Temat: Okres modszy szkolny rozwj somatyczny i spoeczny.

1. Wstp
2. Rozwj fizyczno-motoryczny.
3. Rozwj spoeczny. Sympatie i przyjanie

Wstp
Koniec wieku przedszkolnego i pierwsze lata pobytu w szkole s okresem szczeglnie istotnym dla
dalszego rozwoju dziecka. Dzieje si tak dlatego, e w spoeczestwie szkoa peni wobec modego
pokolenia funkcje ksztacce, przygotowujce do ycia i pracy zawodowej, oraz opiekuczowychowawcze.
Jak wiemy lata szkolne obejmuj du cz ycia czowieka. Wiek szkolny jest wielkim i bardzo
zoonym okresem, rozpadajcym si na mniejsze, ktre charakteryzuj specyficzne zjawiska
rozwojowe. Jednym z takich jest okres modszy szkolny.
Modszy wiek szkolny obejmuje okres od 7 do 11-12 lat, kiedy to dziecko uczszcza do klas od 1
do 6 szkoy podstawowej. Jest to wiek, istotny dla rozwoju dziecka, jest okrelany jako trzecie
dziecistwo.
W modszym wieku szkolnym mona wyrni dwie fazy rozwojowe.
a) Pierwsza obejmuje 7 i 8 rok ycia. Okres ten wymaga duego wysiku fizycznego i
psychicznego. Bardzo intensywne s w tej fazie przeycia z natury spoecznej. Mody czowiek
obserwuje zachowanie i dziaanie osb dorosych ze szczeglnym uwzgldnieniem postpowania
nauczyciela-wychowawcy.
b) Druga faza przypada na 9 i 11 rok ycia. W tym okresie wystpuj zmiany w sferze
intelektualnej dziecka. Rozwija si intensywnie mowa i mylenie, nastpuje zwikszenie
aktywnoci i samodzielnoci, rozwj umiejtnoci wspycia i wsppracy w zespole.

Rozwj fizyczno motoryczny

Szybki rozwj dziaalnoci dziecka wie si z szybkim tempem rozwoju fizyczno-motorycznego w
tym okresie. Charakterystyczne waciwoci budowy ciaa, sprawno ruchowa, wygld
zewntrzny, odporno na choroby to niektre z fizycznych cech wpywajcych na rozwj
dziecka. Tempo dojrzewania poszczeglnych ukadw( kostnego, oddechowego, czy
hormonalnego) zwizane jest z tempem dojrzewania psychicznego. Waciwoci fizyczne dziecka
wyzwalaj okrelone postawy otoczenia. Zwykle innych zachowa oczekujemy i wymagamy od
duego chopca, ni od delikatnego, drobnego malca jego rwienika.
Biorc pod uwag proporcje ciaa, dziecko w wieku 7 lat jest ju maym dorosym.
Rys. ksero rozda
Na przedstawionym rysunku widzimy zmiany w proporcjach ciaa na przestrzeni caego okresu
rozwojowego.
Na pocztku okresu szkolnego zanikaj dziecice proporcje budowy ciaa. Zwaszcza pod koniec
okresu wczesnoszkolnego, w wieku 9 10 lat, proporcje maego czowieka niemal nie rni si od
dorosego.
W modszym wieku szkolnym nastpuje intensywny rozwj caego organizmu. Rozwj
fizyczny, pociga za sob wzrost zrcznoci ruchowej i koordynacji motorycznej. Dla dzieci
wskazane s przede wszystkim zabawy ruchowe, swobodne i kierowane. Sprawia to wzrost siy
mini i pozytywne oddziaywanie na zdrowie, zapobiegajc niedokrwistoci, oglnej saboci
fizycznej i nadmiernej tuszy. Zabawy ruchowe wpywaj tez dodatnio na ukad nerwowy
powodujc rozlunienie napicia, spadek draliwoci i nerwowoci. Doskonalenie si ruchw
uczniw wie si z oglnym rozwojem fizycznym a w szczeglnoci rozwojem ukadu
miniowego. Masa mini, ktra u noworodka wynosi 23,3% ciaru ciaa, a w smym roku ycia
wzrasta do 27,2%, dla porwnania w pitnastym do 32,6%. Rozwijaj si wszystkie minie, ale
szybciej rozwijaj si minie due ni drobne. Powodem tego jest, e ruchy s szybkie i mao
precyzyjne, ale s zdecydowanie bardziej harmonijne i pynne ni u dzieci w okresie dorastania.
Doskonalenie ich polega na nabywaniu nowych umiejtnoci ruchowych np. pywanie, szycie itp.
Rozwj ruchw rk i palcw ma due znaczenie w nauce pisania. Prawie zakoczony zostaje
wzrost mzgu. Zachodzi proces dojrzewania komrek mzgowych.
Zaznacza si wzrost zainteresowania aktywnoci ruchow, co czsto przejawia si w gd
wyycia ruchowego, gdy dojrzewanie siy i zrcznoci naley do powodw ksztatowania si
potrzeby ruchu. Wynikiem tego s liczne szkolne i podwrkowe szalestwa, ktre prowadz do
czstszych urazw, poniewa kociec w tym okresie jest nadal mikki i plastyczny. Ruch sprawia,
e organizm dziecka szybciej ronie i przez to powoduje te du podatno na znieksztacenia w
przypadku prowadzenia niewaciwego trybu ycia, np. przyjmowanie niewaciwej pozycji przy
siedzeniu.
Nastpuje rozwj ruchw wykonywanych z udziaem wiadomoci. Rozwj ten mona
rozpatrywa od strony uzdolnie, tj. wrodzonych moliwoci w zakresie wykonywania czynnoci
ruchowych, i od strony sprawnoci psychomotorycznych, ktrych poziom cile determinuj
wiczenia. W omawianym okresie rozwijaj si narzdy wewntrzne, doskonal ich funkcje.
Wyranie wzrasta ostro wzroku i precyzja w odbiorze bodcw suchowych. Doskonali si
koordynacja wzrokowo-ruchowa, polegajca na wykonywaniu poszczeglnych ruchw ciaa pod
kontrol wzroku. Zwiksza si ostro wzroku.
Na przykad ostro wzroku mierzy si za pomoc piercienia Lundolta. Jest to rysunek
czarnego piercienia z luk okrelonej wielkoci, ktrego odlego i pooenie mona zmienia w
ten sposb badajc ostro wzroku. Badania radzieckie i francuskie dowiody, e odlego z jakiej
dziecko dostrzega luk zmienia si wraz z wiekiem.
2

Wiek dzieci
7
8
9
10
11
12
Rys. Rozwj ostroci wzroku u dzieci.

rednia odlego w cm, z ktrej dzieci

spostrzegay luk
326
350
355
360
375
475

Poznawanie i wspomaganie rozwoju motorycznego.

a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)

Dzieci w okresie modszym szkolnym maj mniej uksztatowanych wczeniej sprawnoci, ktre
mogyby przeszkadza w nabyciu nowych umiejtnoci; lubi doznawa przygd i chtnie ucz si
nowoci; lubi powtarza wiczenia; maj wicej ni w pniejszych okresach czasu, ktry mog
przeznaczy na nabywanie sprawnoci.
Decydujc rol w ksztatowaniu sprawnoci motorycznych odgrywaj nastpujce czynniki:
dojrzao do uczenia si
moliwo uczenia si,
moliwo wiczenia
dobre wzorce
kierowanie uczeniem si - dzieci potrzebuj pokierowania, aby mogy waciwie
naladowa model.
motywacja
kad sprawno motoryczn trzeba opanowywa osobno - nie ma oglnej sprawnoci rki
lub ng. Kad sprawno trzeba opanowa z osobna,
poniewa rni si ona pod
pewnymi wzgldami od pozostaych sprawnoci.
sprawno naley opanowywa pojedynczo - po opanowaniu jednej sprawnoci mona
rozpocz wiczenie nastpnej.
Zaleno midzy rozwojem motorycznym, a innymi aspektami rozwoju.
Jak ju wspominaem rozwj ruchowy zaley od dojrzewania struktur ukadu nerwowego i
miniowego. Rozwj rozmaitych form aktywnoci motorycznej przebiega rwnolegle z rozwojem
rnych czci ukadu nerwowego. Dlatego te bezskuteczne s prby wyuczenia dziecka
sprawnoci motorycznych dopki jego ukad nerwowy i miniowy nie s rozwinite.

Znaczenie rozwoju ruchowego.

Rodzaj rozwoju
dobry stan zdrowia
Kataryktyczna rola wicze
Niezaleno
Zabawa

Uspoecznienie

Znaczenie
Saba koordynacja motoryczna jest
przyczyn niezadowolenia, braku motywacji do
wicze.
wyadowanie energii, uwalnia od napicia
zwizanego z lkiem i frustracj. Odporno
psychiczna i fizyczna
im wicej umie, tym wiksza pewno siebie i
zadowolenie
kontrola motoryczna umoliwia udzia w
zajciach, ktre sprawiaj mu przyjemno i
zapewniaj rozrywk nawet, gdy brak mu
towarzystwa do zabawy
b)
prawidowy rozwj ruchowy dziecka ma
wpyw na jego akceptacj spoeczn i dostarcza
mu okazji do nabywania umiejtnoci
spoecznych. Lepszy rozwj motoryczny
uatwia dziecku zajmowanie pozycji przywdcy
grupy.
a)

Ludzkie ciao mona porwna do bardzo skomplikowanego mechanizmu, ktrego niezawodne

funkcjonowanie zaley od odpowiedniego utrzymania w tym midzy innymi od aktywnoci
fizycznej. Kady etap rozwoju motorycznego moe by zwizany z zabawa. W takim przypadku
rozwj dziecka staje bez stresowy i dziecko samo dy do poprawy swoich sprawnoci
motorycznych.

Rozwj spoeczny- sympatie i przyjanie

Rozwj spoeczny, to szereg zmian jakie dokonuj si w osobowoci jednostki, powodujc to, e
jednostka staje si zdolna do konstruktywnego uczestniczenia w yciu i dziaalnoci spoeczestwa.
Dziecko w modszym wieku szkolnym odkrywa, e jest czonkiem spoecznoci dziecicej.
Odkrywanie kolegw nastpuje stopniowo. W pocztkowym okresie rozwoju spoecznego
uczniowie klasy I d do towarzystwa i do wsplnego dziaania, jednak nie maj jeszcze poczucia
wsplnoty celw i zada, czy ich gwnie zabawa. Kade dziecko w klasie jest jakby odizolowane
od innych. Dzieci w klasach I, II czsto skar si na kolegw, nie maj jednak zych intencji, lecz
chc zachowa porzdek w klasie lub usun co, co im przeszkadza w wykonaniu zadania.
Pierwsze kontakty w klasie nawizuj si na podobnej zasadzie. Nici koleestwa biegn wprost do
najbliszego ssiada w awce. W okresie tym dziecko wiczy i wyprbowuje umiejtnoci
grupowego wspycia. Te wczesne dowiadczenia spoeczne stanowi pomost, po ktrym dziecko
wkracza w okres prawdziwych wizi rwieniczych. W okresie modszym szkolnym wanym
motorem nasilania si tendencji spoecznych jest naturalna dla wieku ekspansywno: otwarcia si
na otaczajcy wiat i na innych ludzi.
Silny rozwj de socjalizacyjnych wie si z wieloma mechanizmami regulujcymi zachowania
spoeczne w tym okresie ycia.
Dziecko dy do wizi rwieniczych czsto dlatego, e tu najczciej uzyskuje to, czego
najbardziej potrzebuje: akceptacje takiego jakim jest. Akceptacja ze strony innych jest niezbdnym
czynnikiem rozwoju psychicznego. W przyjaznej i akceptujcej atmosferze najpeniej rozwijaj si
jego ukryte moliwoci, a take dziki akceptacji dziecko jest lubiane w spoecznoci klasowej i ma
wicej przyjaci. Po prostu staje si popularne. Na t popularno wpywa kilka czynnikw.
Czynnik
Pe
Inteligencja
Stan fizyczny
Powodzenie
Kontakt z grup
Warunki rodzinne
Pozycja spoeczno-ekonomiczna
Wyczucie spoeczne

Stopie przystosowania

Znaczenie
Dziewczta w yciu grupy maj wiksze
uznanie
Dzieci zdolne, ktrzy dobre si ucz, ale jeli
nie podkrelaj swojej wyszoci.
Zdrowe, dobrze odywiane i dobrze
rozwinite fizycznie, silne, zrczne, majce
osignicia w sporcie
Dzieci z dobr opini innych.
Nie zawsze, ale czsto jest tu kontakt z grup
poza szko
Duy wpyw maj pozytywne stosunki z
rodzestwem, a take wzajemne
przystosowanie si rodzicw.
Dzieci pochodzce z rodzin z korzystn
pozycj spoeczno-ekonomiczn
Dzieci, ktre uszeregoway innych i siebie w
grupie.
Posiadajce umiejtnoci wykorzystania
swych zdolnoci.
Dzieci dobrze przystosowane w grupie maj
wiksze uznanie w rd kolegw.

Na rozwj spoeczny ma duy wpyw take zabawa. Organizowane przez dzieci zabawy na
temat, a wic w sklep, w kowboja, szko, czy szpital, dostarczaj im okazji do wiczenia rnych
zachowa spoecznych. Wizi powstajce podczas wsplnych zabaw w miar upywu czasu s
coraz bardziej utrwalane i w ten sposb dziecko staje si rzeczywistym czonkiem grupy spoecznej.
W okresie modszym szkolnym jest nasilony konformizm chyba najbardziej ni w caym okresie
rozwojowym, dziecko dopasowuje wasne pogldy i zachowanie do opinii grupy. Konformizm
wieku modszego rni si od dorosego, gdy upodabnianie si do kolegw ma charakter
niewiadomy.

W toku rozwoju zmieniaj si kryteria oceny kolegw.

W klasie I dobry kolega - to ten, ktry dobrze si uczy ;
w klasie II i III dobrym koleg jest ten, kto pomaga innym, z kim mona robi wszystko wsplnie,
kto broni towarzysza ;
w klasie IV, V i VI kryterium oceny kolegi staje si wyranie moralne : dobry kolega powinien by
sprawiedliwy, umiejcy podzieli si tym co ma.
Z. Wodarski i A. Matczak podaj, e w modszym wieku szkolnym pocztkowa zaleno
kontaktw spoecznych dziecka od dorosych przejawia si midzy innymi w przejmowaniu ich
kryteriw przy ocenie rwienikw. Dziecko ma wwczas pozytywny stosunek do tych kolegw,
ktrych pozytywnie oceniaj doroli, i odwrotnie, negatywnie odnosi si do tych, o ktrych doroli
wyraaj si niepochlebnie ("niegrzeczny", "kamczuch", "zy ucze). Stopniowo dziecko staje si
coraz bardziej wybredne w wyborze swych przyjaci. Jak ju wspomniaem takie czynniki, jak
inteligencja, a take wiek, i sprawnoci sportowe maj doniose znaczenie. Poniewa rodowisko
dziecka jest ograniczone, niemal zawsze wybiera ono swoich towarzyszy z bezporedniego
ssiedztwa.
Wybiera spord dzieci ssiedztwa takich chopcw i dziewczta, ktrych uzna za najbardziej
odpowiednich. Jeli nie podoba mu si adne z dzieci, wtedy moe postpowa wedug jednego z
czterech sposobw :

moe zmieni wasne zachowanie si, aby dostosowa si do dziecka, ktre wybierze na
towarzysza spord dzieci najbardziej odpowiadajcych mu ;
moe wyobrazi sobie towarzyszy fikcyjnych, ktrzy bd bawili si z nim wedug jego
woli ;
moe powrci do towarzyszy w rodzinie - rodzicw i rodzestwa albo
moe bawi si samo co nie zaspokaja potrzeb dziecka.

Wczesne kontakty dziecka z rwienikami, ze wzgldu na przypadkowo wywoujcych je

czynnikw, trwaj krtko. Dzieci w wieku przedszkolnym bawi si wsplnie od kilku do
kilkudziesiciu minut, natomiast w wieku szkolnym wsplnym dziaaniem mog zajmowa si
nawet kilka godzin np. wsplnie odrabiaj lekcje, wsppracuj w kkach i organizacjach. W
wyniku tych dziaa nawizuj si wzgldnie trwae zwizki koleeskie i przyjanie.
Modszy wiek szkolny jest okresem wzgldnej rwnowagi uczuciowej. W sferze uczu w rozwoju
spoecznym subiektywny stosunek emocjonalny do danej osoby oddziauje na caoksztat sdw o
nich. Koleanka obdarzona sympati jest w oczach dziecka pikna i dobra ; nie lubiany kolega jest
gupi i zy, a wszystko, co robi, jest oceniane przez dziecko negatywnie. W miar jak dziecko
podrasta, o doborze przyjaci w duej mierze decyduj cechy osobowoci. W wieku "bandy" dzieci
w wyborze swym wykluczaj dzieci z innej szkoy, innego ssiedztwa czy innej bandy, i to nie
6

dlatego, aby ich uwaali za co niszego od siebie, lecz dlatego, e nale oni do grup, w stosunku
do ktrych przejawiaj denia rywalizacyjne.
Czsto dziecko 8 9 letnie przechwala si. Upiksza fakty, by stay si barwniejsze, atrakcyjniejsze
w celu wywarcia pewnego wraenia na rwienikach i umocnienia swej pozycji w grupie
spoecznej. Przechwaki dotycz wartoci uznanych w danej grupie, a wic: dbr materialnych,
sprawnoci, osigni lub statusu rodziny. Dla zwrcenia na siebie uwagi lub wykazania swojej
wyszoci pomniejsza znaczenie innych dzieci uywajc w tym celu przezwisk, ktre s take
form chwalenia si. Uywa poniajcych okrele, typu: idiota ,dure, grubas. Dziecko majce
poczucie niszoci i chcce koncentrowa na sobie uwag czsto krytykuje inne osoby. Komentuje
zachowanie, wygld, brak wiedzy itp. Czasami dziecko uala si przed rodzicami, nauczycielami na
sposb traktowania przez inne. Dziecko pragnce akceptacji spoecznej unika skarg. Wszystkie te
formy wypowiedzi dziecka s formami aspoecznymi i wywieraj szkodliwy wpyw na
przystosowanie psychiczne i spoeczne dziecka. Bdne pojcia mog mie wpyw na postawy
dzieci i nastpnie na ich zachowanie, a tym samym na stosunki spoeczne.
W psychologii duo uwagi powica si zagadnieniu kontaktw midzy uczniami i strukturze
spoecznej klasy szkolnej. Zagadnienia te bada si za pomoc metod socjometrycznych. Zadajc
uczniom pytania, z kim chcieliby nawiza kontakty w rnych sytuacjach w szkole i poza
zajciami szkolnymi, wycieczki, obozy itp., uzyskujemy informacj o tym, ktrzy uczniowie s
najbardziej lubiani, akceptowani przez innych, ktrzy za s osamotnieni i pozostaj na uboczu.
Rozda ksero
Jest to socjogram o ukadzie koowym, na ktrym rozmieszcza si poszczeglnych uczniw bliej
lub dalej od punktu centralnego zalenie od liczby otrzymanych wyborw od rwienikw w klasie.
Taki socjogram pozwala na uchwycenie rozkadu popularnoci, przyjani midzy uczniami i
sympatii, a take hierarchi stosunkw spoecznych w klasie. Od stopnia akceptacji dziecka przez
grup zaley w duej mierze jego rozwj spoeczny. Ucze odtrcony staje si skryty i zamknity w
sobie, czuje si niepewnie i pozostaje w nim poczucie winy, co pogbia jego dalsz izolacj od
grupy. Czsto u dzieci najmniej akceptowanych przez rwienikw, nie lubianych wystpuj
zaburzenia osobowoci.
Jak widzimy zachowania dzieci wobec innych osb s z rnicowane. Nasuwaj si pytania: co
wyznacza te zachowania, jakie czynniki? Jak mylicie? () A wic, odpowied jest zoona, gdy
w zachowaniu dziecka przejawiaj si rne wpywy. Np. kultura stosunkw midzyludzkich w
rnych ukadach spoecznych takich jak pastwo, nard, szkoa, dom rodzinny, materialne
postawy ycia rodziny itp. O tempie i kierunku spoecznego rozwoju decyduj jego inteligencja
poznawcza i system wartoci . Dzikuj to wszystko co miaem do przekazania.