II FRANCUSKA POLITIKA OD 1958. DO 1970.

GODINE
2.1. Alirsko pitanje i uspostavljanje Pete republike

Za vrijeme Drugog svjetskog rata u Aliru su voeni sukobi izmeu saveznika i

vojske francuske vlade iz Viija, a 1942. godine Alir su u cijelosti zauzele saveznike snage
i vlast najprije, 1943. godine, predale Komitetu nacionalnog osloboenja (Francuski pokret
otpora), a potom privremenoj De Gaullovoj vladi (1944.). Ferhat Abas je 1943. godine u
Alirskom manifestu zahtijevao autonomiju Alira te punopravno sudjelovanje Aliraca u
upravi. Uz ravnopravnost u politikom ivotu, zahtijevana je agrarna reforma, te
ravnopravnost arapskog i francuskog jezika. Kao to je ve istaknuto, Alir je bio veoma
vaan za Francuze, tako nisu pristajali ni na kakav kompromis.Svi pokuaji reformi su
nailazili na otpor kolona, koji su predstavljali relevantan politiki faktor u francuskoj politici
bez ije suglasnosti se u Parizu nije donosila niti jedna odluka koja se ticala Alira.1
Nakon osloboenja Pariza i povratka francuske vlade u prijestolnicu, 31. augusta 1944.
godine, u alirskom gradu Konstantinu, naseljenom preteno italijanskim doseljenicima, izbili
su neredi u kojima je ubijeno oko stotinu Evropljana. Policija i francuske trupe, potpomognute
doseljenicima, u znak represalija masakrirale su deset hiljada Aliraca. Nemiri se nastavljaju i
narednih godina. Proslava Dana pobjede 8. maja 1945. godine u alirskom gradu Setifu, u
historiji je ostala zapamena kao jedna od crnih stranica francuske historije, dan kada su
Francuzi poinili stravian masakr nad alirskim stanovnitvom. Naime, toga dana su u ovom
alirskom gradu organizovane mirne demonstracije graana, koji su zahtevali oslobaanje
njihovog lidera Mesali Hadja i nezavisnost svoje zemlje. Tom prilikom, komesar francuske
policije je pucao u glavu jednog mladia, samo zato to se usudio da podigne alirsku
zastavu. Od tog trenutka, demonstracije su se pretvorile u napade na evropske doseljenike u
kojima je ubijeno vie od stotinu kolona, dok je u naredne tri sedmice, u francuskoj odmazdi
koja je uslijedila, prema francuskim izvorima ubijeno izmeu 1500 i 8000 Arapa, odnosno ak
45 hiljada prema alirskim.
Teror nad alirskim stanovnitvom trajao je pune tri godine. Za to vrijeme Abd-elKrim boravi u Kairu, gdje u januaru 1948. godine osniva Komitet za osloboenje sjeverne
Afrike, politiko tijelo koje je trebalo da koordinira akcije nacionalista u Tunisu, Maroku i
Aliru. Tokom 1953. godine nastao je Revolucionarni komitet za jedinstvo kroz akciju, koji je
osim vojnih akcija, poveo i politiku borbu.Francuzi su malo-pomalo, dok su ljudi generala
apa zauzimali uporita Dien Bien Fua, dolazili do zakljuka da imperija postaje prevelika i
ukoliko se neto eli spasti treba sprovesti ozbiljne promjene u strukturi drave.2 S tim
ciljem, Francuska je uspostavila alirsku skuptinu, koja je trebala predstavljati neku vrstu
lokalne samouprave. Meutim, ovo je za Alirce znailo samo jo jedan povod za novi
ustanak, jer su u skuptini u podjednakom broju bili zastupljeni predstavnici evropskih
doseljenika, kojih je u Aliru ivjelo oko milion, i Arapi kojih je bilo osam miliona.Sa
aspekta politikog i graanskog prava jedan bijelac je, dakle, vrijedio koliko osam Arapa.3
Prema tome, oruani sukob je bio neminovan.
1 Hrvoje Barberi, Alir 1954.-1962., http:// www.spectatormundi.org
2 R.Rajovi, Svet posle Drugog svetskog rata, Sloboda, Beograd 1975., str. 542

Slika br. 5
Francuski vojnici u Aliru
Izvor: http://www.spectatormundi.org

Revolucionarni komitet za jedinstvo kroz akciju pozvao je 1. novembra 1954. godine

na narodni ustanak, koji je ubrzo dosegao velike razmjere. Naredne godine, ovaj komitet
prerasta u Front nacionalnog osloboenja (FLN). Front je bio dominirajua organizacija koja
se borila za nezavisnost Alira od francuskih kolonizatora. Strategija fronta je od poetka bio
oruani otpor, jer su mnogi uvidjeli da prijanje stranke i pokreti koji su bili za iznalaenje
mirovnog rjeenja nisu bili uspjeni. Postojanje FLN-a obzanjeno je 1. decembra 1954.
godine, kada su irom Alira izvedene koordinirane bombake akcije i oruani napadi na
francuske graane i simbole vlasti. Odgovornost za napade je preuzeo Front nacionalnog
osloboenja sa svojim vojnim krilom, Nacionalnooslobodilakom vojskom (ALN), koji je
preko radio stanice smjetene u Egiptu pozvao na uspostavu suverene alirske drave. Kao
odgovor na ovo, Edvard For, koji je tada bio na elu francuske vlade, poslao je u Alir
kontingent od sto hiljada vojnika izdvojen iz snaga Sjevernoatlantskog pakta, protiv boraca
FLN, te je do kraja godine suzbijen prvi val nasilja.
Dolazak umjerenog ljeviara Sistela na mjesto alirskog guvernera u januaru 1955.
godine nagovijestio je mogunost smirivanja situacije. Sistel je predstavio reforme koje su
trebale popraviti ekonomske uvjete i politiki poloaj arapskog stanovnitva, prije svega kroz
davanje dravljanstva. Meutim,u ljeto iste godine poinje nova kampanja napada na
evropske doseljenike. Najtei incident se dogodio u ljeto 1955. godine u gradu Skikda, gdje je
ubijeno vie od stotinu francuskih civila ukljuujui i djecu. Nakon pokolja kod Skikde
francuski farmeri se iz ruralnih podruja povlae u velike gradove, dok je Sistel pod pritiskom
radikalnih kolona odustao od politikih reformi.
estog februara 1956. godine, Forov nasljednik i voa socijalistike stranke, Gi
Mole, otputovao je u Alir, kako bi pokuao pronai efikasno rijeenje problema u Aliru.
Republikanski front, na eu sa Madnes-Fransom, smatrao je da Aliru treba dati neki vid

3 R.Rajovi, Svet posle Drugog svetskog rata, Sloboda, Beograd 1975., str. 542

samouprave, ali koji bi istovremeno vodio rauna i o francuskim kolonijalnim interesima,

odnosno interesima poduzetnika u metropoli, kao i interesima kolona. Moleov etverodnevni

Slika br. 6
Sukobi francuske vojske sa pobunjenicima za vrijeme alirskog rata za nezavisnost
Izvor: http:/www.wikipedia.org

boravak u Aliru nije urodio plodom. Nakon povratka u Pariz, on je predstavnicima FLN-a
ponudio rijeenje alirskog pitanja, koje je zapravo vie liilo na ultimatum. To je znailo
obustavu vatre, izbore u roku od tri mjeseca, te sukcesivne pregovore o autonomiji za koji
nisu bili ni precizirani uslovi ili, u suprotnom, otre represalije. Predstavnici Fronta
nacionalnog osloboenja odluno su odbili ovaj ultimatum i tako se situacija u Aliru opet
zaotrava. FLN izabrao je rat i pojaao ofanzivne akcije. Ferhat Abas pobjegao je iz Kaira u
aprilu 1956. godine da bi se pridruio Frontu nacionalnog osloboenja i postao jedan od
nosilaca alirske borbe protiv francuske kolonijalne vlasti.
U ovom periodu situacija u Aliru se sve vie pogoravala, na ulicama je danju
dolazilo do otvorenih sukoba, a nou su gradom odjekivale eksplozije. Organizovani su
atentati na alirskoj kao i na francuskoj strani. Uskoro je grad bio podijeljen na dva dijela.
Kazba4 je postala uporite FLN, a osloboditi je stajalo je Francuze ogromnih gubitaka. U
kazbi je na sve strane bilo plakata koji su veliali slobodnu alirsku dravu, dok su na drugoj
strani pripadnici Crnih stopala istakli natpise ivio francuski Alir. Ovo razdoblje alirske
borbe za nezavisnost karakterie jo vei teror francuske vojske, ne samo nad ustanicima i
pripadnicima FLN-a, vei i nad obinim civilima. Pripadnici nacionalnog fronta osloboenja,
koje bi francuske vlasti uspijevale uhapsiti, bili su podvrgavani najokrutnijim metodama
muenja u cilju odavanja informacija o daljnjim akcijama ustanika.

4 Kazba je tvreni stari grad, tradicionalna etvrt oko citadele grada Alira. Kao jedinstveni islamski stari grad s
ostacima citadele, osmanskih palaa i tradicionalnih kua, koji je utjecao na oblik mnogih drugih gradova
Magreba, 1992. godine upisana je na UNESCO-v popis mjesta svjetske batine u Africi.

Slika br. 7

Slika br. 8
Izgled alirske kazbe
Izvor: http://www.reuters.com

Ulica u alirskoj kazbi

Izvor: http://www.wikipedia.org

Afroazijski predstavnici Ujedinjenih naroda, te Pokret nesvrstanih, koji se razvio

nakon Drugog svjetskog rata, na elu sa Titom, Naserom i Nehruom, poeli su vriti pritisak
na Francusku u pogledu alirskog pitanja. Tako je u februaru 1957. godine odrana prva
diskusija po pitanju situacije u Aliru. Tunis i Maroko neprestano se zalau za nezavisnost
Alira, kako kod francuske vlade tako i kod Ujedinjenih naroda, istovremeno pomaui FLN.
Tunis je sada ve drao pod kontrolom tunisko-alirsku granicu, koju su do tada uvale
francuske snage, a u zapadnoj zoni svoga teritorija organizovao je vojne baze i logore za
uvjebavanje gerilaca. U jesen 1956. godine, marokanski sultan Muhamed iznio je prijedlog
rjeenja alirskog pitanja koji je, po njegovom miljenju, mogao zadovoljiti interese ove dvije
zemlje. Stoga je on u svoju palau, u Rabatu, pozvao voe alirskog ustanka Ahmeda Ben
Belu, Muhameda Kidera, Muhameda Budijafa, Ahmeda Hoina i Mustafu Laenafa, koji su
pristali da dou u Tunis, kako bi razgovarali sa sultanom i tunikim predsjednikom Burgibom.
Meutim, sultanovom avionu kojim su alirske voe krenuli u Tunis preprijeila je
put francuska avijacija i prisilila ga da se spusti na alirski aerodrom, nakon ega su voe
ustanka uhapeni. Bio je to teak incident, protumaen kao povreda dostojanstva, a
istovremeno i sultanove garancije gostoprimstva Alircima koji je dodatno pogorao ve
napetu situaciju. U Tunisu, Aliru i Maroku ponovo su izbile velike demonstracije. Od 22. do
24. oktobra, sultan Muhamed i predsjednik Burgiba neprestano su se sastajali u Tunisu. Oni

Slika br. 9
Barikade postavljene za vrijeme Alirskog rata za nezavisnost
Izvor: http://www.wikipedia.org

su traili od Francuske realno i pravedno rjeenje, to je po njihovom miljenju bilo stvaranje

federacije Magreba od tri nezavisne drave, Alira, Tunisa i Maroka, koje bi bile povezane sa
Francuskom u neku vrstu mediteranske zajednice. Gi Mole, okorjeli pristalica francuske
kolonijalne desnice, odmah je to odbio i ponudio ponovo Aliru izbore (...) koji su imali tei
pod kontrolom francuskog bajoneta i kojih bi rezultat posve sigurno bio falsifikat volje
alirskog naroda5.
U meuvremenu, Francuska je bila uvuena u jo jedan meunarodni incident, tzv. Suecku
krizu6, do koje je dolo kada je egipatski predsjednik Naser, 26. jula 1956. godine, izvrio
nacionalizaciju Sueckog kanala. Taj in posluio je Velikoj Britaniji, Francuskoj i Izraelu, kao
povod (...) da pokuaju da zbace novog predsjednika Egipta, u kome sve vie vide krivca za
tekoe sa kojima su suoene u Sjevernoj Africi i na Srednjem Istoku 7. Evropske snage su se
u ovom ratu borile iz ekonomskih razloga, dok je Izrael elio otvoreni kanal za svoje brodove
5 R.Rajovi, Svet posle Drugog svetskog rata, Sloboda, Beograd 1975., str. 546
6 Suecka kriza, poznata je i kao Suecki rat ili Rat 1956. , u arapskom svijetu poznat kao Tripartitna
agresija; ostala imena su Suesko-sinajski rat ili Operacija Musketar
7 Opta enciklopedija Larousse, tom 3, Vuk Karadi, Beograd 1973., str. 667

i okonanje upada arapskih gerilaca iz Egipta. Zbog sudjelovanja u ovom ratu, meunarodna
zajednica je pojaala politiki pritisak na Francusku. Generalna skuptina Ujedinjenih naroda
je 15. februara 1957. godine zatraila od Francuske rjeenje alirskog pitanja koje e biti u
skladu sa Poveljom ove meunarodne organizacije.
U martu iste godine, na vidjelo je izala i istina o svirepom ponaanju francuskih
vojnika i muenjima alirskih zarobljanika. Cjelokupan proces okrutnog ispitivanja i muenja
alirskih ustanika (i svih na koje sumnjalo da to jesu) u zarobljenitvu, opisao je u svojoj
knjizi Muenje, novinar Anri Aleg8, iji je primjerak prokrijumaren u Francusku 1958.
godine. Ova knjiga izazvala je buru javnih osuda, dok je francuska vojska sve negirala,
desniarski krugovi proglasili su Alega izdajnikom. Grupa francuskih intelektualaca, sa
Sartrom na elu, ujedinila se u protestu koji je na kraju otvorio oi cijeloj Francuskoj.
Pobunili su se ljudi svih politikih uvjerenja traei kraj okrutnih represalija. Kako bi smirila
situaciju, vlada je osnovala istranu komisiju.
Alirski ustanak je postepeno zahvatao sve vee podruje, a FLN je narastao na 40
hiljada vojnika koji su uglavnom djelovali iz utoita na marokanskoj i tuniskoj strani granice,
dok se tek manji dio gerilaca nalazio u bazama na alirskom teritoriju ili je bio izmijean sa
civilnim stanovnitvom. Od jeseni 1956. godine FLN poinje prebacivati teite aktivnosti u
glavni grad Alir, u kojem su izvedene brojne teroristike akcije.Kampanja je u francuskom
tisku prozvana "bitkom za Alir" te su snage sigurnosti tek do ljeta 1957. uspjele razbiti
veinu teroristikih elija.9
U septembru 1957. godine sultan Muhamed i predsjednik Burgiba iz Rabata su uputili vladi u
Parizu i FLN Alira apel da se odmah povedu pregovori o priznavanju suvereniteta alirskom
narodu i zavretku rata. Tadanji ministar vanjskih poslova, socijalist Kristian Pino, odbio je
apel, optuujui Tunis i Maroko za umijeanost u sukob izmeu Francuske i Alira. Nekoliko
mjeseci kasnije opet dolazi do promjene u francuskoj vladi. Novi premijer Feliks Gajar
obavijestio je Tunis i Maroko da prihvata pregovore samo pod uslovom da ustanici prekinu
vatru. U istom tom periodu FLN je odbila rezoluciju Ujedinjenih naroda, u kojoj nije bilo
precizirano alirsko pravo na nezavisnost, ve je bila ograniena na traenje adekvatmog
rjeenja u skladu sa Poveljom Organizacije.
Meutim, Pariz je objavio okvirni zakon, koji je jedino sjevernim departmanima
Alira davao ogranienu autonomiju. Rat je postajao sve tei i okrutniji.Dvadeset hiljada
gerilaca koji su sada bili vojniki obueni, vjeti i spremni na sve, potpomognuti arapskim i
drugim stanovnitvom, drali su u napetosti oko pola miliona francuskih vojnika i
policajaca.10 Nakon 1958. godine umjesto statine odbrane francuska vojska je pribjegla
mobilnim operacijama protiv gerilskih uporita u ruralnim podrujima, u kojima su prvi put
8 Henri Alleg(Anri Aleg) roen je i odrastao u Parizu, kasnije odlazi u Alir, gdje je postao lan
Komunistike partije Alira i urednik nacionalistikog alirskog lista Republikanac, od ranih 1950-tih
pa sve do 1955.godine. po uzoru na svoje alirske kolege, i on se dao u bijeg u novembru
1956.godine. Sedam mjeseci kasnije je uhapen, i proveo mjesec dana u zatvoru u nedovrenoj
stambenoj zgradi na El Biar, predgrau Alira, gdje su ga dunosnici podvrgavali svakodnevnom
muenju. Detaljan opis svega to je proao u mjesec dana zarobljenitva objavio je u svojoj knjizi
Muenje( La Question).
9 http://www.spectatormundi.org

upotrijebljeni helikopteri te napalm. Nova metoda dala je odline rezultate te je veliki dio
ustanikih baza uniten, ali Pariz se zbog svojih postupaka vrlo brzo opet naao na meti
optubi meunarodnih organizacija za zatitu ljudska prava, te liberalnih krugova unutar
Francuske.Neko tunisko selo, u ijoj su se blizini pojavili alirski gerilci bombardovali su
francuski avioni 8. februara 1958. godine (...) bilo je ubijeno 68 civila i 98 ranjeno.11
Nekoliko sedmica kasnije, nezavisne afrike drave, na sastanku u gradu Akri, u Gani,
odluile su da priznaju FLN za jedinu zakonitu alirsku vlast i pozvali francusku da okona
vojnu okupaciju ove drave. Tridesetog juna 1958. godine osnovana je Privremena vlada
Republike Alir (GPRA), sa sjeditem u Kairu. Predsjednikom vlade postao je Ferhat Abas, a
Muhamed Amin Debaglu ministar vanjskih poslova. Privremenu vladu odmah su priznale
Ujedinjena Arapska Republika12, Irak, Libija, Tunis, Maroko, Saudijska Arabija i Sudan.
Jo mjesec dana prije priznavanja alirske vlade, jasno su izale na vidjelo slabosti i
nesposobnost etvrte republike da rijei alirsku krizu.Mala grupa demokrata i
republikanaca okupljena u Burbonskoj palai i ministarskom kabinetu, grupa dodue
neslona, ali ponekad ipak spremna na kompromis i povlaenje, dugo se godina borila uzalud
za razumno i dogovorno rjeenje akirskog rata. Pad etvrte republike mogao se donekle
slagati da uzreicom: to gore, to bolje!.13 Dakle, pad etvrte republike bio je neizbjean.
Sindikati koje je kontrolisala Komunistika partija nisu organizovali opi trajk kao odgovor
na diverziju desnice. Stanje u Aliru se postajalo je sve gore po Francuze. Dalji razvoj
dogaaja u Aliru su, umjesto situacije na bojitu, poela diktirati politika zbivanja.
Francuska je bila suoena sa snanim meunarodnim pritiskom za naputanjem Alira, a
istovremeno naraslo je i unutranje protivljenje vojnom angamanu u sjevernoafrikoj
koloniji. Koloni su predstavljali snaan politiki faktor te su njihove demonstracije odrane u
maju 1958. godine irom Alira imale veliku politiku teinu. U takvim okolnostima su
pojedini politiki krugovi u Parizu i visoki vojni asnici, poeli zagovarati povratak
proslavljenog ratnog zapovjednika arla De Gola na elo zemlje.
Samo nekoliko alirskih padobranaca zauzelo je tab rukovodstva Komunistike partije
Francuske Korziku u vrijeme dravnog udara 13. maja 1958. godine. Naime, tog dana,
Komitet budunosti, koji je organizovao Deblek, uputio je kolonima nareenje za opi trajk,
dok je sam Komitet objavio kraj etvrte republike i formiranje Vlade narodnog spasa. U
Parizu se narodna skuptina sastala u 15 sati, a u tom istom trenutku iz svih kua bijelih
alirskih etvrti i svih malih mjesta, bijeli doseljenici su marirali prema Forumu nosei
zastave i skandirajui Francuski Alir. Grupe mladia napale su Ameriki kulturni centar i
opustoile ga. (...) Poslije podne studentska avangarda krenula je prema forumu da bi napala
guvernerovu palatu. Policija (tj.republikanske snage bezbijednosti), ih je propustila bacajui
10 R.Rajovi, Svet posle Drugog svetskog rata, Sloboda, Beograd 1975., str. 546
11 R.Rajovi, Svet posle Drugog svetskog rata, Sloboda, Beograd 1975., str. 547
12 Ujedinjena Arapska Republika (1958.1961.) je bila drava koja se sastojala od dananjeg Egipta i
Sirije. Ta dravna tvorevina se poslije opet podijelila na Egipat i Siriju, s tim da je Egipat nastavio jo
neko vrijeme nositi zastavu UAR-a.
13 L.Doddoli, M.Maradei, Svijet poslije Drugog svjetskog rata, Split 2005., knjiga 2, str. 220

bezvoljno pokoju bombu sa suzavcem, zatim potisnuti masom, studenti su se povukli u zaklon
iza reetaka guvernerove palate. Nedugo nakon toga, demonstranti su prodrli u unutranje
dvorite i izgledalo je da su dobili igru. Istog dana vojna hunta na elu sa padobranskim
generalom akom Masijem preuzela je upravu nad Alirom proglasivi praktino time
otcjepljenje Alira od Francuske i uputila generalu De Golu apel da preuzme vodstvo vlade
Narodnog spasa u Aliru. 14
Predsjednik Rene Koti je 29. maja imenovao De Gola premijerom , kako bi sprijeio izbijanje
graanskog rata. Dva dana kasnije, svaki pokuaj parlamentarnog, politikog i narodnog
otpora u metropoli bio je uzaludan. De Gol izdaje saoptenje:Dezintegracija drave imala je
kao neizbjene posljedice razbijanje udruenih naroda, nemir u armiji koja se bori,
nacionalnu neslogu, gubitak nezavisnosti. Ve dvanaest godina Francuska se nalazi pod
veoma tekim problemima, usljed stranakog trvenja izloena je razornom dejstvu. Drugi put
je zemlja dala povjerenje da je izvedem do spasenja. Danas, suoena sa iskuenjima sa svih
strana, ona zna da sam spreman da preuzmem ovlatenja Republike.15 Iako neodreena, neki
bi rekli i besmislena, De Golova izjava zapravo je bila jasna: on je elio sva ovlatenja od
onih koja pripadaju predsjedniku republike i vladi, pa sve do narodne skuptine.
Prvog juna 1958. godine narodna skuptina prihvatila je imenovanje De Gola za predsjednika
vlade. De Gol je inicirao izmjenu politikog modela francuske republike i donoenje novog
Ustava. Na referendumu koji je odran 26. septembra 1958. godine, veina biraa u
Francuskoj glasala je za projekat novog ustava kojim je uspostavljena Peta republika. De Gol
je planirao i da formira centralne politike institucije koje e biti stabilnije od dotadanjih, a
zakonodavna i izvrna vlast razdvojene. Njegova politika pozicija znaajno ojaana nakon
to je 28. septembra 1959. godine postao prvi predsjednik Pete republike.Novi francuski
ustav znatno je ojaao izvtnu vlast, pri emu su naroito bile istaknute prerogative efa
drave.16 Bio je to trenutak na koji je De Gol godinama ekao, sada je dobio i iroka
ovlatenja da izdaje dekrete, da reformie Ustav i da rijei alirsko pitanje.
Odmah po imenovanju na premijersko mjesto je otputovao u posjet Aliru te je uinio niz
koraka u pribliavanju ka arapskoj strani. Alirskim Arapima je dodijeljeno francusko
dravljanstvo, vie Arapa je imenovano u dravne slube a uvedene su i odreene politike
promjene koje su trebale osigurati vee sudjelovanje domicilnog stanovnitva u vlasti. Ovim
ustupcima De Gol je uspio smiriti situaciju u Aliru. U septembru 1959. godine De Gol je
pred Ujedinjenim narodima objavio namjeru raspisivanja referenduma kojim e stanovnici
Alira moi slobodno odluiti o politikoj sudbini svoje domovine, to je zbog izrazite
glasake nadmoi arapskog stanovnitva predstavljao prvi korak u procesu davanja
nezavisnosti Aliru. Privremena vlada Alira pristala je na pregovore sa francuskom vladom
29. septembra 1959. godine. Do toga dana, alirski rat kotao je ivota na desetine hiljada
kako alirskih, tako i francuskih boraca.
Koloni su bili razoarani De Golovom politikom i njegovim postepenim okretanjem
lea sjevernoafrikoj francuskoj zajednici. General Masi smijenjen je sa svoje dunosti
14 R.Rajovi, Svet posle Drugog svetskog rata, Sloboda, Beograd 1975., str. 550
15 R.Rajovi, Svet posle Drugog svetskog rata, Sloboda, Beograd 1975., str. 550-551
16 L.Doddoli, M.Maradei, Svijet poslije Drugog svjetskog rata, knjiga 4, Split 2005., str. 40

vojnog i civilnog komandanta alirske oblasti 22. januara 1960. godine. Samo dva dana nakon
toga, pod njegovim vodstvom irom Alira izbile su demonstracije kolona (u francuskim
medijima prozvane sedmicom barikada) koje kulminiraju zauzimanjem vladinih zgrada,
prema emu su vojska i policija zauzele pasivan stav. Suoen sa moguim vojnim udarom De
Gol se na vrhuncu krize, putem medija, obratio javnosti i proglasio opsadno stanje u Aliru,te
pozvao vojsku i policiju na lojalnost. Vojne jedinice u Aliru su posluale De Golov poziv te
je pokuaj dravnog udara sprijeen, a voe ustanka pohapene. Policija je ubila 24 ultraa,
uhapsila mnoge pobunjenike, dok su se neki ipak uspjeli spasiti bjekstvom. Barikade koje su
pobunjenici postavili po ulicama sruene su, a borbe izmeu alirskih doseljenika i metropole
zavrene u korist Francuske. No, to nije bio kraj pobuna kolona. Cijele te godine voene su
borbe u Aliru, a Francuska je pokuavala da zaustavi aktivnosti grupa kolona na sjeveru
Afrike i u metropoli.

Slika br. 10
De Golov dolazak u Alir
Izvor: http://www.telegraph.co.uk

U aprilu 1961. godine u Aliru je dolo do drugog vojnog udara, tzv. generalskog
pua. Pobunjenici su bez borbe zauzeli grad Oran gdje su smijenili dunosnike lokalne vlasti
a planirali su i ruenje De Golovog reima, zbog ega je i sam Pariz nekoliko dana bio u
strahu od mogueg napada zranodesantnih snaga. Nakon to su trei dan pobune neuspjeno
pokuali zauzeti vojnu bazu u Mars-el-Kebiru, pokuaj vojnog udara je uz razmjerno male
rtve propao. Sljedeih mjeseci koloni organizovani u Tajnu vojnu organizaciju (OAS)
nastavljaju sa kampanjom teroristikih aktivnosti. Slamanje "generalskog pua" je konano
otvorilo mogunost Parizu da potpuno politiki napusti kolone.

Prije izbijanja generalskog pua, u februaru 1961. godine, u dvorcu Rambuje

susreli su se De Gol i Burgiba, ime zapoinje proces pregovora koji su 1962. godine doveli
do objave nezavisnosti i konstituisanja Republike Alir. De Gol je naredio prestanak svih
ofanzivnih aktivnosti francuskih snaga sigurnosti, te u maju 1961. godine u gradu Evianu
poinje prvi krug pregovora sa predstavnicima FLN. Drugi krug pregovora je uspjeno
okonan 19. marta 1962. godine i okrunjen potpisivanjem tzv. Sporazuma u Evianu kojeg je
sa alirske strane potpisao Jusuf Ben Keda, koji je ranije, na elu privremene vlade zamijenio
Ferhata Abasa. Sporazumom je Aliru obeana nezavisnost, nastavak francuske financijske
pomoi i slobodno kretanje alirskih graana, dok je Francuska uspjela zatititi svoje lokalne
ekonomske interese, nadzor nad naftnim priuvama u podruju Sahare,te na petnaest godina
dobila pravo koritenja baze u Mars-el-Kebiru u kojoj se nalazilo strateki vano nuklearno
postrojenje. Unato nastavku nasilja, referendum o budunosti Alira je odran poetkom
maja. Na referendumu se apsolutna veina od est i po miliona graana Alira sa pravom
glasa opredijelila za nezavisnost, dok su ga koloni uglavnom bojkotovali. Nezavisnost Alira
je proglaena 3. maja 1962. godine.
Krvavi bilans dugog rata prema jednom slubenom francuskom izvoru,
objavljenom 2. septembra 1962. godine bio je 16000 mrtvih i 13000 ranjenih civila Aliraca,
i 2800 mrtvih i 7500 ranjenih civila Francuza (uglavnom kolona). Mrtvih i ranjenih boraca
alirskih i francuskih bilo je na stotine hiljada. Meutim, zvanini podaci o rtvama u
alirskom ratu nisu nikada objavljeni.17

17 L.Doddoli, M.Maradei, Svijet poslije Drugog svjetskog rata, Split 2005., knjiga 2, str. 222.