BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Kolejny sukces Alternatywy

dla Niemiec. Komentarz
do wynikw wyborw krajowych
w Meklemburgii-Pomorzu
Przednim
Piotr Kubiak

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 268/2016
08.09.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Wyniki niedzielnych wyborw krajowych w Meklemburgii-Pomorzu

Przednim (4 wrzenia 2016 r.) byy szeroko komentowane w mediach przede wszystkim ze wzgldu na ogromny sukces Alternatywy dla Niemiec (AfD) i prestiow porak CDU. Znacznie mniej
mwiono o dotkliwych stratach jakie zanotowaa tutaj Die Linke
(dawna postkomunistyczna PDS) i o wypadniciu skrajnie prawicowej NPD z ostatniego parlamentu krajowego w Niemczech.
Biorc pod uwag specyfik lokalnego ukadu si politycznych,
zmiany jakie zaszy na niemieckiej scenie politycznej pod wpywem kryzysu imigracyjnego i lipcowych atakw dokonywanych
przez imigrantw, jak rwnie prognozy sonday przedwyborczych, trudno uzna wyniki wyborw z 4 wrzenia za niespodziank. Mona oczekiwa, e po wyborach ponownie uformowany zostanie rzd wielkiej koalicji SPD-CDU kierowany przez
Erwina Selleringa (SPD).
Meklemburgia-Pomorze Przednie jest do specyficznym
krajem Republiki Federalnej Niemiec. Zamieszkuje go nieco
ponad 1,6 mln mieszkacw, co oznacza, e deleguje on trzech
przedstawicieli do Bundesratu. Na tle innych krajw federacji
Meklemburgia-Pomorze Przednie wyrnia si nisk gstoci
zaludnienia, sabym uprzemysowieniem i sabo rozwinit
infrastruktur komunikacyjn. Kraj jest jednym z najbiedniejszych
w RFN (ostatnie miejsce pod wzgldem wysokoci produktu krajowego brutto na osob 24,9 tys. euro w 2015 r., rednia 37,1
tys. euro), do tego zmagajcym si z wysokim bezrobociem (13.
miejsce spord 16 krajw pod wzgldem wysokoci stopy bezrobocia w sierpniu 2016 r. 9,0%, rednia dla Niemiec 6,1%).

1z6

W latach 90. XX w. mieszkacy Meklemburgii-Pomorza Przedniego podobnie jak

wikszo mieszkacw byej NRD bolenie odczuli proces transformacji ustrojowej.
Masowo upaday lokalne zakady przemysowe niedostosowane do wymogw rynku
opartego na zasadach konkurencji, roso bezrobocie (nawet do poziomu 20%), jednoczenie nasilao si zjawisko ostalgii za dobrymi czasami NRD i roso poparcie dla
postkomunistycznej PDS (od 2007 r. Die Linke) czy te ju w pierwszej dekadzie XXI w.
dla skrajnie prawicowej NPD. Tym sposobem na krajowej scenie politycznej
Meklemburgii-Pomorzu Przedniego uksztatowa si model 3+, gdzie dominoway
trzy partie: SPD, CDU i PDS/Die Linke, uzupeniany ewentualnie przez mniejsze ugrupowania, ktre zdoay przekroczy granice progu wyborczego FDP w 1990 i 2006 r.,
NPD w 2006 i 2011 r. oraz Sojusz 90/Zieloni w 2011 r. Od 2006 r. u wadzy jest wielka
koalicja SPD-CDU, a od 2008 r. na czele rzdu krajowego stoi nieprzerwanie E. Sellering.
W ostatnich latach sytuacja gospodarcza Meklemburgii-Pomorza Przedniego ulega
wyranej poprawie. W znacznym stopniu zredukowano deficyt budetowy kraju, spado
zaduenie, ograniczono wysokie bezrobocie. Dziki temu rzd E. Selleringa uzyskuje
wysokie notowania wrd mieszkacw. Premier E. Sellering pocztkowo nie cieszy
si zaufaniem lokalnej spoecznoci ze wzgldu na fakt, e pochodzi z Niemiec zachodnich i zdaniem wielu nie rozumia specyfiki Meklemburgii-Pomorza Przedniego.
Jednak z czasem sta si najpopularniejszym politykiem w kraju.
Podobnie jak w wypadku pozostaych krajw z byej NRD, system wyborczy
Meklemburgii-Pomorza Przedniego wzorowany jest na ordynacji wyborczej do Bundestagu. Ma on charakter mieszany. Podczas wyborw do meklemburskiego Landtagu
wybieranych jest co najmniej 71 posw, z czego 36 pochodzi z okrgw jednomandatowych, a co najmniej 35 z list partyjnych. Kady wyborca otrzymuje dwa gosy:
pierwszy oddaje na kandydata w jednomandatowym okrgu wyborczym, drugi na krajow list partyjn dowolnej partii. Gosy na mandaty przeliczane s na podstawie
metody Hare-Niemeyera. Prg wyborczy (tzw. klauzula zaporowa Sperrklausel) dla
partii wyznaczono na poziomie 5%. Poczwszy od 2006 r. kadencja Landtagu wynosi
5 lat (w latach 1990-2006 trwaa 4 lata).
W wyborach krajowych w 2011 r. zwyciya tutaj SPD (35,6% poparcia), przed
CDU (23,0%) i Die Linke (18,4%). Do parlamentu dostay si jeszcze dwie partie:
Sojusz 90/Zieloni (8,7%) i NPD (6,0%), a dotkliw porak poniosa FDP (2,8%), ktra
nie zdoaa przekroczy granicy progu wyborczego. Skrajnie prawicowa NPD, ktra w swej
agitacji nie stronia od antypolskich akcentw, cieszya si duo silniejszym poparciem
na wschodzie kraju, zwaszcza w graniczcych z Polsk okrgach Pomorza Przedniego.
Specyficzn cech wyborw w Meklemburgii-Pomorzu Przednim w ostatnich
latach jest znaczca rozbieno pomidzy poparciem notowanym tutaj przez
oszczeglne partie polityczne w wyborach krajowych a poparciem w wyborach
do Bundestagu i do Parlamentu Europejskiego. W wyborach krajowych w 2006 i 2011 r.
zwyciaa tutaj SPD, notujc duo gorsze wyniki w wyborach do Bundestagu w 2009
i 2013 r. Odwrotna sytuacja miaa miejsce w wypadku CDU, ktra triumfowaa tutaj
w wyborach do Bundestagu w 2009 i zdecydowanie w 2013 r. (kanclerz Angela Merkel
zwyciaa tutaj w okrgu Vorpommern-Rgen Vorpommern-Greifswald I), podobnie
jak w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 i 2014 r. Rwnie Die Linke wypadaa tutaj korzystniej w wyborach federalnych. Dowodzi to faktu, e lokalna spoeczno

2z6

inaczej postrzega sprawy krajowe i federalne, rnie ocenia liderw krajowych (dua
popularno E. Selleringa), a kampanie wyborcze przed wyborami krajowymi koncentroway si wok spraw lokalnych. Dlatego wyniki wyborw krajowych w Meklemburgii-Pomorzu Przednim nie przekaday si na rzeczywiste poparcie dla partii politycznych na szczeblu federalnym.
W przeciwiestwie do kampanii wyborczej z 2011 r., ktra koncentrowaa si
na sprawach lokalnych, tegoroczna kampania przebiegaa dwutorowo. Z jednej strony
liderzy wikszoci partii starali si skupia na problemach lokalnych bezrobociu,
gospodarce, szkolnictwie, ale z drugiej strony istotny wpyw na przebieg kampanii
wyborczej miaa kwestia polityki migracyjnej RFN. Liderzy partii koalicyjnych (SPD
E. Sellering i CDU Lorenz Caffier) starali si w kampanii wyborczej akcentowa
sukcesy rzdu popraw sytuacji gospodarczej kraju, spadek bezrobocia itd. Rzd
E. Selleringa cieszy si znacznym poparciem wyborcw (61% wg sondau dla telewizji
ARD), za sam E. Sellering dla 65% ankietowanych by najlepszym kandydatem
na urzd premiera nastpnego rzdu. Podobnie jak w 2011 r., liderzy obu partii
koalicyjnych odnosili si do siebie w kampanii wyborczej z szacunkiem, zdajc sobie
spraw z duego prawdopodobiestwa kontynuowania dotychczasowej koalicji.
Tymczasem Alternatywa dla Niemiec (i jej lider Leif-Erik Holm) staraa si przede
wszystkim wykorzysta narastajce w spoeczestwie poczucie zagroenia wynikajce
z masowego napywu imigrantw do Niemiec. Hasa te paday na podatny grunt.

Tabela
Zestawienie wynikw wyborw krajowych w Meklemburgii-Pomorzu Przednim z 2011 i 2016 r.

Partia

Wybory z 2011 r.

Wybory z 2016 r.

Rnica
gosw (p.p.)

% gosw

mandaty

% gosw

mandaty

SPD

35,6

27

30,6

26

-5,0

CDU

23,0

18

19,0

16

-4,0

Die Linke

18,4

14

13,2

11

-5,2

Zieloni

8,7

4,8

-3,9

NPD

6,0

3,0

-3,0

FDP

2,8

3,0

+0,2

AfD

20,8

18

+20,8

Pozostae

5,5

5,4

-0,1

cznie

100,0

71

100,0

71

Frekwencja wyborcza: 2011 r. 51,5%, 2016 r. 61,6%.

Przeprowadzone 4 wrzenia 2016 r. wybory do Landtagu Meklemburgii-Pomorza Przedniego ponownie zakoczyy si zwycistwem SPD, ktr poparo 30,6%
wyborcw, co pozwolio partii obsadzi 26 spord 71 miejsc w schweriskim Landtagu.
W stosunku do poprzednich wyborw z 2011 r. socjaldemokraci ponieli znaczne straty
-5,0 p.p. Na drugim miejscu znalaza si debiutujca w wyborach AfD, ktr poparo

3z6

20,8% mieszkacw Meklemburgii-Pomorza Przedniego, co przeoyo si na 18 mandatw. Na trzecim miejscu znalaza si wsprzdzca tutaj CDU z 16 mandatami
poselskimi, ktr poparo 19,0% wyborcw (-4,0%). Do Landtagu dostaa si jeszcze
partia Die Linke (13,2% gosw i 11 mandatw), ktra poniosa najwiksze straty spord wszystkich partii (-5,2 p.p.). Pozostae partie polityczne startujce w wyborach
nie zdoay przekroczy progu wyborczego, w tym Sojusz 90/Zieloni (4,8% gosw,
-3,9 p.p. w stosunku do wyborw z 2011 r.), NPD (3,0% gosw, -3,0 p.p.) i FDP (3,0%
gosw, +0,2 p.p.). Nie zagbiajc si w szczegow analiz przepywu elektoratu
pomidzy partiami, warto zwrci uwag na fakt, e straty poniesione przez pi
partii, ktre w 2011 r. dostay si do Landtagu, byy zblione i wynosiy od 3,0 do 5,2
punktu procentowego, co cznie dao wynik zbliony do tego jaki uzyskaa AfD.
Niemniej zwraca si uwag na fakt, e AfD zdoaa przycign przede wszystkim
osoby nie gosujce w poprzednich wyborach (tzw. Nichtwhler).
Po wyborach najprawdopodobniej ponownie powoany zostanie rzd koalicji
SPD-CDU pod kierunkiem E. Selleringa. Za takim rozwizaniem opowiadao si w dniu
wyborw 60% ankietowanych (sonda dla telewizji ARD). Taka koalicja cieszyaby si
poparciem 42 spord 71 posw w meklemburskim Landtagu. Z perspektywy kanclerz
A. Merkel i rzdu federalnego byoby to optymalne rozwizanie, cho E. Sellering
w wywiadzie udzielonym telewizji n-tv dwa dni przed wyborami stwierdzi, e wpyw
na ksztat koalicji bd miay przede wszystkim sytuacja i rokowania w kraju, a nie
naciski rzdu federalnego. O wiele mniej prawdopodobne jest powstanie koalicji SPD-Die Linke. Taki rzd miaby znacznie sabsz pozycj w Landtagu (staoby za nim 37
spord 71 posw), jak rwnie mniejsze poparcie ludnoci. Teoretycznie moliwa
jest koalicja SPD-AfD (44 posw), lecz ze wzgldu na zasadnicze rozbienoci midzy
tymi partiami naley takie rozwizanie wykluczy.
Wybory w Meklemburgii-Pomorzu Przednim wpisuj si w niekorzystny z perspektywy rzdzcej w Niemczech koalicji CDU/CSU-SPD trend objawiajcy si od pocztku
kryzysu imigracyjnego (jesie 2015 r.). Polega on na osabieniu pozycji obu wielkich
partii (CDU i SPD) oraz znaczcym wzrocie notowa antyimigranckiej AfD. Wybory
z 4 wrzenia byy take pierwsz prb si po serii lipcowych atakw dokonanych
przez imigrantw, co wzmogo obawy spoeczne i poprawio notowania AfD, ktra
po tzw. aferze Gedeona znalaza si w chwilowym kryzysie.
Z perspektywy rzdu federalnego wynik wyborw w Meklemburgii-Pomorzu
Przednim jest wielce niepokojcy. Obie wielkie partie poniosy tutaj znaczne straty,
cho SPD zdoaa ponownie zwyciy w wyborach. Znacznie ostrzejsze reakcje na wynik
wyborw miay miejsce w samej CDU. Kanclerz A. Merkel i jej polityka otwartych
drzwi znalazy si ponownie w ogniu krytyki, zwaszcza ze strony politykw siostrzanej
CSU domagajcych si zaostrzenia kursu antyimigranckiego. Sama kanclerz A. Merkel
wyrazia wielkie zaniepokojenie wynikami wyborw. Obecne niepowodzenie po raz
kolejny pokazuje, e po prawej stronie niemieckiej sceny politycznej pojawia si
powana konkurencja dla chadecji. Trudno jednak oczekiwa nagej rewizji polityki
migracyjnej rzdu federalnego (cho nie sabn na tym polu naciski ze strony bawarskiej CSU). Tymczasem w mediach zwraca si uwag na fakt, e naley jeszcze poczeka na dugofalowe efekty podjtych w ostatnich miesicach przez rzd dziaa
zmierzajcych do zagodzenie skutkw masowego napywu imigrantw i stopniowego

4z6

zaostrzania polityki imigracyjnej. Nie ulega wtpliwoci, e dotychczasowy kurs modernizacji CDU pod kierunkiem A. Merkel jest zagroony przez AfD, co uwypukla obawy
konserwatywnego skrzyda CDU (i bawarskiej CSU) domagajcego si rewizji dotychczasowego kursu partii i polityki migracyjnej rzdu federalnego.
Z perspektywy Alternatywy dla Niemiec wybory w Meklemburgii-Pomorzu Przednim byy niezwykle wane ze wzgldu na kryzys partii powstay w wyniku afery
Gedeona (w zwizku z upublicznieniem antysemickich treci zawartych w publikacji
Wolfganga Gedeona, byego posa AfD do Landtagu Badenii-Wirtembergii). Jej nastpstwem by rozam we frakcji AfD w Badenii-Wirtembergii i narastajcy konflikt
midzy skconymi frakcjami obu przewodniczcych partii Frauke Petry i Jrga Meuthena. Konflikt ten zosta w sierpniu wyciszony i nie mia wpywu na wyniki partii.
AfD swj sukces wyborczy w Meklemburgii-Pomorzu Przednim zawdzicza przede
wszystkim konsekwentnemu sprzeciwianiu si polityce migracyjnej rzdu federalnego
oraz umiejtnemu wykorzystaniu obaw lokalnej spoecznoci zwizanych z masowym
napywem imigrantw. Analizujc wyniki wyborw, naley zwrci uwag na fakt, e AfD
przeja cz elektoratu innych partii, ktre wspieray polityk migracyjn rzdu
A. Merkel CDU, SPD, Sojuszu 90/Zielonych i Die Linke. Co waniejsze, AfD udao si
zachci do gosowania osoby dotychczas nie biorce udziau w wyborach i zyska ich
poparcie.
Najwiksze straty w Meklemburgii-Pomorzu Przednim w porwnaniu do wyborw z 2011 r. poniosa Die Linke. Ju po niepowodzeniu w marcowych wyborach
w Saksonii-Anhalt z szeregw Die Linke mona byo usysze komentarze, e partia
stracia na rzecz AfD status partii protestu reprezentujcej interesy Niemcw z byej
NRD. Wybory w Meklemburgii-Pomorzu Przednim potwierdziy te obawy. Poraka
Sojuszu 90/Zielonych nie jest wielkim zaskoczeniem. W 2011 r. w zwizku z debat
wok przyszoci energetyki atomowej w Niemczech i tzw. Energiewende notowania
Zielonych stay bardzo wysoko. Postulaty partii ekologw nie trafiaj jednak na podatny grunt w ubogim kraju jakim jest Meklemburgia-Pomorze Przednie.
Silna AfD staa si swoist Nemezis dla skrajnie prawicowej NPD. Partia ta ze
wzgldu na swj charakter i postulaty bya marginalizowana przez pozostae ugrupowania polityczne. Cieszya si jednak znacznym poparciem na Pomorzu Przednim
(8,4% gosw w 2011 r.), zwaszcza w okrgach graniczcych z Polsk. W swoich wystpieniach politycy NPD nierzadko wygaszali antypolskie hasa. Stosunek NPD do AfD
by dwojaki. Z jednej strony bya postrzegana jako powana konkurencja, a z drugiej
jako sia najbardziej zbliona, ktr mona wspiera (pojawiay si takie odwoania
ze strony politykw NPD) pierwszymi gosami w okrgach jednomandatowych. Niektre
elementy programu AfD byy zbiene z postulatami NPD, dlatego cz zwolennikw
NPD wolaa poprze now parti, ktra miaa wiksze szanse na zdobycie mandatw
w Landtagu.
Wyniki wyborw krajowych w Meklemburgii-Pomorzu Przednim nie oddaj rzeczywistego poparcia dla partii politycznych na poziomie federalnym, lecz pokazuj
niekorzystny z perspektywy rzdu federalnego trend bdcy nastpstwem kryzysu
migracyjnego. W obliczu zbliajcych si wyborw do Bundestagu (wrzesie 2017 r.)
zjawisko to jest wielce niepokojce z punktu widzenia wielkich partii. Mona zatem
spodziewa si, e w zbliajcej si kampanii wyborczej czsto podnoszona bdzie

5z6

kwestia masowego napywu imigrantw i polityki migracyjnej rzdu federalnego,

a sama kampania wyborcza bdzie bardziej intensywna i konfrontacyjna od tej z 2013 r.
Ju 18 wrzenia 2016 r. odbd si wybory krajowe w Berlinie, gdzie od 2011 r.
rzdzi koalicja SPD-CDU. Tam rwnie mona oczekiwa zwycistwa SPD, a CDU moe
sta si trzeci si polityczn (tym razem moe zosta zdystansowana przez parti
Zielonych, by moe przez Die Linke). Poparcie dla AfD bdzie znacznie nisze ni
w Meklemburgii Pomorzu-Przednim.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Piotr Kubiak historyk, adiunkt w Instytucie Zachodnim, zainteresowania badawcze: dzieje

Niemiec w XIX i XX w., ewolucja niemieckiego systemu partyjnego.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

6z6