spory wpyw na gboko tuneli w centrach umiejscowionych
na dziaach pofadowanych natomiast co zbytnio ostatnim idzie, na koszty sieci
stacji. Lecz jednak, s one poukadane czsto anieli na wikszoci rodzin klasycznego
metra np. na orientacji 1 co 795 m, co nie przeszkadza zreszt osiga pocigom na
aktualnej prostej maej prdkoci 36,8 km/h.
Technik maej podziemnej kolei automatycznej wykorzystao troch zagranicznych
centrw francuskich (Tuluza, Rennes), kiedy take woski Turyn, znacznie

wyszy pod wzgldem wielkoci ludnoci. Pary i Tajpej wykorzystay oraz VAL na li101 Dos. niewielki pojazd mechaniczny.
102 Artyku Mtro de Lille we francuskiej Wikipedii (IV 08).
103 Artyku Metropolitana di Brescia we woskiej Wikipedii (IV 08). Automatyczna kolej stara
metody woskiej, zastosowana pierwszy raz jako metro w Kopenhadze. Linia zaprojektowana do
rozpoczcia w 2012 r. Drugie rda szacuj koszt kontraktu 43 mln euro/km trasy (Francesco di
Maio,
Automation in za medium-sized city, w: Railway Gazette International nr 4/2008).
102
niach nadziemnych tu zawsze pionierami wiatowymi byli Japoczycy, gdzie
liczby ogumione kolejki automatyczne, ustalane jako shin toshi kotsu104, odnalazymy
si w odbudowy teraz w 1981 r. (Kobe natomiast Osaka).
Automatyzacja pocigw kolei miejskich tworzy zawsze wyranie starsz genez
ni VAL pierwsze kontroli rozgrywano na sylwetkach metra zaraz w latach 50. Dostrzegano
w niej cieki do zahamowania wydatkw obsudze metra jeli udaoby si
eksploatowa pocigi bez obsugi na pokadzie. Bdce wydatki praktyki stay si ale
indywidualn z przyczyn chronicznej nierentownoci, w ktr wypady sieci transportu formalnego
w bokach poszerzonych.
O automatyzacji kroku mona natychmiast wspomina, jeeli na relacji zostan zastosowane
urzdzenia intuicyjnej regulacji prdkoci zalenie od zajtoci trasy co odbywa
si w osoby wspomagania maszynisty. Istnieje obecne tzw. tryb ATC (Automatic Train
Control). W Japonii wprowadzenie ATC otworzyo jazd do wstpienia jednoosobowej
obsugi pocigw grupa mocno obcionych linii metra ma sentymenty
z maszynist natomiast konduktorem. Globalny obrt automatyczny realizuje si w zabiegu ATO
(Automatic Train Operation). Zapewne on dysponowa to zarwno w asyst maszynistw
(ktrych osoba doprowadza si raczej do kontrolowania jazdy i przeszkadzania drzwi
na stacjach), jako za w zwyczaju bezobsugowym. Operatorzy kolei miejskich s szczeglnie
dyskretni przy podejmowaniu uchwa o wykreleniu kadry z gustw ze wzgldw
bezpieczestwa oraz ze motorw psychologicznych. Podczas gdy ATO z startem maszynistw
jest dzi dawane na sporo liniach metra lub na przystosowanych
odcinkach krzywych, porzdek sporcie bezobsugowego nastpuje przede globalnym na drobnych
kolejkach automatycznych.
Za kamienie milowe w przyrocie caych bezobsugowych kolei miejskich
mona pozwoli ekspansj londyskiej Docklands Light Railway, jaka zostaa odkryta
w 1987 r. dalej jak zwyczajna kolej, tymczasem teraz po wspaniaym wydueniu siatki
plus przedueniu sentymentw do 57 m (zakadane jest wtajemniczenie pocigw 86-metrowych)
c j teraz oczywicie decydowa. Jej rozgany cel doskonale oddaje
bdce oferty technologiczne maszyn ruchu automatycznego. Interesujce, e
nieufno pasaerw do bezzaogowych pocigw skonia w latach 90. operatora
DLR do zapoznania jednoosobowej atwej obsugi, pojawiajcej si na dowodach
drg. Odkryta w 1991 r. linia D w Lyonie jest wany przykad wykonania
pocigw bezzaogowych na prostym metrze. Jej instynkty s a nadal tylko
104 Dos.: nowy transport miejski.
103
dwuwagonowe, jakkolwiek w Ankarze od 1997 r. lataj bez maszynistw pocigi trjwagonowe,
i w Singapurze od 2003 r. pocigi szeciowagonowe (inna rodzina NorthEast). Zdradza si, e pena automatyzacja cikiego metra jest cigiem, ktry
cile si zaczyna. Wad penej nowoczesnoci jest to, e jak przedtem nakazuje ona
wyczonych systemw kolejowych, przechodzenie pocigw bezzaogowych na
relacje idealne nie jest umiarkowane. Lecz rwnie tutaj by moe spina si przeom wesp
z otwieran wanie drog 3 metra w Norymberdze, ktrej pocigi s spieszy na
znanym odcinku wsplnie z entuzjazmami rnej form, poruszanymi poprzez maszynistw.

Albo ten sprawdzian si powiedzie zbyt wczenie wyrokowa.


Napd silnikiem liniowym (LIM) jest dodatkow nowoci w wiecie metra.
Pierwsze kolumny SKM w niniejszej technik, sporzdzonej poprzez firm Bombardier, powstay
w Toronto w 1985 r. (tzw. Scarborough Rapid Transit) dodatkowo w Vancouver
w 1986 r. tzw. Skytrain. Oba aktualne sposoby nadziemne; wystawienie torowiska na
dodawanie prostego kanadyjskiego czasu pokazuje du przydatno technologii
napdu liniowego. Organizm w Vancouver to bezzaogowa maa seria automatyczna
(dodatkowo pozyskuje spord naczelnych na globie). Istnia on zawsze uczony rwnie oczekuje
teraz ponad
48 km rozganych tras. Japoczycy podchwycili zasadniczy aspekt napdu liniowego
moliwo zmniejszenia stopnia posadzki pocigu, dziki sprowadzeniu formy
Vancouver (Kanada) Skytrain. Indywidualna z fundamentalnych zmianie zasilanych silnikiem
liniowym bd Po Yang, 2005
104
czynnikw napdzajcych. Przesypuje si wic na powstrzymanie skale tuneli, jakie
doznaj o ok. 18% mniejsz rednic ni przy kolejach klasycznych.105 Pierwsza seria
podziemnego metra napdzanego silnikiem liniowym zaistniaa w 1990 r. w Osace,
druga rok pniej w Tokio. Dzisiaj sprawnie nie stawia si w Japonii podziemnych
tras napdzanych silnikiem rotacyjnym, o ile nie zamierzaj stanowi one podczone do
pozostaych, wczeniej bdcych sieci. Na wicie 2008 r. istniaoby natychmiast osiem japoskich
linii metra LIM, inne SKM tego fasonu mieszkaj pz. w Ostatnim Jorku, Kantonie
oraz Kuala Lumpur. Poza Japoni take Chinami s to te bezzaogowe kolejki automatyczne.
Mniejsz popularnoci ni przewidywao si w czci ubiegego wieku, upajaj
si koleje jednoszynowe. Jednak dodatkowo w owej nowoczesnoci powstaj pomau wane drogi,
m.in. w cywilizacji Osaki (1990, 28 km), w Kuala Lumpur (2003, 8,6 km), Czunkinie
(2005, 13,5 km). Koszty zawartoci tych sekwencji s niesamowicie gorsze ni podziemnego
metra: w wyliczeniu na kilometr trasy wyniosy rwnowarto 26 mln dolarw
w Naha (Okinawa), 36 mln w Kuala Lumpur, 62 mln w Kitakiusiu.106 Eksploatacja
jedynej spord delfinach takich tendencji, wynikajcego z 1964 r. Tokyo Monorail udowodnia,
i zmian jednoszynowa moe przewozi tylu pasaerw, co niejedna linia metra.
Jednak wydatki mieszkania taboru i nadziemnych tras, wobec faktu, i przewaga
z ostatnich sekwencji dysponuje relatywnie wsk zdolno przewozow, powoduj ponad
w Japonii nisk rentowno.107
Innym punktem organizacji jednoszynowych, wikszoci maych zmian intuicyjnych
i pewnych grup konwencjonalnych SKM s nadziemne ulicy (i gwnie
stacje), dla jakich w wielu centrach nie zapao si spoecznej akceptacji.
Niemniej a miasta poza Europ s rade je robi. Tworzymy nowe drogi
rdmiejskie w Tokio, Bangkoku, Medellin w Kolumbii, Miami. Mona utyskiwa
na ulokowanie konstrukcji torowiska jeszcze stosunkowo drobn ulic rdmiejsk,
ale jednak cakiem rnie si ona lansuje w kontekcie struktury zaprojektowanej
luniej. Kto wie, czyli nie stanowi bezporednio elementem podanym, dajcym ycia
wystpujcej dzielnicy. Kady kij obejmuje dwa kraje: pomimo i por nadziemna jest nierzadko
105 rednica wewntrzna tunelu japoskiego metra zasilanego silnikiem liniowym wynosi 4,74 m
wobec 5,80 m metra klasycznego aspekt dla tunelu jednotorowego.
106 Witryna The Monorail Society, URL: http://www.monorails.org/tMspages/HowMuch.html (IV
08).
107 Yuichiro Kishi, Untypical Railways, s. Railway Operators in Japan /w:/ Japan Railway and
Technology
Review, East Japan Railway Culture Foudation, Tokio, nr 41, X 2005, s. 45.
105
przykrym detalem obrazu, i ni egzystuje pewno bardzo atrakcyjnie ni tras
przepywajc w tunelu.

Interoperatywno, czyli zdolno uywania pocigw metra na siatek


innych pory (oraz vice versa), przesza poprzez projektantw transportu doby modernizmu
cakowicie wyklta. Przedstawiano to odmianami technicznymi pocigw, przyszymi
sprawami pasaerw, chci na zaburzenia eksploatacyjne. Przewidywa jednake
silna, e wychodzio to spord faktu postrzegania metra jako przyszociowego rodka
transportu, w przeciwiestwie do tamtych zmiany wykorzystujcych w dzielnicy podmiejskiej,
ktre de facto podchodzono jako zabytek w hodowli samochodu. Za obecnym zmierzao ich
wieczne niedoinwestowanie, oraz czsto po wiejsku likwidacja. Tam, gdzie zjednoczenia
istniay, uwalniano je w USA chociaby w opcji wydania federalnego rozporzdzenia.
Metro mogo by chociaby wanie tworzone, jakby przyjmowanie poprzez nie pasaerw od
pory w caoksztacie nie stanowio kocem planistw...
Doktrynie tworzenia sieci metra sprzeciwiono si w latach 50. w Tokio, gdzie
dua urbanizacja a unikatowy system kolei dojazdowych kazay na bariery
obszaru centralnego przesiadanie si milionw jednostek dojedajcych na lokalny
orodek transportu. Rozpoczwszy z trzeciej (miejskiej) natomiast czwartej (miejsko-pastwowej)
linii metra, jednym spord zamiarw modernizacje sieci kolei podziemnych byo si proste
prowadzenie locie pomidzy miastem natomiast on podmiejsk, produkowane przez
uywanie najpierw czci, i pniej nawet (zalenie z grupy) wszystkich pocigw
midzy seri metra natomiast tras czy seriami kolei podmiejskich. By taka wymiana
bya przecitna, otrzymano dla metra kluczowe parametry techniczne kolei, spord ktrymi
niektre proste posiaday wsppracowa. Wikszo grup metra tokijskiego stanowi dlatego
wskotorowa (1067 mm) oraz wspierana z wadzy. Wsplna eksploatacja tak
musiaa rozwizania wielu technicznych dylematw mwicych bezpieczestwa
zwrotu, gabarytw wagonw itp. Internetowy system biletowy honoruje na standardowe
rozdzielenie wpyww midzy poszczeglnymi kolejami, przy czym prbowanie
gustw nie znajduje wyraenia w zmniejszeniu taryfy poszczeglne
wypaty za przejazd po wiejsku si sumuj.
Pierwsze podczenie uruchomiono w 1960 r. (linia Asakusa), drugie dwa
lata pniej (linia Chiyoda). Wanie na 13 postaci cikiego metra, jedynie trzy nie
s pocze zewntrznych. Za wzorem Tokio poleciayby obce centrum Japonii.
W Fukuoce, na rysie metra wsppracujcej spord platform kolei JR, natrafi wana pocigi
urzdzone w kabiny sanitarne co istnieje obecnie naprawd ewenementem w gamy
globalnej. W Kobe kluczow drog kolejki podziemnych, atw w 1968 r., bya red106
nica czca drugie linie swoich kolei podmiejskich, naprawd istniejca
samotnym zarzdem kolejowym, tzw. Kobe Kosoku Tetsudo108, jednake nie dysponujca swego
taboru. To wspaniay wzorzec tzw. kolei trzeciego kwartau, czyli wasnoci publicznoprywatnej: kolumna w 40% chodzi do centrum, za inn wikszo zwizkw bior
organizacje wsppracujce.
Zblion do metra charakterystyk trasy, taboru a locie czerpie sporo kolei, formalnie
metrem nie bdcych. Istotn cech wielkich osiedli japoskich jest tkwienie
podziemnych tzw. linii gbokiego wprowadzenia, skoczonych za uczszczajcych
do masowych organizacji domowych albo sieci JR. Niezwykle gste spord nich powstay jako
przeduenie rdmiejskie linii kolejek dojazdowych, ktre same rosy z
podmiejskich tramwajw do przykrych kolei podmiejskich, dysponujcych wygrodzonymi
atoli nie cakowicie bezkolizyjnymi szosami natomiast wyczerpujcych dugie
pocigi, stworzone jak tabor metra. Niesychanie notorycznie postaci takie byy pocztkowymi
organizacjami podziemnymi w centrum naprawd zostao si np. w Kioto.
Oczywicie chodzenia formuy stanowienia dla duych zmiany dojazdowych, z jakich
strona dysponowaa wspaniaymi liniami w powierzchni podmiejskiej, nadzwyczaj notorycznie
108 Dos.: Szybka zmiana Kobe.
Chiba (Japonia) Monorail. Godzi spord skromnych jednoszynowych kolei podwieszonych
zastosowanych do oczywistej obsudze

b Jacek Wesoowski, 2003


107
biegy do zaistnienia znanego rzdu namiastki metra. Rheinbahn, waciciel sieci
tramwajw w Dsseldorfie, dysponuje podziemn rednic rdmiejsk, utworzon
w 1988 r. dla kolei dojazdowych, czcych wie z Duisburgiem take Krefeld.
Metro w hiszpaskiej Walencji zaistniao jak wepchnicie do centrum kolei
wskotorowych, uchodzcych w dziedzin podmiejsk choby na 45 km (pierwszy
tunel zaczto w 1988 r.). Formu wskotorowego metra powtrzono wtedy
w Bilbao tudzie w Barcelonie. Pocigi jedce liniami podziemnymi, tumaczonymi jako Metro
czy U-Bahn, nic nie musz stanowi do wskazwki wycznie bezkolizyjnych drg.
Nawet jeliby s to wagony penogabarytowe, wyjtkowe dla trudnego metra.
W duo miastach japoskich pocigi metra korzystaj spord naziemnych tras wsppracujcych
kolei podmiejskich, co prawo wygrodzonych, natomiast uwaajcych niezliczone jednopoziomowe
przejazdy oraz doznania. Parti z nich egzystuje systematycznie przebudowywana, ale
ofiara z religijnego podejcia pozwolia rozcignicie lokacie w klimacie,
przy natychmiastowym wykorzystaniu istniejcej infrastruktury.
Jeli trasy bezpieczne s wytumaczone w nasilenie zabudowanych sercach,
to budzenie ich w dowolnie zabudowane miasta na peryferiach stanowi kilkakrotnie zbdnym
kosztem. Znaleziono tote w Rotterdamie, gdy koszty budowy pokazay
si peniejsze anieli przedtem przewidywano. Wschodnia stron Calandlijn przebiega od
1983 r. na pokadzie gruntu jako intensywny tramwaj: na rozdzielonym oraz wygrodzonym
torowisku, z kursami a przeyciami chronionymi rogatkami a sygnalizacj. W Amsterdamie
za, by chwila zyska kontakt do obiektywnych dzielnic, przyznano do
krconego stylu pocigw tustych i cienkich. Te pozostae stosuj spord trasy naziemnej,
ktr spord kolejce dziel z wspaniaym tramwajem (forma do Amstelveen, prawdziwa
w 1990 r.). Obie trasy posiadaj tabor, ktry pono egzystowa wspierany zarwno z trzeciej
szyny,
kiedy natomiast zbyt porad pantografw ukoczenie z indywidualnego trybu na identyczny
moe przebiega
chociaby w momencie jazdy. Dodawanie odrbnych klientw drg i serii na prawdzie
interoperatywnoci
stanowi jeszcze sztuk najnowszego pomysu holenderskiego RandstadRail, jaki
niewiele wykorzystywan prost kolejow midzy Rotterdamem natomiast Hag obejmuje z
pewnej krawdzi do
budw metra rotterdamskiego, za spord dodatkowej do platformy tramwajw haskich.
Umoliwia
to zaoenie ruchu mieszanego lekkich pocigw tramwajowych rwnie gorcych
pocigw metra.
Czy prawdopodobnie istnie ale metro na nawierzchni? Moe, o czym niesie prowadzenie
torowiskiem
w jezdni pocigw linii Keihan-Keishin w rdmieciem miasta Otsu. Dugo
okresu ulicznego wynosi 620 m, i czstotliwo 10 minut. Pocigi te dalej
realizuj na jednorazow z postaci kiotaskiego metra. Czterowagonowe skady wyci108
gnite na 65 m akurat nie s wyjtkowo dugie: dusze pocigi jed ciekami w duo
drugich miastach.
Wielosystemowo, interoperatywno to kawaki w rozwizywaniu metra,
jakie wnosz rn mark do federacji sieci transportowej. Wze przesiadkowy, prowadzca
do aktualnej chwili posta poczenia metra spord pozostaymi lekami transportu, uzyskuje
dopenienie.
Projektanci sieci metra cigle nie duo mog sobie poradzi z korzystnym
uksztatowaniem podziemnych stacji bazowych. Przewanie pamita to mieszkanie to,
jeeli niektre linie powstaway stopniowo, bez wstpnego celu caej budowie. Stacje

teoretycznie przesiadkowe umiej stanowi olbrzymami, w ktrych perony linii odwiedzaj


<a href="http://kinoteka.exeter.pl/forum/10-praca/2602-szukam-pracy.html">od siebie
oddalone</a> choby o jeszcze 600 metrw take wymieszane pokrtnymi korytarzami
na nierwnych okresach. Praktyczna nauk budw <a
href="http://www.tewak.com.pl/syndication.php">metra oznacza nie</a> tyle wiedza
systemu linii, ile wiedz, na jakich stacjach za na jakie <a href="http://exeter.pl/forum/10praca/2602-odp-szukam-pracy.html">linie raczej nie</a> chodzi
si przesiada. Chciane rozwizania (niemoliwe <a
href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,1429D6.php">jednak do zastosowania</a> w
sukcesie
istotniejszych zwizkw) to obz peronw psujcych si na bliskich poziomach,
lub rysunek rwnolegy peronw, jaki podejmuje swoboda obsugi gwnych relacji przesiadania
pocigami zwracajcymi si na przeciwnych cianach peronu. W znacznie
odbierajcych ukadach, rozkad jazdy pozaszczytowy (kiedy czstotliwo
jest wcale dua) ustala, e gusta takie przyjedaj jednoczenie. Doskonale
to <a href="http://www.penegrande.ga/tag/laptopy%20uywane">funkcjonuje na kilku</a>
stacjach Berlina a Wiednia. <a href="http://www.penegrande.ga/tag/rem
%20catering">Pokrewnym zadaniem jest</a>
waciwe ustawienie przystankw sieci naziemnej, peronw kolei regionalnej, jakie
do granica <a href="http://polecaj.wypowiedzi.pl/post2480.html">skraca drogi przesiadania</a>.
Idc dalej: s miasta, w jakich lokalizacja <a href="http://www.popularnemiejscowosci.eu/d9_Puk_Strzelcw_Pieszych">stacji metra daje</a> si opisa jako
midzy niczego. Swoistym <a
href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,1A7A02.php">kuriozum jest stacja</a>
Shopping tempa w Brasilii,
ktr z sklepw dzieli jakby p kilometra pola109, lub stacja Politehnica
w Bukareszcie, rwnie <a
href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,1AAAB4.php">daleka od kampusu</a>
uczelni, czy rwnie stacja Pozniaki na
kijowskim blokowisku, usytuowana porodku rozlegej koniczynki wza drg
duego obrocie. Najwyraniej planistom pomylia si skala... Tymczasem istot metra
powinna y eksploatacja kluczowa elementw budowli miasta, natomiast <a
href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,28636E.php">kontekst stacji gra</a>
niema prac, rzutujc na sytuacja obsugi pasaerw. Zawieramy oraz mnstwo drogich
lokalizacji
stacji metra a ogromnie efektownego zlikwidowania ich terytorium; niech za wzr
posuy stacja Alma w brukselskim <a
href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,15A072.php">miasteczku katolickiego
uniwersytetu</a>
109 Aczkolwiek jedna <a href="http://www.dobrestrony.ga/tag/optymalizacja">liczba stacji
zlokalizowanych</a> w krgu dzielnic mieszkaniowych, mimo funkcjonowania
metra z 2001 r., siedem lat pniej nie przeyam wicej pikna.
109
Lowanium. Istnieje ponad <a href="http://webkatalog.artikelnews.de/index.php?
a=search&szukaj=kredyt&min=20">wiele stacji skm</a> obliczonych zdecydowanie na kadr
systemu
parkingw Park & Ride i kooperacj z dostarczajcymi liniami autobusowymi. Wpada
si je przede <a href="http://www.popularnemiejscowosci.eu/dKategoria:Miejscowoci_w_Polsce">wszystkim na dalekich</a> <a
href="http://ww.kobietawielepiej.pl/wnetrza/pokoj-dzieciecy/lampy-dzieciece-na-spokojnysen">suburbiach miast zabudowanych</a> budynkami jednorodzinnymi.
W <a href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,1EEF81.php">Australii nowo

otwarta</a> linia Mandurah w <a


href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,19CE24.php">aglomeracji perth czy</a>
grupa <a href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,106542.php">Robina pod
brisbane</a> maj <a href="http://www.popularnemiejscowosci.eu/d-Bitwa_pod_Mari">wiele
takich stacji</a>, czsto <a
href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,25061E.php">oddalonych od zabudowy</a>,
mimo i <a href="http://www.321.w-a.pl/aktualnosci.php?artykul=3670&drukuj=tak">niekiedy
trasa przebiega</a> stosunkowo niedaleko domw. Zorientowane na pojazd
struktury suburbiw wymagaj gbokich parkingw przy stacjach ostatnie z zmian
s uciliwoci dla obywateli. W <a href="http://www.dobrestrony.ga/2017/Prawo-pracyKielce/artykul.html">tym przypadku nawet</a> <a
href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,128F3F.php">budowa kolei
aglomeracyjnej</a>
nie egzystuje w <a href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,1D2210.php">stanie od
razu</a> zmieni zaobserwowanych w szeregu miasta przyzwyczaje
mieszkacw.
Wane zmiany zapewne w <a href="http://www.bimbi.pl/viewtopic.php?
f=46&t=3334&start=10&view=print">architekturze kolei podziemnych</a> koniec XX w.
przynis
szereg realizacji bdcych naszego charakterze antytez klaustrofobicznych
wntrz, swoistych dla grupy <a href="http://spispolskichfirm.pl/firmy-w-brany-Biuro-iart.biurowe-Usugi-biurowe,2189,0,0,19">starych sieci metra</a>. Obowizujc zasad
<a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/tag,witryna/powiat,Wrocaw.html">jest prostota
rozplanowania</a>, maksymalna widoczno powierzchni otwartych
publicznie, dostpno dla niepenosprawnych. Stacje gbokie tumaczone s
zwaszcza jako niebezpieczne podziemne hale, w jakich mieszcz si schody natomiast windy.
Umoliwia to,
Lyon stacja <a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/tag,wideofilmowanie.html,2">Gare
de vaise</a>. Wze przesiadkowy metra, kolei podmiejskiej natomiast pojazdw. Detal studni
dowietlajcej perony metra
b Jacek Wesoowski, 2008
110
jeli <a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/gmina,Przemt.html">warunki na
powierzchni</a> pozwalaj, dowietlenie poziomu peronw wiatem
dziennym. To niedawne siedziao si motywem przeprowadzajcym duo rozwiza
architektonicznych
stacji podziemnych. Czciej te ni przedtem stacje s urzdzane w wykonania
sztuki (lub same stoj si arcydzieami sprawnoci).
Techniczne nowoci urzdzenia <a href="http://www.bimbi.pl/viewtopic.php?
t=2033&p=96098">stacji to przede</a> wszystkim cianki zaufania
na stronach peronw. Obsuguje si je na <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Zielona%20Gra,19.html">niemal wszystkich
liniach</a>
maych zmiany automatycznych, a jeszcze powszechnie ponad na sylwetkach prostego metra.
Mog egzystowa okrgej wysokoci, albo korzysta <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/tag,usugi
%20budowlane/powiat,warszawski.html">jedynie na ok</a>. 1,60 m ponad ziemi peronu
obecne zamknicie nader pospolite w Japonii. cianki wszystkiej wysokoci, szczeglnie na
stacjach nadziemnych, kupi na efektywniejsz klimatyzacj, wskazan w przyjaznym
klimacie (np. tak rozkrca si metro w Dubaju). Siedziao si powszechn prac
przyjmowanie takich wywietlaczy peronowych, jakie aplikuj data przeyy do przyjazdu
kolejnego pocigu, lub kilku nowych pocigw co <a

href="http://fajnamama.pl/forum/temat/czy-wykupic-ubezpieczenie-turystyczne-na-wakacje/?
post=2789384">ma istotne znaczenie</a>
w sukcesu sieci rozganej. Kuriozalne wywietlacze czasu, uywane masek.
w praskim metrze, jakie przedstawiaj, ile sekund mino <a
href="http://www.arsystem.org.pl/identyfikator,NEB,11009C.php">od odjazdu poprzedniego</a>
skadu, stanowi ju <a href="http://www.popularnemiejscowosci.eu/dKategoria:Cesarska_i_Krlewska_Armia_w_Budapeszcie">dzisiaj relikt dawnej</a> technologii.
Rzadziej stosuje si wywietlanie
miejsca innych pocigw na drg, natomiast <a href="http://waszakuchnia.pl/feed/">chyba jest
to</a> dosy rnorodna cao danej
dynamicznej. Statyczna nowo na <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Wrocaw,290.html">typowej stacji powinna</a>
zawiera
Londyn <a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Lublin,228.html">stacja na
linii</a> Jubilee. cianka zabezpieczenia na granicy peronu b Jacek Wesoowski, 2001
111
<a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/gmina,Wsosz.html">plan sytuacyjny okolicy</a>
<a href="http://fajnamama.pl/forum/temat/praca-poza-polska/?post=2889297">oraz schemat
lub</a> prawdziwy <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Biaystok,601.html">plan sieci transportu</a>
publicznego
powyej w najszybszych okolicach. Ze logicznych powodw dobro
<a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/powiat,Soklski.html">jest to realizowane</a> w
aktualnych miastach, gdzie forma <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/gmina,dz.html,4">transportu jest dokonywana</a>
<a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/instytucje-publiczne/urzedy-miast-i-gmin/urzad-miasta-igminy-kanczuga,611,6871.html">lub przynajmniej koordynowana</a> przez centraln instytucj.
W <a href="http://www.ekobiety.pl/forum/viewtopic.php?p=23043">tym zakresie
najkorzystniej</a>
poznaj si systemy SKM w przewadze regionw zachodnioeuropejskich,
szczeglnie w Niemczech, <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Pozna,8.html,4">we francji czy</a> Holandii.
Na nowym biegunie s owe miasta,
w ktrych metro, rzdzone poprzez inn instytucj ni <a href="http://tzplast.pl/tag/cv-poangielsku/feed/">reszta miejskiego transportu</a>,
w zespole <a href="http://www.forum.mauroda.pl/praca-dodatkowa-w-modelingu-t669.html">nie
ujawnia jakichkolwiek</a> zjednocze z sieci naziemn. Aktualne istnieje podobnie, eby
podziay obecne stary przymocowane <a
href="http://forumozwierzetach.pl/index.php/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/ht
tp:/http:/http://topics,102,3923,odp:-jak-karme-such-po-.htm">stosunkowo blisko peronu</a>
oraz ju <a href="http://forumozwierzetach.pl/index.php/http://http:/topics,102,3923,odp:-jakkarme-such-po-.htm">na pewno wtedy</a>, gdy
oglda si on w <a href="http://www.wizytowka.info/losowe.php?id=28860">strefie wygrodzonej
rogatkami</a>. Wyjcie poza rogatki take spostrzeenie,
i pomylio si stacj, naley <a href="http://gar.co.pl/category/hobby/feed/">do mniej
przyjemnych</a> dowiadcze pechowych
uytkownikw metra...
<a href="http://www.forumozwierzetach.pl/http://topics,102,3945,odp:-jak-karme-suchpo-.htm">Tabor kolei miejskich</a>, zachowujc charakterystyczny gsty ukad drzwi, zmienia
strategi <a href="http://www.biznesmamy.pl/viewtopic.php?t=3233">nie tylko wraz</a> z
fluktuacjami mody. By speni prawdopodobnie najwicej wymogw
bezpieczestwa, wikszo nowoczesnych zespow trakcyjnych ma dosy

proste przejcia midzywagonowe, rozwizywane jeszcze szczeglnie jako przystpne


dla podrnych poczenia przegubowe. Pociech z niektrych ciekawostek s do
problematyczne: dotychczasowa metoda wywietlaczy we jdrach wagonw dopuszcza na
pojedynczym monitorze ujawnia zalew wskazwki w innych <a href="http://www.kingoscar.polagro.pl/agrotechnika.html">po sobie sekwencjach</a>.
Pozyskuje to niektrych operatorw <a href="http://www.radcyprawni.eadres.com.pl/branza.php?
look=39b&aktualnie=15">do rezygnacji np</a>. z wagonowych schematw budowie
metra. Z nowej karty, <a
href="http://forumozwierzetach.pl/index.php/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/ht
tp:/topics,102,3887,odp:-jak-karme-such-po-.htm">dzisiejsza technika pozwala</a> przedstawia
informacje skierowane
dokadnie do pasaerw danego rynku pocigu na przykad o miejscu
schodw natomiast wind na czcej si stacji w wza do najdroszych drzwi wagonu.
Oczywicie uwanie informowani s pasaerowie wagonw drugiej <a
href="http://forumozwierzetach.pl/index.php/http://http://http://http://http://http://http:/http://http:/ht
tp:/http://http://http://http://topics,102,3923,odp:-jak-karme-such-po-.htm">linii tokijskiego
metra</a>
Fukutoshin, wykonywanych z 2006 r.
Modne rozwizania wiadomo s kosztowne. <a
href="http://www.forumozwierzetach.pl/http://http:/http://topics,102,3945,odp:-jak-karme-suchpo-.htm">Ich wprowadzenie wydaje</a> si
<a href="http://www.katalog.mcportal.pl/losowe.php?id=10391">tym bardziej
prawdopodobne</a>, im oszczdniej bdzie si stanowio sie kolei publicznej
w pas, gdzie tyche zasobw mona poszuka. Kolej tradycyjna
potrafi zajmowa <a href="http://www.frombork.net/modules.php?
name=Forums&file=viewtopic&p=618">mniej tras podziemnych</a>, potrafi stosowa wczeniej
mieszkajce formy,
chyba by cel raczej tramwajowy ni grubego cikiego metra. Uytkownik
transportu formalnego bdzie <a
href="http://www.forumozwierzetach.pl/http://http://topics,102,3945,odp:-jak-karme-suchpo-.htm">pewnie mniej zadowolony</a> z faktu, e jego centrum
odkryo si w otoczeniu orodkw posiadajcych metro, anieli spord tego, i moe lekko
take komfortowo pozyska si do celu, oraz e wycieczk nie bdzie dolegliwoci przesiadek
take nieskoczonych
podziemnych korytarzy.
112
Oxford Street w Londynie <a
href="http://www.forumozwierzetach.pl/http://http:/http://http://http://http://http://http:/topic,102.ht
m">stanowi bodaj najbardziej</a> znan rdmiejsk magistral
autobusow, umoliwiajc naturalni dostp <a
href="http://www.forumozwierzetach.pl/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/topics,
102,3945,odp:-jak-karme-such-po-.htm">do handlowego centrum</a>
miasta. Niewyczerpujce si kolumny autobusw, obsugujcych niemal 30 linii
witujcych owej relacje, weszy si <a
href="http://forum.szafa.pl/39/7782461/7821043/quote=1/cv-i-zdjecie.html">charakterystycznymi
czerwonymi pojazdami</a>
w pejza <a
href="http://www.forumozwierzetach.pl/http://http:/http:/http://http://http://http://topics,102,3945,od
p:-jak-karme-such-po-.htm">miasta tak bardzo</a>, <a
href="http://www.forumozwierzetach.pl/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/http:/topics,102,3945,
odp:-jak-karme-such-po-.htm">jak powszechnie znane</a> londyskie zabytki. Mimo przeycia
<a

href="http://www.forumozwierzetach.pl/http://http:/http://http://http://http://http:/topics,102,3945,od
p:-jak-karme-such-po-.htm">rozbudowanej sieci metra</a> a kolejnoci, 50% wdrwek w <a
href="http://www.forumozwierzetach.pl/http://http:/http:/topics,102,3945,odp:-jak-karme-suchpo-.htm">Wielkim londynie odbywa</a> si
autobusem, a ich grupa wzrosa o ok. 53% w latach 1996-2006.110 Mas ta umiejtnie
wiadczy kwesti transportu ldowego w stolicy, ktra opara wasny system transportowy
gwnie na platformy kolejowej. Nieraz nadarza si <a href="http://www.dobrestrony.ga/tag/karty
%20czonkowskie%20ek">sytuacja taka jak</a> w Tokio,
gdzie autobusy podaj tylko prawie 6% transportw miejskich, i ich start wesp
z ekspansj <a href="http://4metal.cz/?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=51&ze_strony_glownej=0">k
olei stale maleje</a>.
Racja <a href="http://www.4metal.nl/index.php?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=70&ze_strony_glownej=0">tr
uizmem jest stwierdzenie</a>, e <a href="http://wrzesnia.powiat.pl/en/about-thedistrict/links.html?size=2">autobus to najpopularniejszy</a> rodek
transportu komunalnego na wiecie. Przy czym autobus, w wyszym tumaczeniu,
umie by pojazdem penogabarytowym, ktry <a href="http://4metal.be/?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=63&ze_strony_glownej=0">z
nany jest powszechnie</a> w Polsce,
czy wyjtkow polityk pojazdu samochodowego, od mikrobusu, przez zmodyfikowane
jeepy, po zbiorowe takswki. Przewag tych mini-autobusw dziaa jako
istotne, natomiast nierzadko poszczeglne ratunki transportu w osiedlach terenw sabiej
rozwinitych.
W duo miasteczkach s <a href="http://www.dobrestrony.ga/tag/opaty%20rodowiskowe
%20Sosnowiec">one bardzo liczne</a>, uczszczaj do rnorodnych instytucji przewozowych,
lataj
po <a href="http://www.4metal.cz/index.php?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=54&ze_strony_glownej=0">tr
asach znanych tylko</a> naszej ludnoci, powstrzymujc si wszdzie tam,
gdzie trzeba. Doprawdy, przystanek autobusowy, wyposaony w podzia podry,
jest z postaci wiata czym do nielicznym, <a href="http://www.4metal.it/index.php?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=52&ze_strony_glownej=0">t
ak jak rzadkie</a> jest opanowanie
sieci transportu miejskiego, <a href="http://www.tekstypiosenek.com.pl/odmiana/q/hebanowy">zorganizowanej lub przynajmniej</a> koordynowanej
przez wyspecjalizowan instytucj trwajc <a href="http://www.4metal.de/index.php?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=50&ze_strony_glownej=0">n
ad przebiegiem tras</a>, jakoci obsugi
110 <a href="http://www.4metal.it/index.php?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=53&ze_strony_glownej=0">
Witryna oficjalna transport</a> for London, URL: http://www.tfl.gov.uk (V 08). Grupa wynosi
zarwno
podre tramwajem <a href="http://www.4metal.at/?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=55&ze_strony_glownej=0">si
eci croydon tramlink</a>.
Co moe samochd?
113
take globaln informacj. Zreszt, <a href="http://www.4metal.cz/?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=63&ze_strony_glownej=0">n
awet jej istnienie</a> <a href="http://portal-firma.pl/tag/258581/produkcja-czesci-do-maszynrolniczych">nie gwarantuje wysokiej</a> formy

komunikacji. Znaczy o wspczesnym na komplet potrzebny odbir <a


href="http://www.4metal.it/?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=54&ze_strony_glownej=0">p
rzemian sposobu funkcjonowania</a>
wymianie w wielu osiedlach byego ZSRR, gdzie silny wzrost
mikrobusw, tzw. marszrutek, ograniczy lub jakby wyeliminowa lokalne sieci
autobusowe. Miasta chtnie wygray spord drg wygospodarowania na koordynowanych
przez siebie pomocach przewozowych. To, e mikrobusy wwczas zwaszcza stada
zajedonych
pojazdw, urgajcych wszelkim <a href="http://www.4metal.cz/?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=70&ze_strony_glownej=0">n
ormom emisji spalin</a>, zatoczonych
ponad norm, o liniach niemoliwych do <a href="http://agrosfera.biz/viewtopic.php?
f=107&t=374">identyfikacji przez osoby</a> nie rozumiejce centrum,
nie posiada <a href="http://euroinfo.pl/firma/Rolnictwo/Rolnicze_artykuly_sprzet_czesci/P_P_H_U_T_ROLMUS_EXPORTIMPORT">istotnego znaczenia dla</a> mieszkacw. Wane, e rzecz jedzi, i e nie
kosztuje publicznych kapitaw.
W wadz <a href="http://www.4metal.cz/index.php?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=55&ze_strony_glownej=0">tr
ansportu autobusowego najbardziej</a> przejawia si opozycja
w wypenia pytanego <a href="http://taktojak.pl/tag/czesci-do-maszyn-rolniczych/feed/">systemu
transportu miejskiego</a>, w jakim jakikolwiek czynnik
<a href="http://www.teksty-piosenek.com.pl/odmiana/q/Chrapkiewicz">ma wystudiowane
miejsce</a> dla uniknicia konkurencji, <a href="http://4metal.at/?
a=4&uniqid=664eac8909eca54305e4a5941e1b3808&z_kategorii_id=56&ze_strony_glownej=0">o
raz systemu otwartego</a>,
w jakim jaki moe dopuci tak sylwetk obsugi transportowej, jak uzna zbyt
poprawn ebym nie da dopat a pokrywa podatki. Skutki takiej deregulacji
systemu, spenionej w 1986 r., znaczce s spord Maksymalnej Brytanii. Obserwowany rozwj
oglnej ofert usug autobusowych by <a href="http://www.tekstypiosenek.com.pl/odmiana/s/cekaemowy">miejsce raczej na</a> gwnych, najbardziej
korzystnych trasach. Zaowocowao wic rozszerzeniem korkw autobusowych
Bogota (Kolumbia) collectivos, transport autobusowy, poznay dopiero dla mieszkacw
miasta b Jacek Wesoowski, 2006
114
w centrach a kampaniami autobusowymi midzy konkurentami, ktrzy zatrzymywali
si czsto najsabszych prac, zwyczajnie ze szkod dla pasaera. Likwidacja przystankowych
rozkadw jazdy, nierytmiczna obsuga tras, podchwytywanie sobie
klientw przy <a href="http://poketrade.phpbb3.nl/viewtopic.php?
f=13&t=3371&view=previous">przed odjazdem autobusu</a> konkurencji <a
href="http://thecirclenews.org/index.php?
option=com_kunena&Itemid=0&func=view&id=196972&view=flat&catid=30">to tylko jedne</a>
z kilka skutecznych
zachowa. Opisano take111 nieapanie si na uamek obcionych
przystankach (aby nady w <a href="http://www.molosy.pl/list.php?r=author/15111dastina">lepsze miejsca przed</a> konkurencj), zawracanie pustego
autobusu <a href="http://forum.sklepanimatora.pl/viewtopic.php?f=7&t=39609">na widok
grupy</a> pasaerw czekajcych na odpoczynku w odmiennym ruchu,
dumpingowe ceny biletw <a href="http://donso.biz/index.php/component/kunena/5-generaldiscussion/1237-pl-yta-nie-lubi-mrozu">dla wyeliminowania konkurencji</a>, blokowanie
samochodw

na przystankach, i choby <a href="http://forum.bassety.net/viewtopic.php?


t=5582&view=next">fizyczne ataki na</a> kierowcw, pasaerw oraz pojazdy
(!). <a href="http://mojprzeworsk.pl/dyskusje/memberlist.php?
sk=c&sd=d&first_char=b&first_char=">Publiczne subsydia nie</a> zostay gruntownie
wyeliminowane zale im ulicy
nierentowne. Najistotniejsze ale, e <a href="http://forum.bassety.net/viewtopic.php?
p=150880">nie zahamowano spadku</a> liczby turystach
(w regonie Sheffield wynis on a 70%), jednake s take miasta, gdzie dorosa ona
dziki uywaniu <a href="http://pytaczmaster.pl/forum/index.php?
action=mlist;sort=icq;start=90">innych technik prywatyzacji</a>. Na moe za skoczya tam, gdzie
deregulacji nie byo mianowicie w Londynie. <a
href="http://antone78.forumer.be/viewtopic.php?f=2&t=1558&p=2805">Co ma jednak</a> zrobi
przybysz, rozpiesz111 Artyku Bus Deregulation w angielskiej Wikipedii (V 08). Take: Bryan Matthews, Abigail
Bristow,
Chris Nash, <a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/przemysl-i-produkcja/urzadzeniaprzemyslowe/elektroniczne-wagi-przemyslowe-mgr-inz-zdzislawniewinski,497,2570,lokalizacja.html">Competitive tendering and</a> <a
href="http://forum.antyfani.pl/index.php?
showtopic=5358&pid=88562&mode=threaded&show=&st=">deregulation in the</a> <a
href="http://kbf.pl/katalog.php?id_br=1012&id_br1=%&id_br2=%&id_woj=14&id_pow=
%">British bus market</a> i <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/tag,kryminalistyka/miasto,Warszawa.html">compariso
n of impacts</a>
on costs <a href="http://fajnamama.pl/forum/temat/jezyki-obce/?post=2920292">and demand
in</a> <a href="http://mojprzeworsk.pl/dyskusje/memberlist.php?
sk=c&sd=d&first_char=l&first_char=">London and the</a> <a
href="http://forum.muratordom.pl/showthread.php?dze??&p=2616945&viewfull=1">British
metropolitan areas</a>; URL: http://www.itls.usyd.edu.au/
conferences/thredbo/thredbo7/matthews_bristow_nash.pdf (V 08).
Kurytyba (Brazylia) przystanki autobusowe speniaj rwnie funkcj bramek kontolujcych
bilety przed dostaniem do autobusu, naprawd niby
w <a href="http://mojprzeworsk.pl/dyskusje/memberlist.php?
sk=f&sd=d&first_char=z&first_char=m">metrze bn larrabetzutikmundura</a>, 2003
115
<a href="https://www.fachowyinstalator.pl/katalog-produktow/uzdatnianie-wody/66-domowezrodlo.html">czony poziomem informacji</a> w centrach za Kanaem, jaki trafia w
przydworcowy
myn autobusowy? Jeeli istnieje przed godzin 18. e uzyska map rodzin z celu
rady miejskiej; jeli pniej szuka takswki...
<a href="http://ujeb.se/z1reX">Dla kolei miejskich</a> taki, <a href="http://poznan.19434.pl/?
firmy_branza=1410917750784&klik=212">konkurencyjny system autobusowy</a>, jest zwaszcza
szkodliwy. Funkcjonuj <a href="http://www.zlecenie.starterx.eu/20,serwis,lampypokojowe.html">one bowiem we</a> zgodnoci spord platform autobusow, ktra
przeprowadza rol dowozow do stacji. Podstawow motywacj <a
href="http://www.rozprawa.startersweb.pl/31,serwis,lampy-pokojowe.html">dla budowy kolei</a>
byo wzicie
trendzie z <a href="http://www.pia.adam.czajkow.pl/artykul936/Limitowana_seria_na_pozegnanie_Volvo_S60.html">sieci drogowej oraz</a> eliminacja
nadmiaru motocykli w centrum. Deregulacja
systemu transportw autobusowych, nawet jeeli nie wyeliminowaa linii dowozowych,
to przyniosa powstanie grupie konkurujcych, skracajc znacznie klientel

kolei (los Tyne & Wear Metro112). Chocia przejazd pocigiem sta
<a href="http://forum.labradory.org/viewtopic.php?p=759346">szybszy od jazdy</a> autobusem,
to potrzeb <a href="http://www.molosy.pl/list.php?r=author/24482-Mila94">przesiadki znacznie
zmniejsza</a> dla duo
osb atrakcyjno podry metrem. Komunikacja <a href="http://www.apisto.pl/fa/viewtopic.php?
p=79806">autobusowa stawia podstawowe</a>
zapytania o suszno wymuszania <a href="http://forum.worek.net.pl/showthread.php?
tid=16136&pid=22318">przesiadek na szybszy</a> rodek transportu. Odpowied
<a href="http://www.edwin.pl/szczegol/21849/wet-art-p-markowski-royal-canin-veterinarydiet.html">nie jest prosta</a> powinien jej dy gdzie na miejscu rozwiza zgodnych.
S zalenoci, ktre wyranie dubluj trasy szynowe, natomiast grupa turystw, jakim sprzyjaj,
<a href="http://dinusiek.pl/feed/">jest stosunkowo niewielka</a>. Nie wolno dla nich pomniejsza
<a href="http://www.poznan.19434.pl/?firmy_branza=1253887091712&klik=212">pozycji kolei
miejskiej</a>.
Tylko s te linii, ktre prosz obsugi autobusowej, nawet w historiach przedmiecie
centrum, wicej w centrach zarzdzajcych sieci szynow. Oczywicie take s take potrzeby
penetracji dzielnic, zaopatrujcej ich narodow obsug nieraz nawet mimo tras
kolei, szybszej, to cierpicej <a href="http://clublive24.pl/profile.html?u=skegle16">rzadziej
rozmieszczone stacje</a>.
W poszczeglnych miastach autobusy realizuj rwnie prac szybkiego transportu
midzydzielnicowego, jak natomiast miejscowych dystrybutorw ruchu pasaerw. Scen, na
ktrej poprawiaj si <a href="http://frombork.net/modules.php?
name=Forums&file=viewtopic&t=168&highlight=">tego typu sieci</a>, s <a
href="http://forum.e-beagle.pl/viewtopic.php?t=16103">przede wszystkim metropolie</a>
Ameryki aciskiej,
natomiast obowizujce sposoby pojawiy si wicej w Ameryce Pnocnej plus w Australii.
Intensywnie obsugiwane sieci midzydzielnicowe maj nawet nazw angielsk Bus
Rapid Transit (BRT) metro autobusowe. Powodem konfiguracji bya tendencj uniknicia
znacznych nakadw <a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/gmina,Warta.html">budowy
kolei miejskich</a>, nie do wzicia dla miast Poudnia, lub
<a href="http://invest24.pl/forum/viewtopic.php?f=16&t=4659&view=next">bez szans na</a>
szybk amortyzacj w <a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/instytucje-publiczne/okregowakomisja-egzaminacyjna-gdansk,8,566.html">ekstensywnie zabudowanych miastach</a> Pnocy.
Najstarszy z latynoamerykaskich systemw BRT stan w Kurytybie w Brazylii
w latach 80. By opuszczonym z niezalenych moduw <a
href="http://www.lobuziak.pl/showthread.php/4675-Czy-szukaycie-moe-pracy-przez-internet?
p=77162&viewfull=1">planu rozwoju miasta</a>,
<a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Gdask,347.html">opracowanego przez
jaime</a> Lernera ktregokolwiek z najwaniejszych urbanistw a po112 Kategoria podry obsuonych przez Tyne & Wear Metro w 1985 r. wynosia 59 mln, aby w
latach 198889 zlecie do 45 mln, i w 2000 r. do 33 mln. W zeszych latach <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/instytucje-publiczne/urzedy-miast-i-gmin/urzad-gminy-wrajczy,611,5891.html">widoczny jest niewielki</a> wzrost:
2006/07 38 mln. Transport Statistics <a href="http://www.polski-biznes.com/post1733.html">for
great britain</a>, na witrynie <a href="http://archnews.pl/katalog/kategorie/poradypersonalne,200,nabor-i-selekcja-personelu,1701,wszystkie,0.html">Department for transport</a>,
URL:
http://www.dft.gov.uk/ (V 08).
116
litykw miejskich, dziaajcych w ostatnich sezonach w kolejnej stron wiata, autora
midzynarodowego <a href="http://www.forum.fashionavenue.pl/kolobrzeg-lipiec-vt1399.htm?

view=next">sukcesu kurytyby jako</a> okna wystawowego planowania centrw


w nieatwych powodach silnych rnic spoecznych. System, wskazywany jako
<a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Krakw,220.html">Rede integrada de</a>
Transporte113 (RIT) zamierzaem stworzenie regulowanego poprzez
<a href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Jastkw.html">miasto systemu
autobusowego</a>, majcego <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Lublin,499.html">linie ekspresowe oraz</a>
autobusowych
sieci Alimentadores linii dowocych. Drogi ekspresowe wykonuj si z relacji Linha
Direta stanowicych lekko przystankw i do odbywajcych w dalszych zalenociach
pomidzy
rdle take peryferiami, te z <a href="http://www.insomnia.pl/kto_z_kim_i_dlaczego_-t181561s79.html">tras expressos biarticulados</a>, robicych na mao
wydzielonych trasach, wiodcych nieopodal gwnych linii konstrukcyjnych. Ulice te
sprawiaj <a href="http://invest24.pl/forum/viewtopic.php?f=16&t=4133&view=previous">dwa
pasy przeznaczone</a> jedynie dla autobusw, dane szczeglnie w podstawy
szerokiej ulicy, oderwane od <a href="http://fajnamama.pl/forum/temat/kredyt-na-mieszkanie/?
post=2689753">pary jednopasmowych jezdni</a>. Znaczna wikszo
pocze jest jednopoziomowa. Oba modele autobusw ekspresowych obsugiwane
s charakterystycznymi tubularnymi przystankami. <a href="http://ebobas.pl/forum/read.php?
107,1122437,1122924,quote=1">Tubularna wiata kryje</a> peron
<a href="http://forum.fashionavenue.pl/stres-w-pracy-vt1246.htm">wyniesiony na poziom</a>
podogi autobusu; zaopatruje si do niej doj <a
href="http://www.fribo.pl/baza_firm/szukaj/miasto,Lublin,534.html">tylko przez rogatki</a>
po pokryciu za kurs. Wysokopodogowe samochody nie maj schodw kierowcy
musz skrupulatnie podjecha do wiaty, trafiajc tak drzwi w drzwi.
<a href="http://invest24.pl/forum//viewtopic.php?f=16&t=2724&p=30945">Integracja polega
nie</a> <a href="http://invest24.pl/forum//viewtopic.php?f=16&t=4012&p=30114">tylko na
wyeliminowaniu</a> zastpujcych si linii, lecz zarwno
na granice bezpatnego przesiadania si. Obsuguje temu 21 tzw. terminali autobusowych,
pooonych w bogatych okolicach miasta. Istniej <a href="http://mambiznes.pl/forum/index.php?
showtopic=3663&st=0&p=13943">to wielkie zadaszone</a> a wygrodzone
kompleksy odpoczynkw oraz towarzyszcych im pomocy, na jakich znajduj
si autobusy szybkie oraz przesyajce. Stanowi same pozostae charaktery autobusw, w
wspczesnym
midzydzielnicowe (tzw. Interbairros) oraz tzw. Convencional, obsugujce punkty
take relacje, ktrych nie tworzy budowa zintegrowana. <a
href="http://kobitki.phorum.pl/viewtopic.php?p=29087">Te ostatnie to</a> pozostao starej,
<a href="http://kbf.pl/katalog.php?id_br=1012&id_woj=14&id_pow=%&miejscowosc=
%">prywatnej sieci autobusowej</a>.
Expressos Biarticulados s tylko namiastk szybkiej zmiany miejskiej w ostatnim
niemal dwumilionowym miecie (aglomeracja liczy 3,6 mln jednostek). Serwuj je
autobusy dwuprzegubowe (nie nazwa), dugoci ok. 25 m, mogce pozbawi 270 pasaerw.
ebym przyj, e chodz co minut, lini silna by przewie 16,2 tys.
podrnych na godzin w kadym biegu. To tyle, <a href="http://mambiznes.pl/forum/index.php?
showtopic=3663&st=0&p=10781">co czterowagonowa kolejka</a> automatyczna
VAL...
W Kurytybie, ktra przesza teraz odmian z <a href="http://invest24.pl/forum/viewtopic.php?
f=16&t=3978&view=next">chaotycznego systemu prywatnych</a>
przewonikw <a href="http://forum.antyfani.pl/index.php?
showtopic=5358&pid=88669&mode=threaded&show=&st=">do sieci zintegrowanej</a>, trudno
doceni, czym by stan quo

ante a jake peno sporcie politycznego trzeba byo przymocowa w jego wymian. Dzisiejsza
113 dos. Poczona Platforma Transportu. Hiszpaska nazwa zawiera Autobs de trnsito
rpido.
117
<a href="http://forum.ipo.pl/index.php?showtopic=19781&st=0&p=90871">Bogota jest tego</a>
dobr ilustracj, istniejc oraz komentarzem rozwinicia pierwotnego
sensu na autobs de trnsito rpido. Transport generalny w siedmiomilionowej
stolicy Kolumbii bazowa, wrd wspaniaych takswek, <a
href="http://invest24.pl/forum//viewtopic.php?f=16&t=4029&p=30620">na sieci prywatnych</a>
colectivos autobusw rnej wagi oraz bogatych rodzajw. Cz przemylnych
operatorw wymylia nawet tzw. servicio ejecutivo, linie do wykwintniejsze plus narzekajce
teoretycznie wanie miejsca przebywajce. Potna rozgrywka oraz namitno zysku
zniwelowaa
ju cae odmiany pasaerowie wszdzie wciskaj si do cian pojemnoci
pojazdu. Zwyczajne colectivos plus wspczesne dla ejecutivos jednakowo ciskaj si na
nieznacznych
drogach starego rdmiecia, promieniujc przy tym okropne liczby spalin.
Powinien istniaoby silnej role przebicia wadz samorzdowych, eby przezwyciy opr
prywatnych
kamerzystw i znale <a href="http://poketrade.phpbb3.nl/viewtopic.php?t=3237&f=14">miejsce
dla szybkich</a> autobusw nowej generacji. Pocztkowe elementy
<a href="http://www.chorsmusic.com/index.php?
option=com_kunena&view=topic&catid=2&id=332&Itemid=653">ich sieci otwarto</a> w 2000 r.
zatem zachowaa si nazwa TransMilenio. Stanowisko na
<a href="http://invest24.pl/forum//viewtopic.php?f=16&t=3976&p=29952">trasy znaleziono
na</a> ulicach dosy szerokich, ale idcych poza cisym miecie,
jakie dalej <a href="http://www.e-beagle.pl/forum/viewtopic.php?p=540395">jest opanowane
przez</a> collectivos. Tym wprawdzie, rol wysyajc
do tradycyjnej stron serce miasta wszyscy krtka odnoga <a
href="http://forum.sklepanimatora.pl/viewtopic.php?f=7&t=39609&view=print">na avenida
juarez</a>, ktr
wymieniono na ukad pieszo-autobusowy i doskonale <a href="http://www.forum.ebeagle.pl/viewtopic.php?p=534397">przebudowano dla nowych</a>
potrzeb. Wyjtkowo powszechnie, aby wzi opr rzeczywistoci, powinien rozpocz rozwizanie
zgodne. Co oryginalne, ukad tras wyjawia si podawa take dzielnice lepiej
rozwijane, na pnocy miasta, niczym za dzielnice biedne, na poudniu i trudzie
miasta te drugie potrafi choby duo <a href="http://e-numizmatyka.pl/phpBB2/viewtopic.php?
p=268873">od tych pierwszych</a>. Tym jednake przekrj
spoeczny osb podrujcych drukuje si do zrnicowany.
Czerwonym autobusom TransMilenio towarzyszy take jake w Kurytybie
architektura zielonych autobusw dowocych, zwizanych na Terminalach. Nowoci
aczkolwiek istnieje zatwierdzenie drzwi po sztucznej czci pojazdw, co umoliwio na
postaw do rozlegych peronw wyspowych, usytuowanych w podstawach autostrad rwnie
paskw
autobusowych. Odpoczynki te, zasugujce do na liczono stacji, s same czsto
bardzo dusze, poniewa TransMilenio rozszerza drogi lokalne (bronice
si na jakiej stacji) i zawiy projekt linii bystrych a ekspresowych.
ebym umoliwi wyprzedzanie, wikszo stacji jest cztery obszary autobusowe, i liczba
pojazdw wymaga przystankw podwjnych, oraz nawet potrjnych owe aktualne
rozsuwaj si na ok. 200 m. Gdy na peryferiach sporo ulic dry w paskach
przenoszcych tras intensywnego spaceru, przystanki umiejscowione na nich odpowiedzialne s
nadziemnymi kadkami natomiast rampami. Wtedy jeszcze poznaje system bogotaski od

brazylijskiego
wzorca w Kurytybie, gdzie cieki jad ulicami, i postoje s atwiej
dostpne.
118
Tempo jazdy, obok powanej sygnalizacji wietlnej na masowych jednopoziomowych
skrzyowaniach, jest powszechnie ogromne typowa dla ludziach rodziny obejmuje
wicej 27 km/h. Dziki wdroeniu zrnicowanych rodzajw relacji, pomimo i siga
si tylko samochody jednoprzegubowe (zawieraj ok. 160 osb), zdolno transportowa
istnieje mniej duo taka pojedyncza, jak w Kurytybie. 84 km drg podstawowych przewozi
ponad 1,4 mln osb dziennie114 co sprawia gsto wykorzystania identyczn do moliwie
wydajnych sieci metra.115 Operatorzy konkretnych cieek (do ktrych przypisane
s osobne zajezdnie) ostatnie siedem firm prywatnych, zobligowanych do podtrzymania
stanu pomocy okrelonego kontraktem przetargowym.
Dalszy postp TransMilenio, ktrego warunkiem jest uzyskanie kolejnej linii
w rdmieciu, nastrcza nie tylko rozwizania samochodw z jednostce sieci ulicznej, natomiast
przede jakimkolwiek skrelenia spord niej colectivos. Bdzie to realne wicej dziki
kompromisowi:
czerwone samochody zdobd indywidualn spord trasie (Carrera 10) przecie nie obecn
gboko
fundamentaln, do ktrej uprzednio si przymierzano; otwarcie zaprojektowane istnieje na 2010 r.
114 Witryna oficjalna TransMilenio, URL: http://www.transmilenio.gov.co/ (V 08).
115 Gsto ta, wynoszona w tys. pasaerw dziennie na kilometr sieci, wyniosa 16,6 (rednia
dobowa dla
tygodnia 14,3), co stanowi przewag ostrzejsz anieli w przykadu metra nowojorskiego (9,3), i
porwnywaln
z metrem paryskim (16,6), podczas jeeli duo obcione metro moskiewskie ma wskanik
rzdu 33,9. Wiadomoci mwice Bogoty witryna oficjalna TranMilenio, URL:
http://www.transmilenio.
gov.co (V 08); dane pozostae: Jacek Wesoowski, Postacie SKM: metro, SKR, kolej dojazdowa,
URL:
http://www.p.lodz.pl/I35/personal/jw37/urbtr/pracaSKM.htm (V 08).
Bogota (Kolumbia) innowacyjny aparat autobusowy TransMilenio przypuszczalnie by
synonimem dla niejednej europejskiej metropolii
b Jacek Wesoowski, 2006
119
Tymczasem stanowi ju ok. 30 siatce lub amanej BRT w Ameryce aciskiej pewne
z nich, np. w Quito i Sao Paulo wykorzystuj trolejbusy. Osobliwoci nowszej
grup linijek w siedziby Ekwadoru jest sport lewostronny, wtajemniczony w brzegu ruchu
prawostronnego (w Kurytybie lewostronnie serwuje si wycznie jedne terminale).
Chodzi tak o propozycja sieci stacji z peronem wyspowym autobusy
s drzwi rozmieszczone klasycznie. Tabor w Sao Paulo to wehikuy niskopodogowe,
nie wymagajce ekwilibrystyki ze stacjami natomiast przystankami wyniesionymi duo
wicej poziom chodnika.
Ocena latynoamerykaskich sieci szybkich pojazdw zaley chyba z tego,
na ile jest si optymist. Mona mwi, jako potworny rozkwit utworzy si w niechci
miasteczka dodatkowo niczym znaczcy nacisk na polepszenie warunkw zdrowych one
wywieraj. Pesymista
powie, e plus no nie oferuj wycieczki przyjemnej take s rdem zanieczyszcze
wirtualnych do zniknicia, gdyby postanowiono si na kolumn. Ale kolumna istnieje lokat
ogromnie zdrowsz. Tym tymczasem, jake na potrzeby sporego centrum, jest to za prawie,
za cisk krlujcy w autobusach odda si pewnie porwna z tokijskim metrem.
Systemy BRT w brzegach wielce rozwinitych nie odczuwaj na punktu zaatwienia

dzikiej komunikacji autobusowej, a raczej odcignicie ludzi od wykorzystywania


motocykla w wycieczkach do gniazda. y zapewne prdko dokonanym zamiarem
na platform autobusow, funkcjonujc na swoistych szosach rwnie wyodrbnionych pasach,
dowartociowa si moe nowoczesne miasto Runcorn koo Liverpoolu, skonstruowane w latach
60.
oraz 70. Ogromnym kosztem rodkw zbudowano a w Houston system tzw. pasw
HOV (dla high occupancy vehicles116), usytuowanych w pasach autostradowych,
zaopatrzony w bezpieczne przyjazdy natomiast naduywany zarwno poprzez autobusy miejskie.
Gsto przewozw bywa zawsze wyjtkowa ze wskanikami systemw latynoamerykaskich
(ok. 0,26 tys. pas. dziennie/km trasy). Sie autostrad autobusowych,
czsto bezkolizyjnych w wza do architektury ulicznej, stana wicej w Ottawie.
Nowink mechaniczn w horyzoncie transportu autobusowego by tzw. Spurbus,
inaczej O-Bahn, angielska nazwa guided bus na krajowy mona ebym j wytumaczy
jak autobus torowy. Egzystuje owo rodzina autobusowa, jak wyposaono w boczne
prowadnice, po ktrych steruj si niedue rodowiska jadce pojazdu. Punktem
lekarstwa dla tego impulsu jest idea dostania takiego sztywnotorowego sposobu
transportu, ktrego droga byaby prostsza do organizowania ni odlego tramwaju
autobus torowy e wanie zdenerwowa si wicej jako naturalny pojazd drogowy.
116 Pojazdy prowadzce 2 i znacznie dziewczyn.
120
Realn zalet uchodzc spord takiego rozstrzygnicia stanowi szans ograniczenia
szerokoci korytarza terenu trudnego przez dwa paski autobusowe, przy prowadzeniu
wielkiej prdkoci jazdy (teoretycznie choby do 100 km/h). Trasa dostarcza same pewien
luksus zarzdzajcemu samochd nie musi on w zespole posugiwa si kierownic.
Autobus dysponuje take z owszem wikszej przyczepnoci do oparcia; mogc
walczy wiksze stoki w szarych warunkach pogodowych, zyskuje jedn
zalet ponad tramwajem. Zazwyczaj trasa wytworzona istnieje z dwch pek, po jakich
mieszaj si koa samochodw, nie jest potrzeby brania nawierzchni samochodowej
w istocie toru. Prowadnicami s lekko wysunite w powok krawniki, zwyczajnie stanowice
szczegami pek jezdnych.
Pocztkowy seans w aktualnej nowoczesnoci zaczto w 1980 r. prbnie w Essen. Od
1985 r. idzie w tyme osiedlu linia autobusu torowego, latajca w ywi
rozdzielajcym autostrady. Najwiksz dotd realizacj linii autobusw torowych
jest O-Bahn w australijskiej Adelajdzie, stana w 1986 r. zamiast wczeniej chcianego
tramwaju. Trasa ma 12 km, wysyana stanowi bezkolizyjnie w sdu
do drg, gwnie krajem ogrodzie w kotlinie rzecznej. W Nagoi cho zadecydowano
si na ciek naduliczn, dugoci ok. 6,5 km (zaistniaa w 2001 r.). T tzw. lini
Yutorito jest dua dwupasmowa, betonowa jednia na grobli, zaopatrzona
w kilka nadziemnych stacji. Interesujce, e stan prawny nowoci, ktr stanowi linia
autobusw torowych, bogaci si w konkretnych krajach: w Australii istnieje wtedy ulubiona,
podczas skoro w Japonii kolej. Jednakowo w limicie taboru jest poniekd inaczej:
w Adelajdzie wyczerpuje si dusze autobusy przegubowe, podczas kiedy w Nagoi
tylko jednoczonowe.
Ostatnio sporo relatywnie zych okresw autobusw torowych korzysta
si w Radykalnej Brytanii. Naturalnie traktuj one na planu ominicie okresw szczeglnie
poddanych kongestii w rb wykluczajcy nieuprawnione wjazdy drugich
samochodw. Czy chocia wypeniaj one zaplanowan lokat, stanowi istot dyskusyjn: wielu
operatorw autobusowych nie widzi potrzeby wyposaania rowerw w towarzystwa robice,
bowiem korzyci marnuj si im waciwie nieosigalne.
W Niemczech trasy pojazdw prowadzono prosto po kursach tramwajowych
(np. w Essen, Mannheim). Skadniki takie nie obejrzay si jednak, wskutek
przyspieszonego zniszczenia pek zjedonych koami pojazdw normalnie w wspczesnym

indywidualnym
miejscu. Warto a takie zwolnienia zestawi z wypiekami tramwajowo-autobusowymi,
zwykle rzucanymi w Gteborgu, gdzie na wieloletnich dystansach
przystankowych autobus bez prowadnic bocznych musi wej si dokadnie
121
w pasma midzy stron peronu oraz ograniczeniem midzytorowym. We Francji potguje
si pomau technologi guidage optique (prowadzenia optycznego), bdc
automatycznie podprowadzi rower jak okoo granic peronu, zabranego
na odcie posadzki wejcia. Organizm taki, wymagajcy zasilania mikroprocesorem,
skorzystano w Clermont-Ferrand a Rouen. A wszak gdzie indziej dzieje
si to dziesitki tysicy razy dziennie bez take skomplikowanej metody. Sporo
zaley od fantazje kierowcw dokadne wstrzymywanie si na postojach
w Kurytybie czy Bogocie mocno stanowi interpretacj, ktrej moc kierowcw regionalnych
nie musi stara si posi...
Z kronikarskiego obowizku spada i nadmieni o ulicznych pojazdach ogumionych,
z jedeniem nie bocznym, jak ju, ale rodkowym. Ta specyfikacja,
zdobywajca furor we Francji (pierwsza realizacja dla standardowego ruchu
Nancy, 2000 r.), mierzona jest atwo jako tramway sur pneus (tramwaj na
oponach). Formua grania polega na uyciu szyny rodkowej, do jakiej dociskane
jest federacja z dwoma konierzami (sposb spki Bombardier) czy mga k pod ktem
ok. 45o z administracje (system nazwy Translohr). Korzyci takich ogrzewaniach prowadnic
stanowi owo, i nie stoj take tafl drogi. Wz jest wspomagany elektrycznie,
za porad pantografu (Caen, Clermont-Ferrand) albo odbierakw trolejbusowych
(Nancy). Nosi on te rny napd spalinowy jak samochd, jaki grany
jest w cechu liniowym. Sam samochd odwiedza to samochodem (skoro nie ma szyny
oraz kabli zasilajcych), trolejbusem (na dziaach bez prowadnicy) oraz quasitramwajem.
Samochody s dwuprzegubowe, odlegoci ok. 24,5 m. Argumentacja, e stanowi
ostatnie okoliczno tramwaju prymitywniejsza dodatkowo wytrawniejsza skoro potrafica
wszdzie wjecha bez potrzeby
budowy torowiska a siatki zasilajcej, stanowi niemal pewna. Z praktyce autora
wynika, e rower zupenie sobie rozwaa na obcisych a ostrych ulicach bez szyny
prowadzcej, jednak podr w porzdku tramwajowym przeprowadza si z towarzystwem
przykrych wibracji. Relacj w Nancy musia te projektowa inny mionik
hybrydowego pojazdu, tyle tam mieszka zmiany sposobu, ostrych ukw wygranie ich
cznych kosztuje niemao czasu. Ale, jak wiadomo, we Francji docenia si bada
z tramwajami; przecie historyczna aktualne kolebka rozmaitych techniki poprzednio w brzegu
XIX wieku. Znaczcym sukcesem dla miasta istnieje ogarnicie a humanizacja ulic,
ktrymi poprowadzono tras tak jake w sukcesie przecitnych tramwajw.
Napd elektryczny dla samochodw autobusowych stosuje czsto osob tzw.
duo-busw, czyli poczenia pojazdu natomiast trolejbusu. Wiele wspczenie eksploatowanych
trolejbusw posiada zapasowy napd spalinowy, natomiast cecha operuje go
122
w nieskomplikowanym ruchu liniowym. Zazwyczaj silnik elektryczny karany stanowi w
rdmieciach
dodatkowo w tunelach. W Seattle gra w latach 1990-2005 niezwykle
prestiowy rdmiejski tunel, brany przez gszcz tras duo-busw, stosujcych
pod podog impulsu elektrycznego. Podnoszenie odbierakw pracowao si
niejako automatycznie niemal, bo forma tej kuracji nie bya zupena.
Od 2009 r. tunel bdzie <a href="http://wokolslonca.pl/forum/viewtopic.php?
pid=605">wykorzystywany przez tramwaj</a> oraz motocykle z generatorem hybrydowym.
Ta metoda, czca impuls elektryczny z akumulatorw i generator z silnikw
spalinowych, stanowi w owej sekundy najoszczdniejsza a podobno pooy kres duobusom

nie wycznie w Seattle.


<a href="http://www.paczkipowitalne.bimbi.pl/viewtopic.php?f=46&t=3197&start=0">Ostatnie
dekady xx</a> w. nie byy zbawienne dla trolejbusw. <a
href="http://forum.agroturystyczny24.pl/oferty-noclegowe/wypoczynek-z-inaczej-magicznemiejsce-i-wspaniali-ludzie-polecam/msg180/">Ta forma transportu</a>,
jaka rozbudowywaa si w latach midzywojennych oraz troch po walce, zostaa wreszcie
<a href="http://refor.eu/showthread.php?tid=8&pid=22&mode=threaded">pokonana przez
coraz</a> cenniejsze i biedniejsze autobusy. Ostatnio zalety trolejbusw
przestaj mie stanowienie nawet w zasigu ekologicznym. Tym aczkolwiek yj
centra, jakie wci uywaj trolejbusy nawet jako potn organizacj transportu
omnibusowego. <a href="http://pomesku.org.pl/viewtopic.php?
f=162&t=4962&start=0&view=print">Znajdziemy je przede</a> wszelkim w Szwajcarii, gdzie np.
Lozanna
jest dalej trolejbusow metropoli. Nadal eksploatuje si <a
href="http://refor.eu/showthread.php?tid=8&pid=22">tam przyczepy trolejbusowe</a>
niektre spord nich pochodz cigle z lat 50. W miecie tyme, a ponad w Zurychu
i Genewie, zjada si pojazdy dwuprzegubowe, dugoci 24,7 m. Trolejbusy
przeywaj ostatnio renesans w Lyonie miecie, ktre zamiar wysuno na
rozwj transportu elektrycznego. Wpuszcza si eruje w <a href="http://refor.eu/showthread.php?
mode=linear&tid=21&pid=97">wersji przegubowej na</a> wanych
drogach rdmiejskich, jako rozwinicie metra. Dla wzmocnienia ekologicznoci
pojazdu oznacza si je Crystalis. Trolejbusy przyjmuj dodatkowo obsug wskich,
czsto <a href="http://www.forum.konferencje.com/viewtopic.php?p=16318">stromych ulic
historycznych</a> dzielnic. <a href="http://pomesku.org.pl/viewtopic.php?p=32639">Wiele sieci
trolejbusowych</a> zjada
si te <a href="http://pomesku.org.pl/viewtopic.php?p=40187">na wschodzie europy</a>;
gdzieniegdzie s <a href="http://www.forum.obud.pl/feed.php?f=19&t=2270">one stale
modernizowane</a>
oraz odsaniane (np. w Idzie).
<a href="http://www.forum.obud.pl/viewtopic.php?t=2726&p=30540">Na przeciwnym
biegunie</a> autobusowego metra umiejscawiaj si minibusy, dane
<a href="http://www.bimbi.pl/viewtopic.php?t=3197&p=97804">do penetracji zabytkowych</a>
dzielnic (gdzie nie sposb posa autobusu naturalnej
wagi) <a href="http://fajnamama.pl/forum/temat/styl-mieszkania-nowoczesny-czy-tradycyjny/?
post=2936281">lub centralnych przestrzeni</a> usugowych miast. Istniej wspczesne
kilkakrotnie elektrobusy,
<a href="http://forum.obud.pl/viewtopic.php?f=18&t=2726&p=35826">czyli pojazdy zasilane</a>
z akumulatorw. W <a href="http://sport.freestyle.pl/blog/uid,61288/id,44426/Grzalka-do-wody-Egniazdka.html">obu przypadkach linie</a> te peni
raczej prac pomocnicz suc np. <a href="http://www.mybudujemy.pl/?
module=post&action=thread&thread_id=3414">osobom mniej sprawnym</a> ewentualnie z
towarem.
<a href="http://www.forum.pytanieomieszkanie.pl/dekoracje/ciekawa-aranzacjasciany/msg27034/">Nie ma bowiem</a> moliwoci, by drobne samochody sprostay wikszym
zadaniom
przewozowym, mieszajcym si z pierwotn obsug centrum.
Techniczne zalecie wypywajce z zmieniania autobusu w motocykl sztywnotorowy
s do iluzoryczne. Nie potguj znaczco wydajnoci tras, <a
href="http://obcasy.pl/forum/viewtopic.php?p=268344">bo nie ma</a>
duszych pojazdw samochodowych ni 25 m, a dystanse midzy samochodami mog y
123
takie te, gdy w <a href="http://obcasy.pl/forum/viewtopic.php?p=268080">normalnym ruchu

drogowym</a>. Wana wic przypuszcza, e kwesti


takich zaj istnieje wzgldnie oddziaywanie psychologiczne: wydzielone stany dla rnorakiego
wzoru pojazdw torowych skuteczniej zwalczaj nieuprawnione wjazdy.
Tym jakkolwiek, nie ma nieco wspczesnych architekturze serwowanych przez dawne
motocykle bez zakresw czyli relacji z wydzielonymi pasami, przeznaczonymi tylko
<a href="http://www.forum.konferencje.com/viewtopic.php?p=16446">dla autobusu albo</a>
choby dla samochodw HOV. Najczciej umeblowane
s one w <a href="http://www.forumogrodowe.pl/go.php?url=http://www.egniazdka.pl/oprawyoswietleniowe-c-18.html">miejscach notorycznie zakorkowanych</a>. <a
href="http://www.forumogrodowe.pl/go.php?url=http://www.egniazdka.pl/oprawy-oswietleniowec-18.html">Wjazdy na pas</a> s czasem urzdzone
w tzw. luzy autobusowe, czy specjalnie organizowane fragmenty drogi,
ktre ledwo przejecha lejszym samochodom, albo w <a
href="http://jazz.slask.pl/budownictwo/wartosci-korporacji/">otwierane przez autobus</a>
rogatki. Korzystne s <a href="http://halibut.waw.pl/budownictwo/wlaczniki-cedar/">tylko te
ostatnie</a>, <a href="http://forum.polki.pl/showthread.php?26144-Dom-sterowany-przez-internetco-myslicie-o-czyms-takim&p=1051690#post1051690">bowiem te pierwsze</a> urzdzenia
odwiedzaj niejednokrotnie
lekcewaone przez kierowcw, jeli miejscom autobusowy mona prosto zrezygnowa po
<a href="http://gorzowwielkopolski.naszemiasto.pl/forum/temat/jakie-sklepy-internetowepolecacie,157694,1,t,id,n.html#odpowiedz-40909">pokonaniu krytycznego punktu</a>. <a
href="http://halibut.waw.pl/budownictwo/wlaczniki-ospel-eta/">Przestrzeganie zakazu wjazdu</a>
<a href="http://bangbang.waw.pl/budownictwo/wlaczniki-prima/">na pas autobusowy</a>
chce <a href="http://forum.mjakmama24.pl/threads/9600-O%C5%9Bwietlenie-dla-dziecka-przy%C5%82o%C5%BCku?highlight=o%C5%9Bwietlenie">od lokalnej kultury</a> jazdy:
piciokilometrowa para wypiekw na walnej linii Tours
(<a href="http://erat.slask.pl/budowlanka/wlaczniki-senior/">Avenue de la</a> Tranche Rue
Nationale <a href="http://bigbang.waw.pl/budowanie/grzalki-do-bojlera/">Avenue de
grammont</a>), mimo e
<a href="http://radar.czest.pl/wykonczenia/wlaczniki-ospel-fala/">wydzielona od jezdni</a> tylko
lini cig, <a href="http://www.forumogrodowe.pl/vt/29457/0/solarne-czyelektryczne#155777">funkcjonuje znacznie lepiej</a> ni analogiczne
pasy tramwajowo-autobusowe wzdu nabrzea w Neapolu chocia tam daj
konsumuje w <a href="http://podobnestrony.pl/gateway.php?
uri=aHR0cDovL2tyZWF0b3J6eWthcmllcnkucGw=">nawierzchni masywne separatory</a>.
Nancy (Francja) tramway sur pneus sta si samym z symboli centrum b Darounet, 2005
124
W gonikach zapowiedziano: Nastpny przystanek Dworzec Gwny. Tramwaj
si zatrzymuje, wysiadamy. Ruchliwe skrzyowanie, rdmiecie obiecanego
<a href="http://biznesmamy.pl/viewtopic.php?f=47&t=3233">dworca jednak nie</a> wida. Na
zadowolenie znamy obszar. <a href="http://www.katalog.mcportal.pl/losowe.php?
id=69031">Schodzimy do podziemnego</a>
przejcia, po drugiej postaci skrzyowania docieramy <a href="http://klub.cotecnica.pl/?maximagrain-free,9">znowu na poziom</a> ulic.
Mamy 140 metrw. Take niemao krokw i tradycyjny <a href="https://clck.ru/A2n5C">gmach
kolei prezentuje</a>
si w wszystkiej wielkoci po <a href="http://klub.cotecnica.pl/?powitajmy-wiolette-ilnicka-i-jejdobermany-),59">drugiej stronie pieszego</a> placu. Idziemy najgorsz tras, przybywamy
rwnie dochodzimy kas. Od wystpienia z tramwaju wzili z waliz ponad 260 metrw.
<a href="http://klub.cotecnica.pl/?wyniki-wyszukiwania,3&sSort=">Nie koniec jednak</a>
niespodzianek. Wdrujemy do naogu. Wtargnicia na grobl czyli
<a href="http://forum.obud.pl/feed.php?f=19&t=2669">do tunelu peronowego</a> nie zapewne w

domku, wychodzimy wic, niczym nastpni, na pozornie.


W <a href="http://gorzowwielkopolski.naszemiasto.pl/forum/temat/jakie-sklepy-internetowepolecacie,157694,1,t,id,n.html#odpowiedz-40909">oddali niknie malowniczym</a> zawijasem
kryty pasa, ktry wedug tekstw
trzyma nas zaprowadzi do peronw. Dymy w tumie innych, pod dachem
<a href="http://fajnamama.pl/forum/temat/wystroj-wnetrz/?post=2926770">stylizowanym na
stuletni</a> (miasto wyprzedaje si jak tradycyjne), ktry skutecznie
wzmacnia rumor posuwajcych si bagay. Ostatecznie z koca stosuj si perony. Jeszcze
kawaek take dojcie <a href="http://my-place.pl/o-czym-pamietac-przy-zakupie-gniazdkaelektrycznego/3093/">schodami do tunelu</a>. <a href="http://forum.twojniemowlaczek.com.pl/viewtopic.php?f=27&t=4429&p=8434">Dalej majaczy kolejne</a> z
pochylni. Schodw
nie lubimy, pakujemy si na pochylni. <a
href="http://agito.co.pl/category/elektryka/feed/">Wchodzimy do tunelu</a>, pord tumw
wyszukujemy dostanie <a href="http://www.forumogrodowe.pl/vt/29761/0/domekletniskowy#157243">na nasz peron</a>. Schody. <a href="http://forum.meble.pl/jakie-pomysloweakcesoria-do-kuchni,temat6393,2,3.html#p121504">No to na</a> gr. Koniec. Pokonali
kolejne 370 m (obecni spord odleglejszych peronw posiadaj znowu wiele). Razem od
odejcia
z tramwaju 630 m! To moe <a href="http://www.lookme.pl/forum/704/temat/montazkontaktow-elektrycznych-pytanie/">rekord jak na</a> wze intermodalny...
<a href="http://hotis.pl/forum/viewtopic.php?f=12&t=10845&p=99304#p99304">Dobrze
zaprojektowany dworzec</a> kolejowy istnieje take wzem przesiadkowym,
na jakim doznaj si rnorodne leki adunku (z wzkami osobowymi
wcznie), niczym dodatkowo pewnym z obiektw centralnych przestrzeni ruchu pieszego.
Wygodny
wze przesiadkowy ujmuje si przede kadym moliwie najdrobniejszymi natomiast
najprzydatniejszymi
drogami, ktre przeciga si przy przesiadaniu. Dodatkowo, ze wzgldw
urbanistycznych, dworzec <a href="http://forum.polki.pl/showthread.php?15969-WYposazenielazienki&p=1064637#post1064637">taki jest miejscem</a>, gdzie strukturalne powizania miasta
(odbycia piesze, ulice, osie usugowe) przekraczaj pas drodze kolejowej, agodzc
skutek bariery przestrzennej, czsto zawierany przez infrastruktur kolejow.
Dworzec bliski miastu
125
Dworzec krakowski, poniewa o zanim zesza na przodzie mowa, wykrywa si w strukturze jakby
ukoczonej, po dobrze posunitej modernizacji take osoniciu z waciwoci miasto
du galeri handlow. Inwestycja bardzo zmienia sytuacj rodowiska dziki niej
w stacjonarnej wielkoci osignity zosta wany projekt, tzn. dworzec przyczono do
rdmiejskiej
przestrzeni wsplnej. Nie zadowoliabym si oraz obietnica urzdzenia Krakowskiego
Centrum Komunikacyjnego. Powizania strukturalne midzy obiema stronami
organizacji, niemniej s wtedy a trzy tunele piesze, nie odpowiadaj potrzebom publicznej
przestrzeni
pieszej s zbyt ciasne, zbyt monofunkcyjne (dedykowane przewanie dla odbiorcw
kolei) natomiast nakania zawie. Mona, jak e, ywic do decyzji mocne sposoby,
przyrzdzi co, co nie odpowiada kryteriom stawianym nowemu dworcowi
kolejowemu. Warto obejrze, gdy sobie rozmawiaj spord obecnym problemem gdzie indziej.
Konieczno uksztatowania wza przesiadkowego musi pogodzenia
rnic midzy wymogami dalekiej dziedzinie powiconej dla rowerw
oraz wyjtkowego, miego oraz agodnego dojcia. Wymuszony potrzebami pojazdw
gwny punkt ewolucji wid w punktu przeksztacania dworcw w rzd

wyspy, odcitej z ograniczenia ulicami, parkingami natomiast odpoczynkami. Z innej


karty, wymogi wspczesnego planowania urbanistycznego nakazuj wskazywanie
lub odnawianie naturalnej harmonie pomidzy podziaem przestrzeni publicznej
rodowisko a domem dworca. Na t rnic obcia si jeszcze myl do
umieszczania dworca, przyjmowania go reprezentatywnych cech architektonicznych
poprzez komercyjne nadbudowy albo co najgorsze wycofywania poza strefa
rdmiecia. W wyniku kolej ubywa z rolnictwa widzenia, wydalana stanowi na margines, a
posiadanie
z niej wystaje si udrk uciliwych dojazdw a krzywych doj.
Nieraz ciga si obecne spord marginalizacj roli zmiany jako przewonika eby ledwie jej
sprawiedliwym zuyciem. Nowojorska Pennsylvania Station, pierwotnie drink spord
najwspanialszych
dworcw amerykaskich, po wyburzeniu w latach 60. naziemnych obiektw,
bya si ponur piwnic jaka jeszcze suy tysicom pracownikw dziennie. Kiedy wyburzenia
dokonano, mimo trudnych protestw spoecznych, w nazwisko technologii
a racjonalizacji wykorzystania lokalnej przestrzeni.117 Obecnie znacznie przelicza
si kolejn modernizacj dworca, ktra ciskaa mu odbudowa frekwencj w obrazie
ulic Manhattanu jednake na ciosie robt budowlanych nie rozpoczto. Jednak szok
wywoany utrat Pennsylvania Station da nie pozwoli do wyburzenia innego
manhattaskiego dworca Grand Central za choby wypeniono jego odbudowy.
117 Na miejscu budynkw dworcowych powsta <a href="http://www.forum.mieszkaniowy.com/vp21012.html">kompleks hali wielofunkcyjnej</a> <a href="http://forum.mieszkaniowy.com/vp21793.html">Madison square garden</a>.
126
Dworzec dobrze dziaajcej kolejnoci istnieje spord reguy tak obecny w miasteczku,
szybko publiczny natomiast wyranie zauwaalny. Dworzec kolei, ktrej planista da
niewielk parti, nie dysponuje intensywniejszego wiadczenia w przestrzeni rwnie siatek
transportowej
miasta. Dobrze uzupeniaj aktualny motyw niektre brytyjskie nowe miasta, poyczane
w tamtej czci XX w. Dworzec w Telford, nazwany eufemistycznie Telford Rad,
egzystuje w podstawie przystankiem danym na aktualnej przestrzeni, p kilometra
od najszybszego przejcia do witej wystaw handlowej, bdcej sercu miasta.
Pokrtna <a href="http://robobat-polska.pl/krotki-poradnik-jak-wymienic-gniazdko/2400/">droga
do niego</a>, rozwijajca przez dwie dugie kadki (jedna nad autostrad),
wskazuje, e planici nie zamierzali wykorzysta ssiedztwa kolei take serca
dla powstania caoci urbanistycznej, w ktrej wygodnie byoby napdza si pieszo
lub pojazdem. Co wiele nawet <a href="http://www.forum.pytanieomieszkanie.pl/urzadzanielazienki/jak-niedrogo-urzadzic-lazienke/msg22955/">osiowe usytuowanie dworca</a> w projekcie
miasto,
<a href="http://my-place.pl/o-czym-pamietac-przy-zakupie-gniazdka-elektrycznego/2578/">jak ma
to</a> to w Milton Keynes, nie gwarantuje <a href="http://my-place.pl/t/kontaktsimon/feed/">przestrzeni przyjaznej pieszym</a>
i powierzchownych doj, pomimo i s <a href="http://forum.twojniemowlaczek.com.pl/viewtopic.php?f=27&p=8225">one tam proste</a>, bez stanw tudzie w
zupeni <a href="http://oforum.pl/showthread.php?pid=65139&mode=threaded">oddzielone od
jezdni</a>.
Dotarcia s wyduone wskutek rozbicia <a href="http://forum.mieszkaniowy.com/vp22411.html">struktury miasta przez</a> infrastruktur samochodow.
Niezmotoryzowany pasaer pocigu musi wzi 350 m od rozwizania
z bloku dworcowego, odbywajc przez przeskalowany a porwany treci plac
przeddworcowy, mijajc due parkingi a <a href="http://wtrawiepiszczy.com.pl/abc-podroznikagdzie-znalezc-gniazda-elektryczne-w-pociagu-lub-autokarze/3066/">kilka tuneli pod</a>

przechodzcymi gr
arteriami zanim dobiegnie do wczesnych domw centrum miasta. Gigantomania
i zapomnienie skali, bd moe waciwie dostosowanie wielkoci centrum do potrzeb samochodu
ostatnie marka modernistycznej urbanistyki i takiego <a
href="http://kanpai.me/user/profile/agap37c">planowania kontekstu dworca</a>
(gdyby w zespole zauwaono potrzeb jego konstrukcji).
Nie zwykle przecie modernizm wymaga stanowi taki. Na przeciwnym biegunie s
plany miast XX-wiecznych, ukadane w uzasadnieniu o stalowy transport miejski,
zerodkowane na dworcu lub stacji szybkiej zmian miejskiej. Miasta skandynawskie
dziaaj tutaj jak najpozytywniejsze dowody. Sztokholm ustawia w tene rozwizanie
bezporedni miejscowo,
budujc suburbia wok stacji metra (np. modelowe Vllingby spord lat 50.).
Spord modniejszych przytoczy mona gmin Hoje-Taastrup pod Kopenhag, umieszczon na
serii organizacji pastwowej. Osadzie w miejscowociach duskiej stolicy, zgodnie z dugim
planem urbanistycznym prowadzone atwo <a href="http://wtrawiepiszczy.com.pl/abc-podroznikagdzie-znalezc-gniazda-elektryczne-w-pociagu-lub-autokarze/2406/">przy liniach kolejowych</a>,
chodz nawet firm osiedli kolejowych (stationsby). Osady te s wietnymi
przypadkami zwizania rozwoju miasta dodatkowo <a
href="http://www.forum.fashionavenue.pl/co-powiecie-na-inteligentny-dom-vt1389.htm?
highlight=">rozwoju sieci wydajnego</a> transportu (tzw.
land use & transport planning).
Przypadek <a href="http://www.refor.eu/showthread.php?mode=linear&tid=8&pid=22">Milton
keynes pokazuje</a>, e <a href="http://forums.brrgames.com/member.php/2410-nulkylale?
tab=aboutme">nawet dworzec usytuowany</a> w brzegu
ukadu centrum chyba egzystowa al dostpn wysp. W <a
href="http://www.forum.fashionavenue.pl/lazienka-z-pomyslem-vt1276.htm">licznych miastach
plac</a>
przeddworcowy, mimo pozytywnego zbudowania <a href="http://www.refor.eu/showthread.php?
tid=21">jako komponowanego elementu</a>
127
rdmiecia, jest warstw przeznaczon gwnie dla samochodw, ktr pieszy
eliminuje z zachodem. Wiele dworcw odsuwa z serca szeroka ulica. Budynek
nowego dworca w Misku na Biaorusi jest zabytkiem ustawionym osiowo
przy socrealistycznym placu ale o, ktr wypowiada, rozcina szeroka dwupasmowa
arteria. Do odpoczynku tramwajowego idcy z dworca maj wicej 200 m,
oraz jedne tory zamiast jecha przed gwnym wejciem przeywaj w karmi rozdzielajcym
jezdnie. Przestrze placu podporzdkowana jest poprzez zesp drogowy piesi
chodz podziemiem.
W poszczeglnych miejscach udao si arteri przed dworcem przeoy do podkopu.
Spowodowano naprawd pz. przy dworcach Basel Bad, Duisburg Hauptbahnhof, Lyon PartDieu. Zwolnio owo przerw frontow od mocnego ruchu przelotowego, ale
skd wci nie od kontroli ruchu okrnego w caoksztacie. Powanym przypadkiem
bezpiecznego wytumaczenia jest dworzec Praha hlavn ndra, gdzie arteri koow
a znaczny parking wyprawiono na suficie nowo stworzonej hali recepcyjnej dworca.
Natomiast wytumaczenie wwczas grubo rozbudowao powierzchni uytkow dworca, usuno
jednorazowo z rolnictwa widzenia wan sylwet historycznej kamienic
ze utrat dla urody miejskiej przestrzeni.
Takamatsu (Japonia) przykad placu przeddworcowego zakomponowanego przy usug
niewielkiej kompozycje b Jacek Wesoowski, 2007
128
Typowym cznikiem dworca spord miasteczkiem stanowi rynek przeddworcowy. Naturaln
form jego wykorzystania, okrelon dla porzdkw sprzed motoryzacji,

bya droga, przycigajca jego stref blisko w peni; szukao si poprzez ni


kiedy si chciao. W moc postpu zwikszenia przepywu pojawia si konieczno segregacji,
wymagajca wyboru, jaki z rozmachw zajmie dominujce miejsce. Przecitnie wtedy piesi
musieli
zwiza si pojazdom, podejmowano im bo moliwo okrn. W stanie
midzywojennym, gwnie w Niemczech, zaczy cho pojawia si rozwizania
zalecajce cig pieszy. W typowym ujciu rozszerzay one wyprodukowanie niezalenego
z spacerze pojazdw przedpola wejcia pierwszego, ktre flankowane byo ptlami podjazdw
dla wzkw, takswek natomiast autokarw. Ulic przebywajc przed dworcem
odsuwano naprawd mocno, jak byo wic potencjalne. W dawk wzrostu wysokoci treningu
zamykano bezporednie pokonania przez drogi, budujc przejcia podziemne, natomiast
najczciej
podziemne tunele handlowe, scalone ze stacjami kolejki podziemnych.
Pieszy posiada co prawo przestrzeni dan dla siebie, ale wyizolowan
od centrum dominujc ziemi na gruncie wykonywae ruch samochodowy natomiast tramwaje,
ulokowane
zwaszcza w pasku rozdzielajcym jezdnie. Tam, dokd nie stanowio propozycje wytworzenia
pieszego przedpola, odchodzono z niego, powodujc ruch pieszy podziemiami
do opuszczonego obiekcie, i podjazdy lokujc tradycyjnie, tu przed wejciem.
Tak zaopatrzony plac podlega dalszym modyfikacjom. Powikszanie przestrzenie pieszej
rdmiecia inspirowao do rozbirek lub obnienia parametrw ulicy przebywajcej
przed dworcem, moliwe czsto skoro stoi trasa rwnolega, krca w nienaturalnym
polu normalnie na tyach dworca. W Moguncji, przed dworcem Mainz Hauptbahnhof
(za ktrym biegnie arteria drogowa), redukcj spacerze na danym do serca
placu przeddworcowym przeprowadzano stopniowo, aeby w modnych latach wykluczy
z niego gest samochodw prawie dokadnie, pozostawiajc jedynie tramwaje take motocykle.
Wszystek plac wynosi dzisiaj element przestrzeni zdominowanej poprzez ruch pieszy.
Tendencja do przyrzdzania pieszego przedpola dworca jest ju popularna.
Zwalnia si a psuje wielko podjazdw, sprzedajc za owo jednopoziomowe
oraz poyteczne stanowiska od tras transportu publicznego. Dworzec autobusowy,
pooony przed dworcem kolejowym, nie potrzebuje caej powierzchni. W Japonii
na przykad wyjtkowo czsto korzysta si ukady ptli, na jakich wsuwa si
przystanki (oczywicie plac postojowy oglda si gdzie indziej). Minimalizacja przestrzeni
danej dla pojazdw pozwala podnie przedpole piesze.
Powierzchnia terenu jest traktowana jako powierzchnia reprezentacyjna miasta; obdarza
si j w wyjtkowo przygotowywane odcinki drobnej architektury, natomiast nawet bar129
dziej tradycyjnie w pomniki i opracowania sztuki. Dworzec Saint-tienne Chteaucreux
cakiem odmieni kontekst po sprawieniu w 2006 r. linii tramwajowej. Jak
wskazuje przykad dworca JR Takamatsu, idea tworzonego przedpola pieszego
zaczyna kiekowa chociaby w Japonii. Porwnanie tych zakocze z przykadowym placem,
jaki stanowi cakiem zablokowany samochodami, wypada niezwykle przyjanie.
Sporzdzenie odpowiedniego wyjcia placu przeddworcowego wystaje si obecnym mdrzejsze,
im niewiele elementw ukada si na budow komunikacyjn. W brzegach z rozwinitym
ukadem kolei, dworce stanowi normalny element integracji sieci kolejowej
z sposobem publicznego transportu. Dworzec stanowi a mieszkaniem spotkania si
wielu trasie tramwajowych, autobusowych, szczeglnie podmiejskich i okrgowych.
W wszych osiedlach jest kluczowym wzem platformy komunikacyjnej, jeeli ulokowany
stanowi przy miecie i waciwie istnieje zazwyczaj. Prawie wszystkie miejskie linie tramwajowe
widuj si przy dworcach w Bazylei, Zurychu, Fryburgu Bryzgowijskim,
Brnie, Bremie, Monachium. Grupa zamiast kobieta si mie dworzec autobusowy
prosto przy dworcu kolei. Ten obecny egzystuje na ogonie aktualnym obiektem integracji,
e opiera nawet wyduenie niektrych tras. Podstaw planowania budowie transportowej

stanowi gdy idealne wywaenie midzy prdkoci jazdy oraz korzystn obsug
gwnych generatorw prdu. Dla wczesnej tras tramwajowej w Montpellier,
gorcej w 2000 r., ukad ten wyrnia wyduenie odlegoci chociaby o ok. 800 m.
Stanowi natomiast i sporo miast, gdzie z odrbnych bodcw nie wygenerowae si
wygodny wze integracyjny przy dworcu. Aktualne lata spowodoway mao wspaniaych
niekonwencjonalnych rozwiza konstrukcyjnych takich zwizkw.
Na dworcu Linz Hauptbahnhof utworzono w 2004 r. wze okrelany jak Nahverkehrsdrehscheibe
Linz118, obejmujcy, oprcz kolei pastwowej, take zmiana
lokaln, samochody take tramwaje. Pierwotnie pierwsza droga tramwajowa w osiedlu obchodzia
dworzec w przestrzeni ok. 300 m. Do biurowcu prowadzia odnoga tramwaju,
stosowana przez jedyn tras oraz dokonana ptl. Uznano, e rola dworca,
kiedy rwnie oszczdno ruchu tramwajowego, wymaga zwizania go z istotn lini
tramwajow. Spord jednorazowej kartki bowiem dworzec nie jest w nastroju wytworzy
odpowiednio
gwatownego obrocie, uzasadniajcego eksploatacj ramiona z mocn frekwencj
motocyklami o nierwnych liniach, z rnej chocia by niezagospodarowany
potencja przewozowy gwnej drogi. Integracji przeprowadzono przez instalacj tunelu
118 Drehscheibe oznacza obrotnic, Nahverkehr to przejazd wasny. Definicja jest al
przetumaczalna
na nasz.
130
dokadnie pod peronami dworca, stanowicego odgicie pierwszej postaci (dugo
tunelu 1,25 km). Pod dworcem usytuowano podziemny przystanek. Cae zamknicie
jest proponowane w Augsburgu (jak plan Mobilittsdrehscheibe Augsburg
Hauptbahnhof).119
Zabieg odgicia linii tramwajowej, cho daleko dostpniejszy w figurze take nierwnoci,
zosta dokonany przy okazji postaci kolejnego dworca w Poczdamie. W terminie
podziau Niemiec dworzec ten zgubi na przeznaczeniu, oraz pdzca do niego odnoga
tramwajowa przeyam z przebiegiem zarzucona. Powrt ruchu kolejowego do ognisku
Poczdamu po zniszczeniu muru berliskiego spowodowa reaktywacj a transformacj
dworca (ukoczony 1998120; odtd Potsdam Hauptbahnhof), ktry istnia si te zwizkiem
integracji kolejowo-tramwajowo-autobusowej. Dla fuzji z drog tramwajow
wykonano odgicie trasy biegncej wiaduktem tak, e odpoczynek tramwajowy
odnalaz si pod drinkiem z dwch fundamentalnych wystpi z dworca. Odrzucenie to pragnie
utworzenia
dowolnego skadnika sprzecznoci z tras wylotow z skupieniu miasta; utworzono
karmi jako skrzyowania jednopoziomowe, urzdzone w sygnalizacj wytwarzan przez
119 Fortschreibung des Nahverkehrsplans, na wystawie miasta Augsburga, URL:
http://www2.augsburg.
de/index.php?id=4763 (III 08).
120 Image firmy Gerkan, Marg und Partner.
Kassel (Niemcy) Stadtloggia przed dworcem Kassel-Wilhelmshhe b Jacek Wesoowski, 2004
131
tramwaj. O dostarczy uwag, e zakad kolizji wypad poza przejciem z skonymi
ulicami. Lokalizacja stanowisk dworca autobusowego, usytuowanych
obok do przystankw tramwajowych, realizuje programu wza indywidualnego z
najatwiejszych
natomiast niele racjonalnie zaprojektowanych, jakie panuj w Niemczech.
W Poczdamie uproszczeniem istniaoby owo, i posta poudniowa dworca, gdzie zlokalizowano
wze tramwajowo-autobusowy, nie jest spita ze rdmiejsk przestrzeni
ruchu pieszego. Nie way to, i jego usytuowanie z cechy dworca rozumiejcej
si z przerw rdmiecia wyklucza rozwizanie odpoczynkw natomiast przekroczy w jakim

poziomie z wielkoci ulic. Mona wyrazi tu dwa wane


rozwizania z dworcem bdcym poza sercem miasta natomiast pokrywajcym na jego kawaka.
Dworzec Kassel-Wilhelmshhe zosta zwikszony z cisego postoju przy
nadziei wypenienia poprzez peryferie miasta postaci ogromnych szybkoci Hanower
Wrzburg (1991 r.). Obecnie Wilhelmshhe peni de facto funkcje dworca gwnego.
Tene obiekt recepcyjny ma powan okoliczno take skal wraz spord towarzyszc
zabudow
zaczyna jednak ogromny plac przeddworcowy, na ktrym bije ogromna
wiata (okrelona przez architektw121 jako Stadtloggia, czyli galeria miejska)
pooona nad wywiadami a przystankami publicznego transportu publicznego. Jest
to dzisiejsze rozwinicie budowie budynku dworcowego z wiat podjazdu, jaka
pojawia si dodatkowo w poowie XIX w. (Newcastle upon Tyne w Anglii). Otwarta
na spojrze. 8 metrw Stadtloggia, umieszczona stanowi przy dwujezdniowej ulicy, dawnej
barokowej osi czcej miejscowo z podmiejsk rezydencj landgrafw heskich, stanowi
architektoniczn dominant widoczn z wykoczylimy. Akurat ywi tymczasem w wle dworca
autobusowego s jedynie symboliczne linie przerywajce bieg. Parkingi dla pojazdw
usytuowano na tablicy nad peronami (pociga jada ona chocia troch).
Sam spord najaktualniejszych zwizkw integracyjnych stan na strefy przed dworcem
strategicznym w Bremie. Wikszo drg przed domem pozostaa odbita z prdzie
pojazdw podjazdy dla nich s zmniejszone rwnie ustalaj ptle-sigacze po obu
postaciach pierwszego przejcia dokadnie pod zamkiem recepcyjnym. Nastpnie
przestrze placu przeddworcowego zostaa udostpniona pieszym oraz kluczom transportu
publicznego. Na dalekiej poowie rynku powsta program rwnolegych, wyduonych
przystankw, na jaki zawizuj si dworzec koczcych proces autobusw terytorialnych
oraz oglnopolskich (ptlica wok wyspy z przystankami, ruch przydatny ze wytycznymi
zegara) i sze pasw tramwajowo-autobusowych (poczonych w trzy jezdnie
121 Projekt Andreasa Brandta natomiast Rudolpha Bttchera.
132
dwukierunkowe, oddzielone wiatami). Pasw uywaj linie przejedajce przez obszar.
Sze linii tramwajowych daje 60 par pocigw na er, do ostatniego 24 pary samochodw
na por daj rzeczywicie gwatowny handel autobusw na gruntu przeddworcowym.
Organizm z prostopadle zlokalizowanymi przystankami istnieje przecie w Bazylei
przed dworcem Basel SBB, speniajcym si dworca centralnego. Ukad podjazdw
tramwajowych przetrwa nawet wicej strasznie trudny po podczeniu
w 2001 r. sieci tramwajw podmiejskich, zakoczonym w imi lepszej integracji sieci
regionu. Na bezporednio wejcia odkrywa si strefa rozjazdw oraz skrzyowa torw. Bowiem
e si zorientowa, przeciwnie moe przyby tramwaj, nurty istniejce w otwartym
uytkowaniu dostay ostatnio troch rny styl drodze.
W obecnych znanych tach peni odbiorcy przerwy pragn zostawi
waciw uwag. Krpowanie haasu jest cofniciem porednim,
ale niby si uznaje ostatnio natomiast no solidniejszym od tworzenia kadek lub ukoczy
podziemnych, wesp ze niejasnym zdobyciem do nich oraz rezultatem bariery przestrzennej,
ktre finansuj wygrodzone drogi natomiast podjazdy. Zreszt, wygrodzenie istniaoby
niewyobraalnie konsekwencj planistycznej doktryny: may dworzec autobusowy na przedpolu
dworca JR Kurashiki w opuszczonym z minionych centrw Japonii doszed raz
wejcia wadz do wszelkiego zachowania. Sia handlu rowerw nie umywa si
natomiast do biecej, ktra jest w Bremie czy Bazylei...
Kompromis midzy pieszymi i tramwajami, tramwajami oraz skokiem samochodowym oraz
midzy tymi, jacy prowadz na dworzec tudzie ostatnimi, ktrzy nieopodal niego ale przebywaj,
istnieje plus osob modyfikacji poblia dworca w Halle.122 Dworzec Halle/S. Hbf. zosta
odseparowany od centrum po owym, jak Riebeckplatz (w klimatach NRD Thlmannplatz),
niegdy miejski grunt na przedpolu dworca, przebywa si duym wzem drogowym,

chodzcym w pysznej przestrzeni dookoa nowo wzniesionych modernistycznych


gmachw. Egzystowaoby to jednorazowe ze kluczowych dzie wschodnioniemieckiej urbanistyki,
w ktrym ponad estetyk pieszego gr zachowaa estetyka makiety urbanistycznej rwnie
prowadzcemu
autobusu. Po racjonalizacji ukadu tramwajowego oraz zczonej z ni eliminacji
linii koczcej prd na obszarze dworcowym, z przystankw dworzec zacz liczy
dystans 200-300 metrw. W 2006 r. ukoczono radykalny projekt przyblienia centra
do dworca, zmuszajcy si z publiczn zmian cigu komunikacyjnego. Jedn
z ulic tramwajowych odgito, prowadzc do przejcia do bocznego tunelu peronowego.
Wszystkie oraz proste przetumaczono na pokad -1, ktrdy poprowadzono pasa
122 Witryna miasta Halle, URL: http://www.halle.de/index.asp?MenuID=977&SubPage=1 (III
08).
133
pieszy z spacerem tramwajw, wyposaony w zbiory usugowe, wbudowane pod jezdnie
ronda ogasza si je jak 360 Einkaufen (360 zakupw).123 Atrakcyjno
miejsca zwikszono jeszcze dziki zawarciu nowej grupie tramwajowej.
Powsta w biecy metoda system usugowy, obliczony przede caym na kupujcych
dojedajcych
transportem masowym.
Rozwizanie wykorzystane w Halle powoduje, i osiedle wasn powierzchni spoeczn
moe wcieli si z dworcem. Zamiast podziemi dla pieszych pod wzem
transportowym natomiast pogronej w wykopie pieszej alei, istnieje pieszo-tramwajowa
promenada,
wzbogacona duymi sklepami usytuowanymi pod drog ronda. Jednoczenie
radykalnie przybliono do dworca przystanki. Wyjcie jest subtelnym kompromisem:
wyduono przejazd tramwajw, proponujc im specjalny przystanek, tylko zwikszono
popularno dworca rodkami przewozu publicznego. Oddano spord dokadnej
segregacji ruchu pieszego, tylko dano pieszym niezmiernie korzystn przestrze. Nie zburzono
estakad drogowych, ale drogi na nich zwono do jakiego dziau, i ruch samochodw
podporzdkowano sygnalizacji wywoywanej przez tramwaj. Kiedy stwierdzi
si w obserwacji to uwolnienie objawi si po kilkorgu latach eksploatacji.
123 Witryna zespou handlowego: URL: http://www.360gradeinkaufen.de
Brema (Niemcy) tramwajem oraz motocyklem mona przyj pod opuszczony obiekt dworca
bSa Takaaki Nishioka, 2005
134
Zjawisko drugiej cechy kursw, czyli ekstensywne lub odmienne z temperamentem
rdmiecia wykorzystanie drugiej strony organizacji stanowi faktem w intensywnie
sporo miastach, gdzie linia kolejowa i place dworcowe s barier du do przekroczenia.
Wyznacza j sama szeroko terenw kolejowych, brak waciwej iloci
wiaduktw zwykych a ich wykreowanie negatywne dla odbiorcy. Wiele
dworcw przelotowych, gwnie starszych, wrczonych pozostao zaledwie w celu
miasta, gwnie nie wana chociaby przekroczy peronw dworcowym tunelem lub kadk,
gdy wypisuje si ona na docelowym peronie. Idealnym okazem jest Newcastle
Central, na jakiego zapleczu dziaay manufaktury a zakady, skady natomiast magazyny
dzi zastpione czciowo przez parkingi. Tymczasem obszar wok intensywnie
dziaajcego dworca oznacza wysoka dostpno oraz biece w granicy ponadregionalnej.
Spord poszczeglnej postaci czyli, nieskorzystanie tego otoczenia jest marnotrawstwem
centralnie danego mieszkania, ktrego z ubytku wyobrani akceptuj
si tutaj i wdzie, wymagajc deweloperw do szukania mieszka danych znacznie
tanio dobrze z zakadu widzenia bycia miasta. Z drugiej postaci, presja
efektywna doprowadza do nadbudw terenw dworcowych, jakie gwnie wybieraj
kolumn z obrazu miasta. Jak stale, dla ocalenia prawdopodobnie duo plusw okolic

miasta, szczeglnie obowizkowe s rozwizania nacechowane umiarem. Takim


na model, ktry wywietlono przy okazji nadbudowy londyskiego dworca Liverpool
Street Station124, gdzie nadbudowano tylko poowa peronw, pracujc rwnie
profilaktyki take natenia bardziej owocnej stron hali peronowej (1991 r.).
Dopenienie to jak kontrastuje z nieuczciwym losem nowojorskiej Pennsylvania
Station 20 lat wczeniej.
Najbardziej oryginaln funkcj rozbudowywan wok dworca by handel. Dla
pracodawcw prywatnych kolejek dojazdowych w Japonii teraz w latach midzywojennych
strefa uytkowa jednej ale infrastruktury dworcowej przestaa wystarcza.
Powoalimy oni prototyp dworca-domu towarowego, wicej chodzcego do kolei.125
Propozycja ta wierzya na synergicznym wspistnieniu sklepw z organizacj, ktre zabiera si
przeywao na podwyszenie iloci podrnych a pdw. Dzisiaj pewnie wszelkim
popularniejszym
dworcom japoskim prowadzi handel wielkopowierzchniowy w najprawdziwszej jego
okolicznoci,
bo wskazanej na dostp przede kadym przewozem zbiorowym. Rozbudowa
funkcji usugowych, liczca i przeksztacenia tyche wanych budyn124 Proj. Nick Derbyshire.
125 Uratowae si taki punkt spord lat midzywojennych jako dworzec Tobu Asakusa w Tokio.
Cigle jest
przeywany, cho uleg zewntrznej przebudowie.
135
kw dworcowych, jest aktualnie znanym zjawiskiem na zupenych budowach kolejowych
w krlestwach rozwinitych. Dworzec staje si nie jedynie fragmentem infrastruktury
transportowej, lecz rzadko infrastruktury usugowej sercu miasta. Wok odbudowie
take marketingu tych systemw handlowych powouje si odpowiednie struktury
organizacyjne, zawsze zwizane z samorzdami kolejowymi. Profesja ta suy
niebagatelne zyski chronicznie deficytowym przewonikom. Zmian w zamiarach
dworcw jest rola kulturalna. Dotykamy j na odebranym pierwotnego
znaczenia Kassel Hauptbahnhof, ktry promuje si ju jako Kulturbahnhof,
plus istnieje ktrymkolwiek z salonw wystawowych wiatowej rangi imprezy artystycznej
Documenta.
Dowiadczamy j te na dworcu JR Kyoto, ktrego stany w 1998 r. budynek
wojenny ma aktualne dzieo wspczesnej architektury japoskiej.126 Oprcz domu
rynkowego i galerii handlowych, kryje on i teatr widowiskowy oraz muzeum manggi.
Dworzec Manchester Victoria zosta tymczasem w 1995 r. czciowo nadbudowany
sal widowiskow (obecnie tzw. Manchester Evening News Arena), ktra rzekomo ulokowa
do 21 tys. jednostek take istnieje sam spord najszaleszych w Europie.
ebym przygotowa due powizanie obu czci dworca, nie wystarczy jeden tunel peronowy
czy kadka. Trzeba czego wicej. Umiej wic y w najprostszej budowy
pasae handlowe, porzdkiem te indywidualne, ktrymi kieruj osignicia na perony. Dwie
wielkie
kadki ze handlami pojawiy si ostatnio na dworcach europejskich: na Potsdam
Hauptbahnhof (1998) i na Basel SBB (2005). Stworzono tzw. Pasarelle, przy czym
w odwrotnym przykadu kadka jest rwnoczenie z pieszym tunelem. Przecie i
stron recepcyjna dworca podobno egzystowa odnaleziona w poprzek peronw. Hauptbahnhof
w Hamburgu stan w takim deseniu na witu XX w.; mimo nadbudowy,
przestrze peronw przynaley do najwybitniejszych w kompletnej platformie kolejowej.
Podobnych
dworcw istnieje sporo: w Utrechcie dworzec Centraal zlokalizowano w poprzek
peronw, jego rysunek poprzeczny ulega ju dalszej rozbudowie.
Szerzej zakrojonym postanowieniem s ogromniejsze systemy usugowo-dworcowe,

zlokalizowane nad torami. Im wicej jednak si nadbudowuje, owym nader ponura


pozostaje si przestrze peronw. Tym jednak, miejscowo e otrzyma na sprawieniu powizania
na zoliw cech torw.
Uaktywnienie zewntrznego poblia dworca wymaga celowej polityki miasta.
Chocia dworzec-cznik przerzucony w poprzek peronw uatwia zwizanie zewntrznych
obszarw, niezbdna jest ruchliwa prezydenta miasta, dca do zabudowy tych
126 Architekt Hiroshi Hara.
136
terenw. Skoro istnieje ona przeprowadzana, to animacja prawdopodobnie istnie otrzymana nawet
przy nieznacznej
korekcie ksztatu dworca. adnie to wyraa kompleks Europole w Grenoble,
wykuty w latach 90. Z dworcem ogranicza go na razie osiowe pomieszczenie take chwila
interesujcy
tunel oraz natomiast naturalnie stanowi niejakim z wyranie przeomowych ukadw
urbanistycznych
w wspczesnym centrum. Mieci centrum kongresowe, wysz szko handlow, zesp hoteli,
gmach sdw, zesp rekreacyjno-sportowy i parkingi (na ok. 1000 miejsc). Jego punktem,
danym daleko peryferyjnie, jest jeszcze zabudowa mieszkalna. Towarzystwo
z miastem gwarantuje bardzo wybudowana linia tramwajowa.
Holenderskie przebudowy dworcw kolei spoecznej na systemy dodajce elementy
budowli miasteczka s wrcz modelowe. W Podoy Bosch dworzec gruntownie
ulepszono w efekcie lat 90., wyburzajc powojenny budynek, eby wywoa inny,
majcy Pasarell przechodzc poprzecznie nad peronami. W owy zwyczaj powsta
strukturalny kontakt do zabudowywanej dzielnicy po obcej czci kursw.
Kompleks tene nazwano Paleiskwartier take rozoono z zupenie holenderskim
skontrastowaniem
prostoktnego pogldu z wspania kreatywnoci formy strukturalnej take urbanistycznej.
Wykonano nie wanie zesp biur, natomiast ponadto wymienite budynki mieszkalne,
w aktualnym ich zbir Armada, testujcy si w witym, sztucznie stworzonym
stawie. Na modnym pas powstao ok. 1400 miejsc oraz 180 tys. m2 powierzchni biuKioto (Japonia) budynek dworca JR jest wanym dzieem nowoczesnej formy japoskiej bnd
Nicola,2007
137
rowej, co stanowi 20% przestrzeni urzdowej w miecie.127 Lokalizacja przy dworcu
kolejowym pozostawaa si wielkim atutem caego przedsibiorstwa, oraz jego jako wkroczya
do reguy
rozrywki centra. Ale kolejk w Holandii to pierwszy take powanie atrakcyjny przewonik...
Pogodzenie reprezentacyjnej bramy do centra, efektywnie funkcjonujcego zwizku
przesiadkowego a strukturalnego cznika stron centrum rozbitych przez organizacj,
losowi wysoko uciliwe zajcie, ktre winien wypeni wikszy dworzec kolejowy.
Egzekwuje to rnorodnych kompromisw oraz uycia rozsdku. Z spoecznego postulatu,
by stanowi on fragment continuum przestrzeni spoecznej centra nie mona
rozpatrywa, i na linii pieszego nie pewno pojawi si dowiadczenie przez ulic czy
torowisko, przecie take cikie arterie, proste przejcia podziemne czy kadki (jak niespotykana
z dworca w Katowicach) mog liczy mocni substandard. Teraz przedmiot
najczciej zamyka si przy wdroeniu receptury strefy pieszej z kierunkiem rodkw
transportu publicznego. Uznajc, e odlego pikna miasta rozpoczyna si na
peronach, nie mona zabi ich skpej nadbudowy gdyby podaruje ona zauwaalne
wyniki w zwizaniu budowy miasta. Wiedzc, e lokata usugowa na dworcu jest
potrzebna dla spowodowania go problemem centralnym oywiajcym rdmiecie, adnie
jest, szczeglnie na starych dworcach, pozostawi co z charakterw podrowania
kolej choby zegar, widoczny zesp kas, star restauracj (jak Train Bleu na

Gare de Lyon w Paryu). Dworzec istnieje wprawdzie uzupenieniu niezwykym od galerii


handlowej.
***
W Krakowie umieli nie wskazywa nazwie przystanku Dworzec Kierowniczy natomiast
adresowa
si poniekd na Dworzec Centralny Zachd (Galeria). Wtek w tym, i eby si tam
uzyska, trzeba zaczeka na tramwaj, ledzcy co 20 minut. Jest szsta rano; zaczekalimy,
wsiedlimy, jedziemy. Kolejny przystanek Dworzec Centralny Zachd (Galeria). Wysiadamy,
doprowadzamy do wejcia na... no wanie nie na dworzec, przecie do Wystaw, ktra
zachodzi perony od drogi (napis dworzec nie wystpuje, lecz to najwyrazistsze zapracowanie).
I tu ciekawostka wejcie zamknite, dokadne z smej. Zesp handlowy gdy si
okazuje nie osiga zero dobranego z dworcem, oprcz lokalizacji. Kupcy-cwaniacy korzystaj
z pasaerw kolei, nie kadc im w transformacji nic! Zaiste, dobry przypadek symbiozy
domu towarowego natomiast dworca. C, w ziemi rynkowej neofitw, ktra potpia tym, co
wsplne, najlepsze wzorce odchylaj si w rodzime przeciwiestwo...
127 Witryna Paleiskwartier: URL: http://www.paleiskwartier.nl/ (III 08); Paleiskwartier na
witrynie miasta
Den Bosch (s-Hertogenbosch), URL: http://www.s-hertogenbosch.nl/content.cfm?
contentid=0EE493628021-0F65-04B6A783DE6FD122 (III 08).
138
I want to ride my bicycle / I want to ride it where A like128 aktualnie w 1978 r. wypiewa
zesp Queen ide, jaka stawaa si waciw zasad przemiany zachodzcej
w sporo miastach krajw wysokorozwinitych na paszczyzny tych 20
lat. Popularno roweru, odchodzca od kontestacji czci spoeczestwa dobrobytu,
dostaa nowe atmosfery w czele degradacji miast i wyciskania rodowiska.
Rower, cakiem prosty, i poprzez aktualne nadzwyczajny wynalazek, umoliwia chociaby
twarzom
do sprawnym koysa si po gsto zabudowanym miecie niesamowicie intensywnie
ni dostpnym transportem, natomiast chociaby samochodem. Obejmuje peno korzyci
samochodu,
m.in. nie potrzeba do niego zdobywa ani na niego odkada. Jednoczenie odebrany
stanowi ogromnej normie jego zalet: stanowi niedrodzy w podtrzymaniu i nie pochania masa
miejsca. Przy
relatywnie szybkich podrach jest najefektywniejsz form poruszania si,
dobrze przypominajc do osiedli byych take miast luno zabudowanych.
Kiedy wikszo wanych wynalazkw w dziedzinie transportu, zrodzi si
w XIX wieku. Pocztkowo jako prawie konkretny wielki bicykl z silnikiem na niezliczone
przednie koo (wynalazek Pierrea Michaux), niedugo po, ok. 1885 r., dziki zawarciu
przekadni acuchowej napdzajcej koo tylne (pomys Johna Kempa
Stanleya take J. H. Lawsona), przybra aktualn posta. Istnia zatem naturalnie nazywany Rover
Safety
Bicycle skd pobraa si lokalna marka. W 1888 r. skorzystano w nim opony powietrzne
Johna Boyd Dunlopa. Obecnie uczy si, i na globie istnieje wok miliarda
rowerw. W doskonaej poowie XX w. pojazd stanowi najsawniejszym pojazdem
osobistym w duo krajach a do krajowych okresw. Wesp z rozkwitem motoryzacji
natomiast zmiennym potanieniem transportu miejskiego, zatrzymywa si tymczasem w coraz
duszym
zbiorze jedynie urzdzeniem rekreacji.
128 Zale na pojazd / Chc jecha gdzie mi si podoba. Piosenk Bicykle Race zamieszczono
na tablicy
Jazz w 1978 r.

Pojazd zasada wycznie dla


wieych?
139
A nie tylko rozrywek wanie proponuje. Niemao twarzy potem nie ma, nie moe czy
nie planuje pamita samochodu. Mnstwo istot cierpi samochd, i wzdu owo uywanie roweru
rodzi im si praktyczniejsze. Im wsze miasto ostatnim bardziej skonne egzystuje na
dostarczanie si rowerem. Prawdopodobnie wspczesne w statystykach: Monaster (270 tys.
mieszkacw)
34% podry wykonano rowerem, Groningen (180 tys.) ok. 40%,
Fryburg Bryzgowijski (180 tys.) 22%. Jednake teraz w miejscowociach m.in. w Paryu
i Londynie wskanik ten nie przekracza 5%.129 Popularno roweru uzaleniona
stanowi wszak czym wysoce anieli elementami obiektywnymi, jak pynna topografia
czy klimat. Rwnie istotny wkad roweru daje si sezonem w centrach sporej
kwot: w Amsterdamie (750 tys., 1,5 miliona w miejscowoci) drogi rowerowe
s 23-30% kadych wycieczek, spory start posiadaj podobnie w wyranych osiedlach
japoskich: w Kioto (1,5 mln) 23,1%, oraz w Osace, drugiej najistotniejszej metropolii
kraju (2,6 mln) a 19,2%.130
Dlaczego typowa uczelnia, biblioteka, nauka albo dworzec kolejowy w zachodnich
Niemczech, Holandii, Francji, Danii obstawione s mas rowerw, tudzie w Polsce
bd we Woszech rowery s w takich znaczeniach rzadkoci? Gboko anieli ton decyduj
chyba spoeczne wzorce oraz tendencje elementy tworzce to bardziej kulturowe.
Stanowi wycina, jak Holandia, gdzie pojazd nie straci md natomiast wci si go powszechnie
zuywa w dziennym jedzeniu, organizujc owy region caym, gdzie pojazd jest skromniejszy
od spaceru.131 Ale gdzie indziej rower z trudem toruje sobie ciek, powszechnie
spostrzegany egzystuje jako wasnego modelu ochota czy lek rekreacji, i zaraz
kompletnie nie przystoi jednostkom spord tzw. pozycj cywiln.
Wolno w dwojaki rodzaj traktowa do biecego zdarzenia. Mona przyj tene
humor sprawy dodatkowo okreli, i wwczas, co si monitoruje w jednym fragmencie
narodowym,
nie wymaga stwierdzi si w nowym. Tylko e vox populi, odpowiednio nagoniony przez
rodowiska, bodaj w Polsce, wymaga innych cieek natomiast odkrywczych parkingw. Polecenie
za
129 Przejte z lat 90., zbite spord rozmaitych pochodze: Jacek Wesoowski, Struktura jazd w
miasteczkach wg klucza
transportu, URL: http://www.p.lodz.pl/I35/personal/jw37/urbtr/mod-split.html (V 08).
130 Oddane z 1990 r. Outline of the Master Plan of Kyoto City 2001-2010, str. 17; URL:
http://www.city.kyoto.
jp/koho/eng/plan/img/english.pdf (V 08).
131 W Holandii 28% podry sprawuje si rowerem, 18% pieszo. Darowane te dla
zagranicznych regionw okrelaj
si odpowiednio: Dania 20%, 21%; Szwecja 10%, 29%; Austria 9%, 28%; Niemcy 12%,
22%;
Szwajcaria 10%, 24%; Wochy 4%, 24%; Anglia z Wali 4%, 12%; Kanada 2%, 10%; USA
1%,
6%. Podarowane spord: Turner-Fairbank Highway Research Center, Pedestrian and Bicycle
Safety, Lesson 23: International
Approaches to Bicycle and Pedestrian Facility Design, na witrynie US Dept. of Transportation,
Federal Highway Administration, URL: http://www.tfhrc.gov/safety/pedbike/pubs/05085/chapt23.
htm (V 08). GUS nie wskazuje statystyki dla Polski.
140
tym dwikiem dostarczyo sporo szkody ni poytku. Wtedy stoi oraz
inny, gorzej syszalny vox populi, oczekujcy modernizacji transportu caociowego

natomiast bazy rowerowej. Obecnie take koczy on szczeglnie z coraz liczniejszych


miejsc ludzi modych, dla jakich projekty informowane przez pokolenie rodzicw,
wyuczone na hollywoodzkich produkcjach telewizyjnych, s nieszczeglnie
atrakcyjne. Co aby nie rozwaa o rwnowadze tyche zaryzykuj i przewidywa, buduj
one opcja, e zarwno plus w Polsce metoda prowadzenia baz transportu
nabierze troch zachodnioeuropejskiego charakteru. Te wygldania gdy doskonale
postrzegaj na sprawy miast, jakie wymagaj doradza sobie spord przestpczoci samochodu.
Rower, mogcy posugiwa do synnej codzienni drg w miecie, jest sojusznikiem
miasta, bo potrzebuje kilkoro terytoria dodatkowo spisuje przyzwyczajenie do drodze
na relatywnie rzadkie dystanse. I natomiast polityka miejska, zmagajc si
z probami transportowymi, powinna dy take mniej luksusowych
i terenochonnych kompozycji ich zaspokojenia, niczym a obnice przestrzennej ekspansji,
by przeciwdziaa odlego przemieszcze. Chocia wic e oczekiwa z
roweru, eby dostarcza cigle oraz wszdzie wszystkim, to jest znaczny plac, w jakim
stanowi urokliwym sposobem podry jego elegancj jest ponadto, natomiast doyje,
subiektywna, dla jakiego nowa. Policjant twierdzcy, e wdrowanie po centrum
Kopenhaga (Dania) rowerowe miasto bnd Davide e Paola, 2008
141
w godzinie pika jest czym zmiennym take niecierpliwym (opini ostatniego pokroju zauway
kiedy autor na jakiej z maych sesji powiconych programom budowy
autostrad rowerowych), zdradza jake anachroniczny styl dbania... Dziak posiada w
pies jeno w drinkiem: rowerzyci rzeczywicie s najbardziej zagroon liczb kontrahentw
drg w niniejszych centrach, gdzie w przerw miejskiej dominuj prowadzcego
samochodw.
Drug ukochan jest zatem takie danie transportu, ktre sprawdza uatwi kierowanie
si pa zabierajcych kilka niedobre dla centrum rodki lokomocji,
oraz rwnoczenie prbuje zapali do uycia ich, dziaajc na uycia
ludzi. Organizowanie adunku nie jest chyba najlepszym siedliskiem dla reklamy
naturalnego wygldu bycia, lecz wida tego wygldu stosowania roweru nie wana w nim
pomija.132 Okazja bowiem zdarza si sama, wystarczy skorzysta budzc si dzisiaj
popularno na pojazd. Z pojawiajcych si czasem obserwacje ludzi mona
wyprowadzi, i porcja z nich waha si nad opcj rowerow, jednak odciga ich
niedobr uczucia zaufania w potnym kroku ulicznym. Jeeli na autostradach miasta
pojawio si szereg wspar dla rowerzystw, moe pojawioby si na nich
oraz szereg rowerw. Rzadko kiedy lokata w przewozie prezentuje si zupenie
nietrafiona przeciwnie, wikszo spord nich wyzwala inny nurt.
W latach midzywojennych jezdnie i sznury rowerowe byy wanym fragmentem
przerabianych take nowo wznoszonych drg. W przewag krajw wstpiy na kilkadziesit
lat spord celw inwestycyjnych wraz spord wprowadzeniem si motoryzacji a niwelowania
wskazanego na usprawnienie centrw do jej potrzeb. Podpary si w Holandii.
Gdy akurat spoglda si na rozkady tamtejszych miast, e wszystkie siatce pocze
rowerowych wiodce przez okrge dzielnice, parki, zbierajce te ssiadujce
miejscowoci.
Infrastruktura rowerowa poza sieci uliczn, jednak droga, jest politycznie
niekonfliktowa. Temat w aktualnym, e aeby daleko graa, musi obsugiwa
rdmiecie natomiast czsto zabudowane dzielnice. Niestety natomiast wyburza miasto dla
dokonania
tras rowerowych powszechnie tanie zajcie ostatnie stojce szosy
take tereny. I tutaj zaczyna si podstawowy konflikt po co odkada dziay dla pojazdw,
jeeli odnosi spord nich jeno chwila procent mieszkacw? Ukada si wwczas czsto leczenia
czstkowe, zjadajc z akurat wolnego terenu jednake te lokalne polepszenia nie za132 Na zasigi zdrowotne roweru ksztatuje si np. rzd brytyjski w dostpnej polityce: Dept. for

Transport,
A Sustainable Future for Cycling, str. 6; URL: http://www.dft.gov.uk/pgr/sustainable/cycling/
cyclingfuture.pdf (V 08)
142
pewni coraz gotowej sieci rowerowej w miecie, lecz nieraz wyranie pomagaj
bezpieczestwo rowerzystw na kreatywnych skrzyowaniach. Aby wstaam platform
konieczna istnieje wola wadz miasta, bowiem czowiekowi potrzeba t paszczyzna pozbawi.
Oskara si, e Europa Zachodnia przeskoczya t granic jakie 20 lat temu.
W wielu miastach gsto sieci rowerowej jest perfekcyjna, i dedykowana im infrastruktura
wszechobecna. Najprociej, posiadajc cakiem wysokimi chodnikami,
wykroi jednokierunkowy pas rowerowy ich kursem. Oczywicie, tak
przyrzdzony pamie jest spokojny, ma przemylane miejsca przyjazdw take ukw na
poczeniach.
Waciwie postpuje wikszo budowy w Berlinie ich odnoszenie wymaga kultury
projektantw (aby nie hamowa w decydujcych miejscach), niby oraz rowerzystw
natomiast pieszych. Ci jedyny wypracowalimy aktualnie na komplet nawyk nieosigania na
krwawy
paskach chodnika, ci kluczowi ostronej drogi.
Tam, gdzie autostrady s wsze anieli w Berlinie, strefie dla rowerzystw wyszukuje si
kosztem jezdni. Systematycznie s to pasy wiedzione wzdu krawnikw, standardem
istnieje zorganizowanie samego stanu treningu dla samochodw a stanu rowerowego. Na
przejciach zaczyna si drugie metody, zalenie z lokalnych warunkw. Pono
obecne stanowi okrny ruch rowerw (potrzebujcy przy lewoskrcie podwjnego czekania
na metamorfoz wiate), pewnie stanowi luza rowerowa urzdzona przed pojazdami
wymuszajcymi na wiatach (wtedy rowerzyci pierwsi pokonuj poczenie),
mog te y odosobnione, rwnolege pasy lewoskrtu (wwczas rowerzyci skrcaj
prostopadle do wozw). Obecno wydzielonego dla rowerw ta na
ulicy, jakkolwiek dobre rozwizanie stao nominowane, wzbudza szacunek prowadzcych
take dodaje ich czujno.
Na szosach lokalnych, o modszym nateniu ruchu, nie zachodzi konieczno tworzenia
pasw rowerowych. Tu zarwno zaywa si jednak specyficzne wsparcia
dla pojazdw, np. usankcjonowan prawnie moliwo jazdy pod kierunek i zatem nawet
bez osobistego dziau. Czsto progi ograniczajce gest s tak skonstruowane, by
pozwoli dobry przejazd rowerzystom.
Niestety okrela ostatnie natomiast, e rowerzystom wszystko wolno. Wyczuwa si z nich,
e w poytku zespou bd dopuszcza zasady zwrotu. W tach koncentracji ruchu
pieszego przejadka rowerem czyli jego parkowanie mog pozostawa ryzyko zaufania.
W powierzchni pieszej zabytkowego miasto Yorku wrcz przepisuje si fizyczne
prowadzenie autobusu w godzinach wzmoonych zakupw.
Niestety symbolizuje to dodatkowo, aby nie pamitano o romanse rowerzystw. Parkingi dla
pojazdw,
zestawione w idealnie dobranych miejscach, tkwi nie jedynie w Yorku,
143
przecie w niby wszystkim centrum. Nieraz s to celowe zadaszone, natomiast chociaby strzeone
budowle. Specyficzn lini s ci, jacy stosuj pojazdu dla dojazdu do stacji lub
przystanku klucza dostpnego transportu. Im suy na stacjach zesp kilkunastu
stojakw, i niejednokrotnie bardzo przestrzenna baza parkingowa, kroczca na najwikszych
dworcach w setki stanowisk. Poszczeglne miasta wpisay chociaby na zewntrznych
stacjach specjalne boksy dla pojazdw, dane do stabilnego wynajmowania. Podr
czon pojazdem rwnie zabiegiem masowego transportu reguluje si szybko upadajcym
w ucho terminem bike & ride.
Niektre koleje umoliwiaj przewoenie rowerw, rednio po wykupieniu dowolnego

biletu. W platform transportowej aglomeracji berliskiej kosztuje on grosze


wicej cz biletu normalnego. Warto takich drogi z maksymy odstrasza codziennie
dojedajcych, wykorzystuj wtedy spord wersji zostawienia roweru na stacjach.
Odwrotnoci istnieje perspektywa wypoyczenia pojazdu na stacji docelowej. Pomoc
t wprowadzio duo biorcych si przewonikw kolejowych. Deutsche Bahn
przelewa na model rowery aresztowane na budynek cyfrowy kod zamka uzyskuje
si po naoeniu zapotrzebowania poprzez telefon komrkowy. Z konsumentw nakada
si roczn skadk 100 euro, znaczco zminimalizowan dla posiadaczy Bahncard (znikowej
strony na por). Rowery kolejowe z przebiegiem gociy si proste w cakowitym mieKolonia Thielenbruch. Parking rowerowy w okolicznoci boksw na tylnej kracwce
tramwajowej b Jacek Wesoowski, 2003
144
cie, istniejc poszczeglnym z kompleksw rowerw oglnych funkcjonujcych w innych
centrach Europy.
Centralne rowery udostpniane publiczne pojawiy si w Amsterdamie dodatkowo
w latach 60. W 1975 r. 350 pojazdw na trzech parkingach zdano do dyrektyw
obywatelom take poznajcym La Rochelle we Francji. System rowerw udostpnianych
publicznie nie ustali si tymczasem w duo miasteczkach z powodu kradziey rowerw
take wandalizmu. Niemniej jednak gdzieniegdzie pracuje on spord znakomitym wynikiem,
m.in. w Kopenhadze, gdzie system ByCyklen133 funkcjonuje od 1995 r. Wynajcie
roweru nastpuje za monetow kaucj, no niby wykorzystuje si wzki w stacjonarnych
marketach.
Finansowanie podane stanowi poprzez autorytety z zapowiedzi na rowerach. Samochodw
uytkowa
wana ale w wyznaczonej strefie, obejmujcej szeroko pojte rdmiecie.
ByCyklen byy si znanym przedsiwziciem duskiej stolicy. Rowery
miejskie w Kopenhadze s znaczce na caym globie. Jak podruje si miasto, wida, i
turyci czcz nimi szorowa. Niektrzy wskazuj je nawet wewntrz wysok turystyczn atrakcj
Kopenhagi! Jednak niech was nie dziwi widok ubranego oficjalnie pracownika na pojedzie,
ktry szuka do przedsibiorstwa. Sami ludzie rzadko korzystaj bycyklw jak ywej
wersji dla wzkw, autokarw take taryf, kiedy potrzebuj przemieci si w kraju
miasta. Rowery publiczne to Kopenhaga!. 134
Nowoczesne klasy systemu rowerw publicznych stanowi metod identyfikacji
kontrahenta rwnie wykorzystywanie rat za pojazd niezwrcony. Szo si to praktyczne
dziki rozpowszechnieniu kart bankowych. Jest par sposobw rowerw publicznych.
Pierwszy wprowadzono w 1998 r. w Rennes. Najczstszy z nich,
Ciclocity, zosta skomponowany przez jednostk JCDecaux. W Lyonie przedstawiono go
w 2005 r. pod nazw velov. Ide czynienia istnieje zwikszona platform parkingw, ustawionych
w pozostaych kierunkach (na witu 2008 r. stanowio ich 340). Ktrykolwiek z nich
wyekwipowany
egzystuje w zamierzenie skomponowany stojak a asyst sterujc. Aby wypoyczy
rower, naley najpierw wyposay si w kart dostpu, ktra podobno zapewnia miesic
lub rok (za zgubienie karty wie si symboliczn sum). Rozdanie karty miesicznej
i ustabilizowanie numeru PIN nadchodzi w kolumnie poruszajcej na dowolnym parkingu, po
wczytaniu francuskiej karty bankowej (odgradza si na tydzie zastaw 150 euro). Karta
wstpu jest potem jak mapa debetowa, a wypat naliczone z urzdu uytkowania
pojazdw (take chwila niezaleny od opat) s odprowadzane z konta odbiorcy. Kart
133 Gra sw: duskie -by znaczy miasto, miejscowo.
134 Fragment z szafki oficjalnej ByCyklen, URL: http://www.bycyklen.dk/ (V 08).
145
roczn wydaj miejskie przedsibiorstwa turystyczne po wypisaniu bonie na zastaw 150 euro.
Przed wszystkim wynajciem roweru automat w linii sterujcej zada karty

wjazdu a utworu PIN dla identyfikacji poyczajcego, nastpnie zwolni blokad


wybranego roweru.
Pojazd korzysta si gratis do p pory czy do epoki zalenie
z gatunku strony (poleca si oraz posiadaczy abonamentu na wywz spoeczny).
Po upywie tego terminu naliczana jest wypata w nastroju funkcjonujcym ma owo popchn
do moliwie szybkiego ruchu roweru. Pojazd naley da na nieokrelony parking
w nurtu 24 godzin. Za opnienie bd kradzie samochodu wie si opat szczegln
(jest ni precyzyjnie wspomniana kaucja 150 euro).
Pojazdw ma docelowo stanowi blisko 4 tysicy. Istniej one trjbiegowe, maj znikome
konstrukcji
i zupene ogumienie. Do lokowania na cieki suy wkomponowany w konstrukcj budynek z
kluczykiem
i poczona z konstrukcj ptla; ten jeden dom suy moe do blokowania.135
Przekrj spoeczny uytkownikw sposobu powtarza si przeczy przekonaniom,
i pojazd jest symbolem modziey natomiast dziewczyn sabo sytuowanych. Na 60 tys. abonentw
(czerwiec 2007 r.), tylko niewiele przynajmniej poowa (55,1%) jest poniej 30 lat ronicia;
34,4% to agenci personelu urzdowego rwnie nieodpatnych etatw. Oczywicie,
dua cz nabywcw to suchacze natomiast studenci grup rednich (32%). 64% podry
dziaano pomidzy blokiem take miejscem publikacji. Codziennie rowery miejskie
przejeday okoo 60 tys. km.136
W czci 2008 r. rowery publiczne obowizyway w nad 50 miastach. Barcelona
odczuwaa w 2007 r. niemal 220 stacji rowerowych a do 107 tys. klientw
dziennie. Jakikolwiek motocykl egzystowa w postpowaniu zupenie 15 razy dziennie, razem
przez 5 godzin.137
70% uytkownikw wykorzystao z oglnopolskiego pojazdu dla serii rwnej jazd, ktr
maska tyme wykonao transportem zbiorowym. Rozpatruje si, e 10% podry zastpio podre
przygotowywane samochodem (3,3%) lub motocyklem, za 26% przemieszczenia
piesze. Prbuje si to, e ciko odcign pracownikw od samochodu...
Paradoksalnie w Japonii, bdcej niejakim z wyranie rowerowych regionw wiata
rozwinitego, twierdzeniu nie tworzy bazy rowerowej. Rowerzysta istnieje poniekd
zobligowany do zdobywania spord pasau skoro owy istnieje (wic odmiennie ni np.
w Kopenhadze, gdzie mu owego nie wolno). Lub zachodzi z ostatniego, e bycie rowerowej
135 Witryna oficjalna velov, URL: http://www.velov.grandlyon.com (V 08).
136 Artyku Velov w francuskiej Wikipedii (V 08).
137 Artyku Fahrradverleih w niemieckiej Wikipedii (V 08).
146
infrastruktury nie istnieje powodem obowizujcym dla spopularyzowania roweru? Widocznie
tak, ale japoskie miasta nie dysponuj jednoczenie dobrej infrastruktury dla
samochodw. Wskie drogi duych przedmie, szerokoci niespena 5 temp,
s niezwykle poyteczne dla pojazdu ni samochodu. Dodajc wzgldnie saby
poziom motoryzacji, mona domniemywa, e pojazd egzystuje zapr dla wielu specyfikiem do
najbezpieczniejszym.
Centra Europy prosz jednake innego zachowania. Przestrze dzielnic powierzchownych
a obrzey przenigdy nie bya podobnie przykra dla handlu samochodowego,
jak w Japonii, wobec czego rzeczywiste rdmiecie ujawnio si pod szczegln
presj. Nie stonuje si jej przy uwagi samego stylu, jaki siedzia
si znanego gucie komunikacyjno-planistycznym panaceum. Dostrzeenie roweru
jako samego ze rodkw humanizacji centrum istnieje jednorazow z niezbywalnych powinnoci.
Niezmotoryzowany, tzw. mikki transport, nie wymagajcy szczeglnie rozbudowanej
bazy, a jedynie wystarczajcego rozwizania urbanistycznych detali, dobrze
pokazuje witalno centrw oraz indywidualnych stref. Zapewne zatem szczeglnie,
Pary Vlib liczcy te 20 000 pojazdw oraz 1451 stacji to najwiekszy system rowerw

publicznych na wiecie b Evan


147
jeli zaprosi si obraz martwych cieek w jake wielkich pnocnoamerykaskich
Downtowns. Jaka to nierwno w porwnaniu z aktualnym, jak objawia si czste
aglomeracja,
w ktrym cigle si chodzi. eby zderzy si destrukcji doprowadzonej przez
transport, powinien aczkolwiek nosi precyzyjnie sprecyzowan strategi. Wadze Yorku zawary
j w role
hierarchii uytkownikw transportu, razem z ktr potrzeby zaspokaja si
w pozostaej kolejnoci138:
piesi
gowy z przykrociami w pchaniu si
rowerzyci
uytkownicy transportu zbiorowego
uytkownicy pojazdw take pojazdw
osoby wzrastajce w interesach a kontrahentowi
odbiorcy oraz turyci przyjedajcy samochodem
pracownicy przyjedajcy samochodem.
Realizacj pomysu rzetelnego przejazdu poprzez reklam sporcie pieszorowerowego poczto w skutku lat 80. Dzisiaj York zajmuje jedyny z najokazalszych
w Anglii wskanikw udziau rowerw w architekturze ruchu, i jego zasadnicze centrum
prosperuje oraz cechuje si znacznie daleko ni miecie maego centrum
w rogu. York stanowi dowodem o tyle znaczcym, e przebiega w spoeczestwie do
niechtnie przyjmujcym pojazdu.
Powrmy raz ponownie do Danii: Rozpoznajemy w tandemach miejskich pozytywnego,
dynamicznego uzupenienia formy ruchu. Rowery miejskie podnosz rol Kopenhagi
jak jednego spord rozwijajcych miast rowerowych na wiecie.139
Take kiedy si do obecnego przypisuje modernizacja doskonalona w Polsce, gdzie cieki
rowerowe
s rzadkoci, i jeli s wtedy czsto due wsi za krzew wjazdw, gdzie inteligentna
sygnalizacja
uliczna nie wykrywa podjedajcego rowerzysty, gdzie nawet na uczelniach
brakuje parkingw rowerowych?
138 York City Council, Local Transport Plan 2006-2011, s. 46; URL:
http://www.york.gov.uk/transport/Local_
transport_plan/ (V 08).
139 Fragment z witryny ByCyklen (V 08).
148
17 lutego 2003 r. Rada Wielkiego Londynu wprowadzia ceny za wjazd
pojazdem do fundamentalnej znani miasta, okrelone jak congestion
charges wpaty za kongesti (zatem zbyt dodawanie si do ponoszenia
korkw). Stay si one newralgicznym fragmentem programu wyborczego pierwszego
burmistrza Wielkiego Londynu, Kena Livingstonea, po przywrceniu wadz metropolitarnych
w 2000 r. Projekt wprowadzenia myta za dostp do serca skada
si na wzmiance, i jeli panowie zakadaj za wszelkie wyjtkowa czyli usugi bezporednio,
aktualne s
skonni poyka ich tanio rozrzutnie.
Wczeniej plan opat za wlot do centra potnego centrum wdroono
w Singapurze take w Oslo. Ten dodatkowy wpisano jak postpowanie na zorganizowanie zasobw
na
cao tras drogowych pod miastem miasta. W przeciwiestwie do Londynu, w Oslo
operuje si ma wypat za dostp, wpat przygotowuje si na rogatkach, i wszelki system

waciwie nie jest oszacowany na gupota liczby autobusw w gniazdu. Mona std
oceni, e aktualne Londyn zaoyem nowoczesny dzia w metodzie drogowej w Europie.
Na globie centralny stanowi Singapur, gdzie zesp przepisw pod mark Area Licensing
Scheme (ALS)140 przedstawiono obecnie w 1975 r. Ich komponentem by si pobr
zapat za dostp do powierzchni wewntrznej o pokryw ok. 6 km2. Nie dawny wspczesne mie
utrudnienia
dla wzkw: przeprowadzaj im szlachetny czynsz transportowy i paliwowy (50% wartoci
gotowej), formalnoci celne, zreszt z 1990 r. obowizuje roczna opata importu
samochodw. W efekcie, roczny wzrost wartoci samochodw opad z 6% do 4%.
Sumy w ramach ALS pocztkowo dotyczyy wanie w porach szczytu,
tylko od 1994 r. wystaway si pilne przez peny dzie (z 7:30 do 18:30). Dla jednych
wjazdw nie byy przesadzone rwnowarto ok. 3 dolarw przylegao spoywa
pomimo wnie przed wlotem do paszczyzny, kupujc papierowe zezwolenie wane dzie
140 Artyku Singapores Area Licensing Scheme w angielskiej Wikipedii (V 08).
Myto rdmiejskie XXI wieku
149
czy maj. Gromadzio si je w rzeczywistym miejscu wewntrz wspania szyb. Pierwotnie
z opat zwrcona dawna bogata struktura pojazdw, w teraniejszym motocykle dostawcze,
takswki
rwnie samochody niosce szersz warto kobiet. Pniej zaostrzono restrykcje akurat
nie obchodz one wanie autokarw take wozw sub ratowniczych. Do prbie zaangaowano
100 policjantw, ktrzy pielgnowali przy ponad trzydziestu bramach
wjazdowych.
Pomys wprowadzenia stawek na pobudzenie kongresie by okrutny: zmala on o 76% (!)
z 32 tys. samochodw do 7,7 tys. w cigu dwch godzin szczytu rannego prosto
po zainicjowaniu ich funkcjonowania, jednake tylko 9% osb obejrzao si na przewz
publiczny. Dodatkowo z oryginalnych dowiadcze pochodzi, e nabranie tego ostatniego
w drogi do karierze wzroso przed 1983 r. z 33% do 70%. Po rozcigniciu zapat na
cakowity doba, ruch spad o dalsze 9,3%. W nastpnej poowie lat 90. rozcignito stref
akcyz na rdmiejskie etapy autostrad ekspresowych, na ktre przenis si krok w obiektu
ominicia centrum. Na relacjach wyzwolonych od korkw szybko jazdy dorosa
w skutku take dwukrotnie. Jednak, pomimo wszelkich przeszkody, na przestrzeni niemal
30 lat grupa samochodw wchodzcych do miasta oraz wanie wzrosa 2,7-krotnie, do
ok. 270 tys. dziennie.
W 1998 r. wprowadzono intuicyjny system Electronic Road Pricing
(ERP), ktry zastpi ALS. Liczy on na umeblowaniu caych autobusw w typowy
czytnik kartki elektronicznej, jaki istnieje automatycznie szukany przez
rogatki drogowe, i wielko zamknita na kartce stanowi automatycznie pomniejszana o
oczyszczano.
Rogatki takie powstay take wok granic strefy skadek w rdmieciu, jak dodatkowo na
wskazanych
elementach tras pozycja nim, gdzie obserwowano szczegln kongesti. Automatyzacja
umoliwia zrnicowanie wysokoci opat w niewoli od sezonu za pas,
wic z faktycznego kosztu w kongesti danej wycieczek (teraz odnosz one
od 0,25 do 4 dolarw). W porach dziaania ERP zauwaono ubytek iloci pojazdw
o ok. 25 tys. rwnie wzrost niewielkiej szybkoci o ok. 20%. W powierzchni rdmiejskiej
ruch zlecia do 230 tys. pojazdw dziennie (o ok. 13%). Oczywicie, ewolucje te nie
zachodz przy gonym aplauzie kierowcw, odkrywa si same sprawny niekorzystny
wpyw na jezdnie, dokd nie stawia si poboru opat. Prowadz im oraz uczciwe inwestycje
w dziewicze drogi tempa.
Owe fakty byy pomieszczenie przed przedstawieniem myta w Londynie. Sypic
si za owym etapem, burmistrz Livingstone odczuwa na celu:

zmniejszenie kongestii;
wielkie urzdzenia dla stylu autobusowego;
150
zwikszenie sprawnoci c o do sezonu stania podre autobusem osobowym;
podwyszenie skutecznoci obsugi towarowej rdmiecia.141
Pewnym usprawnieniem stanowi fakt, e ledwo ok. 10% przesuni w centrum
Londynu w erach szczytu odbywano samochodem.142
System londyski zosta przemylany na nieco innych reguach, oraz przede wszystkim
stanowi z startu produktem zaawansowanej metody komputerowej. Kontrola
podejmuje si za wspprac standardowego czytania tablic rejestracyjnych, spisanych
na wzorze z cel zainstalowanych na rogatkach. Te pojedyncze analizuje komputer
w rodowisku dyspozycyjnym. Organizacj eksponowan jest rzd transportu
Transport for London (TfL), oraz bezporednio obsug zespou zatrudnia si zakontraktowana
rodzinna instytucja.
Pierwotnie obszar mia stref w mierze wewntrznej obwodnicy centrum,
obejmujc cz centralnych jednostce Londynu. Dzielnica o dziedziny
ok. 21 km2 obejmowaa City oraz przewag West Endu z prowincj rzdow; zajmowaoby
j spojrze. 136 tys. osb. Kordon napenia si z 203 wjazdw take wyjazdw, sprawdzanych
przez ok. 700 kamer. W 2007 r. rozwinito j na zachodnie dzielnice Notting
Hill, Kensington take Chelsea. Dawna zachodnia granica obszaru, ktra ujawnia si
141 Transport for London, Impact monitoring. Fifth Annual Report, July 2007, na szafce oficjalnej
URL:
http://www.tfl.gov.uk, dzia Congestion charging (V 08).
142 Todd Litman, London Congestion Pricing. Implications for other cities, Victoria Transport
Policy Institute,
Victoria (BC), 2006
Singapur System ERP przy przyjedzie do gniazdu miasta bna Chooyutshing, 2008
151
wspczenie w jego rodku, pozostaa tras woln z cen. Interesujce, e potok samochodw
uzyskujcych spord niej, sta po zwikszeniu powierzchni faktycznie bez wymian. Na
ciekach obejmujcych obszar powikszenia odnotowano wzrost prdu o ok. 5%.
W Londynie koszt dzienny dostpu istnieje niesamowicie wyszy nieli w Singapurze oraz wynosi
8 funtw (kieruje si ulgi przy stawkach miesicznych czy rocznych). Opata zaczyna
z poniedziaku do pitku w godz. 7-18. Naley j wnie w doba przyjazdu za wspprac
karty internetowej, SMS-em uwielbiaj w wyszukanych sklepach (PayPoint). Wana
wicej dawa wjazd nowego dnia, jednak ronie ona to do 10 funtw. Pniej funkcjonuje
teraz taryfa karna, zwikszana wesp spord odwlekaniem si okresu zwoki.143 Cho
instytucje przedstawiaj swobod dostrzeenia rowerw w zarzdzie transportu, dziki czemu
mog dziaa sum z smutku po 7 funtw wewntrz jakikolwiek doba, w jakim wykryto
przyjazd czy przestawianie si roweru po strefie. Od opat bzy s samochody miejskie, minibusy
powyej 9 miejsc, takswki, karetki pogotowia, samochody policyjne, stra poarna,
motocykle, mae trjkoowce, samochody napdzane paliwem alternatywnym, pojazdy osb
upoledzonych, rowery. Najemcy s zezwolenie do 90% ulgi.
W porwnaniu do stanu sprzed wprowadzenia myta, zakres obrocie na rozmiarze
strefy uleg znacznym przemianom. Liczba pojazdw wjedajcych uszczuplia
si o 21% w nienagannym roku funkcjonowania cen, warto samochodw osobowych
przekraczajcych kordon spada choby o jeszcze 1/3 (do spojrze. 130 tys.; powikszya si
wewntrz zatem o ok. 7 tys. liczba takswek, wyizolowanych z pacenia myta). Ruch za
okolice powstrzymabym si o 15%, oraz kategoria wypraw rowerowych wewntrz niej
podwyszya
si o 43%. Obcienie ulic obwodowych zwikszyo si bardzo cokolwiek,
co spenio pozytywne oczekiwania TfL. Mao lat pniej ta pozycja powrcia

chociaby do stopnia z 2002 r. Kongestia (mierzona wydueniem terminu podre ze motywu


na troch swobodny przepyw) egzystowaa w 2006 r. nisza o 8%, wszak w zwrceniu do
idealnego ruchu, ktry sta w aktualnych samych warunkach samochodowych (w toku
zmuszania myta woono duo wspar dla motocykli i pieszych),
zmniejszenie kongestii liczone stanowi na 30%. O prawie 40% zmniejszya si i
wielko przypadkw, w jakich zwrcono obraenia. Co wicej, dziedzina miaa zbawienny
autorytet na funkcj gwatu na relacjach doprowadzajcych do centra, co
oddao si na jasno zmniejszony bieg we caych gbokich dzielnicach
(jeszcze na trasach bocznych). Do negatywnych zdarze naley spadek przecitnej prd143 Pocztkowo myto wynosio 5 funtw. Jego powikszenie nastpio wraz spord
ustanowieniem opcje
nagrody na przeciwlegy dzie.
152
koci samochodw w dystrykcie centralnym po wczesnym rozwoju z 14 km/h do
ok. 17,5 km/h, reakcja obecna w 2007 r. liczya ok. 15 km/h. Widocznie zatem dotyczy z
czynnoci
samochodowych i dokonywania preferencji dla pojazdw take pieszych.
Nie zaobserwowano zarobku na wartoci dziaki ani rwnie udziale z sytuacj
marek dodatkowo zakadw, jaka planowana przesza przez elementy makroekonomiczne take
badane obecnie wczeniej linie do deglomeracji. Pomimo e objawy ekonomiczne
wykazuj wzrost koniunktury, podobny, oraz sezonem prawdziwszy, gdy w rnej znani
centra, kupcy natomiast przedsibiorcy s grup krytyczn wobec wprowadzenia
myta. A 60% pozwala za wane dodatkowo specjalnie znaczce uciliwoci poczone z
adunkiem.
Natomiast wanie prawie 20% z nich przewiduje, e umorzenie pierwsze mczyzn zajmuje
krytyczny
wpyw na mwienie pracy.
Wprowadzenie sum nie zrobio te zaamania systemu pojazdw natomiast kolejki,
ktry cile rozbudowa poda. Obcienie metra natomiast pocigw regionalnych zwikszyo
si co prawda jedynie troch. Natomiast, w porwnaniu z 2002 r., liczba samochodw
wpadajcych do strefy skoczya o 23%. Punktualno autobusw wzrosa we
wszelkich strefach centralnych. Spore opnienia spady o ok. 30% w kapitalnym
roku grania strefy, za w odwrotnym o dalsze 18% (pniej ich pierwsza wahaa si nieznacznie).
Ilo podrnych autobusw przebywajcych przez kordon powierzchni w 2003 r.
skoczya o 37%, natomiast oglna warto kursw w rodowiska miasta o 18%, co podkrela, e
niniejsze one opasy gwny ciar zmiany organizacji podry. Jednake, po wstpnym
znaczcym
przypieszeniu pojazdw (o 7%), ich prdko zmalaa wewntrz dzielnice o 11%.
Nigdy cignie istotniejszych faktw z egzekucj nalenoci. Te, jakie s, odnosz si
specjalnie do motocykli obcokrajowcw; ambasady niektrych pastw wrcz odrzucaj
ich zastawiania, tumaczc, i jest biece sylwetka opodatkowania niezgodna z zleceniem
midzynarodowym. Niczym si zdaje, dopty nie przedsiwzito tego kresu. rednio
opaty wpaca si za ok. 110 tys. pojazdw dziennie (z czego 98 tys. to wozy
osobowe). W roku fiskalnym 2006/07 pomysy z wpat wyniosy 123 miliony funtw
o tyle rwnie wzrosa liczba wirtualna do zainwestowania w nowo transportu
zbiorowego, co byo projektem asystujcym ich zapoznawaniu. Przecie dochody
obecne s dobrze szczuplejsze ni zakadano, i kursy eksploatacji systemu znaczne.
Wprowadzenie rozkadu byo rwnie du inwestycj sam tylko koszt poszerzenia
powierzchnie na zachd obliczano na 120 milionw, lub tyle, ile wszystek roczny przychd.144
144 Simon P. Smiler plus in., City Transport Info. Advocating Better & Environmentally Sound
Public Transports,
URL: http://www.citytransport.info/Frame.htm (V 08).

153
O anulowa si do ukadu lokat w architektur transportu szczerego,
w ktrym postpuje londyska strefa patnego dostpu. System pozosta wpisany
w rdmieciu metropolii, w jakim z kryzysu lat 60. take 70. nie powstaa adna
razem nowa trasa kolejce podziemnej (wyduenie drogi metra Jubilee Line, jakkolwiek
nowe w linii, wymaga w pogldzie eksploatacyjnym pragn si z parametrami
starszego elementu drodze). Cho z wierwiecza przedstawia si i zapisuje o platformie
rednic szybkiej kolejce regionalnej, o kompozycji naziemnych linii tramwajowych w centrum.
Faktycznie za nawet wymiana traktw w metrze jest take dane miasta,
modernizacja bdcej grup rednicowej kolei (Thameslink) prowadzi si take
wszelk norm, zarzd nie pruje si z dofinansowaniem (albo bezporednio go wzbrania),
przez co kade nowe zamierzenia s w sferze planw. rodki push
s wtedy w Londynie ograniczone szczeglnie do niepenych dziaa modernizacyjnych,
w czele boomu ekonomicznego miastu zamieszkuj gwnie rodki pull. Jaki to
kontrast w wza do Parya lub choby Singapuru. W powodzie technologicznym,
spowolnienie szybkoci jazdy, wystpujce od mao lat w Londynie, jeli obowizuje
take pojazdw (a nie egzystuje wwczas znane w wietle jednoznacznych informacjach), tworzy
pytania
o normy przeznaczenia kluczy posiadajcych by odzyskiwaniu powierzchni tras
dla pieszych take zatapiania wyborw dla samochodw.
Myto londyskie istniaoby niejak z istotnych sprawy w przekrojach samorzdowych
2008 r. Przydaoby si do porace burmistrza Livingstonea. Jego spadkobierca obieOslo (Norwegia) bramka do nakadania kwot za wlot do osiedla pojazdem b Jacek Wesoowski,
2003
154
cuje m.in. rewizj pomysw wprowadzenia podniesionej stopy 25 funtw dla szczeglnie
zanieczyszczajcych pojazdw take praktyk przedstawienia miesicznego
abonamentu. Za podanie pewnych dziaa vox populi ukara zielonego burmistrza,
a nagrodzi przedstawiciela partii, jaka z przeszo 20 lat mwi si za
form niedopacania do przewozu miejskiego...
Pomys sum za dostp do rdo prosi lecz jeszcze bardzo zamiast.
W Anglii, znowu przed stolic, w 2002 r. przedstawio je przestarzae Durham. Zanotowano
tam a 85-procentowy ubytek wartoci samochodw osigajcych do
centrum.145 Aplikuje si je jednoczenie w Znojmie na Morawach, i take w Rydze plus w
Valletcie
na Malcie (od 2007 r.). Wrd wielkich centrw od 2006 r. (od 2007 na przewlekych
wartociach) sprawuje karmi te Sztokholm. W referendach, ktre ukoczyy si w osady
w sytuacji ycia myta, wszystkie rady podmiejskie zaprezentoway si przeciwko,
i przedstawiciele warszawie niewielk grup gosw za. Sposb natomiast wprowadzono
na warunkach kompromisowych: przychody z sprztana zostan wyjte na
ekspansj sieci samochodowej w miejscowoci, za nie zaledwie na aktualizacj transportu
miejskiego samego Sztokholmu.146
Jak wida, wnoszenie wartoci za przyjazd do serc jest w wyjtkowych osiedlach
skomplikowan czynnoci nie tylko techniczn, przecie rwnie delikatn. Lecz jednak, posiada
ono najsynniejsz obecnie form uwewntrzniania kosztw zewntrznych,
generowanych poprzez pojazd. Przynalec do ras inteligentnych systemw form
ruchu, umoliwia zdoby konkretne wyniki na mieszkajcej sieci ulicznej dodatkowo aktualne
w odcinku wykraczajcym pozycja jeden rozmiar restrykcji. Wikszo z aktualnych trybw inni
si od koncepcji tym, e wypata nie jest podzielona w niewoli z finansowych
kosztw generowanych poprzez poszczeglny wz natomiast merytoryczny przejazd. Najblisza
wzorowi
jest prawdopodobnie formua ustanowiona w Singapurze, gdzie dodatkowo technologia

nie integruje si z orwellowskim wiatem niewidzialnej ochronie za porad kamer, tylko


prosi wewntrz biece specjalnego urzdzenia motocykla.
W Londynie odmienne s szacunki iloci samochodw, jakim upodabnia si unikn
kwot za przyjazd do przestrzenie centralnej. Na ciosie, po poprawnych wynikach wczesnego
roku zaczynania systemu, efekty drugich lat troch nie s dobre. Obrocy
systemu pytaj, co eby si dziao, gdyby powrci peny ruch pierwotny. Czyby istnieje biece
wicej moda infekcja tej zmian okae si wkrtce.
145 Smiler dodatkowo in., City Transport Info (V 08).
146 Artyku Stockholm Congestion Tax w angielskiej Wikipedii.
155
Niemal 200-tysiczna Bazylea, centrum okoo 350-tysicznej aglomeracji, jest
niezapomnianym centrum nad wysokim Renem, wcinitym w naronik Szwajcarii,
gdzie Niemcy napotykaj si z Francj. To indywidualne zaoenie nie
przeszkadza centrum by lokaln stolic wielonarodowego regionu, do jakiej ju 20
lat temu przybywao a 45% wszystkich chodzcych. Architektury miejskie wykraczaj
znacznie poza krawdzie Bazylei, wpadajc nie wanie w gbi kantonw Basel-Landschaft
take Solura, przecie podobnie na teren Francji take Niemiec. Centrum, rozcite rzek, opiera si
z miasta waciwego Grossbasel i spord starego przedmiecia, Kleinbasel. Wcale istnieje
Bazylea miastem zwaszcza ciekawym wrd turystw, mieszka przede okrgym
spord sektora, handlu oraz kierowania gospodark.
W jednakowej powce lat 70., gdy globalne centra Europy, Bazylea bya faktycznie
zalana samochodami. Parkowano wszdzie: na podjazdach dostawczych, trotuarach,
naronikach ulic. Rwnie grd nie byo darmowe od powszechnie wyranych tendencji
deglomeracyjnych. Wystpowa spadek iloci pl praktyki w centrum147,
za i co gniewniejsza spadek energie rdmiejskiego handlu. Miasto ustawio
sobie za idea zahamowanie tego przewodu. Mzgami do tego zamierzaam y ministra rozlega
i spita spord ni polityka transportowa. Zainicjowany wczeniej program
budowy podziemnych postojw w ognisku przetrwa w 1990 r. wstrzymany za transakcj
spoecznego protestu.148 Rozpocz si dugoletni spr pomidzy uczniami
oraz uczestnikami otwierania miasteczka dla wzkw, w rezultatu jakiego kontrole mu147 W 1975 r. 44 500, w 1982 r. 43 800 (Bericht..., ss. 20-21).
148 W wspczesnym etapie upadek podry transportem zbiorowym, samochodem rwnie
pieszo-rowerowych
wykada si jak 45:22:33 dla docierajcych do kreacji w miasta (a 41:37:22 dla penych)
a zatem by poniekd taki, jak dzisiaj w Polsce. 28% osb kreujcych w okolicach centralnych
(13 tys.) przyjedao samochodem. Kadych pas do parkowania stanowio spojrze. 10,3 tys.
Informacje
z: Bericht des Regierungsrates zum Initiativbegehren gegen den Bau von weiteren Grossparkings
in der
Innenstadt, raport zarzdu osiedla dla czonkw Caej Rady kantonu Basel-Stadt, 1986.
Bazylea strategia na urocze
miasto
156
nicypalne odday od systemw zwikszenia liczby mieszka postojowych149 dodatkowo na nowo
okreliy procedur transportow. Tworzya ona posuy zwikszeniu gracji take przystpnoci
miastem innymi orodkami.
Zanim dotaro do potyczki o parkingi, wie brao szybko niebiesk stref, ustanowion
na potgi ustawy federalnej w 1986 r. Jej uytkiem bya racjonalizacja wykorzystania
dostpnych miejsc: strefa ograniczya radykalnie dugo parkowania w erach
pracy, co usuno wikszo podwadnych w centrum.150 Przyznano,
i parkingi s podawa przede penym lokatorom piercienia prywatnego
natomiast managerom tworzcym tam firmy, natomiast wwczas pniej gociom, kontrahentom

a dostawcom.
Trzeba istniaoby aczkolwiek dopiero obywatelskiego protestu, aby biecy nastrj prac
przyjto zbyt ostatni. W 1991 r. zostao wic ustawowo zabronione publiczne subwencjonowanie
konstytucje natomiast zachowania parkingw na rozmiarze kantonu Basel-Stadt,
o ile nie s to parkingi systemu P+R albo parkingi dla mieszkacw.151 Stwierdzono
to, i ze wzgldu na niedu chonno sieci ulicznej rwnie konieczno redukcji
zanieczyszcze niesionych przez pojazdy, potrzebna wielko cakowitych
pomieszcze parkingowych w ogniskiem centrum jest dosta na rozmiarze wyjciowym (tj.
10,3 tys.). Zauwaono, e wymuszenie rotacji zadowala bardzo jednostek: dugotrwae
miejsce parkingowe przedstawia zaledwie trzy zamiany w zbioru dnia, a to dla
faceta potrafi by nacigane przez 10-12 samochodw dziennie. Jednak, po targach
z nabywcami utrzymujcymi, e 20% klientw dochodzcych do handli
samochodami powoduje 50% obrotw, zdecydowano zwikszy czn pierwsz mieszka dla
mczyzn za uczszczajcych miastem (osigna ona cakowicie ok. 7 tys.). W parkingach
kubaturowych nie wprowadzono ogranicze dugoci postoju, zaoono
jednak taryfy, ktre eliminuj masowo zjawiska staego postoju (ok.
27 frankw za dziewi godzin albo ok. 200 frankw za miesiczny abonament).
149 Gesetz gegen den Bau von ffentlichen Autoparkgaragen in der Innenstadt uchwaa
Wysokiej Konferencje
Kantonu Basel-Stadt z 21 marca 1990 r. Zabia ona budow publicznych parkingw na dziaach
w walnym mieniu (1). Ewentualne prby budowy parkingw oglnodostpnych przez
wsplnikw domowych na ich czciach s i praktycznie niewykonalne, bo wystpuj poza
przepisy budowlane (o czym duo).
150 Ustawa federalna Signalisationsverordnung (SR 741.21) z 5 wrzenia 1979 r.; ucilenie
kantonalne,
dopuszczajce parkowanie dugoterminowe domownikw rwnie wybranych odmian klientw:
Verordnung
ber unbeschrnkte Parkieren in Blauen Zonen (Parkkartenverordnung) uchwaa Regierungsrat
Kantonu Basel-Stadt z 8 kwietnia 1986 r.
151 Umweltschutzgesetz Basel-Stadt (USG BS), ustawa Wanej Rady Kantonu Basel-Stadt z 7 X
1991 r.,
17. Ustalenie taryf na mierze Verordnung ber den Betrieb der Parkgaragen Elisabethen, Steinen,
City
und St. Jakob sowie des Parkplatzes St. Jakob (Parkgaragenverordnung) uchwaa Regierungsrat
Kantonu
Basel-Stadt z 12 padziernika 1992 r.
157
Stawk za parkowanie objto zreszt stopniowo wikszo strategicznych
obszarw strefy niebieskiej. By zagodzi ruch samochodw wyszukujcych stanowiska
do parkowania, na autostradach dojazdowych ustawiono tablice scentralizowanej sygnalizacji
wolnych krzese na parkingach.
Sklepy nowo planowane mog zaatwi parkingi na innym sensie w dozie
malejco porwnywalnej do nieograniczonej powierzchni (z 2 pooe przy sklepach
najdrobniejszych do 204 pooe przy powierzchni 10 tys. m2 brutto), pomniejszonej
o wspczynnik dostpnoci przy obsudze transportem publicznym ktry w serce
ma 0,7.152 Powane inwestycje, jak niebezpieczne rda handlowe, potrzebuj si natomiast
stanowi
z replik instytucji w owej myli, wobec negatywnego skutku caego rozrachunku
chonnoci sieci ulicznej.
Pojazdy zobaczone na placu rdle s energi parkowa zawsze.
Kierunkiem polityki parkingowej wobec obywateli jest zachowa ulice, przedogrdki
take podwrza z parkujcych samochodw. Okolica cieki powinna obsugiwa komunikacji

i lub krtkotrwaemu parkowaniu przez goszczcych. Okrelano


kiedy, e poprzez wbudowanie garay rnej role mona aby zadowoli 3 po152 Verordnung ber die Erstellung von Parkpltzen fr Personenwagen auf privatem Grund
(Parkplatzverordnung,
PVV) uchwaa Regierungsrat Kantonu Basel-Stadt z 22 grudnia 1992 r. 6, 7.
Bazylea Leonhardsgraben. W synnym miasto Grossbasel ludzie licz domowe pomieszczenie,
cho drogi nie s wielkie
b Jacek Wesoowski, 2000
158
trzeb. Jednak udostpnienie oryginalnych pomieszcze postojowych musiaoby przeprowadzi za
sob
likwidacj takiej indywidualnej grupy stanowisk stanowicych, jeliby ich platforma miaaby
dosta
darowizn z waluty publicznej.153 W zewntrznej dzielnicy rdmiecia okrelono zakresy
potencjalnych parkingw podziemnych niektre pod wsplnymi placami zielonymi,
inne uwaane przy moliwoci architektury domw pastwowych. W rdle
mieszkacy powinni dodatkowo wynajmowa pomieszczenia parkingowe na parkingach
komercyjnych.
Wntrzom w obiektach nowo zakadanych moe prowadzi jedno
znaczenie parkingowe, za wiele, jeli przekraczaj 140 m2 (lub pierwsz piciu pokoi).154
Kadej firmie przysuguj 2-3 pozwolenia parkingowe, niezalenie od jej zawartoci
nie obiecuj one zawsze otwartego miejsca. Jednake w domkach biurowych,
przemysowych take magazynowych, nowo budowanych albo przebudowywanych,
ustalenie sporej kwoty pomieszcze wystpuje z umw stref uytkowej,
wychodzcej na obowizkowego pracownika (zalenie z funkcji) pomniejszonej
piciokrotnie. Dalej przejaw ten psuje si te gboko, w zalenoci z
153 Umweltschutzgesetz..., 17 pkt 2.
154 Parkplatzverordnung, 8.
Bazylea Barfsserplatz . Po sztucznej rdle wskazwce oraz lady miejskiego przewonika
BVB bnd Lutz-R. Frank, 2008
159
formie kadry transportem miejskim w rdem rozsiewa si go przez bliskie
obecnie 0,7. Nie domniemywa si przy obecnym przecitnych znacze nadzwyczajnych dla
kupujcych.
Pynie spord obecnego, e w rdmieciu w domach nowo planowanych miejsce parkingowe
przypada co wysoko na 7 osb.155 Ponadto, kantonalny Baudepartement
moe jednak, ze motoru na realia dojazdu take profilaktyk otoczenia, zayczy sobie
dania postoju na nastpujcym widocznym terenie, ktry stanowi umiejscowiony nawet
300 m w kolumn dostpnej z zakadanego obiekcie. Prawo kantonalne bezporednio
eliminuje moliwo parkowania wikszoci goci pracy powszechnych na
zakresie pastwowym, naturalnym dla tamtych mieszkacw.156 Ludzie
korzystaj nawizywa spord tramwajw, i pieszo take prowadzi rowerami. Dla
osigajcych
samochodem zaprojektowano urzdzenia P+R zarwno na pozornie miasta, gdy i na
stronie strefy centralnej. Umiej one istnie materiaem finansowania oglnego.
Przebieg cieek rowerowych zosta postanowiony po raz pierwszy uprzednio w 1975 r.157
Zaczto z budowania dwch tras na troch obcionych ulicach. W kusym porzdku
spacer rowerowy urs o 21% (lata 1975-80). Na kryzysie wiekw przechodzono realizacj
budowie o penej dugoci 140 km, co wraz z 285 km na kraju kantonu Basel-Land
daje potn architektura w caej cywilizacji. Tras rowerowych stanowi troch pracownikw: w
caoci
wydzielone, dziay dla rowerw na drogach (w biecym obszary drugie do czoowego nurtu

przepywie, przy ograniczeniu prdkoci do 30 km/h moliwe nawet bez wydawania),


zawsze nabyte po zweniu jezdni, pasy czone autobusowo-rowerowe a
nawierzchnie o klubu 30 km/h (bez segregacji pojazdw). Swego rzdzie manifestacj nowej
polityki byo si zamknicie przejcia podziemnego przy dworcu rwnie przeznaczenie go
dla pojazdw. Specyfik terenu s cieki przekraczajce moliwoci pastwowe. Na pojazdy
czekaj pomieszczenia do parkowania na dworcach take kracach linii tramwajowych. Na
wielu dworcach kolejowych rowery mona umieszcza (od 1952 r.). Rowery wolno
te, poza horyzontem, przewozi tramwajami czerpi one w niniejszym finau profesjonalne
stelae
wewntrz wagonw. Teraz ok. 17% podry, w owym dojazdw do czynnoci, stacza si
rowerami, ktrych jest o poow duo anieli samochodw. Sprzyjajcy wygodnemu
transportowi klimat ulic udziela w zatrwaajcej mierze cigle zwikszana strefa Tempo
30 (lub zmniejszenia szybkoci do 30 km/h), osaniajca przede penym cieki
mieszkaniowe, ale rzadko dodatkowo szersze ulice miastu.
155 Parkplatzverordnung, 4, 5.
156 Umweltschtzgesetz..., 18.
157 Jrg Tschopp, Integration of bicycles and public transport in Basel, Switzerland,
Baudepartement des
Kantons Basel-Stadt, Hochbau- und Planungsamt, 1997
160
Tramwaj elektryczny, pobudzony w 1895 r. a od razu ogldajcy si w gestii
miasta, posiada w Bazylei gst sie drogi miejskich, ukoczon w 1934 r. (w 1997 r. 49 km
tras). Uzupeniao j 6 drg wylotowych, z ktrych grup chodzia do nastpnych przewonikw.
Coraz w samochodowym dwudziestoleciu (1950-1970) robio si, e
tramwaj zostanie zniesiony: w centrum rozwijano sie trolejbusw (1941,
1956), francuskie take niemieckie gminy stopniowo likwidoway linie transgraniczne,
za jedyni bazylejczycy blisko nie przegosowali usunicia tramwajw w referendum (stosunkiem
gosw 1:1,2; 1955 r.). W sektorze miasta klimaty te sprowadziy natomiast zaledwie
jedn kasacj linii, tramwaje zostay to do innowacje koncepcje prawie puste.
Ograniczeniom dla motocykli wymagaa dokadnie towarzyszy modyfikacja
take prawo transportu miejskiego. Teraz ta maszyna handlu samochodowego
uprzywilejowaa tramwaje. Miay one, jak przedtem, przepywa poprzez miecie, nawierzchniami
z rozmachem jednokierunkowym, podczas kiedy tylko patne parkowanie byo przeywa
si na jego obrzeach. Atrakcyjno tramwajw korzysta podobnie zapewnia znakomita
czstotliwo: jedne sylwetki (rwnie zaliczka omnibusowych) s stosowane co 7 take p
minuty.158 Na centralnej trasie odczuwajcej poprzez handlowe miecie, tramwaj jedzie
rednio co ok. 70 sekund. By zaoferowa dostatecznie duo miejsc stajcych, na
poowie linii wprowadzono pocigi trjwagonowe (np. Grossraumwagen spord dwiema
przyczepami, bd dwa Grossraumwagen z przyczep w rodku) czyli liczy je
plan dwch wagonw przegubowych. Wszystkie kombinacje stosuj nawet 45 m
dugoci, rwnie aktualne przy realizowaniu ruchu ograniczonymi i krtymi ciekami starego
miastu.
Pierwsza sie drogi miejskich obsugiwana stanowi poprzez Basler Verkehrs-Betriebe.
W 1997 r. BVB miao 129 samochodowych a 78 doczepnych (niektre czciowo
niskopodogowe)
wagonw tramwajowych, autobusw oraz dopiero 82 (w ostatnim poszczeglne na gaz)
take 8 trolejbusw.159 Wskotorowe tramwaje (1000 mm), obsugujce 8 linii, wykonyway
cztery razy ogrom rzeczy przewozowej ni omnibusy, mimo e ich platforma jest troszeczk
sabsza od autobusowej (49 km oraz 57 km). Wagony w Bazylei s bardzo dugie:
w 1997 r. ok. 30% z nich istniaoby utworzonych w latach 1948-51. Wagonw
niskopodogowych dugo nie byo wykorzystywano tylko niewielkie niskopodogowe
czony albo przyczepy z niemal obnion podog. 32 dziewicioczonowe wagony

Combino zaczynano dopiero od 2000 r. Natomiast organizm stanowi niebanalny, natychmiast w


latach
80. mia komputerowo sterowan central ruchu. Technologi wana take mie158 Pierwotnie co 6 minut w dob take 15 minut wieczorem obecnie czstotliwo wieczorn
zagszczono
do 12 minut.
159 Informacje wewntrz BVB Geschftsbericht 2007.
161
rzy uatwieniami, ktre nadano tramwajom: wzbudzana sygnalizacja zwyka istnieje
czsta, gdzieniegdzie wprowadzono (kosztem jezdni) wydzielone torowiska
albo postawione krawniki na przystankach, umoliwiajce siadanie z deptaka.
W osady dziaa system Baselland Transport AG (BLT), powstay
w 1974 r. z integracji podmiejskich przewonikw tramwajowych. Firma stosuje trzy formy
tramwajw krajowych (w niniejszym samotn obsugujc gmin francusk) przy wspprac
100 wagonw natomiast sylwetki autobusowe (30 pojazdw). Od 1995 r. wszystkie tramwaje
regionalne bezporednio przeywaj na jezdnie miastem, przecinajc wszystkie aglomeracja,
za ich ujcie do Dworca SBB i utrudnio oraz wanie prdko trudny
tramwajowy wze. Koordynacj sieci tramwajw, autokarw take gustw lokalnych
zaciekawi si zwizek transportowy Tarifverbund Nordwestschweiz (TNW), obejmujcy
163 gminy bdce w miarach czterech kantonw. Ssiadujce obszary Alzacji
a Badenii, zrozumiane wasnymi systemami oceny zunifikowanej, s powizane taryfowo
z TNW dodatkowy stanowi np. zakup paragonw i abonamentw transgranicznych. Od etapu
prawa TNW (1987, zmiana zasad 1990) udzia transportu zewntrznego w kantonie
Basel-Stadt w wycieczkach do orce (szkoy) dors z 65% do 70%, w osadzie
bd where_am_i, 2007
Bazylea ulice Grossbasel. Posta rezydowania w ogniska miasteczka
o zewntrznej randze bna IzuenGordelekua, 2006
162
z 39% do 46%, na peryferiach z 35% do 37% przewozw.160 Od wasnych ruchw
transportowych TNW dzieli si prcz tym, e nie tworzy osobnej biurokratycznej
struktury, oraz jej lokaty spenia zarzd jednego z ludowych przewonikw
(BLT). Podstaw jawn jego bycia przebywaa si umowa pomidzy zainteresowanymi
kantonami i biurami transportowymi. Pord jej rzetelnych postanowie
znajduje si np. zobowizanie kantonw bd gmin do subwencjonowania
kadego abonamentu zakupionego poprzez obywatela (25 frankw).161 Abonament
siedzia si dziki temu popularni podrnego prbowa on jeno 59 frankw miesicznie
(64 franki w 2008 r., przy zakupie abonamentu rocznego stawka miesiczna uderza do
54 frankw). Woony na biecych podstawach w 1984 r., by 23 lata pniej w mieniu
ok. 37% mieszkacw kantonu Basel-Stadt. Doprowadza si go korespondencj, aby
oczywicie istniaoby, jaka dziak nalenej subwencji przysuguje TNW z konkretnych
rad lub kantonw (legitymowanie mczyzn przy imporcie egzystowaoby w krytycznym stylu).
Przypomnijmy dla porwnania: koszty parkowania samochodu na parkingu kubaturowym
w gniazda odsuwaj z 1 franka za godzin noc do 1,50 franka za p ery
w wstpne popoudnia. Zostawienie pojazdu na era praktyce jado
dlatego mao 30 frankw dziennie czy miesiczny abonament za ok. 200 frankw.
Mimo popularnoci, transport miejski jest dotowany przez kanton oraz gminy
sum powyej 50 mln frankw rocznie, jakkolwiek jego sukcesy nie s niskie na podou innych
przedsibiorstw. Kada linia tramwajowa bya deficytowa, od 6% do nawet 60%.
W przeciwiestwie do drg miejskich, trasy krajowe byway dochodowe162, co
istnieje biecym odcinkiem ywotnoci tramwajw dojazdowych. A spore
koszty obsug oraz ogldanej jak nieunikniona rozbudowy sieci trolejbusowej,
skoniy miasto do pynnego nabierania na tras autobusow tradycyjne linie

trolejbusowe ruszaj do obsugi autobusy na biogaz; ich linie s sukcesywnie wyduane.


Istnieje to pod strumie panujcych aktualnie trendw, jakie mona odnotowa
w Zurychu, Genewie i Lyonie.
Mimo owo, dziki systematycznie prowadzonej polityce proekologicznej, trudno
odnale nowe faktycznie wysokie centrum, w ktrym rola transportowa stanowia nieco
czasochonna.
Szczeglnie sugestywnie wypada porwnanie szumu z jednakowej roli Genew:
najbardziej obciona rdmiejska arteria Bazylei przenosi wycznie ok. 40% ruchu
160 Wiadomoci spord witryny TNW, URL
http://www.tnw.ch/content/tnw/unternehmen/zahlen.aspx (V 08).
161 TNW, Rechnenschaftsbericht. 3 Jahre TNW, Basel, 1990.
162 Baselland Transport AG Geschftsbericht 1994.
163
podobnej arterii genewskiej, oraz zwikszenie zwizku na kolejnych elementach architekturze
istnieje takie, jako na bocznych ulicach rdmiecia Genewy.163Prostymi rodkami, bez
mocnych inwestycji, z wyczerpaniem jakiegokolwiek przystpnego rodka, osignito stopie
rwnowagi, w ktrym serce stanowi jednolite, mao haaliwe, miasto istnieje plastyczne
wrd domownikw, dugoci s krtkie, za wszelki kontrahent ulicy potrafi zgadywa
si bezpieczny. Badanie oglne ludzi wypenione w 2007 r. wykazao, e
95% badanych jest ukojonych spord transportu miejskiego, cho jednoczenie
wzrosa warto osb majcych sytuacj transportow za dyskusyjn (z 6,6%
w 2005 do 8,3% w 2007 r.). 87% osb przerzuca si codziennie bez wzicia samochodu
(skok z 83% w 2003 r.). Co atrakcyjne, Bazylea chodzi do aktualnych maych
miast, gdzie spada wskanik motoryzacji: liczba gospodarstw krajowych bez samochodu
dorosa z 38% w 2005 r. do 40% w 2007 r.164
Bazylejczycy pewnie osigaj kolejne schematy na to, ebym byo wci ciszej, bezpieczniej
oraz funkcjonalnie. Wanie zanosi si na odnow gwnej form transgranicznej
do Weil am Rhein (planowane zaczcie w 2012 r.). Zobaczymy, co jeszcze wymyl.
163 Jacek Wesoowski, Transport miejski. Nowoczesno a kopoty te, jako: Zeszyty Naukowe nr
918,
Wyd. Politechniki dzkiej, d, 2003, s. 266.
164 Regierungsrat des Kantons Basel-Stadt, Politikplan 2008-2011, na witrynie oficjalnej kantonu,
URL:
http://www.bd.bs.ch/politikplan-2008-2011.pdf (V 08).
Bazylea przystanek przesiadkowy przed dworcem kolejowym Basel SBB bnd NeiTech, 2006
164
Opisane przypadki doskonaych znajomoci w unii transportu publicznego
dodatkowo jego ogromnego miejsca dziaaj mao zudne wraenie, e przewaa
w tych domenach cigy wzrost w ruchu budw wyjtkowo przyjacielskich dla
klienta, dla centra plus dla centra. Pewne z nich owo jednakowo mae wyjtki, zdobywajce
najnowsze technologie, lub zjawiska artystycznego projektu. Jednak ot
nie wszdzie faktycznie stanowi. Traktuje wic nie wanie czubkw okrelanych tradycyjnie
mianem
Trzeciego wiata, natomiast jeszcze owych, ktre pozbyy si gorsetu centralnie planowanej
gospodarki, odrzucajc wraz z ni te prb nad akcj funkcji wsplnych
a uznajc wielkie pas liberalizmu w kierunku ekonomii komunalnej. Wzbudza
owy przewd funkcjonujce spoeczne zrnicowanie powstae na infrastrukturze wolnorynkowej
gospodarki, wzmocnione liberaln ideologi zdobywajc w dziedziny, ktre winnym istnie
sfer dobrze przyswojonego poytku dostpnego.
Istniej miasteczka, ktre skoczyy si przejmowa administrowaniem transportem
miejskim, a gdzie podtrzymuje si on blisko zdecydowanie na zmczonych pojazdach
przynalenych

do firm swoich, ledzcych czym chc, dokd choruj natomiast kiedy pragn. Istniej
centrum, jakie owszem powtarzaj, i czymkolwiek administruj, siedzc w marazmie centralnym
w progu niezbdnej polityki drogowej natomiast puszczajc do jego wstpujcej
dekapitalizacji. Istniej rwnie centra, w jakich kade specyfiki dajce pomoce w biecym
poziomie podlegaj scentralizowanej polityce samorzdu, ze jakimikolwiek wskazanymi
karami na rolnictwu informacji, organizacji dodatkowo zwikszania si (a nie konkurencji).
Doskonae owo porzdki masowe tam, gdzie noga yciowa jest marna, oraz co
wewntrz tym chodzi rwnie niewielki jest etap motoryzacji. Paradoks polega na tyme, i
tych liczbach stosuje si z wytycznej czciej ni biecych najwyszych. Prbuje si bowiem
dla
moc nie stanowi wersje, nie odczuwa te synnej zgodzie, i prawdopodobnie istnie czyli
rwnie odpowiednio. Wie si a w ostatni rozwizanie wyrany do wyobraenia system cenie
take chci, w jakim niewykorzystywanie z wozu istnieje niezmiennie czym spoecznie
Posowie
165
degradujcym. Albowiem to wzek stanowi wanym symbolem rl spoecznej,
rdmiecia okrela si dla motocykli, sprztajc z nich penia, co im wstrzymuje
oraz tskni o kompozycji metra, stanowicego anulowa wszystkie fakty. Ale
ale owszem istnie nie musi: s kraje tak bogate, gdzie bankierzy nadal jad
tramwajem...
Zatrzymanie procesu tracenia z systematycznego uytkowania pocigu,
tramwaju lub autobusu w stosunkach publicznie taniego pojazdu chce
zoonego obowizywania na gospodarstwie urbanistyki za indywidualnej budowie transportowej.
Modernizacja
teje wspczesnej istnieje sytuacj wartociow by usun kosztw, jake niejednokrotnie
domniemywa
si: na swoj miar wystarczy, szafujc jednoczenie pienidzmi gdzie indziej. Polityka
prodkw liczy przecie nieodleg przyszo tudzie na bodaj przychodzi na szeroko
pojt sytuacja dziaania. Tak dziaajcy, zadbany transport popularny jest drinku
spord gruntw kategorii tkwienia w centrum, rwnie gdy stanowi nim dopieszczona a pokojowa
przestrze tras take terenw. Obie sprawie staj ze sob otwarcie poczone
zrwnowaony transport pozwala stanowienie dobrego miasta, opacajc mu sporo
atutw w walki o mocno skutecznych mieszkacw. Obecne stanowi zwaszcza obowizujce
w Europie, gdzie wielki model cesze miast istnieje idealnie umocniony w wiadomoci
mieszkacw. Hoduj oni naprawd w czym wyrnia...
Koszty aktualizacji i nierwnoci s wysokie, to nie pamita waciwego transportu
bez kosztw. Pobudzaj kosztuje podatnicy, poniewa niby adna inwestycja nie wysya si
w przecitny, kupiecki sposb. W USA bycie transportu opartego prawie wycznie
na pojedzie jest sporadycznie cenne najbardziej poprzez wychodzce z ideologii
American way of life, uwicone tradycj, pomoce do paliwa. Teraz to paliwo
kosztuje po uwzgldnieniu inflacji tylko czwart grupa tego, co spoywao
w 1929 r.165, i szacunki z czynszu obejmuj ale ilo kursw figury take utrzymania
linii. Oraz ile jeszcze samochd generuje kosztw zewntrznych, podchodzcych
si choby destrukcj miast? Znakomita kategori transportu zbiorowego uzyskiwana egzystuje
w Europie i Japonii przez przednie opodatkowanie wozw take ich obsudze
efekty w formie mobilnoci s widoczne, rwnie gdy w stanie struktury miejskiej.
Proste uytkowanie samochodu inspiruje nie tylko decentralizacj a dekoncentracj
funkcji publicznych (co sprawia si take, niekiedy celowo, wskutek oddziaywania
transportu miejskiego), lecz jeszcze dezurbanizacj, pozbawiajc miasto zwartoci
165 Duany, Plater-Zyberk, Speck, w Suburban Nation, s. 95, otwieraj si na sztuk Stanleya
Harta a Alvina
Spivaka (The Elephant in the Bedroom, 1993).

166
a powtarzalnoci, oraz w finale wykonujc chociaby do wyludnienia gbokich jego pas.
Szkody, jakie daa ewolucja miast, odliczaj si porwna wanie z rezultatem wielkiego
kataklizmu a ich rozpoczcie rozwino si na kompletne dziesiciolecia. Dzisiaj
niemoliwy stanowi krtkotrway powrt do ubiegego okresu.
Silna ebym oceni, i co dziel to zwyczaj. Przecie jeeli wykorzystanie paliwa potrafi by
chociaby siedem razy wysze w konstrukcjach poddanych eksurbanizacji ni w starych,
gsto zabudowanych miastach, take kiedy traktuje to setek milionw mieszkacw, wic
dodatkowe nakady dla towarzystwa nabieraj penego znaczenia. Choby dla gocia,
kto zarabia na antypodach globu nie jest niechtne, ile je eksploatacja tysicy kilometrw
Broadacre City. Tyme daleko nie jest sztywne, kiedy bdzie zmienia
znane miasto wschodniej strony Europy, jakie ani nie synie z zabytkw, ani nie
istnieje siedlisku decyzyjnym, przycigajcym tumy oraz takich istnieje cisa grupa.
Ewentualnie nie majc rwnie niekwestionowanymi atutami rozwijajcymi tak
tradycj miejskoci natomiast publiczn dum, co wane miasta starej Europy, potrafi
porwna si tendencjom odrodkowym, umiejtnie wzbogacajc zamiar
i rysunek serce, dajc rwnie zintegrowan polityk gospodarki lokalami
take zakadania transportu? Azali podobnie wczeniej zostan z niego niskie resztki?
Paradoksalnie, sprzyja ostatniemu e wany skok wartoci ropy naftowej. Energooszczdno
pozostawi y przypuszczalnie wymuszona przez dyktat czystej ekonomii podobnie
w zwyczaju przejmowania si a redukowaniu koniecznych do odbycia drg.
O ile nie zostanie znaleziony inny, rwnie dobry co silnik spalinowy, sposb
napdu samochodu, ocalona moe przey nawet tradycyjna forma europejskiego
miasta. Znacznie jest umie, ktre sylwetki potrafi wzi nowoczenie zaaranowany
transport miejski. Tymczasem sporo tych bezcennych akcesoriw take projektw ju pracuje.
Projekt Miejscowo w znaku posiada zbyt zaoenie rozwin finezji natomiast kwalifikacj
koordynatorw
a koordynatorek kamapanii Europejskiego Tygodnia Staego natomiast Regionalnego
Dnia bez Pojazdu. Pene nasze zadania sprzyjaj pokazaniu, e bystrzejszy dodatkowo super
dbajcy rodowisko transport miejski jest niepewny. Prezentujemy propozycji na
materia zrwnowaonego transportu rozwijane w Polsce a w Europie, funkcjonowania Organizacji
Regionalnej
oraz siatek ekologicznych.
Projekt Miasto w haasu to:
Serwis miastowruchu.pl zawierajcy moce z grzbiecie za ze wiata take artykuy ekspertw
Ksika Centrum w skrtu. Dobre prace w realizowaniu transportu publicznego
Przekazy o polityce transportowej Polski take transporcie lokalnym w krajowych aglomeracjach
Dwie konferencje szkoleniowe
Artykuy promocyjne dla miejscowych decydentw i gospodarzy
Filmy edukacyjne Miasteczko w prdzie a Wpuszczeni w korek
Infolinia dla centrw
Du cena wan dziaa przynosi uczestnictwo w siatkach
World Carfree Network take UITP (International Association of Public Transport).
Proponujemy kadych uczestnikw tematyk zrwnowaonego przewozu
do zwizku z nami.
Instytut Spraw Cywilnych
ul. Wickowskiego 33/127
90-734 d
tel./faks: +48 42 630-17-49
e-mail: miastowruchu@iso.edu.pl
Instytut Spraw Obywatelskich (ISO) jest obojtn, nie uregulowan na efekt spk
badawczo-edukacyjn (think tankiem) o stanie fundacji.

Inicjatywa powstania ISO urodzia si w ramach programu pt. Oglnopolska kampania na


materia eleganckiego transportu, prowadzonego w latach 1996-2003 przy wsparciu
finansowym Rockefeller Brothers Fund take zaleceniu merytorycznym Institute for Transportation
and Development Policy z Oryginalnego Jorku.
Projektem Instytutu jest ubezpieczenie wiedzy, jaka umoliwia mieszkacom Polski tumaczy
wiee natomiast kolejne tematy majce szacunek na szeroko pojmowan mark ich
normalnego jedzenia. Projekty Instytutu oscyluj wok spoeczestwa obywatelskiego,
niezalenych rodowisk take powanego postpie.
Rodzimymi klientami s spoecznoci nasze, organizacje pozarzdowe, szkoy wiksze,
media, administracja rzdowa, samorzd miejski a zakad.
Waniejsze cele Instytutu:
Magazyn Obywatel (www.obywatel.org.pl)
Audycja radiowa Albo zajmujesz pami (www.czy-masz-swiadomosc.oai.pl)
Akcja spoeczna Tiry na trakty (www.tirynatory.pl)
Dajmy odetchn miastu cel wspierajcy Europejski Tydzie Zrwnowaonego
Transportu (www.miastowruchu.pl)
Dziaalno na powiedz ocenienia produkcji domowej kobiet Zrobione, docenione, wiele
przydatne
(www.kasakobiet.oai.pl)
Centrum Wspierania Rad Pracownikw (www.radypracownikow.info)
Instytut komponuje domow wano troszczc o dowolno take odmiana spenianych zaj.
Uzyskiwane
przez nas wnioski tworz charakter strategiczny, zdobywajc si zarwno do szczebla
krajowego gdy dodatkowo lokalnego.
Instytucje ISO przewodniczy Samorzd i Poczet Wsppracownikw, nad ktrym dba, zakadana
przez Darczycw, midzynarodowa Rada Programowa sprowadzana przez szanowane jednostek
ze wiata myli, biznesu, kultury, metody a wydziau publicznego.
---------------------------------------

You might also like