Informator Maturalny Z Wosu

CENTRALNA KOMISJA EGZAMINACYJNA
OKRGOWE KOMISJE EGZAMINACYJNE
INFORMATOR
O EGZAMINIE MATURALNYM
Z WIEDZY O SPOECZESTWIE
OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015
Materiay do Informatora opracowano w ramach projektu Pilota nowych egzaminw maturalnych,

Dziaanie 3.2. Rozwj systemu egzaminw zewntrznych,
Priorytet III Wysoka jako systemu owiaty,
Program Operacyjny Kapita Ludzki.
INFORMATOR
O EGZAMINIE MATURALNYM
Z WIEDZY O SPOECZESTWIE
OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015
opracowany przez Centraln Komisj Egzaminacyjn

we wsppracy z okrgowymi komisjami egzaminacyjnymi
w Gdasku, Jaworznie, Krakowie, odzi,
omy, Poznaniu, Warszawie i we Wrocawiu
Centralna Komisja Egzaminacyjna

Warszawa 2013
Centralna Komisja Egzaminacyjna

ul. Jzefa Lewartowskiego 6, 00-190 Warszawa
tel. 22 536 65 00
ckesekr@cke.edu.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdasku

ul. Na Stoku 49, 80-874 Gdask
tel. 58 320 55 90
komisja@oke.gda.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie

ul. Adama Mickiewicza 4, 43-600 Jaworzno
tel. 32 616 33 99
oke@oke.jaworzno.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie

os. Szkolne 37, 31-978 Krakw
tel. 12 683 21 01
oke@oke.krakow.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w omy

ul. Nowa 2, 18-400 oma
tel. 86 216 44 95
sekretariat@oke.lomza.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w odzi

ul. Ksawerego Praussa 4, 94-203 d
tel. 42 634 91 33
komisja@komisja.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

ul. Gronowa 22, 61-655 Pozna
tel. 61 854 01 60
sekretariat@oke.poznan.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie

ul. Grzybowska 77, 00-844 Warszawa
tel. 22 457 03 35
info@oke.waw.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocawiu

ul. Tadeusza Zieliskiego 57, 53-533 Wrocaw
tel. 71 785 18 94
sekretariat@oke.wroc.pl
Spis treci
Wstp ..
1. Opis egzaminu maturalnego z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym .......

1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie ...
1.2. Oglne informacje o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku
szkolnego 2014/2015.
1.3. Arkusz egzaminacyjny z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym
1.4. Ocenianie odpowiedzi zdajcych ...
9
9
9
10
11
2.1. Przykadowe zadania z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym wraz

z rozwizaniami...
15
2.2. Informacja o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie dla absolwentw

niesyszcych...
57
Opinia Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich o informatorach maturalnych

od 2015 roku ....
87
Wstp
Wstp
Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015
jest podzielony na dwie czci.
CZ PIERWSZA (1.1.1.4.) zawiera oglne informacje dotyczce egzaminu maturalnego
z wiedzy o spoeczestwie, w tym zakres sprawdzanych wiadomoci i umiejtnoci, krtk
charakterystyk arkusza egzaminacyjnego oraz sposobu oceniania odpowiedzi w zadaniach
zamknitych i otwartych.
CZ DRUGA (2.1.2.2.) zawiera przykadowe zadania z wiedzy o spoeczestwie, jakie
mog pojawi si w arkuszach egzaminacyjnych, w tym w arkuszach dla absolwentw
niesyszcych. Do kadego zadania:
przypisano najwaniejsze wymagania oglne i szczegowe z podstawy programowej
ksztacenia oglnego, do ktrych to zadanie si odnosi,
podano oczekiwane rozwizanie,
przedstawiono schemat punktowania oraz przykadowe, rnice si poziomem
wykonania, realizacje zdajcych wraz z punktacj.
Zadania w Informatorze:
nie wyczerpuj wszystkich typw zada, ktre mog wystpi w arkuszach
egzaminacyjnych,
nie ilustruj wszystkich wymaga z zakresu wiedzy o spoeczestwie w podstawie
programowej,
nie zawieraj wszystkich moliwych rodzajw materiaw rdowych, ktre mog
stanowi obudow zada.
Informator nie moe by zatem jedyn ani nawet gwn wskazwk do planowania procesu
ksztacenia w zakresie wiedzy o spoeczestwie w szkole ponadgimnazjalnej. Tylko realizacja
wszystkich wymaga z podstawy programowej moe zapewni wszechstronne wyksztacenie
uczniw szk ponadgimnazjalnych.
Przed przystpieniem do dalszej lektury Informatora warto zapozna si z oglnymi zasadami
obowizujcymi na egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015. S one okrelone
w rozporzdzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie
warunkw i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniw i suchaczy oraz
sposobu przeprowadzania sprawdzianw i egzaminw w szkoach publicznych (Dz.U. nr 83,
poz. 562, z pn. zm.), w tym w szczeglnoci w rozporzdzeniu z 25 kwietnia 2013 r.
zmieniajcym powysze rozporzdzenie (Dz.U. z 2013 r., poz. 520), oraz w skrconej
formie w czci oglnej Informatora o egzaminie maturalnym od roku szkolnego
2014/2015, dostpnej na stronie internetowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
(www.cke.edu.pl) oraz na stronach internetowych okrgowych komisji egzaminacyjnych.
Opis egzaminu
1.
Opis egzaminu maturalnego z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym
1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie

Egzamin maturalny z wiedzy o spoeczestwie sprawdza, w jakim stopniu absolwent spenia
wymagania z zakresu wiedzy o spoeczestwie okrelone w podstawie programowej
ksztacenia oglnego dla IV etapu edukacyjnego w zakresie rozszerzonym i podstawowym.
Zadania w arkuszu egzaminacyjnym mog rwnie odnosi si do wymaga przypisanych
do etapw wczeniejszych, tj. II (klasy 46 szkoy podstawowej) oraz III (gimnazjum).
Podstawa programowa dzieli wymagania na oglne i szczegowe. Wymagania oglne jako
syntetyczne ujcie nadrzdnych celw ksztacenia informuj, jak rozumie
podporzdkowane im wymagania szczegowe, ktre odwouj si do cile okrelonych
wiadomoci i umiejtnoci.
W szczeglnoci, zadania w arkuszu maturalnym z wiedzy o spoeczestwie na poziomie
rozszerzonym maj na celu sprawdzenie:
wiedzy i umiejtnoci jej stosowania do identyfikowania i analizowania problemw,
umiejtnoci rozumowania, argumentowania i wnioskowania,
umiejtnoci wykorzystywania informacji z rnorodnych rde,
umiejtnoci dostrzegania wspzalenoci we wspczesnym wiecie,
umiejtnoci wykorzystywania np. danych statystycznych do opisu i analizy zjawisk
i procesw.
1.2. Oglne informacje o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku
szkolnego 2014/2015
Od roku szkolnego 2014/20151 egzamin maturalny z wiedzy o spoeczestwie moe by
zdawany wycznie jako przedmiot dodatkowy na poziomie rozszerzonym. Egzamin ma
form pisemn i trwa 180 minut. Do egzaminu z wiedzy o spoeczestwie moe przystpi
kady absolwent, niezalenie od typu szkoy, do ktrej uczszcza, oraz od przedmiotw,
ktrych uczy si w zakresie rozszerzonym.
Wyniki czci pisemnej egzaminu maturalnego s wyraane w procentach i na skali
centylowej (por. punkt G. Ocenianie i wyniki egzaminu w CZCI OGLNEJ Informatora
o egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015). Wyniki uzyskane w czci pisemnej
egzaminu maturalnego z wiedzy o spoeczestwie podobnie jak z innych przedmiotw
dodatkowych nie maj wpywu na zdanie egzaminu maturalnego2.
W przypadku absolwentw technikw od roku szkolnego 2015/2016.

Z wyjtkiem sytuacji, kiedy egzamin z wiedzy o spoeczestwie by jedynym egzaminem z przedmiotu
dodatkowego, ktrego zdawanie zadeklarowa zdajcy, po czym nie przystpi do tego egzaminu lub egzamin
ten zosta mu uniewaniony.
2
10
1.3. Arkusz egzaminacyjny z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym

Arkusz egzaminacyjny z wiedzy o spoeczestwie bdzie zawiera okoo 30 zada.
Przy numerze kadego zadania podana bdzie maksymalna liczba punktw, ktr mona
uzyska za poprawne jego rozwizanie. Zadania w arkuszu egzaminacyjnym:
bd dobrane w taki sposb, aby reprezentoway rnorodne wymagania oglne
i szczegowe z podstawy programowej oraz aby odwoyway si do rnorodnej tematyki
(spoeczestwo, polityka, prawo, stosunki midzynarodowe),
bd sprawdzay przede wszystkim umiejtnoci zoone, w tym np. umiejtno
mylenia naukowego, uzyskiwania i interpretowania informacji, dostrzegania zwizkw
przyczynowo-skutkowych,
bd zrnicowane pod wzgldem poziomu trudnoci oraz sposobu udzielania odpowiedzi
bd miay form zamknit lub otwart. W zadaniach zamknitych, np. wyboru
wielokrotnego, prawda / fasz, na dobieranie, zdajcy wybiera jedn z podanych opcji
odpowiedzi, natomiast w zadaniach otwartych tworzy odpowied samodzielnie.
W arkuszu bd przewaay zadania otwarte,
bd wystpoway pojedynczo lub w wizkach tematycznych,
bd odnosi si do rnorodnych materiaw rdowych zamieszczonych w arkuszu,
np. teksty (prawne, naukowe, publicystyczne), materiay statystyczne, mapy, rysunki itp.
W poleceniu do kadego zadania wystpuje co najmniej jeden czasownik wskazujcy
czynno, jak powinien wykona zdajcy, aby poprawnie dane zadanie wykona.
W przypadku zada zamknitych bd to najczciej czasowniki takie jak wybierz
lub podkrel. W przypadku zada otwartych katalog czasownikw jest duo szerszy,
a precyzyjne ich zrozumienie warunkuje poprawn realizacj polecenia. Podany poniej
wykaz obejmuje te czasowniki, ktre czsto przysparzaj zdajcym trudnoci. Naley
zaznaczy, e wykaz ten nie wyczerpuje wszystkich moliwych czynnoci, jakie mog by
sprawdzane na egzaminie przy pomocy rnych typw zada.
Wykaz czasownikw operacyjnych najczciej stosowanych w zadaniach z wiedzy
o spoeczestwie.
Czasownik
Oce
Przykadowe zastosowanie
Sformuuj (wydaj) opini o zjawisku/wydarzeniu/procesie

na podstawie wasnej wiedzy i/lub materiau rdowego.
Porwnaj
Wska podobiestwa i/lub rnice midzy wydarzeniami, procesami
lub zjawiskami spoecznymi.
Nazwij dostrzeone podobiestwa i/lub rnice.
Rozstrzygnij
Zajmij stanowisko, czy podane informacje s:
prawdziwe / faszywe
suszne / niesuszne
uyteczne / nieuyteczne itp.
Rozwa
Podaj argumenty i kontrargumenty dla podanej tezy oraz oce
ich prawdziwo (suszno).
Scharakteryzuj Opisz przebieg wydarze, procesw lub zjawisk z podaniem:
najwaniejszych faktw,
przyczyn,
nastpstw,
gwnych uczestnikw.
Opis egzaminu
Udowodnij
(uzasadnij)
Wyjanij
11
Przedstaw zwizki przyczynowo-skutkowe midzy podanymi

zjawiskami/wydarzeniami/procesami.
Dobierz odpowiednie argumenty dowodzce prawdziwoci podanej
tezy.
Przedstaw rozumowanie, w ktrym na podstawie wasnej wiedzy
i/lub podanego materiau rdowego oddasz sens podanego
zjawiska/wydarzenia/procesu.
Przedstaw fakty i/lub przyczyny/skutki dziaa ludzkich
(jednostek, grup, instytucji), relacje/zalenoci midzy
faktami/zjawiskami/procesami.
Przedstaw przyczyny/skutki powstawania rnych interpretacji
wydarze/zjawisk/procesw.
Wrd zada otwartych z wiedzy o spoeczestwie w kadym arkuszu egzaminacyjnym

wystpi rwnie zadanie rozszerzonej odpowiedzi. Zadaniem zdajcego bdzie stworzenie
wasnej wypowiedzi pisemnej na jeden spord trzech tematw podanych w arkuszu. Tematy
mog by sformuowane w postaci:
a. samodzielnego pytania / zagadnienia do rozwaenia, scharakteryzowania lub omwienia,
b. pytania / zagadnienia do rozwaenia, scharakteryzowania lub omwienia, ktremu
towarzyszy dodatkowo materia rdowy, np. mapa, dane statystyczne, tekst.
Tematy bd pochodzi z nastpujcych obszarw:
A spoeczestwo,
B polityka,
C prawo,
D stosunki midzynarodowe.
Tematy wypracowa bd zrnicowane pod wzgldem treciowym (po jednym z rnych
obszarw tematycznych A, B, C, D) i formalnym (ujcie problemowe lub przekrojowe)
oraz przestrzennym (co najmniej jeden temat zwizany z Polsk i jeden temat zwizany
z Europ lub wiatem).
1.4. Ocenianie odpowiedzi zdajcych
Odpowiedzi udzielone przez zdajcego s oceniane przez egzaminatorw zgodnie
ze schematem punktowania okrelonym dla kadego zadania. W przypadku wikszoci zada
zamknitych zdajcy moe otrzyma 1 punkt, jeeli udzieli poprawnej odpowiedzi,
lub 0 punktw, jeeli udzieli odpowiedzi bdnej lub nie udzieli jej wcale. W przypadku
zada otwartych skala oceniania moe by bardziej rozbudowana, np. od 0 do 2 punktw
lub od 0 do 3 punktw. Za odpowied egzaminator moe przyzna wycznie pene punkty
(nie przyznaje si powek punktu).
Dokonujc oceny odpowiedzi udzielonej przez zdajcego w zadaniu otwartym, egzaminator
odwouje si do przykadowego rozwizania oraz schematu oceniania opracowanych
przez zesp ekspertw Centralnej i okrgowych komisji egzaminacyjnych oraz konsultantw
akademickich. Rozwizanie to okrela wycznie zakres merytoryczny odpowiedzi i nie jest
cisym wzorcem oczekiwanego sformuowania (za wyjtkiem nazw wasnych, dat itp.).
Kada merytorycznie poprawna odpowied, speniajca warunki zadania, zostanie oceniona
pozytywnie.
12
SZCZEGOWE
ZASADY OCENIANIA
W ZADANIACH OTWARTYCH
ODPOWIEDZI
UDZIELONYCH
PRZEZ
ZDAJCYCH
1. Jeeli podane w odpowiedzi informacje (rwnie dodatkowe, ktre nie wynikaj

z polecenia w zadaniu) wiadcz o braku zrozumienia omawianego zagadnienia
i zaprzeczaj udzielonej prawidowej odpowiedzi, odpowied tak naley oceni na zero
punktw.
2. W zadaniach zamknitych nie przyznajemy punktu, jeli zaznaczono wicej odpowiedzi
ni wynika to z polecenia.
3. W zadaniach kilkuelementowych moliwe jest punktowanie odpowiedzi czciowych.
4. Poprawne informacje, wykraczajce poza zakres polecenia nie podlegaj ocenianiu.
5. Zdajcy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwizania, precyzyjnie odpowiadajce
poleceniom zawartym w zadaniach.
SKALA OCENIANIA WYPOWIEDZI ZDAJCYCH W ZADANIACH ROZSZERZONEJ ODPOWIEDZI
Wypowied pisemna (wypracowanie) zdajcego jest oceniana w nastpujcych kryteriach:
warto merytoryczna,
poprawno merytoryczna,
selekcja informacji,
umiejtno skonstruowania przejrzystej i logicznej, spjnej wewntrznie wypowiedzi.
W koncepcji oceniania holistycznego funkcjonuje pojcie pokonania zasadniczej trudnoci.
W wypracowaniu z wiedzy o spoeczestwie pokonanie zasadniczej trudnoci oznacza,
e zdajcy przeszed od opisania faktw i poj oraz prostych operacji mylenia
przyczynowo-skutkowego, do wyjanienia postawionego problemu w syntetycznej formie.
Jeeli temat zawiera materiay rdowe, to przy ocenie stopnia realizacji brany jest
pod uwag sposb ich wykorzystania.
Egzaminator moe oceni warto merytoryczn pracy wycznie na 12, 8 lub 4 punkty,
klasyfikujc w ten sposb wypowied na jeden z trzech poziomw (IIII). Ostateczna liczba
punktw uzyskanych przez zdajcego jest zalena take od poziomu realizacji trzech
pozostaych kryteriw, tj. poprawnoci merytorycznej, selekcji informacji oraz jzyka, stylu
i kompozycji pracy. Za zrealizowanie danego kryterium na poziomie wyszym / niszym
od poziomu wartoci merytorycznej pracy, zdajcy uzyskuje jeden punkt wicej / mniej.
Egzaminator moe take oceni prac na 0 punktw. Maksymalnie za wypowied pisemn
mona uzyska 12 punktw.
Opis egzaminu
WARTO MERYTORYCZNA (12 PKT)

Zdajcy:
przedstawi w peni wszystkie istotne
aspekty zagadnienia,
wykorzysta znajomo i rozumienie
rnych aspektw danego problemu
do jego opisu w szerszym kontekcie
interpretacyjnym,
Poziom III
wykaza si znajomoci licznych
poj zwizanych z danym
zagadnieniem,
wykaza si umiejtnoci wyraania
opinii i formuowania ocen
oraz wizania ich z treciami
opisowo-wyjaniajcymi w narracji.
Poziom II
Poziom I
13
POPRAWNO MERYTORYCZNA
Zdajcy nie popeni adnego bdu
merytorycznego.
SELEKCJA INFORMACJI
Zdajcy przeprowadzi poprawn
selekcj i hierarchizacj informacji
(nie zamieci w pracy fragmentw
niezwizanych z tematem).
JZYK, STYL I KOMPOZYCJA
Zdajcy zaprezentowa wywd
w peni spjny, harmonijny
i logiczny.

Zdajcy:
przedstawi w peni wikszo
istotnych aspektw lub pomin
tylko jeden istotny aspekt
zagadnienia,
wykorzysta znajomo i rozumienie
wybranych aspektw danego
problemu do jego opisu, bez
uwzgldniania w wystarczajcym
stopniu kontekstu interpretacyjnego,
wykaza si znajomoci wybranych
poj zwizanych z danym
zagadnieniem.
Zdajcy popeni jeden lub dwa bdy
merytoryczne.

Zdajcy:
zasygnalizowa jedynie wikszo
istotnych aspektw lub pomin
wicej ni jeden istotny aspekt
zagadnienia,
wykorzysta w niewystarczajcym
stopniu znajomo i rozumienie
wybranych aspektw danego
problemu do jego opisu,
bez ukazywania zwizkw
z kontekstem interpretacyjnym,
wykaza si znajomoci jedynie
nielicznych poj zwizanych
z danym zagadnieniem.
Zdajcy popeni trzy lub cztery
bdy merytoryczne.
(0 PKT)
Tre pracy wskazuje, e zdajcy
nie zrozumia tematu.
SELEKCJA INFORMACJI
Zdajcy przeprowadzi
niekonsekwentn selekcj informacji
i ich hierarchizacj (umieci w pracy
nieliczne fragmenty niezwizane
z tematem).
nie w peni uporzdkowany.
SELEKCJA INFORMACJI
Zdajcy przeprowadzi
w niewystarczajcym stopniu
selekcj informacji i ich
hierarchizacj (napisa prac, ktrej
znaczn cz stanowi fragmenty
niezwizane z tematem).
w sposb chaotyczny i nielogiczny.
Zdajcy popeni co najmniej pi
bdw merytorycznych.
Ponad poow pracy stanowi
fragmenty niezwizane z tematem.
Wywd jest niekomunikatywny.
14
Przykadowe zadania z rozwizaniami
2.1.
15
Przykadowe zadania z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym

wraz z rozwizaniami
rdo do zadania 1.
Podzia ludnoci Polski wedug identyfikacji narodowo-etnicznej (niepolskiej) w 2011 r.
Deklarowana identyfikacja
Liczba osb, ktre wskazay identyfikacj
narodowo-etniczna
niepolsk (w tys. osb)
lska
817
kaszubska
229
niemiecka
126
ukraiska
49
biaoruska
46
romska
16
rosyjska
13
amerykaska
11
emkowska
10
rdo: opracowanie wasne.
Zadanie 1. (02)
Na podstawie tabeli wykonaj polecenia.
1.1. Uywajc nazw wymienionych w tabeli, przy kadym z opisw podaj nazw
odpowiedniej mniejszoci narodowej bd etnicznej.
a) S najliczniejsz mniejszoci narodow w Polsce.
w wojewdztwie opolskim oraz w wojewdztwie lskim.
Mieszkaj
gwnie
b) S najliczniejsz mniejszoci etniczn w Polsce. Okrelani s jako nieterytorialna

grupa etniczna.
c) Mniejszo ta zamieszkuje gwnie w wojewdztwie podlaskim. Zdecydowana

wikszo przedstawicieli tej mniejszoci naley do Polskiego Autokefalicznego
Kocioa Prawosawnego.
d) Przedstawiciele tej mniejszoci etnicznej wg danych ze spisw powszechnych licz

jedynie kilka tysicy osb. Chocia historycznie wywodz si z terenw Galicji,
Zakarpacia i pnocnej czci Sowacji, to w wyniku powojennych przesiedle dzi
mieszkaj gwnie w wojewdztwie dolnolskim.
1.2. Podaj nazwy grup wymienionych w tabeli, ktre wedug polskiego prawa nie s uznane
za mniejszo narodow, etniczn lub grup o jzyku regionalnym.
...
16
Wymaganie oglne
II. Rozpoznawanie i rozwizywanie problemw.
Zdajcy rozpoznaje problemy w skali lokalnej, krajowej, europejskiej i globalnej oraz szuka
ich rozwizania; rozumie zoono problemw spoecznych i politycznych; dostrzega
perspektywy rnych uczestnikw ycia publicznego.
Wymaganie szczegowe
6. Nard, ojczyzna i mniejszoci narodowe. Zdajcy:
4) charakteryzuje mniejszoci narodowe, etniczne i grupy imigrantw yjce w Polsce
(liczebno, historia, kultura, religia itp.); [].
1.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
1.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
a) mniejszo niemiecka
b) mniejszo romska
c) mniejszo biaoruska
d) mniejszo emkowska
1 pkt za poprawne wskazanie czterech nazw mniejszoci.
0 pkt poprawne wskazanie trzech lub mniejszej liczby nazw
mniejszoci lub brak odpowiedzi.
lzacy, Amerykanie
1 pkt za poprawne wskazanie dwch nazw mniejszoci.
0 pkt poprawne wskazanie jednej nazwy mniejszoci lub brak
odpowiedzi.
rda do zadania 2.
Rysunek 1: www.bardzofajny.net
Rysunek 2: www.ngo.pl
17
Zadanie 2. (02)
Na podstawie rysunkw wykonaj polecenia.
2.1. Wyjanij sens dialogu przedstawionego na Rysunku 1. w kontekcie Rysunku 2.
...
...
2.2. Podaj dwie nazwy form prawnych, ktrych dotyczy Rysunek 2.
Wymaganie oglne
IV. Znajomo zasad i procedur demokracji.
Zdajcy wyjania demokratyczne zasady i procedury oraz stosuje je w codziennym yciu;
charakteryzuje demokracj na tle innych ustrojw, ocenia dziaanie instytucji
demokratycznych w Polsce i na wiecie; ocenia rol stowarzysze i organizacji obywatelskich
oraz rnych form aktywnoci obywateli w funkcjonowaniu wspczesnej demokracji.
Wymaganie szczegowe
12. Spoeczestwo obywatelskie. Zdajcy:
6) przedstawia zasady zakadania i funkcjonowania stowarzysze, fundacji i organizacji
poytku publicznego w Polsce.
2.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
2.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Podatnicy w rocznym zeznaniu podatkowym mog przekaza

1% nalenego podatku organizacjom poytku publicznego.
1 pkt za wyjanienie, e dialog dotyczy moliwoci
przekazania czci podatku organizacjom poytku publicznego.
0 pkt za bdne wyjanienie lub jego brak.
Mona odpisa cz swojego podatku 1 pkt zdajcy
na rzecz wybranej organizacji.
wyjani problematyk
dialogu.
Podwyszanie VATu o 1% powoduje, 0 pkt zdajcy bdnie
e produkt lub usuga s drosze.
zinterpretowa rysunki.
fundacja, stowarzyszenie
1 pkt za poprawne wskazanie dwch nazw form prawnych.
0 pkt za wskazanie jednej nazwy formy prawnej lub brak
odpowiedzi.
18
rdo do zadania 3.
Rosjanie
Meksykanie
Rosjanie
Wosi
Irlandczycy
Chiczycy
Wosi
Irlandczycy
Chiczycy
Meksykanie
Modele integracji mniejszoci i imigrantw
Amerykanie
Na podstawie: http://image.ohmynews.com/down/images/1/drkoo_313182_1[508277].jpg
[dostp z dnia 31.01.2013]
Zadanie 3. (02)
Na podstawie rysunku wykonaj polecenia.
3.1. Wska, jakie dwa modele polityki wobec mniejszoci i imigrantw ilustruje rysunek.
3.2. Wyjanij, na czym polega zasadnicza rnica w podejciu do mniejszoci i imigrantw

w obu modelach integracji przedstawionych na rysunku.
Wymaganie oglne
Wymaganie szczegowe
7. Procesy narodowociowe i spoeczne we wspczesnym wiecie. Zdajcy:
2) porwnuje rne modele polityki wybranych pastw wobec mniejszoci narodowych
i imigrantw.
3.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
3.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
19
Model tygla (integracji, asymilacji) i saatki owocowej

(wielokulturowoci, multikulturowoci).
1 pkt za poprawne nazwanie obu modeli.
0 pkt za poprawne nazwanie jednego modelu lub brak
odpowiedzi.
Asymilowanie si ludzi innych
1 pkt zdajcy rozpozna
narodw i koegzystencja rnych
dwa modele.
narodw.
Ameryka polityka nastawiona
0 pkt zdajcy nie
na przyciganie emigrantw.
rozpozna adnego modelu.
Model tygla (integracji) prowadzi do zaniku partykularnych
tosamoci, tradycji i odmiennoci, tworzc amalgamat
kulturowy. Model saatki owocowej (wielokulturowoci)
zakada wspistnienie odmiennych kulturowo grup.
1 pkt za wyjanienie zasadniczej rnicy midzy modelami.
0 pkt za niepene wyjanienie rnicy midzy modelami
lub brak odpowiedzi.
W pierwszym przypadku ludzie rnych
1 pkt zdajcy
narodowoci tworz wsplny model
wyjani rnic
kulturowy, natomiast w drugim tworz
midzy dwoma
zlepek wielokulturowy.
modelami.
Pierwszy model integracji imigrantw
0 pkt nie
odbywa si pynnie i bez wikszych
wyjani rnicy
przeszkd, za drugi przynosi nieco wicej midzy modelami.
problemw, jest zatem trudniejszy.
Zadanie 4. (01)
Spord podanych zda, wybierz trzy zawierajce wycznie informacje oraz trzy,
w ktrych zawarte s komentarze, a nastpnie wpisz w odpowiednie miejsca numery
odpowiadajce poszczeglnym zdaniom.
[1] Najnowsza moda w Internecie nazywa si Second Life.
[2] To sieciowa gra komputerowa.
[3] Jej twrcy wol j nazywa alternatywnym, wirtualnym wiatem, w ktrym uczestnicy
wiod tytuowe drugie ycie.
[4] Kady gracz kieruje postaci.
[5] Trjwymiarowe postaci spotykaj si, rozmawiaj, jedz, podruj, pracuj, wsplnie
odpoczywaj.
[6] I tutaj, podobnie jak w realu, bez pienidzy nie ma zabawy.
[7] eby kupi bluzk w wirtualnym centrum handlowym, trzeba mie wirtualn walut:
linden-dolary.
[8] A te mona kupi tylko od twrcw gry za prawdziwe dolary amerykaskie.
[9] Wymiana pienidzy w Second Life dziaa w obie strony, tzn. zarobione w grze lindendolary mona wymieni na prawdziwe.
[10] To daje szans przedsibiorczym.
Na podstawie: P. Stasiak, Rekl@ma w grze,
http://www.polityka.pl/rynek/gospodarka/194991,1,reklma-wgrze.read [dostp z dnia 13.06.2013]
20
Informacje
Komentarze
Wymagania oglne
I. Wykorzystanie i tworzenie informacji.
Zdajcy znajduje i wykorzystuje informacje na temat ycia publicznego, krytycznie
je analizuje, samodzielnie wyciga wnioski; wyraa i uzasadnia wasne zdanie w wybranych
sprawach w formie ustnej i pisemnej na rnych forach publicznych; przedstawia i uzasadnia
pogldy odmienne od wasnych.
Wymaganie szczegowe
14. rodki masowego przekazu. Zdajcy:
7) krytycznie analizuje przekazy medialne, [] oraz odrniajc informacje od komentarzy.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Informacje trzy spord: 2, 4, 5, 7, 8, 9.

Komentarze trzy spord: 1, 3, 6, 10.
1 pkt za poprawne podanie trzech numerw, ktrymi
oznaczone s informacje i trzech numerw, ktrymi oznaczone
s komentarze.
0 pkt za podanie mniejszej liczby poprawnych numerw
Rysunek do zadania 5.
rdo: www.mleczko.interia.pl
21
Zadanie 5. (01)
Wyjanij, do jakiego zjawiska odnosi si pytanie postaci przedstawionej na rysunku.
...........
.......
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
8) ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelnoci i wiarygodnoci informacyjnej;
wiadomie i krytycznie odbiera zawarte w nich treci.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
Postrzeganie wiata realnego przez pryzmat zawartoci

Internetu.
1 pkt za dostrzeenie istoty zjawiska przedstawionego
na rysunku satyrycznym.
0 pkt za bdn interpretacj rysunku, wiadczc
o niezrozumieniu problemu lub brak odpowiedzi.
- Nadmierna ufno wobec zawartoci 1 pkt zdajcy
sieci.
dostrzega problem
- Nieumiejtno oddzielenia
przedstawiony
rzeczywistoci od wiata wirtualnego. na rysunku.
- Globalizacja, ktra powoduje,
0 pkt bdne
e coraz wikszy wpyw na ludzkie
interpretacje rysunku.
ycie ma Internet.
- Konflikt midzypokoleniowy.
Tekst do zadania 6.
Jest miar wielkoci produkcji wytworzonej przez czynniki wytwrcze zlokalizowane
na terytorium danego kraju niezalenie od tego, kto jest ich wacicielem w okrelonym
okresie, przewanie jednego roku.
Zadanie 6. (01)
Podaj pen nazw pojcia, ktrego dotyczy tekst.
...
22
Wymaganie oglne (III etap ksztacenia)

VI. Rozumienie zasad gospodarki rynkowej.
Zdajcy rozumie procesy gospodarcze oraz zasady racjonalnego gospodarowania w yciu
codziennym; analizuje moliwoci dalszej nauki i kariery zawodowej.
Wymaganie szczegowe (III etap ksztacenia)
28. Gospodarka w skali pastwa. Zdajcy:
1) wyjania terminy: produkt krajowy brutto, [].
Rozwizanie
Schemat punktowania
Produkt krajowy brutto

1 pkt za podanie penej nazwy.
0 pkt za podanie bdnej nazwy, skrtu lub brak odpowiedzi.
rda do zadania 7.
Najpowszechniejsze metody proporcjonalnego podziau mandatw polegaj na znalezieniu
najwikszych, kolejno po sobie nastpujcych ilorazw liczby uzyskanych gosw. Podziau
dokonuje si, dzielc liczb gosw uzyskanych przez kady komitet przez odpowiednie
liczby*, a nastpnie z tak obliczonych ilorazw dla wszystkich komitetw, wybieranych jest
tyle najwikszych, ile jest mandatw do obsadzenia w danym okrgu. Mandaty w obrbie
danego komitetu otrzymuj kolejno kandydaci, ktrzy uzyskali najwiksz liczb gosw.
*w metodzie d'Hondta przez kolejne liczby naturalne
*w metodzie Sainte-Lagu przez kolejne liczby nieparzyste
W okrgu wyborczym do obsadzenia jest 8 mandatw.

Tabela 1. Ilorazy obliczone dla metody
d'Hondta
Komitet A
Komitet B
Komitet C
720
360
240
300
150
100
480
240
160
180
144
75
60
120
96
Tabela 2. Liczba gosw oddanych

na kandydatw
Numer
Komitet A Komitet B Komitet C
na licie
1
550 (A1) 90 (B1)
20 (C1)
2
40 (A2) 120 (B2) 200 (C2)
3
100 (A3) 10 (B3) 130 (C3)
4
10 (A4) 70 (B4)
70 (C4)
5
20 (A5) 10 (B5)
60 (C5)
w nawiasach podano oznaczenia kandydatw
Zadanie 7. (02)
Na podstawie informacji zamieszczonych w tabelach wykonaj polecenia.
7.1. Na podstawie Tabeli 1 podaj liczb mandatw, ktre uzyskaj poszczeglne
komitety:
Komitet A: .
Komitet B: .
Komitet C: .
23
7.2. Podkrel poprawne zakoczenie zdania.

Odpowied zawierajca wycznie oznaczenia kandydatw, ktrzy uzyskali mandaty, to
A. A2, B1, C3.
B. A3, B4, C2.
C. A1, B3, C5.
D. A5, B2, C4.
Wymaganie oglne
Wymaganie szczegowe
15. Demokracja zasady i procedury. Zdajcy:
5) wyjania, jak s przeprowadzane [] wybory we wspczesnej demokracji.
7.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
7.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Komitet A 4 mandaty
Komitet B 1 mandat
Komitet C 3 mandaty
1 pkt za poprawne okrelenie liczby mandatw, przypadajcej
kademu z trzech komitetw.
0 pkt za poprawne okrelenie liczby mandatw, przypadajcej
jednemu lub dwm komitetom, niepoprawn odpowied
D
1 pkt za wybranie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt za wybranie co najmniej jednej bdnej odpowiedzi
24
Teksty do zadania 8.
Wrd typowych sformuowa definiujcych, co to znaczy by Polakiem, najczciej
pojawiay si nastpujce: by Polakiem to nie skrywa polskoci, nie wypiera si
polskoci, nie wstydzi si polskoci, nie obawia si polskoci. Przerwanie
midzypokoleniowego przekazu polskoci jest postrzegane jako zdrada polskoci.
Nie mona sta si otyszem czy Rosjaninem, kiedy pochodzi si z polskiej rodziny.
Bg, powoujc czowieka do ycia, powouje go jako przedstawiciela okrelonego narodu
Polaka, otysza, Rosjanina. wiadoma zmiana narodowoci, odrzucenie swej narodowoci,
nie zrywa wizi z narodem. Kto, kto to czyni, jest nadal postrzegany jako czonek narodu,
lecz uwaa si go za odszczepieca, zdrajc.
Wynarodowienie, pomimo tzw. przyczyn obiektywnych, takich jak w okresie ZSRR
rusyfikacja, brak polskich szk, brak polonijnych organizacji, posiada rwnie przyczyny
o charakterze subiektywnym. Wyparcie si polskoci, odrzucenie jej miao czsto na celu
jak to wynika z potocznych obserwacji popraw bytu, zwikszenie szans yciowych,
zrobienie kariery.
Na podstawie: T. Biernat, By Polakiem na otwie. wiat ycia codziennego, Toru 2003.
Traktowanie identyfikacji narodowej jako cechy predestynowanej w sposb automatyczny

i fatalistyczny coraz mniej odpowiada perspektywom wspczesnego wiata, nacechowanego
przestrzenn i spoeczn ruchliwoci. Wikszo ludzi, take w rozwinitych krajach
Europy, zachowuje wprawdzie w cigu swego ycia narodowo przekazan przez rodzin
swego pochodzenia, nie jest to jednak naturalna konieczno, ale rezultat kulturowego
oddziaywania, ktre moe ulec modyfikacji [...], identyfikacja narodowa moe ulec
cakowitej przemianie w toku ycia jednostki. Taka przemiana jest tutaj okrelana jako
konwersja narodowa.
rdo: A. Koskowska, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 2005.
Zadanie 8. (02)
Na podstawie tekstw rdowych wykonaj polecenia.
8.1. Wymie dwa typy przyczyn asymilacji otewskich Polakw i do kadego z nich podaj
przykad.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
8.2. Rozstrzygnij, czy przekonania otewskich Polakw na temat zmiany narodowoci

s zgodne z wiedz naukow zaprezentowan w drugim z tekstw. Uzasadnij odpowied.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
25
Wymaganie oglne
Wymagania szczegowe
6. Nard, ojczyzna i mniejszoci narodowe. Zdajcy.
2) omawia czynniki sprzyjajce asymilacji oraz suce zachowaniu tosamoci narodowej;
i imigrantw.
8.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
8.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
Przyczyny obiektywne, np. brak organizacji polskich,

przyczyny subiektywne, np. ch poprawy bytu.
1 pkt wskazanie dwch przyczyn wraz z przykadami.
0 pkt za odpowied niepen (np. wskazanie dwch przyczyn
bez przykadw lub odwrotnie, za wskazanie jednej przyczyny
i jednego przykadu), za bdn odpowied lub brak odpowiedzi.
Nie s zgodne, poniewa identyfikacja narodowa moe
wedug naukowcw zmienia si, tymczasem otewscy
Polacy uwaaj, e narodowoci nie mona zmieni.
1 pkt za udzielenie poprawnej odpowiedzi wraz
z uzasadnieniem.
0 pkt za udzielenie poprawnej odpowiedzi, ale z czciowym
uzasadnieniem, bez uzasadnienia, za bdn odpowied (np. s
zgodne) lub za brak odpowiedzi.
Nie s zgodne, poniewa zachowanie
1 pkt zdajcy
narodowoci, wedug naukowcw,
trafnie odpowiedzia
nie jest ju koniecznoci, moe ulec
i uzasadni swoj
zmianie, natomiast wedug otewskich
ocen.
Polakw zmiana tej identyfikacji
to zdrada.
Przekonania te nie s zgodne z wiedz
0 pkt mimo
naukow prezentowan przez drugi
poprawnej
tekst, gdy otewscy Polacy nie uznaj
odpowiedzi (nie s
zmiany narodowoci.
zgodne), zdajcy
w sposb niepeny
j uzasadni,
odnoszc si tylko
do jednego tekstu.
26
Tekst do zadania 9.
Art. 122.
5. Jeeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystpi z wnioskiem do Trybunau
Konstytucyjnego w trybie ust. 3, moe z umotywowanym wnioskiem przekaza ustaw
Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm
wikszoci [] gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw
Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 7 dni podpisuje ustaw i zarzdza jej ogoszenie
w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 145.
1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popenienie
przestpstwa moe by pocignity do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu.
2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarenia moe nastpi uchwa
Zgromadzenia Narodowego podjt wikszoci [] ustawowej liczby czonkw
Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 czonkw Zgromadzenia
Narodowego.
Art. 235.
1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji moe przedoy co najmniej 1/5 ustawowej liczby
posw, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. []
4. Ustaw o zmianie Konstytucji uchwala [] Senat [] wikszoci gosw w obecnoci
co najmniej poowy ustawowej liczby senatorw.
rdo: Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.
Zadanie 9. (02)
Na podstawie wasnej wiedzy w odpowiednich miejscach tabeli wpisz znak X, wskazujc
wikszo parlamentarn, ktrej nazwa zostaa wykropkowana w danym artykule
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Informacje
w podkrelonych
fragmentach
Konstytucji RP
A.
Artyku 122
B.
Artyku 145
C.
Artyku 235
Wikszo
zwyka
Wikszo
bezwzgldna
Wikszo
kwalifikowana
co najmniej 3/5
Wikszo
kwalifikowana
co najmniej 2/3
Wymaganie oglne
V. Znajomo podstaw ustroju Rzeczypospolitej Polskiej.
Zdajcy opisuje sposb dziaania wadz publicznych i innych podmiotw ycia publicznego;
wykorzystuje swoj wiedz o zasadach demokracji i ustroju Polski do interpretacji i oceny
wydarze w yciu spoecznym i politycznym; przedstawia prawa i obowizki obywatela
Rzeczypospolitej Polskiej; rozumie znaczenie prawa i praw czowieka w codziennym yciu
obywatela oraz rozpoznaje przypadki ich amania.
27
Wymaganie szczegowe
24. Parlament Rzeczypospolitej Polskiej. Zdajcy:
3) podaje przykady stosowania w procedurze legislacyjnej polskiego parlamentu wikszoci
zwykej, bezwzgldnej i kwalifikowanej.
Rozwizanie
Schemat punktowania
A kwalifikowana wikszo co najmniej 3/5.

B kwalifikowana wikszo co najmniej 2/3.
C wikszo bezwzgldna.
2 pkt za udzielenie trzech poprawnych odpowiedzi.
1 pkt za udzielenie dwch poprawnych odpowiedzi.
0 pkt za udzielenie jednej poprawnej odpowiedzi, za bdne
wskazanie odpowiedzi lub brak odpowiedzi.

Sdowa kontrola zgodnoci prawa z konstytucj we wspczesnym wiecie jest jedn
z podstawowych gwarancji przestrzegania konstytucji. W Polsce zadanie to realizuje
Trybuna Konstytucyjny. Podstawowym zadaniem Trybunau jest kontrola hierarchicznej
zgodnoci norm prawnych, wic rozstrzyganie o tym, czy normy prawne niszego rzdu
s zgodne z normami prawnymi wyszego rzdu, i w miar potrzeby eliminowanie norm
niezgodnych z systemem obowizujcego prawa. Wycznym punktem odniesienia dla tych
rozstrzygni jest konstytucja. Podejmowane s one na tle sporu o hierarchiczn zgodno
tego prawa i zapadaj w procedurze typu sdowego.
Sdy tworz system organw powoanych do orzekania w sprawach indywidualnych
i w pewien sposb podporzdkowanych Sdowi Najwyszemu lub Naczelnemu Sdowi
Administracyjnemu. Trybuna Konstytucyjny i Trybuna Stanu pozostaj poza systemem
sdw, tworzc drugi, odrbny segment wadzy sdowniczej.
Na podstawie: www.trybunal.gov.pl
1. Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wadzy

ustawodawczej, wadzy wykonawczej i wadzy sdowniczej.
2. Wadz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, wadz wykonawcz Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrw, a wadz sdownicz sdy i trybunay.
rdo: Art. 10, Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.
Zadanie 10. (01)

Podkrel dwie nazwy zasad ustrojowych przedstawionych w rdach.
A.
B.
C.
D.
E.
zasada samorzdnoci
zasada pastwa prawa
zasada trjpodziau wadzy
zasada suwerennoci narodu
zasada pluralizmu politycznego
Wymaganie oglne
Zdajcy rozumie demokratyczne zasady i procedury i stosuje je w yciu szkoy oraz innych
spoecznoci; rozpoznaje przypadki amania norm demokratycznych i ocenia ich
konsekwencje; wyjania znaczenie indywidualnej i zbiorowej aktywnoci obywateli.
28
Wymaganie szczegowe
11. Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna. Zdajcy:
2) omawia najwaniejsze zasady ustroju Polski (suwerenno narodu, podzia wadzy, rzdy
prawa, pluralizm).
Rozwizanie
Schemat punktowania
BiC
1 pkt za udzielenie dwch poprawnych odpowiedzi.
0 pkt za udzielenie jednej poprawnej odpowiedzi,
za udzielenie co najmniej jednej bdnej odpowiedzi
Tekst do zadania 11.

rda dochodw samorzdu terytorialnego
Na sesji rady gminy podjto uchwa o przeprowadzeniu remontu drogi gminnej, czcej
dwie ssiednie wsie. Niezbdne na remont drogi rodki finansowe uzyskano ze sprzeday
budynku po zlikwidowanej szkole podstawowej.
rdo: opracowanie wasne
Zadanie 11. (01)

Na podstawie tekstu podkrel poprawne zakoczenie zdania.
Remont drogi przeprowadzony zosta ze rodkw uzyskanych z
A. darowizny spoecznej.
B. dochodw wasnych.
C. subwencji oglnej.
D. dotacji celowej.
Wymaganie oglne
wydarze w yciu spoecznym i politycznym; [].
Wymaganie szczegowe
28. Samorzd terytorialny w Polsce. Zdajcy:
3) wyjania, jakie s rda dochodw samorzdw (dochody wasne, dotacje, subwencje)
[].
Rozwizanie
Schemat punktowania
B
1 pkt za udzielenie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt za udzielenie co najmniej jednej bdnej odpowiedzi
29

Szanowny Panie!
Zwracam si do Pana z uprzejm prob o zainteresowanie si pomysem staych
umw sezonowych. Umowy takie miayby by zawierane wycznie na okres sezonowy
przez kilka lat.
Pomys ten budzi sporo wtpliwoci. Przede wszystkim w dobrym sezonie mona
sobie pozwoli na zatrudnienie wikszej liczby pracownikw. Jeeli jednak funkcjonowayby
stae umowy sezonowe, nawet podczas na przykad klski nieurodzaju, naleaoby utrzyma
niezmienn liczb pracownikw. Dodatkowo istnieje obawa, e takie rozwizanie
zniechcioby pracodawcw do zatrudniania nowych pracownikw.
Dlatego zwracam si do Pana z prob o odpowied na nastpujce pytania:
1. Czy proponowane rozwizanie nie bdzie niekorzystne dla pracodawcw?
2. Czy proponowane rozwizanie nie zniechci pracodawcw do zatrudniania nowych osb?
3. Jak Pan ustosunkowuje si do wyej przedstawionego problemu?
Z powaaniem
Pose John Abraham Godson
d, dnia 12 wrzenia 2011 r.
Na podstawie: http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf?Open [dostp z dnia 10.03.2013]
Zadanie 12. (02)

Na podstawie tekstu podkrel poprawne zakoczenia zda.
12.1. Pismo, ktre sporzdzi pose John Abraham Godson, to
A. podanie posa.
B. interpelacja poselska.
C. owiadczenie poselskie.
D. sprawozdanie poselskie.
12.2. Adresatem pisma, zgodnie z prawem, by
A. Rzecznik Praw Obywatelskich.
B. Prezydent Rzeczypospolitej.
C. Marszaek Senatu RP.
D. Prezes Rady Ministrw.
12.3. Na swoje pismo pose powinien otrzyma od adresata pisma odpowied
A. ustn podczas spotkania u adresata pisma.
B. ustn na najbliszym posiedzeniu Sejmu.
C. pisemn w cigu 21 dni.
D. pisemn w cigu 14 dni.
30
Wymaganie oglne
Rzeczypospolitej Polskiej [].
Wymaganie szczegowe
20. Wadza ustawodawcza w pastwie demokratycznym. Zdajcy:
4) wyjania terminy: [], interpelacja, zapytanie poselskie.
Rozwizanie
Schemat punktowania
12.1. B
12.2. D
12.3. C
2 pkt za wskazanie trzech poprawnych odpowiedzi.
1 pkt za wskazanie dwch poprawnych odpowiedzi.
0 pkt za wskazanie jednej poprawnej odpowiedzi,
za bdne wskazanie odpowiedzi lub brak odpowiedzi.

Art. 131.
1. Jeeli Prezydent Rzeczypospolitej nie moe przejciowo sprawowa urzdu,
zawiadamia o tym Marszaka Sejmu, ktry tymczasowo przejmuje obowizki Prezydenta
Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi Marszaka
Sejmu o niemonoci sprawowania urzdu, wwczas o stwierdzeniu przeszkody
w sprawowaniu urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna
Konstytucyjny na wniosek Marszaka Sejmu. W razie uznania przejciowej niemonoci
sprawowania urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna Konstytucyjny powierza
Marszakowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowizkw Prezydenta Rzeczypospolitej.
2. Marszaek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta
Rzeczypospolitej, wykonuje obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie:
1) mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,
2) zrzeczenia si urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
3) stwierdzenia niewanoci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn
nieobjcia urzdu po wyborze,
4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwaej niezdolnoci Prezydenta Rzeczypospolitej
do sprawowania urzdu ze wzgldu na stan zdrowia, uchwa podjt wikszoci
co najmniej 2/3 gosw ustawowej liczby czonkw Zgromadzenia Narodowego,
5) zoenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzdu orzeczeniem Trybunau Stanu.
3. Jeeli Marszaek Sejmu nie moe wykonywa obowizkw Prezydenta
Rzeczypospolitej, obowizki te przejmuje Marszaek Senatu.
4. Osoba wykonujca obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej nie moe postanowi
o skrceniu kadencji Sejmu.
31
Zadanie 13. (02)

Na podstawie fragmentu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
i wasnej wiedzy uzupenij tabel, dotyczc trzykrotnego zastosowania art. 131.
w podanym terminie. Nazwiska osb wybierz z listy: Bronisaw Komorowski, Ewa
Kopacz, Grzegorz Schetyna, Bogdan Borusewicz.
Funkcja osoby
zastpujcej
gow pastwa
Data wydarzenia
Imi i nazwisko osoby

zastpujcej gow
pastwa
Numer ustpu art.

131 Konstytucji
RP, do ktrego
odwoano si
w tym przypadku
A.
8 lipca 2010 r.
B.
C.
Wymaganie oglne
Rzeczypospolitej Polskiej; [].
Wymagania szczegowe
1) wymienia kompetencje Sejmu i Senatu w pastwie [];
Rozwizanie
Schemat punktowania
A. Marszaek Sejmu / Bronisaw Komorowski / ust. 2

B. Marszaek Senatu / Bogdan Borusewicz / ust. 3
C. Marszaek Sejmu / Grzegorz Schetyna / ust. 2
2 pkt za poprawne wypenienie trzech wierszy tabeli.
1 pkt za poprawne wypenienie dwch wierszy tabeli.
0 pkt za poprawne wypenienie jednego wiersza tabeli
32
Zadanie 14. (01)

Rozstrzygnij, czy podane zdania dotyczce czasu trwania stanw nadzwyczajnych s
prawdziwe, czy faszywe. Wstaw w tabeli w odpowiednim miejscu znak X.
Zdania
A.
B.
C.
Prawda
Fasz
W razie zagroenia konstytucyjnego ustroju pastwa,

bezpieczestwa obywateli lub porzdku publicznego,
Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw
moe wprowadzi, na czas oznaczony, nie duszy
ni 90 dni, stan wyjtkowy na czci albo na caym
terytorium pastwa.
W razie zewntrznego zagroenia pastwa, zbrojnej napaci
na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy
midzynarodowej wynika zobowizanie do wsplnej obrony
przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek
Rady Ministrw moe wprowadzi stan wojenny na czci
albo na caym terytorium pastwa.
W celu zapobieenia skutkom katastrof naturalnych
lub awarii technicznych noszcych znamiona klski
ywioowej oraz w celu ich usunicia Rada Ministrw
moe wprowadzi na czas oznaczony, nie duszy ni 60 dni,
stan klski ywioowej na czci albo na caym terytorium
pastwa.
Na podstawie: Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.
Wymaganie oglne
Rzeczypospolitej Polskiej; rozumie znaczenie prawa i praw czowieka w codziennym yciu
obywatela oraz rozpoznaje przypadki ich amania.
Wymaganie szczegowe
23. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Zdajcy:
4) omawia postanowienia dotyczce rodzajw stanw nadzwyczajnych i warunkw
ich wprowadzania.
Rozwizanie
Schemat punktowania
A. Fasz B. Prawda C. Fasz

1 pkt za poprawne wskazanie trzech odpowiedzi.
0 pkt za poprawne wskazanie jednej lub dwch odpowiedzi
lub za brak odpowiedzi.
33

Polityka pastwa musi sprzyja maym i rednim przedsibiorstwom. Wanym celem jest
odbiurokratyzowanie gospodarki. Naley obniy opaty zwizane z rozpoczciem
dziaalnoci oraz uzyskaniem stosownych koncesji i zezwole, ktrych liczb naley
zmniejszy. Ponadto naley przyspieszy i usprawni procedury zakadania firm, zmniejszy
zakres i dokuczliwo kontroli, zmniejszy i usprawni obowizki w zakresie
sprawozdawczoci, zwikszy prawa przedsibiorcw. Temu celowi suyoby
m.in. ustanowienie funkcji rzecznika praw przedsibiorcw, instytucji niezalenej
od administracji rzdowej, wspdziaajcej z organizacjami pracodawcw i przedsibiorcw
w imi ochrony ich praw.
rdo: bankier.pl [dostp z dnia 28.09.2007]
Zadanie 15. (01)

Na podstawie fragmentu programu partii politycznej uzupenij tekst, dopisujc nazw
doktryny (A) oraz imi i nazwisko (B).
Twrcy tego programu odwouj si do ideologii (A)..,
ktrej twrc jest (B)..
Wymaganie oglne
Zdajcy [], ocenia dziaanie instytucji demokratycznych w Polsce i na wiecie; ocenia rol
stowarzysze i organizacji obywatelskich oraz rnych form aktywnoci obywateli
w funkcjonowaniu wspczesnej demokracji.
Wymaganie szczegowe
16. Polityka, ideologie, doktryny i programy polityczne. Zdajcy:
6) charakteryzuje najwaniejsze wspczesne doktryny polityczne ([], liberalizm, []).
Rozwizanie
Schemat punktowania
A. liberalizm
B. John Locke (lub Adam Smith)
1 pkt za poprawne podanie dwch elementw odpowiedzi.
0 pkt za poprawne podanie jednej odpowiedzi
34
Zadanie 16. (02)

Uzupenij schemat organw wymiaru sprawiedliwoci Rzeczypospolitej Polskiej,
wpisujc w wyznaczone miejsca nazwy rodzajw wadzy sdowniczej (A) i sdw
(B, C, D).
WADZA SDOWNICZA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
SDY
B. SDY
C. SDY
D. SDY
SD
NAJWYSZY
Wymaganie oglne
[].
Wymaganie szczegowe
31. Sdy i Trybunay. Zdajcy:
3) przedstawia struktur sdownictwa w Polsce [].
Rozwizanie
Schemat punktowania
35
A trybunay
B administracyjne
C powszechne
D wojskowe
2 pkt za poprawne wypenienie czterech pl schematu.
1 pkt za poprawne wypenienie trzech lub dwch pl schematu.
0 pkt za poprawne wypenienie jednego pola schematu
Zadanie 17. (02)

Na podstawie zamieszczonych danych wypenij fragment formularza pozwu cywilnego.
Pracodawca: URT Sp. z o.o., ul. Murckowska 211, 40-165 Bytom
Pracownik: Jan Nowak, ul. Bdziska 34F/55, 41-234 Chorzw
Dotyczy: zaniania o 300 zotych kwoty miesicznego wynagrodzenia w okresie I V 2013 r.
1. Warto przedmiotu sporu
(kwota w zotych, cyframi i sownie)
2. Sd, do ktrego jest skadany pozew

(nazwa i siedziba sdu)
SD REJONOWY w
W rubrykach 3.1.1. 4.1.1. naley poda: imi i nazwisko osoby fizycznej bd pen nazw
osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej lub organizacji, majcych zdolno sdow, oraz
adres siedziby ze wskazaniem kodu pocztowego, miejscowoci, ulicy, numeru domu i lokalu.
3. Strona powodowa
4. Strona pozwana
3.1.1. Powd i jego adres
4.1.1. Pozwany i jego adres
Wymaganie oglne
[]; rozumie znaczenie prawa i praw czowieka w codziennym yciu obywatela
oraz rozpoznaje przypadki ich amania.
Wymaganie szczegowe
35. Obywatel wobec prawa. Zdajcy:
3) pisze fikcyjny pozew w sprawie cywilnej, [] (wedug wzorw).
Rozwizanie
Schemat
punktowania
1. Warto przedmiotu sporu

2. Sd, do ktrego jest skadany pozew
1500 zotych (jeden tysic
SD REJONOWY w Bytomiu
piset zotych)
3.1.1. Powd i jego adres
4.1.1.Pozwany i jego adres
Jan Nowak
URT Sp. z o.o.
ul. Bdziska 34F/55
ul. Murckowska 211
41-234 Chorzw
40-165 Bytom
2 pkt za poprawne wypenienie czterech pl formularza.
1 pkt za poprawne wypenienie trzech lub dwch pl formularza.
0 pkt za poprawne wypenienie jednego pola formularza lub brak
odpowiedzi.
36
Zadanie 18. (02)

Do kadego podanego opisu rodka karnego dobierz jego nazw, wpisujc w miejsca
pod tabelami odpowiednie cyfry.
Opis rodkw karnych
Obejmuje midzy innymi utrat orderw,
A. odznacze i tytuw honorowych oraz
czasow utrat zdolnoci do ich uzyskania.
czy si z obowizkiem osobistego
B. stawiennictwa w jednostce organizacyjnej
policji w okrelonym czasie.
Suy realizacji celw statutowych
C. instytucji, fundacji i stowarzysze, ktre
nios pomoc osobom poszkodowanym.
Moe by skutkiem naruszenia zakazu
D. wytwarzania, posiadania, obrotu, przesyania
lub przewozu okrelonych przedmiotw.
A. .
B. .
Nazwy rodkw karnych

1. nawizka
2. przepadek
3. obowizek naprawienia szkody
4. pozbawienie praw publicznych
5. zakaz wstpu na imprez masow
C. .
D. .
Wymagania oglne
je analizuje [].
Wymagania szczegowe
33. Prawo karne. Zdajcy:
3) przedstawia kary i rodki karne obowizujce w polskim prawie oraz prawa przysugujce
ofierze, oskaronemu i wiadkowi.
Rozwizanie
Schemat punktowania
A4
B5
C1
D2
2 pkt za cztery poprawne przyporzdkowania.
1 pkt za trzy lub dwa poprawne przyporzdkowania.
0 pkt za jedno poprawne przyporzdkowanie
37
Tekst do zada 1921

Kodeks pracy [fragment] stan prawny na dzie 31.12.2012 r.
Art. 180.
1. Pracownicy przysuguje urlop macierzyski w wymiarze:
1) 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, [].
5. Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyskiego,
ma prawo zrezygnowa z pozostaej czci tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej
czci urlopu macierzyskiego udziela si pracownikowi ojcu wychowujcemu dziecko,
na jego pisemny wniosek.
Art. 1821.
1. Pracownica ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyskiego w wymiarze:
1) do 6 tygodni w przypadku, o ktrym mowa w art. 180 1 pkt 1, [].
2. Dodatkowy urlop macierzyski jest udzielany jednorazowo, w wymiarze tygodnia
lub jego wielokrotnoci, bezporednio po wykorzystaniu urlopu macierzyskiego.
Art. 1822.
1. Przepisy art. 1821 stosuje si odpowiednio do pracownika-ojca wychowujcego dziecko:
1) w przypadku, o ktrym mowa w art. 180 5,
2) w razie wykorzystania urlopu macierzyskiego przez pracownic.
Art. 1823.
1. Pracownik-ojciec wychowujcy dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze
2 tygodni, nie duej jednak ni do ukoczenia przez dziecko 12. miesica ycia.
Zadanie 19. (01)
Rozstrzygnij, ktre informacje s prawdziwe, a ktre faszywe. Przy kadym zdaniu
wpisz znak X w odpowiedniej kolumnie tabeli.
Prawda
Fasz
A. Urlop macierzyski przysuguje wycznie kobiecie.

B. Urlop ojcowski przysuguje wycznie mczynie.
C. Dodatkowy urlop macierzyski moe trwa 4 tygodnie.
Wymagania oglne
38
Wymagania szczegowe
2. Prawo i sdy. Zdajcy:
3) wymienia rda prawa; znajduje wskazany akt prawny i interpretuje proste przepisy
prawne.
Rozwizanie
Schemat punktowania
A. Fasz B. Prawda C. Prawda

0 pkt za poprawne wskazanie dwch lub jednej odpowiedzi
Zadanie 20. (01)

Podkrel waciwe dokoczenie zdania:
Maksymalny, czny wymiar urlopw zwizanych z rodzicielstwem, z jakiego moe
skorzysta pracownik-ojciec wychowujcy dziecko, wynosi
A. 2 tygodnie.
B. 6 tygodni.
C. 14 tygodni.
D. 20 tygodni.
Wymagania oglne
je analizuje, samodzielnie wyciga wnioski [].
Wymagania szczegowe
1) odnajduje w odpowiednim akcie prawnym przepis dotyczcy wybranego kazusu prawnego
i interpretuje go.
Rozwizanie
Schemat punktowania
C
1 pkt za poprawne wskazanie odpowiedzi.
0 pkt za bdne wskazanie odpowiedzi, wskazanie wicej
ni jednej odpowiedzi lub brak odpowiedzi.
Zadanie 21. (01)

Rozstrzygnij, czy jest moliwe jednoczesne korzystanie przez matk i ojca z urlopu
zwizanego z rodzicielstwem. Uzasadnij odpowied.
Odpowied: ..
Uzasadnienie: ...
...
...
...
39
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
i interpretuje go.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
Odpowied: tak [jest to moliwe]

Uzasadnienie: mczyzna moe skorzysta z urlopu
ojcowskiego w dowolnym czasie, a do ukoczenia
przez dziecko 12. miesica ycia, a wic take w okresie,
gdy kobieta bdzie przebywaa na urlopie macierzyskim.
1 pkt za wyjanienie, e urlopy kobiety i mczyzny mog si
nakada, gdy przepisy Kodeksu pracy nie zabraniaj
jednoczesnego wykorzystywania urlopu.
0 pkt za wskazanie tylko odpowiedzi bd tylko uzasadnienia,
za bdn odpowied i/lub wyjanienie lub brak odpowiedzi
na jeden z elementw.
Jest moliwe. Matce przysuguje
1 pkt zdajcy
20 tygodni urlopu macierzyskiego, prawidowo wskaza
a ojcu przysuguj 2 tygodnie
odpowied i poda
urlopu, ktre moe wykorzysta
waciwe uzasadnienie.
do ukoczenia przez dziecko
12 miesica ycia, a to oznacza,
e moe z nich skorzysta zaraz
po porodzie.
Nie. Ojciec moe skorzysta
0 pkt zdajcy bdnie
z urlopu zwizanego
zinterpretowa cytowane
z rodzicielstwem dopiero po tym,
przepisy.
jak wykorzysta bd zrezygnuje
z niego matka.
40
Zadanie 22. (02)

Na podstawie rde wpisz do tabeli pene polskie nazwy organw (organizacji)
wsppracujcych z ONZ w opisanym zakresie.
Logo
Opis
A.
Dziaanie na rzecz zwikszenia

wsppracy midzy pastwami
w dziedzinie ochrony zdrowia
i zwalczania epidemii chorb
zakanych, zapewnienia opieki
medycznej ludnoci wiata.
B.
Podejmowanie dziaa
na rzecz ochrony dzieci,
przezwyciania przeszkd
w ich rozwoju, takich jak
bieda, przemoc, choroby
i dyskryminacja.
C.
Zapewnianie midzynarodowej
ochrony uchodcom, trwae
rozwizanie problemu
uchodcw na wiecie.
Nazwa
organu/organizacji
Wymaganie oglne
VI. Dostrzeganie wspzalenoci we wspczesnym wiecie.
Zdajcy przedstawia zwizki midzy [], sytuacj Polski, Europy i wiata; wyjania
zoono zjawisk spoecznych, politycznych, ekonomicznych i kulturowych; uwzgldnia
perspektyw globaln w interpretacji tych zjawisk.
Wymaganie szczegowe
42. Systemy bezpieczestwa i wsppracy. Zdajcy:
3) charakteryzuje krtko dziaanie nastpujcych organizacji: WHO (wiatowa Organizacja
Zdrowia), UNICEF (Fundusz Narodw Zjednoczonych na Rzecz Dzieci), UNHCR (Wysoki
Komisarz Narodw Zjednoczonych do Spraw Uchodcw).
Rozwizanie
Schemat
punktowania
A. wiatowa Organizacja Zdrowia

B. Fundusz Narodw Zjednoczonych na Rzecz Dzieci
C. Wysoki Komisarz Narodw Zjednoczonych do Spraw Uchodcw
2 pkt za podanie trzech poprawnych odpowiedzi.
1 pkt za podanie dwch poprawnych odpowiedzi.
0 pkt za podanie jednej poprawnej odpowiedzi lub za udzielenie trzech
bdnych odpowiedzi, podanie skrtowcw nazw zamiast penych nazw
organizacji lub brak odpowiedzi.
41
Tabele do zadania 23.

Czesi, Wgrzy i Polacy o zmianach po roku 1989
Czy zmiany zachodzce w Czechach/na Wgrzech/
w Polsce od roku 1989 przyniosy ludziom wicej
korzyci, czy strat?
Wicej korzyci ni strat
Tyle samo strat, co korzyci
Wicej strat ni korzyci
Trudno powiedzie
Czesi
Wgrzy
Polacy
23%
42%
31%
4%
15%
28%
45%
12%
24%
30%
37%
9%
Na podstawie: Czesi, Wgrzy i Polacy o zmianach po roku 1989, [w:] Komunikat z bada CBOS,
Warszawa 1999.
Wybrane wskaniki makroekonomiczne Czech, Polski, Wgier

Wskanik wzrostu cen towarw
i usug konsumpcyjnych
Kraj
(rok poprzedni = 100)
1990
1999
1990
1999
c
Czechy
0,7
8,7
110
102
a
a
Polska
3,4
13,0
686
107
Wgry
5,4b
7,0
129
110
a
przecitne w roku dane dotycz bezrobotnych zarejestrowanych, b 1991, c Czechosowacja
Bezrobotni w % ludnoci
aktywnej zawodowo
Na podstawie: Rocznik Statystyczny 1992, 1994, 2000, 2001, GUS.
Zadanie 23. (02)

Na podstawie danych z tabeli wykonaj polecenie.
Sformuuj dwa argumenty uzasadniajce stwierdzenie, e sytuacja ekonomiczna wpywaa
w rnym stopniu na ogln ocen zmian zachodzcych po roku 1989 w wymienionych
krajach.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Wymaganie oglne
42
Wymaganie szczegowe
13. Opinia publiczna. Zdajcy:
3) odczytuje i interpretuje tabele i wykresy prezentujce wyniki badania opinii publicznej.
Rozwizanie
Schemat
punktowania
Przykadowe
ocenione
odpowiedzi
Polacy i Czesi podobnie oceniali zmiany zachodzce po roku 1989,

a sytuacja ekonomiczna w ich krajach bya odmienna
(w Czechach wskaniki ekonomiczne byy lepsze ni w Polsce).
Wgrzy najgorzej oceniali zmiany zachodzce po roku 1989
(gorzej ni w Polsce), a sytuacja ekonomiczna w ich kraju bya lepsza
ni w Polsce.
Polacy lepiej oceniali zmiany zachodzce po roku 1989
ni Wgrzy, chocia wskaniki ekonomiczne w Polsce byy
gorsze ni na Wgrzech.
Najwikszy wzrost bezrobocia mia miejsce w Czechach, natomiast
najmniejszy na Wgrzech, tymczasem ocena zmian po 1989 roku
wrd Czechw bya zdecydowanie lepsza ni na Wgrzech.
Sytuacja ekonomiczna Wgrw bya najlepsza (dobra), a ich ocena
procesu transformacji bya najgorsza (za).
2 pkt za podanie dwch poprawnych argumentw.
1 pkt za podanie jednego poprawnego argumentu.
0 pkt za podanie dwch bdnych odpowiedzi lub brak odpowiedzi.
Mimo e na Wgrzech bezrobocie
2 pkt zdajcy
zwikszyo si w najmniejszym stopniu
prawidowo poda
spord trzech pastw, Wgrzy najgorzej
dwa argumenty.
ocenili zmiany zachodzce w ich kraju
po 1989 r.
Polacy nie ocenili radykalnie le zmian
zachodzcych po 1989 r., mimo e spord
tych trzech pastw w Polsce bezrobocie
okazao si najwiksze.
Na Wgrzech jest najwicej, bo 45%,
1 pkt zdajcy
niezadowolonych ze zmian, chocia
prawidowo poda
bezrobocie wzroso tam najmniej,
jeden argument.
o 1,6 punktu procentowego, a w Czechach,
gdzie bezrobocie wzroso o 8 punktw
procentowych, ludzie s neutralnie
nastawieni do zmian (42% twierdzi,
e przyniosy tyle samo strat co korzyci).
Sytuacja ekonomiczna wpyna
0 pkt zdajcy bdnie
w rnym stopniu na ogln ocen zmian
poda dwa argumenty.
zachodzcych po 1989 r., poniewa doszo
do zwikszenia bezrobocia, gdy zmieni
si system gospodarczy i jego
zapotrzebowania.
Zmiany w gospodarce wpyway
na ogln ocen przemian po 1989 r.,
poniewa zmieniy si ceny towarw
i usug konsumpcyjnych, co wpyno
na popraw warunkw ekonomicznych.
43
Mapa do zadania 24.
Zadanie 24. (03)

Na podstawie mapy wspczesnej Europy i wasnej wiedzy uzupenij tabel dotyczc
integracji europejskiej. Do kadego podanego opisu dopisz nazwy waciwych pastw
oraz numery, ktrymi oznaczono je na mapie.
Nazwa pastwa
A.
Pastwa, ktre podpisay traktat powoujcy

do ycia Europejsk Wsplnot Wgla i Stali.
B.
Pastwa, w ktrych znajduj si gwne siedziby

Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej.
C. Pastwa, ktre przystpiy do UE 1 maja 2004 roku.
Numer
na mapie
44
Wymaganie oglne
Wymaganie szczegowe
43. Integracja europejska. Zdajcy:
1) omawia genez i przebieg integracji europejskiej ([] instytucje, [], fazy integracji).
Rozwizanie
Schemat punktowania
A. Francja 2
Belgia 3
Niemcy 4
B. Francja 2
Belgia 3
C. Polska 5
Litwa 6
3 pkt za poprawne wskazanie wszystkich odpowiedzi
w kadym podpunkcie.
w dwch podpunktach.
w jednym podpunkcie.
0 pkt za bdne podanie co najmniej jednej nazwy pastwa
i/lub jego numeru na mapie we wszystkich trzech podpunktach
45
Fotografia do zadania 25.
rdo: www.poland.gov.pl
Zadanie 25. (02)

Na podstawie fotografii wykonaj polecenia.
1) Podaj nazw dokumentu, ktry podpisuj wczesny premier i minister spraw
zagranicznych RP.
2) Podaj rok i nazw miasta, w ktrym podpisano ten dokument.

rok: .,
nazwa miasta: ..
Wymaganie oglne
VI. Dostrzeganie wspzalenoci we wspczesnym wiecie.[] yciem a sytuacj
spoecznoci lokalnej, sytuacj Polski, Europy i wiata; wyjania zoono zjawisk
spoecznych, politycznych, ekonomicznych i kulturowych; uwzgldnia perspektyw globaln
w interpretacji tych zjawisk.
Wymaganie szczegowe
1) omawia genez i przebieg integracji europejskiej (cele, gwne dokumenty i instytucje,
politycy, fazy integracji).
Rozwizanie
Schemat
punktowania
1) Traktat akcesyjny lub Traktat o przystpieniu Polski do UE

2) (13 grudnia) 2003, Ateny
25.1.: 1 pkt za poprawne okrelenie nazwy dokumentu.
0 pkt za bdne okrelenie nazwy dokumentu lub brak odpowiedzi.
25.2.: 1 pkt za poprawne podanie nazwy miasta i daty rocznej.
0 pkt za bdne podanie nazwy pastwa i/lub daty rocznej lub brak
odpowiedzi.
46
Zadanie 26. (012)

Temat 1.
Odnoszc si do modeli prezydentury w Stanach Zjednoczonych Ameryki oraz
we Francji w okresie V Republiki, przedstaw i oce zakres kompetencji ustrojowych
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Wymagania oglne
demokratycznych w Polsce i na
wiecie; ocenia rol stowarzysze i organizacji
obywatelskich oraz rnych form aktywnoci obywateli w funkcjonowaniu wspczesnej
demokracji.
Realizacja 1.
Zagadnienie kompetencji ustrojowych prezydenta jest istotn kwesti z punktu
widzenia funkcjonowania systemw politycznych, jako e prezydent peni funkcj gowy
pastwa w republice. W systemie trjpodziau wadzy prezydent zaliczany jest wic
do organw wadzy wykonawczej.
Oglnie rzecz biorc, kompetencje prezydentw wynikaj z przyjtego w danym
pastwie modelu systemu politycznego. Moemy wyrni systemy parlamentarne,
parlamentarno-komitetowe, semiprezydenckie i prezydenckie. Rzeczpospolita Polska przyja
system parlamentarny, jednak z pewn specyfik, ktr jest wanie mocniejsza wadza
prezydenta. Klasycznym przykadem systemu prezydenckiego s Stany Zjednoczone
Ameryki. W tym systemie wystpuje monizm egzekutywy, czyli wadza wykonawcza nie jest
podzielona na stanowisko gowy pastwa i szefa rzdu. Prezydent USA posiada kompetencje
wynikajce zarwno z roli gowy pastwa jak i szefa gabinetu. Republika Francuska jest za
przykadem
systemu
semiprezydenckiego
(pprezydenckiego,
parlamentarnoprezydenckiego, mieszanego). W takim systemie istnieje dualizm egzekutywy, czyli rola
gowy pastwa rozdzielona jest od roli szefa rzdu. Nazwa systemu bierze si jednak
z wyjtkowo mocnej pozycji ustrojowej prezydenta. Wynika to m.in. z faktu, e czonkowie
rzdu odpowiadaj nie tyle przed parlamentem, ale take przed prezydentem. Dodatkowo
prezydent ma moliwo wpywania na parlament w drodze stosowania weta, inicjatywy
ustawodawczej, a nawet moliwoci skrcenia kadencji parlamentu. Posiada rwnie
moliwo organizowania referendw ludowych czy zarzdzania stanw wyjtkowych.
Dokonanie szczegowego przedstawienia i oceny pozycji ustrojowej Prezydenta RP
na tle prezydentur w innych modelach ustrojowych wymaga jednak wyrnienia paszczyzn
kompetencji gowy pastwa. Przede wszystkim wypenia on zadania wynikajce z tradycyjnej
roli przypisanej gowie pastwa, a wic posiada prawo aski, nadaje tytuy i odznaczenia,
dokonuje oficjalnych nominacji na wane stanowiska pastwowe oraz jest najwyszym
reprezentantem pastwa na arenie midzynarodowej. Takie prerogatywy, zgodnie
z Konstytucj RP z 1997 roku ma Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W tym zakresie
Prezydent RP nie rni si znacznie od prezydentw w systemie amerykaskim i francuskim,
cho warto zauway, e Prezydent RP, reprezentujc kraj poza granicami, realizowa
47
powinien zaoenia polityki zagranicznej wyznaczone przez rzd. Jeeli chodzi o Prezydenta
Francji czy USA, realizowa mog oni wasn polityk zagraniczn.
Wan paszczyzn kompetencji prezydentw jest dziaalno w sferze obronnoci
i bezpieczestwa. Tradycyjn formu, przyjt rwnie w Polsce, jest funkcja zwierzchnika
si zbrojnych. W Polsce zadania te ograniczaj si jednak do sfery symbolicznej, jak
np. nominowanie przez prezydenta oficerw na stopnie generalskie, jednak wycznie
na wniosek Ministra Obrony Narodowej. Prezydent Stanw Zjednoczonych moe natomiast
w ograniczonym zakresie wysya oddziay wojskowe nawet na misje zagraniczne bez zgody
Kongresu. Kompetencje polskiego prezydenta na tle klasycznych unormowa w systemie
parlamentarnym s i tak znacznie wiksze, jako e polski prezydent, zgodnie z Konstytucj,
posiada jako organ doradczy w sprawach bezpieczestwa Rad Bezpieczestwa Narodowego.
Wzmacnia to wic znaczenie polskiego prezydenta na tle prezydentw w klasycznych
systemach parlamentarnych, nadal jednak nie jest ono tak mocne jak prezydenta USA,
pod ktrego nadzorem znajduj si m.in. suby wywiadowcze.
Kolejna sfera dziaa prezydenta odnosi si do wadzy ustawodawczej. Prezydent
w Polsce posiada prawo inicjatywy ustawodawczej oraz moliwo weta ustaw uchwalonych
przez parlament. Co moe by ciekawe, prezydent amerykaski nie posiada adnej
z wymienionych kompetencji, co wynika ze cisego rozdziau wadz w systemie
prezydenckim. Inaczej jednak rysuje si pozycja wzgldem wadzy ustawodawczej
Prezydenta Francji, gdy posiada on wrcz moliwo skrcenia kadencji parlamentu jedynie
po wysuchaniu opinii przewodniczcych izb. Prezydent Rzeczypospolitej moe skrci
kadencje Sejmu i Senatu jedynie w wymienionych w konstytucji sytuacjach (niepowoanie
w tzw. trzech krokach konstytucyjnych rzdu lub nieuchwalenie budetu w terminie). Czyni
to jego pozycj wzgldem wadzy ustawodawczej wyranie sabsz ni prezydenta
V Republiki Francuskiej.
Kompetencje prezydentw w odniesieniu do innych organw wadzy wykonawczej
zostay ju czciowo wskazane powyej. Prezydent RP formalnie desygnuje Prezesa Rady
Ministrw, jak i powouje ca Rad Ministrw. W tzw. pierwszym kroku konstytucyjnym
prezydent ma swobod desygnowania Prezesa Rady Ministrw. Ten jednak musi uzyska
wotum zaufania przed Sejmem, co powoduje, e swoboda prezydenta w zakresie
desygnowania premiera jest ograniczona. W tzw. drugim kroku konstytucyjnym to z kolei
Sejm przejmuje inicjatyw w procesie wskazania premiera. Osoby powoanej na stanowisko
w rzdzie prezydent nie moe samodzielnie odwoa (tak ministra, jak i jak caego rzdu).
Inaczej kompetencje prezydentw w tej sferze wygldaj we Francji i USA. We Francji rzd
ponosi odpowiedzialno polityczn rwnie przed prezydentem, co zmusza do tzw.
kohabitacji, czyli wsppracy prezydenta i wikszoci parlamentarnej, jeeli pochodz
z rnych rodowisk politycznych. Jeszcze inaczej ma si sytuacja w USA, gdzie, jak ju
wspomniaem, funkcjonuje monizm egzekutywy, a wic gowa pastwa kieruje obradami
rzdu i ministrowie (w USA sekretarze) pen odpowiedzialno ponosz jedynie przed
prezydentem.
Prezydent Rzeczypospolitej posiada moliwo zwoania Rady Gabinetowej, czyli
rzdu obradujcego pod przewodnictwem Prezydenta. Zgodnie z konstytucj Rada
Gabinetowa nie posiada jednak kompetencji Rady Ministrw. We Francji prezydent moe
przewodniczy obradom Rady Ministrw bez specjalnych warunkw wstpnych. W tej wic
paszczynie polski prezydent wydaje si mie najsabsz pozycj.
Gowy pastwa maj rwnie pewne kompetencje w odniesieniu do wadzy
sdowniczej. W Polsce prezydent powouje na stanowiska sdziowskie, ma moliwo
rwnie skierowania ustawy do Trybunau Konstytucyjnego w celu sprawdzenia
jej zgodnoci z konstytucj czy umow midzynarodow. W Polsce prezydent nie ma jednak
swobody mianowania sdziw do najwaniejszych organw sdowych w Polsce (Trybunau
48
Konstytucyjnego i Sdu Najwyszego). W USA za moliwo mianowania sdziw do Sdu

Najwyszego uznawana jest za jedn z waniejszych kompetencji gowy pastwa, ze wzgldu
na bardzo wan rol Sdu Najwyszego w systemie politycznym USA (zwizane jest to
z moliwoci orzekania w kwestiach interpretacji konstytucji USA i dokonywania wykadni
podziau kompetencji midzy stany i wadz centraln). Warto doda, e sdziowie Sdu
Najwyszego w USA mianowani s doywotnio, co powoduje, e nie kady prezydent ma
moliwo wyboru sdziego do Sdu Najwyszego.
Rola i pozycja prezydenta w danym systemie wynika z zakresu kompetencji. Naley
zwrci uwag, e Prezydent RP posiada 30 prerogatyw, czyli kompetencji do dziaania
nie wymagajcych kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrw. Z punktu widzenia systemu
parlamentarnego to pokana liczba, gdy np. prezydent RFN posiada jedynie kilka
prerogatyw. Porwnujc jednak z ustrojowym umocowaniem prezydentw w systemach
prezydenckim i semiprezydenckim, pozycja ta jest sabsza. Prezydent Rzeczypospolitej musi
w wikszym stopniu peni rol arbitra politycznego ni realnego kreatora polityki. Inaczej
jest w obu pozostaych systemach.
Pozycja ustrojowa Prezydenta wynika rwnie ze sposobu jego wyboru. Prezydent
Rzeczypospolitej wybierany jest w wyborach powszechnych, co wzmacnia jego pozycj.
Podobnie jednak jest w systemie francuskim i amerykaskim.
Podsumowujc, pozycja ustrojowa Prezydenta RP jest wyranie sabsza ni pozycja
ustrojowa prezydenta w systemie USA i Francji. Wida to w odniesieniu do wikszoci
wyrnionych paszczyzn kompetencji gowy pastwa. Nie oznacza to jednak, e system
polityczny RP musi by mniej efektywny ni system polityczny obu analizowanych pastw.
Liczba uzyskanych punktw: 12
Warto merytoryczna: poziom III
Zdajcy wyczerpujco scharakteryzowa kompetencje Prezydenta RP i dokona ich poprawnej
i penej klasyfikacji. Trafnie porwna podane uprawnienia z kompetencjami prezydentw
USA i Francji oraz na tej podstawie sformuowa wielopaszczyznow ocen kompetencji
ustrojowych Prezydenta RP.
Poprawno merytoryczna, selekcja informacji, jzyk, styl i kompozycja: poziom III.
Realizacja 2.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest organem wykonawczym pastwa. Peni rol
gowy pastwa, gwarantuje cigo wadzy, stoi na stray bezpieczestwa i nienaruszalnoci
terytorium. Wykonuje swoje zadania wedug zasad okrelonych w konstytucji i ustawach.
Tryb wyboru i kompetencje Prezydenta RP okrelone s w Konstytucji z 1997 r. Prezydent
wybierany jest na picioletni kadencj, a ta sama osoba moe peni t funkcj dwa razy.
Bierne prawo wyborcze, czyli moliwo kandydatury ma obywatel polski, ktry najpniej
w dniu wyborw koczy 35 lat, nie by karany za przestpstwo umylne i zdoby poparcie
100 000 obywateli. Wybory s powszechne czynne prawo wyborcze przysuguje
obywatelowi polskiemu, ktry ukoczy 18 lat, rwne kady gos ma tak sam wag
i znaczenie, bezporednie bezporednio na kandydata i odbywaj si w gosowaniu tajnym.
Prezydentem zostaje kandydat, ktry uzyska wicej ni poow wanych gosw. Jeeli
aden kandydat nie uzyska wymaganej liczby gosw 14 dni pniej odbywa si druga tura
wyborw, w ktrej startuje dwch najlepszych kandydatw. Ten, ktry zdobdzie wiksze
poparcie wygrywa. Kadencja nowo wybranego prezydenta rozpoczyna si po zoeniu
przysigi przed Zgromadzeniem Narodowym.
Uprawnienia prezydenta dziel si na uprawnienia zwyke, ktre wymagaj
kontrasygnaty (podpisu premiera, ponoszcego odpowiedzialno za podejmowane decyzje)
49
i prerogatywy uprawnienia, ktre nie wymagaj zgody premiera. Nale do nich

uprawnienia wobec parlamentu, np. prawo weta zawieszajcego wobec ustaw uchwalanych
przez parlament, podpisywanie ustaw i ogaszanie ich, inicjatywa ustawodawcza, zwoywanie
pierwszego posiedzenia sejmu i senatu. Uprawnienia wzgldem Rady Ministrw dotycz
powoywania rzdu, zwoywania w sprawach szczeglnych Rady Gabinetowej. Prezydent
posiada uprawnienia wzgldem wadzy sdowniczej, m.in. prawo do powoywania sdziw
na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa. Prezydent reprezentuje pastwo w stosunkach
zagranicznych, ratyfikuje i wypowiada umowy midzynarodowe. Prerogatywy to take
tradycyjne uprawnienia, czyli nadawanie obywatelstwa polskiego, nadawanie orderw
i odznacze, prawo aski czy nadawanie tytuw profesorskich.
System prezydencki to ustrj, ktry wystpuje midzy innymi w Stanach
Zjednoczonych. Zasadnicz rnic, w porwnaniu do polskiego systemu, jest brak premiera.
Jego funkcje peni tam prezydent, a wic oznacza to monizm wadzy wykonawczej, podczas
gdy w Polsce wystpuje dualizm. W Stanach Zjednoczonych kadencja gowy pastwa trwa
4 lata, natomiast w Polsce 5 lat. Wybory w USA s porednie wybiera si elektorw,
ktrzy nastpnie oddajc swoje gosy, wybieraj prezydenta. Prezydent USA peni funkcj
gowy pastwa, naczelnego dowdcy si zbrojnych i szefa rzdu. Posiada prawo weta
zawieszajcego, czyli zgaszania sprzeciwu wobec ustaw. Mianuje ministrw, czyli sekretarzy
stanu, ktrzy przed nim odpowiadaj s oni tylko wykonawcami woli prezydenta. Kolejn
rnic jest kwestia rozwizania parlamentu w przypadku Stanw Zjednoczonych
Kongresu. W Polsce prezydent moe rozwiza albo skrci kadencj sejmu natomiast
prezydent w systemie prezydenckim nie posiada takich uprawnie. System pprezydencki
obowizuje we Francji. Podobnie jak w Polsce wystpuje tam dualizm wadzy wykonawczej.
Wadza ta rozoona jest pomidzy prezydenta, ktrego kompetencje s bardzo rozlege
oraz premiera, ktry stoi na czele rzdu. Prezydent we Francji wybierany jest na picioletni
kadencj. Sprawuje nadzr nad polityk zagraniczn. Wybory odbywaj si podobnie jak
w Polsce, s powszechne oraz bezporednie. Podobnie wyglda sprawa kompetencji
wzgldem parlamentu zarwno w Polsce jak i we Francji prezydent ma prawo jego
rozwizania oraz prawo weta wobec jego ustaw. Jest faktycznym szefem rzdu, przewodniczy
jego posiedzeniom.
Warto merytoryczna: poziom I (4 pkt)
Zdajcy wymieni nieliczne kompetencje Prezydenta RP i odnis je do wybranych
kompetencji prezydentw USA i Francji.
Poprawno merytoryczna: poziom II (+1 pkt). Popeniono dwa bdy merytoryczne.
W Polsce prezydent moe rozwiza albo skrci kadencj sejmu.
() we Francji prezydent ma prawo jego rozwizania oraz prawo weta wobec
jego ustaw. Jest faktycznym szefem rzdu, przewodniczy jego posiedzeniom.
Selekcja materiau: poziom I. Cay pierwszy akapit (ok. 1/3 objtoci pracy) dotyczy trybu
wyboru prezydenta.
Jzyk, styl i kompozycja: poziom II (+1 pkt). Sposb przeprowadzenia narracji nie jest
w peni uporzdkowany, lecz zastosowany jzyk jest w peni komunikatywny.
50
Teksty do tematu 2.
Europa w wieku rednim. Rozmowa z Januszem Lewandowskim
Polityka: Jak demonstrowa uyteczno, co pokazywa?
J.L.: To trudne zadanie w czasie, gdy zarysowa si prawdziwy europejski dramat.
Mianowicie skoro si powiedziao A, czyli wsplny pienidz, to trzeba powiedzie B, a wic
wicej widzialnej rki Brukseli. Trzeba wymusi dyscyplin i lepsze standardy gospodarcze
tam, gdzie yo si ponad stan. Dotychczasowe narzdzia, jak pakt stabilnoci i wzrostu,
nie zadziaay. Jeli euro ma trwa, to nie ma odwrotu od silnej rki Brukseli, czyli kontroli
polityki gospodarczej i ingerencji w budety poszczeglnych krajw. Std rozmnoenie
nowych zobowiza, ktrych ukoronowaniem ma by unia fiskalna i unia bankowa.
Odwrotem moe by tylko powrt do walut narodowych i koniec euro albo euro w wskim
gronie. Tyle e w takiej Unii jest wicej kija ni marchewki
P.: Wsplna waluta wcale nie jest dzi yczeniem wielu krajw i spoeczestw. Wida
tendencj przeciwn do obrony tosamoci.
J.L.: Na tym wanie polega dramat eurostrefy. Odkrya, e jest wsplnot losu na dobre
i na ze, ale ze teraz przewaa i dyktuje gbsz wsplnot. Okazao si, e Niemcy zale
od Grekw, a Sowacy musz zrzuca si na bogatsze kraje. Ryzyko rozpadu jest wiksze
ni koszty przetrwania. W tej europejskiej rodzinie nie ma dzi ciepych uczu. S tylko
zimne, nieubagane zalenoci. Na takim gruncie buduje si nowa architektura euro.
Niepokoj si o jako tego tworzywa. Bo ulatnia si duch wsplnoty, wypierany przez
chodne kalkulacje. Europa nie jest potg militarn, cigle jest jeszcze potg gospodarcz,
ale gdzie indziej s rda wzrostu. Czy to zimne spoiwo euro doda jej dynamizmu? Wtpi.
Na podstawie: http://www.polityka.pl/swiat/rozmowy/1533107,1,rozmowa-z-januszemlewandowskim-komisarzem-ue-ds-budzetu.read [dostp z dnia 13.06.2013]
Poprawia si opinia o UE (Badanie Eurobarometru od 2 do 16 czerwca 2012 r.)

Opinia Europejczykw o Unii Europejskiej staje si coraz lepsza wynika
z opublikowanego najnowszego badania Eurobarometru. Opinie Polakw s jeszcze bardziej
przychylne ni unijna rednia.
Co drugi z badanych Europejczykw uwaa, e instytucj najlepiej reprezentujc
Uni jest Parlament Europejski. S oni te zdania, e udzia w eurowyborach jest najlepszym
sposobem wyraania swojej opinii na temat dziaa Wsplnoty.
,,Wyniki tego sondau s bardzo satysfakcjonujce. Obecny kryzys gospodarczy
i finansowy pokazuje, jak bardzo potrzebujemy rozwiza na poziomie ponadnarodowym.
Unia Europejska jest unikatowym projektem, ktry dziki moliwoci stanowienia prawa
oferuje takie rozwizania. Europejczycy to dostrzegaj skomentowa wyniki
Eurobarometru Martin Schulz, przewodniczcy PE.
Zwiksza si take liczba ankietowanych, ktrzy uwaaj, e czonkostwo ich kraju
w Unii jest ,,dobr rzecz. Taki pogld wyraa ju co drugi badany Europejczyk. W Polsce
ten odsetek jest nieznacznie wikszy 52%. Wicej Polakw wyrazio te zdecydowanie
pozytywn opini o Unii 48%, podczas gdy w Europie t opini podziela
40% ankietowanych.
Opinie ankietowanych na temat ich rzeczywistego wpywu na rozwj wypadkw
w UE pozostaj jednak nadal podzielone 54% odpowiedzi negatywnych (7 punktw
procentowych) i 42% pozytywnych (+7 punktw procentowych). Jednak ponad poowa
badanych (57%) uwaa, e ich udzia w wyborach do europarlamentu ma znaczenie.
A 54% respondentw zadeklarowao, e wzioby udzia w wyborach z jeszcze wikszym
51
przekonaniem, gdyby kada z europejskich partii politycznych wystawia swojego kandydata

na przewodniczcego Komisji Europejskiej.
Walka z bezrobociem i tworzenie nowych miejsc pracy to wedug wikszoci
badanych (72%) najwaniejsze zadania stojce przed Uni w czasach kryzysu.
Na podstawie: Poprawia si opinia o UE, http://www.euractiv.pl/eurowybory/wywiad/eurobarometrpoprawia-si-opinia-europejczykow-o-ue-003940 [dostp z dnia 01.02.2013]
Temat 2.
Pogbianie integracji w ramach Unii Europejskiej szansa czy zagroenie dla Europy?
Rozwa problem, podajc argumenty i kontrargumenty o charakterze politycznym,
gospodarczym i spoecznym.
Realizacja 1.
Integracja europejska to swoisty eksperyment w dziejach wiata, w ktrym rozmaite
narody, ze swoimi wewntrznymi problemami, zaszociami i kompleksami, prbuj tworzy
jedno w imi obrony wsplnych interesw gospodarczych, ale rwnie chroni si przed
historycznymi konfliktami, ktre niejednokrotnie prowadziy do wojen. Dzisiejsza Unia
Europejska to przede wszystkim spoeczestwa, ktrym system demokratyczny da
moliwo decydowania o dziaaniach politycznych, ale nie zawsze idzie za tym wiadomo
odpowiedzialnoci za podejmowane decyzje, rwnie, a moe przede wszystkim, wyborcze.
Dlatego odpowied na postawione w temacie pytanie nie jest atwa. Dotyka ona zarwno
problematyki sprawnoci Unii Europejskiej, jak i przyszoci Europy w obliczu nowych
wyzwa. Jednak czsto obywatele Europy powtarzaj, e nie chc, eby Bruksela
decydowaa o ich losie, nie majc poczucia adnego wpywu na zapadajce tam
postanowienia i powstajce akty prawne.
W aspekcie politycznym dalsze pogbianie integracji europejskiej moe spowodowa
wzrost znaczenia partii prawicowych, ktre sprzeciwiaj si zwikszeniu uprawnie instytucji
unijnych, uznajc je za przyczyn ograniczenia suwerennoci wewntrznej pastw
czonkowskich. Powstanie rzdu europejskiego, ktry przejmie wiksz cze kompetencji
rzdw krajowych, a do tego moe doprowadzi pogbiona integracja, moe spowodowa
sprzeciw wrd obywateli, ktrzy ju w tej chwili maj poczucie braku wpywu na decyzje
pynce z Brukseli, nie rozumiejc, e podejmowane s one nie przez abstrakcyjn Uni
Europejsk, ale ich wasnych, wybranych w wyborach wewntrznych przedstawicieli.
Odpowiedzi na to moe by wprowadzona Traktatem Lizboskim obywatelska inicjatywa
ustawodawcza (warunkiem jest tylko uwiadomienie spoeczestwom, e j posiadaj).
Wydaje si, e zwikszenie uprawnie Parlamentu europejskiego, chociaby w sprawach
budetu Unii na kolejne lata, ktre z caa pewnoci jest elementem pogbienia integracji,
moe mie pozytywny wpyw na akceptacj pogbienia procesw integracyjnych. Ciekawa
wydaje si take zawarta w wypowiedzi Martina Schulza propozycja wikszego wpywu
obywateli na wybr komisarzy (podobne propozycje, czy raczej pretensje, e nie mamy
na to wpywu, syszaam rwnie ostatnio wrd moich rwienikw). Myl, e pogbiona
integracja uwzgldniajca interesy i poziom zainteresowania obywateli, a nie odgrnie
tworzone Stany Zjednoczone Europy, ktre proponowa w 1947 r. Winston Churchill,
mogaby by propozycja akceptowalna dla obywateli pastw czonkowskich, a take
wytrciaby partiom prawicowym argumenty dotyczce ograniczenia suwerennoci.
Pogbienie integracji przyniosoby na pewno kolejne wyzwania gospodarcze.
Nie mona nie docenia wpywu, jaki na ludzkie postawy wywar trwajcy od 2008 roku
kryzys gospodarczy. Historia uczy nas, e w okresach kryzysw ekonomicznych ujawniaj si
rnorodne egoistyczne interesy, ktre prowadz do postaw ksenofobicznych i braku
tolerancji. Unia Europejska, ktra w latach 90-tych XX wieku zacza przeksztaca si
52
we wsplnot myli i idei, stana przed najtrudniejszym w swojej krtkiej historii

problemem. Chodzi o pogodzenie interesw ekonomicznych poszczeglnych spoeczestw
ze zrozumieniem potrzeby wspodpowiedzialnoci za pastwa, ktre prowadziy bdn
polityk fiskaln i gospodarcz. Nagle okazao si, e spoeczestwa, ktre dopiero
rozpoczy swoj drog do wysokiej stopy yciowej, czego spodzieway si po wejciu
do strefy euro (Sowacja), musz pomaga pastwom postrzeganym jako wysokorozwinite,
przyjmujce emigrantw zarobkowych, zwaszcza w sezonie. Jest to tym bardziej
niesprawiedliwe, gdy w pastwach poudniowej Europy stopa yciowa i poziom wiadcze
socjalnych by nieporwnanie wyszy.
Jednym z pomysw na wyjcie z kryzysu jest pogbienie integracji. Chodzi
o przyznanie istniejcym instytucjom europejskim dodatkowych uprawnie. Nie sdz,
eby mnoenie instytucji mogo podoba si obywatelom Unii, poniewa i tak wikszo
z nich uwaa, e urzdnikw jest zbyt wielu. Te uprawnienia to: kontrola deficytu
budetowego w poszczeglnych pastwach czonkowskich i przystpienie czonkw strefy
euro do paktu fiskalnego. Niestety tego typu dziaania musiayby skutkowa rwnie ciciami
w wydatkach socjalnych, ktre nigdy nie s mile widziane przez obywateli.
Z wypowiedzi przewodniczcego Parlamentu Europejskiego wynika, e zwiksza si
liczba obywateli zainteresowanych wprowadzeniem waluty euro. Rwnie w tym procesie
moemy napotka na pewne problemy. Z wprowadzeniem waluty euro wi si take
ograniczenia suwerennoci banku centralnego, ktry przestaje by bankiem emisyjnym walut
narodowych i przestaje rwnie mie wpyw na poziom stp procentowych w pastwach
strefy. Ten problem rwnie dzieli spoeczestwa. Wprowadzenie euro we wszystkich krajach
Unii Europejskiej z ca pewnoci pogbioby procesy integracyjne, poniewa
odpowiedzialno za stabilno poziomu ycia obywateli rozoyaby si na przedstawicieli
wszystkich krajw czonkowskich. W tej sytuacji konieczne byoby rwnie pogbienie
jakoci i gbokoci kontroli nad instytucjami Unii oraz ksztatowaniem i realizowaniem
budetu pastw czonkowskich. Chodzi o to, eby nie dopuci do kolejnych kryzysw.
Z tego rwnie powodu nie mona dopuci do sytuacji, w ktrej opodatkowuje si
zgromadzone w bankach kapitay, poniewa takie dziaanie podwaa zaufanie do caego
systemu bankowego, a ze wzgldu na ludzki strach i nieracjonalne zachowania (np. masowe
wycofywanie wkadw) moe kryzys tylko pogbi.
Z drugiej strony przeciwnicy wprowadzenia euro, podnoszcy rwnie argumenty
gospodarcze, wracaj do efektw cappuccino, tzn. ukrytej podwyki cen produktw,
zwizanej ze zmian waluty. Wydaje si, e to zagroenie mogyby wyeliminowa waciwe
uregulowania prawne i ich prawidowe egzekwowanie, ale o tym rwnie trzeba przekona
obywateli.
Zarwno pogbianie uprawnie instytucji politycznych, jak i zwikszenie
gospodarczej jednoci Unii bdzie miao wpyw na postawy spoeczne. W okresach kryzysw
pogbiaj si postawy ksenofobiczne, ktre ujawniaj si chociaby poprzez oczekiwanie,
e cicia socjalne dotkn przede wszystkim emigrantw, czy te, e bezrobocie wrd nich
znaczco wzronie i przekona ich do powrotu do kraju ojczystego. Podstawy funkcjonowania
Unii Europejskiej, jej zaoenia wolnego przepywu osb i kapitau powoduj,
e spoeczestwa europejskie s coraz bardziej wymieszane etnicznie i kulturowo, co sprawia,
e narastaj problemy z asymilacj, oczekiwaniem wikszych praw ze strony mniejszoci
i ogranicze ich ze strony wikszoci obywateli. Pogbienie integracji moe prowadzi
do zwikszenia iloci osb odmiennych kulturowo w krajach unijnych, wystarczy
przekroczy bowiem granic jednego z pastw czonkowskich i mona podrowa po caej
Unii. Powoduje to problemy, z ktrymi rzdy tych pastw nie potrafi sobie poradzi.
Przykadem moe by kwestia rumuskich Romw, ktrzy posiadajc obywatelstwo Unii,
swobodnie przemieszczaj si po wszystkich pastwach, nie respektujc obowizujcego
53
prawa. Ostre reakcje rzdw (np. prezydenta Sarkozyego) wywouj sprzeciw spoecznoci
midzynarodowej, ale nie rozwizuj problemu. Najbardziej drastycznym przykadem dziaa
ksenofobicznych byy z ca pewnoci wypadki na wyspie Utoya w Norwegii, gdzie zginli
przedstawiciele partii otwartej na spoeczestwa wielokulturowe i tolerancyjnej wobec
innoci. Pogbienie integracji bdzie rodzi podobne problemy na wiksz skal, dlatego
procesy te postawi konkretne zadania zarwno przed instytucjami Unii Europejskiej,
jak i rzdami krajw czonkowskich.
Podsumowujc, wydaje si, e w dzisiejszym wiecie, gdzie Unia Europejska
przestaje by jednym z czoowych graczy na rynku wiatowym, a prym wiod gospodarki
azjatyckie, pogbienie integracji europejskiej jest waciw drog pozwalajc pastwom
czonkowskim i ich obywatelom na utrzymanie poziomu ycia i rozwj gospodarczy. Trzeba
jednak pamita, e integracja gospodarcza powinna by zwizana z szerok kampani
edukacyjn. Celem tej kampanii powinno by pogbienie wsplnoty pomidzy
spoeczestwami europejskimi i prba zrozumienia wsplnoty interesw tych spoeczestw.
W kolejnych traktatach Unia Europejska zwiksza uprawnienia Parlamentu Europejskiego,
wprowadza europejsk inicjatyw ustawodawcz, czy te ogasza rok obywatelski. Celem
tych dziaa jest zwikszenie uprawnie obywateli i ich wpywu na decyzje instytucji
europejskich. O dalszej integracji i rozszerzeniu strefy euro bd decydowa rwnie
obywatele. Tym bardziej odpowied na zadane w temacie pytanie jest rzecz trudn. Nie jest
moliwa jakakolwiek integracja bez wiadomoci tych, ktrzy o niej decyduj.
W przeciwnym wypadku doprowadzi ona do dalszych podziaw i konfliktw. A przecie
podstawow wartoci Unii Europejskiej miao by zapobieganie im.
Warto merytoryczna: poziom III.
Zdajcy w peni ukaza trzy aspekty pogbiania integracji w ramach Unii Europejskiej.
Dostrzeg ich zoono oraz sformuowa konkluzj wynikajc z przeprowadzonych
rozwaa.
Realizacja 2.
Jak drog dalej poda? Ameryka daa przykad, e gboka integracja
pojedynczych stanw moe doprowadzi do powstania silnego pastwa. Rozwizanie to
zastosowaa jednak na przeomie XVIII i XIX wieku. Europa odpowiedzi na swoje pytania
szuka na pocztku wieku XXI. Kraje Unii Europejskiej musz podj decyzj, w ktrym
kierunku pj dalej, gdy trwanie w tym samym miejscu wydaje si opcj najbardziej
niepewn.
Stawiajc przed sob pytanie o przyszy ksztat Unii Europejskiej, rozway musimy
zarwno argumenty za, jak i przeciw. Zajcie jakiegokolwiek stanowiska uprzednio przed
rozwaeniem argumentw moe bowiem prowadzi do wypaczenia obrazu i poddania si
bd to propagandzie pro- bd antyeuropejskiej. Chcc pozosta moliwie obiektywnymi,
spjrzmy najpierw na argumenty jednej strony, a nastpnie drugiej. Zwamy wag obu
i dopiero wtedy sprbujmy odpowiedzie na stawiane nam pytanie.
Europa, a dokadnie osabione wojn pastwa europejskie upatryway w integracji
europejskiej przede wszystkim rodka zapobiegania kolejnym konfliktom zbrojnym. Pokj
na kontynencie by celem podstawowym i pierwotnym oraz, o czym nie moemy zapomina,
jest nim nadal. Obecnie jednak celem podstawowym bdzie to, co wysuwa si na pierwszy
plan w latach kryzysu zintegrowana gospodarka. Nie bya ona jednak pierwotnie celem,
lecz rodkiem do osignicia pokoju na kontynencie. Sytuowanie poszczeglnych aspektw
54
integracji europejskiej w odpowiednim miejscu pokazuje ju samo w sobie, e gbsza

integracja nie jest ani szans ani zagroeniem dla Europy, przynajmniej jeeli mamy na myli
osignicie celu podstawowego.
Kraje Unii, zabezpieczywszy pokj na kontynencie, stawiaj jednak kolejne cele:
rozwj gospodarczy, wzrost bogactwa spoeczestw i konkurencyjnoci produktw
europejskich na rynku midzynarodowym itd. Integracja, a w szczeglnoci ujednolicenie
przepisw i zniesienie wewntrznych barier, doprowadzi moe do rozkwitu gospodarczego.
Przykadem tego s nie tylko Stany Zjednoczone, ale i jednoczce si w XIX wieku pastwa
niemieckie. Odradzajca si Rzesza (przysze cesarstwo) swj sukces gospodarczy
zawdzicza wanie zniesieniu wewntrznych ogranicze w przepywie towarw i usug oraz
myli technicznej.
Zjednoczone Niemcy pokazuj rwnie, e gbsza integracja moe przyczynia si do
wikszej sprawnoci politycznej. Niemcy byy kiedy podzielone, a mae pastwa mog mniej
zdziaa. Podobnie w Unii, gdybymy si bardziej polityczne zjednoczyli, bylibymy silniejsi
politycznie. Nasz gos byby bardziej syszalny na wiecie. Obecnie, np. w sytuacji kryzysu
politycznego na pwyspie koreaskim, rola Unii jest niezauwaalna.
Zadajc wic pytanie o to, czy gbsza integracja jest szans, czy zagroeniem,
musimy przede wszystkim opowiedzie na pytanie na czym ma ona polega. Dalsze
przeregulowywanie gospodarki, ograniczanie wolnoci wymiany myli moe prowadzi
raczej do zmniejszenia konkurencyjnoci (efekt ekologicznych dyrektyw w sytuacji,
gdy Unia Europejska ju jest najbardziej ekologiczn gospodark wiata) i tym samym
wzrostu bezrobocia. Rozwizaniem, ktre moe by wielk szans dla Europy, jest wic nie
gbsza, bd pytsza integracja, lecz mdra integracja podejmowana na postawie chodnych
kalkulacji, a nie ideologicznych twierdze ruchw zielonych, proeuropejskich czy
antyeuropejskich.
Innym aspektem pytania o pogbienie integracji s kwestie spoeczne. Pogbienie
integracji moe prowadzi do niepokojw spoecznych (jak dobitnie pokazay wystpienia
w sprawie forsowanych regulacji ACTA). Mieszkacy Europy niekoniecznie mogliby chcie
te y w mocno zintegrowanej Europie.
Aczkolwiek mona w tym miejscu podj takie tematy jak: czy gbsza integracja
pozwoli zwalczy bezrobocie, czy gbsza integracja bdzie odpowiedzi na bankructwa
pastw rdziemnomorskich, czy gbsza integracja oznacza ochron euro oraz czsto
problem bardziej draliwy ni te gospodarcze: czy gbsza integracja oznacza utrat
tosamoci narodowych, to w obliczu pytania o to, jaki ksztat i na jakich podstawach ma si
odbywa dalszy postp integracji, wydaj si one jednak trywialne. Widzc rne aspekty
problemu, zarwno te gospodarcze, jak i spoeczne, pamitajmy, e gbsza integracja nie
musi oznacza podania t sam drog co dotychczas, a krok wstecz, by zmieni ciek
na wygodniejsz, czy te prowadzc do pikniejszego miejsca, nie oznacza automatycznie
zaprzepaszczenia wysiku jaki ju dokonalimy, by dotrze do miejsca, w ktrym jestemy.
Innymi sowy sukces lub zagroenie zwizane z gbsz integracj mog w wikszym stopniu
zalee od tego, czy decydenci zasiadajcy w instytucjach europejskich pozostan okopani
na swoich stanowiskach, czy te podejm dyskusj nad tym: czy posuwamy si coraz dalej
we waciwym kierunku; czy moe warto integrowa si gbiej, ale jednak w inny sposb;
czy odpowiedzi na kryzys jest dalsze regulowanie, czy moe jednak deregulacja.
Analizujc jeszcze raz rne aspekty tego, czy gbsza integracja jest szans, czy
zagroeniem dla rozwoju Europy, stwierdzi naley, e pytanie jest postawione w sposb
nieprecyzyjny, a odpowiedzi na tak postawione pytanie moe by tylko myl, e szans
dla rozwoju Europy jest mdra integracja, za zagroeniem dla Europy jest integracja oparta
na braku rozsdku, silnych emocjach i walce ideologicznej skrajnie do niej nastawionych
stronnictw.
55

Warto merytoryczna: poziom I (4 pkt).
Zdajcy odnis si do trzech aspektw zagadnienia, lecz jedynie aspekt gospodarczy
integracji zosta w peni scharakteryzowany. Dokona prby bilansowania szans i zagroe
wynikajcych z dziaa zmierzajcych do pogbienia integracji.
Poprawno merytoryczna: poziom III (+1 pkt). Praca nie zawiera bdw merytorycznych.
Selekcja informacji: poziom III (+1 pkt). Praca nie zawiera treci niezgodnych z tematem.
Jzyk, styl i kompozycja: poziom II (+1 pkt). Zdajcy przeprowadzi wywd w peni spjny,
harmonijny i logiczny.
56
Informacja dla absolwentw niesyszcych
2.2.
57
Informacja o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie

dla absolwentw niesyszcych
Egzamin maturalny z wiedzy o spoeczestwie dla absolwentw niesyszcych sprawdza

podobnie jak w przypadku arkusza standardowego w jakim stopniu absolwent spenia
wymagania z zakresu tego przedmiotu okrelone w podstawie programowej ksztacenia
oglnego dla IV etapu edukacyjnego w zakresie rozszerzonym i podstawowym. Zadania
w arkuszu egzaminacyjnym mog rwnie odnosi si do wymaga przypisanych do etapw
wczeniejszych.
Oglne informacje o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego
2014/2015, krtka charakterystyka arkusza egzaminacyjnego oraz najwaniejsze zasady
dotyczce oceniania wypowiedzi zdajcych, przedstawione w czci 1. Informatora, dotycz
rwnie arkuszy dla absolwentw niesyszcych. Jednak zgodnie z zapisami odpowiedniego
rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej3, absolwenci niepenosprawni przystpuj
do egzaminu maturalnego w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich
niepenosprawnoci. Dostosowania obejmuj:
w odniesieniu do formy egzaminu maturalnego m.in.
zmian sposobu sformuowania niektrych zada (zamiana sw, zwrotw lub caych
zda), jeeli mogyby one by niezrozumiae lub bdnie zrozumiane przez osoby
niesyszce (nie dotyczy to terminw typowych dla danej dziedziny wiedzy),
zmian schematu punktowania niektrych zada,
w odniesieniu do warunkw przeprowadzania egzaminu maturalnego m.in.
przeduenie czasu przewidzianego na przeprowadzenie egzaminu,
moliwo korzystania ze sownikw jzykowych.
Poniej przedstawione zostay przykadowe zadania ilustrujce dostosowania dla
absolwentw niesyszcych. Numeracja zada odpowiada numeracji zada w czci 2.1.
Jeeli zadanie nie zostao przedstawione poniej, oznacza to, e wersja dla niesyszcych
nie rni si niczym od wersji przedstawionej w czci 2.1.
Szczegowa informacja na temat zakresu dostosowania warunkw przeprowadzania
egzaminu maturalnego dla absolwentw niesyszcych ogaszana jest w komunikacie
Dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w sierpniu poprzedzajcym rok szkolny,
w ktrym jest przeprowadzany egzamin maturalny, na stronie internetowej CKE.
Tj. 7 ust. 1 rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunkw
organizowania ksztacenia, wychowania i opieki dla dzieci i modziey niepenosprawnych oraz
niedostosowanych spoecznie w przedszkolach, szkoach i oddziaach oglnodostpnych lub integracyjnych
(Dz.U. Nr 228, poz. 1490, z pn. zm.).
58
rdo do zadania 1.
Podzia ludnoci Polski wedug przynalenoci narodowo-etnicznej (niepolskiej) w 2011 r.
Deklarowana przynaleno
Liczba osb, ktre wskazay przynaleno
narodowo-etniczna
niepolsk (w tys. osb)
lska
817
kaszubska
229
niemiecka
126
ukraiska
49
biaoruska
46
romska
16
rosyjska
13
amerykaska
11
emkowska
10
Zadanie 1. (02)
Na podstawie tabeli wykonaj polecenia.
1.1. Uywajc nazw wymienionych w tabeli, przy kadym z opisw podaj nazw
odpowiedniej mniejszoci narodowej bd etnicznej.
a) S najliczniejsz mniejszoci narodow w Polsce.
w wojewdztwie opolskim oraz w wojewdztwie lskim.
Mieszkaj
gwnie
b) S najliczniejsz mniejszoci etniczn w Polsce. Okrelani s jako nieterytorialna

grupa etniczna.
c) Mniejszo ta zamieszkuje gwnie w wojewdztwie podlaskim. Zdecydowana

wikszo przedstawicieli tej mniejszoci naley do Polskiego Autokefalicznego
Kocioa Prawosawnego.
d) Przedstawicieli tej mniejszoci etnicznej wg danych ze spisw powszechnych jest

tylko kilka tysicy osb. Chocia historycznie wywodz si z terenw Galicji,
Zakarpacia i pnocnej czci Sowacji, to w wyniku powojennych przesiedle dzi
mieszkaj gwnie w wojewdztwie dolnolskim.
1.2. Podaj nazwy grup wymienionych w tabeli, ktre wedug polskiego prawa nie s
mniejszoci narodow, etniczn lub grup o jzyku regionalnym.
...
59
Wymaganie oglne
Wymaganie szczegowe
6. Nard, ojczyzna i mniejszoci narodowe. Zdajcy:
4) charakteryzuje mniejszoci narodowe, etniczne i grupy imigrantw yjce w Polsce
(liczebno, historia, kultura, religia itp.); [].
1.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
1.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
a) mniejszo niemiecka
b) mniejszo romska
c) mniejszo biaoruska
d) mniejszo emkowska
1 pkt za poprawne wskazanie czterech nazw mniejszoci.
0 pkt poprawne wskazanie trzech lub mniejszej liczby nazw
mniejszoci lub brak odpowiedzi.
lzacy, Amerykanie
1 pkt za poprawne wskazanie dwch nazw mniejszoci.
0 pkt poprawne wskazanie jednej nazwy mniejszoci lub brak
odpowiedzi.
60
rdo do zadania 3.
Rosjanie
Meksykanie
Rosjanie
Wosi
Irlandczycy
Chiczycy
Wosi
Irlandczycy
Chiczycy
Meksykanie
Modele integracji mniejszoci i imigrantw
Amerykanie
Na podstawie: http://image.ohmynews.com/down/images/1/drkoo_313182_1[508277].jpg
[dostp z dnia 31.01.2013]
Zadanie 3. (02)
Na podstawie rysunku wykonaj polecenia.
3.1. Napisz, jakie dwa modele polityki wobec mniejszoci i imigrantw ilustruje rysunek.
3.2. Wyjanij, na czym polega zasadnicza rnica w relacji do mniejszoci i imigrantw

w przedstawionych na rysunku modelach integracji.
Wymaganie oglne
Wymaganie szczegowe
i imigrantw.
3.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
3.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
61
Model tygla (integracji) i saatki owocowej

(wielokulturowoci).
1 pkt za poprawne nazwanie obu modeli.
0 pkt za poprawne nazwanie jednego modelu lub brak
odpowiedzi.
Integrowanie si ludzi innych
1 pkt zdajcy rozpozna
narodw i wspycie rnych
dwa modele.
narodw.
Ameryka polityka nastawiona
0 pkt zdajcy nie
na przyciganie emigrantw.
rozpozna adnego modelu.
Model tygla (integracji) prowadzi do zaniku tosamoci, tradycji
i odmiennoci, tworzc wsplny model kulturowy. Model
saatki owocowej (wielokulturowoci) zakada wspistnienie
odmiennych kulturowo grup.
1 pkt za wyjanienie zasadniczej rnicy midzy modelami.
0 pkt za niepene wyjanienie rnicy midzy modelami
W pierwszym przypadku ludzie rnych
1 pkt zdajcy
narodowoci tworz wsplny model
wyjani rnic
kulturowy, natomiast w drugim tworz
midzy dwoma
zlepek wielokulturowy.
modelami.
Pierwszy model integracji imigrantw
0 pkt nie
odbywa si bez wikszych przeszkd,
wyjani rnicy
za drugi powoduje wicej problemw,
midzy modelami.
jest wic trudniejszy.
Zadanie 4. (01)
Spord podanych zda, wybierz trzy zawierajce wycznie informacje oraz trzy,
w ktrych zawarte s komentarze, a nastpnie wpisz w odpowiednie miejsca numery
odpowiadajce poszczeglnym zdaniom.
[1] Najnowsza moda w Internecie nazywa si Second Life.
[2] To sieciowa gra komputerowa.
[3] Jej twrcy wol j nazywa wirtualnym wiatem, w ktrym uczestnicy maj tytuowe
drugie ycie.
[4] Kady gracz kieruje postaci.
[5] Trjwymiarowe postaci spotykaj si, rozmawiaj, jedz, podruj, pracuj, wsplnie
odpoczywaj.
[6] I tutaj, podobnie jak w realu, bez pienidzy nie ma zabawy.
[7] eby kupi bluzk w wirtualnym centrum handlowym, trzeba mie wirtualn walut:
linden-dolary.
[8] A te mona kupi tylko od twrcw gry za prawdziwe dolary amerykaskie.
[9] Wymiana pienidzy w Second Life dziaa w obie strony, tzn. zarobione w grze lindendolary mona wymieni na prawdziwe.
[10] To daje szans przedsibiorczym.
Na podstawie: P. Stasiak, Rekl@ma w grze,
http://www.polityka.pl/rynek/gospodarka/194991,1,reklma-wgrze.read [dostp z dnia 13.06.2013]
62
Informacje
Komentarze
Wymagania oglne
Wymaganie szczegowe
7) krytycznie analizuje przekazy medialne, [] oraz odrniajc informacje od komentarzy.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Informacje trzy spord: 2, 4, 5, 7, 8, 9.

Komentarze trzy spord: 1, 3, 6, 10.
1 pkt za poprawne podanie trzech numerw, ktrymi
oznaczone s informacje i trzech numerw, ktrymi oznaczone
s komentarze.
0 pkt za podanie mniejszej liczby poprawnych numerw
Rysunek do zadania 5.
rdo: www.mleczko.interia.pl
63
Zadanie 5. (01)
Wyjanij, o jakim zjawisku wiadczy pytanie postaci przedstawionej na rysunku.
...........
.......
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
8) ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelnoci i wiarygodnoci informacyjnej;
wiadomie i krytycznie odbiera zawarte w nich treci.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
czenie wiata realnego i zawartoci Internetu.

1 pkt za zauwaenie istoty zjawiska przedstawionego
na rysunku satyrycznym.
0 pkt za bdn interpretacj rysunku, wiadczc
o niezrozumieniu problemu lub brak odpowiedzi.
- Zbyt dua ufno wobec tego, co jest 1 pkt zdajcy
w sieci.
dostrzega problem
- Nieumiejtno oddzielenia
przedstawiony
rzeczywistoci od wiata wirtualnego. na rysunku.
- Globalizacja, ktra powoduje,
0 pkt bdne
e coraz wikszy wpyw na ludzkie
interpretacje rysunku.
ycie ma Internet.
- Konflikt midzypokoleniowy.
Tekst do zadania 6.
Jest miar produkcji wytworzonej na terytorium kraju w okrelonym okresie, najczciej
jednego roku.
Zadanie 6. (01)
Podaj pen nazw pojcia, ktrego dotyczy tekst.
...
Wymaganie oglne (III etap ksztacenia)
VI. Rozumienie zasad gospodarki rynkowej.
Zdajcy rozumie procesy gospodarcze oraz zasady racjonalnego gospodarowania w yciu
codziennym; analizuje moliwoci dalszej nauki i kariery zawodowej.
64
Wymaganie szczegowe (III etap ksztacenia)

28. Gospodarka w skali pastwa. Zdajcy:
1) wyjania terminy: produkt krajowy brutto, [].
Rozwizanie
Schemat punktowania
Produkt krajowy brutto

1 pkt za podanie penej nazwy.
0 pkt za podanie bdnej nazwy, skrtu lub brak odpowiedzi.
rda do zadania 7.
Najpowszechniejsze metody proporcjonalnego podziau mandatw polegaj na znalezieniu
najwikszych, kolejno po sobie nastpujcych ilorazw liczb zdobytych gosw. Dzielimy
liczb gosw zdobytych przez kady komitet przez odpowiednie liczby.* Nastpnie
wybieramy tyle najwikszych ilorazw, ile jest mandatw do obsadzenia w danym okrgu.
Mandaty w obrbie danego komitetu otrzymuj kolejno kandydaci, ktrzy uzyskali
najwiksz liczb gosw.
*w metodzie d'Hondta przez kolejne liczby naturalne
*w metodzie Sainte-Lagu przez kolejne liczby nieparzyste
W okrgu wyborczym do obsadzenia jest 8 mandatw.

Tabela 1. Ilorazy obliczone dla metody
d'Hondta
Komitet A
Komitet B
Komitet C
720
360
240
300
150
100
480
240
160
180
144
75
60
120
96
Tabela 2. Liczba gosw oddanych

na kandydatw
Numer
Komitet A Komitet B Komitet C
na licie
1
550 (A1) 90 (B1)
20 (C1)
2
40 (A2) 120 (B2) 200 (C2)
3
100 (A3) 10 (B3) 130 (C3)
4
10 (A4) 70 (B4)
70 (C4)
5
20 (A5) 10 (B5)
60 (C5)
w nawiasach podano oznaczenia kandydatw
Zadanie 7. (02)
Na podstawie informacji w tabelach wykonaj polecenia.
7.1. Na podstawie Tabeli 1 podaj liczb mandatw, ktre uzyskaj poszczeglne
komitety:
Komitet A: .
Komitet B: .
Komitet C: .
65
7.2. Podkrel poprawne zakoczenie zdania.

Odpowied zawierajca tylko oznaczenia kandydatw, ktrzy zdobyli mandaty, to
A. A2, B1, C3.
B. A3, B4, C2.
C. A1, B3, C5.
D. A5, B2, C4.
Wymaganie oglne
Wymaganie szczegowe
15. Demokracja zasady i procedury. Zdajcy:
5) wyjania, jak s przeprowadzane [] wybory we wspczesnej demokracji.
7.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
7.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Komitet A 4 mandaty
Komitet B 1 mandat
Komitet C 3 mandaty
1 pkt za poprawne okrelenie liczby mandatw, ktr zdoby
kady z trzech komitetw.
0 pkt za poprawne okrelenie liczby mandatw, ktr zdoby
jeden lub dwa komitety, bdna odpowied lub brak odpowiedzi.
D
1 pkt za wybranie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt za wybranie bdnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi.
66
Wrd typowych sformuowa definiujcych, co to znaczy by Polakiem, najczciej
pojawiay si nastpujce: by Polakiem to nie skrywa polskoci, nie wypiera si
polskoci, nie wstydzi si polskoci, nie obawia si polskoci. Przerwanie
midzypokoleniowego przekazu polskoci jest postrzegane jako zdrada polskoci.
Nie mona sta si otyszem czy Rosjaninem, kiedy pochodzi si z polskiej rodziny.
Bg, powoujc czowieka do ycia, powouje go jako przedstawiciela okrelonego narodu
Polaka, otysza, Rosjanina. wiadoma zmiana narodowoci, odrzucenie swej narodowoci,
nie zrywa wizi z narodem. Kto, kto to czyni, jest nadal postrzegany jako czonek narodu,
lecz uwaa si go za odszczepieca, zdrajc.
Wynarodowienie, pomimo tzw. przyczyn obiektywnych, takich jak w okresie ZSRR
rusyfikacja, brak polskich szk, brak polonijnych organizacji, posiada rwnie przyczyny
o charakterze subiektywnym. Wyparcie si polskoci, odrzucenie jej miao czsto na celu
jak to wynika z potocznych obserwacji popraw bytu, zwikszenie szans yciowych,
zrobienie kariery.
Na podstawie: T. Biernat, By Polakiem na otwie. wiat ycia codziennego, Toru 2003.
Traktowanie identyfikacji narodowej jako cechy predestynowanej w sposb automatyczny

i fatalistyczny coraz mniej odpowiada perspektywom wspczesnego wiata, nacechowanego
przestrzenn i spoeczn ruchliwoci.
rdo: A. Koskowska, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 2005.
Zadanie 8. (02)
Na podstawie tekstw rdowych wykonaj polecenia.
8.1. Wymie dwa typy przyczyn zmiany narodowoci otewskich Polakw. Do kadego
z typw podaj przykad.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
8.2. Zdecyduj, czy pogldy otewskich Polakw na temat zmiany narodowoci

s zgodne z wiedz naukow zaprezentowan w drugim z tekstw. Uzasadnij odpowied.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
67
Wymaganie oglne
Wymagania szczegowe
6. Nard, ojczyzna i mniejszoci narodowe. Zdajcy.
2) omawia czynniki sprzyjajce asymilacji oraz suce zachowaniu tosamoci narodowej;
i imigrantw.
8.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
8.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
Przyczyny obiektywne, np. brak organizacji polskich,

przyczyny subiektywne, np. ch poprawy bytu.
1 pkt wskazanie dwch przyczyn wraz z przykadami.
0 pkt za odpowied niepen (np. wskazanie dwch przyczyn
bez przykadw lub odwrotnie, za wskazanie jednej przyczyny
i jednego przykadu), za bdn odpowied lub brak odpowiedzi.
Nie s zgodne, poniewa identyfikacja narodowa moe
wedug naukowcw zmienia si, tymczasem otewscy
Polacy uwaaj, e narodowoci nie mona zmieni.
1 pkt za udzielenie poprawnej odpowiedzi wraz
z uzasadnieniem.
0 pkt za udzielenie poprawnej odpowiedzi, ale z czciowym
uzasadnieniem, bez uzasadnienia, za bdn odpowied (np. s
zgodne) lub za brak odpowiedzi.
Nie s zgodne, poniewa zachowanie
1 pkt zdajcy
narodowoci, wedug naukowcw,
trafnie odpowiedzia
nie jest ju koniecznoci, moe ulec
i uzasadni swoj
zmianie, natomiast wedug otewskich
ocen.
Polakw zmiana tej identyfikacji
to zdrada.
Pogldy te nie s zgodne z wiedz
0 pkt mimo
naukow prezentowan przez drugi
poprawnej
tekst, gdy otewscy Polacy nie uznaj
odpowiedzi (nie s
zmiany narodowoci.
zgodne), zdajcy
w sposb niepeny
j uzasadni,
odnoszc si tylko
do jednego tekstu.
68

Sdowa kontrola zgodnoci prawa z konstytucj we wspczesnym wiecie jest jedn
z podstawowych gwarancji przestrzegania konstytucji. W Polsce zadanie to realizuje
Trybuna Konstytucyjny. Podstawowym zadaniem Trybunau jest kontrola hierarchicznej
zgodnoci norm prawnych [].
Sdy tworz system organw powoanych do orzekania w sprawach indywidualnych
i w pewien sposb podporzdkowanych Sdowi Najwyszemu lub Naczelnemu Sdowi
Administracyjnemu. Trybuna Konstytucyjny i Trybuna Stanu pozostaj poza systemem
sdw, tworzc drugi, odrbny segment wadzy sdowniczej.
Na podstawie: www.trybunal.gov.pl
1. Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wadzy

ustawodawczej, wadzy wykonawczej i wadzy sdowniczej.
2. Wadz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, wadz wykonawcz Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrw, a wadz sdownicz sdy i trybunay.
rdo: Art. 10, Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.
Zadanie 10. (01)

Podkrel dwie nazwy zasad ustrojowych przedstawionych w rdach.
A.
B.
C.
D.
E.
zasada samorzdnoci
zasada pastwa prawa
zasada trjpodziau wadzy
zasada suwerennoci narodu
zasada pluralizmu politycznego
Wymaganie oglne
Zdajcy rozumie demokratyczne zasady i procedury i stosuje je w yciu szkoy oraz innych
spoecznoci; rozpoznaje przypadki amania norm demokratycznych i ocenia ich
konsekwencje; wyjania znaczenie indywidualnej i zbiorowej aktywnoci obywateli.
Wymaganie szczegowe
11. Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna. Zdajcy:
2) omawia najwaniejsze zasady ustroju Polski (suwerenno narodu, podzia wadzy, rzdy
prawa, pluralizm).
Rozwizanie
Schemat punktowania
BiC
1 pkt za dwie poprawne odpowiedzi.
0 pkt za jedn poprawn odpowied, za jedn bdn
odpowied lub brak odpowiedzi.
69

rda dochodw samorzdu terytorialnego
Na sesji rady gminy podjto uchwa o remoncie drogi gminnej, czcej dwie ssiednie wsie.
Potrzebne na remont drogi rodki finansowe uzyskano ze sprzeday budynku po
zlikwidowanej szkole podstawowej.
rdo: opracowanie wasne
Zadanie 11. (01)

Na podstawie tekstu podkrel poprawne zakoczenie zdania.
Remont drogi przeprowadzony zosta ze rodkw uzyskanych z
A. darowizny spoecznej.
B. dochodw wasnych.
C. subwencji oglnej.
D. dotacji celowej.
Wymaganie oglne
wydarze w yciu spoecznym i politycznym; [].
Wymaganie szczegowe
28. Samorzd terytorialny w Polsce. Zdajcy:
3) wyjania, jakie s rda dochodw samorzdw (dochody wasne, dotacje, subwencje)
[].
Rozwizanie
Schemat punktowania
B
1 pkt za udzielenie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt za udzielenie co najmniej jednej bdnej odpowiedzi
70

Art. 131.
1. Jeeli Prezydent Rzeczypospolitej nie moe przejciowo sprawowa urzdu,
zawiadamia o tym Marszaka Sejmu, ktry tymczasowo przejmuje obowizki Prezydenta
Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi Marszaka
Sejmu o niemonoci sprawowania urzdu, wwczas o stwierdzeniu przeszkody
w sprawowaniu urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna
Konstytucyjny na wniosek Marszaka Sejmu. W razie uznania przejciowej niemonoci
sprawowania urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna Konstytucyjny powierza
Marszakowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowizkw Prezydenta Rzeczypospolitej.
2. Marszaek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej,
wykonuje obowizki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie:
1) mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,
2) zrzeczenia si urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
3) stwierdzenia niewanoci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn
nieobjcia urzdu po wyborze,
4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwaej niezdolnoci Prezydenta Rzeczypospolitej
do sprawowania urzdu ze wzgldu na stan zdrowia, uchwa podjt wikszoci
co najmniej 2/3 gosw ustawowej liczby czonkw Zgromadzenia Narodowego,
5) zoenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzdu orzeczeniem Trybunau Stanu.
3. Jeeli Marszaek Sejmu nie moe wykonywa obowizkw Prezydenta
Rzeczypospolitej, obowizki te przejmuje Marszaek Senatu.
Zadanie 13. (02)

Na podstawie fragmentu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
i wasnej wiedzy uzupenij tabel, dotyczc sytuacji, gdy trzy razy zastosowano
art. 131. w podanym terminie. Nazwiska osb wybierz z listy: Bronisaw Komorowski,
Ewa Kopacz, Grzegorz Schetyna, Bogdan Borusewicz.
Funkcja osoby
zastpujcej
gow pastwa
Data wydarzenia
Imi i nazwisko osoby

zastpujcej gow
pastwa
Numer ustpu art.

131 Konstytucji
RP, do ktrego
odwoano si
w tym przypadku
A.
8 lipca 2010 r.
B.
C.
Wymaganie oglne
Rzeczypospolitej Polskiej; [].
Wymagania szczegowe
1) wymienia kompetencje Sejmu i Senatu w pastwie [].
Rozwizanie
Schemat punktowania
71
A. Marszaek Sejmu / Bronisaw Komorowski / ust. 2

B. Marszaek Senatu / Bogdan Borusewicz / ust. 3
C. Marszaek Sejmu / Grzegorz Schetyna / ust. 2
2 pkt za poprawne wypenienie trzech wierszy tabeli.
1 pkt za poprawne wypenienie dwch wierszy tabeli.
0 pkt za poprawne wypenienie jednego wiersza tabeli
Zadanie 18. (02)

Do kadego podanego opisu rodka karnego dobierz jego nazw, wpisujc w miejsca
pod tabelami odpowiednie cyfry.
Opis rodkw karnych
Dotyczy midzy innymi utraty orderw,
A. odznacze i tytuw honorowych oraz
czasowej utraty zdolnoci do ich uzyskania.
czy si z obowizkiem osobistego
B. stawiennictwa w jednostce organizacyjnej
policji w okrelonym czasie.
Suy realizacji celw statutowych
C. instytucji, fundacji i stowarzysze, ktre
nios pomoc osobom poszkodowanym.
Moe by skutkiem naruszenia zakazu
D. wytwarzania, posiadania, obrotu, przesyania
lub przewozu okrelonych przedmiotw.
A. .
B. .
Nazwy rodkw karnych

1. nawizka
2. przepadek
3. obowizek naprawienia szkody
4. pozbawienie praw publicznych
5. zakaz wstpu na imprez masow
C. .
D. .
Wymagania oglne
je analizuje [].
Wymagania szczegowe
33. Prawo karne. Zdajcy:
3) przedstawia kary i rodki karne obowizujce w polskim prawie oraz prawa przysugujce
ofierze, oskaronemu i wiadkowi.
Rozwizanie
Schemat punktowania
A4
B5
C1
D2
2 pkt za cztery poprawne przyporzdkowania.
1 pkt za trzy lub dwa poprawne przyporzdkowania.
0 pkt za jedno poprawne przyporzdkowanie
72
Tekst do zada 19 i 21
Kodeks pracy [fragment] stan prawny na dzie 31.12.2012 r.
Art. 180.
1. Pracownicy przysuguje urlop macierzyski w wymiarze:
1) 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, [].
5. Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyskiego,
ma prawo zrezygnowa z pozostaej czci tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej
czci urlopu macierzyskiego udziela si pracownikowi ojcu wychowujcemu dziecko,
na jego pisemny wniosek.
Art. 1821.
1. Pracownica ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyskiego w wymiarze:
1) do 6 tygodni w przypadku, o ktrym mowa w art. 180 1 pkt 1, [].
2. Dodatkowy urlop macierzyski jest udzielany jednorazowo, w wymiarze tygodnia
lub jego wielokrotnoci, bezporednio po wykorzystaniu urlopu macierzyskiego.
Art. 1822.
1. Przepisy art. 1821 stosuje si odpowiednio do pracownika-ojca wychowujcego dziecko:
1) w przypadku, o ktrym mowa w art. 180 5,
2) w razie wykorzystania urlopu macierzyskiego przez pracownic.
Art. 1823.
1. Pracownik-ojciec wychowujcy dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze
2 tygodni, nie duej jednak ni do ukoczenia przez dziecko 12. miesica ycia.
Zadanie 19. (01)
Zdecyduj, ktre informacje s prawdziwe, a ktre faszywe. W tabeli przy kadym
zdaniu wpisz znak X.
Prawda Fasz
A. Urlop macierzyski przysuguje tylko kobiecie.
B. Urlop ojcowski przysuguje tylko mczynie.
C. Dodatkowy urlop macierzyski moe trwa 4 tygodnie.
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
2. Prawo i sdy. Zdajcy:
3) wymienia rda prawa; znajduje wskazany akt prawny i interpretuje proste przepisy
prawne.
Rozwizanie
Schemat punktowania
73
A. Fasz B. Prawda C. Prawda

0 pkt za poprawne wskazanie dwch lub jednej odpowiedzi
Zadanie 21. (01)

Napisz, czy jest moliwe korzystanie w tym samym czasie przez matk i ojca z urlopu
zwizanego z rodzicielstwem. Uzasadnij odpowied.
Odpowied: ..
Uzasadnienie: ...
...
...
...
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
i interpretuje go.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe ocenione
odpowiedzi
Odpowied: tak [jest to moliwe]

Uzasadnienie: mczyzna moe skorzysta z urlopu
ojcowskiego w dowolnym czasie, a do ukoczenia
przez dziecko 12. miesica ycia, a wic take w okresie,
gdy kobieta bdzie przebywaa na urlopie macierzyskim.
1 pkt za wyjanienie, e urlopy kobiety i mczyzny mog by
w tym samym czasie, gdy przepisy Kodeksu pracy nie
zabraniaj tego.
0 pkt za wskazanie tylko odpowiedzi bd tylko uzasadnienia,
za bdn odpowied i/lub wyjanienie lub brak odpowiedzi
na jeden z elementw.
Jest moliwe. Matce przysuguje
1 pkt zdajcy
20 tygodni urlopu macierzyskiego, prawidowo wskaza
a ojcu przysuguj 2 tygodnie
odpowied i poda
urlopu, ktre moe wykorzysta
waciwe uzasadnienie.
do ukoczenia przez dziecko
12 miesica ycia, a to oznacza,
e moe z nich skorzysta zaraz
po porodzie.
Nie. Ojciec moe skorzysta
0 pkt zdajcy bdnie
z urlopu zwizanego
zinterpretowa cytowane
z rodzicielstwem dopiero po tym,
przepisy.
jak wykorzysta bd zrezygnuje
z niego matka.
74
Zadanie 22. (02)

Na podstawie logo i opisu wpisz do tabeli pene polskie nazwy organw (organizacji)
wsppracujcych z ONZ.
Logo
Opis
A.
Dziaanie na rzecz zwikszenia

wsppracy midzy pastwami
w dziedzinie ochrony zdrowia
i zwalczania epidemii chorb
zakanych, zapewnienia opieki
medycznej ludnoci wiata.
B.
Dziaa na rzecz ochrony dzieci,

przezwyciania przeszkd
w ich rozwoju, takich jak
bieda, przemoc, choroby
i dyskryminacja.
C.
Dziaa na rzecz zapewniania

midzynarodowej ochrony
uchodcom i rozwizywania
problemu uchodcw
na wiecie.
Nazwa
organu/organizacji
Wymaganie oglne
Wymaganie szczegowe
42. Systemy bezpieczestwa i wsppracy. Zdajcy:
3) charakteryzuje krtko dziaanie nastpujcych organizacji: WHO (wiatowa Organizacja
Zdrowia), UNICEF (Fundusz Narodw Zjednoczonych na Rzecz Dzieci), UNHCR (Wysoki
Komisarz Narodw Zjednoczonych do Spraw Uchodcw).
Rozwizanie
Schemat
punktowania
A. wiatowa Organizacja Zdrowia

B. Fundusz Narodw Zjednoczonych na Rzecz Dzieci
C. Wysoki Komisarz Narodw Zjednoczonych do Spraw Uchodcw
2 pkt za podanie trzech poprawnych odpowiedzi.
1 pkt za podanie dwch poprawnych odpowiedzi.
0 pkt za podanie jednej poprawnej odpowiedzi lub za udzielenie trzech
bdnych odpowiedzi, podanie skrtowcw nazw zamiast penych nazw
organizacji lub brak odpowiedzi.
75
Mapa do zadania 24.
Zadanie 24. (03)

Na podstawie mapy wspczesnej Europy i wasnej wiedzy uzupenij tabel dotyczc
integracji europejskiej. Do kadego podanego opisu dopisz nazwy waciwych pastw
oraz numery, ktrymi oznaczono je na mapie.
Nazwa pastwa
A.
Pastwa, ktre podpisay traktat powoujcy

do ycia Europejsk Wsplnot Wgla i Stali.
B.
Pastwa, w ktrych s gwne siedziby Parlamentu

Europejskiego i Komisji Europejskiej.
C. Pastwa, ktre nale do UE od 1 maja 2004 roku.
Numer
na mapie
76
Wymaganie oglne
Wymaganie szczegowe
1) omawia genez i przebieg integracji europejskiej ([] instytucje, [], fazy integracji).
Rozwizanie
Schemat punktowania
A. Francja 2
Belgia 3
Niemcy 4
B. Francja 2
Belgia 3
C. Polska 5
Litwa 6
w kadym podpunkcie.
w dwch podpunktach.
w jednym podpunkcie.
0 pkt za bdne podanie jednej nazwy pastwa
i/lub jego numeru na mapie we wszystkich trzech podpunktach
77
Zadanie 26. (012)

Temat 1.
Porwnujc modele prezydentury w Stanach Zjednoczonych Ameryki oraz we Francji
w okresie V Republiki, przedstaw i oce zakres kompetencji ustrojowych Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej.
Wymagania oglne
demokratycznych w Polsce i na
wiecie; ocenia rol stowarzysze i organizacji
obywatelskich oraz rnych form aktywnoci obywateli w funkcjonowaniu wspczesnej
demokracji.
Realizacja 1.
Zagadnienie kompetencji ustrojowych prezydenta jest istotn kwesti z punktu
widzenia funkcjonowania systemw politycznych, jako e prezydent peni funkcj gowy
pastwa w republice. W systemie trjpodziau wadzy prezydent zaliczany jest wic
do organw wadzy wykonawczej.
Oglnie rzecz biorc, kompetencje prezydentw wynikaj z przyjtego w danym
pastwie modelu systemu politycznego. Moemy wyrni systemy parlamentarne,
parlamentarno-komitetowe, semiprezydenckie i prezydenckie. Rzeczpospolita Polska przyja
system parlamentarny, jednak z pewn specyfik, ktr jest wanie mocniejsza wadza
prezydenta. Klasycznym przykadem systemu prezydenckiego s Stany Zjednoczone
Ameryki. W tym systemie wystpuje monizm egzekutywy, czyli wadza wykonawcza nie jest
podzielona na stanowisko gowy pastwa i szefa rzdu. Prezydent USA posiada kompetencje
wynikajce zarwno z roli gowy pastwa jak i szefa gabinetu. Republika Francuska jest za
przykadem
systemu
semiprezydenckiego
(pprezydenckiego,
parlamentarnoprezydenckiego, mieszanego). W takim systemie istnieje dualizm egzekutywy, czyli rola
gowy pastwa rozdzielona jest od roli szefa rzdu. Nazwa systemu bierze si jednak
z wyjtkowo mocnej pozycji ustrojowej prezydenta. Wynika to m.in. z faktu, e czonkowie
rzdu odpowiadaj nie tyle przed parlamentem, ale take przed prezydentem. Dodatkowo
prezydent ma moliwo wpywania na parlament w drodze stosowania weta, inicjatywy
ustawodawczej, a nawet moliwoci skrcenia kadencji parlamentu. Posiada rwnie
moliwo organizowania referendw ludowych czy zarzdzania stanw wyjtkowych.
Dokonanie szczegowego przedstawienia i oceny pozycji ustrojowej Prezydenta RP
na tle prezydentur w innych modelach ustrojowych wymaga jednak wyrnienia paszczyzn
kompetencji gowy pastwa. Przede wszystkim wypenia on zadania wynikajce z tradycyjnej
roli przypisanej gowie pastwa, a wic posiada prawo aski, nadaje tytuy i odznaczenia,
dokonuje oficjalnych nominacji na wane stanowiska pastwowe oraz jest najwyszym
reprezentantem pastwa na arenie midzynarodowej. Takie prerogatywy, zgodnie
z Konstytucj RP z 1997 roku ma Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W tym zakresie
Prezydent RP nie rni si znacznie od prezydentw w systemie amerykaskim i francuskim,
78
cho warto zauway, e Prezydent RP, reprezentujc kraj poza granicami, realizowa
powinien zaoenia polityki zagranicznej wyznaczone przez rzd. Jeeli chodzi o Prezydenta
Francji czy USA, realizowa mog oni wasn polityk zagraniczn.
Wan paszczyzn kompetencji prezydentw jest dziaalno w sferze obronnoci
i bezpieczestwa. Tradycyjn formu, przyjt rwnie w Polsce, jest funkcja zwierzchnika
si zbrojnych. W Polsce zadania te ograniczaj si jednak do sfery symbolicznej, jak
np. nominowanie przez prezydenta oficerw na stopnie generalskie, jednak wycznie
na wniosek Ministra Obrony Narodowej. Prezydent Stanw Zjednoczonych moe natomiast
w ograniczonym zakresie wysya oddziay wojskowe nawet na misje zagraniczne bez zgody
Kongresu. Kompetencje polskiego prezydenta na tle klasycznych unormowa w systemie
parlamentarnym s i tak znacznie wiksze, jako e polski prezydent, zgodnie z Konstytucj,
posiada jako organ doradczy w sprawach bezpieczestwa Rad Bezpieczestwa Narodowego.
Wzmacnia to wic znaczenie polskiego prezydenta na tle prezydentw w klasycznych
systemach parlamentarnych, nadal jednak nie jest ono tak mocne jak prezydenta USA,
pod ktrego nadzorem znajduj si m.in. suby wywiadowcze.
Kolejna sfera dziaa prezydenta odnosi si do wadzy ustawodawczej. Prezydent
w Polsce posiada prawo inicjatywy ustawodawczej oraz moliwo weta ustaw uchwalonych
przez parlament. Co moe by ciekawe, prezydent amerykaski nie posiada adnej
z wymienionych kompetencji, co wynika ze cisego rozdziau wadz w systemie
prezydenckim. Inaczej jednak rysuje si pozycja wzgldem wadzy ustawodawczej
Prezydenta Francji, gdy posiada on wrcz moliwo skrcenia kadencji parlamentu jedynie
po wysuchaniu opinii przewodniczcych izb. Prezydent Rzeczypospolitej moe skrci
kadencje Sejmu i Senatu jedynie w wymienionych w konstytucji sytuacjach (niepowoanie
w tzw. trzech krokach konstytucyjnych rzdu lub nieuchwalenie budetu w terminie). Czyni
to jego pozycj wzgldem wadzy ustawodawczej wyranie sabsz ni prezydenta
V Republiki Francuskiej.
Kompetencje prezydentw w odniesieniu do innych organw wadzy wykonawczej
zostay ju czciowo wskazane powyej. Prezydent RP formalnie desygnuje Prezesa Rady
Ministrw, jak i powouje ca Rad Ministrw. W tzw. pierwszym kroku konstytucyjnym
prezydent ma swobod desygnowania Prezesa Rady Ministrw. Ten jednak musi uzyska
wotum zaufania przed Sejmem, co powoduje, e swoboda prezydenta w zakresie
desygnowania premiera jest ograniczona. W tzw. drugim kroku konstytucyjnym to z kolei
Sejm przejmuje inicjatyw w procesie wskazania premiera. Osoby powoanej na stanowisko
w rzdzie prezydent nie moe samodzielnie odwoa (tak ministra, jak i jak caego rzdu).
Inaczej kompetencje prezydentw w tej sferze wygldaj we Francji i USA. We Francji rzd
ponosi odpowiedzialno polityczn rwnie przed prezydentem, co zmusza do tzw.
kohabitacji, czyli wsppracy prezydenta i wikszoci parlamentarnej, jeeli pochodz
z rnych rodowisk politycznych. Jeszcze inaczej ma si sytuacja w USA, gdzie, jak ju
wspomniaem, funkcjonuje monizm egzekutywy, a wic gowa pastwa kieruje obradami
rzdu i ministrowie (w USA sekretarze) pen odpowiedzialno ponosz jedynie przed
prezydentem.
Prezydent Rzeczypospolitej posiada moliwo zwoania Rady Gabinetowej, czyli
rzdu obradujcego pod przewodnictwem Prezydenta. Zgodnie z konstytucj Rada
Gabinetowa nie posiada jednak kompetencji Rady Ministrw. We Francji prezydent moe
przewodniczy obradom Rady Ministrw bez specjalnych warunkw wstpnych. W tej wic
paszczynie polski prezydent wydaje si mie najsabsz pozycj.
Gowy pastwa maj rwnie pewne kompetencje w odniesieniu do wadzy
sdowniczej. W Polsce prezydent powouje na stanowiska sdziowskie, ma moliwo
rwnie skierowania ustawy do Trybunau Konstytucyjnego w celu sprawdzenia
jej zgodnoci z konstytucj czy umow midzynarodow. W Polsce prezydent nie ma jednak
79
swobody mianowania sdziw do najwaniejszych organw sdowych w Polsce (Trybunau

Konstytucyjnego i Sdu Najwyszego). W USA za moliwo mianowania sdziw do Sdu
Najwyszego uznawana jest za jedn z waniejszych kompetencji gowy pastwa, ze wzgldu
na bardzo wan rol Sdu Najwyszego w systemie politycznym USA (zwizane jest to
z moliwoci orzekania w kwestiach interpretacji konstytucji USA i dokonywania wykadni
podziau kompetencji midzy stany i wadz centraln). Warto doda, e sdziowie Sdu
Najwyszego w USA mianowani s doywotnio, co powoduje, e nie kady prezydent ma
moliwo wyboru sdziego do Sdu Najwyszego.
Rola i pozycja prezydenta w danym systemie wynika z zakresu kompetencji. Naley
zwrci uwag, e Prezydent RP posiada 30 prerogatyw, czyli kompetencji do dziaania
nie wymagajcych kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrw. Z punktu widzenia systemu
parlamentarnego to pokana liczba, gdy np. prezydent RFN posiada jedynie kilka
prerogatyw. Porwnujc jednak z ustrojowym umocowaniem prezydentw w systemach
prezydenckim i semiprezydenckim, pozycja ta jest sabsza. Prezydent Rzeczypospolitej musi
w wikszym stopniu peni rol arbitra politycznego ni realnego kreatora polityki. Inaczej
jest w obu pozostaych systemach.
Pozycja ustrojowa Prezydenta wynika rwnie ze sposobu jego wyboru. Prezydent
Rzeczypospolitej wybierany jest w wyborach powszechnych, co wzmacnia jego pozycj.
Podobnie jednak jest w systemie francuskim i amerykaskim.
Podsumowujc, pozycja ustrojowa Prezydenta RP jest wyranie sabsza ni pozycja
ustrojowa prezydenta w systemie USA i Francji. Wida to w odniesieniu do wikszoci
wyrnionych paszczyzn kompetencji gowy pastwa. Nie oznacza to jednak, e system
polityczny RP musi by mniej efektywny ni system polityczny obu analizowanych pastw.
Warto merytoryczna: poziom III
Zdajcy wyczerpujco scharakteryzowa kompetencje Prezydenta RP i dokona ich poprawnej
i penej klasyfikacji. Trafnie porwna podane uprawnienia z kompetencjami prezydentw
USA i Francji oraz na tej podstawie sformuowa wielopaszczyznow ocen kompetencji
ustrojowych Prezydenta RP.
Realizacja 2.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest organem wykonawczym pastwa. Peni rol
gowy pastwa, gwarantuje cigo wadzy, stoi na stray bezpieczestwa i nienaruszalnoci
terytorium. Wykonuje swoje zadania wedug zasad okrelonych w konstytucji i ustawach.
Tryb wyboru i kompetencje Prezydenta RP okrelone s w Konstytucji z 1997 r. Prezydent
wybierany jest na picioletni kadencj, a ta sama osoba moe peni t funkcj dwa razy.
Bierne prawo wyborcze, czyli moliwo kandydatury ma obywatel polski, ktry najpniej
w dniu wyborw koczy 35 lat, nie by karany za przestpstwo umylne i zdoby poparcie
100 000 obywateli. Wybory s powszechne czynne prawo wyborcze przysuguje
obywatelowi polskiemu, ktry ukoczy 18 lat, rwne kady gos ma tak sam wag
i znaczenie, bezporednie bezporednio na kandydata i odbywaj si w gosowaniu tajnym.
Prezydentem zostaje kandydat, ktry uzyska wicej ni poow wanych gosw. Jeeli
aden kandydat nie uzyska wymaganej liczby gosw 14 dni pniej odbywa si druga tura
wyborw, w ktrej startuje dwch najlepszych kandydatw. Ten, ktry zdobdzie wiksze
poparcie wygrywa. Kadencja nowo wybranego prezydenta rozpoczyna si po zoeniu
przysigi przed Zgromadzeniem Narodowym.
80
Uprawnienia prezydenta dziel si na uprawnienia zwyke, ktre wymagaj

kontrasygnaty (podpisu premiera, ponoszcego odpowiedzialno za podejmowane decyzje)
i prerogatywy uprawnienia, ktre nie wymagaj zgody premiera. Nale do nich
uprawnienia wobec parlamentu, np. prawo weta zawieszajcego wobec ustaw uchwalanych
przez parlament, podpisywanie ustaw i ogaszanie ich, inicjatywa ustawodawcza, zwoywanie
pierwszego posiedzenia sejmu i senatu. Uprawnienia wzgldem Rady Ministrw dotycz
powoywania rzdu, zwoywania w sprawach szczeglnych Rady Gabinetowej. Prezydent
posiada uprawnienia wzgldem wadzy sdowniczej, m.in. prawo do powoywania sdziw
na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa. Prezydent reprezentuje pastwo w stosunkach
zagranicznych, ratyfikuje i wypowiada umowy midzynarodowe. Prerogatywy to take
tradycyjne uprawnienia, czyli nadawanie obywatelstwa polskiego, nadawanie orderw
i odznacze, prawo aski czy nadawanie tytuw profesorskich.
System prezydencki to ustrj, ktry wystpuje midzy innymi w Stanach
Zjednoczonych. Zasadnicz rnic, w porwnaniu do polskiego systemu, jest brak premiera.
Jego funkcje peni tam prezydent, a wic oznacza to monizm wadzy wykonawczej, podczas
gdy w Polsce wystpuje dualizm. W Stanach Zjednoczonych kadencja gowy pastwa trwa
4 lata, natomiast w Polsce 5 lat. Wybory w USA s porednie wybiera si elektorw,
ktrzy nastpnie oddajc swoje gosy, wybieraj prezydenta. Prezydent USA peni funkcj
gowy pastwa, naczelnego dowdcy si zbrojnych i szefa rzdu. Posiada prawo weta
zawieszajcego, czyli zgaszania sprzeciwu wobec ustaw. Mianuje ministrw, czyli sekretarzy
stanu, ktrzy przed nim odpowiadaj s oni tylko wykonawcami woli prezydenta. Kolejn
rnic jest kwestia rozwizania parlamentu w przypadku Stanw Zjednoczonych
Kongresu. W Polsce prezydent moe rozwiza albo skrci kadencj sejmu natomiast
prezydent w systemie prezydenckim nie posiada takich uprawnie. System pprezydencki
obowizuje we Francji. Podobnie jak w Polsce wystpuje tam dualizm wadzy wykonawczej.
Wadza ta rozoona jest pomidzy prezydenta, ktrego kompetencje s bardzo rozlege
oraz premiera, ktry stoi na czele rzdu. Prezydent we Francji wybierany jest na picioletni
kadencj. Sprawuje nadzr nad polityk zagraniczn. Wybory odbywaj si podobnie jak
w Polsce, s powszechne oraz bezporednie. Podobnie wyglda sprawa kompetencji
wzgldem parlamentu zarwno w Polsce jak i we Francji prezydent ma prawo jego
rozwizania oraz prawo weta wobec jego ustaw. Jest faktycznym szefem rzdu, przewodniczy
jego posiedzeniom.
Warto merytoryczna: poziom I (4 pkt)
Zdajcy wymieni nieliczne kompetencje Prezydenta RP i odnis je do wybranych
kompetencji prezydentw USA i Francji.
Poprawno merytoryczna: poziom II (+1 pkt). Popeniono dwa bdy merytoryczne.
W Polsce prezydent moe rozwiza albo skrci kadencj sejmu.
() we Francji prezydent ma prawo jego rozwizania oraz prawo weta wobec
jego ustaw. Jest faktycznym szefem rzdu, przewodniczy jego posiedzeniom.
Selekcja materiau: poziom I. Cay pierwszy akapit (ok. 1/3 objtoci pracy) dotyczy trybu
wyboru prezydenta.
Jzyk, styl i kompozycja: poziom II (+1 pkt). Sposb przeprowadzenia narracji nie jest
w peni uporzdkowany, lecz zastosowany jzyk jest w peni komunikatywny.
81
Teksty do tematu 2.
Europa w wieku rednim. Rozmowa z Januszem Lewandowskim
Polityka: Jak demonstrowa uyteczno, co pokazywa?
J.L.: To trudne zadanie w czasie, gdy zarysowa si prawdziwy europejski dramat.
Mianowicie skoro si powiedziao A, czyli wsplny pienidz, to trzeba powiedzie B, a wic
wicej widzialnej rki Brukseli. Trzeba wymusi dyscyplin i lepsze standardy gospodarcze
tam, gdzie yo si ponad stan. Dotychczasowe narzdzia, jak pakt stabilnoci i wzrostu,
nie zadziaay. Jeli euro ma trwa, to nie ma odwrotu od silnej rki Brukseli, czyli kontroli
polityki gospodarczej i ingerencji w budety poszczeglnych krajw. Std rozmnoenie
nowych zobowiza, ktrych ukoronowaniem ma by unia fiskalna i unia bankowa.
Odwrotem moe by tylko powrt do walut narodowych i koniec euro albo euro w wskim
gronie. Tyle e w takiej Unii jest wicej kija ni marchewki
P.: Wsplna waluta wcale nie jest dzi yczeniem wielu krajw i spoeczestw. Wida
tendencj przeciwn do obrony tosamoci.
J.L.: Na tym wanie polega dramat eurostrefy. Odkrya, e jest wsplnot losu na dobre
i na ze, ale ze teraz przewaa i dyktuje gbsz wsplnot. Okazao si, e Niemcy zale
od Grekw, a Sowacy musz zrzuca si na bogatsze kraje. Ryzyko rozpadu jest wiksze
ni koszty przetrwania. W tej europejskiej rodzinie nie ma dzi ciepych uczu. S tylko
zimne, nieubagane zalenoci. Na takim gruncie buduje si nowa architektura euro.
Niepokoj si o jako tego tworzywa. Bo ulatnia si duch wsplnoty, wypierany przez
chodne kalkulacje. Europa nie jest potg militarn, cigle jest jeszcze potg gospodarcz,
ale gdzie indziej s rda wzrostu. Czy to zimne spoiwo euro doda jej dynamizmu? Wtpi.
Na podstawie: http://www.polityka.pl/swiat/rozmowy/1533107,1,rozmowa-z-januszemlewandowskim-komisarzem-ue-ds-budzetu.read [dostp z dnia 13.06.2013]
Poprawia si opinia o UE (Badanie Eurobarometru od 2 do 16 czerwca 2012 r.)

Opinia Europejczykw o Unii Europejskiej staje si coraz lepsza wynika
z opublikowanego najnowszego badania Eurobarometru. Opinie Polakw s jeszcze bardziej
przychylne ni unijna rednia.
Co drugi z badanych Europejczykw uwaa, e instytucj najlepiej reprezentujc
Uni jest Parlament Europejski. S oni te zdania, e udzia w eurowyborach jest najlepszym
sposobem wyraania swojej opinii na temat dziaa Wsplnoty.
,,Wyniki tego sondau s bardzo satysfakcjonujce. Obecny kryzys gospodarczy
i finansowy pokazuje, jak bardzo potrzebujemy rozwiza na poziomie ponadnarodowym.
Unia Europejska jest unikatowym projektem, ktry dziki moliwoci stanowienia prawa
oferuje takie rozwizania. Europejczycy to dostrzegaj skomentowa wyniki
Eurobarometru Martin Schulz, przewodniczcy PE.
Zwiksza si take liczba ankietowanych, ktrzy uwaaj, e czonkostwo ich kraju
w Unii jest ,,dobr rzecz. Taki pogld wyraa ju co drugi badany Europejczyk. W Polsce
ten odsetek jest nieznacznie wikszy 52%. Wicej Polakw wyrazio te zdecydowanie
pozytywn opini o Unii 48%, podczas gdy w Europie t opini podziela
40% ankietowanych.
Opinie ankietowanych na temat ich rzeczywistego wpywu na rozwj wypadkw
w UE pozostaj jednak nadal podzielone 54% odpowiedzi negatywnych (7 punktw
procentowych) i 42% pozytywnych (+7 punktw procentowych). Jednak ponad poowa
badanych (57%) uwaa, e ich udzia w wyborach do europarlamentu ma znaczenie.
A 54% respondentw zadeklarowao, e wzioby udzia w wyborach z jeszcze wikszym
82
przekonaniem, gdyby kada z europejskich partii politycznych wystawia swojego kandydata

na przewodniczcego Komisji Europejskiej.
Walka z bezrobociem i tworzenie nowych miejsc pracy to wedug wikszoci
badanych (72%) najwaniejsze zadania stojce przed Uni w czasach kryzysu.
Na podstawie: Poprawia si opinia o UE, http://www.euractiv.pl/eurowybory/wywiad/eurobarometrpoprawia-si-opinia-europejczykow-o-ue-003940 [dostp z dnia 01.02.2013]
Temat 2.
Umocnienie integracji w ramach Unii Europejskiej szansa czy niebezpieczestwo
dla Europy? Zastanw si nad problemem pod wzgldem politycznym, gospodarczym
i spoecznym.
Realizacja 1.
Integracja europejska to swoisty eksperyment w dziejach wiata, w ktrym rozmaite
narody, ze swoimi wewntrznymi problemami, zaszociami i kompleksami, prbuj tworzy
jedno w imi obrony wsplnych interesw gospodarczych, ale rwnie chroni si przed
historycznymi konfliktami, ktre niejednokrotnie prowadziy do wojen. Dzisiejsza Unia
Europejska to przede wszystkim spoeczestwa, ktrym system demokratyczny da
moliwo decydowania o dziaaniach politycznych, ale nie zawsze idzie za tym wiadomo
odpowiedzialnoci za podejmowane decyzje, rwnie, a moe przede wszystkim, wyborcze.
Dlatego odpowied na postawione w temacie pytanie nie jest atwa. Dotyka ona zarwno
problematyki sprawnoci Unii Europejskiej, jak i przyszoci Europy w obliczu nowych
wyzwa. Jednak czsto obywatele Europy powtarzaj, e nie chc, eby Bruksela
decydowaa o ich losie, nie majc poczucia adnego wpywu na zapadajce tam
postanowienia i powstajce akty prawne.
W aspekcie politycznym dalsze pogbianie integracji europejskiej moe spowodowa
wzrost znaczenia partii prawicowych, ktre sprzeciwiaj si zwikszeniu uprawnie instytucji
unijnych, uznajc je za przyczyn ograniczenia suwerennoci wewntrznej pastw
czonkowskich. Powstanie rzdu europejskiego, ktry przejmie wiksz cze kompetencji
rzdw krajowych, a do tego moe doprowadzi pogbiona integracja, moe spowodowa
sprzeciw wrd obywateli, ktrzy ju w tej chwili maj poczucie braku wpywu na decyzje
pynce z Brukseli, nie rozumiejc, e podejmowane s one nie przez abstrakcyjn Uni
Europejsk, ale ich wasnych, wybranych w wyborach wewntrznych przedstawicieli.
Odpowiedzi na to moe by wprowadzona Traktatem Lizboskim obywatelska inicjatywa
ustawodawcza (warunkiem jest tylko uwiadomienie spoeczestwom, e j posiadaj).
Wydaje si, e zwikszenie uprawnie Parlamentu europejskiego, chociaby w sprawach
budetu Unii na kolejne lata, ktre z caa pewnoci jest elementem pogbienia integracji,
moe mie pozytywny wpyw na akceptacj pogbienia procesw integracyjnych. Ciekawa
wydaje si take zawarta w wypowiedzi Martina Schulza propozycja wikszego wpywu
obywateli na wybr komisarzy (podobne propozycje, czy raczej pretensje, e nie mamy
na to wpywu, syszaam rwnie ostatnio wrd moich rwienikw). Myl, e pogbiona
integracja uwzgldniajca interesy i poziom zainteresowania obywateli, a nie odgrnie
tworzone Stany Zjednoczone Europy, ktre proponowa w 1947 r. Winston Churchill,
mogaby by propozycja akceptowalna dla obywateli pastw czonkowskich, a take
wytrciaby partiom prawicowym argumenty dotyczce ograniczenia suwerennoci.
Pogbienie integracji przyniosoby na pewno kolejne wyzwania gospodarcze.
Nie mona nie docenia wpywu, jaki na ludzkie postawy wywar trwajcy od 2008 roku
kryzys gospodarczy. Historia uczy nas, e w okresach kryzysw ekonomicznych ujawniaj si
rnorodne egoistyczne interesy, ktre prowadz do postaw ksenofobicznych i braku
tolerancji. Unia Europejska, ktra w latach 90-tych XX wieku zacza przeksztaca si
83
we wsplnot myli i idei, stana przed najtrudniejszym w swojej krtkiej historii

problemem. Chodzi o pogodzenie interesw ekonomicznych poszczeglnych spoeczestw
ze zrozumieniem potrzeby wspodpowiedzialnoci za pastwa, ktre prowadziy bdn
polityk fiskaln i gospodarcz. Nagle okazao si, e spoeczestwa, ktre dopiero
rozpoczy swoj drog do wysokiej stopy yciowej, czego spodzieway si po wejciu
do strefy euro (Sowacja), musz pomaga pastwom postrzeganym jako wysokorozwinite,
przyjmujce emigrantw zarobkowych, zwaszcza w sezonie. Jest to tym bardziej
niesprawiedliwe, gdy w pastwach poudniowej Europy stopa yciowa i poziom wiadcze
socjalnych by nieporwnanie wyszy.
Jednym z pomysw na wyjcie z kryzysu jest pogbienie integracji. Chodzi
o przyznanie istniejcym instytucjom europejskim dodatkowych uprawnie. Nie sdz,
eby mnoenie instytucji mogo podoba si obywatelom Unii, poniewa i tak wikszo
z nich uwaa, e urzdnikw jest zbyt wielu. Te uprawnienia to: kontrola deficytu
budetowego w poszczeglnych pastwach czonkowskich i przystpienie czonkw strefy
euro do paktu fiskalnego. Niestety tego typu dziaania musiayby skutkowa rwnie ciciami
w wydatkach socjalnych, ktre nigdy nie s mile widziane przez obywateli.
Z wypowiedzi przewodniczcego Parlamentu Europejskiego wynika, e zwiksza si
liczba obywateli zainteresowanych wprowadzeniem waluty euro. Rwnie w tym procesie
moemy napotka na pewne problemy. Z wprowadzeniem waluty euro wi si take
ograniczenia suwerennoci banku centralnego, ktry przestaje by bankiem emisyjnym walut
narodowych i przestaje rwnie mie wpyw na poziom stp procentowych w pastwach
strefy. Ten problem rwnie dzieli spoeczestwa. Wprowadzenie euro we wszystkich krajach
Unii Europejskiej z ca pewnoci pogbioby procesy integracyjne, poniewa
odpowiedzialno za stabilno poziomu ycia obywateli rozoyaby si na przedstawicieli
wszystkich krajw czonkowskich. W tej sytuacji konieczne byoby rwnie pogbienie
jakoci i gbokoci kontroli nad instytucjami Unii oraz ksztatowaniem i realizowaniem
budetu pastw czonkowskich. Chodzi o to, eby nie dopuci do kolejnych kryzysw.
Z tego rwnie powodu nie mona dopuci do sytuacji, w ktrej opodatkowuje si
zgromadzone w bankach kapitay, poniewa takie dziaanie podwaa zaufanie do caego
systemu bankowego, a ze wzgldu na ludzki strach i nieracjonalne zachowania (np. masowe
wycofywanie wkadw) moe kryzys tylko pogbi.
Z drugiej strony przeciwnicy wprowadzenia euro, podnoszcy rwnie argumenty
gospodarcze, wracaj do efektw cappuccino, tzn. ukrytej podwyki cen produktw,
zwizanej ze zmian waluty. Wydaje si, e to zagroenie mogyby wyeliminowa waciwe
uregulowania prawne i ich prawidowe egzekwowanie, ale o tym rwnie trzeba przekona
obywateli.
Zarwno pogbianie uprawnie instytucji politycznych, jak i zwikszenie
gospodarczej jednoci Unii bdzie miao wpyw na postawy spoeczne. W okresach kryzysw
pogbiaj si postawy ksenofobiczne, ktre ujawniaj si chociaby poprzez oczekiwanie,
e cicia socjalne dotkn przede wszystkim emigrantw, czy te, e bezrobocie wrd nich
znaczco wzronie i przekona ich do powrotu do kraju ojczystego. Podstawy funkcjonowania
Unii Europejskiej, jej zaoenia wolnego przepywu osb i kapitau powoduj,
e spoeczestwa europejskie s coraz bardziej wymieszane etnicznie i kulturowo, co sprawia,
e narastaj problemy z asymilacj, oczekiwaniem wikszych praw ze strony mniejszoci
i ogranicze ich ze strony wikszoci obywateli. Pogbienie integracji moe prowadzi
do zwikszenia iloci osb odmiennych kulturowo w krajach unijnych, wystarczy
przekroczy bowiem granic jednego z pastw czonkowskich i mona podrowa po caej
Unii. Powoduje to problemy, z ktrymi rzdy tych pastw nie potrafi sobie poradzi.
Przykadem moe by kwestia rumuskich Romw, ktrzy posiadajc obywatelstwo Unii,
swobodnie przemieszczaj si po wszystkich pastwach, nie respektujc obowizujcego
84
prawa. Ostre reakcje rzdw (np. prezydenta Sarkozyego) wywouj sprzeciw spoecznoci
midzynarodowej, ale nie rozwizuj problemu. Najbardziej drastycznym przykadem dziaa
ksenofobicznych byy z ca pewnoci wypadki na wyspie Utoya w Norwegii, gdzie zginli
przedstawiciele partii otwartej na spoeczestwa wielokulturowe i tolerancyjnej wobec
innoci. Pogbienie integracji bdzie rodzi podobne problemy na wiksz skal, dlatego
procesy te postawi konkretne zadania zarwno przed instytucjami Unii Europejskiej,
jak i rzdami krajw czonkowskich.
Podsumowujc, wydaje si, e w dzisiejszym wiecie, gdzie Unia Europejska
przestaje by jednym z czoowych graczy na rynku wiatowym, a prym wiod gospodarki
azjatyckie, pogbienie integracji europejskiej jest waciw drog pozwalajc pastwom
czonkowskim i ich obywatelom na utrzymanie poziomu ycia i rozwj gospodarczy. Trzeba
jednak pamita, e integracja gospodarcza powinna by zwizana z szerok kampani
edukacyjn. Celem tej kampanii powinno by pogbienie wsplnoty pomidzy
spoeczestwami europejskimi i prba zrozumienia wsplnoty interesw tych spoeczestw.
W kolejnych traktatach Unia Europejska zwiksza uprawnienia Parlamentu Europejskiego,
wprowadza europejsk inicjatyw ustawodawcz, czy te ogasza rok obywatelski. Celem
tych dziaa jest zwikszenie uprawnie obywateli i ich wpywu na decyzje instytucji
europejskich. O dalszej integracji i rozszerzeniu strefy euro bd decydowa rwnie
obywatele. Tym bardziej odpowied na zadane w temacie pytanie jest rzecz trudn. Nie jest
moliwa jakakolwiek integracja bez wiadomoci tych, ktrzy o niej decyduj.
W przeciwnym wypadku doprowadzi ona do dalszych podziaw i konfliktw. A przecie
podstawow wartoci Unii Europejskiej miao by zapobieganie im.
Warto merytoryczna: poziom III.
Zdajcy w peni ukaza trzy aspekty pogbiania integracji w ramach Unii Europejskiej.
Dostrzeg ich zoono oraz sformuowa konkluzj wynikajc z przeprowadzonych
rozwaa.
Realizacja 2.
Jak drog dalej poda? Ameryka daa przykad, e gboka integracja
pojedynczych stanw moe doprowadzi do powstania silnego pastwa. Rozwizanie to
zastosowaa jednak na przeomie XVIII i XIX wieku. Europa odpowiedzi na swoje pytania
szuka na pocztku wieku XXI. Kraje Unii Europejskiej musz podj decyzj, w ktrym
kierunku pj dalej, gdy trwanie w tym samym miejscu wydaje si opcj najbardziej
niepewn.
Stawiajc przed sob pytanie o przyszy ksztat Unii Europejskiej, rozway musimy
zarwno argumenty za, jak i przeciw. Zajcie jakiegokolwiek stanowiska uprzednio przed
rozwaeniem argumentw moe bowiem prowadzi do wypaczenia obrazu i poddania si
bd to propagandzie pro- bd antyeuropejskiej. Chcc pozosta moliwie obiektywnymi,
spjrzmy najpierw na argumenty jednej strony, a nastpnie drugiej. Zwamy wag obu
i dopiero wtedy sprbujmy odpowiedzie na stawiane nam pytanie.
Europa, a dokadnie osabione wojn pastwa europejskie upatryway w integracji
europejskiej przede wszystkim rodka zapobiegania kolejnym konfliktom zbrojnym. Pokj
na kontynencie by celem podstawowym i pierwotnym oraz, o czym nie moemy zapomina,
jest nim nadal. Obecnie jednak celem podstawowym bdzie to, co wysuwa si na pierwszy
plan w latach kryzysu zintegrowana gospodarka. Nie bya ona jednak pierwotnie celem,
lecz rodkiem do osignicia pokoju na kontynencie. Sytuowanie poszczeglnych aspektw
85
integracji europejskiej w odpowiednim miejscu pokazuje ju samo w sobie, e gbsza

integracja nie jest ani szans ani zagroeniem dla Europy, przynajmniej jeeli mamy na myli
osignicie celu podstawowego.
Kraje Unii, zabezpieczywszy pokj na kontynencie, stawiaj jednak kolejne cele:
rozwj gospodarczy, wzrost bogactwa spoeczestw i konkurencyjnoci produktw
europejskich na rynku midzynarodowym itd. Integracja, a w szczeglnoci ujednolicenie
przepisw i zniesienie wewntrznych barier, doprowadzi moe do rozkwitu gospodarczego.
Przykadem tego s nie tylko Stany Zjednoczone, ale i jednoczce si w XIX wieku pastwa
niemieckie. Odradzajca si Rzesza (przysze cesarstwo) swj sukces gospodarczy
zawdzicza wanie zniesieniu wewntrznych ogranicze w przepywie towarw i usug oraz
myli technicznej.
Zjednoczone Niemcy pokazuj rwnie, e gbsza integracja moe przyczynia si do
wikszej sprawnoci politycznej. Niemcy byy kiedy podzielone, a mae pastwa mog mniej
zdziaa. Podobnie w Unii, gdybymy si bardziej polityczne zjednoczyli, bylibymy silniejsi
politycznie. Nasz gos byby bardziej syszalny na wiecie. Obecnie, np. w sytuacji kryzysu
politycznego na pwyspie koreaskim, rola Unii jest niezauwaalna.
Zadajc wic pytanie o to, czy gbsza integracja jest szans, czy zagroeniem,
musimy przede wszystkim opowiedzie na pytanie na czym ma ona polega. Dalsze
przeregulowywanie gospodarki, ograniczanie wolnoci wymiany myli moe prowadzi
raczej do zmniejszenia konkurencyjnoci (efekt ekologicznych dyrektyw w sytuacji,
gdy Unia Europejska ju jest najbardziej ekologiczn gospodark wiata) i tym samym
wzrostu bezrobocia. Rozwizaniem, ktre moe by wielk szans dla Europy, jest wic nie
gbsza, bd pytsza integracja, lecz mdra integracja podejmowana na postawie chodnych
kalkulacji, a nie ideologicznych twierdze ruchw zielonych, proeuropejskich czy
antyeuropejskich.
Innym aspektem pytania o pogbienie integracji s kwestie spoeczne. Pogbienie
integracji moe prowadzi do niepokojw spoecznych (jak dobitnie pokazay wystpienia
w sprawie forsowanych regulacji ACTA). Mieszkacy Europy niekoniecznie mogliby chcie
te y w mocno zintegrowanej Europie.
Aczkolwiek mona w tym miejscu podj takie tematy jak: czy gbsza integracja
pozwoli zwalczy bezrobocie, czy gbsza integracja bdzie odpowiedzi na bankructwa
pastw rdziemnomorskich, czy gbsza integracja oznacza ochron euro oraz czsto
problem bardziej draliwy ni te gospodarcze: czy gbsza integracja oznacza utrat
tosamoci narodowych, to w obliczu pytania o to, jaki ksztat i na jakich podstawach ma si
odbywa dalszy postp integracji, wydaj si one jednak trywialne. Widzc rne aspekty
problemu, zarwno te gospodarcze, jak i spoeczne, pamitajmy, e gbsza integracja nie
musi oznacza podania t sam drog co dotychczas, a krok wstecz, by zmieni ciek
na wygodniejsz, czy te prowadzc do pikniejszego miejsca, nie oznacza automatycznie
zaprzepaszczenia wysiku jaki ju dokonalimy, by dotrze do miejsca, w ktrym jestemy.
Innymi sowy sukces lub zagroenie zwizane z gbsz integracj mog w wikszym stopniu
zalee od tego, czy decydenci zasiadajcy w instytucjach europejskich pozostan okopani
na swoich stanowiskach, czy te podejm dyskusj nad tym: czy posuwamy si coraz dalej
we waciwym kierunku; czy moe warto integrowa si gbiej, ale jednak w inny sposb;
czy odpowiedzi na kryzys jest dalsze regulowanie, czy moe jednak deregulacja.
Analizujc jeszcze raz rne aspekty tego, czy gbsza integracja jest szans, czy
zagroeniem dla rozwoju Europy, stwierdzi naley, e pytanie jest postawione w sposb
nieprecyzyjny, a odpowiedzi na tak postawione pytanie moe by tylko myl, e szans
dla rozwoju Europy jest mdra integracja, za zagroeniem dla Europy jest integracja oparta
na braku rozsdku, silnych emocjach i walce ideologicznej skrajnie do niej nastawionych
stronnictw.
86

Warto merytoryczna: poziom I (4 pkt).
Zdajcy odnis si do trzech aspektw zagadnienia, lecz jedynie aspekt gospodarczy
integracji zosta w peni scharakteryzowany. Dokona prby bilansowania szans i zagroe
wynikajcych z dziaa zmierzajcych do pogbienia integracji.
Poprawno merytoryczna: poziom III (+1 pkt). Praca nie zawiera bdw merytorycznych.
Selekcja informacji: poziom III (+1 pkt). Praca nie zawiera treci niezgodnych z tematem.
Jzyk, styl i kompozycja: poziom II (+1 pkt). Zdajcy przeprowadzi wywd w peni spjny,
harmonijny i logiczny.
Opinia KRASP o informatorach maturalnych od 2015 roku
87
Opinia Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich

o informatorach maturalnych od 2015 roku
Konferencja Rektorw Akademickich Szk Polskich z wielk satysfakcj odnotowuje

konsekwentne denie systemu owiaty do poprawy jakoci wyksztacenia absolwentw
szk rednich. Konferencja z uwag obserwuje kolejne dziaania Ministerstwa Edukacji
Narodowej w tym zakresie, zdajc sobie spraw, e od skutecznoci tych dziaa w duym
stopniu zale take efekty ksztacenia osigane w systemie szkolnictwa wyszego.
W szczeglnoci dotyczy to kwestii waciwego przygotowania modziey do studiw
realizowanych z uwzgldnieniem nowych form prowadzenia procesu ksztacenia.
Podobnie jak w przeszoci, Konferencja konsekwentnie wspiera wszystkie dziaania
zmierzajce do tego, by na uczelnie trafiali coraz lepiej przygotowani kandydaci na studia.
Temu celowi suya w szczeglnoci pozytywna opinia Komisji Edukacji KRASP z 2008 roku
w sprawie nowej podstawy programowej oraz uchwaa Zgromadzenia Plenarnego KRASP
z dn. 6 maja 2011 r. w sprawie nowych zasad egzaminu maturalnego.
Z satysfakcj dostrzegamy, e wane zmiany w egzaminie maturalnym, postulowane
w cytowanej wyej uchwale zostay praktycznie wdroone przez MEN poprzez zmian
odpowiednich rozporzdze.
Przedoone do zaopiniowania informatory o egzaminach maturalnych opisuj form
poszczeglnych egzaminw maturalnych, przeprowadzanych na podstawie wymaga
okrelonych w nowej podstawie programowej, a take ilustruj te wymagania wieloma
przykadowymi zadaniami egzaminacyjnymi.
Po zapoznaniu si z przedoonymi materiaami, KRASP z satysfakcj odnotowuje:
w zakresie jzyka polskiego:
-
wzmocnienie roli umiejtnoci komunikacyjnych poprzez odejcie od prezentacji na

egzaminie ustnym i zastpienie jej egzaminem ustnym, na ktrym zdajcy bdzie musia
ad hoc przygotowa samodzieln wypowied argumentacyjn,
rezygnacj z klucza w ocenianiu wypowiedzi pisemnych,
zwikszenie roli tekstw teoretycznoliterackich i historycznoliterackich na maturze
rozszerzonej;
w zakresie historii:
-
kompleksowe sprawdzanie umiejtnoci z zakresu chronologii historycznej, analizy

i interpretacji historycznej oraz tworzenia narracji historycznej za pomoc rozbudowanej
wypowiedzi pisemnej na jeden z zaproponowanych tematw, cznie pokrywajcych
wszystkie epoki oraz obszary historii;
w zakresie wiedzy o spoeczestwie:

-
pooenie silniejszego akcentu na sprawdzanie umiejtnoci zoonych (interpretowanie

informacji, dostrzeganie zwizkw przyczynowo-skutkowych) w oparciu o poszerzony
zasb materiaw rdowych: teksty (prawne, naukowe, publicystyczne), materiay
statystyczne, mapy, rysunki itp.
88
w zakresie matematyki:
-
istotne zwikszenie wymaga na poziomie rozszerzonym poprzez wczenie zada

z rachunku rniczkowego i poj zaawansowanej matematyki,
istotne poszerzenie wymaga z zakresu kombinatoryki oraz teorii prawdopodobiestwa;
w zakresie biologii oraz chemii:

-
zwikszenie znaczenia umiejtnoci wyjaniania procesw i zjawisk biologicznych

i chemicznych,
mierzenie umiejtnoci analizy eksperymentu sposobu jego planowania,
przeprowadzania, stawianych hipotez i wnioskw formuowanych na podstawie
doczonych wynikw;
w zakresie fizyki:
-
zwikszenie znaczenia rozumienia istoty zjawisk oraz tworzenie formu matematycznych

czcych kilka zjawisk,
mierzenie umiejtnoci planowania i opisu wykonania prostych dowiadcze, a take
umiejtnoci analizy wynikw wraz z uwzgldnieniem niepewnoci pomiarowych;
w zakresie geografii:
-
uwzgldnienie interdyscyplinarnoci tej nauki poprzez sprawdzanie umiejtnoci

integrowania wiedzy z nauk przyrodniczych do analizy zjawisk i procesw zachodzcych
w rodowisku geograficznym,
znaczne wzbogacenie zasobu materiaw rdowych (mapy, wykresy, tabele
statystyczne, teksty rdowe, barwne zdjcia, w tym lotnicze i satelitarne), take
w postaci barwnej.
Konferencja Rektorw Akademickich Szk Polskich z zadowoleniem przyjmuje te

informacj o wprowadzeniu na wiadectwach maturalnych od 2015 roku dodatkowej formy
przedstawiania wyniku uzyskanego przez zdajcego w postaci jego pozycji na skali
centylowej, tj. okrelenie, jaki odsetek zdajcych uzyska taki sam lub sabszy wynik od
posiadacza wiadectwa. Wprowadzenie tej dodatkowej skali uwolni szkoy wysze od
dotychczasowego dylematu odnoszenia do siebie surowych wynikw kandydatw na studia
rekrutowanych na podstawie wynikw egzaminw maturalnych o istotnie rnym poziomie
trudnoci rekrutacja stanie si prostsza i bardziej obiektywna.
Reasumujc, w opinii Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich zaprezentowana
w przedoonych informatorach forma matury istotnie przyczyni si do tego, e modzie
przekraczajca progi uczelni bdzie lepiej przygotowana do podjcia studiw wyszych.
5 lipca 2013 r.
Przewodniczcy KRASP
prof. zw. dr hab. Wiesaw Bany

Informator Maturalny Z Wosu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Informator Maturalny Z Wosu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CENTRALNA KOMISJA EGZAMINACYJNA

OKRGOWE KOMISJE EGZAMINACYJNE

Materiay do Informatora opracowano w ramach projektu Pilota nowych egzaminw maturalnych,

opracowany przez Centraln Komisj Egzaminacyjn

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdasku

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w omy

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w odzi

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocawiu

1. Opis egzaminu maturalnego z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym .......

2.1. Przykadowe zadania z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym wraz

2.2. Informacja o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie dla absolwentw

Opinia Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich o informatorach maturalnych

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015

Opis egzaminu maturalnego z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym

1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie

W przypadku absolwentw technikw od roku szkolnego 2015/2016.

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015

1.3. Arkusz egzaminacyjny z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym

Sformuuj (wydaj) opini o zjawisku/wydarzeniu/procesie

Przedstaw zwizki przyczynowo-skutkowe midzy podanymi

Wrd zada otwartych z wiedzy o spoeczestwie w kadym arkuszu egzaminacyjnym

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015

1. Jeeli podane w odpowiedzi informacje (rwnie dodatkowe, ktre nie wynikaj

WARTO MERYTORYCZNA (12 PKT)

WARTO MERYTORYCZNA (8 PKT)

WARTO MERYTORYCZNA (4 PKT)

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Przykadowe zadania z wiedzy o spoeczestwie na poziomie rozszerzonym

b) S najliczniejsz mniejszoci etniczn w Polsce. Okrelani s jako nieterytorialna

c) Mniejszo ta zamieszkuje gwnie w wojewdztwie podlaskim. Zdecydowana

d) Przedstawiciele tej mniejszoci etnicznej wg danych ze spisw powszechnych licz

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Podatnicy w rocznym zeznaniu podatkowym mog przekaza

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015

Modele integracji mniejszoci i imigrantw

3.2. Wyjanij, na czym polega zasadnicza rnica w podejciu do mniejszoci i imigrantw

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Model tygla (integracji, asymilacji) i saatki owocowej

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015

Informacje trzy spord: 2, 4, 5, 7, 8, 9.

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Postrzeganie wiata realnego przez pryzmat zawartoci

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015

Wymaganie oglne (III etap ksztacenia)

Produkt krajowy brutto

W okrgu wyborczym do obsadzenia jest 8 mandatw.

Tabela 2. Liczba gosw oddanych

Przykadowe zadania z rozwizaniami

7.2. Podkrel poprawne zakoczenie zdania.

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015

Traktowanie identyfikacji narodowej jako cechy predestynowanej w sposb automatyczny

8.2. Rozstrzygnij, czy przekonania otewskich Polakw na temat zmiany narodowoci

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Przyczyny obiektywne, np. brak organizacji polskich,

Informator o egzaminie maturalnym z wiedzy o spoeczestwie od roku szkolnego 2014/2015