You are on page 1of 21

BORELIOZA

Dr Joseph J. Burrascano, Jr., M.D.


East End Medical Assoc. P.C.
139 Springs Fireplace Road
East Hampton, New York 11937
(516) 324-7337
FAX 516-329-0520

Wprowadzenie
Ostatnio wzrasta tempo nowych odkry w dziedzinie
choroby z Lyme, co powoduje okrelone implikacje
kliniczne. Postaram si przedstawi najnowsze informacje z dziedziny, ktra nieustannie si rozwija i
wymaga cigego kontaktu z innymi dowiadczonymi klinicystami. Najnowsze badania s faktycznie
ekscytujce. Prawie kada strona zawiera nowe informacje w stosunku do edycji z 1998 r. Dodano te
nowe rozdziay.
Wedug mnie choroba z Lyme nie polega wycznie na infekcji krtkiem Borrelia burgdorferi, lecz
jest infekcj zoon kilku czynnikw naraz, za ktrych przenoszenie odpowiedzialne s kleszcze. W
pniejszych stadiach dochodz jeszcze efekty dziaania kilku patogenw, z ktrych kady oddzielnie
moe spowodowa pogorszenie stanu zdrowia. Uszkodzenia dotykaj cay organizm. Jednoczenie mog mie miejsce infekcje ukryte o podou wirusowym, zwaszcza typu opryszczki (Herpes).
Pojawiy si rwnie doniesienia o istnieniu
trzech rnych form Borrelia burgdorferi. Oprcz
dobrze znanej formy krtka ze ciankami komrkowymi istniej rwnie sferoplasty bd forma L oraz
ostatnio rozpoznana forma cysty. Beta antybiotyki
niszcz jedynie krtki. Sferoplasty reaguj na tetracykliny i erytromecyn, podczas gdy cyst zwalczy mona jedynie metronidazolem.
U wikszoci pacjentw w przewlekym stadium
choroba z Lyme atakuje zwaszcza ukad nerwowy.
Dlatego te kompleksowa diagnoza wymaga moe
udziau neuropsychiatry. Pomocne bd przewietlenia mzgu SPECT i MRI, a w niektrych przypadkach analiza pynu mzgowordzeniowego. Przy
diagnozowaniu wskazany jest udzia neurologa obeznanego z objawami Lyme, specjalisty od blu i
psychofarmakologa.
Mamy te doniesienia z dwch niezalenych
orodkw badawczych o produkowaniu przez Borrelia burgdorferi neurotoksyn (podobnie jak to ma
miejsce w przypadku wielu innych patogennych
bakterii). Wczesne kliniczne prby usuwania toksyn
wydaj si bardzo obiecujce. Powrc do tych zagadnie w dalszych rozdziaach.

Wiele wskazuje na to, e w przypadku pacjentw z aktywn infekcj Borrelia burgdorferi, podawanie immunosupresantw, w tym sterydw powoduje zdecydowane negatywne skutki. Nigdy nie naley podawa sterydw pacjentom, ktrzy nawet w
przeszoci ucierpieli z powodu choroby z Lyme.
Sterydy mog powodowa trwae uszkodzenia,
zwaszcza podawane przez duszy okres czasu.
Naley podkreli znaczenie cisej wsppracy
lekarza i pacjenta. Pacjent musi si sta czonkiem
zespou medycznego, w odpowiedzialny sposb wykonujc zalecenia leczcego. Musi w jak najlepszy
sposb dba o stan swego zdrowia, zgaszajc natychmiast pojawiajce si problemy i nowe objawy,
pamitajc, e mimo najlepszych chci lekarza, nigdy nie ma gwarancji penego sukcesu w diagnozowaniu i leczeniu. Zesp medyczny powinien uwanie analizowa relacje pacjenta i unika pochopnego
odrzucania pozornie nielogicznych symptomw.
Pragn raz jeszcze przekaza moje najlepsze yczenia wszystkim zajmujcym si chorob z Lyme.
Dzikuj rwnie moim kolegom, z ktrych pomoc
mogem wypracowa swoje podejcie do zagadnienia chorb przenoszonych przez kleszcze. Mam nadziej, e moje uaktualnione uwagi bd pomocne w
leczeniu. Ufam, e przeczytaj je Pastwo z zainteresowaniem.

INFORMACJE
PODSTAWOWE
Infekcja zoona
Szerokie badania kliniczne i laboratoryjne pokazuj,
e w przypadku choroby z Lyme prawie zawsze mamy do czynienia z infekcj zoon bdc skutkiem wielu patogenw przenoszonych przez kleszcze. Jak ju wielokrotnie powtarzaem, infekcje zoone nie s niespodziank, bowiem kleszcze nalece do pajczakw yj w brudzie, pijc krew dzikich
zwierzt. Opinia, e ukszenie kleszcza przenosi tylko jedn chorob, moe by wynikiem wycznie
ograniczonych horyzontw mylowych. Jak pokazuj badania, kliniczny obraz Borelii, Ehrlichii, czy
Babesji rzadko wystpuje w czystej postaci. Towarzysz im nieswoiste objawy, przy czym wiarygodno dostpnych aktualnie testw pozostawia wiele

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 2 z 2

do yczenia. Pojawiy si rwnie przewleke formy


kadej z tych infekcji. Jestem przekonany, e niedugo odkryte zostan dalsze patogeny.
Dlatego choroba z Lyme w aktualnej postaci
najprawdopodobniej jest wynikiem mieszaniny rnych infekcji. Pozostawiam czytelnikom ocen, na
ile czysta forma infekcji krtkiem Borrelia Burgdorferi badana laboratoryjnie moe si rni od tego, z
czym maj do czynienia lekarze przyjmujcy chorych.
Rozpoznanie choroby z Lyme u pacjenta naley
zaczyna od przeprowadzenia testw na obecno
wszystkich aktualnie znanych czynnikw patogennych pochodzcych od kleszczy. Badania serologiczne na obecno Borelia, Babesia i Ehrlichia powinny by w razie potrzeby czone z bezporednimi
prbami na przeciwciaa. Testy wykrywajce przeciwciaa (puapki na przeciwciaa i PCR) s szczeglnie pomocne przy ocenie seronegatywnego pacjenta, jak rwnie pacjenta chorego i przy nawrocie
choroby po leczeniu.
Niestety, u kleszczy mona znale ponad 12
gatunkw pierwotniakw innych ni Babesia microti, podczas gdy na rynku dostpne s testy tylko dla
Babesia microti to samo dotyczy Borrelia gdzie
badanie kliniczne jest podstawowym narzdziem
rozpoznania. W przypadku Ehrlichiosis naley przeprowadzi testy na mono- i granulocyty. Aktualnie u
kleszczy stwierdzono wiele form podobnych do Ehrlichia, ktre nie s wykrywane przez obecnie dostpne testy, tak wic i w tym przypadku badania serologiczne maj znaczenie pomocnicze przy stawianiu
diagnozy.
Babesia s pasoytami, a wic w przypadku,
gdy infekcja zoona zawiera ten organizm, sugerowabym leczenie najpierw w tym kierunku, aby
przeprowadzana nastpnie terapia na Borrelia i Ehrlichia bya bardziej skuteczna.

Oglne mierniki
Dowiadczenie wykazuje, e u osb chorych od duszego czasu wystpuje podobna sytuacja. Naley
zbada poziom B12 i by przygotowanym na radykalne leczenie witaminami z grupy B poprzez zastrzyki po 100 mg B1 i B6 oraz 1000 mg B12 dominiowo co najmniej raz na tydzie u powanie
chorych pacjentw.
Czsto wystpuje (niekiedy ostry) niedobr magnezu. Hyperreflexia, drenie mini, wraliwo
miokardialna i kurcze mini wiadcz o jego braku.
Magnez jest gwnie jonem wewntrzkomrkowym,
tak wic badanie jego poziomu we krwi ma ma

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

przydatno. Dla utrzymania poziomu dopuszczalne


jest podawanie doustne, ale zwykle pacjent wymaga
zastrzykw: 1 gram doylnie (IV) lub dominiowo
(IM) co najmniej raz w tygodniu, a ustanie podranienie nerww i mini.
Aktywacja kaskady zapalnej wynika z blokady
receptorw komrkowych. Jednym z przykadw
jest oporno insuliny, ktra moe by czciowo
odpowiedzialna za dyslipidemi i tycie, stwierdzane
u 80% chorych z przewlek postaci choroby z Lyme. Niedoczynno tarczycy moe powodowa blokad receptorw i moe istnie mimo normalnego
poziomu hormonu we krwi. Z uwagi na to, e .jawy
choroby z Lyme zwizane s z nieprawidowym pobudzeniem T4, naley zmierzy wolny poziom T3
poprzez RIA oraz podstawow temperatur ciaa
przed poudniem. Jeeli wykryje si niedoczynno
tarczycy, naley j leczy dawkami T3.
Badanie mzgu SPECT, wykonywane przez
dowiadczonych radiologw przy uyciu sprztu o
wysokiej rozdzielczoci, pokae zaburzenia encefalopatii charakterystyczne dla Lyme. Pomaga to nie
tylko przy diagnozie rnicowej, ale rwnie po podaniu acetazolamidu pozwala na uycie substancji
rozszerzajcych naczynia, co agodzi niektre jawy.
W terapii skutecznie dziaa serotonina, pentoxifilina,
a nawet Ginko biloba. Moe wystpi konieczno
przeprowadzenia dodatkowych bada.
Inn przydatn technik diagnostyczn jest badanie metod nachylonego stou (tilt table testing),
ktre, jak CFDIS, pozwala na stwierdzenie zbyt niskiego cinienia krwi wywoanego przez ukad nerwowy (NMH) W przypadku stwierdzenia wystpowania NMH leczenie moe zdecydowanie zmniejszy uczucie zmczenia, palpitacje, stany zamroczenia i zwiksza wigor. Test powinien przeprowadzi
kardiolog, wczajc w to prb Isuprel. Dziki temu wiadomo bdzie nie tylko, czy mamy do czynienia z NMH, ale rwnie ustalony zostanie stopie
hipowolemii i dysfunkcji ukadu sympatycznego.
Terapia polega na zwikszaniu objtoci krwi (podawanie zwikszonych dawek sodu i pynw oraz, w
miar moliwoci, Florinef z potasem). Jeeli to nie
wystarczy, mona dodatkowo zastosowa blokad
beta opart na odpowiedzi na Isuprel.

Wskazwki diagnostyczne
Lyme (Borelioza) jest diagnozowana klinicznie, poniewa obecnie nie istniej testy pozwalajce na
stwierdzenie bd wykluczenie infekcji spowodowanej w/w czynnikami chorobotwrczymi oraz okrelenie, czy owe czynniki s odpowiedzialne za symptomy chorobowe wystpujce u pacjenta. Przy oce-

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

nie naley bra pod uwag cakowity obraz kliniczny, w tym poszukiwanie innych moliwych czynnikw oraz odmiennych diagnoz, jak rwnie innych
przyczyn zgaszanych dolegliwoci. Czsto wiksz
cz procesu diagnozowania, w przypadku rozwinitego stadium choroby z Lyme, zajmuje wykluczenie innych chorb i okrelenia zakresu uszczerbku
na zdrowiu, ktry moe wymaga odrbnego leczenia.
Naley obserwowa miejsca na ciele naraone
na ukszenie kleszczy, wysypki i wyrzuty skrne,
nawet nietypowe, rozwijanie si pocztkowo nietypowych symptomw w typowe i wyniki testw na
obecno odkleszczowych czynnikw chorobotwrczych. Innym bardzo wanym czynnikiem jest reakcja na leczenie, a zwaszcza obecno lub niewystpowanie reakcji typu Jarischa Herxheimera, z klasycznym nasilaniem si symptomw w cyklu czterotygodniowym.

Piroplasmosis (Babesiosis)
Podrczniki okrelaj, e ostre formy wystpuj zazwyczaj u pacjentw z pewn form niewydolnoci
ukadu odpornociowego. Objawy typowe dla grypy prdko przeksztacaj si w dreszcze zimna, wysokie gorczki, niedokrwisto i pancytopeni. Mamy te doniesienia o przypadkach miertelnych. Pojawienie si form Babesia na wymazach podskrnych moe pomc w zdiagnozowaniu tej choroby. U
osb z prawidowym ukadem odpornociowym jawy redniozaawansowanej grypy pojawiaj si po
jednym, dwu tygodniach od ukszenia i mijaj bez
leczenia po ponad szeciu do omiu tygodni. O ile to
nie nastpi, naley obowizkowo wykona testy na
obecno zarwno Borrelia jak i Ehrlichia.
Tym niemniej, gdy wystpuje infekcja zoona,
wyej opisana wyrana posta jest znacznie rzadziej
spotykana i rzadko pojawia si obraz pasoytw na
wymazach. Objawami infekcji zoonej s silne ble
gowy, dusznoci, suchy kaszel, zawroty gowy oraz
encefalopatia nieproporcjonalne do innych objaww
zakaenia Borrelia. Testy nie s jednoznaczne, ale
powinny zawiera morfologi krwi, wymaz na
Babesia (bardzo niski wynik), serologi (IgG oraz
IgM) oraz w razie potrzeby PCR krwi podskrnej.
Obecnie prowadzi si na szerok skal badania nad
bezporednim testem. Naley zawsze bra pod uwag infekcj zoon u pacjentw, u ktrych nie wystpuje peny zestaw symptomw i trzeba by przygotowanym na leczenie wedug objaww klinicznych, nawet przy negatywnych rezultatach testw.

Str. 3 z 3

http://borelioza.gazetka.eu

Ehrlichiosis
Jakkolwiek prawd jest, e choroba ta moe mie
gwatowny przebieg, osobicie jestem przekonany,
e wystpuje ona w agodniejszych formach, zwaszcza gdy przeniesione zostay rwnie inne organizmy yjce w kleszczach. W takich stanach wanym
objawem u pacjenta cierpicego na chorob z Lyme
jest charakterystyczna przewleka leukopenia (niedobr biaych ciaek krwi). Rzadziej zdarza si trombocytopenia, ale nie powinna ona by lekcewaona. Ble gowy, minioble i cige uczucie zmczenia wydaj si by zwizane z t chorob, ale
bardzo trudno wydzieli je od objaww towarzyszcych Bb. Obecnie musimy polega na wynikach laboratoryjnych bada serologicznych, gdy nie ma testw bezporednich i nie da si okreli ich progu
czuoci. Nie ma te metody oceny wiarygodnoci
tych bada, zwaszcza, e wystpuje wiele odmian
chorobotwrczych organizmw podobnych do Ehrlichia, ktrych obecno nie jest wykrywana przez
testy. Donosi si o bezporednim ujawnieniu tych
organizmw w leukocytach, ale s to rzadkie przypadki. Dlatego diagnoza na podstawie objaww klinicznych pozostaje zasadniczym narzdziem diagnostycznym. W przypadku, gdy chory na chorob z
Lyme nie reaguje na terapi, naley wzi pod uwag moliwo wystpowania infekcji zoonej.

Lyme Borreliosis
Rumie wdrujcy
Rumie wdrujcy (EM) jest objawem infekcji Bb,
ale wystpuje w mniej ni poowie przypadkw.
Nawet jeeli wystpuje, moe by niezauwaony
przez pacjenta. Jest to zaczerwienione mimorodowe
znami, nieco wybrzuszone i ciepe. Czasami wystpuje sabe uczucie kucia i swdzenia. Znami EM
powstaje po okresie od 4 dni do kilku tygodni po
ukszeniu i moe by skojarzone z objawami oglnymi. Wystpowanie wielu znamion jest obecne
krcej ni 10% czasu, ale reprezentuje chorob przewlek. Niektre ze znamion maj wygld nietypowy, dlatego pomocne moe by wykonanie biopsji
wycinka skry. Jeli rodek znamienia jest owrzodzony lub pcherzykowaty, moe to oznacza infekcj mieszan z innymi organizmami ni B. Burgdorferi.
Po ukszeniu kleszcza testy serologiczne (ELISA, IFA, Western blots itp.) zwykle nie daj wynikw pozytywnych przed upywem kilku tygodni.
Dlatego te, jeeli obecny jest EM, leczenie musi
rozpocz si natychmiast i nie naley czeka na
wyniki testw na Borrelia. Lekarz powinien leczy
chorob we wczesnym stadium, gdy wtedy odsetek

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 4 z 4

wylecze jest najwyszy. W takich okolicznociach


wielu dowiadczonych lekarzy klinicznych nie ordynuje nawet testu na Borrelia.

Diagnozowanie choroby
w pnym stadium
Aktywne testy serologiczne wskazuj wycznie fakt
ukszenia i nie wykazuj bezporednio obecnoci
krtkw. Poniewa wyniki bada serologicznych
na obecno Bb czsto nie s wiarygodne, naley
wykonywa badania w wicej ni jednym laboratorium, w miar moliwoci przy uyciu rnych metod. Osobicie zalecam stosowanie IgM z IgG Western blots. Naley pamita, e w pnym stadium
choroby mog wystpowa gwatowne, powtarzajce si skoki IgM, dlatego aktywny IgM moe nie
rni si dla choroby we wczesnym i pnym stadium, ale daje znak, e infekcja jest aktywna. Podczas gdy przypadki Lyme Boreliosis (LB) w pnym
stadium s seronegatywne, to po pomylnym zakoczeniu leczenia 36% z nich czasowo przechodzi w
seropozytywne.
Donosi si, e testy Western blots pokazuj, ktre pasma s aktywne. Pasmo 41 KD staje si aktywne najwczeniej, ale mog reagowa z kilkoma innymi krtkami. Pasma 18 KD, 23-25 KD (Osp C), 31
KD (Osp A) 34 KD (Osp B) 37 KD, 39 KD, 83 KD i
93 KD s najbardziej szczegowe, ale pojawiaj si
pniej lub nie pojawiaj si wcale. Niezbdne jest
co najmniej pojawienie si pasma 41 KD i jednego z
pasm szczegowych. Pasma 55 KD, 60 KD, 66 KD
oraz 73 KD nie s szczegowe i nieprzydatne diagnostycznie.
Obecnie dysponujemy testami wykrywajcymi
przeciwciaa i chocia s one bardzo szczegowe to
ich czuo jest niska, prawdopodobnie poniej 30%.
Powodem tego jest fakt, e Bb powoduje infekcje w
gbi tkanek i jest wycznie obecna w pynach ciaa.
Dlatego w celu uzyskania wyniku naley pobra
wiele prbek, przy czym negatywny wynik testu
nie wyklucza infekcji, natomiast pozytywny jest
bardzo znaczcy. Pacjent nie moe przyjmowa
antybiotykw co najmniej przez 6 tygodni przed badaniami. Mona wykona badanie obecnoci przeciwcia w moczu, pynie mzgowo-rdzeniowym,
pynie z torebek stawowych. Metod PCR mona
przeprowadzi na prbkach krwi (najlepiej), moczu,
pynu mzgowo-rdzeniowego, innych pynw ciaa,
w tym pokarmu kobiecego, take na bioptatach tkankowych.
Zalecam wykonywanie biopsji wszystkich podejrzanie wygldajcych zmian skrnych i wykona-

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

nie PCR oraz histologii. Naley uprzedzi patologa,


by poszukiwa krtka.
Punkcja nie jest zalecana do rutynowego wykonywania, gdy jej negatywny wynik nie wyklucza
Lyme. Przeciwciaa Bb mog by wykryte w pynie
mzgowo-rdzeniowym tylko u 20% pacjentw w
pnym stadium choroby. Dlatego punkcje wykonuje si raczej u pacjentw z dolegliwociami neurologicznymi, jeeli s oni seronegatywni lub jeli po
zakoczeniu leczenia wci wystpuj u nich objawy. O ile badanie to jest wykonywane, to ma na celu
wykluczenie innych czynnikw i wykrycie obecnoci przeciwcia Bb. Szczeglnie wane jest zwrcenie
uwagi na podwyszony poziom protein i jednokomrkowcw, ktrych wykrycie wymaga stosowanie
bardziej radykalnej terapii. Jednak zmiana cinienia
pynu mzgowordzeniowego moe prowadzi do
blw gowy zwaszcza u dzieci.

Kryteria diagnostyczne
Dla lekarzy klinicznych opracowano roboczy zestaw
kryteriw diagnostycznych oparty na dowiadczeniach wielu internistw. Otrzymany dokument okaza si by bardzo przydatny nie tylko dla klinicystw, ale take mona go stosowa do uzasadnienia
diagnozy dla instytucji finansujcych i kas chorych.
Wane jest, aby pamita, e opublikowane kryteria
CDC su do nadzoru, a nie do diagnozowania.
Kryterium diagnostyczne Lyme Borreliosis

Warto
wzgldna

Ukszenie kleszcza na obszarze endemicznym

Wydarzenia z przeszoci i rozwj objaww


zbienych z Lyme

Oznaki systematyczne i objawy zbiene z infekcj Bb


(przy wykluczeniu innych diagnoz):
- Pojedynczy ukad np. artretyzm

- Dwa lub wicej ukadw np. artretyzm i


parali twarzy

- Rumie wdrujcy potwierdzony przez


internist

- Przewleke zanikowe zapalenie skry


koczyn potwierdzone przez biopsj

- Seropozytywnos

- Serokonwersja na sparowanych surowicach

- Mikroskopia tkankowa

- Mikroskopia tkankowa z zastosowaniem


immunofluorescencji

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

Str. 5 z 5

http://borelioza.gazetka.eu

- Dodatnia hodowla

5. Nabrzmiae gruczoy: poda obszary

- Stwierdzenie przeciwcia B. Burgdorferi

6. Ble garda

- Stwierdzenie DNA/RNA B. Burgdorferi

7. Ble jder, ble bioder

wart.

Diagnoza
Lyme Boreliosis wysoce prawdopodobna

7 lub
wicej

Lyme Boreliosis moliwa

56

Lyme Boreliosis mao prawdopodobna

4 lub
mniej

8. Nieregularna menstruacja z nieznanych powodw


9. Nieoczekiwane wytwarzanie mleka, ble
piersi
10. Podraniony pcherz lub zakcenie dziaania
pcherza
11. Utrata sprawnoci seksualnej lub utrata libido

Sugeruj, aby przy stosowaniu w/w kryteriw


podawa, e: Lyme Boreliosis jest wysoce prawdopodobna, moliwa, mao prawdopodobna w oparciu o nastpujce kryteria i tu poda kryteria.

13. Zmiana czynnoci jelit (zatwardzenie lub rozwolnienie)


14. Ble w piersiach lub obolae ebra

Lista kontrolna objaww


Celem tego dokumentu nie jest okrelanie sposobu
diagnozy, ale pokazanie modelu przeprowadzania
wywiadu z pacjentem. Prosz zwrci uwag na format dolegliwoci odnoszce si do poszczeglnych organw s zgrupowane celem lepszego zobrazowania zaangaowania wielu ukadw.
Profil ryzyka (prosz sprawdzi)

12. Ble odka

Tak/
Nie

15. Krtki oddech, kaszel


16. Palpitacje serca, skoki pulsu, bloki serca
17. Problemy ze szmerami w sercu, zastawkami
18. Ble i obrzmienia staww (poda stawy)
19. Sztywne stawy, szyja, kark
20. Ble i kurcze mini
21. Tiki mini twarzy lub innych mini

Obszar zamieszkany przez kleszcze

22. Ble gowy

Czste przebywanie na powietrzu

23. Trzeszczenie szyi, sztywno i ble szyi

Spacery

24. Kucie, utrata czucia, palenie, przeszywajce


ble

Wyjazdy na ryby
Camping
Ogrodnictwo
Polowanie
Zauwaone kleszcze na zwierztach domowych
Czy pamitasz ukszenie przez kleszcza? (kiedy?)
Czy pamitasz wystpienie znamienia typu
rumie?
Inne znamiona?
Czy miae jakie z niej wymienionych objaww?
(zakreli wszystkie odpowiedzi Tak)
1. Gorczki, poty, dreszcze, fale gorca z nieznanych powodw
2. Zmiana masy ciaa (przybranie lub utrata) z
nieznanych powodw
3. Zmczenie, ociao, saba wytrzymao
4. Wypadanie wosw z nieznanych powodw

25. Parali twarzy (parali Bella)


26. Wzrok: podwjne rozmyte widzenie, czste
czarne plamy, wraliwo na wiato
27. Such: dzwonienie, ble uszu, wraliwo na
dwik
28. Nasilona choroba lokomocyjna, zawroty gowy, utrata rwnowagi
29. Lekkomylno, otumanienie
30. Drenia
31. Zamieszanie, trudnoci z myleniem
32. Problemy z koncentracj, czytaniem
33. Zapominalstwo, saba pami krtka
34. Brak orientacji, gubienie si, chodzenie w
niewaciwe miejsca
35. Problemy z wymow i pisaniem; bloki sw
36. Zmiany nastroju, draliwo, depresje

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 6 z 6

37. Za dugie lub za krtkie ze spanie, sen przerywany, wczesne budzenie si


38. Nadmierna reakcja na alkohol i pogorszenie
si kaca po alkoholu

WSKAZWKI
W LECZENIU
CHOROBY Z LYME
Piroplasmosis (Babesiosis)
Babesia nie s bakteriami, ale pierwotniakami. Dlatego nie mona ich usun adn z obecnie stosowanych metod leczenia choroby z Lyme. Tu ley wanie istota infekcji zoonych. Jeeli pacjent cierpicy
na chorob z Lyme by intensywnie leczony i wci
jest chory, naley podejrzewa piroplasmosis.
Tak jak przy chorobie z Lyme, im duej pacjent
jest chory, tym dusza powinna by kuracja. Podobnie i tu rwnie ocena kliniczna jest jedyn metod
podjcia decyzji o zakoczeniu leczenia.
Wybr metod leczenia jest ograniczony. Lek
pentamidine podaje si w bolesnych zastrzykach dominiowych, powodujc sterylne ropnie i trwae
wkniste blizny na poladkach. Co gorsza efekt jest
saby, a u pacjenta moe rozwin si nietolerancja
na glukoz. Jak wida, nie jest to najlepsza moliwo.
Clindamycyna, 600 mg plus chinina 650 mg podawana bya jako typowa terapia w publikacjach ale
sugerowany dwutygodniowy okres leczenia jest praktycznie nie do zniesienia przez pacjenta (utrata suchu, wysypka, gorczka, ble gowy) ponadto donoszono o niepowodzeniach tego typu leczenia.
Gentamycyna w poczeniu z penicylin lub cefalosporynami jest stosowana w leczeniu zwierzt
domowych zaraonych piroplasmosis. Wystpuj
niezwykle rzadkie doniesienia o ich skutecznoci u
ludzi, gdzie w przypadku wczesnych stadiw choroby 14-dniowy cykl leczenia okaza si wystarczajcy. Przydatno tego antybiotyku w zaawansowanych stadiach nie zostaa jeszcze wypracowana.
Podstawowym efektem ubocznym jest utrata suchu
od gentamycyny i konieczno podawania dominiowo lub doylnie.
Mepron (atavoquone) dawka 750 mg wykazuje
skuteczno, ale powinien by podawany razem z
azitromycyn 250 do 600 mg dziennie, inaczej choroba moe wytworzy odporno. Skuteczno jest
wyranie najwiksza przy podawaniu tej kombina-

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

cji, ale, co zaskakujce, prawie zawsze w czwartym


dniu i czwartym tygodniu terapii pojawiaj si
reakcje typu Herxheimera. Czy jest to przykad nowo opisanego zjawiska w leczeniu piroplasmosis,
czy te w/w kombinacja ma niezbadan dotychczas
skuteczno w leczeniu Bb? Chocia nie znam odpowiedzi, to jednak skaniam si ku drugiej opcji na
podstawie znanego w przypadku Bb 4-tygodniowego cyklu rozwojowego. W leczeniu pnych, przewlekych stadiw niezbdny jest minimum miesiczny okres podawania leku, a niekiedy moe ono trwa
cztery i wicej miesicy. W trakcie terapii wystpuj
problemy takie jak rozwolnienie, agodne mdoci
oraz znaczne wydatki na Mepron (600 $ za butelk
wystarczajc na miesic leczenia), niekiedy pojawia si przejciowe widzenie na to. W trakcie
duszego leczenia zaleca si regularne badania morfologii krwi oraz prby wtrobowe. U wielu moich
pacjentw opornych na takie leczenie zanotowaem
zdecydowan popraw po podaniu zwikszonych
dawek.

EHRLICHIOSIS
Zalecenia odnonie leczenia s obecnie bardzo oglne, gwnie z uwagi na brak wiarygodnych metod
potwierdzajcych istnienie choroby. Podstawowym lekarstwem jest doxycyklina podawana doustnie lub doylnie przez co najmniej 2 tygodnie we
wczesnym stadium choroby, lub co najmniej 4 tygodnie w pnym stadium. Co ciekawe, nieoczekiwana
skuteczno doxycykliny podawanej doylnie w leczeniu przypadkw LB, ktre uprzednio bezskutecznie leczono rodkami dziaajcymi na cianki komrek, moe odzwierciedla wspbiene leczenie zoonej infekcji Bb i Ehrlichiosis. Nowe podejcie do
Ehrlichia powoduje, e doxycyklina jest lekiem, po
ktry siga si najczciej przy leczeniu uksze
kleszcza i wczesnych stadiw choroby z Lyme, zanim jeszcze badanie serologiczne moe da wynik
pozytywny.

LYME BORRELIOSIS (LB)


INFORMACJE OGLNE
Po ukszeniu kleszcza Bb gwatownie rozprzestrzenia si w ukadzie krwiononym i na przykad mona j znale w centralnym ukadzie nerwowym ju
w 12 godzin po wejciu do ukadu krwiononego.
Dlatego te nawet wczesne infekcje wymagaj penej dawki antybiotyku z czynnikami zdolnymi przenikn do wszystkich tkanek w odpowiednim steniu, niezbdnym do zniszczenia w/w organizmw.

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

Praktyka wykazuje, e im duej pacjent chorowa na Bb przed rozpoczciem leczenia, tym dusz
i bardziej radykaln terapi naley zastosowa.
Bb zawiera beta-laktamaz, przez co, z niewielkimi wyjtkami, moe by oporna na cefalosporyny
i penicyliny. Jest to powoli dziaajcy ukad enzymw, ktry moe zosta zwalczony przez wysze
grupy lekw, zwaszcza gdy utrzymywane jest ich
wysokie stenie w formie kroplwki cefotaxim lub
przez preparaty odkadajce si benzatin penicylin.
Tym niemniej zdarzaj si przypadki niepowodzenia
w leczeniu penicylinami i cefalosporynami, a przydatne s sulbactam/ampicylina, imipenim, vancomycyna, ktre dziaaj na inne obszary ciany komrkowej ni penicyliny i cefalosporyny.
Mamy dowody na to, e B. burgdorferi wytwarza formy przetrwalnikowe wewntrz komrek, takich jak makrofagi, limfocyty, komrki rdbonka
(fibroblasty) i moe unikn dziaania antybiotykw
in vitro poprzez wniknicie do tych nisz komrkowych. Dodatkowo Bb wydziela glikoprotein, ktra
moe opakowa organizm (tzw. warstwa S). Poniewa glikoproteina wie IgM ywiciela, moliwe
jest, e przeciwciaa Borrelia s ukryte przez protein ywiciela i cianki komrkowe. Przynajmniej w
teorii blokuje to dziaanie ukadu odpornociowego,
niwelujc efekt rozpoznawania Bb. W rezultacie,
mimo trwajcej infekcji, pojawia si seronegatywno.
Borrelia burgdorferi wystpuje w wielu odmianach, ktre rni si profilem przeciwcia oraz podatnoci na antybiotyki. Dodatkowo istnieje forma
L i cysty, ktre nie maj cian komrkowych. Dlatego antybiotyki dziaajce na cianki komrek nie
wpywaj na nie. Okazao si te, e Bb moe przeksztaca si midzy trzema formami w trakcie infekcji, co moe dawa nieswoiste odpowiedzi serologiczne, w tym seronegatywno. Rozwizaniem jest
zmiana rodzaju antybiotyku lub podanie kombinacji
kilku o rnym profilu dziaania.
Brodawkowate zapalenie wsierdzia wie si z
obecnoci Borrelia burgdorferi, ale zmiany niekiedy s zbyt mae, by mona je wykry przy uyciu echokardiografii. By moe tu ley przyczyna nawrotw choroby nawet przy dugotrwaym podawaniu
antybiotykw, zwaszcza u pacjentw ze szmerami.
Postpowanie w trakcie terapii
Poniewa krtek ma bardzo dugi czas ycia (12 do
24 godzin in vitro i prawdopodobnie znacznie duszy w ywych organizmach), jednoczenie moe
przechodzi w okresy upienia, w trakcie ktrych
antybiotyki nie dziaaj. Dlatego leczenie musi by
prowadzone przez dugi okres czasu, aby usun

Str. 7 z 7

http://borelioza.gazetka.eu

wszystkie aktywne objawy i zapobiec nawrotom


zwaszcza przy chorobach w pnym stadium. Jeeli
leczenie jest przerwane zanim wszystkie objawy
aktywnej infekcji ustpi, to pacjent nadal pozostanie chory, a w pniejszym okresie mona si spodziewa nawrotw choroby. Oglnie rzecz biorc,
wczenie wykryta LB jest leczona przez 4 do 6 tygodni, a zaawansowana LB wymaga zwykle 4 do 6
miesicy cigego podawania lekw. Reakcje pacjentw s zrnicowane i dlatego te terapi naley
dostosowywa indywidualnie. Czsto zdarza si, e
pacjent chory od wielu lat wymaga nieustannego podawania rodkw leczniczych. W istocie u wielu pacjentw konieczny jest cigy nadzr terapeutyczny.
Zaobserwowano, e objawy choroby nasilaj si
okresowo co 4 tygodnie. Uwaa si, e wynika to z
cyklu yciowego komrki organizmu, z faz wzrostu
raz w miesicu. Poniewa antybiotyk niszczy jedynie dojrza posta bakterii, czas terapii winien obejmowa co najmniej jeden cykl wzrostu. Dlatego te
terapia powinna trwa co najmniej 4 tygodnie. W
efekcie dziaania antybiotykw z upywem czasu nasilenia objaww choroby bd sabn, a czas ich
szczytu bdzie si skraca. Cykliczne powracanie
objaww w odstpach miesicznych wskazuje, e
wci obecne s ywe organizmy i e naley kontynuowa podawanie antybiotykw.
Owe comiesiczne nasilenia objaww towarzyszcych leczeniu prawdopodobnie reprezentuj nawracajce reakcje typu Herxheimera, wskazujce,
kiedy Bb wchodzi w swoj dojrza, podatn na leczenie faz. Z nieznanych powodw zdecydowane
pogorszenie przychodzi okoo czwartego tygodnia
leczenia. Na podstawie obserwacji wiadomo, e im
ostrzejsza jest ta reakcja, tym wiksza ilo zarazkw i tym bardziej chory pacjent. U pacjentw w zaawansowanym stadium choroby leczonych doylnie,
owo nasilenie w czwartym tygodniu moe mie bardzo ostry przebieg, podobny do wstrzsu po podaniu
surowicy i jest poczone z przejciow leukopeni
i/lub podniesieniem poziomu enzymw wtroby. W
takiej sytuacji naley czasowo obniy dawki lub
przerwa podawanie lekw na kilka dni, a nastpnie
ponowi podawanie w niszych dawkach. Jeeli uda
si kontynuowa lub wznowi terapi, samopoczucie pacjenta ulega cigej poprawie.
Ci pacjenci, ktrych leczenie przerwano i nie
wznowiono, bd wymaga w przyszoci ponownego leczenia z powodu nawrotu objaww. Pacjenci
leczeni doylnie, u ktrych wystpia silna reakcja w
czwartym tygodniu, powinni kontynuowa zastrzyki
przez kilka miesicy, a nastpnie, gdy comiesiczne
reakcje zaczn sabn, mog przej na doustne lub
dominiowe podawanie leku. W istocie w/w obser-

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 8 z 8

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

wacja objaww jest JEDYN wskazwk, kiedy


przerwa leczenie doylne. Zwykle stosuje si terapi doyln do momentu, gdy wystpi wyrana pozytywna reakcja wtedy zmienia si leczenie na dominiowe lub doustne do momentu, gdy objawy
chorobowe nie wystpi przez 4 do 8 tygodni. U niektrych pacjentw leczenie doustne i dominiowe
jest nieskuteczne i wtedy naley do koca kuracji
podawa leki doylnie. Jak ju powiedziano, leukopenia moe by oznak trwaej Ehrlichiosis, dlatego
przy wystpieniu leukopenii naley zbada pacjenta
pod tym ktem.

fakt, e bardzo niewiele odmian Bb znanych nam


dzi przeszo badania podatnoci na antybiotyki. Dodatkowo wszystkie badania na zwierztach dotyczyy wczesnego stadium choroby o modelu, ktry zachowywa si inaczej ni u ludzkich nosicieli. Dlatego te naley rozpoczyna leczenie od zaoonej dawki, a nastpnie modyfikowa j na podstawie obserwowanych reakcji, a take oprze si na zalecanej
literaturze podanej w zaczniku na kocu niniejszej
publikacji.

Powtarzajce si niepowodzenia w leczeniu powinny skoni lekarza do sprawdzenia, czy u pacjenta nie wystpuje ukryty niedostatek odpornoci, nad
ktrej popraw zaleca si wtedy popracowa.

Przy leczeniu Bb stosuje si cztery kategorie antybiotykw oglnego zastosowania.

Wystpuj trzy czynniki skazujce leczenie na


niepowodzenie, niezalenie od tego jakie rodki zastosowano: niewykonywanie zalece lekarza przez
pacjenta, alkohol i niedostatek wypoczynku. Pacjentowi naley zaleci robienie przerwy we wszelkich pracach (lub nieco wczeniej), gdy ogarnia go
nieuniknione zmczenie w rodku dnia.
Wszyscy pacjenci powinni prowadzi szczegowy dziennik z codziennymi zapisami o objawach,
co pomoe lekarzom oceni postpy w leczeniu,
uwidoczni wystpowanie czterotygodniowego cyklu
i pozwoli okreli moment zakoczenia leczenia.
Naley ledzi zapisy w takim dzienniku, pomiary
temperatury rano, samopoczucie, zapisy fizykoterapeutw i badania dodatkowe w celu oceny optymalnego terminu zmiany lub wyczenia antybiotyku.
Naley pamita, e obecnie nie istnieje aden
uniwersalny test skutecznoci leczenia, dlatego te
kliniczne rozpoznanie ma zasadnicze znaczenie przy
leczeniu choroby z Lyme.

INFORMACJE O LECZENIU
Dotychczas nie znaleziono jeszcze antybiotyku w
peni skutecznego w leczeniu LB. Dobr rodzaju leku i sposb jego dawkowania rni si w zalenoci
od leczonej osoby i wielu innych czynnikw. Zalicza si do nich czas trwania infekcji, obecno infekcji zoonej, sprawno ukadu odpornociowego,
wczeniejsze dugotrwae stosowanie sterydw,
wiek, waga, czynno ukadu trawiennego, osignity poziom stenia leku we krwi i tolerancja pacjenta. Dawki, ktrych skuteczno stwierdzono klinicznie, s czsto wysze ni zalecane w starszych publikacjach. Powodem tego jest gboka penetracja tkanek przez Bb, ich obecno w pynie mzgowordzeniowym, a take np. w oku, czy cignach, oraz

ANTYBIOTYKI

Tetracykliny, w tym doksycyklina i minocyklina,


przy zbyt maych dawkach dziaaj jedynie bakteriostatycznie. Przy zbyt maym steniu leku we
krwi czsto zdarzaj si niepowodzenia w leczeniu
zarwno wczesnych jak i pnych stadiw choroby.
Jednak wysokie dawki s le tolerowane. Np. doksycyklina moe by bardzo skuteczna, o ile osignie
si wysoki poziom leku w organizmie przez due
dawki doustne (300 do 600 mg dziennie) lub przez
zastrzyki.
Penicyliny s bakteriobjcze. Tak jak mona
oczekiwa, przy leczeniu infekcji organizmem gram
dodatnim jak Bb, amoksycylina okazuje si bardziej
skuteczna, ni penicylina V podawana doustnie. Z uwagi na jej krtki okres poowicznego trwania i konieczno stosowania wysokich dawek, amoksycylina podawana jest zwykle z probenecidem. Poniewa
stenia we krwi wahaj si, naley je kontrolowa.
Do leczenia naley dobiera cefalosporyny najnowszej generacji: pierwsza generacja lekw jest nieskuteczna a druga porwnywalna do amoksycyliny invitro i in-vivo. Trzecia generacja jest obecnie najskuteczniejsza z uwagi na jej niski MBC (0,6 dla ceftriaxone) i okazaa si by skuteczna w przypadkach, w ktrych zawodz penicyliny i tetracykliny.
Cefuroxim axetil (ceftin) rodek drugiej generacji
jest take skuteczny przeciw gronkowcom i tym sposobem take przeciw atypicznym odmianom rumienia wdrujcego (EM), ktre mog wystpowa jako
infekcja zoona z bardziej typowych czynnikw
chorobotwrczych skry oraz Bb. Z uwagi na skutki
uboczne tego rodka w ukadzie pokarmowym i jego
wysokie koszty, nie jest on wykorzystywany w pierwszej kolejnoci.
Przy stosowaniu cefalosporyn trzeciej generacji
naley przestrzega nastpujcych zasad: Ceftriaxon
jest podawany raz dziennie (korzystne przy leczeniu
domowym), ale z powodu 95% wydalania do ci i
skonnoci do krystalizacji moe powodowa kolki i

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

zapalenie pcherzyka ciowego. Wydzielanie w


ukadzie pokarmowym ma znaczcy wpyw na flor
jelit. Problemy z ukadem ciowym i zakaeniem
wtrnym mog by zmniejszone, jeeli lek ten podawany jest z przerwami np. po pi dni z rzdu w cigu tygodnia. Cefotaxime, ktry musi by podawany
co 12, a najlepiej co 8 godzin, jest mniej wygodny,
ale ma tylko 5% wydzielania w ci, nigdy nie wytrca si w ci oraz zwykle ma mniejszy wpyw na
flor jelit. Z dowiadcze niektrych lekarzy wynika, e jest on bardziej skuteczny przy podawaniu w
sposb cigy (kroplwka), ni przy pojedynczych
dawkach.
Erytromycyna okazaa si cakiem nieskuteczna
w monoterapii. Zaawansowane makrolidy i azalidy
takie jak azitromycyna i claritromycyna mog by
le znoszone przy podawaniu doustnym z powodu
zagroenia drodakami i ze wzgldu na nisk tolerancj ukadu pokarmowego przy wymaganych wysokich dawkach. Poniewa maj one wyjtkowo niski MBC i koncentruj si w tkankach oraz penetruj
komrki, teoretycznie powinny by idealnymi rodkami. Jednak pierwsze wyniki kliniczne rozczarowuj, zwaszcza przy podawaniu doustnym azitromycyny. Sugerowano, e gdy Bb znajduje si wewntrz komrki, jest otoczona wodniczk i pywa w
pynie o niskim pH. Wanie ta kwasowo moe
powodowa nieskuteczno w/w klasy antybiotykw. Dlatego te naley j podawa razem z hydroxychlorokin lub amantadin, ktre podnosz stenie pH i w ten sposb zwikszaj skuteczno tych
rodkw. Nie wiadomo jednak, czy takie postpowanie zwiksza rwnoczenie skuteczno erytromycyny w leczeniu LB. Innym wyjciem jest podawanie
azitromycyny w zastrzykach. Rezultaty s znakomite, ale naley przygotowa si na gwatown reakcj
Jarisch-Herxheimera.
W leczeniu pacjentw z Bb potwierdzono in vitro skuteczno rwnie innych rodkw. Zostay
wymienione w dalszej czci tego opracowania.
MONITOROWANIE TERAPII
Stenia lekw naley kontrolowa do momentu
znalezienia najlepiej przyjmowanej dawki a i zawsze
w chwili zmiany reimu leczenia. Przy leczeniu zastrzykami wykonuje si morfologi krwi i prby
wtrobowe co najmniej 2 razy w miesicu podczas
nasilania si objaww razem z analiz moczu, wykonywanymi co miesic.
DOBR ANTYBIOTYKW

PODAWANIE DOUSTNE:
Zawsze sprawd poziom leku we krwi, jeeli uywasz lekw oznaczonych gwiazdk (*) i dostosuj
dawk tak, aby poziom szczytowy wynosi kilkana-

Str. 9 z 9

http://borelioza.gazetka.eu

cie (ok. 15) a minimalny ponad pi. Z uwagi na to


niej podane dawki bd musiay zosta zwikszone.
W pierwszej kolejnoci naley bra pod uwag doksycyklin z uwagi na Ehrlichia.
*Amoksycylina Doroli: 1 g co 8 godzin plus
probenecid 500 mg co 8 godzin, czsto wymagane
s dawki do 6 g dziennie. Kobiety w ciy: 1 g co 6
godzin nastpnie skorygowa dawk. Dzieci: 50
mg/kg/dzie podzielone na dawki co 8 godzin.
* Doksycyklina 100 mg dziennie po jedzeniu,
czsto niezbdne dawki do 600 mg dziennie, gdy
doxycyklina jest skuteczna tylko przy duych steniach we krwi. Nie podawa dzieciom i kobietom w
ciy. Jeeli poziom leku jest za niski przy stosowaniu w/w dawek, podawa w zastrzykach.
* Cefuroxim axetil podawany doustnie jest
alternatyw, gdy zawodzi amoxycylina i doksycyklina. Uyteczny w wyrzutach skrnych EM poczonych ze zwykymi czynnikami chorobowymi skry.
Doroli i kobiety w ciy: 1g co 12 godzin, nastpnie skorygowa. Dzieci: 125 do 500 mg co 12 godzin, zalenie od wagi.
Tetracyklina tylko dla dorosych nie
podawa kobietom w ciy, 500 mg podawane w dawkach 3 razy dziennie do 1 raz dziennie.
Erytromycyna - saba skuteczno, niezalecana.
Azitromycyna Doroli 500 do 1200 mg/dzie.
Modzie 250 do 500 g/dzie z dodatkiem hydroxychlorokin w iloci 200400 mg/dzie lub amantadina 100200 mg/dzie. Nie stosowa u kobiet w
ciy i u maych dzieci.
Claritromycyna Doroli 250 do 500 mg co 6
godzin z dodatkiem hydroxychlorokina w iloci
200400 mg/dzie lub amantadina 100200
mg/dzien. Nie stosowa u kobiet w ciy i u dzieci.
Augmentin nie mona przekracza trzech tabletek dziennie z uwagi na kwas klawulanowy, dlatego naley podawa z amoksycylin.
Chlorampenikol nie zalecany jako nie przebadany i potencjalnie toksyczny.
Metronidazol patrz rozdzia nastpny: 500 do
1500 mg/dzie w dawkach podzielonych. Wycznie
doroli.

PODAWANIE DOYLNE
Ceftriaxon Ryzyko powstania kamicy ciowej mona zmniejszy poprzez okresowe przerywanie podawania leku (np. infuzja przez pi kolejnych
dni w tygodniu). Doroli i kobiety w ciy: 2g na 24
godziny. Dla chorych o duej masie ciaa lub w

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 10 z 10

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

ostrych przypadkach do 4 g dziennie. Dzieci 75


mg/kg/dzie do 2 g/dzien.

UKSZENIA KLESZCZY kleszcz bez oznak ani


objaww Lyme:

Cefotaxim podobna skuteczno do ceftriaxon,


nie powoduje komplikacji ukadu ciowego. Doroli i kobiety w ciy: 2g co 8 godzin, dawka moe
wynosi nawet 12 g dziennie. Naley bra pod uwag cig infuzj. Dzieci: 90 do 180 mg/kg dziennie,
podawane (najlepiej) co 6 godzin lub co 8 godzin;
nie przekracza 12 g dziennie.

Naley zadecydowa o sposobie leczenia na podstawie gatunku kleszcza, tego czy pochodzi on z rejonu
endemicznego i odsetka zachorowa, sposobu usunicia kleszcza i okresu czasu przez jaki pozostawa
on na ciele pacjenta (mode dziewczta co najmniej
jeden dzie, doroli syszy si o przypadkach, gdy
wystarczyy cztery godziny). Ryzyko zakaenia jest
wiksze, gdy kleszcz jest wypeniony krwi lub gdy
by nieprawidowo wyjmowany i jego wydzielina
dostaa si w gb rany. Ukszenia wysokiego ryzyka leczy si jak podano poniej (naley pamita o
moliwoci infekcji zoonej):

* Doksycyklina wymaga yy centralnej poniewa jest rca. Zaskakujco skuteczna zapewne


dlatego, e przy wstrzykiwaniu osiga si wiksze
stenia leku w organizmie. Zawsze naley mierzy
stenia leku. Doroli 400 mg na 24 godziny, nastpnie skorygowa na podstawie mierzonego poziomu leku we krwi. Nie stosowa u kobiet w ciy i u
maych dzieci.
Azitromycyna wymaga yy centralnej poniewa
jest rca. Dawka: 500 do 1000 mg dziennie dla
modziey i dorosych.
Penicylina G IV podawana doylnie ma znikom skuteczno i nie jest zalecana.
Benzatin penicylin zaskakujco skuteczna
przy podawaniu dominiowym jako alternatywa dla
terapii doustnej. Moe wymaga rozpoczcia od maych dawek, poniewa zachodz silne reakcje typu
Herxheimera (co 6 lub wicej tygodni). Doroli: 1,2
miliona U raz lub dwa razy w tygodniu. Modzie:
300 000 do 1,2 miliona U raz w tygodniu. Nie podawa kobietom w ciy. Sabo zbadana, ale syszy si
pogoski o duej skutecznoci.
Vankomycyna z obserwacji wynika, e jest to
jeden z najskuteczniejszych lekw w leczeniu choroby z Lyme, ale potencjalna toksyczno ogranicza
jego zastosowanie. Idealny lek do terapii pulsacyjnej. Naley podawa standardowe dawki i sprawdza poziom nasycenia leku.
Imipenim i Unisyn podobna skuteczno do
cefotaxime, ale czsto dziaa w przypadkach, w ktrych zawodz cefalosporyny. Podawa co 6 godzin
a do 8 godzin.
Cefuroxim stosowany, ale nie jest wyranie
lepszy ni ceftriaxon czy cefotaxim.
Ampicylina IV bardziej skuteczna ni penicylina G. Musi by podawana co 6 godzin.

KATEGORIE LECZENIA
PROFILAKTYKA w grupach wysokiego ryzyka
szkolenie i rodki zapobiegawcze. Nie podaje si
antybiotykw.

1) Doroli: terapia doustna przez 21 dni.


2) Kobiety w ciy: Amoksycylina po 1000 mg
przez 6 tygodni. Zrobi testy na obecno Ehrlichia i Babesia. Alternatywa: Cefuroxime axetil
1000 mg co 12 h przez 6 tygodni.
3) Mae dzieci: terapia doustna przez 21 dni.
CHOROBA WCZENIE ROZPOZNANA
Pojedynczy rumie wdrujcy EM bez objaww zewntrznych:
1) Doroli: terapia doustna przez 6 tygodni.
2) Kobiety w ciy: pierwszy i drugi trymestr ciy
doylnie przez 21 dni, nastpnie leczenie doustne przez 6 tygodni. Trzeci trymestr: leczenie
doustne przez 6 tygodni. Zrobi testy na obecno Ehrlichia i Babesia.
3) Dzieci: terapia doustna przez 6 tygodni.
CHOROBA ROZSIANA
Liczne wyrzuty skrne, powikszenie wzw chonnych lub jakiekolwiek inne objawy rozproszenia
choroby.
STADIUM WCZESNE
agodne symptomy obecne krcej ni od roku i nie
utrudniane obnion odpornoci czy poprzedzajc
kuracj sterydami:
1) Doroli: terapia doustna do momentu ustpienia
objaww na czas duszy od 4 tygodni (zwykle
4-6 miesicy).
2) Kobiety w ciy: jak przy wczenie wykrytej ale
czas trwania jak wyej. Niektrzy dowiadczeni
klinicyci lecz w trakcie ciy.
3) Dzieci: terapia doustna, czas trwania wedug reakcji klinicznej.

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

Str. 11 z 11

http://borelioza.gazetka.eu

ALTERNATYWNE LECZENIE DOYLNE


(dla ciej chorych pacjentw lub nietolerujcych terapii doustnej)

widualnie dostosowany do pacjenta na odstawie klinicznego obrazu choroby ocenionego przez lekarza.

1) Doroli i dzieci: terapia doylna przez 6 tygodni


lub do momentu wyranej poprawy. Nastpnie
terapia doustna lub dominiowo podawana benzatin penicylin do momentu, gdy objawy nie bd obecne przez 6-8 tygodni. Moe wystpi konieczno powrotu do terapii doylnej, jeeli doustna czy dominiowa zawiedzie.

Metoda ta polega na stosowaniu dwu lub wicej odmiennych antybiotykw jednoczenie celem wspdziaania antybiotykw i kompensacji rnych profili niszczenia trzech rnych form Bb. Typow kombinacj jest zastosowanie rodka oddziaujcego na
cianki komrek z inhibitorem protein (np. amoksycylina z claritomycyn). Naley pamita, e tolerancja ukadu pokarmowego i wtrne zakaenie
drodakami s czstymi nastpstwami tego typu
kuracji. Tym niemniej owym komplikacjom mona
czsto atwo zapobiec lub atwo je wyleczy, a korzyci uzyskiwane ze stosowania tego sposobu leczenia przewyszaj niedogodnoci wystpujce u
niektrych pacjentw.

2) Kobiety w ciy: doylnie a nastpnie doustnie


jak wyej.
STADIUM ZAAWANSOWANE
Choroba obecna od duej ni roku, pacjenci ciej
chorzy, a take uprzednio leczeni sterydami lub posiadajcy upoledzon odporno z innych przyczyn:
1) Doroli i kobiety w ciy: rozszerzona terapia
doylna (6 do 10 lub wicej tygodni), nastpnie
doustna lub dominiowa do tego samego punktu kocowego, co powyej.
2) Dzieci: doylnie przez 6 lub wicej tygodni, nastpnie doustnie lub dominiowo jak wyej.
ALTERNATYWNE METODY LECZENIA
ANTYBIOTYKAMI
Metoda pulsacyjna
Metoda pulsacyjna polega na podawaniu antybiotykw (zwykle drog pozapokarmow) przez dwa lub
trzy dni w tygodniu pod rzd. Daje to nastpujce
korzyci:

dawki s podwjne (np. 12 g cefotaxim dziennie), co zwiksza skuteczno;

mona bezpiecznie stosowa leki o zwikszonej


toksycznoci (np. vankomycyna);

aplikacja doylna moe by atwiejsza lub lepiej


znoszona;

kuracja dogodniejsza dla pacjenta;

niszy koszt leczenia ni przy reimie codziennym.

Naley pamita, e tego typu kuracje zwykle trwaj


10 tygodni, a niekiedy musz by przeduane ponad
20 tygodni. Skuteczno tego trybu leczenia oparta
jest na fakcie, e do zabicia krtka konieczna jest
obecno antybiotyku w steniu bakteriobjczym
przez 48 do 72 godzin, a nastpnie krtki potrzebuj
4-5 dni midzy pulsami, aby si odrodzi. Jak przy
wszystkich terapiach choroby z Lyme, szczegowe
dawkowanie i rozkad czasowy powinien by indy-

Metoda zoona

ZAGADNIENIA
NAJNOWSZE
Od czasu opracowania materiaw pojawiy si nowe doniesienia, ktre przedstawiono poniej. W
miar napywania bd one uzupeniane na bieco.
To, co wiemy w tej chwili, pozwala na nowo spojrze na problem cierpicych na przewlek form
choroby z Lyme.

BORELIA BURGDORFERI W
FORMIE CYSTY
W nieprzyjaznym rodowisku, w ktrym brakuje
rodkw odywczych, w pynie mzgowo-rdzeniowym lub we krwi z zawartoci antybiotyku Bb
przechodzi w form cysty. Cysta trwa moe w
chwilowym upieniu. Jeli jednak trafi na rodowisko z korzystniejszymi warunkami rozwoju otwiera
si, uwalniajc nieuszkodzone krtki. Jest to doniesienie WSTPNE oparte na wynikach bada laboratoryjnych, ktre mog odbiega od rzeczywistych
sytuacji majcych miejsce w organizmie czowieka.
Antybiotyki zwykle stosowane w leczeniu choroby z Lyme, takie jak penicyliny, cefalosporyny itd.
nie niszcz Bb w formie cysty. Jednoczenie cysta
nie wywouje reakcji przeciwcia tak, jak ma to miejsce w przypadku krtka (wykrywane przez test ELISA, czy western blot). By moe z tego powodu
chorzy w przewlekym stadium s seronegatywni.
Mamy doniesienia, e metronidazol (Flagyl) jest
w stanie zniszczy cyst. Jest to zgodne z obserwacjami klinicznymi, wedug ktrych metronidazol okazuje si skuteczny w zaawansowanym stadium choroby z Lyme. Wiadomo te, e metronidazol nie

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 12 z 12

dziaa bezporednio na krtka. Dlatego te w przypadku chorych opornych na leczenie zaleca si aktualnie czenie metronidazolu z innymi antybiotykami, aby dziaa na wszystkie formy Bb. Z bada laboratoryjnych wynika, e tetracykliny mog niwelowa efekt dziaania metronidazolu naley wic unika ich czenia. Wane ograniczenia:
1) Nie zaleca si metronidazolu w czasie ciy ze
wzgldu na moliwo uszkodzenia podu.
2) Alkohol naley wykluczy, bowiem grozi wywoaniem silnej reakcji jak w przypadku Antabusu (nudnoci, ble gowy i inne nieprzyjemne
reakcje).
3) Naley si spodziewa wzmoonego rozwoju
drodakw i w zwizku z tym konieczna jest
odpowiednia dieta.
4) W pierwszym i czwartym tygodniu stosowania
naley si spodziewa silnej reakcji Herxheimera.

NEUROTOKSYNY
Z dwch niezalenych orodkw otrzymalimy doniesienia, e Bb, jak wiele innych bakterii, wytwarza
neurotoksyny. Mog one powodowa wiele objaww encefalopatii oraz przewleke reakcje zapalne
manifestujce si w sposb podobny do efektw
dziaania wirusa, ktre czsto obserwuje si w zaawansowanych stadiach choroby z Lyme. Aktualnie
brakuje opublikowanych tekstw stwierdzajcych,
czy i w jakim zakresie mamy do czynienia z neurotoksynami. Mona jednak stosowa metody analizy
poredniej, badajc stopie wystpujcego stanu zapalnego (poziom cytokinezy, CRP, opornoci hormonu insuliny, dziaanie tarczycy itd.) oraz prowadzc testy neuropsychiatryczne.
Jak ju powiedziano wczeniej, im duej trwa
choroba, tym wicej neurotoksyn zostaje skumulowanych w organizmie. Prawdopodobnie odkadaj
si one w tkance tuszczowej i pozostaj tam przez
duszy okres czasu. By moe wewntrz wtroby
toksyny mog by usuwane, jednak s pniej
wchaniane ponownie z jelit. Moe to stanowi podstaw leczenia. Cholestyramina ma zdolno wizania niektrych toksyn pochodzenia bakteryjnego.
Brana doustnie (jedno opakowanie dziennie) wie
toksyny z ci i chroni przed powtrnym ich wchanianiem. Po kilku tygodniach dochodzi do obnienia
poziomu neurotoksyn i obserwuje si kliniczn popraw. Przyjmuje si, e poprawa jest widoczna po
trzech tygodniach, a leczenie naley kontynuowa
przez 2 do 4 miesicy. Leczenie mona powtarza.

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

CHOROBA OPORNA
NA LECZENIE
REAGUJCA NA ANTYBIOTYKI
Pacjenci nalecy do tej grupy odnotowuj popraw
po przyjciu antybiotykw, ale po zakoczeniu ich
podawania nastpuje u nich gwatowne pogorszenie.
U niektrych pacjentw tej kategorii stwierdzono w
literaturze fachowej wystpowanie trwaej infekcji.
Lekarz prowadzcy chorego moe stwierdzi chroniczno choroby celem uniknicia wyniszczenia organizmu leczeniem klinicznym. Zalecane jest monitorowanie stenia lekw w surowicy, wczenie
metronidazolu, obserwacja ukadu immunologicznego (badania ilociowe limfocytw B i T, badanie
czynnoci komrek NK, badanie ukadu dopeniacza, funkcji neutrofili, odpowiedzi na szczepionki.

ZALECENIA W LECZENIU
OPORNYCH PRZYPADKW:

przeduony czas trwania terapii, w tym terapia


choroby chronicznej
zwikszenie dawek
zmiana leku
zmiana sposobu podawania (z doustnego na doylny)
wczenie metronidazolu
terapia zoona lub pulsacyjna
wczenie cholestyraminy
synowektomia
poszukiwanie i leczenie innych rwnoczenie
trwajcych chorb
terapia wspomagajca w razie potrzeby

NIE REAGUJCA
NA ANTYBIOTYKI

powtrnie przeanalizowa diagnoz i przeprowadzi test na przeciwciaa Bb po odstawieniu


antybiotykw na 6 do 12 tygodni
poszukiwanie i leczenie innych rwnoczenie
trwajcych chorb i infekcji zoonych, w tym
wirusw, chlamydii i mykoplazmy
leczenie cholestyramin
terapia wspomagajca oparta na analizie objaww
NSAIDS i hydroxychlorokina
leki antydepresyjne, przeciwblowe, rozluniajce minie i amantadina

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

Str. 13 z 13

synowektomia, jeli pojedynczy staw objty jest


silnym stanem zapalnym
ocena psychiatryczna i psychometryczna i ew.
leczenie
dugoterminowa kontynuacja
rozwaenie powtrnego leczenia w przypadku
zmienionych okolicznoci.

LECZENIE UZUPENIAJCE
ZALECANE DLA WSZYSKICH CHORYCH
NA CHOROB Z LYME

codziennie jogurt i preparaty acidofilne (dwa do


kadego posiku)
zestawy witamin i witamina B kompleks 50 mg
dziennie
fizykoterapia, rehabilitacja i stopniowo wdraany program wicze.

PRZEPISYWA W MIAR POTRZEBY,


ZWASZCZA W CISZYCH
PRZYPADKACH

witaminy i skadniki odywcze podane poniej


ocena psychosocjalna i ew. doradztwo
NSAIDS i rodki remisyjne
leki antydepresyjne, przeciwblowe, rozluniajce minie i amantadina
immunoglobuliny i inna terapia odpornociowa,
o ile potrzebna
sinequan (DAW) w maych dawkach (5 do 50
mg dziennie) wg doniesie poprawia dziaanie
komrek T.

PRZECIWWSKAZANIA

uywanie alkoholu
przyjmowanie kofeiny w duych ilociach
nadmierny stres
niedobr snu

BEZPIECZESTWO
Ponad dziesi lat dowiadcze w leczeniu tysicy
chorych na choroby z Lyme wykazao, e opisana
powyej terapia, chocia intensywna, jest na og
dobrze znoszona. Najczstsz negatywn reakcj
jest alergia na probenecid. Dodatkowo obserwuje si
wtrne zakaenia drodakami, ale zwykle s one
atwe do rozpoznania i wyleczenia. Przy podawaniu
ceftriaxon czsto dochodzio do wytwarzania toksyny Clostridium difficile, ale moe ono nastpi po
zastosowaniu kadego innego antybiotyku wymienionego w niniejszym opracowaniu. Jednak regular-

http://borelioza.gazetka.eu

ne podawanie preparatw zawierajcych bakterie


mlekowe wydaje si by pomocne przy opanowaniu
drodakw i nieytw jelit wywoywanych antybiotykami, gdy liczba pacjentw cierpicych na nie
jest niska pod warunkiem przestrzegania niniejszych
wskazwek.
Przy stosowaniu PICC (peryferyjnie wstawiane
centralne katetery), jeeli zachodz jakiekolwiek
problemy, zaleca si j wyj dla bezpieczestwa
pacjenta. Prby utrzymania (enzym urokinazy,
otwory naprawcze) czsto s nieskuteczne i mog
by niebezpieczne.
Prosz ostrzega wszystkich pacjentw przyjmujcych tetracykliny przed zwikszon wraliwoci skry i oczu na wiato soneczne i zaleca zachowanie odpowiednich rodkw bezpieczestwa.
Przy podawaniu doksycykliny doylnie nie wolno zamraa roztworu przed jego podaniem!
Pamitajmy, e lata dowiadcze zebranych w
trakcie leczenia antybiotykami innych chorb takich
jak gorczka reumatyczna, trdzik, przewleke zapalenie uszu, przewleke zapalenie pcherza, COPD,
zapalenie zatok i innych nie wykazay adnych zatrwaajcych nastpstw wynikajcych ze stosowania
w/w lekw. W istocie konsekwencje nieleczenia
trwaej infekcji B. burgdorferi s znacznie gorsze,
ni potencjalne konsekwencje stosowania antybiotykw.
YWIENIE CHORYCH W STANACH
PRZEWLEKYCH
Badania osb w chronicznym stadium choroby z Lyme i cierpicych na zesp chronicznego zmczenia
wykazay, e niektre z objaww pnego stadium
choroby zwizane s z uszkodzeniem komrek i brakiem niektrych istotnych skadnikw odywczych.
Niezalenie przeprowadzane i kontrolowane badania
z uyciem placebo w podwjnie lepej prbie dowiody wartoci niej wymienionych skadnikw.
Jako, sia i czysto biologiczna podawanych
substancji i przyswajalno s czsto waniejsze ni
reim dozowania. Nie zalecam stosowania megadawek. Jest wiele firm farmaceutycznych produkujcych rodki wspomagajce, w tym Pharmanex i in.
Wykazano klinicznie, e Cordyceps, znane tybetaskie zioo, jest antyoksydantem, poprawia wigor,
dodaje energii i poprawia dotlenienie. Jest jedynym
znanym rodkiem poprawiajcym superutlenianie
dysmutazy. Mimo e jest to rodek wspomagajcy,
czsto dziaa bardzo aktywnie. Zachcam wszystkich cierpicych na syndrom cigego zmczenia do
dugoterminowego stosowania wspomnianego rod-

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 14 z 14

ka. Pharmanex produkuje preparat pod nazw Cordy


Max.

Kwasy Tuszczowe
Badania pokazay, e jeeli kwasy te s przyjmowane regularnie to statystycznie znaczco zmniejszaj si dolegliwoci takie jak zmczenie, ble,
sabo, zakcenia rwnowagi, zawroty gowy i zaburzenia pamici, koncentracji i depresje. Wystpuj
dwie rozlege kategorie: GLA i EPA otrzymywane
odpowiednio z rolin i ryb.
Oleje rolinne (omega 6) z pierwiosnka, z ziarna czarnej porzeczki, olej z ogrecznika (jeden do
wyboru)
Olej z ryb (omega 3) MAX EPA lub inny podobny preparat zawierajcy 1000 mg EPA

Zalecenie:
Podawa cztery kapsuki oleju rolinnego i cztery kapsuki oleju rybiego do posikw. Pierwsze
oznaki poprawy maj miejsce po kilku dniach, ale
znaczca poprawa wymaga duszego czasu. Kontynuowa przez 3 do 4 miesicy.

Koenzym Q 10
Jego brak wywouje zaburzenia pracy serca,
zmniejszenie wytrzymaoci i zwikszenie podatnoci na infekcje. Biopsje tkanek wykazay, e cierpicy
chronicznie na chorob z Lyme powinni przyjmowa dziennie od 200 do 300 mg tej substancji
marek standardowych i 90 mg dziennie produktu
firmy Pharmanex, w dwu lub trzech rwnych dawkach. Poprawa wytrzymaoci i samopoczucia rozpoczyna si dopiero po kilku tygodniach. Ciao zacznie wytwarza wasny koenzym Q 10, gdy pierwotna infekcje zostanie opanowana, ale tylko przy
pobudzeniu przez intensywne wiczenia. Dlatego
substancj t naley podawa do momentu, gdy pacjent czyje si dobrze i moe regularnie wiczy.
UWAGA: przyjmowanie atowaquonu (Mepron)
wyklucza podawanie koenzymu Q 10.

Witamina B
Badania kliniczne dowiody potrzeb dodatkowego podawania witaminy B w infekcjach z innymi
rodzajami Borrelia, co pomaga likwidowa objawy
neurologiczne. Zalecam dugoterminowe podawanie
jednej 50 mg kapsuki B-kompleks dziennie.

Magnez
Podawanie magnezu pomaga na ble gowy,
drgawki, tiki, skurcze, ble mini arytmi i osabie-

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

nie. Dodaje energii i poprawia samopoczucie. Najlepszym rdem jest L-dwuwodzian mleczanu magnezu MAG-TAB SR jedna kapsuka co 12 godzin.
Nie naley polega na Ca-Mg preparatach zawierajcych wap i magnez, gdy nie s one zbyt
dobrze przyswajalne. W wielu przypadkach konieczne jest podawanie magnezu doylnie lub dominiowo.

Multiwitaminy
Polecam rodzin preparatw: Life Pack dla
mczyzn poniej 40: Life Pak dla hormonalnie aktywnych kobiet; Life Pak Women, Life Pak Prime
dla kobiet po menopauzie i mczyzn po 40 roku ycia. S to wyjtkowe wyroby posiadaj dyplom
farmaceutyczny i certyfikat USP. Klinicznie udowodniono, w podwjnie lepej prbie placebo, e podnosz one poziom antyoksydantw i likwiduj wolne rodniki. Mona je zamwi telefonicznie pod nr
1-800-PHARMANEX US nr ref. 9256681. Podawa
dugoterminowo.
Wszystkie w/w wyroby dostpne s bez recepty.

REHABILITACJA W CHOROBIE Z
LYME
Stan fizyczny osb przechodzcych dugotrwae
choroby odkleszczowe ulega systematycznemu pogorszeniu. Pomylne wyleczenie infekcji nie gwarantuje jednak odzyskania penej sprawnoci. Niezbdna jest aktywna rehabilitacja wedug planu podanego niej.
W zaawansowanym stadium choroby w organizmie dochodzi do wielu negatywnych zjawisk: degeneracja mini, w tym do pewnego stopnia take
minia sercowego, oraz staww cigien, nerww
itp. Cakowita zawarto tuszczu w organizmie
wzrasta, wzrasta poziom cholesterolu, a rwnowaga
midzy HDL a LDL staje si mniej korzystna. U
okoo 80% pacjentw nastpuje znaczny przyrost
masy ciaa.
Z uwagi na ogromne zmczenie i ble ciaa wielu chorych poprzestaje na spdzaniu caych godzin
w ku i ma znacznie mniej ruchu ni przed zachorowaniem. Nakrca to spiral osabienia, ktr
jest bardzo trudno odwrci.
W efekcie pacjenci s zesztywniali, osabieni,
zmczeni, maj ma wydolno i zwiksza si u
nich ryzyko wystpienia cukrzycy i chorb naczyniowych. Same antybiotyki nie s w stanie usun
tych efektw. Dlatego naley przepisa fizykotera-

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

Str. 15 z 15

http://borelioza.gazetka.eu

pi, ktrej zakres jest dostosowany do stanu pacjenta


i ktrego program ma charakter stopniowany.

dech, ochron staww, wychadzanie si i rozciganie po wiczeniach.

Pierwsza faza zawiera rnego rodzaju elementy


wprowadzajce (masae, nagrzewania, TENS,
MENS, ultradwiki itp.) i zestaw intensywnych
wicze ruchowych pod nadzorem fizykoterapeuty.
Naley zmierza do uwolnienia pacjenta od dolegliwoci towarzyszcych, poprawienia elastycznoci i
zapewnienia lepszego snu. Celem fizykoterapii jest
przygotowanie pacjenta do podjcia intensywnej gimnastyki. Rozpoczynamy od rozcigania i agodnych wicze siowych mini. Nastpnie naley
przej do wicze poprawiajcych wytrzymao i
wasnoci ruchowe, najlepiej pod okiem dowiadczonego fizjologa. Idealne s tu lekcje rzeby ciaa. wiczenia typu aerobik nie s zalecane a do
momentu penego wyzdrowienia.

Prosz pracowa w danej chwili zawsze tylko


nad jedn grup mini i przeprowadza intensywne
rozciganie w szerokim zakresie przed przejciem
do nastpnej grupy mini.

Choroba daje okazj do wprowadzenia zasad


racjonalnego ywienia. Zalecam lekk, niskotuszczow diet z produktw o duej wartoci odywczej, z ma zawartoci skrobi i innych prostych
wglowodanw, cakowit abstynencj alkoholow,
eliminacj spoycia kofeiny i, o ile wystpuje nadwaga, powane podjcie prb zrzucenia wagi. Naley rozway zaznajomienie pacjenta z diet stosowan przy chorobach reumatycznych.
Zaprzestanie palenia jest niezwykle istotne i
krok ten powinien zosta podjty niezwocznie.
Poniewa do rozpoczcia programu wymagane
jest pisemne skierowanie na fizykoterapi poniej
podaj typowy formularz skierowania dla osoby
cierpicej na chorob z Lyme.
CELE TERAPII (zalene od moliwoci pacjenta)
FIZYKOTERAPIA:
Uwolni pacjenta od blw i kurczy mini przy
uyciu rnych, wymienionych rodkw: masae,
nagrzewanie, TENS, elektro stymulacja itp. Zwikszy zdolno ruchow, chronic jednoczenie uszkodzone i osabione stawy tak, by zwikszy zakres
ruchw i zlikwidowa zesztywnienie. Celem fizykoterapii jest przygotowanie pacjenta do podjcia
intensywnej gimnastyki wedug poniszego planu.
WICZENIA
Rozpocz z indywidualnym trenerem celem dokadnego pokierowania i szkolenia.
SZKOLENIE I PROWADZENIE PACJENTA
(do wykonania w czasie pierwszych sesji jeden na
jeden i utrwalenia w czasie wszystkich nastpnych):
Przekaza pacjentowi waciw technik wykonywania wicze, w tym prawidow rozgrzewk, od-

Na pocztku kadej sesji naley przeprowadza


szczegowy wywiad celem stwierdzenie pozytywnych i negatywnych skutkw poprzedniej sesji i odpowiednio dostosowa terapi.

PROGRAM:
Wzmocni si i zniwelowa skutki choroby z Lyme, poprzez program wicze caego ciaa (rozciganie i tonizacja lub zajcia z rzeby ciaa). Mona
wczy lekk rytmik i podnoszenie ciarw przy
uyciu niewielkich ciarkw i czstych powtrze.
wiczy nie czciej ni co drugi dzie.
Kada sesja powinna trwa godzin. Jeeli pacjent nie jest w stanie wiczy przez ca godzin, naley zmodyfikowa program poprzez zmniejszenie
intensywnoci, by pacjent wytrzyma godzin.
Do osignicia powodzenia konieczne jest zaangaowanie si w proces rehabilitacji. Niedopuszczalne jest pozostawienie pacjenta przy monotonnych
wiczeniach, na rowerze lekarskim lub prosty program spacerowania.
wiczenia aerobiku s niedozwolone nawet przy
niskim nateniu do czasu penego wyzdrowienia
pacjenta.
W razie wtpliwoci prosz o kontakt ze mn w
przychodni.

LECZENIE INFEKCJI
DRODZAKAMI
U wielu pacjentw z Lyme nastpuje nadmierny rozwj drodakw. Dlatego pacjent powinien je
dziennie cay pojemnik jogurtu z aktywnymi kulturami bakterii i przyjmowa dwie dawki bakterii acidofilnych po kadym posiku. Oto kilka wskazwek
jak opanowa drodaki:
Jama ustna: Jzyk z jasnym nalotem, nieprzyjemny oddech i dysgeusia s oznakami schorzenia. Pacjent w czasie mycia zbw musi szczotkowa rwnie jzyk przy pomocy aseptycznej szczoteczki, a
nastpnie puka usta pynem aseptycznym. Poniewa skuteczno pynu zaley od tego, jak dugo
by on w kontakcie z zarazkami, naley go nabiera
w usta na czas szczotkowania.

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 16 z 16

Poniewa komrki drodakw ywi si cukrami, pacjent powinien stroni od prostych wglowodanw, skrobi, owocw i sokw co najmniej przez
dwa tygodnie lub do momentu ustpienia dolegliwoci.
Niezbdne moe by przepisanie pewnych lekw. Mycelex w pastylkach i Mystatin w pynie nie
s zalecane gdy zawieraj due iloci cukrw
prostych. Stosuje si Nystatin w proszku doustnie,
zmieszany z wod do poknicia (pc i hs). Mog by
konieczne rodki grzybobjcze Diflucan, Lamisil,
Nizoral.
Najskuteczniejszym (i najdrastyczniejszym)
rodkiem stosowanym w ostatecznoci jest Roztwr Dakina do pukania ust. Jest to roztwr wybielacza domowego (Clorox), jedna yeczka na cztery
uncje wody. Ma ilo roztworu naley trzyma w
ustach w trakcie szczotkowania potem wyplu i powtarza do cakowitego oczyszczenia jamy ustnej.
Zwykle wystarcza jednokrotne uycie, ale niekiedy
konieczne jest powtarzanie go co kilka tygodni.
Po uyciu antyseptyku do czyszczenia ust naley
natychmiast zje jogurt lub przyj pyn zawierajcy bakterie acidofilne lub u kapsuk acidofiln,
aby w ustach rozwina si poyteczna flora.
Poniewa liczba komrek mikroorganizmw zostaje
w takim momencie sztucznie zredukowana, a
drodaki s z natury oportunistami i jako pierwsze
ponownie si rozwijaj przyjcie, jogurtu i bakterii
acidofilnych powoduje przywrcenie normalnej
flory i lepsze opanowanie drodakw.
Jelita: Rozwj drodakw powoduje tu fermentacj zjadanych cukrw i skrobi tworzc kwasy,
gazy i alkohole. Objawy takie jak gazy, zgaga, ble
okolic odka oraz z powodu alkoholu ble i zawroty gowy, oszoomienie i nudnoci. Aby oczyci
jelita, naley oczyci najpierw jam ustn tak, by
nie zakaa drodakami jelit z kadym ksem. Naley unika sodyczy, skrobi, owocw i sokw przez
dwa tygodnie lub duej, aby zagodzi drodaki.
Stosowa codziennie CZYSTY jogurt bez owocw.
Mona go zastpi kapsukami bakterii acidofilnych
(dwie kapsuki 3 razy dziennie p.c.). Zwykle
niezbdne s rwnie rodki grzybobjcze.
Pochwa: Przypadkowa infekcja pochwy moe
by opanowana rodkami takimi jak Monistat w kremie lub czopkach. Jeeli problem ma charakter nawracajcy lub trway, zwykle jest to wynikiem rwnoczesnego zakaenia jelit, gdy podczas wycierania
si rcznikiem drodaki przenoszone s na genitalia. W takim wypadku naley leczy jelita jak

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

podano wyej i rwnoczenie przepisa przedmiotowy preparat taki jak Monistat na dwa tygodnie.

WSKAZWKI DLA PACJENTW


JAK UNIKN UKSZENIA KLESZCZA
I JAK GO USUN

W obejciu
Usun stosy drewna i karmniki dla ptakw, poniewa przycigaj one mae zwierzta nosicieli
kleszczy i w ten sposb zwikszaj ryzyko zakaenia.
rodki owadobjcze Obejcie powinno si
zabezpieczy preparatem Damminix Skada si on
z kartonowych rurek zawierajcych wat nasycon
rodkiem owadobjczym. Rurki ukada si w pobliu drewna i pod krzewami. Myszy, ktre s podstawowym ogniwem w przenoszeniu choroby z Lyme, znajduj wat i zanosz j do nor wykorzystujc
j do budowy gniazd co powoduje zmniejszenie si
liczby kleszczy w okolicy. Niestety, po 2 latach
populacja kleszczy moe si zwikszy, gdy inne
mae zwierzta nie wykorzystujce waty do budowy
gniazd staj si nosicielami kleszczy. Dlatego sam
Damminix nie zaatwia sprawy. Naley go stosowa
z innym rodkiem owadobjczym w pynie lub w
granulkach.

rodki owadobjcze
w pynie lub w granulkach
rodkami oglnego zastosowania s Dursban, Tempo, Permathrin i Sevin. Dostpne s w pynie i w
granulkach Jeeli uywamy pynu to naley go rozprowadza nie przez rozpylanie, ale przez mgiek.
Naley rozprowadzi pas rodka o szerokoci okoo
metra na obwodzie trawnika, przy obszarach przylegajcych do drewna i krzeww. rodek naley rwnie nanie na rozoystych krzewach, ktre mog
by zamieszkiwane przez mae zwierzta. Najlepsza
pora na uycie rodka to pna wiosna i wczesna
jesie.

Ubranie
Jeeli nosisz dugie spodnie, wsu nogawki w skarpetki tak, by kleszcz, ktry spadnie na buty lub skarpetki, peza po zewntrznej stronie spodni, co
zmniejsza ryzyko ukszenia. Naley nosi ubrania o
jasnych kolorach tak, by atwiej byo dostrzec kleszcza. Gadkie materiay, np. ortalion, s trudniejsze
do chwycenia przez kleszcza i dlatego s lepsze ni
dzianiny itp.

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

Str. 17 z 17

rodki odstraszajce kleszcze, jak permethrin


(Permanoe, Permakill), powinny by rozpylane na
ubranie. Ubranie naley spryska przed zaoeniem,
a nastpnie pozostawi do wyschnicia. Nie naley
dopuszcza, aby te chemikalia dostay si bezporednio na skr.
Kleszcze le znosz wysuszenie. Po przebywaniu na obszarze zamieszkiwanym przez kleszcze naley dokadnie wysuszy ubrania w suszarce, by w
ten sposb zabi znajdujce si na nich kleszcze.

Skra
rodki odstraszajce owady majce w swej nazwie
DEET, blokujce ich zdolno reagowania na promieniowanie podczerwone, s w pewnym stopniu
skuteczne po naoeniu ich na ramiona, nogi i dookoa szyi. Nie naley stosowa jakichkolwiek rodkw na cae ciao, gdy mog one zosta wchonite i wywoa wstrzs. Ponadto odradza si rodki
o koncentracji DEET wikszej ni 50% preferowane s te o koncentracji 25%. Naley by ostronym przy stosowaniu rodkw odstraszajcych u
maych dzieci, ktre s podatne na ich toksyczne
dziaanie. Naley te pamita, e rodki te szybko
odparowuj i trzeba je uzupenia.
Sprawdzaj, czy nie masz kleszczy na sobie, gdy
jeste na zewntrz, nie dopiero po wejciu do domu.
JAK WYJMOWA
WCZEPIONEGO KLESZCZA
Przy uyciu psety (nie palcw!) chwy kleszcza jak
najbliej skry i wycignij go zdecydowanym prostym ruchem na zewntrz. Nastpnie zdezynfekuj
ukszenie. Nie dranij go gorcem lub chemikaliami, gdy moe to spowodowa, e wstrzyknie on
wicej zarazkw do twojej skry. Przymocuj kleszcza tam do kartonika i zapisz dat i miejsce ukszenia. Pamitaj, im wczeniej usuniesz kleszcza,
tym mniejsze prawdopodobiestwo infekcji.

DODATEK
ZASADY LECZENIA UKSZE KLESZCZY
Doradczy Komitet Medyczny d/s choroby z Lyme
zaleca obecnie profilaktyczne leczenie antybiotykami po stwierdzonym ukszeniu przez kleszcza dla:
1. Osb o zwikszonym ryzyku zachorowania po
ukszeniu przez nieznany gatunek kleszcza lub
przez gatunek zdolny do przenoszenia Borrelia
burgdorferi tj. kobiety ciarne, niemowlta i
mae dzieci, ludzie majcy powane problemy
ze zdrowiem i ludzie o obnionej odpornoci.

http://borelioza.gazetka.eu

2. Osb ukszonych na obszarze endemicznym dla


Borrelia burgdorferi przez nieznanego kleszcza
lub gatunek kleszcza zdolny do przenoszenia
Borrelia burgdorferi.
3. Osb ukszonych przez gatunek kleszcza zdolny
do przenoszenia Borrelia burgdorferi, gdy
kleszcz napi si krwi lub czas przyczepienia
kleszcza by duszy ni cztery godziny i/lub
kleszcz zosta nieprawidowo wyjty. Oznacza
to, e kleszcz zosta cinity palcami, podraniony toksycznymi chemikaliami lub rozerwany
w ten sposb, e jego wntrznoci miay kontakt
z ran po ukszeniu. Takie dziaania zwikszaj
ryzyko infekcji.
4. Pacjentw ukszonych przez znanego kleszcza i
dajcych profilaktycznej kuracji doustnej,
wiadomych ryzyka. Decyzja zaley tu od konkretnego przypadku.
Lekarz nie moe polega na wynikach laboratoryjnych czy wynikach obserwacji klinicznej, aby
stwierdzi lub wykluczy infekcj dlatego powinien
dokona klinicznej oceny celem stwierdzenia, czy
zaaplikowa leczenie profilaktyczne antybiotykami.
Zbadanie samego kleszcza na obecno krtkw nawet przy uyciu techniki PCR, nie jest do wiarygodne, by na jego podstawie decydowa, zdarzaj
si faszywe wyniki zarwno pozytywne jak i negatywne.
Rozwinita infekcja B. burgdorferi moe spowodowa powane konsekwencje zdrowotne. Poniewa ryzyko odniesienia uszczerbku na zdrowiu na
skutek podania profilaktycznych antybiotykw zabijajcych krtka jest mae, a samo leczenie nie jest
drogie ani bolesne, wic stosowanie profilaktycznego leczenia wydaje si by korzystne.
Zalecenie Doradczego Komitetu Medycznego
d/s Lyme mwi, e w wielu przypadkach kuracja
profilaktyczna nie jest uzasadniona, ale gwarantuje
skuteczno. Ostateczna decyzja co do leczenia ukszenia powinna nalee do lekarza i pacjenta.

RACJONALNE PODEJCIE DO
LECZENIA CHOROBY Z LYME
Gdy w poowie lat 80-tych rozpoczem leczenie
LB, przekonaem si, e przy chorobie rozwinitej
zalecane podawania antybiotyku trwajce od 10 do
14 dni daje efekt osabienia choroby, po ktrym nastpuje nawrt objaww. Pacjenci ci byli pniej poddawani kolejnej terapii antybiotykowej.
Wyniki bada opublikowane przez Steere i innych zdefinioway sukces polegajcy na wyeliminowaniu powanych objaww choroby (artretyzm,

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 18 z 18

zapalenie serca, parali twarzy Bella) mimo, e


zwykle wracay one po pewnym czasie od zakoczenia leczenia. Te same badania donosiy o trwaych drobnych objawach choroby z Lyme nawet
po leczeniu antybiotykami a autorzy nazywali je
syndromem po przejciu choroby z Lyme.
W 1987 roku uczestniczyem w badaniach, w
ktrych 26 pacjentw zaraonych aktywn rozwinit LB, z potwierdzon obecnoci kultur Borrelia
burgdorferi leczono doylnie ceftraxionem przez
okres 14 dni dawk od 2 do 4 g dziennie. Mimo, e
w momencie zakoczenia terapii u pacjentw nie
stwierdzono obecnoci kultur bakterii, to po kilku
tygodniach kultury te pojawiay si ponownie razem
z objawami chorobowymi. Doszedem do wniosku,
e powtarzanie si objaww jest wynikiem trwaej
infekcji. Wyniki bada zaprezentowaem na oglnokrajowym spotkaniu Fundacji Lyme Borreliosis w
1989 r.
Za rad kolegw zajmujcych si od lat nawrotami LB, rozpoczem badania wpywu wyduania
kuracji na jej efekty. Odkryem bezporedni zaleno pomidzy czasem trwania kuracji, a pojawianiem si objaww u pacjentw. Stosujc amoksycylin 3 g dziennie i probenecid 1,5 g dziennie w dawkach podzielonych, zbadaem odsetek wylecze dla
terapii o czasie trwania od jednego do szeciu miesicy. Jako wyleczenie przyjem wyeliminowanie
objaww, zarwno powanych jak i drobnych, bez
nawrotw przez 3 miesice od zakoczenia leczenia.
Dane jasno wykazay bezporedni zwizek midzy czasem trwania a pomylnym wynikiem leczenia, zaczynajc od 17% wylecze dla terapii 1-miesicznej do 67% dla 6-miesiecznej. Dane te przedstawiem na w/w spotkaniu w 1989 r.
Nastpnie stosujc ceftriaxon uszeregowaem
wyniki leczenia wg czasu jego trwania. Nawet po
45-dniowym cigym podawaniu antybiotyku aden
z pacjentw nie wrci do ani nie utrzyma swojego
dobrego stanu zdrowia sprzed choroby. Jednak, jeeli po ceftraxion kontynuowano leczenie doustne do
momentu ustania objaww choroby, nawroty nie
zdarzay si. Tu take redni czas trwania terapii
antybiotykowej niezbdny do uzyskania sukcesu
wynosi 4 miesice.
Dalsze badania kultur bakterii u 74 pacjentw
dowiody, e pacjent musi by wolny od objaww
chorobowych i obecnoci bakterii oraz nie mog u
niego wystpi nawroty przez 3 miesice od zakoczenia terapii, by mona uzna go za wyleczonego.
Braem rwnie udzia w badaniu NIH nad skutecznoci wykrywania antygenu metod Dorwarda.

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

Badajc 130 pacjentw cierpicych na przewlek


form choroby z Lyme, u ktrych nadal stwierdzano
obecno symptomw LB mimo przeduonego
leczenia. (niektrzy nazwaliby je jako nadmiernie
dugie). Bb znajdowano we krwi, pynie mzgowordzeniowym, moczu i zach. Niektrzy z pacjentw
leczeni byli intensywnie, czsto doylnie, przez
miesice a nawet lata. Np. jeden z nich otrzymywa
antybiotyk przez 3 lata bez przerwy, inny przez 18
miesicy przy powtarzajcej si terapii doylnej.
Pragn nadmieni, e aden z nich nie by moim
pacjentem.
Mimo, e syfilis nie jest zapewne odpowiednikiem krtka powodujcego LB, u pacjentw o obnionej odpornoci miay miejsce podobne odkrycia
przetrwania drobnoustrojw pomimo stosowania
krtkoterminowej terapii. Istotnie na podstawie bada cyklu yciowego bakterii w 1936 Wasserman
zaleca minimum 26 tygodni leczenia w przypadku
rozwinitej choroby.
Aktualnie w wiatowej literaturze znalazem ponad 60 wzmianek o obecnoci Bb u pacjentw ktrzy po zakoczeniu leczenia maj nawroty symptomw. Dotyczy to zwaszcza osb leczonych przez
okres 30 dni, lub mniej, ktrych podejrzewano nawet o obecno objaww psychosomatycznych.
Oczywicie, taka diagnoza jest bdna, bowiem u
tych ludzi nadal rozwijaa si infekcja i potrzebne
byo kontynuowanie terapii antybiotykami. W mojej
ponad 15 letniej praktyce leczenia zaawansowanych
przypadkw choroby z Lyme zanotowaem liczne
przykady pacjentw, u ktrych kontynuacja leczenia zmniejszaa objawy aktywnej infekcji, a w niektrych przypadkach cakowicie je usuwaa.
Przykady te dowodz, e Bb jest wstanie unikn akcji obronnych organizmu swego nosiciela nawet w obecnoci antybiotykw. Ujawniono wiele
mechanizmw, ktre mog tumaczy takie zachowanie. W moim przekonaniu arbitralne skracanie terapii jest bdem i nie daje si uzasadni w obliczu
faktw naukowych. Leczenie naley kontynuowa
do momentu ustpienia objaww towarzyszcych
aktywnej infekcji. Jest to logiczny, atwy do zrozumienia i potwierdzony przez wielu moich kolegw na caym wiecie, waciwy sposb leczenia
choroby z Lyme.
Aktualnie w literaturze mona znale stanowisko, e choroba z Lyme, nawet w stadium przewlekym daje si leczy maymi dawkami antybiotykw
podawanych krtkoterminowo. W rezultacie takich
opinii dochodzi do tragedii, ktrych monaby unikn, gdzie ludzie niepotrzebnie cierpi z powodu
bdnych teorii. Tragiczne jest rwnie limitowanie

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

Str. 19 z 19

http://borelioza.gazetka.eu

dostpu do antybiotykw przez kasy chorych, powoujce si na bdne opinie spotykane w literaturze
fachowej. Poniewa nie istniej niezawodne testy na
wykrycie Bb, ocena kliniczna jest najdokadniejszym narzdziem jakim aktualnie dysponujemy, jedynym sposobem umoliwiajcym ocen postpw
leczenia i czasu jego trwania. W naszym stechnicyzowanym wiecie, przyzwyczajonym do czarno biaych odpowiedzi uzyskiwanych w analizach diagnostycznych, metody kliniczne s czsto lekcewaone.

4) Wyduone okresy terapii antybiotykowej pomogy ju dosownie tysicom pacjentw, ktrych nie wyleczya krtkoterminowa terapia.
Przy uwanym stosowaniu przeduona terapia
jest bezpieczna.

Podsumowujc

Niedostatki wiedzy na temat choroby z Lyme skaniaj do podejcia do tego zagadnienia w sposb
kompleksowy, czcy najnowsze osignicia nauki
z najlepszymi dowiadczeniami oceny klinicznej
pacjenta. To podejcie z trudem da si przedstawi
w monografii, a jeszcze trudniej bdzie przekona
do niego osoby wczeniej wprowadzone w bd.

1) W historii tej choroby nigdy jeszcze nie odnotowano wyleczenia bakteriologicznego w wyniku
oglnie stosowanej, krtkotrwaej (2-4 tygodnie)
terapii.
2) Nie wypracowano zgodnej opinii co do zagadnienia, dlaczego u pacjentw poddanych krtkotrwaemu leczeniu bakteriologicznemu wystpuj nadal objawy choroby z Lyme, traktowane jako psychosomatyczne, w jaki sposb Bb go wywouje i dlaczego bakterii tej udaje si przetrwa
leczenie.
3) Pacjent musi kontynuowa terapi do momentu,
gdy w peni ustpi aktywne objawy. Inaczej
nigdy w peni nie wyzdrowieje albo bdzie mia
nawroty mogce doprowadzi do trwaych uszkodze.

5) Ostatecznie naley stwierdzi, e u niektrych


pacjentw LB nie moe by wyleczona w cile
bakteriologicznym sensie i w tych przypadkach
moe by konieczne cige podawanie antybiotykw.

Do czasu wynalezienia szczegowych i wystarczajco czuych testw na wykrywanie przeciwcia


leczenie LB musi si skupi na pacjencie, gdzie nie
lekceway si adnego z objaww, o ktrych
wspominaj. Jestemy to winni naszym pacjentom.
Lek. Med. J. J. Burrascano Junior
Tumaczenie dr M.

POLECANA LITERATURA:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

Liegner, K.B. Lyme Disease: the sensible pursuit of answers. J Clin Microbiol 1993; 31(8): 1961-63
Dorward, D.W., Schwan, T.G., Garon, C.F. Immune capture and detection of Borrelia burgdorferi antigens in urine, blood, or
tissues from infected ticks, mice, dogs, and humans. J Clin Microbiol 1991; 29(6):1162-70
Harris, N.S., Stephens, B. Detection of Borrelia burgdorferi antigen in urine from patients woth Lyme borreliosis. 1995; 2(2):37-41
Preac-Mursic, V., Marget, W., Busch, U., Pleterski-Rigler, D., Hagl, S. Kill kinetics of Borrelia burgdorferi and bacterial findings
in the relation to the treatment of Lyme borreliosis. Infection 1996; 24(1):11-18
Preac-Mursic, V., Wanner, G., Reinhardt, S., Wilske, B., Marget, W. Formation and cultivation of Borrelia burgdorferi spheroplast
L-form variants. Infection 1996; 24(3):218-225
MacDonald, A.B., Berger, B.W., Schwann, T.G. Clinical implications of delayed growth of the Lyme Borreliosis spirochete,
Borrelia burgdorferi. Acta Tropica 1991; 48:89-94
Pfister, H.W., Preac-Mursic, V., Wilske, B. Latent Lyme neuroborreliosis: Presence of Borrelia burgdorferi in the CSF without
concurrent inflammatory signs. Neurology 1989; 39:1118-20
Preac-Mursic, V., Weber, K., Pfister, H.W., Wilske, B. Survival of Borrelia burgdorferi in antibiotically treated patients with Lyme
Borreliosis. Infection 1989; 17(6):355-359
Phillips, S.E., Mattman, L.H., Hulinska, D., Moayad, H. A proposal for the reliable culture of Borrelia burgdorferi from patients
with chronic Lyme Disease, even from those aggressively treated. Infection. 1998; 26(6): 364-367
Lawrence, C., Lipton, R.B., Lowy, F.D., Coyle, P.K. Seronegative chronic relapsing neuroborreliosis. Eur Neurol 1995; 35(2):113117
Borson, O., Brorson, S. An in vitro study of the susceptibility of mobilke and cystic forms of Borrelia burgdorferi to metronidazole.
APMIS; 1999; 107 (6): 566-576
Hassler, D., Riedel, K., Zorn, J., Preac-Mursic, V. Pulsed high dose cefotaxime therapy in refractory Lyme Borreliosis. Lancet
1991; 338:13
Cimmino, M.A., Accardo, S. Long term treatment of chronic Lyme arthritis with Benzathine penicillin. Ann rheum Dis 1992; 51:
1007-1008
Logigian, E.L., Kapan, R.F., Steere, A.C. Chronic neurologic manifestations of Lyme Disease. N Engl J Med 1990; 323:1438-44

http://borelioza.gazetka.eu

Str. 20 z 20

Borelioza Dr Joseph J. Burrascano, Jr.,


M.D

15. Fallon, B.A., Nields, J.A., Burrascano, J.J., Liegner, K., DelBene, D., Liebowitz, M.R. The neuropsychiatric manifestations of Lyme
Borreliosis. Psychiatric Quarterly; 1992; 63 (1): 95-117
16. Musher, D.M. Syphilis, Neurosyphilis, Penicillin, and AIDS. J Infect Dis 1991; 163:1201-1206
17. Miklossy, J. Alzheimer's Disease-a spirochetosis? NeuroReport 1993; 4: 841-848
18. MacDonald, A.B. Gestational Lyme Borreliosis. Implications for the fetus. IN Rheumatic Disease Clinics of North America 1989;
15(4):657-677
19. Asbrink, E., Hovmark, A. Successful cultivation of spirochetes from skin lesions of patients with erythema chronicum migrans
Afzelius and acrodermatitis Chronica atrophicans. Acta Pathol Microb Immunol Scand 1985; Sect B, 93:161-163
20. Cimmino, M.A., Azzolini, A., Tobia, F., Pesce, C.M. Spirochetes in the spleen of a patient with chronic Lyme Disease. Am J Clin
Pathol 1989; 91:95-97
21. Kirsch, M. etal. Fatal adult respiratory distress syndrome in a patient with Lyme Disease. JAMA 1989; 259:2737-39
22. Berger, B.W., Johnson, R.C., Schwann, T.G. Clinical and microbiologic findings in six patients with erythema migrans of Lyme
Disease. Am J Acad Dermatol 1989; 21:1188-91
23. Bou-Holaigah, I., Rowe, P.C., Kan, J., Calkins, H. The relationship between neurally mediated hypotension and the chronic fatigue
syndrome. JAMA 1995; 274(12): 961-967
24. Wahlberg, P., Granlund, H., Nyman, D., Panelius, J., Sppala, I. Treatment of late Lyme Borreliosis. Journal of Infection 1994;
29:255-261
25. Vlay, S.C., Brodsky, C., Vlay, L.C. Safety and tolerability of an aggressive tilt table test protocol in the evaluation of patients with
suspected neurocardiogenic syncope. Pace 2000; 23 (4): 441-6
26. LaVoie, P.E. Lyme Disease IN Conn's Current Therapy 1991 pp 101-105
27. Burrascano, J.J. Lyme Disease IN Conn's Current Therapy 1997 pp140-143
28. Steere, A.C. Lyme Disease. IN Engl J Med 1989; 321:586-96

SPIS TRECI
BORELIOZA............................................................................................................................................................. 1
Wprowadzenie ........................................................................................................................................................... 1
INFORMACJE PODSTAWOWE ............................................................................................................................. 1
Infekcja zoona......................................................................................................................................................... 1
Oglne mierniki ......................................................................................................................................................... 2
Wskazwki diagnostyczne......................................................................................................................................... 2
Piroplasmosis (Babesiosis) ........................................................................................................................................ 3
Ehrlichiosis ................................................................................................................................................................ 3
Lyme Borreliosis........................................................................................................................................................ 3
Rumie wdrujcy ................................................................................................................................................. 3
Diagnozowanie choroby w pnym stadium ......................................................................................................... 4
Kryteria diagnostyczne .............................................................................................................................................. 4
Diagnoza ............................................................................................................................................................ 5
Lista kontrolna objaww........................................................................................................................................ 5
WSKAZWKI W LECZENIU CHOROBY Z LYME ........................................................................................... 6
Piroplasmosis (Babesiosis) ........................................................................................................................................ 6
EHRLICHIOSIS ........................................................................................................................................................ 6
LYME BORRELIOSIS (LB)..................................................................................................................................... 6
INFORMACJE OGLNE ..................................................................................................................................... 6
Postpowanie w trakcie terapii .......................................................................................................................... 7
INFORMACJE O LECZENIU .............................................................................................................................. 8
ANTYBIOTYKI.................................................................................................................................................... 8
MONITOROWANIE TERAPII ........................................................................................................................ 9
DOBR ANTYBIOTYKW............................................................................................................................ 9
PODAWANIE DOUSTNE: ................................................................................................................................... 9
PODAWANIE DOYLNE .................................................................................................................................... 9

Borelioza, Dr J. Burrascano, Jr., M.D

Str. 21 z 21

http://borelioza.gazetka.eu

KATEGORIE LECZENIA .................................................................................................................................. 10


STADIUM WCZESNE.................................................................................................................................... 10
ALTERNATYWNE LECZENIE DOYLNE ............................................................................................. 11
STADIUM ZAAWANSOWANE.................................................................................................................... 11
ALTERNATYWNE METODY LECZENIA ANTYBIOTYKAMI............................................................ 11
Metoda pulsacyjna ........................................................................................................................................... 11
Metoda zoona................................................................................................................................................ 11
ZAGADNIENIA NAJNOWSZE ............................................................................................................................. 11
BORELIA BURGDORFERI W FORMIE CYSTY ................................................................................................ 11
NEUROTOKSYNY................................................................................................................................................. 12
CHOROBA OPORNA NA LECZENIE ................................................................................................................. 12
REAGUJCA NA ANTYBIOTYKI................................................................................................................... 12
ZALECENIA W LECZENIU OPORNYCH PRZYPADKW: ......................................................................... 12
NIE REAGUJCA NA ANTYBIOTYKI .......................................................................................................... 12
LECZENIE UZUPENIAJCE.......................................................................................................................... 13
ZALECANE DLA WSZYSKICH CHORYCH NA CHOROB Z LYME .................................................... 13
PRZEPISYWA W MIAR POTRZEBY, ZWASZCZA W CISZYCH PRZYPADKACH.................. 13
PRZECIWWSKAZANIA ................................................................................................................................ 13
BEZPIECZESTWO ...................................................................................................................................... 13
YWIENIE CHORYCH W STANACH PRZEWLEKYCH ........................................................................ 13
Kwasy Tuszczowe ...................................................................................................................................... 14
Koenzym Q 10 ............................................................................................................................................. 14
Witamina B .................................................................................................................................................. 14
Magnez......................................................................................................................................................... 14
Multiwitaminy.............................................................................................................................................. 14
REHABILITACJA W CHOROBIE Z LYME..................................................................................................... 14
FIZYKOTERAPIA: ......................................................................................................................................... 15
WICZENIA ................................................................................................................................................... 15
SZKOLENIE I PROWADZENIE PACJENTA............................................................................................... 15
PROGRAM:................................................................................................................................................. 15
LECZENIE INFEKCJI DRODZAKAMI.......................................................................................................... 15
WSKAZWKI DLA PACJENTW................................................................................................................... 16
JAK UNIKN UKSZENIA KLESZCZA I JAK GO USUN .............................................................. 16
W obejciu ................................................................................................................................................... 16
rodki owadobjcze w pynie lub w granulkach......................................................................................... 16
Ubranie......................................................................................................................................................... 16
Skra ............................................................................................................................................................ 17
JAK WYJMOWA WCZEPIONEGO KLESZCZA ..................................................................................... 17
DODATEK ...................................................................................................................................................... 17
ZASADY LECZENIA UKSZE KLESZCZY ........................................................................................ 17
RACJONALNE PODEJCIE DO LECZENIA CHOROBY Z LYME....................................................... 17
Podsumowujc ......................................................................................................................................................... 19
POLECANA LITERATURA: ................................................................................................................................. 19

You might also like