Professional Documents
Culture Documents
1: 41 59
ISSN 1644-9584, Wydzia Zarzdzania UW
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
Andrzej Klimczuk*
Jednym ze zjawisk zwizanych zbprocesem starzenia si spoeczestw s przemiany systemw gospodarczych zorientowane na produkcj ib dystrybucj dbr ib usug dla osb starszych, jak rwnie dla
modszych grup wiekowych wb ramach ich przygotowania do staroci. Artyku przyblia gwne cechy
koncepcji srebrnej gospodarki wb kontekcie realizacji polityki aktywnego starzenia si. Opracowanie
przedstawia typologi modeli srebrnej gospodarki wb krajach Unii Europejskiej na poziomach krajowym
ib regionalnym na podstawie wykorzystania porwna indeksu aktywnego starzenia si (Active Ageing
Index) do typologii zrnicowa ib kultur kapitalizmu oraz typologii pastw dobrobytu. W podsumowaniu
przybliono wnioski dla dziaa praktycznych oraz propozycje dalszych kierunkw bada.
Sowa kluczowe: indeks aktywnego starzenia, rozwj regionalny, srebrna gospodarka, zarzdzanie strategiczne, zrnicowanie/kultury kapitalizmu.
Adres do korespondencji: Szkoa Gwna Handlowa wbWarszawie, Aleja Niepodlegoci 162, 02-554bWarszawa; e-mail: klimczukandrzej@gmail.com.
Andrzej Klimczuk
1. Wprowadzenie
Starzenie si ludnoci to proces charakteryzujcy si wzrostem dugoci
ycia ludzkiego, ktry sprzyja rozwojowi produktw ib usug dla starszych
konsumentw ib starzejcych si spoeczestw. Coraz wicej uwagi wb tym
kontekcie zdobywa koncepcja srebrnej gospodarki, przez ktr mona
rozumie system opierajcy si na dostosowaniu produkcji ibdystrybucji produktw ib usug do osb starszych, ab wb konsekwencji do wszystkich grup
wiekowych. Produkty ibusugi dla wszystkich grup wiekowych (age-friendly),
zwizane zbwykorzystaniem gerontechnologii ibinnowacji spoecznych mog
by traktowane jako centralna cz srebrnej gospodarki. Rozwizania przyjazne dla wszystkich bez wzgldu na wiek s komplementarne zbkoncepcj
spoeczestwa dla ludzi wb kadym wieku Organizacji Narodw Zjednoczonych (ONZ) ib zb realizacj jej Midzynarodowego Planu Dziaania nt.
Aktywnego Starzenia si (Madrid International Plan of Action on Ageing,
MIPAA). Ten przyjty wb 2002 r. dokument stanowi zestaw zobowiza
ib wytycznych do zarzdzania strategicznego wb obszarze polityki spoecznej
wobec staroci ib wobec ludzi starych (cznie: polityki wobec starzenia si;
ageing policy lub public policy on ageing) wb poszczeglnych krajach czonkowskich ONZ (por. Szatur-Jaworska, 2006; Bdowski, 2012).
Indeks aktywnego starzenia si zb2012 ib2014 (Active Ageing Index, AAI)
opracowany przez Europejsk Komisj Gospodarcz ONZ (EKG ONZ,
UNECE) ib Komisj Europejsk stanowi praktyczne narzdzie do monitorowania wdraania MIPAA ib wyranie pokazuje, e starzenie si spoeczestw jest nie tylko zrnicowane wb kategoriach demograficznych, ale
take wb wielu obszarach spoeczno-gospodarczych, ktre maj kluczowe
znaczenie dla rozwoju srebrnej gospodarki na poziomie krajowym ib regionalnym. Istnieje jednak potrzeba pogbienia wyjanie dotyczcych grupowania krajw wb indeksach czstkowych, ktre dotycz poszczeglnych
obszarw, aby wspiera rozwj krajowych ib regionalnych gospodarek oraz
by zaspokaja potrzeby starzejcych si spoeczestw.
Gwn tez niniejszego artykuu jest twierdzenie, e indeks aktywnego
starzenia si poprzez porwnania do grupowania krajw zgodnie zb(1) typologiami zrnicowa ibkultur kapitalizmu ib(2) typologiami pastw opiekuczych moe by wykorzystany do wyjanienia wyaniajcych si zrnicowa
modeli srebrnej gospodarki wbkrajach Unii Europejskiej (UE). Metodologia
tego artykuu opiera si na analizie literatury ibstudiach przypadkw. Analiza
skupia si na identyfikacji krajowych ib regionalnych czynnikw zwizanych
zbrozwojem srebrnej gospodarki ibefektami polityki aktywnego starzenia si.
Pierwsza cz artykuu zawiera przegld koncepcji teoretycznych zwizanych ze srebrn gospodark ibrealizacj strategii ONZ ibUE wobec starzenia
si spoeczestw. Druga cz koncentruje si na porwnaniach AAI ibjego
indeksw skadowych (tematycznych) do rnych typologii krajw. Trzecia
cz zawiera wybrane wyniki pogbionej analizy wybranych przypadkw
42
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
43
Andrzej Klimczuk
tylko do zmian wb marketingu (gwnie do tworzenia marek dla osb starszych), podczas gdy zachodzi potrzeba skupienia si rwnie na rozwizaniach, ktre bd zmniejsza dyskryminacj ze wzgldu na wiek (ageism) oraz
na rozwizaniach zbzakresu projektowania przestrzeni publicznych, domw
ibmieszka przyjaznych dla wszystkich grup wiekowych (np. zbwykorzystaniem
koncepcji projektowania uniwersalnego ibtechnologii asystujcych). Tak wic,
szersze podejcie do srebrnej gospodarki obejmuje rwnie edukacj, prace
badawczo-rozwojowe, midzysektorowe zestawienia towarw ib usug zb ju
istniejcych sektorw oraz moliwoci kariery wb srebrnych przemysach
(European Commission, 2007, s. 96). Srebrne przemysy wb powizaniu
zb segmentami srebrnego rynku obejmuj: opiek zdrowotn, inteligentne
ycie (technologie smart), adaptacje mieszka ib usugi wspomagajce ycie
coraz bardziej oparte na technologiach informacyjnych ib telekomunikacyjnych (ICT), edukacj ibkultur, ICT ibmedia, robotyk usugow, rozwizania
na rzecz mobilnoci, wypoczynek ib podre, fitness ib odnow biologiczn,
ubrania ib mod, usugi opiekucze, ubezpieczenia oraz usugi finansowe
(Enste, Naegele ib Leve, 2008, s. 330331; Moody ib Sasser, 2012, s. 464).
Za kluczowe elementy wsplne dla wymienionych obszarw srebrnej
gospodarki mog zosta uznane gerontechnologia oraz innowacje spoeczne
dla starzejcych si spoeczestw. Pierwsze pojcie odnosi si do bada
nad technologiami oraz produktami ib usugami dedykowanymi dla osb
starszych, ktre pomagaj im wbniemal kadym aspekcie ycia, szczeglnie
wb utrzymaniu zdrowia ib poczucia wasnej wartoci, wb poprawie warunkw
mieszkaniowych ibyciu codziennym, wbmobilnoci ibtransporcie, wbkomunikacji ibzarzdzaniu oraz wbpracy ibwypoczynku (Burdick, 2007, s. 627629).
Na przykad gerontechnologia odnosi si do projektowania elektronicznych
pomocy ycia codziennego, takich jak rozwizania zbzakresu telepracy, czujniki, alarmy, urzdzenia do poprawy suchu ib wchu, systemy azienkowe
ib inteligentne domy. Pojcie innowacji spoecznych natomiast odnosi si
oglnie do nowych strategii, koncepcji, produktw, usugi ibform organizacyjnych, ktre maj na celu zaspokojenie potrzeb pojawiajcych si zwaszcza
na pograniczach rnych sektorw systemu spoecznego (OSullivan, Mulgan
ibVasconcelos, 2010). S to na przykad innowacje wyaniajce si na styku
wsppracy lub konkurencji sektora publicznego ib sektora komercyjnego,
sektora komercyjnego ibsektora pozarzdowego, sektora komercyjnego oraz
sektora ekonomii spoecznej lub sektora nieformalnego. Takie innowacje
maj spoeczne cele ib rodki oraz generuj nowe relacje spoeczne ib wizi
kooperacyjne pomidzy jednostkami, grupami ib organizacjami. Przykady
takich innowacji obejmuj m.in. kreatywne wykorzystanie nowych technologii dla osb starszych ib przez osoby starsze, nowe modele opieki, wb tym
kombinacje formalnych ibnieformalnych form wsparcia, tworzenie przestrzeni
sprzyjajcych budowie relacji midzypokoleniowych ib mobilizowanie sieci
zaufania (krgw wsparcia spoecznego, grup samopomocowych).
44
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
W tym miejscu naley podkreli, e na poziomie krajowym ib regionalnym mona zaobserwowa rne bariery rozwoju srebrnej gospodarki
(Klimczuk, 2011). Na przykad przeszkod wb rozwoju tego systemu produkcji ib dystrybucji dbr ib usug dla starzejcej si populacji moe by
mae zainteresowanie podmiotw gospodarczych ich rozwojem ibwdraaniem
wb niektrych regionach. Przeszkod moe by take skupienie si firm na
towarach ibusugach dla zamonych osb starszych. Barier mog by take
niekorzystne wzorce konsumpcji osb starszych (np. zorientowanie na produkty zaspokajajce potrzeby podstawowe ib zdrowotne, nieufno wobec
nowoci). Ponadto niektre regiony mog ukierunkowa rozwj srebrnej
gospodarki na przyciganie starszych wiekiem imigrantw ib turystw, ale
strategia ta moe nie przynosi oczekiwanych efektw rozwojowych zbuwagi
na np. nisk atrakcyjno wzgldem obszarw metropolitarnych lub niedostatki infrastruktury spoecznej.
Polityka UE wobec starzenia si spoeczestw uwzgldnia ju szereg
obszarw interwencji ibkoncentruje si na wczeniu problematyki starzenia
si (mainstreaming ageing) do gwnego nurtu polityki publicznej, wb tym
polityk szczegowych, takich jak: polityka zatrudnienia (w tym wdraanie
zarzdzania wiekiem wb organizacjach), polityka rwnoci szans, polityka
innowacyjna ib naukowa oraz polityka ksztacenia przez cae ycie (European Commission, 2005; 2009; 2011; 2012). Rozwj srebrnej gospodarki
wymaga jednak zwikszenia zakresu koordynacji polityk, wsppracy pomidzy inicjatywami odgrnymi iboddolnymi (takimi jak sie regionw srebrnej
gospodarki SEN@ER, 2014; Enste, Naegele ib Leve, 2008, s. 330; Ferry
ib in., 2006, s. 3133, 8090), spjnoci dokumentw strategicznych, wielopoziomowego wspzarzdzania (multilevel governance), rozwoju wskanikw statystycznych, integracji ibreorganizacji usug publicznych wbkierunku
rozwoju koprodukcji usug zb obywatelami (coproduction of public services)
oraz tworzenia struktur ib form dialogu midzy spoecznociami lokalnymi
ib administracj (Katsarova, 2008).
Naley przy tym podkreli, i dopiero wb 2015 r. Komisja Europejska
ogosia prace nad strategi wb zakresie rozwoju srebrnej gospodarki oraz
wspara midzynarodowy sonda, ktry ma pozwoli m.in. na doprecyzowanie koncepcji srebrnej gospodarki, rozpoznanie dobrych praktyk oraz
uszczegowienie celw ibdziaa, szczeglnie wbkontekcie wsparcia inteligentnych technologii zwizanych zbpotrzebami starzejcych si spoeczestw
(http://www.smartsilvereconomy.eu, 18.05.2016). Na efekty tych prac naley
jednak jeszcze poczeka. Jednake niniejszy artyku sugeruje, e regionalne
srebrne gospodarki mog by rwnie zwizane ze strategiami inteligentnych specjalizacji wbramach polityki spjnoci na lata 20142020, poniewa
wbniektrych regionach UE istniej ju silne orodki rozwojowe gerontechnologii ib innowacji spoecznych dla starzejcych si spoeczestw (Foray
ib in., 2012).
45
Andrzej Klimczuk
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
47
Andrzej Klimczuk
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
Zatrudnienie
Modele
pastwa dobrobytu
indeks
ranking
indeks
ranking
indeks
ranking
indeks
ranking
Ogem
indeks
ranking
2012 2014 2012 2014 2012 2014 2012 2014 2012 2014 2012 2014 2012 2014 2012 2014 2012 2014 2012 2014
Liberalny
(Wielka Brytania)
35,5 35,8
20,0 20,0
11
11
75,7 73,7
11
61,4 61,3
39,3 39,2
Socjaldemokratyczny
(Szwecja)
41,0 43,4
22,6 22,6
78,7 78,6
69,5 69,2
44,0 44,8
Konserwatywno-korporacyjny
(Francja)
21,0 24,1
21
16
22,4 22,4
74,6 75,9
57,8 59,1
34,2 35,7
12
Familistyczny
(Wochy)
20,9 23,0
22
19
24,1 24,1
69,9 69,0
19
17
52,8 53,4
15
15
33,3 34,0
15
14
Przechodzcy transformacj
19,8 22,4
(Polska)
24
20
12,2 12,2
27
28
67,5 64,9
21
24
46,7 47,9
22
22
27,3 28,2
27
27
18,1 18,1
71,7 70,6
54,2 54,4
33,8 34,0
49
Tab. 1. Porwnanie indeksu aktywnego starzenia si ib wybranych modeli europejskich pastw dobrobytu. rdo: opracowanie na podstawie
A. Zaidi, K. Gasior, M.M. Hofmarcher, O. Lelkes, B. Marin, R. Rodrigues, A. Schmidt, P. Vanhuysse ib E. Zolyomi. (2013). Active Ageing Index
2012: Concept, Methodology and Final Results: Methodology Report Submitted to European Commissions DG Employment, Social Affairs and
Inclusion, and to Population Unit, UNECE, for the project: Active Ageing Index (AAI). Geneva: UNECE; A.b Zaidi. (2014). Policy Brief: AAI 2014:
Active Ageing Index for 28 European Union Countries. Pozyskano z: www1.unece.org/stat/platform/download/attachments/76287849/Policy_Brief_
AAI_2014_November2014_FINAL.PDF (06.06.2015); Y. Kazepov. (2010). Rescaling Social Policies towards Multilevel Governance in Europe: Some
Reflections on Processes at Stake and Actors Involved. W: Y. Kazepov (red.), Rescaling Social Policies. Towards Multilevel Governance in Europe
(s. 3572). Farnham, Burlington: Ashgate, s. 3572.
Andrzej Klimczuk
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
51
Andrzej Klimczuk
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
53
Andrzej Klimczuk
ibna osabianiu zacht do wczeniejszego przechodzenia na emerytur. Pastwa przechodzce transformacj skupiaj si na restrukturyzacji gospodarek
narodowych. Rozwj sformalizowanych polityk wobec starzenia si zarwno
na poziomie krajowym, jak ib regionalnym zyska tu na znaczeniu gwnie
dopiero wraz zbobchodami Europejskiego Roku Aktywnoci Osb Starszych
ib Solidarnoci Midzypokoleniowej wb 2012 r.
Ponadto dalsze studia przypadkw (tabela 2) pozwalaj na opisanie czynnikw, ktre przyczyniy si do skutecznego wdraania regionalnych interwencji wobec starzenia si ludnoci. Czynniki te stanowi: wola polityczna
ib demokratyczna legitymacja wadzy, przygotowanie gruntu pod wdraanie
programw wbpostaci bada oraz utworzenia stosownych baz danych, autonomia finansowa samorzdw oraz zgoda wadz regionalnych na przeprowadzenie ewaluacji (Ferry ib in., 2006, s. 4647). Na postawie przegldu
przytoczonych studiw przypadku moemy rwnie doda, e czynnikiem
sprzyjajcym realizacji programw wobec starzenia si jest wysoka jako
kapitau ludzkiego ibkapitau spoecznego liderw wbregionach. Zasoby te s
kluczowe wbbudowie otoczenia biznesu na rzecz rozwoju srebrnej gospodarki.
Badania europejskiego projektu 4-Listna Koniczyna: model jakoci sektora usug dla seniorw potwierdzaj powysze obserwacje ibpozwalaj na
dodanie kilku dodatkowych wnioskw co do zrnicowania regionalnych
modeli srebrnej gospodarki wb UE. Z raportu kocowego tego projektu,
powstaego wbwyniku porwna usug opiekuczych we wszystkich krajach
UE, wynika, e mona je dodatkowo podzieli na trzy rodzaje systemw
opieki spoecznej (AMU Nordjylland, 2014, s. 1017). Reimy socjaldemokratyczne cechuje zrnicowanie usug, zazwyczaj wiadczonych na podstawie
wczeniejszych przedpat wb postaci podatkw. W krajach konserwatywnokorporacyjnych ibliberalnych obecny jest model mieszany, wbktrym opieka
jest traktowana jako obowizek zarwno wadz publicznych, szczeglnie
lokalnych ibpodmiotw prywatnych, jednake rekrutacja ibksztacenie opiekunw podlega reguom rynkowym. Tymczasem wbkrajach obmodelach familistycznych ib wb transformacji mniejszy nacisk kadziony jest na publiczny
system opieki spoecznej. Gwnym problemem usug opiekuczych dla
osb starszych wb prawie wszystkich regionach UE jest wb wietle tego
raportu szara strefa pracy opiekunw, ktra nie opiera si na adnych
normach prawnych ibwymogach wobec szkolenia personelu. Regiony wbkrajach liberalnych, socjaldemokratycznych ib konserwatywno-korporacyjnych
skupiaj si na wspieraniu niezalenego ycia, usugach opieki domowej,
usugach wsparcia dostarczanego wb miejscu zamieszkania osb starszych
oraz na korzystaniu zb technologii informacyjno-komunikacyjnych. Profile
zawodowe wbdziedzinie opieki wbtych krajach maj tendencj stanowi mieszane kombinacje zada tradycyjnych, kompleksowych ib profesjonalnych.
Regiony wbkrajach familistycznych oraz wbkrajach transformacji skupiaj si
na wykorzystaniu sieci spoecznych, nieformalnej opieki oraz na podziale
zada zb zakresu pomocy ib opieki na wiele rnych profili zawodowych.
54
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
Status
administracyjny
podmiotw
koordynujcych
Liberalny
Niewybierane organy
North West (Anglia, samorzdowe,
Wielka Brytania)
agencje rozwoju
ib organizacje
wolontariackie
Liberalny
Walia (Wielka
Brytania)
Wybierany zesp
zb ograniczonymi
uprawnieniami
legislacyjnymi
Socjaldemokratyczny Wybierany
Kainuu (Finlandia) zarzd regionalny
zb ograniczonymi
uprawnieniami
legislacyjnymi
Konserwatywno-korporacyjny
Nadrenia
Pnocna-Westfalia
(Niemcy)
Wybrany parlament
zb uprawnieniami
legislacyjnymi
Cele strategiczne
Kwestie kluczowe
Podnoszenie wiadomoci
na temat starzenia si
wb lokalnych organizacjach
ib rozwj strategii; skupienie
si na zaangaowaniu
osb starszych;
produktywne starzenie;
przeprojektowanie
spoecznoci lokalnych
Obywatelstwo, docenienie
wkadu osb starszych;
rozwj zdolnoci osb
starszych do dalszej pracy;
zintegrowana opieka dla
osb starszych
Poczenie podmiotw
regionalnych ib lokalnych
oparte na dobrowolnych
porozumieniach ib konsensusie
wb sprawie problemu starzenia
si spoeczestwa
Opieka spoeczna;
ograniczone inicjatywy
zwizane zb rynkiem pracy
Kombinacja podmiotw
regionalnych ib lokalnych
oparta na dobrowolnych
porozumieniach ib konsensusie
wb sprawie wyzwa starzenia si
spoeczestwa
55
Modele
pastwa
dobrobytu
56
cd. tab. 2
Modele
pastwa
dobrobytu
Status
administracyjny
podmiotw
koordynujcych
KonserwatywnoWybierany zesp
-korporacyjny
zb uprawnieniami
Brabancja Pnocna legislacyjnymi
(Holandia)
Wybierany zesp
zb ograniczonymi
uprawnieniami
legislacyjnymi
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
Przechodzcy
Propozycja
transformacj
ustanowienia
Maopolska (Polska) przedstawiciela
marszaka
wojewdztwa
odpowiedzialnego
za budow srebrnej
gospodarki
Kwestie kluczowe
Podnoszenie wiadomoci
na temat starzenia si
ib mainstreaming kwestii
zwizanych ze starzeniem
si do polityk regionalnych
ib lokalnych
Uwzgldnianie starzenia
si we wszystkich
politykach regionu;
skupienie si na
wiadczeniu pomocy
ib opiece spoecznej
Tab. 2. Wybrane cechy regionalnych modeli srebrnej gospodarki. rdo: opracowanie na podstawie M. Ferry, V. Novotn, V. Mancusi, T. Gross
ib J. Bachtler. (2006). Regions for All Ages: The Implications of Demographic Ageing for Regional Policy. Glasgow: European Policies Research
Centre, University of Strathclyde, s. IX; S. Golinowska. (red.). (2011). Maopolskie Studia Regionalne. Challenges of Maopolska in the Context of
an Aging Population. Cracow: Marshal Office of the Maopolska Region.
Andrzej Klimczuk
Familistyczny
Emilia-Romania
(Wochy)
Cele strategiczne
5. Podsumowanie
W artykule przybliono zagadnienie potencjalnego zrnicowania modeli
srebrnej gospodarki wbkrajach UE wbujciu porwnawczym. Przeprowadzone
studia literaturowe skupiay si zwaszcza na zwrceniu uwagi na moliwo
wykorzystania do analiz tego tematu indeksu aktywnego starzenia si wbpowizaniu zbtypologiami pastw dobrobytu ibzrnicowaniem modeli/kultur kapitalizmu. Artyku przybliy podstawowe zagadnienia teoretyczne zwizane
ze srebrn gospodark ib realizacj strategii ONZ ib UE wobec starzenia si
spoeczestw. W opracowaniu przedstawiono take wnioski zb porwnania
modeli srebrnej gospodarki wb wybranych krajach ib ich regionach.
Przeprowadzona analiza pozwala na sformuowanie co najmniej czterech
praktycznych zalece dla instytucji zaangaowanych wbpolityk wobec starzenia si wbPolsce ibpozostaych krajach UE. Po pierwsze, zasadne jest dalsze
promowanie koncepcji srebrnej gospodarki, ale przy jednoczesnym czeniu
jej zbgospodark kreatywn ibgospodark spoeczn, ktre to systemy obejmuj innowacje spoeczne, wykorzystanie ICT ibnowe rozwizania zbzakresu
wiadczenia usug dla osb starszych (zob. Klimczuk, 2015). Po drugie,
istotne jest skupienie si na dziaaniach na rzecz rozwoju gerontechnologii
ibinnowacji spoecznych dla starzejcych si spoeczestw, ktre mona uzna
za centralne elementy srebrnej gospodarki. Po trzecie, indeks aktywnego
starzenia si powinien zosta wzbogacony obwskaniki dotyczce dyskryminacji ze wzgldu na wiek, relacji midzypokoleniowych, wykorzystania nowych
technologii przez osoby starsze, udziau poszczeglnych regionw wbpracach
badawczo-rozwojowych wbdziedzinie starzenia si oraz dotyczcych wzorcw
konsumpcji prezentowanych przez osoby starsze. Po czwarte, zasadne jest
stymulowanie rozwoju instytucji specjalizujcych si we wspieraniu srebrnej
gospodarki oraz tworzeniu klastrw wb tym obszarze.
Moemy rwnie zaproponowa co najmniej sze kierunkw dalszych
bada. Po pierwsze, zasadna jest dogbna analiza regionalnych modeli srebrnej
gospodarki, wbtym ich powiza zbprzyjtymi inteligentnymi specjalizacjami. Po
drugie, moliwa jest analiza srebrnej gospodarki wb regionach zrnicowanych
kulturowo oraz wbregionach kurczcych si. Trzecim kierunkiem bada mog
by strategie ib programy zwizane zb migracjami osb starszych do regionw,
ktre przyjy koncepcj srebrnej gospodarki. Czwartym kierunkiem mog by
badania srebrnej gospodarki wb kontekcie odmiennych modeli mieszanych
gospodarek dobrobytu, co wie si zb rnymi typami partnerstw midzysektorowych ib sposobw zarzdzania wsplnym wiadczeniem usug spoecznych
(welfare mix ib welfare pluralism). Pitym kierunkiem mog by badania nad
transferem technologii ib skalowaniem innowacji spoecznych zwizanych ze
starzeniem si ludnoci. Ostatnim istotnym wbkontekcie tego artykuu kierunkiem bada mog by analizy dotyczce ksztatowania wsplnych standardw
(m.in. zarzdzania, marketingu, wzornictwa, produkcji, interoperacyjnoci usug)
wrd podmiotw zaangaowanych we wdraanie koncepcji srebrnej gospodarki.
Problemy Zarzdzania vol. 14, nr 2 (59), t. 1, 2016
57
Andrzej Klimczuk
Przypisy
1
Bibliografia
AMU Nordjylland. (2009). An Ageing Europe: Challenges of the European Senior Service Sector: 4 Leaf Clover Quality Model for Senior Service Sector Project. Pozyskano
z: http://senior-service-sector.eu:8180/opencms/export/sites/default/4LC/en/Results/
NationalReports/WP2TransantionalReportChallengesENG.pdf (06.06.2015).
Arts, W. ib Gelissen, J. (2006). Three Worlds of Welfare Capitalism or More? A Stateof-the-Art Report. W: C. Pierson ib F.G. Castles (red.), The Welfare State Reader
(s.b 175197). Cambridge: Polity.
Bdowski, P. (2012). Polityka wobec osb starych cele ibzasady. Studia BAS, (2), 201216.
Burdick, D.C. (2007). Gerontechnology. W: J.E. Birren (red.), Encyclopedia of Gerontology (s. 619630). Oxford: Academic Press.
Coulmas, F. (2008). Looking at the Bright Side of Things. W: F. Kohlbacher ibC. Herstatt
(red.), The Silver Market Phenomenon. Business Opportunities in an Era of Demographic
Change (s. VVI). Berlin, Heidelberg: Springer.
Enste, P., Naegele, G. ib Leve, V. (2008). The Discovery and Development of the Silver Market in Germany. W: F. Kohlbacher ib C. Herstatt (red.), The Silver Market
Phenomenon. Business Opportunities in an Era of Demographic Change (s. 325339).
Berlin, Heidelberg: Springer.
Ervik, R. (2009). A Missing Leg of Ageing Policy Ideas: Dependency Ratios, Technology and International Organizations. Referat wygoszony na: ESPAnet Conference,
Urbino. Pozyskano z: http://www.espanet-italia.net/conference2009/paper/15%20-%20
Ervik.pdf (06.06.2015).
Esping-Andersen, G. (1990). The Three Worlds of Welfare Capitalism. Princeton: Princeton University Press.
European Commission. (2005). Communication from the Commission to the European
Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions Green Paper Confronting Demographic Change: A New Solidarity
Between the Generations: COM/2005/94. Brussels: European Commission.
European Commission. (2007). Europes Demographic Future: Facts and Figures on Challenges and Opportunities. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
European Commission. (2009). Communication from the Commission to the European
Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions Dealing with the Impact of an Ageing Population in the EU
(2009 Ageing Report): COM/2009/0180. Brussels: European Commission.
European Commission. (2011). Demography Report 2010: Older, More Numerous and
Diverse Europeans. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
European Commission. (2012). The EU Contribution to Active Ageing and Solidarity
Between Generations. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
European Commission. (2015). Growing the Silver Economy in Europe: Background Paper.
Brussels: European Commission.
58
DOI 10.7172/1644-9584.59.3
Ferry, M., Novotn, V., Mancusi, V., Gross, T. ibBachtler, J. (2006). Regions for All Ages:
The Implications of Demographic Ageing for Regional Policy. Glasgow: European Policies Research Centre, University of Strathclyde.
Ferry, M. ib Vironen, H. (2010). Dealing with Demographic Change: Regional Policy
Responses. European Policy Research Paper, (72), 130.
Foray, D., Goddard, J., Goenaga Beldarrain, X. ibLandabaso, M. (2012). Guide to Research
and Innovation Strategies for Smart Specialisation (RIS 3). Brussels: European Commission.
Golinowska, S. (red.). (2011). Maopolskie Studia Regionalne. Challenges of Maopolska in
the Context of an Aging Population. Cracow: Marshal Office of the Maopolska Region.
Hall, P.A., ibSoskice, D.W. (red.). (2001). Varieties of Capitalism: The Institutional Foundations of Comparative Advantage. Oxford, New York: Oxford University Press.
Hampden-Turner, C. ibTrompenaars, A. (2000). Building Cross-Cultural Competence: How
to Create Wealth from Conflicting Values. New Haven: Yale University Press.
Katsarova, I. (red.). (2008). Shrinking Regions: abParadigm Shift in Demography and Territorial Development. Study, IP/B/REGI/IC/2007-044 11/07/2008. Brussels: European
Parliament.
Kazepov, Y. (2010). Rescaling Social Policies towards Multilevel Governance in Europe:
Some Reflections on Processes at Stake and Actors Involved. W: Y. Kazepov (red.),
Rescaling Social Policies. Towards Multilevel Governance in Europe (s. 3572). Farnham, Burlington: Ashgate.
Klimczuk, A. (2011). Strategic Responses on Population Ageing in Regional Policy. W:
S.bHittmr (red.), Theory of Management 4: The Selected Problems for the Development
Support of Management Knowledge Base (s. 261265). ilina: EDIS, University of ilina.
Klimczuk, A. (2012). Spoeczestwo wielokulturowe ibsrebrna gospodarka. Wielokulturowo wbkontekcie starzenia si ludnoci. W: M. Biernacka, K. Krzysztofek ibA.bSadowski (red.), Spoeczestwo wielokulturowe - nowe wyzwania ib zagroenia (s.b 243268).
Biaystok: Uniwersytet wb Biaymstoku.
Klimczuk, A. (2015). Economic Foundations for Creative Ageing Policy, Volume I: Context
and Considerations. New York: Palgrave Macmillan.
Moody, H.R. ib Sasser, J.R. (2012). Aging: Concepts and Controversies. Thousand Oaks:
Sage.
Nlke, A. ib Vliegenthart, A. (2009). Enlarging the Varieties of Capitalism: The Emergence of Dependent Market Economies in East Central Europe. World Politics, 61
(04), 670702.
OSullivan, C., Mulgan, G. ib Vasconcelos, D. (2010). Innovating Better Ways of Living in Later Life: Context, Examples and Opportunities. Working Paper/The Young
Foundation, (May), 138.
Szatur-Jaworska, B. (2006). Dwa aspekty polityki spoecznej polityka wobec ludzi starych
ib polityka wobec staroci. W: B. Szatur-Jaworska, P. Bdowski ib M. Dzigielewska
(red.), Podstawy gerontologii spoecznej (s. 291294). Warszawa: ASPRA-JR.
UNECE. (2012). Synthesis Report on the implementation of the Madrid International Plan
of Action on Ageing in the UNECE Region: Second Review and Appraisal of the
Regional Implementation Strategy of the Madrid Plan of Action on Ageing (MIPAA/
RIS). Geneva: UNECE.
WHO. (2002). Active Ageing: A Policy Framework. Geneva: WHO.
Zaidi, A. (2014). Policy Brief: AAI 2014: Active Ageing Index for 28 European Union Countries. Pozyskano z: www1.unece.org/stat/platform/download/attachments/76287849/
Policy_Brief_AAI_2014_November2014_FINAL.PDF (06.06.2015).
Zaidi, A., Gasior, K., Hofmarcher, M.M., Lelkes, O., Marin, B., Rodrigues, R.,
Schmidt,b A., Vanhuysse, P. ib Zolyomi, E. (2013). Active Ageing Index 2012: Concept,
Methodology and Final Results: Methodology Report Submitted to European Commissions DG Employment, Social Affairs and Inclusion, and to Population Unit, UNECE,
for the project: Active Ageing Index (AAI). Geneva: UNECE.
59