PIERWSZA TRANSZA MATERIAŁÓW Z "MAJÓWKI PTG 2010"

JAROSŁAW FORMALEWICZ

USTALENIE GRANIC
W TRYBIE ROZPORZĄDZENIA W SPRAWIE EWIDENCJI GRUNTÓW I BUDYNKÓW.

Wszyscy dobrze wiemy z własnych doświadczeń, jak wielka jest różnorodność w interpretacjach stosowania
paragrafów 37 38 i 39 rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków odnośnie możliwości
ustalenia granic w tym trybie. Jednakże, aby rozważania w tym temacie miały sens musimy założyć, że
zgodnie z wytycznymi GGK, tryb ten w przypadku opisanym w § 37 przy braku wniosku o rozgraniczenie
jest możliwy i w pełni dozwolony do stosowania. Zanim zaczniemy rozważania w jaki prawidłowy sposób
możemy stosować ten tryb w praktyce, spróbujmy się zastanowić, skąd tyle rozbieżności i wątpliwości w
jego stosowaniu chociażby przy podziałach. Z moich doświadczeń wynika, że podstawowe zarzuty o braku
możliwości stosowania tego trybu przy podziałach wynikają z następujących problemów. Po pierwsze
wskazuje się na fakt, iż wytyczne GGK nie są i nie mogą być obowiązującym prawem. I to z pewnością jest
prawdą. Wielka zatem szkoda, że GGK wskazując na stosowanie tego trybu nie podparł się na konkretnych
zapisach w obowiązujących ustawach, czy też rozporządzeniach. Kolejny argument to fakt umieszczenia
tych zapisów w rozporządzeniu w części dotyczącej modernizacji ewidencji. Ale argumentacja ta nie jest już
taka przekonywująca. Dlaczego? Ano dlatego, że rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów powstało na
podstawie art.26 ust.2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne. A delegacja
ustawowa stwierdza :

Art. 26.25) 1. Minister właściwy do spraw rozwoju wsi określi, w drodze rozporządzenia:

2. Minister właściwy do spraw administracji publicznej 4), w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rozwoju wsi, określi, w
drodze rozporządzenia, sposób zakładania i prowadzenia ewidencji gruntów i budynków oraz szczegółowy zakres informacji
objętych tą ewidencją, sposób i terminy sporządzania powiatowych, wojewódzkich i krajowych zestawień zbiorczych danych
objętych tą ewidencją, a także rodzaje budynków i lokali, które nie będą wykazywane w ewidencji, oraz zakres informacji objętych
rejestrem cen i wartości nieruchomości, zapewniając informację o gruntach, budynkach, lokalach, ich właścicielach oraz o innych
osobach fizycznych lub prawnych, władających tymi gruntami, budynkami i lokalami, a także szczegółowe zasady wymiany danych
ewidencyjnych.

Zapisy tego artykułu nakazują określić szczegółowe zasady m.in. zakładania i prowadzenia ewidencji
gruntów i budynków. Jednakże niezależnie od wydanego rozporządzenia z pewnością nadal obowiązują inne
zapisy w ustawie PG dotyczące prowadzenia i aktualizacji ewidencji gruntów i budynków. Art.24a ustawy
PG informuje nas, że starosta może zarządzić przeprowadzenie modernizacji ewidencji gruntów na obszarze
poszczególnych obrębów. I w dalszej części szczegółowe opisy w jaki sposób ma być ta modernizacja
przeprowadzona. Więc z pewnością użyte w tym artykule określenie, że starosta może przeprowadzić
modernizację, nie czyni w tym stwierdzeniu ani konieczności, ani też nie uzależnia od tego prowadzenia czy
tez aktualizacji obowiązującej ewidencji. Potwierdzeniem tego stwierdzenia jest także § 83 i § 84
rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów stwierdzający, że :

§ 83. Do czasu wykonania modernizacji ewidencji zachowują swoją ważność, w zakresie określonym przepisami ustawy, dane
ewidencyjne uwidocznione w ewidencji prowadzonej przed wejściem w życie rozporządzenia.

§ 84. Operat ewidencyjny założony i prowadzony przed wejściem w życie rozporządzenia, do czasu jego modernizacji, podlega
bieżącej aktualizacji na zasadach określonych w rozporządzeniu, w takim zakresie, w jakim umożliwia tę aktualizację informatyczny
system obsługujący bazę danych ewidencyjnych.

Wynika z tych zapisów dość jednoznacznie, że w przypadku braku modernizacji, zachowują ważność
wszystkie dane ujawnione w ewidencji przed wejściem w życie omawianego rozporządzenia oraz fakt, iż
niezależnie od przeprowadzonej modernizacji operat ewidencyjny podlega bieżącej aktualizacji. Więc
rzućmy okiem do rozporządzenia co w nim stwierdzono w odniesieniu do aktualizacji ewidencji :

§ 45. 1. Aktualizacja operatu ewidencyjnego następuje poprzez wprowadzanie udokumentowanych zmian do bazy danych
ewidencyjnych.

2. Do aktualizacji operatu ewidencyjnego przepisy § 35 stosuje się odpowiednio.

a w przywołanym paragrafie 35 czytamy :

§ 35. Źródłami danych ewidencyjnych niezbędnych do założenia ewidencji są:

1) materiały i informacje zgromadzone w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym,

2) wyniki pomiarów fotogrametrycznych,

3) wyniki terenowych pomiarów geodezyjnych,

4) dane zawarte w innych ewidencjach i rejestrach, prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów przez: sądy, organy
administracji publicznej oraz państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne,

5) dane zawarte w dokumentach udostępnionych przez zainteresowane osoby, organy i jednostki organizacyjne,

6) dane zawarte w dokumentacji architektoniczno-budowlanej gromadzonej i przechowywanej przez organy administracji publicznej,

7) wyniki oględzin.

Widzimy tu ogólne zapisy dotyczące danych źródłowych do zakładania ewidencji i w odniesieniu do zpaisu
w paragrafie 45 z pewnością także do aktualizacji tejże ewidencji. Odnosząc się do ujawniania w ewidencji
przebiegu granic wydaje się, że kluczowe dla tego tematu są punkty 1 i 3. Zakładając, że jeżeli
obowiązujący na dziś operat ewidencji gruntów i budynków powstał na bazie materiałów i informacji
zgromadzonych w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym to raczej logiczne i oczywiste jest,
że do jej aktualizacji ma zastosowanie jedynie punkt 3 odnoszący się do wyników terenowych pomiarów
geodezyjnych. Innej możliwości z pewnością tu nie ma. I tutaj wypadałoby przypomnieć sobie w naszych
rozważaniach § 85 rozporządzenia w sprawie Egib mówiący:

§ 85. 1. Dane mapy numerycznej oraz dane określające pola powierzchni działek ewidencyjnych, niespełniające obowiązujących
standardów technicznych, podlegają systematycznej modyfikacji w ramach bieżącej aktualizacji operatu ewidencyjnego.

no i art.22 ustawy PG :

Art. 22. 1. Ewidencję gruntów i budynków oraz gleboznawczą klasyfikację gruntów prowadzą starostowie.

2. Osoby, o których mowa w art. 20 ust. 2 pkt 1 i art. 51, są obowiązane zgłaszać właściwemu staroście wszelkie zmiany
danych objętych ewidencją gruntów i budynków, w terminie 30 dni licząc od dnia powstania tych zmian. Obowiązek ten nie
dotyczy zmian danych objętych ewidencją gruntów i budynków, wynikających z decyzji właściwych organów.

3. Na żądanie starosty osoby, o których mowa w art. 20 ust. 2 pkt 1 i art. 51, zgłaszające zmiany są obowiązane dostarczyć
dokumenty geodezyjne, kartograficzne i inne niezbędne do wprowadzenia zmian w ewidencji gruntów i budynków.

Zbierając w całość wymagania wynikające z ustawy PG oraz rozporządzenia Egib, w przypadkach zmian na
gruncie właściciel jest zobowiązany do zgłaszania tych zmian. Dotyczy to z pewnością również tych sytuacji,
gdy w czasie pomiaru (podziału) geodeta stwierdzi, że współrzędne punktów granicznych nie spełniają
obowiązujących standardów. Dla jednych z nas - wykonawców - informacja o niespełnieniu wymaganych
standardów wynika z pomiary granic, dla innych zaś z danych przekazanych przez ośrodek dokumentacji
przygotowujący nam materiały. W sumie nie ma to różnicy jeśli taki fakt stwierdzimy. Istotne jest to, że
stwierdzenie takiej zmiany podlega aktualizacji ewidencji w trybie § 85 i § 35 rozporządzenia Egib oraz
art.22 ustawy PG. Jednakże w odniesieniu do jednoznacznych określeń w § 85 i § 35 rozporządzenia Egib,
wydaje się, że art.22 ustawy PG nie musi być ściśle stosowany. Mam na myśli tylko to, że zmiany dotyczące
aktualizacji granic nie muszą być zgłaszane przez właściciela. Z uwagi na wiele podziałów prowadzonych z
urzędu, wydaje się, że zastosowanie do ujawniania tego typu zmian ma § 46 rozporządzenia Egib mówiący,
że :

§ 46. 1. Dane zawarte w ewidencji podlegają aktualizacji z urzędu lub na wniosek osób, organów i jednostek organizacyjnych, o
których mowa w § 10 i 11.

2. Z urzędu wprowadza się zmiany wynikające z:

1) prawomocnych orzeczeń sądowych, aktów notarialnych, ostatecznych decyzji administracyjnych, aktów normatywnych,

2) opracowań geodezyjnych i kartograficznych, przyjętych do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego,

zawierających wykazy zmian danych ewidencyjnych,

Być może dlatego jest taki problem z przyzwoleniem na stosowanie paragrafów 37, 38 i 39 bo z
przytoczonych przeze mnie przepisów, bez żadnych dodatkowych interpretacji wygląda wszystko na jasne i
proste. Problem chyba tylko w tym, że nie ma tam nigdzie mowy o bezpośredniej ingerencji urzędnika przy
ustalaniu granic. Bo mało który z nich jest w stanie pojąć, jak można dokonać aktualizacji granic bez jego
udziału. Nie chciałbym wyjść na mądralę i bezczelnego, ale czyż zapisy w ustawie Prawo Geodezyjne nie
określają jednoznacznie, co do kogo należy? Czy zapis w art.20 i 22 nie mówi wprost, że starosta prowadzi
ewidencję która obejmuje jakąś informację i nic nie mówi na temat, że ten sam starosta ją tworzy? Ale
zostawię ten wątek bez odpowiedzi, bo nie on jest tematem naszych rozważań. Wracając do omawianego
tematu wydaje się, że kluczowe znaczenie mają dwie sprawy. Pierwsza z nich, czy § 36 rozporządzenia
Egib może być konsekwencją w stosowaniu § 35 i czy określone w nim terenowe pomiary, to to samo co
wyrażenie użyte w § 37 stwierdzające, że :

§ 37. W razie braku dokumentacji wymienionej w § 36 lub jeżeli zawarte w niej dane nie są wiarygodne, lub nie odpowiadają
obowiązującym standardom technicznym, dane dotyczące przebiegu granic działek ewidencyjnych pozyskuje się w wyniku
terenowych pomiarów geodezyjnych lub fotogrametrycznych poprzedzonych ustaleniem przebiegu tych granic na gruncie.

Bo jeśli tak, to mamy jednoznaczność w czytaniu i stosowaniu zapisów w obowiązującym nas prawie.
Przeciwnicy tej tezy z pewnością przypomną bardzo szybko, że § 37 jest tylko i wyłącznie do zastosowania
w czasie modernizacji. Więc spytam ich wprost. Gdzie są zapisy w tym rozporządzeniu dotyczące delegacji
ustawowej, czyli odnoszące się do prowadzenia ewidencji? A w konsekwencji mówiące jak aktualizować
dane odnoszące się do przebiegu granic? Ktoś zapomniał o tym napisać? Bo skoro mamy wierzyć, że
szczegółowy zapis dotyczy tylko modernizacji, w jaki sposób aktualizować dane obowiązujące na dziś?
Sporo także daje do myślenia art.24a ust. 12 ustawy PG. I stwierdzenie w nim , że :

12. Zarzuty zgłoszone po terminie określonym w ust. 9 traktuje się jak wnioski o zmianę danych objętych ewidencją gruntów i
budynków.

Dotyczy to oczywiście modernizacji ewidencji, ale jak wobec tego należy zachować się w przypadkach
aktualizacji danych, gdy modernizacja nie została przeprowadzona? Skoro po przeprowadzeniu modernizacji
i przyjęciu jej wyników jako obowiązujące ustawodawca przewidział możliwość zmian danych
ewidencyjnych to dlaczego nie można uznać, że zmiany danych ewidencyjnych w odniesieniu do przebiegu
granic w przypadku braku modernizacji są tak samo oczywiste i obowiązujące? Skąd więc usilne zabieganie i
stosowanie w wielu powiatach decyzji w tych sprawach, skoro nawet po modernizacji wystarczy jedynie
określenie zarzutu wobec źle ustalonej granicy? I w dość wyraźny sposób jest to sprecyzowane, że tego typu
zmiany należy traktować jako wniosek o zmianę danych? Czyżby każdy wniosek musiał kończyć się decyzją
administracyjną?

§ 38 w punkcie 2 rozporządzenia w sprawie Egib stwierdza, że :

2. Ustalenia przebiegu granic na gruncie dokonuje wykonawca w oparciu o złożone do protokołu granicznego zgodne oświadczenia
woli osób, które stawiły się w określonym w zawiadomieniu miejscu i terminie.

Dość jednoznaczny zapis w tym punkcie stwierdza, że ustalenia przebiegu granicy na gruncie wykonuje
wykonawca. Więc w obliczu oświadczenia woli osób, które stawiły się na gruncie jest naprawdę konieczne,
aby starosta w wydanej przez siebie decyzji szukał jeszcze potwierdzenia tego faktu? Nikt nie neguje
możliwości wszczęcia postępowania administracyjnego w przypadku wątpliwości, ale czy podpisy w
protokole o uznaniu granicy przez dwóch sąsiadów nie są wystarczające? Oczywiście w wielu przypadkach
powiadamiane osoby nie stawiają się na gruncie i brakuje ich podpisów w protokole. Ale czy decyzja w tej
sprawie coś zmienia? Coś wnosi? Przecież niezależnie od jej wydania i tak każdy zainteresowany ma prawo
do rozgraniczenia w sytuacji, gdy złoży odpowiedni o to wniosek. Trudno też zrozumieć intencje starosty i
jego oczekiwania w przypadku pisania decyzji w sprawie ustalenia granic w odniesieniu do zapisów § 39
rozporządzenia. Należy zakładać, że starosta wydający w tej sprawie decyzje uznaje stosowanie § 37, 38 i
39. Więc jak należałoby prawidłowo zinterpretować ewentualne odwołanie się od niej, skoro § 39 stwierdza
iż :

§ 39. Spory graniczne nie wstrzymują czynności związanych z założeniem ewidencji. W razie ich wystąpienia przebieg spornych
granic działek ewidencyjnych wykazuje się na podstawie danych państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego lub
wyników pomiaru stanu posiadania na gruncie.

Umożliwiając stosowanie tych zasad przy podziałach logicznym wydaje się, że użyte w tym paragrafie
określenie „czynności związane z założeniem ewidencji” należałoby zastąpić słowami - czynności związane
z podziałami. Więc skoro nawet spory nie powinny wstrzymywać podziałów, dlaczego miało by to uczynić
odwołanie się od decyzji? Możliwość stosowania § 37, 38 i 39 przy podziałach to faktycznie problem, ale z
pewnością nie jedyny sam w sobie. Ustalenie granic użyte jest w zasadzie w dwóch miejscach. W przepisach
dotyczących rozgraniczania no i w rozporządzeniu Egib. Procedura rozgraniczenia jest dość szczegółowo
opisana i każdy z nas wie jakie dowody można i należy uznać za dopuszczalne i w oparciu o jakie
dokumenty możemy ustalić w właściwy sposób przebieg granicy. Brak szczegółowych zapisów w
rozporządzeniu w sprawie Egib o dopuszczalnych sposobach ustalania granicy w tym trybie budzi wcale nie
mniej problemów, co samo stosowanie tego rozporządzenia przy podziałach. Jedynym w zasadzie
ukierunkowaniem jak można przeprowadzić ustalenie granic w tym trybie są przykłady we wzorze protokołu
z ustalenia granic. No i czytamy tam, że sposobami w ustaleniu granicy mogą być :

- zgodne oświadczenie stron,

- ostatni spokojny stan posiadania,

- wznowienie na podstawie danych z ewidencji,

- markowanie palikami.

Ale czy faktycznie możemy stosować te sposoby, które w dużej części są tylko przypisane rozgraniczeniom?