Monitoring wyborczy telewizyjnych

audycji publicystycznych
Przegld kampanii wyborczych 20142015

Kluczowe wnioski empiryczne

Badania zrealizowane na zlecenie:

Stycze 2016

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, 2016

Zesp koordynujcy i przygotowujcy raport:

Dr Tomasz Gackowski, mgr Marcin czyski
Zesp badawczy realizujcy projekt:
Dr Karolina Brylska, dr Tomasz Gackowski, mgr Anna Krawczyk, mgr Marcin czyski,
mgr Mateusz Patera
Redakcja raportu:
Mgr Anna Krawczyk

Spis treci
1. Wprowadzenie do raportu ...................................................................................................................... 4
1.1. Zakres czasowy i medialny analiz ................................................................................................ 5
1.2. Kluczowe wnioski empiryczne przegld ................................................................................ 8
1.3. Nota metodologiczna matryca analityczna (operacjonalizacja art. 21
Ustawy o radiofonii i telewizji) ............................................................................................................... 9
2. Wnioski empiryczne ............................................................................................................................... 10
2.1. Autoreferencyjno i interferencja dyskursu ....................................................................... 11
2.2. Ekspozycja komitetw wyborczych i pluralizm ekspozycji ............................................ 18
2.3. Ekspozycja kobiet ............................................................................................................................ 30
2.4. Wskaniki zbiorcze misji publicznej operacjonalizacja i dyskusja ........................... 33
2.5. Wzorce aktywnoci dziennikarskiej na poziomie anten .................................................. 39
3. Podsumowanie raportu......................................................................................................................... 42

1. Wprowadzenie do raportu
We wstpie do podsumowania raportw badawczych dotyczcych
kampanii

wyborczych

najwaniejsze

informacje

lat

20142015

dotyczce

prezentujemy

organizacji

procesu

badawczego w tych projektach (zasady doboru materiaw

i zakresy monitoringw), a take sygnalizujemy gwny zamys
analityczny, jaki sta za konstrukcj wskanikw uywanych
w toku caego cyklu projektw badawczych. Zastosowana na
potrzeby tych bada matryca analityczna wywodzi si z art. 21
Ustawy o radiofonii i telewizji, ktry w pkt 1 okrela gwne
postulaty

dotyczce

sposobu

realizacji

misji

nadawcw

publicznych. Matryca ta bya punktem wyjcia do analizy opartej

zarwno o dane szczegowe (poszczeglne zmienne skadowe),
jak i zagregowane wskaniki misji publicznej.
Niniejsze

opracowanie

jest

pierwszym

syntetycznym

zestawieniem wnioskw i obserwacji dotyczcych zjawisk

wystpujcych

dyskursie

medialnym,

ktre

uzyskay

empiryczne potwierdzenie we wszystkich badanych projektach.

Raport

ten

zestawia

dane

dla

monitoringw

audycji

publicystycznych.

1.1. Zakres czasowy i medialny analiz

Projekty badawcze dotyczce monitoringu telewizyjnych audycji publicystycznych byy

prowadzone w toku czterech kampanii wyborczych w 2014 i 2015 roku. Obejmoway
nastpujce zakresy czasowe i medialne:

Eurowybory 2014 monitoring obejmowa audycje w okresie od 10 do 23 maja

2014 roku wyemitowane na antenach TVP 1, TVP 2, TVP Info, TVN 24, Polsat
News oraz TV Trwam.

Wybory samorzdowe 2014 monitoring obejmowa audycje w okresie od

1 do 14 listopada 2014 roku wyemitowane na antenach TVP 1, TVP 2, TVP Info,
TVN 24, Polsat News oraz TV Trwam.

Wybory prezydenckie 2015, I tura monitoring obejmowa audycje w okresie

od 24 kwietnia1 do 8 maja 2015 roku wyemitowane na antenach TVP 1, TVP 2,
TVP Info, TVN 24, Polsat News oraz TV Trwam.

Wybory prezydenckie 2015, II tura monitoring obejmowa audycje w okresie

od 11 do 22 maja 2015 roku wyemitowane na antenach TVP 1, TVP 2, TVP Info,
TVN 24, Polsat News oraz TV Trwam.

Wybory parlamentarne 2015 monitoring obejmowa audycje w okresie od

10 do 23 padziernika 2015 roku wyemitowane na antenach TVP 1, TVP 2, TVP
Info, TVN 24, Polsat News oraz TV Trwam.

W toku kadej kampanii badaniami byy objte telewizyjne audycje publicystyczne

speniajce kryteria kwalifikacji do prby badawczej, ktre zostay zdefiniowane
wsplnie z Krajow Rad Radiofonii i Telewizji. Z racji ogranicze natury technicznej
i logistycznej (rozpito danych objtych monitoringiem, a take gboko analizy
ilociowej i jakociowej, jakiej zakres wyznaczy zamawiajcy badanie) konieczne byo
zdefiniowanie

kryteriw

doboru

materiaw,

ktre

umoliwiayby

spenienie

nastpujcych zaoe projektowych:

analiza audycji publicystycznych speniajcych kryterium tematyczne i faktycznie

dotyczcych wyborw parlamentarnych;

Zesp uwzgldni rwnie audycje w cyklu wyborczym Polityki przy kawie z 22 i 23 kwietnia, kiedy to kolejno
gomi byli kandydaci: Andrzej Duda i Pawe Tanajno, a take wystp Bronisawa Komorowskiego w Kropce nad i
22 kwietnia i Pawa Kukiza w Dzi wieczorem 23 kwietnia 2015 r.
1

przekrojowy charakter analizy pozwalajcy na porwnanie formy i treci audycji

publicystycznych na antenach publicznych i prywatnych;

realizacja pogbionej analizy za pomoc identycznego narzdzia na kadym

materiale przyjtym do prby;

realizacja badania na prbie programw opiniotwrczych publicystycznych,

ktre zazwyczaj w analizach ilociowych i standardowym monitoringu s
ujmowane w zbiorczych kategoriach ilociowych z programami informacyjnymi,
bez uwzgldnienia ich specyfiki funkcjonalnej i gatunkowej;

stworzenie narzdzia, ktre pozwoli uchwyci specyfik dodatkowych tematw

szczegowych interesujcych z perspektywy zlecajcego badanie: wizerunku
kobiet w badanych audycjach, a take ksztatu dyskursu wyborczego w okresie
kampanii parlamentarnej.

W celu spenienia powyszych postulatw zesp realizujcy badanie, w porozumieniu

z zamawiajcym, przyj na potrzeby realizowanych projektw nastpujce kryteria
kwalifikacji materiaw z okresu przedwyborczego do prby badawczej:

publicystyczny charakter programu2 (kryterium gatunkowe);

emisja w okresie objtym monitoringiem;

wystpienie w programie kandydata w wyborach parlamentarnych i/lub tematu

wyborw parlamentarnych jako przewaajcego w dyskusji3.

W badaniu bya moliwa (i faktycznie stosowana) take kwalifikacja czciowa, ktra

polegaa na analizowaniu tylko fragmentw programw speniajcych powysze
kryteria. Argumentem przemawiajcym za przyjciem takiej kwalifikacji bya ch
objcia jak najszerszego zakresu materiaw publicystycznych, przy jednoczesnej
optymalizacji procesu badawczego (uniknicie kodowania fragmentu programu
niedotyczcego wyborw parlamentarnych).
Kwalifikacja materiaw w poszczeglnych projektach bya prowadzona rwnolegle
z analiz, w trakcie kolejnych dni objtych badaniem, a raporty z kwalifikacji byy
przekazywane zlecajcemu badanie.

Definicja operacyjna za: Sownik terminologii medialnej, red. W. Pisarek, Towarzystwo Autorw i Wydawcw Prac
Naukowych Universitas, Krakw 2006.
3 Przewaajcego, czyli zajmujcego ponad 50 procent czasu trwania audycji.
2

W oparciu o przyjte kryteria

do badania

w poszczeglnych kampaniach

zakwalifikowano:

Eurowybory 2014 55 godzin i 160 unikatowych wyda audycji;

Wybory samorzdowe 2014 50 godzin i 101 unikatowych wyda audycji;

Wybory prezydenckie 2015, I tura 70 godzin i 160 unikatowych wyda

audycji;

Wybory prezydenckie 2015, II tura 70 godzin i 185 unikatowych wyda

audycji;

Wybory parlamentarne 2015 100 godzin i 210 unikatowych wyda audycji.

Naley nadmieni, e monitoring publicystyczny z zaoenia nie obejmowa anten, takich

jak Superstacja czy TV Republika. Powodem byy ograniczenia logistyczne, czasowe oraz
budetowe. Ponadto powysze stacje wyranie odrniaj si na niekorzy
w wynikach bada telemetrycznych od tych, ktre zostay objte monitoringiem.
Dodatkowo w poszczeglnych projektach badawczych byy realizowane analizy
dodatkowe, prezentowane jako dodatki do raportu gwnego lub osobne raporty.
Obejmoway one:

Eurowybory 2014
o Analiza

ekspozycji

tematyki

wyborczej

audycjach

wybranych

wyborczej

audycjach

wybranych

nadawcw kablowych;

Wybory samorzdowe 2014

o Analiza

ekspozycji

tematyki

nadawcw kablowych;
o Analiza ekspozycji tematyki wyborczej w audycjach regionalnych
oddziaw TVP;
o Monitoring ilociowy gwnych wyda serwisw informacyjnych;

Wybory prezydenckie 2015

o Monitoring ilociowy gwnych wyda serwisw informacyjnych;
o Analiza debat wyborczych;

Wybory parlamentarne 2015

o Pogbiony jakociowy i ilociowy monitoring gwnych wyda serwisw
informacyjnych;
o Podstawowa analiza debat wyborczych.
7

1.2. Kluczowe wnioski empiryczne przegld

W toku pierwszej analizy podsumowujcej dyskurs wyborczy audycji publicystycznych

zostanie zaprezentowanych pi zjawisk o charakterze globalnym w caym badanym
materiale. Jakkolwiek wnioski i obserwacje z poszczeglnych monitoringw nie mog
by ekstrapolowane na cao dyskursu wyborczego badanej stacji (analiza miaa
charakter celowy i skupiony na ekspozycji kandydatw w ramwkowych audycjach
publicystycznych), o tyle jednak w toku czterech prowadzonych projektw badawczych
i kilku ekspertyz pomocniczych dao si zauway trendy i zjawiska, ktre wydaj si
mie stay charakter i powtarzaj si z du regularnoci we wszystkich badanych
okresach wyborczych, obejmujcych w sumie dziesi tygodni kampanii wyborczych na
przestrzeni dwch lat.
Zjawiska te dotycz rnych obszarw dyskursu, ich diagnoza oparta jest za
kadorazowo o okrelone wartoci wskanikw ilociowych z danego obszaru. Badane
zjawiska widoczne na makropoziomie obejmuj:

wysoki poziom nasycenia dyskursu tematyk autoreferencyjn, niemajc

istotnych walorw poznawczych i informacyjnych dla widzw;

stae trendy, jeli chodzi o ekspozycj partii w badanych materiaach;

problemy z ekspozycj kobiet w dyskursie wyborczym;

stabilno zdefiniowanych wskanikw realizacji misji publicznej;

powtarzalne wzorce zachowa dziennikarskich moliwe do wyrnienia na

poziomie anten.

1.3. Nota metodologiczna matryca analityczna (operacjonalizacja art. 21

Ustawy o radiofonii i telewizji)
Punktem wyjcia dla zaprojektowanego badania by artyku 21 Ustawy o radiofonii
i telewizji okrelajcy w pkt 1 wartoci skadowe, ktrych realizacja konstytuuje misj
nadawcy publicznego:
Art. 21. 1. Publiczna radiofonia i telewizja realizuje misj publiczn, oferujc, na zasadach okrelonych
w ustawie, caemu spoeczestwu i poszczeglnym jego czciom, zrnicowane programy i inne usugi
w zakresie informacji, publicystyki, kultury, rozrywki, edukacji i sportu, cechujce si pluralizmem,
bezstronnoci, wywaeniem i niezalenoci oraz innowacyjnoci, wysok jakoci i integralnoci
przekazu.

Wsplnie ze zlecajcym badanie zostaa dokonana operacjonalizacja podkrelonych

kategorii za pomoc matrycy analitycznej, odpowiadajcej na pytanie o to, jakie
mierzalne i obserwowalne elementy treci i formy programw publicystycznych mona
uzna za wskaniki realizacji poszczeglnych wartoci.
Badania i raporty je podsumowujce byy realizowane trzyetapowo:

w pierwszej kolejnoci byy omawiane wszystkie zmienne czstkowe dla

poszczeglnych audycji (dotyczce ekspozycji politykw, tematyki dyskusji,
zachowania dziennikarzy, jakoci badanej audycji wraz z bdami edytorskimi
i jzykowymi);

w drugiej kolejnoci byy prezentowane statystyki opisowe zachowania na

antenie dla poszczeglnych dziennikarzy w konkretnych audycjach;

w trzeciej kolejnoci byy omawiane wskaniki zagregowane w indeksie misji

publicznej, ktrego pierwotny ksztat zosta ustalony z zamawiajcym badanie,
a nastpnie po kadym badaniu by poddawany krytyce i dyskusji podczas
konferencji z udziaem przedstawicieli mediw, badaczy oraz regulatora.

Wszystkie wyniki szczegowe bada znajduj si w dyspozycji regulatora, a wersje

udostpnione publicznie s dostpne na stronach www Krajowej Rady Radiofonii
i Telewizji.

2. Wnioski empiryczne
W tej czci raportu s prezentowane kluczowe wnioski
syntetyczne dla badanych kampanii wyborczych, podzielone na
pi kluczowych wtkw. Dla kadego wtku przygotowano
krtkie omwienie zjawiska, a nastpnie syntez obserwacji
ilociowych z poszczeglnych raportw, ktre dokumentuj fakt
wystpowania opisanego zjawiska w materiale empirycznym.

10

2.1. Autoreferencyjno i interferencja dyskursu

Pierwszym ze zdiagnozowanych w toku poszczeglnych kampanii wyborczych

problemem w dyskursie audycji publicystycznych jest bardzo wysokie (czsto
przekraczajce lub bliskie 50 proc. czasu cznego dyskusji) nasycenie tematyk
autoreferencyjn/kampanijn. Jako dotyczce kampanii zostay zakwalifikowane
dyskusje z gomi dotyczce:

oceny szans poszczeglnych kandydatw i komitetw w wyborach;

komentarzy do wystpie w kampanii wyborczej;

komentarzy

do

wydarze

inscenizowanych

przez

komitety

wyborcze

i kandydatw (konferencje, wywiady, konwencje wyborcze);

prognoz wpywu poszczeglnych dziaa kampanijnych na wynik wyborw;

sonday wyborczych:
o ich wiarygodnoci i jakoci;
o roli sonday w kampanii;
o trendw i przepyww elektoratu widocznych w sondaach.

Drugim zjawiskiem zakcajcym ekspozycj tematyki merytorycznej w toku kampanii

wyborczej jest zjawisko interferencji tematycznej, ktra zachodzi w jednej z dwch
sytuacji:

biece wydarzenia, w ktrych uczestnicz politycy kandydujcy w wyborach,

niedotyczce procesu wyborczego, ale szeroko omawiane w kampanii wyborczej
(np. pobicie posa Wiplera, afera madrycka, afera podsuchowa);

biece wydarzenia spoeczne i polityczne o charakterze kryzysowym lub

nadzwyczajnym (np. zamieszki podczas Marszu Niepodlegoci), omawiane
i komentowane w kontekcie wpywu na kampani wyborcz.

Na kolejnej stronie prezentujemy syntetyczne zestawienie tematyki kampanijnej,

interferujcej oraz pozostaej w poszczeglnych kampaniach objtych monitoringiem.

11

Autoreferencyjno i czynniki zakcajce

w dyskursie wyborczym
Wybory parlamentarne

54%

Wybory prezydenckie tura II

52%

Wybory prezydenckie tura I

5%

6%

56%

Wybory samorzdowe

18%

Wybory europejskie
0%

42%

5%

36%

42%

41%

39%

46%

4%

54%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Tematyka kampanijna
Tematyka interferujca (wydarzenia zakcajce, skandale)
Pozostaa tematyka
Powysze zestawienie wskazuje na stay udzia tematyki autoreferencyjnej, na wysokim,
oscylujcym midzy 42 a 56 proc. poziomie. Co wane, zestawienie liczby godzin
objtych badaniem w kolejnych kampaniach wskazuje, e rosnce zainteresowanie
mediw dan kampani nie ma wpywu na proporcje tematyki kampanijnej/
merytorycznej, ktre s stabilne i wypadaj na niekorzy tej drugiej.
Warto w tym miejscu nadmieni, e stacj majc relatywnie najlepsze proporcje, jeli
chodzi o udzia tematyki merytorycznej jest TV Trwam, w ktrej w poszczeglnych
badanych kampaniach regularnie powtarza si nisza ni w pozostaych stacjach
proporcja nasycenia tematyk autoreferencyjn.

12

Czynniki interferujce z dyskursem wyborczym wydaj si by mniejszym zagroeniem

dla jakoci dyskursu, z racji tego, e ich udzia poza wyjtkowymi sytuacjami wynosi
midzy 4 a 6 proc. Do wyjtkowych sytuacji naley zaliczy wydarzenia towarzyszce
wyborom samorzdowym:

Marsz Niepodlegoci;

afer madryck;

pobicie posa Wiplera.

Wydarzenia te skutecznie zakciy dyskurs w kampanii wyborczej, doprowadzajc do

blisko 36 proc. interferencji tematycznej.
Na kolejnych stronach prezentujemy pogldowo dane z kampanii parlamentarnej,
prezydenckiej i samorzdowej. Z racji innego systemu kodowania jednostek
tematycznych dane z wyborw do europarlamentu s przedstawione wycznie
w formie tabelarycznej.

Temat

Frekwencja

Kampania wyborcza

302

Procent
wszystkich
tematw
36%

Bieca polityka partyjna

76

9%

Sondae
Owiadczenia majtkowe
(A. Kwaniewski, D. Tusk,
J. Kaczyski)
Jako debaty publicznej

55

7%

31

4%

24

3%

Kryzys ukraiski

21

2%

Unia energetyczna

16

2%

Pogbienie integracji europejskiej

11

1%

Zabezpieczenie przeciwpowodziowe

10

1%

Autoprezentacja politykw

1%

Kampania przed eurowyborami w 2014 roku bya pierwsz, w trakcie ktrej zosta
zaobserwowany wysoki udzia tematyki dotyczcej samego przebiegu kampanii
wyborczej, poczony z niskim udziaem szczegowych zagadnie merytorycznych
w badanym dyskursie. Poza tematyk kampanijn widoczne udziay uzyskaa take
13

polityka krajowa, kwestie wtpliwoci dotyczcych owiadcze majtkowych politykw

oraz kilka zagadnie z zakresu polityki zagranicznej, obecnych jednak w marginalnym
stopniu w badanym dyskursie.

Ekspozycja czasowa tematyki

w materiaach wyborczych
kampania samorzdowa
1%
3%

1% 5%

4%

25%

7%

9%

18%

11%

16%
Afery polityczne i skandale

Kampania samorzdowa

Polityka krajowa

Marsz Niepodlegoci

Polityka samorzdowa

Sprawy konkretnych miast

Sprawy obyczajowo-wiatopogldowe

Gospodarka i rynek pracy

Budety obywatelskie

Historia III RP

Inne

W wyborach samorzdowych dominujcym wtkiem tematycznym byy afery (w tym

afera madrycka i, w mniejszym stopniu, podsuchowa, a take sprawa pobicia
Przemysawa Wiplera). Kolejne miejsca w ekspozycji tematw zajy:

kampania samorzdowa (sondae, prognozy, kandydaci);

polityka krajowa;

Marsz Niepodlegoci;
14

polityka

samorzdowa

(lokalne

koalicje,

decyzje

polityczne,

zakres

odpowiedzialnoci samorzdw, rola samorzdu jako instytucji);

sprawy konkretnych miast (inwestycje, problemy ekologiczne, problemy

spoeczne).

Bya to jedyna kampania wyborcza, w ktrej dominujcej tematyki nie stanowiy wtki
autoreferencyjne i kampanijne, cho trudno oceni to w sposb jednoznacznie
pozytywny, skoro ich miejsce zajy czynniki interferujce, a nie informacje
merytoryczne dotyczce programw partii czy problemw lokalnych.

Ekspozycja czasowa tematyki

w materiaach wyborczych
kampania prezydencka, I tura
4,9%
6,4%

4,2%
6,7%

4,9%
2,8%

13,4%

1,0%
55,8%

Tematy zwizane z bezpieczestwem

Tematy gospodarcze

Kampania

Funkcje i uprawnienia prezydenta

Tematy spoeczne

Tematy ustrojowe

Polityka zagraniczna

Polityka krajowa

Skandale

W pierwszej turze kampanii prezydenckiej obok samej kampanii najbardziej

eksponowana bya tematyka zwizana z polityk krajow, problemami spoecznymi
(w tym dotyczcymi osb modych i emerytw), a take kwestie gospodarcze.
Ta ekspozycja przekadaa si take na agend problemw i wyzwa, przed jakimi stoi
15

Polska, do ktrej musieli odnie si kandydaci podczas swoich wizyt w badanych

audycjach. Udzia polityki krajowej w badanej prbce by zwizany, w przewaajcej
mierze, ze zdiagnozowanym przez media kryzysem lewicy, w tym z bardzo niskimi
notowaniami kandydatki wystawionej przez Sojusz Lewicy Demokratycznej. Bardzo
nisko eksponowana bya tematyka faktycznych uprawnie prezydenta jej ekspozycja
wyniosa tylko 1 proc. czasu w badanych audycjach.

Ekspozycja czasowa tematyki

w materiaach wyborczych
kampania prezydencka, II tura
1,1% 0,6%
5,6%

0,7%

4,6%

3,8%
5,7%

7,3%
1,8%

5,0%
51,9%
10,6%
1,3%

Tematy bezpieczestwa

Tematy gospodarcze

Kampania

Rola prezydenta

Tematy spoeczne

Tematy ustrojowe

Polityka zagraniczna

Polityka krajowa

Skandale

Referendum 6 wrzenia

Wyniki 1 tury

Kogo popr kandydaci z 1 tury

Inne

Z kwestii merytorycznych dominujcymi zagadnieniami w drugiej turze wyborw byy:

reforma emerytalna, in vitro, programy gospodarcze kandydatw, propozycje dla
modych

wyborcw.

Odnotowano

rwnie silne

skupienie na

zagadnieniach

ustrojowych i dotyczcych jednomandatowych okrgw wyborczych.

16

Widoczny by niszy ni w pierwszej turze wyborw udzia tematyki zwizanej

z bezpieczestwem w agendzie badanych audycji cznie wynis 0,7 proc. czasu
trwania badanych audycji wobec 4,2 proc. w pierwszej turze wyborw.
Utrzymaa si niska ekspozycja czna materiaw na temat faktycznych uprawnie
i zakresu obowizkw prezydenta na poziomie 1,3 proc. czasu badanych materiaw
(w pierwszej turze: 1 proc.).

Ekspozycja czasowa tematyki

w materiaach wyborczych
kampania parlamentarna
1,9%
2,6%

4,7%

11,0%

11,7%

53,6%

9,2%
3,3%

2,0%

Kampania wyborcza

Oglne informacje o programach partii

Polityka krajowa

Polityka zagraniczna

Tematy spoeczne

Gospodarka

Kwestie ustrojowe

Skandale i afery

Inne

W przypadku kampanii parlamentarnej dominanty tematyczne obok samego przebiegu

kampanii wyborczej dotyczyy:

tematw spoecznych (bezrobocie, emigracja, kwestia wieku emerytalnego);

kwestii zwizanych z polityk zagraniczn (gwnie kryzys migracyjny i polityka

wschodnia);

tematw gospodarczych (system podatkowy).

17

2.2. Ekspozycja komitetw wyborczych i pluralizm ekspozycji

Na kolejnych stronach prezentujemy zestawienia szczegowe dotyczce ekspozycji

partii i komitetw wyborczych w poszczeglnych kampaniach wyborczych. Zestawienia
te naley czyta, majc w pamici nastpujce zastrzeenia metodologiczne dotyczce
sposobu kodowania przynalenoci goci do okrelonych kategorii:

W wyborach do europarlamentu i samorzdowych grupa ekspertw bya

kodowana osobno od zestawienia politykw. W kampanii prezydenckiej
i parlamentarnej byli oni natomiast kodowani cznie z politykami pod etykiet
nie dotyczy w obszarze przynalenoci partyjnej.

W przypadku kandydatw w wyborach decydujce znaczenie mia fakt startu

z konkretnej listy w poszczeglnych wyborach te same osoby mogy zatem by
kodowane w rny sposb, zgodnie ze zmieniajc si sytuacj polityczn.

W pozostaych sytuacjach regu stosowan do okrelania przynalenoci gocia

do partii lub organizacji (w przypadku ekspertw i komentatorw) by pakt
nominalistyczny bazujcy na sposobie przedstawienia gocia w studiu przez
dziennikarza.

Wyjtkowo w wyborach prezydenckich ekspozycja kandydatw zostaa zaliczona

do popierajcych je stronnictw politycznych byo to konsekwencj silnego
powizania wizerunkowego Bronisawa Komorowskiego, Andrzeja Dudy czy
Magdaleny Ogrek ze wspierajcymi ich partiami politycznymi, ktry to zwizek
mgby zaburza statystyki ekspozycji dla partii politycznych.

W pozostaych kampaniach wyborczych byli i urzdujcy prezydenci byli

kodowani jako politycy bezpartyjni (regua ta bya stosowana zarwno
w przypadku Bronisawa Komorowskiego w wyborach samorzdowych, jak
i Andrzeja Dudy w wyborach parlamentarnych).

Na kolejnych stronach znajduj si ujte pogldowo wyniki ze wszystkich kampanii

wyborczych w podziale na badane stacje TV.

18

Struktura ekspozycji czasowej partii

wedug stacji wybory do europarlamentu
TVP 2
TVP 1
TVP INFO
TVN24
TV Trwam
POLSAT NEWS
0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Platforma Obywatelska

POLSAT
NEWS
11%

Prawo i Sprawiedliwo

19%

73%

13%

13%

15%

0%

Bezpartyjny

15%

13%

23%

17%

7%

0%

Europa+ Twj Ruch

15%

0%

10%

7%

13%

6%

Sojusz Lewicy Demokratycznej

12%

0%

10%

12%

10%

20%

Solidarna Polska

9%

13%

8%

8%

13%

20%

Polska Razem

7%

0%

8%

7%

11%

7%

Polskie Stronnictwo Ludowe

5%

0%

2%

8%

9%

15%

Kongres Nowej Prawicy

3%

0%

5%

6%

3%

0%

Ruch Narodowy

4%

0%

0%

1%

7%

13%

TV Trwam

TVN24

TVP INFO

TVP 1

TVP 2

0%

23%

20%

11%

19%

Powysze dane prezentuj nastpujce modele ekspozycji poszczeglnych grup

politykw w badanych audycjach (w tych wyborach grupa ekspertw bya kodowana
osobno):

TVP (TVP 1 + TVP 2 + TVP Info) wysoka ekspozycja PiS i PO z przewag PO,
a take grupy ekspertw;
o TVP 1 wyrwnana ekspozycja rnych stronnictw;
o TVP 2 przewaga ekspozycji grupy politykw PO, SLD i Solidarnej
Polski;
o TVP Info wysoka ekspozycja PiS i PO z przewag PO, a take grupy
ekspertw; wyrana ekspozycja mniejszych stronnictw;
19

Polsat News skupienie na spolaryzowanej osi sporu PiSPO, relatywnie wysoka

ekspozycja SLD i Europy Plus;

TV Trwam dominacja grupy politykw PiS, widoczna ekspozycja Solidarnej

Polski i grupy ekspertw;

TVN 24 przewaga grupy ekspertw, widoczne skupienie na spolaryzowanej osi

sporu PiSPO, z przewag PO.

Struktura ekspozycji czasowej partii

wedug stacji wybory samorzdowe
TVP (TVP 1 + TVP INFO)

Polsat News

TVN24

TV Trwam

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90% 100%

TV Trwam

TVN24

Polsat News

Bezpartyjny

10%

20%

18%

TVP (TVP 1 + TVP

INFO)
22%

Partia Zieloni

0%

1%

0%

0%

Kongres Nowej Prawicy

0%

4%

4%

2%

Platforma Obywatelska

0%

20%

18%

18%

Polska Razem Jarosawa Gowina

0%

8%

2%

2%

Polskie Stronnictwo Ludowe

0%

6%

8%

11%

Prawo i Sprawiedliwo

78%

14%

14%

19%

Ruch Narodowy

2%

1%

9%

3%

Ruch Sprawiedliwoci Spoecznej

0%

0%

5%

0%

Sojusz Lewicy Demokratycznej

0%

15%

15%

18%

Solidarna Polska Zbigniewa Ziobro

9%

2%

3%

0%

Twj Ruch

0%

8%

4%

5%

20

Powysze dane prezentuj nastpujce modele ekspozycji poszczeglnych grup

politykw w badanych audycjach (w tych wyborach grupa ekspertw bya kodowana
osobno):

TVP (TVP 1 + TVP Info) wyrwnana ekspozycja politykw PiS, PO i SLD;

Polsat News wyrwnana ekspozycja politykw PiS, PO i SLD, widoczny udzia

mniejszych stronnictw politycznych;

TV Trwam dominacja grupy ekspertw i politykw PiS, widoczna ekspozycja

Solidarnej Polski, politykw bezpartyjnych i marginalna ekspozycja Ruchu
Narodowego;

TVN 24 wyrwnana ekspozycja politykw PiS, PO i SLD, widoczny udzia

mniejszych stronnictw politycznych.

21

Struktura ekspozycji czasowej partii

wedug stacji wybory prezydenckie, I tura
TVP (TVP 1 + TVP 2 + TVP INFO)
TVP INFO
TVP 2
TVP 1
TVN 24
TV TRWAM
POLSAT NEWS
0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90% 100%

TVP (TVP
1 + TVP 2
TVP INFO
+ TVP
INFO)
5,8%
7,9%

POLSAT
NEWS

TV
TRWAM

TVN 24

TVP 1

TVP 2

bezpartyjny

7,2%

0,0%

12,5%

17,9%

0,0%

nie dotyczy

19,4%

53,5%

28,4%

11,9%

37,6%

34,9%

30,6%

PiS

12,8%

46,5%

11,9%

8,7%

0,0%

9,9%

9,2%

PO

22,4%

0,0%

18,7%

0,0%

15,6%

14,6%

11,8%

PSL

5,5%

0,0%

2,1%

8,9%

16,3%

10,2%

10,2%

SLD

14,8%

0,0%

10,7%

8,8%

13,2%

9,5%

9,5%

Twj Ruch

0,0%

0,0%

2,6%

9,0%

0,0%

1,1%

2,5%

KORWiN

1,7%

0,0%

2,0%

8,8%

0,0%

2,3%

3,4%

Ruch Narodowy

2,4%

0,0%

0,0%

8,4%

0,0%

1,4%

2,7%

Solidarna Polska

7,4%

0,0%

4,3%

0,0%

17,4%

3,5%

3,4%

Kongres Nowej Prawicy

2,0%

0,0%

0,0%

8,9%

0,0%

1,2%

2,6%

Polska Razem

0,0%

0,0%

5,0%

0,0%

0,0%

2,2%

1,7%

Demokracja Bezporednia

0,8%

0,0%

0,0%

8,7%

0,0%

1,2%

2,6%

Socjaldemokracja Polska

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

1,2%

0,9%

Partia Demokratyczna

2,3%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

1,1%

0,8%

Partia Zieloni

0,0%

0,0%

1,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

Prawica Rzeczypospolitej

1,3%

0,0%

0,9%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

Powysze dane prezentuj nastpujce modele ekspozycji poszczeglnych grup goci

w badanych stacjach:

TVP (TVP 1 + TVP 2 + TVP Info) dominacja grupy ekspertw, wysoka

ekspozycja PiS i PO z przewag PO, relatywnie wysoka ekspozycja PSL i SLD;
22

o TVP 1 bardzo wyrwnana ekspozycja politykw (kandydatw) ze

wszystkich partii;
o TVP 2 dominacja grupy ekspertw i politykw PO, z wysok
ekspozycj PSL i SLD oraz Solidarnej Polski;
o TVP Info dominacja grupy ekspertw i politykw PO, z wysok
ekspozycj PSL i SLD oraz nisz ekspozycj PiS;

Polsat News wyrwnana ekspozycja grup ekspertw, politykw PO, a take SLD
i PiS;

TV Trwam dominacja grupy ekspertw i politykw PiS;

TVN 24 dominacja grupy ekspertw i politykw PO, wysoka ekspozycja

politykw SLD i PiS.

23

Struktura ekspozycji czasowej partii

wedug stacji wybory prezydenckie, II tura
TVP (TVP 1 + TVP 2 + TVP INFO)
TVP INFO
TVP 2
TVP 1
TVN 24

TV TRWAM
POLSAT NEWS

0%

10%

20%

30%

POLSAT
TV
NEWS TRWAM

40%

50%

60%

70%

TVN 24

TVP 1

TVP 2

80%

90% 100%

TVP (TVP
1 + TVP 2
TVP INFO
+ TVP
INFO)
46,4%
43,3%

nie dotyczy

29,7%

46,5%

36,5%

22,0%

68,4%

bezpartyjny

8,2%

0,0%

9,8%

3,5%

18,4%

2,7%

3,5%

PO

19,4%

0,0%

20,0%

32,2%

13,3%

17,3%

19,4%

PiS

18,5%

38,7%

14,8%

30,3%

0,0%

10,9%

13,4%

SLD

8,9%

0,0%

4,9%

3,8%

0,0%

8,1%

7,1%

Polska Razem

5,0%

0,0%

5,3%

3,0%

0,0%

4,1%

3,8%

PSL

4,7%

0,0%

2,0%

5,3%

0,0%

6,6%

6,2%

KORWiN

2,5%

0,0%

1,1%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

Solidarna Polska

2,0%

12,1%

1,3%

0,0%

0,0%

3,6%

2,9%

Prawica Rzeczypospolitej

0,7%

2,7%

0,6%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

SLD

0,6%

0,0%

0,6%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

Twj Ruch

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,5%

0,4%

Solidarna Polska

0,0%

0,0%

0,8%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

Partia Demokratyczna

0,0%

0,0%

0,7%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

Stronnictwo Demokratyczne

0,0%

0,0%

0,9%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

Warszawska Wsplnota
Samorzdowa

0,0%

0,0%

0,7%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

Powysze dane prezentuj nastpujce modele ekspozycji poszczeglnych grup goci

w badanych stacjach:

TVP (TVP 1 + TVP 2 + TVP Info) dominacja grupy ekspertw, wysoka

ekspozycja PiS i PO z przewag PO, relatywnie wysoka ekspozycja PSL, SLD
i Polski Razem;
24

o TVP 1 skupienie na spolaryzowanej osi sporu PiSPO, z bardzo wysok

ekspozycj politykw obu partii;
o TVP 2 dominacja grupy ekspertw, politykw bezpartyjnych
i politykw PO;
o TVP Info dominacja grupy ekspertw, wysoka ekspozycja PiS i PO
jednak z wyran przewag PO, relatywnie wysoka ekspozycja PSL, SLD
i Polski Razem;

Polsat News skupienie na spolaryzowanej osi sporu PiSPO, duy udzia

ekspertw, relatywnie wysoka ekspozycja PSL, SLD i Polski Razem;

TV Trwam dominacja grupy ekspertw i politykw PiS, widoczna ekspozycja

Solidarnej Polski i Polski Razem odejcie od modelu pluralizmu ograniczonego
(tylko PiS i eksperci) do nieco bardziej wywaonego (cho wci preferujcego
jedn stron sceny politycznej) modelu pluralizmu zawonego;

TVN 24 dominacja grupy ekspertw, widoczne skupienie na spolaryzowanej osi

sporu PiSPO, widoczna ekspozycja SLD i Polski Razem oraz politykw
mniejszych stronnictw w kontekcie wyborw.

25

Struktura ekspozycji czasowej partii

wedug stacji wybory parlamentarne
TVP (TVP 1 + TVP 2 + TVP INFO)

TVP INFO

TVP 2

TVP 1

TVN 24

TV TRWAM

POLSAT NEWS
0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90% 100%
TVP (TVP 1 +
TVP 2 + TVP
INFO)
51,1%

POLSAT NEWS

TV TRWAM

TVN 24

TVP 1

TVP 2

TVP INFO

Nie dotyczy

20,9%

0,5%

20,2%

25,4%

25,5%

55,3%

Bezpartyjny

1,6%

0,8%

6,8%

0,0%

0,0%

3,6%

3,1%

KW PiS

19,2%

98,8%

19,5%

10,4%

0,5%

12,2%

11,3%

KW PO

22,1%

0,0%

20,4%

8,1%

8,1%

11,1%

10,7%

KW Zjednoczona Lewica

11,1%

0,0%

9,1%

9,6%

16,7%

7,9%

8,6%

KW PSL

9,9%

0,0%

5,0%

9,0%

16,5%

5,8%

6,7%

KW Nowoczesna Ryszarda Petru

2,5%

0,0%

4,4%

9,1%

16,2%

1,6%

3,1%

KW Kukiz'15

3,8%

0,0%

5,7%

10,5%

0,0%

0,1%

0,9%

KW Partia Razem

3,3%

0,0%

3,0%

8,1%

8,0%

1,2%

2,2%

KW KORWiN

3,2%

0,0%

3,0%

9,8%

8,5%

0,7%

1,9%

Inne

2,5%

0,0%

2,9%

0,0%

0,0%

0,5%

0,4%

Powysze zestawienie wskazuje na bardzo zrnicowane modele doboru goci do

badanych audycji w zalenoci od stacji:

TVP (TVP 1 + TVP 2 + TVP Info) dyskurs czny naley uzna za zdominowany
przez ekspertw, z relatywnie wyrwnanym udziaem komitetw wyborczych
reprezentujcych cztery stronnictwa obecne w sejmie koczcej si kadencji
PiS, PO, PSL oraz KW Lewica reprezentujcy SLD, UP i Twj Ruch.
26

o TVP 1 zrwnowaony rozkad ekspozycji wszystkich partii, bez

wyranej przewagi adnego ze stronnictw. Jest to podobnie jak
w przypadku pierwszej tury wyborw prezydenckich wzorcowo
pluralistyczny dyskurs, dajcy rwn szans prezentacji politykom
rnych komitetw wyborczych;
o TVP 2 stosunkowo wywaona ekspozycja kilku duych grup goci,
z wyczeniem politykw KW PiS (jest to pochodna braku udziau
politykw tej partii w audycjach prowadzonych przez Tomasza Lisa);
o TVP Info znaczca dominacja grupy ekspertw i komentatorw,
poczona z do wyrwnan ekspozycj komitetw wyborczych
reprezentujcych cztery stronnictwa obecne w sejmie koczcej si
kadencji. Martwi moe niski udzia procentowy przedstawicieli czterech
pozostaych komitetw wyborczych;

Polsat News ukad dyskursu noszcy cechy pluralizmu spolaryzowanego, czyli

zauwaalnej ekspozycji wszystkich partii przy zachowaniu dominanty, jak jest
o sporu PiSPO (ekspozycje obu tych komitetw wyborczych byy zblione
i okoo dwa razy wysze ni w przypadku ekspozycji kolejnych stronnictw);

TV Trwam przykad skrajnie niepluralistycznego dyskursu, polegajcy na

prezentacji wycznie politykw startujcych z list KW PiS (ponad 99 proc. czasu
ekspozycji w badanych audycjach);

TVN 24 ukad dyskursu noszcy cechy pluralizmu spolaryzowanego, czyli

zauwaalnej ekspozycji wszystkich partii przy zachowaniu dominanty, jak jest
o sporu PiSPO (ekspozycje obu tych komitetw wyborczych byy zblione
i okoo dwa razy wysze ni w przypadku ekspozycji kolejnych stronnictw).

Na kolejnej stronie zostaa zaprezentowana typologia stacji w podziale na wskazane

w raportach z poszczeglnych kampanii modele pluralizmu w stosunku do ekspozycji
partii:

model zrwnowaony bazujcy na wyrwnanej ekspozycji rnych stronnictw

politycznych, bez wyranej przewagi dwch dominujcych w dyskursie
medialnym i sondaach partii;

27

model spolaryzowany bazujcy na przewadze ekspozycji dwch najwikszych

partii politycznych, czasami take z duym udziaem ekspertw i z nisz
ekspozycj politykw mniejszych stronnictw;

model zawony ograniczony do grupy partii o podobnych programach lub

do jednej partii i grupy ekspertw;

model ekspercki bazujcy w przewaajcej mierze na ekspozycji ekspertw

w badanych programach publicystycznych.

28

Model pluralizmu

Eurowybory

Wybory samorzdowe

Wybory prezydenckie
tura I

Wybory prezydenckie
tura II

Wybory parlamentarne

Model zrwnowaony

Model spolaryzowany

Model zawonego
pluralizmu

(ekspozycja
wycznie KW PiS)

Model ekspercki

29

2.3. Ekspozycja kobiet

W toku prowadzonych analiz staym elementem monitoringw bya kontrola ekspozycji

i sposobu prezentacji kobiet jako goci w badanych audycjach publicystycznych.
Celem tej czci monitoringu byo uzyskanie odpowiedzi na pytanie o to, czy
w audycjach publicystycznych w okresie wyborczym mona zaobserwowa przejawy
dyskryminacji kobiet na poziomie ilociowej ekspozycji lub zachowa konkretnych
dziennikarzy.
Gwnym wnioskiem z tej czci prowadzonych monitoringw jest uderzajca
regularno niskiej ekspozycji czasowej i frekwencyjnej kobiet jako goci w badanych
audycjach w okresach wyborczych. Wskanik czasowej ekspozycji przyjmuje wartoci
od 12 do 16 proc., a w przypadku ekspozycji frekwencyjnej od 12 do 17 proc.

Udzia czasowy kobiet-goci w badanych

audycjach publicystycznych
100%
90%
80%
70%
60%

86%

86%

85%

88%

84%

50%
Mczyni
40%

Kobiety

30%
20%
10%

14%

14%

15%

12%

16%

Wybory
europejskie

Wybory
samorzdowe

Wybory
prezydenckie
tura I

Wybory
prezydenckie
tura II

Wybory
parlamentarne

0%

30

Udzia frekwencyjny kobiet-goci w badanych

audycjach publicystycznych
100%
90%
80%
70%
60%

86%

85%

86%

88%

83%

50%
Mczyni
40%

Kobiety

30%
20%
10%

14%

14%

15%

12%

17%

Wybory
europejskie

Wybory
samorzdowe

Wybory
prezydenckie
tura I

Wybory
prezydenckie
tura II

Wybory
parlamentarne

0%

Powysze dane po pierwszych dwch wynikach monitoringw (w przypadku ktrych

warto ekspozycji powtrzya si z dokadnoci do jednego miejsca po przecinku)
zostay poddane analizie pod ktem hipotez dotyczcych przyczyn takiego stanu rzeczy.
Moliwe przyczyny wskazane przez zesp badawczy objy:
1. niski udzia kobiet na listach wyborczych;
2. niskie miejsca zajmowane przez kobiety na listach wyborczych;
3. brak kobiet jako liderek partii;
4. maskulinizacj zawodu dziennikarza;
5. brak charyzmatycznych postaci kobiecych w polityce.
Analizowany materia wskazuje, e adna z tych hipotez nie uzyskuje penego
potwierdzenia w danych z monitoringu w kolejnych kampaniach wyborczych:
1. niski udzia kobiet na listach wyborczych wskanik nie zmieni si znaczco
w przypadku wyborw parlamentarnych, w ktrych obowizuje 35 proc. parytet
na listach wyborczych;

31

2. niskie miejsca zajmowane przez kobiety na listach wyborczych jedyna hipoteza

niezweryfikowana w toku prowadzonych analiz w sposb negatywny;
3. brak kobiet jako liderek partii wskanik nie zmieni si znaczco w przypadku
wyborw parlamentarnych, w ktrych liderkami trzech gwnych komitetw
wyborczych byy wanie kobiety;
4. maskulinizacja zawodu dziennikarza w badanych okresach wyborczych
w trzech z piciu kampanii udzia kobiet jako prowadzcych przekracza 50 proc.
czasu antenowego, a w adnym z badanych przedziaw czasowych nie spad
poniej 35 proc.
5. brak charyzmatycznych postaci kobiecych w polityce jakociowa analiza
prezentacji postaci kobiecych wykazaa, e na poziomie rl przyjmowanych
w audycjach nie zachodz wyrane rnice w zachowaniu polityczek i politykw,
a take w stosunku dziennikarzy do nich. Silna obecno wyrazistych postaci
kobiecych w badanych audycjach zostaa odnotowana w kadej z kampanii, poza
incydentalnymi naruszeniami w kampanii prezydenckiej (casus Magdaleny
Ogrek omwiony w dyskusji do raportu z pierwszej tury wyborw
prezydenckich)

nie

dao

si

za

odnotowa

dziennikarzy

postaw

deprecjonujcych lub lekcewacych w stosunku do wystpujcych w audycjach

polityczek.
Powysza analiza postawionych hipotez wskazuje wyranie, e bariera ekspozycji kobiet
w audycjach publicystycznych istnieje na poziomie samego zaproszenia w charakterze
gocia do programu, nie za w dyskryminacyjnych czy szowinistycznych zachowaniach
wobec kobiet (takie sytuacje praktycznie nie wystpuj w badanym materiale).

32

2.4. Wskaniki zbiorcze misji publicznej operacjonalizacja i dyskusja

W toku prowadzonych analiz jako informacja pomocnicza do wskanikw obrazujcych

zmienne szczegowe byy wyliczane take wskaniki zbiorcze misji publicznej. Miay
one posta wzorw (omwionych szczegowo w raportach z poszczeglnych
kampanii), ktrych zadaniem byo ujcie intuicyjnego rozumienia poj zapisanych
w art. 21 Ustawy o radiofonii i telewizji w taki sposb, aby moliwe byo porwnanie pod
ich ktem wszystkich badanych anten.
Finalna wersja metodologii zostaa wypracowana podczas:

konferencji podsumowujcych monitoring wyborczy, zorganizowanych 22 wrzenia

2014 roku, 23 marca 2015 roku oraz 21 wrzenia 2015 roku przez Krajow Rad
Radiofonii i Telewizji oraz Uniwersytet Warszawski;

spotka i dyskusji z kierownictwem Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji podczas

referowania wynikw poprzednich edycji badania w dniach 18 czerwca 2014
roku i 20 stycznia 2015 roku.

W tym raporcie prezentujemy wartoci czterech finalnych wskanikw misji publicznej

ujtych w przeliczeniu mnonikowym4, a wic takim, jakie uywane jest w ostatecznej
wersji metodologii.
Dla wyborw samorzdowych w przypadku TVP 1 i TVP 2 s zakodowane wartoci
0% z racji braku audycji zakwalifikowanych do badania w TVP 2 i poczenia audycji
w TVP 1 z audycjami w TVP Info (bya to jednorazowa decyzja zamawiajcego badanie,
od ktrej odstpiono w kolejnych monitoringach).

Wszelkie szczegowe komentarze i ustalenia metodologiczne s zaprezentowane w rozdziale czwartym kadego

z raportw podsumowujcych poszczeglne kampanie wyborcze.
4

33

Wartoci mnonikowe dla wskanika pluralizm

100%
100%

100%

100%

100%

100%

90%
89%

80%
76%

70%

83%

79%
67%

60%

63%

59%

40%

47%

45%
41%

41%
37%

30%
29%

20%

58%

56%

50%

22%

27%

26%

18%

17%

10%
2%

0%0%

11%

5%

0%
Wybory europejskie

Wybory
samorzdowe

POLSAT NEWS

TV TRWAM

Wybory
Wybory
prezydenckie tura I prezydenckie tura II
TVN 24

TVP 1

TVP 2

Wybory
parlamentarne

TVP INFO

Wskanik pluralizmu cechuje najwysza w badanej prbce zmienno. Jest on wyliczany

w oparciu o zrnicowanie wartoci ekspozycji procentowej poszczeglnych partii,
a jego stanem idealnym jest wyrwnany rozkad ekspozycji wszystkich partii.
Najprostszym zabiegiem gwarantujcym tak sytuacj jest proporcjonalne zapraszanie
przedstawicieli kadej partii do audycji o podobnej strukturze dyskusji (by to zabieg
z powodzeniem praktykowany w trzech kampaniach wyborczych przez TVP 1). Dobre
wyniki w zakresie tego wskanika osiga take Polsat News, a take w mniejszym
zakresie TVN 24. Nisze wartoci pluralizmu odnotowano w przypadku TVP 2 i TVP
Info, a w przypadku TV Trwam jest to najnisza warto pluralizmu w prbie, jak te
najnisza warto jakiegokolwiek wskanika misji dla tej stacji wida tu wyranie
konsekwencj przyjcia modelu zawonego pluralizmu, premiujcego politykw PiS
oraz partii, takich jak Solidarna Polska.

34

Wartoci mnonikowe dla wskanika wywaenie

100%
90%
80%

100% 100%100%
94%

94% 92%
87%

98%

99%

100%100% 100%
97% 95%
96%
96%

70%

93%

98% 97%

74%

73%
67%

60%

57%

50%
40%
30%

100%

42%

38%

34%

33%

20%
10%

0%0%
0%
Wybory europejskie

Wybory
samorzdowe

POLSAT NEWS

TV TRWAM

Wybory
Wybory
prezydenckie tura I prezydenckie tura II
TVN 24

TVP 1

TVP 2

Wybory
parlamentarne

TVP INFO

Wskanik wywaenia cechuje niska zmienno, a jego wyrane wychylenia wystpuj

tylko w przypadku TV Trwam oraz incydentalnie TVP 2. Wskanik ten przyjmuje
wartoci maksymalne, kiedy zachowanie dziennikarzy przyjmuje neutralne wartoci
i nie da si odnotowa wyranie pozytywnego lub negatywnego stosunku do goci.
Zasygnalizowane sytuacje odchyle s zwizane zarwno w przypadku TV Trwam,
jak i TVP 2 z yczliwym stosunkiem dziennikarza do goci przy czym w przypadku
TV Trwam jest to staa tendencja, a w przypadku TVP 2 wypadkowa pojedynczych
wyda audycji zakwalifikowanych do badania.

35

Wartoci mnonikowe dla wskanika

jako warsztatowa
100%
100%
90%

100%

96%

95%
91%

97%

91%

100%

100%

88%

80%

50%

93%
88%

86%
82%
78%

70%

60%

100%

96% 94%

78% 76% 79%

74%

64%

88%

81%

63%

60%

53%

40%
30%
20%
10%
0%0%
0%
Wybory europejskie

Wybory
samorzdowe

POLSAT NEWS

TV TRWAM

Wybory
Wybory
prezydenckie tura I prezydenckie tura II
TVN 24

TVP 1

TVP 2

Wybory
parlamentarne

TVP INFO

Wskanik jakoci warsztatowej cechuje umiarkowana zmienno oraz relatywnie

wysokie wartoci, wskazujce na do wyrwnany poziom edytorski i jzykowy
badanych audycji.
Wskanik ten przyjmuje warto tym wysz, im nisze jest natenie bdw
edytorskich i jzykowych w wypowiedziach dziennikarzy prowadzcych audycj.
W przypadku tego wskanika wiksz zmienno odnotowano tylko w przypadku TVP 2,
jest ona jednak pochodn faktu, e w poszczeglnych monitoringach w tej stacji badane
byy tylko po dwa wydania audycji Tomasza Lisa.

36

Wartoci mnonikowe dla wskanika

bezstronno
100%
100%
99%

100%

100%

100%

90%

87%

80%

85% 86%

87%
83% 83%
80%

85%

77%

70%
60%

100%

95%

90%

70%

67%
64%
61%

69%

68%

63%

50%
50%
40%

44%

41%
41%

30%
20%
10%
0%0%
0%
Wybory europejskie

Wybory
samorzdowe

POLSAT NEWS

TV TRWAM

Wybory
Wybory
prezydenckie tura I prezydenckie tura II
TVN 24

TVP 1

TVP 2

Wybory
parlamentarne

TVP INFO

Wskanik bezstronnoci cechuje dua wariancja, porednio wynikajca z faktu jego

czciowej korelacji ze wskanikiem pluralizmu. Wskanik ten skada si z dwch
zasadniczych komponentw:

bezstronnoci wewntrznej na ktr skada si nacechowanie wypowiedzi oraz

zachowa niewerbalnych dziennikarza im jest ono nisze, tym lepsze wartoci
przyjmuje wskanik;

bezstronnoci zewntrznej wyliczanej jako wariancja nastawienia do gocia

ze wzgldu na parti, z ktrej pochodzi.

Zrnicowanie w obrbie tego wskanika jest take wysokie z racji sygnalizowanych

w dalszej czci raportu znacznych rnic we wskanikach zachowania dziennikarzy
(do ktrych naley take nacechowanie wypowiedzi i gestykulacji). rednio najwysze
wartoci wskanik ten przyjmuje dla Polsatu News (w przypadku ktrego due
znaczenie ma relatywnie niskie nacechowanie zachowania prowadzcych).

37

Warto cznego, waonego wskanika

misji publicznej
100%
97%

90%

89%

80%

50%

87%

59%

63%

73%

71%

68%
64%

65%
62%

59%

57%

40%
30%

82%
69%

69%

92%
87%
86%

92%

85%

76%

70%
60%

95%
89%

44%

43%

44%

32%

20%
10%
0%0%
0%
Wybory
europejskie

Wybory
samorzdowe

POLSAT NEWS

TV TRWAM

Wybory
Wybory
prezydenckie tura I prezydenckie tura II
TVN 24

TVP 1

TVP 2

Wybory
parlamentarne

TVP INFO

Kocowe zestawienie prezentuje warto cznego wskanika misji publicznej

wyliczanego wedug wzoru:
WM = Warto mnonikowa, czyli procent wyniku maksymalnego w danej kategorii, jaki
stanowi rezultat dla okrelonej stacji
(3*WM(Pluralizm)+WM(Wywaenie) + 2*(Bezstronno) + 2*(Jako warsztatowa))/8
Wskanik ten przyjmuje wartoci od 0 do 100 proc., a na jego warto maj wpyw
wszystkie wskaniki skadowe w stopniu wyznaczonym przez przypisane wagi5.
Wskanik ten cechuje stabilno w przypadku TV Trwam oraz TVP 2 6 (nisze wyniki),
Polsatu News i TVP 17 (wysokie wyniki) i zmienno w przypadku TVN 24 i TVP Info.

Ukad zmiennych uywanych do wyliczania wskanika, a take przypisane wagi s rezultatem dyskusji z nadawcami
podczas konferencji podsumowujcych.
6 Naley pamita, e w przypadku TVP 2 kwalifikowano do bada tylko wydania audycji Tomasz Lis na ywo.
7 Naley pamita, e w przypadku TVP 1 kwalifikowano do bada tylko wydania audycji Polityka przy kawie oraz
organizowane debaty wyborcze.
5

38

2.5. Wzorce aktywnoci dziennikarskiej na poziomie anten

W toku analizy zmiennych dotyczcych zachowa dziennikarzy dao si zaobserwowa

due zrnicowanie tych parametrw zarwno midzy poszczeglnymi dziennikarzami
danej stacji, jak i w obrbie dziennikarzy pracujcych w jednej audycji. Zrnicowanie
mona zaobserwowa take w przypadku tych samych dziennikarzy prowadzcych
rne wydania audycji lub rne audycje. Grupa dziennikarzy o powtarzalnym i staym
wzorcu zachowania w audycjach publicystycznych jest relatywnie niewielka (jej
wyrnienie i omwienie jest materiaem na osobne opracowanie bazujce na
segmentacji zachowa poszczeglnych dziennikarzy), a w przypadku pozostaych
gwnym czynnikiem determinujcym sposb komunikacji z gociem jest temat
rozmowy, osobowo osoby lub osb odwiedzajcych audycj, a take dynamika
dyskusji midzy gomi (czasem take z udziaem publicznoci).
Jednakowo na poziomie caych redakcji da si wyrni zauwaalne wzorce
rnicujce poszczeglne anteny po zagregowaniu danych dotyczcych trzech
kluczowych zmiennych opisujcych zachowanie dziennikarzy w dyskusji:

czstotliwoci zadawania pyta;

czstotliwoci przerywania gociom;

rodzaju zadawanych pyta (pytania o informacj lub o opini).

Jest to obserwacja o tyle ciekawa, e wzorce te powtarzaj si w identycznym ukadzie

w niemal wszystkich kampaniach objtych monitoringiem na przestrzeni dwch lat,
co wskazuje na ich du trwao i niezaleno od biecych wydarze politycznych.
Szczegln stabilnoci cechuj si trzy wzorce:

dla TV Trwam opiera si on na spokojnym stylu prowadzenia dyskusji z du

liczb pyta o informacj skierowanych do goci, a take nisk czstotliwoci
przerywania wypowiedzi goci, co przekada si na pynniejszy odbir i poczucie
uporzdkowania dyskusji;

dla TVP Info styl zagregowany dla tej stacji cechuje si wywaeniem zarwno
wskanikw aktywnoci dziennikarza, jak te zrwnowaeniem liczby pyta
o opini i informacj. W badanych kampaniach przewaa lekkie wychylenie

39

w kierunku nieco niszej od redniej aktywnoci dziennikarskiej, liczba pyta

o informacj cechuje si za minimalnie wiksz zmiennoci, wahajc si od
poziomu redniego dla kampanii parlamentarnej i prezydenckiej do poziomu
wysokiego dla kampanii samorzdowej;

dla TVN 24 styl zagregowany dla tej stacji cechuje si stabilnoci i staym
wychyleniem w kierunku zachowa aktywnych, kontrolujcych dyskusj
(przerywanie wypowiedzi, dopytywanie), a take duym nateniem pyta
o opini kierowanych do goci audycji.

Pozostae badane stacje cechuje wysza zmienno na przynajmniej jednym z wymiarw

uywanej typologii:

TVP 1 stabilnie wysza od redniej aktywno, zrnicowane natenie pyta

o informacj/opini;

Polsat News stabilnie nisza od redniej aktywno, zrnicowane natenie

pyta o informacj/opini;

TVP 2 bardzo due zrnicowanie w zakresie obu parametrw8.

Na ostatniej stronie prezentujemy syntetyczne zestawienie jakociowe uoglnionych

na poziomie redakcji stylw zachowania dziennikarzy prowadzcych (odlegoci
w macierzy maj charakter pogldowy i orientacyjny, gdy z racji zmian midzy
eurowyborami, a kolejnymi edycjami badania nie jest moliwe proste urednienie
wartoci wskanikw dla poszczeglnych stacji).

Warto powtrzy tu uwag z poszczeglnych raportw gwnych, e jedyn audycj publicystyczn o tematyce
politycznej emitowan na antenie TVP 2 jest Tomasz Lis na ywo, std te wskaniki dla tej stacji s w caoci
pochodn formuy i zachowania prowadzcego t audycj, a dua zmienno wskanikw sugeruje w tej sytuacji,
e jest to dziennikarz o elastycznym i zmiennym w zalenoci od tempa, dynamiki dyskusji i doboru goci stylu
prowadzenia audycji publicystycznej.
8

40

Macierz w syntetyczny sposb zestawia urednione dla poszczeglnych kampanii wskaniki aktywnoci dziennikarzy. Gwiazdk zostay oznaczone
style szczeglnie stabilne i cechujce si ma zmiennoci w poszczeglnych kampaniach.
Wysokie natenie pyta o informacj

Niska
aktywno
dziennikarza
maa liczba
pyta
i interwencji
w dyskusji

Wysoka aktywno
dziennikarza
dua liczba pyta
i interwencji
w dyskusji

Niskie natenie pyta o informacj

41

3. Podsumowanie raportu
Powysze zestawienie wnioskw z dwch lat monitoringw wyborczych moe stanowi
punkt wyjcia do dyskusji nad dalszymi badaniami dyskursu politycznego w polskich
audycjach publicystycznych. Opisane we wczeniejszej czci raportu zjawiska maj
mocne oparcie w materiale empirycznym i jednoczenie mog stanowi punkt
odniesienia do innych analiz prowadzonych wedug podobnej metodologii w okresach
niewyborczych, a take obejmujcych szersze zakresy materiau (m.in. cay zakres
czasowy pasma w telewizjach informacyjnych, a nie tylko audycje ramwkowe).
Dodatkowo

badanym

materiale

mona

wyrni

szereg

innych

zjawisk

sygnalizowanych w raportach z poszczeglnych kampanii, ktre cho nie powtarzaj si

we wszystkich kampaniach, mog stanowi istotne punkty wyjcia do pogbionych
analiz dyskursu medialnego, take w okresie pozawyborczym. Do takich zjawisk naley
zaliczy:

indywidualne style zachowania poszczeglnych dziennikarzy i ich zmienno/

stabilno w czasie;

wpyw czynnikw sytuacyjnych (dobr gocia/goci, obecno publicznoci,

temat rozmowy) na dynamik zachowania dziennikarza;

sposb i zakres prezentacji faktycznych uprawnie organw wadzy (prezydenta,

parlamentu, samorzdu) w dyskursie wyborczym;

poszukiwanie innowacyjnych form gatunkowych przez poszczeglne redakcje;

indywidualne naruszenia standardw dziennikarskich, widoczne podczas analizy

jakociowej materiaw publicystycznych (tzw. stronniczo mimowolna/
taktyczna (incydentalna) czy te tzw. stronniczo propagandowa/strategiczna
(umylna)9.

Zob. J. Street, Mass media, polityka, demokracja, przek. T. D. Lubaski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloskiego,
Krakw 2006, s. 1331.
9

42