Wilbur Smith

Prawo Miecza
tom 1

Gdybym by popuci wodzy samowoli i zezwoli podda wszystkie

prawa jednemu Prawu Miecza, nie musiabym dzisiaj tutaj stawa.
KAROL 1, krl Anglii Mowa na szafocie, 30 stycznia 1649

1
Ocean spowijaa gsta mga, tumica wszystkie barwy i dwiki. W
pierwszych podmuchach wiejcej w stron ldu porannej bryzy burzya
si i falowaa. Kuter dryfowa w kbach mlecznego oparu pi
kilometrw od brzegu, nad pasem ciemnej zieleni, wytyczajcym skraj
prdu, gdzie zasobne w yciodajny plankton masy wd z morskich
gbin stykay si z cieplejszymi wodami przybrzenymi.
Lothar De La Rey stai na mostku oparty o drewniane koo sterowe i
wodzi wzrokiem po zwaach mgy. Uwielbia te pene cichego napicia
chwile oczekiwania na wit. W caym ciele czu narastanie
elektryzujcego mrowienia, myliwskiej gorczki, ktra ju tyle razy w
yciu go ogarniaa. Ten gd polowania by naogiem rwnie potnym
jak palenie opium czy picie mocnych trunkw.
Przypomnia mu si tamten mikki r6wy brzask, wypezajcy
ukradkiem zza wzgrz Magersfontein, kiedy lea w pierwszm rzdzie
okopw, czekajc, a z ciemnoci wynurz si szeregi szkockiej
piechoty, by w rozkoysanych kiltach, z rozwianymi wstkami u
beretw ruszy wprost na lufy ich mauzerw, i poczu, jak na to
wspomnienie ciarki przebiegaj mu po grzbiecie.
Od tamtej pory byy setki takich witw oczekiwania przed
wyruszeniem na wielk zwierzyn: na lwa z Kalahari ze zmierzwion
grzyw, starego bawou w koronie pancernych rogw, na przebiegego
sonia o pobrudonej skrze i cennych kach. Tym razem jednak
zwierzyna bya znacznie mniejsza, cho w swej mnogoci rwnie
nieogarniona jak ocean, z ktrego gbin pochodzia.
Te rozmylania przerwa mu widok syna, wychodzcego z kambuza
na otwarty pokad. Chopiec by boso, nogi mia dugie, opalone i
krzepkie. Osign ju prawie wzrost dorosego mczyzny, tote
przekraczajc prg sterwki musia si schyli. W obu rkach nis
cynowe kubki parujcej kawy, balansujc zwinnie, by jej nie rozla.
Sodzona? spyta Lothar.
Cztery yeczki odpar chopak z umiechem.
2

Mga osiada mu na dugich rzsach kropelkami rosy. Strci je

leniwym mrugniciem niczym rozespany kot. Cho jego jasne krcone
wosy zbielay na socu w platynowe kdziory, gste brwi i rzsy
pozostay czarne. Ich oprawa podkrelaa bursztynowy kolor oczu.
Mam dobre przeczucie. Wypowiadajc te sowa Lothar
skrzyowa w kieszeni palce prawej doni. Byle tylko nie zapeszy
pomyla. Potrzeba nam tego poowu. Zeby przetrwa, potrzeba nam
wielkiego, udanego poowu.
Przed picioma laty raz jeszcze usysza zew myliwskiego rogu, raz
jeszcze da si ponie dzy pogoni za nieznanym. Sprzeda niele
prosperujce przedsibiorstwo budowy drg i kolei, ktre z takim
trudem udao mu si rozwin, zapoyczy si gdzie i jak si dao i
postawi wszystko na jedn kart.
Wiedzia, jakie niezmierzone bogactwa kryj chodne, zielone wody
Prdu Benguelskiego. Po raz pierwszy odkry je w czasie chaosu
ostatnich dni Wielkiej Wojny, kiedy do koca stawia opr
znienawidzonym Anglikom i tej ich marionetce, zdrajcy Janowi
Smutsowi, dowdcy armii Zwizku Poudniowej Afryki.
Z tajnej bazy zaopatrzeniowej, ukrytej midzy wysokimi wydmami
pystyni, cigncej si wzdu wybrzea poudniowego Atlantyku,
zaopatrywa w paliwo i amunicj niemieckie U-Boty, nkajce
brytyjsk flot handlow. W czasie tych wlokcych si w
nieskoczono dni oczekiwania na pojawienie si niemieckich odzi
podwodnych widzia, jak cay ocean drga nieprzebranym bogactwem
ycia. Wystarczyo tylko sign rk. W latach, ktre nastpiy po
haniebnym Traktacie Wersalskim, kiedy tyra w spiekocie i pyle
przebijajc drogi przez skaliste grskie przecze lub ukadajc tory na
rozedrganych od upau rwninach, wszystko dokadnie sobie obmyli.
Oszczdza, planowa i knu i wreszcie gotw by siga.
odzie znalaz w Portugalii, wiekowe kutry do poowu sardynek,
zaniedbane i zbutwiae. Tam take znalaz starego wilka morskiego Da
Silv. Wsplnie naprawili i wyposayli cztery archaiczne odzie,
obsadzili je szcztkowymi zaogami i wzdu caej Afryki
przeprowadzili na poudnie.
Fabryk konserw wyszpera w Kalifornii. Firma, ktra j zbudowaa,
przecenia zasobno tamtejszych owisk tuczykw, nie docenia
natomiast kosztw poowu tych nieuchwytnych, kaprynych morskich
3

kurczt. Lothar kupi przetwrni za uamek jej wartoci i rozebran na

czci przetransportowa do Afryki. Na twardych pustynnych piaskach
brzegw Zatoki Wielorybw, w pobliu ruin opuszczonej bazy
wielorybniczej, od ktrej odludna zatoka wzia sw nazw, zoy j z
powrotem. Przez pierwsze trzy sezony ryby same pchay si w sieci;
cign je z Da Sily, a spaci wszystkie dugi. Natychmiast zamwi
nowe odzie, by zastpi nimi wysuone portugalskie kutry, ktrych
dni byy policzone, i w ten sposb znw si zaduy, bardziej ni na
pocztku caego przedsiwzicia.
I wtedy ryby odpyny. Z niewytumaczalnych przyczyn ogromne
awice sardeli znikny i tylko gdzieniegdzie pozostay niewielkie ich
stadka. Wypuszczali si na poszukiwania setki kilometrw w morze,
wyprawiali si wzdu pustynnego wybrzea daleko poza granic
opacalnoci dowozu ryb do przetwrni wszystko na prno. Mija
miesic za miesicem, a kady bezlitonie przynosi zawiadomienie o
kapitalizacji odsetek, ktrych Lothar nie by w stanie spaci. Koszty
utrzymania kutrw i fabryki zmuszay go do bagania i ebrania o nowe
poyczki.
Dwa lata i ani ladu ryb. I nagle, gdy Lothar by ju o krok od
przyznania si do poraki, na skutek jakiej niedostrzegalnej zmiany
prdu oceanicznego czy e moe kierunku staych wiatrw, ryby
powrciy. Ich nieprzebrane awice wypyway co wit na powierzchni,
zbite niczym ki wieej trawy.
Niech to trwa modli si w duchu Lothar, wodzc wzrokiem po
tumanach mgy. Prosz Ci, Boe, niech to trwa. Jeszcze trzy
miesice, tylko tyle mi trzeba. Trzy krtkie miesice i spac wszystkie
dugi. I znw bd wolny.
Podnosi si powiedzia chopiec. Lothar zamruga oczami i
potrzsn lekko gow, by odpdzi wspomnienia.
Mga podnosia si niczym kurtyna w teatrze, a scena, ktr ukazaa,
bya tak nienaturalna, mienia si tak jaskrawymi barwami, e
przywodzia na myl romantyczny landszaft. wit strzela fajerwerkami
ogni, barwic na pomaraczowo i zoto rozmigotane szmaragdowe fale,
a poskrcane kolumny mgy na kolor krwi i r. Cay ocean zdawa si
pon nieziemskim ogniem. Absolutna cisza potgowaa wraenie
magicznoci tego widowiska, cisza tak gsta, krystaliczna i klarowna, i
nie sposb byo oprze si wraeniu, e postradali zdolno syszenia,
4

e pozbawiono ich wszystkich zmysw poza wzrokiem, by nic nie

zakcao skupienia, w jakim chonli ten spektakl.
Nage soce przedaro si przez nawis mgy rozjarzonym snopem
pynnego zota, promie zaigra na powierzchni wody owietlajc
granic prdu. Wody przybrzene, przetykane smugami szarego bkitu,
byy spokojne i gadkie jak polane oliw. Linia ich zetknicia si z
prdem oceanicznym rysowaa si ostro niczym krawd noa, a poza
ni powierzchnia wody bya ciemna i mechata jak aksamit przeczesany
pod wos.
Daar spring hy! zawoa z pokadu dziobowego Da Silya,
wskazujc w stron granicy prdu. Skacze!
W promieniach wyaniajcego si zza horyzontu soca zalnia w
powietrzu jedna jedyna rybka, niewiele dusza ni do dorosego
mczyzny maleki patek wypolerowanego srebra.
Zapalaj! poleci Lothar gosem ochrypym z podniecenia.
Chopiec z rozmachem odstawi kubek na st nawigacyjny,
rozlewajc kilka ostatnich kropel kawy, zbieg po drabince do
maszynowni i pochyli si nad korb. Lothar przerzuci wyczniki i
ustawi przepustnic.
Kr! zawoa w gb luku.
Chopak zapar si z caych si, by pokona opr tokw czterech
cylindrw. Nie mia jeszcze trzynastu lat, ale krzep niewiele ustpowa
dorosemu mczynie. Kiedy chwyci korb, na karku wystpiy mu
sploty muskuw.
Teraz!
Lothar zamkn zawory i silnik, rozgrzany podczas drogi z portu,
zaskoczy, zakrztusi si i rykn. Z rury wydechowej w boku kaduba
buchn gsty kb czarnych spalin i w nastpnej chwili silnik zadudni
miarowo.
Chopiec wdrapa si po drabince i wybieg na pokad, pdzc do
stojcego na dziobie Da Silyy.
Loihar zrobi zwrot, kuter przeci lini graniczn prdu. Kolejny
powiew bryzy rozwia resztki mgy i wtedy zobaczyli pozostae odzie,
ktre jak i oni czekay w ciszy na pierwsze promienie soca. Teraz
ruszyy pospiesznie na wody prdu, zostawiajc za sob na gadkiej
powierzchni szerokie kimy zmarszczonych kilwaterw. Ich fale
dziobowe pieniy si i pobyskiway w wietle poranka. Marynarze przy
5

relingach wycigali szyje, by sign wzrokiem jak najdalej w przd.

Ich podniecone gosy przebijay si przez dudnienie silnikw. Z
oszklonej sterwki Lothar mia widok na wszystkie pokady robocze
pitnastometrowego kutra. Jeszcze raz sprawdzi stan przygotowa.
Duga sie leaa wzdu relingu sterburty z lin pywakow starannie
zwinit w spiralne sterty. Na sucho waya siedem i p tony,
nasiknita wod kilka razy wicej. Miaa sto pidziesit metrw
dugoci, a zarzucona zwisaa z korkowych pywakw niczym kurtyna z
gazy na gboko ponad dwudziestu metrw. Kosztowaa Lothara pi
tysicy funtw; wicej, ni zwyky rybak zarabia w cigu dwudziestu
lat cikiej harwki, a wszystkie trzy pozostae odzie wyposaone byy
w takie same sieci. Za ruf kady kuter holowa na grubej cumie
swojego owczarka poszyt na zakadk, piciometrow szalup.
Jedno baczne spojrzenie upewnio Lothara, e wszystko gotowe jest
do zarzucania. Przenis wzrok przed dzib dokadnie w chwili, gdy
skoczya nastpna ryba. Tym razem tak blisko, e mg dostrzec
poziom lim na jej lnicych bokach i rnic ubarwienia usek:
bladozielonych ponad lim i srebrnych poniej. Plusna z powrotem
do wody, a po ciemnej powierzchni rozbiegy si delikatne krgi.
Jakby na dany znak, w tej samej chwili cay ocean oy. Pociemnia,
jak gdyby nage pad na cie wielkiej chmury, ale chmury
nadpywajcej z dou, wynurzajcej si z gbiny, wody zwiroway i
zakotoway si. Wydawao si, e pod ich powierzchni drgn
ogromny potwr morski.
Bdna ryba! krzykn przez rami Da Silva, odwracajc sw
ogorza, pobrudon twarz do Lothara i wyrzucajc rce szeroko w
bok, by zachowa rwnowag. Wezbrany rybami ocean poruszy si i
zakoysa kutrem.
Przed sob mieli jedn ogromn awic, szerok na ptora kilometra i
tak dug, e jej ciemne krace nikny w dali w smugach ustpujcej
mgy. W caym swoim yciu myliwego Lother nigdy nie widzia
takiego nagromadzenia istot ywych, takiej mnogoci egzemplarzy
jednego gatunku. Chmary szaraczy, potrafice w samo poudnie
przesoni i zami afrykaskie soce, czy stada czerwonodziobych
wikaczy, ktre obsiadszy wielkie drzewa amay swym cznym
ciarem ich najgrubsze konary, byy przy tym niczym. Na kutrach
zapada gucha cisza; oniemiae zaogi patrzyy bez sowa, jak awica
6

wyania si na powierzchni, ktra bieleje i zaczyna si skrzy niczym

zasypana niegiem. Niezliczone miliony malekich, pokrytych usk
cia migotay w socu wypchnite ponad wod cinieniem
wytworzonym przez prce od spodu nieprzebrane masy ich
wspplemiecw.
Pierwszy przyszed do siebie Da Silya. Odwrci si i pobieg na ty
kutra, szybki i podniecony niczym modzik, przystajc tylko na chwil
przed drzwiami sterwki.
Maryjo, Matko Boa, spraw, ebymy nadal mieli sieci, gdy ten
dzie dobiegnie koca!
Po tym podniosym ostrzeeniu popdzi na ruf i zbieg po trapie do
holowanej z tyu szalupy. Jego przykad podziaa na zaog, wszyscy
pospieszyli na stanowiska.
Manfred! zawoa Lothar syna.
Chopiec, ktry sta na dziobie jak urzeczony, poderwa gow, skin
posusznie i wrci biegiem do ojca.
Przejmij ster!
Byo to niezwykle odpowiedzialne zadanie dla takiego mokosa, ale
chopak ju tyle razy dowid swych umiejtnoci, e Lothar bez obaw
zostawi go samego w sterwce. Wybieg na dzib i nie ogldajc si
da znak. Poczu pod stopami przechy pokadu, gdy jego syn obrci
koem sterowym, by poprowadzi kuter szerokim krgiem wok
awicy.
Tyle ryb... szepn.
Kiedy szacowa wzrokiem odlego, si wiatru i prdu, w uszach
dwiczao mu ostrzeenie Da Silyy. Kuter i sie mogy da rad stu
pidziesiciu tonom tych zwinnych, srebrzystych sardeli, przy
najwyszej zrcznoci i odrobinie szczcia moe dwustu, a przed sob
mia awic o wadze milionw ton. Nie przemylany zacig mg
napeni sie dziesicioma czy dwudziestoma tysicami ton ryb,
ktrych ciar i impet rozerwayby j w strzpy; mogy nawet zerwa
lin pywakow lub wyrwa z pokadu pachoki i powlec ca sie w
gbin. Co gorsza, gdyby lina i pachoki wytrzymay, masa ryb
cignaby kuter na bok i wywrcia go do gry dnem. Wtedy utraciby
nie tylko cenn sie, lecz take kuter, zaog i syna.
Mimowolnie zerkn przez rami. Manfred szczerzy si do niego w
umiechu przez szyb sterwki, zaczerwieniony z podniecenia. Z tym
7

byskiem bursztynowych oczu i biaych zbw by tak podobny do

swojej matki, e Lothar poczu gorzkie ukucie. Odwrci si szybko w
stron dziobu.
Te kilka chwil nieuwagi omal nie kosztoway go utraty poowu. Kuter
skrci w stron rozedrganej biaej plamy, jeszcze moment i wpynby
na ni, a wwczas caa awica zeszaby w gbin. Poruszajc si z t
tajemnicz zgodnoci, jak gdyby stanowia jeden wielki ywy
organizm, zniknaby w odmtach oceanu. Szybkim ruchem da chopcu
znak, eby odbi w bok, a Manfred natychmiast zastosowa si do
polecenia i kuter obrci si jak na picie. Popynli wzdu awicy,
pitnacie metrw od jej skraju, czekajc sposobnej chwili.
Rozejrzawszy si szybko wok Lothar ujrza, e dowdcy jego
pozostaych odzi take przezornie trzymaj si na dystans, oszoomieni
mas ryb, ktr okrali. Swart Hendrick, zwalisty czarny chop o
byczym karku i ysej gowie, lnicej w prannym socu niczym kula
armatnia, posa mu z ssiedniego kutra czujne spojrzenie. Towarzysz z
czasw wojny i setek desperackich przedsiwzi, tak jak
Lothar chtnie przerzuci si z ldu na morze i zosta rwnie dobrym
rybakiem, jak niegdy by owc koci soniowej i ludzi. Lothar
nieznacznym ruchem doni przekaza mu znak ostrzeenia przed
niebezpieczestwem. Swart Hendrick rozemia si bezgonie i
machniciem rki potwierdzi odebranie sygnau.
Cztery kutry z wdzikiem baletnic kryy i krciy piruety wok
ogromnej awicy. Soce wypeizo nad horyzont, lekka bryza przewiaa
i rozpdzia ostatnie pasma mgy. Ich zniknicie odsonio teatralne
dekoracje do rozgrywajcej si sceny polowania odlege wydmy
pustyni, rozarzone niczym brz spuszczony wanie z pieca.
Masa ryb wci zachowywaa form monolitu. Lothar czu, e
zaczyna popada w desperacj. awica trzymaa si na powierzchni ju
ponad godzin, duej ni zwykle. W kadej chwili moga zej w
gbiny i przepa, a adna z jego odzi nie zarzucia jeszcze sieci.
Przytoczya ich obfito upu, jak ebrakw widok nieprzebranych
skarbw. Ogarno go zniecierpliwienie. Za dugo ju zwleka.
Niech szlag to trafi, rzucam! pomyla i da sygna Manfredowi,
eby podprowadzi kuter bliej awicy. Kiedy zawrcili pod soce,
zmruy oczy przed jego blaskiem.
8

Nim zdy popeni jakie gupstwo, usysza gwizd Da Silyy.

Obejrza si przez rami. Pertugalczyk sta w rozkroku na awce
szalupy, wymachujc rkami. Nieco w tyle awica zacza si
wybrzusza. Jej zbity krg powoli zmienia ksztat. Wyrastao z niego
co jakby krosta, macka nie, raczej co niby gowa na cienkiej szyi.
Cz ryb oddzielaa si od gwnej masy. Na to wanie czekali.
Manfred! rykn Lothar i zakrci rk mynka.
Chopak przerzuci ster, d zawrcia i skierowaa si dziobem w
stron szyi, niczym ostrze topora kata.
Zwolnij! zamacha rk Lothar.
Kuter natychmiast wytraci prdko, zbliajc si ostronie do
wskiej szyi awicy. W krystalicznie czystej wodzie wida byo
poszczeglne ryby; kad zamknit w tczowej kropli rozszczepionego
wiata, a pod spodem ciemnozielony masyw reszty awicy, zwarty jak
gra lodowa.
Delikatnie wprowadzili dzib odzi na yw mas, zmniejszajc
obroty ruby do minimum, aby nie sposzy ryb i nie zmusi ich do
zanurzenia si w gbinach. Wska szyja pka pod naporem dziobu i
cze awicy stanowica glow odczya si od reszty. Reagujc na
ruchy steru, na ktre Manfred posusznie przekada sygnay Lothara,
kuter posuwa si ostronie do przodu, cofa i zawraca, odpychajc j
powoli dalej, jak owczarek zaganiajcy stado owiec.
Cigle za duo... mrukn do siebie Lothar.
Oddzielili zaledwie malek cz ogromnej awicy, lecz na oko byo
tego nadal dobrze ponad tysic ton, a moe nawet znacznie wicej. Do
jakiej gbokoci sigaj ryby, mg przecie tylko zgadywa.
To byo ryzykowne, bardzo ryzykowne. Ktem oka widzia, jak Da
Silya gwatownym wymachiwaniem rk upomina go, by by ostrony.
Teraz gwizdn i zatrajkota co w najwyszym podnieceniu. Ba si
takiej masy ryb. Lothar umiechn si i zmruy te oczy, ktre
migotay jak oszlifowany topaz. Da znak Manfredowi, eby zmniejszy
prdko, i z premedytacj odwrci si tyem do starego Portugalczyka.
Przy piciu wzach poda nastpn komend, po ktrej d zacza
zatacza ciasne koo, zmuszajc ryby do zbicia si w jego rodku. Kiedy
zatoczyli je po raz drugi i znaleli si po zawietrznej awicy, Lothar
odwrci si szybko w stron rufy i zoy donie w trbk.
Los! rykn. Zarzuca!
9

Czuwajcy na rufie czarny majtek z plemienia Herero jednym

pocigniciem zwolni wze cumy holowniczej i wyrzuci j za burt.
Drewniana szalupa z uczepionym jej aweczki i nadal wrzaskliwie
protestujcym Da Silv zacza zostawa w tyle, koyszc si na
kilwaterze kutra i rozcigajc cik, brzow sie.
Kuter ruszy wok mniejszej awicy. Szorstka brzowa plecionka
pomkna z chrobotem i wistem przez drewnian barierk relingu, lina
pywakowa, ppowina czca kuter z szalup, rozwina si jak pyton.
Skrcili pod wiatr. Lina z nanizanymi niczym paciorki korkami wygia
si pkolem wok ciemnej, zbitej awicy, szalupa ze zrezygnowanym
Da Sily zostaa daleko w tyle.
Manfred wprawnie operowa koem sterowym, dodajc niewielkie
poprawki na cienie wielkiej sieci. Kiedy ustawi kuter z powrotem
obok koyszcej si szalupy, zamkn przepustnic i obie odzie
stukny si delikatnie burtami. Puapka zostaa zamknita, zatrzasna
si wok awicy. Da Silya wdrapa si na pokad kutra z kocem
cikiej, grubej na siedem centymetrw liny przerzuconej przez rami.
Stracisz sie! warkn do Lothara. Tylko wariat moe chcie
wycign tyle ryb! Umkn razem z sieci i tyle j bdziesz widzia!
Bior na wiadkw witego Antoniego i witego Marka... zrzdzi
dalej, ale zaoga z plemienia Herero wykonaa ju zwize rozkazy
Lothara i gotowa bya do wybierania. Dwch majtkw zdjo z ramion
Da Silyy koniec liny pywakowej i porzdnie je umocowao, trzeci
pomaga Lotharowi nawin na bben koowrotu lin cigajc.
Moja sie i moja ryba mrukn Lothar, uruchamiajc
grzechoczc gono wycigark. Przywi szalup!
Sie sigaa ponad dwadziecia metrw w gb czystej, zielonej toni,
lecz jej dno pozostawao otwarte. Pierwszym i najpilniejszym zadaniem
byo zamknicie go, nim awica odkryje drog ucieczki. Lothar pochyli
si nad wycigark; na nagich barach pod opalon na maho skr
zagray muskuy. Rytmicznie pochylajc si i prostujc metr za metrem
podawa lin na obracajcy si bben. Biegnca przez stalowe kka na
dole sieci lina cigaa j, niczym sznurek monstrualnego kapciucha na
tyto.
W sterwce delikatnymi ruchami dwigni Manfred manewrowa
kutrem w przd i w ty, starajc si utrzyma ruf z dala od awicy, by
sie me opltaa ruby napdowej. Stary Da Silya przecign szalup
10

wzdu liny z korkami i przywiza si do niej po przeciwnej stronie

krgu, by w krytycznym momencie, gdy awica odkryje, e znalaza si
w puapce i wpadnie w panik, zapewni dodatkow pawno. Lothar
pracowa bez wytchnienia, nawija gruby sznur cigajcy, a przez
burt wpady z grzechotem do rodka pierwsze metalowe kka. Sie
zostaa zamknita, awica znalaza si w potrzasku.
Lothar opari si ciko p krawd burty, tak zziajany, e nie mg
wykrztusi sowa. Pot cieka mu po policzkach, koszula lepia si do
karku. Kiedy na migi zacz dawa znaki Da Silyie, mokre od potu,
dugie, srebrzystobiae wosy spaday mu na czoo i przesaniay oczy.
Lina pywakowa zataczaa rwniutki krg na agodnie falujcych
chodnych wodach Prdu Benguelskiego. Szalupa koysaa si
dokadnie po przeciwlegej stronie. I nagle, na oczach dyszcego ciko
Lothara, koo unoszcych si na powierzchni korkw zmienio ksztat,
rozcigajc si w elips. awica poczua sie i zaniepokojona napara
na m od wewntrz. W nastpnej chwili zawrcia i rzucia si w
przeciwn stron, cignc ze sob sie i szalup, jakby to byy strzpy
wodorostw.
W ruchach awicy czaia si moc biblijnego Lewiatana.
Wielki Boe, tego jest jeszcze wicej ni sdziem! wysapa
Lothar, po czym wzi si w gar, odrzuci z czoa strki mokrych,
jasnych wosw i pobieg do ster6wki.
awica miotaa si w t i z powrotem, burzc wod i ciskajc bez
wysiku szalup. Lothar czu, jak pokad kutra podskakuje gwatownie
pod stopami, gdy masa ryb uderza w cian przecionej sieci.
Da Silya mia racj, zaczynaj szale szepn.
Sign do rczki syreny przeciwmgielnej, rykn m krtko trzy razy,
przyzywajc na pomoc reszt odzi, i wybieg z powrotem na pokad.
Trzy pozostae trawlery zawrciy i pospieszyy w jego stron. aden z
dowdcw nie odway si jeszcze, by zarzuci sie w wielk awic.
Szybciej, do stu piorunw, szybciej! warkn, jakby go mogli
sysze, po czym zwrci si do wasnej zaogi: Wszyscy do
wybierania!
Marynarze zawahali si i z respektem spojrzeli na sie, ocigajc si z
wykonaniem rozkazu.

11

 Rusza si, czarne bydlaki! rykn Lothar i sam da przykad

podbiegajc do burty. Trzeba byo jak najprdzej zacieni sie,
stoczy mae rybki tak bardzo, by pozbawi je ich nieujarzmionej siy.
Sie bya chropawa i szorstka jak drut kolczasty, ale pochylili si nad
ni jednym dugim rzdem. Wykorzystujc powolne przechyy kutra
wybierali j rcznie, kilka metrw za kadym zgranym pocigniciem.
Nagle awica rzucia si znowu i caa sie, ktr zdoali wybra,
wyprysna im z rk. Jeden z czarnych marynarzy nie zdy w por jej
puci i palce prawej rki uwizy mu w pltaninie szorstkiego sznura.
Szarpnicie sieci zdaro z doni skr jak rkawiczk, obnaajc biae
koci i surowe miso. Murzyn krzykn przeraliwie i przycisn
okaleczon do do piersi, prbujc zatamowa buchajc krew. Krew
trysna mu na twarz, cieka po lnicej od potu Czarnej piersi i rozlaa
si plam na spodniach.
Manfred, opatrz go! zawoa Lothar i przenis ca uwag z
powrotem na sie. awica prbowaa zej w gb, cigna fragment
korkowej liny pod wod. Cz ryb umkna przez wierzch i rozpyna
si w jasnych wodach jak ciemnozielony dym.
Krzyyk na drog... mrukn Lothar. Caa reszta awicy tkwia
nadal w puapce. Sznur korkw wyprysn na powierzchni, lecz ju w
nastpnej chwili awica ponownie zesza w d. Tym razem cay ciki
kuter przechyli si tak niebezpiecznie, e wszyscy marynarze przywarli
kurczowo do czego si dao. Czarne twarze poszarzay im z wysiku.
Po drugiej stronie krgu szalupa chybna si rwnie gwatownie,
majc jednak znacznie mniejsz wyporno nie zdoaa stawi
naleytego oporu. Zielona woda przelaa si przez burt, zatapiajc
dk.
Skacz! krzykn Lothar do starego Portugalczyka. Uciekaj
od sieci!
Obaj doskonale zdawali sobie spraw z grocego Da Silyie
niebezpieczestwa. Rok wczeniej jeden z marynarzy wpad do wntrza
sieci. Ryby natychmiast napary na niego ze wszystkich stron i
zepchny pod powierzchni, prbujc w panicznym szale wykorzysta
jego ciao za punkt podparcia do ucieczki.
Kiedy kilka godzin pniej wydobyli w kocu zwoki z dna sieci,
ujrzeli, e ogromne cinienie panujce w gbi osaczonej awicy
wtoczyo ryby we wszystkie otwory ciaa. Znaleli ryby wcinite
12

przez otwarte usta do odka i sterczce jak srebrne sztylety z

oczodow, z ktrych wepchny gaki oczne w gb mzgu. Przebiy
nawet zgrzebne ptno spodni i przez odbyt wdary si do brzucha, tak
e cay trup nafaszerowany by martwymi rybami i wzdty groteskowo
niczym balon. Tego widoku mieli nie zapomnie do koca ycia.
Uciekaj od sieci! krzykn ponownie Lothar.
Da Silya wyskoczy przez przeciwleg do awicy burt toncej
szalupy dokadnie w chwili, gdy dka posza pod wod, i zacz miota
si jak oszalay, czujc, e cikie marynarskie buciory cigaj
gowd.
Ale Swart Hendrick ju podpywa na pomoc. Gadko przybi swoim
kutrem do wybrzuszonej liny pywakowej. Dwch marynarzy
wcigno Da Sily przez bwt, gdy tymczasem reszta rzucia si do
relingu i na komend Hendricka przymocowaa kuter do liny opodal
zatopionej szalupy.
Byle tylko sie wytrzymaa... wymamrota Lothar widzc jak
dwa pozostae trawlery podpywaj do liny i przywizuj si do niej.
Cztery kutry stany wok zamknitej w potrzasku awicy, a ich zaogi,
uwijajc si jak w ukropie, rzuciy si do sieci i zaczy suszy.
Stopa za stop wycigali sie, dwunastu ludzi na kadym kutrze;
nawet Manfred zaj miejsce u boku ojca. Stkali i spywali potem, lecz
cignli bez wytchnienia, nie zwracajc uwagi na krew pync z
pokaleczonych doni i przeszywajcy bl mini brzucha i karku.
Powoli, centymetr po centymetrze, ujarzmiali ogromn awic, a w
kocu zostaa osuszona: grna warstwa ryb rzucaa si bezsilnie
ponad wod na zbitej masie swych pobratymcw, miadonych
wasnym ciarem i duszcych si z braku wody.
Czerpa! rozkaza Lothar.
Na wszystkich kutrach trzyosobowe druyny czerpaczy zdjy ze
stojakw na dachach sterwek wielkie dugie podbieraki i staszczyy je
na pokad.
Podbieraki miay ksztat siatki na motyle lub tych maych rcznych
siatek, ktrymi dzieci api krewetki i kraby w zagbieniach
nadbrzenych ska. Ich rczki miay jednak dziewi metrw dugoci, a
worek siatki mg pomieci na raz ton ryb. W trzech miejscach
stalowej obrczy, na ktr nawleczona bya sie, przymocowano grube
konopne sznury. Ich koce spleciono w jedn lin nawinit na bben
13

wycigarki, za pomoc ktrej cay podbierak podnoszono i opuszczano.

Dno czerpaka otwierao si i zamykao link cigajc, przewleczon
przez komplet metalowych kek, dokadnie tam samo jak w wielkiej
sieci.
W trakcie mocowania czerpakw Lothar i Manfred odbili pokrywy
lukw adowni, po czym natychmiast zajli swoje miejsca. Lothar
chwyci przecznik wycigarki, Manfred koniec liny cigajcej
podbierak. Ze skrzypieniem i zgrzytem kabestan wywindowa
podbierak na rami dwigu sterczcego wysoko ponad ich gowami, a
trzej czerpacze wysunli go za pomoc dugiej rkojeci daleko za
burt, nad kotujc si mas ryb. Manfred szarpn mocno za link,
szczelnie zamykajc dno sieci.
Lothar przeczy silnik koowrotu na wsteczny bieg. Z ponownym
skrzypieniem i klekotem ciki podbierak opad w srebrzyst mas ryb.
Trzej czerpacze naparli caym ciaem na koniec rkojeci, zagbiajc
worek sieci w zbitej masie sardeli.
W gr! zawoa Lothar i przeczy wycigark. Worek
czerpaka wynurzy si z awicy wypeniony ton lnicych,
trzepoccych si sardeli. Manfred zacisn zby i uwiesi si na swojej
lince. Peny czerpak zatoczy uk nad pokad i zawis nad ziejcym
czerni lukiem adowni.
Puszczaj! krzykn Lothar.
Jego syn zwolni chwyt, spd czerpaka rozwar si i tona ryb srebrn
kaskad spada do adowni. Zdarte tym brutalnym traktowaniem
malekie uski zawiroway nad ludmi i pokadem niczym patki niegu,
mienic si w socu wszystkimi odcieniami ru, czerwieni i zota.
Kiedy podbierak by ju pusty, Manfred jednym szarpniciem
cign jego dno, a czerpacze wysunli piercie z sieci za burt.
Silnik zazgrzyta na wstecznym biegu i podbierak pogry si w
awicy, by powtrzy ca operacj. Na wszystkich pozostaych kutrach
czerpacze i obsuga koowrotw pracowali z takim samym zaciciem.
Co kilka sekund kolejna tona ryb i morskiej wody zawisaa nad
czekajcym lukiem adowni i spadaa do lnic strug, a w powietrze
wzbija si kolejny obok przezroczystych usek.
Bya to straszna harwka, od ktrej pkay plecy i serca omotay w
piersiach jak oszalae, a za kadym razem, gdy sie czerpaka zataczaa
uk nad pokad, na gowy lala im si lodowata morska woda i cale ciaa
14

oblepiay rybie uski. Kiedy czerpacze zaczli sania si na nogach ze

zmczenia, dowdcy kutrw, nie zakcajc rytmu nabierania,
przenoszenia i wyadunku zastpili ich tymi, ktrzy do tej pory
pracowali przy gwnej sieci. Tylko Lothar pozostawa cay czas przy
kabestanie; wysoki, czujny i odporny na zmczenie, z dugimi blond
wosami mienicymi si od rybich usek, poncymi w promieniach
soca jak ogie latarni morskiej.
Srebrne trzypenswki. Umiecha si do siebie, gdy kaskady
ryb spyway do adowni wszystkich czterech jego kutrw. Lnice
trzypenswki, nie ryby. Zasypiemy dzi pokad fors.
Sypa na pokad! hukn do Swarta Hendricka, ktry nagi do
pasa i lnicy jak rzeba z polerowanego hebanu obsugiwa swoj
wycigark po przeciwnej stronie zmiejszajcego si krgu wielkiej
sieci.
Na pokad! rykn w odpowiedzi Hendrick, upojony fizycznym
wysikiem, pozwalajcy mu popisa si przed zaog ogromn si.
adownie kutrw wypenione byy ju po brzegi, kada stu
pidziesicioma tonami ryb. Teraz mieli adowa na pokad.
To te byo ryzykowne. Raz obcione kutry mona byo oprni
dopiero w porcie, za pomoc wielkich pomp przesyajcych ryby
bezporednio do przetwrni. Wykorzystanie pokadu miao obciy
kad d dodatkow setk ton, znacznie powyej granicy
bezpieczestwa. Gdyby pogoda ulega zmianie, gdyby wiatr skrci na
pnocno-zachodni, wzburzone morze pochonoby przeadowane
trawlery i wcignoby je w zimne zielone gbiny.
Pogoda si utrzyma zapewnia sam siebie Lothar, uwijajc si
przy wycigarce. Wreszcie by na wozie; nic nie mogo go teraz
powstrzyma. Podj ogromne ryzyko, ktre jednak si opacio. Mia
cztery kutry ryb, tysic ton po pidziesit funtw zysku na tonie.
Pidziesit tysicy funtw z jednego poowu. Najwikszy umiech losu
w jego yciu. Mg straci sie, kuter albo i ycie, a tymczasem jeden
zacig spaci wszystkie jego dugi.
Wielki Boe szepta, harujc przy kabestanie. Teraz ju nic
nie moe si sta, ju nikt nic nie moe mi zrobi. Spaciem wszystkie
dugi. Jestem wolny!
Tak wic po zapenieniu adowni zaczli sypa ryby na pokad,
wypeniajc kutry po brzegi burt ywym, gstym srebrem, w ktrym
15

brodzili po pas, suszc wielk sie i manewrujc dugimi drkami

wielkich czerpakw.
Nad czterema kutrami krya zbita chmara morskich ptakw. Ich
aroczne krzyki i piski doczyy do kakofonii zgrzytw i skrzypienia
kabestanw. Ptaszyska nurkoway w krg wielkiej sieci, objadajc si
tak, a nie byy w stanie przekn ju niczego wicej, a nie mogy
poderwa si w powietrze; ogupiae i wzdte, z nastroszonymi pirami
dryfoway z prdem zaciskajc kurczowo garda, by zatrzyma
zawarto nabitych odkw. Na dziobie i rufie kadego kutra stali
marynarze z ostrymi bosakami. Dgali nimi i kuli wielkie rekiny,
miotajce si wok, by dobra si do masy uwizionych ryb. Ostre jak
brzytwa, trjktne zby drapienikw mogy przeci nawet grub sie.
Podczas gdy ptaki i rekiny oberay si do nieprzytomnoci, kaduby
kutrw coraz bardziej pogray si w wodzie, a wreszcie, kiedy soce
signo zenitu, nawet Lothar musia uzna, e wystarczy. Nie byo ju
ani odrobiny wolnego miejsca; za kadym razem, kiedy spuszczali na
pokad zawarto kolejnego czerpaka, zsuwaa si ona tylko za burt na
er krcym wok rekinom.
Lothar wyczy silnik kabestanu. Pozostao jeszcze pewnie ze sto ton
ryb, w wikszoci uduszonych i zmiadonych.
Oprni sie! rozkaza. Puci ryby i wcign sie na
pokad!
Cztery kutry, zanurzone tak gboko, e przy kadym przechyle woda
morska zalewaa luki odpywowe, zawrciy do brzegu i jeden za
drugim popyny za otwierajc szyk odzi Lothara. Przy szybkoci
ograniczonej do minimum ledwie posuway si do przodu, koyszc si
z boku na bok niczym rzdek utuczonych kaczek.
Zostawili za sob niemal ptora kilometra kwadratowego oceanu
usanego martwymi rybami; unosiy si na wodzie srebrzystymi
brzuchami do gry, jak gsty kobierzec jesiennych lici w lesie. Na
dywanie z ryb koysay si leniwie tysice obartych mew, a pod nim
kryy wci jeszcze ucztujce rekiny.
Wyczerpani marynarze przebrnli przez grzzawisko rzucajcych si
ryb, ktre wypenia kutry, i zeszli do forkaszteli. Tam, przemoczeni
morsk wod i oblepieni luzem, padli na wskie, stoczone koje.
Lothar wypi na mostku dwa kubki gorcej kawy, po czym spojrza na
wiszcy nad gow chronometr.
16

 Cztery godziny drogi do portu powiedzia. Akurat do

czasu na lekcje.
Och, tato! zawoa bagalnie chopiec. Dzisiaj nie, dzisiaj jest
wyjtkowy dzie. Czy dzisiaj te musz by lekcje?
Zatoka Wielorybw nie miaa wasnej szkoy. Do najbliszej,
niemieckiej szkoy w Swakopmundzie, byo trzydzieci kilometrw.
Od dnia narodzin syna Lothar by mu ojcem i matk. Przyj go
wilgotnego i zakrwawionego prosto z ona matki, ktra nawet okiem nie
rzucia na swe dziecko. Taki by warunek ich sprzecznej z natur
umowy. Wychowywa chopca sam, bez niczyjej pomocy, nie liczc
naturalnie brzowoskrych mamek z plemienia Nama, ktre karmiy
niemowl piersi. Stali si sobie tak bliscy, e Lothar nie mg znie
myli o choby jednodniowej rozce z synem. Wola wzi na siebie
obowizek jego wyksztacenia, ni wysa Manfreda do szkoy.
aden dzie nie jest a tak wyjtkowy odpar. Uczymy si
codziennie. Nie minie daj mczynie si. Poklepa si po czole.
To daje mczynie si. Wycigaj ksiki.
Manfred przenis wzrok na Da Sily, szukajc u niego wspczucia,
ale dobrze wiedzia, e dyskutowanie z ojcem na nic si nie zda.
Przejmij ster poleci Lothar staremu Portugalczykowi, a sam
podszed do maego stou nawigacyjnego i usiad obok syna. Nie do
arytmetyki pokrci przeczco gow. Dzi kolej na angielski.
Nienawidz angielskiego! owiadczy z moc Manfred.
Nienawidz angielskiego i Anglikw!
Masz racj skin Lothar. Anglicy s naszymi wrogami.
Zawsze byli i zawsze nimi bd. Dlatego musimy uzbroi si w ich
bro. Po to wanie trzeba pozna ich jzyk... eby, gdy nadejdzie pora;
mc uy go przeciw nim w bitwie.
Po raz pierwszy tego dnia odezwa si po angielsku. Manfred zacz
odpowiada
w
afrikaans,
poudniowoafrykaskim
dialekcie
holenderskim, ktry zosta uznany za odrbny jzyk i przyjty za
urzdowy Zwizku Poudniowej Afryki dopiero w roku 1918, niewiele
ponad rok przed narodzinami Manfreda. Lothar przerwa mu ruchem
rki.
Po angielsku upomnia go. Mw tylko po angielsku.
Ponad godzin pracowali razem, czytajc na gos Bibli krla Jakuba i
egzemplarz Cape Times sprzed dwch miesicy, a potem Lothar
17

zrobi synowi dyktando. Manfred z wyranym trudem zmusza si do

pracy w tym obcym mu jzyku. Wierci si, marszczy czoo, gryz
koniec owka, a wreszcie nie wytrzyma.
Opowiedz mi o dziadku i przysidze! poprosi przymilnie.
Jeste sprytny jak mapa umiechn si Lothar. Wszystko
byle wymiga si od pracy, tak?
Och, tato, prosz...
Opowiadaem cito ju setki razy.
Opowiedz jeszcze raz. Dzi jest szczeglny dzie.
Lothar wyjrza przez okno sterwki i powid wzrokiem po cennym,
srebrzystym adunku. Ma racj pomyla. To zupenie
wyjtjcowy dzie. Dzi po raz pierwszy od piciu dugich trudnych lat
nie mam dugw i wreszcie jestem wolny!
No dobrze skin gow. Opowiem ci jeszcze raz, ale po
angielsku.
Manfred zatrzasn z radoci zeszyt, opar si okciami na stole i
pochyli do przodu. Bursztynowe oczy zalniy mu w oczekiwaniu na
opowie.
Lothar tyle razy opowiada mu histori wielkiego buntu, e chopiec
zna j ju na pami. Korygowa kad nieciso lub odstpstwo od
wersji pierwotnej, kaza ojcu wraca do kadego opuszczonego
szczegu.
No wic, kiedy ten przewrotny krl Anglii, Jerzy V zacz
Lothar wypowiedzia w roku 1914 wojn kajzerowi Wilhelmowi,
twj dziadek i ja wiedzielimy, co nakazuje obowizek. Ucaowalimy
na poegnanie twoj bAbe i...
Jakiego koloru wosy miaa bAbe ia? przerwa mu Manfred.
Twoja bAbe ia bya pikn Niemk ze szlachetnego rodu, a wosy
miaa koloru dojrzaej pszenicy w penym socu lata.
To znaczy takie jak ja uzupeni Manfred.
To znaczy takie jak ty potwierdzi z umiechem Lothar.
Wsiedlimy z dziadkiem na ko i pojechalimy doczy do wojsk
starego Maritza. Zastalimy generaa i jego szeciuset bohaterskich
onierzy na brzegu rzeki Oranje, przygotowujcych si do wymarszu
przeciwko armii tego starego suma, Janniego Smutsa. Slim
znaczy w jzyku afrikaans czlowiek przewrotny, podstpny. Manfred
przytakn energicznie gow.
18

 Dalej, tato, mw dalej!

Kiedy Lothar dotar do opisu pierwszej bitwy, w ktrej wojska
Janniego Smutsa zdawiy bunt za pomoc karabinw maszynowych i
armat, oczy chopca przesnua mga smutku.
Ale walczylicie jak demony piekie, prawda, tato?
Walczylimy jak szalecy, ale oni mieli za du przewag, a do
tego artyleri i karabiny maszynowe. Twj dziadek zosta ranny w
brzuch, a ja zaadowaem go na swego konia i wywiozem z pola bitwy.
W oczach chopca zalniy wielkie zy.
Czujc nadchodzc mier, twj dziadek wyj z sakwy przy
siodle, ktre podoyem mu pod gow, star Bibli w czarnej oprawie
i kaza mi na ni zoy przysig.
Znam t przysig przerwa mu Manfred. Ja powiem!
Mw skin gow Lothar. Co to bya za przysiga?
Dziadek powiedzia: Przyrzeknij mi, synu, z rk.na tej witej
ksidze, e wojna przeciwko Anglikom nigdy si nie skoczy.
Zgadza si skin ponownie gow Lothar. Tak brzmiaa
przysiga, uroczysta przysiga, ktr zoyem ojcu na jego ou
mierci.
Sign przez st, uj do syna i zamkn j w mocnym ucisku.
Nastrj tej chwili zmci jednak Da Silya. Zakasa, odchrzkn i
splun przez okno sterwki.
Jak ci nie wstyd nabija chopakowi gow nienawici i
opowieciami o mierci mrukn.
Lothar zerwa si od stou.
Trzymaj jzyk na wodzy, stary warkn. Nie mieszaj si do
nie swoich Spraw.
Dzikuj Bogu, e to nie moja sprawa wymamrota
Portugalczyk. Za bardzo trci piekem i szatanem.
Lothar zachmurzy si i odwrci do niego plecami.
Dosy na dzi, Manfredzie mrukn. Moesz odoy
ksiki.
Wyszed szybkim krokiem ze sterwki i wdrapa si na jej dach.
Usadowi si wygodnie pod szerok listw, wyj z kieszeni na piersi
czarne, cienkie cygaro, odgryz koniuszek i wyplu go za burt. Kiedy
poklepa si po kieszeniach, szukajc zapaek, ponad krawd listwy
wysuna si niemiao gowa Manfreda. Chopiec zawaha si, lecz
19

poniewa ojciec nie kaza mu wraca czasami wpada w ponury

nastrj, zamyka si w sobie i wola by sam podpez bliej i usiad
u jego boku.
Lothar osoni doni pomyk zapaki, zacign si gboko dymem z
cygara, po czym podnis zapak nad gow, eby zgasi j wiatr.
Pstrykniciem palcw posa zwglone drewienko za burt, opuci rk
i jakby od niechcenia obj ramiona syi1a.
Chopiec zadra z radoci. Ojciec tak rzadko objawia mu fizycznie
sw czuo. Przysun si bliej i zastyg w bezruchu, starajc si nie
porusza i wstrzymujc oddech, by nie zmci, nie zepsu tej chwili.
Maa flotylla zbliya si do ldu i skrcia w spiczasty pnocny rg
zatoki. Ptaki morskie wracay razem z nimi. Szwadrony guptakw o
tych gardach cigny dugimi prostymi sznurami tu ponad
mtnozielonymi falami, ozocone promieniami popoudniowego soca,
ktre pono na wysokich brzowych wydmach, wyrastajcych jak
acuch gr za garstk budynkw przycupnitych na brzegu zatoki.
Mam nadziej, e Willem mia do oleju we bie i rozpali pod
kotami mrukn Lothar. Wieziemy do ryb, eby fabryka
pracowaa pen par ca noc i cayjutrzejszy dzie.
Chyba i tak nie uda si przerobi wszystkiego na konserwy
szepn Manfred.
To prawda, wikszo trzeba bdzie przerobi na olej i mczk
rybn... Lothar urwa i wbi wzrok w koniec zatoki. Manfred poczu
jak ciao ojca teje. Ku rozczarowaniu chopca zdj rk z jego ramion
i ocieni doni oczy.
Skoczony gupiec! warkn. Wyostrzonym wzrokiem
myliwego wypatrzy odlegy barak fabrycznej kotowni. Nie dostrzeg
nad nim nawet ladu dymu. Co on, u diaba, wyprawia? Zerwa
si na rwne nogi i stan w rozkroku, zwinnie amortyzujc koysanie
pokadu. Wystudzi koty! Minie pi, sze godzin, zanim znw je
uruchomi, a w tym czasie ryby zaczn si psu! A eby go szlag, eby
go szlag jasny trafi! Kipic z wciekoci zbieg po drabince do
sterwki. Szarpn za dwigni syreny przeciwmgielnej, chcc postawi
na nogi obsug przetwrni, i przysiga sobie w duchu, e za pienidze
za ten adunek kupi nowy wynalazek. Marconiego, urzdzenie
krtkofalowe, za pomoc ktrego bdzie mg z morza rozmawia z
fabryk. Wtedy nic takiego ju si nie zdarzy.
20

Znw spojrza przez szyb sterwki i wytrzeszczy oczy.

Do kroset! Co tam si dzieje?.
Wyrwa lornetk z futerau i nastawi ostro. Byli ju na tyle blisko,
e mg dostrzec grupk ludzi stojcych przed bram fabryki:
sprawiaczy i pakowaczy w gumowych butach i fartuchach. Wszyscy
powinni by ju na swoich stanowiskach pracy.
Jest Willem!
Kierownik przetwrni sta na kocu dugiego drewnianego mola,
ktre wybiegao ponad spokojne wody zatoki wsparte na grubych
tekowych supach.
Co tam si, u diaba, wyprawia?! Koty zimne, wszyscy przed
bram...
Po bokach Willema stali jacy nieznajomi. Obaj mieli na sobie ciemne
garnitury, od obu bio poczucie wasnego znaczenia, to nadte
waniactwo pomniejszych urzdnikw, ktre Lothar tak dobrze zna i
ktrego tak nienawidzi.
Poborcy podatkowi albo jacy inni urzdnicy.. wyszepta i jego
wcieko ustpia miejsca zaniepokojeniu. Jeszcze si nie zdarzyo,
eby jaki pachoek rzdu przynis mu dobre wieci.
Kopoty domyli si. - I to wanie w chwili, kiedy mam tysic
ton ryb do sprawienia i zapakowania w puszki...
I wtedy dostrzeg samochody. Dopki Da Silya nie skrci w gwny
kana prowadzcy do molo, zasaniay je zabudowania. Dwa
samochody. Jednym by zwyky stary rozklekotany ford T, ale drugi,
cho pokryty blad warstw drobniutkiego pustynnego pyu, wyglda
znacznie bardziej imponujco. Lothar poczu, e serce przestaje mu na
moment bi i z trudem chwyci oddech.
W caej Afryce nie byo dwch podobnych aut, dwch takich samych
ogromnych daimlerw w kolorze otych onkili.
Ostatnim razem widzia go zaparkowanego przed biurem Courteney
Miing and Finance Company przy Main Street w Windhoek. Wybra si
tam wytargowa prolongat poyczek, ktrych udzielia mu ta firma.
Sta po przeciwnej stronie szerokiej, zakurzonej, nie brukowanej ulicy i
przyglda si tej kobiecie, schodzcej po szerokich marmurowych
schodach, odprowadzanej przez dwch paszczcych si urzdnikw w
ciemnych garniturach i koszulach z wysokimi celuloidowymi
konierzykami. Jeden otworzy drzwiczki wspaniaej tej limuzyny i
21

przytrzyma je z ukonem, gdy siadaa na miejscu dla kierowcy, drugi

podbieg do korby. Majc w pogardzie szoferw, odjechaa sama, nawet
nie spojrzawszy w stron Lothara. Zostawia go pobladego i drcego
od sprzecznych uczu, ktre targny nim na sam jej widok. Od tego
czasu upyn niemal rok.
Kiedy Da Silya przybi obadowanym kutrem do molo, Lothar
otrzsn si ju ze wspomnie. Trawler mia takie zanurzenie, e
podajc cum jednemu z ludzi na pomocie, Manfred musia j rzuci w
gr.
Lotharze, ci ludzie chc rozmawia tylko z tob! zawoa
Willem, wskazujc kciukiem jednego ze stojcych obok mczyzn.
Drug rk otar nerwowo pot z czoa.
Pan Lothar De La Rey? spyta wanym tonem niszy z obcych,
zsuwajc zakurzony kapelusz w ty gowy i ocierajc pasek bladej
skry, ktry ukaza si spod ronda.
Zgadza si odpar Lothar mierzc go wciekym spojrzeniem i
stajc w rozkroku z rkami zacinitymi w pici na biodrach. Kim
pan jest?
Waciciel Suth West African Canning and Fishing Company?
Ja! warkn Lothar w afrikaans. I co z tego?
Jestem szeryfem sdu w Windhoek i mam nakaz zajcia
wszystkich aktyww paskiej firmy. Mczyzna pokaza trzymany
w rku dokument.
Zamknli fabryk zawoa aonie Willem. Kciki ust dray
mu paczliwie. Zmusili mnie, ebym wygasi ogie pod kotami!
Nie moecie tego zrobi! rzuci przez zacinite zby Lothar.
Oczy zwziy mu si w szparki; ote i dzikie przywodziy na myl
lepia rozjuszonego lamparta. Mam tysic ton ryb do przerobu!
Czy te cztery kutry stanowi wasno firmy? podj szeryf, na
pozr nie przejmujc si tym wybuchem, ale rozpi ciemn marynark,
rozchyli jej poy i opar rce na biodrach. W skrzanej kaburze u jego
pasa wisia ciki subowy webley. Odwrci gow w stron
pozostaych kutrw cumujcych na swych stanowiskach po obu
stronach pomostu i nie czekajc na odpowied Lothara cign dalej:
Mj zastpca oplombuje je i ich adunek. Musz pana ostrzec, e
naruszenie tych plomb jest przestpstwem kryminalnym.
22

 Nie moecie mi tego zrobi! Lothar wdrapa si byskawicznie

po drabince na pomost. Musz te ryby przerobi! Czy pan tego nie
rozumie? Do jutra rano bd cuchny jak wszyscy diabli...
To nie s ju paskie ryby pokrci gow szeryf. Nale do
Courteney Mining and Finance Company. Bierz si do roboty poleci
niecierpliwym gestem swemu zastpcy i odwrci si, eby odej.
Ona tu jest! zawoa za mm Lothar.
Szeryf odwrci si z powrotem.
Ona tu jest! powtrzy Lothar. To jej auto. Przyjechaa
osobicie, prawda?
Szeryf spuci wzrok i wzruszy ramionami.
Jest tutaj wykrztusi za niego Willem. Czeka w moim biurze.
Lothar okrci si na picie i z szelestem grubych ceratowych spodni
ruszy dugim krokiem na brzeg, zaciskajc nadal kurczowo pici,
jakby szykowa si do bjki.
U wejcia na molo czeka na niego tumek podnieconych robotnikw
przetwrni.
I co teraz bdzie, Baas? pytali bagalnie. Nie daj nam
pracowa. Co mamy robi, Baas?
Czekajcie! poleci im szorstko Lothar. Zaraz to zaatwi.
Czy dostaniemy wypat, Baas? Mamy dzieci...
Wszystko dostaniecie uci Lothar. Obiecuj.
Bya to obietnica, ktrej nie mg dotrzyma, dopki nie sprzeda ryb.
Przepchn si przez tumek swoich robotnikw, szybkim krokiem
omin rg fabryki i skierowa si do biura kierownika;
Daimler sta zaparkowany przed wejciem. Jaki chopiec opiera si o
przedni mask ogromnej tej maszyny. Ju na pierwszy rzut oka
wida byo, e jest niezadowolony i znudzony. By moe o rok starszy
od Manfreda, ale niszy chyba o trzy centymetry, szczuplejszy i
znacznie schludniej ubrany. Biaa koszula nosia lady potu, a modne
oksfordzkie spodnie z szarej flaneli byy zakurzone i zbyt eleganckie jak
na chopca w jego wieku, ale bi od niego nie wystudiowany wdzik. Z
nieskaziteln cer i oczami o barwie indygo by pikny jak dziewczyna.
Lothar przystan w p kroku na jego widok i nim si zdy
powstrzyma, zawoa:
Shasa!
23

Chopiec wyprostowa si i odgarn z czoa kdzior ciemnych

wosw.
Skd pan zna moje imi? spyta, przygldajc si Lotharowi z
pewnoci siebie dorosego mczyzny. Pomimo tonu, jakiego uy,
chabrowe oczy rozblysy zaciekawieniem.
Setki odpowiedzi cisny si Lotharowi na usta. Kiedy, wiele, wiele
lat temu ocaliem ciebie i twoj matk od mierci na pustyni... Kiedy
bye niemowlciem, pomagaem ci przewija, woziem na ku
sioda... Kochaem ci, niemal tak bardzo jak niegdy kochaem twoj
matk... Jeste bratem Manfreda, przyrodnim bratem mego wasnego
syna. Rozpoznabym ci wszdzie, nawet po tylu latach.
Ale zamiast tego powiedzia:
Shasa w jzyku Buszmenw znaczy Dobra Woda. To
najcenniejsza substancja jakznaj.
Zgadza si skin gow Shasa Courteney. Ten czowiek go
zainteresowa. Czuo si w nim jak powcigan gwatowno i
brutalno, bia od niego nieokieznana sia, a jego oczy miay dziwny
kolor; byy jasne, te, prawie jak u kota. Zgadza si, tak brzmi
moje buszmeskie imi. Ale na chrzcie otrzymaem imi Michael.
Francuskie imi. Moja matka jest Francuzk.
Gdzie mog j znale? spyta Lothar.
Chopiec zerkn na drzwi biura.
Powiedziaa, eby jej nie przeszkadza ostrzeg, ale Lothar De
La Rey min go, w tak bliskiej odlegoci, e Shasa poczu zapach
rybiego luzu pokrywajcego jego spodnie i zobaczy malekie biale
rybie uski oblepiajce ogorza skr.
Niech pan lepiej zapuka... poradzi ciszajc gos, ale Lothar
puci t uwag mimo uszu i otworzy drzwi biura z takim impetem, e
rbny o cian i odskoczyy na zawiasach. Kiedy stan w progu,
Shasa mg zajrze na chwil do rodka. Matka wstaa z krzesa przy
oknie i odwrcia si do drzwi.
Bya szczupa jak moda dziewczyna. Sukienka z tego krepdeszynu
szerokimi poprzecznymi fadami opinaa jej mae, modnie spaszczone
piersi i wskie biodra. Przylegajcy cile do gowy kapelusik z
malekim rondem zakrywa szczelnie gste ciemne wosy. Patrzce
spod niego oczy byy wielkie i prawie czarne.
24

Wygldaa bardzo modo, wydawaa si niewiele starsza od swego

syna. Dopiero kiedy podniosa gow i ukazaa t stanowcz lini
szczki, gdy uniosa powieki i w czarnej gbi jej oczu zapony te
miodowe ognie, staa si groniejsza ni jakikolwiek mczyzna,
ktrego Lothar spotka w swoim yciu.
Mierzyli si wzrokiem, oceniajc zmiany, jakie od ostatniego
spotkania czas poczyni na ich twarzach.
Ile ona moe mie lat? zastanowi si Lothar i natychmiast sobie
przypomnia. Urodzia si godzin po pnocy pierwszego dnia
naszego stulecia. Dlatego wanie nadali jej imi Centaine. Zatem ma
trzydzieci jeden lat, ale wci jeszcze wyglda na dziewitnacie, tak
samo modo jak tamtego dnia, kiedy j znalazem na pustyni konajc,
zakrwawion, z ranami od pazurw iwa na piknym, modym ciele.
Postarza si pomylaa Centaine. Te srebrne pasma w prawie
biaych wosach, te zmarszczki wok oczu i ust. Musia ju
przekroczy czterdziestk i cierpia ale jeszcze za mao. Ciesz si,
e go nie zabiam, ciesz si, e kula nie trafia w serce. Tak by byo za
szybko. Teraz zdany jest na moj ask i wreszcie zacznie do niego
dociera prawda...
Nagle, wbrew swej woli i chci, przypomniaa sobie dotyk jego
zocistego ciaa, nagiego, jdrnego i gadkiego. Jej podbrzuszem targn
kurcz, kurcz, ktry natychmiast ustpi, tak e poczua, jak zalewa j
mikka fala aru, gorca jak krew, ktra uderzya jej na policzki, i jak
wzbiera w niej wcieko na siebie i gniew z powodu niemonoci
zapanowania nad tym zwierzcym zakamarkiem swych uczu. We
wszystkich innych dziedzinach wywiczya si jak atleta, tylko tego
niesfornego chochlika namitnoci nie potrafia nigdy okiezna.
Spojrzaa ponad ramieniem stojcego mczyzny na mrucego oczy
przed socem Shas, swego piknego syna. Przyglda si jej z
dziwnym wyrazem twarzy. Ogarn j wstyd i gniew, e przez nieuwag
daa si przyapa w chwili ujawnienia najgbiej skrywanych uczu.
Zamknij drzwi polecia stumionym, gardowym gosem. Wejd
i zamknij drzwi.
Odwrcia si do okna, by odzyska panowanie nad sob, nim stawi
czoo czowiekowi, ktrego przysiga sobie zniszczy.
2
25

Kiedy drzwi si zamkny, Shasa dozna gbokiego roz

czarowania.Wyczu, e dzieje si tu co niezwykej wagi. Ten
jasnowosy nieznajomy o kocich oczach, ktry zna jego imi i wiedzia,
skd ono pochodzi, wzbudzi w nim przeczucie czego niebezpiecznego
i ekscytujcego. A potem ta reakcja matki, ten nagy rumieniec, ktry
zala jej szyj i policzki, ten wyraz jej oczu... Nigdy jeszcze czego
takiego nie widzia. Przecie to nie mogo by poczucie winy! To
wahanie, tak do niej niepodobne... Jeszcze nigdy w yciu nie wahaa si
w adnej sprawie. Za wszelk cen chcia si dowiedzie, co tam si
dzieje, za tymi zamknitymi drzwiami. Barak mia ciany z falistej,
cynkowanej blachy.
Jeli chcesz si czego dowiedzie, to id i si dwiedz mawiaa
czsto matka. Jeli odczuwa jaki niepokj, gdy rusza w stron biura,
to tylko przed tym, by go nie przyapaa. Stpajc na palcach, eby wir
nie zazgrzyta mu pod nogami, podszed do ciany i przyoy ucho do
rozpalonego socem metalu.
Cho wyta such, dobieg go tylko szmer gosw. Nawet wtedy,
gdy obcy rzuci co ostrym tonem, Shasa nie by w stanie wyowi
poszczeglnych sw. Matka mwia ledwie syszalnym, stumionym,
matowym gosem.
Okno wpado mu do gowy. Ruszy szybko do rogu, ale kiedy
wychyli si zza wga z zamiarem podsuchiwania pod otwartym
oknem, ujrza wlepione w siebie pidziesit par oczu. Kierownik
przetwrni i jego bezczynni pracownicy nadal stali zbici w ciasn
grupk przed bram fabryki. Teraz umilkli i ca uwag skupili na
Shasie.
Chopiec poderwa gow i zamiast w stron okna skrci w prawo.
Robotnicy wci wybauszali na niego oczy, wic wepchn rce w
kieszenie swoich oksfordzkich spodni i niespiesznie, z wystudiowan
nonszalancj ruszy w stron dugiego, drewnianego mola, jakby od
pocztku tam wanie mia zamiar si uda. Cokolwiek dziao si w
biurze, miao ju dla niego pozosta tajemnic, chyba eby pniej
udao mu si wycign co z matki; ale na to trudno raczej byo liczy.
Raptem zauway cztery pkate, drewniane kutry zacumowane przy
pomocie, zanurzone gboko pod ciarem byszczcego, srebrzystego
adunku i ten widok troch osodzi mu rozczarowanie. Oto wreszcie
co, co mogo przerwa ponur monotoni tego rozpalonego arem
26

popoudnia na pustyni. Przyspieszy kroku i ju wkrtce znalaz si na

molo. odzie i statki zawsze go fascynoway.
To byo co nowego i podniecajcego. Nigdy w yciu nie widzia tylu
ryb, musiay ich by tony. Zbliy si do burty pierwszego kutra. d
bya brzydka i piekielnie brudna, w miejscach, gdzie zaoga przykucaa
na burcie, pomazana smugami odchodw. I cuchna ciekami
okrtowymi, rop i niemytymi ciaami ludzi, stoczonych w ciasnych
pomieszczeniach. Nie zaszczycono jej nawet nadaniem nazwy; na
wychostanym falami dziobie nosia tylko numer rejestracyjny.
Statek powinien mie imi pomyla Shasa. Nienadanie mu
imienia jest obraliwe i musi przynosi pecha. Jego wasny
siedmioipmetrowy jacht, ktry dosta od matki na trzynaste urodziny,
zosta nazwany Dotyk Midasa, tak jak to zaproponowaa matka.
Poczuwszy bijcy od kutra smrd, zmarszczy z obrzydzeniem nos,
zasmucony tak haniebnym brakiem dbaoci.
Jeli to po to wanie matka tuka si tutaj a z Windhoek... Nie
dokoczy myli, gdy w tej wanie chwili zza tylnej ciany wysokiej
kanciastej sterwki wyoni si jaki chopiec. Mia na sobie poplamione
szorty z drelichu, by boso, balansowa zwinnie na uminionych,
opalonych nogach po krawdzi listwy uszczelniajcej luk adowni.
Dostrzegszy si nawzajem, chopcy zjeyli si i zesztywnieli, jak dwa
natykajce si na siebie niespodzianie psy. Bez sowa otaksowali si
czujnymi spojrzeniami.
Wymuskany, rozpieszczony bachor uzna Manfred. Widzia ju
takich raz czy dwa przy okazji nieczstych wypadw do nadmorskiego
miasta-kurortu Swakopmund. Dzieci bogaczy ubrane w idiotycznie
wykrochmalone koszule, spacerujce posusznie za rodzicami z tymi
doprowadzajcymi do szau wyniosymi minami. Spjrzcie tylko na
jego wosy! A lni od brylantyny! A pachnie jak caa rabatka
kwiatw.
Jeden z biednych biaych Afrykanerw. Shasa zna ten typ.
Bywoner, syn osadnika. Matka zabraniaa mu zadawa si z takimi
ludmi, ale do szybko odkry, e z niektrymi z nich mona si
zupenie niele bawi. Zakaz matki przydawa im oczywicie w jego
oczach atrakcyjnoci. Syn kierownika narzdziowni w kopalni umia tak
ludzco naladowa gosy ptakw, e udawao mu si zwabi je z drzew
27

na ziemi, a do tego pokaza mu, jak ustawi zapon i ganik w starym

fordzie T, ktrego matka pozwalaa mu uywa, chocia by jeszcze
za mody, eby zrobi prawo jazdy. A jego siostra, o rok starsza od
Shasy, w czasie kilku zakazanych chwili, spdzonych wsplnie za
pompowni w kopalni, pokazaa mu co jeszcze bardziej niezwykego.
Pozwolia nawet dotkn. Byo ciepe, mikkie i puszyste jak maleki
kociak zwinity w kbek tam, pod jej krtk, bawenian spdniczk.
To przeycie byo tak niezwyke, e mia zamiar powtrzy je przy
pierwszej nadarzajcej si okazji.
Ten chopak take wydawa si interesujcy; moe mgby mu
pokaza maszynowni kutra. Obejrza si w stron fabryki. Matka nie
moga tego widzie. By gotw okaza wielkoduszno.
Cze. Zrobi paski gest i umiechn si ostronie. Dziadek,
sir Garrick Courteney, najwaniejszy mczyzna w jego wiecie, stale
go upomina. Z urodzenia zajmujesz niezwykle wysok pozycj
spoeczn. Daje ci ona jednak nie tylko przywileje i korzyci, ale take
nakada na ciebie obowizki. Prawdziwy dentelmen odnosi si do ludzi
stojcych niej od niego, biaych czy czarnych, starych czy modych,
mczyzn czy kobiet, grzecznie i z szacunkiem.
Nazywam si Courteney przedstawi si. Shasa Courteney.
Moim wujem jest sir Garrick Courteney, a matk Centaine de Thiry
Courteney. Czeka na oznaki respektu, ktry te nazwiska zwykle
budziy, nie doczeka si ich jednak. Wobec tego cign dalej, ju z
mniejsz swad. A ty jak si nazywasz?
Manfred odpar chopak w afrikaans. Jego gste czarne brwi
nad bursztynowymi oczami wygiy si w uk. Te brwi byy tak ciemne,
o tyle ciemniejsze od wybielonych socem blond wosw, e sprawiay
wraenie namalowanych. Manfred De La Rey. Tak nazywa si mj
dziadek i cioteczny dziadek i tak si nazywa mj ojciec. I wszyscy De
La Reyowie walili w kuper kadego Anglika, ktrego napotkali.
Shasa obla si rumiecem na ten niespodziewany atak i ju mia si
odwrci, eby odej, gdy zauway, e z okna sterwki przygida im
si jaki stary czowiek, a przy schodni do forkasztelu stoi dwch
kolorowych marynarzy. Nie mg si wycofa.
My, Anglicy, wygralimy wojn, a w 1914 roku rozgromilimy
buntownikw odparowa.
28

 My! powtrzy Manfred zwracajc si do swej widowni. Ten

may dentelmen o wypomadowanym ebku twierdzi, e wygra wojn!
Marynarze zachichotali popierajco. Powchajcie go tylko!
Powinien si nazywa Lilijka. Perfumowany wojak Lilijka!
Odwrci si plecami i dopiero teraz Shasa uwiadomi sobie, e
chopak jest od niego o trzy centymetry wyszy, a ramiona ma
niepokojco muskularne. A wic jeste Anglikiem, Lilijko, tak? No,
to musisz mieszka w Londynie, zgadza si, Lilijko?
Shasa nie przypuszcza, e ubogi biay chopak moe by tak
wygadany i city w jzyku. Zwykle to on growa w kadej tego typu
rozmowie.
No wic jak, mieszkasz w Londynie? naciska Manfred.
Mieszkam w Cape Town.
No prosz! zawoa Manfred, zwracajc si do rosncej
widowni. Swart Hendrick nadchodzi pomostem od strony swojego
kutra, a przed forkasztelem zebraa si ju caa zaoga. I dlatego
wanie nazywa si ich Soutpiefl owiadczy.
Zgromadzeni powitali to wulgarne okrelenie gromkimi wiwatami.
Gdyby ojciec by gdzie w pobliu, Manfred nigdy nie pozwoliby sobie
go uy. W tumaczeniu znaczyo sony kutas. Shasa spsowia na t
zniewag i odruchowo zacisn donie w pici.
Soutpiel stoi jedn nog w Londynie, a drug w Cape Town
wyjani delektujc si Manfred. Wic jego kuka moczy si w
wodach starego sonego Atlantyku.
Odwoaj to, przegie pa!
Gniew nie pozwoli Shasie wymyli adnej citej repliki. Jeszcze
nigdy nikt z dow nie odway si odezwa do niego w taki sposb.
Tak jak ty przeginasz t swoj zasolon? Kiedy si ni bawisz? O
co ci chodzi, bo nie rozumiem?
Aplauz widowni sprawi, e Manfred przeszarowa, podszed bliej i
znalaz si dokadnie poniej chopaka na molo.
Shasa skoczy bez ostrzeenia. Manfred nie spodziewa si, e atak
nastpi tak prdko. Sdzi, e mm dojdzie do bjki, zdoa obrzuci
przeciwnika jeszcze kilkoma obelgami.
Shasa run na niego z wysokoci dwch metrw caym ciarem
ciaa i z ca gotujc si w nim wciekoci. Od impetu uderzenia
powietrze uszo Manfredowi z puc z gonym sapniciem i obaj
29

chopcy, spieceni w ciasnym ucisku, potoczyli si do tyu w

grzzawisko nitych ryb.
Przeturlali si w bok i dopiero wtedy z ca ostroci dotaro do
Shasy, jak silny jest jego przeciwnik. Ramiona mia twarde niczym
belki, a palce, ktrymi siga Shasie do twarzy, wbijay si w ciao jak
rzenicze haki. Tylko dziki zaskoczeniu i pozbawieniu go oddechu
udao si unikn natychmiastowego upokorzenia. Niemal za pno
przypomnia sobie nauki Jocka Murphyego, swego nauczyciela boksu.
Nigdy nie pozwl wikszemu przeciwnikowi narzuci sobie walki w
zwarciu. Trzymaj go na dystans, na odlego ramion.
Pograli si w zimnej, olizej masie ryb i Manfred siga ju do jego
gowy, prbujc zaoy mu pnelsona. Shasa podcign prawe kolano
i kiedy przeciwnik znalaz si na grze, kopn go z caej siy w pier.
Afrykaner zachysn si powietrzem i run na plecy, ale kiedy Shasa
prbowa przeturla si w bok, jeszcze raz spad na niego, by zaoy
mu obezwadniajcy chwyt. Shasa uchyli gow, praw rk podbi mu
okie i, tak jak go uczy Jock, wymkn si przez wywalczon w ten
sposb szczelin, w czym ogromnie mu dopomg rybi luz oblepiajcy
jego szyj i rk Manfreda. I ledwie si uwolni, natychmiast zada cios
lew.
Jock bez koca kaza mu trenowa lewe proste. To najwaniejszy
cios, jakiego przyjdzie ci uywa.
Ten nie nalea do popisowych, ale trafi przeciwnika w oko z si
dostateczn, by odrzuci mu gow w ty i oszoomi akurat na tyle, e
Shasa zdy zerwa si na nogi i odskoczy. Do tego czasu molo nad
ich gowami zapenio si kolorowymi rybakami w dugich gumiakach i
granatowych golfach. Ryczeli z zachwytu i podniecenia, dopingujc obu
chopcw, jakby to bya walka kogutw.
Manfred zamruga kilka razy, by przejrze na zazawione, puchnce
oko i skoczy do przodu, ale klejce si do ng ryby pozbawiy go
szybkoci i ta lewa znw wyprysna do przodu. Bez ostrzeenia.
Wystrzelia prosto przed siebie, zupenie niespodziewanie i z tak si
trafia go w podbite oko, e rykn z wciekoci i rzuci si na olep na
drobniejszego przeciwnika.
Shasa uchyli si przed potnym ciosem i znw wyprowadzi lewy
prosty, dokadnie tak jak go tczy Jock.
30

Nigdy nie sygnalizuj ciosu ruchem ramienia czy gowy

dwiczay mu w uszach sowa Murphyego, zupenie jakby go sysza.
Po prostu wal, sam rk.
Tym razem trafi Manfreda w usta. Na zmiadonych o zby wargach
natychmiast pojawia si krew. Widok krwi wroga wprawi go w
uniesienie, a zgodny ryk tumu zbudzi drzemicy w nim gdzie gboko
pierwotny instynkt. Jeszcze raz strzeli lewym prostym, lokujc go w
rowej opuchlinie oka.
Jeli go trafisz, wal dalej w to samo miejsce. Manfred znw wyda z
siebie ryk, lecz tym razem poza wciekoci sycha w nim byo take
bl.
Skutkuje! nie posiada si z radoci Shasa, lecz w tej wanie
chwili wyczu za plecami cian sterwki. Widzc, e przeciwnik zosta
osaczony, Manfred rozpostar szeroko ramiona i z triumfalnym
umiechem na zalanych krwi ustach, szczerzc zabarwione na rowo
zby, ruszy na niego przez grzzawisko olizych ryb.
W przypywie paniki Shasa opuci rce, odepchn si od desek
ciany sterwki, skoczy przed siebie i rbn Manfreda gow w doek.
Jeszcze raz powietrze z gonym wistem uszo Manfredowi z puc i
przez kilka sekund obaj chopcy tarzali si bezadnie w masie sardeli.
Prbujc rozpaczliwie zapa oddech, Manfred nie by w stanie
zaoy chwytu liskiemu przeciwnikowi. Shasa wyrwa mu si i na
wp peznc, na wp pync dobrn do drewnianej drabiny
prowadzcej na molo i zacz si po niej wspina.
Tum zareagowa na jego ucieczk miechem i szyderczymi
gwizdami. Manfred rzuci si za nim na czworakach, plujc z
wciekoci rybim luzem i krwi pync z rozbitych warg i dyszc
ciko, by napeni puca powietrzem.
Shasa by ju w poowie drogi, kiedy Manfred dopad drabiny, sign
w gr, zapa go za kostk u nogi i oderwa mu obie stopy od szczebla.
Shasa uczepi si kurczowo drabiny; ciar wikszego przeciwnika
rozcign go jak skazaca na kole tortur. Centymetry nad gow ujrza
twarze kolorowych rybakw, wychylonych ponad krawd pomostu.
Wciekym rykiem dali jego krwi i dopingowali swego faworyta.
Wierzgn woln nog i trafi Manfreda obcasem w podbite oko.
Manfred zawy i puci jego kostk. Shasa wdrapa si na ramp i
31

potoczy w koo oszalaym spojrzeniem. Zapa do walki zupenie go

opuci, czu, e cay dygocze.
Droga ucieczki staa otworem, a go skrcao, eby z niej skorzysta,
ale otaczajcy go tum mia si, szydzi i drwi. Duma sptaa mu nogi.
Rozejrza si wok i ku swemu przeraeniu, ktre owadno nim z
tak moc, e omal nie przyprawio o wymioty, ujrza, e przeciwnik
dotar do szczytu drabiny.
Nie bardzo wiedzia, w jaki sposb wda si w t bjk, ani o co
waciwie j toczy. Gdzie w gbi duszy pragn za wszelk cen si z
niej wyplta, ale byo to niemoliwe. Jego wychowanie, wszystko, co
mu wpojono w domu i szkole, wykluczao ucieczk z pola walki.
Prbujc zapanowa na tym paskudnym dygotaniem, odwrci si, by
jeszcze raz stawi czoo przeciwnikowi.
Wyszy chopiec take dra, ale nie ze strachu. Spuchnita i
zakrwawiona twarz paaa mu dz mordu, niewiadomie sycza przez
rozcite wargi. Podbite oko zmienio si w wsk szpark i zaczynao
sinie.
Zabij go, kleinbaas! rycza tum kolorowych rybakw.
Zakatrup, zatucz!
Te judzce wrzaski podziaay na Shas jak kube zimnej wody. Wzi
gboki, przywracajcy rwnowag oddech i unis pici w klasycznej
postawie boksera, z lew nog wysunit lekko do przodu i twarz
schowan za gard.
Nigdy nie stj w miejscu zadwiczaa mu w uszach kolejna
rada Jocka. Przenis ciar ciaa na palce i zacz podskakiwa w
przd i w ty.
Patrzcie go, jaki z niego Jack Dempsey! rykn tum. On
chce z tob zataczy, Manie. Poka mu naszego walca z Zatoki
Wielorybw.
Ale ponura determinacja bijca z szafirowych oczu Shasy i biel kykci
przezierajca spod skry jego zacinitej w pi lewej doni budziy w
Manfredzie respekt. Zacz kry wok przeciwnika, syczc przez
zby i ciskajc groby.
Wyrw ci rk i wepchn do garda! Przywal ci tak, e zby bd
ci pryska przez kark czwrkami jak onierze!
Shasa zamruga oczami, ale utrzyma podniesion gard i obraca si
powoli, by cay czas sta twarz do krcego wok niego Manfreda.
32

Cho obaj lepili si i byszczeli od rybiego luzu, a wosy mieli

posklejane jak elatyn i naszpikowane uskami, w ich bjce nie byo
nic miesznego czy dziecinnego. To bya dobra walka, a zanosio si, e
bdzie jeszcze lepsza. Widzowie stopniowo umilkli i zapanowaa cisza.
Oczy im byszczay jak stadu wilkw, wycigali szyje w oczekiwaniu
na dalszy cig pojedynku tej le dobranej pary.
Manfred sfingowa cios lew, po czym uskoczy w bok i z opuszczon
nisko jasn, lnic gow zaatakowa z przeciwnej strony. Pomimo
swego wzrostu i uminienia by bardzo szybki. Wygite w uk czarne
brwi podkrelay dziko grymasu jego twarzy.
W porwnaniu z nim Shasa wydawa si niemal dziewczco drobny.
Rce mia szczupe i blade, nogi oklejone przemoczon szar flanel
wydaway si zbyt dugie i za chude, ale dobrze nimi pracowa. Zrobi
unik, uskoczy przed atakiem Manfreda i znw wyprowadzi celny lewy
prosty. Rozlego si gone szczknicie zbw, gowa odskoczya
Manfredowi do tyu i chopak zachwia si na pitach.
Vat horn, Manie, bierz go! rykn tum.
Manfred znw rzuci si do przodu mierzc potnym prawym
sierpowym w blad, atasowo gadk twarz Shasy.
Shasa schyli si i kiedy Manfred zachwia si od impetu wasnego,
chybionego ciosu, rbn go lew pici w zapuchnite, sinofioletowe
oko. Cios by tak niespodziewany i bolesny, e Manfred chwyci si
rkami za twarz.
Walcz uczciwie, ty sony kutasie! warkn.
Ja! zawtrowa mu gos z tumu. Przesta ucieka. Stawaj i
walcz jak mczyzna!
W tej samej chwili Manfred zmieni taktyk. Zamiast pozorowa
ciosy i okra przeciwnika, ruszy wprost na niego i par
niepowstrzymanie, bijc przed siebie z obu rk, z caej siy, raz za
razem, jak maszyna. Shasa zacz si rozpaczliwie cofa, uskakiwa w
ty i na boki, robi gbokie uniki, prbowa powstrzyma szaleczy
atak Manfreda seri celnych lewych prostych. Rozci mu skr pod
napuchnitym okiem, kilka razy ponownie trafi w usta, zmieniajc mu
wargi w znieksztacone, obrzmiae paty misa, ale Manfred wydawa
si ju uodporniony na ukucia tych ciosw. Rytm jego mcki nie uleg
najmniejszej zmianie, sia ataku ani na chwil nie saba.
33

Jego opalone pici, stwardniae od pracy przy sieciach i kabestanie,

muskay wosy uchylajcego si przeciwnika, wistay mu przed nosem,
gdy gwatownie uskakiwa do tyu. Nagle jedna z nich dosiga jego
skrom i Shasa przesta wymierza wasne kontry. Skupi si
rozpaczliwie na unikaniu tych mccych pici. Nogi ciyy mu
niemiosiernie, czu, jak ze zmczenia zaczynaj mu drtwie.
Manfred atakowa niezmordowanie, naciera bez chwili wytchnienia.
Wyczerpanie i rozpacz spowolniy prac ng Shasy. Pierwszy cios trafi
go w ebra. Chopiec stkn, zachwia si i ujrza drug pi pdzc
w stron jego twarzy. Nie by w stanie si przed ni uchyli, nogi mia
cikie, jakby brodzi po kolana w melasie. Chwyci Manfreda za rk i
z caych si j przytrzyma.
Manfredowi o to wanie chodzio, cay czas prbowa go do tego
zmusi. Byskawicznym ruchem drugiej rki zaoy mu chwyt na szyj.
No, teraz ci mam wymamrota przez spuchnite, zakrwawione
usta, przycigajc do siebie mocniej lew rk i cigajc gow Shasy
w d. Wzi szeroki zamach praw i rbn brutalnie od dou, prosto w
twarz.
Wyczuwszy raczej ten zamach ni go zobaczywszy, Shasa szarpn
si tak gwatownie, e wydao mu si, i syszy trzask amanej wasnej
szyi. Ale udao mu si przyj cios nie na osonit szczk, tylko na
czoo. Szok po uderzeniu przeszy go od czaszki wzdu caego
krgosupa jak dgnicie elaznym szpikulcem. Wiedzia, e
nastpnego takiego ciosu nie wytrzyma.
Mimo wirujcych przed oczami mroczkw uwiadomi sobie, e
zatoczyli si na skraj mola. Ostatkiem si szarpn si w bok i zdoa
cign ich obu na sam jego brzeg. Manfred, ktry nie przypuszcza, e
przeciwnik moe prbowa ucieczki w t stron i sta zaparty, by
uniemoliwi mu pchnicie w przeciwnym kierunku, nie mg stawi
adnego oporu. Przelecieli nad krawdzi pomostu i z wysokoci dwch
metrw spadli pasko na zasypany rybami pokad kutra.
Przygwodony ciaem Afrykanera, nadal unieruchomiony w
elaznym uchwycie, Shasa natychmiast pogry si w lotnym piasku
ryb.
Manfred chcia mu zada nastpny cios w twarz, ale pi ugrzza
mu w warstwie sardeli pokrywajcych gow przeciwnika. Da wic z
34

tym spokj i tylko napar caym ciarem ciaa na ramiona Shasy,

wpychajc mu gow coraz gbiej i gbiej w liskie grzzawisko.
Shasa zacz ton. Chcia krzycze, ale w otwarte usta wcisna mu
si martwa sardela i jej eb zatka mu gardo. Wierzga, wi si, resztk
si tuk na olep rkami, lecz jego gowa bezlitonie zapadaa si w
gb. Nie mg wyplu tkwicej w ustach ryby, zaczyna si dusi. Z
odgosem podobnym do szumu wiatru opada go ciemno, krwioerczy
chr gosw na rampie odpyn i ucich. Jego opr osabi gwatownie,
a rce i nogi opady mu bezwadnie w galaretowat brej.
Zaraz uton... pomyla ze zdziwieniem i osobliw obojtnoci,
zupenie jakby to nie o niego chodzio. Umieram...
Ta ostatnia myl rozmazaa si, rozpyna w ciemnoci i straci
przytomno.
Przyjechaa mnie zniszczy rzuci oskarajcym tonem Lothar
De La Rey, oparszy si plecami o zamknite drzwi. Wybraa si
taki kawa drogi,eby ujrze to na wasne oczy i napawa si tym
widokiem.
Pochlebiasz sobie odpara z pogard Centaine. Nie
interesujesz mnie a do tego stopnia. Przyjechaam dochodzi powanej
lokaty kapitaowej. Pidziesit tysicy funtw plus nagromadzone
odsetki.
Gdyby to bya prawda, nie przeszkadzaaby mi w przerobieniu
poowu. Mam tam tysic ton ryb... Spienione, jutro wieczorem dayby
ci wanie twoje pidziesit tysicy.
Centaine przerwaa mu niecierpliwym gestem. Opalona skra na jej
szczupej doni miaa odcie kawy ze mietank, kontrastujcy mocno
ze srebrzyst biel brylanta dugoci poowy palca, ktry teraz
wycelowaa w Lothara.
yjesz w wiecie uroje powiedziaa. Twoje ryby nie s
warte funta kakw. Nikt ich nie zechce, za adne pienidze, a ju na
pewno nie za pidziesit tysicy.
Wanie tyle s warte. Po przerobieniu na konserwy i mczk...
Znw przerwaa mu tym samym gestem.
Magazyny wiata pkaj w szwach od niechcianych towarw. Czy
ty nic nie rozumiesz? Nie czytasz gazet? Nie suchasz tu, na tej pustyni
radia? Te ryby nie s warte nawet kosztu ich przetworzenia.
35

 To niemoliwe upiera si ze zoci. Pewnie, e syszaem o

zaamaniu na giedach, ale przecie ludzie nadal musz co je.
Mylaam o tobie niejedno. Nie podnosia gosu, przemawiaa
do niego jak do dziecka. Ale nigdy nie miaam ci za gupca.
Sprbuj zrozumie, e gdzie tam na wiecie wydarzyo si co bez
precedensu. Handel zamar, cay wiat zamyka fabryki, po ulicach
wszystkich wikszych miast krc si tumy bezrobotnych.
To tylko wymwka dla tego, co chcesz zrobi. Dalszy cig twojej
wendety. Podszed bliej. W jego ogorzaej twarzy poblade wargi
wydaway si trupio sine. Przeladujesz mnie za jak
wyimaginowan krzywd sprzed wielu, wielu lat. Chcesz mnie za ni
ukara.
Ta krzywda nie jest wyimaginowana. Cofna si przed nim o
krok, ale nie spucia wzroku i cho mwia nadal cicho, jej gos
zabrzmia lodowato i twardo. To, co zrobie, byo potworne, okrutne
i niewybaczalne, ale ja nie jestem w stanie naoy na ciebie
odpowiedniej kary za tak zbrodni. Jeli Bg istnieje, on zada ci
pokut.
A dziecko... zmieni nagle temat. Dziecko, ktre urodzia
mi w guszy... Po raz pierwszy udao mu si przebi przez pancerz
jej opanowania.
Nie wa si wspomina przy mnie o swoim bkarcie. Zacisna
jedn do w drugiej, by ukry ich drenie. Taka bya nasza umowa.
To nasz syn. Nie moesz uciec przed faktami. Czy to, e i jego
przy okazji zniszczysz, take sprawia ci rado?
To twj syn zaprzeczya. Ja nie mam nim nic wsplnego.
Jego istnienie nie ma adnego wpywu ani na mnie, ani na moje
decyzje. Twoja przetwrnia jest niewypacalna, beznadziejnie,
nieodwracalnie niewypacalna. Na zwrot caoci lokaty nie mam ju co
liczy. Chc wic odzyska przynajmniej czs.
Zza otwartego okna dobiegy podniesione gosy mczyzn. Nawet z
daleka sycha w nich byo podniecenie i niemal zmysow chu.
Ujadali jak psy myliwskie, ktre zwietrz trop. Ani Centaine, ani
Lothar nie spojrzeli jednak w tamt stron; ca uwag skupili na sobie.
Daj mi szans, Centaine. Usysza bagaln nut w swoim gosie
i napenio go to odraz. Jeszcze nigdy w yciu nikogo o nic nie baga,
nigdy nikogo, ale nie mg znie myli, e znw trzeba bdzie
36

zaczyna od nowa. Ju dwa razy ndza zagldaa mu w oczy, wojna

pozbawiaa wszystkiego poza dum, odwag i determinacj. W obu
wypadkach wrg by ten sam: Anglicy i ich imperialne zakusy. Za
kadym razem zaczyna wszystko od pocztku i mozolnie odrabia
straty.
Teraz ta perspektywa wydaa mu si przeraajca. Zosta
zniszczonym przez matk swego dziecka, kobiet, ktr niegdy kocha
i niech Bg wybaczy ktr kocha nadal na przekr wszelkiemu
prawdopodobiestwu. Czu, jak bardzo dowiadczenia ycia
nadszarpny jego siy fizyczne i duchowe. Mia czterdzieci sze lat;
nie by ju modym czowiekiem z zapasem niespoytej energii, z
ktrego w kadej chwili mgby skorzysta. Wydawao mu si, e
spojrzenie Centaine zmiko, jakby poruszyo j jego baganie, e
dostrzeg w jej oczach wahanie, skonno do ustpstwa.
Daj mi tydzie, tylko jeden tydzie, Centaine. O nic wicej nie
prosz. Poniy si ostatecznie i natychmiast poj, jak bdnie
odczyta to spojrzenie.
Wyraz jej twarzy nie uleg zmianie, ale bysk ciemnych oczu zdradzi,
e to, co bra za wspczucie, byo tylko gbok satysfakcj. Przez te
wszystkie lata pragna, by znalaz si w takiej wanie sytuacji.
Mwiam ci, eby nigdy nie zwraca si do mnie po imieniu
odpara. Zabroniam ci tego, kiedy dowiedziaam si, e
zamordowae dwoje ludzi, ktrych kochaam bardziej ni kogokolwiek
na wiecie. Teraz raz jeszcze ci tego zabraniam.
Tydzie, tylko jeden tydzie.
Daam ci ju dwa lata.,
Odwrcia gow do okna. Nie sposb byo duej nie zwraca uwagi
na ochryple krzyki dobiegajce z oddali, niby ryk dnej krwi widowni
podczas walki bykw.
Przez ten tydzie tylko jeszcze bardziej by si u mnie zaduy i
powikszy moje straty. Potrzsna gow, ale Lothar wpatrywa si
w co daleko za oknem. Co tam si dzieje? spytaa ostro. Opara
rce na parapecie i wychylia si przez okno, patrzc w stron portu.
Lothar podszed do okna. W poowie mola kbi si zbity tumek
ludzi. Wszyscy bezczynni pakowacze biegli w tamt stron spod bramy
fabryki.
37

 Shasa! krzykna Centaine, zaalarmowana intuicyjnym

podszeptem matczynej troski. Gdzie jest Shasa?!
Lothar przeskoczy lekko przez parapet i pobieg w stron rampy,
wyprzedzajc po drodze robotnikw z przetwrni. Przepcha si przez
krg rozwrzeszczanych rybakw dokadnie w chwili, gdy obaj chopcy
zatoczyli si na krawd pomostu.
Manfred! rykn. Zostaw go! Pu go natychmiast!
Jego syn trzyma drobniejszego przeciwnika w morderczym chwycie i
bil go potnymi sierpowymi w unieruchomion gow. Sycha byo
trzask uderze kykci o koci czaszki Shasy.
3
Nie wymwi rozstrzygajcego sowa, zagryz wargi i ruszy w
stron
Ty gupcze! Lothar rzuci si w stron walczcych, ryk tumu
zagusza jego sowa. Poczu ukucie strachu, prawdziwego niepokoju o
to dziecko i ogarna go panika na myl o tym, jak zareaguje Centaine,
jeli co mu si stanie.
Zostaw go! Nim zdy dopa walczcych w zapamitaniu
chopcw, zatoczyli si w ty i zwalili z mola. O Boe!
Usysza, jak spadaj na pokad kutra, a kiedy podbieg, wychyli si i
spojrza w d, zobaczy, e na wp pogryli si w adunku
byszczcych sardeli.
Rzuci si w stron drabinki, lecz ze wszystkich stron napierali na
niego czarnoskrzy rybacy, toczcy si do brzegu pomostu, by nie
straci ani fragmentu walki. Mocnymi ciosami obu pici i okci
utorowa sobie drog i zbieg po drabince na pokad kutra.
Manfred lea na swym przeciwniku, z caych si wpycha mu gow i
ramiona w grzzawisko ryb. Obit i fioletow od sicw twarz
wykrzywia mu grymas wciekoci. Przez spuchnite i zakrwawione
usta bekota niezrozumiae groby. Shasa ju nie stawia oporu. Jego
gowa i ramiona znikny pod mas ryb, ale tuw i nogi dray
wstrzsane samoistnymi, sabncymi konwulsjami, jak u czowieka z
przestrzelon gow.
Lothar zapa syna za ramiona i prbowa go odcign, ale okazao
si to rwnie trudne, jak rozdzielenie pary gryzcych si mastyfw.
Stan w szerokim rozkroku, chwyci Manfreda za kark i szorty,
38

podnis go w powietrze i cisn nim o cian sterwki z tak si, e

cale zacietrzewienie uszo z chopca jak powietrze z przekutego balona,
po czym mocnym szarpniciem za nogi wydoby Shas z topieli
nitych ryb. Chopiec wylizn si na powierzchni, mokry i
oblepiony luzem. Otwarte oczy ucieky mu w ty gowy, wida byo
tylko przekrwione biaka.
Zabie go rzuci przez zacinite zby Lothar. Wypieki
wciekoci znikny z twarzy Manfreda, krew mu z niej odpyna,
wpatrywa si w ojca poblady i drcy.
Ja nie chciaem, tato, ja naprawd...
W otwartych ustach Shasy tkwia zdecha ryba, blokowaa mu dostp
powietrza. Z nosa ciek mu spieniony rybi luz.
Ty gupcze, ty may gupcze! Lothar wetkn palec w kcik
rozdziawionych bez czucia ust Shasy i wyduba martw sardel.
Przepraszam, tato, ja naprawd nie chciaem...
Jeli go zabie, popenie w oczach Boga potworny grzech.
Lothar wzi na rce bezwadne ciao. Zamordowaby wasnego...
Nie mogem go zabi! zawoa za nim Manfred. On yje,
prawda, tato? spyta bagalnie. Wszystko bdzie dobrze, prawda?
Nie. Lothar potrzsajc pospnie gow. Teraz ju po prostu
nie moe by dobrze.
Przyciskajc do piersi nieprzytomnego Shas, wspi si po drabinie.
Tum rybakw i robotnikw z przetwrni rozstpi si przed nim w
milczeniu. Tak jak Manfreda ogarno ich przeraenie i poczucie winy,
spuszczali gowy, kiedy ich mija, nie miejc spojrze mu w oczy.
Swart Hendrick! zawoa Lothar nad ich gowami do wysokiego
Murzyna. Miaem ci za mdrzejszego! Kto jak kto, ale ty
powiniene by ich rozdzieli. Odszed dugim krokiem wzdu mola
i nikt nie ruszy za nim.
Na brzegu, w poowie cieki do fabryki czekaa na niego Centaine
Courteney. Lothar stan przed ni ze zwisajcym mu bezwadnie z rk
Shas.
Nie yje... szepna Centaine. W jej glosie nie byo nawet cienia
nadziei.
Zyje, yje na pewno! zaprzeczy gwatownie Lothar. Myl o
mierci tego chopca bya zbyt potworna, za nic w wiecie nie chcia jej
39

do siebie dopuci. I jakby w reakcji na jego sowa Shasa jkn i

kcikiem ust zwymiotowa.
Szybko! zawoaa Centaine. Przewie go przez rami, nim
udusi si wasnymi wymiocinami!
Z Shas przerzuconym przez rami jak sakwa Lothar przeby biegiem
ostatnie kilka metrw dzielcych ich od biura. Centaine jednym ruchem
rki zmiota wszystko z biurka.
Po go tutaj! polecia, ale Shasa poruszy si sabo, prbujc
usi. Centaine podtrzymaa go za ramiona, otara mu usta i nos
rkawem swej jedwabnej sukni.
To ten twj bkart! wycedzia przez zby, mierzc Lothara
ponad biurkiem wciekym spojrzeniem. To on to zrobi mojemu
synowi, prawda? I nim Lothar zdy odwrci wzrok, wyczytaa w
jego oczach potwierdzenie.
Shasa zanis si kaszlem, zwrci jeszcze jedn porcj rybiego luzu i
tawej treci odka i natychmiast poczu si lepiej. Spojrza
przytomniejszym wzrokiem, przesta tak apczywie chwyta powietrze.
Centaine obronnym gestem zasonia go wasnym ciaem.
Zejd mi z oczu! rzucia ostro do Lothara. Dopilnuj,
ebycie obaj sczeli w piekle, ty i ten twj bkart. Wyjd std!
Droga z Zatoki Wielorybw do Swakopmundu, kocowej stacji linii
kolejowej, biega dnem poskrcanych dziwacznie dolin midzy
ogromnymi pomaraczowymi wydmami. Wznosiy si po obu jej
stronach na wysoko dziewidziesiciu, stu czterdziestu metrw, gry
piasku o ostrych jak brzytwa grzbietach i idealnie gadkich zboczach i
wiziy w wwozach midzy sob ar pustyni.
Ca drog stanowiy dwie gbokie koleiny, z obu stron wytyczay j
migocce w socu odamki potuczonych butelek po piwie. Nikt nie
wypuszcza si tdy w podr bez odpowiedniego zapasu gaszcyh
pragnienie napojw. Co kilka mil koleiny znikay, zatarte przez
kierowcw, ktrym obca bya sztuka podrowania przez pustyni, i
ktrzy podejmowali prby przedostania si przez nawiane hady lotnych
piaskw. Zastawione przez nich w tych miejscach puapki czyhay na
nastpnych podrnych.
Centaine jechaa szybko i ostro. Ani na chwil nie zmniejszajc
obrotw silnika, braa z rozpdu piaszczyste przeszkody i zagbienia,
40

nawet te, w ktrych grzli inni kierowcy. Delikatnymi, nieznacznymi

ruchami kierownicy prowadzia ogromn t limuzyn tak, by
trzyma koa zawsze prosto. W ten sposb wyrzucany do tyu piasek nie
mg si raptownie spitrzy i ich zablokowa.
Oparta wygodnie w skrzanym fotelu, trzymaa kierownic z wpraw
mistrza toru wycigowego, na wycignicie rk, gotowa w kadej
chwili skontrowa jej szarpnicie. Ze wzrokiem utkwionym w pdzcej
jej na spotkanie drodze przewidywaa kady manewr na dugo
przedtem, nim musiaa go wykona. Tu i tam zmieniaa raptownie bieg i
porzucaa utarty szlak, wybierajc wasny objazd trudniejszego odcinka.
Gardzia takim elementarnym zabezpieczeniem, jak zabieranie w
podr dwch czarnych sucych, ktrzy mogliby wypchn daimlera
z piasku, gdyby w nim ugrzz. Shasa nigdy nie widzia, eby matka si
zakopaa, nawet na najgorszych odcinkach drogi do kopalni.
Jecha na przednim siedzeniu obok niej. Mia na sobie stary, ale
wieo uprany drelichowy kombinezon z magazynu przetwrni ryb.
Jego wasne ubranie, brudne, cuchnce rybami i wymiocinami,
podrowao w baganiku daimlera.
Od momentu wyjazdu z fabryki matka nie odezwaa si jeszcze ani
sowem. Zerkn na ni ukradkiem. Ba si jej tumionego gniewu i nie
chcia zwraca na siebie uwagi, lecz na przekr samemu sobie nie by w
stanie si od tego powstrzyma.
Zdja ciasno przylegajcy do gowy kapelusz. Jej gste, czarne
wosy, przycite modnie i krtko la ucze Eton, targane pdem
powietrza byszczay jak mokry antracyt.
Kto zacz? spytaa, nie odrywajc oczu od drogi.
Shasa zastanowi si.
Nie jestem pewien powiedzia. Ja go pierwszy uderzyem,
ale... Urwa. Gardo nadal go bolao.
Ale co?
Wszystko byo jakby z gry uoone. Spojrzelimy na siebie i ju
wiedzielimy, e bdziemy si bi. Nie odezwaa si, wic doda
nieporadnie: I on mnie przezwa.
Jak ci przezwa?
Nie mog ci powiedzie. To byo bardzo wulgarne.

41

 Pytam, jak ci przezwa. Mwia cicho i na pozr spokojnie, ale

Shasa wiedzia, co omacza ten matowy ton. To by sygna
ostrzegawczy.
Nazwa mnie soutpiel odpowiedzia czym prdzej. Zniy gos i
spuci wzrok, zawstydzony t obelg, i dlatego nie zauway, e matka
z trudem stumia umiech i odwrcia lekko gow, by ukry iskierki
rozbawienia w oczach.
Mwiem ci, e to bardzo wulgarne prbowa si tumaczy.
Wic go uderzye. Modszego od siebie.
Nie wiedzia, e jest starszy od Manfreda, ale to, e ona to wie, wcale
go nie zaskoczyo. Matka wiedziaa wszystko.
Moe jest i modszy, ale to wyronity afrykanerski byk, co
najmniej pi centymetrw wyszy ode mnie odpar szybko jej
zarzut.
Centaine chciaa zapyta, jak wygida jej drugi syn, czy ma jasne
wosy i jest rwnie przystojny jak niegdy jego ojciec, jakiego koloru
ma oczy... ale zamiast tego powiedziaa: I spuci ci manto.
Prawie zwyciyem! zaprotestowa odwanie Shasa.
Podbiem mu oczy i dobrze puciem krwi. Prawie zwyciyem!
Prawie to za mao stwierdzia Centaine. W naszej rodzinie
nie zwycia si prawie. Po prostu si zwycia.
Zakopotany poruszy si nieswojo w fotelu i zakaszla, by cho na
chwil osabi bl garda.
Nie da si wygra z kim, kto jest duo wyszy i silniejszy
szepn aonie.
To nie trzeba byo si na niego porywa z piciami odpara
matka. Nie trzeba byo rwa si do bitki i dawa sobie wpycha do
garda zdeche ryby. Zaczerwieni si na to bolesne przypomnienie
swego upokorzenia. Trzeba byo poczeka na okazj i wyda mu
walk na tak bro, ktr sam wybierzesz, i na warunkach, ktre ty sam
ustalisz. Walczy si tylko wtedy, kiedy si ma pewno zwycistwa.
Przemyla starannie to, co powiedziaa, rozwaajc spraw ze
wszystkich stron.
Tak wanie postpia z jego ojcem, prawda? spyta cicho.
Zaskoczona t przenikliwoci Centaine zapatrzya si na Shas i w tej
samej chwili daimler wypad z kolein. Szybkim ruchem sprowadzia go
42

w nie z powrotem i odzyskawszy panowanie nad maszyn skina

gow.
Owszem, tak wanie z nim postpiam. Widzisz, my,
Courteneyowie, nie musimy walczy na pici. My walczymy za
pomoc wadzy, pienidzy i wpyww. Nikt nie moe nas pokona na
naszym wasnym terenie.
Znw zamilk, rozwaajc starannie to, co uslyszal, i W kocu twarz
mu si rozjania. By tak pikny, kiedy si umiecha, pikniejszy
chyba nawet od swego ojca. Centaine poczua w sercu wzbierajc fal
mioci.
Bd o tym pamita powiedzia. Kiedy go spotkam
nastpnym razem, bd o tym pamita.
Ani jedno, ani drugie nawet przez chwil nie wtpio, e ten nastpny
raz musi kiedy nastpi i e kiedy nastpi, obaj podejm walk, ktr
wanie sobie wypowiedzieli.
4
Wia wiatr od morza. Fetor gnijcych ryb by tak silny, e oblepia
Lotharowi gardo i przyprawia go o skurcze odka. Cztery kutry
nadal cumoway na swych miejscach przy molo, ale ich adunek nie
mieni si ju srebrzycie. Sardele osiady, grna warstwa wyscha w
socu, ciemniaa, staa si brudnobrunatnoszara, zaroia si
metalicznie zielonymi muchami wielkoci os. Pod wasnym ciarem
ryby w adowni zmieniay si w zmiadon mas, pompy ledwie
naday wyrzuca z zz strumienie brzowej krwi i rybiego tuszczu,
rozlewajce si po powierzchni zatoki paskudn, stale rosnc plam.
Lothar cay dzie przesiedzia w oknie biura, przed ktrym ustawia
si duga kolejka czekajcych na wypat robotnikw z przetwrni i
rybakw z kutrw. Musia sprzeda starego ciarowego packarda i te
kilka mebli z baraku z falistej blachy, ktry suy jemu i Manfredowi
za mieszkanie. To byy jedyne rzeczy nalece nie do firmy, tylko do
niego osobicie, i jako takie nie zostay zajte przez szeryfa. Handlarz
starzyzn ze Swakopmundu jak sp zwietrzy upadek fabryki i pojawi
si w cigu kilku godzin. Kupi od Lothara wszystko za niewielki
uamek rzeczywistej wartoci oferowanych przedmiotw.
Mamy kryzys, panie De La Rey. Wszyscy sprzedaj, nikt nie chce
kupowa. Moe pan wierzy, e to dla mnie wyrzucone pienidze.
43

Wraz z rezerw na czarn godzin zakopan w piasku podogi baraku

starczyo tego, by zapaci ludziom po dwa szylingi za kadego funta,
ktrego by im winien. Oczywicie nie musia tego robi, uregulowanie
zalegych pensji byo spraw firmy, ale nawet przez myl mu nie
przeszo miga si od tego obowizku. To byli jego ludzie.
Przykro mi, ale to wszystko, wicej nie mam powtarza
kademu, podchodzcemu do okienka, unikajc jego spojrzenia.
Po zakoczeniu wypaty, kiedy ostatni czarnoskrzy robotnicy
rozeszli si niepocieszeni do swoich barakw, Lothar zamkn biuro i
wrczy klucz zastpcy szeryfa.
Potem po raz ostatni poszed z synem na molo. Usiedli obok siebie ze
zwieszonymi nogami. Smrd gnijcych ryb pogbia ich ponury
nastrj.
Nie rozumiem, tato odezwa si Manfred. Mwi przez
zapuchnite usta, na jego grnej wardze czerwieni si wielki rdzawy
strup. Mielimy wietny pow, powinnimy by bogaci. Co si
stao, tato?
Wystrychnito nas na dudka odpar cicho Lothar.
A do tej chwili nie czu gniewu ani urazy, by tylko jak odrtwiay.
Dwa razy w yciu zosta trafiony kul. Raz karabinow, na drodze do
Omaruru, kiedy odpierali inwazj Smutsa na Niemieck Afryk
Poudniowo-Zachodni, i drugi raz znacznie pniej, kul z lugera,
ktrego spust nacisna matka jego syna. Sign rek do piersi na to
wspomnienie i namaca przez cienk bawen oliwkowej koszuli
cignite, gadkie jak guma wgbienie blizny.
Uczucie byo dokadnie takie samo: najpierw szok i tpe odrtwienie,
a dopiero znacznie pniej bl i wcieko. Ta wcieko zalaa go
teraz czarn fal. Nawet nie prbowa jej opanowa, wrcz pawi si w
niej, bo pomagao mu to umierzy bl. Przeszywajcy bl na
wspomnienie upokorzenia, gdy baga o tydzie zwoki, a w czarnych
oczach tej kobiety dojrza bysk szyderczego umiechu.
Czy nie moemy im w tym jako przeszkodzi, tato? spyta
chopiec. Nie musia wyjania, kogo mia na myli. Obaj dobrze
wiedzieli, kto jest ich wrogiem. Poznali go dobrze w czasie trzech
wojen: pierwszej wojny burskiej w roku 1881, wielkiej wojny burskiej
w roku 1889, kiedy to Wiktoria cigna zastpy swych odakw a
zza oceanu i rzucia je przeciw nim, by ich ostatecznie zniszczy, i
44

wreszcie w roku 1914, gdy ta angielska marionetka, Jannie Smuts,

wykona rozkazy swych panw, wadcw brytyjskiego imperium.
Lothar potrzsn przeczco gow. Dawiony wciekoci nie by w
stanie wykrztusi z siebie ani sowa.
Przecie musi by jaki sposb upiera si chopiec.
Jestemy silni. Przypomnia sobie jak ciao Shasy sabo powoli w
jego rkach i mimowolnie napry bicepsy. Przecie to wszystko
naley do nas. To nasza ziemia, dana nam od Boga. Tak jest napisane w
Biblii.
Jak ju tylu Afrykanerw przed nim, interpretowa t ksig po
swojemu. To oni, Burowie, byli narodem wybranym, dziemi Izraela, a
Poudniowa Afryka Ziemi Obiecan, krain mlekiem i miodem
pync.
Lothar milcza nadal. Manfred pocign go za rkaw.
Przecie to Bg da nam t ziemi, prawda, tato?
Tak. Lothar skin pospnie gow.
W takim razie oni nam to wszystko ukradli: ziemi, diamenty,
zoto wszystko! A teraz jeszcze zabrali nam nasze kutry i ryby. Musi
by jaki sposb, eby ich powstrzyma, eby odebra im nasz
wasno.
To nie takie proste. Lothar nie bardzo wiedzia, jak to wyjani
dziecku. Czy on sam w peni rozumia, jak to si stao? Przecie
rzeczywicie t Ziemi wydarli guszy i dzikim pod grob luf dugich
skakowych rusznic wanie ich ojcowie.
Zrozumiesz to, jak doroniesz, Manie mrukn.
Jak dorosn, wymyl sposb, eby ich pokona owiadczy
Manfred z tak gwatownoci, e strup na jego wardze pk i zalnia
na nim maa rubinowa kropelka. Wymyl, jak im to wszystko
odebra. Zobaczysz, tato!
Moe i tak, synku, moe ci si to uda. Lothar obj chopca
ramieniem.
Pamitasz przysig dziadka, tato? Ja j bd pamita do koca
ycia. Wojna z Anglikami nigdy si nie skoczy.
Siedzieli tak razem, dopki soce nie zaczo pogra si w wodach
zatoki, zmieniajc je w pynn mied. Potem, ju po ciemku, wrcili na
brzeg, zostawiajc za sob fetor gnijcych ryb i ruszyli wzdu granicy
wydm.
45

Kiedy zbliyli si do baraku, zobaczyli unoszc si z komina smuk

dymu, a po wejciu do kuchennej przybudwki ujrzeli, e na otwartym
palenisku ponie ogie. Swart Hendrick podnis gow.
yd zabra st i krzesa powiedzia ale garnek i kubki udao
mi si schowa.
Usiedli na pododze i jedli prosto z garnka brej z kukurydzianej mki
z solonymi, suszonymi na wietrze rybami. aden nie odezwa si ani
sowem, pki nie skoczyli.
Nie musiae zostawa przerwa milczenie Lothar.
Swart Hendrick wzruszy ramionami.
W fabrycznej kantynie kupiem kaw i tyto. Za pienidze z
ostatniej wypaty. Akurat starczyo.
Wiecej nie miaem powiedzia Lothar. Nie mam ju ani
pensa.
Ju nieraz tak bywao. Hendrick zapali fajk rozarzonym
drewienkiem z ognia. Ju nieraz bylimy spukani do nitki.
Tym razem jest inaczej mrukn Lothar. Nie ma ju koci
soniowej ani... Urwa duszc si z wciekoci.
Hendrick nala kawy do cynowych kubkw.
Jakie to dziwne powiedzia. Kiedy j znalelimy, miaa na
sobie skry dzikich zwierzt. A teraz zajeda t swoj wielk t
limuzyn... pokrci gow i zachichota. I teraz ona nas zostawia
w achmanach.
To prawda potwierdzi Lothar gdyby nie my, ty i ja, ju by
nie ya. Co wicej, to my znalelimy jej te diamenty i my je
wykopalimy z ziemi.
A dzi, cho taka bogata cign Hendrick poaszczya si
take na te nasze par ndznych funtw. Nie powinna bya tego robi.
Pokrci wielk czarn gow. Nie powinna bya.
Lothar wyprostowa si powoli. Na widok jego miny Hendrick
pochyli si skwapliwie do przodu. Manfred poruszy si i po raz
pierwszy umiechn.
No wyszczerzy zby Swart Hendrick co ci tam chodzi po
gowie? Koci nie ma, wszystkie sonie ju dawno wybite do nogi...
Co tam ko... odpar Lothar. Tym razem to bd diamenty.
Diamenty? Hendrick zakoysa si na pitach. Jakie
diamenty?
46

 Jak to jakie? umiechn si do niego Lothar. Zte, kocie oczy

zapony mu dawnym blaskiem. Oczywicie te, ktre jej
znalelimy.
Jej diamenty? Wytrzeszczy oczy Hendrick. Z kopalni H'ani?
Ile masz pienidzy? spyta Lothar. Hendrick umkn
spojrzeniem w bok. Znam ci na wylot cign niecierpliwie
Lothar i chwyci go za rami. Zawsze co tam trzymasz na czarn
godzin. Ile tego jest?
Niewiele odburkn Hendrick prbujc wsta, ale Lothar nie
puci jego ramienia.
Przez ostatni sezon zarabiae wcale niele. Wiem dokadnie, ile ci
zapaciem.
Pidziesit funtw wydusi z siebie Hendrick.
Akurat! pokrci gow Lothar. Musisz mie wicej.
No, moe troch wicej przyzna z rezygnacj Hendrick.
A wic masz sto funtw orzek Lothar. Tyle wanie bdzie
nam potrzeba. Daj mi te pienidze. Dobrze wiesz, e odbijesz je sobie z
nawizk. Jak zawsze.
Jeszcze w widmowej szarwce przedwitu zostawili tego daimlera
u podna gry, na brzegu strumienia Liesbeek, i ruszyli wsk ciek.
Bya stroma i kamienista, im wyej, tym trudniej byo si wspina.
Zanim dotarli na szczyt pierwsze promienie soca rozjaniy mrok.
Na czele postpowao dwch starszych meczyzn. Ubrani byli wicej
ni skromnie, na nogach mieli zdarte yeldskoen [Lekkie buty z nie
garbowanej skry.
] na gowach poplamione od potu, bezksztatne somkowe kapelusze.
Obaj byli tak chudzi, e wygldali na zamorzonych godem, lecz
poruszali si sprycie, a ich ogorzae, pokryte sieci zmarszczek
twarze wiadczyy o czstym i dugotrwaym przebywaniu na socu,
wietrze i deszczu. Przygodny obserwator mgby ich wzi za par
starych wczgw, ktrych tak wielu krcio si po drogach w tych
czasach Wielkiego Kryzysu.
Przygodny obserwator byby jednak w bdzie. Wyszy z dwch
starcw, ten utykajcy lekko na sztucznej nodze, by komandorem
Orderu Imperium Brytyjskiego i posiadaczem najwyszego odznaczenia
za odwag i mstwo, jakie Imperium mogo nada Krzya Wiktprii.
47

By take jednym z najwybitniejszych historykw wojskowych swoich

czasw, a do tego czowiekiem niezwykle majtnym i tak mao
dbajcym o dobra doczesne, e rzadko zadawa sobie trud zliczania
swych bogactw.
Garry, staruszku zwrci si poufale do sir Garricka Courteneya
jego towarzysz. To najwikszy z problemw, przed jakimi stoimy
tumaczy wysokim, niemal dziewczcym gosem, wymawiajc r w
ten niezwykle dwiczny sposb okrelany mianem r
malmesburskiego. Nasi ludzie porzucaj ziemi i cign do miast.
Farmy popadaj w ruin, a w miastach nie ma pracy.
W jego glosie nie sycha byo zadyszki, mimo i pokonali ju
szeset metrw stromego zbocza Gry Stoowej, bez jednego
odpoczynku, w tempie, ktrego nie zdoali dotrzyma pozostali,
znacznie modsi czonkowie grupy.
To recepta na katastrof zgodzi si sir Garrick. Na swoich
farmach klepi bied, ale gdy je porzuc i przenios si do miast,
przymieraj godem. A godujcy tum bywa grony, Ou Baas. Uczy
nas tego historia.
Mczyzna nazwany Starym Panem by niszy, cho trzyma si
prociej od sir Garricka Courteneya. Mia sympatyczne, niebieskie
oczy, spogldajce bystro spod obwisego ronda panamy, i siw kozi
brdk, ktra podrygiwaa energicznie, kiedy mwi. W
przeciwiestwie do sir Garricka nie by bogaty; mia tylko niewielk
farm na warzonych mrozem wyynach Transwalu i mnstwo dugw,
ktre traktowa rwnie lekko jak tamten swoje bogactwa. Ale by
pupilkiem caego wiata, ktry obsypywa go zaszczytami. Pitnacie
najlepszych uczelni wiata, w tym Oksford, Cambridge i Columbia,
nadao mu doktoraty honoris causa. Dziesi miast, Londyn, Edynburg i
tak dalej, przyznao mu swoje obywatelstwa. Przed laty dowodzi
wojskami Burw, teraz by generaem armii Imperium Brytyjskiego,
czonkiem Tajnej Rady, kawalerem Orderu Honoru, adwokatem z
tytuem radcy krlewskiego, czonkiem korporacji prawniczej i
Towarzystwa Krlewskiego Na jego piersi brakowao miejsca na
wszystkie gwiazdy i wstgi, do ktrych noszenia mia prawo. By bez
wtpienia
najzdolniejszym
najmdrzejszym,
najbardziej
charyzmatycznym i wpywowym czowiekiem, jakiego kiedykolwiek
wydaa Afryka Poudniowa. Sprawia wraenie niemal zbyt wielkiego
48

duchem, by mogy go krpowa ziemskie granice by prawdziwym

obywatelem caego szerokiego wiata. I to wanie stanowio szczelin
w jego zbroi, przez ktr wrogowie sali swe zatrute strzay: On
sercem jest po drugiej stronie oceanu, nie z wami. I tak upad rzd
Partii Poudniowoafrykaskiej, w ktrym zajmowa trzy kluczowe
stanowiska: premiera, ministra obrony i ministra spraw wewntrznych.
Teraz by przywdc opozycji.
Sam jednak uwaa si za botanika z zamiowania, a onierza i
polityka z koniecznoci.
Powinnimy zaczeka na reszt. Genera Jan Smuts przystan
na poronitej mchem skalnej pce i wspar na lasce. Spojrzeli wd
zbocza.
Sto krokw niej mozolnie drapaa si pod gr jaka kobieta.
Jej rysujce si pod perkalowymi spdnicami uda byy grube i
potne jak u rozpodowej klaczy, a odsonite ramiona uminione
niczym u zapanika.
Moja gobka mrukn z uwielbieniem sir Garick, przygldajc
si swej nowo polubionej maonce. Po czternastu dugich latach
zalotw dopiero przed szecioma miesicami przyja jego wzgldy.
No, pospiesze si, Anno! zawoa bagalnie chopiec idcy za
ni wsk ciek. Inaczej do poudnia nie wejdziemy na szczyt, a ja
umieram z godu! Ju dawno mina pora niadania! Dorwnywa jej
wzrostem, ale by dobre dwa razy szczuplejszy.
Pd do przodu, skoro tak ci si spieszy! ofukna go
dobrotliwie spod nasunitego gboko na czoo hemu tropikalnego. Jej
krga, rumiana twarz z obwisymi policzkami przywodzia na myl
pysk przyjaznego buldoga. Ale po co kto miaby si gramoli na
szczyt tej piekielnej gry...
Popcham ci zaproponowa Shasa i podpari obiema rkami
masywne poladki lady Courteney. Hej, hop! i ju dama na grze!
Przesta, ty obuziaku! sapna Anna, wymachujc rkami, by
podoa raptownemu przyspieszeniu tempa wspinaczki. Przesta, bo
poami ci ten kij na siedzeniu! Och, przesta natychmiast, do tego!
Nim zostaa pani Courteney, bya po prostu Ann, niak Shasy i
ukochan suc jego matki. Oszaamiajcy awans spoeczny w
najmniejszym stopniu nie wpyn na stosunki midzy nimi.
Z gonym sapaniem, protestami i miechem dotarli do skalnej pki.
49

 Oto twoja przesyka, dziadku! Dostawa specjalna! zawoa

Shasa do sir Garricka, ktry rozdzieli ich stanowczo lecz czule. Ta
pospolita kobieta o czerstwej twarzy i ten pikny chopiec, jego ona i
jedyny wnuk, byli najcennniejszymi z jego wszystkich skarbw.
Anno, kochanie, nie powinna tak ora w tego chopca skarci j
z kamienn twarz. Zrewanowaa mu si trzepniciem w rami, na
wp artobliwym, na wp poirytowanym.
Powinnam wanie szykowa lunch zamiast ugania si po tej
piekielnej grze. Mwia z silnym akcentem flamandzkim i
zwracajc si do generaa Smutsa z wyran ulg przesza na afrikaans:
Czy to jeszcze daleko, Ou Baas?
Ale skde, lady Courteney, tylko kawaeczek. O, s i pozostali.
Ju zaczynaem si o nich martwi.
Z lasu porastajcego nisze partie zbocza wyonia si Centaine z
reszt grupy. Miaa na sobie lun bia sukienk, odsaniajc jej nogi
a do kolan, i biay somkowy kapelusz przybrany sztucznymi
winiami. Kiedy jej grupa dogonia prowadzcych, Centaine
umiechna si do generaa Smutsa.
Zasapaam si, Ou Baas powiedziaa. Czy na ostatniej
prostej mog wesprze si na pana ramieniu?
I cho ledwie zarowia si od wysiku, genera rycersko poda jej
rami i jako pierwsi dotarli na szczyt.
Te doroczne pikniki na Grze Stoowej byy tradycyjnym rodzinnym
sposobem witowania urodzin sir Garricka. Jego stary przyjaciel,
genera Smuts, dokada wszelkich stara, by nigdy nie przegapi tej
uroczystoci.
Kiedy na szczycie rozsypali si koem, by usi na trawie i zapa
oddech, Centaine i stary genera znaleli si w pewnym oddaleniu od
reszty. W dole pod nimi rozpociera si widok na ca rozleg dolin
Constantii, upstrzon winnicami przyodzianymi w pyszn ziele peni
lata. Sterczce spomidzy nich szczytowe ciany holenderskich dworw
lnily niczym pery w promieniach nisko stojcego soca. Zasnute
lekk mgiek zbocza gr Muizenberg i Kabonkelberg tworzyy potny
amfiteatr z szarej skay zamykajcy dolin od poudnia, a na pnocy
ochronny wa gr Holandii Hotentockiej odcina Przyldek Dobrej
Nadziei od afrykaskiej tarczy kontynentalnej. Dokadnie na wprost
nich, wcinite midzy gry, pod natrtnym naporem wiatru z
50

poudniowego wschodu burzyy si i pieniy wody Zdradliwej Zatoki.

Widok by tak pikny, e dusz chwil milczeli oniemiali z zachwytu.
Pierwszy odezwa si genera Smuts.
Wic o czym to, moja droga Centaine, chciaa ze mn mwi?
Potrafi pan czyta w mylach, Ou Baas rozemiaa si nieswojo.
Jak zgaduje pan takie rzeczy?
W moim wieku, moja droga, jeli pikna dziewczyna odciga
czowieka na bok, mona mie pewno, e nie idzie jej o przyjemno,
tylko o interes odpar puszczajc do niej oczko.
Jest pan jednym z najbardziej pocigajcych mczyzn, jakich
spotkaam w yciu, Ou Baas.
Oho! Taki komplement! Musi chodzi o co powanego.
Zmiana wyrazu jej twarzy potwierdzia jego przypuszczenie.
Chodzi o Shas wyjania krtko.
Ale w czym problem? Z nim nie ma przecie adnych kopotw.
Czy moe si myl?
Wyja z kieszeni spdnicy jaki jednostronnicowy dokument i podaa
go generaowi. Widnia na nim toczony herb z mitr biskupi,
emblemat najbardziej ekskluzywnej prywatnej szkoy w kraju.
Genera przebieg dokument wzrokiem. Centaine wiedziaa, jak
szybko ten niezwyky czowiek potrafi czyta nawet najbardziej zawie
traktaty prawnicze, tote kiedy zwrci go jej niemal natychmiast, nie
poczua si zlekcewaona. Zauway wszystko, nawet zwize
podsumowanie dyrektora w ostatnim wierszu na dole: Michael Shasa
przynosi zaszczyt swej rodzinie, jest chlub szkoy.
Musisz by z niego bardzo dumna powiedzia genera z
umiechem.
Jest caym moim yciem.
Wiem, ale to wanie nie zawsze jest najmdrzejsze. Z dziecka
szybko stanie si mczyzn, a kiedy odejdzie, razem z nim moesz
straci sens ycia. Ale nie o tym mowa. W jaki sposb mog ci pomc,
moja droga?
Shasa jest zdolny, przystojny, ma podejcie do ludzi, nawet
znacznie starszych od niego. Chciaabym dla niego fotela w
parlamencie. Na pocztek.
Genera zdj z gowy panam i przygadzi doni lnice, srebrne
wosy.
51

 Czy jednak nim zasidzie w parlamencie zamia si nie

powinien dokoczy edukacji?
Ot to! W tej wanie sprawie chciaam si poradzi, Ou Baas.
Czy Shasa ma jecha do domu, do Oksfordu lub Cambridge? Czy te
moe wyborcy bd mu to mieli pniej za ze? Moe raczej jaka
miejscowa uczelnia? A jeli tak, to Stellenbosch czy uniwersytet w
Cape Town?
Zastanowi si nad tym, Centaine, i udziel ci swej rady, gdy
nadejdzie pora podjcia ostatecznej decyzji. A tymczasem, czy wolno
mi okaza czelno i ostrzec ci przed czym innym, pewnym
nastawieniem psychicznym, ktre moe zniweczy twoje wszystkie
plany co do przyszoci tego modego czowieka?
Och, prosz, Ou Baas! zawoaa bagalnie. Pana sowa s
warte tyle co... Nie musiaa wyszukiwa porwnania, bo genera
cign gadko dalej.
Sowo dom w tym kontekcie brzmi zupenie fatalnie. Shasa
musi zdecydowa, gdzie naprawd jest jego dom, i jeli urna, e po
tamtej stronie oceanu, to na moj pomoc nie ma co liczy.
Jaka ja jestem gupia! Wida byo, e rzeczywicie jest na
siebie za. Policzki jej pociemniay, usta cigny si w wsk kresk.
Soutpiel, przypomniaa sobie nagle. Jedn nog w Londynie, drug w
Cape Town. Teraz to przezwisko przestao jej si wydawa mieszne.
To si ju nie powtrzy przyrzeka, kadc mu rk na ramieniu,
by podkreli szczero swej obietnicy. Wic pomoe mu pan?
Czy me moglibymy ju zje niadania, mamo? zawoa ze
swego miejsca Shasa.
Dobrze, zanie koszyk na brzeg strumienia, o tam! Odwrcia
si z powrotem do starego generaa. Mog na pana liczy?
Jestem w opozycji, Centaine...
To nie potrwa dugo. Do nastpnych wyborw kraj odzyska
zdrowy rozsdek.
Musisz mie wiadomo, e w tej chwili nie mog niczego
obiecywa. Dobiera starannie sowa. To wci jeszcze dziecko.
Ale bd go uwanie obserwowa. Jeli rozwinie si tak, jak to si
zapowiada, jeli sprosta moim wymaganiom, otrzyma ode mnie
wszelkie moliwe wsparcie. Bg jeden wie, jak bardzo nam potrzeba
zdolnych ludzi.
52

Odetchna z zadowoleniem i ulg, a genera ju swobodniejszym

tonem doda:
Sean Courteney by mdrym czowiekiem i dobrym ministrem w
moim rzdzie.
Centaine drgna. Brzmienie tego nazwiska wywoywao tak wiele
wspomnie, kojarzyo si z ogromn radoci i rwnie wielkim
smutkiem, z tyloma mrocznymi tajemnicami. Ale stary genera zdawa
si nie zauwaa jej zmieszania.
By mi take bliskim i zaufanym przyjacielem cign.
Chciabym znw mie w rzdzie jakiego Courteneya, kogo bliskiego i
zaufanego. Moe take w randze ministra.
Podnis si i poda jej rk.
Jestem rwnie godny jak Shasa powiedzia, pomagajc jej
wsta a zapachy, kre mnie dochodz, s tak smakowite, e nie jestem
w stanie si dheJ opiera.
Mimo to, gdy podano niadanie, genera ledwie co skubn.
Tymczasem reszta, idc za przykadem Shasy, rzucia si na jedzenie z
wilczym apetytem, wyostrzonym wspinaczk. Sir Garrick kroi paty
zimnego pieczystego z jagnicia, schabu i piersi indyka, a Anna dzielia
pasztet Melton Mowbray [Pasztet z wieprzowiny z sosem anchois (od
nazwy miejscowoci Melton Mowbray w hrabstwie Leicestershire, skd
pochodzi).] rozdawaa jajka, szynk, porcje nek wieprzowych w
smakowicie klarownej galarecie, a na koniec saatk z owocw.
Jedno jest pewne owiadczy z ulg Cyril Slaine, jeden z
dyrektorw zatrudnianych przez Centaine. Z drodze powrotnej
koszyk bdzie znacznie lejszy.
A teraz powiedzia genera wstajc z miejsca na brzegu
malekiego, szemrzcego strumyka, gdzie polegiwali po sutym
niadaniu a teraz najwaniejszy punkt programu!
Wstawa, wstawa! Centaine pierwsza zerwaa si na nogi i
zakrcia jak rozbawiona dziewczynka, a zawirowaa jej sukienka.
Cyril, zostaw koszyk tutaj. Zabierzemy go w drodze powrotnej.
Ruszyli samym brzegiem szarego urwiska, majc cay wiat u swych
stp, a genera odbi nagle w lewo, w rumowisko skal poronitych
kwitncym wrzosem i krzewami srebrnicy, poszc cukrzyki spijajce
nektar z kwiatw. Wzbiy si w powietrze, trzepoczc dugimi pirami
ogona i byskajc tymi brzuszkami, rozsierdzone za to najcie.
53

Tylko jeden Shasa mg dotrzyma kroku generaowi. Kiedy reszta

grupy znw ich dogonia, stali na skraju wskiego skalnego parowu,
ktrego dno wycieaa jasnozielona bagienna trawa.
Jestemy na miejscu powiedzia genera Smuts. Kto
pierwszy znajdzie diz, wygrywa sze pensw.
Shasa puci si biegiem w d stromej ciany parowu. Nim pozostali
znaleli si w poowie drogi, rozlego si jego podniecone woanie:
Mam, znalazem! Wygraem sze pensw!
Spezli na dno i u podna skalnego rumowiska, na skraju podmokej
ki otoczyli w niemym podziwie przepikn orchide o odyce lilii.
Genera przyklkn przed ni na jedno kolano jak przed lenym
bstwem.
Bkitna diza powiedzia. Jeden z najrzadszych kwiatw na
Ziemi. Zdobice odyk kielichy byy cudownie modre, miay
ksztat kwiatw lalemancji, a ich rozwarte gardziele wabiy najczystsz
ci i krlewsk purpur. Ronie tylko tu, na Grze Stoowej i
nigdzie indziej w wiecie. Podnis wzrok na Shas.
Czy chciaby w tym roku wystpi w roli mistrza ceremonii,
modziecze? spyta.
Shasa wystpi do przodu, z wan min zerwa dzik orchide i
wrczy j dziadkowi. Znalezienie kwiatu i obdarowanie nim sir
Garricka stanowio nieodczn cz dorocznych obchodw jego
urodzin. Zebrani nagrodzili radosnymi brawami tradycyjn ceremoni.
Patrzc z durn na swego syna, Centaine wrcia myl d dnia jego
narodzin, dnia, w ktrym stary Buszmen nadal mu imi Shasa, Dobra
Woda, i zataczy dla niego w witej dolinie daleko w gbi Kalahari.
Przypomniaa sobie pie urodzinow, ktr tamten starzec
skomponowa i odpiewa. W uszach rozbrzmiay jej mlaski i powisty
jzyka Buszmenw, ktry tak dobrze pamitaa, tak ukochaa:
Jego strzay sign gwiazd,
A gdy kto wymwi jego imi,
A tamie bdzie sycha...
I znajdzie dobr wod,
Gdziekolwiek wyruszy, znajdzie dobr wod...

54

Przed oczyma znw stana jej twarz dawno zmarego starca, pokryta
niewiarygodn sieci zmarszczek, a mimo to promieniujca tym
cudownym morelowym blaskiem niby bursztyn czy sepiolit, i w gbi
duszy szepna gardowo w jzyku Buszmenw:
Niechaj si speni, stary ojcze, niechaj si speni.
6
W drodze powrotnej nawet w ogromnym daimlerze ledwie si
pomiecili, a i tak tylko dziki temu, e Anna usiada na kolanach sir
Garrickowi, ktry zupenie znikn pod jej obfitymi ksztatami.
Kiedy Centaine ruszya w d krt drog wijc si przez las
wysokich eukaliptusw, Shasa pochyli si do przodu z siedzenia za jej
plecami.
Och, mamo, chyba cigle jedziesz na rcznym hamulcu!
Zawoa ponaglajc j do szybszej jazdy.
Siedzcy obok Centaine genera nie spuszcza wzroku z
szybkociomierza.
To niemoliwe mrukn, zaciskajc kurczowo w rkach swoj
panam. Mnie si zdaje, e pdzimy pidziesit kilometrw na
godzin.
Centaine ostrym skrtem wprowadzia daimlera midzy ozdobne biae
supy gwnej bramy majtku. Fronton bramy, dzieo synnego
rzebiarza, Antona Anreitha, przedstawia taczce nimfy z kiciami
winogron w doniach, a paskorzeb wieczya wypuka nazwa
posiadoci i data: WELTEVREDEN 1790. W tumaczeniu z
holenderskiego znaczy to w peni zaspokojony. Centaine kupia j od
pewnej znakomitej rodziny dokadnie w rok po uzyskaniu praw do
kopalni H'ani. Od tamtej pory otoczya posiado trosk i mioci, nie
szczdzc pienidzy na jej urzdzenie i utrzymanie.
Tu za bram zwolnia do szybkoci kroku spacerowego.
Nie chc zakurzy winnicy wyjania generaowi.
Kiedy powioda spojrzeniem po rzdach starannie przycitej, rozpitej
na podprkach winoroli, na jej twarzy pojawi si wyraz tak
gbokiego zadowolenia, e generaowi po raz kolejny przebiego przez
myl, jak trafnie nazwano t posiado.
Kolorowi robotnicy prostowali si przy krzewach winoroli i machali
im na powitanie. Shasa wychyli si przez okienko i wykrzykiwa
55

imiona swoich ulubiecw, a oni umiechali si z satysfakcj na to

wyrnienie.
Obsadzona rozoystymi dbami droga wioda przez dwustuakrow
winnic przed zabytkowy dwr. Gazony wok gwnego budynku
obsiano soczycie zielon traw kikuyu. Genera Smuts przywiz jej
sadzonki ze swej wschodnioafrykaskiej kampanii w roku 1917 i od
tamtej pory przyja si bujnie w caym kraju. Porodku najwikszego
trawnika staa wysoka wieyczka dzwonu niewolniczego, wci jeszcze
uywanego do obwieszczania rozpoczcia i zakoczenia codziennych
prac. Za ni wznosiy si nienobiae, zwieczone masywnymi
anreithowskimi szczytami ciany Welteyreden, a ponad nimi spadzisty
dach dworu.
Jeszcze nim wysypali si z wielkiej tej limuzyny, z domu wybiega
krztajca si troskliwie suba.
Lunch o pierwszej trzydzieci polecia rano Centaine. Ou
Baas, wiem, e sir Garry chce panu przeczyta najnowszy rozdzia
swojego dziea. Mnie i Cyryla czeka cay ranek wytonej pracy...
Urwaa nagle. Shaso, a ty dokd?
Chopiec przesun si niepotrzeenie w koniec werandy i by o krok
od czmychnicia. Teraz odwrci si i z cikim westchnieniem odpar:
Chciaem z Jockiem potrenowa tego nowego kuca.
Nowy kuc do gry w Polo by gwiazdkowym prezentem od Cyryla.
Madame Claire na pewno ju na ciebie czeka zauwaya
Centaine. Przecie uzgodnilimy, e powiniene nieco wicej czasu
powici matematyce, prawda?
Och, mamo, przecie s wakacje!
Kadego dnia, ktry spdzasz na prniactwie, kto inny pracuje. I
kiedy si spotkacie, nie da ci adnych szans.
Wiem, mamo. Shasa czsto sysza z ust matki t
przepowiedni. Spojrza bagalnie na dziadka.
Och, jestem pewien, e mama zgodzi si, aby po lekcji
matematyki przeznaczy troch czasu dla siebie pospieszy
posusznie z odsiecz sir Garrick. Jak to susznie zauwaye,
oficjalnie mamy wakacje doda spogldajc z nadziej na Centaine.
Niech i mnie wolno bdzie przyczy si do obrony mojego
modego klienta popar sir Garricka genera Smuts.
56

 Masz tak wybitnych adwokatw, e musz skapitulowa

rozemiaa si Centaine. Ale popracujesz z madame Claire a do
drugiego niadania.
Shasa wepchn rce w kieszenie i ze zwieszon gow odszed
poszuka nauczycielki. Anna znikna w gbi domu, by popdzi
sub, a sir Garrick zabra generaa Smutsa na rozmow o swym
nowym rkopisie.
No, dobrze powiedziaa Centaine i skina gow na Cyryla.
Bierzmy si do roboty!
Ruszy za ni przez dwuskrzydowe drzwi frontowe z masywnego
teku, potem dugim yoorkamer o posadzce z biaego i czarnego
marmuru, odbijajcej gono ich kroki, by wreszcie znale si w
gabinecie Centaine, na samym kocu korytarza.
Sekretarze ju na ni czekali obaj mczyni, obaj przystojni i
modzi. Centaine nie znosia w swym otoczeniu staej obecnoci kobiet.
Gabinet zastawiony by wazonami kwiatw z ogrodw Weltevreden,
ktre codziennie dostarczay wieych bukietw. Tego dnia niebieciy
si w nich hortensje i ciy herbaciane re. Usiada za dugim stoem
w stylu Ludwika XIV, ktry suy jej za biurko. Jego bogato zdobione
nogi z pozacanego brzu podtrzymyway blat na tyle przestronny, e
mieci wszystkie zgromadzone przez ni pamitki.
Stao tam kilkanacie zdj ojca Shasy, kade w oddzielnej srebrnej
ramce; od chopca w wieku szkolnym po olniewajcego urod
modego pilota z RFC [Royal Flying Corps, wczcniejsza nazwa RAFu.]. Na ostatniej fotografii by w otoczeniu pilotw swej eskadry przed
jednoosobowym samolotem zwiadowczym, ktrym lata. Z rkami w
kieszeniach, czapk zsunit w ty gowy Michael Courteney mia si
do niej, wci jeszcze rwnie pewien swej niemiertelnoci jak tamtego
dnia, gdy spon w szcztkach rozbitej maszyny. Siadajc w gbokim
skrzanym fotelu, Centaine musna rk t fotografi, przesuwajc j
odrobin w bok. Suca nigdy nie potraa ustawi jej jak naley.
Przyczytaam kontrakt powiedziaa, kiedy Cyryl zaj krzeso
na wprost niej. Mam zastrzeenia tylko do dwch punktw. Pierwszy
z nich to punkt dwudziesty szsty.
Cyryl posusznie przerzuci kartki umowy, obaj sekretarze zajli
czujnie miejsca po obu stronach fotela Centaine i wszyscy przystpili do
codziennej pracy.
57

Centaine zawsze w pierwszej kolejnoci zajmowaa si sprawami

H'ani. Kopalnia bya najwaniejsza, bya rdem, z ktrego wszystko
wzio swj pocztek. Nagle poczua, e serce wyrywa jej si do
bezkresu Kalahari, do tych tajemniczych bkitnych wzgrz i dolin,
ktre przez miliony lat kryy swe skarby, a natkna si na nie, odziana
w skry i postrzpione resztki ubrania, obrzmiaa od dziecka
spoczywajcego w jej onie, sama podobna do dzikiego pustynnego
zwierztka.
Ta pustynia skrada jej cz duszy. Czua, jak wzbiera w niej fala
radosnego oczekiwania. Jutro pomylaa. Jutro tam wracam. Z
Shas. Bujne winnice doliny Constantii i wypeniony piknymi
przedmiotami dwr Welteyreden miay take nalene miejsce w jej
sercu, lecz kiedy doznawaa uczucia przesytu, musiaa wraca na
Kalahari, by olepiajco biae pustynne soce wypalio do czysta i
rozjanio jej dusz. Podpisaa ostatni dokument, podaa go starszemu z
sekretarzy, by go powiadczy i opiecztowa, po czym wstaa i
podesza do otwartych francuskich drzwi prowadzcych na werand. Na
padoku za dawnymi kwaterami niewolniczymi, zwolniony ju po swej
lekcji matematyki, pod czujnym okiem Jocka Murphyego Shasa
trenowa kuca.
By to duy ko Midzynarodowe Stowarzyszenie Polo zagodzio
ostatnio ograniczenia wielkoci zwierzt i dobrze chodzi. Shasa
zawrci zgrabnie przy kocu wybiegu i popdzi z powrotem penym
galopem. Jock rzuci mu z boku pik, chopiec wychyli si gboko, by
odbi j z bekhendu. Jak na swj wiek siedzia w siodle bardzo pewnie i
mia mocne uderzenie. Zatoczy motkiem pikny, peny uk. Suchy
odgos trafienia dotar a do miejsca, gdzie staa Centaine. Pika
wykonana z korzenia bambusa migna biao w promieniach soca.
Shasa osadzi konia w miejscu i zawrci. Jock Murphy rzuci mu
nastpn pik, tym razem na wycignity forhend. Chopiec nie trafi
jej dokadnie w rodek. Uderzona w grn cz poturlaa si niemrawo
w bok.
Wstyd, paniczu! zawoa Jock. Znw panicz mci jak
cepem! Obuch musi j trafi w sam rodek!
Jock Murphy, przysadzisty, muskularny mczyzna o krtkiej szyi i
kompletnie ysej gowie, by jednym z odkry Centaine. Ima si ju
dosownie wszystkiego: suy w Krlewskiej Piechocie Morskiej, by
58

zawodowym bokserem, przemytnikiem opium, dowdc gwardii

przybocznej hinduskiego maharady, trenerem koni wycigowych,
wykidaj w kasynie w Mayfair, a teraz zosta instruktorem wychowania
fizycznego Shasy. By mistrzem w strzelaniu z karabinu, dubeltwki i
pistoletu, znakomicie gra w polo, rwnie dobrze w bilard.
Zabi czowieka na ringu, bra udzia w Grand National [Wycigi
konne z przeszkodami, rozgrywane co roku w torze w Aintree koo
Liverpoolu na dystansie 4,5 miii (7,2 krn).] i traktowa Shas jak
wiasnego syna.
Mniej wicej raz na trzy miesice upija si na umr i wtedy zmienia
si we wcielonego diaba. Centaine posyaa wwczas kogo do
komisariatu, eby uregulowa naleno za zniszczenia i wpaci kaucj
za Jocka. Nastpnego dnia Murphy stawa przed jej biurkiem z
dokejsk czapk przycinit do piersi, skacowany i roztrzsiony, i
ysin lnic ze wstydu, i kaja si pokornie jak uczniak.
To ju si nie powtrzy, psze pani. Sam nie wiem, co mnie
napado. Niech mi pani da jeszcze jedn szans. Nigdy pani nie
zawiod.
Jak to dobrze zna czyje sabostki pomylaa z umiechem
Centaine wiedzie na jakiej smyczy go trzyma i jak ostrog spi
do dziaania.
7
W Windhoek nie byo dla nich pracy. Kiedy dotarli tam z wybrzea,
wlokc si na piechot, wybagujc podwiezienie ciarwkami i
wozami, musieli zatrzyma si w obozowisku bezdomnych przy torach
kolejowych na granicy miasta.
Na mocy milczcego porozumienia miejscowa policja tolerowaa
obecno w tym miejscu okoo setki rodzin yciowych rozbitkw,
bezrobotnych oraz zwykych wczgw, ale ani na chwil nie
spuszczaa ich z oka. Przed budami mieszkalnymi ze smoowanego
papieru i zardzewiaej blachy siedziay w kucki grupki przygnbionych
mczyzn i kobiet. Tylko dzieci, wychude, umorusane i spalone
socem zachowyway si beztrosko i haaliwie, zupenie jakby na
przekr dorosym. Cay obz przepenia zapach dymu z ognisk i smrd
z pytkich dow kloacznych.
59

Na tablicy zwrconej w stron torw kto napisa niewprawn rk:

Vaal Harts? Do diaba, za nic! Kady, kto zoy podanie o zasiek dla
bezrobotnych, by natychmiast kierowany przez rzdowe biuro robt
publicznych do pracy przy budowie ogromnego systemu kanaw
nawadniajcych w dolinach rzek Vaal i Harts za dwa szylingi dziennie.
Pogoski o warunkach panujcych w tamtejszych obozach pracy kryy
po caym kraju. Kiedy w Transwalu policja prbowaa si wywie
ludzi na miejsce budowy, odpowiedzi by wybuch krwawych
zamieszek.
Wszystkie lepsze miejsca w obozowisku byy ju zajte, tote
rozoyli si pod maym krzakiem boodajni, rozwiesiwszy na jego
gaziach kawaki smoowanego papieru, by daway cho troch cienia.
Swart Hendrick przykucn przy ognisku i powoli wsypywa garcie
kukurydzianej mki do czarnego od sadzy kocioka wrztku. Podnis
wzrok na Lothara, ktry wrci wanie z kolejnych daremnych
poszukiwa pracy w miecie. Kiedy Lothar pokrci przeczco gow,
Hendrick znw skupi si na gotowaniu.
Gdzie Manfred?
Hendrick wskaza brod poblisk bud. Siedziao przed ni ciasnym
krgiem kilkunastu obdartych mczyzn, zasuchanych w sowa
perorujcego porodku kola wysokiego brodacza. Na twarzy
przemawiajcego malowa si wyraz gorczkowego podniecenia, w
jego czarnych oczach pon fanatyczny ogie.
Mai Willem mrukn Hendrick. Stuknity Willem.
Lothar chrzkn potwierdzajco, szukajc wzrokiem syna.
Dostrzegszy jego jasn, lnic gow w grupie suchaczy Willema,
uspokoi si, wyj z kieszeni na piersi fajk, przedmucha j i nabi
pod machork. Fajka cuchna, czarny tyto by smrodliwy i
piekielnie mocny, ale za to tani. Kiedy zapala fajk drewienkiem z
ogniska, poczu nieprzepart ochot na swoje ulubione cygaro. To
wistwo byo obrzydliwe. Szybko jednak poczu kojce dziaanie fajki,
rzuci woreczek z tytoniem Hendrickowi i opar si plecami o pie
drzewa.
A ty? Czego si dowiedzia?
Hendrick spdzi wiksz cz nocy i ranka w wiosce kolorowych po
przeciwnej stronie Windhoek. Kiedy chcesz pozna czyje sekrety,
pytaj sucych, ktrzy usuguj mu do stou i ciel ko.
60

 e nigdzie nie napijesz si na kredyt odpar szczerzc zby w

umiechu i e pokojwki z Windhoek nie robi tego dla samej
przyjemnoci.
Lothar splun tytoniow smk z fajki i zerkn przed ssiedni bud
na swego syna. Niepokoio go troch, e Manfred unika obozowych
urwisw, swoich rwienikw, i przesiaduje z dorosymi. Wygldao
jednak na to, e zosta zaakceptowany.
Co jeszcze? spyta Hendricka.
Facet nazywa si Fourie. Pracuje w kopalni od dziesiciu lat.
Przyjeda co tydzie z czterema, picioma ciarwkami, a w drodze
powrotnej zabiera zaopatrzenie.
Na dug minut Hendrick skupi si na mieszaniu mamaygi i
utrzymywaniu odpowiedniego ognia.
Mw dalej.
Poza tym w kady pierwszy poniedziaek miesica przyjeda
jedn ma ciarwk, czterech facetw z tyu, wszyscy uzbrojeni w
dubeltwki i pistolety. Jad prosto do Standard Bank przy Main Street.
Dyrektor banku wychodzi przed bocziie wejcie z kilkoma
pracownikami. Fourie i jeden z jego ludzi wnosz do rodka ma
elazn skrzynk. Potem Fourie i jego obstawa id do baru na rogu i
pij do zamknicia. A rano wracaj do kopalni.
Raz w miesicu szepn Lothar. Przywo jednym
transportem caomiesiczn produkcj. Podnis wzrok na
Hendricka. Mwisz, w barze na rogu? Murzyn skin
potwierdzajco gow. Bd potrzebowa co najmniej dziesiciu
szylingw.
A to na co? spyta Hendrick, natychmiast podejrzliwy.
Jeden z nas musi postawi barmanowi drinka, a w barze na rogu
nie obsuguj czarnych odpar ze zoliwym umiechem Lothar i
podnoszc gos zawoa: Manfred!
Chopiec z tak fascynacj sucha sw Willema, e nie zauway
powrotu ojca. Teraz wsta z ziemi z min winowajcy.
Hendrick pacn porcj puszystej biaej mamaygi na pokrywk
kocioka, pola j maas, gstym zsiadym mlekiem, i poda Manfredowi,
ktry usiad po turecku obok,ojca.

61

 Czy wiedziae, tato, e to wszystko spisek ydw z

Johannesburga, wacicieli kopai zota? spyta Manfred, patrzc na
Lothara rozpalonym wzrokiem neofity.
To znaczy co?
Kryzys gospodarczy. Wymwi te sowa wanym tonem, gdy
wanie si ich nauczy. ydzi i Anglicy specjalnie go zrobili, eby
mie za darmo robotnikw do wszystkich swoich kopal i fabryk.
Co ty powiesz? umiechn si Lothar, zajadajc mamayg ze
zsiadym mlekiem. A czy susz take zrobili Zydzi do spki z
Anglikami?
Jego nienawi do Anglikw nie przekraczaa granic rozsdku, cho
nie mogaby by silniejsza, nawet gdyby to rzeczywicie oni
sprowadzili t susz, ktra tyle burskich pl obrcia w spalony ugr
pozbawiany przez wiatr caej yznej warstwy gleby, a ywy inwentarz
zmienia w wysuszone mumie zabalsamowane we wasnych
stwardniaych na yko skrach.
Kiedy tak jest naprawd, tato! zawoa Manfred. Oom
Willem wszystko nam objani! Wycign w tylnej kieszeni
zrolowan stron gazety i rozwin j na kolanach. Sam zobacz!
Gazeta nosia tytu Die Vaderland, Ojczyzna i wydawana bya w
afrikaans Rysunek, ktry jego syn pokazywa trzscym si z oburzenia
palcem, by typow karykatur w stylu: Patrzcie, co nam robi Zydzi.
Gwn postaci karykatury by Hoggenheimer, jeden z osobnikw
wykreowanych przez Die Vaderland, przedstawiany jako potny
tucioch w surducie i kamaszach z getrami, z ogromnym migoccym
diamentem w krawacie i brylantowymi sygnetami na palcach obu rk, w
cylindrze nasadzonym na ciemne, semickie loki, z obwis, misist
doln warg i wielkim zakrzywionym nosem, ktrego czubek siga
niemal brody. Kieszenie mia wypchane piciofuntowymi banknotami i
wywijajc dugim batem, pogania wozy w stron odlegych stalowych
wie szybowych opatrzonych napisem Kopalnia zota. Do wozw
zaprzone byy nie woly, tylko ludzie, rzdy kobiet i mczyzn,
ludzkich szkieletw o ogromnych udrczonych oczach, gnanych
bykowcem Hoggenheimera. Kobiety miay na gowach tradycyjne
burskie czepki, a mczyni kapelusze z zagitym rondem i eby ju nie
byo adnej wtpliwoci, artysta da podpis: Die Afrikaner Volk
Afrykanerzy. Karykatura nosia tytu Nowy Wielki Trek.
62

Lothar zachichota i odda gazetk synowi. Zna bardzo niewielu

Zydw i aden z nich ani troch nie przypomina Hoggenheimera.
W wikszoci byli to zwykli, przecitni ludzie, zapracowani jak
wszyscy, a teraz take jak wszyscy biedni i godni.
Gdyby to byo takie proste... potrzsn gow.
Ale to jest proste, tato! Wystarczy tylko pozby si Zydw! Oom
Willem wszystko nam wyjani!
Lothar mia wanie odpowiedzie, gdy nagle zauway, e zapach
jedzenia przycign troje obozowych dzieci. Stany w odpowiedniej
odlegoci, jak nakazywao dobre wychowanie, i wodziy wzrokiem za
kad yk, ktr podnosi do ust. Karykatura stracia jakiekolwiek
znaczenie.
Najstarsza dziewczynka wygldaa na jakie dwanace lat. Miaa jasne
wosy zaplecione w dugie warkocze, spowiae od soca na srebro i
delikatne jak trawa na Kalahari zim. Bya tak chuda, e jej twarz
wydawaa si skada tylko z opitych skr wystajcych koci
policzkowych, wysokiego, prostego czoa i oczu. Oczu barwy bladeg
pustynnego nieba. Jej sukienk stanowiy cztery zszyte stare worki po
mce, nogi miaa bose.
Tej sukienki czepiao si dwoje mniejszych dzieci. Chopczyk mia
ogolon gow i wielkie odstajce uszy. Chude nki sterczay mu z
oliwkowych szortw jak patyczki. Najmniejsza dziewczynka, zupenie
zasmarkana, jedn rk trzymaa si kurczowo spdnicy siostry, a kciuk
drugiej wepchna sobie do ust i cay czas go ssaa.
Lothar odwrci wzrok, ale nagle jedzenie utracio cay smak, zaczo
z trudem przechodzi mu przez gardo. Zauway, e Hendrick take
stara si me patrze w stron dzieci. Manfred, wci cakowicie
zaprztnity gazet, jeszcze ich nie zauway.
Jeli je nakarmimy, zwali nam si na kark dzieciarnia z caego
obozu mrukn Lothar, postanawiajc w duchu nigdy wicej nie je
na oczach innych.
Zostao tylko tyle, e ledwie nam samym starczy na wieczr
popar go Hendrick. Nie moemy si z nikim dzieli.
Lothar podnis yk do ust, ale rka zawisa mu w p drogi.
Opuci j powoli, popatrzy w swj cynowy talerz i skinieniem
przywoa najstarsz dziewczynk.
Podesza niemiao.
63

 Bierz poleci szorstko Lothar.

Dzikuj, wujku szepna. Dankie, Oo,n.
Zakrya talerz rbkiem spdnicy, chowajc go przed oczami innych, i
pocigna za sob oboje maluchw. Zniknli midzy budami.
Wrcia po godzinie. Talerz i yka byy wyszorowane do poysku.
Czy Oom ma co do prania? spytaa. Koszul, wszystko
jedno co... Ja upior.
Lothar otworzy plecak i poda jej brudne rzeczy swoje i Manfreda.
Przyniosa je z powrotem o zachodzie soca, pachnce mydem
karbolowym i rwniutko zoone.
Przepraszam, Oom, ale nie miaam elazka.
Jak ci na imi? spyta nagle Manfred.
Obejrzaa si na niego, spona rumiecem i wbia wzrok w ziemi.
Sarah szepna.
Daj mi te dziesi szylingw zada Lothar, zapiwszy czyst
koszul.
Gdyby kto si dowiedzia, e mam tyle forsy, podernliby nam
garda odpar gderliwie Hendrick.
Marnujesz mj czas.
To jedyne, czego mamy a za duo.
Kiedy Lothar pchn wahadowe drzwi, w caym naronym barze byo
tylko trzech ludzi, wliczajc w to barmana.
Spokojnie dzisiaj zagada zamawiajc piwo. Barman, szary
czowieczek o mysich rzedncych wosach potwierdzi mezachcajcym
mrukniciem.
Niech pan si czego napije, ja stawiam zaproponowa Lothar i
wyraz twarzy barmana natychmiast uleg zmianie.
Dzikuj, wezm sobie din odpar skwapliwie i poprawiajc na
nosie stalowe okulary sign pod lad po schowan tam na takie okazje
butelk. Obaj wiedzieli, e jej bezbarwna zawarto to woda, a srebrny
szyling powdruje prosto do kieszeni barmana.
Zdrowie! Wypi i pochyli si nad lad. Szyling i perspektywa
nastpnego uczyniy go znacznie bardziej przystpnym.
Pogawdzili chwil o wszystkim i o niczym, zgodzili si, e czasy s
cikie, a id jeszcze cisze, i e wszystkiemu winien jest rzd.
Od dawna pan w miecie? Chyba jeszcze pana nie widziaem.
Dopiero jeden dzie, o jeden za dugo umiechn si Lothar.
64

 Szczerze mwic, nie dosyszaem paskiego nazwiska cign

barman, a usyszawszy je, po raz pierwszy okaza prawdziwe
zainteresowanie.
Hej! zawoa w drugi koniec barn do reszty swych klientw.
Wiecie, kto to jest? Lothar De La Rey! Pamitacie te listy gocze z
nagrod z czasw wojny? To ten facet, co tak zalaz za skr
rooinekke. Czerwone karki byo pogardliwym okreleniem nowo
przybyych Anglikw, ktrzy na odsonitej czci szyi dostawali
poparze od soca. Suchajcie, to on wysadzi w powietrze tamten
pocig koo Gemsbokfontein!
Entuzjazm pozostaych by tak wielki, e jeden z nich zdoby si na
wielkopaski gest i postawi piwo, cho roztropnie powcign sw
hojno i obj ni tylko Lothara.
Szukam pracy zwierzy im si Lothar, kiedy ju zawarli
dozgonn przyja. Wszyscy wybuchnli miechem.
Syszaem, e w H'ani daj robot.
Gdyby tak byo, musiabym o tym co wiedzie zapewni go
barman. Co tydzie wpadaj tutaj kierowcy z kopalni.
Szepniesz im za mn swko? spyta Lothar.
Mam lepszy pomys. Przyjd w poniedziaek, to poznam ci z
Gerhardem Fourie, szefem transportu. To mj bliski kumpel. Bdzie
wiedzia, jak wyglda sytuacja w kopalni.
Nim nastaa pora zamykania, Lothara uznano za swego i przyjto do
zamknitego grona staych bywalcw baru na rogu. Kiedy zjawi si
tam ponownie cztery dni pniej, barman powita go ju jak starego
znajomego.
Fourie to tamten pokaza Lotharowi. Ten przy kocu baru.
Zaraz ci przedstawi, tylko obsu tych facetw.
Tego wieczoru ruch by znacznie wikszy, tote Lothar mia do
czasu, eby przyjrze si kierowcy. By to potnie zbudowany
mczyzna w rednim wieku, z wielkim brzuchem obwisym od
codziennego wielogodzinnego siedzenia za kierownic. Mocno ju
ysia, ale zapuci wosy nad prawym uchem, zaczesywa je na wysokie
czoo i przykleja na brylantyn. Zachowywa si rubasznie i haaliwie.
Zarwno on jak i jego koledzy mieli zadowolone miny ludzi, ktrzy
wanie wykonali trudne zadanie. Nie wyglda na czowieka dajcego
65

si atwo wystraszy czy zastraszy, ale Lothar nie podj jeszcze

ostatecznej decyzji, jak do niego podej.
Barman przywoa go skinieniem gowy.
Poznaj mojego dobrego przyjaciela.
Podali sobie rce. Kierowca chcia zmieni ucisk doni w prb si,
ale Lothar to przewidzia i uj go za same palce. W ten sposb Fourie
me mg uy caej swej siy. Przetrzymywali si wzrokiem, a
kierowca zamruga i sprbowa uwolni do. Lothar od razu j puci.
Napijmy si zaproponowa. Ja stawiam.
Kamie spadi mu z serca. Facet wcale nie by takim twardzielem, na
jakiego pozowa. Kiedy barman go przedstawi i mocno przesadzajc
opowiedzia o kilku jego wojennych wyczynach, Fourie zacz si
niemal asi.
Suchaj, stary. Odign Lothara na bok i zniy gos. Erik
mi mwi, e szukasz pracy i chciae si zaapa w H'ani. Powiem ci
prosto z mostu: moesz od razu wybi to sobie z gowy. Nic z tego nie
bdzie, to wicej ni pewne. Od ponad roku nie przyjli nikogo nowego.
Wiem skin ponuro gow Lothar. Od czasu, kiedy
rozmawiaem z Erykiem o robocie, zdyem si dowiedzie, jak
naprawd stoj sprawy w H'ani. To bdzie dla was straszne.
Kierowca popatrzy na niego zaniepokojony.
O czym ty, stary, mwisz? Co bdzie takie straszne?
Jak to? To wy nic nie wiecie? Na twarzy Lothara pojawi si
wyraz zdumienia. W sierpniu zamykaj kopalni. Na gucho.
Zwalniaj ca zaog.
Jezus Maria, nie! W oczach Fouriego pojawi si blady strach.
To nieprawda, to niemoliwe... Facet by tchrzem i
naiwniakiem, atwo mu byo zaimponowa, a jeszcze atwiej namiesza
we bie. Lothar poczu ponur satysfakcj.
Bardzo mi przykro, ale chyba lepiej zna prawd, nie?
Skd o tym wiesz? Fourie by przeraony. Co tydzie
przejeda kolo obozu wczgw za torami. Wiblzia te zastpy
bezrobotnych.
Spotykam si z jedn kobitk, co pracuje u Abrahama Abrahamsa.
By to prawnik prowadzcy wszystkie sprawy kopalni H'ani w
Windhoek. Widziaa listy z Cape Town, od pani Courteney. Nie ma
adnej wtpliwoci. Kopalnia zostanie zamknita. Nie maj zbytu na
66

diamenty. Nigdzie me mog ich sprzeda, nawet w Londynie ani w

Nowym Jorku.
O mj Boe, mj Boe! szepn Fourie. I co my teraz
zrobimy? Mam szstk dzieciakw, a moja ona cigle niedomaga. Jezu
Chryste, dzieciaki bd godowa!
Och, kto taki jak ty na pewno da sobie rad. Zao si, e
uciuae adnych par setek funtw na czarn godzin. Jako z tego
wybrniesz.
Fourie potrzsn przeczco gow.
Jeli nie masz adnych zaskrniakw, to lepiej od do sierpnia
par funtw. Nim ci wylej.
A jak to zrobi? zapyta z rozpacz Fourie. Jak tu co
odoy, kiedy ma si on i szstk dzieci?
Co ci powiem... Lothar uj go pod rami gestem zatroskanego
przyjaciela. Chodmy std. Wezm jak butelczyn i sidziemy
gdzie, gdzie mona swobodnie porozmawia.
Kiedy nastpnego ranka Lothar wrci do obozu, soce stao ju
wysoko. Przy butelce brandy przegada z Fouriem ca noc. Propozycja
Lothara wyranie intrygowaa i kusia kierowc, ale jednoczenie ba si
j przyj. Nie przestawa si waha.
Lothar musia bez koc mu wszystko tumaczy, punkt po punkcie
przekonywa do swego planu, a zwaszcza wci od nowa zapewnia,
e nie wie si on dla niego z adnym ryzykiem.
Nikt nie bdzie w stanie wskaza palcem na ciebie. Daj ci na to
przenajwitsze sowo honoru. Bdziesz czysty, nawet gdyby nam si
nie udao. A to przecie po prostu nie moe si nie uda.
Wyczerpany wielokrotnym uyciem wszelkich moliwych
argumentw, Lothar powlk si do obozu i zwali na ziemi obok
Hendricka.
Jest kawa? spyta, czujc w ustach smak odbijajcej mu si
brandy.
Wysza potrzsn gow Hendrick.
Gdzie Manfred?
Hendrick wskaza brod. Manfred siedzia obok maej Sarah pod
krzakiem boodajni po przeciwnej stronie obozowiska. Zaprztnici bez
reszty czytaniem gazety, niemal stykali si jasnowosymi gowami.
Manfred pisa co na marginesie zwglonym drewienkiem z ogniska.
67

 Uczy j czyta i pisa wyjani Hendrick.

Lothar chrzkn i przetar piciami przekrwione oczy. Gowa bolaa
go od brandy.
No, dobra mrukn. Facet urobiony.
Oho! Hendrick wyszczerzy zby w umiechu. To pora
zakrztn si kolo koni.
8
Salonka ta naleaa kiedy do Cecila Rhodesa i De Beers Diamond
Company. Centaine Courteney kupia j za znikom cz ceny, ktr
przyszoby jej zapaci za nowy pojazd, co sprawio jej spor
satysfakcj. Pozostaa Francuzk, znaa rnic wartoci sou i franka.
Sprowadzia z Parya modego dekoratora wntrz, by urzdzi salonk
w tak modnym stylu art deco. Dekorator okaza si wart kadego pensa
swego honorarium.
Rozejrzaa si po salonie, powioda wzrokiem po uporzdkowanych
liniach mebli, nagich nimfach podtrzymujcych kaprynie kinkiety z
brzu i rysunkach Aubreya Beardsleya wprawionych po mistrzowsku w
akacjow boazeri. Przypomniaa sobie dekoratora i pierwsze wraenie,
jakie na niej wywar: na widok jego dugich, rozwianych lokw,
ciemnych oczu dekadenta i rysw twarzy piknego, znudzonego,
cynicznego fauna uznaa go za homoseksualist. Jak bardzo si mylia,
przekonaa si ju wkrtce na okrgym ou, ktre umieci w gwnej
sypialni salonki. Na wspomnienie tego umiechna si z
przyjemnoci, lecz natychmiast powcigna umiech, widzc, e
Shasa uwanie jej si przyglda.
Wiesz, mamo, czasami mam wraenie, e widz o czym mylisz.
Czytam to w twoich oczach. Coraz czciej zdarzay mu si takie
wprawiajce w zakopotanie uwagi. Daaby sobie gow uci, e w
cigu ostatniego tygodnia znw urs co najmniej o centymetr.
Tego tylko brakowao! Wzdrygna si. Zimno tutaj
Dekorator wyposay salonk, za niesychane pienidze, w urzdzenie
do chodzenia powietrza. Wycz t maszyn, cheri.
Wstaa zza biurka i przez drzwi z mlecznego szka wysza na balkonik
wagonu. Owion j ar pustyni, rozpalone powietrze okleio jej
sukienk wok szczuplych, chopicych bioder. Wystawia twarz do
soca, pozwalajc, by wiatr targa jej krtko obcite, falujce wosy.
68

 Ktra godzina? spytaa, nie otwierajc oczu. Shasa wyszed

za ni na balkonik, opar si o balustrad i spojrza na zegarek.
Jeli jedziemy zgodnie z rozkadem, za dziesi minut powinnim
przekroczy Oranje.
Nigdy nie czuj si jak w domu, dopki nie znajd si po tamtej
stronie Oranje. Centaine podesza do barierki, opara si obok syna i
wsuna mu rk pod rami.
Rzeka Oranje odprowadza wody zachodniego wododziau
poudniowej czci kontynentu afrykaskiego. Bierze swj pocztek w
wysokich onieonych grach Basutolandu, po czym spywa w d
przez trawiasty yeld i dzikie, niedostpne wwozy, by po dwch
tysicach i dwustu pidziesiciu kilometrach uj do oceanu. W
zalenoci od pory roku bywa czystym, ledwie sczcym si
strumieniem, lub rwc ogromn rzek, toczc z hukiem swe brunatne
wody i niosc tak wiele yznego, czekoladowego namuu, e
nazywano j Nilem poudnia. To wanie rodkiem jej nurtu biega
granica midzy Przyldkiem Dobrej Nadziei a by niemieck koloni,
Afryk Poudniowo-Zachodni.
Rozleg si gwizd parowozu, zgrzyt hamulcw i szczk buforw.
Zwalniamy przed mostem. Shasa wychyli si przez barierk, a
Centaine zagryza wargi, by powstrzyma si od udzielenia ostrzeenia,
ktre cisno jej si na usta. Niech mi pani wybaczy, ale nie moe mu
pani niakowa w nieskoczono zwrci jej uwag Jock Murphy.
Wyrs ju na mczyzn, a mczyzna musi podejmowa ryzyko i
sam ponosi tego konsekwencje.
Tory zataczay w tym miejscu uk w stron rzeki, i kiedy pocig
zacz skrca, z balkoniku salonki mogli zobaczy daimlera jadcego
na platformie za lokomotyw. Samochd by nowy, Centaine
wymieniaa je co roku ale jak wszystkie oty, z czarn mask i
czarno oblamowanymi drzwiczkami. Podr kolej do Windhoek
oszczdzaa im uciliwej jazdy przez pustyni, ale tam tory si
koczyy. Kopalnia nie miaa wasnej bocznicy.
Jest! zawoa Shasa. Jest most!
Stalowa konstrukcja wydawaa si zwiewna i niematerialna, biega
lekko ponad szerokim na kilometr korytem rzeki, sadzc dugimi susami
z jednego filaru na drugi. Kiedy wjechali na pierwsze przso, miarowy
69

stukot k na zczach szyn zmieni rytm, a stalowe dwigary w dole

rozdzwoniy si do wtru niczym orkiestra.
Rzeka diamentw szepna Centaine, patrzc w d, w
kawowobrzowe wiry kbice si wok betonowych podpr mostu.
Skd si te diamenty bior? spyta Shasa. Rzecz jasna,
doskonale wiedzia, ale lubi sucha, jak matka o tym opowiada.
Rzeka wypukuje je ze wszystkich y, nisz i zagbie, na ktre
natrafia po drodze. Zbiera kamienie wyrzucone w powietrze wybuchami
wulkanw w pocztkach istnienia kontynentu. Gromadzi je od setek
milionw lat i niesie w stron wybrzea. Zerkna na niego z ukosa.
A dlaczego nie ulegaj przy tym zniszczeniu, tak jak inne kamienie?
Bo diament jest najtwardsz substancj wystpujc w przyrodzie
odpar szybko. Nic go nie moe zetrze ani zadrapa.
Najtwardsz i najpikniejsz. Podniosa praw do i poruszya
ni przed jego oczami, a wielki owalny brylant na jej wskazujcym
palcu roziskrzy si olepiajco. Ty te je pokochasz. Kady, kto ma
z nimi do czynienia, zakochuje si w nich na mier.
Rzeka upomnia j. Ubstwia sucha jej gosu. Ten ledwie
uchwytny lad obcego akcentu zawsze go intrygowa. Opowiedz o
rzece zada i chon chciwie jej dalsze sowa.
W miejscu ujcia do morza rzeka wyrzuca diamenty na plae. Te
plae s tak w nie zasobne, e stay si terenem zakazanym
Spieregebied.
Czy diamenty le tam jak opade owoce w sadzie, mona sobie
nimi napcha kieszenie?
To nie takie proste rozemiaa si. Mona szuka
dwadziecia lat i nie znale nawet jednego kamienia, ale jeli si wie
gdzie patrze, ma si choby najprymitywniejszy sprzt i sporo
szczcia...
Dlaczego nie moemy si tam wyprawi, mamo?
Dlatego, mon cheri, e cay ten obszar zosta ju zajty.Naley do
pewnego czowieka, niejakiego Oppenheimera, sir Ernesta
Oppenheimera, i jego firmy Dc Beers.
Wszystko do jednej firmy, to niesprawiedliwe! zaprotestowa, a
Centaine z zachwytem po raz pierwszy dostrzega w oczach syna dz
posiadania. Bez zdrowej miarki chciwoci nie byby w stanie
70

zrealizowa planw, ktre tak starannie dla niego obmylaa. Musiaa

wpoi mu zachanno, zachanno na pienidze i wadz.
Ten czowiek posiada koncesje wydobywcze na terenach nad rzek
Oranje, jest wacicielem Kimberley, Wesselton i Bultfontein oraz
wszystkich pozzostaych wielkich kopalni. Ale co waniejsze, znacznie
waniejsze, kontroluje cay obrt kamieniami, nawet tymi
wydobywanymi przez nas, tych kilku niezalenych...
On kontroluje nas? Kontroluje H'ani? zawoa Shasa z
wypiekami oburzenia na gladkich policzkach.
Centaine skina gow.
Wszystkie nasze diamenty musimy zgasza do jego Centralnej
Organizacji Sprzeday i to on wyznacza na nie cen.
A my musimy j przyj?
Nie, nie musimy, ale postpilibymy bardzo niemdrze, gdybymy
tego nie zrobili.
A co by nam mg zrobi?
Shasa, ju tyle razy ci mwiam. Nie walcz z silniejszym od siebie.
Niewielu jest silniejszych od nas, w kadym razie tu, w Afryce, ale sir
Ernest bez wtpienia do nich naley.
Co by nam mg zrobi? nie ustpowa Shasa.
Pokn nas jak pies much, kochanie, i mao co sprawioby mu
wiksz przyjemno. Z roku na rok stajemy si bogatsi i stanowimy
coraz bardziej akomy ksek. To jedyny czowiek na wiecie, ktrego
powinnimy si ba, zwaszcza, gdybymy nieopatrznie zbliyli si do
tej jego Oranje. Szerokim gestem wskazaa pync w dole rzek.
Cho holenderscy odkrywcy nazwali j Oranje na cze Domu
Oraskiego, ksicej dynastii, z ktrej wywodzili si stadhouderzy
Niderlandw, mona by z powodzeniem uzna, e zainspirowa ich
niezwyky, pomaraczowy kolor piaszczystych brzegw rzeki [Po
angielsku rzeka ta nazywa si Orange Riyer, a orange znaczy przede
wszystkim pomaraczowy.] Obsiadajce je barwnie upierzone wodne
ptaki
wyglday
jak
drogie
kamienie
oprawione
w
dwudziestoczterokaratowe zoto.
Czy to znaczy, e on jest wacicielem caej rzeki? spyta Shasa,
zaskoczony i zdumiony.

71

 Z prawnego punktu widzenia nie. Ale kady, kto si do niej zblia,

robi to na wasne ryzyko, bo sir Ernest strzee jej i ukrytych w niej
diamentw jak renicy oka.
To tu jest ich a tyle?
Shasa szybko potoczy wzrokiem po brzegach, jakby spodziewa si
ujrze kamienie skrzce si uwodzicielsko w socu.
Doktor Twentyman-Jones i ja jestemy o tym przekonani.
Wyodrbnilimy kilka niezwykle interesujcych obszarw. Trzysta
kilometrw w gr std jest wodospad, zwany przez Buszmenw
Miejscem Wielkiego Haasu, Aughrabies. Rzeka przeciska si tam
wsk skaln rynn i spada w gboki, niedostpny wwz w dole. Ten
wwz powinien by istnym skarbcem uwizionych diamentw. Poza
tym jest jeszcze kilka innych starych z aluwialnych w dawnych
korytach rzeki.
Zostawili za sob rzek i wski pas obrzeajcej j zieleni, parowz
ponownie przyspieszy i skierowa si na pnoc, w gb pustyni. Centaine podja wyjanienia, bacznie obserwujc twarz syna. Nigdy
nie cigna swych wykadw a do punktu znudzenia; na pierwsz
oznak braku uwagi zjego strony przerywaa. Nie musiaa si z niczym
spieszy. Na jego wyksztacenie miaa jeszcze cae mnstwo czasu.
Najwaniejsze byo to, eby go nigdy nie zmczy, me nadwery nie
w peni dojrzaych jeszcze si i nie cakiem jeszcze wyksztaconej
zdolnoci koncentracji. Wiedziaa, e musi zachowa nietknity cay
jego entuzjazm, e nie wolno jej go forsowa. Tym razem
zainteresowanie Shasy trwao duej ni zwykle. Wyczua, e ma okazj
posun si o krok dalej.
W salonie musiao si ju nagrza. Chodmy do rodka.
Poprowadzia go do swego biurka i otworzya poufny wycig z
rocznego raportu finansowego Courteney Miing and Finance Company.
Chc ci co pokaza.
Sprawa moga si okaza trudna. Nawet j sam papierkowa robota
miertelnie nudzia. Natychmiast dostrzega na jego twarzy niech do
kolumn liczb. Matematyka bya jedynym przedmiotem, w ktrym nie
czu si zbyt pewnie.
Lubisz gra w szachy, prawda?
Lubi potwierdzi ostronie.
72

 To take taka gra zapewnia go. Tylko tysic razy bardziej

pasjonujc i dajca tysic razy wiksz satysfakcj. Ale najpierw
trzeba pozna jej reguy.
Shasa wyranie si rozpogbdzi. Pasjonujce zabawy to byo co dla
niego.
Naucz mnie tej gry poprosi.
Naucz, ale nie wszystkiego naraz. Po trochu, po trochu, a
bdziesz wiedzia ju do, eby do niej przystpi.
Zapada ju wieczr, kiedy w liniach wok kcikw ust i bladych
obwdkach wok nozdrzy syna dostrzega oznaki zmczenia, cho
nadal ciga brwi w wyrazie skupienia.
Do na dzisiaj. Zamkna grub teczk. Jak brzmi pierwsza,
podstawowa zasada?
Cena wszystkiego, co si sprzedaje, musi by wysza od tego, ile
to co kosztowao.
Przytakna gow zachcaj co.
I trzeba kupowa, kiedy wszyscy sprzedaj, a sprzedawa, kiedy
wszyscy kupuj.
Dobrze. Wstaa zza biurka. A teraz odetchniemy wieym
powietrzem i przebierzemy si do obiadu.
Na balkoniku salonki obja go ramieniem, a musiaa sign w gr,
eby to zrobi.
Chciabym, eby tym razem pracowa troch w kopalni.
Popoudnia moesz mie wolne, ale rano bdzisz pomaga inynierowi
Twentyman-Jonesowi. Powiniene pozna kopalni i cay proces
wydobycia. Oczywicie bd ci paci.
To zupene zbyteczne, mamo.
Jeszcze jedna zota zasada: nigdy nie odrzucaj korzystnej
propozycji.
Ca noc i cay nastpny dzie pdzili na pnoc przez bezkresn
pustk spalonej socem pustyni. Daleko na horyzoncie majaczya
smuga ciemniejszego bkitu gr.
Do Windhoek powinnimy dotrze tu po zachodzie soca
oznajmia Centaine ale kazaam przetoczy nasz wagon na bocznic,
wic przepimy si jeszcze w salonce. Do kopalni pojedziemy dopiero
rano. Na kolacji bdziemy mieli inyniera Twentyman-Jonesa i
Abrahama Abrahamsa, wic trzeba si przebra.
73

Shasa stal w samej tylko koszuli przed dugim lustrem w swoim

przedziale i walczy z czarn muszk do smokingu nie opanowa
jeszcze sztuki nadawania jej bezbdnego ksztatu. Naraz poczu, e
pocig zwalnia, i usysza przecigy, upiorny gwizd parowozu.
Odwrci si do otwartego okna czujc dreszczyk emocji. Przecinali
acuch wzgrz okalajcych Windhoek. Na jego oczach w zmroku
rozbysy lampy uliczne. Cae miasto byo wielkoci jednego z
przedmie Cape Town, a owietlenie miao tylko kilka gwnych ulic.
Kiedy dotarli do pierwszych zabudowa, pocig zwolni do szybkoci
kroku spacerowego, a w powietrzu zapachniao palonym drewnem. W
tej samej chwili wrd zaroh obok torw zauway co w rodzaju
obozowiska. Wychyli si przez okno, eby lepiej widzie, i okrgymi
oczami wpatrywa si w skupiska obskurnych bud spowitych sinym
dymem z ognisk i pogbiajc si ciemnoci. Przy torach staa tablica
z kolawym napisem, ktrego odczytanie nastrczyo mu sporo
trudnoci: Vaal Harts? Do diaba, za nic! Rozumia wszystkie sowa,
ale cay napis nie mia dla niego adnego sensu. W tej samej chwili
dostrzeg obok tablicy sylwetki dwch osb, przygldajcych si
przejedajcemu pocigowi. Zmarszczy brwi.
Nisz bya dziewczyna, bosa, w cienkiej bezksztatnej sukience
wiszcej na jej wychudym ciele jak na kiju. Wydaa mu si zupenie
nieciekawa, wic przenis spojrzenie na jej wyszego, lepiej
zbudowanego towarzysza i wyprostowa si raptownie zszokowany,
czujc wzbierajc wcieko. Nawet w tym sabym wietle
natychmiast rozpozna t jasn, srebrzyst burz wosw i czarne brwi.
Popatrzyli na siebie wzrokiem bez wyrazu, dwaj nastoletni chopcy,
jeden w biaej smokingowej koszuli i czarnej muszce, stojcy w
owietlonym oknie salonki, drugi w zakurzonych roboczych achach,
ledwie majaczcy w zadymionej ciemnoci. Pocig potoczy si dalej i
chwil pniej zniknli sobie z oczu.
Kochanie...
Shasa odwrci si od okna i spojrza na matk. Miaa na sobie szafiry
i bkitn sukni, leciutk i zwiewn jak tamten dym z ognisk.
Jeszcze nie gotowy? Za minut wjedamy na stacj. I co to za
pltanina pod szyj? Chod, zawi ci t muszk jak naley.
Kiedy stana przed nim, by zwinnymi palcami nada muszce
waciwy ksztat, Shasa wysikiem woli opanowa si, stumi w sobie
74

wcieko i poczucie zupenej nieporadnoci, ktre wzbudzio w nim

jedno spojrzenie tamtego.
Salonk przetoczono na prywatn bocznic za hal wagonowni i
ustawiono przy betonowej rampie, na ktrej czeka ju ford Abrahama
Abrahamsa. Sam Abe wdrapa si na balkonik w tej samej chwili, w
ktrej wagon si zatrzyma.
Centaine, wygldasz jeszcze pikniej ni zwykle! Ucaowa j
w rk, a potem w oba policzki. By niskim mczyzn, wzrostu
Centaine, o ywym wyrazie twarzy i bystrych, czujnych oczach. Uszy
sterczay mu do gry, jakby nieustannie nasuchiwa jakiego dwiku,
ktrego nikt poza nim nie sysza.
Spinki z onyksem i brylantami wydaway si troch zbyt ostentacyjne,
a smoking nieco zbyt ekstrawaganckiego kroju, ale by jednym z
ulubiecw Centaine. Nie opuci jej w czasach, gdy cay jej majtek
wynosi niewiele ponad dziesi funtw. To on zdoby dla niej koncesje
grnicze w H'ani i od tamtej pory zajmowa si prawn stron
wikszoci jej interesw, a nierzadko pomaga jej take w zaatwianiu
spraw czysto osobistych. By starym, zaufanym przyjacielem, a co
waniejsze, nie popenia w swojej pracy pomyek. Gdyby mu si to
zdarzao, nie on witaby teraz Centaine na stacji.
Drogi Abe! Uja jego obie donie i mocno je ucisna. Jak
si czuje Rachel?
Wybornie zapewni j. Byo to jego ulubione okrelenie.
Ogromnie przeprasza, ale nowe malestwo...
Ale oczywicie. Centaine skina gow ze zrozumieniem.
Abrahams zna jej upodobanie do czysto mskiego towarzystwa i
rzadko przyprowadza ze sob on, nawet gdy bya zaproszona.
Centaine zostawia swego prawnika i odwrcia si do drugiej,
wysokiej, przygarbionej postaci przestpujcej z nogi na nog przy
drzwiczkach balkoniku.
Witam, inynierze. Wycigna do niego obie rce.
Dzie dobry, pani Courteney wymamrota gosem grabarza
inynier Twentyman-Jones.
Centaine przywoaa na twarz swj najpromienniejszy umiech. To
bya taka jej wasna maa gierka: sprawdzi, czy uda si go tak owin
wok palca, eby w jakikolwiek sposb zdradzi, e jej widok sprawia
mu przyjemno. I znw nic z tego. Zaspienie malujce si na jego
75

twarzy jeszcze si pogbio, a wyglda jak pogrony w aobie po

panu pies witego Huberta.
Ich znajomo trwaa niemal tak dugo, jak znajomo Centaine z
Abrahamsem.
Twentyman-Jones
by
inynierem
grnikiem,
konsultantem do spraw wydobycia w De Beers Diamond Company, ale
w 1919 roku oszacowa dla niej zoa H'ani i pomg rozpocz budow
kopalni. Potrzebowaa niemal piciu lat i caej swej siy perswazji, by
skoni go do przyjcia propozycji staej pracy w H'ani. By pewnie
najlepszym specjalist w dziedzinie wydobycia diamentw w Afryce
Poudniowej, a to znaczy najlepszym w wiecie.
Centaine wprowadzia swoich goci do salonu i ruchem rki oddalia
ubranego w biay smoking barmana.
Abraham, szampana? Nalaa wasnorcznie kieliszek. A pan,
inynierze, woli pewnie mader?
e te jeszcze pani pamita, pani Courteney potwierdzi z min
nieszcznika, przyjmujc od niej wino. Zawsze zwracali si do siebie
po nazwisku, penymi tytuami, cho ich przyja przetrwaa zwycisko
wszystkie prby.
Wasze zdrowie, panowie wzniosa toast Centaine, a kiedy
wypili, spojrzaa na drzwi po przeciwnej stronie salonu. Jakby na dany
znak drzwi otworzyy si i stan w nich Shasa. Centaine przygldaa si
krytycznym okiem, jak wita si z oboma mczyznami. Zachowywa
waciw doz szacunku nalen ich wiekowi, nie okaza zakopotania,
gdy Abrahams nieco zbyt wylewnie go uciska, i z najwiksz powag
odwzajemni grobowy ucisk doni inyniera Twentyman-Jonesa.
Skina nieznacznie z aprobat i zaja miejsce za biurkiem. By to
sygna, e wymogom kurtuazji stao si zado i pora przystpi do
interesw. Obaj mczyni przysiedli szybko na brzegach eleganckich,
lecz niewygodnych krzese w stylu art deco i pochylili si do przodu
pilnie nastawiajc uszu.
W kocu pado i na nas rozpocza Centaine. Obcili nam
limit.
Abrahams i Twentyman-Jones drgnli, zerknli szybko po sobie, po
czym spojrzeli z powrotem na Centaine.
Spodziewalimy si tego od prawie roku zauway Abrahams.
Co w aden sposb nie osadza obecnej sytuacji odparowaa
cierpko Centaine.
76

 O ile? spyta Twentyman-Jones.

O czterdzieci procent odpara Centaine. Kiedy ta liczba do
niego dotara, wydawao si, e wybuchnie paczem.
Centralna Organizacja Sprzeday wyznaczaa wszystkim niezalenym
producentom diamentw indywidualne limity wydobycia. System ten
dziaa nieformalnie i by pewnie sprzeczny z prawem, niemniej COS
rygorystycznie egzekwowaa swoje zalecenia i wrd niezalenych nie
byo miaka, ktry by poda w wtpliwo legalno jej postanowie
lub zakwestionowa przyznany mu udzia w sprzeday.
Czterdzieci procent! zawoa Abrahams. To podo!
Trafna ocena, drogi Abe , ale na obecnym etapie mao poyteczna.
Centaine spojrzaa na Twentyman-Jonesa.
Kategorie bez zmian? spyta.
Wyraone w karatach limity rozbijano na rne klasy kamieni, od
ciemnego, przemysowego bortu, po diamenty najprzedniejszej jakoci,
i na rne wielkoci, od krysztaw wagi jednej dziesitej karata i
mniejszych po due, bardzo cenne solitery.
Te same proporcje potwierdzia. Twentyman-Jones odchyli si
w krzele, wyj z wewntrznej kieszeni notes i zacz szybko liczy.
Centaine spojrzaa ponad jego ramieniem na Shas opartego o wyoon
boazeri cian.
Rozumiesz o czym mwimy?
Chodzi ci o kwoty? Tak, chyba tak, mamo.
Gdyby czego nie rozumia, to pytaj polecia szorstko i
spojrzaa z powrotem na Twentyman-Jonesa.
Czy nie mogaby si pani ubiega o dziesicioprocentowe
zwikszenie grnej kategorii? spyta.
Potrzsna przeczco gow.
Ju to zrobiam, ale moj prob odrzucono. Firma De Beers z
najgbszym wspczuciem zwrcia mi uwag, e najwikszy spadek
popytu nastpi wanie w klasie kamieni jubilerskich.
Pochyli si z powrotem nad swoim notesem. Wszyscy wsuchiwali
si w poskrzypywanie jego owka suncego szybko po papierze, a
wreszcie podnis gow.
Czy uda nam si wyj na zero? spytaa cicho Centaine.
Twentyman-Joaes wyglda tak, jakby wola si zastrzeli ni
odpowiedzie.
77

 O wos szepn. I trzeba bdzie zwalnia, ci i zaciska

pasa, ale powinno nam si uda pokry koszty, a moe nawet osign
may zysk. Wszystko zaley od tego, jak cen bazow wyznaczy De
Beers. Ale tak czy inaczej obawiam si, e mietanki na tym mleku ju
nie bdzie, pani Courteney.
Centaine doznaa takiej ulgi, e siy j opuciy, rce zaczy jej dre.
Zdja je z biurka i pooya na kolanach, eby nikt tego nie zauway.
Milczaa przez chwil, po czym odchrzkna, by mie pewno, e
gos jej nie zadry.
Ograniczenie limitu wydobycia wchodzi w ycie pierwszego
marca powiedziaa. To oznacza, e moemy dostarczy jeszcze
jedn pen parti. Wie pan, co naley zrobi, panie Twentyman-Jones.
Napeni przesyk sugusami, pani Courteney.
Co to s sugusy, panie Twentyman-Jones? odezwa si po raz
pierwszy Shasa. Inynier potraktowa jego pytanie z pen powag.
Jeli w pewnym okresie wydobycia natrafiamy na wiksz liczb
wyjtkowo znakomitych kamieni, cz z nich zatrzymujemy w
rezerwie, odkadamy je na bok, by wczy do przyszych partii towaru
o znacznie niszej jakoci. Mamy spory zapas takich cennych kamieni,
wic dostarczymy je teraz COS, pki jeszcze je od nas odbior.
Rozumiem skin gow Shasa. Dzikuj panu, inynierze.
Mio mi suy wszelk pomoc, paniczu.
Centaine wstaa zza biurka.
Teraz moemy zasi do obiadu oznajmia.
Sucy w biaym smokingu otworzy rozsuwane drzwi do jadalni,
gdzie na dugim stole skrzcym si od sreber i krysztaw, w
antycznych seledynowych wazach stay bukiety herbacianych r.
9
Kilometr od miejsca, gdzie staa salonka Centaine, dwch mczyzn
kulio si przy dymicym ognisku, obserwujc bulgocc w kocioku
mamayg i rozmawiajc o koniach. Powodzenie caego planu zaleao
od zdobycia wierzchowcw. Co najmniej pitnastu, a do tego silnych i
wytrzymaych, zaprawionych w jedzie po pustyni.
Czowiek, ktrego mam na myli, to dobry przyjaciel
powiedzia Lothar.
78

 Nawet najlepszy przyjaciel pod socem nie poyczy ci pitnastu

dobrych koni. Z mniej ni pitnastoma nie damy rady tego zrobi, a tylu
zwierzt nie kupi si za sto funtw.
Lothar zassa sw mierdzc glinian fajk, a wydaa odraajcy
gulgot i splun tym sokiem w ognisko.
Dabym sto funtw za porzdne cygaro mrukn.
Ale nie moje sto funtw ostudzi go Hendrick. Co to, to nie.
Zostawmy na razie konie zaproponowa Lothar. Zajmijmy
si ludmi, ktrych trzeba rozstawi po drodze.
O ludzi teraz atwiej ni o zwierzta rozemia si Hendrick.
W dzisiejszych czasach czowieka mona mie za cen posiku, a jego
on za deser. Wysaem ju wiadomo, eby czekali n nas w Dolinie
Dzikiego Konia.
Z ciemnoci wyoni si Manfred. Obaj podnieli na niego wzrok, a
kiedy Lothar ujrza wyraz twarzy syna, wepchn notes do kieszeni i
zerwa si na rwne nogi.
Tato, chod ze mn, szybko! zawoa bagalnie Manfred.
Co si stao, Manie?
Matka Sarah i mae. Wszyscy chorzy. Obiecaem im, e zaraz
przyjedziesz.
Lothar cieszy si reputacj czowieka potraficego leczy wszystkie
przypadoci ludzi i zwierzt, od odry i ran postrzaowych po
koowacizn i noswk.
Rodzina Sarah mieszkaa pod podart pacht brezentu w pobliu
centrum obozowiska. Kobieta leaa pod brudnym kocem z modszymi
dziemi po bokach. Nie mIaa jeszcze pewnie trzydziestu lat, ale
zgryzoty, katornicza praca i chroniczne niedoywienie zmieniy j w
posiwia, zasuszon staruszk. Poniewa stracia wikszo grnych
zbw, jej twarz wygldaa tak, jakby zapada si w gb.
Sarah klczaa obok matki i zmoczonym achmanem prbowaa
ociera jej rozpalon twarz. Kobieta toczya gow z boku na bok i
majaczya w gorczce.
Lothar uklk po jej drugiej stronie, naprzeciw dziewczyny.
Gdzie twj tata, Sarah? Powinien tu by.
Odszed szuka pracy w kopalni szepna.
Kiedy?
79

 Ju dawno. Zaraz jednak dodaa lojalnie: Ale przyle po nas

i bdziemy mieszka w piknym domku...
Kiedy mama zachorowaa?
Wczoraj w nocy. Znw sprbowaa pooy matce szmatk na
czole, ale chora zrzucia j sabym ruchem.
A mae? Lothar przyjrza si uwanie opuchnitym
twarzyczkom dzieci.
Dzisiaj rano.
Lothar odchyli koc. W nozdrza buchn mu duszcy i odraajcy
fetor pynnych fekaliw.
Prbowaam ich my bronia si cicho Sarah ale oni
natychmiast znw si brudz. Ju nie wiem, co robi.
Lothar unis uwalan sukienk maej siostrzyczki Sarah. Brzuszek
miaa opuchnity z niedoywienia, skra na nim bya kredowobiaa. W
poprzek ciaka bieg rozogniony pas czerwonej wysypki.
Lothar mimowolnie szarpn rce do tyu.
Manfred spyta ostro czy dotykae ktrego z nich?
Wszystko jedno ktrego?
Tak, tato. Prbowaem pomc Sarah ich obmy.
Id zaraz do Hendricka rozkaza Lothar. Powiedz mu, e
natychmiast ruszamy w drog. Musimy jak naszybciej std wyjecha.
Co to jest, tato? ociga si z odejciem Manfred.
Rb, co ci mwi! warkn ze zoci Lothar, a kiedy Manfred
znikn w ciemnoci, zwrci si do dziewczyny.
Czy gotowalicie wod do picia? spyta.
Potrzsna przeczco gow.
Zawsze to samo pomyla Lothar. Proci wieniacy, ktrzy
cae ycie mieszkali z dala od ludzkich osiedli, pili wod z krynicznie
czystych rde i zaatwiali swe potrzeby na otwartym veldzie. Nie
pojmuj niebezpieczestw, jakie niesie ze sob konieczno
zamieszkania w bliskim ssiedztwie innych.
Co to jest, Oom? spytaa cicho Sarah. Co im si stao?
Dur brzuszny. Spostrzeg, e nic to jej nie mwi. Tyfus
sprbowa innej nazwy.
Czy to powane? spytaa bezradnie, a Lothar nie by w stanie
spojrze jej w oczy. Popatrzy ponownie na dwoje maych dzieci.
Gorczka wypalia je do cna, a biegunka zupenie odwodnia. Byo ju
80

za pno. Ich matka mia jeszcze jak szans, ale i ona stracia wiele
si.
Owszem, bardzo powane odpowiedzia.
Tyfus rozszaleje si w obozowisku jak poar na wysuszonym zim
yeldzie. Istniao powane niebezpieczestwo, e i Manfred mg si ju
zarazi. Na t myl wsta szybko z ziemi i odsun si od cuchncego
materaca.
Co mam robi? spytaa bagalnie Sarah.
Daj im mnstwo wody do picia, ale dopilnuj, eby bya dobrze
przegotowana. Cofn si o krok. Widzia ju tyfus podczas wojny,
w angielskich obozach koncentracyjnych. Zaraza zbieraa niwo mierci
znacznie bardziej przeraajce ni jakiekolwiek pole bitwy. Musi
natychmiast zabra std Manfreda.
Czy masz na to lekarstwo, Oom? Sarah sza za nim krok w
krok. Nie chc, eby moja mama umara... nie chc, eby moja
siostrzyczka... Jeli moesz im da jakie lekarstwo... Walczya ze
zami, wystraszona i zagubiona, pokadajc w nim aosne zaufanie:
Lothar mia obowizki tylko wobec siebie samego, a jednak czu si
rozdarty pokazem odwagi tego maego dziecka. Chcia powiedzie:
Na to nie ma lekarstwa. Dla nich nic ju nie mona zrobi. Teraz
wszystko w rkach Boga.
Sarah podesza bliej, chwycia go za rk i zacza rozpaczliwie
cign go z powrotem do legowiska, na ktrym umieraa jej matka i
rodzestwo.
Pom im, Oom, pom, eby wyzdrowieli!
Na dotyk rki dziewczyny Lotharowi wos zjey si na karku. Niemal
czu, jak straszliwa infekcja przenosi si na niego z jej ciepej skry.
Musi natychmiast std odej.
Zosta tutaj poleci, starajc si ukry przemon odraz.
Daj im duo wody do picia. Ja pjd po lekarstwo.
Kiedy wrcisz? zajrzaa mu ufnie w oczy, a on musia
przywoa na pomoc wszystkie siy, eby zdoby si na kamstwo.
Najszybciej jak si da obieca i delikatnie wyswobodzi si z jej
uchwytu.
Daj im duo do picia powtrzy i odwrci si.
Dzikuj! zawoaaza nim cicho. Niech Bg ci bogosawi,
Oom. Jeste dobrym czowiekiem.
81

Lothar nie by w stanie nic odpowiedzie. Nie by w stanie nawet si

obejrze. Zamiast tego ruszy spiesznie przez pogrone w ciemnoci
obozowisko. Tym razem, poniewa nasuchiwa, wyowi uchem ciche
odgosy dobiegajce z innych szaasw: niespokojny pacz trawionego
gorczk dziecka, sapnicie i jk jakiej kobiety szarpanej potwornym
blem brzucha, zatroskany szept kogo, kto si ni opiekowa.
Z jednej z tekturowych bud wyonia si cherlawa ciemna posta i
chwycia go za okie. Nie by pewien, czy to kobieta, czy mczyzna,
dopki nie odezwaa si skrzekliwym, niemal obkaczym falsetem.
Jeste lekarzem? Musz znale lekarza!
Szarpniciem rki wyswobodzi si z uchwytu rozczapierzonych
palcw i zacz biec.
Swart Hendrick czeka ju na niego z workiem podrnym
przerzuconym przez rami. Kilkoma kopniciami zasypa piaskiem
dogasajce ognisko. Manfred przykucn z boku, pod krzakiem
boodajni.
Tyfus rzuci Lothar to jedno przeraajce sowo. Ju roznis
si po caym obozowisku.
Hendrick zamar w bezruchu. Lothar widzia go kiedy stawiajcego z
zimn krwi czoo szarujcemu, rannemu soniowi, ale teraz potnego
Oyambo ogarn strach. Mona to byo wyczyta ze sposobu, w jaki
trzyma sw wielk czarn gow, i wyczu nosem: bi od niego
przedziwny zapach, niezwykle podobny do woni wydzielanej przez
rozdtanione pustynne kobry.
Szybciej, Manfred, wyjedamy.
Dokd, tato? Chopiec nie ruszy si z miejsca.
Wszystko jedno, byle jak najdalej std. Jak najdalej od tego miasta
i zarazy.
A co z Sarah? Manfred wtuli gow w ramiona w dobrze
znanym Lotharowi gecie krnbrnego uporu.
Ona jest dla nas nikim. Nie moemy nic dla niej zrobi.
Ona umrze.., jak jej mama, braciszek i siostrzyczka. Manfred
spojrza ojcu w oczy. Ona umrze, prawda?
Wstawaj z ziemi! warkn Lothar. Poczucie winy uczynio go
agresywnym. Idziemy!
Na jego rozkazujcy gest Hendrick sign w d i podnis Manfreda
na nogi.
82

 Chod, Manie, posuchaj swego taty. Ruszy za Lotharem,

wlokc chopca za rk.
Kiedy przeszli na drug stron nasypu kolejowego, Manfred przesta
stawia opr. Hendrick puci go, a chopiec posusznie powlk si za
starszymi. W nieca godzin dotarli do gwnej drogi, ktra w
powiacie ksiyca wygldaa jak rzeka srebrnego pyu pynca
przecz przez wzgrza. Lothar zatrzyma si.
Teraz po konie? spyta Hendrick.
Tak, to nastpny punkt planu odpar Lothar, ale obejrza si za
siebie. Hendrick i Manfred w milczeniu obejrzeli si razem z nim.
Nie mogem ryzykowa zacz si usprawiedliwia. Nie
mogem dopuci, eby Manfred zosta tam choby chwil duej.
aden nic nie odpowiedzia. Trzeba cign dalej przygotowania...
Musimy zdoby konie,.. Urwa i umilki.
Nagle zerwa Hendrickowi z ramienia worek i rzuci na ziemi.
Otworzy go ze zoci i wyszarpn z rodka mae zawinitko z
brezentu, w ktrym trzyma swoje narzdzia chirurgiczne i zapas
lekarstw.
Zabierz Maniego rozkaza i czekajcie na mnie w wwozie
rzeki Gamas, tam, gdzie obozowalimy w trakcie przemarszu z Usakos.
Pamitasz, gdzie to jest?
Hendrick skin gow.
Jak dugo to potrwa?
Dopki me umr odpar Lothar. Wsta i spojrza na Manfreda.
Masz we wszystkim sucha Hendricka rozkaza.
Nie mgbym wrci z tob, tato?
Lothar nie zada sobie trudu, eby odpowiedzie. Odwrci si, ruszy
wycignitym krokiem midzy osrebrzone blaskiem ksiyca drzewa i
po chwili znikn im z oczu. Hendrick uklk i na powrt spakowa
worek.
Sarah siedziaa w kucki przy ognisku ze spdnic obcignit za
wychude, opalone kolana i mruc oczy od dymu czekaa, a zagotuje
si woda w osmolonym kocioku.
Kiedy podnisszy wzrok ujrzaa Lothara stojcego na skraju plamy
wiata rzucanego przez ogie, rozwara szeroko oczy, jej blada
delikatna twarzyczka powoli zmarszczya si jak zmita i po policzkach
spyny jej zy, mienice si w blasku pomieni.
83

 Mylaam, e Oom nie przyjdzie wyszeptaa. Mylaam, e

odeszlicie z obozu.
Lothar potrzsn gwatownie gow, wci jeszcze tak wcieky na
siebie za to okazanie saboci, e wola nie zawierza swemu gosowi.
Bez sowa przyklkn po drugiej stronie ogniska i rozwin brezentow
paczuszk. Jej zawarto bya aonie skromna. Mg wyrwa zepsuty
zb, naci czyrak czy miejsce po ukszeniu mii albo nastawi
zaman rk lub nog, ale na szalejcy tyfus nie mia praktycznie nic.
Odmierzy yk czarnej patentowej mikstury, Synnego leku na
biegunk Chamberlainea, wla do cynowego kubka i rozcieczy
wod z kocioka.
Pom mi poleci.
We dwoje podnieli do pozycji siedzcej najmodsze dziecko.
Dziewczynka bya lekka jak pirko, wyczuwa kad kosteczk jej
kruchego ciaka, zupenie jakby trzyma w rku wyjte z gniazda ledwie
wyklute piskl. Nie byo cienia nadziei.
Umrze, nim si rozwidni pomyla przykadajc dziecku kubek
do ust. Nawet tyle me wytrzymaa; umara kilka godzin przed witem.
Trudno byo ustali, kiedy dokadnie. Zorientowa si, e ju po
wszystkim, dopiero wtedy, gdy zbada jej puls na ttnicy szyjnej i
poczu w wymizerowanym ciaku chd wiecznoci.
Jej brat dotrwa do poudnia i odszed rwnie cicho jak siostra. Lothar
zawin oboje w ten sam szary, brudny koc i zanis na rkach do
wsplnego grobu, ktry wykopano ju na skraju obozowiska. Uoy je
na piaszczystym dnie kwadratowego dou malek samotn
paczuszk na kocu rzdu wikszych cia.
Matka Sarah walczya o ycie.
Bg jeden wie, po co miaaby chcie y myla Lothar.
Przecie nic z tego ycia nie ma. Ale kobieta jczaa, toczya gow i
krzyczaa w delirium gorczki. Lothar zacz jej nienawidzi za ten
upr w walce o przetrwanie, ktry zatrzymywa go przy jej
mierdzcym legowisku, zmusza do brania udziau w jej upodleniu,
dotykania rozpalonej gorczk skry i wlewania pynu w bezzbne usta.
O zmierzchu wydawao si, e zwyciya. Uspokoia si, gorczka
spada. Spojrzaa na Sarah, jakby j poznawaa, i signa z wysikiem
po jej rk, prbujc co powiedzie, ale sowa grzzy jej i skrzypiay
84

w gbi garda, a na usta wystpiy bbelki gstej, tej, luzowatej

wydzieliny.
Wysiek okaza si zbyt wielki. Zamkna oczy i zapada w sen. Sarah
otara matce usta i siedziaa obok cicho, trzymajc j za chud, kocist
rk o nabrzmiaych pod pergaminow skr sinych yach.
Godzin pniej chora usiada nagle na posaniu, zupenie wyranie
zawoaa: Sarah, moje dziecko, gdzie jeste?, po czym opada na
plecy i zacza rozpaczliwie chwyta powietrze. wiszczcy oddech
urwa si w poowie, cherlawa pier powoli znieruchomiaa, a skra
spyna z twarzy w d jak odlana z ciepego wosku.
Tym razem, kiedy Lothar odnosi jej matk do wsplnego grobu,
Sarah sza razem z nim. Pooyli zawinitko na kocu rzdu cia, po
czym wrcili do szaasu.
Sarah patrzya bez ruchu, jak Lothar zawija w brezent swoje przybory
medyczne; na jej drobnej, bladej twarzyczce malowa si wyraz
absolutnego zagubienia. Odszed kilka krokw, przystan i odwrci
si. Dziewczynka draa jak porzucony psiak, ale nie ruszya si z
miejsca.
No dobra westchn z rezygnacj. Chod.
W kilku susach znalaza si u jego boku.
Nie sprawi adnego kopotu paplaa szybko, bliska histerii pod
wpywem doznanej ulgi. Pomog wam. Umiem gotowa, pra,
zmywa, szy. Nie sprawi adnego kopotu.
Co masz zamiar z ni zrobi? spyta Hendriek. Nie moe z
nami zosta. Nigdy nie zrobimy tego, co mamy zrobi, z takim
dzieckiem na karku.
Nie mogem jej tam zostawi broni si Lothar. W obozie
szaleje mier.
Dla nas byoby lepiej, eby j tam zostawi wzruszy
ramionami Hendrick. No i co teraz?
Wypucili si z obozowiska na dnie wwozu na szczyt skalnego
zbocza. Dzieci pozostay daleko w dole, na piaszczystym brzegu
jedynej zielonej niecki w caej okolicy, w ktrej nadal utrzymywaa si
woda. Siedziay w kucki obok siebie, Manfred trzyma w wycignitej
prawej rce cienk link. Odchyli si do tyu, zarzuci przynt i
przekadajc szybko rce zacz wybiera link z wody. Nagle Sarah
zerwaa si na rwne nogi, a jej podniecone krzyki dotary a do
85

Lothara i Hendricka. Manfred wyszarpn ukiem z zielonkawej kauy

czarnego, liskiego zbacza. Ryba zatrzepotaa na piasku, jej mokre
uski zalniy w socu.
Wymyl, co z m zrobi... zapewni Lothar Hendricka, ale ten
nie da mu dokoczy.
Byle szybko. Wodopoje na pnocy z kadym dniem coraz bardziej
wysychaj, a my cigle jeszcze nie mamy nawet koni.
Lothar nabi fajk now porcj machorki i zamyli si. Hendrick mia
racj. Dziewczyna fatalnie wszystko komplikowaa. Trzeba byo si jej
jako pozby. Nagle poderwa gow i jego twarz rozjani umiech.
Moja kuzynka powiedzia.
Hendrick by wyranie zdumiony.
Nie wiedziaem, e masz jak rodzin.
Wikszo sczeza po obozach, ale Trudi przeya.
Gdzie ona mieszka, ta twoja ukochana kuzyneczka?
Na pnoc std. Bdzie nam po drodze. Podrzucimy jej ma nie
marnujc czasu.
Nie chc tam i szepna aonie Sarah. Nie znam twojej
ciotki. Chc zosta z tob.
Ciii... ostrzeg j Manfred. Obudzisz tat i Henny'ego.
Przysun si bliej i pooy jej palec na ustach. Ognisko wygaso,
ksiyc zaszed. Tylko gwiazdy rozjaniay noc, ponc na czarnej
aksamitnej kurtynie nieba nad pustyni niczym ogromne kandelabry.
Sarah mwia teraz tak cicho, e z trudem mg wyowi
poszczeglne sowa, cho jej usta oddalone byy ledwie o centymetry
od jego ucha.
Jeste jedynym przyjacielem, jakiego miaam w yciu szepna.
I kto teraz nauczy mnie czyta i pisa?
Sowa te naoyy na Manfreda brzemi ogromnej odpowiedzialnoci.
Do tej chwili dziewczyna wywoywaa w nim sprzeczne uczucia. Tak
jak ona nigdy nie mia przyjaci wrd rwienikw, nigdy nie chodzi
do szkoy, nigdy nie mieszka w miecie. Jego jedynym nauczycielem
by ojciec. Cae ycie przebywa w otoczeniu dorosych mczyzn: ojca,
Hendricka, nieokrzesanych, twardych rybakw i mieszkacw
przydronych obozowisk. Nigdy nie zazna kobiecej rki ani kobiecego
serca.
86

Sarah bya pierwsz dziewczyn w jego otoczeniu, jej dziecinno i

fizyczna sabo mocno go irytoway. Musia na ni czeka, kiedy
wspinali si na wzgrza, bo zawsze zostawaa w tyle; pakaa, gdy
uderzeniem w kark zabi trzepoczcego si zbacza i gdy ukrci eb
tustej, brzowej kuropatwie, ktra zapaa si w zastawione przez niego
wnyki. Z drugiej strony potrafia go rozmieszy i bardzo lubi kiedy
piewaa, cieniutkim, lecz sodkim i melodyjnym gosem. Co wicej,
cho jej przymilno czsto mu nadojada i czasami miewa jej
serdecznie do, w obecnoci Sarah doznawa niewytumaczalnego
zadowolenia, ogarniao go znakomite samopoczucie. A do tego bya
bardzo pojtna. Przez te kilka dni, ktre miny od czasu ich poznania,
zdya nauczy si na pami caego alfabetu i tabliczki mnoenia do
dziesiciu.
Byoby znacznie lepiej, gdyby bya chopcem, cho i tego nie by tak
zupenie pewien. Intrygowa go zapach i mikko jej skry. Wosy
miaa takie delikatne i jedwabiste. Czasami muska je, niby to
przypadkiem, a ona zastygaa pod jego palcami w bezruchu i trwaa tak,
a zakopotany i skrpowany cofa rk.
Co jaki czas ocieraa si o niego jak przywizany kot, a przedziwna
przyjemno, jak mu to sprawiao, pozostawaa w zupenej
dysproporcji do przelotnoci kontaktu ich cia; a kiedy spali pod jednym
kocem, budzi si w nocy, wsuchiwa w jej oddech i nie odgarnia jej
askoccych go w twarz wosw.
Droga do Okahandji bya duga i trudna, kady krok wzbija w
powietrze tumany kurzu. Brnli ni ju cae pi dni, podrujc tylko
wczesnym rankiem i pnym wieczorem. W poudnie obaj mczyni
odpoczywali w cieniu, a dzieci wymykay si w ustronne miejsca, eby
porozmawia, zastawi wnyki albo zaj si lekcjami Sarah. Nie bawili
si w odgrywanie fikcyjnych postaci i sytuacji, jak to czyni dzieci w
ich wieku. Ich ycie byo zbyt twardo osadzone w surowej
rzeczywistoci. A teraz zawiso nad nimi nowe zagroenie perspektywa
rozki, coraz bardziej realna z kadym kilometrem przebytej drogi.
Manfred nie potrafi znale dla Sarah sw pocieszenia. Sam mia
poczucie nadchodzcej straty, ktre jej deklaracja przyjani uczynia
jeszcze bardziej nieznonym. Przytulia si do niego pod kocem, a on
drgn zaskoczony ciepem bijcym od jej kruchego ciaa. Niezdarnie
87

otoczy rk jej ramiona i poczu na policzku jedwabist mikko jej

wosw.
Wrc po ciebie. Wcale nie chcia tego powiedzie. Jeszcze
przed chwil ta myl nie postaa mu nawet w gowie.
Obiecaj. Odwrcia si tak, e jej usta znalazy si tu przy jego
uchu. Obiecaj, e wrcisz mnie zabra.
Obiecuj, e wrc ci zabra powtrzy z powag, przeraony
tym co robi. Przecie nie by panem swego losu, nie mia adnej
pewnoci, e zdoa dotrzyma takiego przyrzeczenia.
Kiedy? uczepia si skwapliwie tej nadziei.
Mamy co do zrobienia. Nie wiedzia dokadnie, co planuj
ojciec i Hendrick. Dotaro do niego tylko tyle, e to trudne
przedsiwzicie i wie si z jakim ryzykiem. Co wanego. Nie,
nie mog ci powiedzie co. Ale kiedy bdzie ju po wszystkim, wrc
po ciebie.
Wydawao si, e jej to wystarcza. Westchna, jej minie zwiotczay
i Manfred poczu, Jak uchodzi z niej napicie. Przechodzcym w ledwie
dosyszalne mruczenie szeptem spytaa: Jeste moim przyjacielem,
Manie?
Tak, jestem twoim przyjacielem.
Moim najlepszym przyjacielem?
Tak, twoim najlepszym przyjacielem.
Westchna raz jeszcze i zasna. Pogaska j po wosach, tak
mikkich i puszystych pod jego palcami i jak obuchem uderzya go fala
smutku z powodu zbliajcej si nieuchronnie rozki. Czu, e lada
chwila si rozpacze, ale przecie mazgaj si tylko baby. Nie mg
sobie na to pozwoli.
Nastpnego wieczoru brnli po kostki w biaym jak mka pyle przez
kolejny fad bezkresnej, falujcej rwniny. Kiedy dzieci dogoniy go na
szczycie wzniesienia, Lothar bez sowa wskaza rk przed siebie.
Obite elazn blach dachy przygranicznego miasteczka Okahandja
byszczay w zachodzcym socu jak zwierciada, a spomidzy nich
wznosia si wieyczka kocioa. Pokryta tak jak reszta domw blach
falist, ledwie wystawaa ponad korony rosncych wok drzew.
Dotrzemy tam ju po zmierzchu. Lothar przerzuci worek na
drugie rami i spojrza na dziewczynk. Kosmyki jedwabistych zwykle
wosw, zakurzone teraz i przepocone, kleiy jej si do czoa i
88

policzkw, a potargane, zjaniae od soca kucyki sterczay jej zza uszu

niczym rogi. Opalia si tak bardzo, e gdyby nie jasne wosy mona by
j wzi za dziecko z plemienia Nama. Ubrana bya rwnie prosto jak
one, a nagie stopy ubielone miaa mczystym pyem.
Lothar pomyla, e moe powinien po drodze kupi jej w jakim
sklepiku now sukienk i buty, uzna jednak, e nie moe sobie na to
pozwoli. Wydatek mg si co prawda opaci, bo gdyby kuzynka nie
przyja dziewczyny... Wola nie cign tej myli. Oporzdzi j troch
przy odwiercie, z ktrego miasteczko czerpao wod.
Pani, u ktrej zostaniesz, to Meyrou Trudi Bierman. To bardzo
mia, bogobojna dama.
Lothara niewiele czyo z kuzynk. Ostatni raz widzieli si przed
trzynastoma laty.
Jest on pastora Holenderskiego Kocioa Reformowanego, tutaj,
w Okahandji. On take jest dobrym, pobonym czowiekiem. Maj
dzieci w twoim wieku. Bdzie ci z nimi dobrze.
A czy on bdzie mnie uczy czyta, tak jak Manie?
Oczywicie. Lothar by gotw zoy kade zapewnienie, byle
tylko pozby si tego dziecka. Uczy wasne dzieci, a ciebie bdzie
traktowa jak jedno z nich.
Dlaczego Manie nie moe zosta ze mn?
Manie musi i z nami.
A ja nie mogabym pj z wami? Prosz!
Nie, nie mogaby. Ty zostaniesz tutaj... I nie zaczynaj wszystkiego
od pocztku.
U zbiornika przy pompie Sarah obmya rce i nogi, zwilya wosy i
zaplota je ponownie w warkoczyki.
Jestem gotowa oznajmia w kocu Lotharowi. Usta jej dray,
kiedy mierzy j krytycznym spojrzeniem. By z niej kawa urwisa i
kocmoucha, mia z ni same kopoty, ale gdzie po drodze, sam nie
wiedzia kiedy, podbia jego serce. Nie mg nie podziwia jej odwagi i
hartu ducha. Nagle przyapa si na tym, e rozwaa, czy rzeczywicie
nie ma innego wyjcia jak pozby si tej maej. Z niejakim wysikiem
przywoa si do porzdku, odrzuci t myl i uzbroi si w
bezwzgldno potrzebn do zrobienia tego, przed czym nie mg si
ju cofn.
89

 Idziemy. Wzi dziewczynk za rk i spojrza na Manfreda.

Ty zostaniesz tutaj z Henny'm.
Tatusiu, pozwl mi z wami i, prosz! zawoa bagalnie
Manfred. Tylko do furtki. ebym mg si poegna z Sarah!
Lothar zawaha si, po czym wyrazi burkliwie zgod. naley.
Poprowadzi ich wsk alejk do wywozu mieci na tyach rzdu
domkw, a znaleli si u bocznej furtki bardziej okazaego budynku,
stojcego tu obok kocioa i wyranie do nalecego. Nie byo
wtpliwoci, e to plebania. W pokoju od tyu palio si wiato, my i
uki bbniy o ekran z gstej metalowej siatki, przesaniajcy tylne
wejcie.
Kiedy otworzyli furtk i ruszyli kuchenn ciek, dobieg ich chr
gosw piewajcych jak boleciw pie religijn. Przez siatk
ujrzeli wntrze owietlonej kuchni, a w nim dhmgi st z siedzc za
nim, piewajc rodzin.
Na pukanie Lothara chr rozpad si na pojedyncze gosy i psalm
urwa si w p sowa. Od szczytu stou wsta jaki mczyzna i
podszed do drzwi. Mia na sobie czarny garnitur, wypchany na
kolanach i okciach, ale ciasno opity na szerokich barach. Gste, bujne
wosy opaday mu siwiejc grzyw na ramiona, zasypujc ciemny
materia garnituru grub warstw upieu.
Kto tam? spyta tubalnym gosem, zaprawinym w grzmieniu z
ambony. Jednym pchniciem otworzy ekran z siatki i wyjrza w
ciemno. Mia szerokie inteligentne czoo i gboko osadzone, ponce
gronie oczy proroki ze Starego Testamentu.
To ty! Rozpozna Lothara, ale me uzna za stosowne si z nim
przywita. Zamiast tego obejrza si przez rami i zawoa: Meyrou,
to ten twj kuzyn bezbonik! Przybywa z dzikiej guszy jak Kain!
Od drugiego koca stou podniosa si jasnowosa kobieta i
uciszywszy dzieci, nakazaa im pozosta na swoich miejscach. Bya po
czterdziestce, dorwnywaa niemal wzrostem i tusz mowi, miaa
rumian cer i dugie warkocze na niemieck mod upite wysoko na
gowie. Spiota pulchne mlecznobiae rce na obfitych, bezksztatnych
piersiach.
A czeg to od nas chcesz, Lotharze De La Rey? spytaa ostro.
To jest dom bogobojnych chrzecijan. Nie chcemy mie nic
wsplnego z twoimi rozpustnymi i szalonymi wybrykami. Urwaa
90

nagle, gdy w tej wanie chwili zauwaya majaczce za plecami

Lothara dzieci. Spojrzaa na nie z zaciekawieniem.
Cze, Trudi. Lothar pocign Sarah za rk w krg padajcego
od drzwi wiata. Kop lat. Wygldasz kwitnco. Widz, e zdrowie
ci dopisuje.
Wszyscy kwitniemy w promieniach aski Pana potwierdzia
jego kuzynka. Ale sam wiesz najlepiej, e ze zdrowiem zawsze u
mnie byo kiepsko. Przybraa min cierpitnicy, a Lothar pospiesznie
wszed jej w sowo.
Daj ci okazj spenienia jeszcze jednego chrzecijaskiego
uczynku. Popchn Sarah do przodu. Ta biedna sierotka... To
dziecko jest zupenie samo, nie ma nikogo. Potrzebny jej jaki dom.
Mogaby j przyj, Trudi, a Bg opromieni ci sw ask.
Czy to jaki twj kolejny... Zerkna przez rami do kuchni na
swoje dwie zaciekawione crki, zniya gos i sykna przez zby:
Czy to twj kolejny bkart?
Jej caa rodzina umara na tyfus.
To by bd. Ujrza, jak Trudi pospiesznie odskakuje od dziewczyny.
To byo kilka tygodni temu doda szybko. Ona na pewno nie
jest chora. Widzc, e kuzynka nieco si uspokoia, cign dalej:
Ja nie mog si ni zaj. Jestemy w podry, a ona potrzebuje
kobiecej opieki.
I bez niej mamy ju zbyt wiele gb do... zacza Trudi, lecz
stojcy obok maonek nie pozwoli jej dokoczy. Chod no tu,
dziecko! hukn, a Lothar popchn Sarah ku niemu. Jak si
nazywasz?
Sarah, Oom. Sarah Bester.
- Ach, wic jeste z volku? W twoich yach pynie krew
prawdziwych Afrykanerw?
Sarah skina gow niepewnie.
A twoi zmarli rodzice brali lub w Kociele Reformowanym?
Powtrnie skina gow. I wierzysz w Pana, Boga Izraela?
Wierz, Oom szepna cichutko. Mama mnie nauczya.
W takim razie nie moemy nie przygarn tego dziecka
oznajmi pastor i zwrci si do swej ony. Wprowad j do rodka,
kobieto. Bg o nas zadba. Bg zawsze dba o swj lud wybrany.
Trudi Biennan westchna teatralnie i dotkna ramienia Sarah.
91

 Takie chucherko, a umorusane jak Murzynitko z plemienia Nama.

A ty, Lotharze De La Reyu... pastor wycelowa palcem w pier
Lothara. Czy miosierny Bg nie objawi ci jeszcze, jak bardzo
bdzisz, i nie skierowa twych krokw na ciek cnoty?
Jeszcze nie, drogi kuzynie odpar Lothar, cofajc si od drzwi z
wyrazem nie skrywanej ulgi na twarzy.
Uwag pastora przyku chopiec, stojcy w ciemnoci za plecami
Lothara.
A to kto?
Mj syn, Manfred odpar Lothar obejmujc ramiona chopca
obronnym gestem. Pastor podszed bliej i nachyli si, by dokadniej
obejrze twarz Manfreda. Wspaniaa ciemna broda zjeya mu si, w
oczach zapon dziki fanatyzm, ale Manfred nie spuci wzroku. Po
chwili dostrzeg, e wyraz tych oczu ulega zmianie. Zalniy ciepem,
rozblysa w nich iskierka dobrego humoru i wspczucia.
Czy ja ci przeraam, Jong? Gos pastora przybra agodniejszy
ton. Manfred potrzsn gow.
Nie, Oom... W kadym razie nie bardzo.
Pastor zachichota.
Kto ci naucza Sowa Boego, Jong? Uywa sowa znaczcego
mody czowieku, modziecze.
Ojciec, Oom.
No, to niech Bg ci ma w swej opiece. Wyprostowa si i
wycelowa brod w Lothara.
Wolabym, eby zostawi chopaka ni dziewczyn powiedzia.
Lothar zacisn mocniej rk na ramieniu Manfreda. Ten mody
czowiek wyglda obiecujco, a nam potrzeba dobrych ludzi na sub
Bogu i volku.
Manfred ma dobr opiek wymamrota Lothar, nie potrafic
ukry swego niepokoju, ale pastor ponownie przenis swe
oniemielajce spojrzenie na Manfreda.
Mam przeczucie, Jong, e zrzdzeniem Wszechmogcego pisane
nam jest znw si spotka. Kiedy twj ojciec si utopi, zostanie poarty
przez lwa, powieszony przez Anglikw albo w jaki inny sposb
pokarany przez Pana Naszego, Boga Izraela, wtedy wr tutaj.
Syszysz, Jong? Ja ci potrzebuj, potrzebuje ci Bg i volk! Nazywam
si Tromp Bierman, Trba Pana. Wr tu, do tego domu!
92

Manfred skin gow.

Wrc zobaczy si z Sarah. Obiecaem jej to.
Na te sowa odwaga opucia dziewczynk, rozpakaa si i chciaa si
wyrwa Trudi.
Przesta, dziecko potrzsna ni z irytacj Trudi Bierman.
Przesta si mazgai. Sarah przekna zy i zdusia w gardle szloch.
Lothar odwrci Manfreda tyem do drzwi.
Dziewczyna jest pracowita i pena dobrej woli, kuzynie. Nie
bdziecie aowa swego dobrodziejstwa! zawoa przez rami syna.
To si jeszcze okae mrukn w powtpiewaniem pastor, kiedy
obaj ruszyli z powrotem ciek, po czym podnis gos i zagrzmia za
odchodzcymi:
Pamitaj sowa Pana, Lotharze De La Reyu! zagrzmia za nimi
Jam jest Drog i wiatoci. Kto we mnie wierzy...
Manfred wykrci szyj i ponad rk ojca obejrza sie za siebie.
Wysoka, pospna sylwetka pastora wypeniaa niemal cae drzwi, ale na
wysokoci pasa wygldaa zza niej malutka twarzyczka Sarah
porcelanowobiaa w jaskrawym wietle lampy i lnica od ez.
10
W miejscu spotkania czekao na nich czterech mczyzn. W czasie
lat desperackiej walki w oddziale partyzanckim wszyscy jego
czonkowie musieli zna takie punkty zborne. Kiedy w trakcie
podjazdowej wojny przeciwko armii Zwizku Poudniowej Afryki
zostawali odcici od siebie i rozdzieleni oddziaami wroga, szli w
rozsypk i po kilku dniach wdrwki przez veld zbierali si ponownie w
jednej ze swych kryjwek.
W takich miejscach zbirek zawsze bya woda, malekie rdeko w
skalnej szczelinie na zboczu wzgrza, buszmeska studnia albo koryto
wyschnitego strumienia, w ktrym mona byo si dokopa cennego
pynu. Usytuowane byy zawsze w pobliu punktu obserwacyjnego z
widokiem na wszystkie strony, aby cigajcy wrg nie mg ich
zaatakowa z zaskoczenia. Co wicej, gdzie obok musiao si
znajdowa pastwisko dla koni i schronienie dla ludzi z elaznymi
racjami ywnoci.
Miejsce, ktre Lothar wybra na spotkanie, miao jeszcze jedn
dodatkow zalet. Znajdowao si pord wzgrz ledwie kilka
93

kilometrw na pnoc od domostwa pewnego znakomicie

prosperujcego hodowcy byda, Niemca, bliskiego przyjaciela rodziny
Lothara, sympatyka, ktry powinien przymkn oko na ich obecno na
swych ziemiach.
Lothar, Hendrick i Manfred zapucili si midzy wzgrza korytem
wyschnitego strumienia, ktre wio si midzy nimi jak okaleczony
w. Szli nie kryjc si, tak aby oczekujcy ujrzeli ich z daleka. Mieli
jeszcze trzy kilometry do miejsca spotkania, gdy na skalnej grani przed
nimi pojawia si maleka figurka wymachujca rkami na powitanie.
Wkrtce doczyy do niej jeszcze trzy i wszystkie cztery zbiegy w d
poszarpanego zbocza, by spotka si z Lotharem na dnie doliny.
Prowadzi t czwrk wojownik Yark John czyli John winia,
stary Khoin o tej pomarszczonej twarzy, ktrej rysy wiadczyy o
domieszkach krwi Nama, Bergdama, a nawet jak si chepi
prawdziwej krwi buszmeskiej. Jego babk miaa rzekomo by
Buszmenka schwytana przez Burw w czasie jednej z ostatnich w
ubiegym stuleciu wielkich wypraw po niewolnikw. Poniewa jednak
by znanym garzem, zdania na temat prawdziwoci jego rodowodu byy
mocno podzielone. Tu za nim schodzi Klein Boy, bkarci syn Swarta
Hendricka spodzony z kobiet z plemienia Herero.
Klein Boy podszed prosto do swego ojca i przywita si z nim
tradycyjnym, penym szacunku klepniciem w donie. By wysoki i
rwnie potnie zbudowany jak sam Hendrick, ale mia delikatniejsze
rysy twarzy, lekko skone oczy swojej matki i znacznie janiejsz skr,
ktra zalenie od wiata zmieniaa kolor jak mid dzikich pszcz.
Vark John i Klein Boy pracowali na kutrach w Zatoce Wielorybw.
Swart Hendrick wysa ich przodem, eby odszukali pozostaych i
sprowadzili ich na miejsce zbirki.
Lothar spojrza na swych dawnych kompanw. Mino dwanacie lat,
od kiedy widzia ich po raz ostatni. Pamita ich jako
nieposkromionych, brawurowych onierzy, swoje psy myliwskie, jak
ich nazywa z czuoci i absolutnym brakiem zaufania. Bo jak dzikie
psy zwrciliby si przeciwko niemu i rozszarpali go w strzpy na
pierwsz oznak saboci.
Teraz przywita si z nimi, uywajc ich przezwisk z czasw
partyzantki: z Giczoem z plemienia Oyambo, zwanym tak z powodu
bocianich ng, i Bawoem, ktry nosi gow zwieszon na potnym
94

karku dokadnie jak to wanie zwierz. Powitali si klaniciem w

donie, stukniciem nadgarstkami i ponownym klaniciem w donie, w
sposb rezerwowany w oddziale na specjalne okazje, takie jak ponowne
zgrupowanie po dugim przebywaniu w rozsypce lub po szczeglnie
udanym wypadzie. Dwanacie lat atwego ycia ogromnie ich zmienio.
Stali si podtatusiaymi, rozlazymi tuciochami. Lothar pocieszy si
jednak, e czekajce ich zadanie nie wymagao szczeglnej sprawnoci.
No! umiechn si. Widz, e cignlimy was z
tuciutkich on i oderwalimy od kufelkw!
Obaj ryknli miechem.
Kiedy Klein Boy i John winia wymienili twoje nazwisko, nie
wahalimy si ani chwili zapewnili go.
Jasne, jasne, przybylicie tu wycznie z poczucia lojalnoci wobec
mnie i mioci, jak do mnie ywicie... odpar z jadowitym
sarkazmem Lothar. Tak jak spy i szakale cign do padliny z
mioci do zmarego, a nie po to, eby si nare.
Znw zanieli si od miechu. Jake brakowao im tej chosty jego
jzyka.
John Swinia rzeczywicie wspomnia o jakim zocie przyzna.
Baw midzy jednym spazmem miechu a drugim. A Klein Boy
szepn, e moe znw bdzie okazja troch powalczy.
To smutne wykrztusi Giczo ale w moim wieku czowiek
moe zaspokaja swoje ony tylko raz albo dwa dziennie, a cieszy si
towarzystwem starych kumpli, walczy i szabrowa moe na okrgo,
dzie i noc! Zarechotali rubasznie, poklepujc si radonie po
ramionach.
Przy wtrze salw miechu zostawili za sob koryto strumienia i
wspili si do starej kryjwki. Bya to nisza pod szerokim nawisem
skalnym uczernionym sadz z niezliczonych ognisk. Scian w gbi
pokryway rysunki w kolorze ochry wykonane przez maych, tych
Buszmenw, ktrzy cae wieki korzystali z tej pieczary przed nimi.
Sprzed wejcia do pieczary rozciga si panoramiczny widok na
migocce w dali rwniny. Byo praktycznie niemoliwe, by ktokolwiek
zbliy si do wzgrza niezauwaony.
Czterech przybyych tu wczeniej mczyzn napoczo ju elazne
zapasy ukryte w skalnej rozpadlinie znajdujcej si niej na zboczu
wzgrza i zamaskowanej kilkoma gazami, ktre pokryto dodatkowo
95

warstw gliny z koryta strumienia. Zawarto schowka przetrwaa te

wszystkie lata w znacznie lepszym stanie ni Lothar przypuszcza.
Rzecz jasna ywno bya puszkowana, skrzynki z amunicj szczelnie
zalutowane, a mauzery nasmarowane grub warstw tego smaru i
owinite w natuszczony papier. Przechoway si w idealnym stanie.
Suche pustynne powietrze znakomicie zakonserwowao nawet
wikszo uprzy i ubra.
Urzdzili sobie uczt z pieczonej konserwy woowej i
przyrumienionych okrtowych sucharw. Kiedy nienawidzili tego
poywienia za jego monotoni, teraz jednak wydao im si pyszne.
Przywoywao wspomnienie niezliczonych posikw z tamtych
desperackich czasw, ktrym upyw lat przyda niepowtarzalnego
powabu. Potem przejrzeli uprz, buty i ubrania, odrzucajc to co
zniszczyy insekty, gryzonie i co wyscho na pergamin, a z nadajcych
si do uycia czci, natartych porzdnie tuszczem i ponownie solidnie
przeszytych, skompletowali dla kadego peny zestaw odziey, uprzy
i broni.
W trakcie tego zajcia Lothar uwiadomi sobie, e w rnych dzikich
zaktkach kraju byo kilkanacie takich kryjwek, a na pnocy, w
tajnej bazie nadmorskiej, z ktrej zaopatrywa w paliwo, amunicj i
czci zamienne niemieckie U-Boty, musiay nadal spoczywa zapasy
wartoci wielu tysicy funtw. A do tej pory nigdy nie przyszo mu do
gowy, eby si do nich dobra jako zawsze traktowa je jako
patriotyczny depozyt.
Poczu, e ta myl zaczyna go korci. Moe gdybym wynaj d W
Zatoce Wielorybw i popyn wzdu wybrzea... Wtem z zimnym
dreszczem przypomnia sobie, e ju nigdy nie ujrzy ani Zatoki
Wielorybw, ani w ogle caej tej krainy. Po tym, co zamierzali zrobi,
nie bdzie dla nich powrotu.
Zerwa si z ziemi i wielkimi krokami wypad przed wejcie do
pieczary. Kiedy powid spojrzeniem po brunatnych, spalonych arem
rwninach poctkowanych kpami boodajni, owadno nim
przeczucie straszliwych nieszcz i cierpie.
Czy ja w ogle mog by szczliwy gdzie indziej? zastanawia
si. Z dala od tej surowej i przepiknej krainy? Czu, e zaczyna
chwia si w swym postanowieniu. Obejrza si przez rami. Manfred
przyglda mu si z chmurn min. Czy mog podj tak decyzj za
96

syna? Wpatrywa si przez chwil w chopca. Czy mog go

skaza na wieczn poniewierk?
Z wysikiem odegna od siebie te wtpliwoci, otrzsajc si z nich
niczym ko z ksajcych much, kiedy chmar obsid mu grzbiet, i
przywoa Manfreda. Odprowadzi go na bok, a znaleli si poza
zasigiem suchu tych z pieczary, i wtedy opowiedzia mu o wszystkim,
co ich czekao, rozmawiajc z nim jak rwny z rwnym.
Okradziono nas z wszystkiego, czegomy si dorobili, Manie.
Moe nie w oczach prawa, ale w oczach Boga i z punktu widzenia
ludzkiej sprawiedliwoci. Biblia pozwala nam szuka zadouczynienia
za oszustwa i wyrzdzone krzywdy: oko za oko, zb za zb. Ale
widzisz, Manie, angielskie prawo uzna nas za przestpcw. Przyjdzie
nam ucieka, chowa si i ukrywa, a oni bd na nas polowa jak na
dzikie zwierzta. Jeli przeyjemy, bdziemy to zawdzicza wycznie
swej wasnej odwadze i pomysowoci.
Manfred z podniecenia nie mg usta w miejscu, wpatrywa si w
ojca oczami, w ktrych pon entuzjazm. To wszystko brzmiao
niezwykle romantycznie i ekscytujco. Rozpieraa go durna, e ojciec
darzy go takim zaufaniem, e omawia z nim tak powane sprawy jak z
dorosym.
Przeniesiemy si na pnoc. W Tanganice, Kenii i Niasie jest dobra
ziemia na farmy. Wielu naszych ju tam si przenioso. Oczywicie
bdziemy musieli zmieni nazwisko i ju nigdy tu nie wrcimy, ale
uoymy sobie jako nowe, lepsze ycie w nowym miejscu.
Nigdy nie wrcimy? Wyraz twarzy Manfreda uleg raptownej
zmianie. Jak to? A co z Sarah?
Lothar puci to pytanie mimo uszu.
Moe kupimy sobie pikn plantacj kawy w Niasie albo na
dolnych stokach Kilimandaro cign. Na sawannie Serengeti
wci jeszcze pas si wielkie stada dzikiej zwierzyny. Bdziemy yli z
farmy i polowania.
Manfred sucha potulnie, ale nastrj podniecenia zupenie go opuci.
Jak mia to powiedzie? Jak mia powiedzie ojcu: ,Tato, ja nie chc
wyjeda w obce strony; chc zosta tutaj?
Kiedy wszyscy zapadli w sen i zaczli chrapa, a z ogniska pozostaa
tylko kupka rozarzonych wgli, Manfred jeszcze dugo lea z
otwartymi oczyma i rozmyla o Sarah. Widzia jej zamazan zami
97

blad twarzyczk chochlika i czu ciepo bijce od jej kruchego ciaa,

gdy leaa pod kocem obok niego. Po gowie koataa mu si wci ta
sama myl: Nigdy w yciu nie miaem innego przyjaciela.
Raptem jaki dziwny i niepokojcy odgos przywoa go do
rzeczywistoci. Dobiega z rwniny w dole, wydawao si jednak, e
adna odlego nie jest w stanie pozbawi go dzikiej gwatownoci.
Ojciec zakasa cicho i usiad na posaniu, koc zsun mu si do pasa.
Potworny ryk rozbrzmia znowu, nabra niewyobraalnej mocy, po
czym ucich, powoli przechodzc w seri gardowych pomrukw
przywodzcych na myl przedmiertne rzenie duszcego si potwora.
Co to jest, tato?!
Wosy zjeyy mu si na karku, na plecach czu szczypanie jak po
uderzeniu pokrzyw.
Powiadaj, e nawet najodwaniejszych ogarnia strach, kiedy
pierwszy raz sysz ten dwik powiedzia cicho Lothar. To jest,
synku, owiecki zew godnego lwa z Kalahari.
Kiedy o wicie zeszli ze wzgrza na rwnin, prowadzcy grup
Lothar przystan nagle i przywoa do siebie syna.
Syszae jego ryk... a tu masz jego trop.
Przykucn i dotkn ladu apy. lad mia rednic duego talerza,
by gboko odcinity w mikkiej tej ziemi.
Maanhar, samotnik, stary samiec. Lothar obwid palcem
kontury ladu. W cigu nadchodzcych miesicy Manfred mia jeszcze
nieraz zobaczy, jak ojciec to robi. Zawsze dotyka kadego tropu i
ladu, jakby opuszkami palcw chcia wydoby z niego wszystkie
tajemnice. Widzisz, poduszki ma gadko wytarte, a idc przenosi
ciar ciaa w ty, na kostki ap. Mocniej opiera si na prawej przedniej,
musi utyka na lew. Pewnie trudno mu co upolowa i wanie dlatego
trzyma si w pobliu rancz. Bydo stanowi atwiejsz zdobycz ni dzika
zwierzyna.
Lothar sign rk do pobliskiego krzewu i zdj co z najniszej
kolczastej gazi.
Masz, Manie. Pooy synowi na doni kpk szorstkich
powozotych wosw. Zostawi ci kosmyk ze swej grzywy.
Potem wsta, przestpi trop i sprowadzi ca grup w d, w rozleg
dolin nawadnian cigiem naturalnych rdeek artezyjskich,
poronit gst, wysok do kolan, soczycie zielon traw. Ju wkrtce
98

minli pierwsze stada garbatego byda o podgardiach sigaj cych

niemal do ziemi i lnicej w porannym socu sierci.
Zabudowania ranczo wzniesiono powyej rdeek i otoczono je
plantacj egzotycznych palm daktylowych sprowadzonych z Egiptu.
By to stary niemiecki fort z czasw kolonialnych, pozostao po
wojnie z plemieniem Herero z roku 1904, kiedy to w caym kraju
wybucho powstanie przeciwko okruciestwom niemieckich
kolonizatorw. Do Hererw doczyy nawet plemiona Bondelswart i
Nama i aby stumi ten bunt, trzeba byo wysa dwadziecia tysicy
biaych onierzy i wyda szedziesit milionw funtw. W
ostatecznym rozrachunku po stronie kosztw znalazo si dwa i p
tysica zabitych niemieckich onierzy i oficerw oraz siedemdziesit
tysicy mczyzn, kobiet i dzieci z plemienia Herero, zastrzelonych,
spalonych ywcem i zagodzonych na mier. Liczba zabitych stanowia
niemal dokadnie siedemdziesit procent liczebnoci caego plemienia.
Domostwo penio pierwotnie funkcj fortu granicznego
zbudowanego w celu odpierania atakw Hererw. Jego grube pobielone
mury zewntrzne miay w regularnych odstpach otwory strzelnicze, a
centralna wiea zwieczona bya blankami i zakoczona masztem, z
ktrego nadal butnie powiewaa flaga z niemieckim orem cesarskim.
Hrabia dostrzeg ich z daleka, kiedy wzbijajc tumany kurzu schodzili
drog obok rdeek, i wysa po nich dwukk. Nalea do pokolenia
matki Lothara, lecz wci jeszcze trzyma si prosto, by wysoki i
szczupy. Blada szrama po pojedynku marszczya mu jeden kcik ust,
maniery mia starowieckie, zachowywa si bardzo oficjalnie. Odesa
Swarta Hendricka do pomieszcze w skrzydle dla suby, po czym
wprowadzi Lothara i Manfreda do chodnego, mrocznego gwnego
holu, gdzie hrabina zdya ju przygotowa kilka czarnych butelek
dobrego niemieckiego piwa, a take kilka kufli imbirowego piwa
domowej roboty.
W czasie gdy brali kpiel, suce wyniosy ich ubranie i zwrciy je
po godzinie, wyprane i wyprasowane; buty wypastowano i
wyglansowano do poysku. Na obiad podano kruch krzywk cielc
w wonnym sosie wasnym, a do tego wspaniae reskie wino. Potem, ku
nieopisanemu zachwytowi Manfreda, wniesiono tuzin rnych tortw,
kremw i biszkoptw, gdy tymczasem dla Lothara najwiksz uczt
bya cywilizowana rozmowa z gospodarzem i gospodyni. Jake
99

przyjemnie byo podyskutowa o ksikach i muzyce, posucha

bezbdnej niemczyzny gospodarzy, ich przepiknej wymowy.
Kiedy Manfred nie mg ju przekn ani ksa i musia obiema
rkami zasania ziewnicia, pokojwka z plemienia Herero
odprowadzia go do jednej z gocinnych sypialni. Hrabia nala
Lotharowi sznapsa i podsun mu pudeko hawan, a jego ona zacza
si krzta wok srebrnego czajniczka z kaw. Kiedy cygara arzyy
si ju rwno, hrabia przeszed do sedna sprawy.
Otrzymaem list, ktry wysae do mnie z Windhoek. Wiadomo
o nieszczciach, jakie ci dotkny, wprawia mnie w gbokie
przygnbienie. Nastay cikie czasy dla nas wszystkich. Przetar
monokl o rkaw, wcisn go z powrotem w oczod i spojrza ponownie
na Lothara. Twoja witej pamici matka bya wspania kobiet.
Nie ma takiej rzeczy, ktrej bym nie zrobi dla jej syna. Urwa,
zacign si z luboci dymem i umiechn si delektujc si jego
wspaniaym aromatem. Niestety...
Na to sowo Lothar poczu kurcz zawodu. Nieodmiennie zwiastowao
odmow lub rozczarowanie.
... niestety niecae dwa tygodnie przed otrzymaniem twojego listu
zjawi si u mnie kwatermistrz z departamentu uzupenie oddziaw
konnych armii i sprzedaem mu wszystkie zbdne na ranczo
wierzchowce. Zatrzymaem sobie tylko tyle sztuk, ile musz mie na
wasne potrzeby.
Chocia na nowo zaoonym pastwisku wok hacjendy paso si co
najmniej czterdzieci znakomitych zwierzt, Lothar skin tylko ze
zrozumieniem gow.
Oczywicie mam par wietnych muw, duych silnych zwierzt,
ktre mgbym ci odstpi za symboliczn cen... powiedzmy
pidziesiciu funtw.
Za par? spyta z szacunkiem Lothar.
Za sztuk odpar stanowczo hrabia. Natomiast jeli chodzi o
pozostae sugestie zawarte w twoim licie... Ot kieruj si niezomn
zasad, by nigdy nie poycza pienidzy przyjacioom. Pozwaa ona
unikn utraty i przyjaciela, i pienidzy.
Lothar puci to credo mimo uszu i powrci do wczeniejszej uwagi
hrabiego.
A ten kwatermistrz... Czy on skupuje konie w caej okolicy?
100

 Z tego co zrozumiaem, naby ich ju ponad sto. Hrabia nie

skrywa ulgi, e Lothar z tak kultur przyj jego odmow.
Wszystko wspaniae zwierzta. Interesoway go wycznie najlepsze
zahartowane, odporne na ochwacenie.
I pewnie wysa je ju kolej na poudnie?
Chyba nie pokrci gow hrabia. W kadym razie nie zrobi
tego jeszcze, kiedy ostatni raz co o nim syszaem. Trzyma je nad
jeziorkiem w korycie rzeki Swakop, po drugiej stronie miasta, eby
wypoczy i nabray si przed podr. Syszaem, e ma zamiar
zaadowa je na wagony dopiero wtedy, gdy uzbiera ich sto
pidziesit.
Fort opucili nastpnego ranka po niebywale sutym niadaniu
skadajcym si z kiebas, zimnych mis i jaj. Wsiedli we trzech na
krzepkiego szarego mua, za ktrego hrabia wzi w kocu dwadziecia
funtw i dla dobrego targu dorzuci jeszcze udziennic.
Jak tam pomieszczenia dla suby? spyta Lothar Hendricka.
Dla niewolnikw, nie dla suby sprostowa Murzyn.
Mogliby tam czowieka zamorzy godem, a z tego co syszaem, hrabia
potrafi take zachosta na mier. Westchn ciko. Gdyby nie
dobre serduszko najmodszej z pokojwek, ktra nie poskpia mi...
Lothar szturchn go mocno w ebra i pokaza ostrzegawczo wzrokiem
na Manfreda, a Hendrick cign gadko dalej: Widz, e bdziemy
wszyscy razem ucieka na jednym starym mule o zapadnitym karku.
Nigdy nie dogoni tego migego jak gazela stworzenia. Poklepa
mua po tustym zadzie, a zwierz nie zwrcio na to adnej uwagi.
Kroczyo dalej rozkoysanym chodem, tupic kopytami po zakurzonej
drodze.
Uyjemy go do polowania odpar Lothar i wyszczerzy zby w
umiechu na widok zdumienia Hendricka.
Po powrocie do kryjwki Lothar zabra si szybko do roboty i
sporzdzi dwanacie par jukw na amunicj, ywno i sprzt.
Zapakowa je, zawiza i uoy przy wejciu do jaskini.
No dobra mrukn Hendrick. Mamy ju juki. Teraz trzeba
nam tylko koni.
Powinnimy zostawi kogo na stray zignorowa go Lothar
ale wszyscy bd mi potrzebni.
101

Wycign z kieszeni pienidze i da pi funtw Johnowi wini,

najmniej godnemu zaufania czonkowi grupy.
To wystarczy, eby kupi ca bali Cape Smoke upomnia go
a jedna jej szklanka kadzie trupem bawou. Ale zapamitaj sobie
dobrze, John: jeli schlasz si tak, e kiedy przyjdzie pora pryska, nie
bdziesz mg si utrzyma w siodle, nie zostawi ci policji, eby
moga sobie ciebie przesucha. Znajd ci z kulk we bie. Przysigam.
John winia schowa banknot za potnik swego kapelusza o
opadajcym na oko rondzie.
Nie wezm do ust nawet kropelki zapewni przymilnie.
Przecie Baas wie, e trunki, kobiety i pienidze s u mnie bezpieczne
jak w banku.
Do Okahandji byo prawie trzydzieci kilometrw, tote John Swinia
wyruszy natychmiast w powrotn drog do miasta, by znale si tam
odpowiednio wczeniej. Reszta grupy z Manfredem prowadzcym za
uzd mua zacza schodzi ze wzgrza.
Od poprzedniego dnia nie byo wiatru, trop lwa rysowa si wyranie,
nie uleg zatarciu, mimo i ziemia bya tu pylista. Myliwi, wszyscy
uzbrojeni w nowe mauzery, z pasami amunicyjnymi zapitymi na ukos
przez pier, rozsypali si wachlarzem po obu stronach tropu i pobiegli
truchtem.
Lothar ostrzegi Manfreda, by trzyma si sporo w tyle. Majc wci
jeszcze w uszach przeraajcy ryk lwa, chopiec z przyjemnoci wlk
si noga za nog u boku objuczonego mua. Myliwi zniknli w
przodzie, ale oznaczyli mu drog uamanymi gazkami i naciciami na
pniach boodajni, wic bez trudu posuwa si ich ladem.
W nieca godzin znaleli miejsce, gdzie stary powy kocur upolowa
jedn z jawek hrabiego. ywi si ni, pki nie zostay z niej tylko eb,
kopyta i grubsze koci. Ale nawet z nich wyssa resztki misa i szpik, co
dowodzio, jak bardzo by wygodzony i z jakim trudem udawao mu si
co upolowa.
Lothar i Hendrick szybko okryli stratowany obszar miejsca mordu i
uczty i niemal natychmiast natrafili na odchodzcy trop.
Odszed std zaledwie godzin, dwie temu oceni Lothar, a
kiedy jedno ze dbe trawy zdeptanej apami wielkiego kota odgio si
powoli i na jego oczach o wasnych siach wyprostowao, ucili
102

szacunek: Niecae p godziny temu. Moe nawet usysza, jak

nadchodzimy.
Nie. Hendrick dotkn odcisku ap dug, odart z kory gazi,
ktr nis ze sob. Raczej zmierza nad rzek, czyli w stron miasta,
co jak najbardziej nam odpowiada.
Przerzuci mauzera na drugie rami, nakaza gestem swoim ludziom
zachowa rozcignity szyk i zaczli si wspina na agodne zbocze
utwardzonej wydmy. Nim dotarli do jej szczytu, lew wypad z ukrycia
za nisk kp krzeww dokadnie na wprost nich i wycignitym kocim
kusem rzuci si do ucieczki przez otwarty teren. Napchany misem
brzuch koysa mu si ociale przy kadym kroku jak ciarnej samicy.
Cho odlego bya dua, wzdu caej linii myliwych rozlegy si
podobne do trzani z bicza strzay Giczo, Baw i Klein Boy
otworzyli ogie. Kule wzbiy kurz daleko po bokach i z tyu zwierzcia.
Poza jednym Hendrickiem wszyscy ludzie Lothara byli fatalnymi
strzelcami. Nigdy nie zdoa im wytumaczy, e prdko kuli me
zaley od siy, z jak si naciska cyngiel, ani oduczy zaciskania oczu w
chwili, gdy wysikiem caego ciaa wyrzucali pocisk z lufy.
Pierwsza kula Lothara wzbia oboczek piasku pod brzuchem
zwierzcia. Zle oceni odlego, na otwartej pustyni zawsze by z tym
kopot. Nie odejmujc kolby od ramienia zarepetowa mauzera i unis
luf, a muszka suna tu ponad zmierzwion, rozwian rud grzyw
lwa.
Po nastpnym strzale klanicie kuli w bok zwierzcia dotaro
wyranie a do linii myliwych. Lew szarpn si, zgubi krok i rzuci
bem do tyu, prbujc dosign kami miejsca trafienia, po czym stuli
uszy, jeszcze raz wycign si w galopie i warczc z blu i wciekoci
znikn za grzbietem najbliszego wzniesienia.
Nie ujdzie daleko! zawoa Hendrick i machniciem rki
nakaza myliwym rusza przed siebie.
Lew jest sprinterem. Swym oszaamiajcym cwaem moe pokona
tylko krtki dystans, potem znw musi zwolni do truchtu. Jeli nadal
na niego nastawa, odwrci si i zaatakuje.
Lothar, Hendrick i Klein Boy, najsilniejsi i najsprawniejsi z caej
grupy, wysforowali si do przodu.
Krew! krzykn Hendrick, kiedy dotarli do miejsca, gdzie lew
zosta trafiony kul Lothara. Krew z puc! Szkaratne rozbryzgi
103

biegnce obok zakrwawionego tropu byy spienione od wydostajcego

si z przebitych puc powietrza.
Pasop! zawoa Lothar na zboczu wzniesienia, za ktrym
znikn lew. Uwaa! Na pewno si na nas... I nim zdy
dokoczy ostrzeenia, lew zaatakowa.
Przyczai si w kpie sansewierii, przytulony do ziemi, rozpaszczony,
z uszami pooonymi po sobie i w chwili, gdy Lothar wyoni si zza
szczytu, rzuci si na niego z odlegoci zaledwie pitnastu metrw.
Szarowa nisko przy ziemi, na ugitych apach, z uszami nadal
przytulonymi do ba. Z szerokim paskim czoem i nastroszon grzyw
wyglda jak atakujca kobra, nieubagane lepia jarzyy si to.
Poworuda grzywa tak mu si jeya, e wydawa si rozrasta do
monstrualnych rozmiarw, a z rozwartej, obrzeonej kami paszczy
doby si tak poraajcy ryk, e Lothar mimowolnie drgn i o uamek
sekundy spni si ze strzaem. Kiedy przycisn kolb mauzera do
ramienia, lew poderwa si ju do morderczego skoku, przesoni
wszystko swym ogromnym cielskiem, a z jego rozdartych puc trysn
Lotharowi w twarz rowy obok krwi.
Instynkt podpowiada, by natychmniast strzela w ogromne, kosmate
cielsko lwa wznoszce si nad nim na zadnich apach, ale Lothar zmusi
si, by zmieni cel. Trafienie w klatk piersiow lub szyj nie
przeszkodzioby bestii go rozszarpa. Kule do mauzera byy lekkie, nie
na wielk zwierzyn, lecz na ludzi. Taki strza zablokowaby system
nerwowy lwa i wpompowa mu do krwioobiegu adrenalin. Przy maej
odlegoci tylko trafienie prosto w mzg mogo skutecznie
unieszkodliwi drapienika.
Strzeli w chwili, kiedy wylot lufy dotyka ju prawie zwierzcia,
prosto midzy rozdte rowe nozdrza. Kula przebia czoo midzy
lepiami, ty jak maso mzg i wysza z tyu czaszki ale zwierz
zachowao impet, jaki nadaa mu szara. Ogromne cielsko runo na
Lothara, uderzyo go w pier i wytrcio mu z rki karabin, ktry
poszybowa szerokim mynkiem w bok, a sam Lothar polecia do tyu,
przekoziokowa przez rami i zary twarz w ziemi.
Hendrick z przeraeniem w oczach chwyci go pod pachy, dwign
do pozycji siedzcej i otar mu usta i nos z piachu. Dopiero kiedy Lothar
sabo odepchn jego rce, uspokoi si i umiechn.
Starzejesz si, baas, i tracisz refleks rozemia si.
104

 Podno mnie, zanim Manie zobaczy warkn Lothar. Hendrick

otoczy go ramieniem i dwign na nogi.
Lothar zatoczy si, wspar ciko na Hendricku i przycisn rk
skro w miejscu, ktrym uderzy o ziemi, ale ju wydawa rozkazy.
Klein Boy, Giczo! Wraca biegiem do mua! Przytrzymajcie go,
nim poczuje lwa, bo wyrwie si Maniemu i bryknie!
Wyswobodzi si z obj Hendricka i chwiejnie podszed do zabitego
zwierzcia. Leao na boku, roztrzaskany eb zaczynay ju obsiada
muchy.
eby go zaadowa, bdzie nam potrzebna kada para rk i kupa
szczcia.
Lew by stary, wychudzony, okaleczony i pokryty bliznami po latach
polowa w poronitym kolczast rolinnoci yeldzie, sier mia
rzadk i skotunion, ale obarty po ostatniej uczcie musia way dobre
dwiecie kilogramw. Lothar podnis z piasku karabin, wytar go
starannie, opar o iwa i pospieszy na drug stron wzniesienia, nadal
utykajc po upadku i rozcierajc sobie szyj i skro.
Ujrzawszy zbliajcego si mua z siedzcym na jego grzbiecie
Manfredem, zacz biec.
Zabie go, tato? spyta z podnieceniem Manfred. Sysza z
daleka odgos wystrzaw.
Tak. Lothar cign go bezceremonialnie z karku mua.
Ley tu za t wydm.
Sprawdzi udziennic. Bya nowa i mocna, lecz mimo to przywiza
do elaznego kiezna dwie dodatkowe liny i przy kadej z nich postawi
dwch ludzi. Potem starannie zawiza muowi oczy paskiem ptna.
No dobra, zobaczmy, jak to przyjmie.
Czterech mczyzn pocigno z caych si za liny uwizane do uzdy,
ale mu zapar si kopytami, buntujc si przeciwko zasoniciu oczu i
nie ruszy z miejsca.
Lothar zaszed zwierz od tyu, baczc pilnie, by nie znale si w
zasigu jego tylnych kopyt, i wykrci mu ogon. Mu sta, jakby wrs w
ziemi. Lothar pochyli si i ugryz go w nasad ogona, zatapiaj zby
gboko w mikkim, delikatnym ciele. Mu wierzgn obiema tylnymi
nogami naraz, wyrzucajc kopyta na wysoko ba.
Lothar ugryz go jeszcze raz. Zwierz skapitulowao i wbiego
truchtem na wydm. Kiedy jednak znalazo si na jej szczycie, saby
105

wietrzyk zmieni kierunek i wypeni muowi nozdrza wieym,

przenikliwym zapachem lwa.
Zapach lwa dziaa w niewiarygodny sposb na wszystkie zwierzta,
dzikie i udomowione, nawet na przedstawicieli gatunkw, ktre nigdy,
ani dzi, ani w najbardziej zamierzchej przeszoci nie zetkny si z
lwami.
Ojciec Lothara wszystkie swoje psy myliwskie wybiera w ten
sposb, e kiedy jeszcze byy szczeniakami, podawa im do wchania
kawaek surowej, mokrej lwiej skry. Wikszo szczeniakw piszczaa
z przeraenia i uciekaa z podkulonym ogonem. Bardzo nieliczne, nie
wicej ni jeden na dwadziecia, prawie zawsze suki, pozostaway na
miejscu, cho i im jey si wos na caym ciele i dray od ogona po
czubek nosa, wstrzsane zduszonym, gardowym warczeniem. Te
wanie psy zatrzymywa.
Teraz mu poczu lwa i wpad w sza. Kwiczc przeraliwie stan
dba, trzymajcy koce lin poszybowali w powietrze, a Lothar ledwie
zdy umkn spod wierzgajcych kopyt. W nastpnej chwili mu
zerwa si do ociaego galopu i wlokc za sob czterech potykajcych
si, przewracajcych i klncych na czym wiat stoi mczyzn, zacz si
przedziera przez cierniste krzewy i kamieniste koryta wyschnitych
strumieni. Zatrzyma si dopiero p kilometra dalej, w chmurze
wznieconego przez siebie samego kurzu, zlany potem, robic ciko
bokami i drc na caym ciele z obdnego strachu.
Ponownie zaoyli mu opask na oczy, dobrze j umocowali i
zawlekli go z powrotem, lecz w momencie, w ktrym poczu lwa,
wszystko powtrzyo si od nowa, cho tym razem zmczenie i ciar
cia czterech ludzi sprawiy, e zdoa przebiec tylko dwiecie
kilkadziesit metrw.
Jeszcze dwukrotnie podprowadzali go do zabitego lwa i dwukrotnie
zrywa si do ucieczki, ale za kadym razem krtszej. W kocu stan
na drcych nogach, ociekajc potem ze zmczenia i przeraenia, a oni
zarzucili mu pado na grzbiet i chcieli zwiza apy lwa na piersi. Tego
byo mu ju za wiele. Ciao zlaa mu kolejna fala potu, stan dba i
wierzgajc tylnymi nogami wyrzuca w gr zad dotd, a martwy
adunek zelizn mu si z karku i zwali na ziemi.

106

Szarpali si z nim i mocowali, a trzs si aonie i dysza jak

kowalski miech, ale po godzinie zmaga udao im si wreszcie zarzuci
mu lwa na grzbiet i porzdnie umocowa.
Wtedy Lothar pocign za koniec uzdy, a zwierz potulnie powloko
si za nim w stron zakola rzeki.
11
Z wierzchoka jednego z niskich zalesionych pagrkw Lothar
powid wzrokiem po dachach miasteczka lecego na przeciwlegym
brzegu rzeki Swakop i sterczcej spomidzy nich wiey kocioa. Rzeka
zataczaa w tym miejscu szeroki uk, w ktrego zagiciu, dokadnie u
ich stp, zieleniy si trzy niewielkie jeziorka o tych, piaszczystych
brzegach. Koryto wypeniao si wod tylko w krtkich okresach po
obfitych deszczach.
onierze sprowadzali konie z kolczastych korralw na brzegu rzeki i
poili je w jeziorkach przed zamkniciem z powrotem na noc. Hrabia
mia racj oficer zaopatrzeniowy armii kupowa tylko najlepsze
zwierzta. Lothar przyglda im si chciwie przez lornetk. Pustynnego
chowu, potne, tryskajce energi, swawoliy i goniy si na brzegach
jeziorek albo wierzgajc nogami tarzay si w piachu.
Przenis wzrok na poganiaczy. Naliczy ich piciu, zwykych
kolorowych szeregowych w polowych mundurach. Rozglda si za
biaymi oficerami, ale na prno.
Pewnie s w obozie mrukn do siebie i nastawi lornetk na
grupk brzowych wojskowych namiotw rozbitych za zagrodami dla
zwierzt.
Zza plecw dobieg go cichy gwizd. Obejrzawszy si zobaczy, e
Hendrick macha do niego z podna pogrka. Odczoga si tyem ze
szczytu i na czworakach spez na d. Mu sta sptany w cieniu, nadal
objuczony swym krwawym adunkiem. Ju si z tym prawie pogodzi,
cho od czasu do czasu mimowolnie wzdryga si i przestpowa
nerwowo z nogi na nog. Ludzie rozoyli si pod rzadkimi gaziami
boodajni i posilali woowin z puszek. Kiedy Lothar podszed bliej, z
ziemi podnis si John winia.
Spnie si warkn Lothar i chwyciwszy go za poy
skrzanej kamizelki, przycign do siebie, by powcha czym mu
pachnie z ust.
107

 Ani kropelki, szefie zaskamla John. Przysigam na

dziewictwo mojej siostry!
Nie zaklinaj si na mityczne stwory. Lothar puci Johna i
spojrza na torb stojc u jego stp.
Dwanacie flaszek. Tak jak szef kaza.
Lothar otworzy sakw i wyj butelk synnej Cape Smoke. Korek
by zalakowany woskiem, a ogldana pod wiato brandy miaa
jadowicie brunatn barw.
Czego si dowiedziae w miasteczku? Woy butelk z
powrotem do sakwy.
W obozie jest siedmiu poganiaczy...
Ja naliczyem piciu.
Siedmiu podtrzyma kategorycznie swoj wersj John. Lothar
przysta na ni z chrzkniciem.
A co z biaymi oficerami?
Pojechali wczoraj w stron Otjiwarongi dokupi koni.
Lothar zerkn na soce.
Za godzin si ciemni. Bierz brandy i id do obozu.
Co mam im powiedzie?
e sprzedajesz oryginaln Cape Smoke, bardzo tanio, i daj jej im
sprbowa. Jeste znanym garzem, mw co ci lina przyniesie na
jzyk.
A jak nie bd chcieli pi?
Lothar skwitowa miechem t absurdalnie nieprawdopodobn
ewentualno i nie zada sobie trudu, by odpowiedzie.
My si zjawimy po wschodzie ksiyca, kiedy wzejdzie ponad
wierzchoki drzew. To ci da cztery godziny na zmikczenie ich t twoj
brandy.
Z glonym pobrzkiwaniem butelek John zarzuci sakw na rami.
I pamitaj, John... Bdziesz trzewy albo zostawi ci tu
martwego. Mwi to miertelnie powanie.
Czy Baas ma mme za jakie zwierz, ktre me umie si kulturalnie
napi? odpar z uraon godnoci John i sztywno wyprostowany
pomaszerowa w stron obozu.
Lothar patrzy ze swego punktu obserwacyjnego jak John przecina
wyschnite koryto i przygity pod ciarem sakwy wspina si na
przeciwlegy brzeg rzeki Swakop. Przed korralem zosta zatrzymany
108

przez stranika i wda si z nim w dusz rozmow. W kocu onierz

odstawi karabin i zajrza do torby, ktr John przed nim otworzy.
Mimo odlegoci i zapadajcego zmroku dao si dojrze bysk
biaych zbw stranika, gdy rozemia si uszczliwiony i odwrci w
stron obozu, by przywoa kolegw. Dwch z nich wyonio si z
namiotw w bielinianych gatkach. Rozgorzaa duga dyskusja, ktrej
towarzyszya gorczkowa gestykulacja, poklepywanie si po ramionach
i oywione potrzsanie gowami, a wreszcie John odkorkowa jedn z
butelek i poda j stranikom. Butelka szybko przechodzia z rk do rk,
kady z pijcych unosi j na chwil denkiem do nieba, jak trbacz
grajcy sygna do ataku, potem chwyta z trudem powietrze i szczerzy
zby w umiechu, ocierajc zazawione oczy. W kocu John zosta
wprowadzony z honorami do obozu i taszczc sw torb znikn
Lotharowi z oczu.
Soce zaszo, nastaa noc, ale Lothar pozosta na posterunku na
szczycie pagrka. Jak eglarz czujnie bada si i kierunek kaprynie
zmiennego nocnego wietrzyku. Godzin po zapadniciu ciemnoci
ciepy wiatr ustali si i zacz wia rwno zza plecw.
Zeby si tylko utrzyma mrukn Lothar i zagwizda cicho,
naladujc krzyk swki rogatej. Hendrick wdrapa si do niego niemal
natychmiast. Lothar pokaza mu kierunek wiatru.
Id w gr rzeki, przetnij koryto i zatocz koo wok obozu. Byle
nie za blisko. Potem zawr i trzymaj si cay czas dokadnie pod wiatr.
W tej samej chwili zza rzeki dobieg saby krzyk. Poderwali gowy.
Ognisko przed namiotami rozroso si do takich rozmiarw, e
strzelajce w gr pomienie lizay dolne konary rozoystej boodajni.
Na ich tle wida byo ciemne sylwetki kolorowych onierzy.
Co oni, do diaba, wyprawiaj? zdziwi si Lothar. Bij si
czy tacz, jak mylisz?
Zaprawili si ju tak, e sami pewnie nie wiedz zachichota
Hendrick. Ciemne sylwetki wiroway wok ogniska, sczepiay si ze
sob i zderzay, paday w kurz, pezay na czworakach lub z
najwikszym wysikiem dwigay si na nogi po to tylko, by pochwia
si chwil w szerokim rozkroku i z powrotem run na ziemi. Ktry z
onierzy rozebra si do naga i zacz wywija dzikie piruety. Jego
szczuple te ciao byszczao od potu. Chwil pniej zatoczy si i
109

zwali w ognisko. Dwch kompanw wycigno go za nogi z pomieni

i wszyscy trzej zaczli zarykiwa si ze miechu.
Pora na ciebie, Henny powiedzia Lothar, poklepujc go po
ramieniu. We ze sob Maniego, niech ci trzyma konie.
Kiedy wielki Oyambo ruszy w d zbocza, Lotahr zawoa jeszcze za
nim pgosem: Manie jest pod twoj opiek. Odpowiadasz za niego
gow!
Hendrick nic nie odpowiedzia i rozpyn si w ciemnoci. P
godziny pniej mignli Lotharowi w powiacie gwiazd, ciemne
rozmazane cienie na tle janiejszego koryta rzeki, i zniknli w zarolach
na brzegu.
Horyzont pojania, gwiazdy na wschodzie zblady, na niebo wypez
ksiyc. Dzikie harce w obozie po drugiej stronie rzeki ustay, onierze
zapadli w pijacki sen. Przez lornetk dao si wyowi w mroku zarysy
ich cia, rozrzuconych bezadnie jak na pobojowisku. Jeden z
powalonych trunkiem niezwykle przypomina Johna wini, trudno
jednak byo mie zupen pewno, gdy lea twarz do ziemi, w
gbokiej ciemnoci po przeciwnej stronie ogniska.
Jeli to rzeczywicie on, to ju jest trupem poprzysig sobie
Lothar, wstajc z ziemi. Pora byo rusza, bo ksiyc wyoni si ju zza
horyzontu, rogaty i byszczcy jak podkowa prosto z kuni kowala.
Lothar ostronie zszed z pagrka. Mul parska i rozdyma nozdrza
wci uginajc si aonie pod przeraajcym adunkiem.
No, ju niedugo mrukn Lothar i pogaska go po czole.
Dobrze si spisae, staruszku. Poluni uzd, zdj muowi pta,
przewiesi sobie mauzer przez rami i poprowadzi zwierz wok
pagrka w stron rzeki.
O tym, by podkra si niepostrzeenie, nie mogo by mowy. Wielki
jasny mu i dwigny przez niego ciar wykluczay tak moliwo.
Kiedy brnli przez piaszczyste koryto rzeki, Lothar zdj z ramienia
karabin, zaadowa go i cho nie przewidywa adnych niespodzianek,
nie spuszcza oczu z linii drzew porastajcych nabrzen skarp.
Ognisko wygaso, panowaa absolutna cisza. Dopiero kiedy wspili
si na brzeg, dobiegy go tupnicia kopyt i ciche, nerwowe parsknicia
jednego z koni w korralu. Wiatr nadal trzyma kierunek, wia prosto zza
plecw. Jeszcze chwila i z zagrody dobieg przejmujcy, niespokojny
kwik.
110

 I o to chodzi... mrukn Lothar, podprowadzajc mua do

kolczastej ciany. Dobrze sobie powchajcie.
Tupot przybra na sile, zdenerwowane zwierzta zaczy krci si w
kko, toczy i przepycha. Panika wywoana zapachem
zakrwawionego lwiego pada bya niezwykle zaraliwa; w kilka sekund
ogarna cae stado. Ktry z koni zara przeraony i natychmiast
wszystkie zaczy stawa dba. Ponad krawdzi kolczastej ciany
korralu ukazay si ich rozdte chrapy, rozwiane grzywy i tukce
powietrze przednie nogi.
Tu pod nawietrzn cian zagrody Lothar zatrzyma mua i przeci
sznur, ktrym przywizany by lew. Scierwo zwalio si na ziemi,
powietrze uszo mu z puc przez martwe gardo ze zduszonym ni to
sapniciem, ni to pomrukiem. Stoczone pod przeciwleg cian
zagrody zwierzta zakwiczay przeraliwie, szarpny si do tyu i
zaczy krci szaleczo po korralu w jednym wielkim wirze koskich
cia.
Lothar schyli si i rozpata brzuch lwa od krocza po spojenie eber,
wbijajc n tak gboko, by rozci pcherz i zwoje jelit. Duszcy
smrd buchn ze zdwojon moc.
W zagrodzie zapanowa kompletny chaos. Cae stado w nieopisanym
tumulcie naparo na przeciwleg cian korralu, prbujc umkn
przed przeraajcym zapachem. Lothar podnis karabin do ramienia,
wycelowa ledwie kilka metrw nad gowami oszalaych koni i oprni
magazynek. Rozleg si grzechot nastpujcych tu po sobie
wystrzaw, byski ognia z lufy owietliy zagrod i cae stado w
jednym zgodnym zrywie wyamao zagrod, przedaro si przez
powsta wyrw i pogalopowao z wiatrem ciemn rzek o spienionych
falach rozwianych grzyw, dokadnie w stron czekajcego ze swymi
ludmi Hendricka.
Lothar byskawicznie spta mua i skoczy w stron dogasajcego
ogniska; adujc w biegu karabin. Jeden z onierzy, wyrwany
zgiekiem z pijackiego zamroczenia, zebra si z ziemi i chwiejnym
krokiem brn z determinacj w stron zagrody.
Konie! krzycza bekotliwie. Konie! Wstawa pijusy!
Wstawa! Musimy poapa konie! W tym momencie ujrza Lothara.
Pom mi! Konie...
111

De La Rey zdzieli go od dou w brod kolb mauzera. Rozlego si

gone szczknicie zbami, onierz usiad na piasku i powoli
rozcign si w powrotem na ziemi. Lothar przeskoczy go i popdzi
dalej.
John! zawoa gorczkowo. John, gdzie jeste?
Odpowiedzi me byo. Min ognisko i podbieg do nieruchomej
postaci, ktr wypatrzy przez lornetk ze szczytu pagrka. Kopniciem
nogi odwrci j na plecy. John winia spojrza w ksiyc
niewidzcymi oczyma, z bogim umiechem na pomarszczonej tej
twarzy.
Wstawaj! Lothar kopn go z caej siy w bok. Umiech na
twarzy lecego me straci mc ze swej bogoci. John winia ju dawno
zatraci wszelk zdolno odczuwania blu. No, dobra, ostrzegaem
ci!
Zarepetowa mauzera, odcign kciukiem bezpiecznik i przystawi
Johnowi luf do gowy. Gdyby policja dostaa go w swe rce ywego,
ju po kilku smagniciach biczem ze skry hipopotama wypiewaby
wszystko, co wiedzia. A cho nie zna szczegw, wiedzia do, eby
zniweczy cay plan i doprowadzi do rozesania listu goczego za
Lotharem za kradzie koni i dziaanie na szkod armii. Wybra luz
jzyczka spustowego.
To za mao pomyla ponuro. Powinienem go zachosta na
mier. Ale zdj palec ze spustu i przeklinajc si za wasn gupot
zasun bezpiecznik i pobieg po mua.
Mimo i John winia by drobny i chudy, Lothar musia zebra
wszystkie siy, by zarzuci bezwadne, lejce si przez rce ciao na
grzbiet mua. Zawis na nim jak suszca si bielizna na sznurku, z
rkami zwieszonymi zjednej, a nogami z drugiej strony. Lothar
wskoczy na zad zwierzcia, pogna je do najszybszego biegu, na jaki je
byo sta, niezdarnego, ociaego kusa, i skierowa si dokadnie z
wiatrem.
Ujechawszy kilometr zacz ju podejrzewa, e musia min si ze
swymi ludmi, i mia wanie zwolni, gdy z ciemnoci tu przed nim
wyoni si Hendrick.
Jak wam idzie? Ile wyapalicie? spyta z niepokojem Lothar.
Tyle, e zabrako nam uzd odpar ze miechem Oyambo.
112

Jego ludzie najpierw schwytali konie dla siebie, a potem dosiadszy

ich na oklep, odcinali grupki uciekajcych zwierzt, zawracali je i
okrali, czekajc, a nadbiegnie Manfred z uzdami.
Dwadziecia sze! zawoa radonie Lothar, kiedy przeliczy
sptane wierzchowce. Bdziemy mogli grymasi i wybiera! No
dobra, bierzemy nogi za pas. Wojsko ruszy za nami w pocig
natychmiast jak tylko uda im si przerzuci tu jaki oddzia.
Zdj muowi uzd i klepn go po zadzie.
Dzikuj, staruszku mrukn. Moesz wraca do domu.
Mu skwapliwie skorzysta z propozycji i nawet udao mu si
wykrzesa z siebie do si, by pierwsze kilkaset metrw drogi
powrotnej do domu przeby galopem.
Wybrali sobie wierzchowce, dosiedli je na oklep, kady uj wodze
trzech lub czterech luzakw i ruszyli za Lotharem do skalnej kryjwki
pord wzgrz.
O wicie zatrzymali si na krtki popas, a Lothar przejrza dokadnie
wszystkie skradzione konie. Dwa odniosy rany w tumulcie w korralu i
te wypuci na wolno. Pozostae byy tak wspaniaymi zwierztami, w
tak znakomitej kondycji, e nie potrafi si zdecydowa, ktre wybra,
cho byo ich znacznie wicej, ni potrzebowa.
W czasie tego przegldu John winia odzyska przytomno i sabo
dwign si do pozycji siedzcej. Mamrota pod nosem modlitwy do
swych przodkw i hotentockich bogw o ulenie potwornym
cierpieniom, a po chwili targn nim bolesny skurcz i zwymiotowa
spor porcj podej brandy.
Jeszcze z tob nie skoczyem zapowiedzia mu bez umiechu
Lothar i zwrci si do Hendricka. Na pustyni na pewno stracimy
kilka sztuk. Wemiemy wszystkie! postanowi i unis rk w gecie
kawaleryjskiej komendy Rusza!.
Dotarli do kryjwki tu przed poudniem, ale zatrzymali si tylko po
to, by zaadowa na luzaki przygotowane wczeniej sakwy, wybra
sobie konie pod wierzch i je osioda. Sprowadzili zwierzta do jeziorka
i napoili je do syta.
Jak mamy przewag? spyta Hendrick.
Kolorowi nic nie zrobi bez biaych oficerw, a ci wrc pewnie za
jakie dwa, trzy dni. Zatelegrafuj do Windhoek po rozkazy i bd
musieli zorganizowa si w grup pocigow. Moim zdaniem zajmie im
113

to co najmniej trzy dni, a bardziej prawdopodobne, e raczej cztery do

piciu.
W trzy dni zrobimy kawa drogi stwierdzi z zadowoleniem
Hendrick.
Wikszy, ni ktokolwiek inny zgodzi si Lothar. Nie bya to
czcza przechwaka, tylko stwierdzenie faktu. Po pustyni mg porusza
si z zamknitymi oczyma, ledwie kilku biaych znao j rwnie dobrze
jak on, aden nie znal jej lepiej.
Ruszamy? spyta Hendrick.
Mam jeszcze co do zrobienia. Lothar wyj Z jukw zapasowe
rzemienne cugle i owin je sobie wok nadgarstka prawej rki.
Z brzkiem mosinych zapinek hutajcych si n wysokoci kostek u
ng podszed do Johna Swini siedzcego z twarz ukryt w doniach w
cieniu pod nabrzen skarp. Mczony potwornym kacem mczyzna
nie usysza cichych krokw na pisku. Lothar pochyli si nad nim.
Obiecaem ci rzuci twardo i potrzsn cikimi skrzanymi
pasami.
Szefie, nie mogem nic na to poradzi! krzykn piskliwie John,
prbujc si podnie z ziemi.
Lothar wzi szeroki zamach, mosine zapinki bysny w socu i
przeciy ze wistem powietrze. Cugle chlasny Johna po plecach,
zapinki owiny mu si wok eber i rozoray ciao pod pach.
John winia wyda z siebie przeraliwy wrzask.
Zmusili mnie! Si wlewali do garda!
Nastpne uderzenie zbio go z ng. Krzycza dalej, ale jego sowa
zmieniy si w niezrozumiay bekot. Rzemienne pasy ciy z trzaskiem
olt skr, cae plecy pokryy si sieci grubych, lnicych prg,
nabierajcych szybko barwy dojrzaych granatw. Ostre zapinki podary
koszul, jakby poszarpa j pazurami lew, a piasek skleja ciekajc do
koryta rzeki krew w wilgotne kulki.
Kiedy w kocu John winia przesta krzyczwe, Lothar wyprostowa
si, wytar mokre czerwone cugle w derk i dyszc ciko spojrza na
swoich ludzi. Ta chosta przeznaczona bya w rwnej mierze dla niego
co dla nich. Jak dzikie psy gili si tylko przed si, czuli respekt tylko
przed okruciestwem.
W imieniu wszystkich odezwa si Hendrick:
Dostao mu si uczciwie. Czy mam go dokoczy?
114

 Nie! Zostawcie mu konia. Kiedy przyjdzie do siebie, niech nas

goni albo jedzie do pieka, gdzie i tak w kocu wylduje. Wskoczy
na siodo i unikajc spojrzenia syna zawoa: No dobra, ruszamy!
Jecha na bursk mod, z nisko opuszczonymi strzemionami, rozparty
wygodnie w wysokim siodle. Hendrick podgoni do jego jednego boku,
Manfred do drugiego.
Lothara ogarno uniesienie. Krca wci jeszcze w yach po
niedawnym akcie przemocy adrenalina dziaaa na niego jak narkotyk, a
przed sob mia bezkresn pustyni. Kradnc konie przekroczy granic
prawa. Znw by banit, wyrzutkiem, znw zrzuci peta spoecznych
ogranicze. Czu, jak jego wyzwolony duch szybuje wysoko w
przestworza, niby polujcy sok.
Na Boga, prawie ju zapomniaem, jakie to uczucie, gdy ma si
pod sob dobrego konia i karabin w rkach.
Nareszcie znw czuj si mczyzn zgodzi si Hendrick i
sign ponad koniem Lothara, by obj Manfreda. Ty te moesz
si ju nim czu. Kiedy po raz pierwszy wyruszalimy z twoim ojcem
na wojn, mia tyle lat co ty teraz. Teraz znw ruszamy do boju. Jeste
takim samym mczyzn, jak on wtedy.
I dumny z zaliczenia go do grona dorosych Manfred zapomnia o
scenie, ktrej wanie by wiadkiem. Unis wyej gow i
wyprostowa si w siodle.
Lothar zwrci twarz na pnocny wschd, gdzie w gbi pustynnych
przestrzeni cigna si bezkresna Kalahari, i poprowadzi za sob ca
grup.
Tej nocy, gdy obozowali w gbokim parowie, kryjcym blask maego
ogniska, zbudzi ich cichy gwizd wartownika. Wyturlali si spod
kocw, chwycili karabiny i odczogali w ciemno.
Konie poruszyy si niespokojnie, zaczy parska. Z mroku wyoni
si John Swinia i zsunwszy si z sioda na ziemi zbliy si niepewnie
do ogniska, jak kundel oczekujcy, e lada chwila zostanie odegnany. Z
zapuchnit, posiniaczon twarz przedstawia obraz ndzy i rozpaczy.
Pozostali wrcili z ciemnoci i nie patrzc na niego ani w aden inny
sposb nie dajc po sobie pozna, e zauwaaj jego obecno, zawinli
si z powrotem w derki.
Kad si po drugiej stronie ogniska, jak najdalej ode mnie
rzuci szorstko Lothar. Cuchniesz gorza.
115

John Swinia odetchn z ulg i z wyrazem wdzicznoci na twarzy za

przyjcie go z powrotem do grupy leg na ziemi.
o wicie ponownie dosiedli koni i ruszyli przez rozpalony arem
bezmiar pustyni.
12
Tak fatalnej drogi jak do kopalni H'ani nie byo pewnie w caej
Afryce Poudniowo-Zachodniej. Tym razem ju naprawd co z ni
zrobi obiecywaa sobie Centaine za kadym razem, kiedy j
pokonywaa. Potem jednak doktor Twentyman-Jones podawa jej
szacunkowy koszt utwardzenia nawierzchni setek kilometrw
pustynnego traktu, przerzucenia mostw ponad korytami rzek i
strumieni oraz zabezpieczenia grskich przeczy i oszczdna natura
Centaine braa gr.
W kocu podr trwa tylko trzy dni i jed tdy nie czciej ni
trzy razy w roku. A poza tym to prawdziwa przygoda.
Ju sama lini telegraficzna czca kopalni z Windhoek bya
wystarczajco kosztowna. Po szacunkach mwicych o pidziesiciu
funtach kosztowaa j w kocu sto funtw za kade ptora kilometra.
Gdy spogldaa na cigncy si bez koca wzdu kolein rzd supw,
spitych lnicym miedzianym drutem, wci jeszcze ogarniao j
oburzenie. Poza tym e tyle kosztoway, psuy widok, niszczyy
poczucie pustki i odcicia od wiata, ktre tak sobie cenia, kiedy
wypuszczaa si na Kalahari.
Z alem wspominaa, jak w czasie tych pierwszych lat sypiali na
ziemi i zabierali ze sob zapas wody na ca podr. Teraz w miejscach
nocnych postojw zbudowano prawdziwe zajazdy, okrge, kryte
strzech chaty z wiatrakami dobywajcymi wod z gbokich studni.
Przy kadym z nich mieszkaa na stae suba obsugujca cz
noclegow, przygotowujca posiki i gorce kpiele, a w mrone noce
kalaharskiej zimy drewno do kominka. Zajazdy zaopatrzono nawet w
chodziarki parafinowe, dostarczajce w okrutnym upale lata boskiego
lodu do wieczornego drinka. Na drodze panowa duy ruch, ciarwki
Gerharda Fouriego dowoce regularnie zapasy i paliwo wyobiy w
mikkiej ziemi gbokie koleiny i zupenie rozjedziy miejsca przepraw
przez koryta wyschnitych rzek. Co gorsza, rozstaw k wielkich
ciarowych fordw by wikszy ni jej tego daimlera. Zmuszao j
116

to do jazdy koami jednego boku w koleinie, a drugiego

podskakujcymi na nierwnociach i wybojach rodkowego garbu.
Na domiar wszystkiego bya penia lata, panowa morderczy ar. Od
dotknicia metalowej karoserii daimlera wyskakiway bble poparze, a
woda w chodnicy w regularnych odstpach czasu zagotowywaa si,
strzelaa z gwizdem wysokim piropuszem pary i zmuszaa do
przerywania podry. Cae niebo drao, jakby stao w niebieskim
ogniu, a horyzont rozpywa si w rozedrganych szklistych wirach
pustynnych miray.
Och, gdyby dao si zmniejszy maszyn do chodzenia powietrza!
Tak eby mona j byo zamontowa w daimlerze jak w salonce!
pomylaa i wybuchna miechem. Tiens, chyba robi si
wygodnicka! Przypomniaa sobie, jak z dwojgiem starych
Buszmenw, ktrzy j uratowali, przesza pieszo ca straszliw krain
wydm, pustyni Namib. eby przey potworny ar stojcego w zenicie
soca, musieli oblepia si od stp do gw grub warstw piasku
zwilonego wasnym moczem.
Z czego si miejesz, mamo? spyta Shasa.
Och, z czego, co dziao si dawno, dawno temu, przed twoim
przyjciem na wiat.
Opowiedz mi! Prosz ci, opowiedz!
Wydawa si zupenie niewraliwy na upa, kurz i bezlitosne
trzsienie samochodu. Lecz przecie tak wanie by powinno.
Umiechna si. Tu przyszed na wiat. On take jest stworzeniem
pustyni.
Shasa uzna jej umiech za wyraenie zgody.
No mw, mamo. Opowiaj!
Pourqoui pas? pomylaa. Dlaczego nie? I opowiedziaa mu ca
histori, przygldajc si, jak na jego twarzy pojawia si wyraz szoku.
Wasne siku? Nie mg przyj do siebie.
Tak ci to dziwi? zakpia z jego tonu. To opowiem ci, co
zrobilimy, kiedy skoczya nam si woda w butlach z wydmuszek
strusich jaj. Stary myliwy, Owa, upolowa zatrut strzak byka
oryksa [Oryx gazella, dua antylopa o dugich, niemal prostych,
spiczasto zakoczonych rogach.] wyci mu pierwszy odek, tak
zwany wacz, odcisn nie strawione resztki pokarmu i da nam do
117

wypicia uzyskany pyn. Dziki temu dotrwalimy jako do najbliszego

wodopoju.
Mamo!
Tak, cheri, do zwierzcego wodopoju, z ktrego trzeba byo
chepta wod na leco. Kiedy mog wybiera, wol szampana, ale w
razie koniecznoci wypij wszystko, co mi pozwoli utrzyma si przy
yciu.
Umilka pozwalajc mu to sobie przemyle, a gdy po chwili zerkna
z ukosa, ujrzaa, e wyraz odrazy na jego twarzy ustpi miejsca minie
wyraajcej respekt.
A ty co by zrobi, cheri? spytaa, eby si upewni, czy
zrozumia t lekcj. Wypiby, czy wola umrze?
Wypibym odpar bez wahania, po czym doda z czuoci i
dum: Wiesz, mamo, naprawd jeste kapitalna! W jego ustach
by to najwyszy komplement.
Patrz! Wskazaa przed siebie, w stron, gdzie powa rwnina,
ktrej krace skryway kurtyny miray, zdawaa si powleka
mulinowym woalem cynamonowego dymu.
Odbia w bok, wyprowadzia daimlera z kolein i zatrzymaa. Stanli
na progach przed drzwiczkami, eby lepiej widzie.
Skoczki, pierwsze w czasie tej podry.
W oddali suny rwno pikne antylopy, wszystkie w tym samym
kierunku.
Musz ich by dziesitki tysicy...
Skoczki to wdziczne mae gazele o dugich, smukych nogach i
rogach w ksztacie liry.
Wdruj na pnoc wyjania Centaine. Pewnie spady tam
obfite deszcze. Cign do wody.
Nagle najblisze gazele, wystraszone ich obecnoci, zaczy
obwieszcza alarm w ten tak charakterystyczny dla nich sposb, zwany
przez Burw fikaniem. Wyginay w uk grzbiety i dugie szyje, a
dotkny nosami przednich kopyt, po czym na sztywnych nogach
wyskakiway w gr, lekko i wysoko, byskajc z fadu skry na karku
falujcymi kitami biaego wosia.
Ten ostrzegawczy taniec okaza si zaraliwy, ju wkrtce tysice
gazeli migao w rozedrganym od aru powietrzu. Wydawao si, e
rwnin obsiado ogromne stado ptakw. Centaine zeskoczya z
118

samochodu i zacza je przedrzenia. Z rozstawionych palcw jednej

doni zrobia sobie rogi, drug rk rozczapierzya na plecach imitujc
kit wosia. Naladowaa je tak umiejtnie, e Shasa wybuchn
miechem i zaklaska w donie.
Brawo, mamo, brawo! Zeskoczy na ziemi, doczy do niej i
ju oboje zaczli harcowa w kolo, a ze miechu i zmczenia zabrako
im tchu w piersiach i przytrzymujc si nawzajem, osunli si na mask
daimlera.
To stary Owa mnie tego nauczy wysapaa Centaine.
Potrafi naladowa kade zwierz veldu.
Kiedy ruszyli dalej, oddaa Shasie kierownic, bo dobrze prowadzi i
przejazd przez rwnin by jednym z atwiejszych odcinkw drogi, a
sama wtulia si wygodnie w gboki fotel. Po kilku kilometrach
chopiec przerwa milczenie.
Kiedy zostajemy sami, jeste zupenie inna powiedzia szukajc
odpowiednich sw. Tak si z tob fantastycznie bawi. Szkoda, e
nie moesz by taka zawsze.
Kada rzecz, ktr si robi zbyt dugo, zaczyna nudzi odpara
agodnie. Chodzi o to, eby robi wszystko, nie ogranicza si do
czego jednego. Dzi bawimy si wspaniale podr, jutro zajedziemy
do kopalni, gdzie czekaj nas inne, wcale nie mniej emocjonujce
przeycia, potem bdzie co jeszcze innego. Trzeba robi wszystko i z
kadej chwili wycisn do ostatniej kropli to, co ma do zaoferowania.
Przed wyruszeniem w podr Centaine spdzia trzy dni w Windhoek,
zatrzymana papierkow robot, ktr przygotowa jej Abraham
Abrahams, a Twentyman-Jones pojecha przodem do kopalni i postawi
w stan pogotowia sub we wszystkich zajazdach.
Kiedy wieczorem dotarli do ostatniego z nich, przygotowano kpiel
tak gorc, e nawet Centaine, ktra z przyjemnoci znosia
temperatur odpowiedni do gotowania homarw, musiaa dola zimnej
wody, nim moga si w niej zanurzy. A do tego szampana,
wspaniaego Kruga rocznik 1928, bladosomkowego i schodzonego tak
jak lubia: na tyle tylko, by butelka okrya si cieniutk warstewk rosy.
I cho by ld, nie pozwolia wstawi butelki na barbarzysk mod do
wypenionego nim kubeka.
Zimne nogi, gorca gowa to za kombinacja i dla ludzi, i dla wina
uczy j ojciec. Jak zwykle wypia tylko jeden kieliszek, po czym
119

zasiada do zimnej kolacji, ktr Twentyman-Jones przywiz dla niej z

Windhoek i zostawi w parafinowej lodwce. Wybra potrawy
odpowiednie na taki upa, o ktrych wiedzia, e je lubia: homara z
zielonego Prdu Benguelskiego o zwojach pysznego biaego misa
wypeniajcego czerwony ogon i saatk z warzyw uprawianych na
chodniejszych wyynach okolic Windhoek kruchej chrupicej
saaty, dojrzaych krwistoczerwonych pomidorw i pikantnej
purpurowej cebuli. Na koniec dzikie trufle zebrane na pustyni przez
agodnych Buszmenw, dogldajcych stad mlecznego byda. Surowe
grzyby miay sonawy smak smak Kalahari.
Przed brzaskiem, w smolistych ciemnociach wyruszyli w dalsz
drog, o wschodzie soca zatrzymali si i zaparzyli kaw na ognisku z
gazi boodajni. Czerwone drewno o gstym soju palio si jasnym,
bkitnym pomieniem i nadawao kawie osobliwy, wspaniay aromat.
Zjedli niadanie, ktre przygotowaa im kucharka z zajazdu, i popijajc
pachnc dymem kaw obserwowali, jak wit powieka niebo i pustyni
brzem i nakada na nie lnic warstw pozoty. Gdy podjli podr,
soce wznioso si wyej i odaro ziemi ze wszystkich barw,
zalewajc j olepiajc, srebrzyst biel swego blasku.
Zatrzymaj si! rozkazaa nagle Centaine. Wdrapaa si na dach
daimlera, przywoaa syna i spojrzaa gdzie daleko przed siebie. Shasa
popatrzy na ni niepewnie.
Co si stao, mamo?
Nie widzisz, cheri? Tam! Wskazaa wycignit rk. Tu
nad horyzontem.
Majaczya na tle nieba, ulotna i ledwie dostrzegalna.
Buja w powietrzu! zawoa Shasa, wypatrzywszy j w kocu.
Gra, ktra buja w bkicie nieba szepna Centaine.
Zjawiskowo tego widoku za kadym razem urzekaa j z t sam si,
co wtedy, gdy ujrzaa go po raz pierwszy. Miejsce Wszelkiego ycia
powiedziaa, uywajc nazwy nadanej tym wzgrzom przez
Buszmenw.
W miar jak si zbliali, zarys gr nabiera ostroci, a zmieniy si w
bastion z litej skay z rozlegymi lasami mopani u podna. Tu i tam
pionowe urwiska rozszczepia jaki wwz lub leb, lecz poza tym
wznosiy si potne, masywne i niewzruszone, upstrzone jaskrawymi
plamami porostw, zielonych, pomaraczowych i tych jak siarka.
120

Kopalnia H'ani gniedzia si pod jedn z takich ogromnych skalnych

cian, a jej budynki, nieliczne i nieproporcjonalnie mae, wydaway si
tu zupenie nie na miejscu.
W zaoeniach, ktre Centaine przedstawia Twentyman-Jonesowi,
kopalnia miaa by jak najskromniejsza, jak najmniej rzuca si w oczy,
lecz spenia zarazem wymogi procesu wydobycia. Byy jednak pewne
granice, do ktrych Twentyman-Jones mg si zastosowa do jej
polece. Ogrodzone osiedle czarnych robotnikw i hady bkitnej skay
diamentononej zajmoway spory obszar, a stalowa wiea i podawarka
puczni sterczay na wysoko szybu wiertniczego uywanego przy
poszukiwaniach ropy.
Najwikszych jednak spustosze dokona kocio parowy, ktrego
nienasycony apetyt na drewno opaowe upodobnia do jakiego
piekielnego Baala. Jego zaspokojenie pochono lasy u podna
wzgrz, gdzie w miejsce wyniosych drzew o szarej korze wyrosy
rzadkie kpy ndznych krzeww.
Kiedy wysiadali z zakurzonego daimlera przed krytym strzech
budynkiem administracyjnym, Twentyman-Jofles ju na nich czeka.
Mam nadziej, e podr bya udana, pani Courteney
powiedzia grobowym gosem, z pospn min, ktra miaa wyraa
rado. Zapewne chciaaby pani odwiey si i odpocz.
Powinien pan zna mnie lepiej, inynierze. Bierzemy si do roboty.
Przez szerok werand ruszya przodem do swego gabinetu. Sid
obok mnie polecila synowi, zajmujc miejsce za biurkiem.
Zaczli od raportw wydobycia, potem zajli si analiz kosztw.
Shasa z trudem nada za cigiem szybko podawanych i omawianych
liczb, nie mogc wyj z podziwu, jak byskawicznie matka z
dziewczyny, ktra ledwie poprzedniego dnia podskakiwaa wok
samochodu, naladujc gazel, przeistoczya si we wacicielk
kopalni.
- Jaki wedle naszych oblicze bdzie koszt jednego karata, jeli
uzyskamy rednio dwadziecia trzy karaty z jednego adunku?
zaskoczya go nagle pytaniem, a kiedy zaplta si w odpowiedzi,
zmarszczya brwi. Nie pora teraz buja w obokach ofukna go i
dla podkrelenia swych sw odwrcia si plecami. No dobrze,
inynierze Twentyman-Jones, ju do dugo omijamy to, co najbardziej
nieprzyjemne. Pora zaj si oszczdnociami, ktre musimy
121

wprowadzi, by zastosowa si do limitw COS, a mimo to utrzyma

prac kopalni i uzyska cho minimalny zysk.
Zapada ju zmierzch, kiedy Centaine przerwaa narad i wstaa zza
biurka.
Jutro ruszymy dalej od tego miejsca owiadczya, przecigajc
si jak kot i wyprowadzia ich na szerok werand. Tak jak
uzgodnilimy, zatrudni pan u siebie Shas. Powinien chyba zacz od
wywzki.
To wanie chciaem zaproponowa, pani Courteney.
O ktrej mam si stawi? spyta chopiec.
Zmiana zaczyna si o pitej, ale panicz Shasa bdzie pewnie chcia
przychodzi troch pniej, prawda? odpar TwentymanJones,
spogldajc na Centaine. By to oczywicie sprawdzian, wystawia j na
prb, ale ona zachowaa milczenie, czekajc, a Shasa sam podejmie
decyzj. Widziaa jak toczy wewntrzn walk. By w tym wieku, kiedy
rosncy organizm aknie snu jak narkoman narkotyku i poranne
wstawanie jest prawdziw katorg.
Bd przy bramie kolejki o czwartej trzydzieci, sir powiedzia
w kocu Shasa. Centaine odetchna i uja go pod rami.
W takim razie trzeba wczeniej pj spa.
Kiedy wsiedli do samochodu, skrcia w uliczk maych domkw o
blaszanych dachach, w ktrych mieszkali biali kierownicy szycht i
wykwalifikowani mechanicy z rodzinami. W kopalni H'ani cile
przestrzegano porzdku spoecznego, bya czym w rodzaju
mikroskopijnego odzwierciedlenia modego narodu. Czarnoskrzy
robotnicy mieszkali w ogrodzonym i strzeonym obozowisku, ktrego
pobielone baraki przypominay cignce si rzdami stajnie. Obok stay
pojedyncze i mniej prymitywne chaty czarnych majstrw i
brygadzistw, ktrym wolno byo sprowadzi do siebie rodziny. Biali
mechanicy i kierownicy zmian mieszkali u podna gr, kierownicy
dziaw i dyrekcja na zboczach. Im wysze stanowisko, tym dom wyej
pooony, a trawnik wok niego wikszy i lepiej utrzymany.
Przy kocu uliczki, na werandzie ostatniego domku siedziaa jaka
dziewczyna. Kiedy daimler podjeda do zakrtu, pokazaa Shasie
jzyk. Min prawie rok od kiedy widzieli si po raz ostatni i w tym
czasie natura poczynia w niej zdumiewajce zmiany. Nogi nadal miaa
bose i umorusane do kostek, krcone wosy nadal potargane przez wiatr
122

i zjaniae od soca, ale bluzka ze spowiaego perkaliku opinaa j

teraz tak ciasno, e dusia jej rozkwitajce piersi. Wypchnite do gry
wypitrzay si ponad dekoltem tworzc porodku gboki rowek.
Kiedy Shasa uwiadomi sobie, e dwa rdzawe krki na jej bluzce,
cho wygldaj jak plamy, w rzeczywistoci przewiecaj spod spodu
przez cienki materia, poruszy si niespokojnie w fotelu.
Nie miaa ju kocistych kolan, nogi jej si wyduyy, ich barwa
przechodzia od kawowego brzu w kostkach do mietankowej bieli po
wewntrznej stronie ud. Siedziaa na stopniu werandy w szerokim
rozkroku, fady podcignitych wysoko spdnic marszczyy jej si
midzy nogami. Kiedy przesun spojrzeniem w d, rozchylia nogi
jeszcze odrobin szerzej i umiechna si, marszczc zadarty,
piegowaty nos. By to umiech wyzywajcy, peen tupetu, a jej jzyk
wydawa si bardzo rowy na tle biaych zbw.
Zmieszany oderwa od niej wzrok i wbi go przed siebie. Przed
oczami stany mu jak ywe tamte zakazane chwile za pompowni,
przypomnia sobie ich kady najdrobniejszy szczeg i poczu, e pal
go policzki. Nie mg si powstrzyma od zerknicia na matk. Patrzya
na drog przed przedni szyb i chyba niczego nie zauwaya.
Odetchn z ulg i w tej samej chwili matka powiedziaa:
To pospolite mae ladaco. Strzela oczami do wszystkiego, co nosi
portki. Jej ojciec jest wrd tych, ktrych obejm redukcje.
Pozbdziemy si jej, nim narobi nam i sobie prawdziwych kopotw.
Powinien by si domyli, e ta krtka wymiana spojrze me moga
uj jej uwagi. Nigdy niczego nie przeoczy pomyla i dopiero
wtedy dotar do niego sens jej sw. Dziewczyna zostanie odprawiona.
Z zaskoczeniem stwierdzi, jak bardzo poruszya go perspektywa tej
straty. Gdzie w okolicach odka poczu bl, fizyczny bl.
Co z nimi bdzie, mamo? spyta cicho. To znaczy z ludmi,
ktrych zwalniamy?
Kiedy przysuchiwa si rozmowie matki z Twentyman-Jonesem na
temat redukcji zatrudnienia, zwalniani byli dla niego tylko liczbami;
teraz jeden rzut oka na t dziewczyn zmieni ich w ludzi z krwi i koci.
Przypomnia sobie widok z okna salonki, tego jasnowosego chopaka,
swego przeciwnika, stojcego z ma dziewczynk przy torach w
obozowisku wiczgw, i wyobrazi sobie na miejscu tej obcej
dziewczynki Annalis Botha.
123

 Nie wiem, co z nimi bdzie odpara matka zaciskajc usta. I

nie sdz, by powinno to nas obchodzi. Tym wiatem rzdzi twarda
rzeczywisto i kady sam musi jej stawi czoo. Powinnimy raczej
rozwaa, co by si stao, gdybymy ich nie zwolnili.
Stracilibymy duo pienidzy.
Zgadza si. A jeli stracimy duo pienidzy, bdziemy zmuszeni
zamkn kopalni i wtedy prac strac wszyscy w niej zatrudnieni, nie
tylko tych kilku, ktrych musimy zwolni teraz. I konsekwencje tego
ponielibymy wszyscy. Gdybymy w podobny sposb postpili ze
wszystkim co posiadamy, stracilibymy w kocu wszystko. Stalibymy
si jednymi z nich. Wolaby takie rozwizanie?
Nage Shasie ukaza si przed oczami inny obraz. Zamiast tamtego
blondyna przy torach w obozowisku wczgw sta on sam, boso, w
brudnych, podartych, drelichowych spodniach. Niemal poczu, jak
chd nocy lie go po plecach przez cienk koszul, a w brzuchu burczy
mu z godu.
Nie! odpar z moc, po czym ciszej ju doda: Wcale bym
tego nie chcia. Wzdrygn si nie mogc odegna uporczywie
powracajcych obrazw, ktre wywoay jej sowa. Czy to moliwe,
mamo? ebymy stali si biedni? Czy do tego dojdzie?
Moliwe, cheri. Jeli cho na minut zaniechamy czujnoci, w
mgnieniu oka staniemy si biedni i nikt nie bdzie nad nami paka.
Doj do majtku jest niesychanie trudno, a zaprzepaci go atwiej, ni
mylisz.
Ale czy do tego dojdzie? powtrzy z uporem. Przed oczami
przemkn mu jego jacht, Dotyk Midasa, kuce do gry w Polo,
przyjaciele ze szkoy, winnice Weltevreden i nagle ogarn go strach.
Na tym wiecie nic ma nic pewnego. Oderwaa rk od
kierownicy i dotkna jego doni. Na tym polega urok zabawy w
ycie. Gdyby byo iaczej, nie warto by w niej bra udziau.
Nie chciabym by biedny.
I nie bdziesz! zawoaa rwnie gwatownie jak on przedtem.
Jeli wykaemy spryt i odwag, nigdy do tego nie dojdzie!
Mwia co o zamarciu handlu wiatowego... e ludzi nie sta ju
na nasze diamenty... Przedtem byy to dla niego tylko sowa, teraz
zacz pojmowa ich przeraajcy sens.
124

 Musimy wierzy, e pewnego dnia, moe ju wkrtce, koa znw

zaczn si obraca, a tymczasem przestrzega zotych regu. Pamitasz
je? Wskimi serpentynami wjechaa na szczyt wzgrza i ostro
skrcia za odnog grzbietu. Zabudowania kopalni znikny za skaln
cian urwiska.
Jak brzmi pierwsza zota zasada? spytaa ponaglajco.
Sprzedawa, kiedy wszyscy kupuj, a kupowa, kiedy wszyscy
sprzedaj wyrecytowa posusznie.
Dobrze. A co si teraz dzieje?
Wszyscy prbuj sprzedawa... zawitao mu nagle w gowie i
umiechn si triumfalnie.
Jest taki pikny, a do tego ma instynkt i duo zdrowego rozsdku
pomylaa, czekajc, a Shasa przeledzi sploty wa, dotrze do jego ba
i odkryje zby. Kiedy wreszcie tego dokona, wyraz jego twarzy uleg
nagej zmianie Spojrza na ni wyranie zbity z tropu.
Ale mamo, jak moemy cokolwiek kupowa, skoro nie mamy
pienidzy?
Zjechaa na pobocze, wyczya silnik, po czym odwrcia si do
rtiego i z powan min uja w rce obie jego donie.
Potraktuj ci jak dorosego mczyzn powiedziaa. To, co
ci powiem, jest naszym sekretem, nasz prywatn tajemnic, do ktrej
mkt ale to nikt, nie moe zosta dopuszczony. Ani dziadek, ani Anna,
ani Abraham Abrahams, ani Twentyman-Jones. Ta sprawa musi
pozosta midzy nami, wycznie midzy tob i mn. Skin gow,
a Centaine wzia gboki oddech i cigna: Mam przeczucie, e to
katastrofalne zaamanie, w ktrym pogry si cay wiat, moe by dla
nas odskoczni, szans, przed jak tylko niewielu ludzi staje w yciu.
Przez ostatnie dwa lata czyniam przygotowania, by jak najpeniej j
wykorzysta. Na czym one polegay, cheri?
Pokrci bezradnie gow wpatrujc si w ni jak urzeczony.
Spieniyam wszystko poza kopalni i Welteyreden, a i pod ich
zastaw zacignam poyczki, bardzo due poyczki.
I dlatego take cigna wszystkie swoje nalenoci. Dlatego
pojechalimy do Zatoki Wielorybw po t fabryk konserw i kutry...
Zbieraa pienidze.

125

 Dobrze, cheri, dobrze zachcaa go, niewiadomie potrzsajc

jego rce. Tak bardzo pragna, eby sam do tego doszed. Twarz Shasy
znw rozjania si w umiechu.
Bdziesz kupowa! wykrzykn.
Ju nawet zaczam. Kupuj ziemi, nieruchomoci i koncesje:
grnicze, poowowe, na eksploatacj pokadw guana. Kupiam teatr
Alhambra w Cape Town i Koloseum w Johannesburgu. Ale przede
wszystkim ziemi i prawo pierwokupu dalszych jej poaci, dziesitek i
setek tysicy akrw, po dwa szylingi za akr. Ziemia to jedyna pewna
lokata kapitau.
Nie wszystko pojmowa, ale wyczuwa wag tego, o czym mwia.
Widziaa to w jego oczach.
Teraz znasz ju nasz tajemnic rozemiaa si. Jeli moje
przewidywania si sprawdz, podwoimy, potroimy nasz majtek.
A jeli nic si nie zmieni... szuka odpowiednich sw. Jeli
kryzys gospodarczy bdzie trwa i trwa. Co wtedy?
Oda wargi i pucia jego donie.
Wtedy, cheri, i tak nic nie bdzie miao wikszego znaczenia.
Uruchomia daimlera i pokonaa ostatni odcinek drogi do
przestronnego bungalowu stojcego w odosobnieniu pord rozlegych
trawnikw. W oknach paliy si wiata, suba w nieskazitelnie biaych
liberiach czekaa w penych szacunku pozach przed frontow werand,
by ich powita.
Zatrzymaa auto przed schodami, wyczya silnik, ale nim wysiada,
jeszcze raz odwrcia si do syna.
Nie, cheri, nie bdziemy biedni. Bdziemy bogaci, bogatsi,
znacznie bogatsi ni kiedykolwiek do tej pory. A pniej, dziki tobie,
do tego bogactwa zdobdziemy take wadz. Wielkie bogactwo i
ogromn wadz. Och, wszystko ju sobie obmyliam, wszystko w
najdrobniejszych szczegach!
Sowa matki rozptay burz w mylach Shasy. Tej nocy dugo nie
mg usn.
Wielkie bogactwo, ogromna wadza. Te sowa wprawiay w
podniecenie i budziy niepokj. Prbowa przeoy ich znaczenie na
obrazy. Ujrza siebie jako siacza w cyrku, z lamparci skr na
ramionach i skrzanymi opaskami w nadgarstkach. Prc ogromne
126

bicepsy sta podparty pod boki na kopcu zotych suwerenw, a odziani

w biae szaty widzowie padali na klczki i bili przed nim czoem.
Wci od nowa przedstawia sobie t scen, za kadym razem
zmieniajc jaki szczeg, co ulepszajc, dodajc kolejny przyjemny
detal, ale nadal czego mu brakowao. A nagle obdarzy jedn ze
swych ubranych na biao wielbicielek koron niesfornych, potarganych
przez wiatr, rozjanionych socem wosw. Umieci j w pierwszym
rzdzie, a ona oderwaa czoo od ziemi, uniosa gow i pokazaa mu
jzyk.
Dozna wzwodu, tak raptownie i tak potnego, e z ust wyrwa mu
si jk i po prostu nie mg si powstrzyma; jego do sama wlizna
si pod przecierado i wydobya z rozporka piamy pulsujcy bolenie
czonek.
A Jock Murphy przestrzega go przed tym. To zepsuje panu oko,
paniczu. Ju niejeden dobry gracz w krykieta i Polo skoczy si przez
pani Grab i jej pi creczek.
Ale w marzeniu, ktre snu, Annalisa powoli usiada, rozchylia nbgi i
podcigna leniwie kraj swej biaej szaty, a bysna spod niej gdka
jak maso skra na jej udach. Shasa jkn cicho. Dziewczyna utkwia
wzrok w wybrzuszeniu jego kostiumu z lamparciej skry, jej jzyk
zatrzepota w rozchylonych ustach i podcigaa spdnic coraz wyej i
wyej. Zacinita wok nabrzmiaego czonka do Shasy zacza
przesuwa si rytmicznie w gr i w d. Nie by w stanie si
pohamowa.
Biaa suknia zsuwaa si coraz wyej i wyej, nigdy jednak nie
sigajc rozwidlenia u zbiegu jej ud. Nogi dziewczyny zdaway si
cign w nieskoczono, jak tory kolejowe na pustyni, biegy i biegy,
i nigdy si nie stykay. Zachysn si powietrzem, usiad gwatownie na
puchowym materacu, zgi si wpl nad migajc w t i z powrotem
doni, a kiedy nadszed wytrysk, podbrzusze przeszya mu ostra
bolesna byskawica, niczym dgnicie bagnetem, i z gonym krzykiem
opad na poduszki.
Wyzywajco umiechnita, piegowata twarz Annalisy rozmya si i
znikna, wilgotny przd spodni od piamy zrobi si lodowato zimny,
ale chopiec nie zdoby si na wysiek, by je zdj.
Kiedy suca zbudzia go i postawia na ku tac z kaw i
twardymi, sodkimi sucharami, czu si oszoomiony i wykoczony.
127

Na dworze nadal byo zupenie ciemno. Przekrci si na brzuch i

nakry gow poduszk.
Pani, matka panicza, ona kaza mitu czeka, a panicz wsta
oznajmia twardo pokojwka z plemienia Oyambo. Shasa powlk si
do azienki prbujc ukry such plam na spodniach od piamy.
Jeden ze stajennych osioda ju kuca i czeka z nim przed frontow
werand bungalowu. Shasa zatrzyma si na chwil, by poartowa i
pomia si z parobkiem, potem przywita si z kucem, pocierajc go
pieszczotliwie czoem po bie i dmuchajc mu delikatnie w nozdrza.
Roztye si, Janie Prezbiterze zbeszta go pogodnie.
Bdziemy musieli popracowa z motkami do polo, eby zrzuci te
zway tuszczu.
Wskoczy na siodo i ruszy na skrty wzdu rurocigu biegncego
wok odnogi wzgrza. Rurocigiem pyna woda dostarczana do
kopalni i puczni ze rda bijcego po przeciwnej stronie gr. Min
stacj pomp, na ktrej widok, kojarzcy si ze wspomnieniem nocnego
bezecestwa, ogarny go wyrzuty sumienia, ale ju chwil pniej
zapomnia o wszystkim, obserwujc z radoci, jak brzask rozjania
rwniny u podna urwisk, a yeld budzi si do ycia i wita wschodzce
soce.
Z rozkazu Centaine las po tej stronie wzgrz pozostawiono nietknity,
mopani wznosiy si wysoko w gr, strzeliste i dostojne. W
porastajcych zbocze zarolach stadko kuropatw obwieszczao
krzykiem wit, a tu przed nosem kuca ciek przebieg wracajcy z
wodopoju leny dujker [Maa antylopa poudniowoafrykaska.] Kuc
sposzy si z teatraln przesad.
Przesta si popisywa, ty stary komediancie! zawoa ze
miechem Shasa.
Kiedy wyjechali zza bocznej krawdzi urwiska, kontrast by
przygnbiajcy. Zbezczeszczony las, deformujce szramy robt na
zboczach, cikie kanciaste budynki z blachy, nagi szkielet wspornikw
puczni... Jakie to wszystko byo brzydkie!
Szturchn kuca pitami w boki, pokona ostatni kilometr galopem i
dotar do bramy kolejki wywozowej dokadnie w chwili, gdy na drodze
z wioski pojawi si stary ford Twentyman-Jonesa, z wci jeszcze
zapalonymi reflektorami. Doktor wysiad z samochodu, spojrza na
128

zegarek i stwierdziwszy, e Shasa przyjecha o trzy minuty za wczenie,

przybra aobn min.
Czy by pan kiedy na dole, paniczu? spyta.
Nie, sir. Chcia doda: Matka nigdy mi na to nie pozwolia,
ale wydao mu si to jako nie na miejscu. Po raz pierwszy
wszechobecno matki w jego yciu wzbudzia w mm odruch niechci.
Twentyman-Joncs zaprowadzi go do kierownika dziau wydobycia i
przedstawi szefowi zmiany.
Panicz Shasa bdzie z wami pracowa wyjani. Macie go
traktowa zupenie normalnie, tak jak traktowalibycie kadego innego
modego czowieka, ktry pewnego dnia zostanie naczelnym
dyrektorem caej kopalni.
Z jego miny nie sposb byo odgadn, czy to by art, tote nikt si
nie rozemia.
Przyniecie mu kask poleci Twentyman-Jones, a kiedy Shasa
zapi pod brod paski, poprowadzi go do podna ciany urwiska.
Biegncy w gb wzgrza tunel wykuto w litej skale, wiodce do
ciasnego, okrgego wlotu stalowe szyny zaginay si w d pod ktem
czterdziestu piciu stopni i znikay w mrocznej czeluci. Na
powierzchni sta acuszek podobnych do powek orzecha
kokosowego wzkw, Twentyman-Jones podszed do pierwszego z nich
i wsiedli obaj do stalowego kuba. Reszta szychty, kilkunastu biaych
brygadzistw i stu pidziesiciu czarnoskrych robotnikw w
brudnych kombinezonach i byszczcych, nie malowanych, metalowych
kaskach, obsiada rojnie kolejne wagoniki. Patali sobie niewybredne
figle, opowiadali sone dowcipy, wybuchali co chwila rubasznym
miechem. Napdzany par koowrt wycigu zagrzechota, zasyczal i
acuszek wagonikw ruszy z szarpniciem do przodu, po czym
podskakujc i koyszc si na wszystkie strony, pomkn w d
stromego, wskiego toru. Ze zgrzytaniem i stukotem stalowych k na
zczach szyn pogryli si w czarnej otchani tunelu.
Kiedy otoczyy ich absolutne ciemnoci, Shasa poruszy si
niespokojnie, ogarnity bezrozumnym strachem. W wagonikach za jego
plecami grnicy Oyambo zaintonowali pie, wspania afrykask
pie pracy. Chr ich gbokich melodyjnych gosw zadudni w
ciasnocie tunelu, powrci echem odbity od skalnych cian. Chopiec
129

rozluni si i nachyli ku Twentyman-Jonesowi, by nie uroni nic z

jego objanie.
Kt nachylenia wynosi czterdzieci pi stopni, udwig
mechanizmu wycigowego sto ton rudy, czyli szedziesit adunkw,
jak to okrelamy w gwarze grniczej. Za cel stawiamy sobie wydobycie
na powierzchni szeciuset adunkw przez jedn zmian.
Shasa stara si skupi na liczbach; wiedzia, e matka przepyta go z
nich wieczorem, ale ciemno, piew i turkot rozkoysanych wagonikw
rozpraszay go. Daleko w przodzie rozbysa maleka plamka jasnego
wiata, zacza byskawicznie rosn, a nagle tunel wyplu ich na
otwart przetrze i Shasie zaparlo oddech w piersi.
Studiowa oczywicie plany kopalni i widzia zdjcia na biurku matki
w Welteyreden, ale ani jedne, ani drugie nie przygotoway go na ten
widok.
Wyrobisko przypominao niemal idealnie okrg, olbrzymi studni
wybit porodku wzgrza. Sciany szarej skay opaday pionowo w gb
ziemi i otaczay krgiem dno odkrywki tworzc co w rodzaju
gigantycznej areny pod goym niebem. Wjechali na t aren tunelem
czcym wyrobisko z rwnin na zewntrz wzgrza, a wska rampa,
po ktrej mknli, opadaa dalej pod tym samym ktem a na samo dno
znajdujce si szedziesit metrw pod nimi. Kolosalny, wykuty w
skale d mia p kilometra rednicy, a jego pionowe ciany sto
dwadziecia metrw.
To jest komin wulkaniczny cign swj wykad
TwentymanJones. Taka rurka wentylacyjna z czeluci ziemi, przez
ktr w zaraniu dziejw wytryskiwaa na powierzchni pynna magma.
Przy potwornym cinieniu i w panujcych wwczas temperaturach,
temperaturach wntrza soc, w gbi skorupy tworzyy si diamenty, a
rozpalona do biaoci lawa wynosia je na powierzchni.
Shasa krci gow na wszystkie strony, prbujc szeroko otwartymi
oczyma oszacowa skal wyrobiska i ogarn jego ogrom.
Gdzie gbiej pod powierzchni cign Twentyman-Jones
kana uleg przerwaniu, znajdujca si w nim lawa ostyga i zestalia si.
Jej wierzchnia warstwa, wystawiona na dziaanie powietrza i soca,
ulega utlenieniu do klasycznej tej ziemi diamentononej.
Przebijalimy si przez jej warstw jedenacie lat i dopiero ostatnio
dotarlimy do pokadw ziemi bkitnej. Szerokim gestem obj
130

cae wyrobisko, ktrego dno stanowia szaroniebieska skaa. To jest

gbsza warstwa zestalonej magmy, twarda jak elazo i naszpikowana
diamentami jak witeczny keks bakaliami.
Zjechali na dno odkrywki i wysiedli z wagonika.
System robt jest niezwykle prosty podj Twentyman-Jones.
Pierwsza zmiana zjeda o wicie i natychmiast zabiera si do
adowania rudy z odstrzau z poprzedniego wieczoru. Kruszy ska na
mniejsze kawaki, aduje na wzki i wysya na powierzchni. Potem
znakuj i wierc otwory i zakadaj dynamit do nastpnego odstrzau o
zmierzchu wycofujemy szycht, a jej szef odpala adunki. Po wybuchu
zostawiamy wszystko w spokoju na ca noc, eby dym i py si
rozwiay, a skaa osiada, i rano zaczynamy wszystko od pocztku. Tam
wskaza rk gruzowisko szaroniebieskiej skay jest wczorajszy
odstrza. I tam wanie dzi pracujemy.
Shasa nie spodziewa si, e a tak zaabsorbuje go praca na
olbrzymim wyrobisku, a z upywem dnia jego fascynacja przybraa
jeszcze na sile. Nawet upa i py nie byy w stanie go zniechci. Kiedy
soce stano w zenicie, lejcy si prosto z gry ar wiz midzy
pionowymi cianami komina jak w puapce. Przy kadym uderzeniu
piciokilowych motw, uywanych przez czarnych robotnikw do
rozbijania wielkch bry rudy na nadajce si do zaadunku kawaki, w
powietrze wzbijay si tumany mczystego pyu, ktry wisia jak gsta
mga nad brygad adowaczy wrzucajcych wielkimi opatami rud do
wzkw, oblepia im ciaa i twarze, zmieniajc ich w upiornych,
szarobiaych albinosw.
Mamy troch przypadkw pylicy przyzna TwentymanJones.
Py dostaje si im do puc, osiada w nich warstw kamienia.
Teoretycznie powinnimy polewa rud i utrzymywa j wilgotn, by
py nie wzbija si w powietrze, ale brakuje nam wody. Nie starcza jej
nawet na potrzeby puczni, a ju na pewno nie moemy sobie pozwoli
na zraszanie ni skay. Tote ludzie umieraj i zostaj kalekami, ale
rozwj pylicy trwa okoo dziesiciu lat. Potem pacimy im albo
wdowom po nich przyzwoit rent, a inspektorzy grniczy wykazuj
zrozumienie, cho to zrozumienie te sporo kosztuje.
W poudnie Twentyman-Jones przywoa do siebie Shas.
Pana matka powiedziaa, e moe pan pracowa tylko p zmiany.
Wyjedam na gr. Jedzie pan ze mn?
131

 Wolaym zosta, sir odpar niemiao Shasa. Chciabym

zobaczy, jak wierc otwory pod adunki wybuchowe.
Twentyman-Jones pokrci pospnie gow.
Niedaleko pada jabko od jaboni mrukn i odszed mamroczc
co pod nosem.
Pod czujnym okiem kierownika zmiany pozwolono Shasie odpali
adunki. Kiedy biegnc szybko wzdu linii zwizanych w pczki
kocwek lontw przytyka do nich zapalone dbo trawy, a potem
obserwowa, jak ogie sunie po wijcych si, biaych nitkach lontw i
snujc smuki niebieskiego dymu zwgla je na czarno, ogarno go
poczucie wanoci i nieznanej dotd wadzy.
Po gonym okrzyku Ogie w wyrobisku! wagonik wywiz ich na
powierzchni, a Shasa zwleka z odjazdem sprzed bramy wycigu,
dopki adunki nie eksplodoway i nie poczu jak ziemia dry mu pod
stopami.
Dopiero wtedy osioda Jana Prezbitera i umorusany, lepicy si od
potu i ledwie ywy ze zmczenia, ale szczliwy jak chyba jeszcze
nigdy w yciu, ruszy w drog powrotn wzdu wodocigu.
By tak wykoczony, e docierajc do pompowni nawet o niej nie
myla, tote jej widok, siedzcej na pomalowanej na srebrno rurze, by
dla niego zupenym zaskoczeniem. Nawet Jan Prezbiter sposzy si,
omal nie zrzucajc go z sioda i zmuszajc do przytrzymania si
oburcz wysokiego ku.
Wplota sobie we wosy barwne polne kwiaty i rozpia bluzk pod
szyj. W jednej z ksiek w bibliotece Welteyreden bya ilustracja
przedstawiajca satyry taczce w lesie z nimfami. Ksik trzymano w
zamknitej szafie, do ktrej klucz miaa tylko matka, ale Shasa
zainwestowa cz kieszonkowego w sporzdzenie jego duplikatu.
Spord caej zawartoci tej skarbnicy erotyki ksika ze zwiewnie
odzianymi nimfami staa si jego ulubion pozycj.
Annalisa przywodzia na myl jedn z nich, wydawaa mu si len
nimf, istot tylko na wp ludzk. Patrzya na niego wyzywajco spod
przymruonych powiek, zby miaa ostre i bardzo biae.
Cze, Annaliso. Gos zaama mu si zdradziecko, a serce
walio tak mocno, e przestraszy si, i lada chwila wyrwie mu si z
piersi do gardla i go udusi.
132

Umiechna si, ale nic nie odpowiedziaa. Zamiast tego przesuna

pieszczotliwie doni po wasnej rce, dugim, powolnym ruchem, od
nadgarstka po nagie rami. Ujrza, jak opuszki palcw dziewczyny
strosz miedziany jedwabisty puszek na jej przedramionach, i poczu
bolesne kucie w ldwiach.
Annalisa nachylia si i wci z tym samym wyzywajcym
umiechem pooya palec na dolnej wardze. Jej piersi zmieniy ksztat,
dekolt bluzki rozwar si szerzej, pozwalajc mu zajrze daleko w gb
szczeliny midzy dwoma wzgrkami. Skra w niej bya tak biaa i
przejrzysta, e przewiecay przez ni bkitne nitki y.
Kopniciem wyswobodzi stopy ze strzemion i przerzuci jedn z nich
ponad kbami Jana Prezbitera w pokazowym zeskoku gracza w polo,
ale dziewczyna zerwaa si na nogi, podcigna wysoko spdnice i
byskajc biel ud zeskoczya lekko za wodocig i znikna z gstych
zarolach na stoku wzgrza.
Shasa popdzi za ni i zacz przedziera si przez gste krzaki.
Spltane gazie smagay go po twarzy i obapiay za nogi. Raz dobieg
go jej chichot, wydawao si ju, e ma j na wycignicie rki, lecz w
tej samej chwili kamie usun mu si spod nogi i Shasa run jak dugi,
tracc dech w piersiach. Kiedy pozbiera si po upadku i chcia kutyka
za ni dalej, dziewczyna znikna jak zjawa.
Jeszcze przez chwil krci si po zarolach, lecz szybko ostyg w
swych zapaach. Kiedy przedar si z powrotem do cieki koo
wodocigu i stwierdzi, e Jan Prezbiter skorzysta z jego nieuwagi i
umkn, zacz kipie z wciekoci na siebie i Annalis.
Do bungalowu mia jeszcze kawa drogi, a dopiero teraz uwiadomi
sobie, jak bardzo jest zmczony. Nim dotar do domu, gdzie pojawienie
si kuca bez jedca wywoao ogln panik, zapada zupena
ciemno. Na widok Shasy caego i zdrowego, Centaine odetchna z
ulg, lecz miejsce jej niepokoju natychmiast zaj gniew.
14
Po tygodniu harwka w kurzu i upale zacza go nuy, tote
Twentyman-Jones przydzieli Shas do obsugi gwnej wycigarki. Jej
operatorem by maomwny, ponury czowieczek, trzscy si o sw
prac. Nie pozwoli chopcu nawet dotkn urzdze sterowniczych
wycigarki.
133

Mj zwizek zawodowy tego zabrania. Trwa z uporem przy swoim,

wic po dwch dniach Twentyman-Jones przenis Shas na wysypisko
rudy.
Brygady robotnikw z plemienia Oyambo oprniay tu wagoniki i
rozsypyway pokruszon ska rwnymi warstwami na otwartym
powietrzu. Nadzy do pasa, nucc chrem monotonn pie, wywracali
mozolnie wagoniki i rozrzucali rud ponaglani okrzykami swego
biaego nadzorcy i grupy czarnoskrych brygadzistw.
Tu, na tym wietrzelisku o powierzchni czterech boisk do gry W pOlO,
spoczywaa gwna rezerwa kopalni H'ani, tysice ton rudy. Po
wykruszeniu wybuchami z komina bkitna skaa miaa twardo
betonu. Tylko dynamit i piciokilowe moty mogy jej da rad. Ale po
szeciu miesicach leenia w socu na hadzie zaczynaa si rozpada i
rozsypywa, a nabieraa kruchoci kredy. Wtedy ponownie adowano
j na wagoniki i przewoono do myna, a potem do puczni.
Shasa zosta nadzorc czterdziestu robotnikw i ju wkrtce
zaprzyjani si z ich czarnoskrym brygadzist. Jak wszyscy Murzyni z
plemienia Oyambo mia on dwa imiona, jedno plemienne, ktrego me
ujawnia biaym pracodawcom, i drugie na czas pracy. To na czas pracy
brzmiao Mojesz. By co najmniej pitnacie lat modszy od
pozostaych brygadzistw, awansowano go z uwagi na inteligencj i
wykazywan inicjatyw. Mwi dobrze zarwno po angielsku jak i w
afrikaans, a szacunek, jaki czarni robotnicy rezerwuj zwykle dla
siwowosych starcw, zdoby sobie swoj pak, okutymi buciorami i
citym jzykiem.
Gdybym by biaym czowiekiem mawia Shasie pewnego
dnia dostabym robot Indeli Indel nazywali czarni robotnicy
inyniera Twentyman-Jonsa. Zreszt moe i tak pewnego dnia j
dostan, a jak nie ja, to mj syn.
Absurdalno tej koncepcji najpierw wprawia Shas w osupienie, a
potem zastanowia. Nigdy jeszcze me spotka Murzyna, ktry by nie
zna swego miejsca. Byo co niepokojcego w tym wysokim Oyambo,
ktry wyglda jak egipski faraon z rysunkw z zakazanej sekcji
biblioteki w Welteyreden, ale to wanie czynio go w oczach Shasy
jeszcze bardziej intrygujcym.
Spdzali zwykle razem godzinn przerw na lunch, podczas ktrej
Shasa pomaga Mojeszowi doskonali si w czytaniu i pisaniu w
134

brudnym zeszycie w linie, stanowicym najwikszy skarb Oyambo. W

rewanu Murzyn uczy Shas podstawswego jzyka, gwnie
przeklestw i wyzwisk, i tumaczy mu pieni pracy, w wikszoci
niezwykle sprone.
Czy robienie dzieci to praca czy przyjemno? Tym retorycznym
pytaniem rozpoczynaa si ulubiona pie Shasy. Ku zachwytowi swych
podwadnych ju wkrtce razem z nimi piewa odpowied: Na pewno
nie praca, bo biay czowiek kazaby nam to robi za siebie!
Shasa skoczy niedawno czternacie lat. Jego podwadni byli dwa i
trzy razy starsi od niego, ale aden z nich me widzia w tym nic
dziwnego. Co wicej, zachwyceni jego promiennym umiechem,
sposobem, w jaki si w nimi przekomarza, i aosnymi prbami
mwienia w ich jzyku, w dwjnasb przykadali si do roboty. Ju
wkrtce rozsypywali pi adunkw w czasie jednej zmiany,
wyprzedzajc wszystkie inne zespoy o cay jeden adunek. Drugi
tydzie zakoczyli jako najlepsza brygada wietrzeliska.
Shasa by zbyt zaprztnity prac i now przyjani, by zauway
chmurne spojrzenia swojego biaego szefa, i nawet gdy ten znaczcym
tonem rzuca uwagi o kafferboeties, to znaczy mionikach
czarnuchw, chopiec nie bra tego do siebie.
W trzeci sobot, w poudnie po wypacie, pojecha na zaproszenie
Mojesza do jego chaty i spdzi ca godzin siedzc w socu przed
progiem, popijajc zsiade mleko z kalebasy podanej przez niemia,
mod i adn on Mojesza i pomagajc mu czyta Dzieje Anglii
Macaulaya, ktre wynis ukradkiem z bungalowu i przywiz w sakwie
przy siodle.
Ksika ta bya obowizkow lektur w szkole, tote Shasa uwaa si
za znawc przedmiotu i z przyjemnoci gra niecodzienn rol
nauczyciela i instruktora. Niespodzianie jednak Mojesz przerwa
lektur i zamkn podrcznik.
To cika robota, Dobra Wodo. Przeoy dosownie imi Shasy
na jzyk Oyambo. Cisza ni rozrzucanie rudy latem. Popracuj nad
tym pniej. Wszed do jedynego pomieszczenia chaty, woy
ksik do szaf1i i wrci ze zwinit gazet.
Sprbujmy tego. Poda gazet Shasie, ktry rozoy j sobie na
kolanach. By to jaki szmatawiec drukowany na kiepskim papierze,
brudzcy palce farb. U gry strony bieg napis Umlomo Wa Bantu.
135

 Usta Czarnych Narodw przetumaczy bez trudu Shasa i

przesun wzrokiem po kolumnach druku. Wikszo artykuw bya po
angielsku, cho kilka napisano w jzykach miejscowych.
Mojesz wskaza palcem artyku redakcyjny i zabrali si do pracy.
Co to jest Afrykaski Kongres Narodowy? zdziwi si Shasa.
I kto to jest ten Jabayu?
Jabayu jest ojcem wszystkich Bantu, wszystkich plemion, ojcem
caego czarnego ludu wyjani skwapliwie Oyambo. A
Afrykaski Kongres Narodowy to pasterz strzegcy naszych stad.
Shasa poczu si nieswojo. Opucia go caa ciekawo.
Nie rozumiem pokrci gow. Nie podoba mu si kierunek,
jaki przybieraa ta rozmowa. Poruszy si niespokojnie syszc jak
Mojesz cytuje:
Stracie swe bydo, mj ludzie,
Pd je ratowa! Pd je ratowa!
Odstaw srzelb
A zamiast niej chwy piro!
We papier i atrament,
One bdq tw tarcz.
Tracisz prawa,
Wic chwytaj za piro,
Napj je atramentem
I walcz pirem!
To jest polityka! przerwa mu Shasa. Czarni nie mieszaj si
do polityki. Polityka jest domen biaych.
W poniedziaek Twentyman-Jones zatrzyma Shas przy gwnym
wejciu na had.
Wydaje mi si, paniczu, e wie pan ju o zwietrzaniu wszystko, co
trzeba wiedzie powiedzia. Pora przej do mlyna i puczni. A
kiedy idc obok wzka napenionego kruszc si, zwietrza rud,
ruszyli wzdu torw do gwnego budynku kopalni, doda: Lepiej
nie spoufala si zbytnio z Czarnymi robotnikami. Przekona si pan, e
zawsze to wykorzystuj.
Shasa spojrza na niego zdezorientowany, nie pojmujc w pierwszej
chwili, do czego inynier pije, po czym rozemia si. A, chodzi
136

panu o Mojesza! O nie jest robotnikiem, jest brygadzist, a do tego to

bardzo bystry facet, sir.
Nawet troch zbyt bystry, eby mu to wyszo na zdrowie
przyzna gorzko Twentyman-Jones. Ci bystrzy to sami malkontenci,
zawsze co namc. Nie ma to jak zwyky porzdny tpy czarny. Ten
pana przyjaciel, Mojesz, prbuje zorganizowa zwizek zawodowy
czarnych grnikw.
Shasa wiedzia od dziadka i matki, e bolszewicy i organizatorzy
zwizkw zawodowych to siejce najwiksz groz potwory, ktrych
zamiarem jest obalenie struktur cywilizowanego spoeczestwa.
Wiadomo, e Mojesz jest jednym z nich, przyprawia go o
prawdziwy szok.
Podejrzewamy take cign Twentyman-Jones e macza
palce w rnych poktnych operacyjkach NOD.
NOD, nielegalny obrt diamentami, czyli handel kradzionymi
kamieniami, by nastpnym koszmarem cywilizowanej egzystencji. Na
wiadomo o tym, e jego przyjaciel organizuje zwizki zawodowe, a
do tego zajmuje si nielegalnym handlem diamentami, Shasa poczu si
gboko oburzony.
Mimo to nastpne sowa Twentyman-Jonesa wprawiy go w
przygnbienie.
Obawiam si, e pan Mojesz znajdzie si na czele listy tych,
ktrzy z kocem tego miesica otrzymaj wymwienie. To
niebezpieczny czowiek. Po prostu musimy si go pozby.
To by fundament, na ktrym opierao si cae ycie w Afryce
Poudniowej.
Oczy Mojesza zmatowiay, zabra Shasi, z kolan gazet i wsta.
Oddam ci ksik, kiedy j przeczytm powiedzia i unikajc
wzroku chopca wszed do chaty.
Wyrzucaj go tylko dlatego, e si z nim zaprzyjaniem przejrza
Twentyman-Jonesa Shasa. Wszystko przeze mnie. Przepenio go
poczucie winy, lecz niemal natychmiast ustpio miejsca
zoci. Na usta cisny mu si krewkie sowa. Chcia zawoa: To
niesprawiedliwe!, ale spojrzawszy na inyniera wyczy intuicyjnie, e
kada prba obrony Mojesza przypiecztuje tylko jego los. Wzruszy
ramionami.
137

 Pan najlepiej wie, jak naley postpi, sir powiedzia spokojnie

i dostrzeg, jak stary inynier oddycha z wyran ulg.
Matka przemkno Shasie przez myl porozmawiam z matk.
Nagle ogarno go dojmujce poczucie bezsilnoci. ebym tak sam
mg to zrobi pomyla. Zebym sam mg decydowa, jak
naley postpi. I wtedy zawitao mu w gowie, e to wanie miaa na
myli matka, kiedy mwia o ogromnej wadzy. Moliwo zmieniania
porzdku rzeczy w otaczajcym go wieci i nadawania mu podanego
przez siebie ksztatu.
Wadza... szepn do siebie. Pewnego dnia j zdobd...
Ogromn wadz...
Praca w mynie bya znacznie ciekawsza i bardziej wymagajca.
Kruch, zwietrza ska adowano w skrzynie i przez leje
samowyadowcze sypano do waciwego myna, gdzie zostawaa
rozdrobniona do konsystencji, jakiej wymagaa pucznia. Potna
maszyneria przytaczaa ogromem, a huk, z jakim ruda spadaa lejami
na rynny zsypowe i znikaa wessana midzy wirujce stalowe walce,
by wrcz oguszajcy. Sto pidziesit ton na godzin. Z jednego koca
wpaday ubielone bryy wielkoci arbuza, z drugiego wypywa
strumie pyu i wiru.
Stoffel, brat Annalisy, ktry podczas ostatnich odwiedzin Shasy w
kopalni wyregulowa mu rozrzd w starym fordzie, a do tego potrafi
wspaniale imitowa gosy ptakw, by teraz praktykantem w mynie.
Otrzymawszy polecenie oprowadzenia Shasy po zakadzie, zabra si do
tego z zapaem i wyran przyjemnoci.
Ustawiajc si kruszenia tych dymanych walcw trzeba uwaa
jak diabli, bo inaczej rozgniot pieprzone diamenty na proszek.
Przeklina cb drugie sowo, podkrelajc w ten sposb sw wano i
niedawne przyjcie do wiata dorosych.
Chod, Shaso, poka ci punkty smarowania. Przed rozpoczciem
kadej zmiany we wszystkie trzeba wtoczy smar.
Wpez na czworakach pod baterie dudnicych walcw i nachyli si
Shasie do ucha, by przekrzycze ich huk.
W zeszym miesicu jeden z praktykantw wsadzi rk w
oysko! Mwi ci, stary, urwao mu j jak eb kurczakowi! Trzeba ci
byo widzie t krew! Z zachwytem wampira pokaza rk
138

wyschnite plamy na betonowej pododze i cianach z cynkowanej

blachy. Mwi ci, stary, tryskaa jak z ogrodowego wa!
Wspi si jak mapa po stalowych klamrach drabinki, Shasa wdrapa
si za nim i po chwili spojrzeli w d z pomostu roboczego na stoy
myna.
Kiedy jeden z oyambijskich Kafrw spad z tego miejsca prosto
do skrzyni z rud. Kiedy myn go wyplu z drugiej strony, nie zosta z
niego nawet jeden okruch koci wikszy ni may palec. Ja, ja, stary, to
piekielnie niebezpieczna robota owiadczy z durn. Zagapisz si
na jedn pieprzon chwil i sru! Ju po tobie!
Kiedy syrena obwiecia przerw na lunch, zaprowadzi Shas w cie
pod cian myna, gdzie rozsiedli si wygodnie na obudowie
wentylatora. Miejsce pracy dawao wietn wymwk, mogli
przebywa razem zupenie otwarcie. W niebieskim roboczym
kombinezonie Shasa czu si wany i zupenie dorosy. Otworzy
pudeko z lunchem przysanym przez kuchark z bungalowu i sprawdzi
zawarto.
Kurczak, kanapki z ozorem i legumina z konfitur... Podzieli si z
tob, Stoffel? Nie, stary, dziki. Siostra wanie wiezie mi lunch.
I Shasa straci wszelkie zainteresowanie jedzeniem.
Annalisa pedaowaa drog na rowerze o Czarnej ramie, grzechoczc
gronami menaek zwisajcymi z obu stron kierownicy, i wanie mijaa
bram kruszalni. Widzia j po raz pierwszy od tamtego spotkania przy
pompowni, cho wypatrywa jej codziennie. Podkasaa spdnice, by nie
wkrciy si w acuch, i stojc na pedaach rytmicznie naciskaa je
obnaonymi nogami, a wiatr okleja wiotkim materiaem sukienki jej
piersi, nieproporcjonalnie due w stosunku do szczupego, opalonego
ciaa.
Sbasa wpatrywa si w ni jak urzeczony. Kiedy spostrzega go obok
brata, opada na siodeko, wyprostowaa ramiona i pucia jedn rk
kierownic, by poprawi potargan wiatrem burz wosw.
Zahamowaa, zsiada z roweru i opara go o cian obudowy
wentylatora.
Co tam masz dzisiaj, Annaliso? spyta Stoffel Botha.
Jak to co? To samo co zawsze! odpara, podajc mu menaki.
Ttuczone kartofle z kiebas.
139

Ramiona sukienki miaa gboko wycite i kiedy podniosa rce, pod

pachami bysny jej kpki szorstkich jtsnych wosw, sklejonych i
mokrych od potu. Shasa szybko zaoy nog na nog.
I to ma by siostra, stary! mrukn z rozgoryczeniem Stoffel.
W kko kiebasa z kartoflami!
Nastpnym razem powiem mamie, eby usmaya ci stek z
grzybami. Opucia rce, a Shasa uwiadomi sobie, e wybausza na
m oczy, ale nie mg si od tego powstrzyma. Zebraa doni dekolt
bluzki, na opalon skr jej szyi wypez lekki rumieniec, ale nadal
jeszcze ani razu na niego nie spojrzaa.
Pokorne dziki odprawi j Stoffel, ale dziewczyna ocigaa si
z odejciem.
Poczstuj si moim zaproponowa Shasa.
Niech bdzie, zamieni si z tob zgodzi si wielkodusznie
Stoffel. Shasa zajrza do menaki. W rzadkim, tustym sosie z misa
pyway kawaki grubo tuczonych ziemniakw. Jako nie chce mi
si je powiedzia i po raz pierwszy zwracajc si do dziewczyny
spyta: Nie miaaby ochoty na kanapk, Ananaliso?
Przygadzia spdnic na biodrach i wreszcie spojrzaa na niego.
Mruc skone oczy jak dziki kot, umiechna si zuchwale.
Jeli bd czego od ciebie chciaa, Shaso Courteney, to na ciebie
zagwid, o tak. Zoya usta w rany uk amora i zacza gwizda
jak zaklinacz wy, prostujc jednoczenie wskazujcy palec w
niedwuznacznie spronym gecie.
Stoffel rykn rubasznym miechem i szturchn Shas w bok.
Siary, ale ona na ciebie leci!
Shasie odjo mow i spon ciemnym rumiecem. Annalisa
odwrcia si, wystudiowanym gestem podniosa rower i wyjechaa
przez bram stojc na pedaach i bujajc rowerem na boki, tak e przy
kadym naciniciu pedau muskaa krgymi, jdrnymi poladkami
siodeko.
Kiedy tego wieczoru skrca na ciek wzdu wodocigu, serce
zaczo mu wali w piersi, a zbliajc si do pompowni, w obawie
przed rozczarowaniem cign kucowi wodze i zwolni, by jak
najbardziej odwlec moment dotarcia do rogu budynku.
Lecz mimo to nie by przygotowany na szok, w jaki wprawi go jej
widok. Leaa rozmarzona pod wspornikiem rurocigu, a kiedy
140

podniosa si leniwie i nie spieszc si podesza do konia, ani razu nie

spojrzawszy na jedca, Shasie zaparo dech w piersi. Przytrzymaa
kuca za rzemienny pas uzdy.
Jaki z nas liczny chopiec zagruchaa do niego gardowo. Kuc
parskn i przestpi z nogi na nog. Jaki mamy pikny, jedwabisty
nos...
Przesuna pieszczotliwie doni po rozdtych chrapach.
Pewnie chciaby dosta causa, mj liczny...
cigna wargi, rowe, delikatne i wilgotne i zerkajc na Shas
obja konia ze eb, pochylia si i pocaowaa go w nozdrza. Nie
odrywaa ust przez kilka dugich sekund, a potem przytulia policzek do
policzka konia. Na koniec nucc cicho jak zmysow melodi i
koyszc delikatnie biodrami podniosa wreszcie na Shas te swoje
leciutko skone oczy i spojrzaa wyzywajco.
Fala gwatownych dozna odebraa Shasie mow. Gorczkowo szuka
jakich sw, ale dziewczyna przesuna si powoli do karku konia i
pogaskaa go po boku.
Taki silny... Musna leciutko doni udo Shasy, jakby
przypadkiem, a potem nie patrzc mu ju w oczy, zrobia to raz jeszcze,
tym razem bez wtpienia z rozmysem. Nie mia si czym zasoni, nie
mia jak ukry gwatownej reakcji na dotyk jej doni. Nagle dziewczyna
rozemiaa si, szokujco piskliwie, odstpia o krok i wzia si pod
boki.
A c to, Shaso Courteney, wybierasz si na piknik? spytaa.
Zaskoczony i zmieszany potrzsn gupkowato gow.
No to po co stawiasz namiot? Rozemiaa si na cae gardo i
wlepia bezwstydnie wzrok w rozporek jego spodni. Shasa pochyli si
gwatownie w siodle i zgi niezdarnie wp. Ze zbijajc z tropu
zmiennoci nastroju ulitowaa si nad nim, wrcia do przodu, uja
kuca za uzd i poprowadzia ciek, dajc Shasie czas na przyjcie do
siebie.
Co mj brat ci o mnie naopowiada? spytaa, nie ogldajc si
za siebie.
Nic zapewni skwapliwie, ale nie zdoa jej przekona.
Nie wierz, w to co mwi. Zawsze zmyla o mnie wszystko, co
najgorsze. Mwi ci o Fouriem, tym kierowcy?
141

W caej kopalni nie byo czowieka, ktry by nie zna historii o tym,
jak to po kolacji wigilijnej ona Gerharda Fouriego przyapaa go z
Annalis w kabinie ciarwki. Zona Fouriego bya starsza od matki
Annalisy, ale podbia dziewczynie oba oczy i podara na niej w strzpy
jedyn porzdn sukienk.
Nic mi nie mwi powtrzy z uporem Shasa, po czym z
ciekawoci spyta: A co si stao?
Nic odpara pospiesznie. To wszystko kamstwa. I znw
przeskakujc z tematu na temat zaproponowaa: Chcesz, ebym ci
co pokazaa?
Tak, bardzo chc przysta ochoczo. Mia przeczucie, e wie, co
by to miao by.
Podaj mi rk.
Podesza do strzemienia, a chopiec schyli si, wsun przedrami w
zagicie jej okcia i poderwa j w gr. Bya lekka i silna. Usiada
okrakiem na zadzie kuca i obja Shas obiema rkoma w pasie.
Skr w t ciek na lewo polecia.
Przez dziesi minut jechali w milczeniu.
Ila masz lat? spytaa w kocu.
Prawie pitnacie. Nacign troch prawd.
Ja za dwa miesice skocz szesnacie.
Jeli istniay jeszcze jakie wtpliwoci co do tego, kto tu rzdzi, to to
owiadczenie skutecznie je rozwiao. Shasa podporzdkowa si jej,
wyczua to po nieuchwytnej zmianie jego postawy. Jakby dla
zadokumentowania swej wyszoci, opara si piersiami o jego piecy.
Byy due, spryste jak guma i parzyy go przez cienk bawen
koszuli.
Dokd jedziemy? - spyta po nastpnej dugiej chwili milczenia.
Musieli ju min bungalow.
Sied cicho! Zobaczysz, jak dojedziemy.
Scieka zwzia si i staa bardzo wyboista. Wydawao si wtpliwe,
by poza maymi dzikimi zwierztami, ktre nadal yy w pobliu
kopalni, ktokolwiek korzysta z niej w cigu ostatnich tygodni, a moe i
miesicy. W kocu u podna skalnej ciany znikna zupenie.
Annalisa zeskoczya z kuca.
Konia zostaw tutaj.
142

Shasa spta Jana Prezbitera i rozejrza si w ciekawoci wok

siebie. Nigdy jeszcze nie zapuci si tak daleko wzdu urwisk. Musieli
zabrn co najmniej pi kilometrw poza bungalow.
Pod nogami mieli opadajce stromo w d szerokie piarysko, pocite
lebami i gbokimi szczelinami, zaronitymi szczelnie wybujaymi
kolczastymi krzakami.
No, chode! ponaglia go Annalisa. Nie ma czasu, zaraz si
ciemni.
Daa nura pod jak ga i zacza schodzi w d zbocza.
Uwaaj! zawoa ostrzegawczo Shasa. Tam si nie da zej.
Skrcisz nog.
Boisz si? spytaa drwico.
Wcale si nie boj.
Drwina zmusia go do zejcia na usiany skaami stok. Ruszy za
dziewczyn. Raz zatrzymaa si przy kpie jakich kolczatych krzakw,
by zerwa kitk tych kwiatkw, lecz poza tym szli cay czas w d,
pomagajc sobie w trudniejszych miejscach, przeac na czworakach
pod zwisajcymi nisko gaziami boodajni, hutajc si na wikszych
gazach i skaczc przez rozpadliny jak para gralek [Mae zwierztko
wielkoci krlika, Procayia capensis.], a zeszli na samo dno wwozu i
przystanli dla zapania oddechu.
Shasa odgi si do tyu w pasie i spojrza na wznoszce si nad nimi
urwisko, pionow lit ska przywodzc na myl mury jakiej
gigantycznej fortecy, ale Annalisa szarpna go za okie.
To jest sekret. Musisz przysic, e nie powiesz o tym nikomu,
zwaszcza mojemu bratu.
Dobrze, przysigam.
To za mao, musisz przysic jak naley. Podnie praw rk, a lew
po na sercu. Z namaszczeniem podawaa mu sowa przysigi, po
czym pocigna go ku pokrytej liszajami porostw stercie gazw.
Uklknij!
Posusznie wykona polecenie, a wtedy Annalisa odsuna na bok
ga zasaniajc nisz midzy gazami. Shasa zachysn si
powietrzem i szarpn do tyu, na wp podrywajc si z kolan. Nisza
miaa ksztat kapliczki. Jej podoga zastawiona bya kolekcj szklanych
sojw, z ktrych woda dawno ju wyparowaa, a umieszczone w nich
polne kwiaty zwidy i uschy. Za ofiarnym kwieciem bielia si
143

piramidka starannie uoonych koci, zwieczona ludzk czaszk z

ziejcymi dziurami oczodow i wyszczerzonymi pokymi zbami.
Kto to jest? spyta szptem Shasa, otwierajc szeroko oczy z
zabobonnego strachu.
Wiedma z gr odpara Annalisa biorc go za rk.
Znalazam tutaj jej porozrzucane koci i urzdziam t czarodziejsk
grot.
Skd wiesz, e to wiedma?
Teraz ciarki biegay mu ju po caych plecach, gos mu si ama i
dra.
Bo sama mi powiedziaa.
To wyjanienie wywoywao tak przeraajce wizje, e da spokj
dalszym pytaniom. Na widok czaszek i piszczeli skra na nim cierpa,
ale gosy z zawiatw byy jeszcze po stokro gorsze, jeyy wos na
gowie. Przyglda si, jak Annalisa zmienia uschnite badyle na wiee
kicie tej akacji. Kiedy ju to zrobia, przykucna obok niego i znw
wzia go za rk.
Wiedma speni jedno twoje yczenie szepna.
Shasa zacz si zastanawia.
No, czego by chcia? cisna mocniej jego do.
Mog sobie zayczy czego tylko zechc?
Czego tylko zechcesz przytakna i spojrzaa na niego
wyczekujco.
Patrzc na pobiela czaszk stwierdzi nagle, e strach go opuszcza i
dozna zupenie nowego, przedziwnego uczucia, jakby co obejmowao
go i przytulao. Spyno na niego ciepo i ukojenie, jakie pamita tylko
z czasw niemowlcych, kiedy matka przytulaa go do piersi.
Na czubku czaszki zachowao si kilka wysuszonych kawakw
skry, podobnych do skrawkw zrudziaego pergaminu, i kilka kpek
czarnych wosw, delikatnych, malekich, skrconych kulek, takich jak
te na gowach osiadych Buszmenw, ktrzy pali mleczne krowy w
zajazdach przy drodze z Windhoek.
Czego tylko zechc? powtrzy.
Tak, czego tylko zechcesz.
Annalisa opara si o niego, jej mode ciao byo mikkie, ciepe i
pachniao sodko wieym potem.
144

Shasa pochyli si i dotkn biaej koci czoa czaszki. Uczucie ciepa,

yczliwoci i ukojenia przybrao na sile. Odnis wraenie, e splywa na
niego... mio tak, mio, to sowo wcale nie byo zbyt mocne
jak gdyby znalaz si pod opiek kogo lub czego, co gboko si o
niego troszczyo.
Pragn posi powiedzia cicho, niemal z rozmarzeniem
pragn posi ogromn wadz.
Wydao mu si, e w opuszkach palcw, ktrymi dotyka czaszki,
poczu mrowienie, jakby ukucia iskier wyadowa elektrostatycznych.
Gwatownym szarpniciem cofn rk.
Annalisa odsuna si od niego z jkiem irytacji.
Co za gupie yczenie! zawoaa. Wyranie czua si dotknita,
cho Shasa zupenie nie pojmowa dlaczego. Ty te jeste gupi!
Wiedma nie speni takiego idiotycznego yczenia!
Zerwaa si z ziemi i odsuna gazie przesaniajce wejcie do
pieczary.
Zrobio si pno! Musimy wraca!
Shasa ociga si z odejciem. Nie mia ochoty opuszcza tego
miejsca.
No, chode! ponaglia go Annalisa. Za godzin bdzie
zupenie ciemno.
Kiedy wdrapa si z powrotem na ciek, siedziaa pod ska na
wprost niego.
Skaleczyam si powiedziaa tonem oskarenia. Oboje byli
zdyszani i zaczerwienieni od wspinaczki.
Strasznie mi przykro wysapa. Co ci si stao?
Podcigna spdnic do poowy uda. Jeden z zakoczonych
czerwonym czubkiem cierni czepoty spi j jak ostroga; na gadkiej,
kremowej wewntrznej stronie uda czerwienio si dugie cienkie
zadrapanie. Skra bya ledwie przecita, ale wisiay na niej kropelki
krwi, niby naszyjnik z malekich, jasnych rubinw. Wpatrywa si w
nie jak urzeczony. Annalisa opara si o ska, wetkna midzy uda
fady zebranej spdnicy i podcignwszy kolana, rozchylia szeroko
nogi.
Przemyj mi to lin rozkazaa.
Posusznie uklk midzy jej stopani i zwily palec.
Ten paluch jest brudny skarcia go.
145

 No, to jak mam to zrobi? spyta zagubiony.

Poli... Przemyj mi to jzykiem.
Schyli si i dotkn zadrapania koniuszkiem jzyka. Jej krew miaa
dziwnie sony, metaliczny smak.
Obja go za szyj, a drug rk pogadzia gste kdziory jego
ciemnych wosw.
O tak, wanie tak zamruczaa jak kot.
Wpiota mu palce we wosy, przyciskajc mocniej jego twarz do uda,
a potem z rozmysem podcigna j wyej, odsuwajc powoli drug
rk fady spdnicy.
Zerkn w gr, w ciemny kin jej ud i ujrza, e podoya sobie do
siedzenia jak cz ubrania, co biaego w czerwone ryczki. Z
nagym dreszczem dotaro do niego, e w cigu tych kilku minut, kiedy
bya sama, nim usiada na mikkiej, poronitej mchem ziemi, musiaa
cign majtki. Pod spdnic bya zupenie naga.
Obudzi si nagle i potoczy dokoa wzrokiem, nie mogc zrozumie,
gdzie jest. Pod plecami mia tward ziemi, w rami wbija mu si
kamie, a pier przygniata mu jaki ciar, przez ktry ledwie mg
oddycha. Byo zimno i zupenie ciemno. Jan Prezbiter parska i tupa
niecierpliwie, jego eb majaczy czarn plam na tle gwiazd.
Nage wszystko sobie przypomnia. To Annalisa oplota go swoj
nog, wtulia mu twarz w szyj i leaa rozwalona na jego piersi.
Odepchn jak tak gwatownie, e obudzia si z krzykiem na ustach.
Jest zupenie ciemno! stwierdzi gupkowato. Na pewno ju
nas szukaj.
Chcia wsta, ale spodnie pltaly mu si koo kolan. Przypomnia
sobie wyrazicie, z jak wpraw mu je odpia i cigna przez biodra.
Jednym szarpniciem podcign je do gry i zacz si mocowa z
rozporkiem.
Musimy natychmiast wraca! Moja matka...
Annalisa zerwaa si z ziemi i podskakiwaa obok niego na jednej
nodze, prbujc trafi bos stop w majtki. Shasa spojrza w gwiazdy.
Orion wisia tu nad horyzontem.
Jest ju po dziewitej oznajmi ponuro.
Nie trzeba byo zasypia! zawoaa paczliwie i chwycia go za
rami, by si przytrzyma. Tata mnie zleje. Grozi, e nastpnym
razem mnie zabije.
146

Shasa strci jej rk potrzniciem ramienia. Mia ochot j tu

zostawi, wiedzia jednak, e nie moe tego zrobi.
To twoja wina! Schylia si do kostek, chwycia majtki,
podcigna je do pasa i opucia spdnice. Powiem tacie, e to twoja
wina. Tym razem wemie na mnie bat. O Boe, obedrze mnie ze skry!
Shasa odwiza kuca. Rce mu dray, wci jeszcze nie otrzsn si
ze snu, by zamroczony, nie potrafi jasno myle.
Nic ci nie zrobi. Nie pozwol mu. Jego galanteria bya
wymuszona i mao przekonujca. Nie pozwol mu ci skrzywdzi.
To j tylko jeszcze bardziej rozzocio.
A niby jak? Przecie z ciebie jeszcze zupeny dzieciuch! Te
sowa nasuny jej now myl. A co bdzie, jeli zrobie mi
dziecko? No? Zostaabym si z bkartem! Czy pomylae o tym,
kiedy wtyka we mnie t swoj pak? spytaa za jak osa.
Shasa poczu si dotknity nieuczciwoci jej oskarenia.
Nigdy bym tego nie zrobi, gdyby mi sama nie pokazaa, jak si
do tego zabra.
Duo nam to teraz pomoe! rozpakaa si. Dlaczego nie
moemy po prostu uciec?
Cho pomys ten wyda mu si ogromnie kuszcy, z blem serca
musia go odrzuci.
Chod mrukn, pomg jej wdrapa si na Jana Prezbitera i
sam usiad za jej plecami.
Kiedy wyjechali zza ciany urwisk, na rwninie w dole dojrzeli
pochodnie grup poszukiwaczy. Take na drodze wida byo wiata
reflektorw suncego powoli samochodu, najwyraniej przeczesujcego
pobocza, a z odlegego lasu dobiegay sabe nawoywania.
Tym razem tata jak nic mnie zabije... kaa, pocigajc nosem.
Bdzie wiedzia, co robilimy... To roztkliwianie si nad sob
coraz bardziej go irytowao. Ju dawno da spokj wszelkim prbom
pocieszania dziewczyny.
Niby skd miaby wiedzie? przerwa jej szorstko. Przecie
go tam nie byo.
Chyba nie sdzisz, e jeste pierwszym, z ktrym to robiam!
prychna, wyranie prbujc mu dopiec. Robiam to ju z wieloma
innymi, a tata dwa razy mnie przyapa! Domyli si, ju ja to wiem...
147

Na myl o tym, e robia te swoje przedziwne cudowne sztuczki z

innymi, Shasa poczu, e rozpala go fala zazdroci, lecz powoli
rozsdek wzi gr.
No c zauway bystro skoro wie o wszystkich innych, to
zwalanie winy na mnie nic ci nie da.
Uwiadomiwszy sobie, e wpada we wasne sida, wydaa z siebie
kolejny rozdzierajcy szloch, zaniosa si teatralnym paczem i kaa ju
bez przerwy, a do spotkania z piesz grup poszukiwaczy na ciece
koo wodocigu.
15
Usiedli po przeciwnych stronach salonu, instynktownie trzymajc si
jak najdalej od siebie. Kiedy z dworu dobiegi zgrzyt opon na wirze, a
okna omioty snopy reflektorw zajedajcego daimlera, Annalisa
znw zacza szlocha, pocigajc nosem i trc oczy, by wycisn z
nich jeszcze kilka ez.
Z korytarza dobieg odgos szybkich lekkich krokw Centaine i
bardziej dostojnych bocianich czapni Twentyman-Jonesa.
Kiedy matka stana w drzwiach, Shasa wsta i zoy opuszczone rce
w pozie skruszonego grzesznika. Ubrana bya w bryczesy, buty do
konnej jazdy i tweedow kurtk z t apaszk pod szyj. Na twarzy
miaa wypieki i cho zna byo po niej, e doznaa ulgi, kipiaa z
wciekoci.
Na jej widok Annalisa wydaa przecigy udrczony jk. Tym razem
nie musiaa niczego symulowa.
Przesta wy powiedziaa stumionym gosem Centaine. Bo
dopilnuj, eby rzeczywicie miaa powd do paczu. I zwracajc
si do Shasy spytaa: Czy ktremu z was co si stao?
Nie, mamo odpar zwiesiwszy gow.
Janowi Prezbiterowi?
Nie, jest w wietnej kondycji.
A wic tak... Nie potrzeba jej byo wielu sw. Inynierze,
zechce pan odwie t mod dam do ojca. Nie mam wtpliwoci, e
bdzie wiedzia, jak z ni postpi.
Ledwie przed godzin zamienia kilka sw z ojcem Annalisy,
wielkim, brzuchatym osikiem z tatuaami na muskularnych ramionach.
148

Mia przekrwione oczy, cuchn pod brandy i kiedy mwi o swych

zamiarach wzgldem jedynej crki, otwiera i zaciska kudate apska.
Twentyman-Jones pocign chlipic dziewczyn za rk i
poprowadzi j do drzwi. Kiedy mijali Centaine, twarz matki Shasy
zagodniaa, pooya rk na ramieniu inyniera i powiedziaa cicho:
Co ja bym bez pana pocza.
Podejrzewam, e i beze mnie znakomicie daaby sobie pani rad,
ale rad jestem, e mog si na co przyda.
Wlokc za sob Annalis wyszed z salonu i po chwili z dworu
dobieg pomruk silnika daimlera.
Centaine znw przybraa gron min i odwrcia si do syna. Pod jej
spojrzeniem chopiec zacz si niespokojnie wierci.
Okazae nieposuszestwo powiedziaa. Ostrzegaam ci,
eby trzyma si z dala od tej maej poule.
Tak, mamo.
Ona puszcza si z poow kopalni. Po powrocie do Windhoek bd
musiaa zaprowadzi ci do lekarza.
Na myl o chmarach odraajcych mikrobw pezajcych po
najbardziej intymnej czci ciaa, Shasa wzdrygn si i mimowolnie
zerkn w d.
Wystarczyoby ju samo nieposuszestwo, bo to rzecz mocno
naganna. Ale popenie co jeszcze, co wrcz niewybaczalnego.
Wiesz, co takiego? spytaa szorstko.
Shasa bez specjalnego wysiku mg wymieni z tuzin zakazw, ktre
zama.
Popenie niewybaczalny grzech, grzech gupoty
odpowiedziaa za niego. Okazae si na tyle gupi, e dae si
przyapa. Staniesz si pomiewiskiem caej kopalni. Jak masz zamiar
rozkazywa i przewodzi, jeli sam si tak nie szanujesz?
Nie zastanawiaem si nad tym, mamo. W ogle niewiele
mylaem. To po prostu jako tak si stao.
W takim razie zastanw si nad tym teraz. Kiedy bdziesz si
moczy we wrztku z dodatkiem butli lizolu. Dobrze si zastanw.
Dobranoc.
Dobranoc, mamo. Podszed do niej, a ona po duszej chwili
wahania nastawia policzek. Przepraszam, mamo pocaowa j.
Przepraszam, e musiaa si za mnie wstydzi.
149

Ogarna j ochota, by zarzuci mu rce na szyj, przytuli mocno t

jego pikn gow i zawoa, e to niemoliwe, e nigdy nie mogaby
si za niego wstydzi, ale zapanowaa nad sob.
Dobranoc, Shaso powiedziaa chodno.
Staa sztywno wyprostowana, dopki nie wyszed z pokoju i nie
powlk si niepocieszony korytarzem. Dopiero kiedy szuranie butw
ucicho, opucia ramiona i przygarbia si.
Och, moje kochanie, moje malestwo... szepna.
Nagle po raz pierwszy od lat poczua potrzeb wypicia czego na
uspokojenie. Podesza szybko do masywnego kredensu, z cikiej
rnitej karaflci nalaa sobie koniaku i pocigna spory yk. Alkohol
zapiek j w jzyk, jego pary uderzyy j w nos i wycisny zy z oczu.
Wypia do dna i odstawia kieliszek.
Niewiele to pomoe uznaa. Podesza do biurka, opada na
wielki, skrzany, pikowany fotel i poczua si maa, krucha i bezbronna.
Byo to uczucie zupenie dla niej nowe, napenio j strachem.
A wic stao si szepna. Wyrasta na mczyzn...
Nagle ogarna j nienawi do tej dziewczyny. Kocmouch, ciera,
ladacznica! On jeszcze nie jest gotowy! Za wczenie wypucia tego
demona, demona drzemicego w jego krwi de Thirych. Nikt nie zna go
tak dobrze jak ona sama. Nka j przecie przez cae ycie. Ta
nieokieznana namitno de Thirych!
Och, moje kochanie...
Teraz utraci jak jego czstk; ju utracia. Samotno podkrada si
do niej jak padlinoerna besti, ktra przez te wszystkie lata czaia si
gdzie w pobliu.
Tylko dwch mczyzyn mogo umierzy ten bl samotnoci. Ojciec
Shasy zgin w katastrofie swej maszyny z drewna i brezentu, a ona
staa obok i przygldaa si bezsilnie, jak zwgla si i spopiela. Ten
drugi aktem bezsensownego bestialstwa na zawsze oddali j od siebie.
Michael Courteney i Lothar De La Rey obaj byli dla niej martwi.
Od tamtej pory miaa kochankw, wielu kochankw, krtkie przelotne
przygody dostarczajce dozna czysto cielesnych, stanowice zwyke
lekarstwo na gorczk krwi. aden z tych mczyzn nie mia dostpu do
obwarowanych zakamarkw jej duszy. I oto teraz bestia samotnoci
przedara si przez pilnie strzeone blanki i mury i pustoszya
najtajniejsze z nich.
150

eby tak mie kogo! lamentowaa tak jak jej si to zdarzyo

tylko raz w yciu, wtedy gdy leaa w poogu po wydaniu na wiat
zotowosego bkarta De La Reya. eby tak mie kogo, kogo
mogabym kocha i kto w zamian kochaby mnie!
Pochylia si w wielkim fotelu, wzia do rki fotografi w srebrnych
ramkach, fotografi, ktr wozia ze sob dokdkolwiek si udawaa, i
przyjrzaa si uwanie modemu mczynie stojcemu porodku grupy
lotnikw. Po raz pierwszy spostrzega, e zdjcie wyblako i poko,
e upyw lat rozmaza rysy Michaela Courteneya, ojca Shasy. Utkwia
wzrok w modej, przystojnej twarzy, prbujc rozpaczliwie przywoa z
pamici ostrzejszy, wyraniejszy orygina, ale obraz rozpywa si i
tylko coraz bardziej jej si wymyka.
Och, Michaelu... szepna. To ju tyle, tyle lat. Wybacz mi,
prosz, wybacz. Staraam si by dzielna i twarda, staraam si z uwagi
na ciebie i twego syna, ale...
Odstawia fotografi na biurko i podesza do okna.
Strac swoje malestwo pomylaa, wpatrujc si w ciemno.
Pewnego dnia bd stara, brzydka i sama, zupenie sama... i boj si.
Stwierdzia, e caa dry, e obejmuje si rkami, jakby sama siebie
chciaa utuli w ramionach, ale natychmiast wzia si w gar.
W podry, na ktr si zdecydowaa, nie ma czasu na zaamania i
roztkliwianie si nad sob. Odzyskaa spokj, podniosa gow i
stana wyprostowana. Maa i samotna w cichym, ciemnym domu.
Musisz brn dalej. Nie ma odwrotu, nie ma waha. Musisz brn a do
koca.
Gdzie jest Stoffel Botha? spyta Shasa kierownika kruszalni,
kiedy syrena obwiecia pocztek przerwy na lunch. Dlaczego go nie
ma?
A kto to moe wiedzie? wzruszy ramionami kierownik.
Dostaem kartk z biura dyrekcji, e nie przyjdzie do pracy. Nie
wyjaniali dlaczego. Moe go wyrzucili... Nie wiem i nic mnie to nie
obchodzi. Zreszt i tak by z niego kawa bezczelnego gwniarza.
Przez ca reszt zmiany Shasa prbowa stumi w sobie poczucie
winy, skupiajc si na przepuszczaniu rudy przez huczce walce.
Kiedy syrena odgwizdaa koniec pracy i od jednej grupy czarnych
robotnkw do drugiej przebieg okrzyk Fajerant!, Shasa dosiad Jana
Prezbitera i skierowa go w stron uliczki, przy ktrej staa chata
151

rodziny Annalisy. Wiedzia, e ryzykuje wybuch furii matki, krnbrna

rycersko gnaa go jednak przed siebie. Musia sprawdzi, ile szkd i
nieszcz wyrzdzi. Ale przy bramie myna zaszo co, co sprawio, e
niemal zupenie o tym zapomnia.
Drog zastpi mu Mojesz, brygadzista z wysypiska. Widz ci,
Dobra Wodo powita Shas swym gbokim, aksamitnym gosem,
przytrzymujc za uzd Jana Prezbitera.
O, Mojesz! Umiechn si z radoci chopiec, zapominajc
na chwil o swych zmartwieniach. Wanie zbieraem si, eby ci
odwiedzi.
Przyniosem ci ksik. Oyambo poda mu grube Dzieje Angli.
To niemoliwe, eby ju j przeczyta! zaprotestowa Shasa.
Nie zdyby! Nawet mnie zajo to adnych kilka miesicy.
Nigdy jej nie przeczytam, Dobra Wodo. Odchodz z kopalni. Jutro
rano jad z ciarwkami do Windhoek.
Och, nie! Shasa zeskoczy w konia i chwyci Mojesza za
rami. Dlaczego chcesz odej?
wiadomo przyczynienia si do zwolnienia przyjaciela i pynce
std poczucie winy kazay mu udawa, e o niczym nie wie.
Ja tu nie mam nic do chcenia albo niechcenia wzruszy
ramionami Murzyn. Jutro odjeda z kopalni wielu ludzi. Indela
wyznaczy kto, a pani, twoja matka, wyjania nam powody zwolnienia
i daa miesiczn odpraw. Tacy jak ja nie zadaj pyta, Dobra Wodo.
Umiechn si, a raczej wykrzywi twarz w grymasie rozgoryczenia.
Prosz, oto twoja ksika.
Zatrzymaj j Shasa odsun od siebie gruby tom. We j jako
prezent ode mnie.
Jak chcesz,. Dobra Wodo. Wezm j na pamitk po tobie. Zosta
w pokoju. Odwrci si, eby odej.
Mojesz... zacz Shasa i stwierdziwszy nagle, e zupenie nie
wie, co powiedzie, wycign impulsywnie rk. Czarny Oyanibo
cofn si o krok. Biali i czarni nie podaj sobie rk.
Odejd w pokoju powtrzy z naleganiem Shasa. Mojesz
rozejrza si dokoa i niemal ukradkiem uj wycignit do. Mia
przedziwnie chodn skr. Ciekawe, czy wszyscy czarni maj tak
zastanowi si Shasa.
152

 Jestemy przyjacimi powiedzia, przeduajc ucisk.

Jestemy, prawda?
Nie wiem.
Jak to nie wiesz?
Nie wiem, czy wolno nam by przyjacimi.
Oswobodzi delikatnie rk, min ogrodzenie z drutu kolczastego,
skrci w stron osieda i odszed, nie ogldajc si za siebie.
16
Kawalkada ciarwek brna mozolnie przez rwnin, zachowujc
na tyle due odstpy, by unikn kurzu wzbijanego przez poprzedni
pojazd. Py unosi si w nieruchomym rozpalonym powietrzu wysok
pierzast zason niczym ty dym z poaru buszu szalejcego na
przestrzeni wielu kilometrw.
Gerhard Foue siedzia rozwalony za kierownic pierwszej
ciarwid, opasy brzuch opada mu na kolana i rozpycha koszul,
ktrej guziki puciy, ukazujc zaronity ppek. Co kilka sekund zerka
we wsteczne lusterko nad przedni szyb.
Skrzynia ciarwki zarzucona bya stertami dobytku rodzin biaych i
czarnych pracownikw zwolnionych z kopalni. Midzy meblami i
walizami siedzieli wcinici nieszczni waciciele tego adunku.
Kobiety zawizay na gowach chronice przed kurzem, robione na
drutach chusty i tuliy do siebie najmodsze dzieci, by nie stao im si
co zego podczas gwatownych podskokw i przechyw ciearwek
na wybojach. Starsze dzieci umociy sobie wasne gniazdka pord
bagau.
Fourie sign rk do lusterka i poprawi je odrobin, ustawiajc tak,
by jak najlepiej widzie jadc z tyu dziewczyn. Leaa wcinita
midzy star skrzyni do transportu herbaty i lich walizk z imitacji
skry. Podoya sobie pod gow zrolowany koc i drzemaa koyszc
si w rytm podrygiwa ciarwki. Zjaniae od soca blond wosy
zasypay jej twarz, przesuwajc si po niej w t i z powrotem. Po chwili
zgia lekko jedn nog i spdniczka podjechaa w gr, a gdy
dziewczyna zasna, noga opada jej w bok, ukazujc oczom Fouriego
kawaek majtek; jasny kim w czerwone ryczki wcinity midzy
gadkie, jdrne uda. Po chwili pica drgna, przebudzia si, zczya
nogi i przekrcia si na bok.
153

Na czoo Fouriego wystpiy grube krople potu, nie tylko z powodu

upau. Kilka z nich spyno w ciemn szczecin porastajc jego nie
ogolone policzki. Wyj z ust niedopaek i przyjrza mu si uwanie,
obracajc go w trzscych si palcach. Rowa bibuka bya
przemoczona lin i zaplamiona tym sokiem z tytoniu. Wyrzuci
niedopaek przez boczne okienko i zapali nastpnego papierosa,
prowadzc jedn rk i nieustannie zerkajc w lusterko w oczekiwaniu
na poruszenie si dziewczyny. Zasmakowa ju jej modego ciaa,
wiedzia, jakie jest sodkie, ciepe i chtne i znw go poda ca moc
rozpalonej namitnoci. Gotw by podj kade ryzyko, byle znw,
cho raz go posmakowa.
Daleko w przodzie z rozedrganego pustynnego mirau wyonia si
kpa szarych boodajni. Kursowa t drog tak czsto, e zna na
pami wszystkie punkty orientacyjne i czasy przejazdu do kadego z
nich. Spojrza na zegarek i chrzkn. Mieli dwadziecia minut
spnienia, ale te ciarwki byy mocno przeadowane gromad od
wczoraj bezrobotnych i ich smtnym dobytkiem.
Zjecha z drogi, zatrzyma ciarwk obok drzew, wygramoli si na
sztywnych nogach na stope przed drzwiczkami i zawoa:
No dobra, przystanek na siusiu! Kobiety na lewo, mczyni na
prawo! Za dziesi minut wszyscy maj by z powrotem! Kto si
spni, ten zostaje!
Pierwszy wrci do ciarwki i przykucn przy tylnym lewym kole.
Udajc, e sprawdza wentyl, nerwowo rozglda si za dziewczyn.
Wysza spomidzy drzew przygadzajc spdnic. Ubielona kurzem,
wydawaa si zgrzana i za. Ale kiedy spostrzega, e Fourie jej si
przygida, zadara gow i zacza krci tymi swymi maymi jdrnymi
poladkami, ostentacyjnie udajc, e go nie widzi.
Annaliso... szepn, kiedy stana obok niego i podniosa bos
stop, by wdrapa si przez tyln klap na skrzyni ciarwki.
Popro swoj matk, Gerhardzie Fourie! sykna. Zostaw
mnie w spokoju, bo zawoam tat!
W kadych innych okolicznociach potraktowaaby jego zaczepk
znacznie przychylniej, ale siedzenie, uda i plecy wci jeszcze miaa
poznaczone sinymi prgami po laniu, jakie jej sprawi ojciec. Chwilowo
sprawy seksu zupenie przestay j interesowa.
Chciabym z tob porozmawia nie dawa za wygran Fourie.
154

 Porozmawia, akurat! Ju ja wiem, czego by chcia.

Wyjd dzi w nocy zemn za obz szepn bagalnie.
Zawi sobie na supe! Wskoczya na skrzyni ciarwki, a
jego a cisno w doku, gdy zobaczy te szczupe, opalone nogi, cale,
a po pachwiny.
Annaliso, dam ci pienidze. By w skrajnej desperacji.
Gorczka spalaa go od wewntrz.
Dziewczyna przystana i spojrzaa na niego z namysem. Ta
propozycja bya dla niej objawieniem, ktre uchylao drzwi do wiata
nowych, fascynujcych moliwoci. A do tej chwili nigdy nie przyszo
jej do gowy, e jaki mczyzna mgby jej dawa pienidze za co, co
sprawiao jej duo wiksz przyjemno ni jedzenie czy spanie.
Ile? spytaa z zaciekawieniem.
Funta.
To bya ogromna suma, nigdy w yciu nie miaa naraz tylu pienidzy,
ale t ofert rozbudzi w niej chciwo, chciaa sprawdzi, czy nie da si
z niego wycisn wicej. Zachna si wic i potrzsna gow.
Dwa funty szepn natarczywie Fourie, a Annalisa omal nie
podskoczya z radoci. Cae dwa funty! Poczua si dzielna, pikna i
urodzona pod szczliw gwiazd. Prgi na plecach i siedzeniu poszy
w zapomnienie. Mruc oczy rzucia mu to przebiege, zaczepne i
znaczce spojrzenie, ktre tak go rozpalao, i ujrzaa, e pot wystpuje
mu na brod, a dolna warga zaczyna dre.
To j jeszcze bardziej omielio, zaczerpna geboko powietrza,
wstrzymaa oddech i rzucia wyzywajco:
Pi!
Przesuna koniuszkiem jzyka po wargach, zdumiona, e powaya
si wymieni tak niebotyczn sum. To byo prawie tyle, ile jej ojciec
zarabia w cigu tygodnia.
Fourie poblad i zawaha si.
Trzy prbowa si jeszcze targowa, ale dziewczyna wyczua,
jak bliski by ustpienia, i przybraa uraon min.
Jeste mierdzcym staruchem sykna z ca pogard, na jak
j byo sta, i odwrcia si do niego plecami.
Dobrze, ju dobrze, niech bdzie! skapitulowa. Pi funtw.

155

Annalisa posaa mu zwyciski umiech odkrywcy nowego wiata

niezmierzonych bogactw i przyjemnoci. cigna usta w ciup i
wsuna w nie koniuszek palca, ssc go jak cukierek.
A gdyby tak te chcia, to bdzie ci to kosztowao dodatkowego
funta.
Jej zuchwao nie miaa ju granic.
Do peni brakowao tylko kilka dni, ksiyc zalewa pustyni
roztopion platyn, a cienie pod cianami wwozu nabray ciemnosinej
barwy oowiu. Odgosy obozowiska niosy si daleko dnem rozpadliny,
kto rba drzewo, pobrzkiway kuby, rozmowy kobiet przy ogniskach
przypominay syszany z oddali wiergot ptakw. Gdzie bliej rozlego
si szczekanie pary wyruszajcych na er szakali. Chwil pniej,
zwietrzywszy podniecajce zapachy z kociokw do gotowania,
zaniosy si obdnym, niemal udrczonym wyciem.
Fourie przykucn pod cian wwozu i zapali papierosa, wpatrujc
si w stron, z ktrej musiaa nadej dziewczyna. Bysk zapaki
owietli jego nalan, nie ogolon twarz, z malujcym si na niej
wyrazem napicia i oczekiwania. By tak zaabsorbowany, e zupenie
nie zauway drapienych oczu wpatrujcych si w niego z pobliskiego
atramentowego cienia. Wszystkimi zmysami wypatrywa nadejcia
dziewczyny i ju teraz na myl o tym, co go czeka, wydawa coraz
szybsze podniecone sapnicia.
Wygldaa w powiacie ksiyca jak zwiewna i srebrzysta zjawa.
Zerwa si na rwne nogi i zdepta papierosa.
Annaliso! zawoa cicho gosem drcym z podania.
Zatrzymaa si tu poza zasigiem jego rk, a kiedy rzuci si ku niej,
uskoczya tanecznie w bok i rozemiaa si kpico.
Pi funtw, Meneer przypomniaa.
Gdy wysupa tylnej kieszeni pomite banknoty, przysunl si
odrobin, wzia je od niego wycignit rk i obejrzaa pod wiato
ksiyca. Usatysfakcjonowana odwrcia si, wetkna pienidze w
jaki zakamarek ubrania i miao stana przed kierowc.
Pochwyci j w pasie i wpi si wilgotnymi ustami w jej wargi. Po
dugiej chwili oderwaa si zdyszana i powstrzymaa donie, ktrymi
siga jej pod spdnic.
Chcesz take to za dodatkowego funta? spytaa ze miechem.
To za duo wysapa. Nie mam tyle.
156

 No, to dziesi szylingw ustpia i ma, wprawn rk

signa do jego podbrzusza.
P korony jkn. To wszystko co mam.
Nadal go dotykajc przyjrzaa mu si uwanie i zrozumiaa, e wicej
nie da si z niego wycisn.
No dobrze, daj mi te p korony zgodzia si i schowawszy
monet uklka przez nim jak do pobogosawienia. Fourie wpltl palce
obu rk w jej zjaniae od soca blond loki, przycign do siebie jej
gow, pochyli si nad dziewczyn i przymkn oczy.
Nagle co twardego dgno go od tyu w ebra z tak si, e
powietrze uszo mu z puc.
Ka tej maej dziwce znika zachrypia mu nad uchem niski,
grony i przeraajco znajomy go.
Dziewczyna zerwaa si na rwne nogi, ocierajc usta wierzchem
doni. Popatrzya szeroko otwartymi ze strachu oczyma ponad
ramieniem Fouriego, odwrcia si na picie i migajc dugimi nogami
pomkna dnem wwozu w stron obozowiska.
Fourie podcign niezdarnie spodnie i odwrci si do stojcego za
plecami mczyzny. Przedmiotem, ktry dgn go w plecy, by
wycelowany teraz w jego brzuch mauzer.
De La Rey! wykrztusi.
Spodziewae si kogo innego?
Nie, nie! Potrzsn energicznie gow Fourie. Tylko e...
zjawiasz si tak szybko.
W czasie, ktry min od ich ostatniego spotkatiia, Fourie zacz
aowa dobitego targu. Po dugich zmaganiach tchrzostwo wzio w
nim gr nad chciwoci i poniewa tak byo najwygodniej,
wytumaczy sobie, e plan De La Reya niczym nie rni si od
wszystkich innych, ktre bezustannie snuy mu si po gowie, e to po
prostu jedna z tych zwykych mrzonek, jakimi zawsze pocieszaj si
ludzie skazani na wieczne ubstwo i bezowocn harwk.
Przypuszcza, e ju nigdy nie usyszy o Lotharze i mocno na to
liczy. A tu Lothar De La Rey staje nagle przed nim, wysoki i grony, z
gow lnic w powiacie ksiyca niczym latarnia morska, z
lamparcimi oczami roziskrzonymi jak topazy.
Szybko? zdziwi si Lothar. Tak szybko? Stary, drogi
przyjacielu, od naszego ostatniego spotkania miny ju tygodnie.
157

 Przygotowania zajy mi wicej czasu, ni si spodziewaem.

Nagle gos mu stwardnia. Czy zawioze ju diamenty do
Windhoek?
Nie, jeszcze nie... odpar pospiesznie Fourie i urwa raptownie,
przeklinajc si w duchu. To byo wyjcie z sytuacji. Powinien by
powiedzie: Tak, zawiozem je osobicie w zeszym tygodniu! Ale
teraz byo ju za pno. Zwiesi aonie gow i skupi si na zapinaniu
ostatnich guzikw spodni. Za te trzy pochopnie wymwione sowa mg
jeszcze zapaci doywociem. Poczu narastajcy strach.
Kiedy przesyka bdzie gotowa? Lothar wsun luf mauzera
pod brod Fourieego i podnis mu m gow, tak by na twarz pado
wiato ksiyca. Chcia widzie jego oczy. Nie ufa temu czowiekowi.
Odroczyli transport. Nie wiem o ile. Syszaem plotki, e musz
wysa du parti kamieni.
Dlaczego? spyta cicho Lothar.
Fourie wzruszy ramionami.
Nie wiem, syszaem tylko, e ma by dua.
Lothar nie spuszcza wzroku z twarzy kierowcy. Czu, e facet si
waha. Musia go podbechta.
Ju ci mwiem powiedzia. To dlatego, e maj zamiar
zamkn kopalni. To bdzie ostatnia przesyka, a potem wszyscy
pjdziecie za bram. ladem tych biedakw, ktrych wieziesz.
Fourie skin ponuro gow.
To prawda, wyrzucili ich.
Ty bdziesz nastpny, przyjacielu. A opowiadae, jakim to jeste
wietnym mem i ojcem, jak bardzo kochasz rodzin.
Ja.
Wyrzuc ci i me bdzie za co wykarmi dzieci, nie bdzie za co je
ubra, me uciuasz nawet tych kilku funtw zaskrniakw, by zapaci
jakiej maej za przyjemne to i owo.
Nie mw tak do mnie.
Zrobisz, comy ustalili i bdziesz mia kad dziewczynk, na
ktr przyjdzie ci ochota, i tak jak na to przyjdzie ci ochota.
Nie mw tak, stary. To brzmi po wisku.
Znasz ustalenia. Wiesz, co masz robi, jak tylko powiedz ci, kiedy
idzie przesyka.
Fourie skin gow, ale Lothar naciska dalej:
158

 Skoro wiesz, to mi powiedz. Powtrz wszystko po kolei.

Sucha uwanie, jak kierowca z ociganiem recytuje instrukcje,
poprawi go w jakim szczegle i na koniec umiechn si z
zadowoleniem.
Nie zawied nas, przyjacielu. Nie lubi, gdy mi kto sprawia
zawd.
Nachyli si do Fourieego, popatrzy mu przecigle w oczy, po czym
odwrci si na picie i rozpyn w atramentowych ciemnociach.
Fourie wzdrygn si i ruszy wwozem do obozu, zataczajc si jak
pijany. By ju prawie na miejscu, gdy przypomnia sobie, e
dziewczyna wzia pienidze, ale me wywizaa si z umowy.
Zastanawia si, czy nie mgby jej. do tego nakoni na nastpnym
postoju, doszed jednak do wniosku, e nie bardzo moe na to liczy.
A w dodatku przestao mu ju jako tak bardzo na tym zalee. Ld,
ktry Lothar De La Rey wstrzykn mu w yy, skutecznie ochodzi ar
ldwi.
17
Jechali przez rozlegy las u podna gr, przepenieni
beztrosk i radosnym oczekiwaniem tego, co miay przynie
nadchodzce dni.
Shasa dosiada Jana Prezbitera, w skrzanym olstrze przy lewym
kolanie mia sportowego mannlichera kaliber 7 milimetrw. Bya to
pikna bro. Kolb i okadzin lufy wykonano z najprzedniejszego
drewna orzechowego, wszystkie czci z bkitnej stali pokryto
mistern inkrustacj ze srebra i dwudziestoczterokaratowego zota
przedstawiajc sceny polowania, midzy ktrymi wygrawerowano
jego imi. Dosta ten karabin od dziadka w prezencie na czternaste
urodziny.
Centaine jechaa na swoim szarym ogierze. Kark i zad tego
wspaniaego zwierzcia pokrywaa koronka czarnego marmurkowego
wzoru, grzyw, chrapy i aty wok oczu mia take czarne jak sadza, co
zaskakujco kontrastowao ze nienobia skr. Nazwaa go Nuage,
Obok, po wierzchowcu, ktrego ojciec podarowa jej, kiedy bya ma
dziewczynk.
Miaa na sobie msk koszul z kamizelk ze skry kudu, na gowie
kapelusz z szerokim rondem, noszony przez australijskich poganiaczy
159

byda, pod szyj zawizaa luno t jedwabn gawroszk. Czarne

oczy byszczay jej z podniecenia.
Och, Shaso, czuj si jak na wagarach! Mamy cae dwa dni tylko
dla siebie!
cigamy si do rdeka! Rzuci jej wyzwanie, ale Jan Prezbiter
nie mg si rwna z Nuagem, tote kiedy dotar do mety, Centaine
staa ju na ziemi obok ogiera, przytrzymujc go za eb, eby nie opi
si zimnej wody.
Ruszyli dalej, zapuszczajc si w gb guszy Kalahari. Im bardziej
oddalali si od kopalni, tym rzadziej dostrzegali lady wtargnicia na te
tereny czowieka, tym bujniej i dufniej plenio si wszdzie dzikie
ycie.
Centaine uczya si y wrd dzikiej przyrody pod okiem
najwspanialszych instruktorw, jacy w ogle istniej, Buszmenw z
plemienia San, i nie zapomniaa adnej ze zdobytych wwczas
umiejtnoci. Zajmowaa j nie tylko wiksza zwierzyna. Pokazaa
Shasie par niezwykych maych lisw o uszach nietoperzy, ktre na
pewno by przegapi. Poloway na wierszcze w rzadkiej, srebrzystej
trawie, nastawiajc ogromnych suchw, gdy w pantomimie skradania
si pezy przed siebie, by bohaterskim skokiem dopa swej gronej
zdobyczy. Kiedy konie przejeday obok, liski wtuliy zdradzajce je
ogromne uszy w puszyste karki i przypady rozpaszczone do ziemi.
Z nory mrwkojada wyposzyli wielkiego powego kota piaskowego.
Umyka w takim popochu, e wpad prosto w lepk, t pajczyn
pajka kraba. Komiczne wysiki zwierzcia, by nie przerywajc
ucieczki oboma przednimi apami zetrze z pyszczka pajczyn,
przyprawiy ich o atak miechu.
Po poudniu dostrzegli na horyzoncie dugi rzd suncych dostojnie
oryksw. by trzymay wysoko uniesione, a odlego i kt widzenia
sprawiay, e ich dugie, proste, smuke rogi zdaway si zlewa w jeden
spiczasty rg jednoroca. Po chwili mira zmieni je w przedziwne
stwory o monstrualnie dugich nogach, po czym zupenie je pochon.
Kiedy skaniajce si ku zachodowi soce pomalowao pustyni
plamami cienia i wieych barw, Centaine wypatrzya mae stadko
skoczkw.
Do obozowiska zostao tylko p kilometra, a potrzebujemy czego
na obiad powiedziaa, wskazujc Shasie modego byka.
160

Chopiec skwapliwie wycign z olstra mannlichera.

Tylko czysto! napomniaa go, odrobin zaniepokojona zapaem,
z jakim garn si do polowania.
Wstrzymaa konia, obserwujc zeskakujcego na ziemi syna.
Wykorzystujc Jana Prezbitera jako zason, zacz na ukos podkrada
si do stada. Kuc wietnie rozumia swoje zadanie. Trzyma si midzy
Shas a zwierzyn i nawet przystawa, by poskuba traw, kiedy gazele
zaczynay okazywa niepokj, a do przodu posuwa si dopiero wtedy,
gdy si ponownie uspokajay.
W odlegoci dwustu krokw od stada Shasa przykucn, opar okcie
na kolanach i wycelowa. Mody byk pad jak podcity. Centaine
odetchna z ulg. Lothar De La Rey postrzeli kiedy na jej oczach
jedn z tych przepiknych gazeli w brzuch. Wspomnienie tego widoku
przeladowao j do tej pory.
Podjechawszy bliej stwierdzia, e Shasa trafi zwierz dokadnie pod
opatk, a kula przebia serce. Popatrzya krytycznym okiem, jak
chopiec patroszy tusz w sposb, ktrego nauczy go sir Garry.
Nie zostawiaj wntrznoci upomniaa go. Suba uwielbia
flaczki. Shasa zawin jelita w wilgotn skr, wrzuci zabite zwierz
na kuca i przytroczy je za siodem.
Obozowisko leao u podna wzgrz, tu pod sczcym si ze
zbocza ocembrowanym rdekiem, ktre dostarczao wody.
Poprzedniego dnia Centaine wysaa przodem trzech sucych z
jucznymi kofuni, wic obz czeka ju na ich przyjcie, wygodny i
bezpieczny.
Na obiad jedli szaszyki z wtroby, nerek i serca, przekadane
plasterkami tuszczu z brzucha antylopy. Potem do pna w noc
siedzieli przy ognisku, popijali pachnc dymem kaw, rozmawiajc
pgosem i przygldajc si wschodowi ksiyca.
O wicie ruszyli dalej, opatuleni dla ochrony przed chodem w krtkie
kouszki. Nie ujechali jeszcze kilometra, gdy Centaine cigna wodze
i wychylia si z sioda, by przyjrze si ladom na ziemi.
Co tam masz, mamo?
Shasa zawsze wyczuwa najdrobniejsz zmian jej nastroju, dlatego i
teraz natychmiast zorientowa si, jak bardzo jest podniecona.
Chod tu szybko, cheri! Wskazaa rk odcinite w mikkiej
ziemi lady stp. Co o tym powiesz?
161

Shasa zeskoczy z sioda i pochyli si nisko.

Ludzkie? spyta zdumiony. Ale jakie strasznie mae. Moe
dziecice? Podnis wzrok na matk i na widok jej rozradowania
natychmiast si domyli.
Buszmeni! Dzicy Buszmeni!
Zgade rozemiaa si. Dwch owcw. Scigaj yraf.
Patrz! Ich lady zachodz na trop zwierzyny.
Pojedmy za nimi, mamo! Prosz ci, pojedmy!
Teraz Shasa by ju rwnie podniecony jak matka.
Centaine wyrazia zgod.
Te lady maj nie wicej ni jeden dzie. Jeli si pospieszymy, na
pewno uda nam si ich dogoni.
Spia Nuagea, a Shasa pogna za ni, uwaajc, by nie zatrze tropu.
Pierwszy raz w yciu widzia matk w takiej akcji: pdzia galopem na
najtrudniejszych odcinkach, gdzie nawet jego mode oczy nie mogy
wypatrze adnych ladw.
Patrz, buszmeska szczoteczka do zbw! zawoaa pokazujc
porzucon obok tropu wie gazk o kocu rozszczepionym zbami
na miotek.
Z tego miejsca po raz pierwszy zobaczyli yraf! zawoaa
nieco dalej.
Skd wiesz?
Std, e tutaj nacignli ciciwy. Spjrz na te doki. Mali ludzie
wbili uki czubkiem w ziemi, by atwiej je byo przygi przed
naoeniem ciciwy.
Patrz, a tu zaczli si skrada!
Shasa nie potrafI dostrzec adnej zmiany ladw.
Zaczli stawia krtsze kroki i robili to ostroniej, przenoszc
ciar ciaa na palce wyjania Centaine, a kilkaset metrw dalej
dodaa: A tutaj przypadli do ziemi i zaczli si czoga. Tu uklkli,
eby wypuci strzay, a tu zerwali si na nogi, eby ledzi ich lot.
Dwadziecia krokw dalej zawoaa: Zobacz, jak blisko podeszli
zwierzyn! W tym miejscu yrafa poczua trafienie i rzucia si galopem
do ucieczki. Popatrz, pobiegli za ni, czekajc, a zadziaa trucizna.
Popdzili konie wzdu ladw pocigu. Po kilku minutach Centaine
uniosa si w strzemionach i wskazaa rk przed siebie.
Spy!
162

Kilka kilometrw przed nimi na bkicie nieba majaczy obok

czarnych punkcikw, wirujcych powoli wysoko nad ziemi.
Teraz ostronie, cheri ostrzega syna. Jeli je wystraszymy i
wywoamy panik, mog si okaza grone.
Zwolnili do stpa i niespiesznie podjechali do miejsca, gdzie zgina
yrafa. Jej wielkie pado leao na boku, obdarte czciowo ze skry i
pozbawione ng. Pod rosncymi wok ciernistymi krzewami
zbudowano z trawy prymitywne szaasy chronice przed socem, a
same krzewy uginay si pod ciarem rozwieszonych do suszenia
paskw misa i dugich wstg jelit.
Cay teren by zdeptany maymi stopami.
Sprowadzili kobiety i dzieci do pomocy przy ciciu misa i jego
przeniesieniu wyjania Centaine.
Ale tu cuchnie! zmarszczy nos Shasa. No dobrze, ale gdzie
oni s?
Schowali si. Zauwayli nas, pewnie jeszcze kiedy bylimy pi
kilometrw std.
Stana w strzemionach, zerwaa z gowy kapelusz z szerokim
rondem, by odsoni twarz, i zawoaa co w dziwnie gardowym,
mlaskajcym jzyku, a potem obracajc si powoli przesaa t sam
wiadomo czterem stronom otaczajcej ich w pospnym milczeniu
pustyni.
Ciarki mi chodz po grzbiecie mrukn Shasa, wzdrygajc si
mimowolnie. Jeste pewna, e oni jeszcze tam s?
Obserwuj nas, nie spieszy im si.
Wtem jak spod ziemi wyoni si jaki czowiek, tak blisko, e konie
sposzyy si i potrzsny nerwowo bami. Mia na sobie tylko
przepask biodrow ze skry jakiego zwierzcia, by niski, lecz
niezwykle proporcjonalnie zbudowany, a jego dugie, smuke nogi
wydaway si stworzone do biegu. Twarde minie piersi spyway
pasko w d i rzebiy jego nagi brzuch w tak sam tark, jak odpyw
morza zostawia na piaszczystej piay.
Gow trzyma dumnie i cho by ogolony do goej skry, ju na
pierwszy rzut oka sprawia wraenie czowieka w peni si mskich.
Ciemne oczy mia mongoloidalnie skone, a skr cudownie
bursztynowej barwy. W jaskrawym wietle soca wydawaa si niemal
pprzejrzysta.
163

Unis praw do w gecie powitania i na znak pokoju.

Widz ci, Crko Nam zawoa wysokim ptasim gosem,
uywajc buszmeskiego imienia Centaine. Matka Shasy wydaa gony
okrzyk radoci.
I ja ci widz, Kwi!
Kto jest z tob? spyta Buszmen.
Mj syn, Dobra Woda. Tak jak ci mwiam, kiedy spotkalimy si
po raz pierwszy, przyszed na wiat w witym miejscu waszego
plemienia. Jego przybranym dziadkiem by Owa, a babk H'ani.
Kwi odwrci si w stron nagiej pustyni.
To prawda, ludzie z plemienia San! zawoa. Ta kobieta to
Crka Nam, nasza przyjacika, a ten chopiec to dziecko z legendy.
Przywitajcie ich!
Z na pozr goej ziemi podnieli si mali, zoci Buszmeni San. Razem
z Kwi byo ich dwanacioro: dwch mczyzn, Kwi i jego brat, Gruby
Kwi, ich ony i nagie dzieci. Maskowali si z caym mistrzostwem
dzikich stworze, lecz teraz otoczyli przybyszw ciasnym koem,
miejc si, cmoktajc i mlaskajc. Zeskoczywszy z konia Centaine
zacza si z nimi wita, ciskajc ich po kolei i zwracajc si do
kadego po imieniu, a na koniec podniosa z ziemi dwch
najmniejszych brzdcw i usadzia ich sobie okrakiem na biodrach.
Skd ty ich tak dobrze znasz, mamo? spyta Shasa.
Kwi i jego brat s spokrewnieni z Ow, twoim przybranym
dziadkiem. Poznaam ich, kiedy bye jeszcze maleki, w czasie
zakadania kopalni. To s ich tereny owieckie.
Reszt dnia spdzili z klanem Buszmenw, a gdy nadesza pora
rozstania, Centaine podarowaa kobietom po garci mosinych
nabojw do mannlichera, co zostao przyjte piskami i tacami radoci.
Nawleczone midzy paciorki naszyjnikw ze skorup strusich jaj
musiay wzbudzi zazdro wszystkich kobiet San napotkanych podczas
wdrwki. Shasa sprezentowa Kwi swj n myliwski z trzonkiem z
koci soniowej, a may Buszmen natychmiast przecign kciukiem po
ostrzu, sapn z podziwem, gdy skra si rozstpia i z durn pokaza
swoim kobietom zakrwawiony palec.
Patrzcie, jak mam teraz bro!
Gruby Kwi dosta pas Centaine. Zostawili go wpatrzonego w swoje
wasne odbicie w polerowanej mosinej sprzczce.
164

 Gdybycie chcieli nas znw odwiedzi zawoa za nimi Kwi

to do nadejcia deszczw bdziemy w pobliu lasu mongongo koo
doliny Ochee!
Potrafi tak si cieszy takim niczym powiedzia Shasa
ogldajc si przez rami na roztaczone figurki.
To najszczliwsi ludzie na ziemi potwierdzia Centaine.
Zastanawiam si tylko, jak dugo to potrwa.
I ty naprawd wioda takie ycie? ycie Buszmena? Naprawd
chodzia w skrach i jada korzonki?
Naprawd, ty zreszt te. To znaczy ty biegae zupenie goy, tak
jak te mae umorusane berbecie.
Shasa zmarszczy czoo wytajc pami.
Czasami ni mi si jakie ciemne miejsce, jakby jaskinia, a w niej
woda, z ktrej leci dym.
To byo gorce rdo, w ktrym si kpalimy i w ktrym
znalazam pierwszy diament zoa H'ani.
Chciabym je znw zobaczy.
To niemoliwe. Zauway, e jej nastrj uleg zmianie.
- Zrdo bio w samym rodku komina H'ani, w miejscu dzisiejszej
gwnej odkrywki kopalni. Przy rozkopywaniu komina ulego
zniszczeniu. Przez jaki czas jechali w milczeniu. To byo wite
miejsce San, a jednak, cho moe si to wyda dziwne, nie mieli nam za
ze... zawahaa si szukajc odpowiedniego sowa, po czym
dokoczya twardo: ... jego zbeszczeszczenia.
Ciekawe dlaczego... No bo wyobra sobie, co by byo, gdyby jaki
obcy lud zamieni w kopalni diamentw Opactwo Westminsterskie!
Dawno temu rozmawiaam o tym z Kwi. Powiedzia, e wite
miejsce naleao nie do nich, tylko do duchw, a gdyby duchy nie
chciay, eby tak si stao, to by na to nie pozwoliy. Powiedzia, e
duchy zamieszkiway to rdlo od tak dawna, e moe im si znudzio i
postanowiy przenie si w inne miejsce, tak jak to robi San.
W dalszym cigu nie mog sobie wyobrazi ciebie pdzcej ywot
kobiet San, mamo. Kadego, tylko nie ciebie. To po prostu przekracza
moj wyobrani.
To byo cikie ycie odpara cicho. Tak cikie, e nie
sposb tego wyrazi, tak ciekie, e przekracza wyobrani. A jednak
gdyby ono mnie nie zahartowao, nie byabym dzisiaj tym, kim jestem.
165

Widzisz, Shaso, tam, na pustyni, kiedy byam o krok od zaamania,

zoyam przysig. Poprzysigam sobie, e ani ja, ani mj syn ju
nigdy nie bdziemy cierpie takiego niedostatku. Przysigam, e nigdy
wicej nie znajdziemy si w tak straszliwym pooeniu.
Ale mnie tam z tob nie byo.
Owszem, bye pokiwaa gow. Tak, tak, bye. Niosam ci
w sobie przez Wybrzee Szkieletw i rozpalone socem wydmy i kiedy
skadaam t przysig, ty brae w tym udzia. Jestemy stworzeniami
pustyni, kochanie. Gdy inni strac siy i zgin, my damy sobie rad i
przetrwamy. Zapamitaj to sobie, kochanie. Dobrze to sobie zapamitaj.
Nastpnego dnia wczesnym rankiem zostaWili sucym zwinicie
obozu i zaadowanie jucznych koni, a sami z niechci zawrcili swoje
wierzchowce w stron kopalni. W poudnie schronili si pod boodajni
i lec z siodami pod gow leniwie obserwowali mae powe tkacze,
rozbudowujce w koronie drzewa swe zbiorowe gniazdo, ktre i tak
byo ju wielkoci nieporzdnej kopki siana. Kiedy soce stracio ar,
schwytali sptane konie, osiodali je i ruszyli wzdu podna wzgrz.
W pewnej chwili Shasa wyprostowa si nagle w siodle, osoni oczy
rk i pobieg wzrokiem w gr zbocza.
Co tam, cheri?
Rozpozna skalisty parw, do ktrego zaprowadzia go Annalisa.
Co ci nie daje spokoju nalegaa Centaine, a Shasa poczu nag
ch, by zaprowadzi matk w gb parowu, do kapliczki wiedmy gr.
Ju mia jej to zaproponowa, gdy przypomnia sobie swoj przysig.
Zagryz wargi balansujc na krawdzi jej zamania.
Nie chcesz mi powiedzie? spytaa Centaine, obserwujc
toczc si na jego twarzy walk.
Mama si nie liczy. Ona to jakby ja. To zupenie co innego, ni
gdybym powiedzia komu obcemu usprawiedliwi si i nie
dopuszczajc do gosu wyrzutw sumienia wyrzuci z siebie szybko:
Tam, w wwozie, jest kociotrup Buszmena! Chcesz, ebym ci
pokaza?
Centaine zblada pod opalenizn i spojrzaa na niego szeroko
otwartymi oczyma.
Buszmena? szepna. Skd wiesz, e to Buszmen?
Na czaszce jest jeszcze troch wosw, ciasno skrconych i
drobnych jak ziarnka pieprzu, dokadnie takich jakie ma Kwi i jego rd.
166

 Jak go znalaze?
Anna... urwa w pl sowa i zaczerwieni si.
Ta dziewczyna ci zaprowadzia?
Skin i zwiesi gow.
Bdziesz umia tam trafi?
Pochylia si w siodle i pocigna go za rkaw. Odzyskaa ju kolory,
wydawaa si podniecona i zapalona do tego pomysu.
Tak, chyba tak, zapamitaem sobie to miejsce. Wskaza w gr
stromego zbocza. Ta wnka w skaach i ta rozpadlina w ksztacie
oka.
Zaprowad mnie tam polecia.
Trzeba bdzie zostawi konie i pj pieszo dalej.
Wspinaczka bya uciliwa, ciany parowu buchay arem, co krok
szarpay ich zakrzywione kolce ciernistych krzakw.
To musi by gdzie tutaj. Shasa wdrapa si na jeden z
przewrconych gazw i rozejrza si wok. Chyba troch bardziej
w lewo. Szukaj sterty ska z rosnc pod ni mimoz. Wejcie do groty
zasania ga. Rozdzielmy si i szukajmy.
Zaczli przeczesywa wwz posuwajc si pod gr w pewnym
oddaleniu od siebie, by obj poszukiwaniami wikszy obszar. Kiedy
rozdzielay ich skay i kpy zaroli, utrzymywali czno za pomoc
gwizdw i nawoywa. W pewnej chwili Centaine nie odpowiedziaa na
gwizd Shasy. Chopiec zatrzyma si, zagwizda jeszcze raz i przechyli
gow nasuchujc odpowiedzi. Niezmcona cisza przyprawia go o
dreszcz niepokoju.
Mamo, gdzie jeste?!
Tutaj...
Jej gos zabrzmia cicho, sycha w nim byo bl albo gbokie
poruszenie. Shasa szybko przepez przez usypisko ska. Staa w plamie
soca z kapeluszem przycinitym do brzucha, wydawaa si maa i
opuszczona. Jej twarz lnia od kropelek wilgoci. W pierwszej chwili
Shasa pomyla, e to pot, lecz ju w nastpnej ujrza, e spywaj
powoli z kcikw oczu.
Co si stao, mamo?
Podszed do niej od tyu i wtedy zorientowa si, e znalaza
kapliczk.
167

Odsuna ju ga maskujc wejcie. Szklane soje stay krgiem na

swoim miejscu, ofiarne kwiaty sczerniay jednak i zwidy.
Annalisa mwia, e to szkielet wiedmy szepn z zabobonnym
lkiem Shasa, wpatrujc si przez rami matki w aosn kupk koci
zwieczon ma, bia czaszk.
Centaine pokrcia gow niezdolna wykrztusi z siebie ani sowa.
Powiedziaa, e wiedma strzee tych gr i e speni moje
yczenie.
H'ani, moja ukochana stara matka... wydusia z siebie Centaine i
zachwiaa si na nogach.
Mamo! zawoa Shasa, chwytajc j pod rami i podtrzymujc,
by nie upada. Skd to moesz wiedzie?
Centaine opara si ciko o niego, ale nic nie odpowiedziaa.
Te rozpadliny i pieczary mog kry szkielety setek Buszmenw
cign nieporadnie, ale matka potrzsaa tylko gwatownie gow.
Skd moesz by tego taka pewna?
To ona odpara Centaine gosem ochrypym od smutku. To
H'ani, ten uamany kie, te paciorki ze skorup strusich jaj na jej
przepasce biodrowej. Shasa w ogle nie zauway ozdobionego
paciorkami skrawka zeschnitej skry, ktry lea pod kupk koci, na
wp przysypany pyem. Zreszt ten dowd wcale nie jest mi
potrzebny. Wiem, e to ona. Po prostu wiem.
Usid, mamo powiedzia Shasa, sadzajc j na jednym z
upstrzonych porostami gazw.
Ju mi przeszo. To by dla mnie szok. Tyle razy jej szukaam w
cigu tych lat. Wiedziaam, e gdzie tu musi by pochowana.
Rozejrzaa si nieprzytomnym wzrokiem. Ciao Owy musi by
gdzie tu obok. Spojrzaa w gr urwiska, ktre zwieszao si nad
nimi jak sklepienie katedry. Tamtdy prbowali uciec, kiedy
dosigy ich jego kule. Musieli upa blisko siebie.
Kto ich zastrzeli?
Wzia gboki oddech, lecz mimo to gos jej dra, gdy wymawiaa to
nazwisko.
Lothar... Lothar De La Rey...
Ponad godzin przeszukiwali dno i zbocza parowu, prbujc znale
drugi szkielet.
168

 Nic z tego daa w kocu za wygran Centaine. Nigdy go nie

znajdziemy. Niech nadal spoczywa w spokoju, Shaso, jak przez te
wszystkie lata.
Zeszli w d do maej skalnej kapliczki, zrywajc po drodze dzikie
kwiaty.
W pierwszym odruchu chciaam zabra jej szcztki i sprawi im
porzdny pochwek szepna Centaine, uklkszy przed kapliczk.
Ale H'ani nie bya chrzecijank. Te gry to jej wite miejsce.
Bdzie jej tu dobrze.
Uoya starannie kwiaty w sojach, po czym wyprostowaa si i
przysiada na pitach.
Dopilnuj, eby nikt nie zakca ci spoczynku, moja ukochana,
stara matko. Niedugo znw ci odwiedz. Wstaa, biorc Shas za
rk. Bya najlepszym, najwspanialszym czowiekiem, jakiego
znaam. Bardzo j kochaam powiedziaa cicho.
Trzymajc si za rce zeszli do miejsca, gdzie zostawili sptane konie.
Drog powrotn do domu pokonali w zupenym milczeniu. Do
bungalowu dotarli dopiero po zachodzie soca, tote suba mocno si
ju o nich niepokoia.
Podczas niadania nastpnego ranka Centaine wydawaa si oywiona
i pogodna, cho pod oczami miaa ciemne sice, a powieki zapuchnite
od paczu.
To nasz ostatni tydzie przed powrotem do Cape Town.
Chciabym tu zosta na zawsze.
Zawsze to strasznie dugo. Na ciebie czeka szkoa, a na mnie
obowizki. Wrcimy tu, przecie wiesz. Kiedy skin gow, mwia
dalej: Zaatwiam, eby przez ten ostatni tydzie pracowa w
puczni i sortowni. Spodoba ci si tam. Mog za to da gow.
Jak zawsze miaa racj. Praca w puczni okazaa si bardz przyjemna.
Nieustanny przepyw wody na stoach do przemywani chodzi
powietrze, a po oguszajcym huku w kruszalni panujca tu cisza
wydawaa si wrcz cudowna. Atmosfera w dugim ceglanyn budynku
przypominaa katedralny spokj witego przybytku, bo to tu wanie
odbyway si gwne obrzdy kultu Mammona i Najcenniejszego
Kamienia.
Shasa patrzy z fascynacj, jak przesuwajca si powoli tam
transportera niesie z myna drobn kruszonk. Wszystkie wiksz
169

kawaki zostay z niej odsiane i zawrcone do ponownego kruszenia

Teraz pozosta tylko mia. Spada z koca tamocigu do wypenioneg
wod mieszalnika, skd drgajce ramiona obrotowej trzsarki spychaj
go na pochye blaty stow sortowniczych.
Unoszce si na wodzie lejsze okruchy odprowadzano do zbiorniki
odpadw. Ciszy wir, zawierajcy diamenty, przepuszczano przez
cay cig rwnie zmylnych urzdze sortujcych, a pozostawa tylk
koncentrat jedna tysiczna tego, co opuszczao kruszalni.
Ten koncentrat wylewano cienk warstw na bbny lepowe
obracajce si powoli walce, pokryte grub warstw gstego, teg
smaru. Mokry wir spywa gadko po ich powierzchni, ale diamenty s
suche. Jedn z ich osobliwych waciwoci jest nienasczalno Mona
je polewa wod, moczy, a nawet gotowa jak dugo si chce a
diament i tak zawsze pozostanie suchy. Kiedy dotknie sw such
powierzchni smaru, przywiem do niego jak mucha do lepu.
Bbny lepowe znajdoway si za grubymi kratami, przy kadyri
siedzia biay nadzorca, ani na chwil nie spuszczajc z niego wzroku
Kiedy Shasa po raz pierwszy zerkn przez kraty, ledwie o kilki
centymetrw od jego nosa zdarzy si ten may cud: dziki diamen zosta
schwytany i okieznany niczym jakie zjawiskowe stworzeni pustyni.
Na jego oczach spyn z grnego koryta w mokrej papo wiru, dotkn
smaru i przylgn niepewnie do liskiej tej powierz chni, rozdzielajc
nurt strumienia papki niczym skaa wody przypywu Po chwili drgn,
jakby odrywajc si od smaru, a Shasa wycign rk, eby chwyci go,
nim na zawsze przepadnie, ale szpary midz stalowymi kratami okazay
si za wskie. W tym samym jednal momencie diament utkwi w
smarze na dobre. Rozcina powolnii pyncy wir i stercza dumnie
spod niego jak suchy i przezroczyst pcherz na tej skrze jakiego
przedpotopowego gada. Ten widol wzbudzi w Sbasie identyczny
nabony podziw jak ten, ktreg( dozna, gdy w jego obecnoci klacz
Celesta urodzia swe pierwsze rebi
Cay ranek chodzi od jednego wielkiego bbna do drugiego
obserwujc, jak z kad godzin ty smar coraz gciej pokrywa si
uwizionymi diamentami.
W poudnic kierownik puczni przeszed wzdu rzdu bbnw w
towarzystwie swoich czterech biaych zastpcw. Nie potrzeba ich byo
a tylu, chyba tylko po to, eby pilnowali si nawzajem i jeden
170

drugiemu uniemoliwi jakkolwiek kradzie. Szerokimi szpachlami

zeskrobali smar z bbnw, zebrali go do stalowego kocioka i starannie
powlekli wszystkie bbny now warstw tego tuszczu.
W zamykanym na klucz pomieszczeniu odtuszczalni przy kocu
budynku kierownik umieci kocioek nad palnikiem spirytusowym i
trzyjna go na ogniu tak dugo, a smar si zupenie wygotowa,
pozostawiajc na dnie same czyste diamenty. Inynier TwentymanJones zway kady kamie osobno i zapisa wszystko w oprawnej w
skr ksidze urobku.
Oczywicie zauway pan, paniczu, e aden z tych kamieni nie ma
mniej ni p karata.
Tak, sir. Do tej chwili Shasa nie zwrci na to uwagi. Co si
stao z mniejszymi?
Bbny lepowe nie s niezawodne. Kamie musi mie pewn
minimaln wag, eby go wyapay. Pozostae diamenty, w tym pewn
liczb duych i wartociowych, przepuszczaj.
Zaprowadzi Shas z powrotem do puczni i pokaza mu rynn z
mokrym wirem, ktry przeby drog przez bbny.
Odsczamy wod do ponownego uytku, bo jak pan wie, woda jest
tu na wag zota. A potem cay wir trzeba przebra rcznie.
Kiedy to mwi, przez drzwi w tylnej cianie weszo dwch
robotnikw i kady zaczerpn z rynny kube wiru.
Twentyman-Jones i Shasa przeszli za nimi do wskiego
pomieszczenia, dobrze owietlonego dziki wysokim oknom i
przeszklonym wietlikom w dachu. Przez ca jego dugo bieg jeden
wielki st o blacie obitym gadko polerowan blach.
Po obu stronach stou siedziay rzdami kobiety. Podniosy gowy,
kiedy weszli, i wtedy Shasa rozpozna w nich ony i crki biaych
pracownikw kopalni i niektrych czarnych brygadzistw. Biae
kobiety siedziay razem w pobliu drzwi, a czarne w przeciwlegym
kocu pokoju, w sporej, stosownej odlegoci od tamtych.
Robotnicy wyrzucili z kubw mokry wir na obity metalem blat i
kobiety skupiy si z powrotem na swojej pracy. Kada trzymaa w
jednej rce par szczypiec, a w drugiej pask drewnian szufelk.
Nabieray szufelk troch wiru, przysuway go do siebie,
rozsypyway pojedyncz warstw i szybko przebieray.
171

 W tej pracy kobiety gruj nad mczyznami wyjani

Twentyman-Jones, kiedy przechodzili wzdu rzdu, zagldajc przez
przygarbione ramiona robotnic. S cierpliwsze, maj bystrzejsze
oczy i zwinniejsze palce.
Kobiety wybieray spord szarego wiru malekie matowe
kamyczki, jedne wielkoci krysztakw cukru, inne ziarenek groszku.
To wanie nasz chleb powszedni mrukn TwentymanJones.
Uywa si ich w przemyle. Kamienie jubilerskie, ktre widzia pan w
odtuszczalni, to mus truskawkowy ze mietank.
Kiedy syrena fabryczna obwiecia koniec pracy, Shasa pojecha z
Twentyman-Jonesem jego starym fordem T z puczni do budynku
zarzdu. Na kolanach wiz ma zamknit stalow kaset z urobkiem
z tego dnia.
Centaine wysza im na powitanie na werand budynku, po czym
wprowadzia ich do swego gabinetu.
No jak, podobao ci si? spytaa i umiechna si na widok
entuzjazmu w oczach syna.
To byo fascynujce, mamo! I mamy jedn prawdziw licznot!
Trzydzieci sze karatw! Potwr me diament!
Postawi kasetk na biurku, a kiedy Twentyman-Jones j otworzy,
pokaza matce kamie z tk dum, jakby wykopa go wasnymi
rkoma.
Rzeczywicie duy przyznaa Centaine ale nie najlepszej
barwy. Spjrz pod wiato. Widzisz, jest brzowy jak whisky z wod
sodow i nawet goym okiem wida wrostki i skazy: o, te malekie
czarne drobinki wewntrz kamienia i ta ezka w rodku.
Shasa wydawa si zupenie przybity faktem, e jego klejnot spotka
si z tak miadc krytyk. Centaine rozemiaa si.
Pokamy mu kilka naprawd dobrych diamentw powiedziaa,
zwracajc si do Twentyman-Jonesa. Czy moe pan otworzy
skarbiec?
Twentyman-Jones wycign z kieszonki kamizelki pk kluczy i
poprowadzi Shas korytarzem do zamykajcej go stalowej kraty.
Otworzy j jednym z kluczy i zamkn z powrotem, nim zeszli po
schodach do podziemnego skarbca. Stan tak, by Shasa nie widzia
zamka, nastawi cyfrow kombinacj, po czym uy drugiego klucza i
172

dopiero wtedy grube stalowe drzwi odchyliy si ciko na bok. Weszli

do skarbca.
Kamienie klasy przemysowej trzymamy w tych pojemnikach
wyjani. Diamenty najwyszej klasy przechowujemy osobno.
Otworzy mniejsze stalowe drzwi w tylnej cianie skarbca i wybra
pi spord wielu znajdujcych si tam ponumerowanych brzowych
kopert.
To nasze najpikniejsze okazy rzek, podajc Shasie koperty w
dowd zaufania.
Wrcili t sam drog, otwierajc i zamykajc za sob kade
napotkane drzwi.
Centaine czekaa na nich w swoim gabinecie. Kiedy Shasa pooy
przed ni koperty, otworzya pierwsz z nich i delikatnie rozsypaa jej
zawarto na bibularzu.
A niech mnie! Shasa wytrzeszczy oczy na kolekcj ogromnych
kamieni lnicych mydlanym blaskiem. Co za olbrzymy!
Popromy inyniera Twentyman-Jonesa o wykad na ich temat
zaproponowaa Centaine. Inynier zamaskowa swe zadowolenie
pospn min i wzi do rki pierwszy kamie.
To jest, paniczu, diament w swej naturalnej formie krystalicznej
omiocianu. Prosz, niech pan policzy paszczymy. Ten drugi ma nieco
bardziej skomplikowan form krystaliczn, dwunastocianu, a
pozostae s bryowate i nieskrystalizowane. Niech pan zobaczy, jakie
s zaokrglone i amorficzne. Diamenty pojawiaj si w wielu
przebraniach.
Pooy po jednym kamieniu kadego rodzaju na otwartej doni Shasy.
Nawet ta pedantyczna monotonna recytacja nie moga przymi
fascynacji chopca tym lnicym skarbem.
Diament ma idealn rozszczepialno, czy te, jak my to
nazywamy, ziarno. Mona go rozupa we wszystkich czterech
kierunkach, rwnolegle do krystalicznych paszczyzn omiocianu.
Tak wanie jubilerzy tn kamie przed jego oszlifowaniem
wtrcia Centaine. W czasie nastpnych wakacji zabior ci do
Amsterdamu, eby mg zobaczy, jak to si robi.
Po pociciu i oszlifowaniu to nieco tustawe lnienie zniknie
podj Twentyman-Jones niezadowolony, e mu przerwaa. Wtedy
ujawni si cay ich ogie. Dziki niezwykle wysokiemu
173

wspczynnikowi zaamania chwytaj promienie wiata, a dziki

zdolnoci dyspersji rozszczepiaj je na wszystkie barwy widma.
Ile way ten?
Czterdzieci osiem karatw powiedziaa Centaine zajrzawszy
do ksigi urobku. Ale pamitaj, e podczas cicia i szlifowania moe
straci ponad poow swej wagi.
I ile wtedy bdzie wart?
Centaine zerkna na Twentyman-Jonesa.
Mnstwo pienidzy, paniczu. Jak kady prawdziwy mionik
jakichkolwiek piknych przedmiotw, klejnotw, obrazw czy rzeb,
nie lubi parz na swe cacka przez pryzmat ich wartoci rynkowej.
Tote uchyli si od odpowiedzi i podj swj wykad. Teraz
chciabym, eby porwna pan barw tych kamieni...
Za oknami zapada ciemno, ale Centaine zapalia wiato i jeszcze
przez godzin stali pochyleni nad ma kupk kamieni, odpowiadajc na
pytania Shasy, pochonici cich rozmow. W kocu Twentyman-Jones
schowa kamienie do kopert i wsta.
Mieszkae w Edenie, ogrodzie Boym zacytowa
niespodziewanie okryway ci wszelkiego rodzaju szlachetne
kamienie: rubin, topaz, diament... Na witej grze Boej chadzae
pord byszczcych kamieni. [Biblia Tysiclecia, wydanie trzecie
poprawione, Wydawnictwo Palottinum, Pozna Warszawa, 1980.]
Urwa zakopotany. Prosz mi wybaczy. Nie wiem co mnie
naszo.
Ezechiel? spytaa Centaine umiechajc si do niego z
czuoci.
Rozdzia dwudziesty smy, wers trzynasty i czternasty skin
gow, prbujc nie okaza, jak wielkie wraenie wywara na nim jej
erudycja. Odnios kamienie do skarbca.
Inynierze powstrzyma go Shasa. Nie odpowiedzia pan na
moje pytanie. Ile warte s te kamienie?
Chodzi panu o ca parti? Twentyman-Jones poczu si
wyranie nieswojo. Razem z tym, co jest w skarbcu? Z
przemysowymi i bortem?
Tak, sir, ile?

174

 No c, jeli Dc Beers przyjmie je od nas po tej samej cenie co

ostatnim razem, powinnimy za nie dosta sporo ponad milion funtw
odpar smutno.
Milion funtw... powtrzy jak echo Shasa, ale Centaine
widziaa po jego minie, e ta suma jest dla niego rwnie trudna do
pojcia jak odlegoci midzy gwiazdami, ktre trzeba wyraa w latach
wietlnych. Nauczy si pomylaa. Ja go naucz.
Pamitaj, e to nie jest czysty zysk. Z tej sumy trzeba odliczy
koszty eksploatacji i t cz naszej krwawicy, ktr zedr z nas
poborcy podatkowi.
Wstaa zza biurka i wtedy wpad jej do gowy pewien pomys.
Ruchem rki powstrzymaa Twentyman-Jonesa przed wyjciem z
pokoju.
Jak pan wie, w ten pitek jad z Shas do Windhoek. Pod koniec
przyszego tygodnia Shasa musi wrci do szkoy. Zabierzemy
diamenty ze sob i zawieziemy je do banku.
Pani Courteney! Twentyman-Jones sprawia wraenie ciko
przeraonego. W adnym wypadku nie mgbym na to pozwoli! Na
mio bosk, przecie to milion funtw! Gdybym si zgodzi, byby to
z mojej strony karygodny brak odpowiedzialnoci! Urwa, widzc
zmian wyrazu jej twarzy. Zacisna usta w znajom upart kresk, a
oczy rozjarzyy jej si ogniem walki. Zna j tak dobrze, jak wasn
crk, i jak wasn crk j kocha. Wiedzia przecie, e sprzeciwami i
zakazami nic si z ni nie wskra. Uwiadomi sobie nagle, e popeni
fatalny bd. Rozpaczliwie zacz szuka jakich innych argumentw.
Mylaem tylko o pani, pani Courteney. Przesyka wartoci miliona
funtw zwabi wszystkich zodziei, rzezimieszkw i zbjw w
promieniu tysica kilometrw.
Nie mam zamiaru tego rozgasza odpara chodno Centaine.
A ju na pewno nie na tysic kilometrw dokoa.
Ubezpieczenie... dozna w ostatniej chwili olnienia
Twentyman-Jones. Ubezpieczenie nie pokrywa strat wynikych z
powodu przesyania diamentw bez zbrojnej eskorty. Czy rzeczywicie
warto ryzykowa utrat miliona funtw tylko po to, by zaoszczdzi
najdalej kilka dni?
Udao mu si wysun argument, ktry mg j powstrzyma.
Widzia, jak zastanawia si nad jego sowami, way konsekwencje
175

utraty miliona funtw za cen obstawania przy swoim w tak drobnej

sprawie i w kocu ujrza z ulg, e wzrusza ramionami.
No c, skoro pan si tak upiera... Niech pan je wyle z konwojem.
18
Drog do kopalni H'ani Lothar wydar pustyni wasnymi rkami,
kady jej kilometr zrosi wasnym potem. I cho od tego czasu upyno
ju dwanacie lat i wiele wspomnie zdyo si zamaza, nadal
pamita kilka miejsc, ktre znakomicie nadaway si do jego celw.
Od obozowiska, przy ktrym spotka si z Gerhardem Fourie,
pocign wyboistymi szlakami na poudnie i zachd, w stron
Windhoek, podrujc tylko pod oson nocy, by nie natkn si na
jakich niespodziewanych podrnych.
Drugiego ranka tu po wschodzie soca dotarli do jednego z miejsc,
ktre dobrze pamita; okazao si wprost idealne. Droga biega tu do
dugo rwnolegle do gbokiego, skalistego koryta wyschnitej rzeki,
potem stromym lebem wykutym w brzegu schodzia na dno, by nieco
dalej takim samym lebem wydosta si na drug stron.
Lothar zeskoczy z konia i przeszed pieszo wzdu krawdzi wysokiej
skarpy brzegowej, by dokadnie przestudiowa topografi okolicy.
Ciarwk z diamentami mona byo zatrzyma w jednym ze lebw
tarasujc jej drog blokami skalnymi zepchnitymi z wysokiego brzegu.
Pod piaszczystym dnem rzeki z pewnoci znajdzie si woda do pojenia
koni w czasie oczekiwania na transport. Zwierzta musialy by w penej
kondycji; czekaa je duga i trudna droga. Poza tym gbokie koryto
dostarczao dogodnej kryjwki. Co wicej, by to jeden z najbardziej
odludnych odcinkw drogi. Upyn cae dni, nim ktokolwiek zdoa
zaalarmowa policj i oddzia pocigowy dotrze na miejsce zasadzki.
Mg spokojnie liczy, e gdyby nawet podjto ryzyko pogoni przez
dzikie tereny, ktrdy mia zamiar uchodzi, to i tak ju na wstpie uda
mu si zdoby wyran przewag.
Zrobimy to tutaj oznajmi Swartowi Hendrickowi.
Rozbili prymitywny obz na zboczu koryta rzeki, w miejscu, gdzie
linia telegraficzna przecina skrtem ptl traktu. Miedziane druty
przerzucono nad wwozem ze supa niewidocznego z drogi.
Lothar wlaz na sup i podczy si do gwnej linii telegraficznej.
Kabelek podsuchu przecign po slupie w d, przybijajc go
176

starannie, eby nawet przez czysty przypadek nikt nic nie zauway, po
czym przecign go do jamy, ktr Swart Hendrick wykopa w poowie
zbocza.
Oczekiwanie duyo si niemiosiernie, a konieczno tkwienia w
norze ze suchawkami na uszach okropnie go irytowaa, ale nie mg
sobie pozwoli na to, by przegapi informacj z kopalni; t
najwaniejsz informacj z dokadnym terminem wyjazdu ciarwki z
diamentami. Musia wic godzinami lee w potwornym upale i
wysuchiwa caej codziennej korespondencji kopalni, a telegrafista
stuka kluczem z tak wpraw, e tylko z najwikszym trudem udawao
mu si nada za szybkim staccato kropek i kresek. Notowa je w
popiechu na kartce, by potem uoy z nich grupy sw i wstawi
midzy nie te, ktrych nie udao mu si zapisa. Bya to prywatna linia
telegraficzna i dlatego me zadawano sobie trudu, by kodowa
wiadomoci. Wszystkie informacje nadawano zwykym alfabetem
Morsea.
W cigu dnia tkwi w norze sam. Swart Hendrick zabiera Manfreda
na pustyni, rzekomo na polowanie, ale tak naprawd po to, by
zahartowa chopca i korne przed czekajc ich podr i jednoczenie
nie by w zasigu wzroku kogo poruszajcego si drog.
W czasie dugich monotonnych dni Lothar wiele razy popada w
zwtpienie, nachodziy go niedobre przeczucia. Tak wiele elementw
naleao idealnie zgra, eby wszystko si udao, z tak wielu powodw
plan mg si nie powie, tak wiele mia sabych ogniw. A najsabszym
ze wszystkich by Gerhard Fourie. Powodzenie caego przedsiwzicia
zaleao od tego jednego czowieka, ktry by tchrzem, atwo zmienia
zdanie i rwnie atwo si zniechca.
Czekanie jest zawsze najgorsze tumaczy sobie wracajc
pamici do dni poprzedzajcych bitwy i desperackie wyczyny, jakich
dokonywa w czasie wojny. Wtedy take drczy go strach i najgorsze
przeczucia. Zeby tak zamiast czeka tyle wlokcych si w
nieskoczono dni, mona byo po prostu wzi si do roboty i mie to
ju za sob.
Nagle w suchawkach rozleg si brzczyk wywoania. Sign szybko
po notes. Telegrafista kopalni zacz nadawa, a owek Lothara bieg
po kartce ledwie nadajc za przekazem. Kiedy Windhoek
177

potwierdzio odebranie informacji krtkim dwukrotnym sygnaem,

Lothar opuci suchawki na szyj i odczyta grupy kropek i kresek.
Do Kauzyperdy. Przygotowa prywatny pojazd Juno do
wczenia w skad pocztowy do Cape Town odchodzcy w
niedziel wieczorem. Stop. Juno zjawi si u ciebie w
niedziel w poudnie. Koniec. Vingt.
Kauzyperda to Abraham Abrahams. Centaine musiaa mu wybra
pseudonim, kiedy bya na niego za. Vingt byo aluzj do nazwiska
Twentyman-Jonesa i potwierdzao, e to Centaine ukadaa szyfr
[Pierwszy czon nazwiska Twentyman-Jones znaczy dwudziestu
ludzi; vingt to po francusku dwadziecia.] Ciekawe jednak, kto jej
samej nada pseudonim Juno, zastanowi si Lothar i umiechn na
myl, e trudno byo o trafniejszy wybr.
A wic Centaine wyjedaa salonk do Cape Town. Mimo wszystko
poczu ulg, e nie bdzie jej w pobliu, kiedy to si stanie, zupenie
jakby odlego moga osabi jej szok. Zeby spokojnie dotrze do
Windhoek w niedziel w poudnie, musiaa wyjecha z H'ani w pitek
wczesnym rankiem. Obliczy szybko, e w miejscu przejazdu przez
rzek powinna si znale w sobot po poudniu, lecz po chwili
namysu odj od tego kilka godzin. Prowadzia tego swojego daimlera
jak szatan.
Usiad w ciasnej, rozarzonej upaem jamie i nagle ogarna go
przemona ch ujrzenia jej znowu, choby rzucenia na ni okiem,
kiedy bdzie tdy przejeda. Wykorzystamy to jako prb generaln
przed przejazdem ciarwki z diamentami usprawiedliwi si przed
samym sob.
Daimler pojawi si na rozedrganym od aru horyzoncie jak wirujca
pustynna kurzawa. Lothar dostrzeg sup pyu z odlegoci pitnastu
kilometrw. Na jego znak Manfred i Swart Hendrick zajli pozycje na
krawdzi lebu.
Poprzedniego dnia wykopali w kluczowych miejscach pytkie rowy i
wydobyt ziemi rozsypali cienko dokoa, by suchy wiatr rozwia j i
zatar wszelkie lady. Potem zamaskowali rowy gaziami ciernistych
krzeww, a Lothar nabra pewnoci, e kryjwki s nie do wykrycia z
odlegoci wikszej ni kilka krokw.
178

Gazy, ktrymi mieli zatarasowa z przodu i z tyu drog ciarwce,

zebrali z dna koryta i mozolnie wtaszczyli na gr. Z niezwyk
starannoci uoy je tak, by wyglday jak najbardziej naturalnie, a
jednoczenie, by jedno przecicie liny podtrzymujcej klm pod
najwikszym kamieniem posao ca stert ska na do lebu i
cakowicie przegrodzio wski w tym miejscu przejazd.
To bya prba, wic nie naoyli masek.
Lothar po raz ostatni sprawdzi, czy wszystko gotowe, i przenis
wzrok na zbliajcy si szybko sup pustynnego pyu. By ju tak
blisko, e dao si rozrni ujego podstawy malek plamk pojazdu, a
chwil pniej z oddali dobieg cichy warkot silnika.
Nie powinna tak jedzi pomyla ze zoci. Pewnego dnia si
zabije. Potrzsn ponuro gow. Zachowuj si jak czuy
maonek. A niech skrci kark, jeli tego chce! rzuci na gos. A
jednak na myl o jej mierci poczu bolesne ukucie w okolicy serca;
skrzyowa palce, eby nie wymwi tego w z godzin. Potem
ukucn w swoim rowie i zacz przez zason gazi obserwowa
daimlera.
Dostojny pojazd zakoysa si, zahuta i wypad na ptl drogi.
Warkot silnika przybra na sile, Centaine zredukowaa bieg, a
wychodzc z zakrtu przyspieszya, by moc wszystkich cylindrw
wyprowadzi maszyn z polizgu, ktrym groziy oblepiajce przednie
koa hady miakiego pyu. Chwil pniej znw zmienia bieg i z pen
szybkoci pomkna w stron wylotu pierwszego lebu. Ale ona ma
styl! pomyla z niechci Lothar. Boe litociwy, czy ona ma
zamiar pokona to koryto w penym pdzie?!
Ale w ostatniej chwili Centaine zdja nog z gazu i hamujc biegami
zatrzymaa auto w miejscu, gdzie droga wpadaa do stromego lebu.
Kiedy owiana kurzaw wznieconego pyu otworzya drzwiczki i
stana na progu przed nimi, znajdowaa si zaledwie dwadziecia
krokw od rowu, w ktrym lea ukryty Lothar. Poczu omotanie serca
w piersi. Czy to moliwe, eby nadal tak na mnie dziaaa?
pomyla z niedowierzaniem. Powinienem jej nienawidzi. Oszukaa
mnie i upokorzya, odtrcia mego syna i odmwia mu matczynej
mioci, a mimo to, a mimo to... Nie pozwoli sowom przybra
ksztau. Wzi si w gar, prbujc uodporni si na jej urok.
179

Wcale nie jest pikna tumaczy sobie, przygldajc si jej twarzy.

Ale byo to bez znaczenia. Miaa w sobie co wicej ni urod. Tryskaa
yciem i niespoyt energi, roztaczaa wok siebie jaki dziwny czar.
Juno przypomnia sobie jej pseudonim. Bogini. Potna i
grona, sprytna i nieobliczalna, lecz bezgranicznie fascynujca i
kuszca...
Spojrzaa dokadnie w jego stron. Poczu, jak pod municiem tych
ciemnych oczu uchodzi z niego caa sia i stanowczo. Nie dostrzega
go jednak i odwrcia gow.
Zejdziemy na d, cheri zawoaa do modego czowieka, ktry
wysiad z drugiej strony daimlera. Sprawdzimy, czy przeprawa jest
bezpieczna.
W tym krtkim czasie, ktry upyn od ich spotkania w Zatoce
Wielorybw, Shasa urs chyba kilka centymetrw. Zostawili samochd
i rami w rami zeszli drog w gb lebu.
Manfred lea w swoim rowie nad miejscem, gdzie leb otwiera si
na koryto rzeki. On take uwanie ledzi schodzc drog par. Widok
kobiety nie budzi w nim adnych uczu. Bya jego matk, ale o tym nie
wiedzia; nie odezwa si w nim gos instynktu. Nigdy nie podaa mu
piersi, nigdy nie wzia go na rce. Bya dla niego kim zupenie
obcym. Popatrzy na ni obojtnie, a potem przenis wzrok na
towarzyszcego jej chopaka.
Uroda Shasy dziaaa mu na nerwy. Jest liczniutki jak dziewczyna
pomyla, starajc si zdoby na pogard, ale jego oczom nie uszo,
e rywal rozrs si w barach, a pod podwinitymi rkawami na
opalonych rkach graj mu wyranie stwardniae bicepsy.
Chciabym jeszcze raz si z tob zmierzy, przyjacielu.
Zapomniany niemal bl i upokorzenie, jakie czu pod ciosami lewych
prostych Shasy, zapieky nagle znowu jak wiea rana Dotkn palcami
twarzy, marszczc brwi na to wspomnienie. Nastpnym razem nie
pozwol ci odstawi tego twojego taca. Przypomnia sobie jednak, jak
trudno byo dosign tej malowanej buzi, ja uskakiwaa ona i umykaa
tu poza zasig jego ramion, i poczu now przypyw frustracji.
Kobieta i chopiec dotarli do wylotu lebu dokadnie pod kryjwk
Manfreda, przystanli na chwil pogreni w cichej rozmowie, p czym
Shasa wybieg na dno wyschnitej rzeki. Drog przez mia piasek
wytyczay gazie akacji, ale koa wielkich ciarwek poamal je i
180

rozrzuciy na boki. Shasa zacz ukada je staranie na dawanyc

miejscach, wdeptujc koce gboko w ziemi.
Centaine wrcia do samochodu. Zdja z uchwytu zapasowe koa
brezentowy bukak, podniosa go do ust i przepukawszy gard] wyplua
wod na piasek. Potem zrzucia dug bia kurtk, chronic ubranie
przed kurzem, i rozpia bluzk. Nasczya wod apaszk i mruczc
z przyjemnoci przetara dla ochody szyj i pier wilgotnym materiaem.
Lothar chcia odwrci gow, ale nie by w stanie oderwa od ni
oczu. Pod bladobkitn popelinow bluzk nie miaa na sobie ju n
wicej. Nietknita promieniami soca skra jej dekoltu bya gadi i
biaa, w tym samym perowym odcieniu co najlepsza porcelan Mae,
jdrne piersi, bez ladw fad i zmarszczek, byy ostro zako czone
sutkami i wci jeszcze jasnorowe jak u modej dziewczyn a nie
kobiety, ktra urodzia dwch synw. Ugiy si sprycie, g
przecigna po nich mokr apaszk, a potem spogldajc w d otara je
z rosy potu. Lothar zapragn jej nagle z tak si, e ledw zdoa zdusi
w gardle chrapliwy jk.
Wszystko gotowe, mamo! zawoa Shasa z dou, ruszaj w stron
samochodu. Centaine pospiesznie zapia bluzk.
Ju do czasu zmitrylimy zgodzia si z synem i siada
kierownic daimlera. Kiedy Shasa zatrzasn drzwiczki po swej strony
uruchomia potn maszyn i jak szatan runa drog w d ie
Wzniecajc tylnymi koami tumany kurzu przemkna przez kory rzeki i
lebem po przeciwnej stronie wydostaa si na wysoki brz Kiedy
gboki pomruk silnika rozpyn si w pustynnej ciszy, Lot stwierdzi,
e dryna caym ciele.
Jeszcze przez kilka minut nie opuszczali kryjwek. Pierwszy ws
Swart Hendrick. Otworzy usta, eby co powiedzie, ale kiedy uj
wyraz twarzy Lothara bez sowa zamkn je z powrotem, spezi w
zbocza i wrci do obozowiska.
Lothar podszed do miejsca, w ktrym zatrzyma si daim i przystan
wpatrujc si w mokr plam, gdzie Centaine wyplua wod po
pukaniu ust. Odciski jej maych stp rysoway si ostro drobnym
pustynnym piasku. Nagle ogarna go przemona ch, by schyli si i
dotkn ich palcami. Ale w tej samej chwili zza plecw dobieg go gos
Manfreda.
181

 On uprawia boks powiedzia. Potrwao kilka sekund, nim

Lothar uwiadomi sobie, e jego syn mwi o Shasie. Wygida na
prawdziwego maminsynka, ale umie si bi. Nie mona go trafi.
Przyj postaw boksera i markujc ciosy zacz taczy na piasku
naladujc Shas.
Wracamy do obozu, nie ma co sta na widoku powiedzia
Lothar.
Manfred opuci pici i wsadzi rce w kieszenie. Nie odezwali si
ju do siebie, dopki nie znaleli si w obozowisku.
Czy ty umiesz si boksowa, tato? spyta Manfred. Mgby
mnie nauczy?
Lothar umiechn si i potrzsn gow.
Zawsze wydawao mi si, e atwiej kopn faceta midzy nogi
odpar. A potem dooy mu w gow butelk albo kolb strzelby.
Chciabym umie boksowa powiedzia Manfred. Kiedy si
tego naucz.
Moe ten pomys klu mu si w gowie ju od dawna, ale zabrzmiao
to jak twarde postanowienie. Ojciec umiechn si do niego
pobaliwie i poklepa go po ramieniu.
Wycignij worek z mk powiedzia. Na razie nauczysz si,
jak piec chleb na proszku.
19
Och, Abe, wiesz jak nie znosz takich przyj! zawoaa z irytacj
Centaine. Tych zatoczonych pokojw, tego smrodu dymu
tytoniowego, tej wymiany idiotycznych uwag z zupenie nieznanymi
ludmi!
Znajomo z tym czowiekiem moe si okaza bardzo cenna.
Powiem wicej, by moe jest to najcenniejsza znajomo, jak w ogle
mona nawiza w tym okrgu.
Centaine zrobia zrezygnowan min. Abe mia oczywicie racj.
Zarzdca by faktycznie gubernatorem prowincji z szerokimi
uprawnieniami wykonawczymi. Mianowa go rzd Zwizku
Poudniowej Afryki na podstawie mandatu przyznanego mu Traktatem
Wersalskim.
Pewnie nastpny nadty nudziarz, taki jak jego poprzednik.
182

 Jeszcze go nie widziaem przyzna Abe. Dopiero kilka dni

temu przyjecha do Windhoek obj urzd, a zaprzysiony zostanie nie
wczeniej ni na pocztku przyszego miesica, ale nasze not koncesje
w okolicy Tsumebu le wanie na jego biurku i czekaj: podpis.
Zauway zmian wyrazu jej oczu i naciska dalej.
Prawo wycznoci poszukiwa na czterech i poi tysica
kilometrw kwadratowych warte jest chyba kilku godzin nudy?
Ale Centaine nie miaa zamiaru tak atwo si podda.
Mamy si doczepi do ekspresu, ktry odchodzi dzi wieczorem
przesza do kontrnatarcia. W rod rano Shasa musi by z powrotem
w szkole. Wstaa, przemierzya lekkim krokiem salon i zacza
poprawia re w wazonie na biurku, eby nie patrze niego, gdy
bdzie odparowywa jej cios.
Nastpny ekspres odchodzi we wtorek. Zalatwiem ju po
czepienie pani salonki. Panicz Shasa moe pojecha dzisiaj. Zarez
wowaem mu przedzia sypialny. Sir Garnek i jego ona bawi na w
Welteyreden, mogliby go zatem odebra z dworca w Cape To Trzeba
tylko zatelegrafowa. Umiechn si do stojcego drugiej stronie
salonu Shasy. Jestem pewien, modziecze, e i b trzymania za
rczk dasz sobie rad w tej podry.
Szczwany lis, ten Abe pomylaa Centaine, widzc, jak at\
Shasa da mu si podpuci.
Ale oczywicie, mamo! zawoa chopiec. Pojad sam a ty
zosta tutaj. Poznanie nowego zarzdcy to wana sprawa. Da sobie
rad. Anna pomoe mi si spakowa do szkoy.
Centaine podniosa rce w gecie kapitulacji.
Jeli umr z nudy, Abe, niech ci do mierci drcz wyrzuty
sumienia.
Z pocztku miaa zamiar zaoy swj garnitur diamentw, w
ostatniej chwili zmienia zdanie. W kocu to tylko mae
prowincjonalne przyjcie dla tustych on farmerw i drobnych
urzdnikw. A poza tym nie chciaabym biedaka olepi.
Zdecydowaa si na sukni wieczorow z tego jedwabiu projek
Coco Chanel. Wystpia ju w niej kiedy, ale w Cape Town, byo wic
mao prawdopodobne, eby kto std ju j w niej widzia. Bya tak
droga, e mog sobie pozwoli na to, by pokaza si w niej dwa razy
pocieszya si. A dla tych tutaj i tak jest za dobra.
183

Do sukni wybraa diamentowe kolczyki z soliterami, nie za duymi

eby nie wyglday zbyt ostentacyjnie, a zamiast naszyjnika wisior,
ty diament o odcieniu szampana na platynowym acuszku. Ten
wisior przyciga uwag do jej maych, jdrnych piersi.
Najwikszy kopot, jak zwykle, miaa z wosami. Naelektryzowane
suchym pustynnym powietrzem, rozsypyway si w kompletnym
nieadzie. aowaa, e nie ma przy sobie Anny tylko ona potrafia
da sobie rad z t lnic niesforn grzyw. W przypywie rozpaczy
postanowia nada temu nieadowi pozory starannie opracowanej
fryzury, zburzya wosy jeszcze bardziej i opia czarn, byszczc
aureol aksamitn opask.
Do tych zabiegw. Zupenie me miaa ochoty i na to
przyjcie. Shasa odjecha pocigiem pocztowym, tak jak to zaplanowa
Abe, a ona ju zaczynaa za nim tskni. Do tego sama chciaa jak
najszybciej znale si w Welteyreden i ta przymusowa zwoka
wprawiaa j w coraz wiksze rozdranienie.
Abe przyjecha po ni godzin pniej ni sugerowao to zaproszenie
z wytoczonym emblematem zarzdcy. Podczas jazdy Rachel, ona
Abrahamsa, uraczya Centaine opowieci o swoich najnowszych
domowych triumfach i tragediach, w tym szczegowym opisem
wyprnie najmodszej pociechy.
Paac Atramentowy, siedzib zarzdcy, zbudowano za czasw
kolonialnych w cikim neogotyckim stylu niemieckiego cesarstwa.
Rozejrzawszy si po sali balowej, Centaine stwierdzia, e towarzystwo
jest dokadnie takie, jakiego si spodziewaa. W skad goci wchodzili
miejscowi wysi urzdnicy z onami, kierownicy wydziaw i ich
zastpcy, oficerowie garnizonu wojskowego i policji oraz wszyscy
liczcy si ludzie interesu, a take wiksi posiadacze ziemscy,
mieszkajcy do blisko Windhoek, by mc skorzysta z zaproszenia.
Dostrzega w tumie kilku swoich ludzi: dyrektorw i wicedyrektorw
Courteney Finance and Mining Company. Abe zaopatrzy j w
uaktualniony biuletyn personalny, tote kiedy zbliali si niemiao, by
przedstawi swoje maonki, moga zamieni z kadym askawie kilka
sw, tak e odchodzili rozradowani, z umiechami wdzicznoci na
twarzach. Abe trzyma si tu obok, by interweniowa, gdyby ktry z
nich prbowa narzuca si z jak prob, i w stosownej chwili
dostarczy jej wymwki do zakoczenia tej ceremonii.
184

 Sdz, e powinnimy zoy wyrazy uszanowania naszemu

nowemu zarzdcy, pani Courteney. Uj j pod rami i poprowadzi
w stron kolejki goci.
Udao mi si zebra o nim kilka informacji. Nazywa si Blaine
Malcomess, jest podpukownikiem, dowodzi batalionem Natalskich
Strzelcw Konnych. W czasie wojny dzielnie si spisywa i zakoczy
j z belk do Wojskowego Krzya Zasugi. W yciu prywatnym jest
prawnikiem i...
Orkiestra policyjna z werw i zapaem zacza gra walca Straussa i
na parkiecie zrobio si toczno. Kiedy dotarli do rzdka oczekujcych
na prezentacj, Centaine z zadowoleniem stwierdzia, e zostanc
przedstawiona jako ostatnia.
Nie zwracaa specjalnej uwagi na stojcego przed czoem kolejki
gospodarza przyjcia. Posuwaa si do przodu oparta na ramieniu
Abego, pochylona ku trzymajcej go pod drugie rami Racheli, ktra
podawaa jej rodzinny przepis na ros, i zastanawiaa si w duchu, jak
szybko bdzie wypadao opuci bankiet.
Nagie uwiadomia sobie, e dotarli do celu i adiutant przedstawia ich
gospodarzowi.
Pan Abraham Abrahams z maonk i pani Centaine de Thiry
Courteney. Podniosa wzrok na stojcego przed ni mczyzn i
mimowolnie wbia Abrahamsowi paznokcie w rami z tak si, e
prawnik wykrzywi si z blu. Ale ona tego nie zauwaya. Szeroko
otwartymi oczyma wpatrywaa si w pukownika Blainea Malcomessa.
By wysoki i szczupy, mia dobrze ponad metr osiemdziesit wzrostu,
trzyma si swobodnie, bez ladu wojskowej sztywnoci, a mimo to w
jego postawie wyczuwao si nieuchwytn czujno, jakby w kadej
chwili by gotw poderwa si do dziaania.
Jestem zachwycony, pani Courteney powiedzia, podajc jej
rk e zechciaa pani przyj zaproszenie. Wanie na poznaniu
pani szczeglnie mi zaleao. Mwi czystym tenorem z leciutkim
piewnym akcentem, ktry mg sugerowa walijskie pochodzenie. By
to gos czowieka wyksztaconego i kulturalnego, o modulacji, od ktrej
na rkach i szyi poczua elektryzujce mrowienie.
Uja podan do. Bya sucha i ciepa w dotyku, w delikatnym
ucisku wyczuwao si powcigan si. Mgby mi zmiady rk
185

jak wyk uznaa i myl ta przyprawia j o dreszczyk rozkosznego

niepokoju. Przyjraa si uwaniej jego twarzy.
Rysy mia grubo ciosane, koci szczk, policzkw i czoa sprawiay
wraenie cikich i masywnych, jakby wykuto je w kamieniu. Z duym
rzymskim nosem, krzaczastymi brwiami i wydatnymi, ruchliwymi
ustami przypomina jej nieodparcie modszego i znacznie
przystojniejszego Abrahama Lincolna. Nie dobi jeszcze czterdziestki
ocenia. Bardzo mody jak na pukownika i zarzdc okrgu.
I w tej samej chwili uzmysowia sobie, e nadal trzyma jego rk i
nie odpowiedziaa na powitanie. Pochyli si nad ni i przyglda jej si
rwnie otwarcie i rwnie uwanie jak ona jemu. Abe i Rachel z
zaciekawieniem i rozbawieniem przenosili wzrok z jednego na drugie.
Musiaa potrzsn lekko rk, by wyswobodzi j u ucisku, i ku
swemu przeraeniu poczua, e krew uderza jej na policzki.
Rumieni si! pomylaa w panice. Co podobnego me
przydarzyo jej si od lat.
Miaem szczcie pozna ju kiedy jednego z czonkw pani
rodziny przerwa milczenie Blaine Malcomess. Zby mia due,
rwne i bardzo biae, a kiedy si umiechn, szerokie usta wyday jej
si jeszcze wiksze. Odwzajemnia si nieco drcym umiechem.
Doprawdy? Bya to mao byskotliwa odpowied, ale z trudem
moga pozbiera myli. Wpatrywaa si w niego i czerwienia jak
pensjonarka. Mia nieprawdopodobnie zielone oczy. Ich odcie zupenie
j rozprasza.
Suyem we Francji pod generaem Seanem Courteneyem
wyjani, nie przestajc si umiecha. Kto za krtko wystrzyg mu
wosy na skromach. W efekcie wygldao to tak, jakby odstaway mu
uszy. Dranio j to, a jednoczenie te odstajce uszy czyniy go
pocigajcym i kuszcym.
To by wspaniay czowiek i prawdziwy dentelmen cign
Blaine Malcomess.
Tak, to prawda przytakna i natychmiast zajaa si w duchu.
Powiedz co dowcipnego, co inteligentnego! Uzna ci za ostatni
kretynk!
Mia na sobie galowy mundur granatowo-zoty z podwjnym
rzdkiem baretek. Od wczesnego dziecistwa ulegaa urokowi
munduru.
186

 Syszaem, e w roku tysic dziewiset siedemnastym przebywaa

pani kilka tygodni w kwaterze generaa Courteneya w Arras. Ja w tym
czasie suyem w oddziaach liniowych. Do sztabu generaa
przeniesiono mnie dopiero pod koniec roku.
Wzia gboki oddech, eby si uspokoi, i wreszcie udao jej si
odzyska panowanie nad sob.
Jakie to byy burzliwe czasy, cay wiat wali si wok nas w
ruiny powiedziaa cicho, matowo, z nieco silniejszym ni zwykle
francuskim akcentem, mylc jednoczenie: Co to jest? Co si z tob
dzieje, Centaine? Nie tak to miao by. Pamitaj o Michaelu i Shasie.
Ski temu czowiekowi przyjanie gow i przechod dalej.
Wydaje mi si, e dopeniem ju swoich obowizkw
powiedzia Blaine Malcomess, szukajc wzrokiem potwierdzenia u
swego adiutanta. Otrzymawszy je, odwrci si z powrotem ku
Centaine. Czy zechce mi pani wywiadczy zaszczyt i zataczy ze
mn tego walca? Poda jej rami, a ona bez chwili wahania zoya
na nim lekko do.
Kiedy weszli na parkiet, pozostae pary rozsuny si na boki
ustpujc im miejsca. Zwrcia si twarz do Blainea Malcomess i
znalaza si w objciu jego ramion.
Jeszcze nim zrobi pierwszy krok, wiedziaa, e okae si wspanii ym
tancerzem. Wystarczyo jej to, jak j trzyma. Poczua si lekk i
filigranowa, odgia si do tyu i odchylia grn poow tulowi poza
obrcz jego ramienia, gdy tymczasem od pasa w d ich cial zdaway si
zlewa w jedno.
Zatoczyli pierwsze koo wok parkietu wirujc w zwykycl prostych
obrotach, a gdy z niezwyk lekkoci i natychmiast reagowa na kady
jego ruch, rozpocz seri skomplikowanych zmian krok i kierunkw
obrotw. Bez najmniejszego wysiku poddawaa s prowadzeniu,
reagujc na kade jego drgnienie, speniajc kad je zachciank.
Wydawao si, e ledwie muska ziemi.
Kiedy przebrzmia oguszajcy akord kocowy i muzycy opadli na
oparcia krzese, spoceni i zziajani, Centaine spojrzaa w stron orkiestry
z nieuzasadnionym alem. Za krtko grali. Blaine Malcomess nad
obejmowa j porodku parkietu, mia si do niej zachwycony a
pozostali tancerze otoczyli ich koem i zgotowali im owacj.
187

 Niestety na tym musimy chyba na razie poprzesta powiedzia,

wci nawet nie prbujc jej puci. Jego sowa wyrway z
oszoomienia. Nie byo ju adnej wymwki do przeduan fizycznego
kontaktu, tote niechtnie cofna si o krok i dygie podzikowaa za
oklaski.
Uwaam, e zasuylimy na kieliszek szampana przywoa
jednego z ubranych w biae smokingi kelnerw. Zeszli na skr parkietu i
popijajc musujce wino pogryli si w oywionej rozmowi ani na
chwil nie odrywajc od siebie wzroku. Szerokie czoo perli mu si
drobniutkimi kropelkami potu, czua delikatny zapach je ciaa.
Byli sami pord tumu goci. Dyskretn zmian uoenia rami i
gowy Centaine skutecznie zniechcia kilku miakw, ktre kierowali
si w ich stron jakby po to, by do nich doczy.
Muzycy, odwieeni i peni nowego zapau, zajli z powrote miejsca
na podium dla orkiestry i znw zaczli gra, tym raze fokstrota. Blaine
Malcomess nie musia jej prosi do taca. Odstawi niemal nietknitego
szampana na srebrn tac, ktr usunie podsuri kelner, i zoya do
na ramieniu pukownika.
Bardziej stateczny rytm fokstrota pozwoli im kontynuowa ro mow,
a mieli o czym rozmawia. Blaine Malcomess zna Seana Courteneya,
czowieka, ktrego Centaine kochaa niemal jak wasnei ojca, darzy go
ogromnym szacunkiem i podziwem. Na wspomnienie ponurych
okolicznoci, w jakich Sean Courteney i jego ona zostali zamordowani,
w obojgu ody al i oburzenie t zbrodni, co jeszcze bardziej ich do
siebie zbliyo.
Blaine zna jej ojczyst Francj i ukochane okolice Arras, a jego
batalion broni odcinka frontu koo Mort Homme, rodzinnej posiadoci
Centaine. Pamita wypalone ruiny rodowego zamku.
Zaoylimy tam artyleryjski punkt obserwacyjny wyjani.
Przesiedziaem wiele dugich godzin na wiey w pnocnym skrzydle.
Jego opis obudzi w niej przyjemn nostalgi, miy smuteczek
oywiajcy inne uczucia.
Tak jak ona uwielbia konie i znakomicie gra w Polo.
Mj syn bdzie zachwycony powiedziaa. Sam take gra w
poo, startuje w lidze szkolnej.
Ile lat ma pani syn?
Czternacie.
188

 Gra w tym wieku w reprezentacji szkoy to duy zaszczyt. Musi

by bardzo dobry. Chciabym go zobaczy w akcji.
Rzeczywicie robi due postpy przyznaa z durn i nagle
zapragna opowiedzie mu wszystko o Shasie, ale znowu muzyka
ucicha, przerywajc jej w p sowa. Tym razem take i on zmarszczy
czoo.
Nie wydaje si pani, e graj bardzo krtkie kawaki?
powiedzia z niezadowoleniem i w tej samej chwili drgn, zdejmujc
rk z jej talii. Cho Centaine nadal trzymaa do na jego ramieniu,
przedziwny nastrj uniesienia, ktry ich ogarn, prys i jak cie
przemkno
midzy
nimi
co
niejasnego,
nieproszonego,
niepodanego. Co si stao, ale nie moga si zorientowa co.
Oho, widz, e wrcia powiedzia zachmurzony. Naprawd
nie czua si dzi najlepiej, ale zawsze udaje zucha.
O kim pan mwi? spytaa Centaine. Jego ton wzbudzi w niej
ze przeczucia i powinien by j ostrzec, a jednak doznaa prawdziwego
wstrzsu, gdy wyjani cicho:
O mojej onie.
Zakrcio jej si w gowie i tylko niemaym wysikiem udao jej si
utrzyma rwnowag, gdy zdja rk z jego ramienia.
Chciabym, eby j pani poznaa powiedzia. Czy mog
pani przedstawi?
Skina gow, nie ufajc swemu gosowi, a kiedy ponownie poda jej
rami, zawahaa si, nim si na nim wspara, i tym razem dotkna go
tylko samymi koniuszkami palcw.
Kiedy prowadzi j przez parkiet w kierunku grupy u stp gwnych
schodw, Centaine przeszukiwaa wzrokiem twarze znajdujcych si w
niej kobiet, prbujc odgadn, ktra z nich moe by jego on. Tylko
dwie byy mode, adna nie bya choby adna. adnanie moga
konkurowa z ni pod wzgldem urody, figury, talentw, wadzy czy
bogactwa. Poczua przypyw pewnoci siebie, a chwilowe zwtpienie i
zmieszanie, ktre wytrciy j z rwnowagi, ustpiy miejsca
niecierpliwoci. Nie zastanawiajc si nad tym, czua, e staje do
rozpaczliwego wspzawodnictwa. Ogar j bitewny zapa, podniecia
wielko stawki. Chciaa jak najszybciej zidentyfikowa i oszacowa
rywalk. Kiedy stanli przed grup, wyprostowaa si i uniosa hardo
gow.
189

Szeregi kobiet i mczyzn rozstpiy si z szacunkiem i oto miaa j

przed sob, wpatrzon w m piknymi, penymi smutku oczyma. Bya
modsza od Centaine i pikna rzadk, niespotykan urod. Wrodzona
dobro i agodno spowijay j jak lnicy paszcz chronicy pred
wzrokiem innych, ale umiech jakim obdarzya Centaine, gdy Blaine j
przedstawi, by przepeniony smutkiem.
Pani Courteney, niech mi wolno bdzie przedstawi pani moj
on, Izabel.
Wspaniale pani taczy, pani Courteney. Przygldaam si pani i
Bamowi z prawdziw przyjemnoci. On tak lubi taczy.
Dzikuj pani odpara Centaine matowym szeptem, ale
wewntrz gotowaa si z wciekoci. Ty jdzo! To niesprawiedliwe!
Dlaczego nie walczysz uczciwie?! Przecie w tej sytuacji nigdy z tob
nie wygram. Och, jake ci nienawidz!
Izabela Malcomess siedziaa w fotelu na kkach, za jej plecami staa
pielgniarka. Spod rbka wieczorowej sukni wystaway kostki jej
wychudych, sparaliowanych ng. Byy blade, spod skry przewieca
koci, w wyszywanych cekinami balowych pantofelkach jej stopy
wydaway si kruche i rozbrajajco bezradne.
Nigdy ci nie opuci. Centaine poczua, e dusi si z wciekoci i
alu. On ju taki jest, nigdy nie opuci kalekiej ony!
Obudzia si godzin przed witem, lecz jeszcze przez chwil leaa z
zamknitymi oczyma, dziwic si osobliwej bogoci, ktra j
przepeniaa. Kiedy powrcio wspomnienie poprzedniego wieczoru,
jednym szarpniciem odrzucia przecierado, by jak najszybciej
rozpocz nowy dzie. Dotknwszy jednak bosymi stopami podogi
znieruchomiaa i instynktownie spojrzaa w stron nocnego stolika na
oprawn w srebrn ramk fotografi Michaela Courteneya.
Wybacz, Michaelu szepna. Kocham ci, wci ci kocham
i zawsze bd kochaa, ale me mog si temu oprze. Wcale tego nie
szukaam, wcale me chciaam. Prosz ci, wybacz mi, kochanie. Mino
ju tyle lat, tyle samotnych lat. Pragn go, Michaelu. Chc wyj za
niego za m i mie go tylko dla siebie.
Podniosa zdjcie, przytulia je do piersi, a potem otworzya szuflad,
pooya je twarz do dou na swojej koronkowej bielinie i zamkna
szuflad z powrotem.
190

Wyskoczya z ka i signa po ty szlafrok z chiskiego jedwabiu

w wyhaftowanym na plecach rajskim ptakiem. Zawizujc go przesza
szybkim krokiem do saloniku, usiada za biurkiem i uoya telegram do
sir Garricka, w ich prywatnym kodzie, gdy trzeba go byo nada
publiczn lini.
Prosz o pilne przesanie wszelkich dostpnych informacji o
podpukowniku Bamie Malcomessie, nowo mianowanym zarzdcy
Afryki poudniowo-Zachodniej. Odpowied zakodowa. Pozdrowienia.
Juno.
Zadzwonia na sekretarza i zacza bbni palcami w blat biurka,
zirytowana, e tak dugo nie przychodzi. Zjawi si we flanelowym
szlafroku, nie ogolony, z oczami zapuchnitymi od snu.
Prosz to natychmiast nada podaa mu kartk. A potem
poczy mnie z Abrahamem Abrahamsem.
Centaine, jest szsta rano! protestowa Abrahams. A
pooylimy si spa o trzeciej!
Dobremu prawnikowi trzy godziny snu powinny najzupeniej
wystarczy. Abe , chc, eby zaprosi dzi na kolacj do mojej salonki
pukownika Malcomessa z on.
W suchawce zapada duga, cika cisza, zakcana tylko trzaskami
na linii.
Ty i Rachel take oczywicie jestecie zaproszeni.
Takie zaproszenie wymaga znacznie wikszego wyprzedzenia
odpar ostronie Abrahams, starannie dobierajc sw. Zarzdca jest
czowiekiem niezwykle zajtym. Po prostu nie przyjdzie.
Dostarcz mu zaproszenie osobicie polecia Centaine ignorujc
ostrzeenie. Albo wylij posaca do jego biura, ale dopilnuj, eby
odda mu je do rk wasnych. Pod adnym pozorem nie moe go
odebra jego ona.
On nie przyjdzie powtrzy z uporem Abrahams. W kadym
razie mam tak nadziej.
A co to ma znaczy?! spytaa ostro Centaine.
Igrasz z ogniem, Centaine. I to nie z pomieniem jakiej maej
wiecy, ale szalejcym poarem buszu.
Zacisna gniewnie usta.
Pilnuj swego nosa, ja... zacza.
191

 .. .pilnuj swego wszed jej w sowo, dopowiadajc reszt

zwrotki dziecinnej piosenki cauj kogo zechc, innym nic do tego.
Najniespodziewaniej w wiecie Centaine zachichotaa. Abraham
Abrahams jeszcze nigdy w yciu nie sysza, eby pani Centaine de
Thiry Courteney chichotaa. Ze zdumienia rozdziawi usta.
Wstrzelie si jak rzadko, Abe zachichotaa raz jeszcze.
Pacisz mi ogromne pienidze wanie za wciubianie nosa w twoje
sprawy, Centaine powiedzia Abrahams, tym razem ju z wyranym
niepokojem. Wczoraj wieczorem zapdzia do roboty setki jzykw,
dzisiaj w caym miecie bdzie huczao jak w ulu. Jeste kobiet na
wieczniku, kady twj krok jest uwanie ledzony. Nie moesz sobie
pozwoli na takie zachowanie.
Drogi Abe , oboje dobrze wiemy, e mog sobie pozwoli na
wszystko, na co tylko przyjdzie mi ochota. Bardzo prosz, wylij to
zaproszenie!
Cae popoudnie przeznaczya na odpoczynek. Poprzedniej nocy
pooya si pno, a tego wieczoru chciaa wyglda jak najlepiej.
Sekretarz obudzi j kilka minut po czwartej. Abe otrzyma odpowied
na zaproszenie. Zarzdca z maonk bd zaszczyceni mogc zje z
m kolacj. Z triumfalnym umiechem zabraa si do rozszyfrowywania
telegramu od sir Garricka, ktry nadszed kiedy spaa.
Dla Juno. Stop. Pene nazwisko interesujcej ci osoby brzmi Blaine
Marsden Malcomess. Urodzony w Johannesburgu 28 lipca 1893 roku.
A wic niedugo skoczy trzydzieci dziewi lat! wyrzykna.
I jest spod znaku Lwa. Mj wielki ryczcy lew! Powrcia szybko
do czytania telegramu.
Drugi syn Jamesa Marsdena Malcomessa, prawnika i
przedsibiorcy, prezesa Consolidated Godfields i dyrektora
licznych kopai, zmarego w 1922. Ukoczy St Johns
College w Johannesburgu i Orle! College w Oksfordzie,
zdobywajc wiele wyrnie, w tym stypendia Rhodesa i
Oriela. Osignicia sportowe: czonek reprezentacyjnej
druyny Oksfordu w krykiecie, rezerwowej w Polo i w lekkiej
atletyce. Ukoczy Oksford (tytu magistra, wyrnienie) w
1912. Przyjty w poczet adwokatw 1913. Mianowany
podporucznikiem Natalskich Sirzelcw Konnych 1914.
192

Udzia w kampanii w Afryce Pd.-Zach. Dwukrotnie

wymieniony w rozkazie dziennym, awansowany na kapitana
1915.
Wyjazd do Francji z Brytyjskim Korpusem Ekspedycyjnym
1915. Wojskowy Krzy Zasugi sierpie 1915. Awans na
majora i belka do Krzya 1916. Awans na podpukownika i
dowdc 3 Batalionu 1917. Przeniesienie do sztabu
dowdcy 6 Dywizji 1918. W czasie negocjacji Traktatu
Wersalskiego w sztabie generaa Smutsa. Od 1919 wsplnik
w firmie Stirling J Malcomess. Od 1924 czonek parlamentu.
W latach 192629 wiceminister sprawiedliwoci. 11 maja
1932 mianowany zarzdc Afryki Pd.-Zach. Od 1918 onaty
z Izabel Tar z domu Harrison. Dwie crki Tara Izabela i
Matylda Janina.
Ostatnie zdanie przyprawio Centaine o kolejny szok. Nie pomylaa o
dzieciach.
Przynajmniej nie urodzia mu syna. To stwierdzenie byo tak L
okrutne, e poczua wyrzuty sumienia. eby je zaguszy, zacza
oblicza, w jakim wieku mog by te crki. Pewnie s podobne do
matki. Koszmarne mae anioki, a on nie widzi za nimi wiata
uznaa z gorycz i zabraa si do czytania uwag, ktrymi sir Garrick
zakoczy dugi telegram.
Zapytanie skierowane do Ou Baasa ujawnio, e osoba, o ktrej
mowa, jest coraz wyej notowana w krgach prawniczych i polityce. Po
odzyskaniu wadzy przez Parti Poudniowoafrykask due
prawdopodobiestwo teki ministerialnej.
Umiechna si czule na wspomnienie generaa Jana Christiana
Smutsa i czytaa dalej:
W 1927 upadek ony z konia. Powane uszkodzenie
rdzenia krgowego. Rokowania niepomylne. Stop. Ojciec,
James Marsden, pozostawi. spadek szacowany na 655 000
funtw, dzielc go w rwnych czciach mi dzy obu synw.
Stop. Obecna sytuacja jinansowa omawianej osoby nie do
ustalenia, niemniej jej majtek uwaa si za znaczny. Stop.
Znakomity gracz w polo. Kapitan reprezentacji Afryki
193

Poudniowej w meczu w Argentyn w 1929. Mam nadziej i

jestem przekonany, e potrzeba posiadania tych informacji
podyktowana zostaa wzgldami czysto zawodowymi. Jeli
nie, usilnie namawiam do zachowania powcigliwoci i
ostronoci z uwagi na odbir przez wszystkich
zainteresowanych i jego grone konsekwencje. Stop. Shasa
cay i zdrowy wyprawiony do szkoy. Stop. Anna zacza
pozdrowienia. Koniec.
Owidiusz.
Pseudonim sir Garricka wybraa z podziwu i szacunku dla jego
kunsztu, ale teraz rzucia telegram na biurko wyranie rozzoszczona.
Dlaczego wszyscy wiedz lepiej ode mnie, co dla mnie dobre?
powiedziaa na gos. I dlaczego Anna siedzi w Cape Town zamiast
by tutaj i pomc mi z wosami? Wygldam po prostu koszmarnie.
Zerkna w lustro nad kominkiem, szukajc potwierdzenia, e to
nieprawda. Potem cigna obiema rkami wosy do tylu, przygldajc
si badawczo swej twarzy. Tylko w kcikach oczu wypatrzya lady
zmarszczek, drobniutkich jak najcieszy wos, ale dopenio to miary jej
rozdranienia.
Dlaczego wszyscy atrakcyjni mczyni s ju onaci?! I po co, po
co ta gupia malowana lala wazia na tego konia? A jeli ju wlaza, to
czy nie moga trzyma si mocniej w siodle, zamiast spada na t swoj
liczn malowan pupk?
Wok powitania Izabeli Malcomess i przeniesienia jej fotela z peronu
na balkonik salonki Centaine narobia ogromnego zamieszania.
Ustawieni rzdkiem przy schodach czterej sucy i obaj jej sekretarze
czekali na pierwsze skiienie.
Blaine Malcomess odprawi ich niecierpliwym ruchem rki, pochyli
si nad sw on, a kiedy obja go za szyj, podnis j lekko jak ma
dziewczynk, umiechn si do niej czule i wspi si na balkonik,
jakby niczego nie dwiga. Nogi Izabeli dynday aonie pod spdnic
jej sukni. Byy tak wychude i pozbawione ycia, e Centaine poczua
niespodziewany i niepodany przypyw wspczucia.
Nie wolno ci si nad ni litowa nakazaa sobie twardo,
przechodzc za gomi do salonu.
194

Nie pytajc o pozwolenie Blaine usadzi on na krzele, ktre

subtelnie dominowao nad salonikiem i w naturalny sposb skupiao na
sobie powszechn uwag, na miejscu zawsze zarezerwowanym dla
samej Centaine. Potem przyklkn przed on na jedno kolano i
delikatnie uoy jej stopy, ustawiajc je rwniutko jedn obok drugiej,
a na koniec wygadzi jej sukni na kolanach. Byo jasne, e robi to ju
setki razy.
Izabela pogaskaa go koniuszkami palcw po policzku i umiechna
si do jego nachylonej gowy z tak ufnoci i uwielbieniem, e
Centaine poczua si zupenie zbdna. Ogarna j desperacja. Po prostu
nie moga wkroczy midzy tych dwoje. Sir Garrick i Abe mieli racj.
Nie zostao jej mc innego, jak odda go bez walki. Wspaniaomylno
tego postanowienia wydaa jej si tak ogromna, e poczua si niemal
jak wita.
I wanie wtedy Izabela Malcomess spojrzaa na m ponad gow
klczcego przed ni ma. Wosy miaa barwy pieczonych kasztanw,
ale mienice si rdzawo i pobyskujce przy kadym ruchu gowy,
wbrew modzie dugie i proste. Byy tak delikatne i jedwabiste, e
tworzyy grub zason, lnic jak zwilony atas, i spywajc a na
ramiona. Twarz miaa pocig jak u redniowiecznej madonny, jasn i
pogodn, a oczy brzowe, rozjanione zotymi prcikami,
rozchodzcymi si wachlarzowato od czarnych renic.
Izabela Malcomess spojrzaa na Centaine przez ca dugo saloniku,
umiechna si powolnym, penym zadowolenia umiechem
posiadaczki i wyraz jej brzowozotych oczu uleg zmianie. Patrzya
prosto w ciemnomiodowe oczy Centaine i rzucaa jej wyzwanie. Byo to
tak jasne, jak gdyby zdja jedn ze swych wyszywanych perekami
dugich rkawiczek i uderzya ni Centaine w twarz.
Ty gupia lalo, nie trzeba byo tego robi! Cae szlachetne
postanowienie Centaine znikno pod tym spojrzeniem jak za
dotkniciem rdki. Miaam zamiar zostawi ci go, naprawd
miaam. Ale jeli chcesz o niego walczy, to si z tob zmierz. Nie
spucia wzroku i bez sowa podja wyzwanie.
Przyjcie okazao si niezwykle udane. Centaine bardzo starannie
przejrzaa zestaw potraw i nie we wszystkim zdaa si na swego
kucharza. Zarwno garnirunek do homara, jak sos do pieczeni z
195

poldwicy przygotowaa wasnorcznie. Do homara pili szampana, do

pieczeni wspaniaego aksamitnego richebourga.
Abe i Blaine z ulg i radoci stwierdzili, e Izabela i Centaine s dla
siebie czarujce i darz si najwyszymi wzgldami. Byo jasne, e
szybko si zaprzyjani. Centaine niemal z kadym sowem zwracaa
si do kalekiej dziewczyny, nie przestawaa troszczy si o jej
samopoczucie i wygod, wasnorcznie poprawiaa poduszki pod jej
plecami, artobliwie i z humorem snujc opowieci o tym, w jaki
sposb owdowiaej i brzemiennej udao jej si przey mordercz
przepraw przez pi7istyni, majc za towarzyszy tylko dzikich
Buszmenw.
Jaka pani jest dzielna! Izabela Malcomess bezbdnie
rozszyfrowaa sens tej opowieci. Jestem pewna, e tylko niewiele
kobiet mogoby pani dorwna si, wytrwaoci i zaradnoci.
Pukowniku Malcomess, czy mog obarczy pana zadaniem
pokrojenia pieczeni? Bycie samotn kobiet miewa swoje ujemne
strony. S rzeczy, ktre tylko mczyzna potrafi dobrze zrobi,
nieprawda, pani Malcomess?
Rachel Abrahams prawie si nie odzywaa, czujnie i z niepokojem
nastawiajc uszu. Tylko ona jedna poza dwiema bohaterkami tej
rozmowy rozumiaa, co tu si dzieje. Caa jej sympatia znajdowaa si
po stronie Izabeli Malcomess, gdy znakomicie potrafia sobie
wyobrazi, e i jej domowemu gniazdu mgby zagrozi jaki grasujcy
w okolicy drapienik.
Ma pani dwie crki, pani Malcomess? spytaa sodko Centaine.
Tara i Matylda Janina, takie wdziczne imiona. Daa rywalce
znak, e jej wywiad dziaa bardzo sprawnie. Ale dziewczynki s
znacznie bardziej niesforne od chopcw. Jak pani sobie z nimi radzi?
Siedzca u koca stou Rachel drgna. Jednym nieznacznym
sztychem Centaine wypunktowaa kalectwo Izabeli i jej niezdolno do
urodzenia mowi syna i dziedzica.
Och, nie bdc, e tak powiem, w obiegu, mam mnstwo czasu na
wypenianie domowych obowizkw zapewnia Izabela. A
dziewczynki s przeurocze, wiata nie widz za ojcem.
Izabela bya wprawnym szermierzem. Zasugerowane przez ni bycie
w obiegu sprawio, e arystokratyczna krew zawrzaa Centaine w
yach, a zabezpieczenie dziewczynek tak cisym powizaniem ich z
196

Bamem byo posuniciem wrcz mistrzowskim. Centaine zdya ju

zauway ten wyraz uwielbienia malujcy si na jego twarzy na kad
wzmiank o crkach. Odrcia gow w stron pukownika i zmienia
temat.
Niedawno gociam w Welteyreden, moim domu w Cape, generaa
Smutsa. Genera jest mocno zatroskany rosncymi wpywami tajnych
wojowniczych stowarzysze dziaajcych wrd niszych warstw
Afrykanerw. Zwaszcza tak zwanej Ossewy Brandwag i Afrikaner
Broederbondu, ktre to nazwy mona by przetumaczy jako Nocna
Stra Pocigu oraz Braterstwo Afrykanerw. Ja take uwaam ich
dziaalno za bardzo niebezpieczn I godzc w ywotne interesy
kraju. A co pan o tym sdzi, pukowniku?
Tak si skada, pani Courteney, e zajmuj si szczegowo
badaniem tego zjawiska. I nie zgodz si z pani, e owe tajne
stowarzyszenia dziaaj tylko wrd najniszych warstw spoecznoci
afrykanerskiej. Wrcz przeciwnie. Czonkostwo w nich jest
zarezerwowane wycznie dla czystej krwi Afrykanerw, zajmujcych
wpywowe stanowiska w rzdzie, kociele, szkolnictwie, robicych
kariery polityczne. Niemniej zgadzam si z pani wnioskami.
Dziaalno tych stowarzysze jest niebezpieczna, mao kto zdaje sobie
spraw z tego, jak bardzo niebezpieczna. Ich ostatecznym celem jest
przejcie penej kontroli nad wszystkimi dziedzinami naszego ycia.
Chc zawadn nauczaniem modziey, aparatem sprawiedliwoci,
samym rzdem. Co wicej, przy obsadzaniu stanowisk warto
kandydatw i ich kwalifikaifikacje nie maj dla nich wikszego
znaczenia, liczy si tylko czonkostwo w ich organizacji. Pod wieloma
wzgldami
ten
ruch
przypomina
Niemieck
Parti
Narodowosocjalistyczn pana Hitlera.
Centaine pochylia si nad stoem, delektujc si kad nut i tonacj
jego gosu, zachcajc go do prowadzenia wywodu dociekliwymi
pytaniami i citymi uwagami. Tym gosem mgby porwa nie tylko
mnie, ale i milion wyborcw pomylaa i w tej samej chwili
uwiadomia sobie, e zachowuj si jakby byli przy stole sami.
Natychmiast zwrcia si do Izabeli.
Czy podziela pani zdanie ma, pani Malcomess? spytaa, na co
Blaine zareagowa pobaliwym umiechem.
197

 Moja ona uwaa polityk za co niezwykle nudnego, prawda,

kochanie? I wcale nie jestem pewien, czy osd ten nie jest dowodem jej
niebywaej przenikliwoci. Wyj zoty zegarek z kieszonki
smokingu.
Ju po pnocy. Kolacja bya tak wspaniaa, e naduylimy pani
gocinnoci.
Masz racj, kochanie popara go skwapliwie Isabella,
przyjmujc z ulg zapowied zakoczenia wieczoru. Tara nie czua
si najlepiej. Przed naszym wyjciem skarya si na bl brzuszka.
Tara, maa zonica, zawsze skary si na bl brzuszka, kiedy wie,
e mamy wyj rozemia si, ale wszyscy wstali od stou.
Nie puszcz pastwa bez lampki koniaku i cygara
zaprotestowaa Centaine. Poniewa jednak nie godz si z
barbarzyskim zwyczajem, nakazujcym biednym kobietom zostawia
mczyzn na czas korzystania z tych przyjemnoci samych,
przejdziemy do saloniku wszyscy razem.
Ale kiedy wskazywaa gociom miejsca, zbliy si do niej
zdenerwowany jeden z sekretarzy.
Sucham, o co chodzi? spytaa rozdraniona. Sekretarz
wycign szybko rk z telegramem, podajc go jej, jak nakaz wasnej
egzekucji.
Od inyniera Twentyman-Jonesa, prosz pani. Pilny.
Wzia od niego pasek papieru, ale rozwina go dopiero wtedy, gdy
upewnia si, e wszyscy dostali kaw i likiery, a Blaine i Abe dugie,
hawaskie cygara. Przeprosia swoich goci i wysza do sypialni.
Do Juno. Zawiza si komitet strajkowy pod
przewodnictwem Gerharda Fouriego. W skadzie wszyscy
biali pracownicy. Stop. Odkrywka i zakady pikietowane.
Wysyka towaru wstrzymana. Stop. Zqdanie przywrcenia do
pracy zwolnionych biaych i zagwarantowania pracy
wszystkim zatrudnionym. Stop. Prosz o instrukcje. Koniec.
Vingt.
Centaine ciko opada na ko. Papier w jej rku zaszeleci.
Jeszcze nigdy w yciu nie bya tak wcieka. To podo, ogromna,
niewybaczalna zdrada! To jej kopalnia, jej diamenty! To ona paci im
198

pensje, ma absolutne prawo przyjmowa i zwalnia kogo chce.

Towar, o ktrym wspomina Twentyman-Jones, to partia diamentw
stanawica o caym jej losie. Gdyby przychylia si do da
strajkujcych, kopalnia staaby si nierentowna. Zacza si
zastanawia, kto to jest ten Fourie, i przypomniaa sobie nagle, e to
szef kopalnianego transportu.
Podesza do drzwi. Sekretarz czeka w korytarzu.
Prosz poprosi do mnie pana Abrahamsa.
Kiedy Abe si zjawi, podaa mu telegram.
Nie maj prawa mi tego robi! zawoaa z gniewem, czekajc
niecierpliwie, a skoczy czyta.
Niestety, Centaine, maj. Zgodnie z ustaw z roku 1924...
Nie cytuj mitu adnych ustaw, Abe przerwaa mu ostro. To
banda bolszewikw! Ksaj rk, ktra ich karmi!
Centaine, nie rb niczego pochopnie. Gdybymy musieli...
Abe , ka natychmiast zdj z platformy daimlera i wylij telegram
do Twentyman-Jonesa. Zawiadom go, e jad i e do mojego przyjazdu
me wolno mu si na nic zgodzi, i na jakiekolwiek ustpstwa.
Wyjedziesz z samego rana?
Wyjad za p godziny, jak tylko wyjd moi gocie i daimler
znajdzie si na ziemi.
Jest pierwsza w nocy... Zobaczy wyraz jej twarzy i natychmiast
porzuci myl o wyperswadowaniu jej tego wyjazdu. Zawiadomi
obsug pierwszej stacji przydronej, eby ci oczekiwali.
Powiedz tylko, eby przygotowali paliwo. Nie mam zamiaru si
tam zatrzymywa. Jad prosto do kopalni. Podesza do drzwi,
przystana na chwil, eby si uspokoi, i z umiechem wrcia do
saloniku.
Czy co si stao, pani Courteney? Jej umiech nie zwid
Blainea Malcomessa. Czy mog by w czym pomocny?
Och, to nic takiego. Kopoty w kopalni. Musz natychmiast
wraca.
Chyba nie jeszcze dzisiaj?
Niestety, jak najszybciej.
Sama? spyta zaniepokojony. Troska w jego glosie sprawia jej
wielk rado. To duga, uciliwa podr.
199

 Wol podrowa samotnie. Lub bardzo starannie dobiera sobie

towarzyszy podry. Umilkla na chwil, po czym cigna dalej:
Cz moich pracownikw podja strajk. Nie maj po temu adnych
powodw, niczego na usprawiedliwienie takiego postpowania. Jestem
pewna, e uda mi si ten strajk zaegna. Zdarza si jednak, e w takich
wypadkach sprawy wymykaj si spod kontroli. Moe doj do aktw
przemocy lub wandalizmu.
Mog pani zagwarantowa pen wspprac si rzdowych
zadeklarowa pospiesznie Blaine. Jeli pani sobie tego zayczy,
natychmiast wyl oddzia policji dla utrzymania adu i porzdku.
Dzikuj, pukowniku, to bardzo mio z pana strony. Swiadomo,
e mog na pana liczy, dodaje mi si i podnosi na duchu.
Jutro z samego rana wydam odpowiednie rozporzdzenia. Cho
niestety oddzia nie przybdzie wczeniej ni za kilka dni. Znw
zachowywali si jakby byli sami. Rozmawiali cicho, przekazujc sobie
gosem wicej ni tylko same sowa.
Kochanie, pani Courteney na pewno chciaaby si przygotowa do
podry odezwaa si ze swego krzesa Izabela. Blaine Malcomess
drgn, jakby zupenie o niej zapomnia.
Tak, tak, oczywicie. Ju wychodzimy.
Centaine odprowadzia ich wzdu peronu do miejsca, gdzie pod
jedyn latarni uliczn sta zaparkowany chevrolet Blainea. Sza obok
wzka inwalidzkiego Izabeli.
Spotkanie z pani, pani Malcomess, sprawio mi prawdziw
przyjemno. Bardzo chciaabym pozna pani creczki. Czy przywiezie
je pani do Welteyreden podczas nastpnego pobytu w Cape Town?
Nie bardzo wiem, kiedy to bdzie odmwia grzecznie Isabella.
Na tym nowym stanowisku mj m bdzie mia bardzo mao czasu.
Dotarli do oczekujcego pojazdu, kierowca otworzy tylne drzwiczki,
a Blaine podnis Izabel z wzka i usadzi j na obitym skr
siedzeniu. Zamkn ostronie drzwiczki i odwrci si do Centaine. Sta
plecami do ony, szofer adowa wzek do baganika. Na chwil zostali
sami.
To dzielna i wspaniaa kobieta powiedzia cicho, ujmujc do
Centaine. Kocham j i nigdy jej nie opuszcz, ale pragn... Urwa;
ucisk jego doni zacz jej miady palce.
200

 Tak, ja take tego pragn... odpara rwnie cicho Centaine,

rozkoszujc si blem, ktry jej zadawa. Zbyt szybko jak dla niej
puci jej rk i przeszed na drug stron samochodu. Centaine
nachylia si do okienka i kalekiej dziewczyy.
Prosz pamita o zaproszeniu... zacza, ale Izabela przysuna
nagle gow do szyby, maska piknej pogody opada z jej twarzy i
wyjrzaa spod niej panika i nienawi.
On jest mj, nigdy nie bdziesz go miaa! szepna i rwnie
szybko si wyprostowaa. Blaine usiad obok niej i uj j za rk.
Chevrolet ruszy i odjecha z trzepotem proporca zarzdcy prowincji
na masce. Centaine staa pod latarni i patrzya za nim w lad, dopki
wiata reflektorw nie rozpyny si w ciemnoci.
20
Lothar spa ze suchawkami podsuchu telegrafu przy uchu, tote
obudzi go pierwszy brzczyk przekazu. Zapal wiec! zawoa do
Swarta Hendricka chwytajc suchawki. Co nadaj, Hennie. O tej
porze musi to by co wanego.
A mimo to nie od razu poj wag informacji, ktr zapisa w swoim
notesie: ...Komitet strajkowy pod przewodnictwem Gerharda
Fouriego... W skadzie wszyscy biali pracownicy...
Wiadomo przesana przez Twentynian-Jonesa wprawia go w
osupienie.
Gerhard Fourie... Na mio bosk, co ten dra kombinuje?
spyta na gos, po czym zerwa si z ziemi i chodzc nerwowo w kko
po miakim piasku koryta rzeki zabra si do rozgryzania tej zagadki.
Strajk... Po co, u diaba, miaby urzdza strajk, i to wanie w tej
chwili? Wysyka towaru wstrzymana. Tu musi chodzi o diamenty.
Strajkujcy nie chc wypuci diamentw z kopalni. Stan jak
wryty i rbn pici w otwart do. Tak jest! O to wanie chodzi!
Urzdzi strajk, eby wykrci si z naszej umowy! Nie wytrzyma
nerwowo, ale ba si, e go za to zabij. I wykombinowa sobie takie
wyjcie. Nie bdzie z nami wspdziaa. Wszystko stracone.
Ogarna go bezsilna, niepohamowana wcieko.
Tyle czasu, roboty i trudw! Tyle ryzyka! Kradzie koni! I
wszystko na nic, wszystko stracone przez jednego tustego...
201

Gdyby dosta teraz Fouriego w swoje rce, zastrzeliby go bez

skrupuw.
Baas! zawoa podniesionym gosem Hendrick. Szybko!
Telegraf!
Lothar rzuci si biegiem do ziemianki i chwyci z ziemi suchawki.
Nadawa telegrafista Courteney Miing and Finance Company z
Windhoek.

Do Vingta. Wracam natychmiast. Stop. adnych obietnic

ani ustpstw. Stop. Uzbroi wszystkich lojalnych
pracownikw i chroni przed zastraszeniem. Stop. Zapewni
ich o mojej wdzicznoci i czekajcej nagrodzie. Zamkn
natychmiast kantyn. Wstrzyma sprzeda ywnoci i
zaopatrzenia. Stop. Odci dopyw wody i prdu do domw
strajkujcych. Stop. Zawiadomi komitet strajkowy, e
oddzia policji w drodze. Koniec. Juno.
Pomimo wciekoci na Fouriego Lothar odrzuci gow do tyu i
wybuchn miechem. Ogarn go zachwyt i podziw.
Fourie i jego strajkujcy me maj pojcia z kim si mierz!
rykn. Wielki Boe, wolabym poaskota za uchem rozzoszczon
czarn mamb, ni wej teraz w drog Centaine Courteney.
Opanowa si, przemyla podsuchane wiadomoci i zwrci si do
Hendricka i Manfreda.
Mam przeczucie, e strajk, czy nie, te diamenty wyrusz w drog
do Windhoek. Ale nie sdz, eby to Fourie je wiz swoj ciarwk.
Szczerze mwic, nie daj mu wikszych szans, eby w ogle jeszcze
cokolwiek kiedykolwiek wozi. Tak wic nie bdziemy mieli
sympatycznego, chtnego do wsppracy stranika, ktry by nam po
prostu wrczy przesyk. Ale diamenty tdy przejad, a my tu na nie
zaczekamy.
ty daimler min ich o jedenastej wieczorem nastpnego dnia.
Lothar patrzy jak blask reflektorw stopniowo krystalizuje si w dwa
snopy biaego wiata, ktre omiataj rwnin w jego kierunku, znikaj
w szczelinie koryta rzeki, a potem strzelaj niemal pionowo w
bezksiycow noc, gdy auto dotaro do drugiego brzegu i zaczo si
202

wspina z powrotem na rwnin. Pokonujc stromy leb silnik rykn

na niskim biegu, po czym zawy na wysokich obrotach i maszyna
pomkna na pnocny wschd w stron kopalni H'ani.
Lothar zapali zapak i spojrza na zegarek.
Powiedzmy, e wyjechaa z Windhoek wkrtce po nadaniu
telegramu... To znaczy, e dotara tutaj w dwadziecia dwie godziny.
Gwizdn cicho. W nocy i po tych drogach! Musiaa jecha bez
jednego postoju. Jeli utrzyma to tempo, bdzie w kopalni jutro przed
poudniem. To po prostu niewiarygodne!
Z rozedrganego arem mirau w przodzie wyoniy si bkitne
wzgrza, ale tym razem Centaine nie bya w stanie doceni magii tego
widoku. Od trzydziestu dwch godzin siedziaa za kierownic, zza
ktrej wstawaa jedynie w czasie tankowania paliwa w przydronych
zajazdach. Tylko raz pozwolia sobie na krtki odpoczynek, zjechaa z
drogi i przespaa si dwie godziny na tylnym siedzeniu.
Bya u skraju fizycznej wytrzymaoci. Zmczenie odzywao si
blem w kociach, palio w oczy jak kwas, ciyo potwornym
brzemieniem na ramionach i wciskao w skrzany fotel daimlera, jakby
miaa na sobie cik stalow kolczug. Ale gotujca si w niej
wcieko mobilizowaa j do dziaania. Kiedy ujrzaa w oddali lnice
w socu cynkowane dachy zabudowa kopalni, zmczenie ustpio jak
rk odj.
Zatrzymwszy samochd wysiada na chwil, eby rozprostowa nogi i
rce, kilkoma energicznymi wymachami ramion pobudzi krenie
krwi. Potem przekrcia wsteczne lusterko i przyjrzaa si uwanie
swojej twarzy. Powieki miaa zaczerwienione, oczy przekrwione, a w
ich kcikach zebray si wilgotne kulki czarnego od kurzu luzu. Bya
trupio blada, ca twarz bieli jej srebrnoszary pustynny py.
Zmoczya chusteczk zimn wod z brezentowego worka, obmya
skr z kurzu, a potem wyja z kosmetyczki buteleczk pynu do
przemywania oraz may niebieski kieliszek i starannie wypukaa oczy.
Kiedy ponownie spojrzaa w lusterko, znw byy czyste, jasne i lnice.
Nastpnie energicznym poklepywaniem przywrcia kolory bladym
policzkom, otrzepaa chustk, zawizaa j z powrotem na gowie i
zdja dugi, biay paszcz chronicy przed kurzem. Tych kilka prostych
203

zabiegw sprawio, e wygldaa na odwieon i wypoczt. Teraz

moga stawi czoo przeciwnikom.
Na rogach uliczek stay grupki kobiet i dzieci. Patrzyy przygnbione i
zaniepokojone, jak przejeda obok nich w drodze do budynku zarzdu.
Prowadzia samochd sztywno wyprostowana, ze wzrokiem wbitym
nieruchomo przed siebie.
Zbliajc si do biura spostrzega, e pikietujcy je grnicy, rozparci
do tej pory nonszalancko w cieniu drzewa przed bram, szybko zajmuj
pozycje. Byo ich co najmniej dwudziestu, musieli si tu zebra prawie
wszyscy sprawni fizycznie biali pracownicy kopalni. Stanli przodem
do niej w poprzek drogi i chwycili si pod rce. Ich zacite twarze
przybray grony wyraz.
Nic nie wjedzie, nic nie wyjedzie! zaczli skandowa, kiedy
zwolnia. Wikszo uzbrojona bya w palki i trzonki od kilofw.
Nacisna doni klakson, a wielki daimler rykn jak ranny so, po
czym kierujc si dokadnie w rodek linii pikietujcych, raptownym
ruchem wcisna do deski peda gazu. Kiedy strajkujcy grnicy ujrzeli
przez przedni szyb jej twarz, uwiadomili sobie, e nie zawaha si ich
przejecha. W ostatniej chwili odskoczyli na obie strony.
Chcemy pracy! wrzasn jeden z nich, zamachn si trzonkim
kilofa i rbn w tyln szyb. Szko pko promienicie i zasypao
skrzane siedzenie, ale Centaine bya ju po drugiej stronie blokady.
Kiedy zahamowaa przed werand, z biura wybieg TwentymanJones, wcigajc w biegu marynark i poprawiajc krawat.
Nie spodziewalimy si pani wczeniej ni jutro rano!
Pascy przyjaciele si mnie spodziewali odpara gosem
amicym si z oburzenia i wskazaa rk wybit szyb.
Zaatakowali pani?! To niewybaczalne!
Zgadzam si powiedziaa. Ja na pewno nikomu wybacza
nie bd.
Twentyman-Jones mia na chudym biodrze wielki subowy
rewolwer. Zza plecw doktora wyoni si may Brantingham, ksigowy
kopalni, o gowie ysej jak strusie jajo i o wiele za duej w stosunku do
wskich, zwieszonych ramion. Wida byo, e lada chwila gotw si
rozpaka, lecz mimo to trzyma w oku swj monokl w zotej oprawce,
a w pulchnych biaych rkach dubeltwk.
204

 Jest pan dzielnym czowiekiem pochwalia go Centaine. Nie

zapomn panu dochowania wiernoci.
Przesza przodem do swego gabinetu i usiada z ulg za biurkiem.
Ilu jeszcze mamy ludzi?
Tylko pracownikw biura, razem osiem osb. Wszyscy z kopalni
przyczyli si do strajku, cho podejrzewam, e wielu z nich pod
presj.
Nawet Rogers i Maclear? Byli to dwaj najwysi rang
pracownicy dozoru. Oni take?
Niestety. Obaj weszli w skad komitetu strajkowego.
Z Fouriem?
Ci trzej s gwnymi prowodyrami.
Prosz dopilnowa, eby aden z nich nigdy wicej nie zosta u
mnie zatrudniony.
Twentyman-Jones spuci oczy.
Chyba powinnimy pamita wymamrota e to, co robi,
nie jest przestpstwem. Maj prawo powstrzyma si od pracy i
zbiorowo targowa si o...
Ale nie wtedy, gdy ja rozpaczliwie walcz, by uratowa kopalni
przed zamkniciem. Nie wtedy, gdy robi co mog, eby przynajmniej
cz z nich miaa zarobek. Nie po tym wszystkim, co mi zawdziczaj.
Obawiam si, e mimo wszystko prawo stoi po ich stronie
obstawa przy swoim Twentyman-Jones.
A po czyjej stronie stoi pan, panie Twentyman-Jones?
Spojrza na ni wstrznity.
Chyba nie musi pani o to pyta odpar. Od pierwszego dnia,
kiedy si poznalimy, jestem pani czowiekiem. Dobrze pani o tym wie.
Podnosz tylko prawn stron obecnej sytuacji.
Centaine zerwaa si skruszona zza biurka i wycigna do niego rk
przepraszajcym gestem.
Niech mi pan wybaczy. Jestem wykoczona i nie panuj nad sob.
Wstaa za szybko i krew odpyna jej z gowy. Zbiada przeraliwie
i zachwiaa si, jakby miaa zemdle. Twentyman-Jones chwyci j za
ramiona i podtrzyma.
Kiedy ostatni raz pani spaa? Przebya pani ca drog z Windhoek
bez jednego odpoczynku. Podprowadzi j do skrzanej kanapy i
agodnie lecz stanowczo zmusi, by si na niej pooya.
205

 Musi si pani troch przespa, co najmniej osiem godzin. Ka

przynie z bungalowu czyst zmian ubrania.
Przede wszystkim musz si rozmwi z prowodyrami.
Nie potrzsn gow, zacigajc zasony. Nie wczeniej ni
pani wypocznie i odzyska siy. W przeciwnym razie zmczenie
mogoby podsun pani bdne rozwizania.
Opada na kanap i przycisna palcami zamknite powieki.
Ma pan racj, jak zawsze.
Obudz pani o szstej i zawiadomi komitet, e przyjmie ich pani
o smej. To nam da dwie godziny na opracowanie strategii dziaania.
Kiedy trzej czonkowie komitetu strajkowego weszli do gabinetu,
Centaine przez pene trzy minuty mierzya ich bez sowa wzrokiem. Z
premedytacj kazaa usun z pokoju wszystkie krzesa poza tymi, na
ktrych siedzia Twentyman-Jones i ona sama. Strajkujcy musieli sta
przed ni jak uczniacy przed dyrektork szkoy.
W chwili obecnej jest w tym kraju sto tysicy bezrobotnych
rozpocza beznam tnym gosem. I kady z nich padby. na kolana
w podzice za wasz prac.
Takim pieprzeniem nic pani nie wskra odpar Maclear. By to
szary, niepozorny czowiek redniego wzrostu i w trudnym do
okrelenia wieku, ale Centaine wiedziaa, e jest bystry, pomysowy i
nieustpliwy. Wolaaby go mie po swojej stronie ni przeciwko sobie.
Jeli ma pan zamiar uywa w mojej obecnoci takiego jzyka,
panie Maclear, to moe pan natychmiast opuci ten pokj.
To take na nic si nie zda, pani Courteney. Umiechn si
smutno, wyraajc tym uznanie dla jej charakteru. Zna pani nasze
prawa i my take je znamy.
Centaine przeniosa wzrok na Rodgersa.
Jak si miewa paska ona? spytaa.
Przed rokiem opacia tej kobiecie podr do Johannesburga i leczenie
u jednego z najlepszych chirurgw w kraju. Rodgers pojecha z ni na
koszt kopalni i przez cay czas otrzymywa pensj tak, jakby pracowa.
Dobrze, pani Courteney odpar cicho zawstydzony Rodgers.
Co ona sdzi o tym waszym niedorzecznym zachowaniu?
Nadzorca spuci gow i wbi wzrok we wasne stopy. To bardzo
rozsdna kobieta cigna Centaine. Przypuszczam, e martwi si
o trjk waszych dzieci.
206

 Stoimy murem wtrci si nerwowo Fourie. Popieramy si

nawzajem, a kobiety s z nami. Moe pani da sobie spokj z tym...
Panie Fourie, prosz nie przerywa, kiedy ja mwi.
Odgrywanie roli wyniosej damy, ktra znia si do rozmowy z
nami, donikd pani nie zaprowadzi wybuchn Fourie. Mamy
pani kopalni i pani pieprzone diamenty, jest pani zdana na nasz ask.
To pani ma sucha, kiedy my mwimy. Taka jest naga prawda.
Zrobi buczuczn min i spojrza na swych kompanw szukajc u nich
poparcia. T min udao mu si pokry narastajcy strach. Przed oczami
sta mu Lothar De La Rey, w uszach dwiczaa jego groba. Wiedzia,
e jeli nie wywie si ze swego zobowiazania i nie dostarczy
odpowiednio wakiego argumentu na swoje wy- tumaczenie, to ju
teraz moe si uwaa za trupa. Musia judzi do strajku, zaotrza
sytuacj dotd, a kto inny wywiezie diamenty i stworzy mu okazj do
wykrcenia si sianem. Nawet jeden pieprzony diament nie wyjedzie
z tej kopalni, pki na to nie pozwolimy. Zatrzymujemy je jako zastaw.
Wiemy, e ma ich tu pani w skarbcu cay pkaty worek. I pole tam
sobie, dopki nie wysucha pani, co mamy do powiedzenia.
Wystarczajco zna si na ludziach, eby wiedzie, jak wacicielka
kopalni zareaguje na t grob.
Centaine przyjrzaa mu si uwaniej. W jego sowach dwiczaa
jaka faszywa nuta, wyczuwao si w nich nieszczero i krtactwo.
Zachowywa si zbyt agresywnie i prowokujco. Zupenie jakby to robi
z rozmysem.
W porzdku powiedziaa spokojnie. Zatem sucham. Co
macie mi do powiedzenia?
Fourie odczyta list da, a ona siedziaa nieruchomo, z twarz bez
wyrazu. Jedynymi oznakami zdradzajcymi Twentyman-Jonesowi
gotujc si w niej wcieko byo delikatne zarowienie szyi i
miarowe, rytmiczne stukanie nog w drewnian podog.
Kiedy Fourie dobrn do koca listy, zapado dugie, cikie
milczenie. eby je przerwa, poda Centaine kartk.
To jest kopia dla pani.
Prosz to pooy na biurku polecia, wzdragajc si przed
dotkniciem pisma. Pracownicy zwolnieni z kopalni w zeszym
miesicu otrymali odpraw rwn trzymiesicznej pacy
powiedziaa. Trzy razy wicej, ni im si naleao, dobrze o tym
207

wiecie. Wiecie take, e wszystkim wystawiono jak najlepsze

referencje.
To nasi koledzy odpar z uporem Fourie. Wielu z nich to
take nasi blisi lub dalsi krewni.
No dobrze skina gow i wstaa zza biurka.
Przedstawilicie swoje stanowisko zupenie jasno. Moecie ju odej.
Popatrzyli po sobie zbici z tropu.
Nie da nam pani odpowiedzi? spyta Maclear.
W kocu tak.
A kiedy to bdzie?
Wtedy, kiedy bd gotowa.
Ruszyli jeden za drugim do drzwi, ale nim do nich dotarli, Maclear
odwrci si i rzuci buntowniczo:
Zamknli kantyn, odcili dopyw wody i prdu do naszych
domw.
Na moje polecenie potwierdzia spokojnie.
Nie wolno pani tego robi.
A to dlaczego? Kantyna, generator, pompownia i domki
wszystko to jest moj wasnoci.
Mamy ony i dzieci do nakarmienia.
Trzeba byo o tym pomyle, zanim wywoalicie ten strajk.
Moemy sobie sami wzi to czego nam potrzeba. Moemy nawet
dobra si do pani diamentw. Nikt nie zdoa nam w tym przeszkodzi.
Zrbcie to zachcia. Nic mnie tak nie uszczliwi. Wamcie
si do kantyny i j obrabujcie, wysadcie dynamitem drzwi skarbca i
zabierzcie diamenty. Dokonajcie napaci na wiernych mi pracownikw.
Nic nie sprawi mi wikszej przyjemnoci ni wiadomo, e skazano
was na doywocie albo e dyndacie na szubiennicy.
Kiedy zostali sami, odwrcia si szybko do Twentyman-Jonesa.
On ma racj. Przede wszystkim trzeba zatroszczy si o diamenty.
Musz jako bezpiecznie dostarczy je do banku w Windhoek.
Moemy je odesa pod eskort policji zgodzi si TwentymanJones, ale Cantaine pokrcia gow.
Dotarcie tutaj moe zaj policji z pi dni. Rozkaz wymarszu
musi przeby dug biurokratyczn drog. Nie, diamenty musz znikn
std jeszcze przed witem. Wie pan, e ubezpieczenie nie obejmuje
zamieszek, strajkw i niepokojw spoecznych. Jeli co si z nimi
208

stanie, inynierze, bd zrujnowana. Cae moje ycie zaley od tych

kamieni. Nie mog dopuci, by wpady w rce tych ciemnych, tpych
brutali.
Prosz zdradzi, co pani zamierza.
Niech pan kae odstawi daimlera do warsztatw na zapleczu
budynku, przejrze go i zatankowa. Wynios diamenty przez tylne
drzwi. Wskazaa rk na przeciwleg cian gabinetu, w ktrej
znajdoway si ukryte drzwi. Korzystaa z nich czasami, kiedy chciaa
niepostrzeenie wej do biura lub si z niego wymkn. O pnocy,
kiedy ich wartownicy si popi, przetnie pan druty potu dokadnie na
wprost drzwi warsztatw.
W porzdku. Zaczyna si domyla do czego zmierza. To
nas wyprowadzi na uliczk do wywozu mieci. Strajkujcy ustawili
wartownikw przy gwnej bramie po przeciwnej stronie zabudowa.
Od tyu nie ma nikogo. Po wydostaniu si z uliczki zostanie nam tylko
prosty odcinek do drogi do Windhoek. Pokonanie go to kwestia kilku
sekund.
Nie nam, inynierze sprostowaa spokojnie.
Spojrza na ni osupiaym wzrokiem.
Chyba nie ma pani zamiaru jecha sama?!
Przecie dopiero co przebyam t drog wanie sama, szybko i bez
najmniejszych kopotw. Nie przewiduj ich take w drodze powrotnej.
Potrzebuj pana tutaj. Dobrze pan wie, e nie mog zostawi kopalni
pod opiek Brantinghama ani adnego z pracownikw zarzdu. Musi
pan zosta i trzyma rk na pulsie. Bez pana mogliby wysadzi w
powietrze odkrywk albo dokona sabotau w ktrym z zakadw.
Wystarczy kilka lasek dynamitu.
Przetar twarz doni od czoa po podbrdek, rozdarty koniecznoci
dokonania wyboru midzy spenieniem dwch powinnoci: wzgldem
kopalni, ktr zbudowa wasnymi rkoma i ktra bya jego durn i
chlub, i wzgldem kobiety drogiej mu jak crka lub ona, ktrych
nigdy nie mia. W kocu westchn ciko. Miaa racj. Trzeba to byo
zrobi tak, jak mwia.
W takim razie niech pani przynajmniej zabierze e sob ktrego z
naszych ludzi powiedzia bagalnie.
A niby kogo? Moe Brantinghama? spytaa unoszc brwi.
209

Uwiadomiwszy sobie ca absurdalno tego pomysu, TwentymanJones podnis rce w gecie kapitulacji.
Sam przeprowadz daimlera na ty, do warsztatw powiedzia.
Potem nadam telegram do Abego, to znaczy jeli jeszcze nie
przecili linii, eby natychmiast wysali pani na spotkanie siln eskort.
Dobrze, ale dopiero wtedy, kiedy si std wydostan. Ten Fourie
mg mie do rozumu, eby zaoy podsuch na linii. Pewnie dlatego
wanie nie przecili jeszcze przewodw.
Zgoda. O ktrej zamierza pani wyjecha?
O trzeciej rano odpara bez namysu Centaine. O tej godzinie
reakcje ludzkie s najbardziej spowolnione. Wanie wtedy najatwiej
bdzie zaskoczy wart przy bramie.
A wic dobrze, pani Courteney. Ka kucharce przygotowa pani
lekk kolacj i proponuj, eby potem si pani przespaa. Dopilnuj
wszystkich przygotowa i obudz pani o drugiej trzydzieci.
Obudzia si na pierwsze dotknicie i usiada wyprostowana na ku.
Wp do trzeciej powiedzia pgosem Twentyman-Jones
Daimler ma peny bak, diamnty zaadowane, pot przecity.
Przygotowaem pani kpiel, a tu jest zmiana czystej odziey z
bungalowu.
Za pitnacie minut bd gotowa.
Stanli przy samochodzie w ciemnym garau, zniyli gos do szeptu.
Podwjne drzwi byy otwarte na ocie, podwrze rozjania sierp
ksiyca.
Oznakowaem dziur w pocie wskaza rk TwentymanJones.
W odlegoci pidziesiciu metrw majaczyy na kolczastym drucie
kawaki biaego ptna.
Pojemnik z diamentami przemysowymi jest w baganiku, a kaseta
z kamieniami jubilerskimi na siedzeniu obok kierowcy. Wsun rk
przez otwarte kienko i poklepa czarne pudeko. Miao wielko i
ksztat maej walizki, ale wykonano je z lakierowanej stali i opatrzono
w patentowy zamek.
Dobrze. Centaine zapia paszcz chronicy przed kurzem i
nacigna mikkie giemzowe rkawiczki.
Strzelba jest zaadowana drobnym rutem, wic moe pani strzela
do kadego, kto prbowaby pani zatrzyma, nie ryzykujc popenienia
210

morderstwa. Tylko go porzdnie zapiecze. Gdyby jednak sprawa bya

powana, w schowku na rkawiczki jest pudeko nabojw z duo
grubszym rutem.
Centaine wsuna si za kierownic i ostronie zamkna drzwiczki,
by w nocnej ciszy nie zaalarmowa nikogo ich trzaniciem. Pooya
dubeltwk na kasecie z diamentami i odcigna oba kurki.
W baganiku jest koszyk z kanapkami i termos kawy.
Spojrzaa na niego przez uchylone boczne okienko i powiedziaa
powanie:
Jest pan moj podpor i opok.
Niech pani na siebie uwaa, nie da sobie zrobi jakiej krzywdy.
Do diabla z diamentami, moemy ich nakopa dwa, trzy razy tyle. To
pani jest tylko jedna, niepowtarzalna i niezastpiona. Pod wpywem
impulsu odpi od pasa subowy rewolwer, pochyli si i wepchn go
do kieszeni na oparciu fotela kierowcy. To jedyne zabezpieczenie,
jakie mog pani ofiarowa. Prosz pamita, e w komorze jest peny
nabj. Modl si, eby nie okaza si pani potrzebny. Cofn si o
krok i skin energicznie gow. Niech Bg pani prowadzi!
Uruchomia samochd, a kiedy wielki, siedmiolitrowy silnik
zamrucza cicho, zwolnia rczny hamulec, wczya wiata, wcisna
peda gazu i wyprysna przez podwjne drzwi, zmieniajc biegi z
wpraw rajdowca.
Poprowadzia samochd midzy skrawki biaego ptna i przemkna
przez dziur w pocie z szybkoci szedziesiciu kilometrw na
godzin, syszc jak luny kawaek kolczastego drutu drapie ze
zgrzytem karoseri. W tej samej chwili nadepna na hamulec, rzucia
kierownic w bok, a kiedy auto weszo w polizg i skrcio w uliczk do
wywozu mieci, znw wcisna do deski peda gazu. Daimler run z
rykiem przed siebie.
Poprzez dudnienie silnika dobiegy j odlege krzyki, ujrzaa ciemne,
niewyrane sylwetki wartownikw pdzcych wzdu potu od gwnej
bramy, by zabiec jej drog. Chwycia jedn rk dubeltwk i wysuna
przez okienko jej podwjn luf. W wiatach reflektorw wykrzywione
wciekoci twarze biegncych wydaway si odraajce, otwarte do
krzyku usta ziay w nich jak czarne czelucie.
Dwch najszybszych wyprzedzio reszt i dopado rogu uliczki rwno
z daimlerem. Pierwszy cisn trzonkiem od kilofa, ktry wirujc
211

przeci powietrze, bysn w wiatach reflektorw i z gonym

brzkiem odbi si od maski.
Centaine zniya strzelb, wycelowaa w nogi i nacisna oba spusty
naraz. Ciemno nocy rozdary pomaraczowe byski ognia i huk
wystrzau. rut siekn obu napastnikw po ydkach i udach.
Krzyczc ze strachu i blu sturlali si w bok, Centaine przemkna z
rykiem silnika obok nich, skrcia na drog do Windhoek i chwil
pniej rozpyna si w zalegajcej pustyni nocy.
Do Kauzyperdy. Pilne. Juno wyruszya std punkt ualnie o
trzeciej. Stop. Wiezie ze sob towar. Stop. Podruje sana
powtarzam sama. Stop. Natychmiast wysa jej na spotkanie
uzbrojon eskort. Koniec.
Vingt.
Lothar De La Rey wpatrywa si z osupieniem w wiadomo, ktr
zapisa w swym notesie przy drcym pomieniu wiecy.
Sama szepn. Sama powtarzam sama. Wizie towar. Boe
Wszechmogcy, jedzie z diamentami bez adnej obstawy. Dokona w
pamici szybkich oblicze. Wyjechaa z kopalni o trzeciej, wic tdy
przejedzie mniej wicej o pierwszej w poudnie.
Wypez z ziemianki, wdrapa si na brzeg, wyszuka sobie miejsce i
zapali jedno z przechowywanych jak najwikszy skarb cygar.
Przesun wzrokiem po niebie i zapatrzy si w sierp ksiyca,
pograjcy si powoli w pustyni. Kiedy brzask powlk wschodni
horyzont barwami pawiego ogona, wrci do obozowiska i rozdmucha
ar w ognisku.
Z ziemianki wyoni si Swart Hendrick i rozespany odszed na bok
odda haaliwie mocz na piasek. Wrci do ogniska zapinajc spodnie,
ziewn szeroko i pocign nosem czujc zapach kawy.
Zmieniamy plan poinformowa go Lothar.
Hendrick zamruga i na jego twarzy natychmiast pojawi si wyraz
czujnoci.
Dlaczego? spyta podejrzliwie.
Diamenty wiezie ta kobieta. Sama Nie odda nam ich atwo, a ja nie
chciabym, eby staa si jej jaka krzywda.
Przecie ja nigdy...
212

 Nie gadaj gupot! przerwa mu obcesowo Lothar. Kiedy ci

poniesie, nie patrzysz, tylko strzelasz. Ale to nie jedyny powd.
Rozstawi palce i zacz wylicza reszt. Po pierwsze, do jednej
kobiety nie potrzeba wicej ni jednego meczyzny . Jest do czasu.
Przewi liny tak, ebym ze swojego miejsca mg za jednym
pocigniciem zasypa przejazd gazami z obu stron. Po drugie, ta
kobieta ci zna, co podwaja ryzyko, e nas rozpozna. Po trzecie...
Urwa. Prawdziwym i jedynym powodem byo to, e chcia znw
znale si sam na sam z Centaine. Po raz ostatni. Ju nigdy w yciu nie
powrci w te strony. Po trzecie, zrobimy, jak mwi, bo ja tak
mwi. Zostaniesz tu z Manfredem i komi. Przygotuj wszystko,
ebymy mogli wyruszy natychmiast, jak tylko wykonam robot.
Hendrick wzruszy ramionami.
Pomog ci przewiza te liny mrukn.
21
Centaine zatrzymaa samochd u wjazdu do lebu i nie wyczajc
silnika wskoczya na mask, eby zbada przepraw przez koryto
wyschej rzeki.
lady, ktre zostawia jadc do kopalni, wci jeszcze rysoway si
ostro i wyranie na cytrynowym piasku. Od poprzedniej nocy nikt tdy
nie przejeda. Zdja brezentowy worek na wod, wypia trzy yki,
zakorkowaa go i umocowaa z powrotem we wnce na zapasowe koo,
po czym zasiada za kierownic, zatrzasna drzwiczki i zwolnia rczny
hamulec.
Daimler potoczy si w d szybko nabierajc prdkoci, gdy raptem
ziemia na wprost niej drgna i wirujcy kb pyu zasnu ca szeroko
zjazdu. Instynktownie nacisna hamulec. Zbocze lebu osuno si po
jednej stronie i niemal cakowicie zablokowao przejazd zwaami ziemi
i ska.
Merde! zakla.
Musiaa usun przeszkod lub znale inne miejsce, w ktrym
daoby si przeprawi na drug stron wwozu rzeki, a to oznaczao
znaczn zwok. Wrzucia wsteczny bieg i odwrciwszy si w fotelu
spojrzaa przez wybit tyln szyb z zamiarem wycofania si ze lebu
i nagle poczua ukucie niepokoju.
213

Zbocze osuno si take za samochodem, przegradzajc leb gadkim

waem miakiego piasku. Znalaza si w potrzasku. Wystawia gow
przez otwarte okienko i rozejrzaa si niespokojnie, krztuszc si
kurzem, ktrego kby nadal wiroway wok auta.
Kiedy py opad, stwierdzia, e osuwisko z przodu tylko czciowo
zablokowao drog. Pod przeciwlegym zboczem pozostaa wska
szczelina, zbyt maa, by przecisn si przez ni ogromny daimler, ale w
baganiku na dachu miaa opat. Kilka godzin pracy w palcym socu
powinno wystarczy, by auto mogo przejecha. Zirytowana
nieoczekiwan zwok signa do klaniki drzwiczek, ale nagle
ogarno j przeczucie niebezpieczestwa. Cofna rk i podniosa
wzrok.
Na krawdzi lebu sta jaki czowiek i patrzy na ni z gry. Jego
dugie buty z cholewami, znajdujce si na poziomie jej oczu, byy
mocno zdarte i ubielone kurzem, na niebieskiej koszuli ciemniay due
plamy potu. Mczyzna by wysoki, szczupy i ylasty, mia w sobie co
z zahartowanego w bojach onierza czy moe myliwego. Ale nie to j
przerazio, tylko maska na twarzy i strzelba, ktr trzyma na biodrze
wycelowana prosto w ni.
Maska zrobiona bya z worka po mce. Wci jeszcze dawao si
odczyta czerwono-niebieski napis: Premier Milling Co. Ltd. Ale
dwie dziury na oczy nadaway temu opakowaniu po niewinnym
artykule spoywczym zowieszczy wygld. Maska i strzelba jasno
zdradzay, czego powinna si spodziewa.
Kiedy skamieniaa w beruchu wpatrywaa si szeroko otwartymi
oczami w nieznajomego, przez gow przemkno jej kilka myli.
Diamenty s nieubezpieczone. Ta myl wybijaa si przed wszystkie
inne. Nastpny zajazd jest czterdzieci mil std. Zapomniaam nabi
dubeltwk. Wystrzeliam oba naboje.
Wycz silnik! poleci bandyta. Maska tumia jego gos, lecz
mimo to sycha byo wyranie, e go dla niepoznaki zmienia.
Wysiadaj! ruchem strzelby podkreli swj rozkaz.
Wysiada powoli z samochodu i rozejrzaa si rozpaczliwie wok.
Panika i przeraenie ju j opuciy, wyparte przez potrzeb mylenia i
dziaania. Jej wzrok przykua wska szczelina na wprost niej, midzy
osuwiskiem wieej ziemi i tward, strom cian lebu.
214

Przejad, w kadym razie mog sprbowa pomylaa i jednym

skokiem znalaza si znw za kierownic.
Stj! rykn zamaskowany mczyzna, ale silnik daimlera
dudni ju na pierwszym biegu.
Spod tylnych k wystrzeliy dwie fontanny drobniutkiego tego
piasku, samochd skoczy do przodu i cho zarzucao go mocno na
boki, byskawicznie nabiera szybkoci. Centaine wycelowaa znaczek
na masce prosto w rodek wskiej szczeliny midzy cian lebu a
zwaem wieej ziemi i kamieni.
Usyszaa, e mczyzna krzyczy co jeszcze, potem rozleg si strza
ostrzegawczy i kula zrykoszetowaa o dach samochodu, ale ona na nic
nie zwaajc skupia si na wyprowadzeniu daimlera z puapki.
Wjechaa zewntrznymi koami tak wysoko na zbocze lebu, e
samochd niemal stan na boku i w kadej chwili grozi
przekoziokowaniem przez dach, ale w dalszym cigu nabiera
szybkoci. Rzucao nim i trzso tak, e tylko kurczowe uczepienie si
kierownicy pozwolio Centaine utrzyma si w fotelu. Jechaa ju
praktycznie pionowo na dwch koach.
Wszystko na prno szczelina okazaa si za wska. Dolne kola
zawadziy o zwa ziemi i ska, daimler stan dba i wyskoczy do
przodu i w gr niczym wycigowy ko przez przeszkod. Impet
uderzenia cisn Centaine na przedni szyb, ale zdya zaprze si o
ni jedn rk, drug nie puszczajc kierownicy.
Ldowaniu towarzyszy oguszajcy huk, Centaine przeleciaa do tyu
i rbna plecami o oparcie skrzanego fotela. Poczua, jak jaki gaz
uderza bezlitonie w podwozie auta, jak bokser zadajcy potworny cios
w brzuch, tylne koa z przeraliwym piskiem zabuksoway na stercie
kamieni, nie mogc znale staego podparcia, po czym nagle odzyskay
przyczepno i daimler raz jeszcze poszybowa do przodu.
Spad po drugiej stronie blokady z twardym, niepokojcym oskotem.
Centaine usyszaa, jak co pka, jeden z drkw kierowniczych
zachrobota zgrzytliwie i kierownica bez oporu zawirowaa jej w
doniach. Samochd przebi si przez przeszkod, ale dozna przy tym
miertelnej rany i wyama si zupenie spod kontroli. Koa nie
reagoway na skrty kierownicy, a linka gazu zerwaa si i zablokowaa
silnik na najwyszych obrotach.
215

Centaine krzykna przeraliwie i z caych si przywara do deski

rozdzielczej. Daimler pdzi lebem w d w stron koryta rzeki
rzucany od ciany do ciany, a kade uderzenie wgniatao i daro blach
karoserii. Oderwaa rce, prbujc rozpaczliwie dosign kluczyka w
stacyjce, ale szybkociomierz wskazywa pidziesit kilometrw na
godzin i kolejne zderzenie ze cian lebu odrzucio j na siedzenie dla
pasaera. Rg stalowej kasety z diamentami wbi jej si w ebra, lecz
ju w nastpnej chwili poszybowaa w przeciwn stron.
Dokadnie w momencie, gdy samochd wypad na dno koryta rzeki,
drzwiczki po stronie kierowcy odskoczyy na ca szeroko i Centaine
zostaa wyrzucona na zewntrz. Instynktownie zwina si w kbek, jak
przy upadku z galopujcego konia, przekoziokowaa kilka razy po
mikkim biaym piasku i wreszcie zatrzymaa si na klczkach.
Daimler gna w poprzek koryta rzeki, silnik rycza na najwyszych
obrotach, w jednym z przednich k, uszkodzonym na skaach zapory,
nie byo powietrza. Podskakiwa i chwia si na boki jak dzikie zwierz,
a wreszcie uderzy w przeciwlegy stok. Zderzak zary w ziemi,
pracujcy pen moc silnik wyrzuci w gr tylne koa i cay samochd
przekoziokowa na dach. Wycelowane w niebo trzy sprawne koa
zawiroway szaleczo, szyby w oknach popkay gwiadzicie, kabina
spaszczya si i wgia do rodka, a spod maski trysna struga
gorcego oleju, wsikajcego szybko w piasek.
Centaine zerwaa si z ziemi i rzucia biegiem za samochodem. Piasek
czepia jej si do ng, przy kadym kroku zapadaa si po kostki. Na
skutek przeraenia wydawao jej si, e stoi w miejscu, czua si tak,
jakby brna przez kad melasy, jakby nia jeden ze swych
koszmarnych snw, w ktrym wszystko odbywao si w zwolnioriym
tempie.
Nie odwaya si obejrze. Zamaskowany napastnik musia by tu,
tu. Skulia si w sobie w oczekiwaniu, e lada chwila poczuje na
ramieniu jego rk albo usyszy za plecami huk wystrzau, ale udao jej
si dotrze samochodu i pa na kolana po stronie kierowcy.
Drzwiczki byy wyrwane, wpeiza na czworakach do wntrza auta.
Strzelba zaklinowaa si pod kolumn kierownicy, zdoaa jednak j
wycign, a potem jednym szarpniciem otworzya schowek pod desk
rozdzielcz. Kartonowe pudeko nabojw byo jaskrawoczerwone, na
jego wieczku widnia czarny napis: Eley Kynoch, kaliber 12, 25
216

sztuk. Szarpna nerwowo wieczko, pudeko rozerwao si i czerwone

naboje z mosinymi czubkami rozsypay si wok jej kolan.
Zwolnia kciukiem blokad zamka i zamaa strzelb. Dwie puste
uski po rucie na ptaki wypady na ziemi i w tej samej chwili wyrwano
jej bro z rki.
Podnisszy powoli wzrok ujrzaa stojcego nad ni zamaskowanego
mczyzn eby w takim tempie zbiec ze zbocza i pokona koryto
rzeki musia pdzi jak polujcy lampart. Wzi zamach i z caej siy
odrzuci nie nabit strzelb, a wirujc poszybowaa na odlego
pitnastu metrw. Ale od siy rzutu mczyzna straci na uamek chwili
rwnowag. Centaine bez namysu poderwaa si z kolan i caym
ciarem ciaa rbna go w pier, mierzc gow tu oniej uniesionej
lewej rki, ktr cisn dubeltwk.
Byo to tak nieoczekiwane, e napastnik zachwia si, run na plecy i
oboje poturlali si po piasku. Gdy w pewnej chwili Centaine znalaza
si na wierzchu, udao jej si wyrwa, skoczy na rwne nogi i rzuci z
powrotem w stron samochodu. Silnik nadal rycza oguszajco, wyciek
oleju by ju tak duy, e toki i cylindry zaczy si zaciera, a spod
maski buchay kby niebieskiego dymu.
Rewolwer! Chwycia klamk tylnych drzwiczek i szarpna z caej
siy. Przez szyb widziaa skrzan kabur i kratkowan kolb
subowego rewolweru Twentyman-Jonesa wystajce z kieszeni za
siedzeniem kierowcy, ale zamek si zablokowa.
Rzuciwszy si do przednich drzwiczek, pada na czworaka i wpeza
do poowy do rodka, prbujc dosign rewolweru od przodu, ponad
oparciem siedzenia, ale w tej samej chwili poczua na ramieniu elazny
uchwyt kocistych palcw, ktre jednym szarpniciem postawiy j na
nogi. Odwrcia si byskawicznie i znalaza si twarz w twarz z
napastnikiem. W cienkim, biaym, bawenianym worku zakrywajcym
ca gow wyglda jak czonek KuKluxKlanu. Otwory na oczy
ziay czerni niby oczodoy trupiej czaszki, ale gdzie w gbi tych dziur
dostrzega bysk ludzkich oczu. Bez namysu rzucia si do tych oczu z
pazurami.
Bandyta szarpn gow do tyu, ale jej wskazujcy palec zaczepi o
cienki materia i rozerwa go od oka po podbrdek. Napastnik chwyci
j za oba nadgarstki, ona jednak, zamiast mu si wyrywa, jeszcze raz
rbna w niego caym ciarem ciaa, prbujc mu zada cios kolanem
217

w krocze. Uchyli si byskawicznym skrtem ciaa i trafia go tylko w

grn cz uda. Poczua si uderzenia kolana w spryste, napite
minie jego nogi, ale kociste palce tylko jeszcze bardziej zacieniy
chwyt, wbijajc si w jej rce niczym stalowe szczki potrzasku na
wilki.
Niewiele mylc schylia gow i wbia mu w do zby jak asica, nie
przestajc kopa go po udach i goleniach, zasypujc go istnym gradem
kopniakw, z ktrych wikszo grzza w jego twardym ciele lub
odbijaa si od koci.
Dysza ciko i stka z blu, prbujc j obezwadni. Najwyraniej
nie spodziewa si tak szaleczego oporu, a bl w nadgarstku musia
by nie do wytrzymania. Jej samej minie szczk zaczynay drtwie
od siy, z jak je zaciskaa. Usyszaa chrzst rozdzieranej zbami skry
i ywego misa i w nastpnej chwili poczua w ustach smak krwi,
sonawej i gorcej.
Bandyta jkn gardowo i woln rk chwyci j za wosy, prbujc
oderwa jej glow. Oddychaa przez nos, dyszc jak buldog i zaciskajc
z caej siy szczki, a pod zbami zazgrzytaa jej ko. Napastnik
jeszcze mocniej szarpn j za wosy, wydajc z siebie cichy
przejmujcy jk blu.
Zamkna oczy, spodziewajc si, e lada chwila uderzy j pici w
skro, by rozewrze jej szczki, ale zachowywa si zadziwiajco
agodnie. Stara si oderwa jej gow, ale tak jakby nie chcia jej
wyrzdzi adnej krzywdy ani zada blu.
Poczua, e w ustach tryska jej fontanna przegryza ttnic w
nadgarstku. Ciepa struga uderzya w jej podniebienie z tak moc, e
lada chwila moga si ni udusi. Nie poluniajc zacisku szczk
rozchylia wargi, by da jej ujcie na zewntrz. Krew spyna kcikami
jej ust i obryzgaa ich oboje, gdy bandyta coraz gwatowniej szarpa jej
gow na wszystkie strony, jczc teraz ju na cay gos. W kocu
zdecydowa si uy siy.
Wbi kciuk i palec wskazujcy w zawiasy jej szczki z tak si, jakby
to byy elazne szpikulce. Byskawica blu przeszya j a do oczu,
Centaine otworzya usta i gwatownie odskoczya do tyu. Znw udao
jej si go zaskoczy. Nim zorientowa si, co zamierza, wyrwaa mu si
i pdzia z powrotem w stron samochodu.
218

Tym razem zdya wepchn rk za oparcie siedzenia i dosign

rewolweru. Wylizn si z naoliwionej kabury, lecz kiedy
rozczapierzya rozpaczliwie trzsce si palce, by go pochwyci,
zamaskowany bandyta zapa j za wosy i szarpn do tyu. Ciki
rewolwer przeiecia jej midzy palcami i spad z grzechotem na dach
wywrconego samochodu.
Znw rzucia si na napastnika, szczerzc zby wci jeszcze jeszcze
rowe od jego krwi i prbujc go ugry, tym razem w twarz. Rozdarta
maska przekrzywia mu si na chwil, olepiony zatoczy si w ty i
run na plecy, nie wypuszczajc jej z obj. Kiedy przeturla si na ni
i przygwodzi do ziemi caym ciarem ciaa, unieruchamiajc
rozcignite w bok rce jak na krzyu, szarpaa si, kopaa i drapaa
paznokciami, a nage znieruchomiaa wpatrzona w niego osupiaym
wzrokiem.
Naddarty kawaek maski opad w d i odsoni oczy. Niezwyke jasne
oczy o barwie topazu, z dugimi czarnymi rzsami.
Lothar! wydusia z siebie z niedowierzaniem.
Znieruchomia usyszawszy swoje imi. Leeli tak oboje, objci jak
kochankowie, spieceni nogami, przycinici do siebie podbruszami,
zdyszani i wysmarowani jego krwi, i wpatrywali si w siebie bez
sowa.
Nagle puci j, wsta, zerwa z gowy mask i owin ni rozszarpany
nadgarstek. Gdy pochyli gow, spltane zociste loki opady mu na
uszy i czoo. Dopiero teraz uwiadomi sobie, jak powanie jest ranny.
Spod rozdartego i zmiadonego zbami ciaa przewiecay cigna i
ko. Jasna ttnicza krew przesika natychmiast przez materia i
zacza kapa na piasek.
Centaine podpara si rkami i usiada, nie spuszczajc z niego
wzroku. Silnik daimlera zatar si ju i zablokowa, martw cisz mcio
tylko ich dyszenie.
Dlaczego to zrobie? spytaa szeptem.
Dobrze wiesz, dlaczego.
Zawiza zbami koce materiau na supe i w tej samej chwili
Centaine rzucia si desperacko w bok, signa do wntrza samochodu,
prbujc namaca rewolwer. Dotkna palcami kolby, ale nim zdoaa j
obj, szarpn j do tyu i przewrci na piasek.
219

Podnis pistolet, odpi pasek od kabury, zrobi sobie z niego opask

uciskow i temblak i mrukn z zadowoleniem, stwierdziwszy, e udao
mu si powstrzyma upyw krwi.
Gdzie one s? spyta, patrzc na ni z gry.
Co gdzie jest? O czym ty mwisz?
Pochyli si, zajrza do kabiny samochodu i wycign z niej kaset z
czarno lakierowanej stali.
Kluczyki! powiedzia.
Odpowiedziaa mu zacitym, wyzywajcym spojrzeniem. Bez sowa
ukucn, wcisn kaset mocno w piasek, cofn si o krok,
odbezpieczy pistolet i strzeli. W zalegajcej pustyni ciszy huk
wystrzau zabrzmia oguszaj co, jeszcze dugo dwicza w uszach
urojonym echem. Kula oderwaa zamek od kasety i zdara z wieka
kawaek lakieru, ukazujc jasny i lnicy metal.
Lothar wsun pistolet do kieszeni, uklk i unis wieko. Kaseta
wypeniona bya po brzegi maymi paczuszkami, starannie owinitymi
w brzowy papier i opiecztowanymi czerwonym woskiem. Zranion
rk wyj jedn z nich i odczyta na gos napis wykonany
starowieckim ozdobnym pismem Twentyman-Jonesa: 156 sztuk,
razem 382 karaty. Rozerwawszy zbami gruby kartonowy papier
wysypa na do gar kamieni. W jasnym socu zalniy tym
niepowtarzalnym mydlanym blaskiem nieoszlifowanych diamentw.
Bardzo adne mrukn, wsypa kamienie do kieszeni, po czym
schowa rozdarte opakowanie z powrotem do kasety i zamkn wieko.
Wiedziaam, e jeste morderc rzucia przez zby. Ale
nigdy nie mylaam, e jeste take zwykym zodziejem.
I kto to mwi! Przecie to ty ukrada mi moje statki i przetwrni.
Wsadzi walizeczk pod rami, wsta i podszed do baganika
samochodu. Mimo i daimler lea na dachu, udao mu si go odrobin
odchyli. Zajrza przez szpar do rodka.
Dobrze powiedzia. Miaa do rozsdku, eby zabra ze
sob wod. Dwadziecia galonw wystarczy ci na tydzie, a znajd ci
na pewno duo wczeniej. Abrahams wysya ci na spotkanie uzbrojon
eskort. Przejem telegram Twentyman-Jonesa.
Ty bydlaku szepna.

220

 Nim ci tu zostawi, przetn lini telegraficzn. I jedni, i drudzy

natychmiast si zorientuj, e co si stao. Znajd ci. Nic ci nie
bdzie.
O Boe, jak ja ci nienawidz!
Nie odchod od samochodu. To podstawowa zasada, by przetrwa
na pustyni. Nawet na chwil si od niego nie oddalaj. Odnajd ci mniej
wicej za dwa dni. Tyle bd mia nad wami przewagi.
Zawsze mylaam, e ci nienawidz, ale dopiero teraz pojam
prawdziwe znaczenie tego sowa.
Mogem ci by je wyjani powiedzia cicho, pdnoszc z ziemi
odrzucon dubeltwk. W cigu tych wielu lat, kiedy sam
wychowywaem naszego syna, poznaem je a za dobrze. A jeszcze
lepiej, kiedy znw pojawia si w moim yciu tylko po to, by zniszczy
i zrujnowa wszystko, o czym marzyem, na co tak ciko harowaem.
Zamachn si strzelb i rbn m jak siekier w jeden z gazw.
Kolba rozprysa si w drzazgi, ale on bi dalej, dopki strzelba nie
zgia si i nie staa zupenie bezuyteczna. Dopiero wtedy rzuci j na
ziemi.
Przewiesi sobie mauzera przez rami, przeoy kaset do zdrowej
rki, a zranion przycisn na temblaku do piersi. Opatrunek zupenie
przesik krwi, rana musiaa mu sprawia potworny bl. Pod ciemn
opalenizn by wyranie blady, a mwic zacina si co kilka sw.
Staraem si nie wyrzdzi ci krzywdy... Gdyby nie stawiaa tak
szaleczego oporu... Urwa i po chwili milczenia doda: Nie
zobaczymy si ju nigdy. egnaj, Centaine.
Zobaczymy si, jeszcze si zobaczymy. Znasz mnie dobrze, musisz
zdawa sobie spraw, e nie spoczn, pki nie uzyskam penego
zadouczynienia za to, co dzisiaj zrobi.
Skin gow.
Wiem, e bdziesz prbowaa. Odwrci si, eby odej.
Lothar! zawoaa za nim ostro, a kiedy odwrci si z
powrotem, ju znacznie agodniej zaproponowaa: Dobijmy targu.
Twoja firma i lodzie wolne od wszelkiego zaduenia w zamian za moje
diamenty.
To kiepski interes powiedzia ze smutnym umiechem.
Przetwrnia i kutry nie s ju warte funta kakw, natomiast twoje
diamenty...
221

 I pidziesit tysicy funtw gotwk oraz moja obietnica, e nie

zgosz niczego na policj. Za wszelk cen staraa si stumi w
gosie nut desperacji.
Ostatnim razem to ja ciebie bagaem, pamitasz? Nie, Centaine,
nawet gdybym chcia, nie mog si ju wycofa. Spaliem za sob
mosty. Pomyla o koniach, ale nie mg przecie jej o tym
powiedzie. Nici z naszego targu, Centaine. Musz ju i.
Za poow diamentw! Zostaw mi chocia poow!
W imi czego?
W imi uczucia, ktrym si kiedy darzylimy.
Musisz wymyli jaki lepszy powd zamia si z gorycz.
Wic dobrze, powiem ci. Jeli zabierzesz mi te diamenty,
zniszczysz mnie, Lotharze. Po takiej stracie nie zdoam si otrzsn.
Ju teraz jestem fatalnie zaduona. Bez diamentw bd cakowicie
zrujnowana.
Tak jak ja, kiedy zabraa mi kutry. Odwrci si i powlk
przez piasek ku zboczu wwozu rzeki. Centaine podniosa si z ziemi.
Lotharze De La Rey! zawoaa za nim. Skoro nie chcesz
przyj mojej propozycji.., to posuchaj w zamian przysigi!
Przysigam i bior na wiadkw Boga i wszystkich jego witych...
przysigam, e nie spoczn, dopki nie ujrz jak dyndasz na
szubiennicy!
Nie obejrza si, ale widziaa, e drgn, usyszawszy jej grob. Tulc
do siebie zranion do, z karabinem na plecach i kaset w drugiej rce,
wspi si na krawd zbocza i znikn.
Centaine osuna si na kolana, cita z ng fal dugo tumionej
reakcji. Trzsa si nieopanowanie i dygotaa jak w febrze. Ponienie,
zwtpienie i czarna rozpacz uderzyy w ni falami jak sztormowy
przybj w bezbronn pla, przeleway si przez jej ciao w t i z
powrotem, przybieray na sile, przetaczay si z narastajc
gwatownoci. Stwierdzia, e z oczu pyn jej zy, wielkie krople
zmywajce powoli z warg i brody zakrzep krew Lothara. Ich smak
wzbudzi w niej nie mniejsz odraz ni mdy smak krwi, ktry wci
jeszcze czua w gardle.
Ta odraza dodaa jej si, pomoga dwign si na nogi i podej do
samochodu. Jakim cudem worek z wod nadal wisia na swoim haku.
222

Kiedy zmya krew i zy, wypukaa gardo i wyplua row wod na

piasek, ogarna j ch, by natychmiast ruszy za nim w pogo.
Zabra jej rewolwer, a zniszczona strzelba zmienia si w kawaek
pogitego, skrconego metalu.
Jeszcze nie teraz... szepna. Ale ju wkrtce. Daam ci na to
sowo, Lotharze De La Rey.
Zamiast tego podesza wic do baganika wywrconego samochodu.
Musiaa odgarn rkami had piasku, nim udao jej si go szerzej
otworzy. Wyja z rodka dwa dziesiciogalonowe pojemniki z wod i
kaset z diamentami przemysowymi, zaniosa je w cie na zboczu
koryta i zakopaa w piasku, eby je ukry, a take po to, eby woda
pozostaa maksymalnie chodna.
Potem wrcia do auta i niecierpliwie wypakowaa reszt rzeczy, ktre
wozia z sob na wypadek nieprzewidzianych okolicznoci, przeraona
nagie miertelnie, e zapomniaa zabra aparat do podczenia si do
linii telegraficznej albo e kto go przez pomyk wyadowa. Lecz ju
po chwili znalaza go tam, gdzie by powinien, w pudeku z
narzdziami obok podnonika i kluczy do zmiany koa.
Przerzucia przez rami chlebak z aparatem, wsadzia pod pach
szpul przewodu i zacza pi si ladem Lothara w gr zbocza, a
odnalaza miejsce, gdzie spta swego konia.
Powiedzia, e przetnie druty... Osoniwszy rk oczy
przesuna wzrokiem wzdu koryta rzeki. Powinien by si
domyli, e wo ze sob przenony aparat telegraficzny. Nie dam mu
tych dwch dni przewagi.
Spostrzega supy telegrafu przecinajce na ukos ptl drogi i zakole
rzeki. lady kopyt prowadziy wzdu krawdzi brzegu. Ruszya za
nimi.
Ju z odlegoci dwustu metrw zobaczya miejsce przecicia. Druty
zwisay do ziemi, skrcone leniwie w dwie odwrcone parabole. Na ten
widok przyspieszya kroku. Kiedy dotara do miejsca, gdzie linia
telegraficzna przecinaa rzek, i spojrzaa z brzegu w d, natychmiast
zauwaya pozostaoci obozowiska Lothara. Z zasypanego pospiesznie
piaskiem ogniska snua si jeszcze smuka dymu.
Rzucia na ziem szpul drutu i torb z aparatem i speza po stromym
zboczu na dno rzeki. Natrafia na wejcie do ziemianki i od razu
223

odkrya, e zamieszkiwao j wicej osb, i to przez zduszy czas. Na

ziemi leay trzy barogi z trawy.
Jest ich trzech... mrukna zaskoczona, lecz po chwili namysu
rozwikaa zagadk. Ma ze sob tego swego bkarta. Nadal nie
potrafia myle o Manfredzie jako o swym synu. A tym trzecim
musi by Swart Hendrick. On i Lothar s nierozczni.
Wysza na zewntrz i przystana niezdecydowana. Podczenie
aparatu do przecitych drutw musiao potrwa, a jeli chciaa wysa
za Lotharem pogo, nim uda mu si zdoby zbyt du przewag,
najwaniejsz spraw byo ustalenie, w ktr stron odjecha.
Podcz si do telegrafu dopiero wtedy postanowia gdy ustal
kierunek jego ucieczki.
Wydawao si mao prawdopodobne, eby ruszy na wschd, w gb
Kalahari. Tam nie byo nic poza bezlitosn pustyni.
Zawrci z powrotem w stron Windhoek uznaa i w pierwszej
kolejnoci spenetrowaa pustyni w tym wanie kierunku. Cay obszar
wok obozowiska by gsto zdeptany przez konie i ludzi. Ocenia, e
musieli tu przebywa co najmniej dwa tygodnie. Tylko nauki, jakie
pobraa u Buszmenw, pozwoliy jej si poapa w tej pltaninie
ladw.
Nie, nie pojechali w t stron uznaa w kocu. W takim razie
musieli ruszy na poudnie, ku Gobabis i rzece Oranje.
Zatoczya szeroki krg wok obozowiska, obchodzc je od poudnia,
a kiedy nie natrafia na adne lady pniejsze ni sprzed kilku dni,
spojrzaa na pnoc.
To niemoliwe mrukna. A do rzeki Okayango i kolonii
portugalskiej nie ma tam nic, absolutnie nic. Nie ma mowy, eby konie
przebyy spalone pustkowia krainy Buszmenw.
Mimo to obesza obozowisko od pnocy i niemal natychmiast
natkna, si na wiey trop, wyranie rysujcy si na mikkim piasku.
Sprzed niecaej godziny ocenia. Trzej jedcy z luzakami. A
wic mimo wszystko Lothar wybra ucieczk na pnoc. Musia
zwariowa.., albo co knuje. Przesza wieym tropem ponad
kilometr, eby sprawdzi, czy nie odbi w bok lub nie zawrci. lad
biegi prosto jak strzeli w stron rozedrganych arem pustkowi na
pnocy. Wzdrygna si, przypomniawszy sobie, jak tam jest.
224

 To szalestwo szepna. A on przecie nie jest szalony.

Jedzie do granicy Angoli. Tam mia swoj baz wypadow w czasach,
gdy para si kusownictwem i polowa na sonie. Jeli dotrze do rzeki,
nigdy wicej go nie zobacz. Ma tam wielu przyjaci, portugalskich
kupcw, ktrym sprzedawa ko. Tym razem bdzie mia w kieszeni
diamenty wartoci miliona funtw, cay wiat stanie przed nim
otworem. Musz go dopa, nim przekroczy granic.
Na myl o ogromie czekajcego j przedsiwzicia podupada na
duchu i znw ogarna j czarna rozpacz. Przygotowa to sobie bardzo
starannie, wszystko dziaa na jego korzy. Nigdy go nie dogonimy.
Wzia si w gar, walczc z besti zwtpienia. A wanie, e
dogonimy! Musimy! Musz go przechytrzy i pokona. Po prostu
musz. Inaczej jestem zgubiona.
Okrcia si na picie i pobiega z powrotem do porzuconego
obozowiska.
Zebraa zwisajce do ziemi druty, przypia do nich koce przewodw
ze szpuli i nacigna je tak, by nie dotykay ziemi. Podczya aparat i
umocowaa do zaciskw kocwki suchych baterii. Wymieniaa baterie
przed wyjazdem z Windhoek. Powinny by naadowane. Na uamek
sekundy poczua przeraajc pustk w gowie nie moga sobie
przypomnie ani jednej litery alfabetu Morsea. Lecz ju w nastpnej
chwili w uszach rozdzwoniy jej si wszystkie kropki i kreski i zacza
stuka mosinym kluczem.
Juno do Vingta. Prosz o potwierdzenie.
Przez kilka dugich sekund jedyn odpowiedzi bya tylko cisza w
suchawkach, lecz nage rozlego si upragnione brzczenie:
Vingt do Juno. Prosz nadawa.
W krtkich sowach i zwizych zwrotach poinformowaa
Twentyman-Jonesa o napadzie, podaa gdzie si znajduje, po czym
cigna dalej:
Wynegocjowa ze strajkujcymi zakoczenie strajku.
Odzyskanie towaru nie mniej wane dla nich ni dla mnie.
225

Stop. Wysa ciarwk na pnocny kraniec niecki O'chee.

Zlokalizowa obozowisko Buszmenw w lesie mongongo.
Stop. Przywdca szczepu nazywa si Kwi. Stop. Poda Kwi
haso Crka Nam kaleya. Powtarzam Crka Nam
kaleya. Stop. Zabra Kwi i przywie. Stop.
Podzikowaa w duchu, e sowo kaleya dawao si fonetycznie
zapisa w alfabecie aciskim, nie miao skomplikowanych zgosek i
mlaskw jzyka tak charakterystycznych dla jzyka Buszmenw.
Kaleya byo sowem uywanym w niebezpieczestwie, woaniem o
pomoc, ktrego aden czonek rodu nie mg nie wysucha. Nadaa
reszt polece, a kiedy skoczya, Twentyman-Jones potwierdzi odbir
i spyta:
Czy jeste bezpieczna caa i zdrowa. Znak zapytania.
Vingt.
Tak. Koniec. Juno.
Otara t apaszk pot z czoa; siedziaa w penym socu. Potem
strzepna palce, by je rozluni, i jeszcze raz pochylia si nad
kluczem. Wprawnymi ruchami wystukaa sygna wywoawczy swojego
telegrafisty w biurze Courteney Mining and Finance Company w
Windhoek.
Potwierdzenie otrzymaa niemal natychmiast. Bez wtpienia suchano
tam jej telegramu do Twentyman-Jonesa. Niemniej wolaa si co do
tego upewni.
Odebralicie poprzedni przekaz?
Tak.
Dostarczy go natychmiast zarzdcy prowincji
pukownikowi Blaine owi Malcomessowi z prob o pomoc
w schwytaniu bandytw i odzyskaniu zrabowanego mienia.
Stop. Sprawdzi, czy w cigu ostatnich trzech miesicy nie
nadesza informacja o kradziey znacznej liczby koni lub
226

zakupieniu ich przez niejakiego Lothara De La Reya.

Odpowied przesia jak najszybciej. Koniec. Juno.
Telegrafista potwierdzi przyjcie telegramu i nadawa dalej:
Kauzyperda do Juno.
Ogromnie si o ciebie niepokoimy. Stop. Pozosta tam
gdzie jeste. Pod adnym pozorem nigdzie si nie oddalaj.
Stop.
Musieli wezwa Abego do biura natychmiast po odebraniu jej
zgoszenia.
Przerabiaam t lekcj ju wieki temu, Abe! wykrzykna
zirytowana, ale zanotowaa reszt telegramu.
Uzbrojona eskorta opucia Windhoek o pitej rano.
Stop. Powinni dotrze do ciebie jutro o wicie. Stop. Czekaj
na odpowied Makomessa. Koniec. Kauzyperda.
Przewody ze szpuli byy wystarczajco dugie, eby moga schroni
si w skrawek cienia pod jedn ze cian koryta rzeki. Czekajc na
telegram z Windhoek skupia si maksymalnie na stojcym przed ni
zadaniu.
Pewne fakty byy zupenie oczywiste, a najwaniejszy z nich to ten, e
nigdy nie dogoni Lothara, jeli pogo pody dokadnie jego ladem.
Mia zbyt du przewag i posuwa si w gb terenw, ktre zmierzy
wzdu i wszerz i na ktrych polowa przez poow swego ycia. Zna je
lepiej ni jakikolwiek yjcy biay, lepiej nawet ni ona, ale nie lepiej
ni may Kwi.
Musimy odgadn, jak wybra drog i zabiec mu j i trzeba to
bdzie zrobi konno. Na tych terenach ciarwki s zupenie
bezuyteczne. Lothar dobrze o tym wie, na tym wanie opar swj plan.
Wybierze tak drog, ktrej ciarwka w aden sposb nie pokona.
Zamkna oczy, przywoujc z pamici map pnocnych terytoriw,
tych
ogromnych
poaci
niegocinnych
pusty
zwanych
Buszmanlandem.
227

Znaa tylko dwa miejsca, gdzie wystpowaa woda powierzchniowa:

jedno, ktre zawsze nazywaa w mylach Nieck Soni, i drugie w
zagbieniu pod pagrkiem z ilastego upku. Byy to chronione
tajemnic wodopoje Buszmenw, ktre stary O'wa, jej przybrany
dziadek pokaza jej przed pitnastoma laty. Zastanawiaa si, czy
umiaaby jeszcze odznale ktre z tych miejsc, nie miaa jednak
wtpliwoci, e Lothar je zna i trafi do nich jak po nitce. Pewnie zna
jeszcze inne wodopoje, o ktrych ona nic nie wiedziaa.
Z rozmyla wyrwa j brzczyk telegrafu. Signa szybko po
suchawki.
Malcomess do Juno. Policja odebraa zgoszenie
kradziey dwudziestu szeciu koni z wojskowego punktu
uzupenie w Okahandji trzeciego ubiegego miesica. Stop.
Odzyskano tylko dwa zwierzta. Czym jeszcze mog suy?
Miaam racj, wysa przodem na pustyni rozstawne konie!
wykrzykna. Zamkna oczy jeszcze raz prbujc wyobrazi sobie
map pnocy, szacujc odlegoci i czasy przejazdw. W kocu
otworzya je i pochylia si na kluczem.
Jestem pewna, e bandyci sprbuj dotrze najkrtsz
drog do rzeki Okayango. Stop. Zebra may oddzia ludzi
zaprawionych w podrach przez pustyni. Stop. Zabra
zapasowe konie. Stop. Punkt zborny Misja Kalkrand. Stop.
Jak najszybciej. Stop. Docz z tropicielami z plemienia
Buszmenw. Koniec. Juno.
22
Twentyman-Jones dotar do niej szybciej ni eskorta z Windhoek. Po
drodze przejecha przez nieck O'chee, gdy oznaczao to nadoenie
ledwie kilku kilometrw. Kiedy rozkoysana ciarwka kopalni
pojawia si na rwninie, Centaine przebraa si w spodnie i buty do
konnej jazdy, ktre miaa w baganiku daimlera, i wybiega jej na
spotkanie, wymachujc rkami nad gow i miejc si z doznanej ulgi.
Twentyman-Jones wyskoczy z kabiny i podbieg do niej, przy kadym
228

susie podrygujc zabawnie na swych dugich nogach. Chwyci j w

ramiona i przycisn do piersi.
Bogu niech bd dziki! wymrucza arliwie. Bogu niech bd
dziki, e jest pani caa i zdrowa.
- Jeszcze nigdy dotd nie zdarzyo mu si jej obj, tote natychmiast
zmiesza si, puci j, odstpi o krok i przybra ponur min, by
pokry tym swoje zakopotanie.
Przywiz pan Kwi? spytaa niecierpliwie.
Przywiozem.
Centaine podbiega do ciarwki. Kwi i Gruby Kwi siedzieli w kucki
na skrzyni pod plandek, obaj wyranie przeraeni przeyciami
podry. Wygldali jak dwa mae dzikie zwierztka w klatce, oczy
mieli szeroko otwarte, toczyli wok bdnym wzrokiem.
Crko Nam! krzykn piskliwie Kwi i obaj rzucili si ku niej
szczebioczc jeden przez drugiego i mlaskajc z radoci i ulg.
Przytulia ich do siebie jak mae dzieci, mruczc serdecznoci i sowa
otuchy.
Od tej chwili cay czas bd z wami. Nie ma si czego ba. Nie
zostawi was samych. To s dobrzy ludzie, nie zrobi wam mc zego.
Pomylcie, ile bdzie opowiadania, kiedy wrcicie do domu. Staniecie
si sawni w caym plemieniu San, bdzie si o was mwio jak
Kalahari duga i szeroka.
Na te sowa zachichotali radonie, jak dzieci, natychmiast
zapominajc o wszystkich strachach.
Ja bd sawniejszy od Grubego Kwi rzuci tonem przechwaki
Kwi. Bo jestem od niego starszy, szybszy i sprytniejszy.
Gruby Kwi achn si oburzony.
Obaj bdziecie bardzo sawni zaegnaa pospiesznie niechybny
spr. Bdziemy ledzi zych ludzi, ktrzy wyrzdzili mi wielk
krzywd. Wytropicie ich i zaprowadzicie mnie do nich, a ja dam wam w
prezencie, co tylko wam si zamarzy. I wszyscy bd mwi, e nigdy
dotd nie byo dwch takich tropicieli i myliwych jak Kwi i jego brat,
Gruby Kwi. Ale teraz musimy si pospieszy, eby ci li ludzie nam nie
uciekli.
Pobiega z powrotem do Twentyman-Jonesa, a dwaj mali Buszmeni,
jak wierne psy, tu za ni.
229

 De La Rey zostawi kamienie przemysowe, zakopaam je na

zboczu. Urwaa zaskoczona, rozpoznajc dwch mczyzn stojcych
obok Twentyman-Jonesa. Pierwszym by Gerhard Fourie, drugim
Maciear, dwaj z trzech prowodyrw strajku. Obaj mieli bardzo
niewyrane miny.
Bardzo si cieszymy, e widzimy pani ca i zdrow, pani
Courteney odezwa si niepewnie Maelear. W caej kopalni nie
byo czowieka, ktry by nie umiera ze strachu o pani.
Dzikuj panu, panie Maciear.
Zrobimy wszystko co w naszej mocy, eby pani pomc. To nasza
wsplna sprawa, pani Courteney.
Zgadza si, panie Maclear. Nie bdzie diamentw, nie bdzie
wypaty. Prosz mi pomc wykopa kaset z kamieniami
przemysowymi i natychmiast ruszamy do Kalkrand. Czy ma pan do
paliwa, eby tam dojecha, panie Fourie?
Rano bdziemy na miejscu, pani Courteney obieca kierowca.
Kalkrand byo najdalej na pnoc wysunitym postrunkiem cywilizacji.
Tam droga si urywaa.
By omin nieprzejezdne pustkowia centralnego Buszmanlandu,
Fourie wybra szeroki objazd na pnocny zachd i dopiero potem mia
zamiar skrci ponownie na wschd. W ten sposb po dotarciu do
Kalkrand znaleliby si sto siedemdziesit pi kilometrw na pnoc
od miejsca, gdzie Lothar zostawi Centaine, ale za to sto kilometrw
bardziej na zachd. Netto nadrobiliby zaledwie sto trzydzieci
kilometrw, a moe nawet mniej, jeli zmierza do Okayango tras
lec dalej na wschd. Oczywicie mogo si okaza, e domys
Centaine by cakowicie bdny i e Lothar De La Rey uciek w jakim
zupenie innym kierunku. Centaine nie chciaa jednak nawet myle o
takiej ewentualnoci.
W cigu ostatnich kilku godzin kto jeszcze tdy przejeda
powiedziaa do Twentyman-Jonesa wygldajc przez okienko. Mam
wraenie, e chyba dwie ciarwki. Czy myli pan, e to moe by
oddzia policji, ktry obieca wysa pukownik Malcomess?
Jeli tak, to ten czowiek musi by cudotwrc. Wysanie oddziau
w tak krtkim czasie wydaje si niepodobiestwem.

230

 Nim skrcili w t stron, musieli jecha znacznie lepsz drog, t

do Okahandji. Tak bardzo chciaa, eby to bya prawda. Ale
Twentyman-Jones pokrci gow z powtpiewaniem.
Wydaje mi si bardziej prawdopodobne, e to transport
zaopatrzenia dla misji. Sdz, e na ten oddzia policji i prowadzone
przez nich konie przyjdzie nam troch poczeka.
Z porannej mgieki w przodzie wyoniy si blaszane dachy misji.
Stay w odludnym miejscu u stp acucha wzgrz z czerwonego upku,
wybranym zapewne z powodu podziemnych zapasw wody. Nad
studniami zaopatrujcymi misj wznosiy si dwa wiatraki niby pospni
wartownicy w koronach.
Niemieccy dominikanie wyjani Centaine Twentyman-Jones,
gdy trzsc si na wybojach pokonali ostatni odcinek. Su
koczowniczym plemionom Oyahimba zamieszkujcym te tereny.
Niech pan patrzy! przerwaa mu podniecona. Koo kocioa
stoj ciarwki, a pod wiatrakiem konie. Jaki policjant je poi! To oni!
Czekaj na nas! Pukownik Malcomess dotrzyma sowa!
Fourie podjecha do ciarwek policyjnych, Centaine wyskoczya z
kabiny. Na widok policjanta biegncego im na spotkanie od strony
dwch wielkich poide pod wiatrakami zawoaa:
Dzie dobry! Kto dowodzi tym... i urwaa w p sowa,
wpatrujc si z niedowierzaniem w wysok posta, ktra pojawia si na
werandzie murowanego domu obok kocika.
Mia na sobie gabardynowe bryczesy w kolorze khaki, lakierowane
brzowe buty do konnej jazdy, a zbiegajc po schodkach nacign na
koszul polow bluz oficersk. Szybkim krokiem podszed do
ciarwki.
Pukowniku Malcomess, nawet przez myl mi me przeszo, e
ujrz tu pana we wasnej osobie.
Prosia pani o pomoc, pani Courteney. Wycign do niej rk i
wtedy midzy ich palcami przeskoczya iskra wyadowani
elektrycznego. Centaine ze miechem cofna rk, ale kiedy on swojej
nie opuci, podaa mu j z powrotem. Do mial such, jej ucisk by
pewny i krzepicy. Chyba nie wybiera si pan z nami na pustyni?
Jako zarzdca musi pan mie wiele powanych obowizkw.
Albo pojad z pani, albo i pani nigdzie me pojedzie odpar z
umiechem. Otrzymaem cise instrukcje zarwno od premiera,
231

generaa Hertzoga, jak i od przywdcy opozycji, generaa Smutsa. Nie

wolno mi pani spuci o oka, jestem za pani osobicie odpowiedzialny.
Najwyraniej znana jest pani z uporu w dziaaniu. Obaj starsi panowie
s ogromnie zaniepokojeni.
Ja musz jecha zaprotestowaa. Nikt poza mn me potrafi
si waciwie obchodzi z buszmeskimi tropicielami. A bez nich
bandyci na pewno nam si wymkn.
Skin gow na znak, e si z ni zgadza.
Nie mam wtpliwoci, e intencj obu czcigodnych generaw
byo zatrzymanie nas obojga w Windhoek, ale wol zinterpretowa ich
rozkazy w ten sposb, e oboje mamy jecha. I nagle rozemia si
jak uczniak, ktry ma zamiar wypuci si na wagary. Obawiam si,
e jest pani skazana na moje towarzystwo.
Przebiego jej przez myl, e spdz razem wiele dni na pustyni,
praktycznie sami, z dala od jego ony. Na mment zapomniaa o
Lotharze De La Reyu i swoich diamentach. Nagle uwiadomia sobie,
e nadal podaj sobie rce i e wszyscy na nich patrz. Uwolnia do z
jego ucisku i spytaa rano:
Kiedy moemy wyruszy?
W odpowiedzi odwrci si i rykn tubalnym gosem:
Na ko! Na ko! Ruszamy natychmiast!
Kiedy policjanci rozbiegli si do swoich wierzchowcw, spojrza z
powrotem na ni, znw rzeczowy, zdradzajcy znajomo swego
rzemiosa.
A teraz, pani Courteney, czy zechce mi pani zdradzi swe zamiary?
I moe wreszcie dowiem si, dokd, u diaba, jedziemy?
Czy ma pan map? spytaa ze miechem.
Prosz za mn. Zaprowadzi Centaine do biura misji,
przedstawi szybko dwm niemieckim zakonnikom, ktrzy j
prowadzili, i pochyli si nad bardzo dokadn map rozpostart na
biurku.
Prosz mi pokaza, co pani zamierza.
Centaine stana obok niego, tak blisko, e niemal zetknli si
ciaami.
Napadu dokonano tutaj wskazaa palcem. lady prowadziy
w tym kierunku. Jestem absolutnie pewna, e ucieka do granicy kolonii
232

portugalskiej. eby tam dotrze, musi przeby czterysta osiemdziesit

kilometrw.
I dlatego zatoczya pani kolo, eby znale si powyej niego, a
teraz chce pani ruszy na wschd przez pustyni i zabiec mu drog. Ale
to ogromny teren. Co jak szukanie igy w stogu siana, nie uwaa pani?
Woda wyjania. Musia rozstawi zapasowe konie w
miejscach, gdzie wystpuje woda. Jestem tego pewna.
Korne, ktre ukrad wojsku? No tak, rozumiem, ale przecie tam
nigdzie nie ma wody.
Owszem, jest. Nie zaznaczono tego na tej mapie, ale on ma miejsca
jej wystpowania. Znaj je take moi Buszmeni. Zajdziemy mu drog
przy jednym z wodopojw albo natrafimy tam na jego lady, gdyby
udao mu si nas wyprzedzi.
Macolmess wyprostowa si i zwin map.
Czy uwaa pani, e to moliwe? spyta.
e nas wyprzedzi? Musi pan pamita, e to twardy czowiek, a t
pustyni zna jak wlasn kiesze. Nie wolno nam go lekceway,
pukowniku. To byby powany bd.
Zapoznaem si z informacjami na temat jego przeszoci.
Schowa map do skrzanej torby i zaoy gruby korkowy hem
przeciwsoneczny w kolorze khaki z opadajc z tyu falban z
materiau, chronic szyj przez promieniami soca. Hem zakrywa
mu uszy i czyni jeszcze wyszym. To niebezpieczny czowiek.
Kiedy wyznaczono za jego gow nagrod w wysokoci tysica
funtw. Nie spodziewam si, eby czekao nas atwe zadanie.
W drzwiach za ich plecami stan policjant z dystynkcjami sieranta.
Wszystko gotowe, panie pukowniku.
Czy ko pani Courteney osiodany?
Tak jest! Sierant by szczupy, muskularny i mocno opalony,
mia pokane sumiaste wsy. Centaine pochwalia w duchu ten wybr.
Blaine zauway jej badawcze spojrzenie.
To jest sierant Hansmeyer. Jestemy starymi towarzyszami broni,
jescze z czasw kampanii generaa Smutsa.
Mio mi pani pozna, pani Courteney zasalutowa sierant.
Syszelimy, co si pani przydarzyo.
Ciesz si, e mamy pana ze sob, sierancie.
233

Poegnali si szybko z dominikanami i wyszli na dwr. Centaine

podesza do wielkiego gniadego waacha, ktrego Blaine jej wyznaczy,
i poprawia strzemiona.
Na ko! rozkaza Blaine Malcomess, a kiedy sierant i jego
czterej podwadni wskakiwali na siodo, Centaine odwrcia si szybko
do Twentyman-Jonesa.
auj, e nie mog jecha z pani, pani Courteney powiedzia
ze smutkiem. Dwadziecia lat temu nic by mnie przed tym nie
powstrzymao.
Niech pan trzyma za nas kciuki odpara z umiechem. Jeli
nie odzyskamy tych diamentw, bdzie pan pewnie musia wrci do
pracy w De Beers, a mnie zostanie szydekowanie w przytuku dla
ubogich.
eby pieko pochono tego, kto to pani zrobi. Niech go pani
przyprowadzi zakutego z kajdany.
Centaine wskoczya na waacha. To by dobry ko, czua si na mm
pewnie. cisna go kolanami i podjechaa do Blainea.
Moe pani spuci ze smyczy swoje ogary powiedzia,
umiechajc si do niej.
Zaprowad nas do wody, Kwil zawoaa.
Dwaj mali Buszmeni z ukami i koczanami zatrutych strza na nagich
plecach odwrcili si na wschd i pobiegli przed siebie. Mae gowy
pokryte kpkami ciasno skrconych czarnych wosw podrygiway im
rytmicznie, krge, jdrne poladki byskay spod krciutkich przepasek
biodrowych, drobne dziecinne stopy migay nisko nad ziemi. Byli
urodzonymi biegaczami, konie musiay przej w wycignity kus, by
dotrzyma im kroku.
Centaine jechaa obok Blainea na czele grupy. Sierant i jego czterej
podwadni cignli za nimi gsiego, kady prowadzi za sob na dugich
wodzach dwa luzaki, ktre niosy wod, dziewidziesit litrw w
duych okrgych okrytych filcem butlach. Przy oszczdnym
gopodarowaniu taki zapas powinien starczy na trzy dni, bowiem
wszyscy, zarwno ludzie, jak i zwierzta, byli zaprawieni z podrach
przez pustyni.
Jechali w milczeniu, a Centaine co jaki czas spogldaa ktem oka na
Blainea. Ju na ziemi robi ogromne wraenie, w siodle wyglda
wadczo, wrcz majestatycznie. Wydawao si, e przeistoczy si w
234

centaura, zrs w jedno z dosiadanym wierzchowcem. Teraz zrozumiaa

w jaki sposb zdoby midzynarodow saw jako gracz w Polo.
Obserwujc go stwierdzia, e sama mimowolnie koryguje drobne
wady swej postawy, sposobu trzymania si w siodle, ze nawyki ktrych
nabraa powoli na przestrzeni lat, a wreszcie siedziaa na koniu rwnie
nienaganie jak on. Z tym czowiekiem u boku mogaby jecha przez
sw ukochan pustyni bez koca.
Kiedy przecili acuch wzniesie ze zwietrzaego upku, Blaine po
raz pierwszy przerwa milczenie.
Miaa pani racj. Nigdy nie przejechalibymy tdy ciarwkami.
Do tego rzeczywicie potrzebne s konie.
Jeszcze nie dotarlimy do wapiennych rumowisk, no, a potem
bdzie piasek przytakna. Zakopywalibymy si co kilka
metrw.
Kilometr za kilometrem umykay do tyu, Buszmeni biegli przed
siebie lekkim krokiem, bez wahania, prosto ku odlegemu celowi. Co
godzin Blaine zarzdza krtki postj, by da koniom chwil
wytchnienia, a sam zsiada i cofa si do swoich ludzi, by porozmawia
z nimi, lepiej ich pozna, sprawdzi juki na luzakach, upewni si, czy
ich nie ocieraj, zapobiega wyczerpaniu i ranom, leczy je, nim si
pojawi. A po piciu minutach rozkazywa znw siada na ko i jecha
dalej.
Zatrzymali si dopiero po zapadniciu zupenych ciemnoci. Blaine
osobicie dopatrzy wydania porcji wody, sprawdzi, czy konie zostay
naleycie wytarte i sptane, i na koniec podszed do maego ogniska,
przy ktrym siedziaa Centaine. Ona take nie prnowaa. Nakarmia i
uoya do snu Buszmenw, a teraz przygotowywaa posiek dla siebie i
Blainea. Kiedy przykucn naprzeciwko niej, podaa mu blaszan
menak.
Niestety, sir, menu nie przewiduje baanta i kawioru. Ale mog z
czystym sumieniem poleci panu gulasz woowy.
To dziwne, jak wspaniale wszystko smakuje, gdy si je w takich
warunkach. Spaaszowa gulasz z prawdziwym apetytem, potem
wyszorowa pusty talerz suchym piaskiem, odda go Centaine i
rozarzonym drewienkiem zapali krtkie, ciemne cygaro. I jak
wspaniale smakuje cygaro, kiedy w nim czu dym ogniska.
235

Posprztaa wszystko i zapakowaa tak, by rankiem mogli jak

najszybciej wyruszy, po czym wrcia do ogniska, ale zawahaa si,
nim usiada na swoim miejscu naprzeciwko niego. Przesun si i zrobi
jej miejsce na derce, na ktrej siedzia, a ona bez sowa podesza i
usiada obok niego. Dzielio ich od siebie tylko kilka centymetrw.
Jak piknie... powiedziaa pgosem, spogldajc w niebo.
Gwiazdy wisz niemal na wycignicie rki. Mam wraenie, e
wystarczyoby sign, a mogabym je zerwa i wple sobie we wosy
jak kwiaty.
Biedne gwiazdy odpar cicho. Zbladyby, zupenie zamione.
Przechylia gow i umiechna si do niego, pozwalajc, by ten
komplement zawis midzy nimi, delektujc si nim przez dusz
chwil, nim z powrotem spojrzaa w gr.
Ta jest moja pokazaa palcem Acrux, najjaniejsz gwiazd
Krzya Poudnia. To Michael j dla niej wybra. Michael... Na
wspomnienie o mm poczua wyrzuty sumienia, lecz tym razem nie byy
ju tak silne.
A ktra jest pana? spytaa.
A powinienem jak mie?
O tak skina gow. Koniecznie. Urwaa, po czym
niemal niemiao spytaa: Czy mog j panu wybra?
Bed zaszczycony.
Nie artowa, mwi rwnie powanie jak ona.
Tamta zatoczya rk uk na pnoc, gdzie skrzy si na niebie
pas zodiaku. Ta gwazda to Regulus w konstelacji Lwa, znaku, pod
ktrym si pan urodzi. Wybieram i podarowuj ci j, Blaine. Po raz
pierwszy zwrcia si do niego po imieniu.
Przyjmuj z najwiksz wdzicznoci. Od tej pory za kadym
razem, kiedy na ni spojrz, bd myla o tobie, Centaine.
Ten dar, zoony i przyjty, by jak wyznanie mioci. Oboje to
zrozumieli i umilkli pod wraeniem powagi chwili.
Skd wiesz, e urodziem si pod znakiem Lwa? spyta w
kocu.
Kazaam sprawdzi wyznaa szczerze. - Przeczuwaam, e
dobrze bdzie to wiedzie. Urodzie si dwudziestego smego lipca
tysic osiemset dziewidziesitego trzeciego roku.
236

 A ty odpar spokojnie urodzia si pierwszego dnia tego

stulecia. Wanie dlatego nadano ci imi Ceitaine. Ja te przeczuwaem,
e dobrze bdzie to wiedzie.
Nastpnego ranka ruszli w drog na dugo przed brzaskiem, dalej na
wschd, w lad za buszmeskimi zwiadowcami.
Po wzejciu soca z nieba spyn na nich niemiosierny ar,
wysuszajcy pot na koskiej skrze, pokrywajcy zwierzta skorup
krysztakw soli. Zonierze jechali ze zwieszonymi ramionami, jakby
przytoczeni jakim ogromnym ciarem. Soce mino zenit i zaczo
chyli si ku zachodowi. Cienie wyduay si szybko, pustynia
odzyskaa swe kolory, zabarwia si wszystkimi odcieniami ochry,
brzoskwiniowego ru i ciemnego bursztynu.
Biegncy przodem Kwi przystan nagle i rozdymajc nozdrza
paskiego nosa zacz wietrzy jak pies myliwski wystawiajcy
baanta. Gruby Kwi natychmiast poszed w jego lady. Powietrze byo
suche, przesycone zapachem rozpalonych arem kamieni.
Co oni robi? spyta Blaine, cigajc wodze. Nim Centaine
zdya odpowiedzie, Kwi wyda z siebie piskliwy okrzyk i co si w
nogach popdzi do przodu, a Gruby Kwi tu za nim.
Woda! zawoaa Centaine unoszc si w strzemionach.
Poczuli wod!
Mwisz powanie? popatrzy na ni z niedowierzaniem Blaine.
Za pierwszym razem sama nie mogam w to uwierzy
rozemiaa si. O'wa potrafi wyczu wod z odlegoci siedmiu
kilometrw. Jedziemy, zaraz ci to udowodni. Przynaglia waacha
do galopu.
Z mgieki w przodzie wyonia si niska nieregularno terenu,
pagrek purpurowego upku pozbawiony wszelkiej rolinnoci poza
rosncym na samym szczycie dziwacznie skrconym drzewem o korze
przywodzcej na myl skr jakiego przedpotopowego gada. Ten
widok obudzi w Centaine nostalgiczne wspomnienia. Znaa to miejsce.
Ostatnim razem bya tu z dwojgiem ukochanych toskrych ludzi,
ciarna, oczekujc przyjcia na wiat Shasy.
Nim dotarli do pagrka, ujrzeli, e Kwi i jego brat staj jak wryci,
jeden obok drugiego, pochylaj si i wpatruj w ziemi pod stopami. Na
widok nadjedajcej Centaine zaszczebiotali co do niej jeden przez
237

drugiego, wyranie poruszeni. Centaine przetumaczya ich sowa

Blaineowi, sama zacinajc si z podniecenia.
Natrafilimy na lad. To by De La Rey, co do tego nie ma
wtpliwoci. Trzej jedcy z poudnia, kierujcy si do wodopoju.
Porzucili zajedone zwierzta, wyranie si spiesz, wyciskaj z koni
ile si da. Ju tutaj zaczynay im kule. De La Rey wyliczy wszystko
bardzo precyzyjnie.
Z trudem powstrzymaa westchnienie ulgi. A wic dobrze odgada.
Lothar kierowa si ku granicy kolonii portugalskiej. Jej diamenty byy
niedaleko przed nimi.
Kiedy, Kwi? spytaa rozgorczkowana zeskakujc z konia, by
osobicie zbada trop.
Dzi rano, Crko Nam odpar may Buszmen, podoszc rk i
wskazujc punkt na niebie, gdzie stao soce, kiedy Lothar tdy
przejeda.
Niedugo po wschodzie ocenia. Wyprzedaj nas o jakie
osiem godzin.
To dua przewaga powiedzia z zatroskan min Blaine.
Trudno j bdzie nadrobi. Od tej chwili liczy si kada minuta.
Oddzia na ko!
Kiedy znaleli si p miii od pagrka, Centaine odwrcia si w
siodle do Blainea.
Paso si tutaj sporo innych koni. Cae stado przez kilka tygodni.
Wszdzie s ich lady. Byo tak jak przewidywaam, jeden z jego ludzi
ich tutaj pilnowa. Dalsze dowody powinnimy znale przy wodopoju.
Urwaa i wytya yzrok. U podna pagrka leay trzy ciemne
bezksztatne kupki.
Co to jest? Blaine by rwnie zaskoczony jak ona. Dopiero
kiedy podjechali bliej, zorientowali si, co to takiego.
Martwe konie! zawoaa Centaine. De La Rey zastrzeli te,
ktre zajedzi.
Nie. Blaine zeskoczy na ziemi i pochyli si nad trupami
zwierzt, e by je lepiej zbada. Nie ma dziur od kul.
Centaine rozejrzaa si wok. Dostrzega prymitywny korral, gdzie w
oczekiwaniu na przybycie Lothara trzymano wiee konie, i may, kryty
traw szaas, w ktrym mieszka ich opiekun.
238

 Kwi! zawoaa. Znajd trop odchodzcy od tego miejsca. A

ty, Gruby Kwi, przeszukaj obz. Interesuje mnie wszystko co powie
nam co wicej o tych zych ludziach, ktrych cigamy. Spia
waacha i ruszya do wodopoju.
Wodopj znajdowa si tu obok wzgrza. Wody zaskrne zostay tu
schwytane midzy dwie warstwy nieprzepuszczalnego czerwonego
upku i wypchnite ku powierzchni. Kopyta dzikiej zwierzyny i nagie
stopy Buszmenw, ktrzy od tysicy lat gasili tu pragnienie, rozdeptay
upkowe zbocza stromego stokowatego leja. Woda staa na jego dnie,
pi metrw poniej powierzchni pustyni.
Od strony pagrka warstwa upku zwieszaa si nad kau jak dach
werandy, osaniaa wod przed pracym socem, chronia przed
natychmiastowym wyparowaniem i przyjemnie schadzaa. Oczko
wodne byo malekie i czyste, niewiele wiksze od balii do prania,
zasilao je bijce z gbin ziemi rdeko. Centaine z wasnego
dowiadczenia wiedziaa, e woda jest sonawa od rozpuszczonych soli
mineralnych, ma silny posmak moczu i odchodw ptakw i zwierzt,
ktre przychodziy j pi.
Samej kauy powicia tylko chwil uwagi, gdy jej wzrok pad
natychmiast na prymitywny twr ludzkich rk wzniesiony tu obok.
Szok by tak wielki, e mimowolnie poderwala rk do ust i wydaa z
siebie okrzyk przeraenia.
Nad brzegiem wody staa wkopana w tward ziemi gruba, odarta z
kory ga. Od dou podparto j usypanymi w piramidk kamieniami, a
na czubku, jak hem, zatknito pust puszk. Pod puszk przybito w
poprzek desk, na ktrej widnia czarny napis, wypalony zapewne
kocem rozgrzanego w ogniu wyciora: TA STUDNIA JEST
ZATRUTA. Puszka bya jaskrawoczerwona, miaa namalowan czarn
farb trupi gwk i skrzyowane piszczele, a pod spodem jedno
budzce groz sowo: ARSZENIK.
Blaine podjecha do Centaine. Stali obok siebie tak cicho, e sycha
byo jak upek postkuje pod nimi niczym stygncy piec.
To wyjania te martwe konie przerwa w kocu milczenie
Blaine. A to dranie! Gos mu si ama z wciekoci. Zawrci
konia i pogalopowa z powrotem do swoich ludzi. Centaine usyszaa
jak woa: Sierancie, sprawdzi zapas wody. Studnia jest zatruta!
Hansmeyer zagwizda cicho.
239

 No, to koniec pocigu. Bdziemy mieli szczcie, jeli uda nam si

wrci do Kalkrand.
Centaine zatrzsa si z rozpaczy i bezsilnoci. Wymknie nam si,
wymknie powtarzaa raz po raz w duchu. Wystarczya jedna
sztuczka i ju wygra.
Waach poczu wod i prbowa zej w gb leja. cisna go
kolanami i bijc po karku kocami wodzw zmusia, eby si cofn.
Wrcia do reszty, sptaa konia i odmierzya mu do worka porcj owsa
zwilonego odrobin wody.
Bardzo mi przykro, Centaine powiedzia cicho Blaine
podchodzc do niej. Bdziemy musieli zawrci. Dalsza jazda bez
wody byaby samobjstwem.
Wiem.
Co za drastwo pokrci gow. Zatru jedyne rdo wody
na takim obszarze! To oznacza cakowit zagad ycia w promieniu
wielu, wielu kilometrw. Tylko raz w yciu widziaem co podobnego.
W roku 1915 maszerowalimy z Zatoki Wielorybw... Urwa na
widok nadbiegajcego Kwi, ktry trajkota co w podnieceniu. Co on
mwi?
Jeden ze ciaganych jest ranny odpara szybko Centaine.
Kwi znalaz te bandae.
Buszmen poda Centaine dwie garcie zaplamionych, brudnych
paskw materiau.
Rzu to na ziemi! polecia ostrym tonem.
Ju z tej odlegoci czua bijcy od banday odr ropy i rozkadu. Kwi
posusznie pooy bandae u jej stp, a Blaine wyj z pochwy przy
pasku bagnet i jego czubkiem rozgarn cuchnce szarpie.
To jego maska! zawoaa Centaine rozpoznajc worek po mce,
ktry Lothar mia nacignity na gow. I worek, i kawaki koszuli w
kolorze khaki byy sztywne od zakrzepej krwi i tej ropy.
Chory lea na ziemi, kiedy pozostali dwaj przekadali sioda na
nowe konie, a potem musieli go podnie i pomc mu wsi. Kwi
wyczyta to wszystko ze ladw.
Ugryzlam go powiedziaa cicho Centaine. Kiedy si
mocowalimy, wbiam mu zby w nadgarstek. Do koci. To bya bardzo
gboka rana.
240

 Ludzkie ugryzienie jest niemal rwnie grone jak ukszenie wa

skin gow Blaine. Nie opatrzone i nie leczone niemal zawsze
kocz si gangren. De La Rey jest powanie chory, a sdzc po tym
dotkn czubkiem buta zakrwawionych szmat jego rka musi
wyglda fatalnie. Moglimy go zapa. W tym stanie niemal na pewno
dogonilibymy go, nim dotrze do Okayango. Gdybymy tylko mieli
wod. Nie chcc patrze na jej przygnbienie odwrci si i rzuci
szorstko do sieranta Hansmeyera: Zmniejszy racje wody do
poowy, sierancie. Z zapadniciem nocy ruszamy z powrotem do misji,
Jazda w chodzie nie budzi takiego pragnienia.
Centaine pokrcia si po obozowisku i nie mogc sobie znale
miejsca, powloka si jeszcze raz do wodopoju. Stana na brzegu leja
wpatrujc si w nieszczsny napis na desce.
Jak moge co takiego zrobi, Lotharze? szepna. Jeste
twardy, nie masz nic do stracenia, ale co takiego...
Zesza powoli po stromym zboczu i przykucna na skraju kauy.
Wycigna rk i dotkna palcem wody. Bya zimna. Zimna jak
mier pomylaa. Wytara starannie palec w nogawk spodni i
zapatrzya si w gb rdeka.
Rozmylaa nad uwag Blainea. Tylko raz w yciu widziaem co
takiego. W roku 1915 maszerowalimy z Zatoki Wielorybw... I nagle z
jakiego zakamarka pamici dobiegy j sowa dawno zapomnianej
rozmowy. Przypomniaa sobie twarz Lothara owietlon blaskiem
ogniska i wyraz udrki w jego oczach, gdy czyni jej to wyznanie.
Musielimy to zrobi, a przynajmniej tak nam si wtedy zdawao.
Wojska Zwizku siedziay nam na karkach. Ale gdybymy wiedzieli,
jakie bd tego skutki... Urwa i zapatrzy si w ogie. Tak go wtedy
kochaa. Naleaa do niego. Cho tego jeszcze nie wiedziaa, nosia ju
wtedy w onie jego dziecko. Dotkna wwczas jego rki gestem
pocieszenia.
To ju nie ma adnego znaczenia szepna, ale on spojrza na
ni z rozpacz.
Wanie, e ma, Centaine powiedzia. To bya najpodlejsza
rzecz, jak zrobiem w caym swoim yciu. Kiedy wrciem tam
miesic pniej, czuem si jak morderca. Smrd bi na kilometr
wokoo. Wszdzie walay si trupy. Zebr, oryksw, szakali, maych
pustynnych lisw, ptactwa... Nawet spw, ktre ucztoway na gnijcej
241

padlinie. Tyle mierci. Ten widok zapamitam do koca swych dni. To

jedyny postpek w moim yciu, ktrego si naprawd wstydz, co, z
czego przyjdzie mi si jeszcze rozliczy.
Wyprostowaa si powoli. Rozpacz i poczucie bezsilnoci zaczy
ustpowa, wyparte narastajcym podnieceniem. Jeszcze raz dotkna
wody obserwujc kko zmarszczek mccych jej krysztaowe lustro.
On to mwi powanie powiedziaa na gos. Naprawd si
tego wstydzi. Nigdy w yciu ju by tak nie postpi. Na myl o tym,
co ma zamiar zrobi, po plecach przebiegy jej ciarki strachu, wic eby
doda sobie odwagi, cigna dalej: To blef. Ten napis to zwyky
blef. To niemoliwe, eby... Urwaa, przypomniawszy sobie trzy
martwe konie. Otru je. I tak nie miay szans przeycia, wic je otru,
eby uwiarygodni swj blef. Pewnie poda im ten arszenik w kuble.
Ale nie mg zatru caego wodopoju. Nigdy w yciu nie zrobiby tego
po raz drugi.
Zdja powoli kapelusz i odgarna jego szerokim rondem kurz i
mieci unoszce si na powierzchni. Potem nabraa we czystej,
chodnej wody i uniosa go przed sob w obu rkach, zbierajc si na
odwag. Wzia gboki oddech i przytkna kapelusz do ust.
Centaine! dobieg j zza plecw wstrznity i zrozpaczony
krzyk Blainea. W dwch susach znalaz si na dnie leja i wyrwa jej
kapelusz z rk. Woda chlusna jej na kolana, przemoczya spodnie.
Chwyci j za ramiona i jednym szarpniciem postawi na nogi. Twarz
mia nabrzmia, policzki mu pociemniay, a oczy jarzyy si
niepohamowanym gniewem.
Czy ty, kobieto, zupenie zwariowaa? rykn na cay gtos,
potrzsajc ni brutalnie, wbijajc jej palce w ramiona.
Blaine, to boli.
Boli? Sprabym ci na kwane jabko, ty stuknita...
Blaine, to jest blef, jestem tego pewna powiedziaa teraz ju nie
na arty przestraszona. W gniewie wyglda wprost strasznie. Blaine,
prosz ci! Prosz ci, posuchaj!
Zobaczya, e wyraz jego oczu ulega zmianie, powoli odzyska
panowanie nad sob.
O Boe... wykrztusi z siebie, dyszc, jakby wanie dobieg do
mety maratonu. A ja mylaem...
242

 Blaine, to boli powtrzya gupkowato. Tym razem natychmiast

j puci.
Przepraszam powiedzia. Nigdy wicej me rb czego
takiego. Nastpnym razem nie odpowiadam za siebie.
Blaine! Wysuchasz mnie wreszcie czy nie?! To jest blef. On nie
zatru tej wody. Mog za to da gow.
Jeszcze chwila i ni miaaby co dawa, bo bybym ci j ukrci
warkn, ale zacz sucha. Jak do tego dosza? przysun si
bliej, zaciekawiony i gotw da si przekona.
Kiedy go znaam. Znaam go bardzo dobrze. Syszaam, jak zoy
pewn przysig. To on zatru ten wodopj, o ktrym mwie, wtedy,
w dziewiset pitnastym. Przyzna si do tego, ale przysiga, e nigdy
wicej nie byby w stanie zrobi czego podobnego. Opisa mi zagad
zwierzyny, jak wtedy spowodowa, i przysig, e ju nigdy tego nie
zrobi.
A te martwe konie? spyta. Jak to wytumaczysz?
Otru je, rzeczywicie je otru. Ale i tak musia je jako umierci.
Do niczego si ju nie nadaway, a przecie nie mg ich zostawi na
poarcie iwom.
Blaine podszed do brzegu i spojrza w gb wody.
Miaa zamiar podj takie ryzyko... Wzdrygn si, odwrci i
zawoa rozkazujco: Sierancie Hansmeyer!
Sucham, sir! Hansmeyer bieg ju od sptanych koni.
Prosz przyprowadzi okula klacz. Sierant natychmiast
zawrci i po chwili pojawi si z klacz. Utykaa na przedni praw
nog, wic i tak musieliby j tu zostawi.
Prosz j napoi! rozkaza Blaine.
Sucham?! Hansmeyer wydawa si zupenie zdezorientowany,
a kiedy poj o co chodzi dowdcy, na jego twarzy pojawi si wyraz
niepokoju. Ze rda? rdo jest zatrute, sir!
Wanie mam zamiar to sprawdzi wyjani mu z zacit min
Blaine. Niech pan pozwoli jej si napi.
Czarna klacz skwapliwie zesza na dno leja i zgia dug szyj, by
dosign wody. Pia apczywie, wielkimi, dugimi haustami. Woda
przelewaa si i gulgotaa jej w brzuchu, ktry na ich oczach coraz
bardziej pcznia.
243

 Nie pomylaam, eby sprawdzi to na koniu szepna Centaine.

To bdzie straszne, jeli si pomyliam.
Hansmeyer pozwoli klaczy napi si do syta, a Blairie poleci mu
zaprowadzi j z powrotem do reszty koni.
Damy jej godzin zdecydowa, spogldajc na zegarek. Potem
wzi Centaine za rk, zaprowadzi j w cie upkowego nawisu i
oboje usiedli na ziemi.
Mwisz, e go znaa? odezwa si w kocu. Jak dobrze?
Pracowa u mnie, wiele lat temu. Wykonywa pierwsze roboty przy
zaoeniu kopalni. Wiesz przecie, e jest inynierem.
Tak, wiem, e jest inynierem, to byo w jego aktach. Umilk na
dusz chwil. Musiaa go chyba jednak zna bardzo dobrze, skoro
wyzna ci co takiego. Poczucie winy to niezwykle osobista sprawa.
Nie zareagowaa. Co miaabym mu powiedzie? pomylaa. e
byam kochank Lothara De La Reya? e kochaam go i urodziam mu
syna?
Nagle Blaine rozemia si pgosem.
Zazdro to rzeczywicie jedno z mniej piknych uczu. Wycofuj
pytanie. To bya impertynencja. Wybacz mi, prosz.
Pooya mu rk na ramieniu i umiechna si z wdzicznoci.
Co nie oznacza, e darowaem ci ju to, e mnie tak paskudnie
wystraszya cign z udawan powag. Nadal chtnie
przeoybym ci przez kolano.
Na myl o tym poczua zabawny perwersyjny dreszczyk podniecenia.
Poprzednim wybuchem wciekoci napdzi jej porzdnego strachu, co
take j podniecio. Nie goli si od czasu opuszczenia misji. Brod mia
gst i ciemn jak futerko wydry, tyle tylko, e pobyskiwa w niej
jeden jedyny siwy wos. Rs przy samym kciku ust lnic, jak
gwiazda na zachmurzonym nocnym niebie.
Na co tak patrzysz? spyta.
Zastanawiam si, czy twoja broda drapie... Na wypadek, gdyby
zamiast wymierza mi klapsy, zdecydowa si mnie pocaowa.
Widziaa, e walczy ze sob jak czowiek toncy w powodzi pokusy.
Wyobrazia sobie, ile obaw, wtpliwoci i pragnie wrze za zason
tych zielonych oczu. Spucia wzrok i postanowia czeka, nie
naciskajc, ale i nie wycofujc si. Czeka, a sam pogodzi si z tym, e
to nieuchronne.
244

Kiedy j pocaowa, zrobi to gwatownie, niemal brutalnie, jakby by

zy na siebie, e nie potrafi si temu oprze, i na ni, e
wyprowadzia go na niebezpieczne manowce niewiernoci. Tym
pocaunkiem wyssa z niej wszystkie siy. Zwiotczaa bezwolnie w jego
ramionach i rozchylia szeroko mikkie, wilgotne wargi. I tylko jej rce
objy go kurczowo za szyj, jakby yy wasnym yciem.
W kocu oderwa si od niej, wsta i pochyliwszy si spojrza jej W
oczy.
Boe, zmiuj si nad nami szepn i odszed dugimi krokami,
zostawiajc j sam na sam z jej radoci, niepokojem, poczuciem winy i
trawicym j ogniem.
W kocu zawoa j sieant Hansmeyer. Podszed do wodopoju i
stan na krawdzi leja.
Pukownik Malcomess o pani pyta.
Z dziwnym uczuciem oderwania od rzeczywistoci ruszya za nim do
miejsca, gdzie stay sptane konie. Miaa wraenie, e jej stopy nie
dotykaj ziemi, e wszystko jest odlege i nierealne jak we nie.
Blaine sta przy okulaej klaczy, trzyma j za eb i gaska po szyi.
Klacz parskaa cichutko, rozdymaa chrapy i skubaa fady jego bluzy.
Kiedy Centaine podesza bliej, Blaine spojrza na m ponad bem
zwierzcia.
Nie ma odwrotu powiedzia cicho, a ona zrozumiaa
dwuznaczno tych sw. Cigniemy dalej... Razem.
Tak, Blaine odpara potulnie.
I do diaba z konsekwencjami! dorzuci szorstko.
Jeszcze przez chwil wpatrywali si sobie w oczy, a potem Blaine
podnis gos.
Sierancie! zawoa. Napoi wszystkie konie i napeni
butle. Mamy dziewi godzin straty do ciganych.
23
Jechali ca noc. Maym Buszmenom wystarczya powiata gwiazd i
blask skrawka ksiyca, by utrzyma si na tropie. Kiedy wzeszo
soce, lady nadal biegy przed nimi, prosto jak strzeli, wyrane,
wypenione w ukonie padajcych promieniach purpurowym cieniem.

245

Grupa uciekinierw liczya teraz czterech jedcw, gdy doczy do

nich ten, ktry strzeg koni przy wodopoju. Kady prowadzi ze sob
luzaka.
W godzin od nastania witu natrafili na miejsce, gdzie poprzedniej
nocy obozowali cigani. Lothar porzuci tu dwa ze swych koni,
zmaltretowane brutalnym traktowaniem, wykoczone zbyt forsown
jazd w tych surowych warunkach. Stay obok przysypanych piaskiem
pozostaoci ogniska. Kwi odgarn piasek, uklk i zacz dmucha we
wci jeszcze arzce si wgle. Kiedy zapega na nich maleki
pomyczek, rozemia si jak psotnik.
Nadrobilimy pi, a moe nawet sze godzin oceni Blaine,
spogldajc na Centaine. Przygarbiona ze zmczenia, wyprostowaa si
natychmiast, ale twarz miaa bardzo blad, a oczy podkrone Z
niewyspania.
Zajeda konie jak syn marnotrawny powiedziaa i oboje
spojrzeli na porzucone przez Lothara zwierzta. Byy to dwie klacze,
kasztanki, jedna z bia gwiazdk na czole, druga z biaymi
skarpetkarni. Stay ze zwieszonymi bami, dotykajc niemal nozdrzami
ziemi. Kady ruch sprawia im trudno i bl, z pyskw zwisay im
obrzmiae i czarne jzyki.
Nie marnowa na nie wody mrukn Blaine. Biedne
zwierzta.
Bdziesz musia je dobi.
Wanie po to je zostawi, Centaine powiedzia agodnie Blaine.
Nie rozumiem.
Strzay wyjani. Bdzie nasuchiwa strzaw.
Och, Blaine! No to co zrobimy? Nie moemy ich tak zostawi!
Zaparz kaw i przygotuj niadanie. Wszyscy jestemy wykoczeni,
i ludzie, i zwierzta. Nim ruszymy dalej, musimy troch odpocz.
Zeskoczy z konia i odwiza od sioda zrolowany koc. Ja si zajm
tymi zwierzcymi wrakami.
Z derk z owczej skry suc do podkadania pod koc podszed do
pierwszej klaczy. Stan obok zwierzcia, odpi kabur i wycign
pistolet, po czym owin go dokadnIe derk.
Rozleg si stumiony, guchy huk wystrzau, klacz runa na ziemi
jak podcita, wierzgna kilka razy konwulsyjnie nogami i
znieruchomiaa. Kiedy Blaine podszed do kasztanki z gwiazdk na
246

czole, Centaine odwrcia wzrok i skupia si na odmierzaniu porcji

kawy do cynowego kocioka.
Nie by to waciwie dwik, tylko leciutkie drgnienie powietrza,
jakby poruszonego skrzydekiem malekiego nektarnika, ale zarwno
Swart Hendrick jak i Lothar De La Rey poderwali gowy i wstrzymali
konie. Lothar uniesieniem rki nakaza cisz. Zamarli w bezruchu
wstrzymujc oddech.
Ten numer z arszenikiem nie wypali mrukn wielki, czarny
jak smoa Oyambo. Nie trzeba byo udawa, tylko naprawd zatru
t studni.
Mimo ogromnego zmczenia Lothar pokrci gow.
Musi pdzi jak wcielona diablica. S ju tylko cztery godziny za
nami, a jeli nie szczdz koni, to nawet mniej. Do gowy mi nie
przyszo, e moe tak szybko ruszy w pocig.
Wcale nie ma pewnoci, e to ona zwrci mu uwag Hendrick.
Ona, ona. Lothar nie mia co do tego adnych wtpliwoci.
Poprzysiga, e mnie dopadnie. Mwi chrapliwym gosem, ze
spkanych warg uszczya mu si skra. Oczy mia przekrwione,
zaropiae i mocno podkrone, a na twarzy wielodniowy trjbarwny
zarost, zoto-biao-rudy.
Banda na jego rce siga ju po okie, by mocno przesikmty
t wydzielin. Zawieszony na szyi pas n naboje suy mu za
temblak, a oprcz tego opiera rann rk na czarnym stalowym
neseserze, przywizanym do ku sioda.
Odwrci si, by omie spojrzeniem rwnin za swymi plecami,
poronit z rzadka kolczastymi krzewami i karowatami drzewkami,
ale ten wysiek przyprawi go o kolejny zawrt gowy. Zachwia si w
siodle i uczepi kurczowo nesesera, eby nie spa na ziemi.
Tato! zawoa Manfred, podtrzymujc go za zdrowe rami.
Tato, dobrze si czujesz? Twarz chopca wykrzywia wyraz nie
skrywanego strachu o ojca.
Lothar zamkn oczy, nim zdoby si na odpowied.
Nic mi nie jest wychrypia.
Czu, jak zakaenie zdeformowao jego do i przedrami, jak bardzo
obrzmiay i opuchly. Mia wraenie, e skra staa si cienka jak
pergamin i napia si do ostatnich granic, groc w kadej chwili
247

pkniciem jak na przejrzaej liwce. Krew roznosia yami ar

gorczki do bolenie pulsujcych wzw chonnych pod pach, a
stamtd dalej, po caym ciele; ar wyciskajcy pot ze skry, palcy w
oczach, dudnicy w skroniach, zasnuwajcy mzg pustynnymi
miraami.
Dalej... szepn. Musimy jecha dalej...
Hendrick pocign za wodze, na ktrych prowadzi konia Lothara.
Zaraz! powstrzyma go Lothar, chwiejc si w siodle. Ile
mamy do nastpnej studni?
Dotrzemy do niej jutro przed poudniem.
Lothar zdoby si na jeszcze jeden wysiek, starajc si maksymalnie
skupi, ale gorczka wypeniaa mu gow arem i gst mg.
Rzepy... Pora na rzepy...
Hendrick skin gow. Wieli je z kryjwki w grach, cho wayy
trzydzieci kilogramw i mocno obciay jednego z luzakw.
Najwyszy czas byo pozby si czci tego adunku.
A eby na pewno si na nie nadziaa wydusi z siebie chrapliwie
Lothar zaoymy przynt.
Krtki odpoczynek, spoyty w popiechu posiek, a nawet mocna,
gorca, przesodzona kawa sprawiy tylko tyle, e Centaine jeszcze
mocniej zacza odczuwa zmczenie.
Nie mog dopuci, eby to zauway postanowia twardo.
Nie poddam si, dopki i om me ustan ze zmczenia. Ale wysuszona
na wir skra grozia, e lada chwila zacznie si na niej drze jak
papier, a soce razio j w oczy z tak si, e od promieniujcego blu
pkaa jej caa czaszka.
Zerkna z ukosa na Blainea. Siedzia w siodle prosto, wysoki,
niezniszczalny, odporny na zmczenie i ar, ale kiedy odwrci gow i
popatrzy na ni, spojrzenie mu zagodniao.
Za dziesi minut zrobimy przerw powiedzia mikko.
Ka wyda porcje wody.
Nic mi nie jest zaprotestowaa.
Wszyscy jestemy zmczeni. Nie ma si czego wstydzi. Urwa
i osoniwszy oczy rk wyty wzrok, wpatrujc si w co w przodzie.
Co tam widzisz? spytaa.
248

 Sam nie bardzo wiem. Podnis wiszc na piersi lornetk i

nastawi j na ciemn plamk, ktra przykua jego uwag. W
dalszym cigu nie wiem, co to jest powiedzia i poda lornetk
Centaine. Spojrzaa przez ni i na jej twarzy pojawi si wyraz
niezwykego oywienia.
Blame, to kaseta! zawoaa. Kaseta na diamenty! Porzucili
diamenty!
Zmczenie opado z niej jak zrzucony paszcz i mm Blaine zdy j
powstrzyma, wbia obcasy w boki waacha, ponaglia go do galopu i
wyprzedzia Buszmenw. Dwa luzaki musiay pj w jej lady,
cignite na napronych wodzach. Butle z wod podskakiway im
dziko na karkach.
Centaine! krzykn Blaine. Spi swego konia i skoczy do
przodu, prbujc j dogoni.
Sierant Hansmeyer drzema skulony w siodle, ale kiedy dowdca
pogalopowa do przodu, natychmiast si poderwa.
Oddzia naprzd! zawoa i caa grupa ponaglia konie do biegu.
Nage waach Centaine zakwicza z blu i stan pod ni dba, omal
nie wyrzucajc jej z sioda. Utrzymaa si na nim tylko dziki popisowi
sztuki jedzieckiej, lecz w tej samej chwili za plecami usyszaa kwik
obu luzakw, wierzgajcych rozpaczliwie, uskakujcych w bok,
szarpicych napite wodze. Blaine prbowa skrci w bok, ale byo ju
za pno. Wierzchowiec run pod nim, a dwa luzaki, rc przeraliwie,
miotay si na przytroczonych do jego sioda wodzach.
Sta! rykn co si w pucach, wymachujc rozpaczliwie obiema
rkami, by za wszelk cen powstrzyma szar Hansmeyera. Sta,
oddzia sta!
Sierant zareagowa byskawicznie. Rzuci koniem w bok,
zagradzajc w ten sposb drog jadcym jego ladem podkomendnym.
Oddzia stan jak wryty, cho jedcy powpadali jedni na drugich,
konie staway dba i krciy si w kko, a w powstaej kotowaninie
wszyscy zniknli w tumanie drobniutkiego pyu wzbitego kopytami
ogupiaych zwierzt.
Centaine zeskoczya z sioda i sprawdzia przednie nogi waacha
obie byy zdrowe. Kiedy jednak podniosa tylne kopyto,
znieruchomiaa, wpatrzona we z niedowierzaniem. Tkwi w nim
zardzewiay elazny kolec, wbity a po strzak, a z powstaej rany
249

sczya si ju krew, mieszajca si z drobnym pustynnym piaskiem w

ciemn botnist ma.
Uja ostronie metalow rozet, prbuj j wycign z rany, ale
elazo tkwio gboko, a waach dygota z blu. Wyginaa, cigna i
szarpaa, uwaajc, by nie nadzia si na pozostae sterczce kolce, i w
kocu udao jej si wyrwa odraajce elaztwo. Trzymajc je w rku,
mokre od krwi zwierzcia, wstaa i spojrzaa na Blainea. On take
usun z kopyt swego konia dwa ranice zakrwawione kolce.
Koskie rzepy powiedzia Blaine. Nie widziaem tego
paskudztwa od czasw wojny.
Kawaki elaza byy byle jak wykute, miay ksztat pospolitych w
afrykaskim yeldzie diabelskich cierni: cztery szpikulce ustawione do
siebie pod takim ktem, e jeden z nich zawsze stercza pionowo w
gr. Sze centymetrw zaostrzonego elaza mogo okaleczy
czowieka i kade zwierz, a take skutecznie podziurawi opony
przejedajcego pojazdu.
Centaine rozejrzaa si dokoa. Na powierzchi wielu metrw
kwadratowych piasek usiany by diabelskimi kolcami. Przysypano je
cienk warstw pyu, by trudniej je byo wypatrze, co jednak w aden
sposb nie zmniejszao morderczej skutecznoci ich dziaania.
Pochylia si szybko, by uwolni od elaztwa wszystkie trzy swoje
konie. Walach mia kolce w obu tylnych kopytach, jeden z luzakw w
trzech nogach, drugi w dwch. Wyrwaa z kopyt zwierzt zakrwawione
kolce i ze zoci cisna je daleko w bok.
Oddziaek Hansmeyera zeskoczy z koni, by pomc Centaine i
Blaineowi. Stpajc niezwykle ostronie, gdy szpikulce mogy bez
trudu przebi najgrubsz podeszw buta, oczycili wski pas ziemi,
tworzc korytarz, ktrym daoby si wyprowadzi konie w bezpieczne
miejsce. Wszystkie zwierzta byy jednak brutalnie okaleczone.
Kutykay powoli i z wyranym trudem, wzdragajc si przed
dotykaniem ziemi uszkodzonymi kopytami.
Sze szepn z gorycz Blaine. Niech no ja dostan tego
bydlaka w swoje rce. Wycign z kabury przy siodle subowy
karabin i zwrci si do Hansmeyera: Przeoy nasze sioda na dwa
luzaki. Dopeni wszystkie butle wod z butli na rannych zwierztach.
Niech dwaj z paskich ludzi wytycz ciek wok miejsca, gdzie
rozrzucono elaza. Rusza si! Nie mamy chwili czasu do stracenia!
250

Centaine zostawia ich i ruszya do przodu, uwanie omijajc obszar

zmieniony w puapk. Podesza do lakierowanej na czarno stalowej
kasety, ktra j tu zwabia, i podniosa j z ziemi. Wieko, nie
przytrzymywane zamkiem odstrzelonym przez Lothara, opado.
Odwrcia kaset do gry dnem. Bya pusta. Wypucia j z rki i
obejrzaa si przez rami.
Ludzie Blainea szybko si uwinli. Sioda przeoono ju na dwa
zdrowe luzaki, jej na gniadosza, ktrego prowadzi Hansmeyer. Cay
oddzia objeda gsiego szerokim koem niebezpieczny obszar,
wszyscy wychylali si gboko z siode, by sprawdzi, czy droga wolna
jest od kolcw. Wiedziaa, e od tej chwili trzeba bdzie nieustannie
wyta uwag, bo Lothar, jak go znaa, na pewno nie rozrzuci tutaj
wszystkich swoich kolcw. Jeszcze nieraz przyjdzie im si na nie
natkn.
Jestemy gotowi do dalszej drogi, prosz pani powiedzia
Hansmeyer podjedajc do niej. Poda jej wodze gniadosza, a kiedy
wsiada, wszyscy obejrzeli si za siebie.
Blaine sta tyem do nich z karabinem u boku, zwrcony twarz w
stron szeciu okaleczonych zwierzt. Spuci gow, jakby si modli,
cho moe tylko zbiera siy przed tym, co mia zrobi.
Unis j powoli i jednym ruchem podrzuci kolb do ramienia.
Strzela nie opuszczajc broni, praw rk byskawicznie przesuwajc w
przd i w ty zamek karabinu. Wystrzay rozbrzmiay tak szybko po
sobie, e zlay si w jeden przecigy, grzechoczcy huk. Konie zwaliy
si w jedn stert drgajcych konwulsyjnie cia. Dopiero wtedy
odwrci si w ich stron i nawet z tej odlegoci Centaine ujrzaa wyraz
jego twarzy.
W tym momencie stwierdzia, e sama pacze. zy cieky jej po
policzkach, nie bya w stanie ich powstrzyma. Po chwili Blaine
podjecha do niej, lecz kiedy je dostrzeg, wbi wzrok przed siebie, dajc
jej czas na wzicie si w gar.
Stracilimy prawie godzin mrukn. Oddzia naprzd!
Do zapadnicia zmroku Buszmeni jeszcze dwukrotnie zatrzymywali
kolumn i oprowadzali j ostronie wok miejsc usianych gronymi
kolcami. Za kadym razem kosztowao ich to utrat wielu cennych
minut.
251

 Tracimy szanse zawyrokowa Blaine. Usyszeli strzay z

karabinu, s ostrzeeni i czujni. Wiedz, e gdzie tam w przodzie czeka
na nich zmiana koni. Wic wyciskaj z tych, na ktrych jad, ostatni
dech. Na co my si nie moemy odway.
Kiedy zostawili za sob pustkowia Buszmanlandu i znaleli si w
znacznie bardziej przyjaznym, upstrzonym tu i tam rzadkimi lasami
rejonie Kayango, krajobraz uleg raptownej zmianie.
Falujce grzbiety prastarych, zbitych wydm porastay wysokie
drzewa, pikne krzaczaste wierzby kombretum i albizje o delikatnych,
pierzastych liciach, a midzy nimi zieleniy si zagajniki modych
drzew mopani. W pytkich dolinach cieliy si ki pustynnych traw,
ktrych srebrzyste i czerwonawe kosy sigay przejedajcym a do
strzemion.
Woda wystpowaa tu do pytko pod powierzchni i caa przyroda
reagowaa na jej obecno. Po raz pierwszy od wyjazdu z misji
Kalkrand ujrzeli wiksz zwierzyn, zebry i zoto-czerwone impale, a to
znaczyo, e do studni pozostao nie wicej ni kilka kilometrw, bo
zwierzta tych gatunkw musz pija wod codziennie.
A bya ju po temu najwysza pora. Konie z chwili na chwil traciy
siy, chwiay si pod ciarem jedcw i ledwie wloky do przodu. W
butlach pozostao ju tylko resztka wody, ktra jakby drwia z ich
pragnienia, chlupoczc gono przy kadym kroku.
Lothar De La Rey nie mg ju utrzyma si w siodle o wasnych
siach. Swart Hendrick podtrzymywa go z jednej strony, a jego bkarci
syn, Klein Boy, z drugiej. Kiedy w nagych atakach delirium wybucha
gonym miechem, zaczyna bredzi na cay gos i osuwa si na
ziemi, chwytali go mocniej pod ramiona i ratowali przed upadkiem.
Manfred wlk si z tylu, przygnbiony i wystraszony stanem ojca, ale
zbyt spragniony I wyczerpany, eby im pomaga.
Z trudem wspili si na kolejny grzbiet nie koczcego si morza
wydm. Swart Hendrick unis si w strzemionach i zajrza do
otwierajcej si przed nimi pytkiej niecki o agodnych zboczach, nie
miejc nawet mie nadziei, by w tym kraju pozbawionym wszelkich
znakw orientacyjnych, gdzie kady widok by wiern kopi
poprzedniego krajobrazu i lustrzanym odbiciem nastpnego, udao im
252

si trafi prosto do celu. Tu pozostawao tylko zda si na soce i

instynkt stworzenia urodzonego i wychowanego na pustyni.
I nagle serce zabio mu radoniej, bo daleko w przodzie, dokadnie
tam, gdzie pamita, ujrza strzelajce w gr szare pnie drzew mopani,
ktre wykarmione poblisk wod rozrosy si do gigantycznych
rozmiarw, i cztery wielkie parasole koron akacji. A pomidzy pniami
delikatnie pobyskiwaa tafla stojcej wody.
Konie zdobyy si na ostatni wysiek, zbiegy kulawym truchtem ze
zbocza, dotary do drzew i przebrny przez pas grzskiej gliny
otaczajcej zagbienie z kau.
Kaua miaa w najszerszym miejscu dziesi krokw rednicy, woda
w niej sigaa po kolana i bya koloru kawy z mlekiem. W czarnej glinie
na jej brzegach widniay wyranie odcinite i wypalone socem na
beton lady kopyt, ng i ap dziesitkw gatunkw dzikich zwierzt:
od mrowia malekich klinowatych tropw przepirek i kuropatw, po
okrge, wielkie jak miednica odciski ng dorosego sonia.
Hendrick i Klein Boy wjechali komi do kauy, zsunli si z siode i
padszy na kolana w ciep, botnist wod, zaczli chepta j
apczywie ze zoonych doni, parskajc, prychajc i zanoszc si
miechem ze szczcia.
Manfred pomg ojcu zsi z konia przed pasem gliny, a Lothar
natychmiast osun si na ziemi, z trudem zachowujc pozycj
siedzc. Chopiec podbieg do kauy, nabra w kapelusz wody i
przynis j ojcu.
Lothar pi chciwie ogromnymi ykami, krztuszc si i kaszlc, gdy
woda wpadaa mu do tchawicy. Twarz mia obrzmia i rozpalon, oczy
byszczay mu od gorczki, cae ciao trawi ogie roznoszonego przez
krew zakaenia.
W kocu Swart Hendnck ruszy w stron brzegu, woda chlupotaa mu
w butach, ciekaa strugami z przemoczonego ubrania. Wci jeszcze
szczerzy si w umiechu, gdy raptem co sobie przypomnia i stan jak
wryty. Potoczy w koo osupiaym spojrzeniem i umiech znikn z
jego grubych czarnych warg.
ywego ducha... mrukna z niedowierzaniem. Byk i Giczo...
Gdzie oni si podzieli?

253

Pryskajc w koo wod przy kadym kroku, rzuci si biegiem w

stron byle jak skleconego szaasu, stojcego w cieniu najbliszej
rozoystej akacji.
Szaas by pusty i dawno porzucony. Wgle z ogniska walay si w
promieniu kilku metrw; najwiesze lady pochodziy sprzed wielu dni
nie, sprzed tygodni! Z narastajcym zdenerwowaniem przeszuka
pospiesznie okoliczne zarola i w kocu biegiem wrci do Lothara,
ktrego Manfred z pomoc Klein Boya przenis w cie i opar o pie
drzewa.
Uciekli domyli si Lothar. Mogem si tego spodziewa.
Dziesi koni, po pidziesit funtw kady. Za dua pokusa jak na
nich. Odpoczynek i woda wyranie go wzmocniy. Mwi jasno i
przytomnie.
Musieli uciec w kilka dni po tym, jak ich tu zostawilimy.
Hendrick opad ciko na ziemi koo Lothara. Sprzedali konie
Portugalczykowi i wrcili do on.
Obiecaj mi, Hendrick, e kiedy ich spotkasz, nie bdziesz si
spieszy. Zabijaj ich powoli, bardzo powoli.
Ju teraz marzy mi si, jak to zrobi szepn Hendrick.
Najpierw ka im zje wasne mskoci. Odetn im je tpym noem i
bd nimi karmi po kawaku.
Umilkli, wpatrujc si w swoje cztery konie stojce nad brzegiem
kauy. Brzuchy miay wzdte od wody, ale by zwiesiy aonie,
dotykay niemal chrapami spieczonej gliny.
Do rzeki sto kilometrw, co najmniej sto przewa milczenie
Lothar i zacz odwija rk z przesiknitych rop szmat.
Jego do wygldaa wrcz groteskowo, miaa wielko i ksztat
wyronitego melona, palce sterczay sztywno z sinej kuli ciaa.
Opuchlizna obja ju cae przedrami, powikszajc trzykrotnie jego
obwd, sigaa a po okie. W kilku miejscach skra nie wytrzymaa i
pka, a z pkni tych sczya si przezroczysta limfa. Rany po
ugryzieniach zmieniy si w gbokie, te, olize doy o brzegach
rozchylonych jak patki kwiatu. Bijcy z nich fetor by siodki i duszcy,
wciska si do nosa i garda, przyprawiajc o mdoci.
Powyej okcia rka nie bya ju tak obrzmiaa, ale spod skry
przewiecay szkaratne prgi biegnce a do barku. Sign rk pod
254

pach i delikatnie obmaca powikszone wzy chonne. Byy twarde,

jak obronite ciaem kule z muszkietu.
Gangrena szepn w duchu. Teraz dotaro do niego, e roztwr
kwau karbolowego, ktrym z pocztku przemywa rany, tylko
wszystko pogorszy. Za silny, za silny roztwr. Kwas zniszczy
naczynka wosowate wok rany torujc drog zgorzeli.
Trzeba odj rk spojrza wreszcie prawdzie w oczy i nawet
zacz rozwaa, czy nie zdoaby sam przeprowadzi tej operacji.
Wyobrazi sobie, e trzeba by zacz od okcia i ci...
Mowy nie ma zdecydowa. Nawet myle o tym nie mog.
Trzeba jecha dalej, dopki gangrena pozwoli... Przez wzgld na
Maniego Podnis oczy na syna.
Potrzebne mi s nowe bandae. Stara si mwi pewnie i
stanowczo, ale z jego ust dobyo si co jak krakanie kruka. Chopiec
drgn i oderwa wzrok od gnijcej rki.
Lothar posypa ran krysztaami karbolu ca reszt, jaka mu
jeszcze pozostaa i owin j paskami podartego koca. Caa
zapasowa odzie ju dawno posza na bandae.
Ile j od nas dzieli, Henny? spyta, zawizujc supe na
opatrunku.
Chyba zwikszylimy troch przewag. Musz bardzo oszczdza
konie. Ale spjrz na nasze.
Jedno ze zwierzt dao za wygran i pooyo si na brzegu kauy.
S pi do szeciu godzin za nami.
A do rzeki pozostao sto kilometrw i nie byo adnej gwarancji, e
pogo uhonoruje granic i nie bdzie ich ciga dalej. Nie musia
wyraa na gos swoich niepokojw; wszyscy a za dobrze zdawali.
sobie z tego spraw.
Przynie diamenty, Manie szepn.
Chopiec pooy obok niego brezentowy worek, a Lothar ostronie go
rozpakowa. Wewntrz znajdowao si dwadziecia osiem maych
kartonowych pakunkw, opiecztowanych czerwonym woskiem. Lothar
podzieli je na cztery kupki po siedem paczuszek w kadej.
Dzielimy po rwno powiedzia. Nie ma czasu szacowa
warto kadej paczki, wic rozoyem je na cztery kupki i wybieramy
od najmodszego. Spojrza na Hendricka. Zgoda?
255

Swart Hendrick zrozumia. Podzia upu oznacza ostateczne

przyznanie, e nie wszyscy czterej dotr do rzeki. Spuci wzrok z
twarzy Lothara. Nie rozstawa si z tym zotowosym biaym diabem
od niepamitnych czasw najwczeniejszej modoci. Nigdy nie
zastanawia si nad tym, co ich ze sob czy. Wszyscy biali budzili w
nim nieodmiennie wrogo i nieufno poza tym jednym. Tyle razem
dokonali, tyle widzieli, tyle wsplnie przeyli. Nie okrela tego
mianem mioci czy przyjani, a jednak na myl o bliskim rozstaniu
zdja go taka rozpacz, jakby szed na spotkanie mierci.
Zgoda powiedzia gbokim, dwicznym gosem o brzmieniu
basowego dzwonu i spojrza na biaego chopca. Ten czowiek i jego
syn stanowili dla Hendricka jedno. Wszystko, co czu do ojca, czu
take do jego syna. Wybieraj, Manie.
Sam nie wiem... mrukn Manfred i schowa rce za plecy,
jakby wzdraga si przed dotkniciem diamerw.
Wybieraj popar Hendricka Lothar i chopiec posusznie dotkn
najbliszej kupki.
We je do rki poleci Lothar i spojrza na syna Hendricka.
Twoja kolej, Klein Boy.
Pozostay dwie kupki.
Ile masz lat, Henny? spyta Lothar rozcigajc w umiechu
spkane wargi.
Jestem stary jak spalone socem gry i mody jak pierwszy
wiosenny kwiat odpar Oyambo i obaj si rozemieli.
Gdybym mia tyle diamentw, ile razy si razem mielimy
pomyla Hendrick bybym najbogatszym czowiekiem wiata. Z
trudem udao mu si zachowa umiech.
Ty musisz by modszy powiedzia na glos bo zawsze
musiaem si tob opiekowa jak maka. Wybieraj!
Lothar podsun wybran kupk synowi.
Schowaj to.
Manfred woy przypadajc na nich cz upu do brezentowego
worka na obrok, a obaj Murzyni wepchnli swoje paczuszki do kieszeni
kurtek.
A teraz napenijcie butle wod powiedzia Lothar. Do
granicy zostao tylko sto kilometrw.
256

Kiedy wszystko byo gotowe do wyruszenia w dalsz drog, Hendrick

pochyli si nad Lotharem, eby pomc mu wsta, ale ten odepchn z
irytacj jego rk i podnis si sam, wspierajc si na pniu akacji.
Jednego z koni nie udao si zmusi do wstania, wic zostawili go
lecego na brzegu studni. Drugi pad, nim przeszli pierwszy kilometr,
ale pozostae dwa wloky si jako do przodu. Zaden nie by ju w
stanie unie czowieka, ale na jednego zaadowano butle z wod, a na
drugim, jak na kuli, wspiera si Lothar. Brn chwiejnie u boku
zwierzcia, objwszy j zdrow rk za kark.
Pozostali trzej zmieniali, si przy prowadzeniu koni, prc uparcie na
pnoc. Od czasu do czasu Lothar wybucha bez powodu miechem
albo piewa silnym, czystym gosem, cignc melodi tak piknie, e
Manfred oddycha gbiej z ulg. Ale potem glos mu zaczyna dre,
ama si, przechodzi w ochrypy skrzek. Krzycza, bredzi, baga o co
zrodzone z gorczki widma, ktre toczyy si wok niego, a Manfred
wraca.biegiem do tyu, podtrzymywa ojca, objwszy go rk w pasie, i
Lothar powoli uspokaja si i cich.
Dobry z ciebie chopak, Manie szepta. Zawsze bye
dobrym dzieckiem. Teraz czeka ci wspaniae ycie... Najlepsze
szkoy... Wyroniesz na prawdziwego dentelmena. .. Pojedziemy
razem do Berlina... Pjdziemy do opery...
Ocli, tato, nie mw tyle, oszczdzaj siy.
I Lothar znw zapada w przygnbiajce milczenie. Szurajc butami i
potykajc si co krok, wlk si mechanicznie do przodu. Tylko kark
brncego obok z najwyszym trudem konia i silne mode rami syna
chroniy go przed upadkiem twarz w d, w rozpalony socem piasek
Kalahari.
Daleko w przodzie, ponad lini rzadkiego, zwarzonego skwarem lasu
zamajaczy pierwszy granitowy kopiec. By gadki i okrgy jak pera i
jak pera lni srebrzycie w palcych promieniach soca.
24
Centaine zatrzymaa konia na grzbiecie wzniesienia i spojrzaa na
otwierajc si przed ni pytk nieck. Rozpoznaa wysokie drzewa, z
ktrych grnych gazi przed wielu, wielu laty zobaczya po raz
pierwszy w yciu dkieg sonia. Cz dziecinnego zachwytu, jaki
wtedy j ogarn, miaa w niej pozosta ju na zawsze. Potem
257

dostrzega wod i natychmiast zapomniaa o wszystkim innym. Nie tak

atwo byo zapanowa nad komi, kiedy j poczuy. Syszaa o
podrnikach, ktrzy skonali z pragnienia nad brzegiem wody,
pozwoliwszy bydu lub koniom wyrwa si do przodu i rozdept
studni w grzskie bagno. Ale, Blaine i jego sierant byli ludmi
dowiadczonymi, powcignli zwierzta tward rk.
Natychmiast po napojeniu i uwizaniu koni Centaine cigna buty,
wbiega w ubraniu do sadzawki i zanurzya si caa, moczc wosy i
odzie i rozkoszujc si chodem mulistej wody.
Po drugiej stronie Blaine wszed po kolana w kau i rozebrany do
pasa i polewa gow wod ze zoonych doni. Zacza mu si
ukradkiem przyglda. Po raz pierwszy widziaa go bez koszuli. Pier
porastay mu gste wosy, ciemne i spryste, mienice si teraz
kropelkami wody. Pod prawym sutkiem mia czarny pieprzyk, ktry nie
wiadomo z jakiego powodu ogromnie j zaintrygowa, lecz poza tym
jego ciao byo bez skazy; skra miaa poysk wygadzonego marmuru,
jak na posgu Dawida duta Michaa Anioa, a wszystkie minie
rysoway si pod ni twardo i wyranie. Pod szyj mia ciemnobrzowy
klin w ksztacie litery Y, a na rkach opalenizna siegaa mu a do
miejsca, gdzie kocz si krtkie rkawy letniej koszuli. Wszdzie
indziej jego skra miaa barw koci soniowej, co wydao jej si tak
pocigajce, e musiaa szybko odwrci wzrok.
Kiedy do niego podesza, pospiesznie nacign z powrotem koszul,
ktra natychmiast pokrya si ciemnymi plamami wody z mokrego
ciaa. Ta wstydliwo wywoaa na jej twarzy umiech.
De La Rey nie zasta tu wieych koni powiedziaa.
Jeste tego pewna? spyta wyranie zaskoczony.
Kwi mwi, e byo tu dwch ludzi i wiele koni, ale e odeszli std
ju dawno temu. On urnie liczy tylko do dziesiciu, na palcach rk, a
to byo jeszcze wczeniej. Tak, jestem pewna, e De La Rey nie znalaz
tu wieych koni.
Blaine zaczesa domi mokre wosy gadko do tyu.
W takim razie co musiao mu pokrzyowa plany. Nigdy w yciu
nie skatowaby tak tych, na ktrych jecha, gdyby nie spodziewa si, e
tu je zmieni.
Kwi mwi, e odeszli std pieszo. Prowadz te zwierzta, ktre im
pozostay, za uzdy, bo pewnie s zbyt sabe, eby unie czowieka.
258

Urwaa, gdy w tej samej chwili Kwi zacz j przywoywa do miejsca

pod drzewami. Oboje z Bamem ruszyli szybko w jego stron.
Postawili wszystko na jedn kart orzek Blaine, ujrzawszy pod
akacj stert porzuconego ekwipunku. Sioda, puszki z ywnoci,
koce, menaki... Rozgarn nog pozostawione rzeczy. Na Boga,
tak jest! Reszta tych przekltych kolcw! Przewrci na bok ma
drewnian skrzynk, z ktrej wysypao si na ziemi kilka ostatnich
kilogramw odraajcego elastwa. Porzucili absolutnie wszystko,
co si dao, i podjli ostatni rozpaczliw prb dotarcia do rzeki.
Patrz! zawoaa Centaine.
Podszed do niej i przyjrza si kupce przesiknitych rop banday
lecych u jej stp.
Jego stan si pogarsza powiedziaa cicho Centaine, ale w jej
gosie nie byo sycha zadowolenia, a oczy nie byszczay jej triumfem.
On umiera, Blaine.
Ogarno go niewytumaczalne wspczucie, poczu ch, eby j
jako pocieszy.
Gdyby udao nam si dowie go do lekarza... Urwa. Ten
odruch by zupenie niedorzeczny. ciga gronego przestpc, ktry
przy pierwszej sposobnoci nie zawahaby si zastrzeli go na miejscu.
Sierancie Hansmeyer! zawoa ostrym tonem. Ruszamy za
godzin. Prosz dopilnowa, eby ludzie zostali nakarmieni, a konie
jeszcze raz napojone. Odwrci si z powrotem do Centaine i z ulg
stwierdzi, e wzia si w gar.
Godzina to mao... Tzeba jak najlepiej wykorzysta kad chwil.
Usiedli obok siebie w cieniu pod drzewem. Nie jedli zbyt duo; upa i
zmczenie odebray im apetyt. Blaine sign rk po cygaro, ale po
chwili namysu zmieni zdanie. Schowa je z powrotem do skrzanej
cygarnicy, a cygarnic do kieszeni bluzy.
Kiedy ci poznaem, mylaem, e jeste pikna i twarda jak twoje
diamenty powiedzia.
A teraz?
Widziaem, jak pakaa nad okaleczonymi komi, wyczuem w
tobie gbokie wspczuciu dla czowieka, ktry wyrzdzi ci okrutn
krzywd. Kiedy wyjedalimy z Kalkrandu, byem w tobie zakochany.
Zakochaem si w tobie zreszt ju wczeniej, chyba od pierwszego
259

wejrzenia. Nic me mogem na to poradzi. Ale teraz zdyem ci take

polubi i poczu dla ciebie szacunek.
Czy to nie idzie w parze z mioci?
Nie zawsze idzie w parze z zakochaniem.
Umilkli na chwil, po czym Centaine podja prb wyjanie.
Widzisz, Blaine, od wielu lat jestem zupenie sama, a do tego mam
dziecko, o ktre si musz troszczy, ktremu musz zapewni
przyszo. Kiedy jako moda dziewczyna przybyam do tego kraju,
przeszam na tej pustyni tward, bezlitosn szko ycia. Nauczyam si,
e nie mog polega na nikim oprcz samej siebie, e przetrwa mona
tylko dziki wasnej sile i determinacji. To si nie zmienio. Nadal nie
mam nikogo, na kim mogabym polega. Czy nie tak, Blaine?
Chciabym, eby miaa. Nie prbowa unikn jej spojrzenia,
patrzy jej prosto w oczy. Chciabym...
Urwa, a ona dokoczya za niego:
Ale masz Izabel i swoje creczki.
Tak skin gow. One me dadz sobie same rady.
A ja tak. To chciae powiedzie, prawda?
Prosz ci, nie miej do mnie alu. Nie chciaem tego, nie
zabiegaem o to. Nigdy nie skadaem ci adnych obietnic.
Przepraszam spokorniaa natychmiast. Masz racj, nigdy mi
niczego nie obiecywae. Spojrzaa na zegarek. Godzina mina.
Jednym ruchem podniosa si z ziemi.
Nie zostaje mi nic innego, jak pozosta siln i tward
powiedziaa. Ale nigdy wicej mi tego nie zarzucaj, Blaine. Nigdy
wicej.
Od opuszczenia wodopoju soni musieli porzuci pi koni. eby
uratowa reszt zwierzt, Blaine zarzdzi, e po p godzinie jazdy
wszyscy zsiadaj i przez nastpne p godziny prowadz konie za uzdy.
Tylko Buszmeni pozostali nieczuli na pragnienie, zmczenie i
spiekot, zymali si na czste postoje i morderczo wolne tempo
marsu, ktre zmuszeni byli przyj.
Jedyne pocieszenie, e De La Reyowi jest jeszcze trudniej ni nam.
Ze ladw wyczytali, e uciekinierzy, ktrym pozosta teraz ju tylko
jeden ko, posuwali si jeszcze wolniej. Do rzeki pozostao jeszcze
co najmniej czterdzieci pi kilometrw. Blaine spojrza na zegarek.
Niestety, pora zsiada.
260

Centaine jkna cicho i zsuna si z sioda. Bolay j wszystkie

minie, cigna ydek i ud zesztywniay jej tak, jakby zrobione byy z
grubo plecionego drutu.
Wlekli si z trudem, a kady krok wymaga niemal nadludzkiego
wysiku woli. Jzyk pcznia jej w ustach, obrzmiay i twardy, a bony
luzowe garda i nosa opuchy do tego stopnia, e kady oddech
sprawia bl. Prbowaa zbiera lin i jak najduej j przetrzymywa
w ustach, ale lina bya gsta, lepka i kwana i budzia tylko jeszcze
wiksze pragnienie.
W cigu lat ycia w dobrobycie i luksusie zdya zapomnie, co to
znaczy prawdziwe pragnienie, tote cichy chlupot w butlach
przyprawia j o nieopisane katusze. Jedyne, o czym moga myle, to
chwila, kiedy dostan nastpn racj wody. Bezustannie spogldaa na
zegarek, wmawiajc sobie, e stan, e zapomniaa go nakrci, e lada
chwila Blaine podniesieniem rki zatrzyma oddzia i kae zdj butle z
siode.
Nikt nie odzywa si bez wyranej potrzeby. Wszystkie rozkazy
skracano do monosylab, bo wymawianie penych sw wymagao zbyt
wielkiego wysiku.
Nie poddam si pierwsza postanowia twardo w duchu Centaine i
natychmiast przestraszya si, e taka myl w ogle przysza jej do
gowy. Nikt si nie podda. Musimy ich dopa przed rzek, a do
rzeki zostao tylko kilka kilometrw.
Stwierdzia, e skupia swe myli wycznie na ziemi pod nogami,
tracc wszelkie zainteresowanie dalszym otoczeniem. Wiedziaa, e to
niebezpieczny znak, pierwsza maa kapitulacja. Zmusia si, by
podnie oczy. Blaine wyranie j wyprzedzi. Na przestrzeni tych
niewielu metrw zostaa w tyle. Zdobya si na ogromny wysiek i
przyspieszya kroku, a znw si z nim zrwnaa. To mae zwycistwo,
pokonanie saboci swego ciaa, natychmiast dodao jej otuchy.
Blaine umiechn si do niej, ale wida byo, e kosztuje go to sporo
wysiku.
Tych kopcw nie ma na mapie powiedzia.
Podniosa oczy i w odlegoci kilometra ujrzaa yse granitowe gowy,
wystajce ponad lini lasu. Do tej pory w ogle ich nie zauwaya.
Nigdy nie zapuszczaa si tak daleko na pnoc. Byy to dla niej obszary
nowe i nieznane.
261

Tych. terenw chyba nikt jeszcze nie zbada szepna ochryple, po

czym odchrzkna i ju czystszym gosem dodaa: Na mapach
wytyczono tylko bieg samej rzeki.
Napijemy si po dotarciu do najbliszego wzgrza obieca
Blaine.
Marchewka dla osa mrukna, a on skwitowa to umiechem.
Myl o rzece, to cay zagon marchewki. Zapadli w milczenie,
wlokc si za Buszmenami prosto ku wzg6rzom. U podstawy
granitowego stoka znaleli ostatniego konia Lothara De La Reya.
Lea na boku, ale kiedy podeszli i klacz Blainea zaraa cicho,
unis z trudem eb, prbujc jej odpowiedzie. Okazao si to jednak
ponad jego siy. eb opad mu na ziemi, krtki urywany oddech wzbi
wok nozdrzy oboczki kurzu. Buszmeni obeszli koem konajce
zwierz i wyranie podnieceni zaczli si naradza. Kwi przebieg kilka
metrw do szarego zbocza kopca i spojrza w gr.
Reszta grupy posza za jego przykadem, wszyscy podnieli wzrok na
strom, wybrzuszon cin granitu. Jej powierzchnia nie bya tak
gadka, jak to si wydawao z oddali. Przecinay j gbokie pknicia,
jedne poziome, inne biegnce pionowo od podstawy a po sam szczyt, a
sam granit uszczy si caymi warstwami na skutek nieustannego
rozszerzania si i kurczenia kamienia przy raptownych zmianach
temperatur w cigu dnia i w nocy. Ten efekt cebuli utworzy wskie
stopnie o ostrych krawdziach, ktre mogy da oparcie stopom i
umoliwi komu wspicie si na sam szczyt, cho byby to wyczyn
mocno niebezpieczny.
Na szczycie wzgrza grupa idealnie okrgych gazw, z ktrych
kady mia wielko sporego domu, tworzya symetryczn koron.
Cao stanowia jedn z tych kompozycji przyrody, ktre zdumiewaj
mistrzostwem zaoe i artyzmem wykonania i nieodmiennie nasuwaj
przypuszczenie, e musz by dzieem ludzkiego umysu i ludzkich rk.
Pod tym wzgldem wzgrze ogromnie przypominao Centaine dolmeny,
ktre jako dziecko widziaa we Francji, i staroytne witynie Majw z
poudniowoamerykaskiej dungli, ktrych ryciny miaa w jednej z
ksizek
Kiedy Blaine zostawi j sam i poprowadzi swego konia do podna
granitowego urwiska, cos na szczycie wzgorza przykuo jej uwag W
cieniu pod jednym z gazow korony ktem oka dostrzega jakis ruch,
262

 Uwaaj! krzykna ostrzegawczo. Tam...

Blaine sta przy bie koma z wodzami przerzuconymi przez rami.
Poderwa szybko gow, ale nim zdy zareagowa na jej ostrzeenie,
rozlego si stumione pacnicie, jakby kto rzuci na kamienn podog
worek yta. Centaine me rozpoznaa w tym pacniciu odgosu uderzenia
kuli w ywe ciao, dopki nie ujrzaa, e ko chwieje si i ciko pada
na pysk, pocigajc za sob Blainea. Wpatrywaa si w zwierz
osupiaym wzrokiem, a ze szczytu wzgrza dobieg suchy jak
trzanicie z bicza odgos strzau z mauzera. Dopiero wtedy zrozumiaa,
e kula dotara do nich wczeniej ni dwik.
Raptem znalaza si w samym rodku ogromnego zamieszania.
Wszyscy krzyczeli, jeden przez drugiego, i szarpali si z przeraonymi
komi. Bez namysu okrcia si na picie, chwycia za k sioda,
jednym skokiem, nie dotyfcajc strzemion, znalaza si w siodle i ju
cigaa eb waacha na bok.
Id! krzykna na cay gos do Blainea, ktry wydosta si spod
trupa swego konia, i pogalopowaa w jego stron. ap za strzemi!
Mauzer sa midzy nich kul za kul. Ujrzaa, jak pada ko pod
Hansmeyerem, a sierant koziokujc wylatuje z sioda.
Blaine wybieg jej naprzeciw i uchwyci si zwisajcego strzemienia,
a ona natychmiast zawrcia i okadajc konia wodzami, zmusia go do
penego galopu w stron rzadkiego zagajnika drzew mopani, rosncego
jakie dwiecie metrw z tyu. Uczepiony skrzanego
strzemienia Blaine sadzi ogromnymi susami u boku konia, ledwie
muskajc nogami ziemi.
Nic ci si nie stao? zawoaa.
Nie zatrzymuj si! odkrzykn z najwikszym wysikiem.
Centaine obejrzaa si przez rami. Wci sycha byo strzask
wystrzaw i tpe planicia kul. Jeden z onierzy zawrci, eby
pomc Hansmeyerowi, ale w chwili, gdy znalaz si tu przy nim, jego
ko zosta trafiony w eb i obaj policjanci runli w tumanie pyu na
ziemi.
Celuj do koni! zawoaa Centaine i w tej samej chwili
uzmysowia sobie, e ze wszystkich zwierzt tylko jedno pozostao
nietknite jej wasne. Reszta leaa zabita, kade jednym,
precyzyjnie wymierzonym strzaem w eb. By to istny pokaz kunsztu
263

strzeleckiego, bo snajper strzela ze szczytu wzgrza, z odlegoci co

namniej stu pidziesiciu krokw.
Tu przed sob ujrzaa pytki parw, ktrego przedtem nie zauwaya.
Na jego bliszym brzegu leaa sterta spltanych uschnitych gazi.
Bez namysu skierowaa konia za t naturaln palisad, zmusia ledwie
dyszce zwierz do jej przesadzenia, a kiedy znalazo si po drugiej
strnie i zaczo usuwa w d, natychmiast zeskoczya na ziemi,
chwycia je krtko przy pysku i osadzia w miejscu.
Blaine straci rwnowag i sturla si na dno parowu, ale jako si
pozbiera.
Wpakowaem si w t zasadzk jak ostatni todzib warkn
rozzoszczony na samego siebie. Jestem tak piekielnie zmczony, e
nie umiem ju jasno myle. Wyszarpn karabin z olstra przy siodle
Centaine i szybko wspi si pod krawd parowu.
Teren u podna granitowej ciany zacielay trupy koni, a
Hansmeyer i jego ludzie pdzili w stron parowu, by znale w nim
schronienie, przypadajc co kilka krokw do ziemi, czogajc si pod
oson rzadkich krzakw i znw zrywajc do biegu. Kule z mauzera
ciy ze wistem powietrze, wzbijajc im pod nogami te oboczki
kurzu, a gdy przelatyway nad gowami, fala powietrza uderzaa
bolenie w bbenki uszu, zmuszajc do wtulania gowy w ramiona i
kulenia si a do ziemi.
Po pierwszym strzale Buszmeni zniknli jak za dotkniciem
czarodziejskiej rdki. Centaine wiedziaa, e zawrcili do O'chee, do
swego rodu, i e wicej ju ich nie zobaczy.
Blaine przestawi celownik karabinu na czterysta metrw i wymierzy
w szczyt wzgrza, gdzie rozwiewajce si smugi bkitnego dymu
zdradzay obecno ukrytych snajperw. Otworzy ogie i strzela raz za
razem, tak szybko jak na to pozwalaa konieczno repetowania broni,
osaniajc w ten sposb swoich uciekajcych ludzi. Nim przebrzmia
grzechot jego kanonady granitowe gazy eksplodoway na linii nieba
gejzerami odpryskw kamienia. Chwyci pas z nabojami, wcisn do
zamka rozgrzanego karabinu nastpn parti mosinych pociskw,
podrzuci bro do ramienia i jeszcze raz zasypa kulami ukrytych na
szczycie wzgrza strzelcw.
Hansmeyer i jego ludzie jeden po drugim dopadali parowu, ostatnim
susem przesadzali oson z uschnitych gazi i turlali si na dno,
264

zziajani i zlani potem. Z ponurym zadowoleniem Blaine zauway, e

aden nie porzuci swego karabinu i wszyscy mieli na piersiach
skrzyowane pasy z amunicj, po siedemdziesit pi nabojw kady.
Pooyli pokotem konie, ale nawet nie drasnli ludzi powiedzia
Hansmeyer, z trudem dobywajc z siebie sowa. Chwyta powietrze jak
ryba, oddech wiszcza mu gono w piersi.
I ani razu nie mierzyli do mnie dorzucia tonem poparcia
Centaine. Lothar musia si bardzo stara, eby nie wyrzdzi jej adnej
krzywdy. Z niemiym dreniem uwiadomia sobie, z jak atwoci
mg posa jej kulk w plecy, gdy uciekaa do parowu.
Blaine adowa swj karabin, ale podnis wzrok i umiechn si
niewesoo.
Ten facet nie jest idiot. Wie, e to jego ostatnie podrygi i nie ma
zamiaru doda morderstwa do dugiej listy przestpstw, jakich si
dopuci. Spojrza na Hansmeyera. Ilu ludzi jest na wzgrzu?
Nie wiem. Ale na pewno wicej ni jeden. Jeden nie mgby
prowadzi ognia w takim tempie, a poza tym strzay nakaday si na
siebie.
Nie ma wyjcia, trzeba to sprawdzi powiedzia Blaine.
Skinieniem rki poleci Centaine i Hansmeyerowi, eby si nachylili i
wyjani im swj plan.
Centaine wzia lornetk i przesza dnem parowu daleko w bok, a
znalaza si pod kp gstej trawy rosncej na samej krawdzi zbocza.
Ukryta za zason z trawy wysuna gow, nastawia lornetk na szczyt
wzgrza i daa znak, e jest gotowa.
Blaine nasadzi korkowy hem na wycior swego karabinu i wystawi
go ponad krawd barykady z gazi, a Hansmeyer strzeli dwa razy w
powietrze, eby zwrci uwag wroga.
Niemal natychmiast odpowiedziaa mu kanonada. Kilka strzaw
rozlego si jednoczenie, kule wzbiy oboczki kurzu na krawdzi
parowu o centymetry od korkowego hemu i odbite zrykoszetoway ze
wistem midzy pobliskie drzewa.
Dwch albo trzech! zawoa Hansmeyer.
Trzech! potwierdzia Centaine. Oderwaa od oczu lornetk i
schowaa si do parowu. Widziaam trzy gowy.
Dobrze skin Blaine. No to ich mamy. Teraz to tylko
kwestia czasu.
265

 Blaine... Centaine odpia od sioda butl z wod. To

wszystko co mamy. Potrzsna butl, w ktrej byo mniej ni jedna
czwarta wody. Wszystkie gowy natychmiast zwrciy si w jej stron, a
Blaine mimowolnie obliza usta.
Jak tylko si ciemni, odzyskamy reszt butli zapewni j, po
czym zwrci si do Hansmeyera i ranym gosem doda: Sierancie,
niech pan wemie dwch ludzi, obejdzie wzgrze i zajmie pozycj po
jego drugiej stronie. Trzeba dopilnowa, eby nikt nie wymkn nam si
tylnym wyjciem.
25
Lothar De La Rey siedzia oparty o jeden z Wielkich granitowych
gazw na szczycie wzgrza. Siedzia w cieniu, z mauzerem na
kolanach, wiatr targa mu i rozwiewa dugie zociste wosy.
Patrzy na poudnie, na poronit rzadkimi drzewami rwnin w
stron, z ktrej mia nadcign nieubagany pocig. Wspinaczka po
stromej granitowej cianie potnie nadszarpna jego siy; wci
jeszcze nie mg po niej przyj do siebie.
Zostawcie mi jedn butl poleci.
Hendrick postawi mu j w zasigu rki.
Napeniem j resztkami z tamtych wskaza na Stos
porzuconych pustych butli. Dla nas zostao tyle, e powinno nam
starczy do rzeki.
To dobrze skin gow Lothar i zabra si do przegldanj
pozostaych rzeczy, lecych obok niego na granitowej pycie.
Byy tu cztery granaty rczne, stareg typu, podune z drewnian
rczk, tak zwane maszynki do mielenia misa. Przeleay w ukryciu
niemal dwadziecia lat, tote nie bardzo mg na nich polega.
Oprcz granatw Klein Boy zostawi mu swojego mauzera i pas z
amunicj. W ten sposb Lethar mia dwa karabiny i sto pidzjej
nabojw a za duo, gdyby granaty okazay si zdatne do uytku.
Gdyby za nie, to reszta i tak nie miaa wikszego znaczenia.
No dobra mrukn. Mam wszystko, czego mi potrzeba
Moecie ju i.
Hendrick odwrci czarn, ys gow i spojrza na Poudnie
Znajdowali si na szczycie wzgrza, wysoko ponad ziemi, zasig
widocznoci z tego miejsca wynosi co najmniej trzydzieci kilometrw,
266

ale nadal nic a po najdalszy horyzont nie wskazywo na zblianie si

pocigu. Zacz si podnosi i nagle znieruchomia. Zmruy oczy przed
olepiajcym socem, prbujc przenikn wzrokiem mgiek
rzedrganego od upau powietrza.
Kurz! zawoa.
W odlegoci piciu kilometrw ponad drzewami majaczy rzadki,
blady oboczek.
Tak potwierdzi Lothar. Zauway ju ten oboczek kilka minut
wczeniej. Moe to by kurzawka albo, stadko zebr, ale nie dabym
za to swojej czci upu. Idcie ju.
Hendrick nie od razu usucha. Spojrza w szafirowo-zociste oczy
biaego i dugo w nie patrzy.
Nie dyskutowa ani nie protestowa, kiedy Lothar wyoy im, co
trzeba zrobi. Mia racj, to byo jedyne rozsdne wyjcie. Zawsze
porzucali swoich rannych, czsto zostawiajc im tylko pistolet, na
wypadek gdyby nie dao si ju wytrzyma blu albo gdyby
nadcigny hieny. A jednak tym razem Hendrick czu potrzeb, by co
powiedzie, tylko e adne sowa nie pasoway do powagi tej chwili.
Wiedzia, e na tej spalonej socem skale zostawia za sob cz
wasnego ycia.
Zaopiekuj si chopcem powiedzia po prostu.
Lothar skin gow.
Chc jeszcze zamieni kilka sw z Maniem. Obliza suche,
spieczone i spkane usta i wzdrygn si czujc nagy przypyw
gorczki. Zaczekajcie na niego na dole. To potrwa tylko minut.
Idziemy powiedzia Hendrick i skinieniem gowy przywoa
swego syna. Klein Boy podszed natychmiast i obaj z ojcem ruszyli ku
krawdzi urwiska, szybko i zwinnie, z wdzikiem polujcych panter.
Kiedy Klein Boy zeskoczy z krawdzi i znikn Lotharowi z oczu,
Hendrick przystan i jeszcze raz obejrza si przez rami.
Zosta w pokoju powiedzia, unoszc praw rk w gecie
poegnania.
A ty odejd w pokoju, przyjacielu odpar Lothar. Nigdy do tej
pory nie nazwa Hendricka przyjacielem, tote Murzyn drgn teraz na
dwik tego sowa i odwrci szybko gow, eby Lothar nie widzia
jego oczu. Chwil pniej ju go nie byo.
267

Lothar dugo patrzy za nim w lad, a potem potrzsn gow, by

odegna ogarniajc go lito nad samym sob, mde sentymenty i
cisnce si ze wszystkich stron omamy delirium. Jeszcze chwila i
zupenie by si rozklei.
Manfred powiedzia na cay gos, a chopiec drgn
wystraszony. Siedzia tu obok, najbliej jak si omieli, i wpatrzony w
twarz ojca chon kade jego sowo, kady gest.
Tato, ja nie chc i szepn. Nie chc ci tu zostawia. Nie
chc by bez ciebie.
Lothar machn niecierpliwie rk i przybra surow min, by ukry t
rozklejajc sabo.
Zrobisz, jak ci ka.
Tato...
Nigdy jeszcze mnie nie zawiode, Manie. Zawsze byem z ciebie
taki dumny. Nie zepsuj teraz tego wszystkiego. Nie chciabym nagle
stwierdzi, e mj syn jest tchrzem.
Wcale nie jestem tchrzem!
Wic postpisz tak, jak nakazuje konieczno rzuci szorstko
Lothar i nim Manfred zdy zaprotestowa, poleci: Przynie
worek na obrok!
Pooy sobie worek midzy nogami, rozwiza go zdrow rk, wyj
jedn z paczuszek i rozerwa zbami gruby brzowy papier. Wysypa
kamienie na ma kupk, rozgarn je i wybra dziesi najwikszych i
najczystszych.
Zdejmij kurtk rozkaza, a kiedy Manfred mu j poda, zrobi
kocem noa ma dziurk w podszewce. Te kamienie s warte
jakie tysic funtw powiedzia, wpychajc diamenty palcem pod
podszewk, jeden za drugim . To do na szkoy i przeycie do
czasu, kiedy doroniesz. A reszta... Za duo tych paczek, s za cikie,
zbyt trudno je ukry. Niebezpiecznie mie je przy sobie to wyrok
mierci. Podnis si z wysikiem. Chod!
Ruszy midzy gazy, przytrzymujc si ska, eby nie upa,
wspierany z drugiej strony przez Manfreda. Tutaj! mrukn i
osun si na kolana, a Manfred uklk obok niego. W granitowej czapie
u ich stp rysowaa si gboka szczelina, jakby kto rozszczepi kamie
wielkim dutem. Na grze miaa szeroko co najwyej dwch doni, ale
biega w gb tak daleko, e nie byli w stanie dojrze dna, cho sigali
268

wzrokiem na gboko dziesiciu czy dwunastu metrw. Im niej, tym

bardziej si zwaa, a dalszy jej bieg i ksztat gin w zupenej
ciemnoci.
Lothar wsun worek w szczelin.
Zapamitaj sobie dobrze to miejsce szepn. Idc na pnoc
ogldaj si czsto przez rami, eby to wzgrze na zawsze wryo ci si
w pami. Diamenty bd tu na ciebie czeka. Wrcisz po me, kiedy
bd ci potrzebne.
Otworzy do i worek spad w szczelin. Syszeli, jak brezent ociera
si o granitowe ciany, a potem pakunek zaklinowa si w zweniu
skalnej czeluci i zapada cisza.
Gowa przy gowie spojrzeli w d. Dziewi metrw niej majaczya
janiejsza plamka czego rnicego si faktur od ciemnego granitu,
ale nikt, kto me wiedzia dokadnie, gdzie patrze, nie byby w stanie jej
zauway.
To jest twj spadek po mnie, Manie szepn Lothar i odpez na
czworakach od szczeliny. No dobra, pora na ciebie. Hendrick czeka.
Musicie si spieszy.
Chcia po raz ostatni w yciu przytuli syna, ucaowa jego oczy i
usta, przycisn go do serca, ale wiedzia, e obaj by si zupenie
rozkleili. Gdyby chwycili si teraz w objcia, adna sia nie byaby w
stanie ich od siebie oderwa.
Id ju! rozkaza.
Manfred rozpaka si i rzuci ojcu na szyj.
Chc zosta z tob! zawoa.
Lothar chwyci go za nadgarstek i odsun na wycignicie rki.
Chcesz, ebym si za ciebie wstydzi? spyta ostrym tonem.
Chcesz, ebym tak ci zapamita? Mazgajcego si jak baba?
Tato, prosz ci, nie odsyaj mnie! Pozwl mi zosta!
Lothar jednym ruchem odchyli si do tylu, puci rk syna, uderzy
go otwart doni w twarz i wierzchem doni poprawi z drugiej strony.
Od tego podwjnego policzka Manfred przysiad na pitach, na jego
bladej twarzy pojawiy si czerwone lady palcw, a z nosa spyn na
grn warg cieniutki wyk jasnej krwi. Spojrza na ojca szeroko
otwartymi oczyma, z oszoomieniem i niedowierzaniem.
Zabieraj si std! sykn Lothar, przywoujc na pomoc ca
sw odwag i stanowczo, by nada gosowi pogardliwe brzmienie, a
269

twarzy wyraz wciekoci. Nie bdziesz si mazgai i wiesza mi na

szyi! Zmiataj std, nim wezm na ciebie pasa!
Manfred zebra si powoli z ziemi i cofn o krok, nadal wpatrujc si
w ojca z niemym osupieniem i niedowierzaniem.
No, czego stoisz?! Ju ci tu nie ma! Mina Lothara nie zmienia
si, w jego gosie sycha byo zo, pogard i nieugito. Wyno
si std!
Manfred odwrci si i ruszy chwiejnym krokiem ku krawdzi
urwiska. Na samym brzegu przystan i jeszcze raz wycign rce do
ojca.
Tato, prosz ci...!
Do diabla! Idziesz wreszcie czy nie?!
Chopiec zsun si przez krawd, odgosy towarzyszce jego
spezaniu w d zbocza zaczy milkn i po chwili zapanowaa cisza.
Dopiero wtedy Lothar zwiesi ramiona, jego ciaem targn niemy
szloch i nagle zacz dre na caym ciele, a rozpaka si jak dziecko.
To przez gorczk mrukn do siebie. To ta piekielna
gorczka tak mnie osabia. Ale przed oczami staa mu cigle
okolona zocistymi wosami twarz syna, tak pikna i tak zdruzgotana
blem. Poczu w piersi nieznony, rozdzierajcy, fizyczny bl.
Wybacz mi, synku szepn przez zy. Tylko tak mogem ci
uratowa. Bagam ci, wybacz.
Musia straci przytomno, bo nagle ockn si przestraszony; nie
mg sobie przypomnie ani gdzie jest, ani skd si tu wzi. Dopiero
fetor bijcy z jego rki, odraajcy, wywoujcy mdoci, przywoa go
do rzeczywistoci. Podczoga si do krawdzi urwiska i spojrza na
poudnie. Wtedy wanie po raz pierwszy ujrza swych przeladowcw i
cho wci jeszcze oddaleni byli co najmniej o ptora kilometra,
rozpozna dwie malekie postacie podrygujce jak zjawy przed
kolumn jedcw.
Buszmeni szepn do siebie. Teraz rozumia, w jaki sposb
udao im si zjawi tutaj tak szybko. Poszczua na mnie swoich
oswojonych Buszmenw. Uwiadomi sobie, e nie mia
najmniejszej szansy zmylenia pocigu. Wszystkie prby zatarcia
ladw, ktre podejmowa, byy tylko zwyk strat czasu, mg ich
sobie oszczdzi. Najwymylniejsze pltaniny tropw, najpracowiciej
270

odciskane mylne lady na nic si nie zday. Buszmenom wystarczy

jeden rzut oka, eby rozgry wszystkie jego sztuczki.
Przenis wzrok na grup pocigow i policzy swoich przeciwnikw.
Siedmiu na jednego mrukn i zmruy oczy, prbujc
wypatrze szczuplejsz, mniejsz sylwetk kobiety, ale wszyscy szli
pieszo, prowadzc konie za uzdy, a rzadkie drzewa ograniczay
widoczno.
Da spokj przygldaniu si nadcigajcej pogoni i skupi si na
wasnych przygotowaniach. Teraz chodzio tylko o to, eby zatrzyma
Ich tu jak najduej i przekona, e wszyscy uciekinierzy ukryli si na
wzgrzu. Kada godzina opnienia ogromnie zwikszaa szanse
Hendricka i Maniego.
Poniewa posugiwa si tylko jedn rk, wszystko szo mu marnie i
powoli, ale w kocu udao mu si zaklinowa karabin Klein w jednej ze
szczelin i skierowa wylot jego lufy w stron ry. Zawiza w ptl pasek
od butli z wod, przeoy ptl przez i przecign koniec paska do
miejsca, ktre wybra sobie na j strzeleck, w cieniu za wybrzuszeniem
granitowej czapy.
Kiedy to zrobi, musia chwil odpocz, bo przed oczami latay mu
mroczki i strzpy czerni, a nogi osaby do tego stopnia, e nie mg si
na nich utrzyma. Wyjrza ponad krawd urwiska. cigajcy znacznie
si przybliyli, wyaniali si wanie jeden za drugim spomidzy wzgrz
na otwart przestrze. Teraz ju rozpozna Centaine. W spodniaich do
jazdy konnej wygldaa szczupo i chopico. Dostrzeg nawet
jasnot plamk apaszki, ktr nosia pod szyj.
Pomimo gorczki, pomimo zasnuwajcej oczy ciemnoci, pomimo
rozpaczliwoci swego pooenia, znw poczu dla niej zaprawiony
zoci podziw.
- Wielki Boe, ta kobieta nigdy si nie podda mrukn. bdzie
mnie cigaa i po tamtej stronie, a do samych wrt piekie.
Powlk si na czworakach do sterty porzuconych butli na wod i
cignc je za sob, uoy z nich wzdu krawdzi szczytu trzy
oddzielne kupki, po czym powiza ich paski w taki sposb, e jednym
pocigniciem mg wszystkie kupki na raz wprawi w ruch.
To wszystko, co mog zrobi szepn. Teraz pozostaje tylko
celnie strzela. Ale w skroniach mu huczao, a obraz rozpywa si w
271

mgliste mirae gorczki. Pragnienie palio go nieznonie, a cae ciao

buchao arem jak ognisty piec.
Odkrci butl i pocign kilka ykw, ostronie, powoli,
przetrzymujc je przed pokniciem jak najduej w ustach.
Natychmiast poczu si lepiej, obraz nabra ostroci. Zakorkowa butl i
pooy j obok siebie, koo zapasu amunicji. Potem zwin kurtk w
waek, umoci nim zagbienie w krawdzi granitowej ciany i uoy
na nim luf mauzera. cigajcy dotarli ju do stp wzgrza i stali zbici
w gromadk wok jego dogorywajcego konia.
Wycign przed siebie rk z wyprostowanymi palcami. Nie draa,
trzymaa si prosto i pewnie, jakby bya czci skay, na ktrej lea.
Przycisn kolb do policzka.
Konie napomnia sam siebie. Bez koni nie docign
Maniego... Wcign gboko powietrze, wstrzyma oddech i trafi
klacz Blainea Malcomessa w sam rodek gwiazdki na czole.
Nim przebrzmia huk wystrzau, odbity echem od okolicznych
wzgrz, Lothar zarepetowa mauzera i strzeli po raz drugi, ale tym
razem pocign jednoczenie za pasek umocowany do drugiego
karabinu i oba wystrzay naoyy si na siebie. Taki podwjny huk
mg zwie nawet najbardziej dowiadczonego onierza. Niemal
kady, kto go sysza, musia nabra przekonania, e na szczycie
znajduj si co najmniej dwie osoby.
Dziwnym zrzdzeniem losu w tym kulminacyjnym momencie
gorczka ustpia. Widzia wszystko jasno i czysto, muszka karabinu
rysowaa si wyranie na tle kadego celu, pewn rk precyzyjnie
przenosi bro z jednego konia na drugiego i kad je pokotem celnymi
strzaami w eb. Ju wszystkie zwaliy si martwe na ziemi, wszystkie
oprcz jednego waacha Centaine.
Centaine galopowaa w stron drzew, wtulona w kark swego
gniadosza, wlokc za sob jakiego czowieka uczepionego kurczowo
jej strzemienia. Pochwyci j w celownik swego karabinu, lecz
natychmiast zdj palec ze spustu. To by odruch; nigdy w yciu nie
byby w stanie posa kuli, choby nawet tylko w jej stron.
Przerzuci luf bliej wzgrza. Wszyscy czterej jedcy, ktrych
konie powali, pdzili co tchu w stron drzew. Ich przeraone krzyki
docieray a na szczyt kopca. Stanowili atwy cel; mg ich pooy
wszystkich po kolei, kadego jedn jedyn kulk, ale zamiast tego
272

urzdzi sobie zabaw, sprawdzajc, jak blisko nich zdoa trafi, ale tak,
by adnego nawet nie drasn. Kucali, przypadali do ziemi i uskakiwali
w bok, gdy kule z mauzera wzbijay oboczki kurzu u ich stp. Efekt by
komiczny, zupenie absurdalny. Zanoszc si od miechu repetowa i
strzela, repetowa i strzela, a nagle pochwyci suchem dwiczc
we wasnym miechu nut nieopanowanej histerii i natychmiast umilk.
Trac gow pomyla, zaciskajc zby. Musz to jako
przetrzyma.
Kiedy ostatni uciekajcy zniknli w lesie, poczu, e w reakcji na
ustpujce napicie zaczyna si trz i dygota.
Musisz by gotowy upomina si. Musisz myle. Nie wolno ci
teraz przesta. Nie moesz ich przepuci.
Na czworakach przelaz do drugiego karabinu, zaadowa go i
przeturla si z powrotem na sw pozycj strzeleck w cieniu wielkich
gazw na szczycie.
Teraz sprbuj mnie namierzy przewidywa. Bd mnie
prowokowa do strzau i liczy...
Zobaczy, jak kto wystawia hem ponad krawd parowu na skraju
lasu i umiechn si na widok tej przynty. To by kawa z bardzo
dug brod. Nawet gupie czerwone kubraki ju na samym pocztku
Wojny Burskiej nauczyy si na to nie nabiera. To, e teraz jego
prbowano na to nabra, byo niemal obraliwe.
No dobra! zaszydzi na cay gos. Zobaczymy, kto kogo
nabierze!
Strzeli z obu karabinw naraz i chwil pniej pocign za pasek
uwizany do kupek butli po wodzie. Z tej odlegoci ruch obcignitych
filcem okrgych butli na tle jasnego nieba musia wyglda jak
wysunicie gw trzech strzelcw.
Teraz wyl ludzi, eby otoczyli wzgrze domyli si i z
mauzerem gotowym do strzau zacz wypatrywa ruchu midzy
drzewami na obu swoich flankach, mrugajc szybko oczami, by
odegna przesaniajc je mg.
Pi godzin do zmroku mrukn do siebie. Flendrick i Manie
dotr do rzeki jutro o wicie. Musz ich jako do tego czasu zatrzyma.
Co migno po prawej stronie. Kilku ludzi prbowao okry
wzgrze. Przykuleni do ziemi pdzili krtkimi zrywami od jednej
osony do drugiej. Wycelowa w drzewa nad ich gowami, karabin
273

plun ogniem, kora odprysa od pni, zostawiajc na nich plamy

surowego drewna.
Gowy niej, myne heeren!
Znw zanosi si od miechu, chichota histerycznie w delirium
gorczki. Zacisn zby, eby przerwa ten napad, lecz natychmiast
przed oczami stana mu pikna twarz Manfreda, wezbrane zami
topazy jego oczu i szkaratna smuka krwi na jego grnej wardze.
Synku najdroszy! zaka. Jake mi y bez ciebie!
Wci jeszcze nie chcia si pogodzi z tym, e umiera, ale myli
zasnua mu czarna pustka i gowa opada mu na brudny, przesiknity
rop opatrunek na rce. Smrd jego wasnego gnijcego ciaa sta si
czci delirycznych koszmarw, ktre nie przestaway go drczy
take wtedy, gdy traci przytomno.
Odzyskiwa j stopniowo i powoli. Dopiero po duszej chwili
uwiadomi sobie, e soce nie pray ju tak bezlitonie i potworny
upa zela. Na twarzy czu lekki powiew chodniejszego wiatru.
Z wdzicznoci wcign gboko w puca rzekie powietrze.
Dopiero teraz odezwao si pragnienie. Drc rk sign po butl z
wod, ale odkrcenie jej i uniesienie do ust wymagao niemal
nadludzkiego wysiku. Po pierwszym yku butla wylizna mu si z
palcw, bezcenny pyn opryska koszul i z gulgotem zacz wylewa
si na ska, niemal natychmiast parujc. Straci bezpowrotnie prawie
ca kwart, nim udao mu si podnie butl. Mia ochot rozpaka si
ze zoci. Ostronie zakrci butl, po czym unis gow i zacz
nasuchiwa.
Kto wspina si na wzgrze. Sysza wyranie postukiwanie i
zgrzytanie podkutych butw, szukajcych oparcia na granitowej skale.
Sign po jedn z maszynek do mielenia misa, przewiesi sobie
karabin przez rami, odczoga si od krawdzi urwiska i czepiajc si
jednego z gazw wsta z ziemi. Nie by w stanie utrzyma si na
nogach o wasnych siach, musia wic skrada si wzdu gazu cay
czas opierajc si o niego ramieniem. Z granatem w rku obszed go
ostronie dookoa.
Na szczycie wzgrza me byo nikogo. Musieli by jeszcze na cianie.
Wstrzyma oddech i zamieni si w such. Znw to usysza, tym razem
dosownie tu, tu zgrzyt i szelest materiau ocierajcego si o granit,
wist raptownie wciganego powietrza, mimowolne stknicie, gdy
274

komu obsuna si noga i rozpaczliwym wysikiem prbowa odzyska

oparcie.
Wchodz od tyu powiedzia do siebie w duchu, jakby tumaczy
to niedorozwinitemu dziecku. Kada myl wymagaa ogromnego
wysiku. Zapalnik ma siedem sekund opnienia. Popatrzy na
trzymany za drewnian rczk przestarzay granat. Za duo. S ju
bardzo blisko.
Podnis granat wyej i sprbowa wycign zawleczk. Metal
zardzewia i nie chcia puci. Stkn, szarpn z caych si i zawleczka
zostaa mu w zbach. Usysza ciche stuknicie zaponnika i zacz
odlicza.
Sto jeden, sto dwa...
Przy stu piciu schyli si i poturla granat poza krawd zbocza.
Wci jeszcze nikogo nie widzia, gdzie bardzo blisko rozleg si
ostrzegawczy okrzyk:
Rany boskie, to granat!
Lothar wybuchn chrapliwym rechotem.
Macie, naryjcie si angielskie szakale!
Sysza, jak w panicznym popochu zelizguj si i zjedaj na
siedzeniach i skuli si w oczekiwaniu na eksplozj, ale granat turla si
z grzechotem coraz niej i niej, a wybuchu nie byo.
Niewypa! miech zamar mu w gardle. eby to szlag jasny
trafi!
I nagle, cho z duym opnieniem, granat rozerwa si w dolnych
partiach stronego zbocza. Hukowi eksplozji towarzyszy wist i
grzechot odamkw i czyj przeraliwy krzyk.
Lothar pad na kolana i podczoga si do brzegu urwiska. Po zboczu
zjedao w d pdem trzech ludzi w mundurach w kolorze khaki.
Opar luf karabinu o ska i byskawicznie oprni magazynek. Jego
kule rysoway na granicie wok przeraonych onierzy oowiane
smugi. Ostatnie metry pokonali jednym susem i pognali na eb, na szyj
w stron lasu. Jeden z nich by ranny, musia dosta odamkiem granatu;
koledzy chwycili go pod rce i wlekli ze sob.
Wysiek ten tak wyczerpa Lothara, e musia odpoczywa ponad
godzin, nim zdoa dowlec si z powrotem na poudniow krawd
urwiska. Popatrzy na lece w socu martwe konie. Upa zaczyna ju
275

wzdyma im brzuchy, ale butle z wod nadal leay przywizane do

siode.
Woda to magnes szepn. Do tej pory musiao ju ich zacz
porzdnie suszy. Teraz wybior si po wod.
Z pocztku wydawao mu si, e zapadajcy zmrok znw zasnuwa
tylko jego wasne oczy, ale kiedy odwrci gow i spojrza na zachd,
zobaczy, e soce znika za horyzontem, a niebo jarzy si
pomaraczow un. Na jego oczach una zblaka i w jednej chwili na
wiat spyna afrykaska noc.
Lea, nasuchujc dwikw wiadczcych, e prbuj odzyska
wod, od tylu ju lat niezmienie peen zachwytu dla tajemniczych
odgosw afrykaskiej nocy: cichej orkiestry owadw i ptakw,
popiskiania nietoperzy migajcych w pogoni za zdobycz wok
skalnej kopuy, a dalej, na rwninie, paczliwego zawodzenia szakala i
dziwacznego ni to pochrzkiwania, ni to poszczekiwania wiodcego
nocny tryb ycia ratla. Czujc, e zaczyna si rozprasza, zmusi si do
skupienia na ludzkich odgosach, ktre powinny dobiec z ciemnoci u
stp urwiska.
Zaalarmowao go jedno ciche brzknicie strzemienia. Bez namysu
wzi peny zamach i rzuci w przepa drugi granat. Cikie tpnicie
wybuchu wiono mu w twarz fal powietrza, a w nagym, olepiajcym
rozbysku daleko w dole ciemne ujrza postacie pochylone nad
martwym koniem. Postacie byy dwie, ale nie mg mie pewnoci, e
nie ma ich tam wicej, tote szybko rzuci trzeci granat.
W blasku pomaraczowej kuli ognia ujrza, e pdem wracaj midzy
drzewa. Biegli zbyt lekko, eby mogli by obcieni butlami z wod.
Wykurzyem was! - zadrwi, ale teraz pozosta mu ju tylko jeden
granat. Przycisn go do piersi jak najdroszy skarb. Musz by
gotowy, kiedy znowu przyjd. Nie wolno dopuci ich do wody.
Mwi na gos i zdawa sobie spraw, e to oznaka powracajcej
gorczki. Za kadym razem, kiedy wiat rozpywa si i zaczyna
wirowa wok niego, podnosi gow i wpatrywa si w gwiazdy.
Musisz si trzyma rozkazywa sobie zupenie powanie.
eby tak do poudnia... Choby do rana... Prbowa przeprowadzi
obliczenia czasu i odlegoci, ale poczu, e go to przerasta. Od
odejcia Hendricka i Maniego musiao ju upyn osiem godzin. Bd
szli ca noc. Ja nie utrudniam im ju marszu. Powinni dotrze do rzeki
276

przed witem. Jeli uda mi si ich zatrzyma jeszcze osiem godzin,

nigdy ich nie dogoni... Ale zmczenie i gorczka wziy nad nim
gr; gowa opada mu w zagicie rki.
Lothar! By pewien, e to sprawka majakw gorczki, ale
woanie powtrzyo si. Lothar! Unis gow, chd nocy i
wspomnienia, ktre ten gos budzi, przeszyy go dreszczem.
Otworzy usta, lecz po chwili zamkn je z powrotem. Nie odezwie
si, niczego nie zdradzi. Ale cay zamieni si w such, czekajc na
nastpne woanie Centaine Courteney.
Lothar, mamy rannego! Oszacowa, e staa na krawdzi lasu.
Potrafi j sobie wyobrazi, dzieln i zdecydowan, z zadart stanowczo
gow, z tymi ciemnymi, roziskrzonymi oczyma.
Dlaczego musz ci wci kocha? szepn.
Potrzebujemy dla niego wody. Dziwne, jak czysto dociera do
niego jej gos. Sycha w nim byo nawet cie jej francuskiego akcentu.
Nie wiadomo dlaczego poczu si tym wzruszony. W oczach zakrciy
mu si zy.
- Lothar! Id po wod.
Jej gos przybliy si, brzmia silniej. Musiaa wyj spomidzy
drzew.
Jestem sama. Bya ju w poowie otwartej przestrzeni.
Wracaj! Chcia to krzykn na cay gos, ale zdoa wydoby z
siebie tylko niewyrany bekot. Ostrzegem ci. Musz to zrobi.
Drcymi palcami zacz manipulowa przy granacie. Nie dam ci tej
wody... Nie mog... Przez wzgld na Maniego... Musz to zrobi...
Wetkn palec w kko zawleczki.
Jestem przy pierwszym koniu! zawoaa. Bior butl,
Lotharze. Tylko jedn.
Bya zdana na jego ask. Staa u stp wzgrza, niemal dokadnie pod
nim. Nie musia nawet specjalnie daleko rzuca. Wystarczyo sturla
granat przez krawd urwiska. Zelinie si jak sanie po krzywinie
ciany i wylduje dokadnie obok niej.
Wyobrazi sobie bysk eksplozji, to ukochane ciao, w ktre wnika,
ktre wydao na wiat jego syna, rozerwane na strzpy i naszpikowane
odamkami. Przywoa na pomoc ca nienawi, jak do niej paa i
uwiadomi sobie, e z tak sam moc j kocha. Nagle zy zupenie go
olepiy.
277

 Teraz wracam, Lotharze, z t jedn butl! zawoaa, a on

usysza w jej gosie wdziczno i potwierdzenie czcej ich wizi,
ktrej aden postpek, aden upyw czasu nie by w stanie zerwa.
Powiedziaa co jeszcze, zniajc glos tak e usysza to tylko jako
cichy szept.
Niechaj Bg ci wybaczy, Lotharze. I to wszystko.
Jeszcze nic, co od niej usysza w caym swoim yciu, nie zranio go
tak bardzo, jak te wypowiedziane agodnym tonem sowa.
Obwieszczay koniec czego, nieodwoalnie jak zatrzanicie trumny.
Poczu, e tego nie zniesie. Wtuli gow w zagicie rki, by zdusi
narastajcy w gardle krzyk rozpaczy i nagle ciemno zaopotaa mu w
gowie jak skrzyda czarnego spa i zacz spada, spada, spada...
26
Ten nie yje powiedzia cicho Blaine Malcomess po chylajc si
nad rozcignit na skale postaci. Pod oson ciemnoci wspili si na
wzgrze i jednoczesnym atakiem z dwch stron zajli o wicie jego
szczyt, by stwierdzi z zaskoczeniem, e nikt go nie broni. Gdzie jest
reszta?
Sierant Hansmeyer wyoni si pospiesznie z cienia midzy gazami
korony.
Nikogo wicej tu me ma, sir. Musieli si jako wymkn.
Blaine! zawoaa niecierpliwie Centaine. Gdzie jeste? Co
tam si dzieje?
Na usilne nalegania Blainea miaa pozosta na dole, dopki nie
zdobd wzgrza. Nie da jej jeszcze maku, eby wesza na gr, ale ju
tu bya, ledwie minut po ich ataku na szczyt.
Tutaj odpar krtko, a kiedy podbiega, rzuci szorstko: Nie
usuchaa rozkazu.
Zignorowaa to oskarenie.
Gdzie oni s? Urwaa na widok ciaa. O Boe, to Lothar.
Uklka obok lecego.
A wic to jest De La Rey. No c, niestety nie yje
poinformowa j Blaine.
A gdzie reszta? Spojrzaa na niego z niepokojem. Cay czas baa
si, lecz i miaa nadziej, e znajdzie tu bkarta Lothara. Nawet w
mylach nadal unikaa nazywania chopca jego imieniem.
278

 Tu ich nie ma potrzsn gow Blaine. Wymknli si nam.

De La Rey wystrychn nas na dudkw i dobrze osania ich ucieczk.
Do tej pory musieli ju przekroczy rzek.
Manfred. Centaine skapitulowaa i uya wreszcie tego imienia.
Manfred, mj syn. Zawd jakiego doznaa i poczucie straty byy tak
silne, e przyprawio j to o wstrzs. Chciaa, eby tu by. Chciaa go
wreszcie zobaczy. Spojrzaa na jego ojca i wezbray w niej inne
uczucia, skrztnie skrywane i tumione.
Lothar lea z twarz wtulon w zagicie rki. Drug rk, owinit
brudnymi pasami podartego koca, odrzuci w bok. Dotkna go poniej
ucha szukajc ttnicy szyjnej i natychmiast cofna rk. Skra pona
gorczk.
On yje! zawoaa.
Jeste pewna? Blaine przykucn obok niej. Wsplnie
przetoczyli Lothara na plecy i wtedy zobaczyli ukryty pod nim granat.
Miaa racj powiedzia cicho Blaine. Rzeczywicie mia
jeszcze jeden granat. Mg ci wczoraj zabi.
Centaine zadraa i powioda wzrokiem po twarzy Lothara. Nie by
ju pikny, zocisty i zuchway. Gorczka zupenie go wyniszczya,
policzki i oczy mial zapadnite jak u trupa, skr cignit,
pergaminow i poszarza.
Jest fatalnie odwodniony powiedziaa. Czy w tej butli
jeszcze co zostao? A kiedy Blaine wlewa w rozchylone usta wod,
odwin rk z zaropiaych szmat.
Gangrena. Rozpoznaa sine prgi pod skr i smrd gnijcego
ciaa. T rk trzeba amputowa. Cho udao jej si zachowa
spokojny, rzeczowy ton, bya wstrznita zniszczeniami, jakie
spowodowaa. Wydawao si zupenie niemoliwe, eby przyczyn tego
wszystkiego mogo by jedno ugryzienie. Miaa biae, rwne zby, bya
z nich dumna, utrzymywaa je w nienagannej czystoci i zawsze bardzo
o nie dbaa. A ta rka wygldaa jak rozszarpnana przez jakiego
padlinoerc, hien, a moe lamparta.
W Cuangar jest rzymskokatolicka misja portugalska powiedzia
Blaine. To taka maleka osada nad rzek. Ale to bdzie prawdziwy
cud, jeli uda nam si dowie go tam ywego. My sami bdziemy
mogli mwi o duym szczciu, jeli uda nam si tam dotrze. Zosta
tylko jeden ko. Podnis si z ziemi. Sierancie, polijcie kogo
279

po apteczk pierwszej pomocy, a reszta mech dokadnie przetrznie

cae wzgrze. Zginy diamenty wartoci miliona funtw.
Hansmeyer zasalutowa i odszed szybkim krokiem, wydajc rozkazy
swoim onierzom.
Blaine usiad na skale obok Centaine.
Czekajc na apteczk, przeszukajmy lepiej jego ubranie i cay
sprzt. Szansa jest niewielka, ale moe zatrzyma przy sobie cho cz
skradzionych kamieni.
Mniej ni niewielka potwierdzia z westchnieniem rezygnacji.
Diamenty niemal na pewno zabra jego syn i ten wielki czarny zbj.
A bez naszych Buszmenw... Wzruszya ramionami.
Blaine rozoy na skale brudn, poplamion kurtk Lothara i zacz
obmacywa szwy, a Centaine przemya fataln ran i zawina j
czystymi bandaami z apteczki.
Niczego nie znalelimy, sir zameldowa Hansmeyer. A
przetrzsnlimy kady centymetr kwadratowy tej skay, zajrzelimy we
wszystkie zakamarki i szczeliny.
Dzikuj, sierancie. Teraz trzeba jako cign tego typa na d,
ale tak, eby me spad i nie skrci karku.
Nie mona powiedzie, e na to nie zasuy.
Zasuy jak najbardziej odpar z umiechem Blaine. Ale nie
bdziemy pozbawia kata moliwoci zarobienia piciu gwinei, prawda,
sierancie?
Godzin pniej byli gotowi do wymarszu. Lothar lea przywizany
do noszy z modych drzewek mopani, ktre mia cign jedyny ko,
jaki im pozosta, a ranny onierz, z odamkami granatu nadal
tkwicymi w plecach i karku, zaj miejsce w siodle Centaine.
Kiedy oddziaek ruszy na pnoc, w stron rzeki, Centaine zatrzymaa
si jeszcze u podna granitowego kopca. Blaine zawrci, stan obok
niej i uj j za rk. Westchna ciko i wspara si na jego ramieniu.
Och, Blaine, ile si tu dla mnie skoczyo, na tym dzikim
pustkowiu, na tej spalonej socem bryle granitu!
Chyba wiem, co dla ciebie oznacza utrata tych diamentw.
Tak sdzisz, Blaine? Chyba jednak nie wiesz. Ja sama chyba
jeszcze nie do koca to pojmuj. Wszystko si z zmienio... Nawet moja
nienawi do Lothara...
Wci jeszcze istnieje szansa, e odzyskamy te kamienie.
280

 Nie, Blaine, oboje wiemy, e takiej szansy nie ma. Ju nigdy nie
zobacz tych diamentw.
Nie prbowa zaprzecza, nie prbowa jej faszywie pociesza.
Straciam wszystko... wszystko, na co tyle lat pracowaam... dla
siebie i swego syna... wszystko...
Nie zdawaem sobie sprawy... Urwa i spojrza na ni ze
wspoczuciem i gbok trosk. Wiedziaem, e to dla ciebie cios,
ale... Jak to wszystko? Mwisz powanie?
Tak, Blaine odpara po prostu. Wszystko. Nie naraz
oczywicie i nie od razu, ale teraz caa budowla zacznie si wali, a ja z
najwyszym wysikiem bd j podpiera stemplami. Bd poycza,
prosi i baga o czas, ale fundamenty s ju nie do naprawy. Milion
funtw, Blaje, to ogromna suma pienidzy. Pewnie uda mi si odsun
w czasie nieuchronn katastrof, moe o kilka miesicy, moe nawet o
rok, ale wszystko bdzie si wali coraz szybciej, jak domek z kart, i w
kocu runie.
Centaine, jestem do zamonym czowiekiem zacz.
Mgbym ci pomc...
Uniosa rk i pooya mu palec na ustach.
Tylko o jedno chciaabym ci prosi szepna. Nie o
pienidze... W cigu dni, ktre nadejd, bd potrzebowaa pociechy i
utulenia. Nie tak czsto... Tylko wtedy, gdy bdzie naprawd le...
Zjawi si zawsze, kiedy bdziesz mnie potrzebowaa, Centaine.
Obiecuj. Wystarczy, e mnie wezwiesz.
Och, Blaine! odwrcia si do niego. Gdyby...
Tak, Centaine, gdybym... Wzi j w ramiona. W jego objciach
opuci j cay strach, poczucie winy, zagroenia ruin i ndz.
Gdybym miaa ci przy sobie na stae szepna mogabym
nawet zosta ostatni ndzark.
Nic nie odpowiedzia. Zrozpaczony pochyli gow i zamkn jej usta
pocaunkiem.
Portugalski zakonnik-lekarz z misji w Cuangar odci Lotharowi rk
pi centymetrw poniej okcia. Operowa przy ostrym biaym wietle
karbidwki, a Centaine staa u jego boku, zlana potem pod chirurgiczn
mask, i wykonywaa rzucane po francusku polecenia, starajc si nie
sztywnie z przeraenia, gdy rozlega si zgrzyt piy do cicia koci, i
nie zwraca uwagi na duszcy smrd gangreny i chloroformu,
281

przepeniajcy chat z oblepionej glin trzciny, ktra suya za sal

operacyjn. Kiedy byo po wszystkim, wymkna si do pobliskiego
wychodka i zwymiotowaa palc lito i odraz. Nawet wtedy, gdy
znalaza si wreszcie sama w przydzielonej jej chacie i pooya pod
wzdymajc si upiornie moskitier, wci jeszcze czua w gardle ten
smak. Miaa wraenie, e caa skra i wosy przesiky jej odraajcym
fetorem gangreny. Modlia si w duchu, eby ju nigdy nie musiaa go
czu, eby ju nigdy w yciu nie musiaa przey koszmaru
przygldania si, jak czowiek, ktrego niegdy kochaa, zostaje
pozbawiony czci swego ciaa, jak na jej oczach staje si kalek.
Jej modlitwa nie zostaa najwidoczniej wysuchana, bo ju w poudnie
nastpnego dnia mnich-lekarz powiadomi j cicho i ze smutkiem:
Bardzo mi przykro, ale chybiem. Infekcja posuna si ju dalej.
Trzeba ci.
Za drugim razem, moe dlatego, e wiedziaa ju, czego si
spodziewa, byo jeszcze gorzej. Kiedy zakonnik wzi do rki
poyskujc srebrzycie pi i zacz ci obnaon ko ramienia
Lothara ledwie kilka centymetrw poniej stawu barkowego, musiaa
wbi sobie paznokcie w do, eby nie zemdle. Przez trzy dni po
operacji Lothar by nieprzytomny. Twarz mia poszarza, przejrzyst i
tak blad, jakby ju przekroczy granic midzy yciem a mierci.
Trudno cokolwiek wyrokowa zbywa jej niespokojne bagania
o kilka sw otuchy zakonnik. Teraz wszystko w rkach Pana.
Ale kiedy wieczorem trzeciego dnia wesza do chaty Lothara, gboko
podkrone szafirowo-zote oczy obrciy si w jej stron i znw skryy
si za zason powiek, dostrzega w nich bysk rozpoznania.
Niemniej dopiero po upywie nastpnych dwch dni zakonnik
zezwoli wej do chaty Lothara Blaine'owi Malcomessowi. Pukownik
powiadomi oficjalnie swojego jeca o aresztowaniu.
Pozostanie pan pod cisym dozorem, do chwili uznania pana przez
ojca Paulusa za zdolnego do podry. Potem przewieziemy pana odzi
do punktu granicznego w Runtu, a dalej drog do Windhoek, gdzie
odbdzie si pana proces.
Lothar lea podparty poduszkami, blady i chudy jak szkielet, i patrzy
na Blainea wzrokiem bez wyrazu. Kikut rki, owinity w turban
banday z gazy, zacony na kocu od jodyny, wyglda jak skrzydo
pingwina.
282

 Nie trzeba panu chyba mwi, De La Rey, e bdzie pan

szczciarzem, jeli zdoa pan unikn szubienicy. Gdyby jednak
powiedzia nam pan, gdzie zostay ukryte diamenty albo cocie z nimi
zrobili, sd na pewno byby skonny okaza wyrozumiao.
Czeka ponad minut i tylko najwyszym wysikiem nie da si
speszy beznamitnemu spojrzeniu utkwionych w sobie bursztynowych
oczu.
Czy pan rozumie, co do pana mwi? przerwa w kocu
milczenie. Lothar odwrci gow i zacz patrze przez pozbawione
szyb okno wychodzce na rzek.
Chyba wie pan, e jestem zarzdc tego terytorium. W mojej
wadzy ley rozpatrzenie paskiego wyroku. Minister sprawiedliwoci
niemal na pewno przychyli si do zaopiniowanej przeze mnie proby o
uaskawienie. Czowieku, niech pan nie bdzie gupcem. Niech pan
odda te diamenty. Tam, dokd si pan udaje, na nic si panu nie
przydadz, a ja gwarantuj panu w zamian za nie zachowanie ycia.
Lothar zamkn oczy.
Ach, tak... No, c, De La Rey, chyba si zrozumielimy. Niech
pan nie oczekuje ode mnie cienia litoci. Przywoa do chaty
Hansmeyera. Sierancie, wizie nie bdzie korzysta z adnych
przywilejw, powtarzam z adnych. Pozostanie pod cisa stra
dzie i noc, dwadziecia cztery godziny na dob, dopki nie przekae
go pan odpowiednim wadzom w Windhoek. Jest pan za niego osobicie
odpowiedzialny, wycznie przede mn. Zrozumiano?
Tak jest, sir zasalutowa Hansmeyer stajc na baczno.
Niech pan go dobrze pilnuje, Hansmeyer. Mam na niego chrapk,
ogromn chrapk.
Opuciwszy energicznym krokiem chat, Blaine skierowa si ku
setengi, otwartej, krytej trzcin werandzie na brzegu rzeki, gdzie
samotnie siedziaa Centaine. Opad na skadane krzeso obok niej i
zapali cygaro. Gboko zacign si dymem, przetrzyma go chwil w
pucach, po czym wydmuchn raptownie i ze zoci.
Ten czowiek jest nieprzejednany rzuci szorstko. Zoyem
mu ofert zagodzenia kary w zamian za twoje diamenty. Nie raczy
nawet odpowiedzie. Jako zarzdca nie mam prawa aski, ale moesz mi
wierzy, e gdybym je mia, nie zawahabym si mu tego
zaproponowa. W obecnym stanie rzeczy nic wicej nie mog zrobi.
283

 Zacign si cygarem, wpatrujc si gniewnie w przeciwlegy brzeg

szerokiej, zielonej rzeki. Przysigam, e zapaci za to, co ci zrobi...
Drogo zapaci...
Blaine... pooya mu lekko rk na muskularnym, ogorzaym
przedramieniu. Czowiek twojego kalibru nie powinien powodowa
si uraz. To zbyt maostkowe.
Zerkn na ni z ukosa i pomimo rozgoryczenia umiechn si.
Niech droga pani nie przypisuje mi wycznie wzniosych uczu.
Mona o mnie wiele rzeczy powiedzie, ale na pewno nie to, e jestem
wity.
Och, drogi panie, jake przyjemnie byoby pewnego dnia zbada
granice paskie szlachetnoci i witoci!
Rozemia si zachwycony.
C za bezwstydna, cho frapujca propozycja! zawoa i
natychmiast spowania. Centaine, wiesz dobrze, e absolutnie nie
powinienem by bra udziau w tej ekspedycji. Zaniedbaem fatalnie
wszystkie swoje obowizki i moi zwierzchnicy w Pretorii z ca
pewnoci paaj uzasadnionym oburzeniem. Musz jak najszybciej
wraca do swego biura. Ojciec Paulus obieca zaatwi czno i
wiolarzy, ktrzy odwioz nas rzek do posterunku granicznego w
Runtu. Mam nadziej, e uda mi si tam zarekwirowa jak policyjn
ciarwk. Hansmeyer i jego ludzie zostan eby pilnowa De La
Reya i dostarczy go do Windhoek natychmiast, jak tylko bdzie zdolny
do odbycia podry.
Masz racj skina gow. Ja te musz wraca, zacz
zbiera w cao rozbite szcztki, podpiera ciany, ata naprdce
szczeliny i pknicia.
Wyjedziemy jutro o pierwszym brzasku.
Blaine, przed wyjazdem chciaabym jeszcze porozmawia w cztery
oczy z Lotharem... to znaczy z De La Reyem. Kiedy si zawaha,
dodaa z naleganiem w gosie: Tylko kilka minut. Prosz ci, Blaine,
to dla mnie bardzo wane.
Przystana w progu chaty, by oswoi oczy z panujcym w jej
wntrzu mrokiem. Lothar siedzia na ku, nagi do pasa, z nogami
przyrzuconymi tandetnym kocem z tych przeznaczonych na wymian z
tubylcami. By wychudy i bardzo blady, gorczka wypalia go do cna,
zostawiajc tylko sam skr i koci.
284

 Sierancie, czy mgby pan nas na chwil zostawi samych

poprosia Centaine i odsuna si na bok.
Bd w zasigu gosu, pani Courteney powiedzia cicho
Hansmeyer mijajc j w drzwiach i wyszed na dwr.
W ciszy, ktra zapada po jego wyjciu, Centaine i Lothar wpatrywali
si w siebie bez sowa, a w kocu to ona pierwsza skapitulowaa.
Jeli postanowie mnie zniszczy, to ci si to udao
powiedziaa.
Lothar poruszy kikutem amputowanej rki w gecie, ktry by
zarazem aony i plugawy.
Kto tu kogo zniszczy, Centaine? spyta, a ona spucia oczy.
Czy nie oddasz mi cho czci tego, co mi ukrade? W imi tego,
co nas kiedy czyo...
Zamiast odpowiedzie podnis rk i dotkn starej, cignitej
blizny na piersi. Centaine drgna, bo to ona w chwili otrzewienia i
odrazy nacisna wtedy spust lugera.
Diamenty ma chopak, prawda? powiedziaa pgosem.
Twj... Ju miaa powiedzie Twj bkart, ale si powstrzymaa.
Twj syn?
Lothar nic nie odpowiedzia, wic dorzucia impulsywnie:
Manfred, nasz syn.
Mylaem, e nigdy od ciebie tego nie usysz. W jego gosie
dwiczao nie skrywane zadowolenie. Czy o tym, e jest naszym
synem, pocztym z mioci, bdziesz pamitaa take wtedy, gdy
najdzie ci pokusa, eby i jego zniszczy?
Skd ci przyszo do gowy, e mogabym to zrobi?
Znam ci dobrze, Centaine.
Nie potrzsna energicznie gow. Nie znasz mnie,
Lotharze.
Jeli ci stanie na drodze, zniszczysz go bez wahania powiedzia
tonem stwierdzenia faktu.
Naprawd tak sdzisz? Spojrzaa na niego z niedowierzaniem.
Naprawd uwaasz, e jestem a tak bezlitosna, tak mciwa, e
mogabym szuka zemsty na swoim wasnym dziecku?
Nigdy nie uznaa go za swoje dziecko.
Wanie to zrobiam. W cigu ostatnich kilku minut wicej ni raz
nazwaam go swoim synem.
285

 I obiecujesz mi, e nie wyrzdzisz mu adnej krzywdy?

Nie musz ci niczego obiecywa, Lotharze De La Reyu. Po prostu
mwi: nie skrzywdz Manfreda.
I oczywicie oczekujesz ode mnie czego w zamian. Pochyli
si do przodu. Walka z wasn saboci musiaa go kosztowa wiele
wysiku, bo oddycha z trudem i mocno si poci. W maej, mrocznej
chacie ostry, cuchncy zapach jego potu widrowa w nosie.
A czy zaproponujesz mi co w zamian? spytaa cicho.
Nie wydysza gwatownie. Nic! Opad z powrotem na
poduszki, wyczerpany, lecz niewzruszony. No! dorzuci
prowokujco. Odwoaj teraz swoj obietnic!
Niczego ci nie obiecywaam odpara spokojnie. Ale
powtrz raz jeszcze: naszemu synowi, Manfredowi, nic z mojej strony
me grozi. Nigdy wiadomie nie wyrzdz mu adnej krzywdy. Ciebie
jednak to zapewnienie nie obejmuje.
Odwrcia si do drzwi.
Sierancie, dzikuj, skoczylimy! zawoaa i pochylia si,
eby wyj przez niskie drzwi.
Centaine...! powstrzyma j cicho Lothar. Chcia powiedzie:
Twoje diamenty s w szczelinie na szczycie tamtego wzgrza, ale
kiedy obejrzaa si przez rami, zdusi w gardle te sowa i szepn tylko:
Zegnaj, Centaine. Dugo to trwao, lecz wreszcie si skoczyo.
27
Okawango to jedna z najpikniejszych rzek Afryki. Swj pocztek
bierze tysic dwiecie metrw nad poziomem morza, w najwyszym
rejonie paskowyu angolaskiego, skd spywa na poudniowy wschd
toczc swe wody szerokim, gbokim, zielonym nurtem, tak bystrym i
zdecydowanym, e nikomu ani przez myl by nie przeszo wtpi, czy
dotrze do oceanu. Tymczasem jest to rzeka bezodpywowa. Najpierw
rozlewa si w rozlege mokrada, mylnie nazywane Bagnami
Okawango, ogromny obszar lagun o klarownej wodzie i poronitych
papirusem brzegach, usianych malekimi wysepkami, z ktrych
strzelaj w gr kpy wdzicznej sonioroli i dzikich fig. Po drugiej
stronie rozlewisk rzeka pojawia si znowu, lecz wtlejsza ju i
osabiona, tote kiedy wkracza na pustkowia Kalahari niemal
natychmiast znika pod jej wiecznymi piaskami, tym razem ju na dobre.
286

Odcinek, ktrym pynli Blaine i Centaine, znajdowa si przed

bagnami, gdzie rzeka roztacza ca sw potg i urok. Podrowali
tubylczym mukoro, szeciometrowym cznem wydubanym z jednego
pnia drzewa, zaokrglonym, lecz niezupenie prostym.
Sowa i kocur wypynli na morze w piknej ldce o ksztacie
banana... sparafrazowa Blaine, a Centaine rozemiaa si nieco
sztucznie, lecz ju wkrtce, gdy ujrzaa, z jak wpraw ich wiolarze
kieruj nieksztatnym cznem, niepokj j opuci. Byli to dwaj
pogodni, czarni jak smoa olbrzymi z miejscowego plemienia. Mieli
poczucie rwnowagi akrobatw, a lata operowania wiosami i dugimi
erdziami do odpychania si od dna sprawiy, e proporcjami i budow
ciaa zbliali si do greckich ideaw. Jeden sta na dziobie, drugi na
rufie i piewajc melodyjn pie wiolarzy kierowali chybotliw odzi
z niewymuszon, niemal wrodzon atwoci.
Blaine i Centaine leeli porodku czna rozparci na poduszkach z nie
wyprawionej skry, wypchanych pierzastymi wiechami trzciny
papirusowej. Z powodu wskoci dki zajmowali miejsca jedno za
drugim, Blaine z przodu, z karabinem na kolanach, gotw do
odstraszania zamieszkujcych licznie rzek hipopotamw, gdyby ktry
z nich zapragn si zbytnio zbliy.
To najbardziej niebezpieczne zwierz Afryki wyjani Centajne.
O wiele groniejsze od innych.
Nawet od soni, lww i jadowitych wy?
Stary hipcio zabija dwa razy wicej ludzi, ni wszystkie inne
gatunki zwierzt razem wzite.
Centaine po raz pierwszy w yciu zapuszczaa si w te strony. Jej
ywioem bya pustynia, nie znaa tej rzeki i tych mokrade, nie zdawaa
sobie sprawy z bujnoci kwitncego tu ycia. Blaine natomiast zna
Okawango bardzo dobrze. Po raz pierwszy dotar na te tereny w roku
1915 z korpusem ekspedycyjnym generaa Smutsa i od tamtej pory
czsto tu wraca zapolowa lub bada tutejsz flor i faun. Potrafi
nazwa kadego ptaka, kade zwierz i kad rolin, a do tego zna
setki opowieci, zarwno prawdziwych jak i zmylonych, i nie
przestawa jej nimi zabawia.
Rzeka nieustannie zmieniaa charakter. Miejscami zwaa si i
pdzia z hukiem przez skaliste przeomy, a dugie czno mkno przed
siebie jak wcznia. Kierowane nieznacznymi ruchami wiolarzy mijao
287

rozszczepiajce nurt, zjeone wystpy skalne, przemykao przez

pienice si za nimi wiry i wypadao na nastpny odcinek, gdzie impet
wody rzebi rzek w stojce fale, jakby ca jej powierzchn odlano z
zielonego weneckiego szka. Centaine zapierao dech w piersi,
wydawaa z siebie okrzyki strachu i zachwytu jak dziecko na kolejce w
wesoym miasteczku. Chwil pniej wypywali na szerokie, pytkie
rozlewiska usiane achami piachu i obrzeone z obu stron rozlegymi
rwninami zalewowymi, na ktrych pasy si stada bawow,
masywnych, na pozr ospaych zwierzt, czarnych jak sadza, pokrytych
skorup zaschnitego bota, z wielkimi guzowatymi rogami
opadajcymi aobnie na trbkowate uszy. Stay po brzuchy w wodzie i
unoszc w gr czarne, zalinione nozdrza przyglday si z komicznym
zaciekawieniem przepywajcemu cznu.
Och, Blaine! A to, co to jest? Nigdy jeszcze ich me widziaam!
Koby. Okawango stanowi poudniow granic obszaru ich
wystpowania.
Byy to krzepkie wodne antylopy o kudatej, rudawej sierci. Samce
sigay do piersi dorosemu mczynie i miay dugie, rozoyste,
wdzicznie wygite rogi. Pozbawione rogw samice byy wochate jak
dziecinne zabawki. Ogromne stada kobw cigny si jak okiem
sign, a byy tak liczne, e kiedy sposzone widokiem czowieka
zwierzta rzuciy si do ucieczki, tupot ich rozbijajcych wod kopyt
zahucza jak pdzca w oddali parowa lokomotywa.
Niemal na kadym wyszym drzewie rosncym nad brzegiem rzeki
tkwia para rybooww, o lnicych w socu biaych gowach. Na
widok przepywajcego mukoro odrzucay je do tyu, nadymay garda i
wydaway z siebie dziwaczny, skrzekliwy krzyk.
Na biaych piaszczystych brzegach majaczyy jaszczurze sylwetki
krokodyli, paskudne i zowrbne. Ogromne gady unosiy si na swych
piekowatych, zdeformowanych nogach, kaczkowatym chodem
zsuway si na sam brzeg i szybko zanurzay w wod, tak e nad
powierzchni wystaway tylko bliniacze guziki ich pokrytych usk
powiek.
Na jednej z pycizn uwag Centaine przykua grupa gadkich
okrgych gazw, ciemnoszarych, obramionych row obwdk.
Rozpoznaa je jednak dopiero po ostrzegawczym okrzyku Blainea.
288

 Uwaga! zawoa do wiolarzy, ktrzy natychmiast odbili w bok.

Jeden z gazw drgn, unis eb wielkoci beczuki piwa, rozdziawi
czerwon paszcz najeon rzdami mocnych, tych zbw i wyda z
siebie tubalny ryk, przywodzcy na myl rubaszny miech obkanego
boga. Blaine chwyci bro.
Nie daj si nabra na to jowialne cha, cha, cha rzuci przez
rami do Centaine, przesuniciem zamka adujc karabin. Wcale nie
jest rozbawiony.
Kiedy to mwi, hipopotam natar na nich przez pycizn.
Soniowatymi nogami rozbija wod w bia pian, rycza dudnicym,
zowieszczym miechem, a w rozwartej paszczy pobyskiway dugie,
wygite zby, ktrych stre jak brzytwa krawdzie mogy z rwn
atwoci kosi grube wkniste odygi papirusa, i zmiady kruche
burty Mukoro, a potem przeci na p kadego pywaka.
Mukoro skoczyo do przodu popdzone dugimi, potnymi
pchniciami wiolarzy, ale hipopotam szybko ich dogania. Blaine
zerwa si na nogi, balansujc ciaem, by zachowa rwnowag w
chwiejnym cznie. Podrzuci karabin do ramienia i odda kilka strzaw
w tak krtkich odstpach czasu, e ich odgos zla si wjeden przecigy
huk. Centaine skulia si, gdy nad jej gow wisna seria pociskw, i
obejrzaa si przez rami pewna, e ujrzy, jak kule trafiaj w wielki,
misisty, szary eb i spomidzy szklistych rowych oczek tryska
fontanna krwi. Ale Blaine mierzy kilka centymetrw nad czoem
zwierzcia. Uderzone fal powietrza rozdzieranego przelatujcymi
pociskami, nastroszone uszka drgny, zatrzepotay jak skrzydeka
nektarnika, hipopotam przerwa natarcie i stan jak wryty. Spod wody
wystawa mu tylko eb, a mae rowe lepka mrugay raz po raz w
komicznym zdumieniu. Mukoro szybko odpyno dalej, a hipopotam
pogry si w wielkim wirze zielonej wody, jakby zawstydzony, e
jego popis zakoczy si takim blamaem.
Wszystko w porzdku? spyta Blaine opuszczajc karabin.
Przyznam, e skra na mnie cierpa odpara Centaine, starajc
si zapanowa nad gosem, co udao jej si tylko w czci.
Nie byo tak le, jak si wydawao umiechn si. Duo
gniewnego ryku, ale bez dzy mordu.
Ciesz si, e go nie zabie.
289

 Jaki sens miaoby zamienienie staruszka w cztery tony gnijcego

pada i pozbawienie jego dwudziestu tustych on troskliwego
maonka?
Czy dlatego wanie nas ciga? W obronie swoich samic?
Pewnie tak, ale z dzikimi zwierztami nigdy nic nie wiadomo.
Moe niezbyt przyjemnie wspomina ostatnie spotkanie z ludmi, a
moe ktra z jego on wanie rodzi, albo po prostu jest dzisiaj bojowo
nastawiony.
Chd i spokj, jaki okaza w kryzysowej sytuacji, wywary na
Centaine ogromne wraenie. Podobnie jak humanitarne oszczdzenie
gronego zwierzcia.
Tylko podlotki ubstwiaj swoich bohaterw upomniaa si
stanowczo, gdy czno ju spokojniej popyno dalej, i nagle
przyapaa si na tym, e wodzi wzrokiem po szerokich barach Blainea,
obserwujc sposb, w jaki trzyma gow. Ciemne wosy mia krtko
przycite, kark mocny, lecz nie do przesady, gadki, o przyjemnych
proporcjach. Tylko uszy mia za due i zarowione, jakby
przewiecao przez nie soce. Ogarna j niemal nieopanowana ch,
by pochyli si i pocaowa delikatn skr tu za miejscem, z ktrego
sterczay, powtrzymaa si jednak, cho nie udao jej si stumi
chichotu rozbawienia.
Co ci tak rozmieszyo? spyta z umiechem odwracajc
gow.
Kiedy pikny krlewicz ratuje dziewcz z ap zioncego ogniem
smoka, ona zawsze czuje si saba i skora do miechu.
Do rzadko spotykane stworzenia, te smoki.
Nie drwij skarcia go. Tu wszystko jest moliwe, nawet
ksiniczki i smoki. To kraina z bajki. Za najbliszym zakolem rzeki
czeka na nas wity Mikoaj i trzy dobre wrki.
Jeste zupenie zwariowana. Wiesz o tyrn?
Owszem, wiem skina powanie gow. I chyba powinnam
ci ostrzec, e to bardzo zaraliwe.
Spnia si z tym ostrzeniem potrzsn smutno gow.
Co mi si zdaje, e ju si zaraziem.
To dobrze orzeka i ulegajc zachciance pochylia si i
pocaowaa go za uchem.
Blaine zadra teatralnie.
290

 Patrz, co zrobia szepn i odwrci si, by pokaza gsi

skrk na szyi i ramionach. Musisz obieca, e nigdy wicej tego nie
zrobisz. To zbyt niebezpieczne.
Tak jak ty me lubi skada obietnic. Dostrzega w jego oczach
cie alu i poczucia winy i przekla si w duchu. Ten przytyk do jego
oporw przed skadaniem deklaracji by zupenie niepotrzebny, mg
tylko zepsu cay nastrj.
Och, Blaine, spjrz na te ptaki! zawoaa, prbujc naprawi
swoj niezrczno. Przecie one nie mog by prawdziwe! Widzisz,
miaam racj, to kraina z bajki!
Sunli z prdem wzdu wysokiej skarpy z czerwonej gliny o barwie
tak jaskrawej, e przypominaa kolor krwistej pomaraczy. Caa skarpa
usiana bya tysicami idealnie okrgych otworw i spowita w wirujcy
obok cudownie ubarwionych ptakw, ktre migay w t i z powrotem,
znikay w wylotach kryjcych gniazda jamek, by za chwil znw wzbi
si w powietrze.
Karminowe ony powiedzia Blaine, dzielc jej zachwyt nad
rozmigotanymi strzaami ognistego ru, turkusu i bieli o dugich
wiotkich ogonach z delikatnie falujcych pir i smukych skrzydekach
zaostrzonych na kocach jak sztylety. Te pszczoojady s
rzeczywicie jak nie z tego wiata. Chyba zaczynam ci wierzy, ze
znalelimy si po drugiej stronie zwierciada.
Od tej chwili rozmawiali ju niewiele, ale to milczenie w jaki dziwny
sposb zdawao si ich do siebie zblia. Dotknli si tylko jeszcze raz,
kiedy Centaine pooya mu otwart do na ramieniu, a on w
odpowiedzi nakry jej palce na chwil wasn rk.
Nieco pniej rzuci co krtko do wiolarzy.
Co si stao? spytaa Centaine.
Kazaem znale miejsce na nocleg.
Czy nie jest jeszcze bardzo wczenie? spytaa, spogldajc na
soce.
Owszem. Odwrci si i umiechn si do niej niemal
zawstydzony. Ale, wiesz, prbuj ustanowi rekord na trasie
Cuangar-Runtu.
Jaki znowu rekord?
Dugoci trwania podry.
291

Wybrali jedn z wikszych wysepek. Biaa acha owijaa si wok

siebie tworzc ukryt lagun o krystalicznie czystej, zielonkawej
wodzie, odcit od wiata zason wysokich, falujcych papirusw.
Kiedy obaj wiolarze zajli si zbieraniem drewna na ognisko i
cinaniem pkw papirusu na szaasy, Blaine wz do rki karabin.
Dokd si wybierasz? spytaa Centaine.
Zobaczy, czy nie trafi mi si co dzisiaj na kolacj.
Och, Blaine, prosz ci, nie zabijaj dzi niczego. Nie dzisiaj. Nie w
takim szczeglnym dniu.
Nie masz do puszkowanej woowiny?
Prosz ci! powtrzya z naleganiem.
Odoy karabin z umiechem zawodu i krcc gow odszed
sprawdzi, czy chaty s ju gotowe i czy nad kadym kiem
rozcignito osobn moskitier. Zadowolony odprawi wiolarzy, ktrzy
szybko wsiedli do mukoro.
A oni dokd? spytaa Centaine, kiedy pchana erdziami dka
ruszya w stron gwnego nurtu rzeki.
Kazaem im przenocowa na brzegu odpar Blaine. Oboje
uciekli wzrokiem w bok, skrpowani i oniemieleni. Widok
odpywajcego czna uwiadomi im nagie z niezwyk moc, e
zostali zupenie sami.
Centaine odwrcia si i wrcia do obozowiska. Uklka przy jukach,
swoim jedyny bagau, i nie patrzc na Blainea powiedziaa:
Nie kpaam si od wczoraj. Mam zamiar popywa w lagunie.
Wstaa z kawakiem tego myda w rce.
268
A czy zostawia poegnalny list do rodziny?
Jak to?
To jest Okawango, Centaine. Mae dziewczynki su tutaj
krokodylom za przeksk.
Mgby stan z karabinem na stray...
Z najwiksz przyjemnoci.
Ale zamkn oczy!
Raczej trudno byoby mi wtedy w cokolwiek trafi.
Przeszuka brzeg laguny i znalaz pycizn pod czarnym,
wygadzonym przez wod nawisem skalnym, gdzie dno pokrywa
czysty biay piasek i gdzie zbliajcy si krokodyl byby doskonale
292

widoczny, po czym usadowi si na szczycie nawisu z naadowanym i

odbezpieczonym karabinem w rkach.
Masz pod sowem honoru nie podglda ostrzega go Centaine z
piaszczystego brzegu pod ska. Stara si skupi na dzikich gsiach,
ktre bijc powoli cikimi skrzydami przelatyway kluczem na tle
zachodzcego soca, ale sysza tylko szelest jej opadajcego ubrania.
Rozleg si plusk wody i cichutkie sapnicie.
No dobrze dobiego go spod skay. Teraz moesz ju
wypatrywa krokodyli.
Siedziaa na piaszczystym dnie tyem do niego. Z wody wystawaa jej
tylko gowa z wzem zebranyh do gry i zwizanych wosw.
Jest cudownie! zawoaa przez rami z szerokim umiechem.
Tak chodno i orzewiajco! Przez zielonkaw wod pobyskiwaa
biel jej ciaa. Blaine poczu, e nie zniesie blu trawicego go
pragnienia. Wiedzia, e rozmylnie go prowokuje, ale nie potrafi ani
si jej oprze, ani uzbroi przeciwko jej podstpnym gierkom.
Izabela Malcomess spada z konia przed prawie picioma laty i od
tamtej pory nie yli ze sob jak kobieta z mczyzn. Prbowali tego
raz, lecz wci jeszcze przeladowao go wspomnienie rozpaczy i
upokorzenia, jakiego oboje doznali, gdy prba ta zakoczya si
zupenym fiaskiem.
Blaine by zdrowym, penym wigoru mczyzn, lubi y peni
ycia. Narzucenie sobie sprzecznego z natur zakonnego trybu ycia
wymagao caej jego siy woli i determinacji, ale w kocu mu si to
udao. Tote teraz by zupenie nieprzygotowany na ten nagy zalew tak
skrztnie tumionych dz i instynktw.
Zamykaj oczy! zawoaa wesoo Centaine. Wstaj, eby si
namydli!
Nie zdoa zdoby si na odpowied; zdusi tylko w gardle ochrypy
jk i wbi wzrok w lecy na kolanach karabin.
I wtedy nagle rozleg si peen przeraenia krzyk Centainer
Blaine!
W jednej chwili zerwa si na rwne nogi. Centaine staa po uda w
wodzie, drobniutkie fale sigay jej do maych krgych poladkw,
opryskujc ksztatne biodra przechodzce w wsk tali. Wspaniale
rzebione plecy i ramiona byy sztywne ze strachu.
293

Krokodyl wynurza si z gbiny potnymi smagniciami

grzebieniastego ogona, od odraajco opancerzonej paszczy rozchodziy
si na obie strony smugi poruszonej wody, tworzce na powierzchni
rysunek wskiej strzay. Gad dorwnywa niemal wielkoci mukoro;
od czubka paszczy po koniec pokrytego tarczami rogowymi ogona mia
co najmniej sze metrw.
Uciekaj, uciekaj! rykn na cae gardo Blaine. Centaine
odwrcia si i zacza brn przez wod w jego stron, ale krokodyl
zblia si z szybkoci cwaujcego konia. Pieni wod coraz
potniejszymi uderzeniami ogona, a uciekajca w stron brzegu
Centaine znajdowaa si dokadnie na linii strzau.
Blaine zeskoczy z nawisu i trzymajc karabin na wysokoci piersi
wbieg po kolana w wod.
Padnij! krzykn. Padnij na twarz!
Centaine zareagowaa natychmiast rzucajc si caym ciaem w wod,
a Blaine strzeli ponad jej plecami, niemal nie mierzc, bo gad ju
prawie dopada Centaine.
Rozleg si trzask kuli uderzajcej w pancerne pytki rogowe
potwornego ba. Krokodyl wygi si raptownie do tyu, wyskakujc
ponad wod i zalewajc Centaine i Blainea rozbryzgami piany i unis
si wysoko w gr na swym potnym ogonie. Drapic rozpaczliwie
powietrze nieforemnymi przednimi apami, bysn kremowym
brzuchem pokrytym szachownic symetrycznie uoonych rogowych
pytek, wycelowa w niebo dug, kanciast paszcz i z przeraajcym
rykiem zwali si do wody.
Blaine chwyci Centaine pod ramiona, poderwa j na nogi i
podtrzymujc j jedn rk wycofa si do brzegu, mierzc drug rk z
karabinu jak z pistoletu. Pierwsza kula musiaa utkwi w prymitywnym
mzgu zwierzcia. Krokodyl miota si w straszliwym konwulsjach,
tarza si nieopanowanie i krci w kko, kapic paszcz z tak si, e
nierwne te zby uderzay o siebie z hukiem zatrzaskiwanej wichur
stalowej bramy.
Blaine odsun Centaine do tyu i obiema rkami unis karabin. Jego
kule zadzwoniy o pokryty rogowym pancerzem eb odupujc kawaki
misa i koci. Ogon gada zatrzepota bezsilnie, jeszcze raz

294

sabo uderzy w wod, krokodyl przetoczy si ponad krawdzi

piaszczystej pycizny na zielon gbin, jeszcze raz zakotowa wod i
znikn bez ladu.
Centaine draa na caym ciele i szczkaa zbami ze strachu tak, e
ledwie moga mwi.
To straszne, co za potwr! wyjkaa, po czym zarzucia
Blaine'owi rce na szyj i z caej siy si do niego przytulia. Och,
Blaine, tak si baam!
Ju dobrze, ju dobrze... prbowa j uspokoi. Ju po
wszystkim, kochanie, ju go nie ma. Znikn i nie wrci. Opar
karabin o skal i otoczy j ramionami.
Z pocztku gaska j i tuli zupenie niewinnie, jak ktr ze swych
crek, gdy budziy si z krzykiem z koszmarnego snu, lecz nagle z ca
moc uwiadomi sobie, jak jedwabista w dotyku jest jej naga, wilgotna
skra. Wyczuwa pod palcami wszystkie paszczyzny jej plecw,
gadkie wybrzuszenia mini po obu stronach krgosupa i nie mg si
powstrzyma, by me powie doni po zagbieniu midzy nimi. Sun
w d wzdu acuszka sterczcych spod skry szlifowanych
paciorkw, a natkn si na szczelin midzy maymi jdrnymi
poladkami.
Centaine ucicha, oddychaa tylko jeszcze urywanie, ale pod jego
dotykiem wygia si jak kot przywierajc do niego biodrami. Obj
doiimi krge poladki i przycisn j do siebie. Nie stawiaa oporu,
poddajc mu si caym ciaem.
Blaine... wymwia szeptem jego imi i uniosa gow.
Pocaowa j brutalnie i z gniewem, jak czowiek honoru, ktry wie,
e nie zdoa duej dotrzymywa swego sowa. Zwarli si w ucisku,
poili nawzajem wasnym oddechem, spietli si jzykami, napierajc
nimi na siebie coraz mocniej i gbiej, a wydawao si, e lada chwila
si nimi udusz.
Teraz wykrztusia Centaine odrywajc gow. To musi by
teraz!
Blaine chwyci j na rce jak dziecko, pobieg przez oblepiajcy nogi
biay piasek do wzniesionej przez wiolarzy chaty, pad na kolana przed
materacem z lici papirusu i pooy j delikatnie na przykrywajcym go
kocu.
295

 Chc na ciebie popatrze wyrzuci z siebie zdyszany,

przysiadajc na pitach, ale ona przeturlaa si w bok i wycigna do
niego rce.
Potem... nie mog duej czeka... Och, Blaine, prosz ci, zrb to
zaraz! Zacza mu rozpina koszul, mocujc si w popiechu i
gorczce pragnienia z opornymi guzikami.
Jednym ruchem zdar z siebie przemoczon koszul, odrzuci j w
bok, a ona znw zasypaa go pocaunkami. Oboje naraz signli do
sprzczki jego paska przeszkadzajc sobie nawzajem, sapic,
wybuchajc miechem, zderzajc si nosami, przygryzajc sobie wargi
zbami.
O Boe, Blaine! Pospiesz si!
Oderwa si od niej i skaczc na jednej nodze, prbowa zrzuci z
siebie mokre, lgnce do ng spodnie. Wyglda niezdarnie i nieporadnie
i W swym gorczkowym popiechu omal nie run jak dugi w biay
piasek. Rozemiaa si uszczliwona, bez tchu. By taki mieszny, taki
pikny, tak bardzo go pragna. Czua, e jeszcze chwila i co w niej
pknie, a wtedy na pewno umrze.
Och, Blaine, prosz ci, chod tu szybko!
W kocu by ju nagi tak jak i ona. Kiedy pochyli si nad ni, opada
na plecy przycigajc go do siebie jedn rk, rozwara szeroko nogi,
uniosa je wysoko w gr, a drug rk signa po jego msko,
odnalaza j i poprowadzia w siebie.
Och, Blaine! Jeste taki... O tak, tak wanie... och, bd krzycze...
Krzycz! zawoa, wchodzc w m gbiej i gbiej, dgajc j i
dobijajc uderzeniami bioder. Tu nie ma nikogo, kto by mg to
usysze. Krzycz za nas dwoje!
Otworzya usta i daa upust caej swej samotnoci, pragnieniu i
niewiarygodnej radoci. Jej gos wzbija si coraz wyej i wyej, a w
kocu, w najbardziej poraajcej i najpeniejszej chwili jej ycia, zla
si w oguszajcym crescendo z krzykiem Blainea.
Nieco pniej wtulia twarz w jego nag pier i rozpakaa si
bezgonie.
Wybacz, byem taki brutalny... szepn Blaine, zaskoczony,
przejty i zatroskany. Nie chciaem ci zrobi krzywdy.
Potrzsna gow i przekna zy.
Nie zrobie mi adnej krzywdy... To by najpikniejszy...
296

 To dlaczego paczesz?
Bo wszystko, co dobre, jest takie ulotne. Im co jest cudowniejsze,
tym szybciej mija, gdy tymczasem wszystko co ze i pode, trwa i trwa
bez koca.
Moje malestwo... Nie myl tak...
Nie wiem, jak ja bd ya bez ciebie. Do tej pory to byo pieko,
ale teraz bdzie jeszcze tysic razy gorzej.
Ja te me wiem, skd wezm si, eby ci opuci szepn.
To bdzie najtrudniejsza chwila w caym moim yciu.
Ile czasu nam jeszcze zostao?
Jeden dzie... Potem dopyniemy do Rundu.
Kiedy byam ma dziewczynk, ojciec podarowa mi broszk z
bursztynem, w ktrym zatopiony by malutki owad. Chciaabym,
ebymy mogli tak wanie zachowa t chwil zatopion na wieki z
bursztynie naszej mioci.
Rozstawali si dugo i stopniowo, w procesie tym nie byo nic z
litociwego cicia gilotyny. W cigu nastpnych kilku dni powolny cig
wydarze i ludzi rozdziela ich krok po kroku, kac w
najdrobniejszych szczegach, bez koca, przeywa bl i udrk
narastajcego oddalenia, wymuszanej rozki.
Od chwili, kiedy rankiem dobili do brzegu przy posterunku
granicznym w Rundu i przywitali si z dowodzcym nim sierantem
policji, nieustannie przebywali w towarzystwie obcych ludzi,
nieustannie musieli si pilnowa. Kade spojrzenie, ktre wymieniali,
kade sowo i kada ukradkowa pieszczota coraz natarczywiej
przypominay im o nieuchronnym rozstaniu. Dugotrwae i wymylne
tortury zakoczyy si dopiero wtedy, gdy zakurzona policyjna
ciarwka zwioza ich z ostatnich wzgrz i wjechali midzy
zabudowania Windhoek.
wiat ju ich oczekiwa: Izabela, pikna i tragiczna w swoim wzku
na kkach, jej rozemiane i paplajce radonie crki, psotne i czarujce
jak elfy, rywalizujce ze sob o uciski i pocaunki Blainea; szef
policji, sekretarz zarzdcy terytorium, chmara pomniejszych
urzdnikw, dziennikarzy i fotoreporterw; Twentyman-Jones, Abe
Abrahams, sir Garrick i lady Courteney, ktrzy na wie o rabunku
pospieszyli ze swej posiadoci w Ladyburgu, sterty listw z wyrazami
297

wspczucia, telegramw od premiera, generaa Smutsa oraz setek

przyjaci i wsppracownikw.
A jednak Centaine pozostaa dziwnie obojtna na cae to zamieszanie
i harmider. Patrzya na wszystko jak przez cieniutk mulinow zason,
thimic dwiki i rozmazujc ksztaty, nadajc wiatu pazr snu,
jakby jedna jej poowa przebywaa wci daleko od Windhoek, suna
cznem po piknej zielonej rzece, kochaa si w parnej ciemnoci nocy
pod chronic przed owadami moskitier, spacerowaa rka w rk z
ukochanym mczyzn; wysokim, silnym, agodnym mczyzn o
zielonych oczach, doniach pianisty i cudownie odstajcych uszach.
Z salonki zatelefonowaa do Shasy i zmusia si do okazania
entuzjazmu na wie, e zosta kapitanem druyny krykieta i e
wreszcie udao mu si podcign z matematyki.
Nie wiem, kiedy wrc do Weltevreden, cheri. Tyloma sprawami
musz si teraz zaj. Obawiam si, e tych diamentw ju nigdy nie
ujrzymy na oczy. Trzeba bdzie przeprowadzi rozmowy z bankami i
poczyni nowe uzgodnienia. Nie, nie bd niemdry, skde znowu!
Oczywicie, e me jestemy biedakami, w kadym razie jeszcze nie.
Ale milion funtw to bardzo duo pienidzy. No, a potem proces.
Owszem, to okropny czowiek... Nie, nie wiem, czy go powiesz.
Wielki Boe, nie! Na pewno nie pozwol nam si przyglda...
Tego pierwszego dnia rozki dwukrotnie dzwonia do rezydencji
zarzdcy w zudnej nadziei, e usyszy gos Blainea, ale za kadym
razem telefon odbieraa jaka kobieta, sekretarka czy Izabela, wic
odkadaa suchawk bez sowa.
Zobaczyli si ponownie nastpnego dnia w biurze zarzdcy, gdzie
Blaine zwoa konferencj prasow. W holu toczyli si dziennikarze i
fotoreporterzy i znw bya tam Izabela na swoim wzku, z posusznym,
opiekuczym i nie do zniesienia przystojnym Blainem u boku. Centaine
z trudem przywoaa na pomoc wszystkie swoje zdolnoci aktorskie, by
wymienia przyjazne uciski doni, artowa lekkim tonem z
przedstawicielami prasy, a potem pozowa z Blainem do fotografii i nie
robi do niego malanych oczu. Ale w drodze powrotnej do biura
Courteney Mining and Finance Company, musiaa przystan w
bocznej uliczce i odsiedzie dobre kilka minut, nim zdoaa si wzi w
gar. Przez cay czas nie byo jednej okazji, by zamieni z Blainem
cho sowo na osobnoci.
298

Kiedy stana we frontowych drzwiach, Abe ju na ni czeka.

Natychmiast ruszy za ni po schodach i wszed do gabinetu.
Centaine, spnia si. Czekaj na ciebie w sali rady nadzorczej
ju niemal ca godzin. I trudno powiedzie, eby okazywali
cierpliwo.
A niech czekaj! odpara z werw, ktrej wcale nie czua.
Lepiej, eby zaczli si do tego przyzwyczaja! Bank by jej
najwikszym wierzycielem.
Kradzie kamieni napdzia im takiego strachu, e mieni si
dziesicioma rnymi odcieniami ci, Centaine.
Zarzd banku domaga si tego spotkania od chwili, gdy dotara do
nich wiadomo o jej powrocie do miasta.
Gdzie jest Twentyman-Jones?
Siedzi tam z nimi, leje oliw na wzburzone fale. Abe pooy
przed m grub teczk. Tu jest harmonogram spat odsetek i
poyczek.
Rzucia okiem na zebrane dokumenty. Znaa je na pami. Mogaby
bez zagldania do nich recytowa daty, sumy i procenty. Opracowaa
ju w szczegach ca strategi, ale teraz wydaa jej si ona nierealna
mepowana jak dziecinna zabawa.
Jeszcze co, o czym powinnam wiedzie, nim wejdziemy do
jaskini lww? spytaa.
Dugi telegram od Lloydsa z Londynu. Odrzucaj roszczenia. Brak
uzbrojonej eskorty.
Naleao si tego spodziewa skina gow. Pozywamy ich?
Jak radzisz?
Zbieram opinie najlepszych adwokatw, ale w moim wasnym
odczuciu to strata czasu i pienidzy.
Co jeszcze?
Dc Beers mrukn. Telegram od samego sir Ernesta
Oppenheimera.
Ju wszy... westchna ciko, prbujc upozorowa gosem
przejcie, ale mylami wci bya z Blainem. Widziaa, jak pochyla si
nad wzkiem... Odepchna ten obraz i skupia si na tym, co mwi Abe
.
Sir Ernest postanowi odwiedzi Windhoek. Bdzie tu we
czwartek.
299

 Co za niezwyky zbieg okolicznoci umiechna si cynicznie.

Prosi o spotkanie w najbliszym dogodnym terminie.
Ten facet ma wch hieny i wzrok spa. Potrafi wyczu krew i
wypatrzy konajce zwierz z odlegoci tysica kilometrw.
Zawsze chcia zdoby H'ani, Centaine. Ma na ni chrapk od
trzynastu lat.
Wszyscy maj na m chrapk, Abe. Bank, sir Ernest, caa reszta
spw i hien. Ale, na Boga, przyjdzie im stoczy o m cik walk.
- Jeste gotowa? spyta Abe .
Wstali oboje, Centaine przejrzaa si w lustrze nad kominkiem,
poprawia wosy, zwilya wargi koniuszkiem jzyka i nagle cay wiat
nabra znowu niezwykej ostroci. Ruszaa do bitwy, jej umys zacz
pracowa na dawnych obrotach, myli nabray jasnoci. Umiechna
ai do siebie szerokim, pewnym, protekcjonalnym umiechem. Bya
otowa.
Chodmy! powiedziaa.
Kiedy wchodzili do dugiego salonu z owalnym stoem i zdobicymi
ciany szecioma wielkimi, magicznie lirycznymi pejzaami
pustynnymi Pierneefa, uniosa wyej gow i powioda pewnym
spojrzeniem po zbranych.
- Zechc mi panowie wybaczy - powiedziaa lekko od progu,
atakujc od razu ca moc swej osobowoci i seksualnego powabu i
obserwujc, jak malej i kul si pod impetem jej natarcia. - Od tej
chwili jestem do wycznej dyspozycji panw, i to tak dugo, jak dugo
bd panom potrzebna.
Gdzie w gbi duszy nadal bolenie czua to puste miejsce, ktre na
jedn ulotn chwil zapeni Blaine, ale obwarowaa je i ufortyfikowaa,
a znw zmienio si w twierdz nie do zdobycia. Zajmujc miejsce w
wysokim obitym skr krzele u szczytu stou powtarzaa sobie raz za
razem jak magiczne zaklcie:
"H'ani naley do mnie, nikt mi jej me odbierze, H'ani naley do
mnie..."
27
Manfred De La Rey kroczy szybko przez ciemno o prowadzony na
pnoc przez dwch czarnych Oyambo.
300

Upokorzenie i rozpacz, jakich dozna po odprawieniu przez ojca,

wzbudziy w nim nowy upr i determinacj. Ojciec nazwa go
mazgajem.
"A przecie jestem ju dorosy - powtarza sobie, wycigajc nogi, by
nady za ciemn sylwetk Swarta Hendricka. Nigdy ju me bd
paka. Jestem mczyzn, bd to udowadnia kadego dnia.
Zobaczysz, tato. Ju nigdy wicej nie bdziesz musia si za mnie
wstydzi."
Lecz na myl o ojcu umierajcym samotnie na szczycie wzgrza
ogarn go taki al, e wbrew swemu postanowieniu poczu na
policzkach palce zy. Musia przywoa na pomoc ca si woli, eby
je powstrzyma.
"Jestem ju zupenie dorosy - powtarza, starajc si skupi na tym
jednym stwierdzeniu. I rzeczywicie wzrostem dorwnywa ju niemal
Swartowi Hendrickowi, a dugie nogi bez wysiku niosy go do przodu.
- Jeszcze bdziesz ze mnie dumny, tato. Przysigam, e bdziesz.
Przysigam przed Bogiem."
Przez ca dug noc ani na chwil nie zwolni kroku, nie pozwoli
sobie nawet na jedno sowo skargi. Kiedy dotarli do rzeki, soce stao
ju nad wierzchokami drzew.
Natychmiast po zaspokojeniu pragnienia Hendrick poderwa ich z
powrotem na nogi i popdzi na pnoc. Posuwali si szerokimi ukami,
oddalajc si w cigu dnia od rzeki i kryjc wrd wyschnitych lasw,
i wracajc do niej z zapadniciem zmroku, by ugasi pragnienie
I pod oson ciemnoci maszerowa jej brzegiem a do pierwszego
brzasku.
Takich nocy forsownego marszu byo dwanacie. Dopiero wtedy
Hendrick uzna, e znaleli si poza zasigiem jakiegokolwiek pocigu.
- Kiedy przejdziemy na drug stron rzeki, Henie? - spyta Manfred.
- Nigdy.
- Ale ojciec chcia przej na stron portugalsk, dotrze do handlarza
koci soniow Alyesa De Santosa, a potem do Luandy!
- Taki by plan twego ojca - zgodzi si Hendrick. - Ale twojego ojca
nie ma z nami, a samotny obcy czarny nie ma czego szuka na pnocy.
Portugalczycy s gorsi od Anglikw, Niemcw I nawet Burw.
Wyudziliby od nas diamenty, skopali jak psy i jeszcze zesali na
przymusowe roboty. Nie, Manie, nie moemy tam i, musimy wrci.
301

Wrci do Oyambolandu, do naszych braci, gdzie kady jest

przyjacielem i gdzie moemy y jak ludzie, a me jak zwierzta.
- Wpadniemy w rce policji - zaprotestowa Manfred.
- Nikt nas nie widzia. Twj ojciec tego dopilnowa.
- Ale policja wie, ze byes przyjacielem ojca Przyjd po ciebie
- W Oyambolandzie - umiechn si Hendrick - nie nazywam si
Swart Hendrick, a tysic swiadkow przysignie, ze am na chwil nic
ruszaem si ze swego kraalu i nie znam zadnego biaego bandyty
biaych policjantw wszyscy czarni s do siebie podobni. Co wicej,
mam brata, bardzo sprytnego brata, ktry bdzie wiedzia, jak sprzeda
nasze diamenty. Za te kamienie kupi sobie sztuk dobrego byda i
dziesi tustych on. Nie, Manie.
- A co ze mn? Ja nie mog przecie zamieszka z wami w kraalach
Oyambolandu.
- Jest i dla ciebie miejsce. - Hendrick otoczy ramieniem biaego
chopca w ojcowskim gecie. - Twj ojciec zdradzi mi w zaufaniu swj
plan. Nie masz si czego obawia. Nim odejd, dopilnuj, eby sta
odpowiednio zabezpieczony.
- Kiedy odejdziesz, Hendrick, zostan sam, zupenie sam, nie bd
mia ju nikogo. - Na to czarny mczyzna me mia odpowiedzi. Wzi
rk z ramion chopca i rzuci szorstkim tonem:
- Pora rusza. Przed nami duga, cika droga.
Tej nocy opucili rzek i zawrcili na poudniowy zachd, obchodzc
bokiem przeraajce pustkowia Buszmanlandu i trzymajc si
surowych, lepiej nawodnionych terenw. Hendrick me narzuca ju tak
morderczego tempa, cho nadal unika obszarw zamieszkanych i
wszelkich kontaktw z ludmi, a wreszcie o zmierzchu dwudziestego
dnia od rozstania z Lotharem De La Reyem ujrzeli ze szczytu
zalesionego wzgrza pokryt pastwiskami rwnin i rozoon u ich
stp wiosk plemienia Oyambo.
rodek Wsi zajmowa wielki centralny kraal dla byda otoczony
mocn palisad z wbitych w ziemi grubych, zaostrzonych bali. Wok
niego cigny si na wszystkie strony stokowate, kryte strzech chaty,
zgrupowane jakby przypadkowo po cztery lub pi, a kad tak grup
otacza wysoki pot z utkanych z trawy mat. W powietrzu snuy si
blade wstgi bkitnego dymu, ktrego wo, zmieszana z zapachem
krowiego ajna i pieczonych na wglach plackw, docieraa a do
302

miejsca, gdzie stali. Wraz z ni dobieg ich miech dzieci i gosy kobiet,
melodyjne jak piew dzikich ptakw i chwil pniej dostrzegli barwne
plamy spdnic z wzorzystego perkalu, gdy kobiety ruszyy jednym
dugim rzdkiem od wodopoju, niosc z wdzikiem na gowach
wypenione po wrbek gliniane dzbany.
A jednak nie zeszli do wioski. Pooyli si w kryjwce na wzgrzu,
wypatrujc obcych lub czegokolwiek nienormalnego, niezwykego,
choby najmniejszych oznak niebezpieczestwa. Hendrick omawia
cicho z Klein Boyem kady dostrzeony ruch, kady nioscy si z
wioski dwik, a w kocu Manfred nie wytrzyma.
Na co my tu tyle czasu czekamy, Hennie? spyta niecierpliwie.
Tylko gupie ciel oryksa pdzi bez zastanowienia w puapk
mrukn Hendrick. Zejdziemy na d dopiero wtedy, gdy bdziemy
pewni, e nic nam nie grozi.
Po poudniu jaki may czarny urwis przygna na zbocze stadko kz.
Poza zawieszon na szyi proc by nagi jak go Pan Bg stworzy.
Hendrick zagwizda cicho.
Chopczyk drgn i z przestrachem spojrza w stron ich kryjwki,
lecz kiedy Hendrick zagwizda po raz drugi, podpez bliej, cho nadal
bardzo ostronie. I nagle jego pucoowata buzia rozemiaa si od ucha
do ucha, bysn olniewajco biaymi zbami i pdem rzuci si ku
Hendrickowi.
Hendrick rozpromieni si w umiechu, chwyci paplajcego radonie
malca na rce i posadzi go sobie na biodrze.
Mj syn wyjani Manfredowi, po czym zacz wypytywa
dziecko, suchajc uwanie szczebiotliwych odpowiedzi.
W wiosce nie ma obcych . oznajmi na koniec. Byli
policjanci, pytali o mnie, ale ju odjechali.
Z dzieckiem na rkach sprowadzi ich zboczem ku najwikszej grupce
chat, schyli si i wszed przez otwr w plecionym z trawy pocie.
Podwrze byo nagie i zamiecione, otaczajce je kregiem chaty stay
zwrcone wejciami do rodka. Na glinianym klepisku siedziay w
kucki cztery kobiety, wszystkie tylko w skpych przepaskach
biodrowych z taniego barwnego perkaliku. Nucc chrem jak pie i
koyszc si do taktu na pitach rozbijay i rozcieray w wysokich
drewnianych modzierzach surow suszon kukurydz. Przy kadym
303

uderzeniu sucych za tuczki dugich erdzi obfite piersi kobiet

podrygiway i koysay si jakby w rytm melodii.
Na widok wchodzcych jedna z kobiet wydaa z siebie przeraliwy
pisk, zerwaa si z ziemi i rzucia biegiem ku Hendrickowi. Bya to ju
zupena starowina, bezbna i pomarszczona, skrcone wosy na gowie
miaa zupenie biae. Zawodzc z radoci pada przed Hendrickiem na
kolana i obja rkami jego potne, muskularne uda.
Moja matka wyjani Hendriek i podnis starowin z ziemi. W
tej samej chwili otoczy ich rj rozradowanych, paplajcych jedna przez
drug kobiet, ale Hendrick szybko je uciszy i przegoni.
Jeste szczciarzem, Manie powiedzia z figlarnym byskiem w
oku. Tobie bdzie wolno mie tylko jedn on.
U wejcia do najdalszej chaty siedzia na niskim rzebionym stoku
jedyny mczyzna w caym obejciu. Nie bra adnego udziau w
radosnym zamieszaniu, jakby w ogle niczego nie dostrzega. Hendrick
przeci podwrze w jego stron. Siedzcy by znacznie modszy od
niego, mia duo janiejsz skr, niemal barwy dzikiego miodu. Mimo
to jego budowa i muskulatura wskazyway, e jest zaprawiony do
cikiej fizycznej pracy, a z jego postawy bila pewno siebie
czowieka, ktry usilnie do czego dy i odnis sukces. Mia w sobie
take jaki wdzik, delikatne i inteligentne rysy twarzy sugerujce
nilotyckich przodkw i upodabniajce go do modego faraona. A co
najdziwniejsze, trzyma na kolanach grub ksik o mocno wytartych
okadkach: Dzieje Anglii Macaulaya.
Powita Hendricka z chodnym opanowaniem, ale dla obserwujcego
ich biaego chopca byo zupenie jasne, e obaj darz si gbokim
uczuciem.
To mj sprytny modszy brat powiedzia Hendrick. Z tego
samego ojca, ale rnych matek. Zna afrikaans, po angielsku mwi
jeszcze lepiej ni ja, no i czyta ksiki. Dla biaych nazywa si Mojesz.
Widz ci, Mojeszu powiedzia Manfred, speszony
przenikliwyin spojrzeniem bystrych ciemnych oczu.
Widz ci, biay chopcze.
Nie nazywaj mnie chopcem! zaprotestowa podniesionym
gosem Manfred. Nie jestem dzieckiem.
Mczyni wymienili spojrzenia i umiechnli si do siebie.
304

 Mojesz pracuje jako brygadzista w kopalni H'ani, jego take

Anglicy nazywaj chopcem wyjani pojednawczo Hendrick, ale
jego brat potrzsn przeczco gow i powiedzia w narzeczu plemienia
Oyambo:
Ju nie, wielki bracie. Wyrzucili mnie ponad miesic temu. Wic
siedz sobie tutaj w socu, pij piwo, czytam, rozmylam, a w wolnych
chwilach speniam uciliwe obowizki mczyzny i ma.
Rozemieli si obaj, a Mojesz klasn w donie i zawoa wadczo:
Piwa, kobiety! Czy nie widzicie, e mj brat usycha z pragnienia?
Hendrick z radoci zrzuci z siebie europejskie ubranie i przywdzia
swojsk przepask biodrow. Z radoci powraca do ospalego tempa
ycia wioski. Jake mio byo znw posmakowa cierpkiego,
musujcego piwa z sorgo, gstego jak papka, schodzonego w
glinianych dzbanach; jak przyjemnie byo niespiesznie porozmawia o
bydle i dzikiej zwierzynie, o zbiorach i deszczach, o znajomych,
przyjacioach i krewnych, o tym, kto umar, kumu urodzio si dziecko,
kto wzi sobie now on. Czas pyn powoli i leniwie, a w kocu
Hendrick poruszy ostronie najbardziej palc spraw.
Tak skin gow Mojesz. Byli tutaj. Dwa psy z tych, co to
zdradzili wasne plemi i wysuguj si biaym z Windhoek. Powinni
si wstydzi. Nie mieli mundurw, ale ju z daleka zalatywao od nich
policj. Siedzieli wiele dni i wypytywali o jakiego Swarta Hendricka. Z
pocztku przyjanie i z umiechem, potem ze zoci i grobami. Pobili
kilka kobiet, twoj matk... Zobaczy, e Hendrick sztywnieje i
zaciska szczki, wic pospiesznie cign dalej: Twoja matka jest
stara, ale twarda. Ju nieraz bya bita. Nasz ojciec by surowym
czowiekiem. Pomimo bicia nie przypomniaa sobie adnego Swarta
Hendricka. Ani ona, ani nikt inny nie ma takiego czowieka. Wic
policyjne psy odeszy.
Wrc mrukn Hendrick, a jego przyrodni brat skin gow.
Tak. Biali nigdy nie zapominaj. Za pi, za dziesi lat. W
Pretorii powiesili czowieka za to, e zabi kogo dwadziecia pi lat
wczeniej. Tak, wrc.
Pili po kolei z glinianego dzbana, siorbic za smakiem chodne piwo.
Gadali o wielkiej kradziey diamentw na drodze z H'ani i
wymieniali nazwisko tego biaego diaba, z ktrym zawsze jedzie, z
ktrym razem walczye, z ktrym wypywae na wielk zielon wod
305

apa ryby. Mwi, e bye z nim w czasie napadu i e kiedy ci

znajd, powiesz ci na dugim sznurze.
Hendrick zachichota i przeszed do kontrnatarcia.
Ja take syszaem to i owo o pewnym czowieku, ktry nie jest mi
ani obcy, ani nieznany. Powiadaj, e czowiek ten ma wielkie
dowiadczenie w upynnianiu kradzionych diamentw. e wszystkie
kamienie z H'ani przechodz przez jego rce.
A kt to naopowiada ci tych podych kamstw? spyta
Mojesz z niepewnym umiechem. Hendrick skin na Klein Boya,
ktry natychmiast przynis skrzan torb i bez sowa pooy j przed
ojcem. Hendrick otworzy j, zacz wyjmowa z niej po jednym mae
pakunki owinite w brzowy karton i ukada je obok siebie na nagim
klepisku podwrza byo ich czternacie.
Jego brat wzi do rki pierwsz paczuszk z brzegu, wycign w
pochwy ostry n i przeci nim woskow piecz.
To jest stempel kopalni H'ani mrukn i ostronie rozwin
karton. Kiedy bada zawarto pakunku, na twarzy nie drgn mu nawet
jeden misie. Odoy pierwsz paczuszk i wzi do rki nastpn.
Nie odezwa si ani sowem, dopki nie otworzy i nie zbada
wszystkich czternastu pakunkw. Dopiero wtedy powiedzia
stumionym gosem:
mier. Tu jest mier. mier setek, tysicy ludzi.
Moesz je jako sprzeda? spyta Hendrick. Mojesz pokrci
zwolna gow.
Nigdy w yciu nie widziaem takich kamieni ani tylu naraz.
Gdybym sprbowa je sprzeda, cignbym nieszczcie i mier na
nu wszystkich. Musz si nad tym dobrze zastanowi, a na razie trzeba
jak najszybciej usun te miercionone kamienie z kraalu.
O wicie nastpnego ranka wymknli si we trzech z wioski i wspili
na szczyt wzgrza, gdzie roso ogromne drzewo, ktre Hendrick jeszcze
z czasw dziecistwa, gdy buszowa po okolicy jako urwis pascy
bydo. Dziesi metrw nad ziemi w drzewie tym dziupla, w ktrej
niegdy gniedzia si para wielkich sw. Hendrick z Mojeszem stanli
na stray, a Klein Boy przerzuci sobie zez rami skrzan torb i zacz
si wspina ku dziupli.
Mino wiele dni, nim Mojesz przedstawi bratu starannie
przemylane wnioski.
306

 Bracie mj, ty i ja wyrolimy ju z takiego ycia, ta wioska jest

nie dla nas. Mino zaledwie kilka dni, a ju zaczyna ci nosi.
Widziaem, jak wodzisz wzrokiem po horyzoncie z min czowieka,
ktry marzy o tym, eby si std wyrwa. To ycie, tak przyjemne z
pocztku, szybko si nudzi. Piwo szybko traci smak, a czowiek
zaczyna rozmyla o miaych czynach, ktrych dokona, przygodach,
ktre przey i ktre jeszcze gdzie tam na niego czekaj.
Jeste czowiekiem wielu talentw, mj bracie umiechn si
Hendrick. Posiadasz nawet dar zagldania w ludzkie muli i
odgadywania najskrytszych tajemnic.
Nie moemy tu zosta. Przechowywanie tutaj kamieni mierci jest
zbyt niebezpieczne, zbyt niebezpiecznie byoby prbowa je sprzeda.
Sucham tego, co mwisz skin gow Hendrick.
S sprawy, ktrymi musz si zaj. Nigdy z nikim o tym nie
rozmawiaem, nawet z tob, ale dzi wiem, e takie s wyroki
przeznaczenia.
Opowiedz mi o tych sprawach.
Mwi o sztuce, ktr biali nazywaj polityk, a ktrej czarnym
uprawia nie wolno.
Hendrick machn pogardliwie rk.
Za duo czytasz, mj bracie. To zajcie nie przynosi zyskw ani
nagrd. Zostaw je biaym.
Mylisz si, bracie. Sztuka ta kryje skarby, przy ktrych twoje biae
kamyki wydaj si bezwartocowym wirem. Nie, nie umiechaj si tak
drwico.
Hendrick otworzy usta, lecz zamkn je powoli z powrotem. Nigdy
przedtem si nad tym nie zastanawia, ale siedzcy przed nim miody
czowiek mia potn osobowo, bio od niego wibrujce napicie,
ktre poruszao go i wprawiao w podniecenie, cho nie do koca
rozumia znaczenie jego sw.
Bracie mj, podjem decyzj. Odejdziemy std. Za ciasno tu dla
nas.
Hendrick skin gow. Nie byo to dla niego nic nowego. Od
urodzenia wid koczowniczy tryb ycia, w kadej chwili by gotw
znw ruszy na wczg.
Nie tylko z tego kraalu, mj bracie. Opucimy cay ten kraj.
307

 Mamy wyjecha z kraju?! Hendrick poderwa si ze stoka i

powoli opad na z powrotem.
Musimy to zrobi. Ten kraj jest za may dla nas i tych kamieni.
I dokd si udamy?
Mojesz unis otwart do.
Porozmawiamy o tym ju wkrtce, ale najpierw musisz si pozby
tego biaego dzieciaka, ktrego tu sprowadzie. On jest jeszcze
groniejszy ni diamenty. Szybciej ni one cignie nam na kark bia
policj. Dopiero kiedy si go pozbdziesz, bdziemy mogli zrobi to, co
trzeba zrobi.
Swart Hendrick by czowiekiem bardzo silnym, zarwno fizycznie
jak i psychicznie. Mao czego si lka, gotw by porwa si na
wszystko i zapaci kad cen za to, czego bardzo pragn, ale zawsze
szed za czyim przewodem. Zawsze mia kogo jeszcze silniejszego,
jeszcze bardziej nieulkego, kto go prowadzi.
Zrobimy, jak mwisz, bracie powiedzia.
Czu instynktownie, e oto znalaz kogo, kto mu zastpi tamtego
czowieka, ktrego zostawi konajcego na spalonej socem skale
porodku pustyni.
Bdziemy tu na ciebie czeka do jutra, do wschodu soca
powiedzia Swart Hendrick. Jeli nie wrcisz do tego czasu,
bdziemy wiedzieli, e jeste bezpieczny.
Czy ci jeszcze kiedy zobacz, Henie? spyta aonie
Manfred, a Hendrick w ostatniej chwili powstrzyma si przed
zoeniem pustej obietnicy.
Od tej chwili nasze cieki si chyba rozejd, Manie. Pooy
chopcu rk na ramieniu. Ale bd czsto o tobie myla... I kt
wie, moe pewnego dnia nasze cieki znw si skrzyuj. Zacisn
do i poczu pod m splty mini, rozwinitych jak u dorosego
mczyzny. Id, Manie, i bd takim mczyzn jak twj ojciec.
Popchn go lekko, ale chopiec ociga si z odejciem.
Hendrick... szepn. Tyle rzeczy chciabym ci powiedzie,
ale nie potrafi znale sw.
Id powtrzy Hendrick. Ja wiem. Nie musisz tego wcale
mwi. Id, Manie.
Manfred podnis z ziemi plecak ze zrolowanym kocem, wyszed z
krzakw na zakurzon wyboist drog i ruszy w stron osady ze
308

sterczc w niebo iglic kocioa, ktra teraz wydaa mu si symbolem

jego nowego ycia, kuszcym, a jednoczenie odpychajcym.
Na zakrcie przystan i obejrza si. Nigdzie nie dostrzeg ani ladu
wielkiego Oyambo, tote odwrci si i powlk gwn ulic ku
stojcemu u jej koca kocioowi.
Nie zastanawiajc si nad tym skrci w bok i alejk do wywozu
mieci doszed do plebanii, tak jak wtedy, kiedy by tu z ojcem. Wsk
alejk porasta po obu stronach gsty ywopot, a zza odsuwanych
drzwiczek w tylnych ciankach stojcych za nim komrek dolatywa
smrd kubw na mieci. Przy tylnej furtce plebanii zawaha si, po
czym unis skobel i noga za nog powlk si dug ciek.
W poowie drogi stan jak wryty. Gdzie w pobliu rozleg si
donony ryk, potem drugi, i chwil pniej czyj donony gos zacz
kogo aja czy te moe wda si w zagorza sprzeczk. Rozejrzawszy
si ze strachem stwierdzi, e odgosy dobiegaj z odrapanej szopy w
kocu podwrza, takiej jakby sporej drewutni.
Krok za krokiem zbliy si ostronie do ciany drwalni i wyjrza zza
framugi otwartych na ocie drzwi. Z pocztku nic me widzia, ale
kiedy jego wzrok przyzwyczai si do panujcej we wntrzu ciemnoci,
stwierdzi, e jest to co w rodzaju podrcznego warsztatu z kowadem i
wiszcymi na cianach narzdziami. A porodku klepiska klcza
Tromp Bierman, Trba Pana.
Mia na sobie ciemne spodnie i bia koszul z koloratk, a jego akiet
wisia nad kowadem na kowalskich szczypcach. Klcza z twarz
wzniesion w gr, z zamknitymi oczami i rkoma wycignitymi do
nieba w poddaczym czy te moe bagalnym gecie. Ale w jego gosie
me sycha byo ulegoci.
O Panie, Boe Izraela, wzywam ci najusilniej, by odpowiedzia
na modlitwy swego sugi i pokierowa nim w tej sprawie. Jake mam
wypenia twoj wol, gdy me wiem, jaka ona jest? Jestem tylko
pokornym narzdziem w Twych rkach, me miem sam podj takiej
decyzji. Spjrz z gry, Panie, Boe Izraela, ulituj si nad m niewiedz i
gupot i zdrad zamiary...
Tromp Bierman urwa nagle i otworzy oczy. Okolona zmierzwion
lwi grzyw gowa odwrcia si powoli i Manfred ujrza wpatrzone w
siebie ponce oczy proroka ze Starego Testamentu. Pospiesznie zerwa
309

z gowy bezksztatn, przepocon czapk i przycisn j oburcz do

piersi.
Wrciem, Oom powiedzia cicho. Tak jak kazae.
Tromp widrowa go wzrokiem, jakby chcia mu zajrze w gb
duszy. Mia przed sob krzepkiego modzieca o szerokich barach,
burzy zakurzonych zocistych lokw, kontrastujcych z nimi czarnych
jak sadza brwiach i niezwykych topazowych oczach. Prbowa przebi
jasn zason tych oczu, odczyta malujc si w nich deteminacj i
yw inteligencj.
Podejd no tutaj poleci. Manfred pooy na ziemi swj plecak
i wszed ostonie do rodka. Tromp chwyci go za rk i zmusi do
uklknicia.
Na kolana, Jong, na kolana, dzikuj swemu Stwrcy. Wielbij Pana,
Boga naszych ojcw za to, e zechcia wysucha moich baga w
twojej sprawie.
Manfred posusznie zoy donie i zamkn oczy.
O Panie, wybacz swemu sudze czelno, z jak zaprzta Tw
uwag tak przyziemnymi sprawami, gdy mylami Swymi ogarnia
sprawy niepojte. Skadamy Ci dziki za oddanie pod nasz opiek tego
modzieca, ktrego zahartujemy i wyostrzymy jak kling miecza.
Potnego miecza, co powali Filistynw, bro wznoszon ku Twej
chwale w susznej i sprawiedliwej sprawie Afrykanerw. Twego ludu
wybranego. Dgn Manfreda wskazujcym palcem jak noycami do
strzyy.
Amen! stkn z blem chopiec.
Bdziemy ci wielbi i sawi, Panie, przez wszystkie dni naszego
ywota. Racz obdarzy tego syna swego wybranego ludu hartem i
zdecydowaniem...
Modlitwa ta, akcentowana co chwil arliwym amen Manfreda,
trwaa tak dugo, e chopcu omdlay kolana, a z godu i zmczenia
zaczo mu si krci w gowie. Wtedy nage Tromp poderwa go na
nogi i poprowadzi energicznie ciek do kuchennych drzwi.
Mevrou! zagrzmia Trba Pana. Gdzie si, kobieto,
podziaa?
Na to wezwanie Trudi Bierman wpada bez tchu do kuchni i stana w
progu jak ona Lota, wpatrujc si w brudne achy chopca.
310

 Moja kuchnia! zawoaa z rozpacz. Moja pikna

wysprztana kuchnia. Wanie wywoskowaam podog!
To sam Pan Bg zesa nam tego jonga owiadczy gromko
Tromp. Bdzie jada przy naszym stole, przyjmiemy go do naszej
rodziny.
Ale on jest brudny jak Kafr!
To go, kobieto, wyszoruj!
W tej wanie chwili za plecami Trudi Bierman niemiao stana w
drzwiach jaka dziewczyna i na widok Manfreda zastyga w bezruchu
niczym wystraszona ania.
Manfred ledwie j pozna. Zaokrglia si, rce, ktre jeszcze tak
niedawno sterczay jej jak patyczki, obrosy jdrnym, gadkim, czsto I
starannie mytym ciaem. Blade niegdy policzki zarowiy si, matowe
oczy przejaniay i nabray blasku, wyszczotkowane do poysku wosy
zaplota w dwa warkoczyki, upite na czubku gowy. Ubrana bya w
skromn, lecz nieskazitelnie czyst, szerok sukienk do kostek.
Po pierwszym oszoomieniu Sarah wydaa z siebie krzyk i rzucia si
z wycignitymi rkami ku Manfredowi, ale Trudi Bierman chwycia j
za rami i twardo osadzia w miejscu.
Ty leniwa, niegodziwa dziewczyno! Kazaam ci dokoczy
rachunkw. Masz w tej chwili do nich wraca! Wypchna Sarah
szorstko z kuchni, po czym odwrcia si z powrotem do Manfreda i
stana przed nim z zaoonymi rkami i surowo cignitymi ustami.
Budzisz odraz powiedziaa. Wosy masz dugie jak
dziewczyna, te achmany... Przybraa jeszcze groniejsz min. A
to jest chrzecijaski dom. Nie bdziemy tu tolerowa adnych
bezbonych bezecestw, jakim folgowa twj ojciec. Zrozumiano?
Jestem godny, ciociu.
Dostaniesz je razem ze wszystkimi, nie wczeniej. I nie
wczeniej, ni si wyszorujesz. Spojrzaa na swego ma.
Menheer, czy mgby pokaza chopcu, jak rozpali ogie w ani?
Stana w drzwiach malekiej azienki, by nadzorowa jego ablucje,
zbya szorstko jego wstydliwe protesty, a kiedy zawaha si przed
wejciem do niemal wrzcej wody, chwycia kostk niebiesko
ykowanego myda i zacza bezlitonie szorowa jego najbardziej
intymne zagbienia i wypukoci.
311

Potem, owinitego tylko w skpy rcznik, wyprowadzia za ucho

przed tylne drzwi, posadzia na skrzynce na owoce i uzbrojona w par
noyc do strzyenia owiec przystpia do skracania wosw, ktre
zaczy mu pada na ramiona jak pszenica pod kos niwiarza. Kiedy
przesun doni po gowie, namaca palcami krtk szczecin, a na
karku i za uszami poczu chodzcy powiew powietrza.
Nastpnie Trudi Bierman zebraa brudne ubranie Manfreda i zmin
wyraajc najwysze obrzydzenie otworzya drzwiczki pieca. Zrobia
to tak niespodziewanie, e Manfred ledwie zdy ocali kurtk. Kiedy
ujrzaa min, z jak si przed ni cofn, chowajc kurtk za plecami i
macajc ukradkiem mae grudki pod podszewk, wzruszya ramionami.
Niech ci bdzie mrukna. Moe po upraniu i wyataniu
jeszcze si do czego nada. Poszukam ci czego ze starych rzeczy
pastora.
Trudi Bierman potraktowaa apetyt Manfreda jako wyzwanie dla
swych zdolnoci kulinarnych. Stojc nad nim z warzchwi w jednej
rce i garnkiem gulaszu w drugiej dokadaa mu porcj za porcj jeszcze
nim zdy spaaszowa poprzedni, a kiedy w kocu opad bez si na
oparcie krzesa, ze zwyciskim byskiem w oku ruszya do spiarni po
wspaniay placek z bit mietan.
Jako nie nalecym do rodziny, Manfredowi i Sarah przydzielono
najnisze stoiki w poowie stou, tu obok siedzcych na wyszych
krzesach dwch pulchnych, pucoowatych, jasnowosych Biermanw.
Sarah z tak wyranym brakiem apetytu skubaa postawione przed ni
jedzenie, e w kocu zirytowao to Trudi Bierman.
Nie po to urabiam sobie rce po okcie przy kuchni, eby mi tu
teraz wybrzydzaa, moja pannico. Nie wstaniesz od stou, pki nie
sprztniesz wszystkiego z talerza, choby miao to potrwa do rana.
Szpinak te. I Sarah ua wszystko mechanicznie, ani na chwil nie
odrywajc oczu od Manfreda.
By to pierwszy w yciu posiek Manfreda, za ktry dzikowa
dwiema modlitwami, na rozpoczcie i na zakoczenie, a obie zdaway
si cign w nieskoczono. Powieki ciyy mu nieznonie i gowa
opadaa mu na piersi, a huczce amen Trompa Biermana, ktre
zabrzmiao jak salwa armatnia, wyrwao go prawie ze snu.
Biermanowie stanowili bardzo liczn rodzin, tote po przybyciu
Sarah plebania zacza pka w szwach dla Manfreda nie byo ju w
312

niej miejsca. Przydzielono mu kt w warsztacie przy kocu podwrka,

gdzie ciotka Trudi postawia na sztorc star skrzyni, by suya za szaf
na tych kilka sztuk odziey po pastorze, ktre Manfred mia dosta, i
wskazaa mu elazne ko z twardym, zbitym materacem, stojce w
kcie oddzielonym od reszty warsztatu star wypowia zason na
sznurku.
Nie marnuj wiecy przestrzega go jeszcze od progu szopy.
Bdziesz dostawa tylko jedn, pierwszego dnia kadego miesica. My
tu jestemy oszczdnymi ludmi. adnych ekstrawagancji w stylu twego
ojca! Co to, to nie!
Manfred nacign wysoko cienki szary koc, by ochroni przed
chodem niemal ys gow. Po raz pierwszy w yciu mia wasne ko
i wasny pokj. Rozkoszujc si tym uczuciem wdycha chciwie zapach
smarw, patafiny i zimnych wgli w palenisku kuni .i chwil pniej
ju spa.
Obudzio go municie w policzek. Poderwa si z krzykiem,
przeraony toczcymi si w ciemnoci obrazami. Snia mu si rka
ojca, cuchnca gangren, sigajca po niego spoza grobu. Z trudem
wyplta si z koca.
Manie, Manie, to ja. W gosie Sarah sycha byo nie mniejsze
przeraenie ni w jego krzyku. Jej sylwetka rysowaa si na lic
rozjanianego powiat ksiyca jedynego nie zasonitego okna;
szczupa i wiotka w dugiej nocnej koszuli, otoczona aureol
wyczesanych, sigajcych do ramion srebrzystych wosw.
Co ty tutaj robisz? wymamrota. Nie wolno ci tu
przychodzi. Musisz natychmiast wraca. Jeli ci tu znajd... dra,
bo nie bardzo wiedzia, jakie mogyby by tego konsekwencje, cho
czu podwiadomie, e na pewno bardzo powane. I to jego nowe,
dziwne, lecz przyjemne poczucie bezpieczestwa zostaoby zagroone.
Jestem taka nieszczliwa. W jej gosie sycha byo tumiony
pacz. Cay czas, od tamego dnia, kiedy odszede. Dziewczta s
takie okrutne. Nazywaj mnie yuilgoed, mie. Dokuczaj mi, bo nie
umiem tak dobrze czyta i rachowa jak one i miesznie mwi. Od
kiedy odszede, nie byo nocy, ebym nie pakaa.
Manfredowi serce zaczo si do niej wyrywa i pomimo strachu
przed odkryciem, sign rk i przycign j na ko.
313

 Ale teraz wrciem i ju tu jestem. Bd si tob opiekowa, Sarie.

Nie pozwol ju ci dokucza.
Wstrzsana paczem wtulia twarz w jego szyj.
Do tego mazgajenia si, Sarie powiedzia surowo. Nie
jeste ju dzieckiem. Musisz by dzielna.
Pacz ze szczcia odpara pocigajc nosem.
adnego paczu, nawet ze szczcia rozkaza. Jasne?
Przytakna energicznie i po jeszcze jednym cichym chlipniciu
opanowaa zy.
Mylaam o tobie codziennie szepna. Modliam si do
Boga, eby wrci, tak jak obiecae. Czy mog wej do ka,
Manie? Strasznie zmarzam.
Nie odmwi stanowczo. Musisz wraca, zanim ci tu
przyapi.
Tylko na chwilk szepna bagalnie i nim zdy
zaprotestowa, wlizna si pod koc i mocno do niego przytulia .
Draa z zimna, jej nocna koszula bya cieniutka i znoszona. Nie mg
si zdoby na to, eby j odpdzi.
Tylko pi minut mrukn. Potem natychmiast wracasz. Jej
kruche ciako szybko si rozgrzao, wosy, ktre czu na policzku, byy
mikkie i pachiuay jak futerko maego kotka, mlekiem i ciepem. Po
ojcowsku pogaska j po gowie.
Czy mylisz, e Bg wysucha naszych modw? spytaa cicho.
Modliam si najgorcej jak umiaam, no i jeste, dokadnie tak jak
prosiam. Zamilkia na chwil. Ale musiaam si modli bardzo,
bardzo dugo.
- Nie znam si na modlitwach wyzna pgosem. Tata nigdy za
bardzo si me mdli. Mnie te me nauczy.
No to teraz lepiej szybko si naucz ostrzega. W tym domu
wszyscy modl si bez przerwy.
Kiedy w kocu wymkna si z szopy, zostawia za sob ciepe
miejsce na materacu i jeszcze cieplejsze w jego sercu.
Byo jeszcze ciemno, kiedy wyrwa go ze snu potny ryk samej
Trby Pana:
Masz dziesi sekund, a potem kube zimnej wody, Jong!
I wuj Tromp poprowadzi go, dygoccego i pokrytego gsi skrk,
do koryta przy stajni.
314

 Nie ma lepszego lekarstwa na cielesne pokusy ni zimna woda,

Jong owiadczy, znajdujc w tym wyran przyjemno. Przed
niadaniem wywieziesz gnj ze stajni i wyczeszesz kuca, syszysz?
Cay dzie by przyprawiajcym o zawrt gowy cigiem pracy
przeplatanej modlitw, domowych zaj wcinitych midzy dugie
sesje nad ksikami i jeszcze dusze na klczkach, kiedy to wuj Tromp
albo ciotka Trudi wzywali Boga, by pomg uczniom podcign si w
nauce lub zesa na nich najstraszniejsze kary.
Mimo to, nim upyn pierwszy tydzie pobytu na plebanii, Manfred
delikatnie lecz trwale zmieni hierarchi w stadku modszych
domownikw.
Kamiennym,
niewzruszonym
spojrzeniem
bursztynowych oczu dusi w zarodku wszelkie prby drwin ze strony
Biermanwien, a zmieszane, z nerwowym chichotem daway za
wygran.
Przy ksikach sprawa wygldaa inaczej. Jego kuzynki z zapaem
oddaway si nauce, miay przewag caych lat lczenia nad ksikami.
Kiedy Manfred z ponur min zabra si do gramatyki jzyka
niemieckiego i Matematyki dla szkl rednich Meickesa, pene
zadowolenia umieszki crek pastora, gdy ledwie duka w odpowiedzi
na pytania ciotki Trudi stay si dla niego wystarczajcym bodcem.
Ja im poka obieca sobie i z takim zaciciem odda si
doganianiu i przecigniciu kuzynek, e mino adnych kilka dni, nim
zauway, jak Biermanwny zncaj si nad Sarah. Okruciestwo,
jakim si posugiway, byo skryte i wyrafinowane: ukradkowy
kuksaniec, rzucone cichym gosem przezwisko, zoliwa mina,
wyrachowane niedopuszczanie do wsplnych gier i zabaw, sabotowanie
wykonywanych przez ni prac domowych smuga sadzy na tym, co
Sarah wanie wyprasowaa, cignite przecierado na wieo
zasanym ku, tusta plama na dopiero co umytych talerzach. I
zwyciski umieszek, gdy Sarah spotykaa kara za lenistwo i
opieszao, wymierzana ze zbonym zapaem przez ciotk Trudi
wierzchem szczotki do wosw.
Zasadzi si na Biermanwny i zdyba je kad osobno. Trzymajc je
za warkoczyki i zagldajc im w oczy z odlegoci kilku centymetrw
cedzi przez zby sowa, w ktrych dwiczao tumione napicie,
koczc przemowy tym samym ostrzeeniem: ... i nie prbuj biega na
315

skarg do matki. Zoliwoci dziewczt ustay jak noem uci i pod

opiek Manfreda Sarah zostawiono wreszcie w spokoju.
Pod koniec tego pierwszego tygodnia, po pitym naboestwie
wlokcej si w nieskoczono niedzieli jedna z kuzynek stana w
drzwiach warsztatu, gdzie Manfred ku niemieck gramatyk
wycignity na swym ku.
Ojciec wzywa ci do swego gabinetu powiedziaa i zaamaa
rce, udajc tragedi z powodu niechybnej katastrofy.
Manfred szybko zmoczy gow i przed odamkiem lustra nad kiem
prbowa przyczesa krtko ostrzyone wosy, ale na nic si to nie
zdao wosy natychmiast staway z powrotem na jea. Da wic temu
spokj i pospieszy stawi si na wezwanie.
Nigdy do tej pory nie zosta wpuszczony do pokojw od frontu.
Stanowiy otaczane najwysz czci sanktuarium, a gabinet pastora by
wrd nich czym w rodzaju witego witych. Z ostrzee, ktrymi z
ponurym zadowoleniem raczyy go kuzynki, wiedzia, e wezwanie do
tego pokoju wizao si nieodmiennie z kar i blem. Zadra przed
drzwiami, czujc, e kto musia odkry conocne wizyty Sarah w
warsztacie, podskoczy, syszc ryk, ktry si rozleg w odpowiedzi na
jego niemiae pukanie, po czym pchn powoli drzwi i przestpi prg.
Wuj Tromp siedzia za ciemnym biurkiem, pochylony do przodu i
oparty piciami o blat.
Wchod, Jong! rykn, opadajc ciko na oparcie krzesa.
Wchod i zamknij drzwi! Nie tkwij tam jak ten koek!
Manfred stan przed biurkiem, szukajc rozpaczliwie sw alu i
skruchy, lecz nim zdy cokolwiek powiedzie, wuj Tromp odezwa
si ponownie.
Dostaem od twej ciotki raport na twj temat, Jong. Ton jego
gosu kci si ze srog min. Powiada, e twoj edukacj aonie
zaniedbano, ale e starasz si to nadrobi i przykadasz si do nauki.
Manfredowi kamie spad z serca, odetchn z tak ulg, e omal nie
straci wtku dugiej egzorty.
Jestemy ludmi podlejszego gatunku, Jong. Ofiarami ucisku i
milneryzmu.
Manfred sysza o lordzie Milnerze od swego ojca; by to synny
angielski gubernator, zagorzay przeciwnik Afrykanerw, autor
rozporzdzenia nakazujcego wszystkim dzieciom uywajcym w
316

szkole jzyka afrikaans nosi czapki z olimi uszami i napisem: Jestem

osem, mwiem po holendersku [Zwrot mwi po holendersku (to
speak Dutch, double Dutch, High Dutch) znaczy mniej wicej tyle co
bredzi, wygadywa gupoty, mwi od rzeczy.]
Jest tylko jeden sposb, by pokona naszych wrogw, Jong.
Musimy sta si silniejsi, sprytniejsi i bardziej bezwzgldni ni oni.
Trb Pana tak pochony wasne sowa, e podnis wzrok na
wymylne ozdbki na sufitowej sztukaterii, a oczy zaszklia mu
mieszanina religijnego i politycznego fanatyzmu. Manfred czym prdzej
skorzysta z okazji, by obrzuci ukradkowym spojrzeniem zapchany
meblami pokj.
Trzy ciany zajmoway pki na ksiki, zastawione powanymi
dzieami o tematyce religijnej. Przewaay prace Jana Kalwina i ojcw
prezbiterianizmu, cho byy tu take rozprawy historyczne i
filozoficzne, podrczniki prawa i biologii, sowniki i encyklopedie oraz
kilka pek psalmw i kaza po angielsku, holendersku i niemiecku.
Na czwartej cianie, tej za plecami wuja Trompa, staa kolekcja
fotografii. Z najwyszej pki patrzyli surowo na Manfreda przodkowie
pastora, kady w odwitnym stroju i sztywny, jakby kij pokn.
Poniej rzd zdj uwiecznia zgromadzenia wiernych lub uczonych
czonkw synodw, gdzie wrd wielu rnych zmieniajcych si
twarzy zawsze mona byo odszuka podobizn Trompa Biermana. By
to swoisty cig dorastajcych i starzejcych si powoli Trompw, od
gadkolicego modzieca o jasnych oczach w ostatnim rzdzie w rogu,
po dojrzaego mczyzn o lwiej grzywie i brodzie patriarchy porodku
pierwszego rzdu.
Spord tych wszystkich w istocie rzeczy podobnych do siebie zdj
wyrastaa nagle, ni std ni zowd, zupenie inna fotografia, oprawiona w
ramki i lekko ju poka. Bya wiksza od wszystkich pozostaych,
staa na poczesnym miejscu i przedstawiaa pnagiego modego
mczyzn w dugich trykotowych spodniach ze wspaniaym,
ogromnym pasem ozdobionym grawerowanym srebrnym medalionem i
lnicymi zapinkami.
Mczyzn tym by Tromp Bierman w wieku mniej wicej
dwudziestu piciu lat, gadko ogolony, z wosami napomadowanymi
brylantyn i rozdzielonymi rwniutkim przedziakiem porodku gowy.
By potnie zbudowany, pry wspaniae minie w klasycznej pozie
317

bokserskiej z zacinitymi piciami na wysokoci piersi. Na stojcym

obok niego maym stoliku lniy puchary i inne sportowe trofea.
Umiechajcy si z fotografii mczyzna by uderzajco przystojny, a w
oczach Manfreda urasta do roli niepokonanego bohatera.
Wuj jest bokserem! zawoa, nie mogc powstrzyma si przed
wyraeniem zachwytu i podziwu.
Trba Pana urwa w p sowa, opuci gow i zamruga oczami, by
powrci do rzeczywistoci, po czym powid wzrokiem ladem
spojrzenia Manfreda.
Owszem, i to nie jakim tam zwykym bokserem, tylko mistrzem
powiedzia. Mistrzem Zwizku Afryki Poudniowej w wadze
pcikiej. Odwrci gow z powrotem, a kiedy ujrza min
Manfreda, twarz mu si rozpogodzia i rozjania. Do tego wspomnienia
powraca z wyran radoci.
I wuj zdoby te wszystkie puchary... i ten pas?
A jake, Jong! Pobiem Filistynw na gow. Powaliem wszystkie
ich zastpy.
To wuj walczy tylko z Filistynami?
To wszystko byli Filistyni, Jong. Kiedy wychodzili na ring, stawali
si dla mnie Filistynami, spadaem na nich bez litoci jak mot i miecz
Wszechmogcego. Tromp Bierman podnis na wysoko piersi
zacinite pici i przeszy powietrze nad biurkiem seri szybkich
ciosw koczcych si tu przed nosem Manfreda.
Tymi piciami zarabiaem na ycie, Jong. Po dziesi funtw od
ochotnika. Walczyem z Mike'em Williamsem i pokonaem go w
szstej, samego Mikea Williamsa! Znw zacz markowa uniki i
ciosy. Puf, puf! Prawy, lewy, prawy! Rozoyem nawet na opatki
czarnego Jepht, a w dziewiset szesnastym odebraem tytu Jackowi
Lalorowi. Wci jeszcze sysz ten ryk tumu, kiedy Lalor run na
deski. C to byy za wiwaty, Jong, c to byy za wiwaty... Urwa,
zoy rce na kolanach i w jednej chwili przybra z powrotem surow
min. A potem twoja ciotka Trudi i Pan Nasz, Bg Izraela odwoali
mnie z ringu do powaniejszych zada powiedzia, jego oczy powoli
przyblaky i utraciy blask bitewnej gorczki.
Dla mnie nie byoby nic waniejszego ni boks i zdobywanie
mistrzostwa szepn bez tchu Manfred.
318

Wuj popatrzy na niego w zamyleniu, przesun uwanym

spojrzeniem od czubka ostrzyonej na jea gowy po due lecz
proporcjonalne stopy w schodzonych sandaach.
Chciaby si nauczy walczy? zniy konspiracyjnie gos i
zerkn niespokojnie na drzwi.
Manfred nie by w stanie odpowiedzie; podniecenie odebrao mu
mow, wic tylko przytakn gow, ale gos wuja Trompa odzyska ju
swe normalne, tubalne brzmienie.
Twoja ciotka, Trudi, nie pochwala bijatyk. I ma oczywicie
suszno! Burdy na pici to dobre dla chuliganw! Wybij to sobie z
gowy, Jong. Myl o bardziej wzniosych sprawach.
Potrzsn gow tak energicznie, e broda mu si zmierzwia, jakby
a takiego wysiku trzeba byo, eby usun ten pomys z jego wasnych
myli. Przeczesa brod placami i cign dalej:
Wracajc do tego, o czym mwilem... Twoja ciotka i ja uwaamy,
e lepiej bdzie, jeli na jaki czas przestaniesz uywa nazwiska De La
Rey. Do czasu, kiedy ucichnie wrzawa zwizana z procesem twego
ojca, przybierzesz nazwisko Bierman. Tamto zbyt wiele razy pojawiao
si ju w gazetach, tych narzdziach szatana. Ciotka ma racj, e nie
toleruje ich w tym domu. Kiedy w przyszym miesicu rozpocznie si w
Windhoek proces twojego ojca, bd trbi o tym bez koca. Okryoby
to hab i wstydem ciebie i ca nasz rodzin.
Proces mojego ojca? powtrzy Manfred, nie pojmujc o czym
wuj mwi. Przecie mj ojciec nie yje.
Jak to? Tromp wsta z krzesa i obszed biurko. Mylae, e
twj ojciec nie yje? Pooy chopcu rce na ramionach. Wybacz
mi, Jong. Nie mwic o tym wczeniej przysporzyem ci
niepotrzebnych cierpie. Twj ojciec yje. Zosta pojmany przez policj
i przewieziony do Windhoek. Dwudziestego przyszego miesica przed
tamtejszym sdem najwyszym rozpoczyna si jego proces. Grozi mu
jednak kara mierci.
Kiedy sens sw wuja dotar do Manfreda, chopiec zachwia si i
skuli w sobie. Tromp Bierman podtrzyma go za ramiona i z niezwyk
u niego delikatnoci mrukn:
Teraz sam rozumiesz, dlaczego chcemy, eby zmieni nazwisko.
29
319

Sarah szybko uwina si z prasowaniem i wymkna z domu.

Usiada na stercie drewna, podcigna kolana pod brod i objwszy je
rkami zacza si przyglda, jak Manfred rbie drewno. Uwielbiaa
patrze, jak posuguje si siekier. Bya to duga oburczna siekiera o
pomalowanym na czerwowo obuchu i mienicej si jasno krawdzi
ostrza. Manfred wyostrzy j na osece tak, e mg ni sobie goli
zocisty meszek na wierzchu doni.
Zdj koszul i da jej do trzymania. Pier i plecy lniy mu od potu.
Lubia jego zapach; przypomina zapach pieczonego chleba albo ciepej
od soca, zerwanej prosto z drzewa figi.
Manfred pooy na kole kolejn kod, rozprostowa plecy i splun
w donie. Zawsze to robi, a wtedy ona take zbieraa w ustach lin w
mimowolnym odruchu solidarnoci. Kiedy podnis oburcz dug
siekier, skupia si w sobie.
Tabliczka mnoenia przez pi rozkaza i wzi szeroki zamach.
Ostrze z cichym wistem przecio powietrze nad jego gow i zagbio
si w drewno z tpym stukiem, ktremu zawtrowao gone stknicie
chopca.
Pi razy jeden jest pi wyklepaa, podchwytujc rytm
uderze. Pi razy dwa jest dziesi.
Manfred stkn i biay kawaek drewna odprysn a na wysoko
jego gowy.
Pi razy trzy jest pitnacie. W tych promieniach
zachodzcego soca ostrze siekiery zatoczyo wietlisty krg i dokoa
posypa si grad wirw. Sarah recytowaa dalej, popiskujc z
podniecenia.
Pi razy dziesi jest pidziesit! zawoaa dokadnie w
chwili, gdy koda opada na kozio rozcita na dwoje. Manfred
wyprostowa si, opar na siekierze i umiechn si do dziewczynki.
Bardzo dobrze, Sarie, nie pomylia si ani razu.
Wyprya si uszczliwiona, lecz w tej samej chwili jej uwag
zwrcio co za jego plecami. Pobiega wzrokiem ponad ramieniem
Manfreda, umiech znikn z jej twarzy, jego miejsce zaja mina
wyraajca poczucie winy. Zeskoczya szybko ze sterty drewna,
okrcia si na picie i z szelestem spdnic umkna ciek do domu.
Manfred odwrci si i ujrza wuja Trompa opartego o wgie
warsztatu i przygldajcego si jego pracy.
320

 Przepraszam wujku powiedzia szybko, spuszczajc gow.

Wiem, e nie powinna tu przychodzi, ale po prostu nie mogem jej
odesa.
Wuj Tromp odepchn si od ciany i z rkami zwisajcymi wzdu
bokw, jak wielki niedwied, zbliy si powoli do Manfreda, po czym
obszedi go dookoa, mierzc jakim dziwnie nieobecnym spojrzeniem.
Na jego czole pojawia si maa, pionowa zmarszczka.
Manfred poruszy si nieswojo.
Ile ty masz waciwie lat, Jong? spyta wuj, dgajc go bolenie
w brzuch wielkim paluchem.
Manfred odpowiedzia, a wuj skin gow.
Jeszcze trzy lata, nim przestaniesz rosn. Typowa pcika,
chyba e na koniec sfiniszujesz i dobijesz do cikiej.
Te nieznane lecz dziwnie ekscytujce terminy przyprawiy Manfreda
o mrowienie na karku. Wuj Tromp podszed do stery drewna, powoli
zdj ciemny surdut, zwin go starannie i pooy na jednej z kd.
Potem odwiza koloratk, pedantycznie uoy j na surducie i
podwijajc rkawy biaej koszuli wrci do Manfreda.
A wic chciaby zosta bokserem? mrukn, a Manfred tylko
potakn gow. Nie by w stanie wydoby z siebie .gosu.
Od siekier.
Chopiec wbi j szybko w pieniek i odwrci si z powrotem do wuja.
Tromp Bierman wycign praw rk zwrcon otwart doni w jego
stron.
Bij! poleci.
Manfred zacisn pi i wzi ostrony zamach.
Nie dziergasz, Jong, skarpetek na drutach ani nie miesisz ciasta!
Co z tob? Jeste mczyzn czy dziewk suebn? Bij, chopie! Bij!
No, teraz lepiej. Ale nie bierz zamachu zza gowy, wal prosto przed
siebie. Mocniej, mocniej! No, niech bdzie. Teraz lewa. Tak, dobrze!
Lewa! Prawa! Lewa!
Wuj Tromp trzyma teraz przed chopcem ju obie rce, uchylajc si,
uskakujc, markujc uniki, a Manfred z zapaem poda za mm bijc
na zmian w wielkie otwarte donie.
No dobra powiedzia Tromp, opuszczajc rce. A teraz uderz
mnie w twarz. No, z caej siy. Prosto w szczk. Zobaczymy, czy dasz
rad mnie powali.
321

Manfred opuci pici i cofn si o krok.

Nie mog tego zrobi, wujku zaprotestowa.
Czego, Jong? Czego nie moesz zrobi?
Nie mog wujka uderzy. Kto to sysza? To byby zupeny brak
szacunku.
- No prosz, wic przestalimy rozmawia o boksie, a zaczlimy o
szacunku! rykn Tromp Bierman. O koronkach, damskich
rkawiczkach i puszkach do pudru! A mnie si zdawao, e chciae
nauczy si walczy! Mylaem, e chcesz zosta mczyzn, a widz
przed sob zasmarkanego siusiumajtka! Zmieni gos i piszczc
falsetem zacz przedrzenia Manfreda: Kto to sysza, wujku
Tromp, to byby zupeny brak szacunku!
Jego prawa rka wyprysna nagle do przodu i otwart doni
wymierzy Manfredowi siarczysty policzek, ktry zostawi na twarzy
chopca piekcy czerwony odcisk wszystkich piciu palcw.
Tobie nie chodzi o szacunek, Jong. Ty si po prostu pietrasz!
Najzwyczajniej w wiecie si boisz! Nie jeste mczyzn tylko
zasmarkanym siusiumaj tkiem! Nigdy nie nauczysz si walczy!
Druga wielka apa spada na twarz Manfreda tak niespodziewanie i z
tak szybkoci, e chopiec dostrzeg j dopiero w ostatniej chwili.
Palcy bl wycisn mu z oczu zy.
Trzeba ci bdzie znale fartuszek, dzieweczko! I kokardk we
wosy!
Tromp Bierman miesza z botem cofajcego si, oszoomionego,
niepewnego chopca, obserwujc go jednoczenie badawczo, wpatrujc
si w jego oczy i modlc si w duchu, eby to si stao. Znw uderzy,
rozbijajc mikkie ciao o zby, rozcinajc Manfredowi doln warg. Po
brodzie chopca pocieka smuka krwi.
No, nie daj si! wzywa po cichu, wylewajc na gow chopca
kuby pogardy, kpin i drwiny. No, prosz ci, nie daj si!
I nagle pier wezbraa mu bezbrzen radoci udao si! Manfred
zniy gow, jego oczy ulegy raptownej zmianie. Zapony zimnym,
tym nieubaganym blaskiem, jak u gotujcego si do skoku Iwa, i
chopiec ruszy do ataku.
Cho pastor na to czeka, spodziewa si tego, modli si o to,
szybko i impet natarcia omal nie zbiy go z ng; uratowa go tylko
dawny instynkt piciarza. Udao mu si uchyli przed tym pierwszym
322

morderczym atakiem, lecz w muskajcych skronie i targajcych brod

ciosach wyczu tak si, e musia przywoa na pomoc cay spryt i
uwag, by utrzyma si na nogach i nie ulec tej zimnej, dzikiej bestii,
ktr obudzi do ycia.
Ale ju po kilku rozpaczliwych sekundach odezwao si
dowiadczenie i dawna wprawa i zacz z coraz wiksz atwoci
uskakiwa, uchyla si, wycofywa tu poza zasig ramion chopca,
parujc wcieke ciosy, oceniajc walk z obiektywizmem postronnego
obserwatora, przygldajc si z coraz wikszym zachwytem, jak ten
nieszkolony modzik pracuje obiema rkami z dokadnie tak sam si i
zrczoci. Urodzony oburczniak! Nie faworyzuje prawej i cho nikt
go tego nie uczy, prowadzi kady cios z ramienia!
Potem jeszcze raz spojrza w te kocie oczy i na myl o tym, jaki
ywio rozpta, po plecach przebieg mu dreszcz grozy.
To morderca. Ma instynkt lamparta, ktry zabija dla samej radoci
zabijania, tylko po to, eby posmakowa krwi. On ju mnie nie widzi.
Widzi przed sob tylko zdobycz.
Ta wiadomo rozproszya go. Dosta w bark prawym prostym, od
ktrego zaszczkay mu zby i zadray nogi i ktry musia zostawi
siniaka od ramienia po okie. Oddech pali go w gardle, nogi zaczynay
mu ciy jak odlane z oowiu, serce omal nie rozsadzio mu piersi. Od
czasu, kiedy ostatni raz sta na ringu, miny dwadziecia dwa lata.
Dwadziecia dwa lata kuchni Trudi, dwadziecia dwa lata bez
fizycznego wysiku, chyba eby zaliczy do siedzenie za biurkiem lub
wygaszanie kaza. A ten modzik by jak maszyna. Wpatrzony w niego
zimnym, morderczym krtkowzrocznym spojrzeniem, mci bez
wytchnienia obiema rkami i pan bezlitonie do przodu.
Tromp Bierman zebra si w sobie, odczeka, a Manfred wypuci
prawy sierpowy, i w powsta w ten sposb szczelin posa potn
lew kontr, swj najlepszy cios, ten sam, ktrym w trzeciej rundzie
rozoy na opatki czarnego Jepht. Rozlego si to wspaniae
charakterystyczne stumione stuknicie koci o ko i kontra dosiga
celu.
Manfred osun si na kolana, morderczy blask znikn z
bursztynowych oczu, a jego miejsce zaj wyraz kompletnego
oszoomienia jak u czowieka, ktry wanie otrzsn si z transu.
323

 Tak wanie, Jong... Gos Trby Pana utraci caa sw tubalno,

brzmia jak wiszczcy skrzek. Na kolana, dzikowa Stwrcy.
Tromp osun si na ziemi obok Manfreda, obj go ramieniem i unis
twarz do nieba. Dzikujemy Ci, Boe Wszechmogcy, za silne ciao,
ktrym obdarzye swego modego sug. Dzikujemy ci za jego lewy
prosty cho wiemy, e trzeba bdzie nad nim ciko popracowa i
bagamy pokornie, by spojrza askawym okiem na nasze wysiki,
majce na celu zaszczepienie mu choby najlichszych podstaw pracy
ng. Jego prawy moe by tylko darem Niebios, za ktry dziki skada
Ci bdziemy po wieki wiekw, chocia trzeba go jeszcze nauczy, by
nie sygnalizowa kadego ciosu z piciodniowym wyprzedzeniem.
Manfred nadal potrzsa gow i rozciera szczk, lecz na dgnicie
grubym paluchem w ebra zareagowa bezbdnie.
Amen! zawoa arliwie.
Do pracy przystpimy niezwocznie, o Panie, wytyczymy w
warsztacie ring, by tam wykada Twemu modemu sudze podstawy
walki. Bagamy Ci tylko pokornie, by zechcia pobogosawi
naszemu przedsiwziciu i sprawi, by wiadomo o nim nie dotara do
partnerki sugi Twego w witym zwizku maeskim, Trudi Bierman.
Niemal kadego popoudnia wuj Tromp zaprzga kuca i pod
pretekstem odwiedzin u ktrego z parafian wyjeda z fasonem przez
frontow bram, machajc egnajcej go z werandy onie. Manfred
czeka ju na niego za kp boodajni przy drodze do Windhoek, bosy i
rozebrany do krtkich spodenek. Na widok zbliajcej si dwukki
podbiega do jej boku i rwna krok do truchtu konia.
Dzi osiem kilometrw, Jong! woa wuj Tromp, popdzajc
spasionego kuca. Do mostu na rzece i z powrotem, ale troch
szybciej ni wczoraj!
Rkawice, ktre wuj Tromp wykrad z kufra na strychu, byy
popkane od staroci, udao si je jednak jako wyata. Kiedy po raz
pierwszy zawiza je Manfredowi na rkach, chopiec podnis je do
nosa i powcha.
To zapach skry, potu i krwi, Jong. Nabierz go gboko w puca,
bo od tej chwili nie bdziesz si z nim rozstawa.
Manfred uderzy o siebie starymi, zniszczonymi rkawicami i na
chwil jego oczy zapony tym samym jasnym, otym blaskiem.
324

 To przyjemne uczucie mie je na rkach powiedzia z

umiechem.
Nie ma przyjemniejszego - zgodzi si wuj Tromp i podprowadzi
go do worka z grubego brezentu, wypenionego rzecznym piaskiem,
ktry zwisa z belki w rogu szopy.
Na pocztek chc zobaczy, e ta lewa troch pracuje. Ona jest jak
dziki ko, trzeba j okiezna i uoy do walki, nauczy j, jak nie
marnowa siy i energii. Musi przesta mci powietrze wedle wasnej
woli i przyzwyczai si, e ma robi to, co jej kaemy.
Wsplnie zbudowali ring wielkoci jednej czwartej prawdziwego, bo
tylko taki mg si zmieci w warsztacie, wkopali gboko w ziemi i
zabetonowali kolki naronikw. Potem rozpostarli na pododze pacht
grubego brezentu. Cementu i brezentu dostarczy jeden z
zamoniejszych parafian wuja Trompa wezwany do zoenia tego daru
ku chwale Pana i jego ludu wybranego. Nie by to apel, ktry mona
by atwo zlekceway.
Sarah nakazano zoy najstraszniejsz przysig dochowania
tajemnicy, jak Manfred i wuj Tromp byli w stanie wsplnie wymyli,
i pozwolono jej przyglda si treningom, cho bya widzem cakowicie
stronniczym i zupenie bezwstydnie dopingowaa wycznie modszego
z piciarzy.
Po dwch takich treningach nie zadranity, ale dyszcy jak miech
kowalski wuj Tromp potrzsn smutno gow.
To na nic, Jong. Albo znajdziemy ci innego partnera
sparingowego, albo ja sam bd musia zacz trenowa.
Od tego dnia kuc pozostawa sptany przy kpie boodajm, a wuj
Tromp pokonywa dugie kilometry u boku Manfreda, stkajc, sapic i
ociekajc potem lejcym si z jego brody jak pierwszy letni deszcz.
Ju wkrtce jednak, jakby zrzdzeniem jakich czarw, jego wydatny
brzuch zacz znika i spod pokadw galaretowatego sada
pokrywajcego ramiona i piersi wyoni si zarys twardych mini.
Stopniowo wyduyli rundy z dwch minut do czterech, a mianowana
oficjalnym sdzi czasowym Sarah odmierzaa je na tanim, srebrnym
kieszonkowym zegarku wuja Trompa, ktrego wtpliw punktualno
rekompensoway imponujce rozmiary.

325

Min niemal miesic, nim wuj Tromp mg powiedzie sobie co,

czego rngdy me powiedziaby Manfredowi ten chopak zaczyna
wyglda na boksera. Zamiast tego z surow min owiadczy:
Teraz szybko. Masz by szybki jak mamba i bojowy jak ratel.
Mamba to najgroniejszy w Afryki. Osiga trzy i p metra dugoci
i grubo nadgarstka doroego mczyzny. Jej jad w cigu czterech
minut sprowadza na czowieka mier mier w nieopisanych
mczarniach. Mamba jest tak szybka, e potrafi docign galopujcego
konia, a uderza znienacka, bez ostrzeenia w jednym mgnieniu oka.
Szybki jak mamba, bojowy jak ratel powtrzy wuj Tromp, a
mia to w cigu nadchodzcych lat uczyni jeszcze setki i tysice razy.
Ratel to mae afrykaskie zwierz o luno pofadowanej, lecz grubej i
twardej skrze, ktra opiera si kom mastyfa a nawet lamparta,
masywnej, spaszczonej czaszce, od ktrej nieszkodliwie odbijaj si
najgrubsze paki, i sercu lwa, nieustraszonego olbrzyma. agodny
zazwyczaj i cierpliwy, bez namysu rzuca si na najwikszego nawet
przeciwnika, jeli ten nieopatrznie go sprowokuje. Powiadano, e
instynktownie kieruje swj atak na krocze i potrafi wygry jdra
kademu samcowi, ktry mu zagrozi, bez wzgldu na to, czy byby to
czowiek, baw czy lew.
Co ci poka, Jong. Tromp Bierman podprowadzi Manfreda
do wielkiej drewnianej skrzyni stojcej pod tyln cian warsztatu i
unis wieko. To dla ciebie. Zamwiem listownie w Cape Town,
Przyjechao wczorajszym pocigiem.
Wcisn Manfredowi w rce pltanin skrzanych i gumowych
pasw.
Co to jest, wujku?
Chod, poka ci.
Tromp Bierman w kilka minut rozplta i poczy ze sob elementy
skomplikowanego wynalazku.
No i jak? spyta, odstpujc o krok i przygldajc si swemu
dzieu w szerokim umiechem. Co o tym mylisz, Jong?
Nigdy w yciu nie dostaem tak wspaniaego prezentu, wujku. Ale
co to takiego jest?
Uwaasz si za boksera, a nie potraflsz rozpozna gruszki
treningowej, kiedy masz j przed samym nosem!
Gruszka treningowa! Musiaa kosztowa mnstwo pienidzy!
326

 To prawda, Jong, tylko nie mw o tym ciotce Trudi.

Co si z tym robi?
Tylko patrz! zawoa wuj Tromp i zacz mci na przemian
obiema piciami w skrzany worek, szybko, raz za razem, trafiajc go
precyzyjnie po kadym odbiciu si od ramy, a wreszcie opuci rce i
dyszc ciko cofn si o krok.
Szybko, Jong, szybko mamby!
W obliczu tego nowego dowodu hojnoci i entuzjazmu wuja Manfred
musia przywoa na pomoc ca sw miao, by zdoby si na
wypowiedzenie sw, ktre od tygodni paliy go wjzyk. Odczeka do
ostatniej chwili ostatniego dnia i dopiero wtedy wyrzuci nagle z siebie:
Musz odej, wujku.
Patrzy z blem, jak na surowej twarzy brodacza, ktrego zdy
szczerze i gboko pokocha, pojawia si wyraz niedowierzania i
gbokiego rozczarowania.
Odej? Jak to odej? Chcesz opuci mj dom? Wuj Tromp
stan jak wryty na zakurzonej drodze do Windhoek i otar twarz
zniszczonym rcznikiem zawizanym wok szyi. Dlaczego, Jong,
dlaczego?
Mj tata odpar Manfred. Za trzy dni zaczyna si jego
proces. Musz tam by, wujku. Pjd, ale wrc. Przysigam. Wrc
najszybciej, jak bd mg.
Wuj Tromp odwrci si i pobieg dalej dug prost drog, dudnic
ciko o ziemi niedwiedzimi nogami i wzbijajc za kadym krokiem
kby kurzu. Manfred popdzi przed siebie, eby go dogoni. Nie
zamienili ju ze sob ani sowa a do kpy drzew, gdzie staa uwizana
dwukka.
Oom Tromp wdrapa si na kozio, wzi do rki lejce i spojrza na
Manfreda stojcego na ziemi obok koa.
Chciabym, Jong, mie syna, ktry by okaza mi takie
przywizanie mrukn cicho i trzepniciem lejcw poderwa kuca do
kusa.
Nastpnego dnia, dugo po kolacji i wieczornych modlitwach,
Manfred lea na ku i soniwszy starannie wiec stojc na pce
nad gow, by jej migotanie nie zwrcio na t ekstrawagancj uwagi
ciotki Trudi, czyta Goethego, ulubionego pisarza swego ojca. Cho
bardzo podcign si z niemieckiego, nie byo to wcale takie atwe.
327

Ciotka Trudi nalegaa, by przez dwa dni w tygodniu nie mwiono w

domu adnym innym jzykiem, a take wprowadzia uczone dysputy
przy kolacji, w ktrych udzia bra powinni to znaczy musieli
wszyscy czonkowie rodziny. Lecz przecie Goethe to nie czytanka dla
pocztkujcych. Manfred z takim skupieniem rozgryza zawioci form
czasownikowych, e obecno wuja Trompa spostrzeg dopiero wtedy,
gdy ten wyj mu ksik z rki.
Zesujesz sobie oczy, Jong.
Manfred poderwa si na ku i spuci nogi na podog. Wuj Tromp
usiad ciko obok niego, kartkujc w roztargnieniu ksik, a po chwili
powiedzia nie podnoszc oczu:
Rautenbach jedzie jutro do Windhoek swoim fordem T. Wiezie
na targ sto indykw, znajdzie si jednak dla ciebie miejsce z tyu.
Bdziesz musia jako znie fruwajce pierze i indycze gwna, ale to
taniej ni pocigiem.
Dzikuj, wujku.
W miecie mieszka pewna stara wdowa. To porzdna i pobona
niewiasta, a do tego wietnie gotuje. Bdziesz mg si u niej
zatrzyma. Tu masz list. Wyj z kieszeni kartk papieru i pooy j
Manfredowi na kolanach. Kartka bya po prostu zoona i
zapiecztowana du kropl czerwonego wosku. Pensja wiejskiego
pastora nie starczaa na takie zbytki jak koperta.
Dzikuj, wujku. Manfred nie potrafi znale adnych innych
sw. Chcia zarzuci ramiona na t niedwiedzi szyj i przytuli
policzek do szorstkiej siwiejcej brody, ale zapanowa nad sob.
Moesz mie jakie inne nieprzewidziane wydatki burkn
Tromp Bierman. Nie wiem, w jaki sposb przyjdzie ci wraca. Na
wszelki wypadek... Sign do kieszeni, wzi drug rk do
Manfreda i co mu w ni wcisn.
Manfred spojrza na dwie byszczce pkoronwki i pokrci powoli
gow.
Ja nie mog, wujku...
Nic nie mw, Jong przerwa mu wuj Tromp wstajc z ka.
Zwaszcza ciotce Trudi.
Ja mog wujkowi wszystko zwrci! zawoa Manfred,
przytrzymujc go za rkaw. I za to, i za wszystkie inne wydatki!
328

 Wiem, e kiedy mi za to odpacisz, Jong. Odpacisz tysickrotnie

przysparzajc durny i radoci.
Nie, nie kiedy! Teraz! Mog wujkowi zwrci za wszystko ju
teraz.
Zerwa si z ka i podbieg do postawionej na czterech cegach
skrzynki, ktra suya mu za szaf. Przyklkn na ziemi, wsun rk
w szpar midzy cegami, wycign ty woreczek na tyto, po czym
wrci pospiesznie do wuja, rozsupujc niecierpliwie sznurki maego
kapciucha. Rce trzsy mu si z podniecenia, myla tylko o tym, by
jak najprdzej sprawi wujowi przyjemno.
Prosz, wujku. Niech wujek nastawi do.
Tromp Bierman wycign z pobaliwym umiechem wielk ap o
palcach jak porzdne, domowego wyrobu kiebaski, poronit z
wierzchu skrconymi czarnymi wosami.
Co ty tam masz, Jong? spyta dobrotliwie i w tym momencie
umiech zamar mu na twarzy. Z woreczka Manfreda wysypaa si na
jego do kaskada mienicych si kamieni.
Diamenty, wujku szepn Manfred. Tyle, e stanie si wujek
bogaty. Bdzie mg sobie wujek kupi wszystko, o czym zamarzy.
Skd to masz? spyta chodno i beznamitnie Tromp Bierman.
Skd wzie te kamienie?
Mj tata... mj ojciec. Woy mi je pod podszewk kurtki.
Powiedzia, e to na opacenie szk, na opacenie tego wszystkiego, co
zawsze chcia dla mnie zrobi, ale nigdy nie byo go na to sta.
A wic jednak... powiedzia cicho Tromp Bierman. Wic
jednak to prawda, o czym wypisyway gazety. Nie byy to zwyke
kamstwa Anglikw. Twj ojciec jest zbjem i bandyt. Zacisn w
wielkiej doni migoccy skarb. A ty bye razem z nim, Jong.
Musiae tam by, kiedy dokonywa tych potwornoci, o ktre go
oskaraj, za ktre bd go sdzi. Bye wtedy z nim, Jong?
Odpowiadaj! Jego gos przybiera na sile jak sztormowa wichura, a
wreszcie przeszed w oguszajcy ryk. Czy razem z nim czynie
tamto zo?! Drug rk chwyci Manfreda za koszul pod szyj i
przycign gow chopca, a niemal stykali si twarzami. Wyznaj
to, Jong. Wyznaj mi wszystko, wyspowiadaj si do koca z tych
potwornych wystpkw! Czy bye z ojcem, kiedy napad na tamt
Angielk i j obrabowa?!
329

 Nie, nie, to nieprawda! potrzsn rozpaczliwie gow Manfred.

Ojciec nigdy by tego nie zrobi. To byy nasze diamenty. Wszystko
mi wytumaczy. Poszed tylko odzyska to, co nam si prawnie
naleao.
Czy bye z nim, kiedy to robi?! przerwa mu kolejny ryk wuja
Trompa. Tylko mw prawd! Bye czy nie?!
Nie, wujku. Poszed sam. A kiedy wrci, by ciko ranny... Ca
rk mia...
Dziki Ci, o Panie! zawoa z ulg Tromp Bierman wznoszc
oczy do nieba. Wybacz mu, Panie, albowiem nie wiedzia, co czyni.
Do grzechu nakoni go zy czowiek.
Mj ojciec nie jest zym czowiekiem zaprotestowa Manfred.
Zosta oszukany, okradziony z tego, co mu si susznie naleao.
Milcz, Jong. Oom Tromp wsta i wyprostowa si na ca
wysoko, wspaniay i grony jak biblijny prorok. Twoje sowa to
obraza boska. Dokonasz pokuty natychmiast i bezzwocznie.
Powlk Manfreda pod przeciwleg cian szopy i pchn go w stron
wielkiego czarnego kowada.
Nie bdziesz krad to sowa samego Boga. Pooy
pierwszy diament porodku kowada. Te kamienie to robaczywe
owoce potwornego wystpku. Sign na pk i zdj z niej
dwukilowy mot. Musz zosta zniszczone. Wcisn Manfredowi
mot w rce.
Mdl si o wybaczenie, Jong. Bagaj Pana o ask i wybaczenie i
uderzaj!
Manfred sta z motem przycinitym oburcz do piersi i wpatrywa
si szeroko otwartymi oczami w lnicy na kowadle diament.
Uderzaj, Jong! Rozbij ten przeklty kamie lub no po wieki
wiekw jego przeklestwo! rykn wuj Tromp. W imi Boga,
uderzaj! Uwolnij si od winy i haby!
Manfred powoli unis mot i znowu si zawaha. Odwrci gow i
spojrza na miotajcego ogniem z oczu starca.
Uderzaj! rykn Tromp Bierman. Ju!
Chopiec wzi zamach, ten sam pyrniy szeroki zamach co przy
rbaniu drewna, i z sapniciem wysiku spuci mot na czarne kowado.
Rozleg si gony metaliczny brzk. Manfred powoli unis mot.
330

Diament zmieni si w biay py, drobniejszy ni cukier, lecz

mikroskopijn krysztaki nadal chwytay swiato swiecy i skrzyy si
basniowym ogniem. Kiedy wuj jednym szorstkim ruchem zmit je z
kowada, diamentowy py posypa si na ziemi migotliwym tczowym
obokiem. Tromp Bierman pooy na kowadle nastpny lnicy klejnot
wart tyle, ile tylko niewielu ludzi mogo zgromadzi po dziesiciu
latach harwki w pocie czoa, i cofn si o krok.
Uderzaj! rykn. Mot wisn w powietrzu, kowado
zadzwonio jak wielki gong. Drogocenny py opad kaskad na podog,
a jego miejsce zaj nastpny kamie.
Uderzaj! grzmia Trba Pana, a Manfred bi motem stkajc z
wysiku i tumic w gardle wzbierajcy szloch, a wreszcie wuj Tromp
zawoa: Chwaa Panu Najwyszemu! Dzieo skoczone!
Pad na kolana, pocigajc Manfreda ze sob na zasan diamenowym
pyem ziemi i uklkli obaj przed kowadem jak przed otarzem.
O Panie, Boe Wszechmogcy, zechciej spojrze askawie na akt
pokuty i skruchy. Ty, ktry odda swe ycie dla naszego zbawienia,
wybacz swemu modemu sudze niewiedz i niedojrzao, to one
przywiody go do grzechu.
Byo ju po pnocy, knot skwiercza w roztopionych resztkach
wosku, gdy wuj Tromp wsta z klczek i podnis z nich Manfreda.
Pora spa, .Jong. Na razie zrobilimy wszystko co w naszej mocy
eby ocali twoj dusz.
Przyglda si, jak Manfred ciga ubranie i wlizguje si pod koc, po
czym spyta cicho:
Gdybym zabroni ci jutro jecha do Windhoek... Czy usuchaby
mnie?
Ale mj tata... szepn Manfred zmartwiaym gosem.
Odpowiedz, Jong. Czy usuchaby mnie?
Nie wiem, wujku, ale chyba bym nie mg. Tata...
Masz ju za co pokutowa, nie byoby dobrze dodawa do
brzemienia twych wystpkw grzechu nieposuszestwa. Dlatego te
nie wydam ci takiego zakazu. Musisz postpi tak, jak dyktuje ci
sumienie i poczucie lojalnoci. Ale przez wzgld na mnie i dla swego
wasnego dobra nie uywaj w Windhoek nazwiska De La Rey. Posuguj
si nazwiskiem Bierman, syszysz?
331

30
Dzi ogoszenie wyroku! Nigdy nie prognozuj wyniku przewodw
sdowych owiadczy Abe Abrahams z krzesa przed biurkiem
Centaine Courteney. Po prostu z zasady. Dzi jednak postanowiem
zrobi od niej wyjtek. Przewiduj, e tego czowieka czeka stryczek.
Kara gwna, nie ma wtpliwoci.
Skd moesz by tego taki pewien, Abe? spytaa cicho
Centaine.
Abrahams popatrzy na ni ze skrytym podziwem. Miaa na sobie
prost sukienk o obnionej talii, ktrej cen usprawiedliwia tylko
znakomity krj i gatunek jedwabnego derseju. Kiedy Centaine staa tak
na tle wielkiego francuskiego okna, jaskrawobiae afrykaskie soce
tworzyo wok jej gowy wietlist aureol, a suknia podkrelaa jej
modne mae piersi i chopico szczupe biodra. Musia si zdoby na
spory wysiek, by oderwa oczy i skoncentrowa si na cygarze,
ktrego wymachiwaniem podkrela wyuszczane racje.
Po pierwsze, kwestia winy. Nikt, nawet obrona, me prbowa
powanie sugerowa, e mgby by niewinny. Praktycznie wszyscy
przyznaj, e jest winny, i to jak wszyscy diabli. Winny powzicia
zamiaru dokonania przestpstwa i jego popenienia, winny
zaplanowania go w najdrobniejszych szczegach i wykonania zgodnie
z planem, a wszystko to w okolicznociach, ktre ze wszech miar
naley uzna za obciajce napad na wojskowy punkt uzupenie,
kradzie koni, ostrzelanie policjantw z broni palnej i zranienie jednego
z nich granatem. Obrona praktycznie przyznaa si, e jedyna nadzieja
w wycigniciu z prawniczego kapelusza jakiego technicznego lub
proceduralnego krlika, ktry zrobi wraenie na wysokim sdzie. Ale
jak do tej pory krlik ten nie chce si w aden sposb zmaterializowa.
Centaine westchna ciko: Spdzia cae dwa dni na awie dla
wiadkw. Cho pozostaa chodna i niewzruszona i nawet na
najbardziej podchwytliwe i agresywne. pytania obrony odpowiadaa z
niezmconym spokojem, czua si wykoczona. Przeladowao j
poczucie winy za doprowadzenie Lothara do popenienia zbrodniczego
szalestwa, a teraz za przewodzenie szarpicej go ze wszystkich stron
bandzie, ktra ju wkrtce rozedrze go na strzpy z caym
przewidzianym prawem okruciestwem.
332

 Po drugie machn cygarem Abe jego przeszo. Podczas

wojny by zdrajc i buntownikiem, za jego gow wyznaczono wysok
cen, ma na swym koncie dugi cig brutalnych zbrodni.
Zbrodnie wojenne puszczono mu w niepami zauwaya
Centaine. Otrzyma pene przebaczenie podpisane przez premiera i
ministra sprawiedliwoci.
Nie szkodzi, taka przeszo bdzie przemawiaa przeciwko niemu
odpar Abrahams z min wtajemniczonego. To przebaczenie tylko
pogorszy spraw: ksanie askawej doni, kpiny z powagi prawa i tak
dalej. Moesz mi wierzy, e wysokiemu sdowi nie przypadnie to do
gustu.
Obejrza uwanie koniec cygara. Palio si rwno, centymetr szarego
popiou trzyma si mocno i pewnie. Skin z zadowoleniem gow i
podj wyliczanie.
Po trzecie, ten czowiek nie okaza ani cienia skruchy, ani
odrobiny, nic, kompletnie nic. Odmwi udzielenia jakichkolwiek
informacji o miejscu ukrycia upu. Urwa widzc, e jego wzmianka
o zaginionych diamentach wprawia Centaine w wyrane przygnbienie,
po czym pospiesznie cign dalej: Po czwarte, emocjonalne aspekty
zbrodni: napadnicie kobiety zajmujcej tak wysok pozycj spoeczn.
Umiechn si nagle pod nosem. Bezradnej, sabej kobiety, tak
bezbronnej, e odgryza mu rk. Centaine nachmurzya si, wic
natychmiast z powrotem spowania. Twoja odwaga i szczero,
godno, jak zachowaa na awie dla wiadkw, take bd
przemawiay na jego niekorzy. Widziaa nagwki w gazetach:
Joanna darc i Florence Nightingale w jednej osobie. Do tego
zawoalowane sugestie, e ten napad mg by bardziej odraajcy i
brutalny, ni skromno pozwaa ci wyzna. Sdzia bdzie chcia ci to
wynagrodzi, podajc na tacy jego gow.
Centaine spojrzaa na zegarek.
Sd wznowi rozpraw za czterdzieci minut. Trzeba si zbiera.
Abe natychmiast podnis si z krzesa.
Uwielbiam obserwowa dziaanie prawa, jego wywaony, peen
dostojestwa krok, pomp i rytua, powolne mielenie dowodw i
zezna, oddzielanie pleww od ziarna...
Nie teraz, Abe przerwaa mu Centaine. Przed lustrem nad
kominkiem, poprawia kapelusz opuszczajc na jedno oko czarn
333

woalk i ustawiajc wskie rondo pod modnym ktem, po czym

podniosa-torebk z krokodylej skry i wsuna j pod rami. Daj
dzisiaj spokj swym popisom oratorskim. Po prostu chodmy, eby
mie ju ten koszmar jak najszybciej za sob.
Do sdu pojechali fordem Abego. Dziennikarze czekali na nich przed
budynkiem, wpychali aparaty w otwarte oknienko samochodu, olepiali
Centaine byskami fleszw. Osonia oczy torebk, ale jeszcze nim
wysiada, otoczyli j zbitym tumem, wykrzykujc jeden przez drugiego
pytania.
Jak si pani bdzie czua, jeli go powiesz?
Co z diamentami, pani Courteney? Czy pani firma podniesie si po
tej stracie?
Co pani czuje?
Abrahams wkroczy energicznie do akcji, utorowa jej drog przez
tum i wcign za rk do, w miar spokojnego, budynku sdu.
Zaczekaj tu na mnie, Abe polecia, szybkim krokiem
przemkna przez tum oczekujcych na otwarcie drzwi gwnej sali
rozpraw i skrcia w boczny korytarz. Wszystkie gowy odwrciy si w
jej stron, usyszaa za plecami szmer wymienianych pgosem uwag,
zignorowaa to jednak i skrcia za rg w stron damskiej toalety.
Pomieszczenie przydzielone obronie znajdowao si dokadnie obok.
Rozejrzaa si ukradkiem, eby sprawdzi, czy nikt jej nie obserwuje,
podesza szybko do drzwi, zapukaa i nie czekajc na odpowied
nacisna klamk. Wesza do rodka i zamkna za sob drzwi.
Wybaczcie, panowie, to najcie powiedziaa w odpowiedzi na
zaskoczone spojrzenia adwokatw oskaronego ale musz zamieni
z wami par sw.
Kiedy kilka minut pniej wrcia, Abe nadal czeka tam, gdzie go
zostawia.
Jest pukownik Malcomess poinformowa j pgosem i na
chwil wszystkie inne sprawy straciy dla niej jakiekolwiek znaczenie.
Gdzie? spytaa z oywieniem. Nie widziaa Blainea od
drugiego dnia procesu, kiedy to tym dwicznym tenorem, od ktrego
Centaine przechodziy ciarki po plecach, zoy zeznania, zeznania
tym bardziej obciajce, e Blaine skada je rzeczowym, spokojnym,
cakowicie beznamitnym tonem. Obrona prbowaa przyapa go na
niecisociach w opisie sceny wymordowania koni i ataku granatami,
334

lecz wkrtce byo jasne, e niewiele to da, tote po kilku prowadzcych

domkd pytaniach zostawiono go w spokoju. Od tamtej pory Centaine
wypatrywaa go codziennie, niestety na prno.
Gdzie on jest? powtrzya.
Wszed ju do rodka odpar Abe .
Dopiero teraz spostrzega, e podczas jej krtkiej nieobecnoci woni
otworzyli cikie podwjne drzwi gwnej sali rozpraw.
Charlie trzyma dla nas miejsca, nie ma co si toczy. Abe uj
j pod rk i poprowadzi przez kbicy si tum. Woni poznali
Centaine i pomogli je przecisn si do krzese w trzecim rzdzie, ktre
zarezerwowa im asystent Abego.
Ukradkiem zacza przeszukiwa gszcz oczekujcych na rozpoczcie
rozprawy wypatrujc wysokiej sylwetki Blainea i naraz drgna; w
tumie cia otworzya si wska szczelina i na moment ujrzaa go
stojcego u drugiego koca przejcia. On take jej szuka; spostrzeg j
sekund pniej i zareagowa rwnie gwatownie jak ona. Wpatrywali
si sobie w oczy z odlegoci kilku metrw, ktre wydaway si
otchani szersz ni ocean. adne si nie umiechno. Potem tum w
przejciu zwar si ponownie i stracia go z oczu. Wcisna si w
krzeso obok Abego i zacza grzeba w torebce, by da sobie troch
czasu na otrznicie si i przyjcie do siebie.
Oto i on! zawoa nagle Abe , a Centaine pomylaa, e chodzi
mu o Blainea, lecz w tej samej chwili zobaczya, e stranicy
wprowadzaj Lothara De La Reya.
Cho przez ostatnie pi dni widywaa go dzie w dzie, wci nie
moga si otrzsn z szoku na widok zmiany, jaka w nim zasza. Tego
dnia mia na sobie wyblak niebiesk robocz koszul i ciemne
spodnie. Ubranie wisiao na nim, jakby byo o kilka numerw za due, a
jeden pusty rkaw by luno przypity do boku. Powczy nogami jak
starzec, jeden ze stranikw musia mu pomc wej na schodki przed
aw oskaronych.
Wosy zupenie mu zbielay, nawet w gstych ciemnych brwiach
srebrzyy si pasemka siwizny. By nieprawdopodobnie chudy, skra
zwisaa mu na policzkach i na szyi lunymi fadami. Tak niegdy
ogorzaa, miaa teraz otawy kolor starego kitu i dziwny, szarawy,
martwy odcie.
335

Siadajc na awie oskaronych podnis gow i z jakim aosnym

niepokojem przebieg wzrokiem zatoczone awy galerii sali rozpraw.
Naraz oczy rozbysy mu radoci, a twarz rozjani niky umiech
najwyraniej nalaz to, czego szuka. Od piciu dni kadego ranka
obserwowaa t sam scen. Odwrcia si w krzele i zadara gow,
eby zajrze na galeryjk, ale z miejsca, gdzie siedziaa, byo to
niemoliwe. Nie moga zobaczy, kto z tam siedzcych zwraca na siebie
uwag Lothara.
Prosz wsta, sd idzie! obwieci wony.
Rozlego si szuranie ng i poskrzypywanie krzese, wszyscy obecni
wstali, sdzia Hawthorne i jego dwaj pomocnicy podeszli do swych
foteli. By to drobny szpakowaty mczyzna o dobrotliwym wyrazie
twarzy i byszczcych zza binokli ywych, ciemnych oczach. Wyglda
raczej na dyrektora szkoy ni na surowego sdziego, powszechnie
znanego ze skonnoci do ferowania wyrokw mierci. Tak
przynajmniej twierdzi Abe.
Ani sdzia gwny, ani jego pomocnicy nie mieli peruk i barwnych
tog uywanych w angielskich sdach. Holenderskie prawo rzymskie
woli surowsz ornamentacj. Sdziowie mieli proste czarne togi z
biaymi krawatami w jaskczy ogon. Kiedy zgromadzeni w sali
zajmowali miejsca, sdziowie nachylili si do siebie i wymieniali
jeszcze jakie uwagi, czekajc, a ucichnie szmer rozmw,
pokasywanie i szuranie ng. Dopiero wtedy sdzia Hawthorne podnis
gow, dokona formalnego wznowienia rozprawy i poleci raz jeszcze
odczyta akt oskarenia.
W sali zapada pena napicia cisza. Reporterzy pochylili si w
oczekiwaniu z notesami w rkach i nawet adwokaci siedzcy w
pierwszych rzdach awek unulkli i znieruchomieli. Twarz
wpatrujcego si w sdziego Lothara nie wyraaa adnych uczu, bya
tylko kredowobiaa.
Sdzia Hawthorne nie odrywa oczu od notatek, wzmagajc z
subtelnym mistrzostwem napicie, a stao si niemal nie do
wytrzymania. Wtedy nagle podnis gow i bez adnych wstpw
zacz czystym gosem podsumowywa spraw i ferowa wyrok.
Najpierw omwi w szczegach wszystkie zarzuty oskarenia,
zaczynajc od najpowaniejszych: trzech przypadkw usiowania
dokonania morderstwa, dwch napadw z zamiarem wyrzdzenia
336

powanych szkd cielesnych oraz rabunku z broni w rku. Zarzutw

byo razem dwadziecia sze i omwienie ich wszystkich zajo
sdziemu dwadziecia minut.
Oskarenie przedstawio wszystkie zarzuty w sposb jasny,
przejrzysty i niezwykle przekonujcy.
Zaywny, rumiany oskaryciel napuszy si jak paw, syszc ten
komplement, a Centaine poczua si niewytumaczalnie zirytowana tym
objawem maostkowej prnoci.
Szczeglnie silne wraenie wywary na sdzie zeznania gwnych
wiadkw oskarenia. Zeznania jego ekscelencji zarzdcy terytorium
stanowiy dla nas ogromn pomoc. Mielimy niezwyke szczcie
mogc wysucha relacji tak znakomitego naocznego wiadka pocigu i
aresztowania oskaronego, ktrego to okresu dotycz jedne z
powaniejszych zarzutw stawianych w tej sprawie. Sdzia oderwa
wzrok od notatek i spojrza na Blainea Malcomessa. W tym miejscu
pragn wspomnie, i wiadectwo pukownika Malcomessa wywaro na
sdzie jak najkorzystniejsze wraenie i przyjte zostao bez
najmniejszych zastrzee.
Ze swego miejsca Centaine widziaa ty gowy Blamea. Kiedy sdzia
na niego spojrza, czubki odstajcych uszu zarowiy si. Centaine
poczua przypyw czuoci. To zakopotanie byo wzruszajce,
ujmowao za serce.
Sdzia Hawthorne przenis wzrok i spojrza wprost na ni.
Drugim wiadkiem oskarenia, ktrego zachowanie odebralimy
jako nieskazitelne, a zeznania jako niepodwaalne, bya pani Centaine
Courteney. Sd doskonale zdaje sobie spraw, jak trudne musiao by
dla niej ich skadanie i w peni docenia odwag, ktr zademonstrowaa,
me tylko na tej sali rozpraw. I w tym wypadku mielimy ogromne
szczcie, i przy rozstrzyganiu sprawy moglimy korzysta z zezna
takiego wiadka.
Kiedy sdzia to mwi, Lothar De La Rey odwrci gow i wbi
wzrok w Centaine. Jasne, te oczy patrzyy na ni tak oskarycielsko,
e nie wytrzymaa ich spojrzenia i spucia gow.
Natomiast obrona bya w stanie powoa tylko jednego wiadka,
ktrym okaza si sam oskarony. Po dugich i starannych rozwaaniach
doszlimy do wniosku, e znaczna cze zezna wiadka jest nie do
przyjcia. wiadek przez cay czas objawia wrogo i brak chci
337

wsppracy. Odrzucamy zwaszcza jego twierdzenie, jakoby mia

popeni zarzucane mu czyny w pojedynk, bez udziau wsplnikw.
Tu zeznania pukownika Malcomessa, pani Courteney i policjantw z
grupy pocigowej s niedwuznaczne i cakowicie si ze sob pokrywaj.
Lothar De La Rey odwrci powoli gow w stron sdziego
ponownie wbi we to wzgardliwe, nienawistne spojrzenie, ktrym od i
dni z takim uporem zraa go do siebie, ale sdzia wytrzyma je
drgnienia powiek i cign dalej:
Tak wic rozwaylimy wszystkie przedstawione nam zeznania i
dowody i jestemy jednomylni co do wyroku. Uznajemy Lothara De
La Reya winnym popenienia wszystkich dwudziestu szeciu
zarzucanych mu czynw.
Lothar nawet nie drgn, ale przez sal przebiego jedno zbiorowe
sapnicie, po ktrym natychmiast zahuczao od komentarzy. Trzech
dziennikarzy zerwao si z awek i wybiego do telefonw, a Abe skin
gow z zadowolon min.
A nie mwiem? mrukn, nachylajc si ku Centaine.
Stryczek. Bdzie wisia, to wicej ni pewne.
Poniewa wysiki wonych, by przywrci porzdek, spezly na
niczym, sdzia Hawthorne pospieszy im z pomoc. Uderzy kilka razy
motkiem i gromkim gosem ostrzeg:
Nie zawaham si nakaza oprnienia sali!
Powoli znw zapada cisza.
Przed ogoszeniem wyroku wysuchamy prb o zagodzenie kary,
jakie obrona z pewnoci zechce przedoy. Sdzia Hawthorne
zwrci gow w stron modego adwokata, ktremu powierzono obron
z urzdu. Obroca natychmiast wsta.
Poniewa Lothara De La Reya nie byo sta na wasnego adwokata,
wyznaczono mu obroc z urzdu. Zosta nim Reginald Osmond.
Pomimo modego wieku i braku dowiadczenia bya to jego pierwsza
sprawa, w ktrej oskaronemu grozia kara mierci Osmond radzi
sobie nadspodziewanie dobrze, biorc pod uwag beznadziejno
pooenia swego klienta. Przesuchiwa wiadkw oskarenia sprawnie i
z zaciciem i cho niewiele to dao, nie ustpi pola bez walki i nie da
oskareniu odnie atwego zwycistwa.
Jeli wysoki sd pozwoli, chciabym wezwa wiadka, na ktrego
zeznaniach opr prob o najniszy wymiar kary.
338

 Ale, panie Osmond, chyba nie chce pan wprowadza nowego

wiadka na tym etapie sprawy? Sdzia Hawthorne by wyranie
zaskoczony. Czy moe pan powoa si na jakie precedensy?
spyta marszczc czoo.
Z caym szacunkiem odsyam wysoki sd do sprawy Korona
przeciwko Van der Spuyowi z roku 1923 oraz Korona przeciwko
Alexandrowi z roku 1914.
Po krtkiej naradzie z sdziami pomocniczymi Hawthorne spojrza z
powrotem na obroc.
No c, panie Osmond powiedzia z teatralnym westchnieniem prosz powoywa tego swego wiadka.
Dzikuj, wysoki sdzie. Osmond by tak rozradowany tym
sukcesem, e wzywajc wiadka kilka razy si zajkn.
Prosz o zajcie miejsca na awie dla wiadkw... parn Centaine
de Thiry Courteney
Sala ze zdumienia wstrzymaa oddech i dopiero po chwili rozleg si
szmer zaskoczenia, radosnego podniecenia i zachwytu. Nawet sdzia
Hawthorne odchyli si w swoim wysokim rzebionym fotelu.
Dziennikarze wstali z miejsc, eby zobaczy min Centaine, a z galerii
dobiego woanie:
Za draniowi ptl na szyj, skarbie!
Sdzia Hawthorne natychmiast odzyska zimn krew i bysn gronie
oczami zza binokli, prbujc zidentyfikowa ordynusa.
Nie bd tolerowa adnego dalszego zakcania porzdku! Za
obraz sdu s bardzo wysokie kary! rzuci ostrym tonem i nawet
dziennikarze pospiesznie zajli miejsca i pochylili si skruszeni nad
notatnikami.
Wony podprowadzi Centaine do awy dla wiadkw i zaprzysig na
Bibli, a wszyscy obecni w sali, w tym take trzej czonkowie skadu
sdziowskiego, utkwili w niej spojrzenia zdradzajce niemal bez
wyjtku uwielbienie i podziw. Tylko w oczach Blainea i Abrahama
Abrahamsa malowao si zaskoczenie i niepokj.
Osmond wsta, eby rozpocz przesuchanie wiadka. Gos ama mu
si ze zdenerwowania i chci wyraenia najgbszego szacunku.
Pani Courteney, czy nie zechciaaby pani powiedzie sdowi, od
jak dawna ma pani oskaronego, to znaczy winia poprawi si
szybko, bo Lothar zosta ju przecie skazany.
339

 Znam Lothara De La Reya od niemal czternastu lat odpara

Centaine spogldajc na przygarbion sylwetk po przeciwnej stronie
sali.
Czy byaby pani tak mia, by opisa, swoimi wasnymi sowami,
okolicznoci w jakich si poznalicie.
Byo to w roku tysic dziewiset dziewitnastym. Bkaam si po
pustyni. Uratowaam si z katastrofy statku Protea Castle, ktry
zaton w okolicy Wybrzea Szkieletw, i zostaam wyrzucona przez
fale na brzeg. Przez ptora roku wdrowaam po Kalahari z ma
grupk Buszmenw ze szczepu San. Wszyscy znali t histori, w
swoim czasie stanowia niema sensacj. Ale teraz, opowiadana przez
sam jej bohaterk, z tym delikatnym francuskim akcentem, nabraa na
nowo ycia.
Centaine snua sw opowie przywoujc wspomnienia rozpaczy I
cierpienia, przeraajcych trudw, jakie przyszo jej pokona, ogromnej
samotnoci, jakiej zaznaa, a sala suchaa jej sw w martwej ciszy.
Nawet sdzia Hawthoflle zgarbi si w fotelu, opar brod na
zacinitych piciach i zastyg w absolutnym bezruchu. Wszyscy
razem z ni przedzierali si przez lotne piaski Kalaha, towarzyszyli jej,
gdy odziana w skry dzikich zwierzt, z niemowlciem na biodrze
natkna si na odciski koskich kopyt, podkutych kopyt, pierwszy lad
cywilizowanego czowieka, jaki napotkaa w cigu wielu dugich
miesicy.
Dreli razem z ni z zimna i rozpaczy, gdy zapada afrykaska noc i
szanse ocalenia raptownie zmalay. Razem z ni brnli ostatnim
wysikiem woli przed siebie, przez ciemno, wypatrujc w oddali
blasku ogniska, tak jak ona wtedy zamarli z przeraenia, gdy opisaa
zowieszczy ksztat, ktry zamajaczy nagle smolicie czarn plam na
tle atramentowej nocy, i drgnli w awach, jakby na wasne uszy
usyszeli tu przed sob ryk godnego lwa.
Wstrzymywali oddech i pochylali si do przodu, gdy opowiadaa o
tym, jak walczya o ycie swoje i swojego dziecka, jak krcy wok
lew zagna j na najwysze gazie wysokiego drzewa, po czym zacz
si ku niej wspina niczym kot polujcy na wrbla. Poczuli na swym
ciele powiew gorcego, dyszcego oddechu i straszliwy bl, gdy z
ciemnoci wyprysna ogromna apa z dugimi tymi pazurami, ktre
dosigy jej uda i bezlitonie cigny j na ziemi.
340

W tym momencie urwaa, po prostu nie bya w stanie mwi dalej.

Czy to wtedy wanie interweniowa Lothar De La Rey?
ponagli j agodnie Osmond.
Przepraszam powiedziaa Centaine, wci nie mogc przyj do
siebie. To wszystko powrcio nagle z tak si...
Nie trzeba si tak forsowa, pani Courteney pospieszy jej z
pomoc sdzia Hawthorne. Jeli tylko yczy sobie pani tego, odrocz
rozpraw...
Nie, nie, wysoki sdzie. Dzikuj, ale to nie bdzie potrzebne.
Wyprostowaa gow i spojrzaa prosto przed siebie. Tak, wanie
wtedy zjawi si Lothar De La Rey. Obozowa tu obok i zaalarmoway
go ryki Iwa. Pooy go trupem w ostatniej chwili. Jeszcze kilka sekund
i zostaabym rozdarta na strzpy.
Uratowa pani ycie.
Ocali mnie od straszliwej mierci. Uratowa ycie mnie i mojemu
dziecku.
Osmond schyli w milczeniu gow, dajc suchaczom czas na
odebranie penego dramatyzmu tej chwili, po czym spyta cicho:
Co byo dalej, pani Courteney?
Po upadku z drzewa straciam przytomno, w ran na nodze
wdaa si gangrena. Przez wiele dni byam nieprzytomna, nie byam w
stanie troszczy si o siebie ani swego syna.
W jaki sposb zachowa si wtedy wizie?
Zaopiekowa si mn. Opatrzy moj ran. Doglda troskliwie
mnie i mojego dziecka.
Uratowa pani ycie po raz drugi?
Tak skina gow. Uratowa mnie po raz drugi.
Od tamtej pory mino wiele lat. Staa si pani zamon kobiet,
panie Courteney, milionerk?
Centaine nic nie odpowiedziaa, wic Osmond cign dalej:
Mniej wicej trzy lata temu skazany zwrci si do pani o pomoc
finansow w zaoeniu przedsibiorstwa poowu i przerobu ryb. Czy
tak?
Zwrci si z prob o poyczk do mojej firmy, Courteney Mining
and Finance odpara, a Osmond krtk seri pyta do prowadzi
histori do momentu zamknicia przez ni fabryki Lothara.
341

 Pani Courteuey, czy nie uwaa pani, e Lothar De La Rey mia

powody, by sdzi, e spotkaa go niesprawiedliwo, a moe nawet, I
swoim dziaaniem z rozmysem doprowadzia go pani do ruiny?
Centaine zawahaa si.
Moje dziaania oparte byy wycznie na zdrowych zasadach
obowizujcych przy prowadzeniu interesw. Niemniej jestem skonna
przyzna, e z punktu widzenia Lothara De La Reya mogo to wyglda
na prb rozmylnego doprowadzenia go do ruiny.
Czy w owym czasie zarzuci pani, e prbuje go pani zniszczy?
Centaine spucia wzrok na rce i co szepna.
Bardzo przepraszam, pani Courteney, ale musz pani prosi o
powtrzenie odpowiedzi.
Spojrzaa na niego z gniewem i gosem amicym si z napicia
odpara:
Tak, do licha! Powiedzia, e robi to, eby go zniszczy.
Panie Osmond! przerwa przesuchanie sdzia Hawthorne, ujc
si w krzele z surow min. Nalegam, aby traktowa pan wiadka z
wiksz wyrozumiaoci. Zagbi si z powrotem fotelu, wyranie
poruszony opowieci Centaine, po czym jeszcze i podnis gos:
Zarzdzam pitnastominutow przerw, aby mi Courteney moga
przyj do siebie.
Po wznowieniu rozprawy Centaine ponownie zaja miejsce na dla
wiadkw, czekajc cicho, a zostan zakoczone procedural. nnalnoci
i Osmond podejmie przesuchanie.
Siedzcy w trzecim rzdzie Bilane Malcomess doda jej umiechem
odwagi, a Centaine poczua, e jeli natychmiast me oderwie od mego
wzroku, wszyscy do ostatniego wonego odgadn jej uczucia. Si woli
przymkna oczy i podniosa spojrzenie na galeryjk.
Zrobia to ot, tak, bez adnego konkretnego celu. Nie przyszo jej w
tym momencie do gowy, e robi dokadnie to samo, co Lothar De La
Rey kadego ranka, teraz jednak patrzya na galeri pod tym samym
ktem co on. I nagle jej wzrok przykuo spojrzenie czyich oczu
wpatrujcych si w m z najdalszego zakamarka balkonu z nateniem,
ktremu wprost nie sposb byo si oprze. Drgna i zachwiaa si na
swym miejscu od doznanego szoku, bo oto znw patrzya w oczy
Lothara. Oczy Lothara, takie jakie je mia, gdy go poznaa; ote jak
topazy, jasne i roziskrzone pod czarnymi ukami brwi mode,
342

niezapomniane i me do zapomnienia. Ale oczy te nie lniy w twarzy

Lothara, bo Lothar siedzia pod cian naprzeciwko niej, przygarbiony,
szary i zaamany. Ta twarz bya moda, bia z niej sia i zapieka
nienawi. Nie miaa wtpliwoci, matczyny instynkt nie mg si
myli. Nigdy nie widziaa swego modszego syna. Na jej wasne
danie zabrano go tu po porodzie, jeszcze mokrego, a ona odwrcia
gow, by nie patrze na wierzgajce, nagie ciako. Ale teraz wiedziaa,
e to on. Na widok tej twarzy gdzie od ona, ktre go nosio, przeszy
cae jej ciao taki bl, e musiaa zatka usta doni, eby nie krzykn.
Pani Courteney, pani Courteney! woa sdzia Hawthorne z
coraz wyraniejsz nut niepokoju. Zmusia si, eby odwrci gow z
jego stron.
Czy dobrze si pani czuje, pani Courteney? Czy moe pani dalej
zaznawa?
Dzikuj, wysoki sdzie, czuj si zupenie dobrze.
Jej wasny gos dociera do niej jak z ogromnej dali i tylko
najwyszym wysikiem woli powstrzymaa si od ponownego
spojrzenia na galeri, na swego syna, Manfreda.
Skoro tak, to prosz zaczyna, panie Qsmond.
Z ogromnym trudem skupia si na pytaniach Osmonda
powracajcego raz jeszcze do napadu i szamotaniny w korycie
wyschnitej rzeki.
A zatem, pani Courteney, nie tkn pani nawet palcem, pki nie
signa pani po strzelb?
Tak, do tego momentu nawet mnie me dotkn.
Wiemy ju, e miaa pani bro w rku i prbowaa j pani
naadawa.
Zgadza si.
Czy gdyby to si pani udao, uyaby jej pani?
Tak.
Prosz powiedzie, pani Courteney, czy strzelaaby pani z
zamiarem zabicia?
Piotestuj, wysoki sdzie! zawoa z gniewem oskaryciel
zrywajc si na rwne nogi. To nie jest pytanie, tylko czysto
hipotetyczne rozwaania!
Protest uwzgldniony odpar sdzia Hawthorne. Nie musi
pani odpowiada, pani Courteney.
343

 Odpowiem powiedziaa czysto i wyranie Centaine. Tak,

strzelaabym po to, eby go zabi.
Czy pani zdaniem skazany wiedzia o tym?
Protestuj, wysoki sdzie. wiadek nie moe tego wiedzie.
Nim sdzia zdy podj decyzj, Centaine odpara stanowczo:
On mnie zna, zna mnie bardzo dobrze. Wiedzia, e gdybym
moga, zabiabym go bez namysu.
Rosnce z chwili na chwil napicie osigno punkt wrzenia; sala
eksplodowaa upiornym zachwytem. Mina caa minuta, nim udao si
przywrci porzdek. Centaine skorzystaa z rozgardiaszu i
zamieszania, eby spojrze w najdalszy kt galerii. Musiaa przywo na
pomoc cae swe opanowanie, eby do tej pory tego nie zrobi.
Miejsce byo puste. Manfred wyszed, a jego zniknicie kompletnie
wytrcio j z rwnowagi. Osmond znw o co pyta. Spojrzaa na niego
Z oszoomieniem.
Przepraszam, czy mgby pan powtrzy?
Pytaem, pani Courteney, czy sposb, w jaki skazany zareagowa,
widzc, e mierzy pani do niego ze strzelby z zamiarem zabicia...
Protestuj! zawy oskaryciel. Wysoki sdzie, jedynym
celem wiadka bya obrona siebie i swej wasnoci!
Musi pan inaczej sformuowa to pytanie, panie Osmond.
Tak jest, wysoki sdzie. Pani Courteney, czy sia, jakiej uy
skazany, bya nieproporcjonalna do tej, ktrej wymagao rozbrojenie
pani?
Sucham? W aden sposb nie moga si skupi. Mylaa tylko
o tym, eby jeszcze raz dokadnie przeszuka wzrokiem galeri.
Przepraszam, ale nie zrozumiaam pytania.
Czy oskarony uy wikszej siy, ni wymagao tego rozbrojenie
pani i uniemoliwienie oddania strzau?
Nie. Po prostu zabra mi strzelb.
A pniej, kiedy ugryza go pani w nadgarstek... Kiedy zatopia
pani zby w jego ciele zadajc mu ran, w wyniku ktrej trzeba byo mu
amputowa ca rk... Czy uderzy pani lub wyrzdzi pani w odwecie
jak inn krzywd?
Nie.
Zadawany mu przez pani bl musia by trudny do wytrzymania,
a mimo to nie uy w stosunku do pani nadmiernej siy?
344

 Nie potrzsna gow. Zachowywa si... zacza szuka

odpowiedniego sowa zachowywa si dziwnie agodnie, niemal
delikatnie.
Rozumiem. A kiedy odchodzi.. Upewni si, czy ma pani
dostateczn ilo wody, prawda? I udzieli rady uatwiajcej
przetrwanie na pustyni?
Sprawdzi, czy mam do wody i poradzi, ebym do nadejcia
pomocy nie oddalaa si od samochodu.
Jest jeszcze jedna sprawa, pani Courteney... Osmond sprawia
wraenie lekko zmieszanego. Ot w prasie pojawiy si
przypuszczenia, i by moe oskarony dopuci si wzgldem pani
innego rodzaju zniewagi...
Te przypuszczenia s odraajce przerwaa mu z gniewem
Centaifle i cakowicie bdne.
Dzikuj, pani Courteney. Zostao tylko ostatnie pytanie. Znaa
pani skaronego bardzo dobrze. towarzyszya mu pani w czasie
polowa kiedy po uratowaniu ycia pani i pani dziecku zaopatrywa was
w poywienie. Czy widziaa pani jak strzela?
Widziaam.
Czy pani zdaniem, gdyby skazany chcia zabi pani, pukownka
Malcomessa lub ktregokolwiek ze cigajcych go policjantw, mgby
tego dokona?
Lotbar De La Rey jest jednym z najlepszych strzelcw jakich
widziaam w caym swoim yciu. Mg nas wystrzela jak kaczki, i to
nie jeden raz.
Nie mam dalszych pyta, wysoki sdzie.
Sdzia Hawthorne zapisa co w rozoonym przed sob notatniku, a
potem dugo w zamyleniu puka kocem pira w blat stou, nim
wreszcie spojrza na oskaryciela.
Czy ma pan jakie pytania do wiadka?
Oskaryciel podnis si powoli ze swego miejsca.
Dzikuj, nie mam pyta do pani Courteney mrukn z
zaspion min, usiad z powrotem zaoy rce i utkwi wcicke
spojrzenie w krccym si pod sufitem wiatraku wentylatora.
Pani Courtefley, sd wyraa pani podzikowania za d - wyjanienia
w rozpatrywanej sprawie.
345

Centaine tak bardzo pragna jak najszybciej przeszuka wzrokiem

ca galeri, e potkna si na schodkach w przejciu midzy
wznoszcymi si amfiteatralnie awami. Blaine i Abe poderwali si z
miejsc, eby j podtrzyma. Abe by szybszy, uj j pod rk I
podprowadzi do swego miejsca.
Abe ! szepna mu do ucha z podnieceniem. Kiedy
skadaam zeznania, na galerii siedzia mody chopak. Jasny blondyn,
okoo trzynastu lat, cho wygida na jakie siedemnacie. Nazywa si
Manfred, Manfred De La Rey. Odszukaj go. Musz z nim porozmawia.
Teraz? spyta zdumiony Abrahams.
Natychmiast.
Proba o zagodzenie kary! Taka gratka przejdzie mi kolo nosa.
Bierz si do roboty! ucia jego biadolenia. Znajd go!
Abrabams zerwa si z awy, skoni sdziom i szybkim krokiem
opuci sal dokadnie w chwili, gdy Reginaid Osmond zacz
wygasza swoj przemow.
Obroca mwi z przekonaniem i zaciciem, wykorzystujc do
maksimum zeznania Centaine, cytujc jej wasne sowa: Ocali mnie
od straszliwej mierci. Uratowa ycie mnie i memu dziecku. Zawiesi
po nich znaczco gos, po czym cign dalej:
Skazany by przekonany, e moe oczekiwa ze strony pani
Courteney szlachetnoci i dowodw wdzicznoci. Odda si w jej
wadz, zacigajc u niej poyczk, i doszed do przekonania,
niesusznego, lecz gbokiego i szczerego, e jego zaufanie zostao
zdradzone. Reginald Osmond cign sw prob o ask dla
skazanego niemal p godziny, ale myli Centaine zaprzta raczej syn
ni ojciec. We wzroku, jakim wpatrywa si w ni z galerii, wyczytaa
tyle nienawici, e wci jeszcze nie moga si z tego otrzsn. Nagle
na nowo odyo poczucie winy, drczce poczucie winy, o ktrym
mylaa, e pogrzebaa je na zawsze przed tylu, tylu laty.
Zostanie teraz zupenie sam pomylaa. Bdzie potrzebowa
pomocy. Musz go odnale. Musz sprbowa mu to jako
wynagrodzi.
Nagle zrozumiaa, dlaczego z takim uporem wypieraa si chopca
przez te wszystkie lata, dlaczego nawet w mylach nazywaa go zawsze
bkartem Lothara, dlaczego zadaa sobie tyle trudu, by unikn
wszelkich z nim kontaktw. Intuicja jej nie zawioda. Wystarczyo
346

jedno spojrzenie na jego twarz i wszystkie mury, ktrymi tak starannie

si obwarowaa, runy jak domek z kart, a pogrzebany gboko instynkt
macierzyski ody ze zdwojon moc i cakowicie ni zawadn.
Znajd mi go, Abe szepna w duchu iw tej samej chwili
dotaro do niej, e Reginaid Osmond koczy przemow arliwym
apelem
Lothar De La Rey uwaa, e zosta ciko i niesusznie
skrzywdzony. W rezultacie popeni cig przestpstw, przestpstw
odraajcych i nie do obrony. A jednak, wysoki sdzie, wiele jego
zachowa dowodzi, e by czowiekiem dobrym i przyzwoitym ktry
wpad tylko w wir przerastajcych go wydarze i nie potrafi zapanowa
nad targajcymi nim gwatownymi emocjami. Zasuy na surowy
wyrok. Domagaj si tego prawa ludzkiego wspycia. Apeluj jednak
do wysokiego sdu o wykazanie odrobiny tego samego hrzecijaskiego
miosierdzia, ktre zademostrowaa nam tu dzisiaj pani Centaine
Courteney, i powstrzymanie si od naoenia na tego bezradnego kalek
najwyszej kary przewidzianej prawem.
Usiad w milczeniu, ktre trwao wiele dugich sekund, a wreszcie
sdzia Hawthorfle otrzsn si z zamylenia, w ktre wprawiy go
sowa obrocy.
Dzikuj, panie Osmond. Ogaszam przerw do godziny drugiej po
poudniu. Po wznowieniu rozprawy nastpi ogoszenie wyroku.
Centaine pospiesznie opucia sal, szukajc Abrahamsa i rozgldajc
si wok, czy nie mignie jej gdzie w tumie twarz syna. Natkna si
na Abego na schodach przed wejciem do sdu pogronego w
rozmowie z jednym z policjantw. Na jej widok przerwa jednak
rozmow i szybko do niej podszed.
Znalaze go? spytaa z niepokojem.
Bardzo mi przykro, Centaine, ale nikt nie widzia chopca
odpowiadajcego takiemu rysopisowi.
Masz go znale i przyprowadzi do mnie, Abe . Zatrudnij do tego
tylu ludzi, ilu bdzie trzeba. Koszty nie maj znaczenia. Przetrznij
cae miasto. Sta na gowie, ale go znajd. Musia si gdzie tu
zatrzyma.
Oczywicie, Centaine, natychmiast si do tego zabieram. Mwia,
e chopiec nazywa si Manfred De La Rey... Czy to znaczy, e jest
spokrewniony ze skazanym?
347

 To jego syn.
Ach tak... Abe spojrza na ni w zamyleniu. Czy wolno
spyta, dlaczego tak rozpaczliwie pragniesz go znale? I co masz
zamiar zrobi, kiedy go znajdziesz?
Nie, nie wolno. Po prostu go znajd.
Dlaczego chc go znale? zadaa samej sobie pytanie
Abrahamsa. Dlaczego chc go znale po tylu latach? Odpowied
okazaa si zupenie prosta, sama jej si nasuna. Bo to mj syn.
I co zrobi, kiedy go znajd? Przecie mnie nienawidzi. Wyczytaam
to z jego oczu. I nie wie, kim naprawd dla niego jestem. To take
wyczytaam. Wic co zrobi, kiedy wreszcie stan z nim twarz w
twarz?
Odpowied bya rwnie prosta.
Nie wiem, po prostu nie wiem szepna na gos.
31
Najwyszy przewidziany prawem wymiar kary za pierwsze trzy czyny
zarzucane skazanemu w akcie oskarenia to mier przez powieszenie
powiedzia sdzia Hawthorne. Wizie zosta uznany winnym
popenienia i tych czynw, i wszystkich pozostaych, o ktre zosta
oskarony. W normalnym stanie rzeczy sd bez wahania wymierzyby
mu t najwysz kar. Tu jednak niezwyke zeznania pewnej niezwyklej
damy skoniy nas do gbokiego namysu. Zeznania na rzecz obrony
zoone przez pani Courteney budz tym wikszy podziw, e to
wanie ona zostaa najboleniej pokrzywdzona przez oskaronego
fizycznie, psychicznie i materialnie a take dlatego, i kto
maostkowy mgby uzna te wyznania za uwaczajce jej samej.
W ciagu dwudziestu trzech lat spdzonych w siubie Temidy nigdy
nie byo mi dane wysuchac tak szlachetnego i wielkodusznego
wystpienia. Przykad, jaki daa nam pani Courteney musia z
koniecznoci wpyn na tok naszych rozwaa. Sdzia Hawthorne
skin lekko gow w stron Centaine, po czym zdj binokle i spojrza
na Lothara De La Reya.
Prosz wsta poleci.
Lotharze De La Reyu, zosta pan uznany winnym popenienia
wszystkich czynw zarzucanych panu przez Koron. Za popenienie
348

wszystkich tych czynw, dla potrzeb ogoszenia wyroku traktowanych

jak jeden, mniejszym skazujemy pana na doywotnie cikie roboty.
Po raz pierwszy od rozpoczcia procesu Lothar De La Rey zdradzi
jakie uczucia. Wysuchawszy sentencji wyroku drgn jak
spoliczkowany, usta zaczy mu dre, jedna z powiek zadrgaa
nieopanowanie Podnis rk i zwrcon doni do gry wycign j
stron odzianj w ciemn tog postaci.
Ju lepiej mnie zabijcie! krzykn rozdzierajco. Nie
zamykajcie jak wierzcia w klatce! Ju lepiej mnie powiecie!
Stranicy pospiesznie chwycili go pod rce i wyprowadzili z awy
Dikaronych, dygoccego i zanoszcego si aosnym krykiem. Przez
sal przebieg szmer litoci i wspczucia. Nawet sdzia Hawthorne by
wyranie poruszony. Wsta z zaspion min i w towarzystwie sdziw
pomocniczych powoli wyszed przez boczne drzwi. Kiedy milczcy
tum zacz wylewa si przez podwjne drzwi jak aobnicy po
pogrzebie, Centaine pozostaa na swoim miejscu.
Lepiej mnie zabijcie! Wiedziaa, e to woanie bdzie jej
rozbrzmiewao w uszach do koca ycia. Pochylia gow i ukrya twarz
w doniach. Oczyma wyobrani ujrzaa Lothara takim, jakim by, kiedy
go poznaa. Twardy, gibki i zwinny jak powy kalaharski lew wodzi
jasnymi oczami po zasnutych bkitn mgiek horyzontach, wydawa
si istot stworzon do przemierzania tych bezkresnych, spalonych
socem dali. I oto teraz zamknito go w ciasnej celi, pozbawiono na
reszt ycia soca i pustynnego wiatru.
Och, Lotharze! wydar jej si z gbi duszy rozpaczliwy krzyk.
Jake co tak niegdy wspaniaego i piknego mogo zakoczy si w
taki sposb? Zniszczylimy si nawzajem, a do tego zniszczylimy to
dziecko poczte w najwyszym rozkwicie naszej mioci.
Oderwaa donie od twarzy i otworzya oczy. Sala opustoszaa. W
pierwszej chwili pomylaa, e zostaa w niej zupenie sama, lecz
wyczua za plecami czyj obecno. Odwrcia si szybko i ujrzaa
Blainea Malcomessa.
Teraz wiem, e susznie ci pokochaem powiedzia cicho. Sta
za jej plecami, pochylony nad ni, i kiedy podniosa wzrok i spojrzaa
mu w oczy, poczua, e przepeniajcy j smutek i ao zaczynaj
ustpowa.
Blaine uj jej rk i zamkn j w swoich doniach.
349

 Od czasu naszego rozstania zmagaem si ze sob dzie i noc,

prbujc znale si, by ju nigdy wicej ci nie zobaczy. Prawie mi
si to udao. Ale tym, co zrobia dzisiaj, zmienia dosownie wszystko.
Kiedy patrz teraz na ciebie, honor, obowizek, powinno nic ju dla
mnie nie znacz. Staa si czci mnie samego. Musimy by razem.
Kiedy?
Jak najszybciej.
Blaine, w swoim krtkim yciu wyrzdziam tyle szkd i krzywd,
przysporzyam tylu ludziom cierpie i blu. Ju nigdy wicej. Ja take
nie potrafi y bez ciebie, ale nasza mio nie moe niczego niszczy.
ChciaabYm ci mie caego, wycznie dla siebie, ale przystan na
znacznie mniej... Po to, by ocali twoj rodzin.
To bdzie bardzo trudne, moe nawet niemoliwe do zrealizowania
ostrzeg. Mimo to przyjmuj twoje warunki. Nie wolno nam
krzywdzi innych. Tylko e pragn ci tak bardzo...
Wiem szepna. Wstaa z awy i przysuna si do niego.
Przytul mnie, Blaine, przytul cho na chwil.
Abe Abrahams rozglda si za Centaine po pustych korytarzach
sdu. Dotar do podwjnych drzwi sali rozpraw i uchyli lekko jedno ich
skrzydo.
Centaine staa z Blainem Malcomessem w przejciu midzy
wznoszcymi si amfiteatralnie rzdami dbowych aw. Przytuleni do
siebie zapomnieli o boym wiecie. Abrahams przyglda si przez
chwil tej scenie kompletnie zaskoczony, a potem zamkn cicho drzwi
z powrotem i stan przed nimi na warcie, rozdarty midzy lkiem o
Centaine a pragnieniem dopomoenia jej w zdobyciu szczcia.
Zasugujesz na mio szepn. Modl si do Boga, eby ten
czowiek mg ci j da.
Tak musia wyglda raj pomylaa. A Ewa musiaa si czu
wanie tak jak ja dzisiaj.
Nie pdzia ze zwyk dla siebie prdkoci, jechaa znacznie wolniej.
Chocia serce wyrywao jej si z piersi i woao o popiech, nie ulega
mu, rozkoszujc si radosnym oczekiwaniem.
Nie widziaam go cae pi miesicy szepna. Te
dodatkowe pi minut sprawi tylko, e jeszcze cudowniej bdzie
znale si znw w jego ramionach.
350

Pomimo zapewnie Blainea i jego najlepszych chci, warunki, jakie

postawia Centaine, wymusiy na nich dug rozk. Od tamtych kilku
skradzionych chwil w pustej sali rozpraw ani razu nie zdoali spotka
si sam na sam. Przez wikszo czasu dzieliy ich od siebie setki
kilometrw. Blaine tkwi w Windhoek uwizany swoimi obowizkami
zarzdcy terytorium, a Centaine nie ruszaa si z Welteyreden walczc
rozpaczliwie dzie i noc o uratowanie swego finansowego imperium,
ktre po ciosie, jakim bya strata diamentw nigdy nie odzyskanych
zaczynao coraz szybciej chyli si ku upadkowi. Porwnywaa w
mylach t strat do strzay myliwskiej maego toskrego Buszmena
O'wy, cieniutkiej, kruchej trzcinki, lekkiej jak pirko, lecz umoczonej w
niezwykle silnej trucinie, ktrej nie mogo si oprze adne, nawet
najwiksze zwierz afrykaskiego yeldu. Osabiaa i powoli
paraliowaa zdobycz, ktra najpierw zaczynaa si zatacza i chwia,
potem osuwaa si na kolana, padaa na ziemi i dyszaa ciko, nie
bdc w stanie wsta, czekajc a yy i ttnice wypeni zimny ow
mierci lub rka myliwego litociwie ukrci jej mki.
Tak wanie wygida teraz moja sytuacja. Le powalona i
sparaliowana, okrona przez czajcych si do zadania ciosu
myliwych.
Przez cay ten czas walczya ze wszystkich si, wkadajc w to cae
serce, teraz jednak bya ju wyczerpana wyczerpana do cna, do
ostatniego wkienka swego ciaa, chora z wycieczenia. Zerkna we
wsteczne lusterko i ledwie rozpoznaa patrzc z niego twarz.
Podkrone oczy, powieki cikie od tuszu znuenia i rozpaczy, koci
policzkowe jakby przewiecajce spod bladej skry i zmarszczki
zmczenia zbiegajce si promienicie w kcikach ust.
Ale dzisiaj rozpacz na bok. Nie dopuszcz jej do siebie ani na
chwil, ani jeden raz. Zamiast tego bd myle o Bamie i tym
magicznym spektaklu, ktry wystawia dla mnie przyroda.
Wyjechaa z Welteyreden o wicie i bya ju sto dziewidziesit
kilometrw na pnoc od Cape Town. Przecinaa wanie szerokie
bezlene rwniny Namaqualandu, kierujc si w stron miejsca, gdzie
zielony Prd Benguelski pieszczotliwie omywa skaliste zachodnie
wybrzea Afryki, lecz oceanu wci jeszcze nie byo wida.
Deszcze tego roku spady pniej ni zwykle, hamujc eksplozj
wiosennego wzrostu, tote cho zbiao si ju Boe Narodzenie, yeld
351

wci jeszcze olniewa feeri barw. Przez wiksz cz roku te tereny

byy spalone socem, niegocinne, rzadko zamieszkane, hula po nich
wiatr. Teraz jednak falujce rwniny przywdzialy sukni tak jaskraw,
wzorzyst i barwn, e dosownie mienia si w oczach. Ziemi pokryy
dzikie kwiaty pidziesiciu rodzajw i odmian, w tylu kolorach i
odcieniach. Rosy kpami, wyspami i anami tego samego gatunku, tak
e cay kraj wydawa si pokryty narzut utkan bosk rk, jarzc si
takim blaskiem, jakby pona odbit wiatoci samych niebios, i
ranic oczy szalestwem barw.
W tym fantastycznym chaosie jedynym punktem odniesienia bya
droga, krta i wyboista, i to tylko w bezporedniej bliskoci, bo dalej
nawet ona gina w morzu rolinnoci. Bliniacze koleiny oddziela od
siebie zbity gszcz dzikich kwiatw omiatajcych podwozie starego
forda z cichym szelestem, przypominajcym szmer grskiego
strumienia. Powoli wjechaa na kolejne agodne wzniesienie, stana i
wyczya silnik.
Przed sob miaa ocean, bezkresn pacht zieleni upstrzonej nien
biel i okolonej tym drugim oceanem kipicego kwiecia. Wpadajca
przez otwarte okienko morska bryza targaa wosy, a na zewntrz kazaa
kwiatom kania si i potakiwa, wszystkim naraz, jak pod sznurek,
dokadnie w rytm falowania oceanu.
Poczua, jak w obliczu tego bezmiaru napierajcego zewszd pikna
potworne napicie ostatnich miesicy powoli ustpuje. Rozemiaa si z
radoci, osonia oczy przed blaskiem bijcym od pl pomaraczowych,
czerwonych i jaskrawotych kwiatw i podniecona przeszukaa
wzrokiem wybrzee.
To zwyka chatynka ostrzega j Blaine w ostatnim licie. Dwa
mae pokoiki bez wody, z otwartym paleniskiem i wygdk na dworze.
Ale od dziecistwa spdzam tam wszystkie wakacje i uwielbiam to
miejsce. Od mierci ojca jedziem tam zawsze sam. Nigdy nikogo ze
sob nie zabieraem. Ty bdziesz pierwsza. I na maym szkicu
zaznaczy, jak tam dojecha.
Dostrzega j natychmiast. Przycupna na skalistym wzniesieniu na
samym brzegu oceanu u koca pytkiej zatoczki. Strzech miaa
poczernia ze staroci, ale odnowione ciany z suszonej na sou cegy
bieliy si jasno jak piana na grzywaczach fal, a z komina snua si w jej
stron wska smuka dymu.
352

Dostrzega jaki ruch po drugiej stronie chatki i niemal natychmiast

wyowia wzrokiem malek posta siedzc na skaach na samym
brzegu morza. Poczua nagle, e nie moe czeka ani chwili duej.
Samochd nie chcia zapali, cho piowaa rozrusznik, a zacz
siada akumulator.
Merde! Double merde! Maszyna bya stara, zajedona I
rozklekotana, suya jednemu z zarzdcw posiadoci, dopki nie
zabraa jej dla siebie w miejsce rozsypujcego si daimlera.
Odmwienie przez ni posuszestwa nieprzyjemnie przypomniao
Centaine o jej finansowych kopotach. Jake inaczej wygldao
wszystko w czasach, gdy co roku sta j byo na nowego daimlera w
kolorze onkili.
Zwolnia rczny hamulec, stary ford potoczy si drog w d pagrka
nabierajc powoli prdkoci. Wrzucia bieg i pucia sprzgo. Silnik
zakrztusi si, plun bkitnym dymem i zaskoczy. Wcisna peda
gazu, pomkna ku chatynce i zaparkowaa samochd pod pobielon
cian.
Wybiega na czarne skay wystajce ponad wod i awice wodorostw
hutajcych si w t i z powrotem w rytm falowania morza. Zacza
wymachiwa rkami i woa, starajc si przekrzycze szum wiatru i
grzmot tukcych o skay fal, a podnis gow, spojrza w jej stron i
rzuci si ku niej biegiem, przeskakujc z jednego mokrego gazu na
drugi.
Mian na sobie tylko krtkie spodenki, w rku trzyma kilka ywych
ryb. Wosy mia mokre, skrcone od sonej wody i znacznie dusze ni
ostatnim razem, kiedy go widziaa. mia si na cay gos, zby byskay
mu biel w opalonej twarzy, a nad nimi rysowaa si jaka nowa ciemna
linia. Zapuci wsy. Nie bya pewna, czy mu z nimi dobrze, lecz
natychmiast machna na to rk zatopiona zalewem wasnych uczu i
dozna. Podbiega i przytulia si do jego nagiej piersi.
Och, Blaine! zawoaa przez zy unoszc twarz. O Boe, jak
ja si za tob stskniam!
Usta mia wilgotne i sone od morskiej wody, jego wsy drapay.
Przemkno jej przez gow, e miaa raq ich zapuszczenie nie byo
najlepszym pomysem. Ale ju w nastpnej chwili chwyci j na rce i
jak dziecko zanis w stron chaty. Obja go mocno za szyj,
353

podskakujc w jego ramionach w rytm dugich susw i miejc si bez

tchu. Pragna go jak jeszcze nigdy w yciu.
Blaine siedzia na stoku przed otwartym paleniskiem, na ktrym
pono drewno euforbii, przesycajce powietrze swym intensywnym
aromatem. Centaine staa przed nim z porcelanowym kubkiem piany do
golenia w jednej rce i pdzlem z borsuczego wosia w drugiej.
Zapuszczaem je pi miesicy! protestowa aonie Blaine.
Taki byem z nich dumny! Po raz ostatni podkrci koce wsw.
Naprawd ci si nie podobaj?
Naprawd potwierdzia stanowczo Centaine. Wolaabym si
caowa z jeozwierzem. Pochylia si, naoya mu po obu stronach
grnej wargi grub warstw piany, po czym wyprostowaa si, odchylia
i spojrzaa krytycznym okiem na swe dzieo.
Blaine siedzia na stoku zupenie nagi, tak jak wsta z ka po
godzinie mioci. Centaine umiechna si nage figlarnie i nim zdy
si zorientowa, co zamierza, zrobia krok do przodu i pacna troch
biaej piany na jego najbardziej intymn cz ciaa.
Jego te? spyta wstrznity spogldajc na swoje podbrzusze.
To by byo tak, jakbym chciaa odmrozi sobie nos na zo
wasnej mami i zachichotaa. A przynajmniej co w tym rodzaju.
Przechylia gow na bok i owiadczya z powag: Ten may
szatan wyglda z wsami znacznie lepiej ni ty.
Tylko nie may! obruszy si i sign po rcznik. Chod,
stary, schowaj si powiedzia i owin sobie biodra rcznikiem.
Do tego braku poszanowania.
Tak lepiej skina gow Centaine. Teraz nic mnie ju nie
rozprasza, mog skupi si na gwnym zadaniu.
Wzia ze stou przygotowan wczeniej brzytw i wprawnie
przecigna ni kilka razy po skrzanym pasie.
Gdzie si tego nauczya? Zaczynam by zazdrosny.
Jeszcze w domu wyjania. To ja zawsze podgalaam wsy
tacie. Nie ruszaj si teraz!
Uja dwoma palcami czubek jego pokanego nosa i zadara go do
gry.
Wielki Boe, za jakie to grzechy... wymamrota Blaine przez
zacinity nos, zamkn oczy i drgn, gdy stalowe ostrze skrobno
jego grn warg. Chwil pniej Centaine cofna si o krok, otara
354

brzytw z piany i wosw i odoya j na bok, a potem osuszya warg

rcznikiem i przesuna palcem po gadkiej skrze.
Wygida lepiej, jest milsze w dotyku, trzeba jednak przeprowadzi
jeszcze test kocowy owiadczya i pocaowaa go w usta.
Mmnim! mrukna z aprobat i nie przerywajc pocaunku
usiada mu na kolanach.
Dopiero po dugiej chwili odchylia gow i spojrzaa w d. Rcznik
zelizn si Blainowi z bioder.
No prosz, may wsaty diabe zaczyna podrygiwa, najwyraniej
znw mu jakie psoty w gowie. Signa rk i delikatnie stara z
czubka resztki biaej piany.
Widzisz! Nawet on wygida lepiej gadko wygolony! Blaine wsta
ze stoka nie wypuszczajc jej z ramion.
Chyba pora, kobieto, pokaza ci, e zadziera z diabami to nie
przelewki powiedzia surowym tonem, niosc j w stron ka pod
cian. No i ustali wreszcie, kto tu rzdzi!
Znacznie pniej usiedli po turecku na ku, oparci o siebie i
owinici jednym barwnym kocem z Basuto. Wpatrzeni w odblaski
ognia pegajce po chropowatych cianach suchali dobiegajcego z
ciemnoci na dworze poszumu wiatru znad oceanu, szeleszczcego w
zakamarkach strzechy. Z parujcych kubkw, ktre trzymali w
doniach, roznosi si po chacie zapach zupy rybnej.
To jedna z moich specjalnoci przechwala si Blaine. Zupa
bya a gsta od drobnych kawakw wieych ryb i homarw, ktre
zowi tego dnia. Posiada wspaniae waciwoci regenerujce.
Byskawicznie przywraca siy wszystkim wyczerpanym.
Dwa razy serwowa dokadk, bo oboje byli godni jak wilki, apotem
Centaine przyniosa mu z paleniska arzce si drewienko do zapalenia
cygara. W blasku ognia jej nagie ciao poyskiwao rdzawo. Kiedy
cygaro palio si ju rwno, wlizna si z powrotem pod koc I
przytulia do fllainea.
Czy udao ci si znale tamtego chopca? spyta sennie.
Abrahams zwraca si do mnie o pomoc w poszukiwaniach.
Nie zorientowa si, jakie wraenie wywaro na niej to pytanie, gdy
w ostatniej chwili udao jej si opanowa zesztywnienie ciaa i tylko po
prostu pokrcia gow.
Nie, znikn bez ladu.
355

 To by syn Lothara De La Reya. Tyle zdoaem wydedukowa.

Tak potwierdzia. Martwiam si o niego. Po skazaniu ojca
musia czu si bardzo samotny. Pewnie wszyscy go opucili.
Bd go dalej szuka obieca Blaine. I dam ci zna, gdybym
si czego dowiedzia. Pogaska j po gowie. Masz dobre serce
mrukn. Przecie waciwie nie masz adnego powodu, eby
troszczy si o tego chopca.
Znw zapadli w milczenie, ale wzmianka o wiecie zewntrznym
zniszczya czar chwili i nasuna cig myli, nieprzyjemnych lecz nie
dajcych si zaguszy.
Jak tam Izabela? spytaa i poczua, jak twardniej minie na
jego piersi i policzku. Zacign si gboko cygarem i wydmuchn
powoli dym.
Jej stan si pogarsza. Atrofia ukadu nerwowego w dolnych
partiach ciaa. Odleyny. Od poniedziaku ley w szpitalu Groote
Schuur. Odleyny u podstawy krgosupa nie chc si goi.
Tak mi przykro, Blaine.
Tylko dziki temu udao mi si wyrwa na te kilka dni. Dziewczta
s u babci.
Czuj si okropnie.
Ja czubym si jeszcze gorzej, gdybym ci nie zobaczy odpar.
Blaine, musimy wytrwa w naszym postanowieniu. Nie wolno nam
nigdy wyrzdzi krzywdy ani jej, ani dziewczynkom.
Milcza dusz chwil, po czym nagle rzuci niedopaek cygara przez
cay pokj w ognie.
Zanosi si na to, e bdzie musiaa pojecha do Anglii. Jest pewien
chirurg, o ktrym mwi, e potrafi zdziaa cuda.
Kiedy? Serce zaciyo jej w piersi jak odlane z oowiu.
Chyba jeszcze przed Switami. Wszystko bdzie zaleao od
wyniku bada, ktre jej teraz robi.
Oczywicie pojedziesz z ni.
To by oznaczao konieczno zoenia rezygnacji z funkcji
zarzdcy i przekrelio wszelkie szanse... Urwa. Nigdy do tej pory
nie rozmawia z ni o swoich zawodowych planach i zamierzeniach.
Wszelkie szanse na tek w przyszym rzdzie, a w dalszej
perspektywie na objcie stanowiska premiera dokoczya za niego.
356

Odwrci si wjej stron .i uj jej twarz w obie donie, by mc zajrze

jej w oczy.
Wiedziaa? spyta.
Skina potwierdzajco gow.
Czy uwaasz, e byoby to okrutne z mojej strony? spyta.
Gdybym dla zrealizowania wasnych ambicji wysa Izabel do Anglii
sam?
Nie odpara powanie. Wiem, co to znaczy ambicja.
Zaofiarowaem si, e z ni pojad powiedzia cicho, a ziele
oczu zmciy mu niespokojne cienie. Nie zgodzia si. Kazaa mi
zosta tutaj. . Pooy sobie jej gow na piersi i odgarn jej wosy ze
skroni. To niezwyka kobieta... Taka dzielna. Bl ju niemal
zupenie nie ustpuje. Nie moe zasn bez laudanum... Coraz wikszy
bl, coraz wiksze dawki opium...
Budzi to we mnie takie poczucie winy, Blaine... Ale bez wzgldu
na wszystko, ciesz si z tej szansy spotkania z tob. Niczego jej
przecie nie odbieram.
Wiedziaa jednak, e to nieprawda. Leaa z otwartymi oczyma
jeszcze dugo po tym, jak onzasn. Z uchem przycinitym do jego
piersi wsuchiwaa si w miarowe bicie serca i powolny rytm
oddechw.
Kiedy si obudzia, Blaine by ju ubrany w stare szorty i ze ciany
nad kominkiem zdejmowa bambusow wdk.
niadanie za dwadziecia minut obieca, zostawiajc j zwinit
w kbek na ku, wrci jednak jeszcze wczeniej z lnic
stalowoszar ryb dugoci rki. Nadzia j na roen nad arzcymi si
wgami, po czym podszed do ka i cign koc z Centaine.
Kpiel! oznajmi z umieszkiem sadysty.
Zwariowae?! krzykna przeraliwie. Jest piekielnie
zimno! Umr na zapalenie puc!
Nie przestawaa protestowa ca drog a do gbokiej okolonej
skaami zatoczki, do ktrej bezlitonie j wrzuci.
Woda bya przejrzysta jak powietrze i tak zimna, e kiedy wypeizli na
brzeg, ciaa mieli zaczerwienione, a sutki Centaine sterczay na maych
wzgrkach jej piersi, twarde i ciemne niczym dojrzae oliwki. Lodowata
woda zaostrzya im apetyt. Skropili sokiem z cytryny sorce misiste
357

biae dzwonka ryby i pochonli j z pajdami ciemnego chleba

posmarowanego tym, solonym wiejskim masem.
Najedzeni usiedli wygodniej na stokach, Blaine przesun wzrokiem
Centaine. Miaa na sobie tylko jeden z jego granatowych rybackich
golfw, ale siga on jej prawie do kolan. Wilgotn grzyw niesfornych
wosw zebraa na czubku gowy i zwizaa je t wstk.
Moglibymy pj na spacer zaproponowa albo...
Namylaa si tylko sekund.
To albo znacznie bardziej mi odpowiada zdecydowaa.
Pani yczenie jest dla mnie rozkazem odpar dwornie i pochyli
si nad ni, by pomo jej cign przez gow gruby sweter.
Przed poudniem Blaine uoy si pasko na plecach, a Centaine,
wsparta na okciu, muskaa mu usta i powieki zamknitych oczu
pirkiem z poduszki.
Blaine powiedziaa w pewnej chwili sprzedaj Weltevreden.
Otworzy oczy, chwyci j za rk i szybko usiad.
Sprzedajesz Weltevreden? spyta zaskoczony. Dlaczego?
Nie mam innego wyjcia. Posiado i dom. Ze wszystkim, co w
nim si znajduje.
Ale dlaczego, kochanie? Dlaczego? Przecie ten dom tyle dla
ciebie znaczy...
To prawda, Welteyreden znaczy dla mnie bardzo wiele
przytakna. Ale H'ani jeszcze wicej. Jeli sprzedam Weltevreden,
istnieje pewna szansa, bardzo maa, ale jednak, e uda mi si uratowa
kopalni.
Nic nie wiedziaem powiedzia agodnie. Nie miaem
pojcia, e sprawy stoj a tak le.
A niby skd miaby to wiedzie, kochany? Dotkna
pieszczotliwie jego twarzy. Nikt o tym nie wie.
Mimo wsystko nie rozumiem. Przecie kopalnia musi przynosi
zyski...
Niestety, Blaine. Dzi nikt nie kupuje diamentw. Zreszt nie tylko
diamentw w ogle niczego! Ten kryzys, ten piekielny kryzys!
Obcito nam dramatycznie limit wydobycia, a ceny, jakie dostajemy za
nasze kamienie, s o ponad poow nisze ni pi lat temu. Kopalnia
nie wychodzi nawet na zero. Co miesic przynosi strat, niewielk, ale
jednak strat. Jeli jednak uda mi si wytrzyma do momentu, kiedy
358

wiatowa gospodarka podwignie si z upadku... Tylko w jeden sposb

mog tego dokona sprzedajc Welteyreden. To wszystko co mi
jeszcze zostao. Dziki temu wytrwam moe jako do poowy
przyszego roku, a do tego czasu ten piekielny kryzys musi si przecie
wreszcie skoczy!
Jasne, oczywicie! przytakn skwapliwie, a po chwili doda:
Mam troch pienidzy, Centaine...
Pooya mu palec na ustach, umiechna si smutno i potrzsna
gow.
Odsun jej rk i powiedzia z naleganiem w gosie:
Jeli mnie kochasz, to musisz pozwoli mi sobie pomc.
Nasza umowa, Blaine przypomniaa mu. Nie wolno nam
nikogo skrzywdzi. Te pienidze nale do Izabeli i dziewczt.
Te pienidze nale do mnie odpar. I jeli uznam za
stosowne...
Och, Blaine, Blaine! przerwaa z rezygnacj. Tylko milion
funtw mgby mnie uratow, milion funtw! Czy masz tyle? Kad
mniejsz sum po prostu bym zmarnowaa, rozpynaby si bez ladu
w morzu moich dugw.
A tyle? spyta, krcc powoli gow. Nie, Centaine, nie
mam nawet trzeciej czci tej sumy przyzna z alem.
- Wic nigdy wicej nie wracajmy do tego tematu. A teraz poka mi,
jak si apie langust na obiad. Pki jestemy razem, nie chc
rozmawia o adnych nieprzyjemnych sprawach Bd miaa do
brudw i paskudztwa, kiedy wrc do domu.
Ostatniego wsplnie spdzanego popoudnia wspili si na zbocze za
chat, brnc rka w rk przez any oszaamiajcych kolorami
kwiatw. Pyek obsypa im nogi szafranowym pudrem, sposzone
pszczoy wzbijay si w powietrze z gonym brzczeniem i ponownie
znikay w kielichach i dzwonkach, kiedy przeszli dalej.
Patrz, Blaine! Zobacz, jak wszystkie kwiaty zwracaj si do soca
i ledz jego ruch po nieboskonie. Ja jestem jak taki kwiat, a ty,
kochany, jeste moim socem.
Po drodze na szczyt wzniesienia Blaine zerwa pk najpikniejszych
kwiatw i uplt z nich wianek.

359

 Koronuj ci na krlow mego serca powiedzia, wkadajc go

jej na gow, i cho mwi to z umiechem, w jego oczach malowaa si
najgbsza powaga.
Kochali si na posianiu z dzikich kwiatw, rozgniatajc odyki i
licie, nurzajc si w zioowym zapachu ich sokw i silnym jak perfumy
aromacie.
Wiesz, co mam zamiar zrobi? spytaa pniej Centaine, lec
w jego ramionach.
Pwiedz poprosi rozleniwionym gosem.
Mam zamiar dostarczy im wszystkim tematu do rozmw. Za rok
od dzisiaj bd mogli mwi: Centaine Courteney splajtowaa. Chc
jednak, eby musieli doda: Ale z jak klas!
Jak chcesz to osign?
Zamiast zwykej witecznej fety wydam bal, jakiego jeszcze Cape
Town nie widziao. Otwarty dom w Welteyreden przez cay tydzie,
tace co noc i morze szampana.
A przy okazji wywiedziesz na jaki czas w pole wszystkich
wierzycieli wyszczerzy zby w umiechu. Ale o tym na pewno w
ogle nie mylaa, prawda, moja maa lisiczko?
To nie jedyny powd. W ten sposb bdziemy mieli pretekst, eby
znw si spotka. Przyjedziesz na bal, prawda?
To bdzie zaleao... Znw by zupenie powany. Cho tego
nie dopowiedzia, oboje wiedzieli, e wszystko bdzie zaleao od
Izabeli. Bd musia znale jaki naprawd dobry pretekst.
Mam! zawoaa radonie. Zrobi z tego tydzie gry w polo.
Wielki turniej. Zaprosz druyny z caego kraju, wszystkich liczcych
si zawodnikw. Ty jeste kapitanem reprezentacji narodowej. Nie
bdziesz chyba mg odmwi, prawda?
Nawet gdybym chcia potwierdzi, krc gow z Podziwem.
Miaem racj, nazywajc ci lisic!
Bdziesz mia okazj pozna Shas. Mwiam ci, e morduje mnie
o to od czasu, kiedy dowiedzia si, e ci znam.
Z gry si na to ciesz.
On jest w ciebie zapatrzony jak w obraz.
Mogaby zaprosi take kilka druyn modzieowych
zaproponowa Blaine. Urzdzi turniej seniorw i juniorw. Z
przyjemnoci zobaczybym twojego syna w akcji.
360

 Och, Blaine, to cudowny pomys! Klasna w rce podniecona.

Moje biedactwo! Pewnie ostatni raz dosidzie wasnego kuca.
Przecie kiedy sprzedam Welteyreden, ich take bd musiaa si
pozby. Na chwil jej oczy znw zasnuy cienie, ale szybko si
otrzsna i zawoaa dziarsko: Poka mi, jak si odchodzi z klas!
32
Druyna gospodarzy, dowodzony przez Shas zesp juniorw do lat
szesnastu, dotara do finau turnieju modzieowego gwnie dziki
premii handicapu. Shasa by jedynym graczem, ktry zdoby dodatkowe
punkty. Z pozostaych trzech czonkw druyny dwch wyszo na zero,
a trzeci pozosta na minusie. W finale przyszo im si jednak zmierzy z
juniorami z Natalu, czterema znakomitymi zawodnikami, ktrych,
wszystkich poza kapitanem, klasyfikowano jako dwu lub nawet
trzygolowych graczy. Kapitanowi, Msaxowi Theunissenowi, pozostao
tylko kilka misicy do osignicia limitu wieku dla juniorw. By
graczem piciogolowym, najlepszym w swojej grupie wiekowej w caej
Afryce. Trzyma si wietnie w siodle, mia odpowiedni wzrost i wag,
znakomite oko i pewn rk. W maksymalnym stopniu wykorzystywa
swoje atuty prezentujc twardy, nieustpliwy styl gry.
Shas, z czterema golami, uwaano na drugiego zawodnika kraju,
brak mu jednak byo wagi i siy Theunissena oraz wsparcia jego
wietnie grajcych kolegw. Wszystkie umiejtnoci i caa determinacja
Shasy nie byy w stanie uchroni jego zespou przed nadcigajc
katastrof, zwaszcza e nawale natalezykw musia stawi czoo
praktycznie sam.
Pomimo brawurowej obrony Shasy, Max zdoby w pierwszych piciu
rundach dziewi goli, likwidujc w ten sposb cay handicap druyny
gospodarzy. Kiedy nadesza pora zmiany koni przed ostatni rund,
obie druyny miay dokadnie tak sam sytuacj punktow i ju
adnych forw.
Shasa zeskoczy z konia z wypiekami zmczenia, zdenerwowania i
zoci.
Abel, nie docigne mi poprgu! zawoa do swego chopca
stajennego.
Sam pan sprawdza, paniczu. Kolorowy stajenny nie mog
opanowa nerwowego drenia gowy.
361

 Nie pyskuj warkn Shasa, ale nawet na niego nie spojrza.

Patrzy na drug stron boiska, gdzie w otoczeniu swych wielbicieli sta
Max Theunissen. W tej rundzie dosid Ka Tygrysa! zawoa
przez rami do Abla.
Mwi pan, e Wigilijn Gwiazdk! zaprotestowa Abel.
A teraz mwi, e Ka! Prze siodo i sprawd bandae na
przednich nogach!
Gwiadka Wigilijna bya maym kucem, troch ju podstarzaym i
nieco zapasionym, wci jednak nieomylnie wyczuwajcym tor lotu
piki i bezbdnie wystawiajcym Shas do strzau. Jedziec i
wierzchowiec cudownie si tu rozumieli. Jednak z wiekiem Gwiazdka
stawaa si coraz bardziej ostrona. Nie cieszya jej ju twarda
bezpardonowa walka i zaczynaa si wzdraga przed zderzeniem w
penym galopie z innym kucem. Na linii natalczykw Max Theunissen
zada swego czarnego ogiera, Nemezis. Wanie na tym koniu
terroryzowa od czterech dni ca lig modzieow, prowadzc go z
takim sprytem na pograniczu nieczystej gry, e sdziowie mieli
trudnoci z przychwyceniem go na tym i wymierzeniem kary. Udao mu
si tak zastraszy wikszo modszych i lejszych zawodnikw, e
zjedali mu z drogi nawet wtedy, gdy reguy gry daway im prawo
pierwszestwa przejazdu, a na tych, ktrzy mieli odwag si z nim
zmierzy, naciera z takim sadystycznym zapaem, e kilka razy tylko o
wos udao si unikn nieszczcia, a raz doszo nawet do wypadku,
kiedy may Tubby Vermeulen z druyny Transwalu wylecia z sioda z
tak si, e zama rk w nadgarstku i zwichn w ramieniu.
Nie stj tak, Abel, ruszaj si! Siodaj Kla!
Kie Tygrysa by to szkolony dopiero od roku mody gniady ogier,
brzydkie zwierz o motowatym bie i tak potnym karku, e sprawia
wraenie garbu. Charakter mia rwnie nieciekawy. Kopa i gryz nie
sprowokowany i bez ostrzeenia, czasami me sposb wrcz byo nad
nim zapanowa, a do tego mia jak wrodzon skonno do agresji i
adna komenda me sprawiaa mu takiej przyjemnoci, jak polecenie
wejcia w zwarcie i zepchnicia przeciwnika. Jeszcze nigdy nie uchyli
si przed zderzeniem z innym kucem. W kadych innych
okolicznociach Shasa pozostaby przy Gwiazdce. Skoro jednak Max
kaza osioda Nemezis, wiadomo byo, na co si zanosi.
362

W kocowych sekundach ostatniej rundy pko mu na dwoje drzewce

motka. Odwin pasek z nadgarstka, rzuci motek na ziemi i idc do
wozu po zapasowy, zawoa do swego numeru dwa:
Bunty, musisz szybciej podciga i wychodzi do mojego podania!
Nie zostawaj w tyle, stary! Urwa, uwiadamiajc sobie nagle, e
uwag t mona by poczyta za przejaw zarozumiaoci, i w tej samej
chwili zauway utkwiony w sobie wzrok Blamea Malcomessa,
kapitana reprezentacji kraju i swego najwikszego boyszcza. Sta
oparty plecami o tylne koo wozu, z nogami skrzyowanymi w kostkach
i rkami zaoonymi na piersi, w nasunitej na jedno oko panamie, z
bkajcym si po ustach enigmatycznym pumieszkiem, ktry mg
wyraa tylko dezaprobat. Shasa wysikiem woli pozby si z twarzy
ponurej miny.
Dzie dobry, niestety bierzemy tgie cigi powiedzia,
zmuszajc si do umiechu. Bez wzgldu na to, czego uczyli w szkole,
nie lubi przegrywa. Po prostu nie znosi.
Tymczasem Blaine Malcomess wcale me mia za ze Shasie jego
wybuchu, wrcz przeciwnie by chopcem zachwycony. Pragnienie
wygranej uwaa za jedn z najbardziej podanych cech ludzkich, nie
tylko na boisku do gry w polo. Do tej pory nie by pewien, czy Shasa je
posiada jak na chopca w tym wieku znakomicie si maskowa.
Ukazujc starszym pikn lecz opanowan twarz, zwraca si do nich
zawsze z naleytym szacunkiem, a wietne maniery wpojone mu przez
matk i ekskluzywn szko sprawiay, e bardzo trudno go byo
rozgry.
Przez ostatnie cztery dni Blaine obserwowa go uwanie. Odkry, e
chopiec dosiada konia z wrodzon atwoci, trzyma si w siodle
mocno i pewnie, ma wspaniae oko i potne, pynne uderzenie. Shasa
nie zna strachu, gra odwanie, wrcz brawurowo, co czsto koczyo
si karami za zajechanie drogi lub inne wykroczenie. Blaine wiedzia
jednak z wasnego dowiadczenia, e z czasem nauczy si maskowa
ostre zagrywki w taki sposb, by sdziowie mieli trudnoci z ich
ukaraniem.
Gracz klasy midzynarodowej powinien si odznacza jeszcze innymi
cechami. Powinien by wytrzymay co przychodzi z wiekiem
wytrway i sumienny w prowadzeniu treningw i dowiadczony. To
ostatnie ma tak wielkie znaczenie, e gracze osigaj zazwyczaj szczyt
363

kariery dopiero w wieku at czterdziestu lub nawet pniej. Sam Blaine

dopiero ten szczyt osiga i wci jeszcze mg liczy na dziesi lat
najwyszej formy.
Shasa Courteney zapowiada si ze wszech miar znakomicie, a teraz
Blaine odkry w nim jeszcze siln wol zwycistwa i nieopanowany
gniew na myl o przegranej. Umiechn si na wspomnienie swojej
wasnej odpowiedzi, kiedy ojciec zwrci mu uwag, e powinien
nauczy si przegrywa. Korzystajc z caej mdroci nabytej w cigu
szesnastu lat ycia odpar wtedy: To prawda, ojcze, ale me chciabym
doj w tym do takiej wprawy, eby weszo mi to w nag.
Opanowa teraz umiech ipowiedzia pgosem:
Czy moglibymy zamieni dwa sowa, Shaso?
Oczywicie, sir pospieszy na wezwanie Shasa, zdejmujc z
szacunkiem czapk z daszkiem.
Dajesz si Maxowi zastraszy powiedzia cicho Blaine. Do
tej pory ruszae gow. W pierwszych czterech rundach dae im
strzeli tylko cztery gole, ale w pitej Max wpakowa wam a pi.
Wiem, sir. Shasa znw mimowolnie si nachmurzy.
Pomyl, chopcze. Co si zmienio?
Shasa pokrci gow, po czym zamruga szybko, gdy odpowied
zawitaa mu gowie.
ciga mnie za zewntrzn.
Zgadza si skin Blaine. ciga ci na swoj silniejsz
stron. Od piciu dni nikt me natar na niego z tej drugiej. Zamie si
pozycjami z Buntym i atakuj go od pola. Wejd ostro i pod ostrym
ktem chocia raz. Co mi mwi, e Maxowi nie spodoba si jego
wasne lekarstwo. I jedna dawka powinna chyba wystarczy. Nikt
jeszcze nie widzia, jak mistrz Theunissen blednie. To moe by
ciekawy widok.
Czy to znaczy, e mam go... sfaulowa? Shasa patrzy na niego
ze zdumieniem. Od najwczeniejszego dziecistwa uczono go gier i
zabaw modych dentelmenw. Po raz pierwszy w yciu zdarzyo mu
si dosta tak rad.
A co te ci znowu przyszo do gowy! zawoa Blaine,
puszczajc do niego oczko. Powiedzmy, e idzie tylko o to, eby
nauczy si z klas przegrywa.
364

Ta ni szczeglnego porozumienia zawizaa si midzy nimi od

pierwszej chwili, kiedy Centaine ich sobie przedstawia. Oczywicie
sawa uatwia Blaine'owi spraw. Shasa podziwia go i uwielbia
jeszcze nim si poznali, tote podporzdkowanie sobie chopca, tak
niedowiadczonego yciowo i naiwnego, nie nastrczyo mu wikszych
trudnoci; jako polityk i oficer mia przecie ogromn wpraw w
naginaniu innych do swej woli.
Poza tym Blaine mocno i szczerze pragn, eby wszystko midzy
nimi uoyo si jak najlepiej. Nie tylko dlatego, e Shasa by synem
kochanej przez niego kobiety. Chopiec by niezwykle przystojny, mia
ogromny, charyzmatyczny urok, okaza si bystry, odwany i peen
zapau, no i wanie by chopcem, a Blaine nie mia wasnego syna i
wiedzia, e ju nigdy go mie nie bdzie.
Uczep si go, Shaso, i graj wedug jego wasnych regu
zakoczy rad, a chopak umiechn si z radoci i twardym
postanowieniem, e jak najlepiej j wykorzysta.
Dzikuj, sir. Wcisn czapk na gow, zarzuci motek na
rami i odszed pewnym krokiem. Siedzenie biaych spodni mia
poplamione brzowym tuszczem do konserwacji siode, a na
jasnotej koszulce wysychajc plam potu, pokrywajc si biaymi
krysztakami soli.
Bunty, zamieniamy si miejscami! zawoa, a kiedy Abel
podprowadzi Ka, Shasa uderzy stajennego artobliwie po ramieniu.
Miae racj, stary grzmocie, rzeczywicie sam sprawdzaem ten
poprg. Ostentacyjnie zrobi to raz jeszcze, po czym wyprostowa si
i doda: No, teraz ju nie powiesz, e to moja wina. Kiedy Abel
rozemia si zachwycony, Shasa, nie dotykajc strzemion, wskoczy na
siodo.
Blaine odepchn si od koa i wrci powoli na trybun, wypatrujc
odruchowo w tumie jasnotego kapelusza Centaine.
Staa otoczona krgiem mczyzn. Blaine rozpozna wrd nich sir
Garricka Courteneya i generaa Smutsa, trzech innych wpywowych
politykw, pewnego bankiera, jednego z ministrw w rzdzie Hertzoga
i ojca Maxa Theunissena.
Do przecitna paczka jak na madame Courteney pomyla z
ukuciem zazdroci, ktrego nie potrafi sobie wyperswadowa.
365

Centaine wystosowaa zaproszenia nie tylko do najlepszych graczy w

kraju, lecz take do najbardziej wpywowych i najwybitniejszych
osobistoci we wszystkich innych dziedzinach: politykw, naukowcw,
wielkich posiadaczy ziemskich, magnatw przemysowych, wydawcw,
a nawet kilku pisarzy i artystw.
Willa w Welteyreden nie bya w stanie ich wszystkich pomieci,
tote zarezerwowano cay pobliski hotel Alphen, niegdy nalecy
take do posiadoci rodziny Cloete. Poza gomi z miasta i najbliszej
okolicy zjechao ponad dwiecie osb z caego kraju. Do przewiezienia
ich i kucw wynajto specjalny pocig. Od piciu dni trwaa
nieprzerwana zabawa: rano turniej juniorw, bankiet na wieym
powietrzu w porze lunchu, potem rozgrywki ligi seniorw, wyszukana
kolacja i tace do biaego rana.
Sze grajcych na zmian orkiestr dzie i noc umilao gociom czas
muzyk. W przerwach wystpowali artyci kabaretowi, odbyway si
pokazy mody, prowadzono sprzeda dzie sztuki i rzadkich win, z ktrej
dochd przeznaczono na cele dobroczynne, zorganizowano aukcj
rocznych koni penej krwi angielskiej, concours delegance pojazdw
motorowych z paniami za kierownic, poszukiwanie ukrytego skarbu,
bal przebieracw, turniej tenisa, krykieta i bryda, zawody hippiczne i
motocyklowe pokazy akrobatyczne, a dla dzieci, oddanych pod opiek
caego zastpu wynajtych piastunek, zawodowych nianiek, dawa
spektaktle teatr lalek.
I tylko ja jeden wiem, co si za tym wszystkim kryje pomyla,
spogldajc na Centaine. To nie tylko szalestwo, lecz w dodatku
niemoralne szalestwo. Przecie to ju nie swoimi pienidzmi tak
szasta. A jednak kocham j za t odwag w obliczu nieszczcia.
Centaine wyczua, e na ni patrzy, i szybko odwrcia gow w jego
stron. Przez moment patrzyli sobie w oczy z nateniem, ktrego nie
bya w stanie osabi dzielca ich odlego, a potem Centaine spojrzaa
z powrotem na generaa Smutsa i zamiaa si wesoo z jakiego jego
artu. Blainea ogarno gorce pragnienie, by do niej podej, by po
prostu znale si blisko niej, poczu zapach jej perfum, usysze ten
matowy gos z leciutkim francuskim akcentem, lecz zamiast tego ruszy
stanowczyn krokiem do miejsca, gdzie w swoim wzku inwalidzkim
siedziaa jego ona. Tego dnia Izabela po raz pierwszy poczua si na
tyle dobrze, by mc przyglda si turniejowi, a Centaine kazaa
366

zbudowa specjalny podjazd, po ktrym daoby si wtoczy wzek na

poziom pierwszego rzdu aw trybuny, skd rozciga si znacznie
lepszy widok na boisko.
Izabela miaa u boku sw srebrzystowos matk i otoczona bya
gronem swoich czterech najbliszych przyjaciek z mami. Na widok
Blainea obie jego crki zbiegy po schodkach na muraw, unoszc
zgrabnie rbki sukienek i przytrzymujc rkami somkowe kapelusze o
szerokich, ozdobionych wstkami rondach. Szczebioczc jedna przez
drug prboway zwrci na siebie jego uwag, po czym chwyciy go z
obu stron za rce i zacigny na trybun na miejsce obok Izabeli.
Blaine posusznie ucaowa blady, jedwabisty policzek, podstawiony
przez on. Jej skra wydawaa si bardzo chodna, a w oddechu
wyczu delikatny zapach laudanum. Rozszerzone narkotykiem renice
wielkich oczu nadaway jej wyraz wzruszajcej beiradnoci.
Tak si za tob stskniam, kochanie szepna i bya to prawda.
W tej samej chwili, w ktrej Blaine j opuci, rozejrzaa si
rozpaczliwie w poszukiwaniu Centaine Courteney. Jej widok, stojcej w
otoczeniu wielbicieli nieco wyej na trybunie, tylko troch zagodzi
udrk.
Musiaem zamieni kilka sw z tym maym odpar Blaine
tonem wyjanienia. Jak si czujesz?
Dzikuj, lepiej, laudanum ju dziaa. Posaa mu agodny
umiech, tak dzielny itak tragiczny, e schyli si raz jeszcze i ucaowa
j w czoo. Potem wyprostowa si i z poczuciem winy zerkn w stron
Centaine, majc nadziej, e me dostrzega tego spontanicznego
dowodu czuoci, natkn si jednak na jej baczne spojrzenie i
pospiesznie odwrci wzrok.
Tato, druyny wychodz! pocigna go za rkaw Tara, eby
usiad na swoim miejscu. Brawo, Welteyreden! zapiszczaa,
pozwalajc mu si skoncentrowa na meczu i na razie zapomnie o
swoim dylemacie.
Zamieniwszy si pozycjami z Buntym, Shasa poprowadzi druyn
przed trybun i z niewymuszon atwoci przegalopowa wzdu linii
bocznej, stojc w strzemionach, by zacisn pasek pod brod, i szukajc
wzrokiem Blainea. Odnalazszy go, umiechn si na widok
podniesionych lakonicznym gestem kciukw, po czym opad na siodo i
zawrci, by stan przodem do natalczykw, ktrzy wyjedali wanie
367

na boisko. W swoich biaych bryczesach i czapkach, czarnych butach i

czarnych koszulkach robili wraenie twardych i dowiadczonych
zawodnikw.
Widzc, e Shasa zamieni si miejscami z Buntym, Max Theunissen
zmarszczy czoo, zatoczy mae kko i posa rk jaki sygna
swojemu numerowi dwa, zajmujcemu pozycj po przeciwnej stronie
poa. Dopiero wtedy ustawi si w pozycji do gry, dokadnie w chwili,
gdy sdzia podjecha truchtem do rodka boiska i rzuci na ziemi bia
pik z korzenia bambusa.
Ostatnia runda rozpocza si bezadn gonitw, gorczkowym
zamieszaniem z mnstwem chybionych uderze i tratowaniem piki
kopytami koni. I nagie gra nabraa przejrzystoci. Bunty wychyli si
gboko z sioda i po raz pierwszy w tym meczu wykona porzdne
uderzenie, wysoki pynny forhend, ktrym posa pik daleko na stron
przeciwnika. Jego kuc instynktownie pogalopowa za pik, niosc
swego jedca za ciosem czy chcia tego, czy nie.
Byo to podanie Buntego, wic to on mia prawo przejazdu, a kuc
podchodzi do piki w idealnej pozycji do strzau, ale Max Theunissen
cign swego czarnego ogiera, zawrci i w jednej chwili przeszed w
peny galop. Ojciec Maxa nie zapaci tysica funtw za nic. Potne
wielkie zwierz runo za Buntym jak lawina.
Bunty obejrza si przez rami i zblad.
To twj strza! krzykn Shasa, eby mu doda odwagi.
Trzymaj si linii! Lecz w tej samej chwili dostrzeg, e Max
rozmylnie wbija pit w lnicy bok ogiera i skrca nieco w bok. By
to ryzykowny, niebezpieczny atak i gdyby Bunty nie zjecha z linii,
musiaoby si to skoczy ewidentnym faulem. Ale taktyka zastraszenia
znw zdaa egzamin. Bunty szarpn w panice za wodze, rzuci kucerh
w bok i odda lini. Max triumfalnie zaj oddan pozycj, zebra si w
sobie, wychyli z sioda, wzi szeroki zamach i skupi si cakowicie na
biaej pice podskakujcej i toczcej si po murawie dokadnie na
wprost niego, szykujc si do uderzenia jej z bekhendu.
Nie zauway nadcigajcego od strony boiska Shasy i by zupenie
nie przygotowany na szaleczy atak, jaki z dzikim impetem przypuci
Kie Tygrysa, przynaglony dgniciem obcasw Shasy.
Ostatni raz pik uderzy nie Max ani Shasa tylko Bunty, tote bya
ona teraz wolna, obaj mieli rwne prawo przejazdu, a Shasa atakowa
368

na zepchnicie pod zgodnym z reguami ktem. Kiedy jednak obaj

znaleli si o kilka metrw od piki, pdzc penym galopem, z Kem
Tygrysa o wycignicie ba za Nemezis, Shasa da pit znak swemu
kucowi, ktry tylko na to czeka. W jednej chwili zmieni gwatownie
kt ataku i rbn swego rywala nieforemnym karkiem niby taranem.
Zderzenie byo tak niespodziewane i tak gwatowne, e sam Shasa omal
nie wylecia z sioda i rbn piersi o szyj Ka.
Ale Blaine mia racj, to bya saba strona Maxa Theunissena,
chroniona przez niego starannie od pocztku meczu, a Kie Tygrysa
wykorzysta t sabo w idealnym momencie. Czarny ogier zachwia
si, zatoczy w bok i wyhamowa z bem midzy przednimi nogami, a
Max wylecia z sioda i przekoziokowa w powietrzu nie wypuciwszy
wodzy z rki. W uamku sekundy panicznego strachu Shasa by ju
pewien, e go zabi.
Jednak strach doda Maxowi si i zwinnoci. Okrci si w powietrzu
jak kot i spad, co prawda ciko i niezdarnie, lecz rwno na obie nogi.
By jednak tak zszokowany i przeraony, e jeszcze przez dusz
chwil nie mg wykrztusi z siebie ani sowa. Shasa odepchn si od
karku konia, usiad na powrt w siodle i cignwszy wodze, osadzi
Ka w miejscu. Z obu stron boiska dobiegy widrujce gwizdki
sdziw.
On mnie sfaulowa, z rozmysem mnie sfaulowa! histerycznie
zacz krzycze Max. Przeci moj lini! O mao mnie nie zabi!
By trupioblady, trzs si jak w febrze, z drcych ust zwisay mu nitki
liny i tupa nogami niczym rozzoszczony bachor.
Sdziowie naradzali si porodku boiska, a Shasa poczu ch, by
sprbowa wpyn na ich werdykt gon manifestacj swojej
niewinnoci, ale zdrowy rozsdek wzi w mm gr. Zawrci i z
najwysz godnoci ruszy ku linii swojej druyny, patrzc wprost
przed siebie i me zwracajc na pozr adnej uwagi na ryk tumu. Czu
jednak, e ryk ten wyraa nie tyle oburzenie z powodu niesportowego
zagrania, co rado widzw z wymierzenia brutalnemu zawodnikowi
naleytej kary, pokonania go jego wasn broni.
Poniewa sdziowie nie byli w stanie uzgodni werdyktu, podjechali
do sdziego gwnego, ktry zszed do nich ze swego miejsca na
trybunie.
369

 Ale mu dowali! zawoa Bunty, do zbliajcego si Shasy.

Bdzie mia bydlak o czym pisa w listach do mamusi!
Mog mnie zdyskawilifikowa, Bunty odpar Shasa.
Nie przecie jego linii! zaprotestowa z ferworem Bunty.
Wszystko doskonale widziaem!
Ale Shas rozgorczkowanie zaczynao ju opuszcza. Poczu nagle
nieprzyjemne ukucie na myl o tym, co powiedziaby dziadek, a co
gorsza, jak zareagowaaby matka, gdyby na oczach wszystkich goci
odesano go z pola. Taki wstyd! Nerwowo zerkn na trybun, ale z tej
odlegoci nie mg dostrzec miny Blainea Malcomessa. W
najwyszym rzdzie migna mu ta plama kapelusza matki i ju
zaczyna dopatrywa si w jego ruchu penego dezaprobaty potrzsania
gow, gdy zauway, e sdziowie wracaj, a jeden z nich kieruje si
ku niemu.
Panie Courteney! zawoa sdzia z surow min.
Sucham, sir! Shasa wyprostowa si w siodle, przygotowany na
najgorsze.
Udzielam panu oficjalnego upomnienia za niebezpieczn gr.
Przyjmuj upomnienie, sir! odpar Shasa, prbujc przybra
rwnie powany wyraz twarzy jak sdzia, ale serce podskoczyo mu z
radoci. Udao si!
Prosz wrci do gry, panie Courteney zakoczy sdzia, lecz
nim si odwrci, Shasa dostrzeg w jego oku bysk rozbawienia.
Do koca ostatniej rundy zostay trzy minuty, gdy Max posa pik
daleko w gb ich poowy, egzekwujc rzut karny, lecz tam czeka ju
numer trzy druyny Shasy. Szybkim, pynnym uderzeniem posa pik
na lewe skrzydo.
Brawo, Stuffs! zawoa zachwycony Shasa. Do tej pory Stuffs
Goodman niczym si nie odznaczy. Nieustajce ataki Natalu pozbawiy
go woli walki, a do tego kilkakrotnie pad ofiar ostrych zagra Maxa
Theunissena. Po raz pierwszy od pocztku meczu wyszo mu podanie.
Shasa przej pik i posa j dalej na stron przeciwnika. Ale Bunty i
tym razem podcign za pno, a bez jego wsparcia Shasa niewiele
mg zdziaa. Jego atak ugrzz w falandze Natalczykw i wkrtce gra
przeksztacia si w nieczyst, chaotyczn bitw o pik, a czas pyn.
Sdzia przerwa gr i nakaza wznowi gr od rzutu Natalczykw.
370

 Niech skisn, jeli nie utrzymamy remisu! zawoa Bunty, gdy

zawracali, eby odebra kolejny strza Natalu, i spojrza na zegarek.
Remis to za mao! odkrzykn ze zoci Shasa. Musimy
wygra!
Bya to oczywicie fanfaronada. Jeszcze ani razu od pocztku meczu
nie udao im si powaniej zagrozi Natalowi, ale mao ambitna
postawa Bunty'ego rozzocia Shas. A Max Theunissen od czasu
swego koza jako przesta byszcze na boisku i dwa razy pozosta w
tyle, gdy Shasa zapuci si w pik na jego poow. Wyranie unika
kontaktu ze swym rywalem, zostawiajc odebranie mu piki swoim
kolegom.
Zostao tylko p minuty!
Pomimo buczucznych ponagle Shasy Bunty wydawa si
zachwycony perspektyw zakoczenia ich mk, lecz w tej wanie
chwili wprost na niego nadleciaa mocna, ostra pika. Bunty chybi i
nim zdy zawrci, atak Natalu ju go min i midzy nimi a bramk
pozosta tylko Stuffs Goodman. Shasa czu, e serce zamiera mu w
piersi. Trudno byo liczy, e Stuffs dwa razy z rzdu wykona poprawne
uderzenie. Tymczasem wbrew jego przeczuciom Stuffs ruszy do piki,
w sam rodek nacierajcych Natalczykw, i cho pobladi ze strachu,
zamachn si dzielnie do uderzenia. Obuch motka min pik o dwie
stopy, ale kuc Stuffsa, szczwany stary wyjadacz, wyranie
zdesperowany poziomem gry swego jedca, zagarn kopytami pik i
czystym kopniciem posa j prosto do Bunty'ego. Bunty przej
podanie i pocign w gb poowy przeciwnika, ale tam czeka ju na
niego prawy obroca Natalu. Starli si gwatownie i uwikali w kolejny
nieadny mynek, krcc si wok siebie, wychylajc z siode i
wymachujc motkami jak cepami w typowej przepychance ligi
modzieowej, gdzie zawodnikom brak jeszcze siy i dowiadczenia,
eby wyj z takiej sytuacji ze skadnym atakiem. To zamieszanie dao
obu druynom czas na przegrupowanie i ju obaj kapitanowie woali do
swych zawodnikw o podanie piki.
Daj j tutaj, Bunty! krzycza Shasa. Sta w strzemionach po
lewej stronie boiska, a Kie Tygrysa drobi nerwowo na boki, toczc
wzrokiem za pik, a byskay mu biaka oczu.

371

 Tutaj, Digger, tutaj! rycza Max, trzymajc si na dystans, lecz

gotw natychmiast popdzi za pik, gdyby tylko wreszcie ktry z
zawodnikw wybi j w otwarte pole.
I wtedy Bunty po raz trzeci i ostatni tego dnia wykona idealne
uderzenie samym rodkiem twardego obucha, lecz pika przeleciaa
tylko kilka metrw, trafia w przednie kopyto kuca natalskiego obrocy
i odbita przemkna pod strzemionami Bunty'ego z powrotem na
poow druyny Welteyreden.
Wyczuwszy to jakim szstym zmysem Shasa spi Ka jeszcze nim
pika wyprysna spod brzucha kuca Bunty'ego. Trafi j w powietrzu,
zmieniajc kierunek jej lotu, po czym zawrci tak gwatownie, e Kie
Tygrysa przysiad na zadzie.
Ha! rykn na cay gos, wbi obcasy w boki zwierzcia i
popdzi penym galopem za toczc si tu przed nim pik. Wychyli
si z sioda, skupi cakowicie na podskakujcej kaprynie maej biaej
kulce i jeszcze raz trafi j motkiem tak, by nada jej jak najszybszy
ruch wirowy i zapanowa w ten sposb nad kierunkiem jej lotu. Pika
poszybowaa nisko nad muraw, dokadnie w stron natalskiej bramki
oddalonej o dwiecie metrw.
Kie Tygrysa pocign za ni przepiknie, zwalniajc w idealnym
momencie do zadania penego uderzenia. Nawet Gwiazdka nie
wyliczyaby tego lepiej. Shasa zatoczy szeroki luk motkiem, rozleg
si suchy, czysty trzask drewna uderzajcego o drewno i pika
posusznie migna do przodu. Chopiec poderwa gow i wprost
przed sob, oddalon o ledwie sto pidziesit metrw ujrza bramk
Natalu. W jednej chwili uwiadomi sobie, e zamiast utrzyma remis
maj rzeczywicie ogromn szans wygra, i zalaa go fala dzikiej,
nieokieznanej radoci.
Ha! popdzi Ka Tygrysa. Ha! A wielki kuc run do
przodu, jakby tylko na to czeka. W tej samej jednak chwili Shasa
dostrzeg, e Max Theunissen zawraca w przodzie i pdzi po linii
strzau wprost na niego.
Atak pod takim ktem, najbardziej niebezpieczny ze wszystkich
moliwych w grze w poo nazywano szar mierci. Dosiadajcy
dwch wielkich i szybkich koni zawodnicy gnali po linii prostej wprost
na siebie. Ryk tumu ucich, na trybunie zapada pena napicia cisza,
wszyscy widzowie jak jeden m podnieli si z miejsc.
372

Shasa tylko raz w yciu by wiadkiem czoowego zderzenia dwch

koni w galopie. Byo to rok wczeniej podczas rozgrywek
eliminacyjnych przed meczem z Argentyn. Siedzia w najwyszym
rzdzie trybun, a mimo to nawet stamtd zupenie wyranie sysza
trzask amanych koci. Jednemu z zawodnikw pka ledziona i po
przewiezieniu do szpitala zmar; drugi mia poamane obie nogi. Lece
porodku boiska kuce trzeba byo na miejscu zastrzeli.
Moja linia! krzykn do Theunissena, gdy zbliyli sie do siebie
na odlego kilkudziesiciu metrw.
Wiesz, co mi moesz?! rykn wyzywajco Max, odzyskujc
dawn odwag, i przytulony do koskiego karku utkwi w Shasie
wcieke spojrzenie. Wyczytawszy w jego wzroku, e nie zawaha si
doprowadzi do zderzenia, Shasa drgn w siodle. Kie Tygrysa wyczu
to i zastrzyg z frustracj uszami ustpowanie drogi nie leao w jego
charakterze. I nagle, bez adnego ostrzeenia Shas ogarn dziki sza
waki.
Blaine Malcomess wyczul to bezbdnie, mimo dzielcej ich
odlegoci. Rozpozna w tym, co owadno Shas, nie zwyczajn
odwag, lecz co w rodzaju amoku, bitewnego szalestwa, tego samego
szalestwa, ktre i jego pognao kiedy z jednym granatem w rku na
pas ziemi niczyjej, prosto w czerwone, mrugajce lepia niemieckich
maximw.
Ujrza, jak Shasa powstrzymuje skrt Ka Tygrysa i zamiast tego
rzuca go w przeciwn stron, przecina z premedytacj lini piki i pdzi
wprost na czarnego ogiera. Dla Shasy czas jakby stan w miejscu. Jego
wzrok nabra nage mebywalej ostroci widzenia: widzia wilgotn,
row luzwk gboko wewntrz rozdtych chrapw wielkiego
ogiera, potrafi odrni kady maleki bbelek piany ciekncej po
wdzidle z jego pyska, kady zjeony wosek czarnej jak sadza,
aksamitnej sierci, kad najmniejsz yk w kcikach przekrwionych
oczu konia, kad z osobna rzs grnych i dolnych powiek.
Przenis spojrzenie ponad czarny eb konia, na twarz Maxa
Theunissena. Wykrzywiaa j nieopanowana wcieko. Dostrzeg
drobne kropelki potu na brodzie Maxa, cignite w grymasie
determinacji wargi i szpar midzy odsonitymi duymi, biaymi
siekaczami. Przesun wzrokiem wyej i utkwi go w ciemnobrzowych
oczach Maxa.
373

Za pno pomyla Teraz ju adna sia nie zdoa zapobiec

zderzeniu. I w tej samej chwili dostrzeg pojawiajcy si na twarzy
Maxa wyraz szoku. cignite wargi zadray jak zmite, skr na
policzkach ci mrz panicznego strachu, Max poderwa si w siodle,
rozpaczliwym szarpniciem rzuci eb Nemezis w bok, uciekajc w
prawo z linii piki dosownie w ostatnim uamku sekundy.
Shasa przemkn obok, niemal ocierajc si o niego, pogardliwie
odwrci wzrok i wci jeszcze w przystpie tego samego szalu unis
si w strzemionach i wszystkie siy na jakie byo go sta woy w
uderzenie. Pika migna do przodu i jak po nitce poszybowaa prosto
midzy supki bramki Natalu.
Kiedy obie druyny podjechay do trybuny i uszczliwiony
zwycistwem Shasa spojrza na Blainea w oczekiwaniu pochway, ten
wci jeszcze sta i cho umiechn si tylko i Skin chopcu rk,
czu niemal takie samo uniesienie co on.
Wielki Boe, ten chopak naprawd ma zadatki pomyla, siadajc
obok ony. Ma zadatki na wielkiego gracza. Izabela dostrzega
wyraz jego twarzy; znaa go tak dobrze. Wiedziaa, jak bardzo chcia
mie syna i dlaczego zainteresowa si wanie tym chopcem. Poczua
si zupenie bezuyteczna, nikomu niepotrzebna i ogarna j zo.
Ten chopak to ryzykant i szaleniec. Wiedziaa, e jej krytyka
wywrze dokadnie przeciwny skutek do zamierzonego, ale nie potrafia
si opanowa. Nikt go nie obchodzi poza nim samym. Ale w kocu
wszyscy Courteneyowie zawsze tacy byli.
Niektrzy nazywaj to charakterem mrukn Blaine.
Ja bym nazwaa charakterkiem. Wiedziaa, e zachowuje jak
sekutnica, e jego cierpliwo na swoje granice, me potrafia jednak
zapanowa na tym, pyncym z pdu do samozagady, pragnieniem, by
go zrani. Jest dokadnie taki sam jak jego matka...
W oczach Blainea zapaliy si iskierki gniewu.
Sprbuj przynie ci jaki lunch, moja droga powiedzia, nie
pozwalajc jej dokoczy. Wsta i odszed w stron bufetu. Izabela
popatrzya za nim z rozpacz, jakby chciaa zawoa: Przepraszam,
przepraszam! To tylko dlatego, e tak bardzo ci kocham!
Izabela nie jadaa czerwonego misa, gdy wygldao na to, e
pogarsza ono jej stan, tote Blaine skupi si na zestawie saatek z
krewetek, rakw, langust, may, ryb i kalmarw, ustawionych
374

porodku stou w piramid sigajc mu ponad gow. Przybrano je i

zakomponowano z takim kunsztem, e naruszenie tego prawdziwego
dziea sztuki wydawao si niemal witokradztwem. Nie by
odosobniony w swym odczuciu; st otacza cay tumek wydajcych
okrzyki
zachwytu goci, oczekujcych wyranie na miaka, ktry pierwszy
odway si zburzy mistern budowl. Dlatego te nie zauway
zbliajcej si Centaine, dopki nie odezwaa si nad jego ramieniem.
A c to takiego powiedzia pan, pukowniku, mojemu synowi, e
raptem wstpi w niego diabe? Odwrci si szybko, prbujc ukry
peen poczucia winy zachwyt na jej widok. Owszem, widziaam, jak
rozmawia pan z nim przed ostatni rund.
To bya mska rozmowa, nie nadajca si do powtrzenia damie.
Rozemiaa si cicho.
Cokolwiek to byo, zadziaao. Dzikuj, Blaine.
Zupenie nie ma za co. Nie zawdzicza tego zwycistwa nikomu
oprcz siebie. Tak miaego ataku, jak ten pod koniec meczu nie
widziaem ju bardzo, bardzo dawno. Bdzie z niego zawodnik.
Czy wiesz, o czym mylaam, kiedy na to patrzyam? spytaa
cicho. Potrzsn przeczco gow i nachyli si, eby lepiej sysze.
Powtarzaam w mylach sowo Berlin.
Spojrza na ni zdumiony, po czym nagle zawitao mu w gowie:
Olimpiada! Igrzyska Olimpijskie w Berlinie w tysic dziewiset
trzydziestym szstym! Rozemia si gono. To musia by art. Z ligi
juniorw do reprezentacji kraju byo dalej ni z Ziemi na Ksiyc!
Naraz dostrzeg jej min i przesta si mia.
Ty mwisz najzupeniej powanie! zawoa z niedowierzaniem.
Oczywicie nie bdzie mnie sta na utrzymywanie stajni kucw,
ale jego dziadek uwielbia polo. Przy jego pomocy oraz zachcie
jednego z czoowych graczy w kraju... Wzruszya z wdzikiem
ramionami. Potrwao dusz chwil, nim Blaine otrzsn si z
oszoomienia na tyle, eby odpowiedzie.
Nigdy nie przestajesz mnie zdumiewa. Czy jest na tym wiecie
co, po co zawahaaby si sign? spyta, a dostrzegszy
obuzerski, lubieny bysk w jej oku, doda pospiesznie: Wycofuj to
pytanie, madame. Przez chwil patrzyli na siebie otwarcie, bez
375

kamuflau, wzrokiem, w ktrym kady mg wyczyta nag mio, po

czym Centaine przywoaa ich do rzeczywistoci.
Pyta o ciebie genera Smuts powiedziaa ywo, zmieniajc
temat w ten swj zbijajcy z tropu sposb. Siedzimy sobie w maym
gronie pod dbami za trybun. Moe ty i twoja ona przyczylibycie
si do nas? Odwrcia si i tum goci rozstpi si przed ni.
Blaine przepchn powoli wzek Izabeli po gadkim kobiercu
strzyonego trawnika ku stolikom pod dbami. Pogoda dopisaa jak
rzadko. Niebo byo czyste i bkitne jak jajo czapli i tylko nad szczytem
Muizenbergu wisia nieruchomo srebrzystobiay obok, a drugi
powleka grub, puchat narzut masyw Gry Stoowej, ale tak byo
zawsze. Do tego stopnia, e me nazywano tego oboku inaczej ni
obrus.
Oczywicie byo wietrznie, jak zwykle w grudniu, ale Welteyreden
pooone byo w zacisznym zaktku doliny Constantii. Poudniowowschodni wiatr przechodzi gr, szeleszczc w koronach dbw i
ledwie muskajc suknie pa, ale znakomicie agodzi upa i orzewia
powietrze. Nie na darmo zyska sobie przezwisko uzdrowiciela Cape.
Na widok nadchodzcego Blainea Centaine odprawia kelnera w
biaym smokingu, nalaa wasn rk szampana i podesza z kieliszkiem
do Izabeli.
Dzikuj, ale nie pij odmwia sodkim gosem Izabela,
wprawiajc Centaine w ogromne zakopotanie. Stana przed wzkiem
z krysztaowym kieliszkiem w rku, zupenie nie wiedzc, co z nim
pocz.
Jeli ten szampan jest wolny, pani Courteney... pospieszy jej
na ratunek Blaine biorc kieliszek. Centaine umiechna si do niego
w wdzicznoci, jej gocie zrobili przy stole miejsce dla wzka
i siedzcy obok Centaine prezes Standard Bank podj przerwany
monolog.
Ten Hoover i jego piekielny interwencjonizm! Nie tylko zrujnowa
gospodark Stanw Zjednoczonych, ale przy okazji zniszczy nas
wszystkich. Gdyby si do tego nie miesza, cay ten kryzys mielibymy
ju za sob. A tak, co mamy? W tym roku w Stanach zbankrutowao
pi tysicy bankw, bezrobocie doszo do dwudziestu omiu milionw,
handel z Europ praktycznie zamar; postpuje deprecjacja walut
wiatowych. Zmusi po kolei wszystkie kraje do odejcia od standardu
376

zota, nawet Wielka Brytania musiaa mu ulec. Jestemy jednym z

bardzo niewielu pastw, ktrym udao si utrzyma pokrycie pienidze
w zocie, ale prosz mi wierzy, e zaczyna nam to coraz bardziej
doskwiera. Zoty parytet powoduje, e funt poudniowoafrykaski
gwatownie nabiera wartoci, co z kolei ogromnie podraa nasz eksport
i winduje koszty wydobycia zota. Bg jeden raczy wiedzie, jak dugo
jeszcze uda nam si wytrwa. Spojrza na siedzcego po przeciwnej
stronie krgu generaa Smutsa. Jak pan myli, Ou Baas, jak dugo
zdoamy utrzyma standard zota?
Ou Baas rozemia si, a zatrzsa mu si kozia brdka.
A skde ja miabym to wiedzie, drogi Alfredzie powiedzia z
wesoym byskiem w oku. Przecie ja nie jestem ekonomist tylko
botanikiem. Jego miech okaza si zaraliwy, gdy wszyscy
doskonale wiedzieli, e genera jest jednym z najbardziej byskotliwych
umysw, jakie wyda burzliwy wiek dwudziesty, i to niemal w kadej
dziedzinie; e przekonywa Herzoga, by pj za przykadem Wielkiej
Brytanii, gdy ta odstpia od standardu zota; e podczas swojej
ostatniej wizyty w Oksfordzie jada obiady z Johnem Maynarden
Keynesem, najwybitniejszym ekonomist tego stulecia, i regularnie z
nim korespondowa.
W takim razie musi pan w wolnej chwili obejrze moje re
zmienia gadko temat rozmowy Centaine. Wyczuwaa, e ta cika
dyskusja wprawia jej goci w przygnbiajcy nastrj. Niemal wszyscy
na co dzie musieli boryka si z problemami wiata stojcego o krok
od finansowej zapaci i przyjcie w Welteyreden byo dla nich
znakomit okazj, by oderwa si od nieprzyjemnej rzeczywistoci.
Rozmowa zboczya na sprawy banalne, potoczya si lekko i z
oywieniem, lecz w oywieniu tym byo co sztucznego, jak w
musowaniu szampana, nalanego do pkatych kieliszkw od czerwonego
wina. Centaine sypaa artami, podtrzymujc nastrj wesooci, lecz w
gbi duszy czua narastajc pustk. Wiedziaa, e katastrofa zblia si
nieuchronnie, e to wszystko jest nierealne jak sen, e to ju koniec,
ostatnie echo przeszoci. Przyszo, ktr miaa przed sob, rysowaa
si niepewnie, niosa tysice zagroe, pozbawiaa j kontroli nad swym
losem.
Blaine obejrza si przez rami i zaklaska w donie, a pozostali gocie
zgodnie przyczyli si do aplauzu.
377

 Witamy bohatera i zwycizc! zawoa kto ze miechem.

Centaine odwrcia si w krzele. Za jej plecami sta Shasa, w blezerze i
oksfordzkich flanelowych spodniach, z gow mokr po kpieli;
przyczesane gadko wosy wci jeszcze nosiy wyrane lady kadego
zbka grzebienia. Umiecha si skromnie, ale me nazbyt skromnie.
Och, cheri, taka jestem z ciebie dumna! zawoaa Centaine,
zrywajc si z miejsca i caujc syna w policzek. Shasa zaczerwieni si,
wyranie zmieszany.
No, no, mamo, nie przesadzajmy z t francuszczyzn
zaprotestowa. Z tym rumiecem wyglda tak licznie, e miaa ochot
przytuli go i pogaska. Opanowaa si jednak i daa znak kelnerowi,
eby poda Shasie szampana. Chopiec spojrza na ni zaskoczony.
Matka pozwalaa mu zazwyczaj tylko na piwo, i to nie wicej ni jedno.
Dzi wyjtkowa okazja wyjania, ciskajc go za rami. Blaine
unis kieliszek.
Panowie, za wspaniae zwycistwo juniorw z druyny
Welteyreden!
Och, co to za zwycistwo zaprotestowa Shasa. Mielimy
dziewi bramek forw. Ale wszyscy spenili toast, a sir Garrick
zrobi Shasie miejsce koo siebie.
Chod, usid tutaj, chopcze. Opowiedz nam, jakie to uczucie by
mistrzem.
Przepraszam, dziadku, ale musz wraca do kolegw.
Przygotowujemy niespodziank.
Niespodziank? Centaine wyprostowaa si niespokojnie w
krzele. Przeya ju kilka niespodzianek Shasy, e wystarczy
wspomnie amatorski pokaz ogni sztucznych, zakoczony niezwykle
widowiskowym, cho zupenie nie zamierzonym poarem starej stodoy
i piciu akrw pobliskiej winnicy. Jak niespodziank, cheri?
Jeli ci powiem, to nie bdzie ju niespodzianka, mamo. Mog ci
tylko zdradzi, e bdzie to zwizane z wrczeniem nagrd. Dopi
jednym ykiem szampana. Musz pdzi, mamo, tymczasem!
Wycigna rk, eby go powstrzyma, ale ruszy ju szybkim
krokiem w stron trybuny, gdzie niecierpliwie oczekiwali go pozostali
czonkowie zwyciskiej reprezentacji Welteyreden. Wskoczyli wszyscy
do starego forda Shasy i z rykiem silnika popdzili w stron willi.
Patrzya za nimi z niepokojem, dopki nie zniknli jej z oczu, a kiedy z
378

powrotem przeniosa wzrok na swych goci, spostrzega, e Blaine i

genera Smuts take odeszli od stolika i nachyleni ku sobie przechadzaj
si midzy dbami. Przyjrzaa im si ukradkiem. Stanowili ciekaw,
wybitnie le dobran par: drobny, wawy, siwobrody m stanu i
wysoki, postawny onierz i prawnik. Zatopieni w rozmowie
przechadzali si w t i z powrotem, tu poza zasigiem suchu.
Kiedy wraca pan do Windhoek, Blame?
Moja ona ma za dwa tygodnie statek pocztowy do Southampton.
Wracam natychmiast po jej odpyniciu.
Czy nie mgby zosta pan tu nieco duej? Powiedzmy do
Nowego Roku? Oczekuj, e lada dzie sprawy przybior nowy obrt.
Czy mgby pan uchyli rbka tajemnicy i zdradzi na czym ten
nowy obrt miaby polega? spyta Blaine.
Chc mie pana z powrotem w parlamencie uchyli si od
udzielenia konkretnej odpowiedzi genera Smuts. Wiem, e
wizaoby si to z duym powiceniem z pana strony. W Windhoek
spisuje si pan znakomicie, co podbudowuje pana presti osobisty i
zwiksza si przetargow. Chc pana prosi, eby powici pan to
wszystko,. zrezygnowa z zarzdu prowincj i ubiega si o mandat z
ramienia Partii Poudniowoafrykaskiej w okrgu wyborczym Gardens.
Blaine nic nie odpowiedzia. Powicenie, jakiego da Ou Baas,
byo ogromne. Okrg Gardens mia marginalne znaczenie, a do tego
zdobycie tam mandatu wcale nie byo takie pewne. Istniao realne
ryzyko przegranej z kandydatem partii Herzoga, a nawet gdyby odnis
zwycistwo, daoby mu ono tylko miejsce na awach opozycji, co w
aden sposb nie mogo zrekompensowa utraty stanowiska zarzdcy
caego terytorium.
Jestemy w opozycji, Ou Baas powiedzia o prostu. Genera
Smuts zacz dga traw kocem laski, namylajc si nad
odpowiedzi.
Blaine, to co powiem, jest przeznaczone wycznie dla paskich
uszu. Musi mi pan da na to sowo.
Oczywicie.
Jeli mi pan zaufa, za najdalej sze miesicy od dzisiaj dostanie
pan tek ministra. Blaine spojrza na niego z niedowierzaniem, a
genera zatrzyma si, odwrci twarz do niego i wzi gboki wdech.
Koalicja, Blaine. Pracuj z Herzogiem nad powoaniem rzdu
379

koalicyjnego. Sprawa wydaje si ju przesdzona, a do publicznej

wiadomoci podamy to w marcu, czyli za jakie trzy miesice. Ja
otrzymam ministerstwo sprawiedliwoci i prawdopodobnie bd mg
rozdzieli cztery inne teki. Pan jest na mojej licie.
Rozumiem powiedzia Blaine, prbujc ogarn myl
wszystko, co wanie usysza. Wiadomo bya oszaamiajca.
Proponowano mu to, czego zawsze pragn: miejsce w rzdzie.
Ale dlaczego, Ou Baas? Dlaczego Hertzog zgodzi si pj na
ustpstwa?
Wie, e straci zaufanie narodu, a do tego jego wasna partia
przysparza mu coraz wicej kopotw, coraz trudniej mu ni kierowa.
Rzd postpuje z arogancj stojc na granicy amania prawa. W
swoich poczynaniach kieruje si wycznie wasnym widzimisi.
To wszystko prawda, Ou Baas, ale przecie to wanie daje nam
szans! Niech pan spojrzy choby tylko na ostatni miesic! Na rezultaty
wyborw uzupeniajcych w Germiston i lokalnych wyborw w
Transwalu. Tu i tam wygralimy o kilka dugoci. Gdybymy teraz
doprowadzili do rozpisania wyborw powszechnych, to odnielibymy
zwycistwo. Nie trzeba byoby wchodzi w koalicj z narodowcami.
Rzdzilibymy na wasnych warunkach.
Stary genera zaspi si, wtuli siw brod w pier i milcza dusz
chwil.
Moe ma pan racj, Blaine powiedzia w kocu. Zapewne
wygralibymy, ale mao byoby w tym naszej wasnej zasugi.
Gosowano by nie tyle na nas, co przeciwko Hertzogowi. Takie
zwycistwo byoby jaowe i bezpodne. Rozpisania wyborw nie daoby
si uzasadni trosk o dobro narodu. Byaby to zwyka, nieczysta
rozgrywka o wadz. Ja z czym takim nie chc mie nic wsplnego.
Blaine nie potrafi znale odpowiedzi. Wielko tego czowieka,
ktry bez wahania odrzuca okazj wycignicia korzyci z upadku
swego kraju, sprawia, e nagle poczu si zupenie may.
yjemy w tragicznych czasach, Blaine podj cicho genera.
Ze wszystkich stron cign na nas burzowe chmury. Rozbity,
podzielony parlament nic me da, potrzeba nam jednoci narodu.
Gospodarka balansuje na krawdzi przepaci, przed kopalniami zota
stoi widmo bankructwa. Przy obecnych kosztach wydobycia ju teraz
zamyka si wikszo starszych kopai. Wkrtce ich ladem pody
380

reszta, a to bdzie oznaczao koniec Afryki Poudniowej, takiej, jak

znamy i kochamy. Jakby tego byo mao, nastpi krach na rynkach
weny i diamentw, naszych pozostaych dwch najwaniejszych
produktw eksportowych.
Blaine skin ponuro gow. To, o czym mwi genera, byo
powodem troski caego kraju.
Nie sposb przeceni wagi ustale komisji Wagea. Prymitywne
metody upraw i susza spowodoway, e jedna pita biaej ludnoci yje
w warunkach skrajnego ubstwa. Erozja i rabunkowa gospodarka
zmieniy w spalony ugr dwadziecia procent naszych ziem uprawnych,
zapewne trwale.
Biedni biali mrukn Blaine. Masa niepimiennych
ebrakw, godujcych, bezrobotnych, niewyksztaconych, bez
jakiejkolwiek nadziei na przyszo.
Dalej mamy naszych czarnych, podzielonych na dwadziecia
plemion, ze wszystkimi wynikajcymi std problemami. Napywaj
masowo z rejonw rolniczych w poszukiwaniu znoniejszego ycia, die
lekkerlewe, zasilajc szeregi bezrobotnych. Zamiast lepszego ycia
znajduj przestpcze podziemie, prostytucj, nielegalny handel
alkoholem. Ich niezadowolenie narasta, nabieraj pogardy dla naszych
praw, odkrywaj uroki wadzy i zaczyna im wita myl, by sprbowa
po ni sign.
To problem, ktrego istnienia nie dopuszczamy jeszcze do swojej
wiadomoci, ktrego nie prbujemy nawet zrozumie przyzna
Blaine. Mdlmy si, eby nasze dzieci i wnuki nie przekly nas
kiedy za to zaniedbanie.
Mdlmy si zawtrowa mu jak echo Smuts. A tymczasem
rzumy okiem poza nasze granice, na chaos, w ktrym pogrya si
reszta wiata. Dgn ziemi kocem laski, akcentujc kady punkt
swego wywodu. W Ameryce krach systemu kredytowego, handel z
Europ i reszt wiata praktycznie zamar, armie bezrobotnych,
bankrutw, biedakw eksmitowanych na bruk snuj si be celu po
drogach caego kontynentu. Znw dgn lask soczyst zielon
traw. W Niemczech dogorywa Republika Weimarska, gopodarka
kraju w ruinie. Inflacja pozbawia ludno wszelkich oszczdnoci. Sto
pidziesit miliardw marek weimarskih za dawn zot mark! Jak
Feniks z popiow odradza si tam dyktatura oparta na przemocy i
381

rozlewie krwi, dyktatura cuchnca z daleka nieopisanym zem.

Dgn ziemi z narastajcym gniewem. W Rosji obkany potwr
morduje miliony swoich wasnych rodakw. W Japonii szaleje anarchia.
Wojskowi podburzyli tum do usunicia legalnie wybranych wadz,
zajli Manduri, dokonali rzezi setek tysicy jej nieszczsnych
mieszkacw, a kiedy wiat zaprotestowa, zagrozili wystpieniem z
Ligi Narodw. Laska ponownie przecia ze wistem powietrze i
smagna traw. Bank Anglii nie wytrzyma naporu, Wielka Brytania
zmuszona bya odstpi od standardu zota. Upiorne widmo
antysemityzmu raz jeszcze uwolnio si z sarkofagw historii i nka
cay cywilizowany wiat. Genera przystan i podnis wzrok na
Blainea. Gdziekolwiek spojrze, kataklizm i miertelne zagroenie.
Nie mam zamiaru cign z tego korzyci i doprowadzi do rozdarcia
tego biednego kraju. Nie, Blaine, koalicja i wsppraca, nie konflikt.
Jak to si stao, e wszystko si tak nage zawalio? spyta cicho
Blaine. Przecie jeszcze wczoraj kraj kwit, wszyscy bylimy
szczliwi.
W Afryce Poudniowej czowiek moe zbudzi si o wicie peen
nadziei, a w poudnie osiwie z rozpaczy. Smuts umilk, lecz po
chwili otrzsn si z zadumy. Potrzebuj pana, Blaine. Czy mam
panu da czas do namysu?
To zbyteczne. Moe pan na mnie liczy, Ou Baas.
Wiedziaem, e si na panu nie zawiod.
Blaine spojrza ponad jego ramieniem w stron, gdzie siedziaa
Centaine. Stara si ukry rozpierajc go rado, gdy rado ta
podszyta bya wstydem. W przeciwiestwie bowiem do tego drobnego,
nieskazitelnego czowieka, ktry sta przed nim, on sam mia cign
korzyci z dramatu swej ojczyzny i caego cywilizowanego wiata; czas
kryzysu, zwtpienia i rozpaczy jemu samemu mia przynie
upragnion tek ministra, a wraz z ni przeprowadzk do Cape, powrt
z niegocinnej pustyni do tej przepiknej, kipicej rolinnoci doliny,
miejsca zamieszkania Centaine Courteney.
W tym momencie pobieg wzrokiem do wychudej, bladej kobiety w
wzku inwalidzkim, ktrej uroda gasa w dnia na dzie, rujnowana
cierpieniem i narkotykami, i wstyd oraz poczucie winy niemal idealnie
zrwnowayy jego radosne uniesienie.
Ale Smuts mwi ju dalej.
382

 Pozostan tutaj, w Welteyred jeszcze cztery dni, Blaine. Sir

Garrick zmusi mnie do wyraenia zgody na napisanie przez niego
mojej biografii i obiecaem mu pomc w opracowaniu jej wstpnego
szkicu. Jednoczenie odbd kilka sekretnych spotka, by omwi
ostatnie szczegy koalicji. To idealne miejsce do takich rozmw. Bd
zobowizany jeli pozostanie pan w tym czasie do mojej dyspozycji.
Niemal na pewno bd pana potrzebowa.
Oczywicie. Blaine zmusi si do odoenia na bok wasnych
emocji. Zostan tu tak dugo, jak bdzie pan sobie tego yczyl. Czy
mam ju teraz zoy rezygnacj ze stanowiska zarzdcy?
Niech pan j pisze skin gow Smuts. Wyjani powody
paskiej decyzji Hertzogowi i bdzie pan mg wrczy mu j osobie.
A teraz niech pan idzie przygotowa si do meczu doda widzc, e
Blaifle zerka na zegarek. Ta gra w polo w tak ponurych czasach
przypomina mi gr na cytrze podczas poaru Rzymu, ale c, trzeba
zachowa pozory. Zgodziem si dokona wrczenia nagrd. Centaine
Courteney ma ogromny dar przekonywania. Mam wic nadziej, e
spotkamy si ponownie pniej kiedy bd panu wrcza puchar.
Walka bya zaarta, ale reprezentacja Cape, ktrej kapitanem by
Blaine Malcomes, odpara zacite ataki dryyny TranSwaIu i wygraa
finaow mecz turnieju przewag trzech bramek. Bezorednio potem
wszystkie druyny zebray si przed trybun gdzie na dugim stole lnia
caa kolekcja srebrnych pucharw lecz w tym momencie nastpila
niezrczna zwoka w przebie uroczystoci brakowao zwycizcw
turnieju juniorw.
Gdzie jest Shasa? spytaa Cefltaifle Cyryla Slaiflea, ktrY
odpowiada za organizacj turnieju. Mwia cicho, ale w jej gosie
sycha byo tumion wcieko.
Cyryl rozoy bezradnie rce.
Obieca, e tu bdzie powiedzia przepraszajco.
Jeli to jest ta jego niespodzia ka... Centaine opanowaa si i na
uytek zaciekawiony goci przybraa na twarz wdziczny umiech.
No dobrze, niech i tak bdzie. Zaczynamy bez nich. Zaja miejsce w
pierwzym rzdzie trybuny, u boku generaa Smutsa, i podniosa obie
rce proszc zebranych o uwag.
Panie generale panie, panowie czcigodni gocie i drodzy
przyjaciele. Urwaa i rozejrzaa si niepewnie wok, szukajc rda
383

dwiku, ktrY dobieg jej uszu. zakcajce cisz brzczenie

przybierao szybko na sile, a przeistoczy si w dudnicy ryk. Gocie
unieli gowy ku niebu, rozgldajc si na wszystkie strony, jedni
zaskoczeni, inni rozbawieni, jeszcze inni niepewnie i z niepokojem. I
nagle nad dbami na skraju boiska bysny skrzyda leccego nisko
samolotu. Bya to ma, maa, jednosilnikowa maszyna. Zesza stromo
w d i niemal muskajc koami muraw popdzia prosto w stron
tumu zebranych. W chwili, gdy wydawao si ju, e po prostu musi si
roztrzaska o zapenione skamieniaymi gomi awy, wyprysna w
gr i z rykiem silnika przemkna tu nad widzami, ktrych polowa
instynktownie schylia gowy. Jaka kobieta krzykna ze strachu.
W chwili, gdy samolot przelatywa nad jej gow, Centaine ujrzaa w
bocznym okienku kabiny rozemian twarz machajcego jej rk Shasy
i w uamku sekundy przeniosa si w czasie i przestrzeni, cofna si o
wiele lat i znalaza we Francji.
Ta twarz nie naleaa ju do Sbasy lecz do Michaela Courteneya, jego
ojca. W jej oczach samolot straci niebieski kolor i opywowe ksztaty,
przeistoczy si w archaicznego kanciastego dwupatowca z otwart
kabin, oplecion stalowymi linkami, pomalowan w tozielone
plamy zwiadowcz maszyn z czasw wojny.
Skamieniaa patrzya jak zatacza szerokie kolo i pojawia si ponownie
nad koronami dbw, a pier rozdziera jej niemy krzyk. Widziaa
podziurawiony jak rzeszoto samolot zwiadowczy, prbujcy pokona
cian wielkich bukw u podna zameczku w Mort Homme. Nagle
silnik zakrztusi si i uinilk.
Michael! krzykna przeraliwie w gbi duszy. Niby w
olepiajcym rozbysku agonii raz jeszcze ujrzaa, jak miertelnie
raniona maszyna zawadza o najwysze gazie drzew, wpada w
korkocig i zwaa si na ziemi, zmieniajc w stert poamanych
rozprek i podartego brezentu. Znw widziaa, jak wrd szcztkw
rozbitej maszyny, niczym pikny, trujcy kwiat, rozkwita ogie i strzela
pod niebo, zasnuwajc czarnym dymem trawnik przed zamkiem; jak
lizane pomaraczowymi pomieniami ciao mczyzny w otwartej
kabinie drga konwulsyjnie, wije si i czernieje, jak spowija je kula
rozedrganego aru i smolistego dymu. Jeszcze raz uszy wypeni jej
dudnicy grzmot.
384

Michael! krzykna rozdzierajco, ale spoza zacinitych do blu

zbw i citych lodem przeraenia warg nie doby si nawet szept.
I wtedy, jak za dotkniciem czarodziejskiej rdki, obraz rozpyn
si i znik, a jego miejsce zaj widok statecznie ldujcej na zielonej
murawie boiska do polo bkitnej my. Ogon maszyny lizga si ju
po trawie, dudnienie silnika przycichlo do stumionego perkotania,
samolot zwrci przy kocu boiska i koyszc lekko krzydami
podkoowa z powrotem przed trybun. Silnik zakasa wypluwajc
obok niebieskiego dymu, i ucich.
Drzwi po obu stronach kabiny otworzyy si na ca szeroko i na
traw wyskoczy Shasa oraz trzech jego kolegw z druyny. Wydawao
si niemoliwe, eby wszyscy zdoali si pomieci w ciasnej kabince.
Niespodzianka! zawoali chrem. Niespodzianka,
niespodzianka!
Na trybunie rozlegy si brawa, oklaski i okrzyki zachwytu.
Samolot by nadal cudown nowoci, mogc zaciekawi nawet tak
wyszukane towarzystwo; wrd zgromadzonych nie wicej ni jedna
osoba na pi kiedykolwiek nim leciaa. Jeg nieoczekiwane i haaliwe
przybycie wywoao nastrj podniecenia i wesooci, tote kiedy Shasa
poprowadzi swoj druyn do stou, by przyj puchar z rk generaa
Smutsa, nagrodzono go burz oklaskw i gonych pochwalnych
komentarzy.
W tej samej chwili w drzwiczkach po lewej stronie kabiny pojawi si
pilot bkitnego samolotu. Centaine spiorunowaa go wzrokiem.
Nie wiedziaa, e wrd swych rozlicznych talentw Jack Murphy
posiada take umiejtno pilotau, postanowia jednak twardo, e
krpy, ysy nauczyciel jej syna poauje jeszcze swego wybryku.
Zawsze robia co moga, eby zniechci Shas do samolotw i
latania, a nie byo to wcale takie atwe. Chopiec trzyma przy ku
fotografi swego ojca w kombinezonie pilota, a pod sufitem jego
sypialni wisia model myliwca SE5a. W cigu ostatnich lat coraz
czciej i natarczywiej wypytywa o wojenne wyczyny Michaela.
Powinno j to byo ostrzec, ale wci miaa tyle innych spraw na
gowie, a poza tym przez myl jej nie przeszo, e moe zacz lata,
nic jej o tym nie mwic.
Spogldajc wstecz zrozumiaa nagle, e wiadomie me dopuszczaa
do siebie tej myli, wiadomie unikaa rozwaania takiej ewentualnoci.
385

Szok, jakiego teraz doznaa, by przez to tym wikszy, tym bardziej

nieprzyjemny.
Trzymajc w rkach srebrny puchar, Shasa zakoczy krtkie
podzikowania osobliwym zapewnieniem:
Panie i panowie! By moe odnieli pastwo wraenie, e to Jock
Murphy prowadzi m. Ot nie! On nawet nie dotkn urzdze
sterowniczych. Prawda, Jock? Spojrza na ysego instruk tora, ktry
skin gow na potwierdzenie. No prosz, sami pastwo widz! Tak
si bowiem skada, e postanowiem zosta pilotem, jak moj tata.
Zebrani nagrodzili wystpienie Shasy gonymi brawami i tylko
Centaine si do nich me przyczya.

386