You are on page 1of 5

Pogotowie opiekucze

- co o nim wiemy, a czego jeszcze nie?


Zawsze bd potrzebne placwki, w ktrych dziecko, pozbawione nagle rodziny, zatrzymane
poza domem i oczekujce na decyzj sdu, znajdzie bezpieczne schronienie. Przy czym nie
nazwa placwki jest wana, lecz forma udzielanej przez ni pomocy.
W Polsce prby otoczenia opiek porzuconych niemowlt i opuszczonych dzieci sigaj XVII
w. Dopiero jednak w wyniku uchway Sejmu oraz rozporzdzenia Ministra Pracy i Opieki
Spoecznej z 19 lutego 1920 r. pogotowie opiekucze jako samodzielna instytucja opiekuczo
- wychowawcza uzyskaa podstawy organizacyjno – prawne. Jego wczesnym celem
byo chwilowe przetrzymanie u siebie dzieci w wieku od 3 do 14 lat, zabkanych,
ebrzcych, przez rodzicw mczonych, do nierzdu popychanych, opuszczonych,
przyprowadzonych do przez funkcjonariuszy policji, jak rwnie dzieci przestpczych,
umieszczanych chwilowo przez sdziego pokoju do spraw nieletnich.
W koncepcji twrcw pogotowie miao spenia funkcj obserwacyjno – rozdzielcz.
Gwnymi zaoeniami byy przejciowy charakter opieki, rotacyjny skad wychowankw,
badania diagnostyczne oraz przeprowadzenie wywiadu rodowiskowego w celu uzyskania
dokadnych informacji o podopiecznych. Z biegiem lat nie zmieni si cel, zmieniy si jednak
zadania i reguy przyjcia do placwki. Zosta rozszerzony przedzia wiekowy od 3 do 18 lat
oraz okrelono czas pobytu na trzy miesice z moliwoci przeduenia go w przypadku
braku miejsc w placwkach opieki cakowitej, bd gdy nie zostao zakoczone postpowanie
sdowe.
Kiedy chcc okreli braki wychowawcze zwracano si do pogotowia opiekuczego, ktre
jako jedyne dysponowao wyspecjalizowan kadr pedagogiczn. Dzisiaj zajmuj si tym
rwnie poradnie psychologiczno – pedagogiczne, orodki adaptacyjne, szkolno
– wychowawcze, domy dziecka itp.
Jako placwka przejciowa zajmujca si doran opiek pogotowie wystawia diagnozy
psychologiczne – pedagogiczne – lekarskie, jak rwnie daje wskazwki
terapeutyczne przed skierowaniem wychowankw do placwek opieki cakowitej. Ponadto
prowadzi ewidencj aktualnych miejsc w placwkach opiekuczych i resocjalizacyjnych na
swoim terenie oraz ewidencj osb zainteresowanych penieniem funkcji rodzin zastpczych.
Istnieje wiele przyczyn, z powodu ktrych dziecko zostaje umieszczone w pogotowiu
opiekuczym. Problem tkwi przede wszystkim w stosunkach rodzinnych:
- nieodpowiednia atmosfera wychowawcza
- sprzeczne denia rodzicw wzgldem dziecka (niekonsekwencja w karaniu i nagradzaniu)
- przemoc (seksualna, fizyczna, emocjonalna)
- zaniedbanie
rdem tych problemw s rozwody, patologie (alkoholizm, narkomania, prostytucja,
zachowania przestpcze itp.), niezaradno yciowa rodzicw, trudnoci materialne oraz
niesprzyjajce sytuacje losowe (np. mier bliskiej osoby).
Nie mona jednak pomin powodw porednich tkwicych w dziecku. S to wszelkiego
rodzaju zaburzenia psychiczne i/lub fizyczne np. nerwice, depresje, lki, upoledzenia w
stopniu lekkim itp., rodowiskowe: przestpczo wrd nieletnich, atwy dostp do rodkw
odurzajcych, negatywny wpyw masmediw, destrukcyjne oddziaywanie rwienikw.
Skutkiem tego mog by notoryczne ucieczki z domu i ze szkoy, zatrzymanie dziecka w
trakcie dokonywania przestpstwa, a w efekcie postpowanie sdowe co niesie za sob
umieszczenie w pogotowiu opiekuczym. Po przybyciu do placwki dziecko zostaje
umieszczone w oddziale izolacyjnym, celem wykonania bada lekarskich i wstpnego
rozpoznania psychologiczno – pedagogicznego. Pobyt tam jest krtkotrway,
zazwyczaj obejmujcy kilkadziesit godzin. Negatywnym aspektem pobytu dziecka na

oddziale izolacyjnym jest to, e wikszo placwek, dysponujca ograniczonym budetem,


umieszcza nowo przybyych wraz z dziemi chorymi, co nie wpywa pozytywnie na ich
samopoczucie. Ten fakt niesie za sob due utrudnienie jeli chodzi o adaptacj wychowanka
w nowej sytuacji. Bardzo wany jest pierwszy kontakt z wychowawc , ich oboplne
nastawienie i oczekiwania zwizane z przysz „wspprac”. Do tej pory nikt
nie wymyli jeszcze idealnych metod wychowawczych, ktre byyby moliwe do
zastosowania w kadym przypadku. Pki co wychowawca musi zda si na wasn intuicj
oraz dowiadczenie, aby mc w ten sposb wprowadzi wychowanka w tajniki ycia w
orodku. Istotnym czynnikiem jest ogromna potrzeba pozytywnego kontaktu ze strony
dziecka, ktre potrzebuje ciepa i odrobiny przyjaznych uczu aby mogo oderwa si od tego
co zostao za nim. Wiadomo, e nie zawsze jest na to czas, ponadto komunikaty pynce od
dziecka s czsto bdnie odczytywane. Dziecko bywa agresywne i niebezpieczne, lecz tylko
wprawny pedagog moe wiedzie, i jest to uzasadnione.
UCIECZKI WYCHOWANKW.
Pogotowia opiekucze stanowi specyficzny rodzaj placwek, ktre zapewniaj tylko pobyt
dorany, co sprawia, e ucieczki z nich s nader czstym i kopotliwym zjawiskiem. A s tam
due moliwoci samowolnego oddalania si wychowankw, gdy orodek nie jest
zamknity, okratowany i otoczony murem. Brama wjazdowa zazwyczaj jest otwarta, wok
znajduje si niewielki ogrodzenie, a jedyn przeszkod stanowi drzwi (niejednokrotnie
oszklone), zaopatrzone w jeden zamek. Jak wynika z powyszego opisu nie stanowi to duego
problemu dla maoletniego wamywacza. Fakt ucieczki, natychmiast po jej zauwaeniu,
zostaje telefonicznie zgoszony do najbliszego komisariatu policji, rodzicw bd
opiekunw oraz kuratora o ile modemu uciekinierowi takiego przydzielono. Kada ucieczka
zostaje odnotowana przez wychowawcw w specjalnym rejestrze.
Nie ma oglnej zasady kto daje „drapaka”, ani jak dugo znajduje si poza
orodkiem. Uciekaj indywidualnie i/lub zbiorowo, na kilka godzin lub na wiele tygodni. S
one wczeniej zaplanowane lub dokonywane w ostatniej chwili, tzw.
„piciosekundwki”. Ten ostatni rodzaj ucieczek jest najmniej przemylany i
uzasadniony. Decyzja o oddaleniu si zostaje podjta pod namow kolegi, koleanki lub
nadarzajcej si okazji (uchylone drzwi, nieobecno wychowawcy, wycieczka). Nie jest
take okrelony przedzia wiekowy uciekinierw. Zdarza si, cho nie czsto, e uciekaj
nawet dzieci w wieku przedszkolnym. Przykadem moe by 4-latek, ktry samotnie chcia
odby podr z Krakowa do Szczecina, lecz zosta zatrzymany w Opolu. Trafi do Pogotowia
Opiekuczego, w ktrym przez kilka dni nie mona byo z niego wydoby prawdziwych
danych osobowych, poniewa co chwil zmienia imi i nazwisko. (Brgiel 1998)
Rne s przyczyny i cele ucieczek, nawet sami ich sprawcy nie potrafi te wyjani
dlaczego si oddalili. Dla wielu z nich jest to sposb dostarczania silnych przey; wprost
uwielbiaj nocne wczgi po miecie, podrowanie bez biletu, zabaw w miejscach spotka
osobnikw z marginesu spoecznego. Podczas tych wypraw dopuszczaj si czynw
chuligaskich, dokonuj wama i kradziey. Nie jest to jednak regu, czasami dzieci
uciekaj prosto do domu, mimo i byy tam zaniedbywane, maltretowane lub
wykorzystywane. Wynika to z alu i protestu dziecka, ktre nagle zostao wyrwane ze
rodowiska rodzinnego.
Powroty do orodka bywaj czasami dobrowolne, po caonocnej zabawie i bogato przeytym
dniu „delikwent” godny, zmczony oddaje si w rce policji lub sam wraca.
Najczciej jednak zostaj schwytani przez organy cigania na dworcach, w parkach,
melinach i dostarczeni si do pogotowia. Dla niektrych ucieczka moe mie tragiczne
konsekwencje: ponowne wejcie w konflikt z prawem, choroby weneryczne, a w przypadku
dziewczyn gwat i/lub zajcie w ci.
Wychowawcy nie s w stanie w tak krtkim czasie spowodowa cakowitego

wyeliminowania samowolnych oddale. Niemniej jednak niski wskanik ucieczek w danym


orodku wiadczy o dobrej jakoci pracy wychowawczej. Kada ucieczka wymaga zatem
starannego przeanalizowania na zebraniu pedagogicznym – okrelenie przyczyn,
okolicznoci i skutkw – by na tej podstawie podj najwaciwsze zabiegi
resocjalizacyjne tudzie psychoterapeutyczne.
SZKOA W POGOTOWIU
Szkoa w pogotowiu stanowi jedn z najwaniejszych czci skadowych pracy nad
wychowankami. Dziaa ona na zasadach szkoy specjalnej (pracujcej z modzie
niedostosowan spoecznie), realizujca program szkoy normalnej. Ze wzgldu na to, e
pogotowie jest placwk rotacyjn i trafiaj tam dzieci na rnym etapie edukacji i w
znacznej mierze maj one rnego rodzaju braki, to nauczanie odbywa si w sposb
zindywidualizowany. Polega to na tym, e kademu nowo przybyemu wychowankowi daje
si moliwo kontynuowania nauki bez wzgldu na to jaki jest jego stan wiedzy, w ktrym
momencie przerwa lub zaniedba edukacj szkoln. Nauczyciel pracuje z paroosobow klas,
w ktrej ma moliwo dostosowa program nauczania do potrzeb i moliwoci konkretnego
dziecka. Ze wzgldu na ma liczb uczniw, nauczyciel ma bezporedni wgld w postpy
kadego z nich, co umoliwia mu ocenianie jego pracy i zaangaowania w odniesieniu do
indywidualnych predyspozycji umysowych, uzdolnienia i dojrzaoci. Przy ocenianiu zwraca
si bardziej uwag na pracowito, rzetelno, umiejtno wnioskowania oraz analizowania
faktw i sytuacji ni na stopie opanowania planowanego materiau. Promocj do nastpnej
klasy otrzymuj uczniowie, ktrzy pracowali cay czas sumiennie mimo to, e poziom wiedzy
nie uleg duej poprawie, a nie ci co „obijali” si cay czas i tylko zaliczali
materia.
Istotn rol w dziaaniach placwek speniaj tzw. zebrania pedagogiczne, ktre obywaj si
w zalenoci od potrzeb z rn czstotliwoci. S one powicone omawianiu spraw
poszczeglnych wychowankw; wychowawcy, psycholog i pedagog konfrontuj ze sob
przebieg adaptacji dziecka w nowych warunkach, postpy w nauce i terapii. Na zebraniach
zostaj podjte wszelkie decyzje i ustalenia dotyczce dalszej pracy z wychowankiem w
pogotowiu.
PODSUMOWANIE.
Koczc, i reasumujc nasze rozwaania nie mona nie zada sobie paru pyta, ktre
automatycznie cisn si na usta, a mianowicie: czy majc na wzgldzie rotacyjny i
przejciowy charakter pogotowi opiekuczych w Polsce mona jeszcze co zmieni,
udoskonali? Czy te „ustawowe” trzy miesice pobytu w placwce to zbyt
duo, czy zbyt mao czasu na zmian dotychczasowego trybu ycia dzieci i modziey? Bo
przecie orodek ten nie moe by tylko „poczekalni” na dom dziecka,
zakad karny, resocjalizacyjny, czy ewentualny powrt do rodziny i rodowiska (najczciej
ju „skaonego” patologi). Przyjmujc hipotez, i orodki te s nastawione
jedynie na „przechowanie” wychowankw, to nasuwa si kolejne pytanie: jaki
naprawd powinien by cel tej placwki? Przecie pogotowie, jak sama nazwa wskazuje musi
chocia w maym stopniu podejmowa rwnie prb ratowania ludzi, ktrzy ju w tak
modym wieku postanowili wiadomie lub nie zboczy z drogi, ktrej kierunki przygotowao
prawo i spoeczestwo. Nie mona pozostawi ich samym sobie, a tym bardziej oczekiwa, e
kiedy stan na wasne nogi bez pomocy ze strony specjalistw, ale te i zdrowych, normalnie
funkcjonujcych rwienikw.
Uwaamy, e zbyt ma wag przywizuje si do zaj terapeutycznych w orodkach. Czsto
s one dobrowolne, co wie si z nagminn absencj. Nie wiadomo bowiem czemu
potocznie terapia kojarzy si z psychoanaliz, podczas ktrej pacjent lec na kozetce
spowiada si ze swych „grzechw” terapeucie, ktry zasuchany i milczcy
siedzi w fotelu i analizuje kade wypowiedziane sowo. Przecie to wcale tak nie musi

wyglda. Terapia to bardzo szeroko rozumiane pojcie, ktre moe obejmowa rne
dziedziny ycia i techniki pomocy – zainteresowany powinien sam wybra
odpowiedni dla siebie form. Mog to by na przykad rozgrywki sportowe poza murami
orodka z modzie niepatologiczn, integracyjne wycieczki: piesze, rowerowe [w zalenoci
od stopy finansowej], wyciszajcy relaks autogenny oraz psychodrama. Ta ostatnia jest
odwan form prby zaufania, szczeroci, wsuchania si w siebie i drugiego czowieka.
Uczy odpowiedzialnoci zbiorowej i empatii. To rwnie doskonay sposb na pozbycie si
lkw, wstydu i zahamowa. Wszystko to pod warunkiem, e jest prowadzone przez
fachowca. Niestety nie wiadomo dlaczego animatorzy kultury (bo o nich tu chodzi),
dofinansowywani przez budet miasta i pracujcy w Miejskich Orodkach Kultury, nie s
zatrudniani w Pogotowiach Opiekuczych. Przecie modzie niedostosowana spoecznie te
ich potrzebuje, moe nawet bardziej ni sugeruj to pozory.
Zdajemy sobie spraw, e taka modyfikacja nie jest prosta do zrealizowania, ale czy zadaniem
i celem wychowawcy nie powinno by cige szukanie tej metody dziaania i sposobu, ktry
okae si zbawienny dla jego podopiecznych bez wzgldu na wynikajce trudnoci, i dlatego
„w najbardziej podstawowym wymiarze gra zwana wychowaniem toczy si pomidzy
prawd i faszem, pomidzy nadziej i rozpacz, pomidzy dobrem a zem. Specyficzne
warunki, panujce w rodowisku pogotowia opiekuczego, szczeglnie mocno uwydatniaj
ten fakt. Tutaj uwidaczniaj si skrajnoci. Jednoczenie bardzo dobrze wida, jak delikatna
granica dzieli dobro od za. „Psychologicznie ujmujc spraw powiemy, i czynienie
za daje czynicemu je satysfakcj tego samego rodzaju – cho ze znakiem ujemnym
– jak czynienie dobra” (Ostasz, 1994). Jak wychowywa, aby mimo
atrakcyjnoci za, dzieci kieroway si ku temu, co dobre – ku dobru?
Wychowawca bdc dobrym „graczem”, wygrywajc to, co mona i trzeba
wygra, staje przed szans inspirowania okrelonych dziaa, moe wskazywa rne
moliwoci, rne drogi do dobra. Moe budzi nadziej. Wsplne z dziemi poszukiwanie i
odnajdywanie nadziei, budowanie poczucia celowoci i sensownoci ycia to droga
wykorzystanej szansy” (Kowal, 1996).

BIBLIOGRAFIA:
1. Brgiel J.; „Zrozumie dziecko skrzywdzone”, Opole 1998, Wydawnictwo
Uniwersytetu Opolskiego,
2. Cichowicz J.; „Tu dzieci kochaj”, Owiata i wychowanie 1987, nr 41,
3. Cyraska E.; „Pogotowie opiekucze – rys historyczny”, Problemy
opiekuczo-wychowawcze 1994, nr 7,
4. Czarniecka G.; „Z dowiadcze pogotowia”, Problemy opiekuczowychowawcze 1988, nr 5,
5. Dawidowicz D.; „Praca oddziau izolacyjnego w Pogotowiu
Opiekuczym”, Problemy opiekuczo-wychowawcze 1992, nr 9,
6. Filipczuk H.; „Funkcje diagnostyczne pogotowia opiekuczego”, Problemy
opiekuczo-wychowawcze 1989, nr 3,
7. Filipczuk H.; „Refleksje na temat metodyki funkcjonowania Pogotowia
Opiekuczego”, Problemy opiekuczo-wychowawcze 1991, nr 9,
8. Koak W.; „Nowe zadania pogotowia opiekuczego”, Przyjaciel dziecka
1985, nr 11,
9. Kowal S.; „Interakcje wychowawcze w pogotowiu opiekuczym. Midzy dobrem a
zem – w poszukiwaniu nadziei”, Edukacja 1996, nr 1,

10. Krupiski A.; „Rys historyczny pogotowia opiekuczego”, Przegld


historyczno-owiatowy 1984, nr 1,
11. Krupiski A.; „Wybrane problemy pogotowia opiekuczego”, Problemy
opiekuczo-wychowawcze 1990, nr 7,
12. Kunia I.; „Wychowankowie pogotowia opiekuczego”, Problemy
opiekuczo-wychowawcze 1994, nr 9.

You might also like