Zajcia TBSP z Logiki dla Prawnikw 2012

Agnieszka Guzik, Filip Leszczyski

Dowody zaoeniowe - teoria

Wyraenie znajdujce si po ostatniej implikacji jest wnioskiem. Moe to by zarwno tylko jeden
funktor zdaniowy, jak i cae wyraenie, np.:
((pq)r)))
( p ( q r) )
wnioski zaznaczone na czerwono
Najwaniejsze skrty:
Z - zaoenie
ZDNW - Zaoenie Dowodu Nie Wprost
Dowd wprost:
1. p1 Z
2. p2 Z

n. pn Z
Dowd nie wprost:
1. p1 Z
2. p2 Z

n. pn Z
n+1. w ZDNW
Rnica midzy sposobem rozwizywania dowodw nie wprost i dowodw wprost sprowadza si
do dwch rzeczy:
a) Jak wida wyej w dowodzie nie wprost, po wypisaniu wszystkich zaoe, wypisujemy
zaoenie dowodu nie wprost, czyli zanegowany wniosek, o ktrym trzeba koniecznie
pamita (negujemy wyraenie znajdujce si po ostatniej implikacji).
b) W dowodzie wprost dymy do otrzymania wniosku (warto go zapisa gdzie z boku, eby
pamita, czego si szuka), natomiast w dowodzie nie wprost do znalezienia sprzecznoci.
Typowe postaci dowodw zaoeniowych na egzaminie:
a. p1 ( p2 ( ( pn w )
b. ( ( ) ( ) ( ) ) w
c. ( p1 ) ( p2 ( p3 w ) )
Gdzie p to przesanka, a w to wniosek. , , stanowi czci skadowe pierwszego (i w tym wypadku
jedynego) zaoenia, ktre znajduje si zawsze przed gwn implikacj i nie mona go rozdziela.
Dobrze to wida na przykadzie c.

TOWARZYSTWO BIBLIOTEKI SUCHACZW PRAWA UJ

ul. Bracka 12 /302, 31-005 Krakw
www.tbsp.pl

Zajcia TBSP z Logiki dla Prawnikw 2012

Agnieszka Guzik, Filip Leszczyski
p1 ( p2 ( ( pn w )
Dowd wprost:
1. p1 Z
2. p2 Z
3. p3 Z
Dowd nie wprost:
1. p1 Z
2. p2 Z
3. p3 Z
4. w ZDNW
(()()())w
1. ( ) ( ) ( )
2.
3.
4.

Z
OK1
OK1
OK1

( p1 ) ( p2 ( p3 w ) )
1. p1 Z
2. p2 Z
3. p3 Z

Jak to rozwiza?
1. Na pocztku czymy nawiasy. Dziki temu wida, ktre wyraenia trzeba wypisa jako zaoenia.
Mona sprawdzi, czy badane wyraenie jest tautologi, jednak w praktyce egzaminacyjnej szansa,
e nie, jest minimalna. To wyraenie jest tautologi

( (pq)r) ((qr)((qr)q))

2. Zaoenia to:
a. wszystko, co znajduje si przed gwn implikacj (w ramce) nie mona tego
rozdziela przy wypisywaniu zaoe
b. to, co zostao rozdzielone nawiasami i znajduje si przed ostatni implikacj

TOWARZYSTWO BIBLIOTEKI SUCHACZW PRAWA UJ

ul. Bracka 12 /302, 31-005 Krakw
www.tbsp.pl

Zajcia TBSP z Logiki dla Prawnikw 2012

Agnieszka Guzik, Filip Leszczyski
c. Krok po kroku:
i. Jako pierwsze zaoenie traktujemy wszystko, co znajduje si przed gwn
implikacj:
( (pq)r) ((qr)((qr)q))

ii. Na chwil zapominamy o tym, co ju wypisalimy i szukamy kolejnej gwnej

implikacji i kolejnego zaoenia. Jeeli przed wyraeniem w nawiasie mamy
negacj, to jest ona czci zaoenia
( (qr) ((qr)q))

iii. Szukamy kolejnego zaoenia, a do ostatniej implikacji w wyraeniu. Ostatni,

pogrubiony, nawias jest czci nastpnika gwnej implikacji
((qr) q))

Czyli w tym przykadzie zaoenia i wniosek wygldaj nastpujco:

1. ( p q ) r
Z
w: q
2. ( q r )
Z
3. q r
Z
Jeeli rozwizujemy dowd zaoeniowy nie wprost (ale tylko wtedy!) dopisujemy
kolejn linijk:
4. q
ZDNW
3. Znalezienie rozwizania dowodu:
a. W dowodzie wprost dymy do uzyskania linii z wnioskiem (znalezienie
sprzeczno nie koczy dowodu wprost!):
1. ( p q ) r
Z
2. ( q r )
Z
3. q r
Z
4. q r
NA 2
5. q
OK 4 cnd.
b. W dowodzie nie wprost rozwizanie uzyskujemy przez znalezienie sprzecznoci
midzy dwoma dowolnymi liniami, czasem bdzie to sprzeczno z lini bdc
ZDNW, jednak nie zawsze:

TOWARZYSTWO BIBLIOTEKI SUCHACZW PRAWA UJ

ul. Bracka 12 /302, 31-005 Krakw
www.tbsp.pl

Zajcia TBSP z Logiki dla Prawnikw 2012

Agnieszka Guzik, Filip Leszczyski
1. ( p q ) r
2. ( q r )
3. q r
4. q
5. q
6. q r
7. q

Z
Z
Z
ZDNW
ON 4
NA 2
OK 6 Sprzeczno 5-7

Wskazwki:

Pojawienie si we wniosku funktorw, ktre nie wystpuj w podanych prawach logicznych (tj.:
, / lub ) albo zmiennej zdaniowej, ktra nie pojawia si w zaoeniach oznacza, e do
rozwizania zadania niezbdne bdzie skorzystanie z praw:
o Doczania Alternatywy (DA)
o Opuszczania Alternatywy (OA)

Najlepiej wyciga z nawiasw wszystko, co si da tak, eby mie jak najmniej wyrae. Potem
zbdne linijki (tj. takie, na ktrych nie uylimy adnych praw) mona pomin przy
przepisywaniu na arkusz egzaminacyjny, pamitajc o zmianie numeracji linijek.
np. ( ( p q ) r ) ( ( q r ) ( ( q r ) q ) ) metod nie wprost
1. ( p q ) r
2. ( q r )
3. q r
4. q
5. q
6. q r
7. r
8. p q
9. q

Z
Z
Z
ZDNW
ON 4
NA 2
OK 6
OK 1
OK 6

Sprzeczno 5-9

Po wykreleniu zbdnych linijek i zmianie ich numeracji:

1. ( p q ) r
Z
2. ( q r )
Z
3. q r
Z
4. q
ZDNW
5. q
ON 4
6. q r
NA 2
7. q
OK 6
Sprzeczno 5-7

Doczanie alternatywy bardzo przydatne prawo, o ktrym zapomina bardzo wiele osb. Do
skorzystania z niego wystarczy mie jedn zmienn zdaniow lub wyraenie. Doczy mona
do niej za pomoc tego prawa przysowiow dup Maryni, czyli co, co jest nam potrzebne,
a nie pojawio si nigdzie w toku rozwizania.

TOWARZYSTWO BIBLIOTEKI SUCHACZW PRAWA UJ

ul. Bracka 12 /302, 31-005 Krakw
www.tbsp.pl

Zajcia TBSP z Logiki dla Prawnikw 2012

Agnieszka Guzik, Filip Leszczyski
np. W linijce 5. (patrz powyszy przykad) pojawia si goe q po uyciu na nim DA,
kolejna linijka mogaby wyglda nastpujco:
qp
q(qr)
q (rs)

Niektre z praw logicznych mog by stosowane na odwrt zapisujemy to za pomoc liter OD
lub znaku , np. NK OD lub NK

Greckie litery, uyte w przedstawieniu wzorw (, , ), nie s rwnoznaczne tylko z p, q, r, itd.
pod oznaczeniem moe kry si rwnie cae wyraenie, np. ( ( p r ) q ).

Po wypisaniu kadej nowej linijki warto jeszcze raz spojrze na wszystkie, eby zobaczy, czy nie
pojawia si moliwo zastosowania nowego prawa

TOWARZYSTWO BIBLIOTEKI SUCHACZW PRAWA UJ

ul. Bracka 12 /302, 31-005 Krakw
www.tbsp.pl