NR 8 (11) SIERPIE 2016 ORGAN

STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Sierpie smy miesic w roku wedug kalendarza

gregoriaskiego, ma 31 dni. Sierpie jest na pkuli
pnocnej miesicem letnim, a na poudniowej zimowym. Nazwa miesica (wedug Brcknera; dawniej sirzpie) pochodzi od uywanego w niwach
sierpa (por. czes. srpen, ukr. / serpe;
chorw. srpanj lipiec). Inna nazwa to stojczka.
aciska nazwa A ugustus (zobacz: kalendarz rzymski), zapoyczona przez wikszo jzykw europejskich, nadana zostaa na cze cesarza Oktawiana Augusta; przedtem miesic ten (pocztkowo 6. w
kalendarzu) nazywa si Sextilis.

ma bdzie.
Gdy z pocztku sierpie czste grzmoty miewa,
tedy te do koca tak nut piewa.
Pocztki sierpnia pogodne, wr zimy agodne.
Kiedy sierpie wrzos rozwija, jesie krtka, szybko mija.
Kiedy sierpie przychodzi, reszta zboa z pola
schodzi.
Jak po lipcu sierpie si ochodzi, to pniej zima
twarda z wielkim
niegiem chodzi.
Jeli w sierpniu dni jasne, bd stodoy ciasne.

Sierpie
Przysowia ludowe
Sierpie jasny i pogodny, dla win jest bardzo wygodny.
Sierpie, ten spoczynku nie chce da, bo kae ora i
sia.
Z sierpem w rku wita sierpie, wiele uciech, wiele cierpie.
Jaki pierwszy, drugi, trzeci, taki cay sierpie leci.
Ostatni sierpnia zapowiada, jaka pogoda na padziernik wypada.
Gdy na pocztku sierpnia skwar trzyma, to nieostra
bywa zima.
Gdy w dni sierpnia spieka wszdzie, tedy duga zi-

Sierpie,
wiatocie zmierzchw
z brzoskwini i cukru,
w wieczorze, niczym w owocu,
tkwi soce na ksztat pestki.
Pena kolba kukurydzy kryje
umiech ty i jdrny.
Sierpie.
Dzieci zajadaj
ciemny chleb i pyszny ksiyc.
Federico Garca Lorca

SZCZEBRZESZYN

CHRZSZCZ NR 8 (11)

Sierpie 1980 jeden z kilku miesicy, ktre odcisny najwiksze pitno na historii PRL. Przeszed do
historii z powodu strajkw na Wybrzeu, zakoczonych zawarciem czterech porozumie sierpniowych.
Pierwsze strajki miay miejsce w widniku i Lublinie
w poowie lipca (wydarzenia zwane Lubelskim Lipcem), a pierwsze protestacyjne przestoje w tym regionie miay miejsce ju wiosn 1980. W wyniku wydarze lubelskich strajki zaczy rozprzestrzenia si na
okoliczne regiony, by w kocu wystpi w szeregu
miast na terenie caego kraju. Jednak najwaniejszy
strajk rozpoczy Wolne Zwizki Zawodowe Wybrzea 14 sierpnia w Stoczni Gdaskiej (dano m.in.
przywrcenia do pracy Anny Walentynowicz, podwyek pac, wybudowania pomnika ofiar Grudnia
1970), do niego zaczy docza delegacje strajkujcych zakadw pracy z pozostaych miast.
W sierpniu 1980 narodzi si trwajcy 15 miesicy okres wzgldnej wolnoci w komunistycznym
pastwie i powsta ruch robotniczy, ruch spoeczny,
ktry wkrtce przeistoczy si w 10-milionowy
NSZZ Solidarno. Okr es wolnoci Polakw zakoczony zosta stanem wojennym w latach 19811983. Sierpie 1980 by impulsem do przemian systemowych, ktre w ostatecznoci doprowadziy do
upadku PRL i innych krajw demokracji ludowej z
bloku wschodniego, odzyskania suwerennoci przez
Polsk i powstania III Rzeczypospolitej.
Wedug raportu MSW dostarczonego Stanisawowi Kani w dniu 30 sierpnia w 28 wojewdztwach
strajkowao 700 zakadw i ponad 700 tysicy pracownikw, m.in. komunikacja miejska w 13 miastach.
n.

Oprawa artystyczna kultu

Marii Matki Miosierdzia na ziemiach
Polskich i litewskich
Taka identyfikacja obrazu utrwalia si po drugiej
wojnie wiatowej, kiedy Ostra Brama znalaza si w
granicach Zwizku Sowieckiego. Kardyna Stefan
Wyszyski (19011981) i inni polscy hierarchowie
gosili wwczas, e wszystkie ludy wschodnie
zniewolone przez Zwizek Sowiecki powinny by
poddane pod patronat Pani Ostrobramskiej, przecie
Matki Miosierdzia. Ide t podja Poczta Watykaska, wprowadzajc do obiegu w grudniu roku
1954 seri znaczkw z wileskim wizerunkiem. Jak
napisano w amerykaskim dzienniku Reading Eagle, w synny religijny obraz, ktry znikn tajemniczo za elazn kurtyn, wprowadzi nowy melodramatyczny akcent do zestawu znaczkw watykaskich
wydanych na zakoczenie roku maryjnego [] Matka Boska Ostrobramska zostaa ukazana na wszystkich znaczkach [...] Pod ni znajduje si napis Mater
Misericordiae, co oznacza Matka Miosierdzia.
Co prawda ostrobramska kaplica z cudownym obrazem pozostaa pod rzdami sowieckimi otwarta dla
wiernych, ale czciciele wileskiej Matki Miosierdzia, ktrzy po wojnie przenieli si w nowe granice
Polski, zaczli tworzy na tym obszarze zastpcze
orodki jej kultu. W drugiej poowie wieku XX wykonano nie tylko liczne kopie cudownego obrazu, ale
wzniesiono take wiern kopi caej Ostrej Bramy w
Skarysku--Kamiennej w latach 19881989.
Nowe sanktuaria byy nieodmiennie okrelane jako
miejsca czci Matki Miosierdzia, jeszcze mocniej
utrwalajc w Polsce przekonanie, e ten przymiot
Marii najlepiej ukazuje jej obraz w Ostrej Bramie.
Tak wymow wileskiego obrazu wzmagao jeszcze
bardziej cise powizanie jego kultu z naboestwem do wizerunku Jezusa Miosiernego, ktre stao
si w XX wieku najbardziej yw form masowej
pobonoci w polskim Kociele katolickim. Po wykonaniu tego wizerunku przez Eugeniusza Kazimirowskiego (18731939) wedug wizji Faustyny Ko-

CHRZSZCZ NR 8 (11)

walskiej (19051938), wyeksponowano go bowiem

od 26 do 28 kwietnia 1935 roku w Ostrej Bramie na
zakoczenie Jubileuszu 1900-lecia Odkupienia wiata. Ksidz Micha Sopoko (18881975), ktry doprowadzi do owego wydarzenia, pisa po latach, i
nie byo dzieem przypadku, e obraz Najmiosierniejszego Zbawiciela, cieszcy si czci i askami na
caym wiecie, zosta wystawiony po raz pierwszy u
stp Matki Miosierdzia, ktra go niejako zaaprobowaa i polecia.
W roku 2002 odwrcono niejako formu tego
polecenia, zawieszajc w sanktuarium Boego Miosierdzia w krakowskich agiewnikach kopi obrazu
ostrobramskiego jako wyraz miosierdzia Marii, dopeniajcego miosierdzie jej Syna. Taki akt, dokonany w jednym z najwaniejszych orodkw pielgrzymkowych w Polsce, utwierdzi ostatecznie specyficzny polski sposb obrazowania Matris Misericordiae, mocno oderwany od dawnej tradycji ikonograficznej i skupiony na bardzo wiernym naladowaniu jednego, szczeglnie czczonego wizerunku.
Piotr Krasny

W malinowym chruniaku
w malinowym chruniaku, przed ciekawych wzrokiem
Zapodziani po gowy, przez dugie godziny
Zrywalimy przybye tej nocy maliny.
Palce miaa na olep skrwawione ich sokiem.
Bk zonik hucza basem, jakby straszy kwiaty,
Rdzawe guzy na socu wygrzewa li chory,
Zachmaniaych pajczyn skrzyy si wisiory
I szed tyem na grzbiecie jaki uk kosmaty.
Duszno byo od malin, ktre, szepczc, rwaa,
A szept nasz tylko wwczas nacicha w ich woni,
Gdym wargami wygarnia z podanej mi doni
Owoce, przepojone woni twego ciaa.
I stay si maliny narzdziem pieszczoty
Tej pierwszej, tej zdziwionej, ktra w caym niebie
Nie zna innych upoje, oprcz samej siebie,

I chce si wci powtarza dla wasnej dziwoty.

I nie wiem, jak si stao, w ktrym okamgnieniu,
e dotkna mi warg spoconego czoa,
Porwaem twoje donie - oddaa w skupieniu,
A chruniak malinowy trwa wci dookoa.
Lemian Bolesaw

Festiwa Stolica Jzyka Polskiego

Ju po raz drugi w Szczebrzeszynie odby si ( midzy 31 lipca a 7 sierpnia 2016 r.), Festiwal Stoli-

ca Jzyka Polskiego. Tym razem haso festiwalowe brzmiao "Midzy przeszoci a przyszoci",
a jego duchowym patronem by Bolesaw Lemian,
ktry prowadzi kancelari prawnicz w pobliskim
Szczebrzeszynowi Zamociu. Kuzynem Lemiana
by Jan Brzechwa, ktry go odwiedza i tak najprawdopodobniej spotka si on z nazw Szczebrzeszyn.
Uwieczni j w wierszyku o chrzszczu, ktry tu
brzmi w trzcinie.
Zgodnie z programem festiwalu odbyo si ponad
30 wydarze o charakterze literackim, z udziaem
prawie 50 twrcw.
Skoczyo si trwajce tydzie wito kulturalne.
Pozostaa tylko wystawa obrazw i rzeb zorganizowana jako Kolonia Artystw i ksigarnia. Znikno
miasteczko festiwalowe. Mieszkacy wrcili do codziennoci. Lecz lad tego wydarzenia pozosta i na
pewno dugo jeszcze bdzie skutkowa - wzmoeniem czytelnictwa, zainteresowaniem poezj oraz
sztuk tworzon przez miejscowych artystw.
Bdziemy pamita spektakle teatralne i wieczory
poetyckie. Moemy tu przywoa spektakl teatralny
(cho dziejcy si w naturze) Drzewo Wiesawa Myliwskiego czy Jego rozmow o literaturze; spektakl
Blizny pamici Jana Karskiego, czytanie poezji Bolesawa Lemiana przez wybitnych aktorw, take inne
wydarzenia.
Pozostan w pamici warsztaty literackie dla dzieci i modziey przecie to oni bd w przyszoci
odbiorcami dokona literackich. Co bardzo wane, te
wanie warsztaty odrywaj dzieci i modzie od
3

CHRZSZCZ NR 8 (11)

wszechobecnego komputera i pokazuj, e mona

przeywa rado i emocje przy czytaniu dobrej poezji lub prozy.
Przyjezdni uczestnicy festiwalu na pewno zapamitaj wycieczki organizowane przez Laboratorium Lessowe Janusza Kapeckiego, wspaniae wwozy lessowe, ale take wizyty w najbardziej reprezentacyjnych
zabytkach naszego miasta.
Dziki warsztatom kulinarnym Gotowanie z literatur Akademia Smaku Sokow zostay przemycone niektre smaki charakterystyczna dla naszego
regionu. Jak wspaniae to byy dania, mog wiadczy ogromne kolejki do festiwalowej kuchni.
O wzmoonym zainteresowaniu literatur wiadcz zakupy w ksigarni festiwalowej i ogromne kolejki ustawione codziennie do autorw podpisujcych
swoje ksiki. To take pozostanie.
W dniu 3 sierpnia na rynku miejskim
w Szczebrzeszynie, w ramach Festiwalu Stolica Jzyka Polskiego, odby si koncert ZBIGNIEW WODECKI WITH MITCH & MITCH ORCHESTRA
AND CHOIR. Koncertu wysuchaa rekordowa liczba uczestnikw. Odbyy si te inne koncerty o podobnej iloci suchaczy.
Na wystawie Kolonia Artystw mona byo dokona zakupu dzie sztuki, niektre z wystawionych
obrazw zostay ju w pierwszych dniach sprzedane,
ich odbir nastpi po zamkniciu wystawy.
Obsug zapewnili wolontariusze z Gimnazjum
Polskich Olimpijczykw pod wodz : Anety Bartoszczyk Trochimiuk i Joanny Drodyk.
I na koniec co, co boli. Z nazwy Festiwalu zostaa wypreparowana nazwa naszego miasteczka. Festiwal sta si bezdomny i bez adresu. Czy to przeoczenie? Myl, e nie majc na uwadze perfekcyjne
zorganizowanie, przygotowanie i przeprowadzenie
festiwalu stwierdzi naley, e byo to dziaanie
celowe. Dlaczego? Po co?
Niej kilka zdj z wydarze festiwalowych.
Zygmunt Krasny

Otwarcie festiwalu

Micha Noga (z lewej) rozmawia z Wiesawem

Myliwskim

Spotkanie literackie z Olg Tokarczuk i Janem

Henrikiem Swahn tumaczem. Rozmawiaj
Justyna Sobolewska druga od prawej i
Micha Noga pierwszy z prawej.

CHRZSZCZ NR 8 (11)

Zaprosili nas
72 rocznica wkroczenia oddziau AK Tadeusza Kuncewicza ps. ,,Podkowa do
Szczebrzeszyna.

Festiwalowa kuchnia. Foto MDK Szczebrzeszyn

Spektakl Drzewo Wiesawa Myliwskiego

wiatowy Zwizek onierzy Armii Krajowej Okrg

Zamo, 3 Batalion Zmechanizowany w Zamociu,
Fundacja Niepodlegoci w Lublinie, Parafia p.w. w.
Mikoaja w Szczebrzeszynie, Urzd ds. Kombatantw i osb Represjonowanych zaprosili nas na uroczystoci Obchodw 72 Rocznicy Obchodw wkroczenia do Szczebrzeszyna oddziau dowodzonego
przez Tadeusza Kuncewicza ps. ,,Podkowa, ktre
odbyy si 24 lipca 2016 roku.
Uroczysto rozpocza Msza wita sprawowana
w intencji polegych, pomordowanych zmarych onierzy 9 OP AK przez proboszcza ks. Andrzeja Pikul, ktry podczas homilii przypomnia yciorys i dokonania Tadeusza Kuncewicza.
Nastpnie obejrzelimy na rynku inscenizacj zdo
-bycia ratusza w Szczebrzeszynie przygotowan
przez grupy inscenizacyjne.
Pod pomnikiem Armii Krajowej odbya si caa
cz oficjalna uroczystoci. Byy przemwienia
m.in. posa Sawomira Zawilaka prezesa wiatowego Zwizku onierzy AK Okrg Zamo.Zgodnie
z ceremoniaem wojskowym odby si wzruszajcy
apel polegych i salwa honorowa. Zoono wiece i
kwiaty pod pomnikiem AK.
Tradycja nakazywaa, aby obecnych zaprosi na
oniersk grochwk. Opraw artystyczn zapewnia Orkiestra Dta ,,Echo Kniei.
R.

Zbigniew Wodecki With Mitch &

Mitch Orchestra and Choir

CHRZSZCZ NR 8 (11)

to wiat bezkresu oraz nieskoczonoci bytu w przestrzeniach zielonoci wszechobecnej natury. Artyci
zainspirowani wierszami Lemiana i uczestniczcy w
tegorocznej wystawie zatytuowanej Dwa wiaty
prezentuj wasn, odrbn wizj wiata sobie waciwego, indywidualnie odczuwanego, poruszajcego, tajemniczego, nieodgadnionego i zachwycajcego. W owej dwoistoci twrczego przeywania, bogactwa i rnorodnoci zastosowania rodkw plastycznego wyrazu, wraliwoci oraz ekspresji pozostaje wiadomo istnienia osi czcej dwa wiaty.
W kolekcji s prace z zakresu: malarstwa, rysunku,
grafiki komputerowej, ceramiki, rzeby ceramicznej,
paskorzeby, form przestrzennych nastpujcych
artystw: Jagody A damus, Krzysztofa Marka Bka,
Joanny Brzeniskiej Riccio, Eugenius Delekty,
Brabary Diakite, Katarzyny Handzlik, Elbiety Gnyp,
Gian Paola Giovannetti, Marty Gierut, Jana Grodka,
Elbiety Haasy, Zygmunta Jarmua, Zofii Kosiorek
Podzik, Dariusza Mldzkiego, Giovanniego Mazzi,
Bruny Nizzoli, Wodzimierz Pastuszaka, Magdaleny
Pastuszak, Janusza Popawskiego, Stanisawa Stacha.
W latach 2013 2015 zbiory Lemianowej Kolekcji Sztuki prezentowane byy na wystawach w Krasnobrodzie, Zwierzycu, Szczebrzeszynie, Nadrzeczu k/ Bigoraja i Zamociu

Dwa wiaty Lemianowi

Zamojskie Towarzystwo ,,RENESANS, Dyrektor
Muzeum Zamojskiego Andrzej Urbaski, Kuratorka Biennale Elbieta Gnyp zaprosili na wernisa
midzynarodowej wystawy V Zamojskiego Lemianowego Biennale sztuki, ktry odby si dnia 5 sierpnia 2016 r. w Muzeum Zamojskim Galerii Rzeby
prof.. Mariana Koniecznego w Zamociu.
Na wystawie przeplatay si doznania pynce z
ogldania dzie sztuki obrazw i rzeb, suchania
muzyki, suchania poezji. Wszystko to czya sztuka. Pozwlmy mwi o wystawie kuratorce biennale
Elebiecie Gnyp: ,,Dwa wiaty dwoisto wiata
realnego i wiata wyobrani, dwoisto wiata i
czowieka we wszechwiecie. Lemianowski wiat
6

Przed witem
Trwa jeszcze ciemne rano
pi niebo nad altan.
Staw bysn o dwa kroki
Ju wida, e gboki.
W opuchu czy w pokrzywie
wiercz dzwoni przeraliwie.
Rozpoznaje w ciemnocie,
Czy wrbel tkwi na pocie?
Ksztat wszelki wybrn z cienia
Lecz nie chce mie imienia.
Chce snom si jeszcze przyda:
Nie wida nic, a wida.

CHRZSZCZ NR 8 (11)

uciek. Lemian, jako odpowiedzialny za pracownika, zobowizany by zwrci ca sum, a

dodatkowo zalege podatki. ona ofiarowaa na
ten cel swj diadem, lecz Lemian wrci od jubilera z Warszawy bez pienidzy, co spowodowao wyprowadzk ony do omy.

Otwarcie Biennale kuratorka Elbieta Gnyp.

B.Lemian poeta - praca Wojciecha
Zembrzuskiego

W roku 1933 zosta czonkiem Polskiej Akademii Literatury. W 1935 przenis si wraz z rodzin (on i dwiema crkami) do Warszawy.
Bolesaw Lesman ur odzi si w War szawie w zasymiloZmar 5 listopada 1937 w Warszawie. Zosta
wanej rodzinie inteligencji ydowskiej. Data urodzin poety jest tematem sporw. Za oficjaln uwaa si 22 stycz- pochowany na Cmentarzu Powzkowskim w
nia 1877, widniejc w (sporzdzonym po dziesiciu la- grobie siostry Aleksandry, zmarej 20 czerwca
tach od narodzin) odpisie metryki urodzenia. Lesman po- 1921 w wieku 34 lat.
daje w jednym ze swoich listw rok 1878, natomiast rok
1879 widnieje na jego pycie nagrobnej. 12 stycznia 1887
Drzewo
Izaak Lesman zmieni wyznanie na rzymskokatolickie,
zbudzone
przyj chrzest i zmieni imi na Jzef. wiadkami przyjdo ycia
cia chrztu byli Maurycy Nowicki i Teofil Nowaczyski.
Bogusaw
Drug on Lesmana zostaa Halina Dobrowolska. BoleBodes
saw Lesman modo spdzi na Ukrainie, w Kijowie.
Tam ukoczy prawo na Uniwersytecie witego Wodzimierza.
Od 1901 przebywa w Warszawie. Nastpnie uda si
w podr najpierw do Niemiec, a potem do Francji. Po I
wojnie wiatowej, jesieni 1918, przenis si do Hrubieszowa, gdzie pracowa jako rejent, a nastpnie w 1922
do Zamocia, gdzie mia notariat. W 1929 r. zastpca Lemiana, pozorujc wamanie, skrad 20 tysicy zotych i

CHRZSZCZ NR 8 (11)

Kolonia Artystw wystawa twrcw

zwizanych ze Szczebrzeszynem.
Zaproszono nas na wernisa wystawy KOLONIA
ARTYSTW prezentujcej prace twrcw zwizanych ze Szczebrzeszynem. Wydarzenie odbyo si w
dniu 30 lipca 2016 roku o godz. 19.00 w budynku
dawnej Szkoy Zawodowej przy ulicy Zamojskiej 29
w Szczebrzeszynie. Wystawa zostaa zorganizowana
w ramach Festiwalu Stolica Jzyka Polskiego.
Tak o wystawie i kolonii artystw pisze kuratorka
wystawy Anna Skrzypek: ,, Sowo ,,kolonia ma
kilka znacze. Cz z nich osadzona jest w kontekcie geograficzno politycznym, inne dotycz relacji
spoecznych. Z jednej strony jest to okrelenie posiadoci pastwa znajdujcej si poza jego granicami
lub te osiedle pooone z dala od centrum miejscowoci. W ujciu socjologicznym natomiast to grupa
ludzi tej samej narodowoci lub zawodu. Wystawa
Kolonia Artystw czy oba te znaczenia, okrelajc
przestrze w Szczebrzeszynie oddan cakowicie w
rce twrcw malarzy i rzebiarzy zwizanych z
miasteczkiem.
Wyjtkowy potencja twrczy Szczebrzeszyna jest
wci mao znany, tymczasem jego skala pozwala na
uzasadnione nazwanie tego miejsca zagbiem
artystycznym. Bardzo trudno wyjani ten fenomen.
By moe wie si ono z niezwykymi krajobrazami, ktre Sawomir Karpowicz ( urodzony w Szczebrzeszynie malarz, profesor krakowskiej ASP) opisywa jako ,,wielkie horyzonty i nieba, pene przestrzeni i obokw. By moe jest jeszcze inny czynnik.
Na uwag na pewno zasuguje fakt, e yj tu cae
rodziny, jak np. Karpowiczw czy Kowalskich, ktrych kolejne pokolenia z sukcesem powicaj si
twrczej profesji.
Obecnie w Szczebrzeszynie tworzy blisko 40 malarzy i rzebiarzy, ktrzy si tu urodzili lub wybrali
te okolice na swoje miejsce do ycia. S w tym gronie profesorowie i absolwenci uczelni artystycznych
oraz osoby nie posiadajce kierunkowego wyksztacenia. Przygotowujc wystaw, chcielimy jak najpeniej pokaza cae spektrum moliwoci kreatyw8

nych szczebrzeszyskich artystw. Zaprosilimy

wic do udziau 27 twrcw: osoby znane i nieobecne w powszechnej wiadomoci.
W specjalnie przygotowanej przestrzeni, zaaranowanej w miar moliwoci na indywidualne galerie, mona zobaczy bardzo rnorodne formy twrczoci, zarwno w warstwie tematycznej, jak i warsztatowej. Pejzae inspirowane roztoczaskim krajobrazem, martwe natury ,abstrakcje, sceny rodzajowe i
fantastyczne, wyimaginowane rzeczywistoci. Malarstwo, rzeb, instalacje i wideo. Cao po raz pierwszy w historii Szczebrzeszyna prezentuje tak szeroki
wybr prac twrcw zwizanych z miasteczkiem.
Doda mog, e kilkakrotne odwiedzenie przeze
mnie tej wystawy skutkuje znajdowaniem za kadym
razem nowych przey duchowych. Mona naprawd
zauroczy si, ogldajc wspaniae dziea naszych
artystw.
Artyci: Marta Weronika Andaa, Anna Ciebie, Barbara Czapiga Drohomirecka, Mariusz Drohomirecki, Elbieta Haasa, Izabela Jarmu, Zygmunt Jarmu,
Mirosaw Juszczak, Piotr Juszczak, Paulina Karpowicz, Stanisaw Karpowicz, Jacek Koodziejczyk,
Piotr Koodziejczyk, Alicja Kowalska, Donat Kowalski, Tomasz Kowalski, Dariusz Krl, Grzegorz Krl,
Tomasz Maranowski, Monika Niechaj, Janusz Padziski, Wanda Pomaranska, Artur Popek, Anna
Szumigaj Badziak, Teresa Maria Szumigaj,
Agnieszka Wrbel, Pawe Zabiciel.
Na wspomnianym wernisau poegnano odchodzc na emerytur Ann Ciebie, instruktork z
Miejskiego Domu Kultury, ktra bardzo wielu artystom pomagaa stawia pierwsze kroki i ma niezaprzeczalny udzia w tym, e nasze miasteczko
jest ,,zagbiem artystycznym.
Wystawa jest otwarta do dnia 27 sierpnia b.r. w
godzinach 10 18. Wstp na wystaw wolny. Na
wystawie mona rwnie dokona zakupu wybranych dzie.
Kady mieszkaniec Szczebrzeszyna powinien t
wystaw obejrze.

R.

CHRZSZCZ NR 8 (11)

Teatralnie w Szczebrzeszynie
Festiwal Stolica jzyka polskiego w Szczebrzeszynie
to nie tylko raj dla moli ksikowych czy koneserw
literatury, to take uczta dla osb, ktrym bliski jest
teatr. Wrd bogatego festiwalowego programu znalazy si m. in. spektakle Drzewo (insc. Stefan
Szmidt) na podstawie tekstu Wiesawa Myliwskiego
o tym samym tytule oraz Lekcja polskiego
(re. Zdzisaw Wardejn) autorstwa Anny Bojarskiej.
Plenerowe Drzewo to spektakl o swoistym
wspistnieniu przeszoci i przyszoci tytuowe
drzewo to nie tylko element przyrody nieoywionej
kadej polskiej wsi, to przede wszystkim element
czcy niebo z ziemi, przeszo z przyszoci.
Stare drzewo od lat rosnce we wsi, w pewnym momencie staje si przeszkod dla wybudowania autostrady. Wspczeni Robotnicy i Inynier staj do
walki z drzewem i bronicym go Dud, ktry dla
pewnoci siedzi na jego konarach. Dlaczego mczyzna w podeszym wieku wchodzi na drzewo i jest
nieczuy na proby Robotnikw, Inyniera i swojej
rodziny? Poniewa chce by bliej nieba. Dla Dudy
kade drzewo jest okruchem wiecznoci i naley je
broni przed destrukcyjn ingerencj czowieka. W
caym spektaklu tytuowe drzewo jest swoistym symbolem, po trosze przypominajcym mitologicznego
Atlasa, ktry dwiga na swych barkach nieboskon,
czcym niebo z ziemi. Natomiast Duda, ktry rozsiad si na gaziach drzewa i drzewa sobie sucha
przywodzi na myl Gularza przyzywajcego dusze
z zawiatw. Kadej konkretnej Duszy towarzysz
kobiety ubrane w stroje ludowe trzymajce w doniach zapalone wiece. Przychodz zza wiatw dawni mieszkacy wsi, przyjaciele Dudy, a nawet jego
ona, ktra zmara przed laty niedugo po urodzeniu
crki. S niejako poczeni ze wsi wanie dziki
temu drzewu, ktre teraz stao si przedmiotem sporw. Spektaklowe drzewo tak chronione przez sdziwego mieszkaca jest nie tylko czci dramatu,
spektaklu, ale take lokalnej spoecznoci, gdy zostaj przywoane dobrze nam znane tereny Kawczynka i Brodw.

Szmidtowska adaptacja Drzewa Myliwskiego

osadzona w klimacie W esela Wyspaskiego czy drugiej czci Mickiewiczowskich Dziadw to szczytna
inicjatywa ratowania starych drzew, swoistych pomnikw przeszoci, gdy kade drzewo, na ktre
wszed Duda podczas poszczeglnych spektakli zostao naznaczone kapliczk (stary lokalny zwyczaj
chronicy drzewo przed wycink). Plenerowe Drzewo to spektakl bogaty w symbole, ktre znajduj swoje finalne miejsce na tytuowym drzewie (kosa jako
symbol oddania si pracy, koo jako symbol pyncego czasu, dzwon informujcy o wanych wydarzeniach i przyzywajcy dusze oraz obraz jedyna najcenniejsza pamitka). Wszystkie napicia dramatyczne podczas spektaklu zostay zapite w pewnego rodzaju klamr zagroone drzewo rozpoczyna akcj i
drzewo, ju ocalone, j koczy.
Rwnie klamrowa jest Lekcja polskiego w reyserii Zdzisawa Wardejna. Cay spektakl spina serce
Tadeusza Kociuszki, ktre za ycia, jak zapewnia
leciwy ju emigrant ze zniewolonej Polski, naleao
do modej uczennicy Emilii Zeltner (fantastyczna
rola Natalii Matuszek), a po jego mierci namacalnie,
w urnie, wraca do teje kobiety.
Lekcja polskiego, ktrej wiadkami byli uczestnicy
festiwalu Stolica jzyka polskiego to nie tylko lekcja
patriotyzmu, ale przede wszystkim lekcja mioci
tragicznej mioci do kobiety i mioci do Ojczyzny.
Kociuszko w swoim yciu obdarzy uczuciem dwie
kobiety i zoy dwie przysigi wobec Polski
wszystkie
byy
tragiczne.
Jego
emigracja
do Szwajcarii po nieudanym zrywie narodowym i
udzielane lekcje polskiego i historii to oddychanie
Polski poza granicami, a sam Kociuszko zostaje nazwany dusz Polski na obczynie. Dziki niemu Ojczyzna w jakim stopniu yje i istnieje, nie znajdujc
si na mapie Europy. Modziecza ciekawo Emilii
sprawia, e uczennica chonie polsk histori, przeywa j na swj sposb, gdy chcemy zna fakty, bo
wiemy, jak si skoczyo. Za spraw Emilki odnosimy wraenie, e to Europa uczy si polskiego, a nie
9

CHRZSZCZ NR 8 (11)

tylko zwyka uczennica uczy si dojrzaoci, dorastania. Tytuowa Lekcja polskiego to przede wszystkim
lekcja ycia, szlachetnoci, gdy dowiadczony yciem czowiek stara si udziela rad swojej podopiecznej, chce uchroni j przed bdami, a take w
duej mierze finalizuje jej zampjcie poprzez
wsparcie w uzbieraniu posagu.
cierajce si wiatopogldy, kontrastujce ze sob pokolenia, ktre scala dojrzaa mio -to elementy napdzajce relacje sceniczne i wtki fabularne.
Wspaniaa gra aktorska i fantastyczne kompozycje
muzyczne przypisywane Tadeuszowi Kociuszce
czyni Lekcj polskiego wartociowym przedsiwziciem, ktre powinno sta si udziaem kadego
wraliwego uczestnika kultury.
Wicej informacji na temat spektakli realizowanych
w ramach Fundacji Kresy 2000 w Nadrzeczu k. Bigoraja pod adresem: www.kresy2000.pl
Magorzata Karpiska

Z miasta
VI Midzynarodowy Festiwal ladami Singera za nami
W dniach 1 2 sierpnia 2016r. Szczebrzeszyn goci
artystw Sztukmistrzw w ramach Midzynarodowego Festiwalu ladami Singera. Ide tego festiwalu
jest przypominanie postaci - autora powieci
Sztukmistrz z Lublina oraz innych opowiada, ktrych akcja rozgrywa si w rnych miejscowociach
na Lubelszczynie, a take przywoywanie pamici
o historii tych miast, ktre niegdy zamieszkiwali
ydzi.
Oprcz warsztatw i spektaklu pt. Artyci dla Singera, podczas festiwalu, mona byo zwiedzi mobilne archiwum pokazujce dawne ydowskie miasteczko.
MDK Szczebrzeszyn

Szczebrzeski przystanek Singera.

Sto lat temu, a moe jeszcze dawniej, w Szczebrzeszynie y skryba, reb Meszulan. By on szeroko znany.
Powiadano, e za kadym razem, gdy mia napisa
na zwoju wite imi zanurza si w rytualnej kpieli.
Isaak Bashewis Singer Bdy z tomu Namitnoci,
10

przekad Elzbieta Petrajtis ONeil.

Radosny korowd midzynarodowych artystw,
nowe twarze, niezwyke historie, dwiki muzyki,
wiata, poezja, widowisko
Tak kadego roku przez dwa dni wyglda wakacyjny Szczebrzeszyn, ktry jak za spraw czarodziejskiej rdki przemienia si w roztaczone
barwami miasteczko festiwalowe.
Midzynarodowy Festiwal ladami Singera to
przede wszystkim ludzie pogodni, serdeczni, peni
fantazji, otwarci, z innym spojrzeniem na rzeczywisto i sztuk. Moja przygoda z festiwalem zacza
si kilka lat temu najpierw przygldaam si wydarzeniom z perspektywy widza, z czasem dziki
dziaalnoci animatorskiej, wczyam si do wsptworzenia szczebrzeskiego przystanku Singera
Moje entuzjastyczne nastawienie do programu
festiwalowego zaowocowao kilkuletni wspprac.
Czym zaskoczy nas jeszcze Singer? Jacy animatorzy
poprowadz z nami zajcia teatralne? Jak przygotowane zostanie widowisko? takie pytania padaj z
ust moich uczniw nalecych do gimnazjalnej grupy
teatralnej ,,Carpe diem. Pytania ciesz, bo to znak,
e festiwal wtopi si w wakacyjny krajobraz Szczebrzeszyna. Cykl warsztatw, nowe techniki animacyjne, ludzie z pasj kady rok festiwalowy to niezapomniane przeycie dla gimnazjalistw, ktrzy
oczarowani ide wydarzenia, wczaj si w jego
program, by spotka si z ludmi, dla ktrych sztuka
jest treci ycia.
Podkreli naley, e Festiwal ladami Singera to
nie tylko barwne widowiska, to mentalne wdrwki
ladami przeszoci, niejednokrotnie naznaczonej
cierpieniem i pokrytej kurzem historii, ale dziki zaangaowaniu animatorw utrwalonej, udostpnionej, ocalonej to opowieci o ydowskich mieszkacach naszego miasta, ludziach, ktrych losy trzeba pozna, by wiadomie uczestniczy w tworzeniu
przyszoci. To przypomnienie mieszkacom o wielokulturowoci Szczebrzeszyna, upowszechnienie
globalnego spojrzenia na pojcie sztuki i historii.
Aneta Bartoszczyk - Trochimiuk

CHRZSZCZ NR 8 (11)

Mj yciorys c.d.
Po paru latach takiej pracy, gdy zarobi na powrotn
podr, to wraca do domu, przywoc par dolarw
na pokazunek, troch prezentw dla dzieci, dla ony
jakie ubranko i dla siebie par koszul i dwa lub trzy
garnitury. A w czasie dugich zimowych wieczorw
to mia co opowiada, co widzia, a ktry by sprytniejszy to caymi godzinami opowiada. Miaem takiego ssiada, ktry te wrci z Kanady i gdy zacz
opowiada, to nie byo koca. No i ci, ktrzy wracali,
jeli ktry przywiz troch tych dolarw, to chcieli
si troch jako w wiosce wyrni.

Obrazek 5. Domy mieszkalne.

Zaczli wic budowa mieszkania dwu i trzyizbowe, zaczli w tych mieszkaniach budowa piece kaflowe, jak te i malowa podogi, bo w tym czasie
mao gdzie byy podogi w mieszkaniu, mieszkania
byy bez podg. Jeli gdzie bya podoga, to ju byo co, a o jej malowaniu nikt w wiosce nie wiedzia.
Budynki na wioskach byy budowane z drzewa
(drewna) w 95 procentach, w piciu procentach byy
budowane z kamienia mikkiego, tak zwanej opoki,
ktra na naszym terenie wystpuje, i z cegy wypalanej.
Studnie byy rzadkoci na wiosce. Wod noszono z rzeki i w rzece te pojono inwentarz domowy,
ktry to by doprowadzany do niej. Gdzie nie byo w
pobliu rzeki, to robiono sadzawki, jak te na kach
robiono takie studzienki, ktre obijano deskami.
Dachy byy kryte som w latach dwudziestych, a
w latach trzydziestych 10 w wiosce byy to ju dachy
kryte blach, dachwk i.t.p. Czsto wybuchay poary, gdy wioski byy gsto zabudowane i somiane
dachy byy atwe do rozprzestrzeniana si ognia.
Strae sabo byy wyposaone w sprzt przeciwpoarowy, sikawki byy rczne i mao wydajne.

wod. ki byy zatapiane i pod wod. Koszenie k

byo wielkim problemem, gdy byy wypadki, e w
czasie sianokosw trzeba byo i po pas sta w wodzie, aeby je skosi, a pniej wygrabi i wynie
(siano) na suchsze miejsce.
Po skoszeniu k wypasano na nich konie, gdzie byy
czste wypadki, e konie w tym bagnie lgny. Wtedy to zbierali si gospodarze i wycigali te konie z
bagna, gdy nie byo mowy, aeby ko o swoich siach mg si z niego wydosta.
Na wiosn, jak te i jesienn por, w czasie deszczw, to na kach byo jedno jezioro, gdy woda nie
miaa szybkiego odpywu, bo byy stawida przy
mynach, jak te bya (rzeka) bardzo krta i poronita wiklin.

Obrazek 7. owienie ryb.

Bardzo duo byo w tym czasie w naszej rzece ryb:

szczupaki, potki, wgorze, raki i inne. Miaem stryja, ktry bardzo lubi owi ryby, mia tak zwane saki, ktre zastawia na rzece. Czsto zabiera mnie,
aeby mu pomc przytrzyma taki sak. On wtedy
mia tak dug tyczk i t tyczk gna te ryby do saka, uderzajc tyczk o wod. Odchodzi od saka okoo 100 metrw i wtedy zaczyna ,,grzanie tych ryb.
Gdy ju si zbliy do saka, chwyta za niego i wyciga go razem ze zowionymi rybami. Gdy sobie to
teraz przypominam, to wprost nie do uwierzenia, e
wtedy byo tyle tych ryb w naszej rzece. Gdy emy
tak poszli i stryj zastawi ten sak 4 5 razy, no to ju
mia co nie do domu. Byo tych ryb rnych gatunkw 20 30 i 40 kg.
W Podborczu przy mynie Kwaczyski mia duy
staw z rybami i zdarzao si, e czasem, gdy bya dua zlewa (obfity deszcz) i duo wody si spitrzyo,
to woda przerywaa grobl i ryby wtedy wraz z t
wod przedostaway si do rzeki. Wtedy w rzece byo tyle ryb, e po zastwieniu saka dwa razy, trzeba
Obrazek 6. Plagi.
byo ryby zanie do domu. Przy wybieraniu ryb z
W latach dwudziestych i do poowy lat trzydziestych saka, to na takie do 1 kg nie zwracao si uwagi, tylplag na wiosce byy bagna i wodne myny: w Pod- ko ich si z powrotem wyrzucao do rzeki. Wybierao
horu, Latyczynie i Zakodziu. Przy rzekach, przy
si due sztuki np. szczupaki, ktre miay 2-3 i 5 kg.
mynach byy porobione stawida, gdzie spitrzano
11

CHRZSZCZ NR 8 (11)

Obrazek 8. Pszczoy miodobranie. lnianek itp. Do takich gwniejszych znachorw w

W upalne lato byo te i dobre miodobranie. Kto
tam kiedy myla o dokarmianiu pszcz, chocia w
tamtych czasach pasiek na naszym terenie byo wicej ni teraz. Pszczelarze myleli tylko o tym, jak
dobrze zabezpieczy ule przed mrozem, aeby
pszczoy nie wymarzy. Nie martwili si o wyywienie pszcz, bo one po zabraniu miodu, nagromadziy jeszcze tyle zapasw i zim przeyy.
Jak nadmieniem, byo duo pszczelarzy i sadzili
lipy. Byo po wioskach duo lip i gdy zaczynay
kwitn, to sycha byo jk od pszcz i zapach
miodu. Teraz gdy obserwowaem lata siedemdziesite, to przez par lat byo w lipcu zimno i na lipach
nie byo wcale wida pszcz, bo paday deszcze lub
byo chodno. Prcz lip w tym czasie gospodarze
siali duo reczki (gryki), gdzie pszczoy miay te
dobry zbir. Jak nadmieniem, na dobre miodobranie
we wspominanych latach byy ciepe i upalne dni.

Obrazek 9. Choroby i leczenie.

Najczstszymi chorobami we wsi byy ble gowy, brzucha jak nazywano ble pod piersiami,
skrt kiszek, na ktry ludzie najczciej umierali i
suchoty, jak wtedy nazywano grulic. Gdy kto zachorowa, a nie byo w tym czasie w domu pienidzy na lekarza czy lekarstwa, to lea tak w domu, a
mu choroba ustpia albo te umar. Jeli kto raptownie zachorowa na jak powan chorob, to
prdzej zmar ni zosta dowieziony do jakiego lekarza czy te do szpitala, bo drogi byy fatalne, najbardziej na wiosn i w jesieni. Do najbliszej apteki
czy do lekarza byo ponad 10 kilometrw.
W kadej niemal wiosce byli tak zwani znachorzy, ktrzy trudnili si leczeniem. Urzdzali rne
sposoby leczenia jak zamawianie, kadzenie, wylewanie wosku. Krelenie w bolce miejsce, spalanie

naszej okolicy zalicza si Ulanicki z Podborcza

pniej mieszka w Gaju Gruszczaskim. Gdy chodziem do szkoy w Podborczu, a on mieszka niedaleko szkoy, to pamitam, jakie to byy kolejki do
niego, zjedaa si do niego ludno z caej okolicy
ale i z dalszych wiosek i miasteczek. By sprytny i
wyrobi sobie reklam nie tylko jako znachor, ale te
jako jasnowidz. Mia wyrnit dziur w powale za
piecem, ktra bya niewidoczna dla pacjentw. Mia
rwnie przyszykowane ywe ryby w dzbanku i
wdk. Gdy kto z rana przyjeda do niego, a on
zauway go przez okno, wchodzi na gr (strych),
przystawia ucho do tej dziury i sucha. ona po
przyjciu chorego do mieszkania zaczynaa wypytywa go ile ma lat, ile ma dzieci, na co jest chory, ile
ma ziemi, krw, koni ,wi itd. Gdy ta rozmowa
trwaa, Ulanicki sucha wszystkiego w tej dziurze.
Gdy ona przestaa wypytywa, wtedy Ulanicki po
cichu schodzi z gry, pochlapa si troch wod,
bra do rki wdki i dzbanek z rybami, zaczyna niby
to kaszle na dworze i w sieni i udawa, e wraca z
apania ryb. Gdy wszed do mieszkania, po przywitaniu si, zaczyna rozmow z tym nieznajomym,
tumaczc mu, co o nim wie. Oczywicie wie to
dziki jasnowidzeniu. Gdy ten chory wrci do domu, zacz opowiada o Ulanickim, jakim on jest
jasnowidzem, jak wszystko przepowiedzia. No to
ju nie trzeba byo lepszej reklamy i ludno zjedaa si ze wszystkich stron. Niekiedy chorzy czekali dwa lub trzy dni, aby uzyska pomoc. Ulanicki
zgarnia sobie pieniki i bawili si z on, bo Ulanicka lubia sobie te dobrze popija.
Jan Krukowski
C.D.N.

Chrzszcz miesicznik infor macyjny

Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna
Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1
E-mail: sps@onet.eu
Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

12

www.chrzaszcz.com.pl