Komercjalizacja BiR Dla Praktykow

Redakcja
Micha Barszcz
Skad i amanie
Dariusz Ziach
by Narodowe Centrum Bada i Rozwoju, Warszawa 2013

978-83-936422-0-5
Wydanie drugie
Narodowe Centrum Bada i Rozwoju

ul. Nowogrodzka 47a
00-695 Warszawa
Tel: +48 22 24 42 858
Fax: +48 22 20 13 408
http://www.ncbr.gov.pl
Spis treci
Partnerzy wydania...................................................................................... 11
Skrty......................................................................................................... 14
1.

Wprowadzenie..................................................................................... 15
1.1. Przegld zmian w wydaniu 2013................................................... 15
1.2. Informacje podstawowe................................................................. 15
1.3. Pojcie komercjalizacji.................................................................. 17
1.4. Schematy komercjalizacji.............................................................. 18
2. Pastwowa Jednostka Badawcza jako podmiot komercjalizujcy.... 37

2.1. Uczelnie a dopuszczalno komercjalizacji wynikw prac B+R.... 37
2.2. Instytuty naukowe PAN a dopuszczalno komercjalizacji
wynikw prac B+R......................................................................... 39
2.3. Instytuty badawcze a dopuszczalno komercjalizacji
wynikw prac B+R......................................................................... 41
2.4. Organizacja dziaalnoci uczelni wyszych w zakresie
komercjalizacji............................................................................... 43

2.4.1. Regulaminy zarzdzania prawami...................................... 43

2.4.2. Spka celowa tworzona przez uczelnie wysze................ 46

2.4.3. Zalecenia Komisji Europejskiej........................................... 50
2.5. Ograniczenia wsppracy pomidzy PJB a podmiotami
gospodarczymi.............................................................................. 51

2.5.1. Wprowadzenie.................................................................... 51

2.5.2. Ograniczenia wynikajce z ustawy o finansach
publicznych......................................................................... 52

2.5.3. Ograniczenia wynikajce z ustawy o zasadach
wykonywania uprawnie przysugujcych
Skarbowi Pastwa.............................................................. 54

2.5.4. Inne transakcje wymagajce zgody lub zgoszenia
transakcje powyej 20000............................................ 56

2.5.5. Sprzeda rodkw trwaych przez instytuty badawcze
w drodze przetargu publicznego......................................... 57

2.5.6. Zastosowanie ustawy o zamwieniach publicznych
do komercjalizacji B+R........................................................ 57

2.5.7. Porozumienia ograniczajce konkurencj
a komercjalizacja prac B+R................................................ 58
2.6. Pastwowe Jednostki Badawczewprowadzenie
do zagadnie ksigowych............................................................. 62
5
KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

2.6.1. Uczelnie.............................................................................. 62

2.6.2. Instytuty naukowe PAN....................................................... 63

2.6.3. Instytuty badawcze............................................................. 64

2.6.4. Sprawozdawczo finansowa w PJB.................................. 66
2.7. Status podatkowy Pastwowej Jednostki Badawczej................... 67

2.7.1. Podatek dochodowy od osb prawnych............................. 67

2.7.2. Podatek od towarw i usug................................................ 74
3. Wyniki prac badawczych i rozwojowych jako
przedmiot komercjalizacji.................................................................. 83
3.1. Wyniki prac badawczych i rozwojowych oraz zasady ich ochrony.... 83

3.1.1. Wyniki prac B+R jako wynalazki......................................... 88

3.1.2. Uzyskanie patentu.............................................................. 91

3.1.3. Wyniki prac B+R a wzory uytkowe.................................... 96

3.1.4. Wyniki prac B+R a wzory przemysowe.............................. 98

3.1.5. Wyniki prac B+R jako inne dobra chronione
prawami wasnoci intelektualnej...................................... 100

3.1.6. Wyniki prac B+R jako utwory w rozumieniu
prawa autorskiego............................................................. 101

3.1.7. Wyniki prac B+R jako tajemnica przedsibiorstwa........... 104
3.2. Prace badawcze i rozwojowe w ujciu ustawy o rachunkowoci.... 106
3.3. Wartoci niematerialne i prawne w ujciu ustawy
o rachunkowoci.......................................................................... 115
3.4. Wartoci niematerialne w ujciu Midzynarodowego Standardu
Rachunkowoci 38 Wartoci niematerialne.............................. 123
4. Nabywanie przez PJB praw do wynikw prac B+R....................... 127
4.1. Prawne aspekty nabywania przez PJB praw
do wynikw prac B+R.................................................................. 127

4.1.1. Swoboda umownego podziau praw do wynikw
prac B+R midzy PJB i jej pracownikiem, a prawo do
zgoszenia wynikw prac badawczych do rejestracji........ 127

4.1.2. Nabycie praw autorskich do wynikw prac badawczych
(przez twrc oraz PJB).................................................... 129

4.1.3. Przeniesienie praw dotyczcych wynikw
prac badawczych.............................................................. 132
4.2. Aspekty ksigowe nabywania przez PJB praw do wynikw
prac B+R..................................................................................... 133

4.2.1. Wprowadzenie do zagadnie pozyskiwania wartoci
niematerialnych i prawnych przez PJB............................. 133
6
Spis treci
4.2.2. Wytworzenie wartoci niematerialnych i prawnych

przez PJB we wasnym zakresie....................................... 134

4.2.3. Nabycie skadnika wartoci niematerialnych i prawnych
przez jednostk w drodze oddzielnej transakcji................ 137

przez PJB w transakcji poczenia jednostek
gospodarczych.................................................................. 140

4.2.5. Pniejsze nakady na przejty, trwajcy projekt
badawczo-rozwojowy........................................................ 141

4.2.6. Nabycie w drodze dotacji rzdowej................................... 141

4.2.7. Ustalenie wartoci pocztkowej skadnikw wartoci
niematerialnych i prawnych nabytych lub wytworzonych
przez PJB.......................................................................... 142

4.2.8. Zasady dokonywania odpisw amortyzacyjnych
dla wartoci niematerialnych i prawnych........................... 150

4.2.9. Trwaa utrata wartoci dla wartoci niematerialnych
i prawnych......................................................................... 156

4.2.10. Prace badawczo-rozwojowe z przeznaczeniem
na sprzeda...................................................................... 157
4.3. Kwalifikacja podatkowa poszczeglnych form pozyskania
praw do wynikw prac B+R przez PJB........................................ 158

4.3.1. Wytworzenie praw do wynikw prac B+R we wasnym
zakresie............................................................................. 159

4.3.2. Nabycie praw do wynikw prac B+R od innych
podmiotw......................................................................... 171
5. Wycena wynikw prac badawczych i rozwojowych...................... 181
5.1. Podstawowe informacje o ocenie wartoci majtkowej praw
wasnoci intelektualnej............................................................... 181
5.2. Sytuacje, kiedy prawo wymaga wykonania wyceny wartoci
praw wasnoci intelektualnej...................................................... 182
5.3. Sytuacje, kiedy sporzdzenie wyceny praw wasnoci
intelektualnej jest wskazane........................................................ 183
5.4. Wycena wynikw prac B+R......................................................... 185
6. Komercjalizacja bezporednia wynikw prac B+R........................ 193
6.1. Uwagi oglne............................................................................... 193
6.2. Sprzeda wynikw prac B+R....................................................... 195

6.2.1. Umowy odpatnego przenoszenia (sprzeday) praw
wasnoci intelektualnej.................................................... 195
7

6.2.2. Ujcie ksigowe sprzeday wynikw prac B+R................ 200

6.2.3. Ujcie podatkowe sprzeday wynikw prac B+R.............. 205
6.3. Udzielenie licencji na wyniki prac B+R........................................ 208

6.3.1. Oglne uwagi o udzielaniu licencji.................................... 208

6.3.2. Rodzaje licencji................................................................. 210

6.3.3. Odpatno licencji............................................................ 213

6.3.4. Ujcie ksigowe licencjonowania wynikw prac B+R....... 214

6.3.5. Ujcie podatkowe licencjonowania wynikw prac B+R..... 216
7. Komercjalizacja porednia wynikw prac B+R.............................. 219
7.1. Rodzaje spek, ktre mog by tworzone przez PJB
z podmiotem prywatnym.............................................................. 219
7.2. Spki kapitaowe......................................................................... 220

7.2.1. Status PJB w spce kapitaowej...................................... 220

7.2.2. Dopuszczalno zawarcia umowy przez PJB z innymi
wsplnikami w spce kapitaowej..................................... 223
7.3. Spki osobowe........................................................................... 223

7.3.1. Status PJB w spce osobowej......................................... 223

7.3.2. Moliwo zastosowania spki osobowej
do komercjalizacji wynikw prac B+R............................... 225
7.4. Zasady transferu praw wasnoci intelektualnej do spek
tworzonych z podmiotami prywatnymi......................................... 225

7.4.1. Uwagi oglne.................................................................... 225

7.4.2. Wniesienie praw wasnoci intelektualnej
do spki kapitaowej......................................................... 226

7.4.3. Wniesienie praw wasnoci intelektualnej
do spki osobowej............................................................ 232
7.5. Zagadnienia ksigowe zwizane z poredni komercjalizacj
wynikw prac B+R....................................................................... 233

7.5.1. Wniesienie prac B+R aportem i utrata wpywu na
te prace............................................................................. 234

7.5.2. Wniesienie prac B+R aportem i uzyskanie znaczcego
wpywu lub wspkontroli................................................... 237

7.5.3. Wniesienie prac B+R aportem i pozostawienie kontroli
po stronie PJB................................................................... 238

7.5.4. Wniesienie aportem zorganizowanej czci
przedsibiorstwa............................................................... 240
7.6. Zagadnienia podatkowe zwizane z poredni komercjalizacj
wynikw prac B+R....................................................................... 248
8
Spis rysunkw
8. Komercjalizacja prac B+R z udziaem twrcw............................. 253

8.1. Aspekty prawne........................................................................... 253
8.2. Aspekty ksigowe........................................................................ 256
8.3. Aspekty podatkowe..................................................................... 256

8.3.1. Podatek dochodowy.......................................................... 256

8.3.2. Podatek od towarw i usug.............................................. 257
9. Podsumowanie.................................................................................. 263
Spis rysunkw
Rys. 1.1.
Przygotowanie komercjalizacji aspekty prawne................. 20
Rys. 1.2. Przygotowanie komercjalizacji aspekty ksigowe............. 22
Rys. 1.3. Przygotowanie komercjalizacji aspekty podatkowe........... 23
Rys. 1.4. Sprzeda jako forma komercjalizacji aspekty prawne......... 25
Rys. 1.5
Sprzeda jako forma komercjalizacji aspekty ksigowe...... 26
Rys. 1.6
Sprzeda jako forma komercjalizacji aspekty podatkowe.... 28
Rys. 1.7 Udzielenie licencji jako forma komercjalizacji aspekty
prawne.................................................................................. 29
ksigowe............................................................................... 32
podatkowe............................................................................ 33
Rys. 1.10. Wniesienie wynikw prac B+R aportem do spki jako
forma komercjalizacji aspekty prawne............................... 34
forma komercjalizacji aspekty ksigowe............................ 35
forma komercjalizacji aspekty podatkowe......................... 36
Rys. 4.1. Komercjalizacja wynikw prac B+R perspektywa
podatkowa.......................................................................... 158
Rys. 7.1. Prawa i obowizki PJB w spce kapitaowej...................... 221
Rys. 7.2. Przykadowa struktura wkadw w spce z udziaem PJB..... 232
Rys. 9.1. Metody komercjalizacji wynikw prac B+R......................... 264
Spis tabel
Tabela 3.1. Zalety i wady procedur patentowych.................................... 94
Tabela 3.2. Przykadowe opaty w postpowaniu o udzielenie patentu..... 95
Tabela 3.3. Etapy procedur patentowych................................................ 95
Tabela 5.1. Zalecane metody wyceny w zalenoci od rodzaju
wynikw prac B+R.............................................................. 187
Tabela 6.1. Rodzaje licencji Vs. rodzaje praw wasnoci
intelektualnej....................................................................... 210
Tabela 9.1. Wady i zalety poszczeglnych metod komercjalizacji
wynikw prac B+R.............................................................. 264
Tabela 9.2. Konsekwencje podatkowe poszczeglnych metod
komercjalizacji B+R............................................................ 266
10
Partnerzy wydania
Podatek dochodowy od osb prawnych

Tomasz Baraczyk, Partner PwC doradca podatkowy z bogatym dowiadczeniem w zakresie obsugi podatkowej podmiotw tworzcych oraz
wykorzystujcych wasno intelektualn. Doradza najwikszym polskim
i zagranicznym firmom w kwestiach zwizanych z restrukturyzacj i zarzdzaniem portfolio IP. Ceniony ekspert, prelegent oraz autor wielu publikacji
o tematyce podatkowej.
Damian Groski, Starszy Meneder PwC absolwent Wydziau Prawa
i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2002 roku zatrudniony
w PwC. Licencjonowany doradca podatkowy. Specjalizuje si m.in. w obsudze podatkowej podmiotw sektora publicznego. Wsppracuje z Narodowym
Centrum Bada i Rozwoju w zakresie aspektw podatkowych komercjalizacji
wynikw prac badawczo-rozwojowych.
Grzegorz Ku, Starszy Konsultant PwC doradca podatkowy i aplikant radcowski specjalizujcy si w zagadnieniach prawno-podatkowych zwizanych z tworzeniem i obrotem prawami wasnoci intelektualnej. Autor wielu
publikacji o tematyce podatkowej.
Podatek VAT
Marcin Chomiuk, Partner PwC prawnik, doradca podatkowy, ceniony
ekspert z wieloletnim dowiadczeniem w doradztwie podatkowym zarwno
dla midzynarodowych koncernw, jak i firm lokalnych, a take jednostek
budetowych. Czonek zespou ekspertw przy Ministerstwie Finansw.
Autor licznych publikacji o tematyce podatkowej. W ramach dziaalnoci pro
publico bono ekspert organizacji typu non-profit.
dr Katarzyna Feldo, Meneder PwC prawnik, doradca podatkowy z wieloletnim dowiadczeniem, autorka szeregu publikacji o tematyce podatkowej, w tym monografii ksikowych zatytuowanych: Komentarz do ustawy
o podatku akcyzowym oraz VAT w Partnerstwie Publiczno-Prywatnym.
11
W ramach prac naukowych wsppracuje z Polsk Akademi Nauk oraz

z Uniwersytetem Warszawskim. Czonek zespou ekspertw podatkowych
powoanych przez Prezesa Najwyszej Izby Kontroli.
Magorzata Roman, Starszy Konsultant PwC uczestniczya w licznych
projektach w obszarze podatku VAT, zarwno dla midzynarodowych korporacji, jak i dla firm krajowych dziaajcych w rnych branach. Bya take
zaangaowana w kompleksowe projekty podatkowe na rzecz sektora
publicznego.
Rachunkowo
Radomi Malak, Dyrektor PwC posiada ponad pitnastoletnie dowiadczenie w badaniu sprawozda finansowych i doradztwie z zakresu rachunkowoci i sprawozdawczoci finansowej. Ma uprawnienia angielskiego biegego rewidenta (ACCA). Doradza najwikszym polskim przedsibiorstwom
w zagadnieniach zwizanych z Midzynarodowymi Standardami Sprawo
zdawczoci Finansowej, skomplikowanymi transakcjami i usprawnianiem
systemw raportowania. Autor wielu artykuw o tematyce ksigowej.
Krzysztof Gmur, Dyrektor PwC posiada ponad dwunastoletnie dowiadczenie audytowe. Specjalizuje si w doradztwie i szkoleniach w zakresie
Midzynarodowych Standardw Sprawozdawczoci Finansowej, w tym
w szkoleniach dla zespow audytowych PwC i innych biegych rewidentw,
spek publicznych, Rad Nadzorczych i Komitetw Audytu. Posiada bogate
dowiadczenie w badaniu spek giedowych.
Monika Bednarek, Starszy Konsultant PwC prowadzia badania sprawo
zda finansowych sporzdzonych zgodnie z ustaw o rachunkowoci, Midzynarodowymi Standardami Sprawozdawczoci Finansowej lub U.S. GAAP
dla firm z rnych sektorw, w tym farmaceutycznego, ochrony zdrowia
i handlu detalicznego.
12
Partnerzy wydania
Magorzata Darowska, radca prawny kieruje praktyk Prawa Wasnoci

Intelektualnej w warszawskim biurze Kancelarii Salans. Zdobya bogate
dowiadczenia, realizujc projekty zwizane z ochron i zarzdzaniem prawami wasnoci intelektualnej. Doradza w zakresie komercjalizacji R&D,
negocjacjach i postpowaniach sdowych oraz w licznych projektach M&A,
dotyczcych praw wasnoci intelektualnej. Autorka licznych publikacji branowych oraz prelegent na konferencjach i szkoleniach dotyczcych wasnoci
intelektualnej, prawa telekomunikacyjnego oraz nowych technologii.
Olga Leniewska, aplikant radcowski absolwentka Wydziau Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, obecnie aplikant radcowski w Okrgowej Izbie Radcw Prawnych w Warszawie. Od 2012 roku wsppracuje
z Kancelari Salans, wczeniej pracowaa dla wiodcych kancelarii midzynarodowych. Specjalizuje si w prawie wasnoci intelektualnej i przemysowej. Wsppracuje z Narodowym Centrum Bada i Rozwoju w projekcie przygotowania wzorw umw z zakresu komercjalizacji wynikw prac badawczo-rozwojowych.
13
Skrty
euro
Akademia Polska Akademia Nauk
Aktywa PJB wartoci niematerialne i prawne jednostki
Dobra wasnoci przemysowej dobra (wynalazki, wzory uytkowe, wzory
przemysowe oraz topografie ukadw scalonych)
Jednostka Pastwowa Jednostka Badawcza
Know-how pakiet nieopatentowanych informacji praktycznych wynikajcych z dowiadczenia i bada
Komercjalizacja sensu largo proces komercjalizacji uwzgldniajcy czyn
noci prawne i ksigowo-podatkowe
Komercjalizacja sensu stricto trzy podstawowe sposoby komercjalizacji
wynikw prac badawczych i rozwojowych, tj.: sprzeda wynikw prac B+R,
udzielenie licencji na wyniki prac B+R oraz wniesienie wynikw prac B+R do
spki
KUP koszty uzyskania przychodw
Mpk Miejsce powstania kosztu
MSR Midzynarodowe Standardy Rachunkowoci
OHIM Urzd ds. Harmonizacji Rynku Wewntrznego w Alicante
PAN Polska Akademia Nauk
PCT Midzynarodowa procedura wynikajca z Ukadu o Wsppracy
Patentowej
PDOP podatek dochodowy od osb prawnych
PJB Pastwowa Jednostka Badawcza
prace B+R Prace badawczo-rozwojowe
t.j. tekst jednolity
TfUE traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
UPRP Urzd Patentowy RP
VAT ustawa o podatku od towarw i usug
Zalecenie zalecenie Komisji Europejskiej w sprawie zarzdzania wasnoci intelektualn w ramach dziaa zwizanych z transferem wiedzy
zm. zmiany (zmianami)
14
1. Wprowadzenie
1.1. Przegld zmian w wydaniu 2013
Konieczno aktualizacji niniejszego przewodnika zostaa podyktowana
zmianami w prawie, a w szczeglnoci nowelizacj prawa o szkolnictwie
wyszym, a take komentarzami, jakie otrzymalimy od adresatw podrcznika, za ktre w tym miejscu pragniemy serdecznie podzikowa. Dziki Pastwa uwagom jestemy w stanie udoskonala niniejsze opracowanie, ktre, jak
mamy nadziej, stanowi pomocne i praktyczne narzdzie w Pastwa pracy.
Do przewodnika Komercjalizacja B+R dla praktykw 2013 zosta dodany podrozdzia wyjaniajcy pojcie komercjalizacji (zob. podrozdzia 1.3). W trakcie rozmw z adresatami podrcznika okazao si bowiem, e zakres tego
pojcia nie jest do koca jasny. Aby ujednolici jego rozumienie oraz klarownie
zakreli ramy niniejszego opracowania, uznalimy, e dodatkowe wyjanienia bd przydatne.
W zwizku z nowelizacj prawa o szkolnictwie wyszym konieczne okazao

si rozwinicie tematu organizacji uczelni wyszych przy komercjalizacji wynikw prac B+R. W szczeglnoci podrcznik porusza kwesti obowizku
zawizania spki celowej przy komercjalizacji B+R przez uczelnie wysze
(zob. podrozdzia 2.4.2). Mwi rwnie o regulaminach zarzdzania prawami do wynikw prac B+R, ktre powinny zosta przez uczelni wdroone
w celu waciwego zarzdzania prawami oraz efektywnej komercjalizacji
(zob. podrozdzia 2.4.1). Odwoalimy si rwnie do wytycznych i zalece
wsplnotowych adresowanych do pastwowych jednostek badawczych, dotyczcych transferu wiedzy i praw do przedsibiorcw (zob. podrozdzia 2.4.3).
Ponadto przewodnik zosta rwnie uzupeniony o cz dotyczc komercjalizacji B+R we wspudziale z twrcami rozwizania, ktre podlega komercjalizacji (zob. rozdzia 8). Powysza cz kompleksowo opracowuje
ten temat zarwno od strony prawnej, ksigowej, jak i podatkowej. Przekrojowo rwnie przedstawia czytelnikowi wspomniany sposb komercjalizacji
w ramach komercjalizacji poredniej oraz bezporedniej.
1.2. Informacje podstawowe

Przewodnik Komercjalizacja B+R dla praktykw 2013, podobnie jak pierwsze wydanie Przewodnika z 2010 r., jest adresowany do nastpujcych kategorii
Pastwowych Jednostek Badawczych (dalej: PJB lub Jednostka):
15
1) instytutw badawczych,
2) uczelni,
3) instytutw naukowych Polskiej Akademii Nauk.
Przewodnik stanowi wsparcie dla osb zaangaowanych w proces komercjalizacji wynikw prac badawczo-rozwojowych (dalej: prac B+R lub prac
badawczych i rozwojowych), takich jak: kierownicy projektw badawczych,
kwestorzy, gwni ksigowi, inni pracownicy sub ksigowych, pracownicy
dziaw prawnych oraz, last but not least, czonkowie gremiw decydujcych
w Pastwowych Jednostkach Badawczych (rektorzy, prorektorzy, kanclerze,
dyrektorzy instytutw, czonkowie senatw uczelni, czonkowie rad naukowych). Przewodnik ma charakter praktyczny i powinien by narzdziem, ktre
powysze osoby bd mogy wykorzystywa w swojej codziennej pracy lub
w procesach podejmowania decyzji angaujcych PJB w komercjalizacj
wynikw bada.
Opracowanie nie powinno by traktowane jako kompendium wiedzy na temat rnych obszarw tematycznych, skadajcych si na komercjalizacj
wynikw prac B+R czy te z ni zwizanych. Zawiera ono starannie wybrane
informacje przydatne na rnych etapach komercjalizacji, a dziki numerom
akapitw uytkownik ma moliwo szybkiego dostpu do szukanych treci.
Przedstawione poniej schematy komercjalizacji (zob. akapit 14) dodatkowo
usprawniaj szybkie i sprawne dotarcie do potrzebnej informacji, poprzez
powizanie procesw wskazanych na wykresach z treciami w publikacji (za
pomoc numerw akapitw zlokalizowanych w komentarzach do wykresw).
Przewodnik bdzie nadal aktualizowany w regularnych odstpach czasu, co

pozwoli na cige dostosowywanie jego treci do zmieniajcych si realiw
prawnych oraz biznesowych. Aktualizacje pozwalaj rwnie na uwzgldnienie w treci opracowania uwag oraz spostrzee zgaszanych przez jego
uytkownikw. Dlatego te zachcamy naszych czytelnikw do odwiedzania
stron internetowych dedykowanych przewodnikowi1, poniewa na przedmiotowej stronie, poza elektroniczn wersj przewodnika, bdzie dostpny take formularz sucy do zgaszania uwag oraz zadawania pyta dotyczcych
opracowania, jak rwnie lista pyta i odpowiedzi zadanych przez czytelnikw. Ponadto na stronie bd sukcesywnie umieszczane nowe narzdzia
pomocne w realizacji zada zwizanych z komercjalizacj B+R. W szczeglnoci na stronie dostpny bdzie Generator Umw Komercjalizacyjnych po1
ttp://www.mnisw.gov.pl/praktyczna_komercjalizacja oraz http://www.ncbr.gov.pl/praktyczna_

h
komercjalizacja
16
1. Wprowadzenie
zwalajcy na automatyczne generowanie umw i innych dokumentw przydatnych w procesie komercjalizacji oraz informacje o planowanych warsztatach Komercjalizacja B+R dla praktykw, materiay z tych warsztatw itp.
Pragniemy podkreli, e treci zawarte w przewodniku nie stanowi urzdowej wykadni prawa niniejsza publikacja ma na celu wskazanie moliwych, zgodnych z prawem cieek komercjalizacji wynikw prac B+R, ktre
w opinii Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego oraz Narodowego Centrum Bada i Rozwoju mog i powinny by stosowane przez Pastwowe
Jednostki Badawcze. Ponadto, w przewodniku opisane s konkretne problemy, jakie PJB mog napotka w procesie komercjalizacji, oraz zostay przedstawione sposoby ich rozwizania.
W celu utrzymania najwyszej jakoci przewodnika, jego nowe wydanie

stworzono przy wsppracy z partnerami zaangaowanymi w opracowanie
poprzedniego wydania: kancelari prawnicz Salans oraz firm doradcz
PricewaterhouseCoopers. Eksperci tych firm s autorami czci merytorycznej przewodnika.
1.3. Pojcie komercjalizacji

Termin komercjalizacja nie posiada definicji legalnej, zdefiniowaniem tego
pojcia zaja si jednak doktryna. I tak w pimiennictwie wskazuje si, e
komercjalizacja to spowodowanie, e co, co ma potencjaln warto i zdolno do przynoszenia zysku, zostanie sprzedane, wyprodukowane, udostpnione lub uytkowane w celu osignicia zysku lub wykreowania kapitau2.
Natomiast zgodnie z definicj sownikow, komercjalizacja to oparcie dziaalnoci na zasadach rynkowych3. Powszechne rozumienie tego sowa dotyczy procesu polegajcego na udostpnieniu innym podmiotom, gwnie
przedsibiorcom, nowego produktu, metody czy rozwizania, w celu uzyskania korzyci majtkowych na zasadach rynkowych.
10
Przedmiotem niniejszego podrcznika bdzie gwnie komercjalizacja

pojmowana zgodnie z powszechnym rozumieniem tego sowa, czyli jako
udostpnianie praw do konkretnych wynikw prac B+R innym podmiotom,
gwnie przedsibiorcom, w celu osignicia korzyci majtkowych.
11
omercjalizacja wynikw bada naukowych krok po kroku, red. D. Markiewicz, Centrum

K
Transferu Technologii Politechnika Krakowska, Krakw 2009, s. 39.
3
Sownik jzyka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
2
17
1.4. Schematy komercjalizacji
12 Istniej trzy podstawowe sposoby komercjalizacji wynikw prac badawczych

i rozwojowych:
1. Sprzeda wynikw prac badawczych i rozwojowych.
2. Udzielenie licencji na wyniki prac B+R.
3. Wniesienie wynikw prac badawczych i rozwojowych do spki.
13 Naley pamita, e komercjalizacja nie rozpoczyna si w momencie prze-
prowadzenia ktrej z czynnoci wskazanej powyej (dalej: komercjalizacja

sensu stricto). Krytyczne znaczenie dla procesu komercjalizacji ma bowiem podjcie szeregu dziaa na etapie poprzedzajcym komercjalizacj sensu stricto. Chodzi tu zarwno o czynnoci prawne (np. formalne
nabycie przez PJB praw do wynikw prac badawczych i rozwojowych, czy te
skorzystanie z mechanizmw ochrony posiadanych praw) (zob. rys. 1.1), jak
i ksigowo-podatkowe (np. odpowiednie ujcie wynikw prac badawczych
i rozwojowych w bilansie PJB oraz jej rachunku zyskw i strat) (zob. rys. 1.2
i 1.3). Proces komercjalizacji uwzgldniajcy czynnoci, o ktrych mowa powyej, w niniejszej publikacji okrelany bdzie mianem komercjalizacji sensu largo.
14 Rysunki 1.1 do 1.12 obrazuj kolejne etapy komercjalizacji sensu largo:

rysunki 1.1 do 1.3 pokazuj najistotniejsze dziaania, o podjciu ktrych
PJB musi pamita przed rozpoczciem procesu komercjalizacji, rysunki
za 1.4 do 1.12, przekrojowo obrazuj rne moliwe warianty komercjalizacji, poczynajc od zbycia wynikw prac badawczych i rozwojowych, poprzez ich licencjonowanie, a koczc na najbardziej zaawansowanej formie komercjalizacji, jak jest wniesienie przez PJB wynikw prac B+R do
spki.
15 Jak to ju zostao wspomniane na wstpie, przed rozpoczciem komercjalizacji sensu stricto PJB musi podj szereg czynnoci, ktre j umoliwi
(zob. rys. 1.11.3).
16 Po pierwsze, PJB powinna formalnie wej w posiadanie wynikw prac ba-
dawczych i rozwojowych. Jeeli wyniki prac B+R mog by chronione jako

prawa wasnoci przemysowej (zob. akapit 20), to niezalenie od tego, czy
naukowiec, ktry jest ich twrc, jest pracownikiem PJB zatrudnionym na
podstawie umowy o prac czy na podstawie umowy cywilnoprawnej (np.
umowy o dzieo, umowy zlecenia), wszelkie wygenerowane przez niego wy-
18
1. Wprowadzenie
niki prac badawczych i rozwojowych automatycznie staj si wasnoci

PJB4 (o ile umowa z naukowcem nie stanowi inaczej, zob. akapit 370).
Nieco odmiennie sytuacja ksztatuje si z wynikami prac B+R stanowicymi
utwory w rozumieniu prawa autorskiego (zob. akapit 368). Pastwowa Jednostka Badawcza automatycznie nabdzie prawa do takich utworw, tylko
wwczas, gdy ich twrca jest zatrudniony przez PJB na podstawie umowy
o prac5 (o ile umowa z naukowcem nie stanowi inaczej, zob. akapit 370).
W sytuacji gdy PJB wsppracuje z naukowcem na podstawie umowy cywilnoprawnej, musi wwczas zapewni sobie w umowie z nim formalne przeniesienie praw do wytworzonych przez niego w ramach wykonywania umowy wynikw prac badawczych i rozwojowych (zob. akapit 371).
17
Naley pamita, e w odniesieniu do wynikw prac badawczych i rozwojowych powstaych w wyniku projektw dofinansowanych ze rodkw publicznych, nabywanie praw wasnoci do tych wynikw moe by uregulowane
ustawowo w sposb odmienny od powyszego (zob. akapit 364).
18
Po drugie, PJB powinna zapewni prawn ochron posiadanych wynikw

prac badawczych i rozwojowych. Wyniki prac badawczych i rozwojowych
podlegajce ochronie mona zasadniczo podzieli na dwie kategorie: wyniki
prac B+R podlegajce ochronie jako wasno przemysowa oraz wyniki
prac B+R stanowice utwory w rozumieniu prawa autorskiego.
19
Wasno przemysowa obejmuje:

1. Wynalazki, ktre PJB moe chroni za pomoc patentu. W zalenoci od
obszaru geograficznego, na ktrym wynalazek ma by objty ochron, PJB
moe uzyska patent krajowy (zob. akapit 235), patent w Europejskim Urzdzie Patentowym (EPO6) (zob. akapit 239) lub patent w ramach PCT7
(zob. akapit 241).
2. Wzory przemysowe, na ktre PJB moe uzyska tzw. prawa z rejestracji
(zob. akapit 257).
3. Wzory uytkowe oraz topografie ukadw scalonych, na ktre PJB moe
uzyska prawo ochronne (zob. akapit 247).
20
Art. 11 ust. 3 prawa wasnoci przemysowej.

Art. 12 prawa autorskiego.
6
ang. European Patent OfficeEuropejski Urzd Patentowy. Jest to organ wykonawczy Europejskiej Organizacji Patentowej, ktry ocenia zgoszenia wnioskw o patenty europejskie i je
przyznaje.
7
ang. Patent Cooperation Treatyw skrcie PCT.
4
5
19
Rys. 1.1. Przygotowanie komercjalizacjiaspekty prawne
20
1. Wprowadzenie
Utwory podlegaj ochronie na mocy prawa autorskiego (zob. akapit 271).
21
Poza omwionymi powyej krokami o charakterze prawnym, PJB powinna

podj rwnie szereg dziaa o charakterze ksigowo-podatkowym. Przede
wszystkim musi prawidowo oceni i zaksigowa nakady poniesione w celu
wytworzenia wynikw prac badawczych i rozwojowych. Ponadto musi pamita, e z ksigowego punktu widzenia prace badawcze oraz prace
rozwojowe stanowi dwie odrbne kategorie prac, tj. prace badawcze,
co do zasady, stanowi koszt PJB i powinny by ujmowane w rachunku zyskw i strat, podczas gdy prace rozwojowe stanowi aktywa PJB (dalej:
wartoci niematerialne i prawne) i jako takie powinny by ujmowane
w bilansie Jednostki. Przedstawione powyej rozrnienie ma kapitalne
znaczenie dla wyniku finansowego PJB oraz dla wyniku finansowego,
jaki Jednostka osignie z komercjalizacji (zob. akapit 291). Ponadto, pochodn decyzji PJB o zakwalifikowaniu fragmentu prac B+R jako dziaalnoci rozwojowej stanowi konieczno dokonania prawidowej amortyzacji jej
wynikw.
22
Z perspektywy podatku dochodowego (zob. akapit 485) na tym etapie PJB

musi prawidowo rozliczy koszty uzyskania przychodw. Sposb rozliczania kosztw uzyskania przychodw bdzie rny w zalenoci od tego, czy:
1. Prawa do wynikw prac B+R zostay przez Jednostk wytworzone/nabyte na zewntrz.
2. Prawa do wynikw prac B+R s/nie s wartociami niematerialnymi
i prawnymi.
23
Nabywajc/wytwarzajc wyniki prac B+R, Jednostka musi okreli, czy

czynno ta:
1. Podlega podatkowi VAT (zob. akapit 173 pkt 1.).
2. Jest zwolniona z opodatkowania podatkiem VAT (zob. akapit 173 pkt 2.).
3. Ley poza zakresem opodatkowania podatkiem VAT (zob. akapit 173 pkt 3.).
24
21
Rys. 1.2. Przygotowanie komercjalizacji aspekty ksigowe
22
Rys. 1.3. Przygotowanie komercjalizacji aspekty podatkowe
1. Wprowadzenie
23
25 Sprzeda wynikw prac badawczych i rozwojowych przez PJB stanowi

najprostsz form komercjalizacji. Naley jednak pamita, e w porwnaniu
z innymi formami komercjalizacji sprzeda jest metod najmniej dochodow.
26 Przygotowujc si do sprzeday wynikw prac badawczych i rozwojowych,
PJB w pierwszej kolejnoci powinna dokona wyceny wynikw prac B+R,

ktre maj by przedmiotem sprzeday. W celu dokonania wyceny, PJB
moe skorzysta z usug profesjonalnego rzeczoznawcy specjalizujcego
si w wycenie wartoci niematerialnych i prawnych (zob. akapit 586). Naley
pamita, e brak wyceny wynikw prac B+R finansowanych ze rodkw publicznych moe zosta uznany za przejaw niegospodarnoci
rodkami publicznymi.
27 Znajc warto wynikw prac B+R majcych by przedmiotem sprzeday,
PJB moe stwierdzi, czy planowana transakcja sprzeday przekracza rwnowarto 50000 (dla uczelni publicznych jest to prg 250000 , powyej
ktrego wymagane jest ponadto uzyskanie zgody senatu uczelni), podlegajc tym samym obowizkowi zgoszenia do Ministra Skarbu (zob. akapit 95).
Dodatkowo, w przypadku instytutw naukowych PAN transakcje o wartoci
przekraczajcej rwnowarto 20000 podlegaj obowizkowi uzyskania
zgody Prezesa PAN (zob. akapit 102).
28 Po uzyskaniu stosownej zgody lub dokonaniu zgoszenia (jeeli taki wymg
ma zastosowanie), PJB moe przystpi do przeprowadzenia transakcji

sprzeday. W tym celu Jednostka musi zawrze pisemn umow z nabywc.
Jeeli umowa dotyczy sprzeday wynikw prac B+R stanowicych wasno
przemysow, PJB musi okreli w umowie przedmiot prawa wasnoci
przemysowej (patent, wzr przemysowy, wzr uytkowy, topografia ukadu
scalonego). Jeeli umowa dotyczy sprzeday utworu w rozumieniu ustawy
Prawo autorskie, PJB musi bezwzgldnie wskaza w umowie pola eksploatacji utworu, na ktrych nastpuje przeniesienie praw (pod rygorem niewanoci umowy, zob. akapit 282). Formuujc pola eksploatacji, PJB moe
w nich rwnie uwzgldni prawo do tworzenia oraz rozporzdzania utworami
zalenymi, jeeli ley to w jej interesie (zob. akapit 628).
24
Rys. 1.4. Sprzeda jako forma komercjalizacji aspekty prawne
1. Wprowadzenie
25
Rys. 1.5. Sprzeda jako forma komercjalizacji aspekty ksigowe
26
1. Wprowadzenie
W zalenoci od rodzaju transakcji, PJB rozpoznaje cakowity przychd

z transakcji oraz koszt z ni zwizany (w przypadku sprzeday jednorazowej) lub przychd i koszty z transakcji w czci przypadajcej na dany okres
(sprzeda wielokrotna).
29
Udzielenie licencji na wyniki prac B+R stanowi bardziej zaawansowan

metod komercjalizacji z jednej strony wymaga wikszych nakadw ze
wzgldu na dugoterminowy charakter relacji pomidzy licencjodawc (PJB)
a licencjobiorc, z drugiej strony za jest ona potencjalnie znacznie bardziej
dochodowa ni sprzeda. Dodatkowo, zalet licencjonowania jest utrzymanie przez PJB kontroli nad przedmiotem licencji.
30
Podobnie jak w przypadku sprzeday omwionej powyej, rwnie w przypadku licencjonowania wynikw prac badawczych i rozwojowych PJB musi
rozpocz cay proces od dokonania wyceny wartoci wynikw prac B+R,
ktre maj by przedmiotem licencji (zob. akapit 572). Wycena powinna by
dokonana w taki sam sposb, jak w sytuacji sprzeday.
31
Analogicznie do procesu sprzeday, rwnie w przypadku udzielenia licencji

Jednostka, znajc warto przedmiotu licencji (wynikw prac B+R), powinna
wystpi o stosown zgod lub dokona zgoszenia zamiaru udzielenia
licencji8 (jeeli zachodzi taka potrzeba zob. akapity 95, 101 i nastpne).
32
Umowa licencyjna powinna rwnie wskazywa na przedmiot prawa was

noci intelektualnej (w przypadku wasnoci przemysowej) lub identyfikowa
pola eksploatacji (w przypadku utworu w rozumieniu prawa autorskiego).
Dodatkowo, umowa licencyjna powinna wskazywa rwnie na typ udzielanej licencji (por. akapit 667).
33
Przepisy ustawy o Pastwowej Akademii Nauk i ustawy o instytutach badawczych w przypadku ograniczenia dokonywania czynnoci, ktrych warto przekracza rwnowarto 20000 ,
odnosz si do czynnoci, ktre mog by zakwalifikowane jako rozporzdzenie. W doktrynie
toczy si spr co do charakteru prawnego umowy licencyjnej czy jest ona czynnoci upowaniajc czy rozporzdzajc. Na potrzeby niniejszego podrcznika zostao przyjte, e
udzielenie licencji jest czynnoci rozporzdzajc.
27
Rys. 1.6. Sprzeda jako forma komercjalizacji aspekty podatkowe
28
Rys. 1.7. Udzielenie licencji jako forma komercjalizacji aspekty prawne
1. Wprowadzenie
29
34 Istniej nastpujce rodzaje licencji:
1. Wyczna. W ramach licencji wycznej licencjobiorca bdzie jedynym

uprawnionym do korzystania z wynikw prac B+R.
2. Niewyczna. W ramach licencji niewycznej licencjodawca moe udzieli licencji take innym osobom.
3. Pena. W ramach licencji penej uprawnienia licencjobiorcy odpowiadaj
co do zakresu prawom licencjodawcy.
4. Ograniczona. W ramach licencji ograniczonej licencjobiorca uzyskuje
tylko cz praw, ktre przysuguj licencjodawcy.
5. Otwarta (dotyczy wynalazkw). Licencja otwarta jest licencj pen
i niewyczn, a opata licencyjna nie moe przekracza 10% korzyci
uzyskanych przez licencjobiorc w kadym roku korzystania z wynalazku
lub innych wytworw (po potrceniu nakadw). Licencja otwarta wymaga zgoszenia do Urzdu Patentowego RP (dalej: UPRP) (po dokonaniu
zgoszenia, licencjodawca nie moe go cofn). Dotyczy wynalazkw
i wzorw uytkowych.
35 Umowa licencyjna powinna by zawierana w formie pisemnej. Umowa ta pozostawia stronom (licencjodawcy/PJB oraz licencjobiorcy) pen swobod
okrelania warunkw finansowych licencjonowania (zob. akapit 678).
36 Z ksigowego punktu widzenia udzielenie licencji nakada na PJB obowi-
zek rozpoznania cakowitego przychodu z transakcji oraz rozpoznania kosztw udzielenia licencji, w czci, w jakiej przypadaj one na dany okres licencjonowania (i rozpoznawania kolejnych czci kosztw w kolejnych okresach,
por. akapit 681).
37 Wniesienie wynikw prac B+R przez PJB jako aportu do spki stanowi
najbardziej zaawansowan metod komercjalizacji. Mowa tutaj o wniesieniu

wynikw prac B+R do istniejcej spki lub o zaoeniu zupenie nowej spki
przez PJB (tzw. spin-off).
38 Podobnie jak w przypadku innych omwionych wczeniej form komercjalizacji,
rwnie ta metoda komercjalizacji musi zosta poprzedzona wycen wynikw prac B+R, ktre maj by przedmiotem aportu. Jeeli po przeprowadzeniu wyceny okae si, e warto wynikw prac B+R wnoszonych do spki
przekracza progi, o ktrych wspomniano przy okazji omawiania komercjalizacji przez sprzeda, to PJB musi uzyska stosowne zgody lub dokona zawiadomienia (por. akapit 28). W przypadku tej cieki komercjalizacji, dodatkowy obowizek spoczywa na PAN, instytutach naukowych i instytutach
30
1. Wprowadzenie
badawczych, ktre musz uzyska zgod waciwego ministra9 na zaoenie

spki lub wejcie do spki ju istniejcej (bez wzgldu na warto wkadu,
zob. akapit 51 i 58).
Dokonanie wyceny jest istotne nie tylko ze wzgldu na powysze ustawowe
obowizki notyfikacyjne. W zamian bowiem za wniesienie do spki aportu
w formie wynikw prac badawczych i rozwojowych, PJB powinna obj
udziay w spce, zwykle proporcjonalne do wartoci wniesionego aportu.
Bez dokonania wyceny, okrelenie wielkoci udziaw, jakie powinna obj
PJB, moe by obarczone bdem i powodowa uszczerbek w majtku PJB.
39
Z ksigowego punktu widzenia wniesienie aportu traktowane jest jako sprzeda jednorazowa, w zwizku z czym PJB powinna rozpozna przychd
i koszt cakowity z transakcji.
40
AN i instytuty naukowe musz uzyska zgod ministra waciwego do spraw nauki (art. 83
P
ust. 1 ustawy o Pastwowej Akademii Nauk), instytuty badawcze za musz uzyska zgod
ministra nadzorujcego (art. 17 ust. 5 ustawy o instytutach badawczych). Aktualnie w obu
przypadkach ministrem tym jest Minister Nauki i Szkolnictwa Wyszego.
31
Rys. 1.8. Udzielenie licencji jako forma komercjalizacji aspekty ksigowe
32
Rys. 1.9. Udzielenie licencji jako forma komercjalizacji aspekty podatkowe
1. Wprowadzenie
33
Rys. 1.10. Wniesienie wynikw prac B+R aportem do spki jako forma komercjalizacji
aspekty prawne
34
Rys. 1.11. W
niesienie wynikw prac B+R aportem do spki jako forma komercjalizacji
aspekty ksigowe
1. Wprowadzenie
35
Rys. 1.12. Wniesienie wynikw prac B+R aportem do spki jako forma komercjalizacji
aspekty podatkowe
36
2. Pastwowa Jednostka Badawcza jako podmiot komercjalizujcy

2.1. Uczelnie a dopuszczalno komercjalizacji
wynikw prac B+R
Ustrj i zasady funkcjonowania uczelni (publicznych10 i niepublicznych11) reguluje prawo o szkolnictwie wyszym. Uczelnie maj osobowo prawn
i mog prowadzi dziaalno gospodarcz, ktra musi by oddzielona
organizacyjnie i finansowo od dziaalnoci edukacyjnej i owiatowej. Dziaalno gospodarcza powinna by prowadzona w formach okrelonych w statucie, uchwalonym przez senat uczelni.
41
Dla wykorzystania swojego potencjau intelektualnego i technicznego oraz

transferu wynikw prac B+R do gospodarki, uczelnie mog prowadzi akade
mickie inkubatory przedsibiorczoci oraz centra transferu technologii.
Przedsiwzicia te realizowane s w formie jednostki oglnouczelnianej,
fundacji lub spki handlowej. Centra transferu technologii tworzy si w celu
sprzeday lub nieodpatnego przekazywania wynikw prac rozwojowych do
gospodarki.
42
W celu komercjalizacji wynikw B+R uczelnia powinna utworzy spk celow, ktrej gwnym zadaniem jest obejmowanie udziaw w spkach kapitaowych lub tworzenie spek kapitaowych, zajmujcych si wdroeniem
wynikw bada naukowych lub prac rozwojowych prowadzonych na uczelni12
(zob. akapit 71 i nastpne). W zwizku z powyszym, pomimo e zarwno
spki celowe, jak i akademickie inkubatory przedsibiorczoci oraz centra
transferu technologii maj za zadanie odpatnie zbywa wyniki prac rozwojowych, to zadania spki celowej maj wszy, bardziej wyspecjalizowany
charakter. Std, biorc pod uwag rwnolege funkcjonowanie tych regulacji
prawnych, wskazane jest tworzenie spek celowych zawsze, gdy uczelnia
zamierza komercjalizowa wyniki prac badawczych i rozwojowych wytworzonych w PJB (zob. akapit 71).
43
Naley jednak pamita, e do kadej czynnoci wicej si z rozporzdzeniem przez uczelni skadnikami aktyww trwaych o wartoci przekra-
44
czelnia utworzona przez Pastwo, reprezentowane przez waciwy organ wadzy lub admiU
nistracji publicznej.
11
Uczelnia utworzona przez osob fizyczn albo osob prawn niebdc pastwow ani
samorzdow osob prawn.
12
Art. 86a ust. 1 prawa o szkolnictwie wyszym.
10
37
czajcej 250000 (np. poprzez wniesienie aportu do spki lub inn form
udostpnienia majtku uczelni, np. sprzeda czy udzielenie licencji) wymagana jest zgoda Ministra Skarbu Pastwa13. Warto transakcji, od ktrej
niezbdna jest zgoda Ministra, zostaa znacznie podwyszona w wyniku nowelizacji prawa o szkolnictwie wyszym, ktra wesza w ycie 1 stycznia
2012 roku14; wczeniej prg ten wynosi 50000. Stanowi to odstpstwo od
oglnych norm stosowanych wobec pastwowych osb prawnych, zobowizanych co do zasady wystpowa o zgod na rozporzdzenie skadnikami
aktyww trwaych, ktrych warto przewysza kwot 50000 15.
45 Przychody z dziaalnoci gospodarczej oraz z udziaw s przychodami

uczelni publicznej16.
46 Nowelizacja prawa o szkolnictwie wyszym, o ktrej mowa powyej, wpro-
wadzia obowizek utworzenia przez uczelni spki celowej17, ktrej gwnym zadaniem powinna by komercjalizacja porednia (zob. akapit 71 i nastpne), a ponadto obowizek wdroenia regulaminu zarzdzania prawami
autorskimi i prawami pokrewnymi oraz prawami wasnoci przemysowej,
a take zasad komercjalizacji wynikw bada naukowych i prac rozwojowych18 (zob. akapit 63 i nastpne).
47
48
UWAGA!
Uczelnie mog prowadzi dziaalno gospodarcz.
W celu komercjalizacji wynikw prac B+R uczelnia powinna utworzy spk celow.
Uczelnie mog przystpowa do istniejcych spek.
rda:
Akty prawne:
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyszym (t.j. Dz.U. z 2012 r.
Nr 97, poz. 572 ze zm.)
Art. 90 ust. 4 prawa o szkolnictwie wyszym.
Mowa o ustawie z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyszym,
ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki
oraz niektrych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. Nr 84, poz. 455 ze zm.).
15
Art. 5a ust. 1 ustawy o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa.
16
Art. 98 ust. 1 pkt 7 i 8 prawa o szkolnictwie wyszym.
17
Art. 86a prawa o szkolnictwie wyszym.
18
Postanowienia, jakie powinien taki regulamin zawiera, zostay wskazane w art. 86c prawa
o szkolnictwie wyszym.
13
14
38
Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa (Dz.U. z 1996 r. Nr 106, poz. 493 ze zm.)
Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyszym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule
w zakresie sztuki oraz niektrych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. Nr 84, poz. 455
ze zm.).
2.2. Instytuty naukowe PAN a dopuszczalno

komercjalizacji wynikw prac B+R
Polska Akademia Nauk (dalej: PAN lub Akademia) jest pastwow instytucj naukow, ktra dziaa na podstawie ustawy o Polskiej Akademii Nauk19
i posiada osobowo prawn. Podstawowymi placwkami naukowymi
Akademii s instytuty naukowe z odrbn osobowoci prawn20. Instytut
naukowy nie odpowiada za zobowizania PAN, a PAN nie odpowiada za
zobowizania instytutu naukowego21.
49
W celu komercjalizacji wynikw bada naukowych oraz prowadzenia dziaa

z zakresu transferu technologii i promocji nauki, PAN i jej instytuty naukowe,
za zgod ministra waciwego do spraw nauki, mog tworzy spki
handlowe, obejmowa, nabywa i mie udziay oraz akcje spek handlowych22. Ustawa o Polskiej Akademii Nauk nie zawiera ograniczenia co do
formy spek, ktre PAN i jej instytuty mog tworzy, zatem dostpny jest katalog spek handlowych okrelony w kodeksie spek handlowych.
50
Jeeli utworzenie spki przez PAN lub instytut naukowy bdzie wizao si
z rozporzdzeniem skadnikami aktyww trwaych, wwczas, w zalenoci
od wartoci tych aktyww, bd miay zastosowanie przepisy ustawy o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa23. Oznacza to, e dysponowanie mieniem o wartoci powyej 50 000 wymaga
zgody Ministra Skarbu (zob. akapit 95)24. Dodatkowo, przed wystpieniem
o zgod do Ministra Skarbu, dyrektor instytutu naukowego zobowizany jest
51
stawa o PAN zastpia ustaw o Pastwowej Akademii Nauk z 1997 r. przy czym art. 6067
U
ustawy o Pastwowej Akademii Nauk z 1997r. (Rozdzia 6Finanse Akademii), odnoszce
si m.in. do komercjalizacji wynikw prac B+R, trac moc z dniem 31 grudnia 2010 r.
20
Art. 3 ust. 1 ustawy o Pastwowej Akademii Nauk.
21
22
23
Art. 24 ust. 3 oraz art. 54 ust. 2 ustawy o Pastwowej Akademii Nauk.
24
19
39
uzyska zgod Prezesa i Prezydium Akademii na dokonanie planowanej

czynnoci. Ponadto, rozporzdzenie skadnikami aktyww trwaych instytutu
naukowego o wartoci rynkowej przekraczajcej 20 000 wymaga zgody
Prezesa Akademii25 (zob. akapit 101). Takie obostrzenia maj znaczenie na
przykad w razie wniesienia przez instytut naukowy PAN aportu w postaci
wartoci niematerialnych i prawnych do spki, tworzonej w celu komercjalizacji wynikw bada B+R. Jeeli wycena praw wykae warto przewyszajc kwoty wskazane powyej, instytut naukowy PAN bdzie zobowizany
uzyska wymagane zgody. W przeciwnym wypadku czynno taka bdzie
niewana26.
52 Wpywy z tytuu dywidend oraz z tytuu zbycia udziaw lub akcji spek
handlowych stanowi przychody PAN albo jej instytutw naukowych27.
53
54
UWAGA!
PAN i jej instytuty mog prowadzi dziaalno gospodarcz.
PAN i jej instytuty mog tworzy spki.
PAN i jej instytuty mog przystpowa do istniejcych spek.
rda:
Akty prawne:
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk (Dz.U. z 2010 r. Nr 96,
poz. 619, ze zm.)
poz. 469 ze zm.)
Ustawa z dnia 15 wrzenia 2000 r. Kodeks spek handlowych (Dz.U. z 2000 r.
Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa (Dz.U. z 1996 r. Nr 106, poz. 493 ze zm.).

27
25
26
40
2.3. Instytuty badawcze a dopuszczalno

komercjalizacji wynikw prac B+R
Instytuty badawcze to pastwowe jednostki organizacyjne, tworzone w celu
prowadzenia bada naukowych oraz prac rozwojowych ukierunkowanych
na wdroenie i zastosowanie wpraktyce wynikw tych bada. Dziaalno
instytutw badawczych reguluje ustawa o instytutach badawczych28. Na pod
stawie ustawy Przepisy wprowadzajce ustawy reformujce system nauki
(Rozdzia 6), do kategorii instytutw badawczych wczone zostay jednostki
badawczo-rozwojowe oraz pastwowe instytuty badawcze, dziaajce na
podstawie ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych.
55
Instytuty badawcze mog wsppracowa z podmiotami gospodarczymi

w ramach centrw naukowo-przemysowych, ktre maj za zadanie usprawnienie wsppracy naukowo-gospodarczej, niezbdnej w celu realizacji zada
instytutw badawczych29. Centrum moe by utworzone przez co najmniej
jeden instytut badawczy i jeden podmiot gospodarczy. Instytuty badawcze
posiadaj osobowo prawn30.
56
W celu komercjalizacji wynikw bada naukowych oraz prowadzenia dziaa

z zakresu transferu technologii i promocji nauki, instytuty badawcze mog
tworzy spki kapitaowe (spki z o.o. i spki akcyjne), obejmowa
i nabywa udziay lub akcje w takich spkach oraz osiga przychody
z tego tytuu31.
57
Utworzenie spki kapitaowej lub nabycie udziaw wymaga uzyskania zgody

ministra sprawujcego nadzr nad instytutem badawczym. Instytut badawczy musi take uzyska zgod ministra sprawujcego nadzr na wykonywanie praw z tytuu posiadanych udziaw. Brak zgody ministra na dokonanie
powyszych czynnoci skutkuje ich niewanoci32. Przedmiot dziaalnoci
wyej wymienionych spek musi by zwizany z prowadzonymi przez instytut badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi.
58
stawa o instytutach badawczych zastpia ustaw o jednostkach badawczo-rozwojowych

U
z 1985 r.
29
Art. 38 ust. 1 ustawy o instytutach badawczych.
30
31
32
28
41
59 Instytuty badawcze s wyczone z sektora finansw publicznych, jednak
ustawa o finansach publicznych ma do nich zastosowanie w takim zakresie,

w jakim podmioty te gospodaruj rodkami publicznymi33 (zob. akapity 87 do
93). Oznacza to, e gospodarowanie majtkiem przez instytuty badawcze
podlega pewnym ograniczeniom. Mieniem instytutu badawczego s m.in.
jego wartoci niematerialne i prawne, dlatego te wiele czynnoci zwizanych z komercjalizacj B+R (np. wniesienie aportu) bdzie podlega nastpujcym obostrzeniom:
1. Utworzenie spki oraz objcie udziaw i akcji w istniejcej spce przez
instytut badawczy wymaga zgody ministra nadzorujcego.
2. Do wykonywania praw z posiadanych akcji i udziaw w spkach utworzonych przez instytut badawczy w celu komercjalizacji wynikw bada
naukowych lub w celu prowadzenia dziaa z zakresu transferu technologii
i promocji nauki, instytut badawczy jest obowizany uzyska zgod ministra sprawujcego nad nim nadzr34. Wykonywanie praw z posiadanych
udziaw moe polega np. na wykonywaniu prawa gosu na zgromadzeniach wsplnikw czy na udziale w zysku spki (zob. akapity 705 do
713).
3. Instytut badawczy musi zgosi ministrowi sprawujcemu nad nim nadzr
zamiar dokonania czynnoci prawnej, majcej za przedmiot mienie instytutu zaliczone zgodnie z odrbnymi przepisami do aktyww trwaych
o wartoci rynkowej wyszej ni rwnowarto 20000 (zob. akapit 103).
Minister sprawujcy nadzr moe, w terminie miesica od dnia otrzymania zgoszenia, nie wyrazi zgody na dokonanie czynnoci prawnej objtej zamiarem. Przedmiotowe ograniczenie dotyczy nastpujcych rodzajw czynnoci prawnych:
1) wniesienia do spki lub fundacji,
2) dokonania darowizny,
3) nieodpatnego oddania do uywania innym podmiotom w drodze
umw prawa cywilnego.
4. Rozporzdzenie przez instytut badawczy skadnikami aktyww trwaych
o wartoci przekraczajcej rwnowarto 50000 wymaga zgody Ministra Skarbu (zob. akapity 95 do 99)35.
Art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych.

35
Art. 5a ust. 1 ustawy o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa, w zwizku z art. 17 ust. 1 ustawy o instytutach badawczych.
33
34
42
5. Sprzeda skadnikw aktyww trwaych innym podmiotom, na podstawie

umw prawa cywilnego, ma nastpowa w drodze publicznego przetargu36
na zasadach okrelonych w przepisach wydanych na podstawie art. 46
ust. 4 ustawy o przedsibiorstwach pastwowych (zob. akapit 106).
Czynnoci dokonane bez zachowania powyszych wymogw s niewane,
std istotne jest, aby przy rozporzdzaniu mieniem publicznym instytuty badawcze dziaay zgodnie z powyszymi uregulowaniami.
60
UWAGA!
Instytuty badawcze mog prowadzi dziaalno gospodarcz.
Instytuty badawcze mog tworzy spki kapitaowe.
Instytuty badawcze mog przystpowa do istniejcych spek
kapitaowych.
61
62
rda:
Akty prawne:
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz.U. z 2010 r.
Nr 96, poz. 618 ze zm.)
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. Przepisy wprowadzajce ustawy reformujce
system nauki (Dz.U. z 2010 r. Nr 96, poz. 620 ze zm.)
Ustawa z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (t.j. Dz.U.
z 2008 r. Nr 159, poz. 993 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r.
Nr 157, poz. 240 ze zm.).
2.4. Organizacja dziaalnoci uczelni wyszych

w zakresie komercjalizacji
2.4.1. Regulaminy zarzdzania prawami
Nowy przepis prawa o szkolnictwie wyszym wprowadzony w wyniku jego
nowelizacji37 nakada na uczelnie wysze, zarwno publiczne, jak i niepub
36
37

Nowelizacja zostaa wprowadzona ustaw z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo
o szkolnictwie wyszym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach
i tytule w zakresie sztuki oraz niektrych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. Nr 84, poz. 455 ze zm.).
43
63
liczne, obowizek wdroenia odpowiednich procedur zarzdzania prawami

wasnoci intelektualnej przez nie posiadanymi. Uczelnie zostay zobowizane do wdroenia regulaminu zarzdzania prawami autorskimi i prawami
pokrewnymi oraz prawami wasnoci przemysowej, a take zasad komercjalizacji wynikw bada naukowych i prac rozwojowych. Regulamin taki powinien zosta wprowadzony na podstawie uchway senatu uczelni (w przypadku uczelni wyej niepublicznej na podstawie uchway organu
wskazanego w jej statucie).
64
UWAGA!
Uczelnia wysza ma obowizek wdroy regulamin zarzdzania
prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz prawami was
noci przemysowej, a take zasady komercjalizacji wynikw bada
naukowych i prac rozwojowych.
65 Wprowadzenie regulaminu na uczelni wyszej ma wiele zaletz jednej strony
zapewnia przejrzysto zasad dotyczcych korzystania z praw do wynikw

prac B+R przez uczelnie i ich twrcw, za z drugiej wprowadza jednolito
tych zasad na caej uczelni. Do tej pory bowiem kady wydzia czy instytut
uczelni rzdzi si wasnymi reguami w zakresie korzystania z wynikw prac
B+R. Jeden regulamin wdroony przez uczelni wpywa na ujednolicenie
tych zasad i zapewnia kontrol nad prawami do wynikw prac B+R tworzonymi przez rne jednostki uczelni wyszej. Dlatego te, pomimo e prawo
nie wymaga wdroenia takiego regulaminu przez PJB inne ni uczelnie wysze, nic nie stoi na przeszkodzie, aby zosta on implementowany przez instytuty badawcze i instytuty naukowe PAN.
66 Regulamin powinien okrela, jaki zakres przedmiotowy i podmiotowy.
Innymi sowy, powinien wymieni te prawa do wynikw prac B+R, ktre s

nim objte (bd to gwnie utwory w rozumieniu prawa autorskiego, projekty wynalazcze w rozumieniu prawa wasnoci przemysowej, bazy danych
i know-how), jak rwnie podmioty, jakie s nim zwizane (czy tylko pracownicy, czy rwnie inni twrcy, np. korzystajcy z grantw uczelni lub z jej
infrastruktury).
67 Przy opracowywaniu regulaminu naley wzi pod uwag relacje uczelni
z jednostkami midzyuczelnianymi, inkubatorami przedsibiorczoci czy spkami celowymi. Naley rwnie uwanie przeanalizowa przepisy prawne,
44
w szczeglnoci prawo wasnoci przemysowej, prawo autorskie oraz prawo o szkolnictwie wyszym, aby regulamin nie wprowadza sprzecznych
z nimi postanowie.
Regulamin powinien obejmowa nastpujce kwestie:
1. Prawa i obowizki uczelni, pracownikw oraz studentw i doktorantw
w zakresie ochrony i korzystania z praw autorskich i praw pokrewnych
oraz praw wasnoci przemysowej38, w tym np.:
1) postanowienie o zobowizaniu pracownika uczelni lub innej osoby, do
ktrej stosuje si regulamin, do zgoszenia uczelni wyniku prac B+R,
podlegajcego ochronie zgodnie z regulaminem;
2) opis procedury zgoszenia i przyjcia utworu;
3) zagwarantowanie uczelni prawa pierwszestwa do opublikowania
utworu (fakultatywnie, w zalenoci od uznania uczelni);
4) zobowizanie do zachowania poufnoci co do wynikw prac B+R zarwno przez twrc, jak i uczelni;
5) okrelenie zakresu praw do korzystania z wynikw B+R przez uczelni w celach komercyjnych i niekomercyjnych, tj. np. do prowadzenia
dziaalnoci dydaktycznej, oraz w celach badawczych;
6) zasady korzystania przez twrc z wynikw B+R po ich przekazaniu
uczelni;
7) prawa przysugujce twrcy, w przypadku gdy uczelnia nie jest zainteresowana komercjalizacj wynikw B+R;
8) zasady korzystania z infrastruktury uczelni przez jej pracownikw
i inne osoby, chcce wsppracowa z uczelni przy pracach B+R lub
ich zarzdzaniu, albo przez osoby, ktre otrzymay granty od uczelni
albo ktrym uczelnia udzielia patnego urlopu naukowego; w takiej sytuacji nastpuje podzia praw do wynikw prac.
2. Zasady wynagradzania twrcw, w tym np.:
1) zasady podziau przychodw pochodzcych z komercjalizacji wynikw prac B+R pomidzy twrc, uczelni lub jej jednostki39;
2) sposb dokumentowania przychodw pochodzcych z komercjalizacji
danego wyniku prac B+R; wskazanie, czy twrca ma moliwo wgldu
w tak dokumentacj;
aley jednak zaznaczy, e regulamin nie zastpi umw, ktre powinny zosta zawarte, aby
N
PJB nabya odpowiednie prawa wasnoci intelektualnej do wynikw prac B+R, w sytuacji gdy
nie nabywa ich automatycznie na podstawie przepisw prawa.
39
Naley pamita, e prawo wasnoci przemysowej nakazuje podwyszenie wynagrodzenia
twrcy, jeeli korzyci osignite przez przedsibiorc (czyli rwnie przez PJB), oka si
znaczco wysze od korzyci przyjtych za podstaw ustalenia wypaconego wynagrodzenia
(art. 23 prawa wasnoci przemysowej).
38
45
68
3) moment wypaty wynagrodzenia;

4) wskazanie, czy oglne zasady wynagradzania mog by zmieniane
w umowach zawieranych z twrcami i okrelenie ram takich modyfikacji.
3. Zasady i procedury komercjalizacji wynikw bada naukowych i prac rozwojowych, w tym np.:
1) list form komercjalizacji stosowanych przez uczelni (np. komercjalizacja porednia, bezporednia, inkubatory przedsibiorczoci, centra
transferu technologii);
2) wskazanie podmiotu, ktry podejmuje decyzj o komercjalizacji danego
wyniku prac B+R na poziomie uczelni, oraz podmiotu, ktry na poziomie danego wydziau czy instytutu odpowiada za dany proces komercjalizacji i go kontroluje;
3) procedury i wytyczne stosowane przy ocenie, czy dane rozwizanie
nadaje si do komercjalizacji;
4) postanowienie zobowizujce twrc do wsppracy przy procesie
komercjalizacji;
5) opis procedury audytu komercjalizacji majcego na celu sprawdzenie,
czy komercjalizacja danego wyniku B+R jest opacalna, czy jest dokonywana zgodnie z zasadami ustalonymi w umowach i regulaminie.
4. Zasady korzystania z majtku uczelni wykorzystywanego do komercjalizacji wynikw bada naukowych i prac rozwojowych oraz wiadczenia
usug naukowo-badawczych, w tym np.:
1) okrelenie, jakie osoby mog korzysta z majtku i infrastruktury
uczelni;
2) opis procedury wydawania zgody na korzystanie z majtku i infrastruktury uczelni;
3) wskazanie, kto posiada prawa do wynikw B+R stworzonych z wykorzystaniem majtku/infrastruktury uczelni.
2.4.2. Spka celowa tworzona przez uczelnie wysze
69 W wyniku nowelizacji prawa o szkolnictwie wyszym wprowadzono przepis
przewidujcy tworzenie przez uczelnie wysze tzw. spki celowej, przeznaczonej do komercjalizacji B+R. Sformuowanie tego przepisu oraz samo jego
wprowadzenie jest przedmiotem burzliwych dyskusji nad doktryn w zakresie obowizku tworzenia spki celowej, jej formy, a take zada, jakie powinna ona realizowa. Poniej, obok przedstawienia tej formy komercjalizacji,
zaprezentujemy jedynie niektre z wtpliwoci, ktre nasuwaj si po przeanalizowaniu powyszego przepisu. Jednak stanowisko Ministra Nauki i Szkol46
nictwa Wyszego wskazuje na obligatoryjno utworzenia spki celowej do

komercjalizacji wynikw prac B+R.40
Spka celowa zadania. Ustp pierwszy art. 86a prawa o szkolnictwie
wyszym wymienia zadania, ktre w szczeglnoci powinny spenia spki
celowe. Zadania te polegaj na obejmowaniu udziaw w spkach kapitaowych lub tworzeniu spek kapitaowych, majcych na celu wdroenie wynikw bada naukowych lub prac rozwojowych prowadzonych na uczelni. Pomimo e powysze funkcje nie s jedynymi, jakie spka moe realizowa,
zostay one uznane przez ustawodawc za jej gwne zadania, na co wskazuje wymienienie ich w art. 86a ust. 1 prawa o szkolnictwie wyszym. Mona wic uzna, e przepis ten dotyczy komercjalizacji poredniej, a wobec
tego jedynie ona wymaga utworzenia spki celowej. Komercjalizacja bezporednia (obrt wynikami prac B+R, tj. ich sprzeda lub licencjonowanie, bez
porednictwa spek, w ktrych obejmowane s udziay w zamian za wniesienie tych wynikw aportem) moe by przeprowadzana za porednictwem
spki celowej lub bez jej porednictwa. Zaleca si jednak, aby komercjalizacja bezporednia bya przeprowadzona rwnie przy wykorzystaniu spki
celowej. Spka celowa jako podmiot wyspecjalizowany w komercjalizacji
B+R, ledzcy rynek i posiadajcy odpowiednie kontakty biznesowe, bdzie
w stanie efektywniej i korzystniej sprzeda lub licencjonowa wyniki prac
B+R. Ponadto, spka szybciej ni uczelnia dostosuje si do zmieniajcych
si warunkw rynkowych, dziki czemu utrzyma swoj konkurencyjno.
70
Spka celowa powinna by traktowana przez uczelni jako spka portfelowa, do ktrej uczelnia bdzie wnosi prawa do wynikw prac B+R, jakie
posiadaj jej wszystkie wydziay, dziki czemu bdzie miaa peny ogld na
posiadane przez siebie prawa. Nastpnie spka celowa powinna dziaa
jako zarzdzajca przeniesionymi na ni prawami i decydowa odpowiednio, czy dane prawo powinno zosta przeniesione czy jedynie licencjonowane albo skomercjalizowane w inny sposb.
71
40
ob. pkt 3 akapit drugi odpowiedzi Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego na interpelacj
Z
nr 19187 w sprawie wasnoci intelektualnej wynikw bada naukowych finansowanych przez
pastwo (http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/1B6BB709; pobrano: 10.08.2012).
47
72
UWAGA!
Uczelnia moe utworzy jedn spk celow, do ktrej bdzie
wnosi prawa do wynikw prac B+R, jakie posiadaj jej wszystkie wydziay. Std te nie ma potrzeby tworzenia kilku spek
celowych, dziaajcych na rzecz jednej uczelni, o ile nie ma to
wyranego uzasadnienia.
73 Uczelnie mog poczy swj potencja i utworzy jedn spk celow41;
dotyczy to zarwno uczelni publicznych, jak i niepublicznych. Utworzenie jednej

spki przez kilka uczelni wyszych moe przyczyni si do redukcji kosztw
jej utrzymania i zwikszenia efektywnoci samej komercjalizacji, im bowiem
bardziej kompleksowe spektrum wynikw prac B+R, ktrymi dysponuje spka celowa i ktre taka spka moe uzyska od uczelni, tym szersza moliwo wsppracy ze rodowiskiem biznesowym i wiksze przychody spki.
Jednake ze wzgldu na moliwo powstania sprzecznych interesw uczelni,
co do sposobu gospodarowania poszczeglnymi prawami wasnoci przemysowej, konieczna jest dokadna analiza, czy sytuacja ta bdzie korzystna.
74
UWAGA!
Dwie uczelnie wysze lub wicej mog poczy swj potencja
i utworzy jedn spk celow, co moe przyczyni si do redukcji
kosztw utrzymania takiej spki i zwikszenia efektywnoci samej komercjalizacji, im bowiem bardziej kompleksowe spektrum
wynikw prac B+R, ktrymi dysponuje spka celowa i ktre taka
spka moe uzyska od uczelni, tym szersza moliwo wsppracy ze rodowiskiem biznesowym i wiksze przychody spki.
75 Powstanie spki celowej. Utworzenie spki celowej jest kompetencj rektora uczelni wyszej, jednak senat uczelni lub inny organ kolegialny uczelni
musi udzieli zgody na utworzenie takiej spki przez rektora. Rektor uczelni
jest uprawniony rwnie do powierzenia spce celowej zarzdzania prawami
wasnoci przemysowej uczelni w zakresie ich komercjalizacji. Powierzenie
spce tego zadania powinno nastpi w drodze umowy zawartej pomidzy
spk celow a uczelni wysz.
41
ob. pkt 3 akapit drugi odpowiedzi Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego na interpelacj
Z
nr 19187 w sprawie wasnoci intelektualnej wynikw bada naukowych finansowanych przez
pastwo (http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/1B6BB709; pobrano: 10.08.2012).
48
Spki celowe mog mie jedynie form spek kapitaowych, tj. spek
z ograniczon odpowiedzialnoci lub spek akcyjnych. Z punktu widzenia
uczelni korzystniejsz form wydaje si by utworzenie spki z ograniczon
odpowiedzialnoci ze wzgldu na mniejsze sformalizowanie dziaalnoci tej
spki oraz brak koniecznoci angaowania wysokich nakadw na jej powstanie (minimalny kapita zakadowy spki z ograniczon odpowiedzialnoci wynosi 5000 z, podczas gdy minimalny kapita zakadowy spki akcyjnej 100000 z). Oprcz zarzdu, ktry powinien by powoany w obu spkach, przy spce akcyjnej prawo wymaga ponadto powoania organu nadzoru (w spce z ograniczon odpowiedzialnoci jest taka moliwo, ale
nie ma obowizku)42. Dodatkowo, spka z ograniczon odpowiedzialnoci
moe by utworzona w kadym prawnie dopuszczalnym celu, a wic nie tylko w celu gospodarczym. Ponadto protokoy Walnych Zgromadze Akcjonariuszy powinny by sporzdzone przez notariusza, natomiast przy spce
z ograniczon odpowiedzialnoci wystarczajca jest zwyka forma pisemna.
Powysze porwnanie wskazuje, e prowadzenie spki akcyjnej pociga za
sob wiksze koszty ni prowadzenie spki z ograniczon odpowiedzialnoci, a take moe okaza si bardziej skomplikowane dla uczelni.
76
Uczelnia wysza nabywa udziay (jeeli spka celowa jest spk z ograniczon odpowiedzialnoci) albo akcje (jeeli spka celowa jest spk
akcyjn) w spce celowej gwnie za wkad niepieniny (aport) w postaci
wynikw prac B+R (niezbdna jest w tym celu umowa pomidzy uczelni
a tworzon spk przenoszc prawa do wynikw prac B+R). Ustawa
w szczeglnoci wymienia prawa wasnoci przemysowej jako wyniki prac
B+R, ktre mog stanowi aport, jaki zostanie wniesiony do spki celowej.
Jednak przed wniesieniem danych wynikw aportem do spki, naley zweryfikowa, czy uczelnia na pewno posiada do nich peni praw (jeeli prawa
wniesione do spki oka si wadliwe, np. gdy nie bd w peni przysugiwa uczelni, uczelnia, jako wsplnik/akcjonariusz, bdzie zobowizana do
wyrwnania spce rnicy midzy wartoci przyjt za aport w umowie
albo statucie spki a rzeczywist wartoci aportu uwzgldniajc jego
wady). Niezbdne jest rwnie dokonanie wyceny wartoci wynikw prac
(zob. akapit 578).
77
Prawo o szkolnictwie wyszym wymaga, aby cao dywidendy (zob. akapit 706),
czyli wypracowanego przez spk celow zysku, ktry zostanie przekazany
78
42
rgan nadzoru nie jest jednak wymagany przy jednoosobowej spce akcyjnej, tj. spce
O
akcyjnej majcej tylko jednego akcjonariusza.
49
uczelni jako wsplnikowi (odpowiednio akcjonariuszowi) spki celowej, bya

przeznaczona na dziaalno statutow uczelni43.
2.4.3. Zalecenia Komisji Europejskiej
79 Dziaania majce na celu wspieranie prac B+R oraz komercjalizacji wiedzy
przez PJB, w tym uczelnie, s podejmowane nie tylko na szczeblu krajowym, ale rwnie na szczeblu unijnym. Aby ujednolici dziaania podejmowane przez poszczeglne kraje czonkowskie Unii Europejskiej oraz w celu
poprawy wsppracy midzy uczelniami i przemysem, a take aby efektywnie wykorzystywa wyniki prac B+R poprzez waciwe zarzdzanie wasnoci intelektualn posiadan przez uczelnie, Komisja Europejska wydaa zalecenie w sprawie zarzdzania wasnoci intelektualn w ramach dziaa
zwizanych z transferem wiedzy44 (dalej: Zalecenie).
80 Zalecenie Komisji dotyczy w szczeglnoci zachcania PJB do wprowadzania oraz upowszechniania procedur zarzdzania wasnoci intelektualn,
a take wspierania transgranicznej wsppracy nad komercjalizacj B+R.
Aby uatwi PJB to zadanie, Komisja przygotowaa Kodeks postpowania
dla uczelni wyszych i innych publicznych instytucji badawczych dotyczcy
zarzdzania wasnoci intelektualn w ramach dziaa zwizanych z transferem wiedzy, bdcy zacznikiem do Zalecenia (dalej: Kodeks).
81 Kodeks jest zbiorem dobrych praktyk, ktre powinny zosta wdroone przez
PJB, a w szczeglnoci przez uczelnie, w celu efektywnej komercjalizacji

B+R. Kodeks ten nie ma mocy wicej, poniewa jest jedynie wskazwk,
rekomendacj Komisji dla PJB. Zaleca on wprowadzenie okrelonych dziaa w ramach zachcenia pracownikw PJB do prowadzenia prac B+R
w celu ich dalszej komercjalizacji oraz ochrony ich wynikw. Kodeks w tym
zakresie radzi opracowanie wewntrznych regulaminw okrelajcych m.in.
zasady ujawniania wynikw prac B+R przez pracownikw PJB oraz jasne
reguy wasnoci praw do nich. Aby zachci naukowcw do prowadzenia
prac B+R nastawionych na komercjalizacj, Kodeks rekomenduje rwnie
stosowanie systemw motywacyjnych przez PJB nie tylko w postaci finansowej, ale rwnie poprzez uzalenienie awansu zawodowego od osignicia
43
44
Art. 86a ust. 4 prawa o szkolnictwie wyszym.

Zalecenie Komisji z dnia 10 kwietnia 2008 r. w sprawie zarzdzania wasnoci intelektualn
w ramach dziaa zwizanych z transferem wiedzy oraz kodeks postpowania dla uczelni
wyszych i innych publicznych instytucji badawczych (Dz.U. UE. L. z 2008 r. Nr 146, s. 19);
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:146:0019:0024:PL:PDF
50
odpowiedniego puapu wynikw prac B+R. Kodeks zwraca rwnie uwag

na obowizek ustawicznego szkolenia pracownikw PJB, zarwno tych prowadzcych prace B+R, jak i pracownikw administracyjnych zajmujcych
si ich komercjalizacj. W celu ochrony wynikw prac B+R Kodeks rekomenduje rwnie biece monitorowanie praw przysugujcych PJB.
Przed przystpieniem do komercjalizacji, Kodeks zaleca dokadne rozpatrzenie wszelkich moliwych typw komercjalizacji B+R, kadc szczeglny
nacisk na licencjonowanie (gwnie jeli chodzi o partnerw spoza Europy)
oraz tworzenie spek typu spin-off. Zwraca on rwnie uwag na konieczno wsppracy PJB z doradcami prawnymi, finansowymi i handlowymi
przy komercjalizacji.
82
Kodeks traktuje komercjalizacj wynikw prac B+R jako gwne zadanie

PJB. Stanowi rwnie, e wszelkie instytucje publiczne finansujce badania
powinny zwraca szczegln uwag na to, czy badania te bd mogy podlega komercjalizacji.
83
2.5. Ograniczenia wsppracy pomidzy PJB

a podmiotami gospodarczymi
2.5.1. Wprowadzenie
Na PJB, ktre s podmiotami publicznymi prowadzcymi dziaalno gospodarcz, spoczywa obowizek szczeglnej starannoci w gospodarowaniu
majtkiem publicznym45 oraz realizacji interesu publicznego46. Dopuszczalno prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez PJB podlega ograniczeniom ze wzgldu na fakt, e gospodaruj one rodkami publicznymi. Take
inne, ni prowadzenie dziaalnoci gospodarczej, czynnoci dotyczce mienia
pastwowego podlegaj ograniczeniom. Do czynnoci tych naley na przy
kad wnoszenie mienia do spek handlowych czy zawieranie umw cywilnoprawnych mogcych skutkowa powstaniem po stronie PJB zobowizania
dotyczcego tego mienia.
rawo nie definiuje pojcia wasnoci publicznej. Kodeks cywilny zawiera definicj mienia
P
pastwowego, ktre przysuguje Skarbowi Pastwa i pastwowym osobom prawnym (art. 44
1 kodeksu cywilnego).
46
A. Pakua, Interes publiczny i uyteczno publiczna jako kryteria zada samorzdu terytorialnego, w: Administracja i prawo administracyjne u progu trzeciego tysiclecia, d 2000, s. 357.
45
51
84
85 Generalnie PJB mog prowadzi dziaalno gospodarcz lub inn aktywno majc na celu uzyskiwanie przychodw (np. mie udziay w spkach),
w takim zakresie, w jakim s do tego upowanione. Takie upowanienie
i jego zakres wynikaj w szczeglnoci z ustaw regulujcych ustrj i dziaanie danego podmiotu. Zasady prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez
pastwowe osoby prawne wynikaj m.in. z:
1) ustawy o finansach publicznych w takim zakresie, w jakim dotycz gospodarowania rodkami publicznymi;
2) ustaw regulujcych zasady wykonywania nadzoru wacicielskiego przez
Skarb Pastwa (w tym z ustawy o zasadach wykonywania uprawnie
przysugujcych Skarbowi Pastwa) oraz
3) ustaw regulujcych ustrj i zasady dziaania poszczeglnych PJB.
2.5.2. Ograniczenia wynikajce z ustawy o finansach publicznych
86 Do uczelni publicznych, PAN i tworzonych przez ni jednostek organizacyjnych oraz do innych pastwowych i samorzdowych osb prawnych wykonujcych zadania publiczne stosuje si ustaw o finansach publicznych. Ustaw t stosuje si rwnie do innych podmiotw w zakresie, w jakim wykorzystuj one rodki publiczne lub nimi dysponuj47. Do tej kategorii podmiotw
naley zaliczy instytuty badawcze (a niekiedy take spki handlowe).
87 Jako ogln zasad dotyczc jednostek finansw publicznych ustawa
o finansach publicznych wprowadza zakaz posiadania, obejmowania lub

nabywania przez te jednostki udziaw lub akcji w spkach oraz nabywania
obligacji emitowanych przez podmioty inne ni Skarb Pastwa lub jednostki
samorzdu terytorialnego, a take udziaw w spdzielniach, niemniej jednak przepis art. 49 obecnej ustawy o finansach publicznych wyranie
umoliwia PJB posiadanie, obejmowanie i nabywanie udziaw lub akcji,
jeli przepis szczeglny na to zezwala48.
88 Wczeniejsza ustawa o finansach publicznych z 2005r. nie zawieraa takiego upowanienia, przez co pojawiay si wtpliwoci, czy podmioty, takie jak
PJB, mog uczestniczy w spkach handlowych. Moliwo taka wynikaa
bowiem z ustaw regulujcych dziaanie tych podmiotw (np. z prawa o szkolnictwie wyszym, ktre dopuszcza uczestniczenie uczelni w spce kapitaowej),
ale bya zakazana na gruncie ustawy o finansach publicznych z 2005r.49.
Art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych.
Art. 49 ustawy o finansach publicznych, ktry wszed w ycie 1 lipca 2010 r.
49
Art. 37 ustawy o finansach publicznych z 2005 r.
47
48
52
Minister Finansw, w celu wyjanienia przepisw, wyda opini, w ktrej

stwierdzi, e prawo o szkolnictwie wyszym jest ustaw szczegln (lex
specialis) w stosunku do ustawy o finansach publicznych z 2005r., a zatem
uczelnia moe uczestniczy w spkach handlowych, jeeli prawo o szkolnictwie wyszym dopuszcza tak moliwo50.
89
Na gruncie obecnej ustawy o finansach publicznych oraz prawa o szkolnict

wie wyszym przed nowelizacj dopuszczalno zakadania spek przez
uczelnie nie budzia wtpliwoci ze wzgldu na istnienie wyranego przepisu w prawie o szkolnictwie wyszym51 (zob. akapit 43). Przepis ten jednak
zosta zmieniony i obecnie nie zezwala wyranie na moliwo posiadania,
obejmowania i nabywania udziaw lub akcji przez uczelnie. Jedynym przepisem, ktry wskazuje na tak moliwo, jest art. 86a ust. 1, mwicy
o tworzeniu spek celowych w celach komercjalizacji. Wynika std, e
uczelnie mog obecnie posiada, obejmowa i nabywa udziay lub akcje jedynie w celu komercjalizacji wynikw prac B+R. Szczeglne upowanienie
zezwalajce PAN i jej instytutom na uczestnictwo w spkach handlowych
zostao wprowadzone przepisami ustawy o Polskiej Akademii Nauk52 (zob.
akapit 50). Do uczestniczenia w spkach kapitaowych (okrelone rodzaje
spek handlowych) zostay rwnie upowanione instytuty badawcze na
mocy przepisw ustawy o instytutach badawczych53 (zob. akapit 57).
90
UWAGA!
Uczelnie mog obecnie posiada, obejmowa i nabywa udziay
lub akcje jedynie w celu komercjalizacji wynikw prac B+R, poprzez utworzenie spki celowej, o ktrej mowa w art. 86a prawa
o szkolnictwie wyszym.
91
Ustawa o finansach publicznych zakazuje natomiast tworzenia fundacji ze

rodkw publicznych.54
92
http://www.nauka.gov.pl/nauka/nauka-dla-kazdego/raporty-i-publikacje/sprawy-nauki/vademecum/vademecum/artykul/spolki-prawa-handlowego-a-uczelnie-publiczne-wyjasnienie/
(pobrano: 26.10.2010).
51
Poprzednie brzmienie art. 62 ust. 1 pkt 8 i art. 62 ust. 2 pkt 4 prawa o szkolnictwie wyszym.
52
Art. 83 ust. 1 ustawy o Polskiej Akademii Nauk.
53
54
Art. 45 ustawy o finansach publicznych.
50
53
93
UWAGA!
Pastwowe Jednostki Badawcze mog tworzy spki prawa hand
lowego oraz nabywa udziay w spkach prawa handlowego na
zasadach okrelonych w:
prawie o szkolnictwie wyszym,
ustawie o instytutach badawczych,
ustawie o Polskiej Akademii Nauk.
2.5.3. Ograniczenia wynikajce z ustawy o zasadach wykonywania
uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa
94 Ustawa o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi
Pastwa nakada na PJB obowizek uzyskania zgody Ministra Skarbu dla

skutecznego dokonania niektrych czynnoci dysponowania majtkiem pastwowym55.
95 Zgody ministra waciwego do spraw Skarbu Pastwa zgodnie z art. 5a
tej ustawy wymaga rozporzdzenie przez PJB skadnikami aktyww trwaych w rozumieniu przepisw o rachunkowoci, zaliczonymi do:
1) wartoci niematerialnych i prawnych (np. wyniki prac B+R);
2) rzeczowych aktyww trwaych (np. nieruchomoci, urzdzenia techniczne);
3) inwestycji dugoterminowych;
4) jeeli warto rynkowa przedmiotu rozporzdzenia przekracza, wyraon
w zotych, rwnowarto kwoty 50000 (dla uczelni wyszych rwnowarto kwoty 250 000 56, zob. akapit 44), obliczon na podstawie redniego kursu ogoszonego przez Narodowy Bank Polski, wedug stanu
z dnia wystpienia o zgod.
96 Zgody wymaga take oddanie wymienionych skadnikw do korzystania innym podmiotom na podstawie umw prawa cywilnego lub ich wniesienie
jako wkadu do spki lub spdzielni. Czynno dokonana bez uzyskania
zgody jest niewana57.
desanie do ustawy o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi PaO

stwa zawarte jest w: art. 17 ust. 1 ustawy o instytutach badawczych, art. 24 ust. 3 ustawy
o Polskiej Akademii Nauk, art. 90 ust. 4 ustawy Prawo o szkolnictwie wyszym.
56
57
Ustawa okrela sytuacje, kiedy uzyskanie zgody nie jest konieczne. Sytuacje te zasadniczo
nie maj zastosowania do czynnoci omawianych w niniejszej publikacji.
55
54
Wniosek o wyraenie zgody na rozporzdzenie przez PJB skadnikami aktyww o wartoci powyej 50000 (odpowiednio 250 000 przy uczelniach
wyszych), w tym wniesienia wkadu do spki, powinien zawiera nastpujce elementy:
1) wskazanie przedmiotu (prawa), ktry bdzie przedmiotem rozporzdzenia, z wyszczeglnieniem danych ewidencyjnych identyfikujcych skadniki aktyww trwaych;
2) warto rynkow przedmiotu rozporzdzenia;
3) sposb rozporzdzenia (np. wskazanie, e przedmiot rozporzdzenia
zostanie wniesiony do spki lub oddany do korzystania na podstawie
umowy prawa cywilnego);
4) wskazanie podmiotu, na rzecz ktrego nastpi rozporzdzenie;
5) uzasadnienie gospodarcze czynnoci prawnej.
97
Do wniosku docza si:

1) dokumenty potwierdzajce:
e PJB jest pastwow osob prawn, chyba e osobowo prawna
zostaa nadana wnioskodawcy ustaw,
prawo do przedmiotu rozporzdzenia,
wycen wartoci rynkowej przedmiotu rozporzdzenia;
2) wycen rzeczoznawcy albo owiadczenie PJB:
jeeli warto rynkow przedmiotu rozporzdzenia mona ustali na
podstawie opublikowanych cennikw lub notowa giedowych
albo
jeeli koszt wyceny przewysza 20% wartoci bilansowej przedmiotu
rozporzdzenia;
3) projekt umowy, na podstawie ktrej ma by dokonane rozporzdzenie;
4) inne dokumenty potwierdzajce dane i informacje zawarte we wniosku58;
5) dla uczelni wyszej: zgod senatu uczelni59.
98
Jeeli zoony wniosek nie speni wymaga okrelonych powyej, Minister

Skarbu wezwie PJB do usunicia brakw w wyznaczonym terminie, pod
rygorem zwrotu wniosku. Rozpatrzenie wniosku nastpuje w terminie miesica od dnia jego dorczenia Ministrowi Skarbu wraz z kompletem wymaganych dokumentw, ale termin ulega zawieszeniu do dnia usunicia brakw.
99
58
59
Instytut naukowy PAN powinien doczy ponadto zgod Prezesa i Prezydium Akademii.
55
2.5.4. Inne transakcje wymagajce zgody lub zgoszenia

transakcje powyej 20000
100 Ustawa o Polskiej Akademii Nauk i ustawa o instytutach badawczych wyr-
nia czynnoci dotyczce skadnikw aktyww trwaych o wartoci przekraczajcej wyraon w zotych rwnowarto kwoty 20000 jako podlegajce
obostrzeniu, ale niewymagajce zgody Ministra Skarbu.
101 Dysponowanie przez Kanclerza Akademii skadnikami aktyww trwaych
PAN oraz dysponowanie przez dyrektora instytutu naukowego skadnikami

aktyww trwaych, bdcych wasnoci instytutu, o wartoci rynkowej (wyraonej w zotych) przekraczajcej kwot 2000060 wymaga zgody Prezesa Akademii. Zgody wymagaj czynnoci polegajce na:
1) zbyciu, wydzierawieniu, wynajmie, przeniesieniu mienia;
2) wniesieniu tego mienia do spki lub fundacji;
3) dokonaniu darowizny;
4) nieodpatnym oddaniu do uytkowania innym podmiotom w drodze umowy cywilnoprawnej61.
102 Czynnoci dotyczce dysponowania mieniem PAN dokonane bez uzyskania
zgody s niewane. Ustawa o Polskiej Akademii Nauk nie wprowadza sankcji

niewanoci w odniesieniu do czynnoci dyrektora instytutu naukowego, dokonanych bez zgody Prezesa PAN, jednake na podstawie oglnych przepisw kodeksu cywilnego takie czynnoci mog zosta uznane za niewane62.
103 Ustawa o instytutach badawczych wymaga natomiast zgoszenia ministrowi

nadzorujcemu instytut badawczy zamiaru dokonania czynnoci prawnej, majcej za przedmiot skadnik aktyww trwaych (zob. akapit 134)
o wartoci przekraczajcej wyraon w zotych kwot 20000 63, jeeli czynnoci te polegaj na:
1) wniesieniu mienia do spki lub fundacji;
2) dokonaniu darowizny;
3) nieodpatnym oddaniu do uywania innym podmiotom w drodze umw
prawa cywilnego.
arto oblicza si na podstawie redniego kursu ogoszonego przez Narodowy Bank Polski
W
wg stanu z dnia wystpienia do Prezesa Akademii o zgod.
61
Art. 24 ust. 2 i art. 54 ust. 4 ustawy o Polskiej Akademii Nauk.
62
Art. 58 kodeksu cywilnego.
63
Warto oblicza si na podstawie redniego kursu ogoszonego przez Narodowy Bank Polski
wg stanu z dnia wystpienia o zgod.
60
56
W terminie miesica od dnia otrzymania zgoszenia minister nadzorujcy instytut moe nie wyrazi zgody na dokonanie takiej czynnoci prawnej64.
Czynnoci prawne dokonane z naruszeniem powyszego obowizku
zgoszenia s niewane65.
104
2.5.5. Sprzeda rodkw trwaych przez instytuty badawcze

w drodze przetargu publicznego
Sprzeda skadnikw aktyww trwaych66 na podstawie umw prawa cywilnego (w tym wartoci niematerialne i prawne w trakcie procesu komercjalizacji)
musi nastpowa w drodze publicznego przetargu, na zasadach okrelonych w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 4 ustawy o przedsibiorstwach pastwowych (art. 17 ust. 2 ustawy o instytutach badawczych).
105
Przetarg na sprzeda wartoci niematerialnych i prawnych powinien zosta

przeprowadzony na zasadach okrelonych w rozporzdzeniu Rady Ministrw z dnia 5 padziernika 1993r. w sprawie zasad organizowania przetargu na sprzeda rodkw trwaych przez przedsibiorstwa pastwowe oraz
warunkw odstpienia od przetargu. Przetarg publiczny moe by prowadzony w formie przetargu ustnego (licytacji) lub przetargu pisemnego (zbieranie ofert). Koniecznym etapem organizacji przetargu jest ustalenie szacunkowej ceny oszacowania wartoci niematerialnych i prawnych, przy
uwzgldnieniu ich aktualnej wartoci rynkowej. Wycena ta moe by dokonana przez rzeczoznawcw.
106
2.5.6. Zastosowanie ustawy o zamwieniach publicznych

do komercjalizacji B+R
Ustawa Prawo zamwie publicznych67 znajduje zastosowanie do umw
odpatnych zawieranych midzy zamawiajcym a wykonawc, ktrych
przedmiotem s usugi, dostawy lub roboty budowlane68.
107
Przez zamawiajcego rozumie si osob fizyczn, osob prawn albo jednostk organizacyjn nieposiadajc osobowoci prawnej zobowizan do
108
Art. 17 ust. 3 i 4 ustawy o instytutach badawczych.

66
Wartoci niematerialne i prawne zalicza si do aktyww trwaych.
67
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamwie publicznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 113,
poz. 759).
68
Art. 2 pkt 13 prawa zamwie publicznych.
64
65
57
stosowania prawa zamwie publicznych69, wykonawc za jest osoba

fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadajca osobowoci prawnej, ktra ubiega si o udzielenie zamwienia publicznego,
zoya ofert lub zawara umow w sprawie zamwienia publicznego70.
109 Reimowi ustawy Prawo zamwie publicznych podlegaj wic umowy,
w ktrych zamawiajcy posiada status kupujcego, a nie sprzedajcego.

Oznacza to, e ustawa Prawo zamwie publicznych nie znajdzie zastosowania do komercjalizacji prac B+R polegajcej na sprzeday, udzielaniu
licencji czy wniesieniu wynikw prac B+R aportem do spki przez zamawiajcego. Std te ustawa Prawo zamwie publicznych nie bdzie mie zastosowania do komercjalizacji prac B+R ani przez uczelnie, ani przez tworzone przez nie spki celowe.
110
UWAGA!
Ustawa Prawo zamwie publicznych nie ma zastosowania do
komercjalizacji prac B+R przez PJB.
111 Ustawie Prawo zamwie publicznych moe jednak podlega proces nabycia prac B+R przez zamawiajcego od wykonawcy. Sytuacja taka moe
mie miejsce np. w przypadku, gdy PJB jako zamawiajcy chciaaby zleci wykonanie prac B+R podmiotowi, ktrego PJB nie zatrudnia na podstawie umowy o prac. Poniewa jednak nabywanie przez PJB okrelonych
usug lub praw, nawet w celu ich dalszej komercjalizacji, nie jest przedmiotem niniejszego opracowania, pragniemy jedynie zwrci uwag, e wyczenie stosowania prawa zamwie publicznych, o ktrym mowa powyej,
dotyczy jedynie sytuacji, w ktrej PJB jest zbywc.
2.5.7. Porozumienia ograniczajce konkurencj
a komercjalizacja prac B+R
112 W przypadku prac B+R o duej skali, w ktre zaangaowanych jest wiele
podmiotw, naley zwrci szczegln uwag na przepisy prawa konkurencji dotyczce zakazu zawierania przez przedsibiorcw porozumie ograniczajcych konkurencj71. Rwnie PJB mog zosta uznane za przedsi-

71
Art. 101 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2
ze zm., dalej: TfUE) i art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji
i konsumentw (Dz.U. 2007 r. Nr 50, poz. 331 ze zm.).
69
70
58
biorcw w rozumieniu prawa konkurencji, co potwierdza dotychczasowa

praktyka decyzyjna i orzecznicza zarwno w stosunku do jednostek badawczo-rozwojowych (poprzednia forma prawna instytutw badawczych)72, jak
i uczelni wyszych73. Szczegln ostrono naley wic zachowa w przypadkach, gdy prace B+R prowadzone s przez PJB w porozumieniu z innymi
przedsibiorcami.
UWAGA!
Pastwowe Jednostki Badawcze mog zosta uznane za przedsibiorcw w rozumieniu prawa konkurencji. Dlatego te szczegln ostrono naley zachowa w przypadkach, gdy prace
B+R prowadzone s przez PJB wskutek zawarcia porozumie
z innymi przedsibiorcami. Pod pewnymi warunkami jednak porozumienia te mog skorzysta z wycze spod zakazu porozumie ograniczajcych konkurencj na gruncie prawa unijnego
lub krajowego. Moliwo zastosowania takiego wyczenia bdzie zalee od pozycji rynkowej przedsibiorcw uczestniczcych w pracach B+R.
113
Porozumienia o pracach B+R mog jednak pod pewnymi warunkami

skorzysta z wycze spod zakazu porozumie ograniczajcych konkurencj zarwno na gruncie prawa unijnego74, jak i krajowego75. Moliwo zastosowania takiego wyczenia bdzie zalee od pozycji rynkowej przedsibiorcw uczestniczcych w pracach B+R76.
114
ecyzja Prezesa Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw nr RKT-17/2000 z dnia

D
15 maja 2000 r.; Decyzja Prezesa Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw nr RPZ-15/2000
z dnia 31 maja 2000 r.
73
Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 7 kwietnia 2004 r., sygn. akt III SK 22/04 oraz wyrok Sdu
Ochrony Konkurencji i Konsumentw z dnia 28 wrzenia 2005 r., sygn. akt XVII AmC 18/05.
74
Rozporzdzenie Komisji (UE) nr 1217/2010 z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie stosowania
art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do niektrych kategorii porozumie
badawczo-rozwojowych (Dz.Urz. UE L 335 z 18.12.2010, s. 36).
75
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie wyczenia okrelonych
porozumie specjalizacyjnych i badawczo-rozwojowych spod zakazu porozumie ograniczajcych konkurencj (Dz.U. Nr 288, poz. 1691).
76
W przypadku przedsibiorcw bdcych konkurentami ich czny udzia rynkowy nie moe
przekroczy 25% w rynkach waciwych produktw i technologii objtych porozumieniem
B+R.W momencie kiedy, po zawarciu porozumienia, czny udzia stron wzronie powyej
progu 25%, to wyczenie obowizywa bdzie przez dalsze dwa lata (gdy udzia wzronie do
przedziau 2530%) bd rok (gdy wzronie powyej 30%). W przypadku porozumienia pomidzy przedsibiorcami, ktrzy nie s konkurentami, wyczenie ma zastosowanie bez
wzgldu na ich udziay rynkowe. Wyczenie obowizuje wwczas przez cay czas trwania
72
59
115 Porozumienia o pracach B+R bezwzgldnie nie mog jednak zawiera po-
stanowie, ktre bezporednio lub porednio, samodzielnie lub w powizaniu z innymi czynnikami zalenymi od stron:
1) ograniczayby swobod uczestnictwa stron porozumienia w innych, niepowizanych pracach B+R;
2) zakazywayby podwaania po zakoczeniu prac B+R wanoci praw wasnoci intelektualnej wykonywanych przez strony porozumienia na rynku;
3) prowadziyby do ograniczenia produkcji lub sprzeday;
4) prowadziyby do ustalania cen sprzeday produktu objtego porozumieniem osobom trzecim;
5) wprowadzayby podzia rynku zbytu towarw objtych porozumieniem;
6) utrudniayby prowadzenie odsprzeday produktw objtych porozumieniem;
7) zobowizywayby do odmowy udzielenia stronom trzecim licencji na wytwarzanie produktw objtych porozumieniem lub stosowania umownych
technologii, jeli przynajmniej jedna strona nie korzysta z wynikw prac
B+R.
116 Dlatego te w przypadku zawierania umw dotyczcych prowadzenia prac
B+R z innymi przedsibiorcami, przed podpisaniem takiej umowy zaleca si

sprawdzenie jej zgodnoci z prawem konkurencji77.
117
rda:
Akty prawne:
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyszym (t.j. Dz.U. z 2012 r.
Nr 97, poz. 572 ze zm.)
poz. 619)
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz.U. z 2010 r. Nr 96,
poz. 618)
prac B+R i przez dalsze siedem lat od wprowadzenia na rynek produktu objtego porozumieniem, przy czym okres ten moe zosta przeduony, jeli czny udzia rynkowy uczestnikw
porozumienia nie przekroczy 25%.
77
W szczeglnoci w przypadkach, gdy stronami takich umw bd podmioty bdce konkurentami, a umowy bd dotyczyy prac B+R, ktrych efektem ma by przygotowanie nowego
produktu i wprowadzenie go na rynek.
60
Ustawa z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (t.j. Dz.U.

z 2008 r. Nr 159, poz. 993 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r.
Nr 157, poz. 1240 ze zm.)
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93
ze zm.)
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamwie publicznych (Dz.U. z 2010 r.
Nr 113, poz. 759 ze zm.)
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 5 padziernika 1993 r. w sprawie zasad
organizowania przetargu na sprzeda rodkw trwaych przez przedsibiorstwa
pastwowe oraz warunkw odstpienia od przetargu (Dz.U. z 1993 r. Nr 97,
poz. 443 ze zm.)
Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw z dnia 16 grudnia 2011 r. w sprawie
redniego kursu zotego w stosunku do euro stanowicego podstaw przeliczania
wartoci zamwie publicznych (Dz.U. z 2011 r. Nr 282, poz. 1650)
Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentw (Dz.U.
2007 r. Nr 50, poz. 331 ze zm.)
Rozporzdzenie Komisji (UE) nr 1217/2010 z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie
stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do nie
ktrych kategorii porozumie badawczo-rozwojowych (Dz.Urz. UE L 335
z 18.12.2010, s. 36)
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie wyczenia
okrelonych porozumie specjalizacyjnych i badawczo-rozwojowych spod zakazu
porozumie ograniczajcych konkurencj (Dz.U. z 2011 r. Nr 288, poz. 1691).
Inne rda:
A. Pakua, Interes publiczny i uyteczno publiczna jako kryteria zada samorzdu terytorialnego, w: Administracja i prawo administracyjne u progu trzeciego
tysiclecia, d 2000 r.
http://www.nauka.gov.pl/nauka/nauka-dla-kazdego/raporty-i-publikacje/sprawynauki/vademecum/vademecum/artykul/spolki-prawa-handlowego-a-uczelniepubliczne-wyjasnienie/ (pobrano: 26.10.2010)
Opinia UZP z dnia 7 grudnia 2011 r.: Wyczenie stosowania ustawy Prawo
zamwie publicznych w przypadku usug w zakresie bada naukowych,
prac rozwojowych oraz wiadczenia usug badawczych, zamieszczona na:
http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;1554
Opinia UZP z dnia 7 grudnia 2011 r.: Obowizek stosowania przepisw ustawy
Prawo zamwie publicznych przez instytuty badawcze, zamieszczona na:
http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;1554
Decyzja Prezesa Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw nr RKT-17/2000
61
118
Decyzja Prezesa Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw nr RPZ-15/2000

Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 7 kwietnia 2004 r., sygn. akt III SK 22/04
Wyrok Sdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw z dnia 28 wrzenia 2005 r.,
sygn. akt XVII AmC 18/05.
2.6. Pastwowe Jednostki Badawczewprowadzenie

do zagadnie ksigowych
119 Niniejszy podrozdzia przedstawia podstawowe informacje dotyczce specyficznych zasad rachunkowoci obowizujcych PJB.
120
UWAGA!
Ustawa o rachunkowoci jest podstawowym aktem polskiego
prawa bilansowego. Informacje pomocnicze, majce charakter
wytycznych, mona znale w Midzynarodowych Standardach
Sprawozdawczoci Finansowej oraz w standardach rachunkowoci sektora publicznego IPSAS.
2.6.1. Uczelnie
121 Funkcjonowanie uczelni okrela prawo o szkolnictwie wyszym (zob. akapit 41).
122 Uczelnia moe prowadzi dziaalno gospodarcz wyodrbnion organiza-
cyjnie i finansowo od dziaalnoci podstawowej. Dziaalno uczelni publicznej finansowana jest z dotacji przekazywanych z budetu pastwa na zadania
okrelone ustawowo. Warto pamita, e dziaalno ta moe by rwnie
finansowana z przychodw wasnych.
123
UWAGA!
Uczelnia moe prowadzi dziaalno gospodarcz wyodrbnion organizacyjnie i finansowo od dziaalnoci podstawowej.
124 Uczelnia publiczna moe osiga przychody m.in. z78:
1) odpatnoci za wiadczone usugi edukacyjne (np. wykonanie szkolenia

z obsugi oprogramowania bdcego przedmiotem komercjalizacji);
78
Art. 98 prawa o szkolnictwie wyszym.
62
2) zastosowania technologii wytworzonej w toku prac B+R;

3) odpatnoci za:
usugi badawcze i specjalistyczne,
specjalistyczne i wysokospecjalistyczne usugi diagnostyczne,
usugi rehabilitacyjne lub lecznicze,
a take
opaty licencyjne i przychody z dziaalnoci kulturalnej;
4) dziaalnoci gospodarczej;
5) udziaw i odsetek (np. dywidenda otrzymana z tytuu udziaw w spce
otrzymanych w zamian za wniesione aportem zakoczone prace rozwojowe);
6) sprzeday skadnikw wasnego mienia oraz z odpatnoci za korzystanie
z tych skadnikw przez osoby trzecie na podstawie umowy najmu, dzierawy albo innej umowy (np. przychody z tytuu sprzeday opracowanego
we wasnym zakresie urzdzenia bd technologii).
2.6.2. Instytuty naukowe PAN
Polska Akademia Nauk dziaa w oparciu o ustaw o Polskiej Akademii Nauk
(zob. akapit 49). Dziaalno Akademii jest finansowana ze rodkw budetowych i pozabudetowych79.
125
Instytuty naukowe PAN prowadz samodzieln gospodark finansow, pokrywajc koszty dziaalnoci z przydzielonych im rodkw budetowych (na
zasadach okrelonych w odrbnych przepisach) oraz ze rodkw pozabudetowych pozyskiwanych przez te placwki. Instytut naukowy PAN moe
uczestniczy w wynikach ekonomicznych osiganych z tytuu stosowania
i upowszechniania efektw jego dziaalnoci.
126
UWAGA!
Instytuty naukowe PAN mog uczestniczy w wynikach ekonomicznych osiganych z tytuu stosowania i upowszechniania
efektw ich dziaalnoci.
127
79
63
2.6.3. Instytuty badawcze
128 Dziaalno instytutw badawczych jest regulowana przez ustaw o instytutach badawczych (zob. akapit 55).
129 Instytuty badawcze mog prowadzi dziaalno gospodarcz na zasadach

okrelonych w przepisach ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej,
w zakresie i formach okrelonych w statucie instytutu. Na mocy art. 2 ust. 4
ustawy o instytutach badawczych, dziaalno gospodarcza prowadzona
przez instytut badawczy musi by wydzielona pod wzgldem finansowym
i rachunkowym z dziaalnoci podstawowej (zob. akapity 56 do 58).
130
UWAGA!
Instytut badawczy moe prowadzi inn ni podstawow (ustawowo okrelon) dziaalno gospodarcz, na zasadach okrelonych w przepisach ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej.
131 Ustawa o instytutach badawczych przewiduje szczeglne procedury kontro-
lne, majce istotne znaczenie z punktu widzenia rachunkowego podejcia

do komercjalizacji wynikw prac B+R, dotyczce rozporzdzania skadnikami aktyww trwaych przekraczajcymi przyjt w ustawie warto80:
1) rozporzdzenie skadnikiem aktyww trwaych o wartoci rynkowej powyej 50000 (w przypadku uczelni wyszych kwota ta wynosi 250000 )
moe nastpi po uzyskaniu zgody Ministra Skarbu (czynno prawna
dokonana z naruszeniem tego obowizku jest niewana por. akapit 95);
2) sprzeda bd odpatne oddanie do uytkowania skadnika aktyww
trwaych innym podmiotom, na podstawie umowy prawa cywilnego, moe
nastpi jedynie w drodze publicznego przetargu (por. akapit 105).
132 Ustawa o instytutach badawczych nakada rwnie na instytut obowizek
poinformowania ministra nadzorujcego instytut o zamiarze dokonania

czynnoci prawnej, majcej za przedmiot mienie, zaliczone zgodnie z odrbnymi przepisami do aktyww trwaych o wartoci rynkowej (wyraonej
w z) przewyszajcej kwot 20000 (zob. akapit 103). Rwnowarto
przedmiotowej kwoty oblicza si na podstawie redniego kursu ogoszonego przez Narodowy Bank Polski, wedug stanu z dnia wystpienia
80
64
o zgod do ministra nadzorujcego. Ograniczenie dotyczy nastpujcych

kategorii czynnoci81:
1) wniesienia mienia do spki lub fundacji;
2) dokonania darowizny;
3) nieodpatnego oddania do uywania innym podmiotom w drodze umw
prawa cywilnego.
Procedury kontrolne przewidziane przy rozporzdzaniu skadnikami aktyww jednostek badawczych s istotne z punktu widzenia rachunkowoci.
W przypadku kapitalizacji nakadw poniesionych na prace rozwojowe (a zatem ujcia tych nakadw jako skadnikw aktyww), ich komercjalizacja powinna uwzgldnia ciek postpowania wyznaczon wanie przez procedury kontrolne omwione powyej.
133
UWAGA!
Prace badawcze w rozumieniu tego pojcia z perspektywy prawa
bilansowego nie s ujmowane jako aktywa. Przepisy rachunkowe wymagaj, aby wszystkie nakady ponoszone na takie prace
byy traktowane jako koszt okresu. W zwizku z powyszym,
transakcje dotyczce wynikw prac badawczych nie podlegaj
restrykcjom, o ktrych mowa w akapicie 103, wynikajcym z usta
wy o instytutach badawczych, poniewa z ksigowego punktu
widzenia nie s one aktywem trwaym.
134
Instytut badawczy moe osiga przychody m.in. ze sprzeday82:

1) wynikw prac badawczych i prac rozwojowych;
2) patentw, praw ochronnych oraz licencji na stosowanie wynalazkw
i wzorw uytkowych;
3) prac wdroeniowych, w tym nadzoru autorskiego;
4) produkcji urzdze i aparatury oraz innej produkcji lub usug.
135
UWAGA!
Instytut badawczy moe osiga przychody m.in. ze sprzeday
wynikw bada naukowych i prac rozwojowych.
136
81
82

65
2.6.4. Sprawozdawczo finansowa w PJB
137 Zasady sprawozdawczoci finansowej, jak rwnie zasady prowadzenia ksig
rachunkowych przez PJB pozostaj w cisym zwizku z kwesti komercjalizacji wynikw prac B+R. Prawidowe ujcie prac badawczych i rozwojowych w ksigach rachunkowych jest warunkiem koniecznym, bez ktrego
poprawne wdroenie zasad sprawozdawczoci finansowej nie jest moliwe.
Zadanie to jest atwiejsze do wykonania, jeli jednostka prowadzi w odpowiedni sposb (tj. przejrzysty) ksigi rachunkowe.
138 Specyficzne zasady sprawozdawczoci PJB okrela rozporzdzenie Mini-
stra Finansw z dnia 3 lutego 2010r. w sprawie sprawozdawczoci budetowej oraz rozporzdzenie z dnia 4 marca 2010r. w sprawie sprawozda jednostek sektora finansw publicznych w zakresie operacji finansowych.
139 Uczelnie pastwowe, instytuty badawcze, jak rwnie Polska Akademia
Nauk i tworzone przez ni jednostki organizacyjne s zobowizane do sporzdzania sprawozda w zakresie wasnych zobowiza oraz porcze
i gwarancji83.
140 Sprawozdanie finansowe jednostki ma dostarcza informacje o sytuacji finan-
sowej, zmianach sytuacji finansowej oraz wynikach dziaalnoci jednostki,

ktre bd uyteczne dla szerokiego krgu uytkownikw przy podejmowaniu decyzji gospodarczych84. Innymi sowy, sprawozdanie finansowe stanowi
uporzdkowane przedstawienie sytuacji finansowej i finansowych wynikw
dziaalnoci jednostki85. Ponadto naley pamita, e powinno ono spenia
rwnie pewne wymogi jakociowe86 midzy innymi powinno by: zrozumiae, przydatne przy podejmowaniu decyzji, istotne (tzn. w sprawozdaniu
nie mog zosta pominite bd znieksztacone informacje, ktre maj
wpyw na decyzje gospodarcze), wiarygodne, wiernie odzwierciedlajce rzeczywisto i niezawierajce bdw, sprawozdanie powinno cechowa si
rwnie przewag treci nad form i by neutralne.
Art. 10 ust. 6 rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 3 lutego 2010 r. w sprawie sprawozdawczoci budetowej.
84
7 Midzynarodowych Standardw Rachunkowoci (dalej: MSR) 1 Prezentacja sprawozda finansowych.
85
7 MSR 1 Prezentacja sprawozda finansowych.
86
I. Olchowicz, Podstawy rachunkowoci, Diffin, Warszawa 2000 r., s. 340.
83
66
Majc powysze na uwadze, wane jest zaprojektowanie planu kont w sposb umoliwiajcy cige monitorowanie z perspektywy zarzdczej, caoci
poniesionych nakadw na prowadzone przez PJB prace badawcze i rozwojowe, w podziale na poszczeglne projekty.
141
rda:
142
Akty prawne:
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyszym (Dz.U. z 2012 r.
Nr 97, poz. 572 ze zm.)
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk (Dz.U. z 2010 r.
Nr 96, poz. 619)
Nr 96, poz. 618)
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (Dz.U.
z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (Dz.U. z 2009 r. Nr 152,
poz. 1223 ze zm.)
Rozporzdzenie Ministra Nauki z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegowych
warunkw i sposobu gospodarki finansowej jednostek badawczo-rozwojowych
(Dz.U. z 2001 r. Nr 153, poz. 1764)
Rozporzdzenie Ministra Finansw z dnia 3 lutego 2010 r. w sprawie sprawo
zdawczoci budetowej (Dz.U. z dnia 8 lutego 2010 r. Nr 20, poz. 103)
Rozporzdzenie z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie sprawozda jednostek sektora
finansw publicznych w zakresie operacji finansowych (Dz.U. z dnia 19 marca
2010 r. Nr 43, poz. 247).
Inne rda:
I. Olchowicz, Podstawy rachunkowoci, Diffin, Warszawa 2000 r.
2.7. Status podatkowy Pastwowej Jednostki Badawczej

2.7.1. Podatek dochodowy od osb prawnych
Pastwowe Jednostki Badawcze, do ktrych nale instytuty badawcze,
uczelnie i Polska Akademia Nauk, posiadaj osobowo prawn87. Na gruncie przepisw podatkowych oznacza to, e PJB podlegaj przepisom ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
87
or. art. 12 ustawy Prawo o szkolnictwie wyszym, art. 3 ust. 1 ustawy o Polskiej Akademii
P
Nauk oraz art. 1 ust. 3 ustawy o instytutach badawczych.
67
143
144
UWAGA!
Pastwowe Jednostki Badawcze s podatnikami podatku dochodowego od osb prawnych.
145 W zwizku z powyszym, PJB rozliczaj si z fiskusem na zasadach ogl-
nych, okrelonych w ustawie o podatku dochodowym od osb prawnych.

W niektrych przypadkach zastosowanie znajduj rwnie zwolnienia podatkowe zawarte w ustawach odrbnych88.
146 Przedmiot opodatkowania. Przedmiotem opodatkowania podatkiem do-
chodowym jest co do zasady dochd bez wzgldu na rodzaj rde przychodw, z jakich dochd ten zosta osignity89. Dochodem jest nadwyka
sumy przychodw nad kosztami ich uzyskania, osignita w roku podatkowym. Jeeli koszty uzyskania przychodw przekraczaj sum przychodw,
PJB generuje strat.
147 Co do zasady, przychodami podatkowymi s m.in. otrzymane pienidze oraz
warto otrzymanych nieodpatnie lub czciowo nieodpatnie rzeczy lub

praw90.
148 Kosztami uzyskania przychodw (dalej: KUP) dla celw ustawy o podatku
dochodowym od osb prawnych91 s koszty poniesione w celu osignicia

przychodw lub zachowania albo zabezpieczenia rda przychodw (z wyjtkiem kosztw wymienionych enumeratywnie w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych).
149 Zwolnienia przedmiotowe. Ustawa o podatku dochodowym od osb praw-
nych przewiduje szereg zwolnie podatkowych, ktre mog znale zastosowanie w odniesieniu do dochodw PJB.
150 W szczeglnoci, dochody PJB mog podlega zwolnieniu na zasadach
okrelonych w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osb

przypadku uczelni zwolnienie z podatku dla dziaalnoci statutowej przewiduje art. 91 ustawy
W
Prawo o szkolnictwie wyszym. W obowizujcych od dnia 1 padziernika 2010r. ustawie
o Polskiej Akademii Nauk oraz ustawie o instytutach badawczych nie ma analogicznych zapisw na temat zwolnienia dziaalnoci statutowej z podatku; naley w tym wzgldzie kierowa
si bezporednio zapisami ustaw podatkowych.
89
Por. art. 7 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
90
Por. art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
91
88
68
prawnych. Zgodnie z tym przepisem, wolne od podatku s dochody podatnikw, ktrych celem statutowym jest dziaalno spoecznie uyteczna, m.in.
naukowa, naukowo-techniczna, owiatowa (w czci przeznaczonej na te
cele). Zwolnienie to ma charakter warunkowy, tzn. aby z niego skorzysta,
PJB musi swj dochd w caoci lub w czci przeznaczy i rzeczywicie
wydatkowa (bez wzgldu na termin) na cele statutowe wskazane przez
ustawodawc.
Co do zasady nie ma przy tym znaczenia, z jakiego rda pochodz dochody PJB92 moe to by zarwno dziaalno statutowa, jak i gospodarcza
(w tym komercjalizacja wynikw prac B+R),cho od tej zasady istniej pewne wyjtki. Wane jest jednak, aby PJB wydatkowaa swj dochd zgodnie
z zasadami zawartymi w ustawie o podatku dochodowym od osb prawnych.
151
UWAGA!
Pastwowa Jednostka Badawcza moe korzysta ze zwolnienia
podatkowego w odniesieniu do dochodw uzyskanych w procesie komercjalizacji wynikw prac B+R, w czci, w jakiej zostay
one przeznaczone i wydatkowane na cele zawarte w statucie PJB.
152
Ustawowy katalog typw wydatkw jest otwarty. Przykadowo, PJB moe

wydatkowa dochd na cele statutowe, poprzez:
1) nabycie rodkw trwaych;
2) nabycie wartoci niematerialnych i prawnych;
3) opacenie podatkw niestanowicych kosztu uzyskania przychodu.
153
Poza lokowaniem dochodw PJB w cele statutowe sensu stricto, za wydatkowanie zgodne z celem statutowym uznaje si rwnie lokowanie dochodw
PJB (w tym dochodw pochodzcych z komercjalizacji wynikw prac B+R)
w pewne rodzaje papierw wartociowych, wymienione enumeratywnie
w art. 17 ust. 1e ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych. Nale
154
92
yjtek od tej zasady (brak moliwoci zwolnienia dla dochodw) stanowi dochody z dziaW
alnoci gospodarczej, o ktrych mowa w art. 17 ust. 1a pkt 1, pkt 1a ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych, pochodzce: z dziaalnoci polegajcej na wytwarzaniu wyrobw
przemysu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego; a take pozostaych wyrobw alkoholowych o zawartoci alkoholu powyej 1,5% oraz
wyrobw z metali szlachetnych albo z udziaem tych metali lub dochodw uzyskanych z hand
lu tymi wyrobami. Jako wyjtek od wskazanego ograniczenia, w przypadku PJB, zwolnienie
podatkowe przysuguje w przypadku dochodw uzyskanych z dziaalnoci polegajcej na wytwarzaniu wyrobw przemysu elektronicznego w tym w ramach komercjalizacji wynikw
prac B+R (np. sprzeda prototypu).
69
do nich: obligacje Skarbu Pastwa, bony skarbowe, obligacje wyemitowane

przez jednostki samorzdu terytorialnego, szczeglne typy papierw wartociowych i instrumentw finansowych.
155 Naley zwrci uwag, e jedn z form komercjalizacji wynikw prac B+R
przez PJB jest zawizanie spki prawa handlowego z udziaem innego podmiotu (zob. akapity 4243, 50, 5657, 699), co wymaga wniesienia przez
PJB wkadu (np. w postaci rodkw pieninych uzyskanych w zwizku
z dochodem wygenerowanym na prowadzonej dziaalnoci) lub nabycia
udziaw w spce. Niemniej, zgodnie z obecnymi interpretacjami indywidualnymi Ministra Finansw93, przeznaczenie przez PJB czci jej dochodu na
wkad do spki nie stanowi realizacji celw statutowych jednostki. Dzieje si
tak nawet w sytuacji, gdy spka, do ktrej wnoszony jest wkad (spka kapitaowa lub osobowa), ma zamiar przeznaczy przedmiot aportu na cele
zbiene z dziaalnoci statutow PJB. Argumentem organw podatkowych
za przyjciem powyszego stanowiska w przytaczanych interpretacjach by
brak odpowiednich zapisw w statutach okrelajcych profil dziaalnoci
Jednostki. W takiej sytuacji dochd wydatkowany na nabycie wkadu nie korzysta ze zwolnienia.
156 Cel, na ktry PJB ma zamiar przeznaczy dochd, oraz cel faktycznego wy-
datkowania powinny by tosame. Jednak samo zadeklarowanie przez Jednostk, e przeznaczy ona dochd na swoje cele statutowe (nastpuje to
w rocznym zeznaniu podatkowym), i moment wydatkowania mog by rozdzielone w czasie (tj. nie musz wystpi w jednym okresie rozliczeniowym).
Ustawodawca nie ograniczy czynnoci wydatkowania adnym terminem.
157 Utrata zwolnienia nastpuje w przypadku, gdy dochd przeznaczony na dzia

alno statutow PJB zostanie wykorzystany na inne cele. Opodatkowaniu
podlega wwczas dochd w wysokoci spoytkowanej niezgodnie z deklaracj. Dopiero bowiem stwierdzenie, e dochd wskazany w zeznaniu podatkowym jako zwolniony (zadeklarowanie woli o skorzystaniu ze zwolnienia)
zosta faktycznie przeznaczony na inne cele, powoduje utrat zwolnienia od
podatku w tej czci94.
a przykad interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby

N
Skarbowej w Warszawie, z dnia 17 lipca 2009 r. IPPB5/423-192/09-6/AS oraz interpretacja
indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie,
z dnia 9 lutego 2010r. IPPB5/423-752/09-4/AM.
94
Por. interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej
w Katowicach, z dnia 11 lutego 2010r. IBPBI/2/423-1331/09/PC.
93
70
PRZYKAD
158
UWAGA!
Jeli PJB ponosi wydatki (w tym rwnie wydatki finansowane ze
rde uzyskanych w zwizku z komercjalizacj wynikw prac B+R)
na cele pozastatutowe, niemieszczce si w ustawowym katalogu
celw spoecznie uytecznych, jednostka bdzie musiaa uici podatek od kwoty dochodu rwnowanej powyszym wydatkom. Obo
wizek ten ciy na jednostce nawet w sytuacji wystpienia straty
na jej wyniku finansowym.
159
Majc powysze na uwadze, PJB jest zobowizana, na podstawie prowadzonej ewidencji rachunkowej95, do jednoznacznego przypisywania kadego
wydatku do rodzaju prowadzonej przez siebie dziaalnoci. Pozwoli to na
ustalenie, czy dochd zadeklarowany jako przeznaczony na cele statutowe
rzeczywicie zosta w ten sposb przez jednostk wydatkowany. Tym samym dla jednostki komercjalizujcej wyniki prac B+R kluczowe bdzie podjcie decyzji o sposobie wydatkowania rodkw finansowych ju w momencie ich uzyskania.
160
Instytut XYZ wydatkowa w minionym roku podatkowym rodki przewyszajce przychody uzyskane w tym samym okresie rozliczeniowym (ponis strat w znaczeniu ekonomicznym).
Cz wydatkw Instytutu nie zostaa uznana za poniesione na jego cel
statutowy (przeznaczenie 10 000 z na wkad do spki z o.o. komercjalizujcej wyniki prac B+R powstajcych w instytucie).
W zwizku z tym, pomimo faktu, e Instytut ponis strat w sensie ekonomicznym, cz jego dochodu rwna wartoci wkadu wniesionego do
spki podlega opodatkowaniu, poniewa wydatkowanie opisane powyej zostanie uznane przez urzdy skarbowe jako wydatkowanie na pozastatutowe cele Instytutu.
95
a podstawie art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych podatnicy maj
N
obowizek prowadzenia ewidencji rachunkowej w sposb zapewniajcy okrelenie wysokoci
dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokoci nalenego podatku za rok podatkowy.
Ustawa ta wprowadza rwnie obowizek uwzgldnienia w ewidencji rodkw trwaych oraz
wartoci niematerialnych i prawnych informacji niezbdnych do obliczenia wysokoci podatkowych odpisw amortyzacyjnych.
71
161 Przeznaczenie dochodu uzyskanego z komercjalizacji wynikw prac B+R na
cele pozastatutowe skutkuje obowizkiem obliczenia i zapaty podatku w trybie art. 25 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych. Zgodnie bowiem z dyspozycj zawart w tym przepisie, jeeli podatnicy96 uprzednio zadeklarowali, e przeznacz dochd na cele statutowe i dochd ten wydatkowali na inne cele,podatek od tego dochodu (bez wezwania) wpacaj
do 20. dnia miesica nastpujcego po miesicu, w ktrym dokonali wydatku. Przepis ten stosuje si rwnie do dochodw za lata poprzedzajce rok
podatkowy, zadeklarowanych i niewydatkowanych w tych latach, na cele
okrelone w art. 17 ust. 1b.
162
PRZYKAD
Uczelnia LMN uzyskaa w 2011 r. dochd z komercjalizacji wynikw prac

B+R. Jednostka postanowia przeznaczy dochd z przedmiotowej dziaalnoci gospodarczej na swj cel statutowy, tj. zakup aparatury specjalistycznej koniecznej do prowadzenia bada naukowych.
Uczelnia LMN zadeklarowaa przeznaczenie powyszego dochodu na
cele statutowe w informacji o dochodach wolnych od podatku (formularz
CIT-8/O), zaczonej do rocznego zeznania podatkowego uczelni za rok
podatkowy, koczcy si 31 grudnia 2011 r. (formularz CIT-8).
W maju 2012 r. w wyniku powodzi pomieszczenia dydaktyczne uczelni
zostay zalane. Uczelnia LMN bya zmuszona wykona w czerwcu 2012 r.
remont lokali, przeznaczajc na ten cel omwione na wstpie dochody
z komercjalizacji wynikw prac B+R, uzyskane w 2011 r.
Wadze finansowe uczelni, wiadome, e takie wydatkowanie dochodu
nie stanowi realizacji celw statutowych uczelni, uiciy podatek dochodowy od dochodu stanowicego rwnowarto wydatkw poniesionych
na remont. Wpata nalenego podatku, zgodnie z przepisami ustawy
o podatku dochodowym od osb prawnych, nastpia do 20 lipca 2012 r.
163 Ponadto, PJB jest rwnie zobowizana do opacania miesicznych zaliczek
na podatek dochodowy i skadania rocznych deklaracji. Niemniej, jeli cao

osiganych dochodw (w tym rwnie dochody z tytuu komercjalizacji wynikw prac B+R) PJB zamierza przeznaczy wycznie na dziaalno statutow, moe ona uzyska zwolnienie z obowizku miesicznego wpacania zaliczek. Warunkiem skorzystania z tego zwolnienia jest zoenie waciwemu
naczelnikowi urzdu skarbowego pisemnego owiadczenia, e PJB jest
96
Wymienieni w art. 17 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
72
podatnikiem uprawnionym do skorzystania ze zwolnienia okrelonego w art. 17

ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych i wydatkuje
zrealizowane dochody wycznie na okrelone w ustawie cele statutowe.
UWAGA!
Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4
ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych, nie mog skorzysta okrelone grupy podatnikw (np. spki).
Brak moliwoci korzystania ze zwolnienia przedmiotowego bdzie
mia zatem istotny wpyw na wzrost obcie podatkowych w przypadku komercjalizacji wynikw prac B+R poprzez tworzenie spek
komercjalizujcych z udziaem PJB (zob. akapity 699 i 808).
164
Zwolnienie dochodw ze wzgldu na ich przeznaczenie na cel statutowy nie

jest jedynym, z ktrego w praktyce mog korzysta PJB. W szczeglnoci,
zwolnieniem bezwarunkowym objte s dochody PJB uzyskane m.in. w formie97:
1) dotacji otrzymanych z budetu pastwa lub budetu jednostki samorzdu
terytorialnego;
2) rodkw bezzwrotnej pomocy uzyskanych od rzdw pastw obcych,
organizacji midzynarodowych lub midzynarodowych instytucji finansowych, w tym take rodkw z programw ramowych bada, rozwoju technologicznego i wdroe Unii Europejskiej oraz z programw NATO;
3) kwot otrzymanych od agencji rzdowych lub agencji wykonawczych,
jeeli agencje otrzymay rodki na ten cel z budetu pastwa;
4) rodkw finansowych otrzymanych przez uczestnika projektu jako pomoc
udzielon w ramach programu finansowego z udziaem rodkw europejskich, o ktrych mowa w ustawie o finansach publicznych.
165
UWAGA!
Zgodnie z art. 7 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osb
prawnych, wydatki i koszty bezporednio sfinansowane rodkami
zwolnionymi z opodatkowania bd rwnie wyczone z kosztu
uzyskania przychodu dla celw podatku dochodowego od osb praw
nych (ograniczenie dotyczy rwnie kosztw zwizanych z przychodami wygenerowanymi na komercjalizacji wynikw prac B+R).
166
97
Art. 17 ust. 1 pkt 23, 47 i 53 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
73
167
PRZYKAD
Uczelnia LMN uzyskaa dotacj, ktr wydatkowaa na szkolenie pracownikw zaangaowanych w proces komercjalizacji wynikw prac B+R
a nastpnie sprzedaa prawa do wynikw prac B+R.
Uczelnia nie bdzie moga obniy wartoci przychodu ze sprzeday tych
wynikw o wydatki poniesione na szkolenie pracownikw, gdy zostao
ono sfinansowane z dotacji (tj. rodkw zwolnionych z opodatkowania).
2.7.2. Podatek od towarw i usug
168 Status PJB jako podatnikw VAT. Ustawa o VAT98 w art. 15 ust. 1 jako po-
datnikw wymienia osoby prawne, jednostki organizacyjne niemajce osobowoci prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujce samodzielnie dziaalno
gospodarcz [], bez wzgldu na cel lub rezultat takiej dziaalnoci. Zgodnie
z ust. 2 tego przepisu w brzmieniu obowizujcym od 1 kwietnia 2013 r.: dziaalno gospodarcza obejmuje wszelk dziaalno producentw, handlowcw lub usugodawcw, w tym podmiotw pozyskujcych zasoby naturalne
oraz rolnikw, a take dziaalno osb wykonujcych wolne zawody. Dziaalno gospodarcza obejmuje w szczeglnoci czynnoci polegajce na wykorzystywaniu towarw lub wartoci niematerialnych i prawnych w sposb cigy
dla celw zarobkowych99.
169
UWAGA!
Na gruncie ustawy o VAT obowizuje autonomiczna definicja dziaalnoci gospodarczej. W wietle tej definicji kady rodzaj dziaalnoci
PJB (np. w zakresie komercjalizacji wynikw prac B+R) wymaga indywidualnej weryfikacji, czy dana dziaalno podlega opodatkowaniu VAT.
Ustawa o podatku od towarw i usug z dnia 11 marca 2004 r. (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177,
poz. 1054 ze zm. ), dalej: ustawa o VAT
99
Zgodnie z brzmieniem art. 15 ust. 2 ustawy o VAT obowizujcym do 31 marca 2013 r. dziaalno gospodarcza obejmuje wszelk dziaalno producentw, handlowcw lub usugodawcw, w tym podmiotw pozyskujcych zasoby naturalne oraz rolnikw, a take dziaalno osb wykonujcych wolne zawody, rwnie wwczas, gdy czynno zostaa wykonana
jednorazowo w okolicznociach wskazujcych na zamiar wykonywania czynnoci w sposb
czstotliwy. Dziaalno gospodarcza obejmuje rwnie czynnoci polegajce na wykorzystywaniu towarw lub wartoci niematerialnych i prawnych w sposb cigy dla celw zarobkowych.
98
74
Z perspektywy podatku VAT, dziaalno PJB moe by zakwalifikowana jako dziaalno obejmujca czynnoci opodatkowane VAT,
czynnoci zwolnione z VAT i czynnoci niepodlegajce VAT. Kwalifikacja ta uzaleniona jest od rodzaju czynnoci wykonywanych w ramach prowadzonej przez PJB dziaalnoci gospodarczej.
Status PJB jako podatnika VAT zaley od rodzaju podejmowanej przez ni
dziaalnoci.
170
Komercjalizacja wynikw prac B+R, polegajca np. na ich sprzeday lub

udzieleniu licencji do korzystania z tych wynikw, stanowi dziaalno gospodarcz w rozumieniu ustawy o VAT. W rezultacie powysza dziaalno co do
zasady podlega opodatkowaniu VAT100.
171
W praktyce, z perspektywy definicji dziaalnoci gospodarczej zawartej w ustawie o VAT oraz natury czynnoci wykonywanych przez PJB, wikszo PJB
prowadzi jednak dziaalno mieszan, co oznacza, e PJB rwnolegle wykonuje czynnoci, ktre s opodatkowane, zwolnione z VAT lub w ogle nie podlegaj temu podatkowi. Wyrnienie tych dwch ostatnich kategorii jest rwnie istotne w kontekcie komercjalizacji wynikw bada B+R, gdy umoliwia
okrelenie, w jakim zakresie PJB ma prawo do odliczenia podatku naliczonego przy zakupie towarw i usug, zwaszcza w przypadku tzw. wydatkw
oglnych101 (zob. akapit 515), a w jakim zakresie prawo to jej nie przysuguje.
172
A zatem wrd typw dziaalnoci prowadzonej przez PJB mona z perspektywy VAT wyrni m.in.:
1. Dziaalno komercyjn, do ktrej, oprcz sprzeday/udzielania licencji
na korzystanie z wartoci niematerialnych i prawnych, naley przykadowo odpatne wiadczenie usug naukowo-badawczych, wynajem
pomieszcze, prowadzenie szkole, organizacja konferencji itp. Dziaalno ta, co do zasady, stanowi dziaalno gospodarcz w rozumieniu
powyszej ustawy i podlega opodatkowaniu VAT wedug waciwych stawek.
2. Usugi edukacyjne, ktre s zwolnione z VAT.
3. Finansowan w szczeglnoci z dotacji podmiotowych dziaalno statutow, ktra co do zasady powinna pozostawa poza zakresem VAT.
173
rzykadowo, brak obowizku opodatkowania tego rodzaju czynnoci moe wynika z faktu
P
skorzystania ze zwolnienia przez PJB przewidzianego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT.
101
Prawo do odliczenia VAT naliczonego przysuguje PJB jedynie w zakresie wykonywanych
przez ni czynnoci opodatkowanych VAT.
100
75
174 Pastwowa Jednostka Badawcza majca zamiar wykonywa czynnoci
opodatkowane VAT (np. w zakresie komercjalizacji wynikw prac B+R) przed

dniem pierwszej czynnoci opodatkowanej ma obowizek zoy waciwemu dla siebie miejscowo naczelnikowi urzdu skarbowego zgoszenie rejestracyjne w zakresie podatku VAT jako tzw. podatnik VAT czynny.
175 Obowizek rejestracji nie bdzie mia zastosowania, jeli PJB wiadczy wy-
cznie usugi zwolnione z VAT102 (np. usugi edukacyjne), a sprzeda z tego

tytuu w poprzednim roku podatkowym nie przekroczya kwoty 150 000 z
netto (tj. bez VAT)103. W takim przypadku zgoszenie rejestracyjne nie jest
obowizkowe. Brak koniecznoci rejestracji VAT moe mie znaczenie dla
nowo powstajcych PJB, ktre jeszcze nie osigaj istotnych przychodw
z tytuu komercjalizacji wynikw prac B+R.
176 Pastwowa Jednostka Badawcza musi jednak pamita o tym, e brak reje-
stracji jednostki jako podatnika VAT wie si z niemonoci odliczenia

przez ni podatku naliczonego przy dokonywanych zakupach; PJB musi dokona kalkulacji, ktre rozwizanie (tj. skorzystanie/nieskorzystanie ze zwolnienia z VAT ze wzgldu na nieprzekroczenie limitu sprzeday) jest dla niej
bardziej opacalnezarwno pod wzgldem ekonomicznym, jak i ze wzgldu
na zwizane z rejestracj obcienia administracyjne.
177 Dziaalno naukowo-badawcza PJB jako czynno opodatkowana VAT.
Realizacja projektu badawczego przez PJB nie stanowi dziaalnoci gospodarczej (i w konsekwencji nie czy si z czynnociami opodatkowanymi VAT),
w sytuacji gdy jednostka nie ma zamiaru skomercjalizowania wynikw bada.
W tym kontekcie intencja PJB w stosunku do realizowanego projektu ma
decydujce znaczenie. Plany dotyczce przyszej komercjalizacji dokonanej
przykadowo poprzez sprzeda lub licencjonowanie ju na etapie rozpoczcia realizacji projektu przewiadczaj o tym, aby uzna dziaalno PJB jako
czynnoci opodatkowane VAT. Dziaalno PJB bdzie opodatkowana rwnie wwczas, gdy czynno zostaa wykonana jednorazowo w okolicznociach wskazujcych na zamiar wykonywania czynnoci w sposb czstotliwy.
178 Ponadto, w przypadku gdy czynnoci badawcze prowadzone s na zlecenie

zewntrznych podmiotw lub w celu pniejszego zbycia efektw tych prac,
102
103
Z godnie z art. 43 ust. 1 oraz art. 82 ust. 3 ustawy o VAT.

Przy czym w latach 20102011 obowizywa okres przejciowy tj. za 2010r. limit wynosi
100000z, a za 2011r. i lata nastpne 150000z przy zachowaniu okrelonych obowizkw formalnych.
76
powinny one stanowi czynno opodatkowan VAT w ramach dziaalnoci

gospodarczej PJB.
Zgodnie z przepisami o VAT104, przez wiadczenie usug rozumie si kade
wiadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemajcej osobowoci prawnej, ktre nie stanowi dostawy towarw.
Przez wiadczenie usug rozumie si rwnie przeniesienie praw do wartoci niematerialnych i prawnych, bez wzgldu na form, w jakiej dokonano
czynnoci prawnej.
179
Powysze oznacza, e w obrocie krajowym komercjalizacja wynikw prac

B+R polegajca na transferze praw wasnoci intelektualnej w formie np.
zbycia autorskich praw majtkowych lub udzielenia licencji do korzystania
z tych praw na gruncie ustawy o VAT bdzie stanowi wiadczenie usug105.
180
Stawki VAT. Od 1 stycznia 2011 r. obowizuje 23% stawka VAT na usugi naukowo-badawcze106. W przypadkach okrelonych w ustawie o VAT istnieje
moliwo zastosowania stawek obnionych. Przykadowo, 8% stawka VAT107
obejmuje usugi wiadczone przez twrcw i artystw wykonawcw (osoby
fizyczne) w rozumieniu przepisw ustawy Prawo autorskie, jednak usugi
te musz by wynagradzane w formie honorariw za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania108.
Przepis ten ma znaczenie w odniesieniu do ewentualnego pozyskania przez
PJB praw do wynikw prac B+R od osb fizycznych, np. naukowcw wsppracujcych z jednostk na podstawie umowy o dzieo lub umowy-zlecenia.
181
UWAGA!
wiadczenie usug przez PJB w ramach dziaalnoci gospodarczej
zasadniczo podlega 23% stawce VAT.
182
Art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Natomiast zbycie rzeczy ruchomej (np. prototypu innowacyjnego urzdzenia) bdzie stanowi odpatn dostaw towaru.
106
Do koca 2005 r. usugi naukowo-badawcze byy objte zwolnieniem z opodatkowania VAT.
Poczwszy od 1 stycznia 2006 r. zostay opodatkowane, co do zasady, podstawow stawk
VAT, ktra do koca 2010 r. wynosia 22%, natomiast w okresie od 1 stycznia 2011 r. podstawowa stawka podatku VAT wynosi 23%.
107
W okresie od 1 stycznia 2011 r. obniona 7% stawka podatku VAT zostaa podniesiona do poziomu 8%.
108
Zacznik 3 do ustawy o VAT, pozycja 181.
104
105
77
183 Moment powstania obowizku podatkowego. Zgodnie z ogln zasad109,
obowizek podatkowy z tytuu komercjalizacji wynikw prac B+R powstaje

z chwil wystawienia faktury, nie pniej ni 7. dnia od wykonania tej usugi
(w rozumieniu ustawy o VAT) przez PJB.
184
PRZYKAD
Instytut XYZ wnis do spki ABC aport, ktrego przedmiotem by prototyp. Aport prototypu stanowi dostaw towarw za wynagrodzeniem
w formie udziaw (w rozumieniu ustawy o VAT).
Instytut XYZ wystawi z tytuu wniesienia aportu faktur VAT w dniu
15 listopada z terminem patnoci do 30 listopada. Wniesienie aportu
(dostawa towarw) nastpio w dniu 20 listopada. Patno, w formie wydania udziaw spki ABC do Instytutu XYZ, nastpia 25 listopada.
Obowizek podatkowy powsta w dniu 15 listopada z chwil wystawienia
faktury przez Instytut XYZ.
185 Jeeli przed wykonaniem usugi (np. przed zbyciem praw do patentu) PJB
otrzymaa cz nalenoci (w charakterze zaliczki, przedpaty raty itp.),
obowizek podatkowy w tej czci powstaje z chwil otrzymania zaliczki.
Ustawa o VAT przewiduje szczeglny moment powstania obowizku podatkowego110 w zakresie:
usug sprzeday praw lub udzielania licencji i sublicencji;
przeniesienia lub cesji praw autorskich, patentw, praw do znakw towarowych (usugowych);
oddania do uywania wsplnego znaku towarowego albo wsplnego
znaku towarowego gwarancyjnego;
albo innych pokrewnych praw.
186 W przypadku tych usug obowizek podatkowy powstaje z chwil otrzymania

caoci lub czci zapaty, nie pniej jednak ni z upywem terminu patnoci
okrelonego w umowie lub fakturze.
187
PRZYKAD
Uczelnia LMN sprzedaa autorskie prawa majtkowe do wynalazku

firmie ABC.
109
110

Art. 19 ust. 13 pkt 9 w zwizku z art. 28l pkt 1 ustawy o VAT.
78
Umowa sprzeday zostaa zawarta w dniu 15 listopada. W tym samym

dniu uczelnia LMN wystawia faktur z tytuu sprzeday powyszych
praw, z terminem patnoci do 17 grudnia. Uczelnia otrzymaa zapat
w dniu 25 listopada. Obowizek podatkowy powsta w dniu 25 listopada
z chwil otrzymania przez uczelni zapaty.
Dziaalno PJB zwolniona z VAT. Pastwowe Jednostki Badawcze, ktre
komercjalizuj wyniki prac B+R, oprcz dziaalnoci opodatkowanej VAT
mog rwnie wykonywa czynnoci zwolnione z VAT lub w ogle niepodlegajce temu podatkowi.
188
W powyszym kontekcie w odniesieniu do PJB zastosowanie moe znale

zwolnienie dotyczce usug w obszarze edukacji. Artyku 43 ust. 1 pkt 26b
ustawy o VAT zwalnia bowiem od VAT usugi wiadczone przez uczelnie,
jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz jednostki badawczo-rozwojowe, w zakresie ksztacenia na poziomie wyszym oraz dostaw towarw
i wiadczenie usug cile z tymi usugami zwizane. Odwoanie si przez
ustaw o VAT do pojcia jednostek badawczo-rozwojowych bez ich ustawowego zdefiniowania powoduje, e kadorazowo niezbdna jest weryfikacja
statusu konkretnej jednostki111.
189
Fakt prowadzenia przez PJB dziaalnoci zwolnionej z VAT ma wpyw na

moliwo odliczenia VAT naliczonego w zwizku z zakupami realizowanymi
przez PJB. Dotyczy to przede wszystkim zakupw o charakterze oglnym,
ktre wi si zarwno z dziaalnoci zwolnion z VAT (np. usugi edukacyjne wiadczone przez PJB), jak i z dziaalnoci podlegajc opodatkowaniu VAT (np. realizowane w ramach dziaalnoci komercjalizujcej udzielenie
licencji lub sprzeda praw do wynikw prac B+R). Prowadzenie przez PJB
dziaalnoci zwolnionej oraz opodatkowanej powoduje konieczno odrbnego oznaczania czci podatku naliczonego, ktry zwizany jest z dziaalnoci opodatkowan, a take czci, ktra wie si z dziaalnoci nieopodatkowan. Jeli jednak nie da si wyodrbni kwot podatku zwizanych
z czynnociami opodatkowanymi i nieopodatkowanymi, podatnik ma prawo
190
111
W praktyce od 1 padziernika 2010 r. jednostki badawczo-rozwojowe dziaajce na podstawie

ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (Dz.U. z1985r. Nr36,
poz.170), ktre uzyskay kategori 1, 2, 3, 4 lub 5 na podstawie przepisw ustawy z dnia 8 padziernika 2004 r. o zasadach finansowania nauki, staj si instytutami badawczymi w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz.U. z2010r. Nr96, poz.618).
79
skorzysta z tzw. odliczenia proporcjonalnego. Proporcja odliczenia ustalana jest w oparciu o tzw. struktur sprzeday.
191 Odliczenie to odbywa si dwa razy. Po raz pierwszy w momencie nabycia towarw i usug, w ktrych cenie zawarty jest podatek majcy podlega odliczeniu wwczas obliczenie czci podatku do odliczenia odbywa si z zastosowaniem tzw. proporcji wstpnej (ustalanej jako procentowy wskanik
wartoci sprzeday opodatkowanej w wartoci sprzeday ogem, przy czym
bierze si pod uwag obroty z poprzedniego roku). Podatek podlegajcy odliczeniu okrela si przez pomnoenie wartoci niewyodrbnionego podatku
(zwizanego zarwno z czynnociami opodatkowanymi, jak i nieopodatkowanymi) przez proporcj wstpn.
192 Po zakoczeniu roku podatkowego cao niewyodrbnionego podatku
(zwizanego zarwno z czynnociami opodatkowanymi, jak i nieopodatkowanymi) mnoona jest przez inny wskanik proporcji, tzw. proporcj ostateczn, ktra obliczana jest na podstawie wartoci sprzeday opodatkowanej za rok,
ktrego dotyczy odliczenie, w wartoci sprzeday ogem za ten sam okres.
Proporcja ostateczna za dany rok jest jednoczenie proporcj wstpn na rok
nastpny. Po obliczeniu czci podatku naliczonego podlegajcego odliczeniu
moe pojawi si konieczno korekty odlicze (gdy cz podatku do odliczenia obliczona z zastosowaniem proporcji ostatecznej bdzie si rni od
kwoty odliczonej wyznaczonej w cigu roku za pomoc proporcji wstpnej).
193 Jeli obliczona proporcja przekroczya 98% oraz kwota podatku naliczonego
niepodlegajca odliczeniu, wynikajca z zastosowania tej proporcji, w skali

roku bya mniejsza ni 500 z, PJB ma prawo uzna, e proporcja ta wynosi
100% (jednostka ma prawo do penego odliczenia). Jednoczenie, gdy proporcja obliczona przez PJB nie przekroczya 2%, mona uzna, e proporcja
ta wynosi 0% (w takim przypadku jednostka nie bdzie miaa prawa do odliczenia podatku VAT).
194 Dotacje na dziaalno statutow PJB a VAT. Zgodnie z ogln zasad
wyraon w ustawie o VAT112, do podstawy opodatkowania czynnoci opodatkowanych VAT (np. polegajcych na komercjalizacji wynikw prac B+R)
doliczane s otrzymane dotacje, subwencje i inne dopaty o podobnym charakterze majce bezporedni wpyw na cen (kwot nalen) usug wiadczonych przez PJB, pomniejszone o kwot nalenego podatku.
112
80
Jednak dotacje otrzymywane przez PJB na dziaalno statutow powinny

pozostawa poza zakresem VAT, jeli nie wi si z dziaalnoci PJB, podlegajc opodatkowaniu VAT (np. gdy jednostki badawcze nie dokonuj
przeniesienia wasnoci wynikw prac B+R).
PRZYKAD
Instytut XYZ posiada status instytutu badawczego, prowadzcego dziaalno naukow i badawcz.
Instytut otrzymuje z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego dotacj
podmiotow na dofinansowanie dziaalnoci statutowej oraz dotacje celowe na dofinansowanie programw badawczych. Ponadto,
Instytut otrzymuje z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi dotacj celow na finansowanie programu wieloletniego Pastwowego Instytutu Badawczego. Dysponentem wynikw prac badawczych jest Instytut,
nie s one wasnoci Ministerstwa, ktre udzielio dotacji.
Z uwagi na to, e Ministerstwa jedynie finansuj projekty badawcze (nie
s ich zleceniodawc), to nie wystpuj tu czynnoci (wiadczenie
usug) podlegajce opodatkowaniu podatkiem VAT w rozumieniu
przepisw ustawy o VAT. Instytut XYZ nie opodatkowuje podatkiem od
towarw i usug wymienionych dotacji, traktujc je jako przychody niepodlegajce opodatkowaniu.
(por. interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez
Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu, z dnia 3 lutego 2010 r. ILPP2/443-1535/09-3/BA).
Odmiennie przedstawia si sytuacja, gdy uzyskane przez PJB rodki finansowe stanowi cz lub cao dopaty do ceny (jako pokrycie czci ceny
lub rekompensata z powodu jej obnienia), np. transfer wartoci niematerialnych i prawnych stanowicych na gruncie VAT usug wiadczon na rzecz
przedsibiorcy. Tego rodzaju dopata (tj. dotacja, subwencja lub inna dopata o podobnym charakterze) stanowi obok ceny uzupeniajcy j element
podstawy opodatkowania. Warto dopaty stanowi kwot brutto, tj. zawiera
w sobie warto podatku VAT i podlega opodatkowaniu wedug stawki wa
ciwej wiadczeniu, ktrego dopata dotyczy113. Obowizek podatkowy w stosunku do wartoci otrzymanej dopaty powstaje z chwil uznania rachunku
bankowego podatnika114.
or. interpretacja oglna Ministra Finansw dotyczca opodatkowania usug naukowoP
-badawczych, z dnia 10 lutego 2006r. PP3-812- 94/2006/BU/203.
114
113
81
195
196
197
198
199
UWAGA!
Dotacje i subwencje dla PJB, ktre maj charakter dopaty do ceny
usug wiadczonych przez PJB, powikszaj kwot nalen stanowic podstaw opodatkowania VAT (np. dopata dla PJB w celu
zmniejszenia ceny, w jakiej PJB bdzie sprzedawa licencj na software wytworzony w ramach dziaalnoci B+R).
rda:
Akty prawne:
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osb prawnych (t.j.
z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ze zm.)
Nr 96, poz. 619)
Nr 96, poz. 618)
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyszym (Dz.U. z 2005 r.
Nr 164, poz. 1365 ze zm.)
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarw i usug (t.j. Dz.U. z 2011 r.
Nr 177, poz. 1054 ze zm.)
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz.U. z 2010
r. Nr 96, poz. 615)
Nr 96, poz. 619 ze zm.)
Nr 96, poz. 618 ze zm.).
Orzecznictwo:
Wyrok WSA w Biaymstoku, z dnia 7 grudnia 2007 r. I SA/Bk 528/07
Interpretacja oglna Ministra Finansw, z dnia 10 lutego 2006 r., dotyczca opodatkowania usug naukowo-badawczych PP3-812- 94/2006/BU/203
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 17 lipca 2009 r. IPPB5/423-192/09-6/AS
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 9 lutego 2010 r. IPPB5/423-752/09-4/AM
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, z dnia 11 lutego 2010 r. IBPBI/2/423-1331/09/PC
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw wydana przez Dyrektora Izby
Skarbowej w Poznaniu, z dnia 3 lutego 2010 r. ILPP2/443-1535/09-3/BA.
82
3. Wyniki prac badawczych i rozwojowych jako przedmiot

komercjalizacji
3.1. Wyniki prac badawczych i rozwojowych
oraz zasady ich ochrony
Wyniki (rezultaty) prac badawczych i rozwojowych, jako wytwory dziaalnoci
intelektualnej czowieka, s uznawane i chronione na podstawie przepisw
szeregu rnych ustaw.
200
Niezalenie od tego, z jakim rodzajem wyniku (rezultatu) prac badawczych

i rozwojowych mamy do czynienia (odnonie rnic midzy poszczeglnymi
kategoriami wynikw prac B+R zob. akapit 219 i nastpne), wyniki prac badawczych chroni kodeks cywilny. Na mocy art. 23 kodeksu cywilnego, twrczo naukowa, wynalazcza lub racjonalizatorska podlega ochronie jako dobra osobiste czowieka.
201
W zalenoci od cech konkretnego wytworu115 ludzkiej myli, a wic charakteru, jaki przybior rezultaty prac B+R, moe by on dodatkowo chroniony na
podstawie jeszcze innych regulacji prawnych.
202
W szczeglnoci wyniki prac B+R, na podstawie ustaw szczeglnych, mog

stanowi m.in.:
1. Wynalazki chronione patentami (np. urzdzenia techniczne, substancje
chemiczne, wynalazki biotechnologiczne).
2. Wzory uytkowe chronione prawami ochronnymi (np. urzdzenia techniczne mniej nowatorskie ni wynalazki).
3. Wzory przemysowe chronione prawami z rejestracji (np. projekt nadwozia pojazdu mechanicznego).
4. Topografie ukadw scalonych chronione prawami z rejestracji.
5. Bazy danych chronione na podstawie ustawy o ochronie baz danych,
a w niektrych przypadkach take jako utwory chronione prawem autorskim (np. encyklopedia, ktra jest nie tylko usystematyzowanym zbiorem
danych, ale moe odznacza si twrczym charakterem struktury lub treci
hase).
6. Utwory (opisy, projekty, rysunki, artykuy naukowe itp.) chronione prawem
autorskim.
203
115
la odrnienia efektu prac badawczych i rozwojowych od praw, ktre im przysuguj, konD

kretne efekty lub rezultaty tych prac bd okrelane mianem wytworu.
83
204
UWAGA!
Wyniki (rezultaty) prac badawczych i rozwojowych mog take stanowi tajemnic przedsibiorstwa (odpowiednio tajemnic PJB).
205 Nie jest take wykluczone (co do zasady) czne stosowanie powyszych
systemw ochrony w stosunku do okrelonych rezultatw bada, o ile wytwory te razem speniaj cechy dwch lub wicej chronionych dbr intelektualnych. Poniej przedstawiamy wybrane wyniki prac B+R wraz ze wskazaniem, na jakiej podstawie mog by chronione:
206
Patenty
Wzory
uytkowe
Wzory
przemysowe
urzdzenia,
np. mechaniczne
substancje chemiczne
Bazy
danych
Prawa
autorskie
artykuy naukowe
monografie
mapy
receptury
procedury i sposb
wytworzenia danej
substancji
obrazy
programy komputerowe
produkty zdobnicze
Know-how
207 Naley rwnie podkreli, e ponisze uwagi odnosz si przede wszyst-
kim do prawa polskiego, jednak trzeba take pamita, e wpyw na polskie

przepisy i praktyk (sdw czy urzdw) wywieraj przepisy Unii Europejskiej (czsto stosowane wprost, np. w wypadku Wsplnotowych Wzorw
Przemysowychzob. akapity 219 i 265) oraz umowy midzynarodowe.
208 Szczeglna ochrona rezultatw prac B+R, w szczeglnoci jej zakres, warunki lub przesanki, zale od kwalifikacji danych rezultatw do odpowiedniej kategorii wasnoci intelektualnej.
84
3. Wyniki prac badawczych i rozwojowych jako przedmiot komercjalizacji
Ochrona wasnoci intelektualnej wymaga najczciej podjcia dodatkowych stara i to niezalenie od tego, do jakiej kategorii bdzie zalicza si
dany wytwr stanowicy efekt (rezultat) prac badawczych. Te dodatkowe
dziaania polegaj w szczeglnoci na rejestracji wyniku okrelonych prac
B+R w Urzdzie Patentowym RP (dalej: UPRP) lub innej instytucji (midzynarodowej, unijnej lub w analogicznym do UPRP organie w innym pastwie,
w ktrym PJB zamierza chroni swoje rozwizanie).
209
Rejestracja jako warunek ochrony dotyczy w szczeglnoci dbr zaliczonych

do wasnoci przemysowej (kategorii wszej ni wasno intelektualna), tj.:
1) wynalazkw,
2) wzorw uytkowych,
3) wzorw przemysowych,
4) znakw towarowych,
5) oznacze geograficznych,
6) topografii ukadw scalonych.
210
Do wasnoci przemysowej zalicza si take projekty racjonalizatorskie, ktre jednak nie wymagaj rejestracji. Stanowi one rozwizania, ktre nie
wchodz w skad adnej z wymienionych wyej kategorii. Nadaj si one
jednak do wykorzystania z innych wzgldw w ramach dziaalnoci gospodarczej (drobne zmiany i usprawnienia, takie jak pomysy na now organizacj pracy, zasady obiegu dokumentw, modyfikacje ustawienia maszyn itp.).
211
Wyej wymieniony katalog obejmuje m.in. znaki towarowe (oznaczenia towarw lub usug) oraz oznaczenia geograficzne (wskazujce na miejsce pochodzenia produktw), ktre nie maj jednak wikszego znaczenia z punktu
widzenia prac B+R. Pozostae dobra (wynalazki, wzory uytkowe, wzory
przemysowe oraz topografie ukadw scalonych) bd w dalszej czci
okrelane cznie jako dobra wasnoci przemysowej.
212
Czasem ochrona nie wymaga jednak adnych dodatkowych stara (tak jak
w przypadku praw autorskich) lub wymaga wycznie podjcia pewnych
dziaa faktycznych (tak jak w przypadku tajemnicy przedsibiorstwa).
213
85
214
PRZYKAD
I
Dr Jan Kowalski opisa w swojej publikacji powsta wedug wasnego po
mysu koncepcj (ide) zagospodarowania przestrzeni miejskiej wok
nowo powstaych budynkw mieszkalnych w Warszawie. Nie bdc pewnym odbioru swojego utworu, nie rozpowszechni go i odoy do szuflady.
Tym niemniej, ju od momentu ustalenia, tj. w tym przypadku przelania
koncepcji na papier, tak e przynajmniej teoretycznie kto inny ni autor
moe zapozna si z jego treci (chocia oprcz autora nikt jego utworu
nie widzia), przedmiotowy utwr podlega ochronie prawa autorskiego.
II
Uczelnia LMN wesza w posiadanie wynikw bada, mogcych stanowi
podstaw do dalszych prac, prowadzcych do opatentowania wynalazku.
Do chwili zakoczenia prac nad wynalazkiem pojawia si jednak problem ochrony dotychczasowych czciowych wynikw, dlatego te uczel
nia powinna podj dziaania majce na celu ochron tych wynikw jako
tajemnicy przedsibiorstwa. W tym celu uczelnia LMN podejmuje szereg
dziaa zabezpieczajcych, w tym m.in.: skaduje powysze wyniki
w miejscu o ograniczonym i ewidencjonowanym dostpie (np. w sejfie),
instaluje ograniczenia dostpu do wynikw gromadzonych w formie
elektronicznej (hasa, inne systemy identyfikacyjne) oraz zobowizuje
pracownikw (na pimie, np. w formie aneksu do umowy o prac) do zachowania poufnoci w odniesieniu do wyej wymienionych danych. Wszystkie dziaania wymienione powyej, poza zwikszeniem bezpieczestwa
danych, powoduj, e w wypadku ich wycieku lub innego udostpnienia
bez zgody uczelni, jednostce tej bdzie przysugiwaa ochrona prawna
(np. roszczenie odszkodowawcze wobec naruszyciela tajemnicy).
215 Typow cech praw wasnoci intelektualnej jest ich terytorialny charakter.
Oznacza to, e z zastrzeeniem kilku wyjtkw (zob. akapity 219 i 265) prawa wasnoci intelektualnej zapewniaj ochron okrelonym wytworom wycznie na terytorium danego pastwa. Jeeli uprawniony korzysta lub ubiega
si o ochron w kilku pastwach, uprawnienia, ktre bd mu przysugiwa,
bd w istocie stanowi zbir pojedynczych, niezalenych od siebie praw
obowizujcych w poszczeglnych pastwach. Nawet Patent Europejski
(zob. akapit 239) przyznawany jest na poszczeglne pastwa wskazane
przez uprawnionego.
86
Powysze stwierdzenie oznacza, e po pierwsze kady, komu zaley na jak

najszerszym zakresie ochrony (pod wzgldem terytorialnym), powinien ubiega si o patent (lub inne prawo) we wszystkich pastwach, na ktrych terenie ochron uwaa za istotn dla swoich interesw (np. zamierza prowadzi
tam swoj dziaalno, w szczeglnoci eksploatowa ekonomicznie swoje
rozwizanie lub obawia si jego bezprawnego wykorzystania). Po drugie,
wskazana regua sprawia, e decyzja (np. o udzieleniu patentu) odpowiedniego organu (zwaszcza urzdu patentowego) jednego pastwa nie ma, formalnie rzecz biorc, wpywu na decyzj organu w innym pastwie. Moe si
wic zdarzy, e decyzje te bd si rniy. Ponadto, w przypadku, w ktrym
dany urzd udzieli prawa (np. patentu), zasady ochrony (prawa i obowizki
osoby/spki, ktrej prawa udzielono) bd okrelone przepisami obowizujcymi w pastwie, na ktrego terenie urzd dziaa.
216
UWAGA!
Zgodnie z zasad terytorialnoci praw wasnoci intelektualnej (zob.
akapit 215), do okrelonej kwalifikacji wynikw (rezultatw) prac
B+R oraz ich ochrony bd miay przede wszystkim zastosowanie
przepisy poszczeglnych pastw, w ktrych PJB zamierza chroni
swoje dobra.
217
Najpowszechniej chronione s prawa autorskie do utworw, poniewa wikszo pastw na wiecie uznaje utwory powstae w innym pastwie za objte ochron take na ich terytorium. Zakres ochrony praw autorskich, pomimo
ich prawie powszechnej wzajemnej uznawalnoci, moe si jednak rni
w zalenoci od kraju ze wzgldu na rnice wynikajce z ustawodawstwa
krajowego (przykadowo, w Polsce prawo do dania bycia wymienionym
jako autor jest niezbywalne, twrca nie moe si go wic nieodwoalnie
zrzec; rozwizanie takie nie jest jednak wcale powszechne).
218
Pewnymi wyjtkami od zasady terytorialnoci s, jak dotd wycznie:

Wsplnotowy Znak Towarowy oraz Wsplnotowy Wzr Przemysowy, na
ktre prawa udzielane s przez Urzd ds. Harmonizacji Rynku Wewntrznego
w Alicante (dalej OHIM116) na obszar caej Unii Europejskiej. W pewnym
sensie jest to wic rozszerzenie zasady terytorialnoci na cae terytorium
Unii (wicej na temat Wsplnotowego Wzoru Przemysowego zob. akapit
265).
219
116
ang. Office for Harmonization in the Internal Market.
87
3.1.1. Wyniki prac B+R jako wynalazki
220 Wynalazki. Wynikiem (rezultatem) prac badawczych i rozwojowych moe

by wynalazek, czyli:
1) rozwizanie techniczne stanowice okrelony wytwr (np. urzdzenie)
lub
2) sposb wytwarzania danego wytworu (np. sposb otrzymywania okrelonej substancji chemicznej).
221 W pierwszym przypadku ochronie podlegaj waciwoci samego wytworu
(np. funkcje danego urzdzenia), w drugim za zdatno danego sposobu

(metody) do otrzymania wytworu o okrelonych waciwociach. Jeeli wynalazek dotyczy sposobu wytwarzania wytworw, wwczas patent obejmuje
take wytwory powstae wedug tego sposobu.
222 Z powyszego wynika, e ekonomiczna eksploatacja wynalazku, w zalenoci od jego rodzaju, moe polega na:
1) wytwarzaniu (i przykadowo sprzeday) okrelonych wytworw (np.
urzdze elektronicznych, ktrych konstrukcja stanowi wynalazek)
lub
2) korzystaniu w inny sposb z tych wytworw (np. wiadczeniu usug przy
ich uyciu),
lub
3) jeeli wynalazek sprowadza si do sposobu wytwarzania okrelonych
wytworw (np. istot wynalazku jest sposb otrzymywania okrelonej
substancji chemicznej), stosowaniu (na zasadzie wycznoci) powyszej metody,
4) dodatkowo take na sprzeday lub innej formie uzyskiwania korzyci
(np. na wycznym stosowaniu wytworw powstaych na skutek zastosowania tej metody).
223 Ekonomiczna eksploatacja wynalazku moe by podejmowana przez samego waciciela patentu lub przez inne osoby, jeeli:
1) patent zostanie na nie przeniesiony (np. sprzedany);
2) waciciel patentu zezwoli na korzystanie z wynalazku innej osobie
(udzieli licencji).
88
Wynalazek moe by chroniony patentem. Patentw na wynalazki udziela UPRP (a w innych pastwach ich krajowe urzdy patentowe), a take
EPO117 z siedzib w Monachium (zob. akapit 239).
224
Wynalazkiem w rozumieniu prawa wasnoci przemysowej s rozwizania

techniczne, ktre cznie speniaj nastpujce cechy118:
1. S nowe. Nowo wynalazku oznacza, e nie jest on w chwili zgoszenia
(lub innym czasie, wedug ktrego oznacza si na zasadzie wyjtku
pierwszestwo do uzyskania patentu zob. akapit 225) czci stanu
techniki. Przez stan techniki rozumie si wszystko to, co zostao udostpnione do wiadomoci powszechnej; dotyczy to, co do zasady, caego
wiata. Przykadowo, nie mona wic opatentowa koa, cho nikt nigdy
nie udzieli na koo patentu.
2. Cechuje je poziom wynalazczy. Wynalazek uwaa si za posiadajcy
poziom wynalazczy, jeeli nie wynika on dla znawcy (specjalisty w danej
dziedzinie) w sposb oczywisty ze stanu techniki (tzw. nieoczywisto
wynalazku). Przykadowo, substancja uzyskana z kilku istniejcych wczeniej skadnikw o waciwociach stanowicych sum waciwoci substancji skadowych, nie bdzie miaa poziomu wynalazczego.
3. Nadaj si do przemysowego stosowania. Wynalazek uwaany jest
za nadajcy si do przemysowego stosowania:
jeeli wedug wynalazku moe by uzyskiwany wytwr (tj.mona odtworzy wynalazek w realnym wiecie, przykadowo, konstruowa
urzdzenia odpowiadajce wynalazkowi, co do zasady, w nieograniczonej liczbie)
lub
jeeli wedug wynalazku moe by realizowany sposb w rozumieniu
technicznym (tzn. jeeli wynalazek daje wskazwki, jakie czynnoci
naley podj, aby osign efekt, np. uzyska okrelony wytwr),
rozwizanie, ktrego nie da si odtworzy w procesie przemysowym
(np. ze wzgldu na konieczno wykorzystania substancji, ktra nie
istnieje w naturalnym wiecie), nie bdzie moliwe do opatentowania.
225
Zgoszenie wynalazku (podobnie jak i pozostaych dbr wasnoci przemysowej) wymaga wykazania, e zgaszajcemu przysuguje prawo pierw-
226
ng. European Patent Office Europejski Urzd Patentowy. Jest to organ wykonawczy
a
Europejskiej Organizacji Patentowej, ktry ocenia zgoszenia wnioskw o patenty europejskie i je przyznaje.
118
Kada z ww. cech wynalazkw (warunkw uznania za wynalazek) zostaa w szczegowy
sposb zdefiniowana ustawowo.
117
89
szestwa do jego zgoszenia, to znaczy, e jako pierwszy dokonuje on zgoszenia danego dobra (przy czym zgoszenie wynalazku do UPRP w okresie
12 miesicy dla wynalazkw i wzorw uytkowych lub 6 miesicy dla wzorw przemysowych od daty zgoszenia w innym pastwie bdzie uznawane
za zgoszone w Polsce w tym samym momencie co data zgoszenia za
granic).
227 Przez uzyskanie patentu PJB nabywa prawo wycznego korzystania z wy-
nalazku w sposb zarobkowy na caym obszarze Polski lub w kadym innym

kraju, w ktrym uzyskuje patent (wyczne prawo do zarabiania na wynalazku).
Czas trwania ochrony patentowej wynosi 20 lat od daty dokonania zgoszenia wynalazku w UPRP (ewentualnie w EPO lub w UPRP w celu zainicjowania procedury przed EPO zob. akapit 239). Dwudziestoletnia ochrona
patentowa jest obecnie najczciej stosowanym rozwizaniem na wiecie
(przynajmniej w przypadku czonkw wiatowej Organizacji Handlu).
228 Szczegln kategori stanowi wynalazki biotechnologiczne dotyczce

wytworu skadajcego si z materiau biologicznego lub zawierajcego taki
materia albo sposobu, za pomoc ktrego materia biologiczny jest wytwarzany, przetwarzany lub wykorzystywany. Za wynalazki biotechnologiczne,
na ktre mog by udzielane patenty, uwaa si przede wszystkim:
1) wynalazki stanowice materia biologiczny, ktry jest wyizolowany ze
swojego naturalnego rodowiska lub wytworzony sposobem technicznym, nawet jeeli poprzednio wystpowa w naturze (np. komrka Brassica oleracea i sposb jej otrzymywania wynalazek dotyczy komrek
roliny B. oleracea, do ktrych cytoplazmy wprowadzono drog fuzji protoplastw mitochondria zawierajce DNA, ktry przynajmniej czciowo
pochodzi z komrek roliny B. napus);
2) wynalazki stanowice element wyizolowany z ciaa ludzkiego lub w inny
sposb wytworzony sposobem technicznym, wcznie z sekwencj lub
czciow sekwencj genu, nawet jeeli budowa tego elementu jest identyczna z budow elementu naturalnego (np. komrka otrzymana z ludzkiej embrionalnej komrki nerki poprzez fuzj ludzkich embrionalnych
komrek nerki i zmodyfikowanych komrek choniaka Burkitta, a take
sposb jej wytwarzania oraz linia komrkowa);
3) wynalazki dotyczce rolin lub zwierzt, jeeli moliwoci techniczne stosowania wynalazku nie ograniczaj si do szczeglnej odmiany rolin lub
rasy zwierzt (Krebsmaus/mysz do bada nad rakiem genom zwierzcia zmodyfikowano tak, aby u potomstwa bezporednio po narodzinach
pojawiay si dziedziczne choroby nowotworowe).
90
Wynalazek tajny. Wynalazek dokonany przez polskiego obywatela moe

by uznany za tajny, jeeli dotyczy obronnoci lub bezpieczestwa pastwa.
Odnosi si to w szczeglnoci do: rodzajw broni lub sprztu wojskowego
oraz sposobw walki; rodkw technicznych stosowanych przez suby pastwowe; nowych rodzajw wyposaenia i sprztu oraz sposobw ich wykorzystywania przez te suby. Wynalazek tajny stanowi tajemnic pastwow.
O tajnoci wynalazku dotyczcego obronnoci lub bezpieczestwa pastwa
postanawiaj Minister Obrony Narodowej, Minister Spraw Wewntrznych lub
Szef Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego.
229
Uznanie wynalazku za tajny oznacza, e jego zgoszenia mona dokona

tylko w celu zastrzeenia pierwszestwa do uzyskania patentu, lecz w okresie jego tajnoci UPRP nie rozpatruje tego zgoszenia. Przede wszystkim
jednak, prawo do uzyskania patentu na wynalazek tajny zgoszony w Urzdzie Patentowym w celu zastrzeenia pierwszestwa przechodzi, za odszkodowaniem, na Skarb Pastwa. Decyzja ta pociga wic za sob rodzaj
wywaszczenia uprawnionego.
230
Za tajny moe rwnie zosta uznany wzr uytkowy dotyczcy obronnoci

lub bezpieczestwa pastwa (wzorami takimi mog by np. wzory broni, pojazdw mechanicznych, umocnie, specjalnych rodkw cznoci przewodowej i bezprzewodowej)119.
231
3.1.2. Uzyskanie patentu

Uzyskanie patentu moe polega na skorzystaniu z jednej z trzech dostpnych
w Polsce procedur, odpowiadajcych trzem systemom ochrony wynalazkw, tj.:
1. Systemowi krajowemu, kiedy postpowanie toczy si przed UPRP
w celu uzyskania patentu wycznie na terytorium Polski.
2. Systemowi regionalnemu, kiedy postpowanie toczy si przed EPO
z moliwoci jego wszczcia take przed UPRP, w celu uzyskania Patentu Europejskiego na wybrane przez zgaszajcego (PJB) kraje.
3. Systemowi midzynarodowemu, kiedy postpowanie wszczynane jest
przed UPRP/EPO, w celu wstpnego uzyskania informacji na temat moliwoci opatentowania wynalazku we wskazanych krajach, a nastpnie
przechodzi do fazy postpowa rejestracyjnych w poszczeglnych pastwach wybranych przez zgaszajcego (PJB).
119
13 ust. 1 Rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 23 lipca 2002 r. w sprawie wynalazkw
i wzorw uytkowych dotyczcych obronnoci lub bezpieczestwa Pastwa (Dz.U. z 2002 r.

Nr 123, poz. 1056).
91
232
233 Naley doda, e dobiegaj koca prace nad wdroeniem patentu europejskiego. Patent uzyskany w ramach tego systemu bdzie obowizywa na
terenie caej Wsplnoty Europejskiej.
234 W kadym przypadku ochrona wynalazku trwa 20 lat i jest liczona od daty
dokonania zgoszenia rozwizania (a wic wszczcia procedury rejestracyjnej).
235 Za zgoszenie wynalazku w UPRP naley wnie opat w wysokoci 550z
(500 z w przypadku zgosze dokonywanych w postaci elektronicznej).

W sytuacji postpowania przed EPO opata podstawowa wynosi 105 (przy
zgoszeniu w formie elektronicznej) lub 190 (przy zgoszeniu w formie pisemnej). Naley jednak si liczy z dodatkowymi kosztami obejmujcymi publikacje, prowadzenie bada i poszukiwa.
236 W celu uzyskania patentu naley dokona zgoszenia wynalazku w UPRP.

Zgoszenie powinno zawiera m.in.120:
1) opis rozwizania ujawniajcy jego istot;
2) zastrzeenia patentowe okrelajce w sposb zwizy i jednoznaczny
(poprzez podanie cech technicznych rozwizania) zakres przedmiotowy
rozwizania, ktry ma by zastrzeony;
3) rysunki, jeeli s one niezbdne do zrozumienia wynalazku;
4) skrtowy opis, bdcy zwiz i jasn informacj, okrelajc przedmiot
i charakterystyczne cechy techniczne rozwizania.
237 Zgoszenia mona dokona na pimie, w tym take za pomoc telefaksu lub
w postaci elektronicznej, przy uyciu specjalnego oprogramowania oraz

bezpiecznego podpisu elektronicznego. W przypadku zgoszenia telefaksem
naley dostarczy orygina zgoszenia w terminie 30 dni od daty nadania.
238 Decyzja o udzieleniu bd o odmowie udzielenia patentu zostaje wydana po
przeprowadzeniu bada przez ekspertw UPRP (ewentualnie EPO lub innych urzdw patentowych w przypadku pozostaych procedur). Badania
prowadzi si w celu sprawdzenia, czy zgoszone rozwizanie stanowi wynalazek podlegajcy patentowaniu, a w szczeglnoci, czy jest ono nowym
rozwizaniem technicznym, nadajcym si do przemysowego stosowania
i posiadajcym poziom wynalazczy (zob. akapit 224). Urzd sprawdza take,
czy rozwizanie takie nie zostao ju opatentowane lub zgoszone wczeniej.
120
Art. 31 prawa wasnoci przemysowej.
92
Procedura uzyskania Patentu Europejskiego polega na tym, e PJB moe

zoy wniosek o patent w dowolnym krajowym urzdzie patentowym (take
w UPRP), wskazujc, dla ktrych pastw europejskich (stron Konwencji o
patencie europejskim) zgaszajcy domaga si ochrony. Patent Europejski
wywouje w kraju wskazanym przez wnioskodawc te same skutki, co patenty krajowe. Procedura przed EPO pozwala na znaczn oszczdno czasu
i rodkw, w porwnaniu z prowadzeniem odrbnych postpowa w celu
uzyskania patentu w poszczeglnych krajach.
239
240
UWAGA!
Przydatne adresy internetowe:
Urzd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (UPRP): www.uprp.pl
Europejski Urzd Patentowy (EPO): www.epo.org
W celu atwiejszego uzyskania patentu w wicej ni jednym pastwie oraz
prowadzenia rwnolegych postpowa w przedmiocie udzielenia patentu,
PJB moe skorzysta take z midzynarodowej procedury wynikajcej
z Ukadu o Wsppracy Patentowej (dalej: procedura PCT)121, ktrego stronami jest obecnie ponad 140 pastw na caym wiecie. Podstawow zalet
procedury PCT stanowi moliwo przeprowadzenia wstpnych bada co
do moliwoci opatentowania danego wynalazku na szerokim planie midzynarodowym. W ramach przedmiotowej procedury PJB skada jeden wniosek do krajowego urzdu i dopiero po uzyskaniu weryfikacji jego potencjau
podejmuje decyzj o wszczciu poszczeglnych krajowych postpowa patentowych.
241
Procedura PCT nie prowadzi do uzyskania nowego rodzaju patentu (tak jak
ma to miejsce w przypadku Patentu Europejskiego), jej celem bowiem jest
jedynie uatwienie uzyskania ochrony wynalazkw przez patenty krajowe
w innych pastwach. Omawiana procedura skada si z dwch faz:
1) fazy midzynarodowej, w ktrej okrelone urzdy patentowe (np. austra
lijski, chiski, kanadyjski, japoski, rosyjski, amerykaski, europejski)
prowadz poszukiwania wynalazkw zblionych do rozwizania zgoszonego przez PJB (w celu wstpnego sprawdzenia, czy wynalazek moe
uzyska ochron, czy te podobne rozwizanie ju opatentowano);
2) fazy krajowej, w ktrej (oddzielnie we wszystkich krajach, w ktrych PJB
zamierza uzyska patent) krajowe urzdy patentowe dokonuj penego
242
121
ang. Patent Cooperation Treaty w skrcie PCT.
93
badania wynalazku i wydaj decyzj o udzieleniu (lub odmowie udzielenia) patentu; decyzje poszczeglnych urzdw s w tej kwestii zupenie
niezalene od siebie.
243 Procedura PCT eliminuje konieczno wszczynania penej procedury przed
urzdem patentowym w kadym pastwie, w ktrym PJB chce chroni swoje

rozwizanie. W zamian PJB otrzymuje moliwo wstpnego sprawdzenia,
gdzie bdzie moliwe uzyskanie ochrony jej wynalazku. Dopiero po sprawdzeniu potencjau wynalazku PJB podejmuje decyzj o skierowaniu rozwizania do drugiej fazy, w wyniku ktrej moe uzyska patenty w wybranych
krajach.
244 W tabeli 3.1 zamieszczono najwaniejsze zalety i wady poszczeglnych procedur.
Tabela 3.1. Zalety i wady procedur patentowych

Rodzaj procedury
Zalety
Wady
Procedura krajowa
najnisze koszty
ochrona tylko na terytorium

Polski
Procedura
przed EPO
moliwo uzyskania patentu

we wszystkich wybranych
pastwach (na podstawie
jednego wniosku)
wysze koszty ni w przypadku

procedury krajowej (oraz koszty
dodatkowe)
Procedura PCT
moliwo uzyskania patentu

we wszystkich wybranych
pastwach (na podstawie
jednego wniosku)
moliwo wstpnego spraw
dzenia potencjau wynalazku
nisze koszty i mniej formal
noci ni w przypadku odrb
nych postpowa przed
poszczeglnymi urzdami
patentowymi
stosunkowo wysokie koszty

w porwnaniu z pojedynczym
zgoszeniem krajowym
245 Tabela 3.2 przedstawia przykadowe zestawienie kosztw w postpowaniu
o udzielenie patentu. Szczegowe wyliczenie kosztw danego postpowania zaley od konkretnego przypadku, a opaty w postpowaniu ulegaj take zmianom w czasie. Wicej informacji mona uzyska na stronach UPRP
oraz EPO (zob. ramk w akapicie 238).
94
Tabela 3.2. Przykadowe opaty w postpowaniu o udzielenie patentu

Rodzaj procedury
Przykadowe opaty
Procedura krajowa
opata za zgoszenie: 500/550z

opata za publikacj informacji o udzielonym patencie: 90z
opata za publikacj owiadczenia o gotowoci udzielenia licencji:
100z
Procedura
przed EPO
o
pata za zgoszenie: 105/190
o
pata za przeprowadzenie poszukiwa: 1105
o
pata za wyznaczenie jednego lub wikszej liczby pastw
czonkowskich: 525
o
pata za przeprowadzenie bada: 1480
o
pata za udzielenie patentu: 830
Procedura
PCT (opaty s
ponoszone, gdy
zgoszenie dokonywane jest
w UPRP)
opata za przekazanie zgoszenia patentowego dokonanego

w UPRP do procedury midzynarodowej: 300z
opata za zgoszenie:1330 frankw szwajcarskich
opata za przeprowadzenie poszukiwa:1785
opata za przeprowadzenie badania wstpnego:1760
Tabela 3.3 przedstawia porwnanie najwaniejszych etapw poszczeglnych procedur.

Tabela 3.3. Etapy procedur patentowych
Procedura krajowa
Procedura przed EPO
Procedura PCT
dokonanie zgoszenia
w UPRP
badania formalno-prawne
badanie stanu techniki
z dziedziny, ktrej dotyczy
rozwizanie (sporzdzenie
raportu z poszukiwa)
ogoszenie o zgoszeniu
wynalazku w Biuletynie
UPRP
badanie merytoryczne
zdolnoci patentowej wynalazku (czy rozwizanie
ma cechy wynalazku)
wydanie decyzji (o udzieleniu lub odmowie udzielenia
patentu)
dokonanie zgoszenia
w UPRP
przekazanie zgoszenia
do EPO
badania formalno-prawne
badanie stanu techniki
z dziedziny, ktrej dotyczy
rozwizanie
publikacja zgoszenia
wraz z raportem o stanie
techniki
badanie merytoryczne
zdolnoci patentowej wynalazku (czy rozwizanie
ma cechy wynalazku)
wydanie decyzji (o udzieleniu lub odmowie udzielenia
patentu)
dokonanie zgoszenia
w UPRP
przekazanie zgoszenia
do fazy midzynarodowej
faza midzynarodowa
(poszukiwania prowadzone
przez wybrane urzdy
patentowe) oraz sporzdzenie raportu
faza krajowa (pene
badanie rozwizania przez
krajowe urzdy patentowe
wskazane przez wniosko
dawc lub EPO)
95
246
3.1.3. Wyniki prac B+R a wzory uytkowe
247 Wynikiem (rezultatem) prac badawczych nie zawsze jest wynalazek, poniewa prace badawcze mog doprowadzi do powstania nieco mniej nowatorskiego wytworu lub rozwizania okrelanego mianem wzoru uytkowego.
Wzr uytkowy stanowi odrbne (niezalene) od wynalazku rozwizanie,
chocia niektre jego cechy zbliaj go do wynalazkw.
248 Wzorem uytkowym (zwanym czasem maym wynalazkiem) jest nowe

i uyteczne rozwizanie o charakterze technicznym, dotyczce ksztatu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwaej postaci. W szczeglnoci, wzr
taki uwaa si za rozwizanie uyteczne, jeeli pozwala ono na osignicie
celu majcego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobw. Ponadto, tak jak w przypadku wynalazku, nowo wzoru uytkowego
oznacza, e w chwili zgoszenia (lub w innym czasie, wedug ktrego okrela
si, na zasadzie wyjtku, pierwszestwo do uzyskania prawa ochronnego)
nie jest on czci stanu techniki (por. akapit 224).
249 Za wzory uytkowe nie uwaa si jednak: odkry; teorii naukowych i metod
matematycznych; wytworw o charakterze jedynie estetycznym; planw, zasad i metod dotyczcych dziaalnoci umysowej lub gospodarczej oraz gier;
wytworw, ktrych niemoliwo wykorzystania moe by wykazana w wietle powszechnie przyjtych i uznanych zasad nauki; programw do maszyn
cyfrowych; przedstawienia informacji.
250 Na wzr uytkowy UPRP moe udzieli prawo ochronne, ktrego czas trwa-
nia wynosi 10 lat od daty dokonania zgoszenia wzoru uytkowego

w urzdzie. Tak jak w przypadku patentu, prawo ochronne uprawnia do wycznego korzystania ze wzoru uytkowego w sposb zarobkowy lub zawodowy na caym obszarze Polski.
251 Praw ochronnych nie udziela si na wzory uytkowe, ktrych wykorzystywa-
nie byoby sprzeczne z porzdkiem publicznym lub dobrymi obyczajami, na

odmiany rolin lub rasy zwierzt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli
rolin lub zwierzt, na sposoby leczenia ludzi i zwierzt metodami chirur
gicznymi lub terapeutycznymi oraz na sposoby diagnostyki stosowane na
ludziach lub zwierztach.
252 Postpowanie w przedmiocie udzielenia prawa ochronnego na wzr uytko-
wy przypomina postpowanie dotyczce udzielenia patentu (wynikiem prac

96
badawczych moe by np. wzr uytkowy na urzdzenie do wymiany ciepa

lub wzr uytkowy ochronnego skafandra filtrowentylacyjnego). W celu uzyskania prawa ochronnego naley wic dokona zgoszenia wzoru uytkowego w UPRP.
Zgoszenie wzoru uytkowego powinno zawiera m.in.:
1) opis rozwizania ujawniajcy jego istot;
2) zastrzeenia ochronne okrelajce w sposb zwizy i jednoznaczny, poprzez podanie cech technicznych rozwizania, zakres przedmiotowy rozwizania, ktry ma by zastrzeony;
3) rysunki;
4) skrtowy opis bdcy zwiz i jasn informacj okrelajc przedmiot
i charakterystyczne cechy techniczne rozwizania.
253
Zgoszenia mona dokona na pimie (w tym rwnie za pomoc telefaksu)

lub w postaci elektronicznej, przy uyciu specjalnego oprogramowania oraz
bezpiecznego podpisu elektronicznego. W przypadku zgoszenia telefaksem
naley dostarczy orygina zgoszenia w terminie 30 dni od daty nadania.
Naley rwnie wnie opat (550 z za zgoszenia pisemne lub 500 z
w przypadku zgosze dokonywanych w postaci elektronicznej). Decyzja
o udzieleniu bd o odmowie udzielenia prawa ochronnego zostaje wydana
po przeprowadzeniu przez ekspertw UPRP bada obejmujcych przesanki
jego udzielenia.
254
Dodatkowo, prawo przewiduje, e PJB zgaszajca wynalazek moe rwnie zoy wniosek o udzielenie prawa ochronnego na wzr uytkowy dla
tego samego wytworu, jeeli ma on rwnie jego cechy. Przedmiotowe zgoszenie moe nastpi w toku rozpatrywania zgoszenia o przyznanie patentu lub w okresie 2 miesicy od daty uprawomocnienia si decyzji o odmowie
udzielenia patentu; zgoszenie wzoru uytkowego uwaa si wtedy za dokonane w dniu zgoszenia wynalazku. Tym sposobem moliwe jest wic uratowanie rozwizania, ktre nie bdc wynalazkiem, stanowi przynajmniej
wzr uytkowy. Moliwo ta jest o tyle wana, e wraz ze zgoszeniem wynalazku (a dokadniej wraz z publikacj informacji o zgoszeniu przez UPRP)
wytwr traci cech nowoci. Bez wskazanej wyej moliwoci nie byoby
wic moliwe ponowne zgoszenie tego wytworu jako wzoru uytkowego.
255
Tak jak w przypadku wynalazkw, wzr uytkowy moe zosta uznany za

tajny (zob. akapit 231).
256
97
3.1.4. Wyniki prac B+R a wzory przemysowe
257 Wyniki prac badawczych i rozwojowych mog podlega ochronie take jako
wzr przemysowy (zwaszcza gdy ich rezultatem jest wytwr materialny, taki
jak urzdzenie techniczne, np. pojazd mechaniczny, radar, innego rodzaju
sprzt). Dotyczy to sytuacji, w ktrej powstae urzdzenie odznacza si nie
tyle (lub nie tylko) unikalnymi waciwociami technicznymi (i moe uzyska
ochron patentow jako wynalazek), ale szczeglnymi walorami zewntrznymi (w szczeglnoci estetycznymi, ale i praktyczn funkcjonalnoci).
Moliwe jest wwczas uzyskanie na taki wzr przyznawanego przez UPRP
prawa z rejestracji.
258 Udzielenie ochrony wymaga wykazania przez PJB, e wzr przemysowy
ma cechy okrelone w ustawie Prawo wasnoci przemysowej, tj. stanowi

now i majc indywidualny charakter posta wytworu lub jego czci, nadan mu w szczeglnoci przez cechy linii, konturw, ksztatw, kolorystyk,
struktur lub materia wytworu oraz przez jego ornamentacj. Wzr przemysowy w rozumieniu powyszej ustawy zbliony jest wic do pochodzcego
z jzyka angielskiego pojcia design (ang. projekt, wzr, model). Cechy
wzoru przemysowego, stanowice zarazem przesanki jego rejestracji, zostay szczegowo opisane w ustawie Prawo wasnoci przemysowej.
259 Warto zaznaczy, e w przypadku wzoru przemysowego pojcie wytworu
(mogcego by nonikiem wzoru) ma swoj ustawow definicj. Mianowicie

jest nim kady przedmiot wytworzony w sposb przemysowy lub rzemielniczy, taki jak: opakowania, symbole graficzne, kroje pisma typograficznego,
a take przedmioty skadajce si z wielu wymienialnych czci skadowych
umoliwiajcych ich rozoenie i ponowne zoenie, jak rwnie cz skadowa, widoczna w trakcie uywania danego przedmiotu lub mogca by
przedmiotem samodzielnego obrotu (np. czci zamienne do urzdze technicznych, ktre su funkcjonowaniu tego sprztu, ale mog by sprzedawane zupenie oddzielnie).
260 Wzr przemysowy uwaa si z kolei za nowy, jeeli przed jego zgoszeniem
(a cilej dat, wedug ktrej oznacza si pierwszestwo do uzyskania prawa z rejestracji zob. akapit 226) nie zosta udostpniony publicznie wzr
identyczny lub rnicy si jedynie nieistotnymi szczegami. Odnosi si to
w szczeglnoci do udostpnienia wzoru osobom zajmujcym si zawodowo
dziedzin, ktrej wzr dotyczy. Wzr przemysowy nie traci cechy nowoci
(a wic moe zosta zgoszony do rejestracji mimo ujawnienia), jeeli zosta
98
ujawniony osobie trzeciej, ktra bya zobowizana do zachowania poufnoci

(w szczeglnoci tajemnicy przedsibiorstwa). Cecha nowoci nie podlega
utracie take w sytuacji, gdy wzr przemysowy zosta ujawniony w cigu
12 miesicy przed dat zgoszenia przez twrc lub za jego zgod, jak rwnie w przypadku, gdy ujawnienie nastpio w wyniku naduycia popenionego wobec twrcy lub jego nastpcy prawnego.
Wzr przemysowy odznacza si indywidualnym charakterem, jeeli oglne
wraenie, jakie wywouje, rni si od oglnego wraenia wywoanego przez
inny wzr. Chodzi tutaj o ocen dokonan przez potencjalnego zorientowanego uytkownika, a wic osob, dla ktrej istotne (i wyrniajce) mog
okaza si cechy niedostrzegalne dla laika. Przy ocenie indywidualnego
charakteru wzoru przemysowego bierze si pod uwag zakres swobody
twrczej przy jego opracowywaniu. Oznacza to, e im wikszy wpyw na poszczeglne elementy wzoru miay narzucone zaoenia czy wymogi techniczne, tym mniej indywidualny charakter tych elementw, a wic tym wiksz rol musz odgrywa elementy twrcze, tak aby oglne wraenie wywoywane przez wzr odrniao go od innych wytworw.
261
Ochrona wzoru przemysowego polega na udzieleniu prawa z rejestracji

przez UPRP. Praw z rejestracji nie udziela si jednak na wzory przemysowe,
ktrych wykorzystywanie byoby sprzeczne z porzdkiem publicznym lub dobrymi obyczajami. Warto zaznaczy, e wytwory, zarejestrowane jako wzory
przemysowe, wprowadzone do obrotu po wyganiciu prawa z rejestracji
nie s chronione prawem autorskim.
262
Podobnie jak w przypadku pozostaych praw wasnoci przemysowej, zgoszenie wzoru przemysowego wymaga zoenia wniosku wskazujcego
zgaszajcego (PJB) i okrelajcego przedmiot zgoszenia. Do wniosku naley doczy opis wzoru wraz z ilustracj. Zgoszenie wkienniczego wzoru
przemysowego moe take zawiera prbki materiau.
263
Zgoszenie moe by dokonane pisemnie, a take faksem (orygina zgoszenia naley wwczas dostarczy w terminie 30 dni od daty nadania). Opata
za zgoszenie wzoru przemysowego wynosi obecnie 300z. Warto doda,
e jednym wnioskiem o rejestracj mona dokona zgoszenia kilku postaci
wzoru przemysowego (do dziesiciu, chyba e odmiany te tworz w caoci
komplet wytworw), pod warunkiem e charakteryzuj si one wsplnymi
cechami istotnymi.
264
99
265 Po udzieleniu prawa z rejestracji wzoru przemysowego uprawniony otrzy-
muje wiadectwo rejestracji. Prawa z rejestracji udziela si na 25 lat. Podobnie jak w pozostaych przypadkach, przez uzyskanie prawa z rejestracji
uprawniony nabywa prawo wycznego korzystania ze wzoru przemysowego w sposb zarobkowy lub zawodowy na caym obszarze Rzeczypospolitej
Polskiej. Uprawniony uzyskuje wic analogiczne w stosunku do pozostaych
dbr wasnoci przemysowej wyczne prawo zarabiania na wzorze przemysowym.
266 Przepisy prawa Unii Europejskiej pozwalaj rwnie na uzyskanie rejestracji
Wsplnotowego Wzoru Przemysowego dokonywanej przez OHIM. Udzielone przez OHIM prawo przyznaje uprawnionemu ochron na terenie caej
Unii. Pod pewnymi warunkami Wsplnotowy Wzr Przemysowy podlega
ochronie bez koniecznoci rejestracji, a jedynie na skutek jego upublicznienia.
3.1.5. Wyniki prac B+R jako inne dobra chronione
prawami wasnoci intelektualnej
267 Wyniki prac badawczych mog take przyjmowa posta innych dbr wa-
snoci intelektualnej ni omwione powyej (podlegajc ochronie waciwej

dla tych dbr). W szczeglnoci, jeeli prowadzone prace pozwol na stworzenie nowej koncepcji topografii ukadu scalonego, prawo wasnoci
przemysowej umoliwia uzyskanie ochrony na t topografi. Zgodnie z powysz ustaw, przez topografi ukadu scalonego rozumie si rozwizanie
polegajce na przestrzennym, wyraonym w dowolny sposb rozplanowaniu elementw, z ktrych co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz
wszystkich lub czci pocze ukadu scalonego122.
268 Na oryginaln topografi (tj. bdc wynikiem pracy intelektualnej twrcy
i nieznan powszechnie w chwili jej powstania) udzielane jest prawo z rejestracji dajce wyczno na korzystanie z niej w sposb zarobkowy lub zawodowy na obszarze Polski. Rejestracja nie bdzie jednak moliwa, jeeli
przed zgoszeniem w UPRP topografia bya wykorzystywana jawnie w celach handlowych w okresie duszym ni 2 lata, a take jeeli od jej dokonania i utrwalenia w dowolnej formie mino 15 lat i nie bya ona wykorzystywana w celach handlowych.
122
100
Powysze stanowi kryterium nowoci swoiste dla tej kategorii praw wasnoci
przemysowej. Kryterium to jest dla zgaszajcego o wiele mniej restryktywne ni kryterium nowoci stosowanie w przypadku form wasnoci przemysowej omwionych powyej (przede wszystkim ze wzgldu na moliwo
rejestracji topografii ju ujawnionej publicznie). Moliwe jest take uzyskanie
prawa z rejestracji na topografi skadajc si z elementw powszechnie
znanych, jednak tylko w takim zakresie, w jakim kombinacja tych elementw
jest oryginalna (rejestracji i ochronie podlega wic tylko oryginalno samej
kombinacji, a nie pozostae elementy)123.
269
W celu uzyskania prawa z rejestracji topografii ukadu scalonego, PJB musi

zoy w UPRP podanie zawierajce materia identyfikujcy topografi, obejmujcy dane niezbdne do jej jednoznacznego okrelenia, a take owiadczenie dotyczce daty jej wprowadzenia do obrotu, jeeli miao ono miejsce
przed dokonaniem zgoszenia. Warto doda, e zgaszajcy nie ma obowiz
ku ujawniania informacji, ktre stanowi tajemnic produkcyjn lub handlow,
o ile nie s niezbdne do identyfikacji topografii. Jedno zgoszenie topografii
moe dotyczy tylko jednego rozwizania. Urzd Patentowy RP wydaje decyzj o udzieleniu prawa z rejestracji, jeeli po sprawdzeniu zgoszenia nie
stwierdzi przeszkd do uzyskania prawa z rejestracji.
270
3.1.6. Wyniki prac B+R jako utwory w rozumieniu prawa autorskiego

Prawo autorskie chroni utwory, tj. kady przejaw dziaalnoci twrczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezalenie od
wartoci, przeznaczenia i sposobu wyraenia. Nie podlegaj jednak ochronie odkrycia, idee, procedury, metody i zasady dziaania oraz koncepcje matematyczne. Naley podkreli, e prawo autorskie chroni wycznie sposb wyraenia danej koncepcji (idei), a nie sam koncepcj.
271
Powysze oznacza, e rezultaty (zwaszcza postrzegalne efekty) prac badawczych bd utworami (a wic bd chronione), jeeli:
1) powstay w wyniku twrczej dziaalnoci czowieka (np. nie bdzie utworem skan/odbitka powierzchni badanego przedmiotu czy muszla mi
czaka);
2) maj indywidualny charakter, tj. sposb ich wyraenia odrnia je od innych utworw (np. zjawisko opisane w artykule naukowym musi zosta
przedstawione przez autora jego wasnymi sowami);
272
123
Art. 196 i nastpne prawa wasnoci przemysowej.
101
3) zostay ustalone w jakiejkolwiek postaci, tj. w formie pisemnej, graficznej,

na rnorakich nonikach itp. (utwr, ktry pozostaje w gowie twrcy, nie
podlega ochronie).
273 Istotne jest zastrzeenie, e w Polsce (jak i w caej Unii Europejskiej) pro-
gramy komputerowe podlegaj ochronie prawa autorskiego, a nie prawa

patentowego (nie mona, co do zasady, opatentowa oprogramowania).
Ochronie podlega wic sposb wyraenia programu (kod rdowy/maszynowy),
a nie funkcje czy waciwoci algorytmu stworzonego przez programist.
274
UWAGA!
W Polsce (a take w Unii Europejskiej) nie mona opatentowa oprogramowania.
275 Prawa autorskie przysuguj twrcy (zob. akapit 370) bez koniecznoci spe-
nienia jakichkolwiek formalnoci. Nie jest wymagane zarejestrowanie lub

zgoszenie utworu do jakiegokolwiek rejestru ani te oznaczanie utworu w jakikolwiek sposb (cho jest dopuszczalne).
276 Prawo autorskie nie chroni opublikowanych opisw patentowych lub ochronnych, nawet jeeli mona je uzna za utwory ze wzgldu na ich cechy.
277 Prawa autorskie przyjmuj posta:
1) niezbywalnych praw osobistych (m.in. prawo do autorstwa, oznaczenia utworu nazwiskiem lub pseudonimem, nienaruszalnoci treci i formy,
nadzoru nad sposobem korzystania z utworu itp.);
2) zbywalnych praw majtkowych (prawo do korzystania z utworu i rozporzdzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia
za korzystanie z utworu).
278 Prawa osobiste przysuguj twrcy za jego ycia. Prawa majtkowe wygasa-
j, co do zasady, po upywie 70 lat od mierci ich twrcy (w przypadku utworw wspautorskichpo upywie 70 lat od mierci ostatniego wsptwrcy).
279 Jednym z najwaniejszych poj prawa autorskiego s pola eksploatacji,

ktre stanowi sposb, w jaki mona korzysta z utworu. Prawo autorskie
nie zawiera definicji tego pojcia, jednak przykadowo wskazuje nastpujce
pola:
102
1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu wytwarzanie okrelon technik egzemplarzy utworu, w tym technik drukarsk, reprograficzn, zapisu magnetycznego oraz technik cyfrow;
2) w zakresie obrotu oryginaem albo egzemplarzami, na ktrych utwr
utrwalono wprowadzanie do obrotu, uyczenie lub najem oryginau albo
egzemplarzy;
3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposb inny ni okrelony powyej publiczne wykonanie, wystawienie, wywietlenie, odtworzenie
oraz nadawanie i reemitowanie, a take publiczne udostpnianie utworu
w taki sposb, aby kady mg mie do niego dostp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Przykadowe pola eksploatacji wskazane powyej odnosz si przede wszyst
kim do utworw w tradycyjnym rozumieniu (dzie literackich, muzycznych
itp.). Moliwe jest sformuowanie take innych pl eksploatacji dla bardziej
niestandardowych utworw, w szczeglnoci tych o zastosowaniach technicznych i naukowych. Do takich pl eksploatacji na przykad mona zaliczy:
1) prawo do jednokrotnego, publicznego odczytu cudzego opracowania (referatu) lub prawo cytatu znacznych fragmentw cudzego opracowania;
2) wykonywanie i rozpowszechnianie wytworw (np. urzdze mechanicznych) wedug projektw (w przypadku braku ochrony patentowej);
3) prawo do wykorzystania utworu (np. artykuu) lub jego czci w publikacji
zbiorowej, okrelonej serii wydawniczej, podrczniku akademickim itp.
280
Rozwj nowych technologii, w tym rodkw komunikacji, przyczynia si rwnie do tego, e powstaj nowe pola eksploatacji, ktre nie istniay w chwili
powstania utworu.
281
UWAGA!
Kada umowa dotyczca przeniesienia (a take licencji) majtkowych praw autorskich musi koniecznie zawiera wskazanie pl eksploatacji, na ktrych dochodzi do przeniesienia.
282
O ile utwory nie s przeznaczone na wasny uytek twrcy, mog one przynosi dochd przede wszystkim poprzez: ich rozpowszechnianie, wprowadzanie do obrotu, uyczenie lub najem, ewentualnie publiczne wykonywanie, wystawianie czy wywietlanie, a take publiczne udostpnianie w taki
sposb, aby kady mg mie do nich dostp (w szczeglnoci w Internecie).
283
103
Ekonomiczne wykorzystanie utworw moe polega take na ich licencjonowaniu celem umoliwienia peniejszego124 ni w wypadku obrotu egzemplarzem wykorzystania tych utworw przez licencjobiorc (zob. akapit 661 i nastpne).
3.1.7. Wyniki prac B+R jako tajemnica przedsibiorstwa
284 Rezultat prac badawczych moe podlega ochronie take jako tajemnica
przedsibiorstwa. Kada informacja o wartoci gospodarczej, ktra wedug

jej posiadacza nie powinna, w jego interesie, zosta upubliczniona lub
choby przekazana innemu podmiotowi, moe by chroniona jako tajemnica
przedsibiorstwa w rozumieniu art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W wietle unormowa tej ustawy, przez tajemnic przedsibiorstwa
rozumie si nieujawnione do wiadomoci publicznej informacje techniczne,
technologiczne, organizacyjne przedsibiorstwa lub inne informacje posiadajce warto gospodarcz. Naruszenie tajemnicy stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Ochrona prawna tajemnicy przedsibiorstwa wymaga jednak podjcia pewnych dziaa faktycznych.
285 Dane lub informacje, stanowice tajemnic przedsibiorstwa, mog obejmo-
wa nie tylko opisane powyej dobra wasnoci przemysowej, ale take

wszelkiego rodzaju koncepcje, idee, pomysy, metody, jak rwnie know-how, ktre rzadko lub z trudem mogyby zalicza si do ktrej z wymienionych wyej kategorii. Dla ochrony prawnej wystarczy, e bd one miay
rzeczywist warto ekonomiczn oraz e przedsibiorca (PJB) podejmie dziaania majce na celu ich ochron. Do dziaa takich mona zaliczy m.in. stosowanie technicznych rodkw zabezpieczania danych (hase
dostpowych, innych systemw identyfikacji bd ewidencji osb, ktre
maj dostp do danych, innych ogranicze, gwarancji prawnych, takich jak
umowy o zachowaniu poufnoci z pracownikami lub kontrahentami itp.).
286 Szczeglnym dobrem, chronionym najczciej w ramach tajemnicy przed-
sibiorstwa, jest tzw. know-how, ktry przepisy polskiego prawa (gwnie

ustaw podatkowych i rachunkowych) definiuj jako uzyskane informacje,
zwizane z wiedz w dziedzinie przemysowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej, mogce stanowi wkady niepienine o okrelonej wartoci.
W ramach tej kategorii mieci si m.in. wiedza wynikajca z dowiadczenia,
zgromadzona w toku prowadzonej dziaalnoci. Naley pamita, e posia124
Okrelonego w umowie licencyjnej.
104
danie tej wiedzy powinno by zawsze dokumentowane. O ile zgromadzony

przez przedsibiorc kapita intelektualny i dowiadczenie nie zaliczaj si
do adnego z praw wasnoci intelektualnej, ochron know-how moe zapewni tajemnica przedsibiorstwa.
Know-how ma czsto bardzo du warto ekonomiczn, z czego nie kady
przedsibiorca zdaje sobie spraw. Dane dotyczce dostawcw i klientw,
wydajnej produkcji danego dobra, strategie marketingowe czy wyniki bada
rynkowych s unikalnymi informacjami, ktrych pozyskanie nierzadko jest
bardzo czasochonne, jak rwnie wymaga duych inwestycji finansowych.
Dlatego ochrona tego typu informacji jest kluczowa w dziaalnoci przedsibiorcw, w tym PJB, ktre mog taki know-how komercjalizowa.
287
Chocia PJB nie s, co do zasady, przedsibiorcami, to jednak przepisy o tajemnicy przedsibiorstwa stosuje si rwnie do nich. Ustawa o instytutach
badawczych stanowi, e czonkowie ich rad naukowych, zatrudnieni poza
instytutem, s zobowizani do nieujawniania uzyskanych informacji, stanowicych tajemnic przedsibiorstwa w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ponadto, zgodnie z art. 15 ustawy o zasadach finansowania nauki, wnioski, recenzje, umowy i raporty z realizacji zada finansowych
ze rodkw na nauk stanowi tajemnic przedsibiorstwa w rozumieniu
przepisw o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i mog by udostpniane
wycznie przez uprawniony podmiot, ktry otrzyma rodki finansowe na realizacj tych zada. Ma to znaczenie nie tylko dla samej PJB, ale i dla jej
ewentualnych kontrahentw, ktrym zaley na zachowaniu w poufnoci wynikw (rezultatw) prac badawczych podlegajcych komercjalizacji.
288
UWAGA!
Przepisy dotyczce tajemnicy przedsibiorstwa odnosz si rwnie
do instytutw badawczych oraz innych PJB.
289
290
rda:
Akty prawne:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r.
Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16,
poz. 93 ze zm.)
Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U.
z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.)
105

Nr 96, poz. 618, ze zm.)
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (t.j. Dz.U.
z 2010 r. Nr 96, poz. 615 ze zm.)
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
(t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.)
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo wasnoci przemysowej (t.j. Dz.U.
z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz.U. z 2001 r. Nr 128,
poz. 1402 ze zm.)
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 23 lipca 2002 r. w sprawie wynalazkw
i wzorw uytkowych dotyczcych obronnoci lub bezpieczestwa Pastwa
(Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1056)
Konwencja o udzielaniu patentw europejskich Konwencja o patencie europejskim z dnia 5 padziernika 1973 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 79, poz. 737 ze zm.)
Ukad o Wsppracy Patentowej z dnia 19 czerwca 1970 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 70,
poz. 303)
Rozporzdzenie Rady (WE) NR 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorw wsplnotowych (Dz.U. UE L 3 z dnia 5 stycznia 2002, s. 1, ze zm.)
Rozporzdzenie Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie
wsplnotowego znaku towarowego (t.j. Dz.U. UE L 78 z dnia 24 marca 2009 r.).
3.2. Prace badawcze i rozwojowe w ujciu

ustawy o rachunkowoci
291 Wyniki prac badawczych i rozwojowych, o ktrych mowa w poprzednich roz-
dziaach, prowadz do powstania skadnikw wartoci niematerialnych

i prawnych o kluczowym znaczeniu dla procesu komercjalizacji (wartoci
niematerialne i prawne omwione zostan w nastpnymi podrozdziale). Dlatego niezwykle istotne jest przyjrzenie si pracom badawczym i rozwojowym
z perspektywy ksigowej, a w szczeglnoci z perspektywy ustawy o rachunkowoci.
292 Rozrnienie midzy pracami badawczymi a pracami rozwojowymi jest istot-
ne z punktu widzenia rachunkowoci. Ponadto ma ono rwnie duy wpyw

na wynik finansowy jednostki. To wanie wyniki prac badawczych i rozwojowych mog by przedmiotem ewentualnej komercjalizacji przez PJB, dlatego wane jest zapoznanie si z problematyk ich prawidowego definiowania
i ujmowania ksigowego.
106
UWAGA!
Definicje prac badawczych i rozwojowych, przedstawione w niniejszym podrozdziale, s konstrukcjami stworzonymi z punktu widzenia
rachunkowoci, w prawnej czci opracowania za z punktu widze
nia prawnego. Naley pamita, e pojcia te w ujciach rachunkowym (zob. akapit 296) i prawnym nie s tosame.
293
Koszty poniesione na realizacj prac rozwojowych to jedyny (opisany

w ustawie o rachunkowoci przyp. aut.) przypadek aktywowania w bilansie
skadnikw wartoci niematerialnych i prawnych wytworzonych przez jednostk we wasnym zakresie i na wasne potrzeby125.
294
PRZYKAD
Rezultatem poniesionych kosztw prac rozwojowych powinny by:

wysza jako produktw (np. rozszerzenie funkcjonalnoci oprogramowania stosowanego do planowania kampanii reklamowych),
zdobycie nowych rynkw zbytu (np. przystosowanie oprogramowania do wsppracy z systemami ksigowymi w innym kraju),
rozszerzenie krgu odbiorcw (np. stworzenie nowej wersji systemu
magazynowego kompatybilnego nie tylko z programem ksigowym X,
lecz rwnie z programami Y i Z),
zmniejszenie liczby napraw gwarancyjnych (np. wprowadzenie nowej
wersji oprogramowania powodujcej znacznie mniej awarii systemw
ksigowych).
(por. E. Radawiecka, Koszty prac badawczych i rozwojowych w prawie
bilansowym oraz midzynarodowych standardach rachunkowoci,
w: Zeszyty Naukowe nr 2 (2008/12), Instytut Ekonomii i Zarzdzania
Politechniki Koszaliskiej)
Artyku 33 ust. 2 ustawy o rachunkowoci wymienia warunki, po ktrych
spenieniu koszty zakoczonych prac rozwojowych poniesione przez jednostk na wasne potrzeby przed podjciem produkcji lub zastosowaniem
technologii zalicza si do wartoci niematerialnych i prawnych, a mianowicie:
1) produkt lub technologia wytwarzania s cile ustalone, a dotyczce ich
koszty prac rozwojowych wiarygodnie okrelone;
125
E. Waliska, Ustawa o rachunkowoci. Komentarz.
107
295
296
2) techniczna przydatno produktu lub technologii zostaa stwierdzona

i odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie jednostka podja
decyzj o wytwarzaniu tych produktw lub stosowaniu technologii;
3) wedug przewidywa, koszty prac rozwojowych zostan pokryte przychodami ze sprzeday tych produktw lub zastosowania technologii.
297 Bardziej szczegowe wytyczne w tym zakresie zaprezentowane s w MSR 38

Wartoci niematerialne.
298 Ze wzgldu na fakt, e ustawa o rachunkowoci oprcz wyej wymienionych
warunkw nie przedstawia dalszych wytycznych w celu wyjanienia kwestii

budzcych wtpliwoci oraz niektrych poj (np. definicji terminu prace
rozwojowe czy okrelenia momentu rozpoczcia aktywowania kosztw prac
rozwojowych) jednostka moe, na mocy art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowoci,
odwoa si do MSR 38 Wartoci niematerialne. W dalszej czci opisano
wytyczne zawarte w MSR 38, ktre mog posuy PJB do waciwego ujcia ksigowego.
299 Midzynarodowy Standard Rachunkowoci 38 definiuje126:
1. Prace badawcze jako nowatorskie i zaplanowane poszukiwanie rozwiza podjte z zamiarem zdobycia i przyswojenia nowej wiedzy naukowej
i technicznej.
2. Prace rozwojowe jako praktyczne zastosowanie odkry badawczych lub
te osigni innej wiedzy w planowaniu lub projektowaniu produkcji nowych lub znacznie udoskonalonych materiaw, urzdze, produktw,
procesw technologicznych, systemw lub usug, majce miejsce przed
rozpoczciem produkcji seryjnej lub zastosowaniem.
300 Midzynarodowy Standard Rachunkowoci 38 identyfikuje rwnie podstawowe pytania, na jakie trzeba odpowiedzie, aby oceni, czy skadnik majtkowy wytworzony przez jednostk we wasnym zakresie kwalifikuje si do
ujcia jako skadnik wartoci niematerialnych, tj. naley okreli:
1) czy w ogle powsta a jeli tak, to w jakim momencie moliwy do zidentyfikowania (czyli wyodrbnienia z pozostaych aktyww) skadnik aktyww,
ktry wytworzy prawdopodobne korzyci ekonomiczne w przyszoci
oraz
2) czy jest moliwe wiarygodne ustalenie kosztu wytworzenia tego skadnika
aktyww.
126
8 MSR 38.
108
UWAGA!
Poza spenieniem oglnych wymogw dotyczcych ujcia aktywa
jako wartoci niematerialnych, w przypadku wartoci niematerialnych
wytworzonych we wasnym zakresie, PJB musi speni dodatkowe
wymogi i wytyczne zawarte w akapitach poniej.
301
Zgodnie z MSR 38 nie ujmuje si jako skadnika wartoci niematerialnych

adnego elementu majtkowego powstaego w wyniku prac badawczych127
(lub w wyniku realizacji etapu prac badawczych przedsiwzicia prowadzonego we wasnym zakresie). Wynika to z faktu, e na etapie prac badawczych prowadzonego przedsiwzicia jednostka nie jest w stanie udowodni, e powsta element majtkowy, ktry bdzie wytwarza prawdopodobne
przysze korzyci ekonomiczne. Istnienie elementu majtkowego jest warunkiem koniecznym dla ujcia takiego elementu jako skadnika wartoci niematerialnych.
302
UWAGA!
Nakady poniesione na prace badawcze (lub na realizacj etapu prac
badawczych przedsiwzicia prowadzonego we wasnym zakresie)
ujmuje si w kosztach w momencie ich poniesienia.
303
Na podstawie MSR 38 mona sformuowa list przykadowych prac badawczych128, takich jak:
dziaania zmierzajce do zdobycia nowej wiedzy;
poszukiwanie, ocena i kocowa selekcja sposobu wykorzystania rezultatw prac badawczych lub wiedzy innego rodzaju;
poszukiwanie alternatywnych materiaw, urzdze, produktw, procesw, systemw lub usug
oraz
formuowanie, projektowanie, ocena i kocowa selekcja nowych lub udoskonalonych materiaw, urzdze, produktw, procesw, systemw lub
usug.
304
Midzynarodowy Standard Rachunkowoci 38 zakada, e skadnik wartoci

niematerialnych powstay w wyniku prac rozwojowych (lub realizacji etapu
305
127
128
54 MSR 38.
56 MSR 38.
109
prac rozwojowych przedsiwzicia prowadzonego we wasnym zakresie) ujmuje si wycznie w sytuacji, gdy jednostka jest w stanie udowodni129:
1. Moliwo ukoczenia (z technicznego punktu widzenia) skadnika war
toci niematerialnych, tak aby nadawa si do uytkowania lub sprzeday.
2. Zamiar ukoczenia skadnika wartoci niematerialnych oraz jego uytkowania lub sprzeday.
3. Zdolno do uytkowania lub sprzeday skadnika wartoci niematerialnych.
4. Sposb, w jaki skadnik wartoci niematerialnych bdzie wytwarza prawdopodobne przysze korzyci ekonomiczne. Midzy innymi jednostka
moe udowodni istnienie rynku na produkty powstajce dziki skadnikowi wartoci niematerialnych lub na sam skadnik lub jeli skadnik ma
by uytkowany przez jednostk uyteczno skadnika wartoci niematerialnych.
5. Dostpno stosownych rodkw technicznych, finansowych i innych,
ktre maj suy ukoczeniu prac rozwojowych oraz uytkowaniu lub
sprzeday skadnika wartoci niematerialnych.
6. Moliwo wiarygodnego ustalenia nakadw poniesionych w czasie
prac rozwojowych, ktre mona przyporzdkowa temu skadnikowi wartoci niematerialnych.
306 Warunki zawarte w punktach 16 stanowi rozszerzenie kryteriw wynikajcych z ustawy o rachunkowoci (zob. akapit 294).
307
PRZYKAD
Instytut medyczny XYZ prowadzi prace badawcze i rozwojowe nad now

wersj leku przeciwko zespoowi na bazie leku , ktry skutecznie
usuwa objawy zespou , jednak obciony by wieloma skutkami
ubocznymi. Celem Instytutu jest usunicie efektw ubocznych w nowej
wersji leku. Instytut XYZ bdzie mg uj skadnik powstay w wyniku
prac rozwojowych, w sytuacji gdy:
1) jednostka ma moliwo (z technicznego punktu widzenia) ukoczenia skadnika wartoci niematerialnych, tak aby nadawa si do uytkowania lub sprzeday, jest to bowiem tylko nowa wersja leku, ktry
zosta ju wczeniej ukoczony, zaakceptowany i wprowadzony do
obrotu;
129
57 MSR 38.
110
2) jednostka wykazuje zamiar ukoczenia tego leku w budecie na

kolejny rok zaplanowane s nakady na dalsze prace rozwojowe oraz
na marketing nowo wyprodukowanego leku;
3) istnieje zdolno do uytkowania lub sprzeday skadnika wartoci niematerialnych poprzednia wersja leku cieszya si duym
powodzeniem na rynku, wic mona oczekiwa, e rwnie na now
udoskonalon wersj bdzie popyt;
4) istnieje sposb, w jaki skadnik wartoci niematerialnych bdzie
wytwarza prawdopodobne przysze korzyci ekonomiczne poprzednia wersja leku generowaa przychody roczne na poziomie xxx
mln z, mona oczekiwa, e podobnie bd ksztatowa si przychody osigane z nowej wersji leku;
5) dostpne s stosowne rodki techniczne, finansowe i inne, ktre maj
suy ukoczeniu prac rozwojowych oraz uytkowaniu lub sprzeday
skadnika wartoci niematerialnych jednostka dysponuje odpowiednio wykwalifikowanymi pracownikami, laboratoriami, a przeprowadzone testy kliniczne zakoczyy si sukcesem;
6) istnieje moliwo wiarygodnego ustalenia nakadw poniesionych
w czasie prac rozwojowych, ktre mona przyporzdkowa temu skadnikowi wartoci niematerialnych jednostka posiada odpowiednio
szczegowy plan kont pozwalajcy na waciwe przypisanie nakadw poniesionych w czasie prac rozwojowych do konkretnego leku.
Przykadowe kategorie prac rozwojowych przedstawione przez MSR 38130to:
1) projektowanie, wykonanie i testowanie prototypw i modeli dowiadczalnych (przed ich wdroeniem do produkcji seryjnej lub uytkowania);
2) projektowanie narzdzi, przyrzdw do obrbki, form i matryc z wykorzystaniem nowej technologii;
3) projektowanie, wykonanie i funkcjonowanie linii pilotaowej, ktrej wielko nie umoliwia prowadzenia ekonomicznie uzasadnionej produkcji
przeznaczonej na sprzeda;
4) projektowanie, wykonanie i testowanie wybranych rozwiza w zakresie
nowych lub udoskonalonych materiaw, urzdze, produktw, procesw, systemw lub usug.
130
59 MSR 38.
111
308
309
PRZYKAD
310
UWAGA!
Jako skadnika wartoci niematerialnych nie ujmuje si: znakw firmy,
tytuw czasopism, tytuw wydawniczych, wykazw odbiorcw i pozycji o podobnej istocie, wytworzonych przez jednostk we wasnym
zakresie.
W przypadku PJB z sektora ochrony zdrowia przykadowymi kosztami,

ktre mog by zakwalifikowane do kosztw rozwojowych, s m.in.:
materiay medyczne uyte w trakcie prac rozwojowych i testw klinicznych;
wynagrodzenia pracownikw zaangaowanych w prace rozwojowe
oraz testy;
odszkodowania dla uczestnikw testw lub ich rodzin;
koszty obsugi prawnej zwizanej z ubieganiem si o zatwierdzenie
leku przez odpowiednie wadze;
ubezpieczenia od ryzyka wystpienia nieprzewidywanych efektw
ubocznych wrd pacjentw uczestniczcych w testach klinicznych.
311 Zarwno ustawa o rachunkowoci, jak i MSR 38 nie daj jednostkom szero-
kich moliwoci kapitalizowania nakadw poniesionych na prace rozwojowe

(aktywowania kosztw prac rozwojowych), gdy prace te s wytwarzane
przez jednostk we wasnym zakresie. Moliwo aktywowania tych kosztw dotyczy jedynie pewnej ograniczonej czci kosztw ponoszonych
w ostatnich etapach realizacji projektw innowacyjnych, po potwierdzeniu
unikalnych cech nowych produktw oraz uwiarygodnieniu przypuszcze jednostki dotyczcych przyszych korzyci. W praktyce moe si zdarzy, e
warunki te s spenione dopiero po zakoczeniu prac rozwojowych, gdy jednostka nie ponosi adnych kosztw, ktre mogyby podlega aktywowaniu131.
312 Naley rwnie pamita, e samo spenienie definicji prac rozwojowych nie
oznacza spenienia kryteriw kapitalizacji. Konieczne jest rwnie spenienie

kryteriw ujcia skadnikw jako wartoci niematerialnych i prawnych zgodnie z ustaw o rachunkowoci (zob. akapit 337) lub MSR (zob. akapit 354).
131
59 MSR 38.
112
UWAGA!
Jeli koszty poniesione w trakcie realizacji prac rozwojowych, ze
wzgldu na niespenienie powyszych kryteriw, nie zostay ujte jako
wartoci niematerialne w danym okresie, nie mog zosta aktywo
wane w okresie pniejszym.
313
Kwestia prawidowego ksigowego ujcia prac badawczych i rozwojowych

ma znaczenie z punktu widzenia podstawowych zasad sprawozdawczoci
finansowej. Sprawozdanie bowiem powinno rzetelnie i jasno przedstawia
sytuacj majtkow i finansow, jak rwnie wynik finansowy PJB (art. 65
ustawy o rachunkowoci). Bdne ujcie prac powoduje niespenienie tego
wymogu, a ponadto prowadzi do nierzetelnej prezentacji wyniku na komercjalizacji. Naley zaznaczy, e odpowiedzialno za sporzdzenie sprawozdania finansowego zgodnego z wymogami prawa spoczywa na kierownictwie jednostki.
314
PRZYKAD
Instytut Medyczny XYZ opracowuje szczepionk przeciwko rakowi

puc, pozwalajc organizmowi czowieka rozpoznawa i niszczy komrki nowotworowe. Pierwszy etap testw wypad obiecujco; w chwili
obecnej jednostka przeprowadza drugi etap testw.
1. Wariant A: Przedstawiciele jednostki, mimo pomylnej pierwszej fazy
testw, maj wtpliwoci, czy szczepionka zostanie zatwierdzona
przez Urzd Rejestracji Produktw Leczniczych (URPL). Czy Instytut
powinien zacz ju na tym etapie kapitalizowa koszty prac rozwojowych?
2. Wariant B: Przedstawiciele jednostki nie maj wtpliwoci, e lek zostanie zatwierdzony przez Urzd Rejestracji Produktw Leczniczych.
W przeszoci Urzd pozytywnie opiniowa produkty jednostki, ktre
w pierwszej fazie testw przynosiy zblione rezultaty do szczepionki .
Czy Instytut powinien zacz ju na tym etapie kapitalizowa koszty
prac rozwojowych?
3. Wariant C: Instytut otrzyma ju pozytywn opini organu regulujcego
wprowadzanie nowych lekw na rynek w kraju X, majcym podobne
wymagania rejestracji jak w Polsce. W chwili obecnej Instytut przepro
wadza dodatkowe procedury, aby zyska akceptacj URPL w Polsce,
i jest przekonany, e bdzie to jedynie formalno. Czy Instytut powinien zacz ju na tym etapie kapitalizowa koszty prac rozwojowych?
113
315
Rozwizanie:
1. Wariant A: Instytut nie powinien jeszcze rozpoczyna kapitalizacji
kosztw prac rozwojowych, poniewa nie s spenione wymogi dotyczce moliwoci aktywowania MSR 38 (ustawa, MSR 38).
2. Wariant B: Instytut moe rozpocz kapitalizacj kosztw prac rozwojowych kryteria MSR 38 wydaj si by spenione. Wymagane
jest jednak przeprowadzenie dokadnej analizy, jak bardzo prawdopodobne jest uzyskanie wszystkich koniecznych pozwole. Naley
pamita, e w praktyce w brany farmaceutycznej, zgodnie z zasad ostronej wyceny, czsto koszty bada rozwojowych nie s kapitalizowane, ale ujmowane w rachunku zyskw i strat.
3. Wariant C: Instytut moe kapitalizowa dodatkowe koszty rozwojowe. Istnieje due prawdopodobiestwo, e biorc pod uwag rejestracj w kraju X o podobnych wymogach szczepionka zostanie
zarejestrowana rwnie w Polsce.
316
PRZYKAD
Instytut Medyczny XYZ opracowa i posiada lek antydepresyjny stosowany w terapii dorosych i zamierza rozszerzy stosowanie leku rwnie
na terapi dzieci. W tym celu musz zosta przeprowadzone dodatkowe
prace rozwojowe niezbdne, aby uzyska akceptacj URPL. Czy Instytut moe kapitalizowa dodatkowe koszty rozwojowe zwizane z rozszerzeniem zastosowania produktu?
Biorc pod uwag fakt, e Instytut uzyska akceptacj Urzdu Rejestracji
Produktw Leczniczych dla tego samego leku przeznaczonego dla dorosych, mona przypuszcza, e podobna decyzja zostanie podjta rwnie w tym przypadku. Dlatego te Instytut powinien rozpocz kapitalizowanie kosztw nie pniej ni w momencie zoenia kocowego wniosku
o zatwierdzenie leku.
317 Koszty prac rozwojowych, podobnie jak inne wartoci niematerialne i praw-
ne, podlegaj amortyzacji. Okres dokonywania odpisw kosztw prac rozwojowych nie moe przekroczy 5 lat od daty oddania do uytku (art. 33 ust. 3
ustawy o rachunkowoci). Wprowadzenie takiego ograniczenia wynika z zasady ostronoci przyjtej przez ustawodawczaoono bowiem, e rezultaty dziaalnoci innowacyjnej ze wzgldu na swj charakter maj krtki cykl
ycia, a zatem powinny przynosi korzyci w relatywnie w krtkich okresach.
114
Jednostka powinna w swojej polityce rachunkowoci okreli m.in.:

1) definicj oraz zakres prac badawczych i rozwojowych;
2) zasady ich wyceny i prezentacji;
3) warunki aktywowania prac rozwojowych w danej jednostce, w tym jasne
kryteria (opracowane przez dziay badawcze) pozytywnego zakoczenia
prac;
4) okres dokonywania odpisw amortyzacyjnych.
318
rda:
319
Akty prawne:
Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 152,
poz. 1223 ze zm.).
Inne rda:
E. Radawiecka, Koszty prac badawczych i rozwojowych w prawie bilansowym
oraz midzynarodowych standardach rachunkowoci, w: Zeszyty Naukowe nr 2
(2008/12), Instytut Ekonomii i Zarzdzania Politechniki Koszaliskiej
Midzynarodowy Standard Rachunkowoci nr 38 Wartoci niematerialne.
3.3. Wartoci niematerialne i prawne w ujciu

ustawy o rachunkowoci
Z ksigowego punktu widzenia wyniki prac B+R po spenieniu pewnych kryteriw opisanych w niniejszym podrozdziale mog stanowi skadnik wartoci
niematerialnych i prawnych.
320
Wartoci niematerialne i prawne s prezentowane w bilansie jako skadniki

aktyww trwaych, dlatego istotne jest zdefiniowanie pojcia aktywa.
321
Definicja ta ma kluczowe znaczenie, poniewa, w zalenoci od jej spenienia, inaczej pod wzgldem ksigowym traktowane bd nakady ponoszone
na prace badawcze, a inaczej na prace rozwojowe. Odmienne traktowanie
polega bdzie na kapitalizacji poniesionych nakadw i ujciu ich w bilansie
(w przypadku prac rozwojowych, przy zaoeniu spenienia przez nie definicji
aktyww) bd na uwzgldnieniu ich w rachunku zyskw i strat jako kosztw
(w przypadku prac badawczych, przy zaoeniu niespenienia przez nie definicji aktyww).
322
Podsumowujc, rozrnienie pomidzy pracami badawczymi (zwykle definicja

aktyww nie jest speniona) i pracami rozwojowymi (zwykle definicja akty-
323
115
ww jest speniona) w kolejnym kroku prowadzi nas do rozrnienia midzy

kosztami oraz aktywami cz nakadw jest bowiem wykazywana jako
koszty, a pozostaa cz, po spenieniu okrelonych kryteriw, kapitalizowana i wykazywana jako aktywa.
324 Skapitalizowane koszty (aktywa) s nastpnie wykorzystywane, a ich kon-
sumpcja odzwierciedlona poprzez amortyzacj (rozumian jako zuycie danych aktyww powstaych w wyniku prac rozwojowych we wasnym zakresie
bd licencjonowanie takich aktyww) lub poprzez zbycie (np. sprzeda).
325 Zaprezentowanie komercjalizacji B+R od strony ksigowej wymaga cao-
ciowego podejcia do procesu komercjalizacji (komercjalizacja sensu largo).

Komercjalizacja sensu largo obejmuje: nabycie (w tym rwnie wytworzenie
we wasnym zakresie), ujcie pocztkowe, odpisy amortyzacyjne oraz poniesienie dodatkowych nakadw i dopiero na samym kocu komercjalizacj
sensu stricto. Kluczem do zrozumienia komercjalizacji sensu largo jest omwienie definicji podstawowych procesw ksigowych przedstawionych poniej. Reasumujc, zaprezentowanie ksigowego podejcia do komercjalizacji, a przede wszystkim wyniku na komercjalizacji (zysk/strata), wymaga
przejcia od pocztkowego ujcia (a wic podstawowych definicji, kryteriw)
do koca, ktrym w tym przypadku jest komercjalizacja sensu stricto.
326 Przez aktywa zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o rachunkowoci

rozumie si zasoby majtkowe:
kontrolowane przez jednostk (zob. akapity 327328, 357358);
o wiarygodnie okrelonej wartoci (zob. akapity 329330);
powstae w wyniku przeszych zdarze (zob. akapity 331332);
ktre spowoduj w przyszoci wpyw do jednostki korzyci ekonomicznych (zob. akapity 333335).
327 Moliwo kontrolowania danego skadnika aktyww powinna by rozpatry-
wana w wymiarze rzeczywistym, a nie w sensie prawnym132. Przez moliwo kontroli rozumiane jest prawo jednostki do czerpania korzyci ekonomicznych z tytuu uytkowania skadnika majtku albo zdolno do ograniczenia tego prawa innym podmiotom, jak rwnie ponoszenie ryzyka wynikajcego z tego prawa (powysze nie zawsze wie si z posiadaniem tytuu wasnoci)133.
132
133
A. Jarugowa, Komentarz do ustawy o rachunkowoci, s. 96.

E. Waliska, op. cit.
116
PRZYKAD
Skadniki majtku uytkowane przez Instytut XYZ na podstawie umowy

leasingu finansowego lub umw o podobnym charakterze, np. najem,
dzierawa, mimo e Instytut nie ma prawa wasnoci, s przez niego
kontrolowane.
Drugim warunkiem wskazanym przez definicj aktyww jest moliwo wiarygodnego (tj. obiektywnego i sprawdzalnego) okrelenia wartoci danego
skadnika. Oznacza to moliwo ustalenia, za ile nabyto dany skadnik
aktyww lub jaki jest jego koszt wytworzenia. Najbardziej wiarygodn form
wyceny w rachunkowoci jest warto nakadw poniesionych na dany
skadnik aktyww, cena rynkowa ustalana na aktywnym rynku bd cena
wynikajca z zawartych umw. Innym przykadem wyceny jest okrelenie
wartoci posiadanych aktyww poprzez warto rynkow aktyww otrzymanych w zamian. W przypadku braku informacji o cenie rwnowagi rynkowej,
jednostka ma do dyspozycji rnego typu metody i instrumenty oszacowania
wartoci godziwej, czyli ekwiwalentu wartoci, jaka zostaaby ustalona w tran
sakcji rynkowej, midzy niepowizanymi stronami dziaajcymi przy penej
swobodzie wyboru (szersze omwienie kwestii wyceny zob. akapit 584)134.
PRZYKAD
Uczelnia LMN opracowaa we wasnym zakresie Zintegrowany System

Sterowania Produkcj, ktry nastpnie sprzedaa spce ABC. System
ksigowy uczelni nie pozwala na wiarygodne okrelenie nakadw poniesionych na Zintegrowany System Sterowania Produkcj. W tym przypadku, ze wzgldu na wytwarzanie aktywa we wasnym zakresie nie jest
speniona przesanka wiarygodnej wyceny i w rezultacie nie mona uj
aktywa.
Jednake, gdyby jednostka nabya technologi w zamian za inne swoje
aktywa, to chcc wiarygodnie oceni warto systemu, mona zgodnie
z ustaw o rachunkowoci wzi pod uwag:
cen rynkow, co jest moliwe jedynie wtedy, gdy istnieje aktywny
rynek danego skadnika, na ktrym wielokrotnie przeprowadzano
podobne transakcje;
134
Ibidem.
117
328
329
330
cen wynikajc z umowy zawartej pomidzy uczelni LMN a spk

ABC;
warto uzyskanego w zamian skadnika, w sytuacji, w ktrej np. notowana na giedzie spka ABC w zamian za Zintegrowany System
Sterowania Produkcj przekazuje instytutowi 10% swoich akcji.
331 Trzecim warunkiem zawartym w definicji aktyww jest wymg, aby byy one
rezultatem przeszych zdarze. Oznacza to, e:
1) aktywami nie mog by oczekiwane przysze transakcje czy zdarzenia,
jak rwnie oczekiwane przychody z tytuu komercjalizacji
oraz
2) jednostka musi wykaza rdo pochodzenia aktyww135 (np. wytworzenie
we wasnym zakresie, nabycie czy nieodpatne otrzymanie).
332
PRZYKAD
Zamiar zakupu lub wstpne uzgodnienie zakupu skadnika aktyww nie

jest przeszym zdarzeniem, ktre uprawnia do rozpoznania tego skadnika
aktyww w bilansie przyszego nabywcy.
333 Czwartym komponentem, jaki musi by speniony, aby aktywa mogy by
rozpoznane, jest prawdopodobiestwo wpywu do jednostki korzyci ekonomicznych, ktre mog mie rny charakter. S to m.in.:
1) wpywy ze sprzeday (np. PJB moe sprzeda na podstawie umowy
sprzeday wytworzone we wasnym zakresie oprogramowanie);
2) zmniejszenie kosztw (np. PJB wytworzya we wasnym zakresie oprogramowanie, umoliwiajce zmniejszenie o 20% czasu analizy prbek
gleby, co pozwala ograniczy koszty zwizane z wynagrodzeniami pracownikw oraz eksploatacj sprztu);
3) zamiana na inny skadnik aktyww (np. PJB opracowaa nowy sposb
wytwarzania maseka lnianego, technologia ta zostaa udostpniona prywatnemu przedsibiorstwu w zamian za otrzymany nowoczesny sprzt
do estryfikacji zwizkw z formy triacyloglicerolowej do formy etanolowej136);
135
136
Ibidem.
http://www.forumzdrowia.pl/id,102,art,9235,ptitle,prozdrowotne-maslo-i-ser---z-kwasamiomega-z-oleju-lnianego.htm (pobrano: 25.09.2012).
118
4) spata zobowizania137 (PJB przekazuje przedsibiorstwu zajmujcemu

si produkcj materiaw bakteriostatycznych i antystatycznych now
technologi wytwrcz jako uregulowanie zobowiza handlowych wynikajcych ze wczeniejszej wsppracy).
UWAGA!
W przypadku zidentyfikowania skadnika aktyww, ktry nie przyczynia si ani bezporednio (jako strumie przyszych przepyww pieninych), ani porednio (poprzez oszczdnoci kosztw lub wydatkw) do zwikszenia korzyci ekonomicznych, jednostka powinna
usun dany skadnik z bilansu.
334
W przypadku wynikw bada rozwojowych czwarty warunek wskazany przez

definicj aktyww zostaje speniony w momencie ustalenia, e wyniki tych
bada mog by w przyszoci komercjalizowane.
335
Kolejn definicj, istotn z ksigowego punktu widzenia, jest definicja wartoci niematerialnych i prawnych. Wartoci niematerialne i prawne s aktywem
i pozycj bilansow, do ktrej zaliczane s prace rozwojowe. Spenienie
przez prace rozwojowe warunkw okrelonych w definicji wartoci niematerialnych i prawnych ma zatem istotny wpyw na ujcie pocztkowe skadnika
majtkowego, a przez to rwnie na wynik na komercjalizacji.
336
Przez wartoci niematerialne i prawne zgodnie z art. 3 pkt 14 ustawy o rachunkowoci naley rozumie:
1) nabyte, czyli zakupione, otrzymane nieodpatnie lub wniesione aportem,
wytworzone we wasnym zakresie prace rozwojowe, z moliwoci
pniejszej ich komercjalizacji, zaliczane do aktyww trwaych (zob.
akapit 326);
2) prawa majtkowe nadajce si do gospodarczego wykorzystania (zob.
akapit 343) o przewidywanym okresie ekonomicznej uytecznoci du
szym ni rok (zob. akapit 346);
3) przeznaczone do uywania na potrzeby jednostki na przykad wartoci
niematerialne i prawne produkcyjne, uytkowane dla celw zaopatrzenia,
produkcji i zbytu, oraz wartoci niematerialne i prawne nieprodukcyjne
wykorzystywane dla celw oglnego zarzdu i celw socjalnych.
337
137
A. Jarugowa, op. cit., s. 96.
119
338
PRZYKAD
Instytut naukowy XYZ prowadzi prace rozwojowe nad innowacyjnymi

technologiami produkcji biopreparatw na bazie nowej generacji jaj. Kryterium gospodarczego wykorzystania takich technologii przez Instytut
jest spenione, poniewa ma on niepodwaalne dowody, e na ich bazie
powstan preparaty biomedyczne oraz suplementy diety pomocne w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym, w tym chorobom otpiennym
mzgu, chorobom serca i krenia oraz chorobom nowotworowym.
339 Z punktu widzenia definicji wartoci niematerialnych i prawnych zawartej
w ustawie o rachunkowoci, naley zwrci uwag na kryterium nabycia

aktywa z przeznaczeniem do uywania na wasne potrzeby w kontekcie
komercjalizacji, w tym w szczeglnoci komercjalizacji w formie sprzeday
(rozdzia 6.2). O klasyfikacji jako skadnik wartoci niematerialnych i prawnych decyduje moment ujcia pocztkowego, tj. moment jego nabycia lub
wytworzenia. Zatem, jeeli do momentu zakoczenia prac rozwojowych jednostka zdecydowaaby o komercjalizacji poprzez sprzeda ich wynikw prac
rozwojowych, to w takim przypadku nie mamy do czynienia ze spenieniem
definicji wartoci niematerialnej i prawnej (skadnik aktywa nie jest przeznaczony na wasne potrzeby), i w konsekwencji ma zastosowanie art. 34 ust. 3
ustawy o rachunkowoci (zob. akapit 481). W pozostaych przypadkach (np.
dalsze wykorzystanie skadnika aktyww w ramach dziaalnoci jednostki,
licencjonowanie wynikw prac rozwojowych do stron trzecich) definicja wartoci niematerialnych i prawnych jest speniona.
340 W szczeglnoci za wartoci niematerialne i prawne uznaje si:
1) autorskie prawa majtkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje;

2) prawa do wynalazkw, patentw, znakw towarowych, wzorw uytkowych oraz zdobniczych;
3) know-how.
341
PRZYKAD
W praktyce przykadem jednej z najczstszych pomyek w identyfikacji

wartoci niematerialnych i prawnych jest bdna identyfikacja licencji na
oprogramowanie komputerowe typu OEM (licencja udzielona na konkretny egzemplarz urzdzenia, identyfikowany po numerze seryjnym,
numerze fabrycznym lub w inny sposb). Licencje takie podwyszaj
120
warto rodka trwaego, na ktrym zostay zainstalowane, gdy samodzielnie nie speniaj warunku identyfikowalnoci.
(por. E. Waliska, Ustawa o rachunkowoci. Komentarz)
UWAGA!
Katalog praw majtkowych, ktre zgodnie z ustaw o rachunkowoci
mog by ujte jako wartoci niematerialne i prawne, nie jest katalogiem zamknitym.
342
W wietle krajowych przepisw bilansowych i podatkowych, za wyjtkiem

kosztw zakoczonych prac rozwojowych, nie mona wytworzy wartoci
niematerialnych i prawnych we wasnym zakresie138. Przepisy ksigowe, co
do zasady, nie dopuszczaj moliwoci wytworzenia przez jednostk we
wasnym zakresie skadnika aktyww, pozwalajc jedynie na jego nabycie
od strony trzeciej. Wyjtkiem od tej zasady jest moliwo kapitalizacji i ujcia w bilansie kosztw zakoczonych prac rozwojowych. Z punktu widzenia
komercjalizacji wyjtek ten oznacza, e jednostka musi uwzgldni wszystkie poniesione nakady zwizane z konkretnym projektem, by byo moliwe
okrelenie zysku bd straty na komercjalizacji. Jest to rwnie zwizane
z faktem, e w przypadku kapitalizacji i uwzgldnienia w bilansie nakadw
poniesionych na prace rozwojowe, jednostka jest prawnie zobligowana do
postpowania w czasie komercjalizacji zgodnie z procedurami kontrolnymi
wynikajcymi z waciwych ustaw (zob. akapit 85 i nastpne).
343
UWAGA!
Do wartoci niematerialnych i prawnych zalicza si programy komputerowe (s to autorskie prawa majtkowe lub licencje por. A. Jarugowa,
Komentarz do ustawy o rachunkowoci, s. 99), ze wzgldu na ich
autorski charakter i bez wzgldu, czy s nabywane z zewntrz czy
opracowane przez jednostk we wasnym zakresie.
Generalnie, stawki amortyzacji oprogramowania komputera s okrelone maksymalnie na 50% rocznie (okres amortyzacji wynosi wwczas 24 miesice, moliwe jest zastosowanie niszej stawki, ktre bdzie skutkowao efektywnie wydueniem okresu amortyzacji por.
A. Korczyn, rodki trwae oraz wartoci niematerialne i prawne, s. 102).
344
138
121
345
PRZYKAD
Uczelnia LMN opracowaa program komputerowy badania, monitorowania i prognozowania aktywnoci burzowej. Program ten, po spenieniu
odpowiednich kryteriw, powinien zosta zaliczony do wartoci niematerialnych i prawnych i amortyzowany w okresie przynoszenia korzyci
ekonomicznych, nie krtszym ni 2 lata.
346 Kryterium duszego ni jeden rok okresu uytecznoci ekonomicznej, a za-
tem moliwoci osigania korzyci ekonomicznych przez okres duszy ni

12 miesicy, nie sprowadza si jedynie do posiadania tytuu prawnego. Jednostka, analizujc ten warunek, powinna oceni ekonomiczny cykl ycia
wartoci niematerialnej objtej takim tytuem, kierujc si m.in. czynnikami
o charakterze rynkowym. Zasadniczo, czas, na jaki PJB otrzymaa tytu
prawny, nie ma charakteru rozstrzygajcego139.
347
PRZYKAD
Instytut XYZ, ktry opracowa technologi modyfikacji warstw wierzchnich czci maszyn, ocenia, e osiganie korzyci ekonomicznych moliwe bdzie jedynie przez okres 10 miesicy Instytut wie, e technologia ta zdezaktualizuje si w cigu 10 miesicy, poniewa w tym czasie
na rynku pojawi si technologia konkurencji. Instytut nie moe wykaza
takiej technologii jako wartoci niematerialnej i prawnej, a poniesione
nakady zwizane z pracami badawczymi i rozwojowymi powinny zosta
wykazane jako koszty w rachunku zyskw i strat.
348 W przypadku wartoci niematerialnych i prawnych oddanych do uywania

na podstawie umowy najmu, dzierawy lub leasingu, wartoci niematerialne
i prawne zalicza si do aktyww trwaych jednej ze stron umowy140.
349 Ostatnia cz art. 3 pkt 14 ustawy o rachunkowoci okrela inne wartoci

niematerialne i prawne, ktre mona nazwa pozycjami ksigowymi, aktywami traktowanymi jako wartoci niematerialne i prawne dla potrzeb rachunkowoci. S to nabyta warto firmy i koszty zakoczonych prac rozwojowych (zob. akapit 296)141.
Art. 3 pkt 14 ustawy o rachunkowoci.
141
139
140
122
Ustawa o rachunkowoci definiuje aktywa, wartoci niematerialne i prawne

oraz zawiera podstawowe regulacje dotyczce ujcia ksigowego (m.in.
prac badawczych i rozwojowych). Szerzej zagadnienia te uregulowane zostay w Midzynarodowych Standardach Rachunkowoci, ktre rwnie zawieraj wicej wytycznych. W zwizku z tym, w celu klaryfikacji pojcia wartoci niematerialnych i prawnych, warto odwoa si do MSR 38 Wartoci
niematerialne.
350
rda:
351
Akty prawne:
poz. 1223 ze zm.).
Inne rda:
Midzynarodowy Standard Rachunkowoci nr 38 Wartoci niematerialne
E. Waliska (red.), Ustawa o rachunkowoci. Komentarz, LEX, 2009
A. Korczyn, rodki trwae oraz wartoci niematerialne i prawne: zasady i metody:
klasyfikacji i ewidencji, Wydawnictwo Sigma, Skierniewice 2010
A. Jarugowa (red.), Komentarz do ustawy o rachunkowoci, Orodek Doradztwa
i Szkolenia Kadr Sp. z o.o., Gdask 2005.
3.4. Wartoci niematerialne w ujciu Midzynarodowego

Standardu Rachunkowoci 38 Wartoci niematerialne
W poprzednim podrozdziale zaprezentowane zostao ujcie wartoci niematerialnych i prawnych wedug polskiej ustawy o rachunkowoci. Cennych wytycznych w tym obszarze dostarczaj rwnie Midzynarodowe Standardy
Rachunkowoci.
352
UWAGA!
Dodatkowe wytyczne pozwalajce lepiej zrozumie zagadnienie wartoci niematerialnych i prawnych s zawarte w Midzynarodowych
Standardach Rachunkowoci (np. MSR 38).
353
Zgodnie z MSR 38, skadnik wartoci niematerialnych moe zosta rozpoznany, gdy spenia nastpujce kryteria142:
istnieje moliwo zidentyfikowania takiego skadnika (zob. akapit 355);
354
142
10 MSR 38.
123
istnieje moliwo sprawowania nad skadnikiem kontroli (zob. akapity

357358, 327328);
jest prawdopodobne, e zostan osignite przysze korzyci ekonomiczne (zob. akapit 359).
355 Skadnik aktyww finansowych jest identyfikowalny, jeli143:
1) mona go wyodrbni, tzn. wyczy lub wydzieli z jednostki i sprzeda,

przekaza, licencjonowa lub odda do odpatnego uytkowania osobom
trzecim, zarwno pojedynczo, jak te cznie z powizan z nim umow,
skadnikiem aktyww lub zobowizaniem
lub
2) wynika z tytuw umownych lub innych tytuw prawnych, bez wzgldu na
to, czy s one zbywalne lub moliwe do wyodrbnienia z jednostki lub
z innych tytuw lub zobowiza.
356
UWAGA!
Z ksigowego punku widzenia, moliwo komercjalizacji wynikw
prac badawczych i rozwojowych nie jest rwnoznaczna z moliwoci
traktowania ich jako aktywa, tj. ujcia takich prac w bilansie.
357 Jednostka kontroluje skadnik aktyww, jeli144:
1) jest uprawniona do uzyskiwania przyszych korzyci ekonomicznych powstajcych za przyczyn danego rodka (moe wynika to np. z tytuu
prawnego podlegajcego egzekucji na drodze sdowej, ochrony wiedzy
technicznej za pomoc praw autorskich czy prawnego zobowizania pracownikw do zachowania poufnoci)
oraz
2) jest w stanie ograniczy dostp do tych korzyci osobom trzecim.
358
UWAGA!
Warunek sprawowania kontroli nad skadnikiem aktyww czsto sprawia jednostkom problemy interpretacyjne. Jego prawidowa interpretacja jest istotna o tyle, e przekada si bezporednio na problematyk
komercjalizacji sensu largo (niespenienie tego warunku oznacza, e
dane prace rozwojowe nie mog zosta ujte w bilansie,
143
144
12 MSR 38.
13 MSR 38.
124
a w konsekwencji mog przyczyni si negatywnie do wyniku finansowego jednostki, trafiajc bezporednio w koszty danego okresu).
W praktyce uznaje si istnienie kontroli nad aktywem, jeeli jednostka
ma ochron prawn (np. zgoszenie patentowe) lub prawne moliwoci ograniczenia dostpu do aktyww przez strony trzecie.
Przysze korzyci ekonomiczne osigane ze skadnika wartoci niematerialnych obejmuj m.in.145:
1) przychody ze sprzeday produktw lub usug;
2) oszczdnoci kosztw lub inne korzyci wynikajce z uywania skadnika
aktyww przez jednostk.
359
Ujmowanie skadnika aktyww zgodnie z MSR 38. Jeli dany skadnik aktyww obejmuje elementy materialne i niematerialne, wwczas jednostka,
kierujc si wasnym osdem, musi zdecydowa, ktry element jest bardziej
znaczcy, i odpowiednio stosowa MSR 38 Wartoci niematerialne bd
MSR 16 Rzeczowe aktywa trwae.
360
PRZYKAD
361
UWAGA!
Midzynarodowy Standard Rachunkowoci 38 stosowany jest midzy
innymi do dziaalnoci badawczej i rozwojowej, ktra moe prowadzi
do powstania aktyww majcych posta fizyczn (np. prototypu).
W takiej sytuacji element fizyczny jest drugorzdny w stosunku do
skadnika niematerialnego, czyli zebranej w danych aktywach wiedzy,
a zatem aktywa te powinny by ujte jako warto niematerialna.
362
Spka ABC specjalizujca si w hodowli rolin szklarniowych posiada

system nawadniania sterowany komputerowo przez program . Program ten jest jedynym programem Spki umoliwiajcym sterowanie
systemem nawadniania. W takiej sytuacji program jest integraln czci danego urzdzenia i dlatego powinien by traktowany jak skadnik
rzeczowych aktyww trwaych.
145
17 MSR 38.
125
363 Jednostka moe ujmowa dany element jako skadnik wartoci niematerialnych i prawnych, tylko jeli spenione s kryteria definicji wartoci niematerialnych (zob. akapit 354) oraz nastpujce warunki146:
1) prawdopodobne jest, e jednostka osignie przysze korzyci ekonomiczne,
ktre mona przyporzdkowa danemu skadnikowi aktyww
oraz
2) mona wiarygodnie ustali cen nabycia lub koszt wytworzenia danego
skadnika aktyww.
364
rda:
Akty prawne:
poz. 1223 ze zm.).
Inne rda:
Midzynarodowy Standard Rachunkowoci nr 38 Wartoci niematerialne
E. Waliska (red.), Ustawa o rachunkowoci. Komentarz, LEX, 2009.
146
21 MSR 38.
126
4. Nabywanie przez PJB praw do wynikw prac B+R

4.1. Prawne aspekty nabywania przez PJB
praw do wynikw prac B+R
4.1.1. Swoboda umownego podziau praw do wynikw prac B+R
midzy PJB i jej pracownikiem, a prawo do zgoszenia
wynikw prac badawczych do rejestracji
Ogln zasad polskiego prawa jest swoboda umownego podziau praw do
wynikw prac B+R. Strony mog bowiem dowolnie regulowa midzy sob
te kwestie poprzez odpowiednie umowy.
365
Tym niemniej, w przypadku PJB zasada ta jest najczciej odwrotna. Ustawy szczeglne (ustawa o Narodowym Centrum Bada i Rozwoju, ustawa
o Narodowym Centrum Nauki, ustawa o instytutach badawczych, ustawa
o zasadach finansowania nauki) wprowadzaj tu nastpujce reguy:
1. W razie dokonania wynalazku, stworzenia wzoru uytkowego lub wzoru
przemysowego w wyniku prac lub zada finansowanych przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju, prawo do uzyskania patentu na wynalazek
(odpowiednio prawa ochronnego lub prawa z rejestracji) przysuguje
podmiotowi, ktremu Dyrektor Centrum przyzna rodki finansowe (chyba
e umowa midzy Centrum a podmiotem otrzymujcym rodki finansowe
albo decyzja o przyznaniu rodkw stanowi inaczej)147.
2. Wacicielem dobra wasnoci przemysowej powstaego w wyniku wykonania projektw dotyczcych bada naukowych lub prac rozwojowych na
rzecz obronnoci i bezpieczestwa pastwa, finansowanych przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju, jest Skarb Pastwa reprezentowany
przez Ministra Obrony Narodowej148.
3. Wacicielem majtkowych praw autorskich powstaych w wyniku realizacji zada finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki s jednostki
naukowe, w ktrych te zadania realizowano149.
4. W razie dokonania wynalazku, stworzenia wzoru uytkowego lub wzoru
przemysowego w wyniku prac lub zada finansowanych przez Ministra
Nauki i Szkolnictwa Wyszego, prawo do uzyskania patentu na wynalazek (odpowiednio prawa ochronnego lub prawa z rejestracji) przysuguje podmiotowi, ktremu Minister Nauki i Szkolnictwa Wyszego przyzna
366
Art.32 ust. 1 ustawy o Narodowym Centrum Bada i Rozwoju.

Art.32 ust. 3 ustawy o Narodowym Centrum Bada i Rozwoju.
149
Art. 36 ust. 1 ustawy o Narodowym Centrum Nauki.
147
148
127
rodki finansowe (chyba e umowa midzy Ministrem a podmiotem otrzymujcym rodki finansowe albo decyzja o przyznaniu rodkw stanowi
inaczej)150.
367
UWAGA!
Jeeli rodki finansowe na badania pochodz od Ministra Nauki
i Szkolnictwa Wyszego lub Narodowego Centrum Bada i Rozwoju,
prawo do uzyskania ochrony z rejestracji dobra wasnoci przemysowej przysuguje wycznie PJB, ktra otrzymaa rodki na te badania.
368 W pozostaych przypadkach, w szczeglnoci gdy badania nie s finanso-
wane przez Ministra Nauki lub Narodowe Centrum Bada i Rozwoju (nie zaliczaj si do adnej z powyszych kategorii), strony (np. naukowiec oraz
PJB) maj do du swobod w okrelaniu sposobu podzielenia si prawami do wynikw prac badawczych. Strony mog przykadowo:
1) wyczy przejcie praw na zamawiajcego (PJB);
2) wskaza, w jakim zakresie prawa przechodz na zamawiajcego lub pracodawc (np. wskaza okrelone pola eksploatacji w przypadku przeniesienia praw autorskich lub ustali, e prawo do uzyskania patentu bdzie
im przysugiwao wsplnie, w czciach rwnych itp.).
369
PRZYKAD
Dr Jan Kowalski, w wykonaniu umowy o dzieo zawartej z Instytutem

XYZ, dokona innowacyjnego wynalazku nowego urzdzenia do pomiaru siy cigu silnika odrzutowego. Wykona jednoczenie dokadny projekt graficzny swego urzdzenia oraz opis konstrukcji i zastosowania.
W celu realizacji powierzonego zadania, wykorzystywa udostpniony
mu sprzt, bibliotek oraz zasoby kadrowe. Dziaa na wyrane zamwienie Instytutu, ktry finansowa badania ze rodkw wasnych.
Jak przedstawia si kwestia praw do nowego projektu?
O ile z umowy pomidzy Janem Kowalskim a Instytutem nie wynika inaczej,
Instytut XYZ ma prawo do zgoszenia wynalazku do UPRP (lub EPO)
i uzyskania patentu. Jednoczenie jednak, prawa autorskie do projektu
przysuguj dr. Kowalskiemu. Moe on wic, co do zasady, rozpowszech
nia sporzdzony opis, tworzy jego opracowania, wprowadza do niego
150
Art. 16 ust. 1 ustawy o zasadach finansowania nauki.
128
zmiany itp. Nie bdzie mu jednak przysugiwa prawo do zgoszenia swo

jego dziea do UPRP. Zawsze bd mu oczywicie przysugiway autorskie prawa osobiste (w szczeglnoci prawo do oznaczania go jako twrcy).
4.1.2. Nabycie praw autorskich do wynikw prac badawczych
(przez twrc oraz PJB)
Zgodnie z podstawow zasad polskiego prawa autorskiego, zarwno majtkowe, jak i osobiste prawa autorskie nale do twrcy utworu (twrca
moe rozporzdza prawami majtkowymi). Jednoczenie uznaje si, e
twrc moe by wycznie osoba fizyczna. Utwr moe oczywicie powsta
w wyniku wspdziaania kilku osb, ale mwimy wwczas o wsptwrstwie.
Naley pamita, e zawsze musz to by osoby fizyczne, gdy aden podmiot niebdcy osob fizyczn (np. PJB) nie moe by twrc.
370
Uzyskanie praw autorskich przez PJB jest wic moliwe bd na podstawie

czynnoci prawnej (w szczeglnoci umowyzob. akapit 618), bd te na
podstawie szczeglnego przepisu ustawy, ktry wprowadza wyjtek od zasady, zgodnie z ktr tylko osobie fizycznej (twrcy) mog pierwotnie przysugiwa prawa autorskie.
371
Pastwowa Jednostka Badawcza moe uzyska prawa autorskie do wynikw prac badawczych i rozwojowych na podstawie umowy przenoszcej te
prawa lub z mocy samego prawa, jeeli rezultaty te zostay opracowane
przez jej pracownika. Ze wzgldu na analogiczny charakter umw midzy
twrc a PJB oraz dalszych umw midzy PJB a nabywcami wynikw bada
w procesie komercjalizacji, problematyka umw przenoszcych majtkowe
prawa autorskie zostaa omwiona w akapicie 619 i akapitach nastpnych.
W tym miejscu zostan natomiast przedstawione zasady nabywania przez
PJB praw do tzw. utworw pracowniczych.
372
Nabycie praw autorskich od pracownika nastpuje przy cznym spenieniu

nastpujcych przesanek151:
1. Pastwow Jednostk Badawcz czy z twrc (autorem) utworu lub
rezultatw pracy stosunek pracy (tj. powstay w wyniku zawarcia umowy
o prac, powoania czy mianowania). Nie dotyczy to wic osb zwizanych z PJB innym stosunkiem prawnym, w tym umow zlecenia, umow
o wiadczenie usug, umow o dzieo itp.
373
151
Zob. art. 12 prawa autorskiego.
129
2. Umowa o prac nie wycza takiego skutku (tzn. nie zapisano w niej
wprost, e prawa do utworw stworzonych przez pracownika nie przechodz na pracodawc).
3. Utwr zosta stworzony w ramach wykonywania obowizkw wynikajcych ze stosunku pracy. Oznacza to, e PJB nie nabdzie praw autorskich do dzie, ktre pracownik stworzy jedynie przy okazji wykonywania
swoich obowizkw lub niezalenie (a nawet wbrew tym obowizkom),
nawet jeeli dokona tego w godzinach pracy i przy uyciu sprztu, materiaw lub innych moliwoci stworzonych mu przez PJB.
374
UWAGA!
W przypadku zamwienia utworu na podstawie umowy o dzieo (np.
dotyczcej przeprowadzenia okrelonych bada, opracowania ich
wynikw i dostarczenia powstaego opracowania PJB), PJB nie nabdzie praw autorskich automatycznie na podstawie samego zamwienia.
Przeniesienie praw autorskich musi by odrbnym (dodatkowym)
obowizkiem zleceniobiorcy (twrcy) zapisanym w umowie.
375
PRZYKAD
Jan Kowalski jest pracownikiem Instytutu XYZ. Do jego obowizkw,

zgodnie z postanowieniami umowy o prac, naley dokonywanie konserwacji sprztu komputerowego w jednym z dziaw Instytutu. Obok
wykonywania drobnych napraw i biecej pomocy uytkownikom sprztu, Jan Kowalski stworzy, w godzinach pracy i przy uyciu sprztu, ktry zosta mu udostpniony, program komputerowy uatwiajcy prowadzenie ksigowoci dziau.
Czy Instytut uzyska prawa autorskie do tego projektu?
Nie, poniewa jeeli zgodnie z umow o prac tworzenie programw
komputerowych nie naleao do obowizkw Jana Kowalskiego, prawa
do nowego programu nie przejd na Instytut. Nie wyklucza to oczywicie
ewentualnej odpowiedzialnoci dyscyplinarnej Jana Kowalskiego (np.
z tytuu wykorzystania powierzonego mu sprztu niezgodnie z przeznaczeniem). Nie pozbawia go to natomiast praw do jego utworu.
376 Ponadto, nabycie praw autorskich do utworw pracowniczych (a wic po
spenieniu wszystkich przesanek, o ktrych mowa w akapicie 371) nast

puje jedynie w granicach wynikajcych z celu umowy o prac i zgodnego
zamiaru stron. Nie zawsze wic prawa autorskie przejd na PJB w caoci.
130
PRZYKAD
Zgodnie z umow o prac zawart midzy programist Janem Kowalskim a Instytutem XYZ, Jan Kowalski ma tworzy oprogramowanie suce zwikszeniu efektywnoci wewntrznych procedur wymiany informacji midzy pracownikami Instytutu. Prawa autorskie do programu
miay te przej na Instytut na polu eksploatacji obejmujcym jego wykorzystanie dla wewntrznych celw jednostki. W ramach swoich obowizkw pracowniczych, Jan Kowalski stworzy program odpowiadajcy
oczekiwaniom pracodawcy.
Czy Instytut jako uprawniony z praw autorskich do programu moe wczy go do swojej oferty i rozpocz jego rozpowszechnianie na zewntrz?
Nie, poniewa z treci umowy wynika jedynie ograniczony zakres przeniesienia praw, ktry nie obejmuje prawa do dalszej odsprzeday utworu
stworzonego przez Jana Kowalskiego.
377
Prawo autorskie zawiera te dalsze szczeglne regulacje w przypadku nabycia praw do utworu na podstawie samej tylko umowy o prac. Przykadowo,
jeeli pracodawca w okresie dwch lat od daty przyjcia utworu nie rozpocznie jego rozpowszechniania, a utwr ten by przeznaczony do rozpowszechnienia (np. opisujcy wyniki bada artyku, ktry mia zosta opublikowany
w czasopimie naukowym), twrca moe wyznaczy pracodawcy odpowiedni
termin na rozpowszechnienie utworu. Po jego upywie prawa uzyskane przez
pracodawc powrc do twrcy152.
378
Pracodawca nabywa utwr pracowniczy z chwil jego przyjcia. Wyjtkowo,

jeeli utworem pracowniczym jest program komputerowy, pracodawca nabywa do niego prawa ju w chwili jego stworzenia.
379
UWAGA!
Wacicielem majtkowych praw autorskich powstaych w wyniku
realizacji zada finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki s
jednostki naukowe, w ktrych te zadania realizowano (por. art. 36
ustawy o Narodowym Centrum Nauki).
380
152
Zob. art. 12 ust. 2 prawa autorskiego.
131
4.1.3. Przeniesienie praw dotyczcych wynikw prac badawczych
381 Prawa do wynikw prac badawczych i prawa zwizane z ich stworzeniem
mog by przenoszone przez: twrcw na PJB, a nastpnie przez PJB na

inne podmioty w ramach komercjalizacji jako:
1) prawa autorskie do wynikw prac badawczych (wycznie majtkowe);
2) prawo do zgoszenia tych wynikw do odpowiedniej instytucji i do uzyskania jednego z rodzajw praw wycznych pochodzcych z rejestracji (patenty, prawa ochronne, prawa z rejestracji);
3) prawo pierwszestwa (tzw. uprzedniego pierwszestwa) zgoszenia do
UPRP wynikw prac badawczych bdcych wynalazkami, wzorami uytkowymi i wzorami przemysowymi (jako szczeglne odrbne prawo, ktre moe by przedmiotem obrotu) zob. akapit 226;
4) prawa uzyskane wskutek rejestracji (patenty, prawa ochronne, prawa
z rejestracji).
382 Jeeli PJB, ktra nabya takie prawa, chce je nastpnie przekaza innym
podmiotom, w ramach procesu komercjalizacji, musi zawrze odpowiedni

umow z nabywc tych praw. Ponadto, jeeli PJB sama nie nabya tych praw
(np. z mocy prawa w zwizku z zawart z pracownikiem/twrc umow
o prac), dalsze rozporzdzanie tymi prawami wymaga wczeniejszego ich
nabycia od twrcw na podstawie odrbnych umw.
383 Naley zaznaczy, e PJB moe dzieli si czci praw do wynikw prac
B+R z ich twrc. Podzia taki powinien wynika z umowy zawartej z twrc
(niezalenie, czy jest to umowa o prac czy inna umowa cywilnoprawna)
i moe zosta ustalony procentowo. Podzia praw pomidzy PJB a twrc
jest rekomendowany, gdy dziki byciu wspuprawnionym do wynikw
prac B+R, twrca bdzie bardziej zmotywowany do wspdziaania przy ich
komercjalizacji.
384
UWAGA!
Pastwowa Jednostka Badawcza nie moe komercjalizowa wynikw prac badawczych, jeeli sama nie nabdzie wczeniej praw do
tych wynikw.
132
385
rda:
Akty prawne:
z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.)
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (t.j. Dz.U.
z 2010 r. Nr 96, poz. 615 ze zm.)
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Bada i Rozwoju (Dz.U.
z 2010 r. Nr 96, poz. 616 ze zm.).
4.2. Aspekty ksigowe nabywania przez PJB

praw do wynikw prac B+R
4.2.1. Wprowadzenie do zagadnie pozyskiwania
wartoci niematerialnych i prawnych przez PJB
W niniejszym podrozdziale omwione zostan aspekty ksigowe metod pozyskiwania przez PJB wartoci niematerialnych i prawnych. Jednostka moe
pozyska wartoci niematerialne i prawne poprzez:
1) wytworzenie wartoci niematerialnych i prawnych we wasnym zakresie;
2) nabycie wartoci niematerialnych i prawnych w oddzielnej transakcji;
3) nabycie w transakcji poczenia jednostek gospodarczych;
4) nabycie w drodze dotacji z innej jednostki naukowej bd pastwowej.
386
W podrozdziale 4.2.10 przedstawione zostay dodatkowe wymogi rachunkowe

stosowane w przypadku, gdy przed zakoczeniem prac rozwojowych PJB
zadecyduje o komercjalizacji poprzez sprzeda.
Warte ponownego podkrelenia jest podejcie do komercjalizacji wynikw
prac rozwojowych obejmujce caociowo to zagadnienie, tzn. od pozyskania wartoci niematerialnej i prawnej do jej komercjalizacji sensu stricto.
Dziki takiemu spojrzeniu na temat komercjalizacji, PJB bdzie w stanie:
1) prawidowo oceni wynik ksigowy na komercjalizacji;
2) prawidowo oceni wynik operacyjny na komercjalizacji (gdy wemie
pod uwag cao nakadw);
3) dostosowa si do wymogw ustawy o instytutach badawczych, dotyczcych rozporzdzania aktywami jednostki (poprzez prawidowe ujcie
i wycen pocztkow);
4) sporzdzi sprawozdanie finansowe w zgodzie z ustaw o rachunkowoci.
133
387
4.2.2. Wytworzenie wartoci niematerialnych i prawnych

przez PJB we wasnym zakresie
388 W przypadku wytworzenia wartoci niematerialnych i prawnych przez jed-
nostk we wasnym zakresie szczeglne znaczenie maj nastpujce kwestie:

1) zdefiniowanie prac badawczych (zob. akapity 390391);
2) ujcie nakadw na prace badawcze (zob. akapit 390);
3) zdefiniowanie prac rozwojowych (zob. akapity 390391);
4) ustalenie momentu rozpoczcia i zakoczenia prac rozwojowych i powstania moliwego do zidentyfikowania skadnika aktyww (zob. akapit
392);
5) koszt wytworzenia skadnika wartoci niematerialnych i prawnych przez
jednostk we wasnym zakresie (zob. akapity 394399).
389
UWAGA!
Warta ponownego podkrelenia jest konieczno prowadzenia penej ewidencji nakadw w podziale na:
1) nakady podlegajce ujciu jako koszt okresu, w ktrym zostay
one poniesione
oraz
2) nakady podlegajce kapitalizacji.
390 Biorc pod uwag fakt, e prace badawcze (definicja zob. akapit 299) nie
prowadz do powstania skadnika majtkowego, prawidowe rozrnienie

prac badawczych od prac rozwojowych zyskuje na istotnoci. W wikszoci
przypadkw nakady na prace badawcze nie s zwizane z konkretnym produktem czy technologi. Dlatego te nakady te powinny by wykazane jako
koszty w rachunku zyskw i strat.
391
UWAGA!
W praktyce czsto bardzo trudno oddzieli prace badawcze od prac
rozwojowych. W takich sytuacjach cao prac powinna by traktowana jako prace badawcze. W rezultacie, cao nakadw na B+R
powinna by, zgodnie z MSR 38, ujta jako koszty w rachunku zyskw i strat.
134
Ustalenie momentu zakoczenia prac rozwojowych jest istotne, poniewa

zgodnie z MSR 38 koszt wytworzenia skadnika wartoci niematerialnych
przez jednostk we wasnym zakresie jest sum nakadw poniesionych od
dnia, w ktrym po raz pierwszy dany skadnik wartoci niematerialnych speni kryteria dotyczce jego ujcia (zob. akapit 354).
PRZYKAD
Instytut XYZ opracowuje now generacj cznikw dla dystrybucji energii

elektrycznej redniego napicia. Nakady poniesione na rozwj projektu
do 30 czerwca 2009 r. wyniosy 1 000 000 z, a od lipca 2009 r. do koca 2009 r. 1 500 000 z. Instytut udowodni, e nowa generacja cznikw speniaa kryteria uznania ich za wartoci niematerialne i prawne
1 lipca 2009 r.
Na koniec 2009 r. nowa generacja cznikw zostaa ujta jako skadnik
wartoci niematerialnych i prawnych w kwocie 1 500 000 z (nakady poniesione od daty, kiedy spenione zostay kryteria ujmowania, tj. od 1 lipca
2009 r.). Nakady poniesione do 1 lipca 2009 r., tj. 1 000 000 z, zostay
ujte jako koszt w rachunku zyskw i strat i nie stanowi czci kosztu
wytworzenia ujtego w bilansie.
392
393
Koszt ten obejmuje wszystkie nakady, ktre mog by bezporednio przypisane czynnociom tworzenia, produkcji i przystosowania skadnika aktyww
do uytkowania w sposb zamierzony przez kierownictwo.
394
Do nakadw bezporednich, zgodnie z MSR 38, zalicza si153:

1) nakady na materiay i usugi wykorzystane lub zuyte przy wytwarzaniu
skadnika wartoci niematerialnych;
2) koszty z tytuu wiadcze pracowniczych wynikajce bezporednio z wytworzenia skadnika wartoci niematerialnych;
3) opaty za rejestracj tytuu prawnego;
4) amortyzacj patentw i licencji, ktre s wykorzystywane przy wytwarzaniu skadnika wartoci niematerialnych.
395
153
66 MSR 38.
135
396
PRZYKAD
Instytut badawczy XYZ prowadzi prace rozwojowe nad pczniejcym rodkiem ogniochronnym. Zgodnie z MSR 38 do nakadw bezporednich Instytut moe zaliczy:
nakady poniesione na zakup materiaw wykorzystanych w toku prac
rozwojowych;
koszty wynagrodze pracownikw zajmujcych si tym projektem (tylko
w zakresie czasu pracy przypisanego temu projektowi, wynikajcemu
z ewidencji czasu pracy);
koszty uzyskania ochrony patentowej wyizolowanego materiau biologicznego o waciwociach ogniochronnych.
397 Do kosztu wytworzenia skadnika wartoci niematerialnych przez jednostk
we wasnym zakresie nie zalicza si154:

1) kosztw sprzeday, administracji oraz innych kosztw oglnozakadowych, chyba e mona je bezporednio przyporzdkowa do procesu
przystosowania skadnika aktyww do uytkowania;
2) wyranie zidentyfikowanych brakw wydajnoci oraz pocztkowych strat
operacyjnych poniesionych przed osigniciem planowanej wydajnoci;
3) nakadw na szkolenie przygotowujce pracownikw do obsugiwania
danego skadnika aktyww.
398
PRZYKAD
Instytut XYZ wytworzy we wasnym zakresie system monitorowania stanu

technicznego konstrukcji metod analiz propagacji fal Lambda. Po opracowaniu systemu, wszyscy pracownicy Instytutu wzili udzia w obowizkowym szkoleniu z obsugi systemu.
Zgodnie z MSR 38, nakady na szkolenie z obsugi programu nie s zaliczane do kosztu wytworzenia danego skadnika wartoci niematerialnych
i prawnych. Ustawa o rachunkowoci nie zawiera jednoznacznego przepisu
w tym temacie, jednak praktyka ksigowa, zgodnie z wytycznymi MSR 38,
przyjmuje, e nakady te nie zwikszaj wartoci pocztkowej wytworzonego programu i nie wpywaj na jego dziaanie, szkolenia maj bowiem na
celu podniesienie kwalifikacji pracownikw (ktre zgodnie z MSR 38 nie
mog by uznane za skadnik wartoci niematerialnych i prawnych, poniewa nie s przez jednostk kontrolowane).
154
67 MSR 38.
136
Jednostka moe ponosi nakady w celu osignicia przyszych korzyci

ekonomicznych, ale nakady te nie s zwizane ani z wytworzeniem, ani
z nabyciem adnego skadnika wartoci niematerialnych i prawnych. W takich
sytuacjach, zgodnie z MSR 38, nakady s ujmowane w rachunku zyskw
i strat w momencie ich poniesienia. Dotyczy to nastpujcych rodzajw nakadw:
1) nakady na dziaalno szkoleniow;
2) nakady na dziaalno reklamow i promocyjn;
3) nakady na przemieszczenie lub reorganizacj czci lub caoci jednostki;
4) koszty rozpoczcia dziaalnoci.
399
UWAGA!
Z punktu widzenia zarzdzania rentownoci PJB istotne jest monitorowanie poziomu caoci nakadw na prace badawcze i rozwojowe. Ma to szczeglne znaczenie przy komercjalizacji wynikw prac
B+R i ustalaniu np. ceny sprzeday netto, ktra powinna uwzgldnia sum nastpujcych wartoci:
pocztkow warto bilansow (skapitalizowane nakady na prace rozwojowe speniajce odpowiednie kryteria) lub biec warto bilansow powikszon o dotychczas dokonane odpisy
amortyzacyjne;
wysoko nakadw ujtych jako koszty w rachunku zyskw
i strat (a wic rwnie te, ktre zostay poniesione przed momentem, kiedy spenione zostay wszystkie kryteria do aktywowania
takich kosztw).
Dla celw komercjalizacji PJB moe rwnie ustali cen zbycia
w oparciu o ceny rynkowe. Jednostka powinna wwczas dysponowa odpowiedni ewidencj, w tym rwnie odpowiednim planem
kont (zob. akapit 458), umoliwiajcym kontrol nakadw ponoszonych na dany projekt badawczo-rozwojowy.
400

przez jednostk w drodze oddzielnej transakcji
Jak ju podkrelono wczeniej, kluczowe znaczenie ma traktowanie komercjalizacji wynikw prac B+R w sposb caociowy, tzn. od pozyskania wartoci niematerialnych i prawnych do ich komercjalizacji sensu stricto (zob. akapit 325). Jednostka, nabywajc skadnik wartoci niematerialnych i prawnych w oddzielnej transakcji, oszacowuje prawdopodobiestwo uzyskania
137
401
przyszych korzyci ekonomicznych zwizanych z tym skadnikiem, co znajduje odzwierciedlenie w zapaconej za ten skadnik cenie. Oznacza to spenienie kryterium ujcia, opisanego w akapicie 363 pkt 1).
402 W sytuacji nabycia skadnika w oddzielnej transakcji (zwaszcza w przypadku zakupu za gotwk lub inne aktywa pienine), kwestia wiarygodnego
ustalenia jego kosztu (kryterium ujcia opisane w akapicie 363 pkt 2) nie
budzi istotnych wtpliwoci.
403 Zgodnie z wytycznymi MSR 38, koszt skadnika wartoci niematerialnych

i prawnych nabytego w oddzielnej transakcji obejmuje155:
1) cen zakupu powikszon o ca importowe i niepodlegajce odliczeniu
podatki od zakupu, pomniejszon o upusty handlowe i rabaty;
2) nakady bezporednio zwizane z przygotowaniem skadnika aktyww
do uytkowania zgodnie z jego planowanym przeznaczeniem.
404 Nakady bezporednie obejmuj wedug MSR 38156:
1) koszty wiadcze pracowniczych wynikajce bezporednio z przygotowania tego skadnika do stanu zdolnoci uytkowej;
2) opaty za obsug wynikajce bezporednio z przygotowania skadnika
do stanu zdolnoci uytkowej;
3) koszty testw sprawdzajcych prawidowe dziaanie skadnika.
405
PRZYKAD
Instytut XYZ naby, w drodze oddzielnej transakcji, system do automatycznego zapisu danych ze stacji meteorologicznej. W zwizku z tym zakupem,
Instytut dodatkowo pokry opaty za obsug techniczn zwizan z instalacj
i przygotowaniem systemu do uytkowania, jak rwnie koszty tygodniowego testowania dziaania systemu. Z wprowadzeniem nowego systemu wi
zaa si rwnie konieczno zorganizowania szkole dla pracownikw.
Jako koszt systemu (przedstawiony jako warto bilansowa) Instytut powinien uj cen zakupu, koszt obsugi technicznej oraz fazy testowej.
Do wartoci bilansowej nie powinny zosta wliczone koszty szkolenia pracownikw.
155
156
27 MSR 38.
28 MSR 38.
138
Nakady nieskadajce si na koszt skadnika wartoci niematerialnych

i prawnych to (MSR 38157):
1) nakady na wprowadzenie nowego produktu lub usugi na rynek (m.in. nakady na reklam i promocj);
2) nakady na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej w nowej lokalizacji;
3) koszty administracji i inne koszty oglnozakadowe.
406
W wartoci bilansowej skadnika wartoci niematerialnych i prawnych nie

ujmuje si nakadw od momentu, w ktrym skadnik ten osign stan umoliwiajcy jego uytkowanie w sposb zamierzony przez kierownictwo (a wic
prace zwizane z wytworzeniem skadnika aktyww ju si zakoczyy).
407
PRZYKAD
Uczelnia LMN nabya w oddzielnej transakcji oprogramowanie komputerowe usprawniajce akceptacj zakupw rodkw trwaych. Oprogramowanie to podlegao testom w okresie 115 lipca oraz 115 sierpnia 2009 r. Stan
umoliwiajcy uytkowanie w sposb zgodny z zamierzeniami kierownictwa zosta osignity 31 lipca, po wprowadzeniu uwag testerw z lipcowej
fazy testw.
W wartoci bilansowej powinny zosta uwzgldnione nakady do momentu
osignicia stanu uytkowania zgodnego z intencjami kierownictwa, tj. do
30 lipca.
Nakady zwizane z drug faz testw (gdy oprogramowanie byo gotowe
do wykorzystania w sposb zamierzony, a mimo to nie byo uytkowane) nie
s ujmowane w wartoci bilansowej, lecz s wykazywane jako koszty w rachunku zyskw i strat.
408
Jednostki mog prowadzi dziaania rozwojowe dotyczce zakupionego

skadnika wartoci niematerialnych i prawnych, ktre nie s niezbdne do
osignicia przez ten skadnik stanu umoliwiajcego dziaanie zgodne z zamierzeniami kierownictwa (dziaania uboczne).
409
UWAGA!
Przychd i nakady wynikajce z dziaa ubocznych ujmuje si w rachunku zyskw i strat.
(por. 31 MSR 38).
410
157
29 MSR 38.
139

przez PJB w transakcji poczenia jednostek gospodarczych
411 W przypadku przejcia skadnika wartoci niematerialnych i prawnych w tran

sakcji poczenia jednostek gospodarczych i rozliczenia metod nabycia
(art. 44b ustawy o rachunkowoci), cena nabycia odzwierciedla jego warto
godziw w momencie przejcia. Warto godziwa powinna uwzgldnia praw
dopodobiestwo uzyskania w przyszoci korzyci ekonomicznych zwi
zanych z tym skadnikiem. Oznacza to spenienie kryterium ujcia, opisanego
w akapicie 363 pkt 1).
412 Jednostka przejmujca ujmuje w momencie przejcia, obok wartoci firmy,
skadnik wartoci niematerialnych jednostki przejmowanej, jeli jego warto

godziwa moe by wiarygodnie oszacowana. Nie ma znaczenia, czy jednostka przejmowana ujmowaa dan pozycj jako wartoci niematerialne
i prawne.
413
UWAGA!
Jednostka przejmujca moe aktywowa trwajce prace rozwojowe
jednostki przejmowanej, jeli speniaj one oglne kryteria skadnika
wartoci niematerialnych i prawnych (zob. akapit 337).
414 Za warto godziw zgodnie z art. 28 ust. 6 ustawy o rachunkowoci
przyjmuje si kwot:
1) za jak dany skadnik mgby zosta wymieniony, a zobowizanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej;
2) midzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowizanymi
ze sob stronami158.
415 Jeli jednostka nie dysponuje informacj o biecych cenach kupna, ww-
czas do oszacowania wartoci godziwej mona przyj warunki podobnej

transakcji, przeprowadzonej w ostatnim okresie, o ile w midzyczasie znaczco nie zmieniy si warunki ekonomiczne159 (zob. akapit 584 i nastpne).
158
159
Art. 28 ust. 6 ustawy o rachunkowoci.

39 MSR 38.
140
4.2.5. Pniejsze nakady na przejty, trwajcy projekt

badawczo-rozwojowy
W przypadku wystpienia nakadw:
1) na przejte, odrbnie lub w transakcji poczenia jednostek gospodarczych, skadniki wartoci niematerialnych i prawnych;
2) zwizanych z trwajcym projektem badawczym lub rozwojowym;
3) poniesionych po nabyciu danego skadnika
do ich ksigowania stosuje si odpowiednio zasady dotyczce wytworzenia skadnika wartoci niematerialnych i prawnych przez jednostk we wasnym zakresie (zob. akapit 388 i nastpne); ich ujcie i prawidowa wycena
jest istotna zgodnie z ide komercjalizacji sensu largo, poniewa pozwala
prawidowo oceni wynik ksigowy i operacyjny na komercjalizacji (zob. akapit 325).
416
UWAGA!
Naley pamita, e pniejsze nakady:
na trwajce prace badawcze s ujmowane w kosztach w momencie ich wystpienia;
na trwajce prace rozwojowe, niespeniajce kryteriw ujcia
jako skadnika wartoci niematerialnych i prawnych s ujmowane
w kosztach w momencie ich wystpienia;
na trwajce prace rozwojowe, speniajce kryteria ujcia jako
skadnika wartoci niematerialnych i prawnych s dodawane do
wartoci bilansowej nabytego projektu rozwojowego.
417
4.2.6. Nabycie w drodze dotacji rzdowej

W przypadku nabycia skadnika wartoci niematerialnych i prawnych w drodze dotacji rzdowej (nieodpatnie lub za symboliczn opat), jednostka
moe zdecydowa si na:
1) pocztkowe ujcie w wartoci godziwej skadnika wartoci niematerialnych oraz dotacji;
2) pocztkowe ujcie skadnika w wartoci nominalnej powikszonej
o wszystkie koszty bezporednio przyporzdkowywane przystosowaniu
skadnika do uytkowania zgodnie z planowanym wykorzystaniem160.
160
44 MSR 38.
141
418
419 Pastwowa Jednostka Badawcza moe rwnie naby nieodpatnie wyniki
prac badawczych i rozwojowych od innej jednostki naukowej. Otrzymanie

lub nabycie wynikw prac badawczych w ten sposb pozwala na ich kapitalizacj w momencie pocztkowego ujcia, a nastpnie wykorzystanie (poprzez odpisy aktualizacyjne) na realizacj innych zada z zakresu dziaalnoci badawczej i rozwojowej. Naley pamita, e dalsze ujcie ksigowe
zaley od spenienia kryteriw opisanych w akapicie 296. Przykadowo,
amortyzacja nabytych prac badawczych wykorzystywanych dalej w pracach
badawczych jednostki powinna obcia wynik finansowy jednostki. W przypadku prac rozwojowych (po spenieniu kryteriw kapitalizacji) powinny one
zosta uznane za cz wartoci aktyww. Prawidowe ujcie ksigowe
prac, jak rwnie amortyzacji prac nabytych, bezporednio przekada si na
wynik na komercjalizacji (zob. akapit 458).
420
PRZYKAD
Instytut XYZ moe nieodpatnie przekaza wyniki prowadzonych we was

nym zakresie prac badawczo-rozwojowych w dziedzinie agrotechniki uczelni
LMN.
4.2.7. Ustalenie wartoci pocztkowej skadnikw wartoci
niematerialnych i prawnych nabytych lub wytworzonych przez PJB
421 Niniejszy podrozdzia powicony zostanie kwestii pocztkowej (w momencie ich pierwszego ujcia w ksigach) wyceny bilansowej wartoci niematerialnych i prawnych wedug ustawy o rachunkowoci. Problematyka ta jest
istotna, poniewa w procesie komercjalizacji kluczowe znaczenie ma ustalenie wartoci ksigowej aktyww powstaych w wyniku prac rozwojowych, co
pozwala na okrelenie wyniku na komercjalizacji.
422
UWAGA!
Metody wyceny stosowane w czasie komercjalizacji wynikw opisane zostay w akapicie 588.
423 Wartoci niematerialne i prawne, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowoci, powinny by wyceniane nie rzadziej ni na dzie bilansowy
wedug:
142
1) ceny nabycia lub kosztu wytworzenia lub wartoci przeszacowanej161

(po aktualizacji wyceny rodkw trwaych);
2) pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a take o odpisy z tytuu trwaej utraty wartoci.
Wyniki prac rozwojowych mog by nabyte w jednej transakcji, wwczas
wartoci niematerialne i prawne mona wyceni wedug ceny nabycia. Cen
nabycia ustawa o rachunkowoci definiuje jako:
1) cen zakupu skadnika aktyww, obejmujc kwot nalen sprzedajcemu;
2) bez podlegajcego odliczeniu podatku VAT oraz podatku akcyzowego;
3) w przypadku importu, powikszon o obcienia o charakterze publicznoprawnym oraz powikszon o koszty bezporednio zwizane z zakupem i przystosowaniem skadnika aktyww do stanu zdatnego do uywania lub wprowadzenia do obrotu, cznie z kosztami transportu, jak te
zaadunku, wyadunku, skadowania lub wprowadzenia do obrotu;
4) obnion o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski162.
424
UWAGA!
Jeli nie jest moliwe ustalenie ceny nabycia wartoci niematerialnych i prawnych, wyceny dokonuje si w oparciu o ceny sprzeday
netto takiej samej lub podobnej pozycji.
425
Koszt wytworzenia jest natomiast zdefiniowany w art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowoci. Obejmuje on:
1) koszty pozostajce w bezporednim zwizku z danym produktem (zob.
akapit 503 i nastpne)
oraz
2) uzasadnion cz kosztw porednio zwizanych z wytworzeniem tego
produktu (zob. akapit 505 i nastpne).
426
161
162
Przeszacowanie moe nastpi jedynie wtedy, gdy przewiduj to odrbne przepisy prawne.
143
427
UWAGA!
Z punktu widzenia komercjalizacji prawidowe okrelenie kosztu wytworzenia jest bardzo istotne, gdy przekada si bezporednio na
wynik (zysk/strata) na komercjalizacji.
Waciwe jest take zaliczenie do kosztu wytworzenia kosztw powstaych przed rozpoczciem produkcji a zwizanych bezporednio
z produkcj, takich jak: amortyzacja kosztw prac rozwojowych,
koszty przygotowania produkcji oraz koszty zakupu materiaw produkcyjnych (Stanowisko Komitetu Rachunkowoci w sprawie ustalania kosztu wytworzenia dla celw wyceny bilansowej zapasw ).
428 W celu prawidowego ustalenia kosztu wytworzenia produktu konieczne jest

wprowadzenie systemu ewidencji, grupowania i rozliczania kosztw (rachun
ku kosztw). Ewidencja ta powinna dostarcza informacje o kosztach bezporedniego wytworzenia oraz o kosztach poredniego wytworzenia w podziale
na koszty zmienne i stae163. Wane jest, aby jednostka posiadaa nie tylko
ewidencj kosztw wytworzenia, ale rwnie wszystkich nakadw zwizanych z pracami badawczymi i rozwojowymi. Zgodnie z powyszym stanowiskiem Komitetu Rachunkowoci, jednostka powinna mie system rachunku
kosztw, dostosowany do specyfiki jej dziaalnoci, pozwalajcy na wiarygodne i systematyczne ustalanie kosztw wytworzenia produktw, co do zasady na moment ich wytworzenia, a najpniej na dzie bilansowy. Przez
analogi mona zastosowa ten standard do wyceny bilansowej wartoci
niematerialnych i prawnych.
429 Podsumowujc, PJB powinny wprowadzi rachunek kosztw, umoliwiajcy
podzia poniesionych nakadw zgodnie z centrami kosztowymi (obszarami

powstawania kosztw), tak by mc wyodrbni nakady na poszczeglne
prowadzone prace badawcze i rozwojowe. Mona to osign dziki zakado
wemu planowi kont, dostosowanemu do potrzeb danej PJB (zob. akapit 458).
430 Koszty bezporednie obejmuj:
1) warto zuytych materiaw bezporednich;

2) pozyskania i przetworzenia zwizane bezporednio z pracami B+R;
3) inne koszty poniesione w zwizku z doprowadzeniem produktu do postaci
i miejsca, w jakich si znajduje w dniu wyceny.
163
http://e- rachunkowosc.pl/artykul.php?view=404&part=2 (pobrano: 25.09.2012).
144
UWAGA!
Koszty bezporednie to koszty, ktrych przypisanie do produktw
w oparciu o dokumenty rdowe zuycia (np. karty pracy) jest moliwe, istotne i opacalne. Wszystkie koszty bezporednie traktowane
s jako koszty zmienne.
431
PRZYKAD
432
Instytut XYZ prowadzi projekt, ktrego celem jest zidentyfikowanie nowych

biomarkerw dla diagnostyki wczesnych stadiw chorb ukadu krenia
czowieka. W prace zaangaowanych jest trzech pracownikw, z czego
dwch zajmuje si wycznie tym projektem, a trzeci nadzoruje to i jeszcze
dwa inne przedsiwzicia.
Do kosztu bezporedniego zalicza si bdzie koszt pracy dwch pracownikw zaangaowanych jedynie w projekt identyfikacji biomarkerw oraz
koszt pracy trzeciego pracownika nadzorujcego projekt, o ile jednostka
posiada ewidencj czasu pracy umoliwiajc przyporzdkowanie czasu pracy na konkretne projekty, w ktre dana osoba jest zaangaowana.
Na odpowiedni do okresu wytwarzania produktu oraz uzasadnion cz
kosztw porednich skadaj si:
1) zmienne porednie koszty prac badawczych i rozwojowych
oraz
2) ta cz staych porednich kosztw prac badawczych i rozwojowych,
ktra odpowiada poziomowi tych kosztw przy normalnym wykorzystaniu
zdolnoci produkcyjnych.
PRZYKAD
Instytut XYZ prowadzi badania dotyczce reakcji rolin uprawianych w podozmianie na nawoenie N, K, Mg i S na glebie lessowej. Koszty porednie
obejmuj:
1. Usugi usugi mechanizacyjne zwizane ze zbiorem ziarna, somy,
innych produktw, suszenia ziarna kukurydzy, siewu itp.
2. Prac maszyn wasnych przy obliczaniu kosztw eksploatacji maszyn zaoono optymalne ich wykorzystanie w czasie uytkowania;
przy obliczeniach posuono si metodyk Instytutu Budownictwa
145
433
434
3.
4.
5.
6.
435
Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa; w modelowym wyposaeniu

gospodarstwa przyjto zestaw maszyn w agregacji z cignikami
o mocy 60 KM i 90 KM; w rachunku uwzgldniono amortyzacj, remonty, ubezpieczenia i koszty garaowania.
Koszty utrzymania budynkw obejmuj niezbdne zaplecze biurowe i sanitarne oraz powierzchni magazynow suc do przechowywania podw rolnych; rachunek zawiera amortyzacj, remonty i ubezpieczenia.
Podatki i ubezpieczenia obowizkowe obcienia (OC, podatek
rolny, KRUS); nie zawieraj obcie dobrowolnych.
Pozostae koszty obejmuj m.in.: koszty eksploatacji samochodu
osobowego, korzystania z telefonu, koszty nawoenia wapnem mag
nezowym.
Prac najemn tylko w przypadku produkcji warzywniczej uwzgldniono najem dorywczej siy roboczej.
PRZYKAD
Jednostka XYZ prowadzi prace hodowlane nad odtworzeniem polskiej kury

czubatki staropolskiej. Koszty porednie produkcji zwierzcej obejmuj:
1. Prac maszyn wasnych uwzgldniono prac maszyn zwizanych
z podawaniem i przygotowaniem pasz, usuwaniem obornika.
2. Koszty utrzymania budynkw przyjto koszty eksploatacji budynkw niezbdnych do utrzymania zwierzt; rachunek uwzgldnia
amortyzacj, remonty i ubezpieczenia.
3. Koszty oglnogospodarcze dla produkcji zwierzcej przyjto
10% narzut kosztw bezporednich.
4. Koszty produkcji pasz wasnych liczone po kosztach porednich
produkcji rolinnej.
436 Koszty porednie to koszty wytworzenia wsplne dla kilku wytwarzanych

jednoczenie prac rozwojowych. Wsplny charakter tych kosztw generuje
potrzeb okrelenia przejrzystych metod podziau, w celu rozliczenia kosztw na poszczeglne prace.
437 Ewidencja taka moe funkcjonowa w oparciu o miejsce powstania kosztu

(mpk). Jest to wydzielony zakres dziaalnoci jednostki, ktrego koszty s
przedmiotem oddzielnej ewidencji, kontroli lub analizy, np. koszty komrki
146
organizacyjnej lub koszty zwizane z funkcj, realizowan przez dan jednostk164.

Podzia kosztw ze wzgldu na ich powizanie z opisanym powyej procesem wytwarzania aktyww niematerialnych (koszty bezporednie i porednie) nie stanowi jedynej metody podziau. Ze wzgldu na charakter ich wystpowania, koszty mona podzieli rwnie na koszty stae (obecne bez
wzgldu na to, czy PJB prowadzi dziaalno czy te nie) i koszty zmienne
(zwizane z prowadzeniem dziaalnoci).
438
Do kosztw zmiennych zalicza si m.in.:

1) wynagrodzenia pracownikw produkcyjnych, niekwalifikujce si do kosz
tw bezporednich (np. dodatki za nadgodziny);
2) energi napdow urzdze produkcyjnych;
3) remonty urzdze produkcyjnych.
439
W skad kosztw staych wchodz m.in.:

1) amortyzacja rodkw trwaych;
2) koszty owietlania, ogrzewania, sprztania;
3) remonty i konserwacje budynkw.
440
PRZYKAD
441
UWAGA!
Naley prowadzi oddzielne ewidencje kosztw zmiennych i kosztw staych, poniewa obie te grupy s oddzielnie rozliczane.
(por. A. Jarugowa, Komentarz do ustawy o rachunkowoci, s. 277)
442
Instytut XYZ prowadzi badania nad lini technologiczn do demontau

sprztu AGD z wykorzystaniem obrbki laserowej. Remonty urzdze produkcyjnych bd stanowi zmienne porednie koszty produkcji, natomiast
remonty hali, w ktrej odbywaj si badania, bd staymi kosztami produkcji.
164
147
443 Do kosztw wytworzenia wartoci niematerialnej i prawnej nie zalicza si kosztw:
1) oglnego zarzdu, ktre nie s zwizane z doprowadzaniem produktu do

postaci i miejsca, w jakich si znajduje na dzie wyceny;
2) magazynowania wyrobw gotowych i pproduktw, chyba e poniesienie tych kosztw jest niezbdne w procesie produkcji;
3) sprzeday produktw.
444 Koszty powysze oraz koszty odpowiadajce wielkoci niewykorzystanych

zdolnoci produkcyjnych (tzw. koszty nieuzasadnione, puste, lub koszty niewykorzystanego potencjau) powinny zosta ujte w wyniku finansowym
w okresie ich poniesienia165.
445 W przypadkach uzasadnionych niezbdnym dugim okresem wytwarzania
wartoci niematerialnej I prawnej, PJB moe zastosowa tzw. rozszerzon

definicj kosztu wytworzenia (art. 28 ust. 4 ustawy o rachunkowoci). W ramach przedmiotowej definicji cen nabycia lub koszt wytworzenia mona
powikszy o koszty obsugi zobowiza:
1) zacignitych w celu finansowania w okresie wytworzenia wartoci niematerialnej i prawnej (np. koszty prowizji bankowych, odsetki) i zwizanych z nimi rnic kursowych;
2) pomniejszone o przychody osigane z tytuu finansowania zewntrznego
(np. odsetki z tytuu utworzenia depozytu z poyczonych sum)166.
446 W celu doprecyzowania, kiedy koszt zacignitych zobowiza moe zosta
zaliczony do kosztu wytworzenia lub ceny nabycia, warto odwoa si do warunkw wymienionych w MSR 23 Koszty finansowania zewntrznego, tj.:
1) koszty finansowania zewntrznego zwikszaj koszt wytworzenia tylko
aktyww dostosowanych, tzn. takich, ktre bezwzgldnie wymagaj dugiego
czasu, by uzyska zdatno do sprzeday, np. czasu niezbdnego do reali
zacji faz cyklu produkcyjnego (leakowanie, dojrzewanie, fermentacja)167;
2) koszty finansowania zewntrznego mona uj w koszcie wytworzenia
aktyww dostosowanych tylko wtedy, gdy jest prawdopodobne, e aktywa te w przyszoci bd generowa korzyci ekonomiczne dla PJB;
3) koszty finansowania zewntrznego mog zosta wiarygodnie obliczone
i przypisane bezporednio do nabycia lub wytworzenia aktyww dostosowanych168.
167
168
165
166
148
PRZYKAD
447
UWAGA!
Koszty i korzyci zwizane z finansowaniem procesu wytwarzania
mog by aktywowane jedynie do momentu zakoczenia cyklu wytwrczego.
448
Dla jednostek, ktre na mocy art. 64 ust. 1 ustawy o rachunkowoci nie maj
obowizku badania i ogaszania sprawozdania finansowego, moliwe jest
stosowanie uproszczonych metod ustalania kosztu wytworzenia. Zgodnie
z modelem uproszczonym, do kosztu wytworzenia zalicza si wszystkie
koszty zwizane bezporednio lub porednio z procesem produkcyjnym lub
procesem wiadczenia usug, z wyjtkiem169:
1) kosztw magazynowania,
2) kosztw zarzdu,
3) kosztw sprzeday.
449
Ustawa o rachunkowoci, ustanawiajca mechanizmy kontroli poziomu

kosztw wytworzenia w jednostce, wskazuje, e uproszczony sposb ich
kalkulacji nie moe prowadzi do wyceny wytwarzanych w podmiocie aktyww lub usug powyej ich cen sprzeday netto, moliwych do uzyskania na
dzie bilansowy. Zapis ten stanowi konkretyzacj zasady ostronoci, wyraonej w art. 7 ust. 1 ustawy o rachunkowoci170.
450
Koszty obsugi kredytu zacignitego przez Instytut XYZ na finansowanie

konstrukcji prototypu systemu zarzdzania reguami biznesowymi i technologicznymi mog by zaliczone do kosztu wytworzenia, poniewa prototyp
ten wymaga dugiego czasu przygotowania i wytwarzania, by by zdatnym
do uycia. W przyszoci Instytut spodziewa si korzyci ekonomicznych
(biorc pod uwag popyt rynkowy na tego typu rozwizania, jak rwnie ich
ograniczon poda). Jednoczenie Instytut XYZ ma odpowiednio skonstruowany zakadowy plan kont pozwalajcy na wiarygodne okrelenie kosztw
finansowania.
169
170
Ibidem, s. 281.
149
451 Zgodnie z zasadami rachunkowoci, aktywa nie mog zosta wycenione bilansowo powyej ich wartoci moliwej do realizacji. W praktyce, jednostka
musi porwna wycen bilansow z wartoci ewentualn, moliw do uzyskania w wyniku zbycia. Pastwowa Jednostka Badawcza powinna uczyni
to na moment ujcia danych aktyww w bilansie oraz za kadym razem, gdy
zaszy okolicznoci powodujce spadek moliwej do uzyskania ceny sprzeday.
452
UWAGA!
Stosujc uproszczony sposb wyliczenia kosztu wytworzenia, jednostka nie musi prowadzi rachunku kosztw zmiennych ani ustala
aktualnego poziomu wykorzystania zdolnoci produkcyjnych w normalnych warunkach.
453 Elementem stosowanym jako odniesienie przy wyznaczaniu kosztu wytworzenia, dla zapewnienia realizacji zasady ostronoci, jest cena sprzeday
netto, zdefiniowana w art. 28 ust. 5 ustawy o rachunkowoci jako:
1) moliwa do uzyskania na dzie bilansowy cena sprzeday, bez podatku
VAT i podatku akcyzowego;
2) pomniejszona o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty
zwizane z przystosowaniem skadnika aktyww do sprzeday i dokonaniem tej sprzeday;
3) powikszona o nalen dotacj przedmiotow.
454
rda:
Akty prawne:
poz. 1223 ze zm.).
Inne rda:
i Szkolenia Kadr Sp. z o.o., Gdask 2005.
4.2.8. Zasady dokonywania odpisw amortyzacyjnych

dla wartoci niematerialnych i prawnych
455 Powysze podrozdziay przedstawiay metody nabycia wartoci niematerialnych i prawnych oraz zasady ich ujmowania. W kolejnej czci omwione
150
zostan zasady postpowania z wartociami niematerialnymi i prawnymi po

ich nabyciu przez PJB.
Odwoujc si do wprowadzonej ju wczeniej koncepcji komercjalizacji
sensu largo (zob. akapit 355), naley pamita, e odpisy amortyzacyjne odzwierciedlaj zuycie pracy rozwojowej w zwizku z jej komercjalizacj.
456
Nabyte skadniki wartoci niematerialnych i prawnych powinny zosta we

waciwy sposb zaewidencjonowane. W tym miejscu moemy rozrni
ewidencj operacyjn oraz ewidencj ksigow. Pastwowe Jednostki Badawcze mog prowadzi rwnolegle obie ewidencje bd jedynie ksigow
i uwzgldnia w niej pewne elementy ewidencji operacyjnej.
457
Ewidencja ksigowa prowadzona jest na wydzielonych kontach syntetycznych i analitycznych oraz pozabilansowo na kartach ksigi aktyww trwaych. Wykaz kont i zasady ich funkcjonowania powinny by okrelone w Zakadowym Planie Kont171. Prawidowo zaprojektowany zakadowy plan kont
pozwala okreli cao nakadw poniesionych na prace badawcze i rozwojowe, co przekada si na moliwo ustalenia wartoci danego skadnika
aktyww w przypadku planowanej komercjalizacji.
458
PRZYKAD
Wykaz przykadowych kont w ewidencji ksigowej wartoci niematerialne

i prawne:
020 Wartoci niematerialne i prawne

021 Autorskie prawa majtkowe i pokrewne

022 Koszty zakoczonych prac rozwojowych

023 Warto firmy

029 Pozostae wartoci niematerialne i prawne
072 Umorzenie wartoci niematerialnych i prawnych

072-1 Umorzenie praw autorskich i pokrewnych

072-2 Umorzenie kosztw zakoczonych prac rozwojowych

072- Umorzenie wartoci firmy

072-9 Umorzenie pozostaych wartoci niematerialnych i prawnych
(por. A. Korczyn, rodki trwae oraz wartoci niematerialne i prawne: zasady i metody: klasyfikacji i ewidencji, s. 47)
171
A. Korczyn, op. cit., s. 46.
151
459
460 Ewidencja wartoci niematerialnych i prawnych w ksigowoci jednostki powinna zawiera co najmniej172:
1) numer w ewidencji,
2) nazw uytkow skadnika,
3) numer dowodu i dat rozpoczcia uywania,
4) warto pocztkow,
5) miejsce uywania,
6) roczny lub jednorazowy odpis amortyzacyjny,
7) umorzenie od pocztku uywania,
8) dat penego umorzenia,
9) informacj o zbyciu, oddaniu do uywania jednostce obcej lub likwidacji.
461 Sposb rozliczenia aktyww w czasie zaley od sposobu ich wykorzystania
lub komercjalizacji (poniej przedstawiono oglne wymogi w tym zakresie).

O amortyzacji mwimy wtedy, gdy skadnik aktyww pozostaje w jednostce
i jest przez ni wykorzystywany np. w prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej, poprzez udzielenie licencji lub moliwo wielokrotnej sprzeday wynikw prac rozwojowych.
462
UWAGA!
Ewidencja wartoci niematerialnych i prawnych nie powinna by
traktowana przez jednostk jako obowizek wynikajcy z przepisw
o rachunkowoci, lecz jako rdo informacji potrzebnych do analiz
i procesu podejmowania decyzji. Sposb konstrukcji ewidencji w danej jednostce powinien przede wszystkim odzwierciedla wymagania zarzdcze w zakresie informacji, a dopiero w dalszych krokach
powinien by uzupeniony o wymogi prawne.
463 Po przyjciu skadnika wartoci niematerialnych i prawnych do uywania
jednostka powinna zacz nalicza amortyzacj zwizan z danym skadnikiem. Do ustalenia zasad dokonywania odpisw amortyzacyjnych lub umorzeniowych stosuje si odpowiednio przepisy dotyczce rodkw trwaych
(art. 33 ust. 1 ustawy o rachunkowoci). Prawidowe dokonywanie odpisw
amortyzacyjnych ksztatuje warto bilansow netto danego skadnika aktyww, co ma kluczowe znaczenie przy ustalaniu wyniku z komercjalizacji.
172
A. Korczyn, op. cit., s. 51.
152
UWAGA!
Naley rozrnia pojcia amortyzacja (kategoria kosztowa) i umorzenie (kategoria ewidencyjna) odpisy umorzeniowe pokazuj kapitaowe zmniejszenie wartoci pocztkowej majtku trwaego wskutek zuycia fizycznego i ekonomicznego, odpisy amortyzacyjne za
s kosztowym wyrazem umorzenia.
(por. A. Korczyn, rodki trwae oraz wartoci niematerialne i prawne:
zasady i metody: klasyfikacji i ewidencji, s. 4).
464
Zasadniczo przyjmuje si, e wartoci umorzenia i amortyzacji s rwne

kwotowo oraz rwnolegle ksigowane. Wyjtkowo w sytuacji aktualizacji wyceny skadnika aktyww umorzenie zostaje zwikszone w tym samym stopniu, co warto pocztkowa, odpis amortyzacyjny za pozostaje bez zmian173.
Dodatkowo, suma odpisw amortyzacyjnych w cigu okresu uytkowania
aktyww moe si rni od wartoci umorzenia o odpisy z tytuu trwaej
utraty wartoci, jakie mogy wystpi na skutek czynnikw, ktre niekorzystnie wpyny na warto uytkow aktyww.
465
Warto pocztkow wartoci niematerialnych i prawnych zmniejszaj odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe dokonywane w celu uwzgldnienia utraty ich wartoci, na skutek uywania lub upywu czasu (art. 31 ust. 2 ustawy
o rachunkowoci)174. Za warto pocztkow ustawa o rachunkowoci przyjmuje cen nabycia lub koszt wytworzenia175.
466
UWAGA!
Cena nabycia moe zosta powikszona o:
koszty transportu, zaadunku i rozadunku;
koszty ubezpieczenia w drodze;
monta, instalacj i uruchomienie programw oraz systemw
komputerowych;
opaty notarialne, skarbowe i inne;
odsetki i prowizje bankowe.
467
. Korczyn, op. cit., s. 60.

A
175
Art. 31 ust.1 ustawy o rachunkowoci.
173
174
153
468
PRZYKAD
Instytut XYZ naby aplikacj dla inteligentnego systemu zarzdzania energi za 100 000 z. Koszty instalacji oraz jej uruchomienia wyniosy 15 000 z.
cznie cena nabycia wynosi 115 000 z.
469 Odpisw amortyzacyjnych lub umorzeniowych od skadnika wartoci niematerialnych i prawnych dokonuje si drog systematycznego, planowego rozoenia jego wartoci pocztkowej na ustalony okres amortyzacji176. Takie
podejcie pozwala na uniknicie corocznych zmian zasad dokonywania
amortyzacji, jednake nakada ono na jednostk obowizek przyjcia planu
amortyzacji, zawierajcego nastpujce informacje177:
1) warto amortyzowanego skadnika;
2) moment rozpoczcia amortyzacji;
3) okres uytkowania skadnika;
4) warto pozosta na kocu okresu uytkowania;
5) metod amortyzacji.
470
UWAGA!
Odstpstwa od ustalonego planu amortyzacji mog wystpi tylko
w uzasadnionych przypadkach; powinny by ujawnione i wyjanione
w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.
471 Rozpoczcie amortyzacji nastpuje nie wczeniej ni po przyjciu skadnika
wartoci niematerialnych i prawnych do uywania. Zakoczenie amortyzacji

nastpuje nie pniej ni z chwil zrwnania wartoci odpisw amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartoci pocztkow skadnika lub przeznaczenia skadnika do: likwidacji, sprzeday lub stwierdzenia jego niedoboru,
z ewentualnym uwzgldnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzeday netto pozostaoci skadnika178.

178
176
177
154
UWAGA!
Zgodnie z prawem bilansowym istnieje moliwo rozpoczcia amor
tyzacji bezporednio po przyjciu skadnika do uytkowania, a zatem
moe si zdarzy rozpoczcie amortyzacji w cigu danego miesica,
a nie z kolejnym miesicem po przyjciu do uytkowania (jak twierdz przepisy podatkowe). W rezultacie, amortyzacja bilansowa moe
rozpocz si wczeniej ni podatkowa.
Z tego powodu w planie amortyzacji jednostka musi poda, od jakiego
momentu rozpoczyna naliczanie amortyzacji.
472
Okres amortyzacji, a w rezultacie rwnie roczna stawka amortyzacji, jest

ustalany po analizie okresu uytecznoci ekonomicznej danego skadnika.
Okres ekonomicznej uytecznoci powinien by rozumiany jako obiektywna
charakterystyka danego skadnika wartoci niematerialnych i prawnych.
Moe on wynika z uwarunkowa technicznych, technologicznych bd
z innego ograniczenia (np. prawnego)179.
473
UWAGA!
Okres ekonomicznej uytecznoci wartoci niematerialnych i prawnych jest praktycznie niezaleny od decyzji jednostki co do czasu
uytkowania skadnika majtkowego w podmiocie.
Okres amortyzacji nie moe by duszy ni okres jego uytecznoci
ekonomicznej.
474
W przypadku skadnikw wartoci niematerialnych i prawnych, odpisw

amortyzacyjnych dokonuje si metod liniow180, ktra zakada rwnomierne
zuycie skadnikw wartoci niematerialnych i prawnych w kolejnych okresach. Rezultatem stosowania metody liniowej s rwne wartociowo odpisy
amortyzacyjne w caym okresie amortyzacji.
475
179
180

Ibidem.
155
4.2.9. Trwaa utrata wartoci dla wartoci niematerialnych i prawnych
476 Zarwno dla prac rozwojowych bdcych w toku (nieukoczonych), jak i dla
przyjtych do uytkowania wartoci niematerialnych, powstaych w wyniku

prac rozwojowych, PJB powinna ocenia (na kad dat bilansow), czy nie
wystpiy przesanki, ktre mogy doprowadzi do trwaej utraty wartoci danego skadnika aktyww.
477 Trwaa utrata wartoci wystpuje w sytuacji, kiedy istnieje due prawdopodobiestwo, e kontrolowany przez jednostk skadnik aktyww nie przyniesie
w przyszoci, w znaczcej czci lub w caoci, przewidywanych korzyci
ekonomicznych181. Ustawa o rachunkowoci nie reguluje szczegowo, w jakich sytuacjach oraz w jaki sposb jednostka powinna dokonywa szacunku
odpisu z tytuu trwaej utraty wartoci. Bardziej szczegowe wskazwki znajduj si w Krajowym Standardzie Rachunkowoci nr 4 Utrata wartoci aktyww oraz w MSR 36 Utrata wartoci aktyww.
478 Metodyka szacowania odpisw z tytuu trwaej utraty wartoci jest skomplikowana i dlatego w przeprowadzanie testw czsto angaowani s specjalici
posiadajcy dowiadczenie w tym zakresie.
479 Odpisu naley dokona, jeeli warto bilansowa aktyww jest wysza ni
warto, jak jednostka moe uzyska ze sprzeday lub uytkowania danych aktyww (Krajowy Standard Rachunkowoci 4 i MSR 36). Oznacza to,
e jeli nakady, jakie zostay dokonane na dany skadnik aktyww (w tym
wypadku na prace rozwojowe) nie zwrc si w postaci przyszych korzyci
ekonomicznych, warto moliw do uzyskania ze sprzeday pomniejsza si
o koszty doprowadzenia do sprzeday. Warto uytkow kalkuluje si na
podstawie szacunkw przepyww pieninych, jakie skadnik aktyww
bdzie generowa w wyniku jego uytkowania.
480 W wielu wypadkach nie jest moliwe okrelenie przepyww pieninych dla
pojedynczego skadnika aktyww. Wynika to z faktu, e skadnik ten nie generuje samodzielnie przepyww pieninych, natomiast dziaa wsplnie
z innymi aktywami. W takim wypadku testowanie potencjalnej utraty wartoci
odbywa si dla najmniejszej moliwej do zidentyfikowania grupy aktyww,
ktre dziaajc wsplnie, s w stanie wygenerowa przepywy pienine, odrbnie od innych grup aktyww. Grup tak nazywa si orodkiem wypracowujcym rodki pienine (ang. cash-generating-unit).
181
156
4.2.10. Prace badawczo-rozwojowe z przeznaczeniem na sprzeda

Zupeniej inaczej jest wwczas, gdy prace B + R prowadzone s przez jednostk z intencj odsprzeday. W takiej sytuacji, poniesione przez jednostk
nakady bd klasyfikowane raczej jako produkcja w toku, zakadajc, e
kryteria ujcia tych nakadw jako skadnika aktyww s spenione (np. przewidywane przysze korzyci ekonomiczne). Po zakoczeniu tych prac, wytworzone przez jednostk skadniki aktyww zostan zaklasyfikowane jako
zapasy, a ich pniejsza wycena bdzie zaleaa od tego, czy sprzeda nastpi do jednego czy wielu odbiorcw. W przypadku sprzeday do wielu odbiorcw, zgodnie z art. 34 ust. 3 ustawy o rachunkowoci, wytworzone przez
jednostk filmy, oprogramowanie komputerowe, projekty typowe i inne produkty o podobnym charakterze, przeznaczone do sprzeday, wycenia si
w okresie przynoszenia przez nie korzyci ekonomicznych. Okres ten nie
moe by duszy ni 5 lat. Wyceny dokonuje si poprzez okrelenie wysokoci nadwyki kosztw wytworzenia powyszych produktw nad przychodami wedug cen sprzeday netto, uzyskanymi z ich sprzeday w cigu tego
okresu. Nieodpisane po upywie danego okresu koszty wytworzenia zwikszaj pozostae koszty operacyjne.
481
Ustawa o rachunkowoci normuje w sposb szczeglny wycen wytworzonych przez jednostk produktw, ktre mog podlega wielokrotnej sprzeday, a jednoczenie speniaj nastpujce kryteria:
powstaj w jednorazowym cyklu produkcyjnym;
wytworzony produkt bazowy moe by nastpnie sprzedawany w dowolnej liczbie egzemplarzy;
koszty wytworzenia, raz poniesione, rozkadaj si na dowoln, moliw
do sprzeday liczb kopii, przy czym liczba ta nie jest z reguy jednoznacznie zdeterminowana w momencie wytworzenia produktu182.
482
Do produktw podlegajcych wielokrotnej sprzeday nie zalicza si filmw,

oprogramowania i tym podobnych produktw, ktre zostay wytworzone na
konkretne zamwienie, takich jak: filmy reklamowe, projekty realizowane na
indywidualne yczenie klienta, oprogramowanie komputerowe dedykowane
dla okrelonego przedsibiorstwa183. W takich sytuacjach, nakady poniesione na wytworzenie produktw na konkretne zamwienie s ujmowane jako
zapasy, i ksigowane jako koszt wasny w momencie realizacji sprzeday.
483
182
183

Ibidem.
157
484
rda:
Akty prawne:
poz. 1223 ze zm.).
Literatura:
E. Waliska (red), Ustawa o rachunkowoci. Komentarz, LEX, 2009
i Szkolenia Kadr Sp. z o.o., Gdask 2005
A. Korczyn, rodki trwae oraz wartoci niematerialne i prawne: zasady i metody
klasyfikacji i ewidencji, Wydawnictwo Sigma, Skierniewice 2010
Midzynarodowy Standard Rachunkowoci nr 38 Wartoci niematerialne.
4.3. Kwalifikacja podatkowa poszczeglnych form

pozyskania praw do wynikw prac B+R przez PJB
485 Zgodnie z przyjt koncepcj komercjalizacji sensu largo (zob. akapit 325),
zanim PJB przystpi do komercjalizacji wynikw prac B+R, musi najpierw

uzyska prawa do tych wynikw, co wie si z poniesieniem stosownych
kosztw. Ustalenie, o jakie koszty chodzi oraz jak powinny one zosta ujte
w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych, ma fundamentalne znaczenie przy okreleniu wielkoci dochodu PJB z komercjalizacji
wynikw prac B+R. Dzieje si tak, poniewa dochodem PJB jest osignita
w roku podatkowym nadwyka sumy przychodw nad kosztami ich uzyskania.
486 Proces komercjalizacji sensu largo widziany z perspektywy kwalifikacji podatkowej przedstawiony zosta na rysunku 4.1.
Rys. 4.1. Komercjalizacja wynikw prac B+R perspektywa podatkowa
158
Zgodnie z uwagami zawartymi w rozdziale powiconym problematyce praw

nej (zob. akapit 370), PJB, pozyskujc wyniki prac badawczych i rozwojowych,
w gruncie rzeczy pozyskuje szeroko rozumiane prawa wasnoci intelektualnej,
tzn. w szczeglnoci prawa autorskie, patenty, prawa ochronne oraz prawa
z rejestracji wynikw prac B+R.
487
Szczegowe zasady rozliczenia dla celw podatkowych kosztw pozyskania praw wasnoci intelektualnej przez PJB zostan przedstawione w zalenoci od formy tego pozyskania. W praktyce wystpuj dwie podstawowe
sytuacje:
1) wytworzenie praw wasnoci intelektualnej we wasnym zakresie przez
co naley rozumie wytworzenie tych praw przez zatrudnionych w PJB
pracownikw
lub
2) nabycie praw wasnoci intelektualnej od podmiotw zewntrznych nabycie to moe nastpi odpatnie, jak i nieodpatnie.
488
4.3.1. Wytworzenie praw do wynikw prac B+R we wasnym zakresie

Podatek dochodowy od osb prawnych. Gdy prawa wasnoci intelektualnej kreowane s przez pracownikw PJB i przechodz na jednostk
z mocy ustawy (zob. akapit 371), dla celw podatku dochodowego od osb
prawnych bdzie to traktowane jako tzw. wytworzenie tych praw we wasnym
zakresie.
489
Wikszo kosztw, jakie poniesie PJB w zwizku z wykreowaniem powyszych praw, bdzie kosztami prac rozwojowych184, co do ktrych ustawa
o podatku dochodowym od osb prawnych zawiera szczeglne regulacje.
490
Na gruncie podatku dochodowego od osb prawnych obowizuje autonomiczna definicja prac rozwojowych, a rozrnienie midzy pojciami badania
naukowe i prace rozwojowe obecne w ustawie o zasadach finansowania
nauki nie ma generalnie wpywu na zasady opodatkowania tym podatkiem.
491
184
Art. 16b ust. 2 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
159
492
UWAGA!
Zarwno badania naukowe, jak i prace rozwojowe w rozumieniu
ustawy o zasadach finansowania nauki mog stanowi rodzaj inwestycji, ktrej zamierzonym rezultatem jest wytworzenie okrelonych
aktyww. Dziki temu mog one spenia definicj prac rozwojowych
w ujciu ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, z dnia 27 kwietnia 2010 r.
ITPB1/415-74/10/WM)
493 Ustawa o podatku dochodowym od osb prawnych nie okrela w sposb

bezporedni, co dla PJB powinno si skada na koszt prac rozwojowych.
Niemniej, praktyka interpretacyjna organw podatkowych odwouje si
w tym wzgldzie do definicji kosztu wytworzenia rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych185.
494
PRZYKAD
Do kosztw prac rozwojowych mog by zaliczone np.:

koszty wynagrodze z pochodnymi osb zatrudnionych przy danych
pracach rozwojowych;
koszty ekspertyz i opinii wykorzystywanych wycznie w tych pracach;
koszty zuytych materiaw, energii i inne koszty operacyjne poniesione
bezporednio przy prowadzeniu danych prac rozwojowych.
Powysze koszty naley rwnie korygowa o rnice kursowe (dodatnie
lub ujemne) oraz odsetki i prowizje naliczone do dnia przekazania wartoci
niematerialnych i prawnych do uywania (istotne w przypadku kwalifikacji
podatkowej prac rozwojowych jako wartoci niematerialnej i prawnej).
Natomiast wyczone z powyszych kosztw wytworzenia powinny by tzw.
koszty oglne zarzdu, koszty sprzeday oraz pozostae koszty operacyjne
i operacji finansowych.
185
or. art. 16g ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych oraz interpretacje
P
indywidualne Ministra Finansw wydane przez: Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach,
z dnia 16 marca 2010 r. IBPBI/2/423-394/10/MO, Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy,
z dnia 27 kwietnia 2010 r. ITPB1/415-74/10/WM oraz Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu, z dnia 25 stycznia 2008 r. ILPB3/423-188/07-2/HS.
160
Koszty prac rozwojowych powinny by zaliczane do kosztw uzyskania przychodw poprzez odpisy amortyzacyjne, jeli prace te zostay zakoczone
wynikiem pozytywnym i speniaj pozostae warunki do uznania za warto
niematerialn i prawn (wskazane w ustawie)186.
495
Amortyzacji podlegaj koszty prac rozwojowych, gdy prace te speniaj nastpujce przesanki187:
1) zostay zakoczone wynikiem pozytywnym, co oznacza, e efektem/rezultatem tych prac byo osignicie zamierzonego, korzystnego, zasugujcego na dodatni ocen skutku tych prac (np. potwierdzenie skutecznoci
danego preparatu leczniczego lub moliwo uycia danej technologii do
wytworzenia danego produktu);
2) wynik tych prac moe by wykorzystany na potrzeby dziaalnoci gospodarczej PJB;
3) produkt lub technologia wytwarzania s cile ustalone, a dotyczce ich
koszty prac rozwojowych s wiarygodnie okrelone; wiarygodne okrelenie kosztw prac rozwojowych wie si z koniecznoci przyporzdkowania kosztw, ktre w sposb bezsporny mog by zaliczone do prac
rozwojowych; niezaliczenie danego wydatku do kosztw prac rozwojowych podlegajcych amortyzacji, w przypadku jego zwizku z tymi pracami, moe spowodowa zakwestionowanie go jako wydatku bezporednio
zaliczonego do kosztw podatkowych;
4) techniczna przydatno produktu lub technologii zostaa przez PJB odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie PJB podja decyzj
o wytwarzaniu tych produktw lub stosowaniu technologii; udokumentowanie technicznej przydatnoci produktu lub technologii moe polega
na przygotowaniu dokumentacji skadajcej si ze schematw, projektw, analiz technicznych itp., zakoczonej odpowiednim sprawozdaniem;
5) z dokumentacji dotyczcej prac rozwojowych wynika, e koszty prac
rozwojowych zostan pokryte spodziewanymi przychodami ze sprze
day tych produktw lub zastosowania technologii; powinno to wynika
ze sprawozdania wymienionego w pkt 4.
496
186
187
Por. art. 16b ust. 2 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
Por. interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej
w Bydgoszczy, z 27 kwietnia 2010 r. ITPB1/415-74/10/WM.
161
497
UWAGA!
Amortyzacji podlegaj koszty prac rozwojowych, gdy prace te speniaj nastpujce przesanki :
1) zostay zakoczone wynikiem pozytywnym;
2) wynik tych prac moe by wykorzystany na potrzeby dziaalnoci
gospodarczej PJB;
3) produkt lub technologia wytwarzania s cile ustalone, a dotyczce ich koszty prac rozwojowych s wiarygodnie okrelone;
4) techniczna przydatno produktu lub technologii zostaa przez PJB
odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie PJB podja
decyzj o wytwarzaniu tego produktu lub stosowaniu technologii;
5) z dokumentacji dotyczcej prac rozwojowych wynika, e koszty
prac rozwojowych zostan pokryte spodziewanymi przychodami
ze sprzeday produktu lub zastosowania technologii.
498 Okres amortyzacji podatkowej prac rozwojowych zakoczonych wynikiem

pozytywnym nie moe by krtszy ni 12 miesicy188.
499 Pozostae zasady amortyzacji podatkowej wartoci niematerialnych i prawnych zostay opisane w rozdziale dotyczcym nabycia przez PJB praw wasnoci intelektualnej w postaci praw do wynikw prac B+R (zob. akapit 537).
500 Koszty prac rozwojowych, ktre nie stanowi wartoci niematerialnej i prawnej, mog stanowi koszty uzyskania przychodw189:
1) w miesicu, w ktrym zostay poniesione
albo
2) poczwszy od miesica, w ktrym zostay poniesione w rwnych czciach, w okresie nie duszym ni 12 miesicy,
albo
3) jednorazowo w roku podatkowym, w ktrym zostay zakoczone.
501 Wybr jednej z powyszych metod zaliczania kosztw prac rozwojowych do

kosztw uzyskania przychodw zaley do indywidualnej decyzji PJB190.
Por. art. 16m ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
Por. art. 15 ust. 4a ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
190
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej
w Warszawie, z dnia 30 grudnia 2009r. IPPB3/423-758/09-2/JG.
188
189
162
Oprcz szczeglnych regulacji w zakresie kosztw prac rozwojowych, ustawa o podatku dochodowym od osb prawnych zawiera oglne zasady dotyczce rozliczania kosztw w czasie. Ustawa rnicuje moment potrcenia
kosztw dla celw podatkowych w zalenoci od rodzaju ich zwizku z przychodem.
502
Koszty bezporednio zwizane z przychodami s, co do zasady, moliwe do

potrcenia w tym roku podatkowym, w ktrym osignite zostay odpowiadajce im przychody191.
503
PRZYKAD
Instytut XYZ w zwizku z prowadzonymi pracami nad budow linii eksperymentalnej ponosi koszty zwizane z zakupem materiaw. Wydatki te zwizane s bezporednio z przychodami podatkowymi, ktre powstan w momencie zbycia linii. Koszt materiaw rozpoznawany jest zatem jako koszt
podatkowy w momencie wykazania przychodu podatkowego z tytuu sprzeday linii.
Natomiast koszty uzyskania przychodw inne ni koszty bezporednio zwizane z przychodami tzw. koszty porednie s potrcane w dacie ich
poniesienia. Dat t jest generalnie dzie, w ktrym ujto koszt w ksigach
rachunkowych192. Niekiedy koszty dotycz okresu przekraczajcego rok podatkowy i nie jest moliwe okrelenie, jaka ich cz dotyczy danego roku.
W takim przypadku, koszty te stanowi koszty uzyskania przychodw proporcjonalnie do dugoci okresu, ktrego dotycz.
PRZYKAD
Do tzw. kosztw porednich mona przykadowo zaliczy koszty mediw

(energii elektrycznej, wody itp.), koszty ochrony budynku oraz tzw. koszty
oglne zarzdu.
Wydatki poniesione na nabycie/wytworzenie rodkw trwaych lub wartoci
niematerialnych i prawnych (w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym
od osb prawnych) mog by odliczane od przychodu tylko w postaci odpi191
192

Por. art. 15 ust. 4d i 4e ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
163
504
505
506
507
sw amortyzacyjnych dokonywanych od ich wartoci pocztkowej (zob. akapit 538)193.
508 Podatek od towarw i usug. Czynnoci wykonywane przez osoby fizycz-
ne na rzecz zakadu pracy nie s uznawane za wykonywanie samodzielnej

dziaalnoci gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT194. Dotyczy to zarwno czynnoci wykonywanych w ramach stosunku pracy, jak i dziaalnoci wykonywanej osobicie na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieo, o ile
z tytuu wykonywania tych czynnoci osoby je wykonujce zwizane s ze
zlecajcym wykonanie czynnoci prawnymi wizami tworzcymi stosunek
prawny pomidzy zlecajcym wykonanie czynnoci i wykonujcym zlecane
czynnoci co do warunkw wykonywania tych czynnoci, wynagrodzenia
i odpowiedzialnoci zlecajcego wykonanie tych czynnoci wobec osb trzecich.
509
UWAGA!
Wytworzenie praw wasnoci intelektualnej przez pracownikw PJB
w ramach stosunku pracy pozostaje poza zakresem VAT.
510 Zgodnie z ogln zasad zawart w ustawie o VAT195, moliwo odliczenia
podatku naliczonego przy zakupach uwarunkowana jest tym, aby zakupione

towary i usugi byy wykorzystywane do wykonywania przez PJB czynnoci
opodatkowanych. Kwot podatku naliczonego stanowi zasadniczo suma
kwot VAT okrelonych w fakturach otrzymywanych przez PJB z tytuu nabycia towarw i usug.
511
PRZYKAD
Uczelnia LMN planuje budow obiektu przeznaczonego na prowadzenie

dziaalnoci dydaktycznej i naukowej, zwizanej ze wiadczeniem usug
edukacyjnych zwolnionych od podatku od towarw i usug.
Uczelnia LMN zakada, e nie bdzie wykonywaa czynnoci opodatkowanych zwizanych z infrastruktur i sprztem sfinansowanym w ramach projektu, takich jak: prowadzenie prac B+R podlegajcych nastpnie komercjalizacji, wynajem, dzierawa, odpatne udostpnianie powierzchni, sprztu itp.
Uczelnia nie bdzie rwnie wykorzystywaa projektu do innych celw opodatkowanych podatkiem od towarw i usug.
195
193
194
164
W zwizku z powyszym, od zakupw dokonanych w zwizku z realizacj

powyszego projektu, uczelni nie bdzie przysugiwao prawo do odliczenia
naliczonego podatku VAT, poniewa zakupione towary i usugi nie bd wykorzystywane do wykonywania czynnoci opodatkowanych podatkiem VAT.
Ze wzgldu na mieszany z perspektywy VAT charakter czynnoci wykonywanych przez PJB, konieczne jest okrelenie, w jakim zakresie jednostki
te maj prawo do odliczenia podatku naliczonego w zwizku z dokonanym
nabyciem usug. Prawo takie bdzie przysugiwao PJB jedynie w odniesieniu do prowadzonej przez nie dziaalnoci opodatkowanej.
512
W tym celu, PJB s w pierwszej kolejnoci zobowizane do bezporedniego

przyporzdkowania wydatkw do:
1) dziaalnoci pozostajcej poza zakresem podatku VAT;
2) dziaalnoci opodatkowanej;
3) dziaalnoci zwolnionej.
513
UWAGA!
Pene prawo do odliczenia VAT naliczonego przysuguje PJB w zakresie wykonywanych przez nie czynnoci opodatkowanych VAT, np.
w przypadku zakupw dokonanych w zwizku z planowanym przez
PJB dalszym komercyjnym zbyciem praw do wynikw prac B+R.
514
W przypadku tzw. wydatkw oglnych, ktre maj zwizek zarwno z czynnociami opodatkowanymi (np. komercyjnym zbyciem praw do prac B+R)
oraz czynnociami zwolnionymi (np. usugami edukacyjnymi), podatek naliczony, poniesiony w zwizku z zakupami, podlega odliczeniu w takiej czci,
jak proporcjonalnie mona przypisa do dziaalnoci opodatkowanej.
Przedmiotow proporcj ustala si jako udzia rocznego obrotu z tytuu
sprzeday opodatkowanej, w cakowitym obrocie z tytuu sprzeday opodatkowanej oraz zwolnionej, z wyczeniem sprzeday niepodlegajcej opodatkowaniu.
515
165
516
PRZYKAD
Instytut XYZ posiada status instytutu badawczego, prowadzcego dziaalno naukow i badawcz. Otrzymuje z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa
Wyszego dotacj podmiotow na dofinansowanie dziaalnoci statutowej
oraz dotacje celowe na dofinansowanie programw badawczych.
Instytut prowadzi take inne rodzaje dziaalnoci, np. licencjonuje prawa wytworzone w zwizku z prowadzon dziaalnoci B+R, wiadczy usugi naukowo-badawcze dla rnych jednostek organizacyjnych, prowadzi produkcj rolinn i zwierzc, wynajmuje pomieszczenia na dziaalno gospodarcz, wiadczy usugi szkoleniowe, hotelarskie, organizacj konferencji itp.
W ewidencji ksigowej Instytut przyporzdkowuje kwoty poszczeglnych
zakupw do rodzajw dziaalnoci: niepodlegajcej podatkowi VAT, opodatkowanej i zwolnionej. Jedynie grupa zakupw zwizanych z kosztami oglnymi rozliczana jest wskanikiem proporcji. Wskanik proporcji ustalony jest
zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o VAT. Przy okrelaniu wskanika nie s
uwzgldniane (w mianowniku) przychody niepodlegajce podatkowi VAT
(tj. przychody z tytuu dotacji podmiotowej i dotacji celowych).
(por. interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora
Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 12 grudnia 2007 r. IP-PP2-443-422/07-2/MK).
517 W praktyce mog pojawi si wtpliwoci, czy podatnik zachowuje prawo do
odliczenia VAT naliczonego, poniesionego w zwizku z zakupami na potrzeby projektu badawczego. Wtpliwoci pojawiaj si w sytuacji, kiedy rezultaty tego projektu miay zosta skomercjalizowane, a po zakoczeniu projektu
okazao si, e projekt jest nierentowny i komercjalizacji zaniechano. W takim przypadku istniej uzasadnione podstawy do argumentacji, e wystpi
zwizek z dziaalnoci opodatkowan, a w konsekwencji odliczenie VAT
naliczonego w oparciu o pierwotny zamiar podatnika196.
518 Moe mie miejsce rwnie sytuacja odwrotna, tj. gdy PJB pocztkowo nie
przysugiwao prawo do odliczenia VAT naliczonego z tytuu danej czynnoci

(np. realizacja bada naukowych na wasne potrzeby), a jednostka prawo to
jednak zyskaa (np. ze wzgldu na sprzeda uzyskanych wynikw bada,
stanowicych czynno opodatkowan). W takim przypadku ustawa o VAT
196
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Kato
wicach, z dnia 22 kwietnia 2010 r. IBPP4/443-337/10/A (pobrano z: http://www.mf.gov.pl,
dnia 25.09.2012).
166
wprowadza moliwo korekty kwoty podatku naliczonego. Techniczny sposb przeprowadzenia korekty uzaleniony jest od wartoci i rodzaju nabywanych towarw i usug, w oparciu o szczegowe przepisy ustawy o VAT197.
PRZYKAD
Uczelnia LMN wykonuje badania naukowe, ktrych wyniki maj by

przeznaczone do uytku wewntrznego. Dziaania te nie s uznawane
przez uczelni za wykonywanie dziaalnoci gospodarczej podlegajcej
VAT. W styczniu 2012 r. uczelnia wydaa na prace badawcze, na podstawie otrzymanych faktur, 50 000 z netto i 11 000 z VAT. Uczelnia nie odliczya podatku VAT w momencie poniesienia powyszych wydatkw,
poniewa wyniki bada naukowych nie podlegay sprzeday, pozostajc
wasnoci uczelni.
W sierpniu 2012 r. do uczelni zgosi si podmiot zainteresowany nabyciem wynikw bada. Uczelnia dokonaa sprzeday w kwocie 100 000 z
netto i 22 000 z VAT.
Uczelnia bdzie uprawniona do odliczenia VAT w kwocie 11 000 z w deklaracji VAT za sierpie 2012 r.
519
Ponadto, naley podkreli, e przepisy ustawy o VAT zawieraj katalog

przypadkw, kiedy podatnikowi nie przysuguje prawo do odliczenia podatku
naliczonego, nawet jeli dany zakup jest bezporednio zwizany z czynnociami opodatkowanymi. Sytuacja ta dotyczy przykadowo:
1) usug noclegowych i gastronomicznych198 (np. nocleg podczas konferencji
naukowej);
2) zakupu paliw silnikowych, oleju napdowego czy gazu, wykorzystywanych m.in. do napdu samochodw osobowych199.
520
W wietle przepisw o VAT, ograniczenia w prawie do odliczenia VAT naliczonego wystpuj rwnie przy zakupie samochodw osobowych, jak rwnie uytkowaniu tych samochodw w oparciu o umowy leasingu, najmu,
521
rt. 91 ust. 7 ustawy o VAT jeli podatnik nie mia prawa do obnienia podatku nalenego
A
o ca kwot podatku naliczonego od wykorzystywanego przez siebie towaru lub usugi i nie
dokona takiego obnienia, a nastpnie zmienio si to prawo do obnienia podatku nalenego
o kwot podatku naliczonego od tego towaru lub usugi, to podatnik ten ma prawo do korekty
zwikszajcej podatek naliczony w deklaracji podatkowej za okres rozliczeniowy, w ktrym
nastpia sprzeda. Przepisy art. 91 ust. 7 a-d ustawy o VAT wprowadzaj szczegowe
regulacje w tym zakresie.
198
Art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT.
199
Art. 88a ustawy o VAT.
197
167
dzierawy oraz umowy o podobnym charakterze (odliczenie do 60% kwoty

wykazanej na fakturze, cznie w odniesieniu do jednego samochodu nie
wicej ni 6000 z)200.
522
UWAGA!
Jeeli wydatki PJB poniesione na opracowanie wynikw bada
obejmuj zakupy towarw i usug wskazanych powyej (np. zakup
usug noclegowych i gastronomicznych, samochodw osobowych),
PJB nie bdzie przysugiwa prawo (lub pene prawo) do odliczenia
podatku VAT.
523 Odliczenie VAT a dotacje z UE. W oparciu o powysze kryteria determinujce prawo PJB do odliczenia VAT naliczonego, PJB powinna ustali, czy
otrzymywane przez ni dotacje z UE powinny obejmowa kwot podatku
VAT jako tzw. koszt kwalifikowany.
524 Jeli PJB, ktrej nie przysuguje prawo do odliczenia VAT, otrzyma dofinansowanie do realizowanego projektu ze rodkw Unii Europejskiej, dotacj t
pokryty bdzie rwnie VAT naliczony z tytuu wydatkw zwizanych z realizacj projektu. W praktyce, w przypadku PJB komercjalizujcego wyniki
prac B+R (opodatkowane VAT), dla potrzeb ewentualnych dotacji z UE,
koszt VAT naliczonego na zakupach (jako podlegajcy odliczeniu) z reguy
nie bdzie mg by zaliczony do kosztw kwalifikowanych.
525
PRZYKAD
Uczelnia LMN prowadzi dziaalno wycznie w zakresie ksztacenia

studentw, w zwizku z czym jest podatnikiem VAT zwolnionym. W zwiz
ku z tym, uczelnia nie odlicza podatku naliczonego przy dokonywanych
zakupach.
Na realizacj celw statutowych, jakimi jest edukacja na poziomie szkolnictwa wyszego, uczelnia otrzymaa rodki z programw Unii Europejskiej na lata 20072013, przede wszystkim Regionalnego Programu
Operacyjnego oraz Programu Operacyjnego Kapita Ludzki; rodki te
przeznaczya na zakup licencji na oprogramowanie.
200
Art. 86a ust. 1 ustawy o VAT.
168
Uczelnia w takiej sytuacji nie moe odlicza podatku naliczonego, poniewa zakupy dokonywane w ramach realizacji projektu objtego dotacj
unijn nie su wykonywaniu czynnoci opodatkowanych, lecz zwolnionych. Jest to przykad tzw. VAT kwalifikowanego, ktry nie podlega odliczeniu i w zwizku z tym jest pokrywany ze rodkw pochodzcych z dofinansowania (kosztami kwalifikowanymi s wydatki brutto, tj. z VAT).
Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, z dnia 2 czerwca 2010 r.
ITPP2/443-359/10/AJ)
Z odmienn kwalifikacj podatku VAT dla potrzeb dotacji bdziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy uczelnia LMN rwnoczenie bdzie prowadzi prace B+R, w wyniku ktrych uzyska patenty, ktre nastpnie
bd przedmiotem obrotu. W takim przypadku, dla dotacji udzielonej na
dziaalno B+R podatek naliczony VAT z tytuu wydatkw ponoszonych
przez uczelni, co do zasady, nie bdzie mg stanowi kosztu kwalifikowanego.
Podatek dochodowy od osb fizycznych. W wietle przepisw ustawy
o podatku dochodowym od osb fizycznych, PJB jako patnik zobowizana
jest do poboru zaliczek201. Zaliczki powinny by pobierane w prawidowej wysokoci, a zatem rwnie z uwzgldnieniem odpowiednio ustalonych kosztw uzyskania przychodw przysugujcych otrzymujcemu wynagrodzenie.
526
Zasad jest, e pracownikowi uzyskujcemu przychody z tytuu stosunku

pracy przysuguje prawo do odliczenia ryczatowych kosztw uzyskania
przychodw, niezalenie od wymiaru czasu pracy202.
527
Jednak w przypadku pracownikw, ktrzy otrzymuj wynagrodzenie za prac z tytuu korzystania z praw autorskich lub rozporzdzania tymi prawami,
koszt uzyskania przychodu okrela si w wysokoci 50% uzyskanego przychodu203. Ustalenie, czy okrelony przychd zosta osignity z tytuu praw
autorskich a podatnik jest twrc (naukowiec bdcy pracownikiem PJB),
naley oceni w wietle przepisw ustawy Prawo autorskie.
528
Por. art. 31 oraz 41 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.

Zgodnie z przepisem art. 22 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.
203
Por. art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych obecnie prowadzone s prace legislacyjne nad zmianami do zasad rozliczania podatkowego przychodw
z dziaalnoci twrczej.
201
202
169
529
PRZYKAD
Warunki zastosowania podwyszonych kosztw uzyskania przychodw

dla twrcw s nastpujce:
obowizki ze stosunku pracy sprowadzaj si do dziaalnoci twrczej lub j obejmuj;
wynagrodzenie za prac stanowi rwnoczenie wynagrodzenie za
przeniesienie autorskich praw majtkowych;
z umowy o prac powinno wynika, jaka cz wynagrodzenia (uposaenia) obejmuje wynagrodzenie autorskie z tytuu korzystania przez
pracownika z praw autorskich, a jaka dotyczy wynagrodzenia cile
zwizanego z wykonywaniem obowizkw pracowniczych (subowych).
530 Jeeli z umowy o prac nie wynika inaczej, dozwolone jest ustalenie wyna-
grodzenia z tytuu korzystania przez pracownikw z praw autorskich na podstawie dokumentacji prowadzonej przez PJB, np. w postaci stosownych
sprawozda okresowych, raportw, skadanych przez zatrudnionych pracownikw naukowych.
531 W praktyce, weryfikacja poniesionych kosztw uzyskania przychodw, a co
za tym idzie wysokoci nalenego fiskusowi podatku, moe zosta rwnie

dokonana przez samego podatnika w rocznym zeznaniu podatkowym pod
warunkiem prowadzenia przez PJB odpowiedniej dokumentacji uzasadniajcej zastosowanie 50% kosztw uzyskania przychodw. Niemniej jednak,
skorzystanie z tej moliwoci dopiero w zeznaniu rocznym pracownika moe
pocign za sob bardzo szczegow kontrol samego zeznania (z powodu niezgodnoci z informacj PIT-11), jak rwnie kontrol prawidowoci
wykonywania przez PJB obowizkw patnika podatku od osb fizycznych.
532 Uzyskane przez PJB od pracownika w ramach umowy o prac prawa autor-
skie nie stanowi wartoci niematerialnych PJB z wyjtkiem sytuacji, gdy

mog by zaliczone do zakoczonych wynikiem pozytywnym wynikw prac
rozwojowych w rozumieniu art. 16b ust. 2 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
533 Nabycie praw autorskich nie bdzie dla PJB (pracodawcy) przychodem podatkowym z uwagi na fakt, e nie ma tutaj miejsca uzyskanie przez PJB nieodpatnego wiadczenia. Podstaw do przekazania praw autorskich jest bowiem wynagrodzenie z tytuu stosunku pracy.
170
4.3.2. Nabycie praw do wynikw prac B+R od innych podmiotw

Oprcz wytworzenia we wasnym zakresie (zob. akapit 386), PJB moe rwnie naby prawa do wynikw prac B+R od podmiotw zewntrznych (w celu
pniejszej ich komercjalizacji). Naley pamita, e w wietle przepisw
podatkowych, za podmioty zewntrzne s uznawani rwnie m.in. naukowcy
wsppracujcy z jednostk na podstawie umowy o dzieo. Pastwowa Jednostka Badawcza bdzie ponosi w zwizku z tymi dziaaniami pewne koszty.
Ustalenie, o jakie koszty chodzi oraz jak powinny zosta ujte w rozumieniu
ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych, ma fundamentalne znaczenie przy okreleniu wielkoci dochodu PJB z komercjalizacji wynikw
prac B+R.
534
Podatek dochodowy. Oprcz wytworzenia we wasnym zakresie, PJB

moe naby prawa wasnoci intelektualnej do wynikw prac B+R. Nabycie
to moe nastpi zarwno odpatnie (np. na podstawie umowy o dzieo, zlecenia, sprzeday), jak i nieodpatnie (np. w formie umowy darowizny, w wyniku otrzymania spadku).
535
Zgodnie z zasadami zawartymi w ustawie o podatku dochodowym od osb

prawnych204, wartociami niematerialnym i prawnymi s nabyte przez podatnika nastpujce rodzaje praw, nadajce si do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjcia do uywania:
1) autorskie lub pokrewne prawa majtkowe,
2) licencje,
3) prawa okrelone w ustawie Prawo wasnoci przemysowej
oraz
4) wartoci stanowice rwnowarto uzyskanych informacji zwizanych
z wiedz w dziedzinie przemysowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how).
536
Prawa, o ktrych mowa powyej, aby mogy zosta uznane za wartoci niematerialne i prawne, musz dodatkowo charakteryzowa si przewidywanym okresem uywania duszym ni rok. Ponadto, prawa te musz by wykorzystywane przez PJB na potrzeby zwizane z prowadzon przez ni
dziaalnoci gospodarcz albo oddane przez ni do uywania na podstawie
umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierawy lub leasingu.
537
204
Por. art. 16b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
171
538 Wartoci niematerialne i prawne podlegaj zaliczeniu do podatkowych kosztw uzyskania przychodw poprzez odpisy amortyzacyjne.
539 Okres dokonywania odpisw amortyzacyjnych od wartoci niematerialnych
i prawnych nie moe by krtszy ni205:

1) 24 miesice, w przypadku licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz w przypadku praw autorskich;
2) 24 miesice, w przypadku licencji na wywietlanie filmw oraz na emisj
programw radiowych i telewizyjnych, przy czym jeeli wynikajcy z umowy okres uywania tych praw majtkowych jest krtszy ni 24 miesice,
to podatnicy mog dokonywa odpisw amortyzacyjnych w okresie wynikajcym z umowy;
3) 12 miesicy, od poniesionych kosztw zakoczonych prac rozwojowych;
4) 60 miesicy, w przypadku pozostaych wartoci niematerialnych i prawnych.
540 Podatnicy ustalaj stawki amortyzacyjne dla poszczeglnych wartoci niematerialnych i prawnych na cay okres amortyzacji, przed rozpoczciem dokonywania odpisw amortyzacyjnych.
541 Podstaw odpisw amortyzacyjnych jest warto pocztkowa praw majtkowych.

542 W przypadku odpatnego nabycia przez PJB praw majtkowych, warto po-
cztkow stanowi cena nabycia206. Za cen nabycia uwaa si kwot nalen sprzedajcemu, powikszon o koszty zwizane z zakupem naliczone do
dnia przekazania wartoci niematerialnych i prawnych do uywania207. Przez
cen nalen sprzedajcemu naley rozumie faktyczn warto, ktr podatnik jest zobowizany przekaza w zamian za nabycie wartoci niematerialnych i prawnych, niezalenie od sposobu i terminu patnoci przez kupujcego.
543 Jeli PJB nabywa wartoci niematerialne i prawne w drodze darowizny lub
w inny nieodpatny sposb, wartoci pocztkow dla celw ustalenia odpisw amortyzacyjnych jest warto rynkowa praw autorskich z dnia nabycia,
chyba e umowa darowizny albo umowa o nieodpatnym przekazaniu okrela
t warto w niszej wysokoci208. Warto rynkow ustala si na podstawie
Por. art. 16m ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.

Por. art. 16g ust. 14 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
207
Por. art. 16g ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
208
Por. art. 16g ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
205
206
172
cen rynkowych stosowanych w obrocie prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzgldnieniem w szczeglnoci ich stanu i stopnia zuycia oraz
czasu i miejsca ich uzyskania.
Dodatkowo, naley podkreli, e warunkiem uznania za koszt podatkowy
odpisw amortyzacyjnych od otrzymanych nieodpatnie wartoci niematerialnych i prawnych209 jest rozpoznanie przez PJB przychodu podatkowego
z tego tytuu (darowizny, spadku itp.) w kwocie odpowiadajcej jego wartoci
rynkowej210.
544
Fakt otrzymania bezzwrotnego dofinansowania na nabycie wartoci niematerialnej i prawnej (lub dofinansowania do kosztw prac rozwojowych zakoczonych wynikiem pozytywnym, stanowicych wartoci niematerialne i prawne) nie wpywa na warto pocztkow wartoci niematerialnych i prawnych
ani na wielko odpisw amortyzacyjnych wykazywanych w stosownej ewidencji. Jeli kwota dofinansowania nie stanowia przychodu dla celw podatku dochodowego od osb prawnych (jak to ma miejsce np. w przypadku
dotacji budetowych), PJB powinna wydzieli z dokonywanych odpisw
amortyzacyjnych cz rwn kwotowo otrzymanemu dofinansowaniu.
Cz wydzielona z odpisu nie stanowi podatkowego kosztu uzyskania przychodu211.
545
UWAGA!
Odpisy amortyzacyjne od rodkw trwaych oraz wartoci niematerialne i prawne nie stanowi kosztu uzyskania przychodu w tej
czci, w ktrej otrzymano zwrot poniesionych wydatkw, jeli
zwrcone rodki nie stanowiy przychodu podatkowego.
546
Por. art. 16 ust. 1 pkt 63 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.

211
209
210
173
547
PRZYKAD
Uczelnia LMN otrzymaa dotacj budetow na zakup licencji na program komputerowy (warto niematerialna i prawna) w wysokoci
60 000 z. Licencja bya niezbdna dla prowadzonych prac B+R. Faktycz
nie zatem licencja zostaa kupiona przez uczelni w celu prowadzenia
prac B+R, ktrych wyniki w zwizku z pniejszymi planami ich zbycia
miay wygenerowa dla uczelni przychody podatkowe. Cena nabycia
programu wyniosa 120 000 z.
Warto pocztkowa licencji 120 000 z.
Okres amortyzacji 24 miesice.
Kwota miesicznego odpisu amortyzacyjnego 5000 z, z czego odpis
amortyzacyjny stanowicy koszt uzyskania przychodw 2500 z.
548 Jeli warto pocztkowa nabytego prawa majtkowego nie przekracza

3500 z, PJB moe dokona tzw. jednorazowego odpisu amortyzacyjnego
w miesicu oddania wartoci niematerialnych i prawnych do uywania albo
w miesicu nastpnym212.
549 Jeeli nabyte prawa nie bd spenia definicji wartoci niematerialnych
i prawnych, koszty poniesione na ich nabycie bd rozliczane na zasadach

oglnych. A zatem koszty, ktre mona okreli jako bezporednio zwizane
z przychodami, bd, co do zasady, rozliczane podatkowo w korespondencji do odpowiadajcych im przychodw, a koszty porednie w dacie ich poniesienia (zob. akapity 503 i 505).
550 Ulga technologiczna. Ustawa o podatku dochodowym od osb prawnych
wprowadza moliwo odliczenia od podstawy opodatkowania wydatkw

poniesionych na nabycie nowych technologii213 (odliczeniu nie podlegaj zatem koszty wytworzenia nowych technologii we wasnym zakresie). Odliczenia mog wynie maksymalnie do 50% wartoci tych wydatkw.
551 Za nowe technologie uwaa si wiedz technologiczn w postaci wartoci
niematerialnych i prawnych, w szczeglnoci wyniki bada naukowych i prac

rozwojowych, ktre umoliwiaj wytwarzanie nowych lub udoskonalonych
wyrobw lub usug. Technologia bdca przedmiotem ulgi nie moe by stosowana na wiecie przez okres duszy ni 5 lat. W celu potwierdzenia inno212
213
Por. art. 16e ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.

Art. 18b ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
174
wacyjnoci wdraanej technologii, a w szczeglnoci jej wieku, przedsi

biorca zobowizany jest przedstawi opini niezalenej jednostki naukowej
(w rozumieniu ustawy o zasadach finansowaniu nauki).
Podstaw ustalenia wielkoci odliczenia jest kwota wydatkw poniesionych
przez PJB na nabycie nowej technologii, uwzgldniona w wartoci pocztkowej, w czci, w jakiej kwota ta:
1) zostaa zapacona w roku podatkowym, w ktrym now technologi
wprowadzono do ewidencji rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych, lub w roku nastpujcym po tym roku
oraz
2) nie zostaa zwrcona PJB w jakiejkolwiek formie.
552
Odliczenia dokonuje si w zeznaniu za rok podatkowy, w ktrym poniesiono

powysze wydatki. Jeli podatnik osiga za rok podatkowy strat lub wielko osignitego przez niego dochodu jest nisza od kwoty przysugujcych mu odlicze, odliczenia dokonuje si w caoci lub czciowo, w jednym z nastpujcych kolejno po sobie trzech latach podatkowych. Okres ten
liczy si od koca roku, w ktrym now technologi wprowadzono do ewidencji rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych.
553
Zastosowanie ulgi technologicznej oznacza dla PJB podwjn korzy. Podatnicy (PJB) bowiem, korzystajc z odliczenia od podstawy opodatkowania
wydatkw na nabycie nowych technologii, maj rwnie prawo do zaliczania
odpisw amortyzacyjnych dokonywanych od wartoci niematerialnych i praw
nych, ktr stanowi nowa technologia, do kosztw podatkowych214 (podwjne
rozpoznanie kosztw podatkowych).
554
Zastosowanie ulgi technologicznej, dziki moliwoci rozpoznania dodatkowych kosztw podatkowych, moe zwikszy efektywno podatkow dziaalnoci prowadzonej przez PJB. Ma to szczeglne znaczenie w sytuacji,
gdy dochody z komercjalizacji praw, ze wzgldu na sposb ich wydatkowania, nie podlegaj zwolnieniu z opodatkowania na zasadach okrelonych
w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych,gdy
nie zostay przeznaczone i wydatkowane na cele statutowe jednostki (zob.
akapit 150).
555
214
or. art. 18b ust. 11 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych w przypadku ulgi
P
technologicznej nie ma zastosowania art. 16 ust. 1 pkt 48 ww. ustawy, ktry wycza z podatkowych kosztw uzyskania przychodw odpisy z tytuu wartoci niematerialnych i prawnych dokonywane od tej czci ich wartoci, ktra odpowiada poniesionym wydatkom odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.
175
556 Pastwowa Jednostka Badawcza traci prawo do odlicze zwizanych z nabyciem nowej technologii, jeeli przed upywem trzech lat podatkowych, liczc
od koca roku podatkowego, w ktrym wprowadzia now technologi do
ewidencji rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych:
1) udzieli w jakiejkolwiek formie lub czci innym podmiotom prawa do nowej technologii
albo
2) otrzyma zwrot wydatkw na t technologi w jakiejkolwiek formie.
557 Podatek od towarw i usug. Nabycie przez PJB praw do wynikw prac
B+R od osb fizycznych twrcw w rozumieniu przepisw ustawy Prawo

autorskie, wynagradzanych w formie honorariw za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich, podlega opodatkowaniu 8% stawk VAT215.
558 Jeeli jednak z tytuu czynnoci wiadczonych na rzecz PJB twrcy s zwi-
zani z PJB stosunkiem prawnym (np. umow o prac, umow zlecenie), ktry
okrela warunki wykonywania tych czynnoci, wynagrodzenie i odpowiedzial
no PJB wobec osb trzecich, to czynnoci wykonywane przez twrcw
pozostaj poza zakresem VAT ze wzgldu na brak przesanki samodzielnie
wykonywanej dziaalnoci gospodarczej216.
559 Zwolnione z VAT bdzie nabycie praw do wynikw prac B+R od twrcw,
ktrzy s objci zwolnieniem, ze wzgldu na nieprzekroczenie limitu sprzeday z tytuu czynnoci opodatkowanych VAT w poprzednim roku podatkowym w wysokoci 150000 z netto (tj. bez VAT).
560 W przypadku praw nabywanych, np. w zwizku z pniejsz komercjalizacj
wynikw prac B+R (licencjonowanie, sprzeda itp.), po stronie PJB moliwe

bdzie odliczenie podatku naliczonego VAT wynikajcego ze zrealizowanych zakupw.
561 W przypadku nabycia przez PJB praw do wynikw prac B+R od osb praw-
nych, bdzie ono co do zasady podlegao opodatkowaniu VAT przy zastosowaniu stawki 23%217.
acznik 3 do ustawy o VAT, poz. 181 (w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r.
Z
stawka podatku w wysokoci 7% zostaa podniesiona o jeden punk procentowy do wysokoci 8%).
216
Art. 15 ust. 3 pkt 3 w zwizku z ust. 3a ustawy o VAT.
217
W okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r. podstawowa stawka podatku VAT
zostaa podniesiona o jeden punkt procentowy do poziomu 23%.
215
176
Nabycie praw do wynikw prac B+R przez PJB od podmiotw zagranicznych

(w celu ich dalszej komercjalizacji), w Polsce dla celw VAT bdzie traktowane,
co do zasady, jako import usug.
562
Podatnikiem VAT z tytuu importu usug jest nabywca usugi, czyli PJB. Co do
zasady, import usug jest neutralny podatkowo. Pastwowa Jednostka Badawcza jako podatnik jest zobowizana do naliczenia podatku, ale jednoczenie ma prawo do jego odliczenia od podatku nalenego w tej samej
kwocie i w tym samym okresie rozliczeniowym. Jednak w razie braku zwizku nabywanej usugi z czynnociami opodatkowanymi, odliczenie VAT nie
przysuguje218.
563
Odliczenie podatku VAT bdzie dokonywane na zasadach analogicznych do

opisanych w akapicie 510 i nastpnych.
564
Podatek dochodowy od osb fizycznych. W przypadku wsppracy

z twrc na podstawie umowy o dzieo lub umowy zlecenie, PJB s zobowizane do pobierania od swoich wsppracownikw zaliczek na podatek dochodowy219.
565
Co do zasady, osobie, ktra uzyskuje przychody z tytuu wykonywania usug

na podstawie umowy o dzieo lub umowy zlecenia, przysuguj koszty uzyskania przychodw w wysokoci 20% uzyskanego przychodu220.
566
Inaczej traktowana jest sprawa kosztw uzyskania przychodw w przypadku

twrcw i autorw, ktrzy uzyskuj przychd np. z tytuu:
1) przeniesienia prawa/przeniesienia prawa stosowania wasnoci wynalazku,
topografii ukadu scalonego, wzoru uytkowego, wzoru przemysowego,
znaku towarowego lub wzoru zdobniczego;
2) wykonania dla zamawiajcego (PJB) utworu bd innego przedmiotu
praw wasnoci intelektualnej bdcych przedmiotem prawa autorskiego
lub
3) rozporzdzenia autorskimi prawami majtkowymi do dziea.
567
J eli PJB nie jest podatnikiem VAT czynnym, rozliczenie importu usug nastpuje na szczeglnych zasadach w odrbnej deklaracji VAT 9M.
219
Por. art. 41 ust.1 ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.
220
Por. art. 22 ust. 9 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.
218
177
568 W powyszych przypadkach koszty uzyskania przychodw okrela si w wysokoci 50% uzyskanego przychodu221.
569
PRZYKAD
Uczelnia LMN zawara umow o dzieo na przeprowadzenie innowacyjnych bada przemysowych z badaczem inynierem mechanikiem.
Efektem bada byo wykonanie autorskiego projektu urzdzenia.
Uczelnia pobraa w imieniu badacza zaliczk na podatek dochodowy od
osb fizycznych, naliczajc koszty uzyskania przychodu w wysokoci
20% wartoci umowy. Takie podejcie jednostki zakwestionowa naukowiec, uwaajc, e zosta zatrudniony jako badacz w realizacji projektu
innowacyjnego, a wykonane przez niego opracowania s utworami w rozumieniu ustawy o prawie autorskim, dlatego te powinny mu przysugiwa podwyszone koszty uzyskania przychodu w wysokoci 50%.
Naley zgodzi si ze stanowiskiem badacza, jeeli:
wykonywana przez niego praca w ramach umowy z uczelni jest
twrcza (tzn. jest niepowtarzalna, ma indywidualny charakter oraz
spenia przesanki utworu okrelone w ustawie o prawie autorskim)
oraz
naukowiec, bdcy stron umowy, jest twrc bd artyst-wykonawc w rozumieniu powyszej ustawy,
umowa pomidzy badaczem a uczelni stanowi, e w zamian za wynagrodzenie wypacone badaczowi uczelnia nabywa autorskie prawa
majtkowe do dziea (na okrelonych w umowie polach eksploatacji).
W przypadku spenienia warunkw wskazanych powyej, do przychodw osignitych z umowy o dzieo zawartej z uczelni mog by zastosowane 50% koszty uzyskania przychodu.
Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 31 maja 2010 r.
IPPB2/415-190/10-2/MK)
570 Zastosowanie konstrukcji podwyszonych kosztw uzyskania przychodw

przez wsppracownikw, od ktrych PJB nabywa prawa do wynikw prac
B+R, pozwala jednostce na:
221
d 1 stycznia 2013 r. moliwo odliczenia 50% zryczatowanych kosztw uzyskania przyO

chodw ma by moliwe tylko do wysokoci kwoty stanowicej grn granic pierwszego
przedziau skali podatkowej (czyli na 25 wrzenia 2012 r. kwoty rwnej 42764 z = * 85528 z).
W dniu 25 wrzenia 2012 r. obecnej prowadzone byy prace legislacyjne nad zmianami do
ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych w tym zakresie.
178
1) zaoferowanie atrakcyjniejszych warunkw wynagrodzenia dla wsppracownikw zaangaowanych w dziaalno B+R, ktrej wyniki mog by
przedmiotem komercjalizacji (w przypadku podwyszenia kwoty netto
wypacanych wynagrodze)
lub
2) obnienie kosztw wynagrodze dla powyszych kategorii wsppracownikw (w przypadku obniki kwot brutto wynagrodze, przy jednoczesnym utrzymaniu wynagrodze netto na niezmienionym poziomie).
571
rda:
Akty prawne:
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osb prawnych
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarw i usug (t.j. z 2011 r. Nr 177,
poz. 1054 ze zm.)
(t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.).
Orzecznictwo:
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, z dnia 27 kwietnia 2010 r. ITPB1/415-74/10/WM
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, z dnia 16 marca 2010 r. IBPBI/2/423-394/10/MO
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu, z dnia 25 stycznia 2008 r. ILPB3/423-188/07-2/HS
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 30 grudnia 2009 r. IPPB3/423-758/09-2/JG
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 12 grudnia 2007 r. IP-PP2-443-422/07-2/MK
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, z dnia 22 kwietnia 2010 r. IBPP4/443-337/10/A
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, z dnia 2 czerwca 2010 r. ITPP2/443-359/10/AJ
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 31 maja 2010 r. IPPB2/415-190/10-2/MK.
179
5. Wycena wynikw prac badawczych i rozwojowych

5.1. Podstawowe informacje o ocenie wartoci majtkowej
praw wasnoci intelektualnej
Celem wyceny praw wasnoci intelektualnej (zwanej rwnie oszacowaniem, szacunkiem) jest ustalenie wartoci prawa z uyciem miernika pieninego. Warto przedmiotu wyceny moe zalee od wielu czynnikw,
midzy innymi od celu sporzdzania wyceny, co w przypadku wyceny praw
wasnoci intelektualnej moe dawa odmienne wyniki w zalenoci od zakresu i celu wyceny wskazanych przez podmiot zlecajcy wycen.
572
Wycena praw wasnoci intelektualnej jest procesem skomplikowanym, wymagajcym uwzgldnienia szeregu czynnikw o charakterze faktycznym,
prawnym oraz ekonomicznym. Chodzi tutaj zarwno o czynniki istniejce
obecnie, czynniki historyczne, jak i przewidywane zdarzenia przysze. Nie
istniej, jak dotd, zestandaryzowane (normatywne) metody wyceny. Majc
powysze na uwadze, wycena wartoci wynikw prac B+R powinna zosta
zlecona wykwalifikowanemu w tej szczeglnej specjalnoci ekspertowi.
573
UWAGA!
Brak wyceny moe narazi PJB na odpowiedzialno za naruszenie
dyscypliny finansw publicznych.
574
Najczciej stosowane metody wyceny omwione zostay w akapicie 588.
575
Kada metoda wyceny obarczona jest wieloma niewiadomymi i wymaga

przyjcia pewnych zaoe, studiw porwnawczych, skomplikowanych
analiz czynnikw potencjalnie zwikszajcych lub zmniejszajcych warto
danego dobra. Dlatego te PJB powinna kadorazowo skorzysta z pomocy
eksperta w tej dziedzinie.
576
Wycena moe by wymagana w sytuacjach okrelonych prawem (zob. akapit 578) lub w przypadkach, gdy jest to konieczne z przyczyn wewntrznych
waciciela praw lub z przyczyn transakcyjnych (zob. podrozdziay 2.5.3
i 2.5.4). Uoglniajc, z przyczyn innych ni wymagania prawne, wycena praw
wasnoci intelektualnej powinna by sporzdzana w sytuacjach uzasadnionych prowadzon dziaalnoci gospodarcz.
577
181
5.2. Sytuacje, kiedy prawo wymaga wykonania wyceny

wartoci praw wasnoci intelektualnej
578 Przepisy prawa, w tym kodeks spek handlowych i ustawa o rachunkowoci,
okrelaj, kiedy dokonanie wyceny rodka trwaego jest obowizkowe.

S to midzy innymi nastpujce przypadki:
1. Wycena wkadw (w tym praw wasnoci intelektualnej) wnoszonych
do spki akcyjnej222. Wycena wkadw powinna si znale w sprawozdaniu zaoycieli, ktre okrela m.in. przedmiot wkadw niepieninych oraz wskazuje zastosowan metod wyceny wkadw. Sprawozdanie zaoycieli poddawane jest badaniu jednego albo kilku biegych rewidentw. Biegli rewidenci wydaj decyzj, w ktrej wskazuj, jaka jest
warto godziwa wkadw niepieninych oraz czy odpowiada ona
(co najmniej) wartoci nominalnej obejmowanych za nie akcji bd wyszej cenie emisyjnej akcji. Kodeks spek handlowych ustanawia przypadki, kiedy odstpienie od wyceny wkadw jest uzasadnione. Chodzi
tutaj o sytuacje, w ktrych warto wkadu mona ustali na podstawie
innej wyceny lub w oparciu o papiery wartociowe lub instrumenty rynku
pieninego. Analogiczne zasady obowizuj przy wnoszeniu wkadu
na podwyszony kapita zakadowy, zgodnie z art. 432 kodeksu spek
handlowych.
2. Wycena wkadw dla celw prowadzenia rachunkowoci spki223.
3. W odniesieniu do PJB, wycen przeprowadza si take ze wzgldu na
zasady ewidencjonowania majtku Skarbu Pastwa, okrelone w rozporzdzeniu Rady Ministrw z dnia 14 wrzenia 1999 r. w sprawie szczegowych zasad ewidencjonowania majtku Skarbu Pastwa. Sporzdzenie
takiej ewidencji powinno by zawsze poprzedzone przygotowaniem wyceny wszelkich praw majtkowych, w tym praw wasnoci intelektualnej,
w celu okrelenia ich rzeczywistej wartoci.
4. W odniesieniu do PJB, a w szczeglnoci do instytutw badawczych,
kady przypadek rozporzdzenia prawami wasnoci intelektualnej (np.
w celu wniesienia ich do spki) bdzie wymaga dokonania wyceny,
zgodnie z przepisami ustawy o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa (zob. akapit 94 i nastpne). Znajomo
wartoci danego prawa, ustalona w wyniku wyceny, pozwoli na stwierdzenie, czy rozporzdzenie prawem bdzie wymagao: uzyskania stosownej zgody Ministra Skarbu (zob. akapit 95 i nastpne), w przypadku
PAN i instytutw naukowych PAN uzyskania zgody Prezesa PAN (zob.
222
223
Art. 311 kodeksu spek handlowych.

Art. 4 ust. 3 pkt 4 ustawy o rachunkowoci.
182
akapit 101), a w przypadku instytutw badawczych take zgoszenia

ministrowi nadzorujcemu (zob. akapit 103).
579
rda:
Akty prawne:
Ustawa z dnia 15 wrzenia 2000 r. kodeks spek handlowych (Dz.U. z 2000 r.
Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz.
1223 ze zm.)
Nr 96, poz. 619)
Nr 96, poz. 618)
Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa (Dz.U. z 1996 r. Nr 106, poz. 493)
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 14 wrzenia 1999 r. w sprawie szczegowych zasad ewidencjonowania majtku Skarbu Pastwa (Dz.U. z 1999 r. Nr 77,
poz. 864 ze zm.).
5.3. Sytuacje, kiedy sporzdzenie wyceny praw

wasnoci intelektualnej jest wskazane
Kodeks spek handlowych nie wymaga, aby aport (np. prawa wasnoci
intelektualnej) wnoszony do spki z o.o. podlega wycenie w celu ustalenia,
ile udziaw spka powinna uzyska w zamian. W praktyce jednak wycena
praw wasnoci intelektualnej na etapie wnoszenia aportu jest wskazana
i uzasadniona z wielu wzgldw. Przede wszystkim jest ona potrzebna
w zwizku z koniecznoci ustalenia relacji wartoci praw wasnoci intelektualnej do wartoci udziaw przyznawanych w zamian za aport.
Zawyenie wartoci aportu wnoszonego do spki z o.o. moe rodzi bowiem odpowiedzialno PJB lub czonkw zarzdu spki komercjalizujcej
(zob. akapit 738 i nastpne). Wycena bdzie miaa rwnie istotne znaczenie dla czonkw zarzdu spki z o.o., ktrzy ponosz wzgldem wierzycieli
spki, solidarnie ze spk, odpowiedzialno m.in. za umylne lub spowodowane niedbalstwem, faszywe owiadczenie o pokryciu kapitau zakadowego spki z o.o.224.
224
183
580
581 Nawet jeli ustawa nie wymaga wyranie dokonania wyceny prawa wasno-
ci intelektualnej (np. jest oczywiste, e warto prawa bdcego przedmiotem transakcji nie przekroczy 50000, odpowiednio 250000 przy uczelniach wyszych zob. akapit 96), stosowna wycena powinna by dokonana ze wzgldu na konieczno realizacji zasady gospodarnoci
(oszczdnoci)225, odnoszcej si do dysponowania majtkiem publicznym.
Obowizek dokonania wyceny praw wasnoci intelektualnej przed
dokonaniem jakichkolwiek czynnoci zwizanych z komercjalizacj
poredni lub bezporedni wynikw prac B+R mona wyprowadzi
z przepisw ustawy o dyscyplinie finansw publicznych. Przepisy tej
ustawy maj zastosowanie rwnie do PJB, ktra dysponujc mieniem pub
licznym, powinna wykazywa si starannoci i profesjonalizmem przy gospodarowaniu majtkiem. Stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 2 powyszej ustawy,
naruszeniem dyscypliny finansw publicznych jest nieustalenie nalenoci
Skarbu Pastwa, jednostki samorzdu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansw publicznych (np. PJB) albo ustalenie takiej nalenoci w wysokoci niszej ni wynikajca z prawidowego obliczenia.
582 Ponadto, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o dyscyplinie finansw publicznych,
naruszeniem dyscypliny finansw publicznych bdzie dopuszczenie przez

kierownika PJB do uszczuplenia wpyww nalenych PJB, wskutek zaniedbania lub niewypenienia obowizkw w zakresie kontroli zarzdczej. Komercjalizacja wynikw prac B+R ma na wzgldzie pozyskanie odpowiednich
przychodw dla podmiotu komercjalizujcego (opat licencyjnych, wpyww
ze sprzeday w przypadku komercjalizacji bezporedniej lub wartoci/iloci
udziaw/akcji, dywidendy w przypadku komercjalizacji poredniej). Przychody te czsto bd zaleay od wartoci prawa wasnoci intelektualnej.
Zlecenie wyceny pozwoli zminimalizowa ryzyko postawienia zarzutu
niegospodarnoci kierownikowi PJB, jeli podejmie on decyzj na podstawie wynikw obiektywnej wyceny dokonanej przez zewntrzny, niezaleny podmiot. W takim przypadku, kierownik jednostki bdzie mg dowodzi,
e dooy wymaganej od niego naleytej starannoci, tj. zleci wycen podmiotowi zajmujcemu si profesjonalnie dokonywaniem wyceny praw wasnoci intelektualnej.
225
aley take zwrci uwag, e dziaalno pastwowych osb prawnych a take innych
N
jednostek organizacyjnych i podmiotw gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj
one majtek lub rodki pastwowe, podlega kontroli prowadzonej przez Najwysz Izb
Kontroli pod ktem legalnoci i gospodarnoci (art. 203 Konstytucji).
184
583
rda:
Akty prawne:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r.
Nr 78, poz. 483)
Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny
finansw publicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 ze zm.).
5.4. Wycena wynikw prac B+R

Przed rozpoczciem komercjalizacji wytworzonych we wasnym zakresie
wynikw prac badawczych i rozwojowych, szczeglnego znaczenia nabiera
wiarygodne okrelenie cznych poniesionych kosztw oraz sprawdzenie,
jaka jest warto rynkowa komercjalizowanych wynikw prac B+R.
584
UWAGA!
Nieprzeprowadzenie przez PJB wyceny, przed przystpieniem do
procesu komercjalizacji, moe zosta uznane za niegospodarno
rodkami publicznymi.
585
W celu przeprowadzenia wiarygodnej wyceny najlepiej zwrci si do specjalisty analityka specjalizujcego si w wycenie wartoci niematerialnych
i prawnych, ktry dokona wyboru metody najlepiej pasujcej do danego
przedmiotu komercjalizacji. Przemylany wybr specjalisty jest wany, biorc pod uwag fakt, e wycena wartoci niematerialnych jest do pewnego
stopnia szacunkiem226.
586
226
185
587
UWAGA!
Wycena wasnoci intelektualnej to specjalistyczna dziedzina,
wymagajca odpowiedniej wiedzy i praktycznego dowiadczenia.
Dlatego przy wyborze eksperta wykonujcego tak wycen, PJB
powinna wzi pod uwag nastpujce kwestie:
1. Czy ekspert ma kwalifikacje zawodowe w dziedzinie wyceny?
2. Czy ekspert wykonywa projekty zwizane z wycen wasnoci
intelektualnej?
3. Czy ekspert ma kwalifikacje zawodowe w zakresie rachunkowoci?
4. Czy ekspert wykonywa projekty wymagajce aplikacji wiedzy
rachunkowej?
5. Czy ekspert mia okazj realizowa projekty dla danej brany?
6. Czy ekspert ma dostp do danych porwnywalnych?
7. Czy ekspert dysponuje odpowiednim zapleczem merytorycznym i technicznym?
8. Czy ekspert bdzie w stanie sformowa dowiadczony i merytorycznie wykwalifikowany zesp, niezbdny w celu przeprowadzenia wyceny?
9. Czy ekspert bdzie w stanie zakoczy prac w przewidzianym
terminie, bez uszczerbku dla jakoci tej pracy?
588 Wrd najczciej stosowanych metod wyceny wartoci niematerialnych
wymienia si:
1) metody kosztowe, uwzgldniajce koszty zwizane z wygenerowaniem
wartoci prawa (jego przedmiotu), takie jak: koszty bada, doradztwa,
rejestracji, promocji itp.;
2) metody dochodowe, ktre szacuj warto przedmiotu ochrony na podstawie przewidywanych korzyci ekonomicznych oraz okresu, w ktrym
dobro intelektualne miaoby te korzyci przynosi;
3) metody mnonikowe, bdce odmian metod dochodowych, oparte na
historycznych zyskach generowanych przez dane dobro.
589 Powyszy katalog mona rozszerzy o metod rynkow (metod porwnania sprzeday)227.
590 Wybr konkretnej metody wyceny skadnika aktyww wartoci niematerialnych i prawnych jest w duym stopniu uzaleniony od specyficznych uwa227
186
runkowa danej sytuacji. Na etapie wstpnej analizy przydatnoci kadej

z metod mona oprze si na propozycjach przedstawionych w tabeli 5.1228.
Tabela 5.1. zalecane metody wyceny w zalenoci od rodzaju
wynikw prac B+R
Rodzaje wartoci
niematerialnych
i prawnych
Metoda zalecana
wpierwszej
kolejnoci
Metoda zalecana
wdrugiej
kolejnoci
Metoda
stosowana
sporadycznie
Patenty i technologie
Dochodowa
Rynkowa
Kosztowa
Znaki towarowe i marki
Dochodowa
Rynkowa
Kosztowa
Prawa autorskie
Dochodowa
Rynkowa
Kosztowa
Zgromadzona sia robocza
Kosztowa
Dochodowa
Rynkowa
Systemy informacyjne
Kosztowa
Rynkowa
Dochodowa
Produkty informatyczne
Dochodowa
Rynkowa
Kosztowa
Wypracowane przez PJB

procedury
Kosztowa
Dochodowa
Rynkowa
rdo: Opracowanie wasne na podstawie: D. Zarzecki, Metody wyceny wartoci niematerial

nych i prawnych, http://e- rachunkowosc.pl/artykul.php?view=404&part=2 (pobrano: 26.10.2010).
Tabela 5.1 przedstawia podstawowe rodzaje aktyww niematerialnych

i prawnych oraz sugerowane metody ich wyceny uszeregowane wedug
stopnia preferencji. W przypadku zastosowania metod, ktre s rekomendowane w pierwszej kolejnoci, z duym prawdopodobiestwem rezultaty bd
najbardziej wiarygodnym oszacowaniem wartoci danego skadnika aktyww,
metody za sugerowane w drugiej kolejnoci dostarczaj wynikw obcionych pewnymi sabociami. Z tego wzgldu metody wskazane w drugiej kolumnie powinny by raczej stosowane do weryfikacji i wsparcia rezultatw
uzyskanych po zastosowaniu metod proponowanych w pierwszej kolejnoci.
Najmniej wiarygodne rezultaty (dla danej wartoci niematerialnej i prawnej)
otrzymuje si przy uyciu metod stosowanych sporadycznie. Tabela 5.1 prezentuje oglnie przyjt hierarchi metod wyceny. Majc na wzgldzie specyfik prac B+R, naley pamita, e nie w kadym przypadku hierarchia
metod zaprezentowanych w tabeli 5.1 bdzie optymalna. Dlatego te PJB
powinna kadorazowo rozway moliwo skorzystania z pomocy eksperta
ds. wyceny.
591
Metody kosztowe opieraj si na zaoeniu, e nabywca nie zapaci za dany

skadnik aktyww wicej ni wynosi, zdefiniowany w odpowiedni sposb,
592
228
187
koszt realizacji skadnika, ktry bdzie generowa korzyci na takim samym

poziomie.
593 Analizujc podejcie kosztowe, mona zidentyfikowa kilka metod, bazujcych na rnych definicjach kosztw, takich jak m.in.229:
koszt odtworzenia (ang. reproduction cost metoda kosztu odtworzenia),
koszt zastpienia (ang. replacement cost metoda kosztu zastpienia),
koszt wytworzenia (ang. creation cost metoda kosztu wytworzenia),
koszt duplikacji (ang. recreation cost metoda kosztu duplikacji).
594 Metoda kosztu odtworzenia wymaga ustalenia wartoci pienidza, ktr
naley wydatkowa w celu zastpienia (przy zastosowaniu takiej samej technologii) danego skadnika aktywem identycznym pod wzgldem ekonomicznym i technicznym230. W celu wiarygodnego ustalenia kosztu odtworzenia
konieczna jest pena wiedza na temat danych technicznych wycenianych
skadnikw. Wydaje si, e jest to najpopularniejsza metoda spord metod
kosztowych stosowanych w Polsce.
595
PRZYKAD
Instytut XYZ przeprowadza wycen wytworzonego we wasnym zakresie skadnika majtku informatycznego systemu wspomagania kompleksowego zarzdzania zagroeniami grniczymi, stosujc metod kosztu odtworzenia.
W tym celu Instytut powinien wzi pod uwag wszystkie techniczne parametry systemu i technologi uyt do jego powstania (nawet jeli
obecnie dostpne s inne, bardziej efektywne technologie czy materiay).
Instytut powinien oceni koszt ponownego jego stworzenia, przy zaoeniu niewprowadzania do niego adnych zmian.
596 W odrnieniu od metody kosztu odtworzenia, stosujc metod kosztu za-
stpienia wyceniajcy bierze pod uwag koszt rekonstrukcji funkcjonalnoci

bd uytecznoci analizowanych skadnikw niematerialnych przy uyciu
najbardziej efektywnej technologii i materiaw. W praktyce oznacza to brak
koniecznoci uwzgldniania dla celw wyceny technologii i materiaw stosowanych w trakcie wytwarzania danego skadnika (ktre w momencie dokonywania wyceny mog by przestarzae i nieefektywne). Alternatywnie,
229
230

188
koszt zastpienia moe by rozumiany jako koszt nabycia skadnika aktyww speniajcego funkcje aktyww elementw majtkowych, ktre aktualnie posiada dana jednostka.
PRZYKAD
Instytut XYZ przeprowadza wycen wytworzonego we wasnym zakresie skadnika majtku informatycznego systemu wspomagania kompleksowego zarzdzania zagroeniami grniczymi, stosujc metod kosztu zastpienia.
W tym celu Instytut powinien wzi pod uwag koszt nabycia innego
systemu informatycznego, ktry bdzie spenia wszystkie funkcje wycenianych aktyww. Alternatywnie, za koszt zastpienia mona uzna
koszt wytworzenia takiego systemu, ale przy uyciu nowoczesnych i dostpnych metod oraz materiaw.
Metoda kosztu wytworzenia jako punkt odniesienia przyjmuje pierwotny
historyczny, koszt wytworzenia danego skadnika aktyww.
PRZYKAD
Instytut XYZ przeprowadza wycen wytworzonego we wasnym zakresie skadnika majtku informatycznego systemu wspomagania kompleksowego zarzdzania zagroeniami grniczymi, stosujc metod kosztu
wytworzenia.
W tym celu Instytut powinien wzi pod uwag poniesione koszty prac
zwizanych z rozwojem systemu. Po raz kolejny warto w tym miejscu
podkreli wag prowadzenia odpowiedniej ewidencji ksigowej, pozwalajcej na przypisanie caoci nakadw do konkretnego projektu.
Metoda kosztu duplikacji zwizana jest z kosztem zduplikowania danego
skadnika aktyww, zakadajc, e jest dostpna wiedza na temat procesu
wytworzenia danego skadnika.
PRZYKAD
Instytut XYZ przeprowadza wycen wytworzonego we wasnym zakresie skadnika majtku informatycznego systemu wspomagania kompleksowego zarzdzania zagroeniami grniczymi, stosujc metod kosztu
duplikacji.
189
597
598
599
600
601
W tym celu Instytut powinien wzi pod uwag poniesione koszty prac
zwizanych z rozwojem systemu. W tej konkretnej metodzie zakada si,
e Instytut nie bdzie ponosi kosztw zwizanych m.in. z przestojami,
stosowaniem nieodpowiednich materiaw czy nieoptymalnych metod.
602 Metoda rynkowa opiera si na zaoeniu, e mechanizmy wolnego rynku
(czynniki poday i popytu) doprowadzaj do wyksztacenia si ceny rwnowagi na rynku.
603 Zgodnie z metod rynkow, wycena aktyww niematerialnych powinna prze-
biega zgodnie z nastpujcym planem231:

1) zidentyfikowanie przeprowadzanych transakcji/ofert kupna/sprzeday
skadnikw wartoci niematerialnych, takich samych bd podobnych do
wycenianych aktyww, gdzie stopie podobiestwa okrela si na podstawie istotnych charakterystyk (np. rodzaj, sposb wykorzystania, data
wytworzenia);
2) sprawdzenie prawdziwoci informacji uzyskanych w pierwszym etapie
i upewnienie si, czy odzwierciedlaj one standardowe warunki rynkowe;
3) wybr odpowiednich mnonikw rynkowych, np. mnoniki zysku na jednostk porwnawcz (wykorzystuje si takie jednostki odniesienia, jak:
klient, lokalizacja, charakter rynku, procent udziau w rynku itd.), a nastpnie przeprowadzenie analizy porwnawczej dla kadej z rozpatrywanych jednostek porwnawczych;
4) porwnanie zebranych transakcji na podobnych aktywach niematerialnych z pozycj aktyww niematerialnych bdc przedmiotem wyceny,
przy wykorzystaniu odpowiednich jednostek porwnawczych i korygowaniu ceny kupna/sprzeday do konkretnych warunkw;
5) sprowadzenie poszczeglnych wskanikw wartoci uzyskanych za pomoc analizy transakcji porwnywalnych do jednego szacunku wartoci
lub przedziau wartoci (na rynkach niedoskonaych, z ma liczb transakcji, przedzia wartoci jest zwykle lepszym zwieczeniem wyceny ni
oszacowanie wyraone w postaci jednej liczby);
6) reasumpcja, pozwalajca na uzyskanie ostatecznych wnioskw dotyczcych wartoci szacowanej pozycji aktyww niematerialnych; reasumpcja
sprowadza si do podsumowania i oceny danych uzyskanych w trakcie
analizy transakcji porwnawczych.
231
190
Dochodowe metody wyceny, inaczej okrelane jako metody zdyskontowanego dochodu ekonomicznego, utosamiaj warto danego skadnika aktyww z obecn wartoci oczekiwanego dochodu, ktry bdzie uzyskany
z tytuu posiadania tego skadnika. Dochd moe by na potrzeby tej metody zdefiniowany jako:
1) dywidendy,
2) przepywy pienine,
3) zyski ksigowe (na og zysk netto bd zysk operacyjny)232.
604
W przypadku aktyww niematerialnych szczeglne znaczenie maj metody

oparte na szacowaniu233:
1) przyrostowych poziomw dochodu ekonomicznego (np. posiadacz
danego rodzaju skadnika wartoci niematerialnych najprawdopodobniej
moe spodziewa si wyszego poziomu dochodu ekonomicznego w porwnaniu z osob, ktra nie dysponuje takimi aktywami);
2) spadkowych poziomw kosztu ekonomicznego (np. posiadacz danego rodzaju skadnika wartoci niematerialnych najprawdopodobniej moe
oczekiwa ponoszenia z tego tytuu niszych kosztw ni miaoby to miejsce, gdyby nie posiada tych aktyww);
3) kwot zaoszczdzonych na hipotetycznych transakcjach zakupu
okrelonych praw autorskich lub patnoci z tytuu dzierawy (np. kwota
za korzystanie z praw autorskich, ktr waciciel okrelonego rodzaju
aktyww niematerialnych byby gotw paci trzeciej stronie za moliwo
czerpania poytkw z danego skadnika wartoci niematerialnych);
4) rnicy w wartoci caego przedsibiorstwa lub podobnej wydzielonej
jednostki biznesowej (np. PJB) jako wyniku posiadania okrelonego rodzaju aktyww niematerialnych, w relacji do analogicznej wyceny przeprowadzonej przy zaoeniu, e nie dysponuje si takimi aktywami;
5) wartoci rezydualnej z oglnej wartoci caego PJB lub wartoci rezydualnej z oglnej wartoci oszacowania wszystkich aktyww niematerialnych PJB.
605
Obok przedstawionej powyej klasyfikacji stosuje si rwnie grupowanie

metod dochodowych na metody bazujce na kapitalizacji bezporedniej
oraz na metody bazujce na rentownoci.
606
232
233

191
607
rda:
D. Zarzecki, Metody wyceny wartoci niematerialnych i prawnych (http://e-rachun
kowosc.pl/artykul.php?view=404&part=2).
192
6. Komercjalizacja bezporednia wynikw prac B+R

6.1. Uwagi oglne
Komercjalizacja bezporednia wynikw (rezultatw) prac badawczych moe
odbywa si co najmniej na dwa sposoby:
1) poprzez sprzeda praw do wynikw (rezultatw) bada;
2) poprzez udzielanie licencji na korzystanie z wynikw (rezultatw) bada.
608
Warto zaznaczy, e komercjalizacja wynikw prac badawczych nie musi

ogranicza si do przeniesienia lub obciania (np. przez licencj) praw
przysugujcych PJB komercjalizacja bezporednia moe rwnie przybiera inne formy. W szczeglnoci, eksploatacja ekonomiczna praw moe polega na dystrybucji egzemplarzy utworw, produktw wykorzystujcych wynalazki, wzory uytkowe lub dystrybucji innych wytworw powstaych na
podstawie chronionej wasnoci intelektualnej.
609
W szczeglnoci, PJB moe osiga przychody w zwizku z prowadzon

dziaalnoci take ze sprzeday prac wdroeniowych, w tym nadzoru autorskiego lub produkcji urzdze i aparatury oraz innych form produkcji lub
usug234.
610
Komercjalizacja wynikw (rezultatw) prac badawczych przez PJB powinna

jednak suy realizacji celw, dla ktrych PJB powoano, okrelonych w odpowiednich ustawach oraz statucie PJB235. Niemiej nie oznacza to, e komercjalizacja wynikw prac badawczych musi by z nimi cile powizana.
Wane jest przede wszystkim, aby komercjalizacja nie bya sprzeczna z celami PJB oraz miaa uzasadniony charakter w wietle dziaalnoci podejmowanej przez PJB.
611
Pastwowej Jednostce Badawczej przysuguje samodzielno w gospodarowaniu przydzielon jej lub nabyt czci mienia publicznego (oglnonarodowego). Prowadzona przez PJB dziaalno musi by jednak podporzdkowana zasadzie efektywnoci wykorzystywania tych rodkw oraz oglnym
zasadom gospodarnoci. Wymaga to w szczeglnoci wiedzy o wartoci posiadanych aktyww, w tym praw wasnoci intelektualnej, przed podjciem
decyzji o ich komercjalizacji (a wic ich moliwie precyzyjnej wyceny).
612
234
235

Zob. m.in. art. 2 oraz art. 18 ust. 7 ustawy o instytutach badawczych, art. 7 prawa o szkolnictwie
wyszym, art. 2 ustawy o Polskiej Akademii Nauk.
193
613
UWAGA!
Prawidowe prowadzenie dziaa komercjalizacyjnych wymaga wyceny praw bdcych przedmiotem komercjalizacji.
614 Obowizujce przepisy wprowadzaj czsto bardzo szczegowe regulacje
dotyczce dziaalnoci gospodarczej PJB. Przykadowo, w wietle ustawy

o instytutach badawczych, czynnoci prawne (np. umowy sprzeday) w zakresie rozporzdzania skadnikami aktyww trwaych (np. wynikw prac B+R,
jeeli stanowi one wartoci niematerialne i prawne), o wartoci rynkowej
(wyraonej w zotych) przekraczajcej rwnowarto kwoty 50000, wymagaj zgody Ministra Skarbu (szerzej na temat tego ograniczeniazob. akapit 95). Dodatkowo, instytut badawczy musi zgosi ministrowi sprawujcemu nad nim nadzr zamiar dokonania czynnoci prawnej, majcej za przedmiot jego mienie o wartoci rynkowej (wyraonej w zotych) przekraczajcej
rwnowarto kwoty 20 000 (szerzej na temat tego ograniczenia zob.
akapit 103). W odniesieniu do PAN i jej instytutw naukowych, dysponowanie skadnikami aktyww trwaych PAN o wartoci rynkowej (wyraonej
w zotych) przekraczajcej kwot 20000236 wymaga zgody Prezesa Aka
demii237 (szerzej na temat tego ograniczeniazob. akapit 101).
615 Naley pamita, e czynnoci dokonane bez zachowania wyej okrelonych wymogw s bezwzgldnie niewane238.
616 Regulacje dotyczce dziaalnoci gospodarczej innych rodzajw PJBs opisanew akapicie 87 i nastpnych.
617
rda:
Akty prawne:
z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.)
Nr 96, poz. 618)
arto oblicza si na podstawie redniego kursu ogoszonego przez Narodowy Bank Polski
W
wg stanu z dnia wystpienia do Prezesa Akademii o zgod.
237
238
236
194

Nr 96, poz. 619)
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz.U. z 2010 r.
Nr 96, poz. 615)
Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa (Dz.U. z 1996 r. Nr 106, poz. 493 ze zm.).
6.2. Sprzeda wynikw prac B+R

6.2.1. Umowy odpatnego przenoszenia (sprzeday)
praw wasnoci intelektualnej
Prawa wasnoci intelektualnej mog by, w wikszoci przypadkw, przedmiotem swobodnego obrotu. Pod wieloma wzgldami prawa wasnoci intelektualnej przypominaj wic dobra materialne i tak samo jak one mog by
przedmiotem sprzeday, darowizny, zamiany oraz innych czynnoci prawnych.
618
Wymogi formalne i konieczne elementy umowy dotyczcej przeniesienia praw autorskich do wynikw prac B+R. Nabycie, a take zbycie (np.
sprzeda) autorskich praw majtkowych wymaga zawarcia umowy, speniajcej co najmniej nastpujce wymogi formalne i treciowe:
1. Umowa powinna zosta zawarta w formie pisemnej, tj. w formie dokumentu (dokumentw), zawierajcego podpisy wszystkich stron umowy
(co najmniej podpis kadej ze stron pod jej wasnym owiadczeniem).
Brak formy pisemnej oznacza bezwzgldn niewano umowy. Tradycyjn form pisemn moe zastpi umowa zawierajca owiadczenia
stron w postaci elektronicznej, opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym, weryfikowanym przy pomocy wanego, kwalifikowanego certyfikatu239.
2. Umowa powinna zawiera dokadne okrelenie utworu bdcego przedmiotem umowy. Nawet jeeli umowa dotyczy utworw, ktre maj dopiero powsta, powinna w sposb niebudzcy wtpliwoci okrela, o jakie
utwory chodzi. Wymaga to wskazania co najmniej: przedmiotu utworu,
celu jego stworzenia lub wytycznych co do jego formy, a take sposobu
utrwalenia (na pimie, na noniku itp.)240.
3. Umowa powinna dokadnie okrela pola eksploatacji, na ktrych dochodzi do przeniesienia praw (zob. akapit 279). Oglnikowa informacja
619
239
240
Art. 53 prawa autorskiego oraz art. 78 kodeksu cywilnego.

Zob. art. 535 i nastpne kodeksu cywilnego.
195
o przeniesieniu praw autorskich (bez wskazania pl eksploatacji) moe

prowadzi do uznania umowy za niewan (w caoci lub w czci)241.
Wskazanie pl eksploatacji to jeden z kluczowych elementw umowy
przeniesienia praw autorskich. Pola eksploatacji musz by wskazane
konkretnie i precyzyjnie. Brak szczegowego ich wskazania, moe prowadzi do wtpliwoci interpretacyjnych i sporw midzy stronami umowy.
4. Umowa powinna okrela wynagrodzenie za przeniesienie praw na poszczeglnych polach eksploatacji (jeeli umowa ma charakter nieodpatny, musi to wyranie wynika z jej treci)242.
620
UWAGA!
Przykady wskazania pl eksploatacji w umowie:
Umowa przenosi prawa autorskie na wszystkich polach eksplo
atacji przeniesienie praw jest niewane
Umowa przenosi prawa autorskie na wszystkich polach eksplo
atacji znanych w momencie podpisywania umowy przeniesienie praw jest niewane
Umowa przenosi prawa autorskie na polach eksploatacji wskazanych w art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych umowa nie bdzie niewana, ale moe rodzi wtpliwoci
interpretacyjne, co do zakresu przeniesienia.
Pola eksploatacji musz by wskazane w umowie w sposb precyzyjny, przemylany i umoliwiajcy niezakcone wykorzystywanie
utworu do zamierzonych celw.
621 Okrelenie pl eksploatacji, a wic sposobw, w jakie nabywca (a take
licencjobiorca) bdzie mg korzysta z uzyskanego utworu, jest nieodcznym elementem umw prawno-autorskich. Brak tego elementu nie pozwala
si zorientowa, co do zakresu praw, ktre zostay przeniesione (udzielone),
a w skrajnych przypadkach moe pociga za sob take niewano caej
umowy. Prawo autorskie wskazuje pola eksploatacji (zob. akapit 279); ustawowe wyliczenie ma jednak wycznie charakter przykadowy, a wskazane
pola mog by nieadekwatne z punktu widzenia potrzeb nabywcy praw (PJB
czy dalszych nabywcw wynikw bada). Naley wic pola eksploatacji formuowa w sposb precyzyjny, a zarazem zgodny z zamiarem stron co do
wykorzystania danych wynikw prac badawczych.
241
242
Zob. art. 41 ust. 2 prawa autorskiego.

Zob. art. 43 oraz 45 prawa autorskiego.
196
UWAGA!
Okrelenie pl eksploatacji jest koniecznym elementem kadej
umowy dotyczcej przeniesienia praw autorskich, jak i umw licencyjnych.
622
Naley take pamita, e PJB nie moe przenie praw (ani udzieli licencji na korzystanie z wynikw bada) na polach eksploatacji, na ktrych sama
nie uzyskaa uprawnie do utworu. Podpisujc umow, naley wic si
upewni, e zbywcy praw (twrcy) rzeczywicie prawa te przysuguj.
W razie braku innego dowodu, naley odebra od niego owiadczenie o samodzielnym wytworzeniu dziea. Jeeli utwr ma kilku twrcw, wwczas
kady z nich powinien podpisa umow lub przynajmniej wyrazi na pimie
zgod na przeniesienie praw do wsplnie stworzonego dziea. Szerzej na temat pozyskiwania przez PJB praw od twrcwzob. akapit 365).
623
Odpowiednio, kady zbywca praw (w tym PJB w procesie komercjalizacji)

powinien take si upewni, e przysuguj mu prawa, ktre zamierza sprzeda. W przeciwnym wypadku, podpisujc umow o sprzeday praw, ktre
mu nie przysuguj, nie bdzie mg jej wykona (umowa nie doprowadzi do
przejcia tych praw na nabywc). Moe to narazi PJB na odpowiedzialno
odszkodowawcz.
624
PRZYKAD
Docent Jan Kowalski zawar z Instytutem XYZ umow o przeniesienie

majtkowych praw autorskich do sporzdzonej przez siebie analizy stanu zabezpiecze przeciwpowodziowych na poudniu Polski. Prace badawcze byy prowadzone przez zesp kierowany przez doc. Kowalskiego.
Instytut XYZ powinien w tej sytuacji si upewni, czy doc. Kowalski jest
jedynym autorem opracowania analizy, czy te wkad w jej stworzenie
(stworzenie jej tekstu) wnieli take inni czonkowie jego zespou.
W przypadku braku moliwoci jednoznacznej weryfikacji powyszej
kwestii, umowa z doc. Kowalskim powinna zawiera jego owiadczenie,
e jest on wycznym twrc opisu wynikw przeprowadzonych bada
i wycznie jemu przysuguj prawa autorskie do tego opisu.
Skutki przeniesienia praw autorskich do wynikw prac badawczych.
W wyniku przeniesienia praw ich nabywca uzyskuje (na wskazanych w umowie
197
625
626
polach eksploatacji) te same prawa, ktre wczeniej przysugiway zbywcy

(w tym take tak sam ochron przed naruszeniami). Odpowiednio zbywca
(najpierw twrca, a nastpnie PJB, jeeli odsprzedaje wyniki prac) traci te
prawa. Przeniesienie autorskich praw majtkowych ma wic podobne skutki
do przeniesienia wasnoci (tym take rni si od licencjizob. akapit 661
i nastpne).
627
UWAGA!
Przeniesienie praw autorskich ma nastpujce skutki:
1. Przeniesienie majtkowych praw autorskich pozbawia tych praw
zbywc.
2. Zbywca traci moliwo korzystania z przeniesionych praw,
a wic rwnie moliwo zarabiania na tych prawach.
3. Utrata praw do utworu dotyczy tylko tych pl eksploatacji (sposo
bw korzystania), ktre zostay okrelone w umowie (np. sprzeday).
628 Przeniesienie majtkowych praw autorskich, nawet jeeli obejmuje cao

praw twrcy, nie daje nabywcy (PJB, ewentualnie dalszym nabywcom)
wszystkich uprawnie, ktre mog okaza si potrzebne lub przydatne do
penego i niezakconego korzystania z utworu (wynikw prac B+R). Czsto
potrzebne s dodatkowe porozumienia lub przynajmniej bardzo wyrane dodatkowe postanowienia umowne. Dotyczy to przede wszystkim:
1. Zgody na dokonywanie (wprowadzanie) zmian w utworze. W razie
braku takiej zgody, kada zmiana bdzie wymagaa uzyskania dodatkowego zezwolenia twrcy. Pomimo faktu nabycia praw autorskich do utworu (artykuu, projektu architektonicznego, analizy badawczej), PJB nie bdzie moga dokonywa skrtw czy modyfikacji utworu (przeredagowa
lub usuni fragmentw treci).
2. Zezwolenia na rozporzdzanie i korzystanie z opracowa utworu (tumacze, przerbek, adaptacji itp.), a w przypadku baz danych speniajcych cechy utworu take na samo sporzdzenie takiego opracowania.
Dla PJB, ktra nabya prawa do artykuu naukowego lub analizy, oznacza
to np. konieczno uzyskania dodatkowej zgody autora na publikacj
artykuu lub analizy w innym jzyku ni wersja oryginalna.
629 Prawo zezwalania na wykonywanie zalenych praw autorskich jest uznawa-
ne za odrbne pole eksploatacji. Przeniesienie (zbycie) tego prawa powinno

by wyranie wskazane w umowie przenoszcej majtkowe prawa autorskie
lub ewentualnie w oddzielnym porozumieniu. Przenoszc to prawo, zbywca
198
powinien mie na wzgldzie fakt, e przez przeniesienie majtkowych praw

autorskich do utworu na wybranych polach eksploatacyjnych, zbywca straci
moliwo korzystania z nich i czerpania korzyci finansowych. Zatem przeniesienie praw zalenych powinno by poprzedzone wnikliw analiz
ekonomiczn, ktra okreliaby poziom opacalnoci takiego rozwizania w zwizku z celem i przedmiotem dziaalnoci PJB. Naley jednak
zaznaczy, e samo opracowywanie utworu przez inny podmiot ni twrca
nie jest zabronione przez prawo autorskie. Zabronione jest natomiast dysponowanie nim bez zgody twrcy (tj. rozporzdzanie i korzystanie).
Nabycie praw autorskich umoliwia korzystanie z utworu w sposb zgodny
z treci umowy (w szczeglnoci na polach eksploatacji okrelonych
w umowie), w tym take udzielanie licencji na korzystanie z wynikw prac,
do ktrych nabyto prawa, jak rwnie ochron przed naruszeniami praw
autorskich przez osoby trzecie. Nabycie praw umoliwia rwnie ich dalsz odsprzeda, o ile umowa, na podstawie ktrej doszo do przeniesienia praw (w szczeglnoci umowa midzy twrc a PJB), nie wycza
takiej moliwoci.
630
Wymogi formalne i konieczne elementy umowy dotyczcej przeniesienia praw wasnoci przemysowej do wynikw prac B+R. Szczeglne
wymogi stawia take przeniesienie:
1) prawa do uzyskania jednego z rodzajw praw wycznych pochodzcych
z rejestracji243;
2) prawa pierwszestwa zgoszenia do UPRP wynikw prac badawczych,
bdcych wynalazkami, wzorami uytkowymi i wzorami przemysowymi244;
3) praw uzyskanych wskutek rejestracji wynalazkw, wzorw uytkowych,
wzorw przemysowych i topografii ukadw scalonych (patentw, praw
ochronnych, praw z rejestracji).
631
W powyszych wypadkach umowy powinny:

1) zosta zawarte w formie pisemnej, ktra, tak jak w przypadku praw autorskich, zostaa zastrzeona pod rygorem niewanoci245;
2) dokadnie okrela prawa, ktrych dotycz (ze wskazaniem, czy chodzi
o prawo do uzyskania rejestracji, prawo pierwszestwa czy prawo udzielone wskutek rejestracji);
632
Zob. art. 11 prawa wasnoci przemysowej.

Zob. art. 13 prawa wasnoci przemysowej.
245
Zob. w szczeglnoci: art. 12 ust. 2, art. 17 ust. 1, art. 67 ust. 2 prawa wasnoci przemysowej.
243
244
199
3) zawiera okrelenie wynagrodzenia za przeniesienie prawa lub wskazanie, e przeniesienie nastpuje bezpatnie.
633 Skutkiem wanej umowy jest przejcie powyszych praw na nabywc. Jed-
nak umowa o przeniesienie patentu, prawa ochronnego na wzr uytkowy,

prawa z rejestracji wzoru przemysowego, a take prawa z rejestracji topografii ukadu scalonego bdzie skuteczna wobec osb trzecich (tzn. nabywca prawa bdzie mg powoa si na umow wobec innych osb, organw
publicznych, sdw), dopiero od chwili wpisu tego przeniesienia do waciwego rejestru. Oznacza to, e po zawarciu umowy konieczne bdzie zoenie waciwego wniosku do UPRP (wzgldnie do EPO lub OHIM) o dokonanie we waciwym rejestrze (patentw, wzorw przemysowych itd.) zmiany
podmiotu uprawnionego.
6.2.2. Ujcie ksigowe sprzeday wynikw prac B+R
634 Komercjalizacja poprzez sprzeda technologii jest najprostsz, najszybsz
i najmniej ryzykown, z punktu widzenia PJB, metod komercjalizacji osig

ni naukowych. Analizujc rachunkow stron tego modelu komercjalizacji,
istotne jest waciwe rozpoznanie przychodu ze sprzeday.
635 Zgodnie z definicj zapisan w ustawie o rachunkowoci, przychody to:
uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyci ekonomicznych; o wiarygodnie okrelonej wartoci; w formie zwikszenia wartoci
aktyww, albo zmniejszenia wartoci zobowiza, ktre doprowadz do
wzrostu kapitau wasnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposb
ni wniesienie rodkw przez udziaowcw lub wacicieli246.
636 W zwizku z brakiem wytycznych w ustawie o rachunkowoci, dotyczcych

uznawania przychodu, na mocy art. 10 ust. 3 ustawy, wskazwek naley
szuka w MSR 18 Przychody.
637 Midzynarodowy Standard Rachunkowoci 18 zawiera wytyczne ujmowania
przychodw powstajcych w wyniku:

1) sprzeday dbr,
2) wiadczenia usug,
3) uytkowania przez inne podmioty aktyww jednostki gospodarczej, przynoszcych odsetki, tantiemy i dywidendy247.
246
247
Art. 3 ust.1 pkt 30 ustawy o rachunkowoci.

1 MSR 18.
200
UWAGA!
Jako dobra traktowane s pozycje wytworzone przez jednostk w celu
ich sprzeday, jak rwnie pozycje zakupione z zamiarem odsprzeday.
638
Wymienione wyej dwie kategorie, tj. sprzeda oraz opaty za uytkowanie

aktyww przez inne podmioty, s kluczowymi sposobami uzyskania przychodw przez PJB komercjalizujc wyniki swoich prac.
639
Aby przychody ze sprzeday dbr zostay ujte w rachunku zyskw i strat,

musz by spenione nastpujce warunki248:
1) jednostka przekazaa nabywcy znaczce ryzyko i korzyci wynikajce
z praw wasnoci do dbr;
2) jednostka przestaje by trwale zaangaowana w zarzdzanie sprzedanymi dobrami w stopniu, w jakim zazwyczaj funkcj tak realizuje si wobec dbr, do ktrych ma si prawo wasnoci; jednostka nie sprawuje te
nad nimi efektywnej kontroli;
3) kwot przychodw mona wyceni w wiarygodny sposb;
4) istnieje prawdopodobiestwo, e jednostka uzyska korzyci ekonomiczne z tytuu przeprowadzonej transakcji;
5) koszty poniesione oraz te, ktre zostan poniesione przez jednostk
gospodarcz w zwizku z transakcj, mona wyceni w wiarygodny sposb.
640
PRZYKAD
Instytut XYZ opracowa inteligentne urzdzenie radiometryczne nowej

generacji z bezprzewodow teletransmisj. Jednostka sprzedaa to wytworzone we wasnym zakresie urzdzenie przedsibiorstwu ABC. Przychody ze sprzeday zostan ujte w rachunku zyskw i strat, poniewa:
1) jednostka przekazaa ryzyko i korzyci wynikajce z praw wasnoci
do dbr nastpio bowiem fizyczne przekazanie urzdzenia (jeli na
podstawie umowy urzdzenie zostaoby uznane za dostarczone pod
warunkiem jego zainstalowania, a instalacja ta nie byaby jeszcze zakoczona, wwczas na jednostce nadal ciyoby znaczce ryzyko);
2) jednostka przestaa by trwale zaangaowana w zarzdzanie sprzedanymi dobrami po sprzedaniu urzdzenia jednostka nie ma wpywu na jego dalsze wykorzystanie;
248
14 MSR 18.
201
641
3) kwot przychodw mona oceni w wiarygodny sposb na podstawie umowy sprzeday;

4) jest prawdopodobne, e jednostka uzyska korzyci ekonomiczne
z tytuu przeprowadzonej transakcji bya to transakcja z wieloletnim
kontrahentem, ktry zawsze wywizywa si terminowo ze swoich
zobowiza;
5) poniesione przez jednostk koszty zostay w sposb wiarygodny wycenione jednostka prowadzi czyteln i przejrzyst ewidencj kosztw.
642
UWAGA!
W sytuacji sprzeday wielokrotnej wane jest, aby ujcie w ksigach
przychodw i zwizanych z nimi kosztw dostarczenia danego dobra lub usugi nastpio w tym samym czasie. Natomiast w przypadku sprzeday jednorazowej, w ktrej strona nie jest zobowizana do spenienia dodatkowych wiadcze, zasadniczo jednostka
moe natychmiastowo rozpozna przychd.
643
PRZYKAD
Instytut XYZ wytworzy we wasnym zakresie technologi wytwarzania

silikonowych kompozytw ceramizujcych na osony przewodw elektrycznych.
Wariant A. Technologia zostanie sprzedana jednorazowo przedsibiorstwu prywatnemu jedynemu, ktre zajmuje si tego typu dziaalnoci
na terenie Polski. Wwczas, zgodnie z zasad wspmiernoci, w okresie, w ktrym transakcja miaa miejsce, zostanie zaksigowany cakowity przychd z transakcji, jak rwnie cakowity koszt nakadw poniesionych na prace rozwojowe.
Wariant B. Technologia zostanie sprzedana wielokrotnie jednostka
szacuje, e dojdzie do 6 takich transakcji. Wwczas zgodnie z zasad
wspmiernoci, w okresie, w ktrym konkretna transakcja miaa miejsce,
zostanie zaksigowany cakowity przychd z pojedynczej transakcji, jak
rwnie cakowity koszt nakadw poniesionych na prace rozwojowe,
podzielony przez szacowan liczb transakcji (w tym przypadku 6).
202
Przychody powstajce w wyniku uytkowania przez inne podmioty gospodarcze aktyww PJB przynoszcych tantiemy, ujmuje si zgodnie z zasadami przedstawionymi poniej, o ile249:
istnieje prawdopodobiestwo, e jednostka uzyska korzyci ekonomiczne z tytuu przeprowadzonej transakcji
oraz
kwota przychodw moe by wyceniona w wiarygodny sposb.
644
Mwic o sprzeday wynikw prac badawczych i rozwojowych, naley rozrni:

1) sprzeda jednorazow wwczas podstawowe ksigowanie to: Ma
przychd, Wn koszt, przy czym koszt jest rozumiany jako czna warto
zbywanych aktyww;
2) sprzeda wielokrotnw takim przypadku naley oszacowa, jak dugo bd ile razy PJB moe zby dan pozycj; na podstawie takich szacunkw ksigowanie bdzie wyglda nastpujco: Ma przychd, Wn
koszt odpowiadajcy procentowi wartoci danych aktyww naliczonych
jako amortyzacja.
645
Przychody w sektorze publicznym ewidencjonowane s w zespole 7 Przychody i koszty ich uzyskania na kontach250:
1) Sprzeda produktw i koszt ich wytworzenia;
2) Sprzeda towarw i warto ich zakupu;
3) Dotacje i rodki na inwestycje;
4) Przychody i koszty finansowe;
5) Pozostae przychody i koszty.
646
PRZYKAD
Instytut XYZ zamierza sprzedawa program komputerowy, wysyajc go

poczt elektroniczn klientom, po wpaceniu przez nich opaty na konto.
Zaksigowanie sprzeday programu moe wyglda nastpujco:
Zgodnie z ustaw o rachunkowoci, w przypadku sprzeday wielokrotnej programu komputerowego naoona jest ewidencja szczegowa dla
kosztw sprzeday, np.:
249
250
Wn
Ma
Konto 76-1 Pozostae koszty operacyjne
Konto 07 Odpisy umorzeniowe wartoci

niematerialnych i prawnych
29 MSR 18.
A. Zysnarska, Rachunkowo jednostek budetowych, s. 312.
203
647
Zgodnie z ustaw o rachunkowoci, w przypadku sprzeday wielokrotnej programu komputerowego naoona jest ewidencja szczegowa dla
kosztw sprzeday, np.:
Wn
Ma

W przypadku wystpienia odpisw nieplanowych, odzwierciedlajcych

trwa utrat wartoci skadnikw przed penym ich zamortyzowaniem
(umorzeniem), np. z powodu wyganicia patentu, licencji itp.:
a) odpis caoci lub czci wartoci niezamortyzowanej:
Wn
Ma

b) korekta odpisu, wobec ustania przyczyny utraty wartoci, np.: z powodu przeduenia umowy licencyjnej, patentu:
Wn
Ma
Konto 76-0 Pozostae przychody
operacyjne
Wyksigowanie z ewidencji bilansowej skadnikw wartoci niematerialnych w zwizku z ich sprzeda, darowizn, utrat przydatnoci dla jednostki:
a) warto pocztkowa do wysokoci dokonanych odpisw amortyzacyjnych i odpisw z tytuu utraty wartoci:
Wn
Ma

Konto 02 Wartoci niematerialne i prawne
Wn
Ma

b) nadwyka wartoci pocztkowej nad dotychczas dokonanymi odpisami (warto netto):
204
Wyksigowanie z ewidencji wartoci niematerialnych i prawnych skadnika cakowicie zamortyzowanego:

Wn
Ma

6.2.3. Ujcie podatkowe sprzeday wynikw prac B+R

Podatek dochodowy. W przypadku sprzeday praw wasnoci intelektualnej zwizanych z prowadzeniem prac B+R, przychodem jest warto prawa
majtkowego wyraona w cenie okrelonej w umowie.
648
Przychd ten powinien zosta rozpoznany przez PJB w dniu zbycia prawa
majtkowego, nie pniej ni w dniu wystawienia faktury lub uregulowania
nalenoci.
649
W przypadku odpatnego zbycia wartoci niematerialnych i prawnych, ktre

nie zostay cakowicie zamortyzowane podatkowo, do kosztw uzyskania
przychodw mona zaliczy wydatki poniesione na nabycie lub wytworzenie
we wasnym zakresie tych wartoci niematerialnych i prawnych,pomniejszone o sum dokonanych odpisw amortyzacyjnych251 (odnonie podatkowej
amortyzacji wartoci niematerialnych i prawnych nabytychzob. akapit 534
i nastpne; wytworzonych we wasnym zakresie zob. akapit 489 i nastpne).
650
PRZYKAD
Instytut badawczy XYZ przeprowadzi we wasnym zakresie badania,

ktrych efektem byo stworzenie nowego preparatu leczniczego. Badania te zostay zakwalifikowane dla celw podatkowych jako prace rozwojowe zakoczone wynikiem pozytywnym, ktre Instytut rozpozna jako
warto niematerialn i prawn.
Instytut okreli warto pocztkow poniesionych kosztw prac rozwojowych nad preparatem na 1 200 000 z i rozpocz jego amortyzacj
w styczniu 2009 r. Okres amortyzacji ustalono na 24 miesice, a miesiczny odpis amortyzacyjny w wysokoci 50 000 z.
251
205
651
W lutym 2010 r. (po 14 miesicach amortyzacji) Instytut sprzeda receptur preparatu za 2 000 000 z.
W opisanej sytuacji Instytut powinien rozpozna:
Przychd = 2 000 000 z (w lutym 2010 r.)
Koszt uzyskania przychodu = 500 000 z (1 200 000 14 50 000 z)
Dochd = 1 500 000 z.
652 Jeli PJB dokonuje odpatnego zbycia rzeczy lub praw nabytych uprzednio
w sposb nieodpatnynp. w formie darowiznykosztem uzyskania przychodw jest warto okrelonego wczeniej przychodu z nieodpatnego
wiadczenia, pomniejszona, w przypadku wartoci niematerialnych i prawnych, o sum dokonanych odpisw amortyzacyjnych252 (na temat nabycia
wartoci niematerialnych i prawnych w nieodpatny sposbzob. akapit 543
i nastpne).
653
PRZYKAD
Uczelnia LMN otrzymaa w drodze darowizny autorskie prawa majtkowe od wsppracujcego z ni naukowca, rozpoznajc przychd z nieodpatnego wiadczenia w kwocie 50 000 z (odpowiadajcej wartoci
rynkowej praw majtkowych w momencie otrzymania darowizny). Nastp
nie uczelnia odsprzedaa te prawa za 70 000 z.
W powyszym przypadku uczelnia moe pomniejszy swj przychd
w wysokoci 70 000 z o koszty jego uzyskania w wysokoci 50 000 z
(zakadajc, e nie dokonywaa amortyzacji otrzymanych praw).
654 Dochd PJB moe podlega zwolnieniu przedmiotowemu na zasadach

prawnych, tzn. pod warunkiem przekazania i wydatkowania go na cele statutowe jednostki mieszczce si w ustawowym katalogu celw spoecznie
poytecznych (zob. akapit 150).
655 Podatek od towarw i usug. Przeniesienie wasnoci praw do wynikw

prac B+R bdzie, co do zasady, stanowio usug w rozumieniu ustawy
o VAT, podlegajc opodatkowaniu 23% stawk podatku VAT253.
252
253
Por. art. 15 ust. 1i ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.

w wysokoci 22% zostaa podniesiona o jeden punkt procentowy do poziomu 23%.
206
Dla usug sprzeday praw lub udzielania licencji i sublicencji, przeniesienia

lub cesji praw autorskich i patentw, oddania do uywania wsplnego znaku
towarowego albo wsplnego znaku towarowego gwarancyjnego, albo innych pokrewnych praw ustawa o VAT okrela szczeglny moment powstania
obowizku podatkowego. Mianowicie obowizek ten powstaje z chwil otrzymania caoci lub czci zapaty, nie pniej jednak ni z upywem terminu
patnoci okrelonego w umowie lub fakturze254.
PRZYKAD
Instytut XYZ sprzeda przedsibiorstwu ABC prawo do komercyjnego

wykorzystania wynalazku chronionego patentem, opracowanego w ramach prowadzonych prac B+R. W maju 2012 r. Instytut wystawi z tytuu sprzeday patentu faktur VAT spce ABC, z terminem patnoci na
15 czerwca 2012 r. Patno na rachunek bankowy Instytutu wpyna
31 maja 2012 r.
W powyszym przypadku obowizek podatkowy z tytuu sprzeday powstanie z chwil otrzymania zapaty przez Instytut, czyli 31 maja 2012 r.
656
657
W przypadku sprzeday praw do wynikw prac B+R na rzecz przedsibiorcw zagranicznych (podatnikw), miejscem wiadczenia usug dla celw
VAT bdzie kraj usugobiorcy255, w zwizku z czym usuga ta nie bdzie podlegaa VAT w Polsce. Pomimo braku opodatkowania podatkiem VAT w Polsce, PJB zachowa jednak moliwo odliczenia VAT naliczonego na zakupach zwizanych z transakcj.
658
Natomiast w przypadku sprzeday przez PJB praw do wynikw prac B+R na

rzecz podmiotw z pastw Wsplnoty Europejskiej, niebdcych podatnikami,
miejscem wiadczenia usug jest miejsce, w ktrym usugodawca (tj. PJB)
posiada siedzib256,czyli opodatkowanie nastpuje w Polsce wedug waciwej stawki VAT.
659
rda:
660
Akty prawne:
poz. 93 ze zm.)
Art. 19 ust. 13 pkt 9 w zw. z art. 28l pkt 1 ustawy o VAT.
Art. 28b ust. 1 ustawy o VAT.
256
Art. 28c ust. 1 ustawy o VAT.
254
255
207

z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.)
Nr 96, poz. 618)
Nr 96, poz. 615)
poz. 1223 ze zm.)
Nr 177, poz. 1054 ze zm.).
Inne rda:
Midzynarodowy Standard Rachunkowoci 18 Przychody
A. Zysnarska, Rachunkowo jednostek budetowych i gospodarki pozabudetowej,
Orodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z .o.o, Gdask 2008.
6.3. Udzielenie licencji na wyniki prac B+R

6.3.1. Oglne uwagi o udzielaniu licencji
661 Prawo do korzystania z wynikw prac badawczych nie musi wynika z defi-
nitywnego przeniesienia praw do wytworu na inny podmiot. Prawo takie

moe rwnie wynika z licencji (umowy licencyjnej), czyli upowanienia do
korzystania z przedmiotu tego prawa (wynikw) w okrelonym zakresie
(w tym take przez okrelony czas).
662
PRZYKAD
Instytutowi XYZ przysuguje patent na wynalazek (nowy rodek owadobjczy), bdcy wynikiem (rezultatem) prac prowadzonych w Instytucie.
W ramach komercjalizacji Instytut moe sprzeda patent i uzyska z tego
tytuu jednorazowe wynagrodzenie. Alternatywnie Instytut moe jednak
udzieli na korzystanie z tego wynalazku licencji (zezwolenia), na podstawie ktrej np.:
1. Prywatny przedsibiorca bdzie produkowa urzdzenia wedug wynalazku, ale na wasny koszt i ryzyko, a take sam bdzie pokrywa
koszty ich dystrybucji (transportu, reklamy itp.).
208
2. Z tytuu korzystania z wynalazku przedsibiorca bdzie regularnie

uiszcza wynagrodzenie na rzecz Instytutu.
3. Instytut, w wypadku licencji niewycznej, moe zezwoli na korzystanie z wynalazku kilku osobom (i czerpa dochd z kilku rde).
4. Licencja moe zosta udzielona na okrelony czas lub, w przypadku
licencji na czas nieoznaczony, wypowiedziana, jeeli, przykadowo,
zmieni si warunki gospodarcze (na zasadach okrelonych w umowie licencyjnej).
Warto doda, e licencje najczciej maj sens, gdy uprawniony pragnie
przyzna licencjobiorcy wicej praw ni tylko proste korzystanie z danego
wytworu przykadowo, zamierza zezwoli mu na produkcj i rozprowadzenie egzemplarzy danego wynalazku, topografii ukadu scalonego czy kopii
oprogramowania. Jeeli za zamiarem uprawnionego (np. PJB) jest wycznie upowanienie do wykorzystania wynikw (rezultatw) prac badawczych
na wasne potrzeby nabywcy, z reguy wystarczajce prawa zapewni mu
uzyskanie egzemplarza danego wytworu.
663
Warto pamita, e jeeli z umowy dotyczcej praw autorskich nie wynika

wyranie, czy stronom chodzio o przeniesienie praw czy licencji, prawo
chroni bardziej uprawnienia twrcy (zbywcy), nakazuje bowiem traktowa
tak umow jako umow licencyjn.
664
Ponadto, umowy licencyjne mog dotyczy take tych praw wasnoci przemysowej, ktre ju zostay zgoszone do UPRP, ale jeszcze nie uzyskay rejestracji, a nawet chronione s wycznie tajemnic przedsibiorstwa (tzn.
ich dysponent nie zamierza ich zgasza do urzdu). Wwczas, o ile strony
nie postanowi inaczej, umowy o korzystanie z tych wytworw bd odpowiednio traktowane jak licencje. Wymaga jeszcze raz podkrelenia fakt, e
przedsibiorca nie musi zgasza danego rozwizania do UPRP albo czeka
na rejestracj prawa, aby mc to prawo eksploatowa ekonomicznie.
665
UWAGA!
Pastwowe Jednostki Badawcze mog ekonomicznie eksploatowa
prawa wasnoci przemysowej, ktrych procedura rejestracji w UPRP
nie zostaa jeszcze zakoczona albo ktre jeszcze nie zostay zgoszone do UPRP lub nie s przeznaczone do takiego zgoszenia.
666
209
6.3.2. Rodzaje licencji
667 Umowy licencyjne pozwalaj na rne uksztatowanie relacji midzy licencjodawc a licencjobiorc. Cechy licencji rni si take nieznacznie w przypadku poszczeglnych praw wasnoci intelektualnej. Zasadniczo jednak
kada licencja upowania licencjobiorc do korzystania z przedmiotu tych
praw. W tabeli 6.1 przedstawiono rodzaje licencji wraz ze wskazaniem praw,
ktre mog by ni objte. W przedmiotowej tabeli opisano rwnie warunki
formalne, ktrym powinna odpowiada umowa licencyjna.
Tabela 6.1. Rodzaje licencji Vs. rodzaje praw wasnoci

intelektualnej
Rodzaj
licencji
Cechy
Prawo/
wytwr
Warunki formalne
umowy licencyjnej
Wyczna
Licencjobiorca bdzie
jedynym uprawnionym
do korzystania z wynikw bada (przynaj
mniej w okrelony
sposb).
W zalenoci od postanowie umowy, moe
nawet wycza prawo
licencjodawcy do korzystania z jej przedmiotu.
Wszystkie wytwory
chronione prawami
wasnoci intelektualnej.
Zawsze wymaga formy

pisemnej pod rygorem
niewanoci.
Licencja prawno-autorska wymaga wskazania
pl eksploatacji, tak jak
w przypadku przeniesienia z tych praw.
Niewyczna
Licencjodawca moe
udzieli licencji take
innym osobom.
Wszystkie wytwory
chronione prawami
W przypadku praw wasnoci przemysowej wymaga formy pisemnej

pod rygorem niewanoci.
Licencja prawno-autorska wymaga wskazania
pl eksploatacji, cho
nie wymaga formy
pisemnej.
Pena
Uprawnienia licencjobiorcy odpowiadaj

co do zakresu prawom
licencjodawcy.
Wszystkie wytwory
chronione prawami
wasnoci intelektualnej
jw.
Ograni
czona
Licencjobiorca
uzyskuje tylko cz
praw, ktre przysuguj
licencjodawcy.
Wszystkie wytwory
chronione prawami
jw.
210

Dorozu
miana
Jeeli umowa o wykonanie prac badawczych

lub inna podobna umowa
nie stanowi inaczej, domniemywa si, e wykonawca prac udzieli
zamawiajcemu licencji
na korzystanie z wynalazkw zawartych
w przekazanych wynikach prac.
Wynalazek, wzr
uytkowy, wzr przemysowy, topografia
ukadu scalonego.
jw.
Otwarta
Zob. wyjanienie
w akapicie 669.
Wynalazek, wzr
uytkowy.
Realizowana w szczeglnej procedurze (zob.

wyjanienie w akapicie
669).
Licencje dotyczce praw wasnoci przemysowej podlegajcych rejestracji

w UPRP (w szczeglnoci patenty) mog by wpisane do tego rejestru.
Uprawniony moe zatem da dokonania odpowiedniej wzmianki w rejestrze, mwicej o tym, e na dane prawo zostaa udzielona licencja okrelonemu podmiotowi. Dziki temu uprawniony z licencji wycznej (tj. licencjobiorca licencji wycznej) wpisanej do rejestru moe na rwni z uprawnionym
z patentu dochodzi roszcze z powodu naruszenia patentu, a wic jest
chroniony tak, jak gdyby patent nalea do niego.
668
Poszczeglne rodzaje licencji nie maj charakteru rozcznego, lecz wystpuj w okrelonych konfiguracjach. Przykadowo, licencja niewyczna moe
by zarwno pena, jak i ograniczona. Jedynie licencja otwarta jest zawsze
pena i niewyczna, a licencja przymusowa jest zawsze licencj niewyczn.
669
Pastwowa Jednostka Badawcza jako waciciel prawa wasnoci przemysowej moe zoy w UPRP nieodwoalne i niepodlegajce zmianie
owiadczenie o gotowoci udzielenia licencji na korzystanie z jej wynalazku (lub wzoru uytkowego, wzoru przemysowego lub topografii ukadu
scalonego). Dochodzi w ten sposb do zoenia swego rodzaju oferty na tzw.
licencj otwart, ktra jest uregulowana w art. 80 prawa wasnoci przemysowej. Informacja o zoeniu tego owiadczenia podlega wpisowi do odpowiedniego rejestru.
670
Podmiot zainteresowany licencj moe wwczas:

1) zawrze umow licencyjn
albo
671
211
2) przystpi do korzystania z wynalazku za pisemnym powiadomieniem

licencjodawcy w terminie jednego miesica od chwili rozpoczcia korzystania z wynalazku.
672 Licencja otwarta jest pena i niewyczna, a opata licencyjna nie moe prze-
kracza 10% korzyci uzyskanych przez licencjobiorc w kadym roku

korzystania z wynalazku lub innych wytworw (po potrceniu nakadw).
Korzyci pynce z licencji otwartej polegaj jednak na tym, e opaty okresowe za ochron wynalazku lub innego wytworu zmniejszaj si o poow.
673 Aby mc przynajmniej w pewnym stopniu kontrolowa korzyci, jakie licen-
cjobiorca bdzie uzyskiwa z tytuu licencji, naley zastrzec w umowie obowizek przekazywania licencjodawcy wszelkich dokumentw (np. faktur,
rachunkw, umw), ktre wskazuj na osignicie dochodu w wyniku korzystania z wynalazku lub innego wytworu. Ponadto licencjodawca powinien zastrzec w umowie moliwo przeprowadzenia u licencjobiorcy kontroli pod
ktem rzetelnego przekazywania informacji wpywajcych na wysoko wynagrodzenia. W razie wykrycia nieprawidowoci, umowa powinna zobowizywa licencjobiorc do zwrotu kosztw kontroli. Umowa moe w takiej sytuacji przewidywa rwnie odpowiedni kar umown tytuem nienaleytego
wykonania umowy.
674
UWAGA!
W celu moliwoci weryfikacji prawidowoci obliczenia opat licencyjnych, umowa powinna zastrzega obowizek udostpnienia przez
licencjobiorc dokumentw i informacji finansowych koniecznych do
ustalenia opat licencyjnych. Jeli jest to uzasadnione przyjtym sposobem ustalania opat licencyjnych, umowa moe rwnie upowania do wyznaczenia niezalenego audytora, ktry zweryfikuje wysoko nalenych opat licencyjnych.
675 Licencjobiorca moe udzieli kolejnym osobom dalszych licencji na korzy-
stanie z wynikw bada (sublicencja), jednak w przypadku wynalazkw,

moe to uczyni tylko za zgod uprawnionego. Co wicej, udzielenie dalszej
sublicencji, a wic tworzenie acucha kolejnych uprawnionych bdcych
jednoczenie licencjobiorcami i licencjodawcami, jest niedozwolone257.
257
212
UWAGA!
Sublicencja dopuszczalna dla wynalazkw:
licencjodawca pierwszy licencjobiorca dalszy licencjobiorca
(sublicencjobiorca)
Sublicencja niedopuszczalna dla wynalazkw:
licencjodawca pierwszy licencjobiorca dalszy licencjobiorca
(sublicencjobiorca) kolejny dalszy licencjobiorca (dalszy sublicencjobiorca)
676
W przypadku praw autorskich, licencjobiorca moe udzieli sublicencji, jedynie

wtedy, gdy wynika to wyranie w umowy zawartej z twrc (uprawnionym)258.
677
Udzielenie zgody na sublicencj moe pociga za sob pewne korzyci

finansowe dla uprawnionego, nie wykluczona jest bowiem moliwo zastrzeenia w takiej zgodzie odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za kadorazowe udzielenie sublicencji. Opata ta moe by przy tym okrelona jako
kwota staa (za kad umow sublicencji, zawart przez licencjobiorc z poszczeglnymi dalszymi licencjobiorcami) lub kwota stosunkowa (np. jako
procent liczony od przewidywanego przychodu, jaki z umowy sublicencji
moe osign pierwszy licencjobiorca).
678
6.3.3. Odpatno licencji

Umowa licencyjna jest najczciej umow odpatn, tzn. licencjodawcy naley si wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu jego praw. Co do zasady, strony takich umw mog dowolnie ksztatowa warunki finansowe.
W szczeglnoci, mog ustali, e wynagrodzenie (opata licencyjna) bdzie
patne jednorazowo za cay okres licencji lub licencjobiorca bdzie dokonywa opat okresowych, ustalonych przez strony. Opat jednorazow mona
take podzieli na raty patne w umwionych terminach.
258
Art. 67 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
213
679
680
UWAGA!
Strony mog zdecydowa, e licencja bdzie udzielana nieodpatnie.
Jeeli jednak nie zamieszcz odpowiednich postanowie w umowie,
to licencjodawcy bdzie przysugiwao odpowiednie wynagrodzenie,
tj. najczciej wynagrodzenie odpowiadajce rynkowym stawkom za
korzystanie z okrelonych (zblionych) wytworw i podobnych praw
(art. 43 i 45 prawa autorskiego, art. 22 prawa wasnoci przemysowej).
Powysza regua dotyczy w szczeglnoci licencji na wyniki bada
bdcych utworami w rozumieniu prawa autorskiego.
6.3.4. Ujcie ksigowe licencjonowania wynikw prac B+R
681 Z punktu widzenia licencjodawcy rozpoznanie licencji jako wartoci niematerialnej i prawnej nie jest uzalenione od okresu, na jaki zawarta jest umowa
licencyjna.
682 Jeli umowa licencyjna jest umow odpatn, po stronie licencjodawcy istot-
ne jest prawidowe rozpoznanie przychodu (zob. akapit 684 i nastpne).

Z kolei koszty powizane z licencj, odzwierciedlajce umorzenia prac rozwojowych, powinny by rozliczane, tak jak w przypadku sprzeday wielokrotnej (zob. akapit 645).
683
UWAGA!
Uytkowanie przez inne podmioty aktyww PJB powoduje uzyskanie przez ni przychodw, m.in. w formie tantiem, czyli opat za uytkowanie dugoterminowych aktyww jednostki (np. patentw, znakw handlowych, praw autorskich i programw komputerowych).
684 Tantiemy259 ujmuje si w oparciu o zasad memoriau. Oznacza to, e w ksi
gach rachunkowych jednostki naley uj wszystkie osignite, przypadajce

na jej rzecz przychody i obciajce j koszty zwizane z tymi przychodami,
dotyczce danego roku obrotowego, niezalenie od terminu ich zapaty260,
zgodnie z istot stosownej umowy261.
antiemy s to opaty za wykorzystywanie aktyww (wasnoci intelektualnej lub praw), poT
bierane przez licencjodawc od licencjobiorcy, http://www.findict.pl/slownik/tantiemy (pobrano: 26.10.2010).
260
261
30 MSR 18.
259
214
UWAGA!
Tantiemy powstaj zgodnie z warunkami stosownych umw i s zazwyczaj ujmowane w oparciu o t podstaw, chyba e wziwszy
pod uwag istot umowy, bardziej odpowiednie jest ujmowanie
przychodw zgodnie z inn systematyczn i racjonaln zasad
(por. 33 MSR 18).
685
PRZYKAD
686
Instytut XYZ zawar ze spk ABC umow licencyjn, zgodnie z ktr

przekae know-how produkcji nowej substancji czynnej spce ABC.
Spka ABC moe korzysta z technologii produkcji przez 3 lata, a w tym
czasie Instytut jest zobowizany uaktualnia technologi do obowizujcego stanu wiedzy. Instytut otrzyma z gry, niepodlegajc zwrotowi,
opat za udzielenie licencji w wysokoci 6 000 000 z, jak rwnie tantiemy w wysokoci 10% przychodw ze sprzeday osignitych przez
spk ABC w przypadku wykorzystania substancji czynnej do stworzenia leku.
Jak Instytut powinien rozpozna opat z gry oraz tantiemy?
1. Instytut powinien rozpozna przychd z tytuu niepodlegajcej zwrotowi opaty w kadym roku (z 3 lat, ktrych dotyczy umowa) w wysokoci 1/3 opaty (czyli przychd w wysokoci 2 000 000 z w cigu
kolejnych 3 lat). Wynika to z faktu, e opata licencyjna w wysokoci
6 000 000 z dotyczy wykorzystywania technologii przez okres 3 lat,
jak rwnie wiadczenia pewnych dodatkowych usug rwnie przez
okres 3 lat.
2. Instytut powinien rozpoznawa przychd z tantiem zgodnie z zasad
memoriaow, tj. w okresie, w ktrym zosta wygenerowany (zob.
akapit 684). W sytuacji, w ktrej przychody z tantiem s znaczcym
elementem rachunku zyskw i strat Instytutu, powinny one zosta
wykazane jako oddzielna klasa przychodw.
(por. S. Friend, IFRS Pharmaceuticals and Life Sciences Issues and
Solutions for the Pharmaceutical and Life Sciences Industries Vol I & II
UPDATES, PricewaterhouseCoopers LLP, Wielka Brytania 2008)
215
687
PRZYKAD
W przypadku udzielenia licencji na korzystanie z praw majtkowych PJB

zaliczonych do wartoci niematerialnych i prawnych naley prowadzi
dokumentacj i ewidencj przy uwzgldnieniu przepisw o VAT:
1) opata nalena jednostce w zwizku z zawart umow dotyczc
udzielenia licencji (sublicencji) warto ogem, Wn konto 24 Pozostae rozrachunki;
2) VAT naleny od czynnoci opodatkowanej, Ma konto 22 Rozrachunki
z urzdem skarbowym z tytuu VAT nalenego;
3) warto netto stanowica przychd, Ma konto 76-0 Pozostae przychody operacyjne.
Szerzej kwestie podatkowe zwizane z komercjalizacj wynikw prac
B+R zostay omwione w akapicie 688 i kolejnych.
6.3.5. Ujcie podatkowe licencjonowania wynikw prac B+R
688 Podatek dochodowy. Przychodem PJB z tytuu udzielenia licencji na korzy-
stanie z praw wasnoci intelektualnej jest warto otrzymanego wynagrodzenia w postaci opaty licencyjnej.
689 Naley przy tym zwrci uwag, e udzielenie licencji jest uznawane w rozumieniu podatku dochodowego od osb prawnych za usug wiadczon
w czasie trwania umowy licencyjnej262.
690 Zgodnie z zasad ogln, PJB powinna rozpozna przychd z tytuu wiadczenia usug w postaci udzielenia licencji na korzystanie z wynikw prac
B+R w momencie wykonania usugi, nie pniej ni w dniu wystawienia faktury lub uregulowania nalenoci263.
or. interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej
P
w Warszawie, z dnia 7 listopada 2008 r. IPPB3/423-1298/08-2/AS.
263
Art. 12 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
262
216
PRZYKAD
Instytut XYZ udzieli przedsibiorstwu ABC licencji na korzystanie

z opracowanej w Instytucie innowacyjnej metody obrbki metali. Instytut
udostpni powysz licencj przedsibiorstwu ABC w dniu 20 maja,
wczeniej jednak wystawi faktur w dniu zawarcia umowy, tj. 15 maja.
W tej sytuacji Instytut XYZ powinien rozpozna przychd w dniu wystawienia faktury, czyli 15 maja.
Jednak jeli umowa licencyjna przewiduje patnoci za licencj w okresach
rozliczeniowych, PJB rozpoznaje przychd z tytuu tych patnoci w ostatnim
dniu okresu rozliczeniowego okrelonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej ni raz w roku264.
PRZYKAD
Politechnika LMN udzielia dwuletniej licencji na korzystanie z oprogramowania komputerowego. Strony transakcji ustaliy, e licencjobiorca
bdzie uiszcza naleno kwartalnie do 31 marca, 30 czerwca,
30 wrzenia oraz do 31 grudnia.
W powyszym przypadku, niezalenie od tego, kiedy bd wpywa patnoci od kontrahenta, politechnika rozpozna przychd w ostatnim dniu
okresu rozliczeniowego, tj. kwartau roku kalendarzowego (np. za I kwarta roku w dniu 31 marca).
691
692
693
Kosztem uzyskania przychodu z tytuu udzielenia licencji wytworzonych we

wasnym zakresie przez PJB jest w szczeglnoci suma wydatkw faktycznie poniesionych na jej wytworzenie (np. wynagrodzenia pracownikw, koszty
materiaw).
694
Dochd PJB moe podlega zwolnieniu przedmiotowemu na zasadach

prawnych, tzn. pod warunkiem przekazania i wydatkowania go na cele statutowe jednostki mieszczce si w ustawowym katalogu celw spoecznie
poytecznych (zob. akapit 150 i nastpne).
695
264
Art. 12 ust. 3c ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
217
696 Podatek od towarw i usug. Ustanowienie licencji do korzystania z praw

do wynikw prac B+R bdzie, co do zasady, stanowio usug w rozumieniu
ustawy o VAT, podlegajc opodatkowaniu 23% stawk podatku VAT265.
697 Podobnie jak dla sprzeday praw, rwnie w przypadku udzielania licencji
i sublicencji ustawa o VAT okrela szczeglny moment powstania obowizku podatkowego, ktrym jest chwila otrzymania caoci lub czci zapaty,
nie pniej jednak ni z upywem terminu patnoci okrelonego w umowie
lub fakturze (zob. akapit 656).
698 W przypadku udzielenia licencji przedsibiorcy zagranicznemu, obowizuj

analogiczne zasady, jak przy sprzeday usug za granic (zob. akapit 658).
699
rda:
Akty prawne:
z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.)
Nr 96, poz. 618)
Nr 96, poz. 615).
Orzecznictwo:
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 7 listopada 2008 r. IPPB3/423-1298/08-2/AS.
Inne rda:
Midzynarodowy Standard Rachunkowoci 18 Przychody
S. Friend, IFRS Pharmaceuticals and Life Sciences Issues and Solutions for the
Pharmaceutical and Life Sciences Industries Vol I & II UPDATES, PricewaterhouseCoopers LLP, Wielka Brytania 2008
Definicja tantiem: http://www.findict.pl/slownik/tantiemy.
265
okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r. podstawowa stawka podatku VAT

W
w wysokoci 22% zostaa podniesiona o jeden punkt procentowy do poziomu 23%.
218
7. Komercjalizacja porednia wynikw prac B+R

7.1. Rodzaje spek, ktre mog by tworzone przez PJB
z podmiotem prywatnym
Pastwowe Jednostki Badawcze mog tworzy spki handlowe (przy czym
instytuty badawcze mog tworzy wycznie spki kapitaowe). Spkami
handlowymi s spka jawna, spka partnerska, spka komandytowa, spka komandytowo-akcyjna, spka z ograniczon odpowiedzialnoci i spka
akcyjna. Spki handlowe dziel si na spki osobowe i spki kapitaowe.
Naley od razu wykluczy moliwo tworzenia przez PJB spek partnerskich, ktre mog by tworzone wycznie przez osoby fizyczne w celu wykonywania wolnego zawodu.
700
Spki handlowe podlegaj rejestracji w rejestrze przedsibiorcw Krajowego

Rejestru Sdowego (KRS)266. Zgoszenia do rejestru przedsibiorcw KRS
dokonuje si w sdzie rejonowym, wydziale gospodarczym Krajowego Rejestru Sdowego, waciwym ze wzgldu na adres spki (siedzib). Sd ten
jest sdem rejestrowym spki i prowadzi jej akta, zawierajce m.in. skadane
przez ni dokumenty (dotycz one np. danych czonkw organw spki, wsplnikw, kapitau spki, umw spki, zoonych sprawozda finansowych itp.).
Akta spki s jawne i mog by przegldane przez osoby zainteresowane.
701
Z momentem rejestracji spki w rejestrze przedsibiorcw KRS:

1) spki kapitaowe uzyskuj osobowo prawn (od momentu zawarcia
umowy/statutu do momentu wpisu w KRS spka kapitaowa jest tzw.
spk w organizacji);
2) powstaje spka osobowa.
702
rda:
703
Akty prawne:
Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sdowym (t.j. Dz.U.
z 2007 r. Nr 168, poz. 1186).
Inne rda:
Informacje na temat Krajowego Rejestru Sdowego: http://bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/okrajowy-rejestr-sadowy/.
266
http://bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/okrajowy-rejestr-sadowy/ (pobrano: 26.10.2010).
219
7.2. Spki kapitaowe

7.2.1. Status PJB w spce kapitaowej
704 Zasada wyczenia odpowiedzialnoci wsplnika spki kapitaowej pozwala
na prowadzenie dziaalnoci nastawionej na zysk bez ryzyka ponoszenia odpowiedzialnoci ponad warto wkadu wniesionego do spki. Z tego powodu spki kapitaowe powinny by preferowan form spek zakadanych
przez podmioty publiczne. Pastwowa Jednostka Badawcza moe zawiza
jednoosobow spk kapitaow lub utworzy j w porozumieniu z innym
podmiotem, naley jednak pamita, e pozycja PJB w spce bdzie
uzaleniona m.in. od liczby i wartoci posiadanych przez ni udziaw
(akcji) w kapitale zakadowym spki.
705 Pastwowa Jednostka Badawcza jako wsplnik spki kapitaowej bdzie

miaa uprawnienia i obowizki, okrelone w kodeksie spek handlowych.
Uprawnienia PJB mona podzieli na uprawnienia majtkowe i korporacyjne.
706 Do uprawnie majtkowych PJB mona zaliczy:
1) prawo do udziau w zysku wypracowanym przez spk (prawo do dywidendy) zysk ten dzieli si proporcjonalnie do posiadanych przez PJB
udziaw (akcji), jeeli umowa nie stanowi inaczej (dotyczy to sytuacji
uprzywilejowania udziaw lub akcji co do dywidendy);
2) prawo pierwszestwa do objcia udziaw w podwyszonym kapitale
zakadowym spki (prawo poboru akcji nowej emisji w przypadku spki
akcyjnej) prawo to przysuguje rwnie proporcjonalnie do posiadanych
udziaw (akcji);
3) prawo do udziau w majtku spki w przypadku likwidacji spki uprawnienie to dotyczy jedynie czystego majtku, czyli tego, ktry pozosta po
zaspokojeniu wierzycieli spki.
707 Najwaniejszymi uprawnieniami korporacyjnymi s:
1) prawo do uczestniczenia w zgromadzeniach wsplnikw (walnych zgromadzeniach akcjonariuszy);

2) prawo wykonywania prawa gosu na zgromadzeniach;
3) prawo do zaskarania uchwa;
4) prawo do dochodzenia roszcze spki.
708 Prawa i obowizki PJB w spce kapitaowej zostay zobrazowane na ry

sunku 7.1.
220
Rys. 7.1. Prawa i obowizki PJB w spce kapitaowej
Jak wspomniano powyej, kady ze wsplnikw (akcjonariuszy) ma prawo

do udziau w zgromadzeniach wsplnikw (walnych zgromadzeniach).
W spce z o.o. zarzd oraz rada nadzorcza lub komisja rewizyjna s powoywane i odwoywane przez zgromadzenie wsplnikw, chyba e umowa
spki stanowi inaczej. W spce akcyjnej to rada nadzorcza powouje zarzd, a walne zgromadzenie akcjonariuszy ma jedynie prawo do odwoania
lub zawieszenia w czynnociach czonka zarzdu (chyba e statut stanowi
inaczej). Walne zgromadzenie powouje i odwouje rad nadzorcz spki.
709
Na gruncie kodeksu spek handlowych dopuszczalne jest rwnie przyznanie w umowie lub statucie uprawnie osobistych PJB jako wsplnikowi
(akcjonariuszowi). Uprawnienia te mog dotyczy prawa powoywania lub
odwoywania czonkw zarzdu, rady nadzorczej lub prawa do otrzymywania oznaczonych wiadcze od spki. Uprawnienia osobiste rni si konstrukcj i konsekwencjami prawnymi od uprzywilejowania udziaw lub akcji
(zob. akapit 712). Zbycie przez PJB udziau (akcji), z ktrym wi si uprawnienia osobiste, prowadzi bowiem do wyganicia uprzywilejowania oso-
710
221
bistego PJB jako wsplnika (akcjonariusza), zatem nabywca udziau (akcji)

nie bdzie mg z nich skorzysta. Natomiast w przypadku uprzywilejowania udziau (akcji), prawa mu przypisane, ulegaj przeniesieniu na nabywc.
711
UWAGA!
Uprawnienia osobiste PJB jako wsplnika (akcjonariusza) spki
mog dotyczy prawa powoywania lub odwoywania czonkw zarzdu, rady nadzorczej lub prawa do otrzymywania oznaczonych
wiadcze od spki.
712 Umowa spki moe stanowi, e udziay nalece do PJB (lub innego
wsplnika) s uprzywilejowane. Uprzywilejowanie dotyczce prawa gosu

nie moe przyznawa PJB wicej ni trzy gosy na jeden udzia. Na udzia
uprzywilejowany w zakresie dywidendy mona przyzna uprawnionemu
(PJB) dywidend, ktra przewysza nie wicej ni o poow dywidend przysugujc udziaom nieuprzywilejowanym. Udziay uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystaj z pierwszestwa zaspokojenia przed pozostaymi udziaami.
713 W przypadku spki akcyjnej uprzywilejowanie akcji musi by okrelone
w statucie, a akcje uprzywilejowanie co do gosu musz by akcjami imiennymi. Nie mona przy tym przyzna wicej ni dwa gosy na jedn akcj.
Ponadto naley pamita, e uprzywilejowanie takie nie moe zosta wprowadzone w spce publicznej267. Akcje uprzywilejowane w zakresie dywidendy mog przyznawa uprawnionemu dywidend, ktra przewysza nie wicej ni o poow dywidend przeznaczon do wypaty akcjonariuszom. Akcje
uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystaj z pierwszestwa zaspokojenia przed pozostaymi akcjami. Ponadto spka akcyjna moe wydawa wiadectwa zaoycielskie w celu wynagrodzenia usug wiadczonych
przez PJB lub innych zaoycieli przy powstaniu spki. Akcje te mog by
wydawane na okres nieprzekraczajcy 10 lat od chwili zarejestrowania spki.
267
pk publiczn jest taka spka, w ktrej co najmniej jedna akcja jest zdematerializowana
S
w rozumieniu przepisw ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.
222
7.2.2. Dopuszczalno zawarcia umowy przez PJB

z innymi wsplnikami w spce kapitaowej
Czst praktyk jest zawieranie przez wsplnikw spek kapitaowych
umw wsplnikw. Umowy takie zawierane s w uzupenieniu umowy spki
(statutu), ale nie s skadane w sdzie rejestrowym, tre tych umw pozostaje zatem znana tylko ich stronom.
714
W umowie takiej PJB moe uregulowa: sposb wykonywania prawa gosu

przez wsplnikw (np. przez zobowizanie wsplnikw do oddania gosu na
zgromadzeniu wsplnikw w okrelony sposb), zasady finansowania spki (przez ustalenie obowizku wniesienia dodatkowych wkadw, udzielenia
poyczek bd wniesienia dopat), zasady dysponowania udziaami/akcjami
spki (przez ustanowienie pierwszestwa lub mechanizmw wymuszajcych na wsplnikach zbycie udziaw/akcji w okrelonych sytuacjach), zasady rozwizywania konfliktw midzy wsplnikami oraz zasady rozstania
wsplnikw w razie powanych konfliktw.
715
rda:
716
Akty prawne:
Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U.
z 2005 r. Nr 183, poz. 1538 ze zm.).
7.3. Spki osobowe

7.3.1. Status PJB w spce osobowej
Do uprawnie PJB jako wsplnika spki osobowej mona zaliczy prawo do:
1) podziau i wypaty zysku;
2) odsetek od udziau;
3) zwrotu rzeczy wniesionych do spki tytuem wkadu do uywania;
4) wypaty udziau w majtku spki w razie jej likwidacji.
717
Natomiast do obowizkw PJB jako wsplnika nale:

1) wniesienie wkadw;
2) wspdziaanie w realizacji wsplnego celu;
3) partycypowanie w stratach spki, ktre powstay w trakcie jej dziaalnoci.
718
223
719 Pastwowa Jednostka Badawcza ponoszca nieograniczon odpowie-
dzialno za zobowizania spki osobowej. Do wsplnikw ponoszcych nieograniczon odpowiedzialno zaliczaj si wsplnicy spki jawnej
i komplementariusze w spce komandytowej i komandytowo-akcyjnej.
Odpowiedzialno PJB, jako takiego wsplnika, za zobowizania spki
mona okreli jako nieograniczon, solidarn i subsydiarn. Odpowiedzialno nieograniczona oznacza, e wierzyciel moe zaspokoi si z caego osobistego majtku PJB, nieograniczonego do adnej kwoty. Cecha solidarnej odpowiedzialnoci oznacza, e z tytuu zacignitego przez spk
zobowizania, PJB wraz z innymi wsplnikami staj si dunikami osobi
stymi wierzyciela, ktry w takiej sytuacji moe zaspokoi si zarwno z majtku spki, jak i majtku wsplnikw (w tym PJB). Zasada odpowiedzialnoci
solidarnej jest nieco zagodzona przez zasad subsydiarnoci, ktra oznacza,
e egzekucja z majtku PJB bdzie moga by prowadzona tylko wwczas,
gdy egzekucja z majtku spki okae si bezskuteczna lub niewystarczajca.
720 Pastwowa Jednostka Badawcza ponoszca ograniczon odpowiedzial

no za zobowizania spki osobowej. Wsplnikami ponoszcymi ograniczon odpowiedzialno s komandytariusz w spce komandytowej
i akcjonariusz w spce komandytowo-akcyjnej. Komandytariusz odpowiada
za zobowizania spki tylko do wysokoci kwoty stanowicej rnic pomidzy zadeklarowan w umowie spki sum komandytow, a rzeczywicie wniesionym wkadem. Akcjonariusz natomiast odpowiada do wysokoci
wkadu (w przypadku objcia akcji w sposb pierwotny) lub do wysokoci
ceny uiszczonej przez niego w przypadku pochodnego nabycia akcji. Wobec
tego PJB, bdca akcjonariuszem, moe straci jedynie to, co zainwestowaa
w spk.
721 Pomimo posiadania statusu komandytariusza albo akcjonariusza w spce,
PJB bdzie ponosia pen odpowiedzialno za zobowizania spki, gdy:

1) w firmie (rozumianej jako nazwa spki) zostanie ujawniona (zawarta) nazwa PJB, bdcej komandytariuszem lub akcjonariuszem;
2) PJB, bdc komandytariuszem lub akcjonariuszem, dokona w imieniu
spki czynnoci prawnej, nie ujawniajc swojego penomocnictwa268;
3) PJB, bdca komandytariuszem lub akcjonariuszem, dziaa bez umocowania albo przekroczy jego zakres.
268
omandytariusz w spce komandytowej i akcjonariusz w spce komandytowo-akcyjnej co

K
do zasady nie maj prawa reprezentowania spki na zewntrz; jeeli jednak j reprezentuj,
wwczas powinni mie do tego odpowiednie penomocnictwo okrelajce zakres czynnoci,
do ktrych zostali upowanieni.
224
7.3.2. Moliwo zastosowania spki osobowej

do komercjalizacji wynikw prac B+R
Ustawa o instytutach badawczych wyranie ogranicza moliwo wyboru
formy spki tworzonej przez instytuty badawcze do spek kapitaowych
(zob. akapit 699) zatem naley wykluczy moliwo uczestniczenia
instytutu badawczego w spce osobowej.
722
Natomiast przepisy dotyczce instytutw naukowych PAN i uczelni przewiduj udzia tych podmiotw w spkach handlowych, co oznacza, e podmioty te mog take uczestniczy w spkach osobowych. Jednak wobec zrnicowanych zasad odpowiedzialnoci wsplnikw za zobowizania spki,
wydaje si, e instytuty naukowe PAN i uczelnie z ostronoci powinny
podchodzi do uczestniczenia w spkach handlowych w charakterze wsplnika, ktrego odpowiedzialno nie jest ograniczona (zob. akapit 719). Dlatego podmioty te, rozwaajc udzia w spce osobowej, powinny bra pod
uwag udzia jedynie w charakterze komandytariusza w spce komandytowej albo akcjonariusza w spce komandytowo-akcyjnej (zob. akapit 720).
Stosujc powysz zasad, instytuty PAN i uczelnie nie bd w tak wysokim
stopniu naraone na ewentualne straty, jakby miao to miejsce w przypadku
bycia wsplnikiem spki jawnej lub komplementariuszem.
723
7.4. Zasady transferu praw wasnoci intelektualnej

do spek tworzonych z podmiotami prywatnymi
7.4.1. Uwagi oglne
Transfer praw wasnoci intelektualnej do spek tworzonych przez PJB
z podmiotami prywatnymi moe nastpi na podstawie kadej czynnoci
prawnej prowadzcej do rozporzdzenia tymi prawami. Jeeli jednak pomin transfer wynikw prac B+R na podstawie wykonania darowizny, zamiany czy ustanowienia uytkowania, to wrd najczciej spotykanych w praktyce sposobw transferu praw wasnoci intelektualnej mona wyrni:
1) sprzeda;
2) wniesienie praw wasnoci intelektualnej tytuem wkadu do spki (aport);
3) ustanowienie licencji na prawach wasnoci intelektualnej i wniesienie jej
aportem do spki;
4) ustanowienie odpatnej licencji na prawach wasnoci intelektualnej.
225
724
725 Prawa wasnoci intelektualnej mog by bezporednio przedmiotem wkadu (aportu) do spki. Podmiot wnoszcy prawa wasnoci intelektualnej,
przenosi na spk rwnie wszelkie prawa majtkowe przysugujce mu do
tych praw i otrzymuje w zamian udziay/akcje w spce.
726 Z kolei ustanowienie licencji na prawach wasnoci intelektualnej i wniesienie takiej licencji tytuem wkadu do spki wie si z zachowaniem uprawnie wacicielskich w odniesieniu do tych praw. Zamiast opat licencyjnych
podmiot ustanawiajcy licencj uzyskuje udziay/akcje spki.
727 W kadym przypadku transferu praw wasnoci intelektualnej do spki komercjalizujcej istotna jest kwestia wyceny praw wasnoci intelektualnej.
728 Wycena praw wasnoci intelektualnej w niektrych sytuacjach jest wymagana prawem (zob. akapit 578). Jednak nawet w sytuacjach, gdy wycena
nie jest wymagana przez przepisy prawne (zob. akapit 580), jej dokonanie
moe by rekomendowane:
1) z przyczyn wewntrznych PJB jako waciciela praw wasnoci intelektualnej, np. dla udokumentowania poprawnoci dziaa osb podejmujcych decyzje w ramach PJB;
2) dla ustalenia wartoci praw wasnoci intelektualnej, gdy s one przedmiotem transakcji, a ich wycena wymaga szczeglnej wiedzy/nakadw;
3) w celu potwierdzenia wartoci praw wasnoci intelektualnej, w tym usunicia wtpliwoci zwizanych z przyjt wartoci tych praw.
7.4.2. Wniesienie praw wasnoci intelektualnej do spki kapitaowej
729 Przedmiot wkadu niepieninego do spki kapitaowej, zdolno

aportowa praw wasnoci intelektualnejuwagi oglne. Wkad niepieniny moe zosta wniesiony do spki przez PJB (bdcej wsplnikiem lub
akcjonariuszem) jako forma pokrycia kapitau zakadowego. W zamian PJB
otrzymuje udziay w spce z o.o. lub akcje w spce akcyjnej. Wkadem niepieninym mog by prawa do rzeczy (ruchomoci bd nieruchomoci)
oraz inne prawa majtkowe (w tym prawa autorskie, patenty, inne prawa wasnoci intelektualnej, oraz know-how).
730 Przyjmuje si, e aport do spki powinien cznie spenia ponisze warunki
(zdolno aportowa), tj.:

1) stanowi rzecz lub prawo dopuszczone do obrotu prawnegoprzeniesienie prawa lub rzeczy na spk jest moliwe tylko poprzez obrt prawny;
226
2) by zbywalnyprawo lub rzecz powinno by moliwe do wydzielenia z majtku wsplnika/akcjonariusza, z moliwoci jego dalszej odsprzeday;
3) mie warto ekonomiczn moliw do ustalenia (wyceny);
4) mie zdolno bilansow, tj. zosta ujtym w ksigach spki jako aktywa.
Dotychczasowe orzecznictwo sdowe dostarczyo pewnych przykadw praw
i dbr, ktre zostay uznane za posiadajce zdolno aportow. Przykadowo,
nale do nich:
1) udzia we wspwasnoci (chodzi o sytuacj, w ktrej wsplnik wnosi do
spki np. udzia w prawach autorskichzob. akapit 370);
2) know-how, nawet jeli nie stanowi on czci przedsibiorstwa (zob. akapit 284)269;
3) ograniczone prawo rzeczowe w postaci uytkowania270 (np. uytkowanie
ustanowione na autorskich prawach majtkowych do wynikw prac B+R;
ustanowienie takiego uytkowania powinno zosta dokonane na podstawie pisemnej umowy, z dokadnym wyrnieniem pl eksploatacji, ktre
bd objte uytkowaniem);
4) inne rzeczy i prawa, pod warunkiem e s zbywalne i mog zosta ujte
jako aktywa w bilansie spki271 (w tym punkcie zawiera si przyzwolenie
na wniesienie aportem wszelkich praw wasnoci intelektualnej, ktre s
zbywalne i mog zosta ujte jako aktywa, np. majtkowe prawa autorskie, prawo do patentu, prawo do zgoszenia patentu, prawo do wzoru
przemysowego).
731
Wkad niepieniny do spki kapitaowej (aport). Wniesienie wkadu niepieninego (aportu) nastpuje w zamian za uzyskanie udziaw lub akcji
spki kapitaowej. Wniesienie aportu moe nastpi zarwno na etapie zakadania spki, jak i w dalszym okresie jej funkcjonowania, w drodze podwyszenia kapitau zakadowego.
732
W przypadku wnoszenia aportu do spki z o.o. przez PJB, umowa spki powinna szczegowo okrela: przedmiot wkadu, PJB jako wsplnika wnoszcego aport oraz liczb i warto nominaln objtych w zamian udziaw.
W spce akcyjnej akcje obejmowane w zamian za wniesienie aportu powinny by pokryte przez PJB w caoci nie pniej ni przed upywem roku po
zarejestrowaniu spki. Innymi sowy, przedmiot aportu powinien zosta fak-
733
ostanowienie Sdu Wojewdzkiego w Warszawie, z dnia 2 lipca 1990 r., XIV GR 1/90,
P
Orzecznictwo Gospodarcze 1991 nr 2, poz. 24.
270
Uchwaa SN, z dnia 26 kwietnia 1991 r.III CZP 32/91, LEX nr 3675.
271
Postanowienie SN, z dnia 19 wrzenia 1990 r.-III CRN 268/90, PUG 1991 nr 5, poz. 25.
269
227
tycznie wniesiony przez PJB w tym terminie (np. na podstawie odpowiedniej

umowy). Natomiast akcje obejmowane za wkady pienine powinny by opa
cone przed zarejestrowaniem spki co najmniej w jednej czwartej ich wartoci
nominalnej. Moliwa jest rwnie sytuacja, w ktrej akcje obejmowane s wycznie za wkady niepienine bd te zarwno za wkady niepienine, jak
i pienine. Wwczas kapita zakadowy powinien by faktycznie pokryty przed
zarejestrowaniem w co najmniej jednej czwartej minimalnej wysokoci kapitau zakadowego, tj. w wysokoci 25000 z (zob. przykad w akapicie 735).
734
PRZYKAD
Spka akcyjna ABC jest zawizywana przez trzech akcjonariuszy, ktrzy

wnosz do niej nastpujce wkady:
wsplnik nr 1: wkad pieniny w wysokoci 200 000 z,
wsplnik nr 2: wkad niepieniny w postaci prawa do patentu o wartoci 250 000 z,
wsplnik nr 3: wkad niepieniny w postaci prawa do bazy danych
o wartoci 200 000 z.
Wkad pieniny wsplnika nr 1 powinien zosta wniesiony do spki
jeszcze przed jej zarejestrowaniem. Co do zasady, wkady wsplnikw
nr 2 i 3 mog zosta wniesione przed upywem roku od zarejestrowania
spki. Jednak gdy akcje s obejmowane cznie, w zamian za wkady
pienine i niepienine, kapita zakadowy powinien zosta pokryty co
najmniej w jednej czwartej wysokoci minimalnej kapitau zakadowego,
czyli w wysokoci 25 000 z, ale nie mniej, ni w wysokoci jednej czwartej wartoci nominalnej akcji obejmowanych za wkad pieniny. Std
w niniejszym przykadzie kapita zakadowy jeszcze przed zarejestrowaniem spki powinien by pokryty w wysokoci 50 000 z.
Dodatkowo, przed upywem 1 roku od zarejestrowania spki, naleaoby pokry wysoko wkadw niepieninych w caoci, czyli wnie do
spki prawa do patentu o wysokoci 250 000 z oraz prawa do bazy danych o wartoci 200 000 z.
Wariant 1.
Jeeli jednak w wymienionym przykadzie wsplnik nr 1 byby zobowizany
do wniesienia wkadu pieninego w wysokoci niszej ni 25 000 z, wysoko wkadu pieninego naleaoby uzupeni tak, aby w momencie zarejestrowania kapita by pokryty w wysokoci 25 000 z.
228
Wariant 2.
Gdyby spka akcyjna ABC bya zawizywana jedynie przez wniesienie
wkadw pieninych (wsplnik nr 1), kwota, ktra powinna zosta pokryta
przed zarejestrowaniem spki, wynosiaby 50 000 z, poniewa taka jest
wysoko jednej czwartej wartoci nominalnej akcji obejmowanych za
wkad pieniny.
Wariant 3.
Gdyby za spka akcyjna ABC bya zawizywana jedynie przez wniesienie
wkadw niepieninych (wsplnicy nr 2 i 3), wsplnik nr 2 lub wsplnik nr 3
byliby zobowizani do wniesienia przed zarejestrowaniem spki dowolnego wkadu niepieninego o wartoci przynajmniej 25 000 z (de facto oznaczaoby to konieczno wniesienia prawa do patentu o wartoci 250 000 z
lub prawa do bazy danych o wartoci 200 000 z). Jeden rok po zarejestrowaniu spki naleaoby pokry wysoko wkadw niepieninych w caoci,
czyli wnie do spki prawa do patentu o wysokoci 250 000 z oraz prawa
do bazy danych o wartoci 200 000 z.
Odpowiedzialno PJB za wkad. Mog zdarzy si sytuacje, w ktrych
pomimo wniesienia do spki kapitaowej wkadu niepieninego, warto
wkadu okae si niewystarczajca do pokrycia kapitau zakadowego lub
przedmiot wkadu bdzie obciony wadami wystpuje wwczas brak pokrycia kapitau zakadowego w caoci lub w czci. Wady mog dotyczy sfery fizycznej rzeczy wnoszonej tytuem aportu (wady fizyczne), jak
i sfery prawnej, zarwno w odniesieniu do rzeczy, jak i do praw.
735
W odniesieniu do praw wasnoci intelektualnej wady mog mie charakter

tzw. wad prawnych i mog wystpowa, jeli np.:
1) prawa wasnoci intelektualnej nale do innej osoby (np. gdy PJB wniesie tytuem aportu prawa autorskie, a nastpnie si okae, e jest ona
jedynie wspuprawniona i prawa przysuguj jej wsplnie z inn osob,
np. naukowcem/twrc);
2) prawo wasnoci intelektualnej jest obcione prawem osoby trzeciej (np.
zastawem lub zastawem rejestrowym a fakt ten nie zosta ujawniony przy
wnoszeniu aportu);
3) prawo wasnoci intelektualnej nie istnieje (np. wygas patent, prawo
z patentu zostao uniewanione).
736
229
737 W takich sytuacjach na podstawie wyranego przepisu kodeksu spek han-
dlowych272 PJB, jako wsplnik, ktry wnis do spki kapitaowej aport majcy wady, musi wyrwna spce kapitaowej rnic midzy wartoci przyjt w umowie albo statucie spki, a zbywcz wartoci wkadu. Zbywcza
warto wkadu to cena moliwa do uzyskania w przypadku sprzeday powyszego wadliwego aportu. Umowa albo statut mog przewidywa, e
spce przysuguj wwczas take inne uprawnienia.
738 Przepisy kodeksu spek handlowych dotyczce wnoszenia wkadw do
spki zo.o. wprowadzaj odpowiedzialno za zawyenie wartoci wkadu,

jeeli warto wkadw niepieninych zostaa znacznie zawyona w stosunku do wartoci zbywczej wkadw. Odpowiedzialno ponosi PJB, ktra
wniosa wkad solidarnie z czonkami zarzdu, ktrzy wiedzc o tym, zgosili
spk do rejestru. Osoby te zobowizane s wyrwna spce brakujc
warto273.
739 Znacznie bardziej rozbudowane regulacje dotyczce wnoszenia wkadw
i odpowiedzialnoci z tym zwizanej znajdziemy w spkach akcyjnych. Przepisy kodeksu spek handlowych wprowadzaj odpowiedzialno cywilnoprawn osb, ktre naruszyy zasady wyceny wkadw niepieninych i przez
to wyrzdziy spce szkod. W szczeglnoci, odpowiedzialno ponosz
zaoyciele i czonkowie zarzdu, ktrzy z wasnej winy zapewnili sobie (albo
osobie trzeciej) zapat nadmiernie wygrowan ponad warto zbywcz
wkadw niepieninych274. Odpowiedzialno ponosz rwnie zaoyciele,
ktrzy podali faszywe dane w sprawozdaniu, o ktrym mowa w akapicie 578
pkt 1. S oni zobowizani do naprawienia szkody wyrzdzonej spce tym
dziaaniem.
740 Powysze regulacje przemawiaj wic za tym, aby nawet w sytuacjach, gdy
sporzdzenie wyceny wkadu do spki nie jest wymagane, PJB jednak j
przeprowadzaa. Takie podejcie umoliwi PJB zminimalizowanie lub uniknicie odpowiedzialnoci zwizanej z zawyeniem wartoci wkadu lub wniesienia wkadu, ktrego warto jest nisza ni warto nabytych w zamian
udziaw lub akcji. Rekomendowane jest, aby wycenie wkadu, w szczeglnoci wkadu w postaci praw wasnoci intelektualnej, towarzyszy audyt
prawny w celu ustalenia, czy nie wystpuje wada prawna aportu, naraajca
wsplnika na odpowiedzialno wzgldem spki.
Art. 14 2 kodeksu spek handlowych.
274
272
273
230
Zasady ustalania zdolnoci aportowej praw wasnoci intelektualnej.

Ze wzgldu na rnorodno praw wasnoci intelektualnej, szczeglnej
ocenie powinna podlega moliwo ich zbywania, decydujca o ich zdolnoci
aportowej (zob. akapit 731). W przypadku praw, ktre maj charakter czasowy, jak np. prawo do patentu, o ich zbywalnoci (a tym samym wartoci) moe
rwnie decydowa termin wyganicia tych praw.
741
Mona przyj, e zdolno aportow mog mie: majtkowe prawa autorskie (akapit 271 i nastpne), prawa z patentw (akapit 232 i nastpne), prawa
ochronne na wzory przemysowe (akapit 257 i nastpne), prawa z rejestracji
(wzorw uytkowych akapit 247 i nastpne, topografii ukadw scalonych
akapit 267 i nastpne). W odniesieniu do praw autorskich naley jednak
pamita, e umowa, na podstawie ktrej bdzie nastpowao wniesienie
praw autorskich do spki tytuem aportu, nie powinna wycza dalszego
przeniesienia praw275.
742
Moliwe jest rwnie wniesienie aportu w postaci licencji do korzystania

z praw wasnoci intelektualnej, pod warunkiem e umowa licencyjna nie
bdzie wyczaa moliwoci jej przeniesienia276.
743
Inne sposoby wnoszenia praw wasnoci intelektualnej do spki. Wniesienie przez PJB praw wasnoci intelektualnej tytuem aportu do spki nie
jest jedynym sposobem na udostpnienie spce praw i ich komercjalizacj
przez t spk. Niekiedy korzystniejszymi sposobami udostpnienia spce
komercjalizujcej praw wasnoci intelektualnej mog by nastpujce czynnoci:
1) sprzeda praw w zamian za ustalon cen;
2) udzielenie licencji w zamian za uzgodnione opaty licencyjne;
3) darowizna (szerzej o komercjalizacji bezporedniej zob. akapit 608
i nastpne).
744
Moe si okaza, e dla PJB korzystniejszym rozwizaniem bdzie utworzenie wraz z podmiotem prywatnym spki, w ktrej:
1) kapita zakadowy zostanie pokryty wkadem pieninym (stosunkowo niskie
minimalne wymagania w odniesieniu do kapitau zakadowego5000z
dla spek zo.o. i 100000z dla spek akcyjnychnie powinny stanowi bariery dla PJB w zakadaniu takich spek kapitaowych);
745
astrzeenie takie jest moliwe na podstawie art. 41 1 prawa autorskiego i powoduje, e

Z
dalsze przeniesienie praw autorskich przez spk bdzie niewane. Oznacza to, e prawa
autorskie nabyte przez spk nie mog by zbyte, a zatem nie maj zdolnoci aportowej
(zob. akapit 674).
276
Zob. analogicznie jak w przypisie poprzednim.
275
231
2) prawa wasnoci intelektualnej zostan wniesione do spki w drodze

przeniesienia praw albo zostanie udzielona licencja.
746 W przypadku udzielenia licencji, PJB moe pobiera na bieco opaty licencyjne bezporednio od spki. Naley jednak pamita o szczeglnych zasadach ustalania wynagrodzenia i dokumentowania transakcji pomidzy podmiotami powizanymi.
747 Przykadowa struktura wkadw w spce z udziaem PJB, wykorzystujca

rozwizanie omwione powyej, zostaa zaprezentowana na rysunku 7.2.
Rys. 7.2. Przykadowa struktura wkadw w spce z udziaem PJB
7.4.3. Wniesienie praw wasnoci intelektualnej do spki osobowej
748 Cho spki osobowe nie maj osobowoci prawnej, mog nabywa prawa
majtkowe. Mienie wniesione do spki jako wkad lub nabyte w trakcie

funkcjonowania spki stanowi jej majtek, odrbny od majtku wspl
nikw277. Przedmiotem wkadu do spki osobowej moe by zatem prawo
wasnoci intelektualnej (prawa lub licencje udzielone spce).
749 Umowa spki osobowej powinna okrela przedmiot wkadu wnoszonego

do spki oraz jego warto. Warto wkadw mona okreli na podstawie:
1) ustale wsplnikw (wsplnicy przyjmuj okrelon warto wkadu,
opierajc si na swojej wiedzy)
lub
2) wyceny dokonanej przez biegego.
277
232
Jeli umowa spki nie bdzie okrelaa wartoci wkadw wnoszonych przez
poszczeglnych wsplnikw, wwczas uznaje si, e wkady s rwne. Warto
rzeczywicie wniesionego przez PJB wkadu stanowi udzia kapitaowy PJB.
750
rda:
751
Akty prawne:
Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Orzecznictwo:
Postanowienie Sdu Wojewdzkiego w Warszawie, z dnia 2 lipca 1990 r. XIV
GR 1/90, Orzecznictwo Gospodarcze 1991 nr 2, poz. 24
Uchwaa SN, z dnia 26 kwietnia 1991 r. III CZP 32/91, LEX nr 3675
Postanowienie SN, z dnia 19 wrzenia 1990 r. III CRN 268/90, PUG 1991 nr 5,
poz. 25.
7.5. Zagadnienia ksigowe zwizane z poredni

komercjalizacj wynikw prac B+R
W przypadku zaoenia nowej spki wyniki prac badawczych i rozwojowych
mog zosta wniesione do nowo powstaej spki przez PJB jako aport.
752
UWAGA!
Rozchd spowodowany wniesieniem posiadanych zbywalnych
praw majtkowych jako wkadu do innej jednostki ksigowany jest
tak samo jak sprzeda zbywalnych praw majtkowych (pod warunkiem e przedmiotem wkadu nie jest cae przedsibiorstwo lub
jego zorganizowana cz). W przypadku aportu pewne procedury
s niezalene od ujcia ksigowego, poniewa szczeglne znaczenie ma w tym kontekcie tre ekonomiczna transakcji.
(por. http://www.twoja-firma.pl/ekspert/pytanie/126,jak-zaksiegowacw-kpir-sprzedaz-programu.html (pobrano: 26.10.2010).
753
Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje si w ksigach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treci ekonomiczn (art. 4 ust. 2 ustawy o rachunkowoci). W celu uzyskania prawdziwego
obrazu sytuacji gospodarczej jednostki, istotne jest ujcie zdarze w ksi-
754
233
gach rachunkowych zgodnie z ich sensem i skutkami ekonomicznymi, nawet

jeli istota ekonomiczna jest niezgodna z form prawn278 (zasada przewagi
treci ekonomicznej nad form).
755
PRZYKAD
Instytut XYZ zawiera ze spk ABC umow sprzeday technologii wytwarzania bioceramicznych tworzyw implantacyjnych na bazie hydroksyapatytu wglanowego. W wyniku transakcji Instytut przenosi na spk
tytu wasnoci, jednak XYZ podpisuje jednoczenie umow ze spk
ABC, w ktrej technologia ta jest licencjonowana (lub leasingowana)
zwrotnie na zasadzie wycznoci do Instytutu na okres 10 lat. W tej sytuacji XYZ bdzie posiada wyczne prawo do wykorzystania technologii.
Oczekuje si, e za 10 lat technologia ta zostanie zastpiona inn, bardziej nowoczesn. Umowa zostaa skonstruowana w taki sposb, e XYZ
nie moe si z niej wycofa, bez poniesienia istotnych kar i spaty przyszych zobowiza zwizanych z umow. Sens ekonomiczny transakcji
jest taki, e spka ABC udzielia finansowania dugoterminowego Instytutowi XYZ, natomiast wszelkie ryzyka zwizane z wykorzystaniem technologii nadal spoczywaj na Instytucie. W zwizku z powyszym sprzeda nie powinna by rozpoznana w ksigach rachunkowych XYZ.
756 Komercjalizacj poprzez wniesienie aportem aktyww naley analizowa
w podziale na trzy przypadki:

1) wniesienie wynikw prac B+R aportem oraz utrata wpywu na te prace;
2) wniesienie wynikw prac B+R aportem oraz uzyskanie znaczcego wpywu
lub wspkontroli;
3) wniesienie wynikw prac B+R aportem oraz pozostawienie kontroli po
stronie PJB.
757 Oddzieln kwesti pozostaje sytuacja, gdy przedmiotem aportu jest zorganizowana cz przedsibiorstwa.
7.5.1. Wniesienie prac B+R aportem i utrata wpywu na te prace
758 Pastwowa Jednostka Badawcza moe wnie prace badawcze i rozwojowe
jako wkad do spki kapitaowej, w zamian za uzyskanie udziaw lub akcji

(zob. akapit 732).
278
234
Jeli w zamian za wniesione aportem wyniki prac B+R, PJB otrzymuje mniej
ni 20% udziaw lub akcji279, mona przyj, e jednostka traci wpyw na
dalsze wykorzystanie tych prac. Utrata wpywu nastpuje jednoczenie
z utrat wszelkich praw do prac wniesionych w ramach wkadw niepieninych.
759
Wniesienie wkadu niepieninego (aportu) oznacza przeniesienie na spk

wszelkich praw do przedmiotu wkadu (jeli umowa nie stanowi inaczej),
a wic rwnie prawa wasnoci, jeeli przysuguje ono wsplnikowi280. W takim przypadku wniesienie aportu naley traktowa jak sprzeda jednorazow
(zob. akapit 645),ujcie ksigowe za bdzie rwnie analogiczne. Jedyn
rnic stanowi fakt, e zamiast rodkw pieninych (jak to ma miejsce
w sprzeday jednorazowej), w zamian PJB otrzymuje udziay w wartoci godziwej.
760
Pastwowa Jednostka Badawcza w zamian za wniesiony wkad otrzymuje

udziay/akcje, zyskujc tym samym prawo do dywidendy281, a w przyszoci
ewentualn moliwo sprzeday otrzymanych akcji lub udziaw. Nalene
dywidendy zalicza si do przychodw finansowych na dzie powzicia przez
waciwy organ spki uchway o podziale zysku, chyba e w uchwale okrelono inny dzie prawa do dywidendy282. Odpisy aktualizujce nalenoci
z tytuu dywidendy zalicza si do kosztw finansowych283. Zasady te stosuje
si odpowiednio do zaliczki na poczet dywidendy284.
761
Zaksigowanie nalenej dywidendy (kwoty nalenej dywidendy brutto na

podstawie liczby posiadanych udziaw lub akcji, z uwzgldnieniem istniejcych uprzywilejowa co do dywidendy) wyglda nastpujco:
762
rt. 3 ust. 1 pkt 38 ustawy o rachunkowoci przez znaczcego inwestora rozumie si jedA
nostk bdc spk handlow lub przedsibiorstwem pastwowym, posiadajc w innej
jednostce niebdcej jednostk zalen lub wspzalen nie mniej ni 20% gosw
w organie stanowicym tej jednostki i wywierajc znaczcy wpyw wobec tej jednostki.
280
Postanowienie SN, z dnia 14 marca 1991 r. sygn. akt III CRN 14/91, Lex nr 179755.
281
Art. 191 (dla spek z o.o.) oraz art. 347 kodeksu spek handlowych (dla spek akcyjnych).
282
26 ust. 1 Rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentw finansowych.
283
284
279
235

Wn
Ma
Konto 24 Inne rozrachunki nalena dywidenda
Konto 75-0 Przychody finansowe
763 Jeli dywidenda nie zostanie wypacona do dnia bilansowego, wwczas sal-
do konta 24 (Inne rozrachunkinalena dywidenda) powinno zosta wykazane jako Krtkoterminowe aktywa finansowe inne aktywa pienine.
Ten rodzaj komercjalizacji poprzez wniesienie aportu jest pod wzgldem
skutkw ksigowych dla PJB i spki zbliony do sprzeday.
764
PRZYKAD
1. Instytut XYZ wnosi do spki kapitaowej ABC aport w postaci skadnika wartoci niematerialnych i prawnych, otrzymujc w zamian
udziay spki kapitaowej.
2. Instytut wykazuje na dzie bilansowy:
wartoci niematerialne i prawne (prace rozwojowe) 200 000 z,
umorzenie wartoci niematerialnych i prawnych 50 000 z.
3. Zawarto umow pomidzy udziaowcami spki ABC a Instytutem, na
mocy ktrej Instytut obejmuje udziay w spce ABC w zamian za
wniesione aportem skadniki majtku w wartociach rynkowych (wartoci niematerialne i prawne) 250 000 z.
4. W zamian Instytut obejmuje udziay spki o wartoci nominalnej
100 000 z (10% udziaw spki).
W zwizku z powyszymi operacjami Instytut powinien przeprowadzi
nastpujce ksigowania:
1. Uzyskane udziay:
Wn
Ma
Konto 03 Dugoterminowe aktywa

finansowe 250 000 z
Konto 76 Pozostae przychody

operacyjne 250 000 z
2. Wyksigowanie wniesionych aportem wartoci niematerialnych

i prawnych:
Wn
Ma

niematerialnych i prawnych 50 000 z
Konto 76 Pozostae koszty operacyjne
150 000 z
Konto 02 Wartoci niematerialne

i prawne 200 000 z
236
Ksigowania w spce ABC powinny wyglda nastpujco:

Wn
Ma

i prawne 250 000 z
Konto 80 Kapita zakadowy 100 000 z

Konto 81 Kapita zapasowy 150 000 z
7.5.2. Wniesienie prac B+R aportem i uzyskanie znaczcego

wpywu lub wspkontroli
Przez znaczcy wpyw na inn jednostk zgodnie z ustaw o rachunkowoci285 rozumie si niemajc znamion sprawowania kontroli lub wspkontroli zdolno jednostki do wpywania na polityk finansow i operacyjn
innej jednostki. Ocena, czy PJB ma znaczcy wpyw na spk, ley w gestii
PJB. Pomocne w dokonaniu takiej oceny dla PJB mog by warunki ustawowe, takie jak:
1) udzia w podejmowaniu decyzji w sprawie podziau zysku lub pokrycia
straty;
2) zasiadanie w organie zarzdzajcym, nadzorujcym lub administrujcym;
3) przeprowadzanie istotnych transakcji z t jednostk;
4) udostpnianie tej jednostce informacji technicznych o zasadniczym znaczeniu dla jej dziaalnoci;
5) moliwo wymiany czonkw organw zarzdzajcych, nadzorujcych
lub administrujcych.
765
Naley jednak pamita, e nie wszystkie z powyszych warunkw musz

zosta spenione jednoczenie, aby wpyw PJB na funkcjonowanie spki
komercjalizujcej mg by uznany za znaczcy.
766
Przez sprawowanie wspkontroli nad inn jednostk rozumie si zdolno

wsplnika jednostki wspzalenej do kierowania polityk finansow i operacyjn
tej jednostki, w celu osigania wsplnie korzyci ekonomicznych z jej dziaal
noci. Kierowanie to odbywa si na rwni z innymi wsplnikami, na zasadach
okrelonych w zawartej pomidzy nimi umowie, umowie spki lub statucie286.
767
Spki tego rodzaju s zwykle okrelane terminem joint venture.
768
285
286
Art. 3 ust. 1 pkt 36 ustawy o rachunkowoci.

237
769
UWAGA!
W praktyce si przyjmuje, e inwestor wywiera znaczcy wpyw,
jeli posiada porednio bd bezporednio 20% lub wicej gosw w jednostce, w ktrej dokona inwestycji, a ponadto aktywnie
bierze udzia w formuowania jej polityki finansowej i operacyjnej
(por. A. Helin, Ustawa o rachunkowoci. Komentarz, s. 71).
W praktyce wspkontrola oznacza, e istnieje umowa (np. umowa spki lub porozumienie midzy udziaowcami), zawierajca
wymg wsplnego (tj. cznego) procesu podejmowania decyzji
o charakterze operacyjnym lub finansowym przez udziaowcw
lub ich przedstawicieli (np. zarzd).
770 Skutki ksigowe zarwno dla PJB, jak i spki kapitaowej s analogiczne jak
w wariancie polegajcym na utracie cakowitej kontroli lub wpywu na prace

badawcze i rozwojowe (zob. akapit 759).
771 Z punktu widzenia PJB, wniesienie aportu i jednoczesne uzyskanie wpywu

na prowadzon przez inn jednostk polityk finansow i operacyjn, a zatem rwnie na wykorzystanie wniesionych aportem wynikw prac B+R, jest
korzystnym rozwizaniem. Jednostka bowiem dalej partycypuje w korzyciach z danego prawa poprzez dywidendy, jednoczenie nie jest naraona
na ryzyko wynikajce z prowadzonej dziaalnoci gospodarczej.
7.5.3. Wniesienie prac B+R aportem i pozostawienie kontroli po stronie PJB
772 Pozostawienie kontroli po stronie PJB oznacza sytuacj, w ktrej PJB ma
moliwo zarzdzania i wykorzystywania praw do prac rozwojowychzmieniona zostaje jedynie forma prawna. Poprzez sprawowanie kontroli, zgodnie
z ustaw o rachunkowoci, rozumie si zdolno jednostki do kierowania polityk finansow i operacyjn innej jednostki, w celu osigania korzyci ekonomicznych z jej dziaalnoci287.
773 Moliwa jest rwnie sytuacja, w ktrej PJB, przygotowujc si do komercja-
lizacji prac badawczych i rozwojowych, samodzielnie tworzy spk, wnoszc te prace288 jako aport.
287
288

Pod warunkiem, e bd miay one zdolno aportow. Jeli prace rozwojowe nie bd stanowiy rezultatu podlegajcego ochronie na podstawie ustawy Prawo autorskie lub Prawo
wasnoci przemysowej, mog stanowi know-how.
238
UWAGA!
Samodzielne utworzenie przez PJB spki i wniesienie wynikw
prac badawczych i rozwojowych jako aport nie ma zwykle treci
ekonomicznej (zob. akapit 755), poniewa jest to w istocie jedynie
zmiana formy prawnej dla komercjalizowanych prac badawczych,
a wobec tego udziay powinny zosta wykazane po wartoci
ksigowej prac rozwojowych jednostka nie moe wykaza zysku
na objciu udziaw.
774
Wniesione w formie aportu prace badawcze i rozwojowe powinny stanowi

zesp aktyww (ale nie zorganizowan cz przedsibiorstwazob. akapity 779804). Zwykle, wnoszc prace rozwojowe w formie aportu do spki,
na etapie przygotowania do komercjalizacji, PJB obejmuje 100% udziaw.
775
Moe mie miejsce rwnie inna sytuacja, w ktrej PJB tworzy spk bezporednio w celu komercjalizacji prac rozwojowych, wnoszc te prace jako
wkad a jednoczenie istnieje niezaleny wsplnik wnoszcy do spki np.
rodki pienine. Takie dziaanie najprawdopodobniej bdzie miao tre
ekonomiczn. Wwczas nastpuje podzia udziaw pomidzy PJB a wsplnika, np. PJB obejmuje 70% udziaw, a pozostali wsplnicy 30%.
776
Bez wzgldu na wystpowanie (lub nie) treci ekonomicznej, otrzymujcy

aport obejmuje skadniki majtkowe po wartoci rynkowej, a kapita wedug
wartoci nominalnej. W przypadku zaistnienia nadwyki jest ona ujmowana
jako kapita zapasowy.
777
PRZYKAD
Instytut XYZ opracowa Aktywne Inteligentne Bariery Drogowe i Mostowe (AIBDiM). W celu ich komercjalizacji, Instytut utworzy wraz uczelni
LMN spk z o.o. pod nazw ABC, wnoszc do niej AIBDiM jako aport.
Uczelnia LMN wniosa do spki ABC grunt oraz budynki produkcyjne.
Instytut posiada 70% udziaw nowo utworzonej spki ABC. Czy moe
on rozpozna zysk na objtych udziaach w spce ABC?
Tak, Instytut moe rozpozna zysk na objtych udziaach, poniewa utwo
rzenie spki ABC wraz z uczelni LMN ma tre ekonomiczn.
239
778
7.5.4. Wniesienie aportem zorganizowanej czci przedsibiorstwa
779 Powyej przedstawiono trzy moliwe formy wniesienia aktyww jako aportu
do spki komercjalizujcej. Odrbn kwesti pozostaje wniesienie jako

aportu zorganizowanej czci przedsibiorstwa. Przez zorganizowan cz
przedsibiorstwa naley rozumie wyodrbniony w istniejcym przedsibiorstwie organizacyjnie i finansowo zesp skadnikw materialnych i niematerialnych, w tym zobowiza, przeznaczonych do realizacji okrelonych zada gospodarczych. Zesp ten mgby stanowi niezalene przedsibiorstwo samodzielnie realizujce te zadania289. Jest to kolejny sposb, w jaki
PJB moe przeprowadzi komercjalizacj wynikw prac B+R prowadzonych
we wasnym zakresie.
780
PRZYKAD
Instytut naukowy XYZ w celu komercjalizacji wynikw prac badawczych

i rozwojowych w obszarze optymalizacji leczenia przepuklin brzusznych
za pomoc implantw syntetycznych utworzy firm ABC sp. z o.o. Nastpnie spka ta wniosa do przedsibiorstwa ABC sp. z o. o. zorganizowan cz przedsibiorstwa dzia zajmujcy si produkcj implantw
syntetycznych.
781 Podsumowujc, wymogi dotyczce zorganizowanej czci przedsibiorstwa
s nastpujce:
1) zorganizowana cz przedsibiorstwa powinna stanowi zesp skadnikw materialnych i niematerialnych (w tym zobowiza);
2) zorganizowana cz przedsibiorstwa powinna stanowi wydzielony
zesp w istniejcym przedsibiorstwie.
782 Kwesti wydzielenia zespou w istniejcej ju jednostce naley analizowa

w trzech wymiarach:
1) organizacyjnym, tzn. zorganizowana cz przedsibiorstwa jest oddzielnym elementem jednostki jako np. dzia, wydzia bd oddzia;
2) finansowym, tzn. moliwe jest przypisanie przychodw i kosztw oraz
nalenoci i zobowiza do zorganizowanej czci przedsibiorstwa, co
jest bezporednio zwizane z prowadzeniem odpowiednio szczegowej
ewidencji zdarze gospodarczych;
289
Art. 4a pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
240
3) funkcjonalnym, tzn. zorganizowana cz przedsibiorstwa potencjalnie powinna mc niezalenie funkcjonowa jako jednostka gospodarcza,
jednoczenie realizujc cele jednostki podstawowej.
Powysze oznacza, e zorganizowana cz mienia przedsibiorstwa to
taki zesp skadnikw materialnych i niematerialnych, ktry moe stanowi
odrbny zakad. Zorganizowana cz przedsibiorstwa wystpuje wtedy,
gdy sprzeda skadnikw materialnych i niematerialnych nastpuje w formie
odrbnego zakadu (nie wystarczy sama moliwo zorganizowania odrbnego zakadu przez nabywc na podstawie zakupionych skadnikw)290.
783
Ustawy o podatkach dochodowych preferencyjnie traktuj wnoszenie do nowej spki majtku w postaci zorganizowanej (zob. akapit 808). Uzyskane
w zamian udziay bd akcje staj si przychodem dopiero w momencie ich
zbycia, podczas gdy wnoszenie wkadu niepieninego w innej postaci ni
przedsibiorstwo lub jego zorganizowana cz sprawia, e warto tych
udziaw staje si przychodem ju w chwili ich otrzymania291.
784
Majc na wzgldzie ujcie ksigowe przez wnoszcego aport, naley rozrni dwa moliwe warianty wnoszenia w formie aportu zorganizowanej
czci przedsibiorstwa.
785
W pierwszym wariancie (Wariant A), PJB wydziela w celu komercjalizacji

zorganizowan cz przedsibiorstwatego typu operacja nie ma zwykle
treci ekonomicznej. Ksigowo przebiega ona analogicznie do wniesienia
aktyww w formie aportu dla potrzeb przygotowania pod komercjalizacj
(zob. akapit 774).
786
W drugim wariancie (Wariant B), PJB rwnie wnosi do spki aport w postaci zorganizowanej czci przedsibiorstwa, jednak spka ma take innych
wsplnikw. Ksigowanie takiej operacji przebiega analogicznie do ksigowania aportu w postaci aktyww, ale kosztem jest w tym wypadku suma
wszystkich aktyww i zobowiza wniesionych jako zorganizowana cz
przedsibiorstwa.
787
yrok NSA, z dnia 22 stycznia 1997 r. SA/Sz 2724/95 oraz wyrok WSA w Kielcach, z dnia
W
13 sierpnia 2009 r. I SA/Ke 226/09.
291
http://e-rachunkowosc.pl/artykul.php?view=764 (pobrano: 25.09.2012).
290
241
788
789
PRZYKAD
Cz 1 zaoenia
W celu ilustracji kwestii wniesienia do spki udziaw w postaci aportu
zorganizowanej czci przedsibiorstwa poniej przedstawiony zostanie
przykad wraz z odpowiednimi ksigowaniami.
Uczelnia LMN wniosa do spki ABC udziay w postaci aportu zorganizowanej
czci przedsibiorstwa. Jak naley zaksigowa to zdarzenie gospodarcze?
W celu uproszczenia rozwaa przyjto, e:
1) wydana zostaa dokumentacja ksigowa, urzdzenia, towary, licencje itp.;
2) zesp zosta organizacyjnie i finansowo wyodrbniony w istniejcym
przedsibiorstwie i stanowi niezalene przedsibiorstwo, samodzielnie
realizujce zadania;
3) aport zosta wniesiony w postaci wkadu niepieninego.
W zamian za przekazany aportem udzia w postaci zorganizowanej czci
przedsibiorstwa, w tym:
1) rodki trwae: 80 000 z dotychczasowe umorzenie (30 000 z)
warto godziwa 80 000 z;
2) wartoci niematerialne i prawne: 15 000 z dotychczasowe umorzenie (5000 z) warto godziwa 50 000 z;
3) pozostae skadniki majtkowe (np. towary): 20 000 z (warto godziwa nie rni si istotnie od wartoci ksigowej);
4) przejte zobowizania: 20 000 z.
Udziaowiec (uczelnia LMN) obj udziay o wartoci nominalnej w wysokoci 100 000 z, a o wartoci godziwej 150 000 z.
PRZYKAD
Cz 2 ksigowania dla wariantu A (zaoenie braku treci ekonomicznej akapit 755)

Jednostka powinna wyksigowa przekazane skadniki majtkowe w na
stpujcy sposb:
Wn
Ma
Konto 070 Amortyzacja rodkw

trwaych 30 000 z
Konto 071 Amortyzacja wartoci
niematerialnych i prawnych 5000 z
Konto 200 Zobowizania 20 000 z
finansowe 60 000 z
Konto 010 rodki trwae 80 000 z

i prawne 15 000 z
Konto 330 Towary 20 000 z
242
PRZYKAD
Cz 3 ksigowania dla wariantu B (zaoenie istnienia treci

ekonomicznej akapit 755)
Jednostka powinna wyksigowa przekazane skadniki majtkowe w na
stpujcy sposb:
Wn
Ma

trwaych 30 000 z
Konto 761 Pozostae koszty operacyjne
60 000 z
finansowe 150 000 z

i prawne 15 000 z
Konto 760 Pozostae przychody
operacyjne 150 000 z
790
Jak ukazuje powyszy przykad, dla okrelenia prawidowoci ujcia ksigowego po stronie PJB niezmiernie wane jest stwierdzenie, czy istnieje tre
ekonomiczna transakcji.
791
Z perspektywy spki, do ktrej aport jest wnoszony, aport zorganizowanej

czci przedsibiorstwa w zamian za wydanie udziaw jest zwykle transakcj
tzw. poczenia jednostek gospodarczych. Tego typu transakcje s regulowane przez rozdzia 4a ustawy o rachunkowoci (art. 44a44d). Co do zasady,
wszelkie transakcje pocze gospodarczych s rozliczane metod nabycia.
Rozliczenie poczenia metod nabycia polega na sumowaniu292:
poszczeglnych pozycji aktyww i pasyww spki przejmujcej, wedug
ich wartoci ksigowej;
z odpowiednimi pozycjami aktyww i pasyww spki przejtej (tj. zorganizowanej czci przedsibiorstwa stanowicej cz PJB), wedug ich
wartoci godziwej ustalonej na dzie ich poczenia.
792
Gwny ciar wyceny ley zatem po stronie spki przejmowanej (tj. zorganizowanej czci przedsibiorstwa stanowicej cz PJB) to bowiem jej
aktywa i zobowizania musz zosta wycenione. Naley pamita, e warto godziwa powinna by ustalona na dzie poczenia i e nie powinno si
bazowa na wycenach do wartoci godziwych z wczeniejszych okresw.
793
292
Art. 44b ust. 1 ustawy o rachunkowoci.
243
W zwizku z tym raporty rzeczoznawcw lub wasne analizy PJB musz ewidentnie wskazywa, e warto godziwa zostaa okrelona na dzie nabycia293.
794 Aktywa i zobowizania spki (ewentualnie zorganizowanej czci przedsibiorstwa) przejtej na dzie poczenia obejmuj take aktywa lub zobowizania niewykazywane dotychczas w ksigach rachunkowych i sprawozdaniu
finansowym spki przejtej, jeeli w wyniku poczenia nastpuje ich ujawnienie i odpowiadaj one definicji aktyww i zobowiza294. Najczciej nieujte dotychczas aktywa w bilansie spki przejmowanej to wartoci niematerialne i prawne.
795 Do najczciej identyfikowanych w procesie czenia wartoci niematerialnych nale295:

1. Marketingowe wartoci niematerialne, takie jak: znaki towarowe, nazwy
handlowe, znaki certyfikacyjne, nazwy domen internetowych, posta handlowa towaru lub usugi (z uwagi na charakterystyczny kolor, ksztat, opakowanie), winiety gazet, umowy o zakazie konkurencji.
2. Wartoci niematerialne dotyczce klientw, takie jak: listy klientw, umowy
z klientami, niezrealizowane zamwienia i zlecenia produkcyjne.
3. Wartoci niematerialne wynikajce z takich umw, jak: umowy licencyjne,
leasingowe, franchisingowe, reklamowe, pozwolenia budowlane, prawa
uytkowania.
4. Wartoci niematerialne dotyczce technologii: patenty, oprogramowania
komputerowe, bazy danych, tajemnice handlowe (receptury, procesy).
796 Za warto godziw okrelonych aktyww lub zobowiza przyjmuje si
w szczeglnoci w przypadku wartoci niematerialnych i prawnych warto oszacowan, wyznaczon w oparciu o ceny rynkowe takich samych lub
podobnych wartoci niematerialnych i prawnych. Jeli warto oszacowana
nie moe zosta wyznaczona w oparciu o ceny rynkowe, przyjmuje si tak
warto, ktra nie spowoduje powstania lub zwikszenia ujemnej wartoci
firmy w wyniku poczenia296.
797 Jeeli wniesienie aportu nie skutkuje utrat kontroli przez PJB nad zorganizowan czci przedsibiorstwa, np. gdy PJB obejmuje wikszo udziaw, to wwczas na mocy art. 44c ustawy o rachunkowoci, jednostka otrzymujca aport moe rozliczy tak transakcj metod czenia udziaw.

Art. 44b ust. 2 ustawy o rachunkowoci.
295
296
Art. 44b ust. 4 pkt 8 ustawy o rachunkowoci.
293
294
244
Rozliczenie metod czenia udziaw polega na sumowaniu poszczeglnych pozycji odpowiednich aktyww i pasyww oraz przychodw i kosztw
poczonych spek, wedug stanu na dzie poczenia, po uprzednim doprowadzeniu ich wartoci do jednolitych metod wyceny i dokonaniu odpowiednich wycze297, a mianowicie:
1. Wyczeniu podlega warto kapitau zakadowego spki, ktrej majtek
zosta przeniesiony na inn spk, lub spek, ktre w wyniku poczenia
zostay wykrelone z rejestru. Po dokonaniu tego wyczenia odpowiednie pozycje kapitau wasnego spki, na ktr przechodzi majtek poczonych spek lub nowo powstaej spki, koryguje si o rnic pomidzy sum aktyww i pasyww298.
2. Wyczeniu podlegaj wzajemne nalenoci i zobowizania oraz inne
rozrachunki o podobnym charakterze czcych si spek.
3. Wyczeniu podlegaj przychody i koszty operacji gospodarczych dokonywanych w danym roku obrotowym przed poczeniem midzy czcymi
si spkami.
4. Wyczeniu podlegaj zyski lub straty operacji gospodarczych dokonanych przed poczeniem midzy czcymi si spkami, zawarte w wartociach podlegajcych czeniu aktyww i pasyww.
798
Mona nie dokonywa wycze, o ktrych mowa w pkt 2. i 3. powyej

(tj. wycze wzajemnych rozrachunkw, transakcji i sald), jeeli nie wpynie
to na rzetelno i jasno sprawozdania finansowego spki, na ktr przechodzi majtek poczonych spek lub nowo powstaej spki299.
799
UWAGA!
Ustawa o rachunkowoci pozostawia moliwo wyboru zasady
rachunkowoci midzy metod nabycia a metod czenia udziaw w odniesieniu do transakcji pocze jednostek gospodarczych, jeeli w ich wyniku nie nastpuje utrata kontroli.
W przypadku stosowania metody czenia udziaw naley zwrci uwag, e sumowaniu podlegaj wartoci ksigowe poszczeglnych skadnikw aktyww i pasyww. W przeciwiestwie do
metody nabycia nie ma koniecznoci ich wyceny do wartoci godziwych, nie wykazuje si rwnie w nowo powstaym bilansie
niezidentyfikowanych do tej pory skadnikw aktyww i zobowiza (por. E. Waliska, Ustawa o rachunkowoci. Komentarz).
800
Art. 44c ust. 1 ustawy o rachunkowoci.

299
297
298
245
801
PRZYKAD
(kontynuacja przykadu z akapitw 788790)

Ksigowanie wedug wartoci godziwej (metoda nabycia)
Spka ABC powinna przyj warto pocztkow poszczeglnych rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych wedug ustalonych wartoci godziwych. Oznacza to ujcie poszczeglnych skadnikw
majtku i zobowiza, jakby byy one nabyte niezalenie od stron trzecich.
W celu poprawnego ujcia ksigowego naley dokona tzw. alokacji
ceny nabycia, tj. rozbicia ceny nabycia na poszczeglne nabyte skadniki
majtku i zobowiza okrelone wedug ich wartoci godziwej oraz
uznanie pozostaej kwoty jako wartoci/ujemnej wartoci firmy.
W spce ABC (przyjmujcej) powstaa dodatnia warto firmy w wysokoci:
cena nabycia (bdca wartoci godziw wyemitowanych udziaw)
minus warto godziwa poszczeglnych skadnikw majtkowych i zobowiza:
150 000 z (80 000 z + 50 000 z + 20 000 z 20 000 z) = 20 000 z.
Wn
Ma

i prawne 50 000 z
i prawne warto firmy, w wysokoci
20 000 z, od ktrej spka ABC dokonuje
odpisw amortyzacyjnych zaliczanych do
pozostaych kosztw operacyjnych
Kapita zakadowy 100 000 z

Kapita zapasowy 50 000 z
246
PRZYKAD
(Cd. przykadu z akapitw 788-790)

Ksigowanie wedug wartoci historycznych (metoda czenia
udziaw).
Spka ABC powinna przyj warto pocztkow poszczeglnych rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych w wysokoci
wartoci pocztkowej i amortyzowa wedug dotychczasowych zasad
przyjtych przez uczelnie LMN, co prowadzi do nastpujcych ksigowa:
Wn
Ma

i prawne 15 000 z
Kapita rezerwowy z poczenia 40 000 z

trwaych 30 000 z
Kapita podstawowy 100 000 z
802
Naley zwrci uwag, e w przypadku metody czenia udziaw moe

w praktyce powsta ujemna warto ujmowana w kapitaach. Wynika to
z faktu, e warto nominalna emitowanych udziaw w zamian za aport
zorganizowanej czci przedsibiorstwa (ZCP) jest okrelana poniej
wartoci ksigowej poszczeglnych skadnikw majtkowych i zobowiza wchodzcych w skad ZCP, ujtych do momentu transakcji przez
wnoszcego.
Powysze przykady (pomimo swojego uproszczonego charakteru) obrazuj
logik poszczeglnych wariantw ksigowego ujcia wniesienia przez PJB
aportem zorganizowanej czci jednostki. W praktyce rozliczenie transakcji
dotyczcych pocze jednostek gospodarczych jest niezwykle trudne, dlatego w kadym takim przypadku sugeruje si dokonanie konsultacji ze specjalistami w zakresie rachunkowoci, majcymi dowiadczenie w rozliczaniu
ksigowym podobnych transakcji.
803
rda:
804
Akty prawne:
Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 152,
poz. 1223 ze zm.)
Nr 94, poz. 1037 ze zm.).
247
Orzecznictwo:
Wyrok NSA, z dnia 22 stycznia 1997 r. SA/Sz 2724/95
Wyrok WSA w Kielcach, z dnia 13 sierpnia 2009 r. I SA/Ke 226/09.
Literatura:
http://www.twoja-firma.pl/ekspert/pytanie/126,jak-zaksiegowac-w-kpir-sprzedazprogramu.html
i Szkolenia Kadr Sp. z o.o., Gdask 2005
A. Helin, Ustawa o rachunkowoci. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2006
http://e-rachunkowosc.pl/artykul.php?view=764.
7.6. Zagadnienia podatkowe zwizane z poredni

komercjalizacj wynikw prac B+R
805 Z perspektywy podatkowej wniesienie wkadu, ktrego przedmiotem bdzie
wycznie prawo, powinno by kwalifikowane jako forma wkadu niepieninego. Teoretycznie, w ramach szerzej zakrojonych procesw restrukturyzacyjnych, moliwe jest rwnie wystpienie sytuacji, w ktrej do odrbnej spki
kapitaowej (spki z ograniczon odpowiedzialnoci lub spki akcyjnej)300
wydzielana jest cz PJB (np. jeden z dziaw). W takim przypadku prawa
majtkowe jako potencjalnie wchodzce w skad wydzielanej jednostki organizacyjnej rwnie mog by aportowane do odrbnych spek.
806 Dla celw podatkowych sytuacja taka zakwalifikowana jako aport przedsi-
biorstwa301 lub zorganizowanej czci przedsibiorstwa (zob. akapit 781)

wie si z odmiennymi implikacjami podatkowymi ni w przypadku wnoszenia aportem samych praw.
807 Rozwaania prowadzone poniej bazuj na zaoeniu, e przedmiotem

wkadu do spki s wycznie prawa do wynikw prac B+R, tym samym jest
to wkad niepieniny, ktry dla celw kwalifikacji podatkowej nie stanowi
przedsibiorstwa lub jego zorganizowanej czci.
Z perspektywy podatkowej nie ma rnicy pomidzy wniesieniem aportu do spki z ograniczon odpowiedzialnoci, a wniesieniem aportu do spki akcyjnej.
301
Tj. przedsibiorstwa w rozumieniu przepisw kodeksu cywilnego.
300
248
Podatek dochodowy. W przypadku wniesienia przez PJB wkadu niepieninego w postaci praw wasnoci intelektualnej do spki kapitaowej, PJB
bdzie zobowizana rozpozna przychd w nominalnej wartoci udziaw
(akcji) objtych w spce w zamian za wkad niepieniny302.
808
UWAGA!
Wniesienie praw do wynikw prac B+R (wkad niepieniny w innej
postaci ni przedsibiorstwo lub zorganizowana cz przedsibiorstwa) do spki kapitaowej skutkuje powstaniem po stronie
PJB przychodu. Warto tego przychodu okrela si jako nominaln warto udziaw (akcji) objtych w spce w zamian za
aport.
809
Przychd, o ktrym mowa powyej, powstaje w dniu303:

zarejestrowania spki kapitaowej
lub
wpisu do rejestru podwyszenia kapitau zakadowego spki kapitaowej,
lub
wydania dokumentw akcji, jeeli objcie akcji zwizane jest z warunkowym podwyszeniem kapitau zakadowego.
810
Jednoczenie koszt uzyskania przychodw ustala si304:

1) jeeli przedmiotem wkadu s wartoci niematerialne i prawne (np. prawa
autorskie, licencje)w wysokoci wartoci pocztkowej przedmiotu wkadu, pomniejszonej o dokonane przed jego wniesieniem odpisy amortyzacyjne;
2) jeeli przedmiotem wkadu s skadniki majtku PJB (inne ni wartoci
niematerialne i prawne, rodki trwae lub udziay w spce)w wysokoci
wartoci faktycznie poniesionych, niezaliczonych do kosztw uzyskania
przychodw, wydatkw na nabycie tych skadnikw.
811
Wniesienie aportu do spki osobowej jest czynnoci neutraln na gruncie

ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych. Oznacza to, e samo
wniesienie aportu do spki osobowej nie bdzie skutkowa po stronie PJB
powstaniem przychodu w ujciu podatku dochodowego od osb prawnych.
812

Por. art. 12 ust. 1b ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
304
Por. art. 15 ust. 1j ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.
302
303
249
813 Pastwowa Jednostka Badawcza bdzie natomiast uczestniczy, proporcjonalnie do swego udziau, w przychodach i kosztach, stanowicych rezultat
podejmowanych przez spk osobow przedsiwzi w danym okresie rozliczeniowym305.
814 Podatek od towarw i usug. Wniesienie wkadu niepieninego (aportu)
do spki stanowi dostaw towarw bd wiadczenie usug i podlega opodatkowaniu VAT, o ile jest ono dokonywane przez podatnika VAT dziaajcego
w takim charakterze. Aport towaru, czyli np. prototypu, eksperymentalnej
linii produkcyjnej, spenia definicj dostawy towaru306 (przeniesienie prawa
do rozporzdzania towarami jak waciciel). Aport wartoci niematerialnych
(np. autorskich praw majtkowych, licencji) spenia definicj usugi307 (kade
wiadczenie [], ktre nie stanowi dostawy towarw).
815 Poniewa aport nie stanowi odrbnej kategorii czynnoci opodatkowanej,
lecz w istocie rzeczy jest jedynie form, w jakiej dokonywana jest dostawa
towarw bd wiadczenie usug, stawk waciw dla opodatkowania transakcji jest stawka waciwa dla przedmiotu aportu. W przypadku sprzeday
wynikw bada/udzielania licencji przez PJB, co do zasady zastosowanie
powinna znale stawka VAT w wysokoci 23%308.
816 Wniesienie aportu do spki stanowi transakcj odpatn dla celw VAT,
tj. dostaw towarw bd wiadczenie usug za wynagrodzeniem. Wynagrodzenie wnoszcego wkad ma posta udziaw, akcji czy te prawa do udziau
w zysku spki.
817 Przepisy dotyczce podstawy opodatkowania w kontekcie aportu budz
due wtpliwoci, poniewa w wietle obowizujcych przepisw nie ma

jednoznacznoci, co do tego, jaka warto w przypadku wniesienia wkadu
niepieninego do spki jest podstaw opodatkowania VAT. Istniej argumenty za tym, aby podstaw opodatkowania wyznacza jako warto rynkow przedmiotu aportu309 za takim stanowiskiem opowiedzia si Minister
Por. art. 5 ustawy o podatku dochodowym od osb prawnych.

307
308
w wysokoci 22% zostaa podniesiona o jeden punkt procentowy do wysokoci 23%.
309
Zgodnie z art. 29 ust. 1, w zwizku z art. 29 ust. 9 ustawy o VAT.
305
306
250
Finansw w interpretacjach indywidualnych310 wydanych na wniosek podatnikw. W praktyce oznacza to, e PJB, wnoszc aport do spki, np. w postaci patentu, powinna wystawi faktur VAT z 23% stawk podatku, wykazujc jako podstaw opodatkowania warto rynkow patentu. Ustalenie
wartoci rynkowej aportu naley ustali w drodze wyceny (zob. akapit 572).
818
rda:
Akty prawne:
poz. 93 ze zm.)
Nr 177, poz. 1054 ze zm.)
Orzecznictwo:
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, z dnia 10 padziernika 2010 r. IBPP3/443-84/10/DG
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 27 stycznia 2010 r. IPPP1-443-1250/09-2/PR
Interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 8 stycznia 2010 r. IPPP1/443-1077/09-2/IG.
310
or. np. interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby SkarboP
wej w Katowicach, z dnia 10 padziernika 2010 r. IBPP3/443-84/10/DG; interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia
27 stycznia 2010r. IPPP1-443-1250/09-2/PR; interpretacja indywidualna Ministra Finansw, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dnia 8 stycznia 2010 r.
IPPP1/443-1077/09-2/IG (pobrano z: http://www.mf.gov.pl, dnia 25.09.2012).
251
8. Komercjalizacja prac B+R z udziaem twrcw

8.1. Aspekty prawne
Twrcy wynikw prac B+R mog je komercjalizowa wraz z PJB.
W szczeglnoci dotyczy to sytuacji, w ktrych twrcy s uprawnionymi lub
wspuprawnionymi do wynikw prac B+R. Jak ju zostao wczeniej wspomniane, co do zasady PJB nabywa wszelkie prawa do wynikw prac B+R
stworzone przez swoich pracownikw (zob. akapit 371), jednak twrcy mog
by wspuprawnionymi do tych praw, jeeli umowa pomidzy twrc a PJB
tak stanowi. Mog rwnie by jedynymi uprawnionymi do takich rozwiza,
w szczeglnoci w nastpujcych sytuacjach:
1. Jeeli rozwizanie zostanie stworzone poza wykonywaniem przez twrc obowizkw ze stosunku pracy (w przypadku rozwiza, ktre mog
by chronione jako prawa wasnoci przemysowej rwnie poza umow
cywilnoprawn).
2. Jeeli pomimo stworzenia rozwizania w ramach wykonywania przez
twrc obowizkw ze stosunku pracy lub z innej umowy cywilnoprawnej, PJB ustalia w umowie z twrc, e prawa do wynikw prac B+R
bd przysugiway wycznie twrcy.
3. Jeli PJB nie zdecyduje si na komercjalizowanie rozwizania twrcy
i przeniesie na niego prawa do tego rozwizania.
4. Jeeli twrcy przysuguj prawa autorskie do utworu, a PJB nie przystpi
do rozpowszechniania wynikw prac B+R stanowicych utwory w terminie 2 lat od ich przyjcia oraz po upywie dodatkowego terminu wyznaczonego przez twrc.
819
Wspuprawnieni do wynikw prac B+R. Jeeli uprawnionymi do danego

rozwizania s twrca oraz PJB jak rwnie inne podmioty, np. inni twrcy
lub inne PJB, mamy do czynienia ze wspwasnoci praw do danego wyniku prac B+R. Jest to pewnego rodzaju utrudnienie dla PJB w komercjalizacji
takich wynikw, gdy nie moe ona samodzielnie rozporzdza caoci wynikw prac B+R bez zgody pozostaych wspuprawnionych. Jednak paradoksalnie wybr takiej formy komercjalizacji moe przyczyni si do wzrostu
liczby komercjalizowanych przez PJB rozwiza. Jeeli bowiem twrca
ma wiadomo, e bdzie mg bra czynny udzia w komercjalizowaniu
rozwiza, ktre stworzy, bdzie mia wiksz motywacj do dokonywania
rozwiza, ktre nadaj si do zastosowania w praktyce. Przyczyni si to
rwnie do lepszej wsppracy twrcy przy komercjalizacji jego wynikw.
820
253
821
UWAGA!
Komercjalizacja prac B+R z udziaem twrcw moe przyczyni si
do wzrostu liczby komercjalizowanych przez PJB rozwiza. Twrcy
bd lepiej zmotywowani do tworzenia nowych rozwiza i przeprowadzania bada, jeeli bd mieli wiadomo, e mog w sposb
aktywny uczestniczy w ich komercjalizacji, nie tracc wszelkich
praw, a co za tym idzie majc wiksze uprawnienia decyzyjne
w rozporzdzaniu wynikami prac.
Uregulowania prawne dotyczce korzystania i rozpowszechniania wynikw
prac B+R, do ktrych prawa przysuguj wicej ni jednemu podmiotowi,
rni si nieco w zalenoci od tego, czy wyniki te s chronione jako prawa
wasnoci przemysowej czy jako prawa autorskie.
822 Prawo autorskie wprowadza domniemanie rwnoci udziaw wsptwrcw.
Wsptwrcy mog odmiennie uregulowa wielko udziaw poszczeglnych twrcw w drodze pisemnej umowy. Kady z twrcw moe rwnie
da okrelenia wielkoci udziaw przez sd, na podstawie wkadw pracy twrczej. W przypadku praw wasnoci przemysowej takiego domniemania nie ma i o wielkoci udziaw decyduje rzeczywisty wkad wniesiony
przez twrc w dane rozwizanie. Aby unikn wszelkich wtpliwoci, najlepiej uregulowa t kwesti w drodze pisemnej umowy.
823 Kady ze wsptwrcw moe wykonywa prawo autorskie do swojej czci
utworu majcej samodzielne znaczenie bez uszczerbku dla praw pozostaych wsptwrcw, chyba e umowa stanowi inaczej. Podobnie jest w przypadku praw wasnoci przemysowej, gdzie kady wspuprawniony moe,
bez zgody pozostaych wspuprawnionych, korzysta z rozwizania we
wasnym zakresie. W obu sytuacjach, kady z nich moe rwnie samodzielnie dochodzi roszcze z tytuu naruszenia praw do wytworu. Natomiast do
wykonywania prawa do caoci wytworu potrzebna jest zgoda wszystkich
wsptwrcw311. Rwnie prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa
ochronnego na wzr uytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysowego
przysuguje wsptwrcom wsplnie312.
Art. 9 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz art. 72 ustawy Prawo wasnoci przemysowej.
312
Art. 11 ustawy Prawo wasnoci przemysowej.
311
254
Wan kwesti jest podzia korzyci uzyskanych z rozwizania, na ktre zostao udzielone prawo wasnoci przemysowej, np. patent przez jednego ze
wspuprawnionych. W takiej sytuacji kady z pozostaych wspuprawnionych ma prawo, o ile umowa nie stanowi inaczej, do odpowiedniej czci
z jednej czwartej tych korzyci po potrceniu nakadw313. Jeli twrcw jest
wielu, przysugujc twrcy jedn czwart korzyci (po potrceniu nakadw) naley podzieli pomidzy twrcw, proporcjonalnie do ich udziaw
we wsplnym dziele.
824
Podsumowujc, jeli PJB zamierza komercjalizowa wyniki praw B+R, zalecane jest, aby jasno uregulowaa kwesti wkadw wniesionych przez ni
w dane rozwizanie, dziki czemu uniknie wtpliwoci i sporw, jakie mog
wynikn na tym tle. Warto rwnie wyczy w umowie uprawnienie twrcy
do uzyskania jednej czwartej korzyci, jakie PJB uzyska z danego rozwizania (zob. powyej).
825
Komercjalizacja bezporednia wynikw prac B+R z ich twrc. Wspuprawnieni z prac B+R mog podda je komercjalizacji bezporedniej, czyli
je sprzeda lub udzieli na nie licencji. Naley jednak pamita, aby umowa
przeniesienia praw lub umowa licencyjna bya zawarta z wszystkimi podmiotami posiadajcymi prawa do danego rozwizania. Jednym z rozwiza jest
zawarcie umowy wielostronnej, tj. z jednej strony z nabywc (licencjobiorc),
a z drugiej ze wszystkimi wspuprawnionymi dziaajcymi jako zbywcy
(licencjodawcy). Innym rozwizaniem, duo prostszym, jest udzielenie jednemu ze wspuprawnionych lub osobie trzeciej penomocnictwa do dziaania w imieniu wszystkich wspuprawnionych. Jedna osoba bdzie wwczas
reprezentowa wspuprawnionych przy czynnociach prawnych, w tym
przy podpisywaniu umw przeniesienia praw do wynikw prac B+R lub ich
licencjonowaniu.
826
Komercjalizacja porednia z udziaem twrcy. Twrca rozwizania B+R

moe zawizywa spk z PJB w celu komercjalizacji prac badawczo-rozwojowych. W zamian za udziay lub akcje w danej spce, twrca (twrcy)
oraz PJB mog wnie wsplne prawo (na temat komercjalizacji poredniej
zob. rozdz. 7).
827
313
Art. 72, 100 oraz 118 ustawy Prawo wasnoci przemysowej.
255
8.2. Aspekty ksigowe
828 Obowizek prowadzenia ksig rachunkowych. Twrcy prowadzcy dzia-
alno gospodarcz, zarejestrowan na osoby fizyczne lub w formie spek

cywilnych osb fizycznych bd innych spek osobowych, maj obowizek
prowadzenia ksig rachunkowych oraz stosowania przepisw ustawy o rachunkowoci, jeli przychody netto ze sprzeday towarw, produktw i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosy rwnowarto w walucie polskiej 1 200 000 euro314 (sownie: jeden milion dwiecie tysicy euro).
829 W przypadku spenienia powyszych warunkw, wymogi odnonie zakresu
ewidencji oraz stosowania zasad rachunkowoci s podobne, jak przy zasadach opisanych dla PJB.
8.3. Aspekty podatkowe
8.3.1. Podatek dochodowy
830 Status twrcw jako podatnikw podatku dochodowego od osb
fizycznych. Twrcy, jeeli maj miejsce zamieszkania na terytorium Polski,

podlegaj co do zasady w Polsce opodatkowaniu od caoci uzyskiwanych
dochodw podatkiem dochodowym od osb fizycznych315.
831 Aport wynikw prac B+R przez twrcw. W przypadku wniesienia przez
twrc wkadu niepieninego w postaci praw wasnoci intelektualnej do
spki majcej osobowo prawn, bdzie on zobowizany rozpozna przychd w nominalnej wartoci udziaw (akcji) objtych w spce w zamian za
wkad niepieniny316.
832
UWAGA!
Wniesienie praw do wynikw prac B+R (wkad niepieniny w innej
postaci ni przedsibiorstwo lub zorganizowana cz przedsibiorstwa) do spki majcej osobowo prawn skutkuje powstaniem po stronie twrcy przychodu. Warto tego przychodu okrela
si jako nominaln warto udziaw (akcji) objtych w spce
w zamian za aport.
Por. art. 2 ust. 1 ustawy o rachunkowoci.
Por. art. 3 ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.
316
Por. art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.
314
315
256
Przychd, o ktrym mowa powyej, powstaje w dniu317:

zarejestrowania spki
albo
wpisu do rejestru podwyszenia kapitau zakadowego spki,
albo
wydania dokumentw akcji, jeeli objcie akcji zwizane jest z warunkowym podwyszeniem kapitau zakadowego.
833
Jednoczenie koszt uzyskania przychodw ustala si318:

1) jeeli przedmiotem wkadu s wartoci niematerialne i prawne (np. prawa
autorskie, licencje)w wysokoci wartoci pocztkowej przedmiotu wkadu,
pomniejszonej o dokonane przed jego wniesieniem odpisy amortyzacyjne;
2) jeeli przedmiotem wkadu s skadniki majtku twrcy (inne ni wartoci
niematerialne i prawne, rodki trwae lub udziay w spce) w wysokoci
wartoci faktycznie poniesionych, niezaliczonych do kosztw uzyskania
przychodw, wydatkw na nabycie tych skadnikw.
834
Wniesienie wkadu do spki osobowej jest czynnoci neutraln na gruncie

ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych. Oznacza to, e samo
wniesienie wkadu do spki osobowej nie bdzie skutkowa po stronie twrcy
powstaniem przychodu w ujciu podatku dochodowego od osb fizycznych.
835
Twrca bdzie natomiast uczestniczy, proporcjonalnie do swego udziau,

w przychodach i kosztach, stanowicych rezultat podejmowanych przez
spk osobow przedsiwzi w danym okresie rozliczeniowym319.
836
8.3.2. Podatek od towarw i usug

Status twrcw jako podatnikw VAT. Zgodnie z definicj zawart w ustawie o VAT podatnikami podatku od towarw i usug s midzy innymi osoby
fizyczne wykonujce wszelk dziaalno producentw, handlowcw lub
usugodawcw s midzy innymi osoby fizyczne wykonujce wszelk dziaalno producentw, handlowcw lub usugodawcw, w tym podmiotw pozyskujcych zasoby naturalne oraz rolnikw, a take dziaalno osb wykonujcych wolne zawody. Dziaalno gospodarcza obejmuje w szczeglnoci
czynnoci polegajce na wykorzystywaniu towarw lub wartoci niematerialnych i prawnych w sposb cigy dla celw zarobkowych (art. 15 ust. 1 i 2
Por. art. 17 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.
Por. art. 22 ust. 1e ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.
319
Por. art. 8 ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.
317
318
257
837
ustawy o VAT w brzmieniu obowizujcym od 1 kwietnia 2013 r.)320. Ze wzgldu

na tak sformuowan definicj oraz biorc pod uwag orzecznictwo Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej321, nawet jednorazowa transakcja moe
skutkowa tym, e twrca wnoszcy aport w postaci wynikw prac B+R
w zamian za objcie udziaw lub akcji w spce tworzonej w celu komercjalizacji, moe sta si podatnikiem VAT.
838
UWAGA!
Z perspektywy podatku od towarw i usug czynno polegajca
na wniesieniu aportem prac B+R przez twrcw w zamian za objcie
udziaw lub akcji wymaga za kadym razem indywidualnej weryfikacji, czy nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
839 Jednoczenie warto wiedzie, e sama realizacja projektu badawczego
przez twrc nie stanowi dziaalnoci gospodarczej (i w konsekwencji nie czy si z czynnociami opodatkowanymi VAT), jeli twrca nie ma zamiaru
skomercjalizowania wynikw bada.
840 Status twrcy jako podatnika VAT zaley od charakteru podejmowanej przez
niego dziaalnoci.
841 Jedynie w przypadku, gdy czynnoci badawcze prowadzone s na zlecenie

zewntrznych podmiotw lub w celu pniejszego zbycia efektw tych prac,
powinny one stanowi czynno opodatkowan VAT w ramach dziaalnoci
gospodarczej.
842 Komercjalizacja, polegajca na wniesieniu wynikw prac B+R aportem w za-
mian za objcie udziaw lub akcji w spce komercjalizujcej na gruncie

ustawy o VAT, moe stanowi dziaalno gospodarcz podlegajc opodat-
godnie z brzmieniem art. 15 ust. 2 ustawy o VAT obowizujcym do 31 marca 2013 r. dziaZ
alno gospodarcza obejmuje wszelk dziaalno producentw, handlowcw lub usugodawcw, w tym podmiotw pozyskujcych zasoby naturalne oraz rolnikw, a take dziaalno osb wykonujcych wolne zawody, rwnie wwczas, gdy czynno zostaa wykonana
jednorazowo w okolicznociach wskazujcych na zamiar wykonywania czynnoci w sposb
czstotliwy. Dziaalno gospodarcza obejmuje rwnie czynnoci polegajce na wykorzystywaniu towarw lub wartoci niematerialnych i prawnych w sposb cigy dla celw zarobkowych.
321
Wyrok Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej z dnia 15 wrzenia 2011 r. w poczonych
sprawach C-180/10 i C-181/10, Jarosaw Saby v. Minister Finansw (C-180/10) oraz Emilian
Ku iHalina Jeziorska-Ku v. Dyrektor Izby Skarbowej wWarszawie (C-181/10) (pobrano z:
http://www.curia.europa.eu, dnia 25.09.2012).
320
258
kowaniu a w efekcie wniesienie aportu przez twrc traktowane bdzie jak

dziaalno podlegajca opodatkowaniu VAT.
Analizujc sytuacj podatkow twrcy, ktry komercjalizuje wyniki prac B+R,
naley zwrci rwnie uwag na przepisy ustawy o VAT zwalniajce z opodatkowania podmioty, ktre nie osigaj znaczcych przychodw z prowadzonej dziaalnoci gospodarczej (zwalnia si od podatku podatnikw,
u ktrych warto sprzeday opodatkowanej nie przekroczya cznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150000 z322).
843
Zgoszenie rejestracyjne w zakresie podatku VAT. Twrca, ktry wczeniej nie by zarejestrowany jako podatnik VAT, dokonujc czynnoci podlegajcych opodatkowaniu VAT, zobowizany jest do rejestracji w urzdzie
skarbowym jako tzw. podatnik VAT czynny. Twrca zobowizany bdzie rwnie do wystawienie faktury i wykazania transakcji w sporzdzonym rozliczeniu z tytuu podatku VAT.
844
A contario, gdy twrca bdzie objty zakresem zwolnienia podmiotowego,

powysze zgoszenie rejestracyjne nie jest obowizkowe. Naley jednak pamita, e brak rejestracji jako podatnika VAT wie si z niemonoci odliczenia podatku naliczonego przy dokonywanych zakupach. Std te uzasadnione jest przeprowadzenie kalkulacji, ktre rozwizanie (tj. skorzystanie/
nieskorzystanie ze zwolnienia z VAT ze wzgldu na nieprzekroczenie limitu
sprzeday) jest bardziej opacalne,zarwno pod wzgldem ekonomicznym,
jak i ze wzgldu na zwizane z rejestracj obcienia administracyjne.
845
Wniesienie aportu w postaci wynikw prac B+R jest wiadczeniem usug.

Zgodnie z przepisami o VAT323, przez wiadczenie usug rozumie si kade
wiadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej
niemajcej osobowoci prawnej, niestanowice dostawy towarw. Przez wiadczenie usug rozumie si rwnie przeniesienie praw do wartoci niematerialnych i prawnych, bez wzgldu na form, w jakiej dokonano czynnoci prawnej.
846
Powysze oznacza, e w obrocie krajowym, komercjalizacja wynikw prac

B+R polegajca na wniesieniu ich aportem w zamian za udziay lub akcje na
gruncie ustawy o VAT zasadniczo bdzie stanowi wiadczenie usug324.
847

324
Natomiast zbycie rzeczy ruchomej (np. prototypu innowacyjnego urzdzenia), bdzie stanowi, co do zasady, odpatn dostaw towaru.
322
323
259
848 Stawki VAT. W okresie od 1 stycznia 2011r. do 31 grudnia 2013 r. podsta-
wowa 22% stawka podatku VAT podniesiona zostaa o jeden punkt procentowy, tj. do poziomu 23%.
849
UWAGA!
Wniesienie aportu w postaci wynikw prac B+R przez twrcw w zamian za objcie udziaw lub akcji w przypadku uznania czynnoci za
dziaalno opodatkowan zasadniczo podlega 23% stawce podatku VAT.
850 Moment powstania obowizku podatkowego. Zgodnie z ogln zasad325,
obowizek podatkowy z tytuu komercjalizacji wynikw prac B+R powstaje

z chwil wystawienia faktury, nie pniej ni 7 dnia od wykonania tej usugi
(w rozumieniu ustawy o VAT) przez twrc uzyskujcego status podatnika VAT.
851 Jeeli przed wykonaniem usugi (np. przed wniesieniem aportu w postaci pa-
tentu) twrca otrzyma cz nalenoci (w charakterze zaliczki, przedpaty

raty itp.), obowizek podatkowy w tej czci powstaje z chwil otrzymania
zaliczki. Ustawa o VAT przewiduje szczeglny moment powstania obowizku podatkowego326 w zakresie:
usug sprzeday praw lub udzielania licencji i sublicencji;
przeniesienia lub cesji praw autorskich, patentw, praw do znakw towarowych (usugowych);
oddania do uywania wsplnego znaku towarowego albo wsplnego
znaku towarowego gwarancyjnego;
albo innych pokrewnych praw.
852 W przypadku tych usug, obowizek podatkowy powstaje z chwil otrzymania caoci lub czci zapaty, nie pniej jednak ni z upywem terminu patnoci okrelonego w umowie lub fakturze.
853
rda:
Akty prawne:
Nr 177, poz. 1054 ze zm.)
325
326

Art. 19 ust. 13 pkt 9 w zwizku z art. 28 pkt 1 ustawy o VAT.
260
Orzecznictwo:
Wyrok Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej z dnia 15 wrzenia 2011 r.
w poczonych sprawach C-180/10 i C-181/10 Jarosaw Saby v. Minister Finansw (C-180/10) oraz Emilian Ku i Halina Jeziorska-Ku v. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie (C-181/10).
261
9. Podsumowanie
W niniejszym przewodniku zagadnienia zwizane z komercjalizacj wynikw prac B+R przedstawione zostay z trzech perspektyw: prawnej, ksigowej oraz podatkowej. Takie podejcie pozwala na identyfikacj wszystkich
istotnych kwestii, o ktrych Pastwowa Jednostka Badawcza oraz twrca
prac musz pamita, angaujc si w proces komercjalizacji wynikw prac
badawczych i rozwojowych.
854
Podsumowujc, trzy podstawowe metody komercjalizacji wynikw prac badawczych i rozwojowych przez PJB obejmuj327:
sprzedanie technologii (sprzeda jednorazowa lub wielorazowa na zewntrz), jak rwnie zamiana technologii bd jej rozliczenie za usugi
(zob. akapit 619);
udzielenie licencji na technologi (zob. akapit 660);
zaoenie przez PJB firmy, w tym rwnie wniesienie wynikw prac badawczych i rozwojowych jako wkadu do spki (zob. akapit 699).
855
Wzajemne relacje pomidzy poszczeglnymi metodami obrazuje rys. 9.1.

Generalnie rzecz ujmujc, sprzeda wynikw prac B+R jest najmniej pracochonn oraz najmniej ryzykown metod komercjalizacji o najmniejszym
potencjale do generowania przychodw. Na drugim kocu spektrum znajduje si metoda polegajca na wejciu przez PJB do spki komercjalizujcej
wyniki prac B+R (lub zaoenie takiej spki). Jest to sposb najbardziej pracochonny i najbardziej ryzykowany, ale jednoczenie majcy najwikszy potencja do generowania dugookresowych korzyci dla PJB.
856
327
M. Olszewski, A. Bek, Komercjalizacja osigni naukowych. Przewodnik, w: Nauka 4/2007.
263
Rys. 9.1. Metody komercjalizacji wynikw prac B+R

Maksymalna korzy finansowa
Udzielenie licencji
Ryzyko
Konieczne zaangaowanie
Nowa firma
Sprzeda technologii
rdo: M. Olszewski, A. Bek, Komercjalizacja osigni naukowych. Przewodnik, w: Nauka

4/2007.
857 Szczegowo, wady i zalety kadej z metod komercjalizacji przedstawione

zostay w tabeli 9.1.
Tabela 9.1. Wady i zalety poszczeglnych metod komercjalizacji

wynikw prac B+R
Sprzeda wynikw
prac B+R
Udzielenie licencji
na wyniki prac B+R
PJB traci prawo na rzecz

nabywcy
instytut badawczy musi
przeprowadzi przetarg na
sprzeda praw wasnoci
intelektualnej
PJB pozostaje wacicie

lem prawa i moe wypowiedzie licencj na zasadach
okrelonych w umowie
licencyjnej
264
Wniesienie wynikw
prac B+R do spki
komercjalizujcej
PJB traci prawo na rzecz
spki
lub
w przypadku aportu pole
gajcego na udzieleniu
licencji spce, PJB nie ma
moliwoci swobodnego
wypowiedzenia licencji
w czasie funkcjonowania
spki
9. Podsumowanie
nabywca jest odpowie
dzialny za zarzdzanie
prawem wasnoci intelektualnej i jego wykorzystywanie w praktyce, w ten
sposb PJB jest zwolniona
od zarzdzania prawem
PJB powinna zarzdza

spka komercjalizujca
licencjami, m.in. monito
zarzdza prawem was
rowa licencjobiorc w celu
noci intelektualnej w uzys
ustalenia, czy nie narusza
kanym zakresie
on licencji
w ten sposb PJB jest
ciar zarzdzania licencj
zwolniona od samodzielw caoci spoczywa na PJB
nego zarzdzania licencj
wdraaniem rozwizania
dla biznesu zajmuje si
spka komercjalizujca
PJB musi mie wiedz

z zakresu prawa wasnoci
intelektualnej oraz kontraktw na etapie zawierania
umowy o przeniesienie
praw wasnoci intelektualnej na nabywc
P
JB musi posiada wiedz
z zakresu prawa wasnoci
intelektualnej oraz kontraktw, aby na bieco podejmowa decyzje w sprawie
relacji z licencjobiorc
PJB musi zna zasady

funkcjonowania spki
komercjalizujcej (wiedza
prawna), aby niewiadomie
nie utraci kontroli nad
spk, a w rezultacie nad
prawami wasnoci intelektualnej; umowa spki
i ewentualnie umowa
wsplnikw musi zawiera mechanizmy zabezpieczajce prawa PJB
moliwo uzyskania przychodw w postaci jednorazowej zapaty lub zapaty

w ratach (w zalenoci od
treci umowy pomidzy
PJB a nabywc)
moliwo uzyskiwania
przychodw w postaci
opat licencyjnych niezwocznie po udzieleniu
licencji (jeli umowa tak
stanowi)
wniesienie prawa wasnoci intelektualnej do

spki nastpuje zwykle
w zamian za udziay,
PJB uzyskuje przychd
z komercjalizacji B+R
w postaci dywidendy/
podziau zysku (jeli spka
wypracuje zysk)
zysk jest dzielony midzy
wsplnikw
poniewa PJB poprzez

intelektualnej traci kontrol
nad nimi, nie jest istotne
komu te prawa zostan
sprzedane
jeli wynagrodzenie PJB

bdzie uzalenione od
przychodw licencjobiorcy z komercjalizacji
rozwizania, zalecane
jest, aby licencja zostaa
udzielona podmiotowi
wyspecjalizowanemu
w komercjalizacji danego
rozwizania, co zwikszy
szanse na uzyskanie przez
PJB wyszych przychodw
z licencji
partnerem w spce komercjalizujcej B+R moe by

podmiot wyspecjalizowany
w prowadzeniu danego
rodzaju projektw (np.
przedsibiorca z waciwej
brany, manager z dowiadczeniem w brany,
fundusz inwestycyjny)
PJB nie musi posiada
kompetencji merytorycznych w zakresie
komercjalizacji danego
rozwizania
265

intelektualnej bdzie korzystna, jeeli komercjalizacja bdzie ryzykowna
z ekonomicznego punktu
widzenia
komercjalizacja bezporednia moe by bardziej

korzystna w przypadku
rozwiza nadajcych
si do bezporedniego
zastosowania w gospodarce i niewymagajcych
przeprowadzenia dodatkowych bada w celu ich
wdroenia
w takich sytuacjach wiksze s szanse na wynegocjowanie korzystnych
warunkw finansowych
z licencjobiorc
komercjalizacja porednia
bdzie uzasadniona
w szczeglnoci w projektach, w ktrych PJB bdzie
chciaa mie bezporedni
wpyw na realizacj projektw wykonywanych przy
uyciu wynikw prac B+R,
a take wtedy, gdy udzia
PJB w projekcie bdzie mia
kluczowe znaczenie dla
powodzenia komercjalizacji
858 Kada z omwionych powyej metod komercjalizacji wywouje inne konsekwencje o charakterze podatkowym, ktre zostay omwione w tabeli 9.2.
Tabela 9.2. Konsekwencje podatkowe poszczeglnych metod
komercjalizacji B+R
Forma
komercjalizacji
(zagadnienie)
Komercjalizacja
bezporednia
(sprzeda,
licencja)
Komercjalizacja
porednia (spka
kapitaowa)
Komercjalizacja
porednia (spka
osobowa)
Status podatkowy
PDOP podatnik
VAT podatnik
PDOP podatnik
VAT podatnik
PDOP opodatko
wanie na poziomie
wsplnikw, spka
osobowa nie jest
podatnikiem
VAT podatnik
Moliwo zastoso
wania zwolnienia
przedmiotowego
do uzyskanych
dochodw na
podstawie art. 17
ust. 1 pkt ustawy
o podatku docho
dowym od osb
prawnych
Tak
Nie
Tak (na poziomie

wsplnika/udziaowca
w stosunku do PJB)
266
9. Podsumowanie
Moliwo zasto
sowania ulgi
technologicznej
(odliczenie od
podatku w zw.
z wydatkami
na technologie
innowacyjne)
Tak
Tak
Tak (na poziomie

wsplnika/udziaowca
w stosunku do PJB)
Moliwo
uzyskania
statusu Centrum
Badawczo-Rozwojowego (wiksza
elastyczno
w rozpoznawaniu
kosztw podatkowych)
Nie
Tak
Tak (teoretycznie
dopuszczalne, ale
ze wzgldu na ograniczon praktyk
mog wystpi
trudnoci na etapie
implementacji)
Naley rwnie pamita, e komercjalizacja wynikw prac B+R nie jest procesem, ktry zaczyna si w momencie podjcia przez PJB decyzji o sprzeday wynikw prac badawczych, udzieleniu na nie licencji czy te wniesieniu
ich do spki (komercjalizacja sensu stricto). Komercjalizacja bowiem wymaga
szeregu dziaa poprzedzajcych (takich jak pozyskanie wynikw prac B+R
ich odpowiednie zaksigowanie itp.), bez ktrych komercjalizacja sensu
stricto nie moe mie miejsca.
267
859

Komercjalizacja BiR Dla Praktykow

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Komercjalizacja BiR Dla Praktykow

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Redakcja

by Narodowe Centrum Bada i Rozwoju, Warszawa 2013

Narodowe Centrum Bada i Rozwoju

2. Pastwowa Jednostka Badawcza jako podmiot komercjalizujcy.... 37

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

4.2.2. Wytworzenie wartoci niematerialnych i prawnych

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

8. Komercjalizacja prac B+R z udziaem twrcw............................. 253

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

Podatek dochodowy od osb prawnych

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

W ramach prac naukowych wsppracuje z Polsk Akademi Nauk oraz

Magorzata Darowska, radca prawny kieruje praktyk Prawa Wasnoci

W zwizku z nowelizacj prawa o szkolnictwie wyszym konieczne okazao

1.2. Informacje podstawowe

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

Przewodnik bdzie nadal aktualizowany w regularnych odstpach czasu, co

 ttp://www.mnisw.gov.pl/praktyczna_komercjalizacja oraz http://www.ncbr.gov.pl/praktyczna_

W celu utrzymania najwyszej jakoci przewodnika, jego nowe wydanie

1.3. Pojcie komercjalizacji

Przedmiotem niniejszego podrcznika bdzie gwnie komercjalizacja

 omercjalizacja wynikw bada naukowych krok po kroku, red. D. Markiewicz, Centrum

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

1.4. Schematy komercjalizacji

12 Istniej trzy podstawowe sposoby komercjalizacji wynikw prac badawczych

13 Naley pamita, e komercjalizacja nie rozpoczyna si w momencie prze-

prowadzenia ktrej z czynnoci wskazanej powyej (dalej: komercjalizacja

14 Rysunki 1.1 do 1.12 obrazuj kolejne etapy komercjalizacji sensu largo:

16 Po pierwsze, PJB powinna formalnie wej w posiadanie wynikw prac ba-

dawczych i rozwojowych. Jeeli wyniki prac B+R mog by chronione jako

niki prac badawczych i rozwojowych automatycznie staj si wasnoci

Po drugie, PJB powinna zapewni prawn ochron posiadanych wynikw

Wasno przemysowa obejmuje:

Art. 11 ust. 3 prawa wasnoci przemysowej.

Rys. 1.1. Przygotowanie komercjalizacjiaspekty prawne

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

Utwory podlegaj ochronie na mocy prawa autorskiego (zob. akapit 271).

Poza omwionymi powyej krokami o charakterze prawnym, PJB powinna

Z perspektywy podatku dochodowego (zob. akapit 485) na tym etapie PJB

Nabywajc/wytwarzajc wyniki prac B+R, Jednostka musi okreli, czy

Rys. 1.2. Przygotowanie komercjalizacji aspekty ksigowe

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

Rys. 1.3. Przygotowanie komercjalizacji aspekty podatkowe

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

25 Sprzeda wynikw prac badawczych i rozwojowych przez PJB stanowi

26 Przygotowujc si do sprzeday wynikw prac badawczych i rozwojowych,

PJB w pierwszej kolejnoci powinna dokona wyceny wynikw prac B+R,

27 Znajc warto wynikw prac B+R majcych by przedmiotem sprzeday,

28 Po uzyskaniu stosownej zgody lub dokonaniu zgoszenia (jeeli taki wymg

ma zastosowanie), PJB moe przystpi do przeprowadzenia transakcji

Rys. 1.4. Sprzeda jako forma komercjalizacji aspekty prawne

Rys. 1.5. Sprzeda jako forma komercjalizacji aspekty ksigowe

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

W zalenoci od rodzaju transakcji, PJB rozpoznaje cakowity przychd

Udzielenie licencji na wyniki prac B+R stanowi bardziej zaawansowan

Analogicznie do procesu sprzeday, rwnie w przypadku udzielenia licencji

Umowa licencyjna powinna rwnie wskazywa na przedmiot prawa was

Rys. 1.6. Sprzeda jako forma komercjalizacji aspekty podatkowe

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

Rys. 1.7. Udzielenie licencji jako forma komercjalizacji aspekty prawne

KOMERCJALIZACJA B+R DLA PRAKTYKW 2013

34 Istniej nastpujce rodzaje licencji:

1. Wyczna. W ramach licencji wycznej licencjobiorca bdzie jedynym

36 Z ksigowego punktu widzenia udzielenie licencji nakada na PJB obowi-

4.2.2. Wytworzenie wartoci niematerialnych i prawnych

ttp://www.mnisw.gov.pl/praktyczna_komercjalizacja oraz http://www.ncbr.gov.pl/praktyczna_

omercjalizacja wynikw bada naukowych krok po kroku, red. D. Markiewicz, Centrum

1. Wyczna. W ramach licencji wycznej licencjobiorca bdzie jedynym

stawa o instytutach badawczych zastpia ustaw o jednostkach badawczo-rozwojowych