PaulinaWilk,30sierpnia2016

Lagosmiastoniemoliwe

NowastolicaAfryki
Lagosjestnajszybciejrosncymmiastemwiataiwedugrankingwjednymznajgorszychdoycia.Aleprzede
wszystkimLagosjesteksperymentem.
ArtykudostpnytylkodlaabonentwPolitykiCyfrowej

Otym,ewLagoszagniedzisiduchprosperity,wiadcztonymieci.Dokadnie12tys.tonwytwarzanychcodzieprzez
mieszkacw.Odpadyzawalajdrogi,ldujwkanaachiwodachlaguny,przesikajdogleby.Urzdoczyszczaniamiastaniema
szansztmasinfrastrukturaodpwiekunienadazaeksplodujcpopulacj.Ulice,wzduktrychNigeryjczycyparkujpo
trzyrzdysamochodw,sdlamieciareknieprzejezdne.Adoslumswusugipubliczneniedocierajwcale.Chowtych
nieformalnychosadachnaldzieiwodzieyjea66proc.mieszkacw,dlawadztoterenynieistniejce,bozasiedlone
nielegalnie.Niedoprowadzasiprdu,wody,niebudujemostw.OmieszkacachtychrejonwurzdnicymwibezosobowoNFA
(odang.NoFixedAddressbrakstaegoadresu).
TymczasemdoslumswAmukokoczyBadia,pooonychnaterenachzalewowych,wprowadzasiwikszoz500tys.ludzi,ktrzy
corokuprzybywajdoLagos.PooonenadZatokGwinejsk,bliskogranicyzBeninem,miastozaczogwatowniepcznietupo
uzyskaniuprzezNigeriniepodlegociw1960r.Zjawilisiludzieszukajcypracyiuciekajcyprzedwojndomow,wktrejniemal
natychmiastpogrysikraj.Konfliktyidyktaturyszywparzezezymzarzdzaniem,araczejpozostawieniemmiastasamemu
sobie.Mijaylatabeznowychmostw,drg,kanalizacjiczykomunikacji.
Tymczasemw1970r.wLagosyo1,4mlnosb,aw2012r.ponad12mln,czyliwicejniwKairze.Dzipopulacjasiga21mln,
amoenawet24mln.Tojunietylkonajwikszenakontynencie,aleinajszybciejrosncemiastowiata.Wprzewidywalnej
perspektywienictegotrenduniepowstrzymaza15latliczbamieszkacwsipodwoi.AzakilkadekadLagosnajpewniejpoczy
sizinnymimiastamiZatokiGwinejskiej,tworzckonurbacjliczc300mlnludzi,czyliwicejnicaapopulacjaUSA.

Technologieprzetrwania
OdmiercidyktatoraSaniegoAbachyw1998r.iwprowadzeniarzdwdemokratycznychwNigeriisytuacjawtymniemoliwym
mieciejednoczeniepoprawiasiipogarsza.Scoprawdanowemosty,wiadukty,drogiekspresowe,anawetplanzagospodarowania
nalata201225,aletoepizodycznamanifestacjaobecnociwadzwolbrzymimurbanistycznymrodowisku,ktresynie
zprzeludnienia,przemocy,niewydolnoci.Otym,jakodstraszajcejestyciewLagos,wiadczyto,eekspatwtrzebatukusi
najdroszymikontraktamiwiata(nawet250tys.dol.rocznie).
Koniecznorodzituniespotykansamodzielno.Prnespoecznoci,tworzoneprzezrneplemionanigeryjskie,aletake
przybyszwzGhanyczyKamerunu(terazdomiastacignludziezcaejAfryki),naledonajbardziejinnowacyjnychizaradnych.
Produkujwasnetechnologieprzetrwania,takskuteczne,ezainteresowasinimim.in.RemKoolhaas,jedenznajsynniejszych
architektwwiata.Holenderbadanp.targ,ktrybyskawicznierozkadasinatorachkolejowychiznika,gdynadjedapocig.
Albosklepikopowierzchnijednegometrakwadratowego,ktregopracowitawacicielkazdoaawysadwojedziecinaHarvard.
Teraznaprzykadinspiracjdlaawansusgrymieci.ModaNigeryjkaBilikissAdebiyiAbiolawymyliaprzedsibiorstwo
spoeczne,ktrezachcaludzidosegregowaniaodpadwiprzeznaczaniaichnarecykling.PrzedstawicieleWeCyclersjed
roweramizprzyczepdonajmniejszychzaukwiodbierajnieczystoci.Zakadynadajcysidoprzetworzeniakilogramprzyznaj
punkty,ktrerodzinywymieniajnaelektronik,AGD,kursyszkoleniowelubgotwk.WnajbliszymczasieWeCyclerschcdotrze
domilionadomw.Dalekosinyceljestambitniejszystworzeniemiejscpracydla500tys.ludzi.
Tenmaystartupdostrzegpotnnisz:wrosncychmetropoliachmieciswalut.RecyklingtowLagosjedenznajbardziej
dochodowychbiznesw.Wartosamychodpadwplastikowychimetalowychszacujesina700mlndol.Dopkizawywzmieci
trzebabyopaci,robiotojedynie40proc.mieszkacw,adoprzetwrnitrafiaotylko13proc.odpadw.Terazsytuacjaszybkosi
zmienia.PomocdlaWeCyclerszaoferowayjuUnileveriDHL,arzdprzyznanagroddlaobiecujcychstartupw.
Konkurencjadotejnagrodybyaspora,bomodeiubogiespoeczestwo(60proc.ludziwNigeriiyjezamniejnidolaradziennie,
a70proc.nieukoczyo35lat)pulsujeodpomysw.MimoeWiFidostpnejestraptemwkilkumiejscachimaokogostana
smartfon,rozkwitajserwisyiaplikacjepomagajcem.in.znaleprac,uniknkorkw,skrzyknsinawsplnyprzejazddopracy,
zorganizowaprotest,zrobizakupygrupowealbodokonywapatnocimobilnych.

Niespodziewajsiprdu
Lagosstaosilaboratoriumsamorodnychrozwizazdziedzintakich,jakanalizaduychzbiorwdanychczyinteligentne
zarzdzaniemiastem.Nigeryjczycymuszbysmart,poniewawedugrankinguEconomistIntelligentUnityjwjednymzpiciu
najgorszychmiastwiata.IchcodziennoplasujesipomidzydowiadczonymiwojnTrypolisemaDamaszkiem.

Wikszoludzimieszkanaldzie,alepracujenajednejzwyspLagos,Iddo,IkoylubVictorii.ebydonichdotrzejednym
zniewyobraalniezakorkowanychmostw,najlepiejwyjechazdomuopitejranoiodespapodbiurem.Popracynakolacj
izakupytezostajesinawyspach,inaczejdrogadodomutrwatrzygodziny.MieszkacyLagosspdzajnadojazdachtylesamo
czasu,cowsamejpracy.Transportpublicznyprawienieistnieje.Tonajwikszametropoliawiatabezmetra,nanielicznychtrasach
buspasamijedterazszybkieautobusyirozpoczasiodwlekanabudowakolejki,alewikszodojedajcychkorzysta
zprywatnychtakswekmotorowych,rikszalbominibusw.
Duszegodzinywbiurzemajiinnzaletdostpdoelektrycznoci.Tamsiprasujeubraniaiadujetelefony,bochoNigeriajest
najwikszymproducentemropynaftowejnakontynencie,zmorLagossprzerwywdostawachprdu.Nazwazakaduenergetycznego
NEPAwjzykuulicyzostaazmienionana:NigdyNieSpodziewajSiPrdu,Zapalwieczk.
Szresztdzielnice,jakOreta,wktrychelektrycznociniemawcale,bomieszkacyniezgodzilisizapaciapwkizanaprawienie
starej,popsutejinstalacji.Korupcja,ktrejskaltrudnooszacowa(dlaprzykaduwdowazmaregonagledyktatoraAbachy
prbowaaodleciezNigeriiz38walizkamigotwki,onsamukrynaszwajcarskichkontachponad4mlddol.),hamujerozwj
gospodarki.Odkdw1991r.przeniesionostolicdocentralniepooonejAbudy,znacznekwotyutonywarchitektonicznym
gigantyzmieimarmurowychbudynkach.Wtymsamymczasienajwikszemiastokrajubyoniedofinansowane.
Mieszkacymetropoliiradzsobiezograniczeniamibrawurowo:pracujprzylatarkach,agdytemperaturawnocysiga40stopni,
piwautachzklimatyzacj.Urzdzeniemwszechobecnymjestgeneratorspalinowy.Nieoceniony,oiledasikupibenzyn.Odkd
wzeszymrokuwiatowecenyropyspady,azaleneodnaftyfinansepubliczneNigeriigwatowniesiskurczyy,zdarzajsinawet
dwudniowekolejkipopaliwo.

mierdzcawizytwka
Jakwkadymmegamiecie,najcenniejszymzasobemjestprzestrze.Ijestjejzawszezamao.Najbogatsiinajbiedniejsiszukajwic
miejscanawodzie.PonadstolattemunalagunieLagosplemiwywodzcesizBeninuzaoyowioskrybackMakoko.Dzijestto
nazwanajsynniejszychslumswAfrykialboinaczejliczcejok.100tys.ludziinnowacyjnejisamowystarczalnejspoecznoci,ktra
opanowaatechnikniedrogiegoitrwaegobudowanianawodzie.
FilmykrconezdronwlatajcychnadMakokiemukazuj,ejesttodzielnicaouporzdkowanejzabudowiemaczterygwne
kanayilicznewodnealejkiczcewszystkiedomy.Testojnapalach,powstajztaniegolokalnegodrewna,wytrzymuj20lat.
WadzeplanujlikwidacjMakoka,poniewastanowicuchncibrzydkwizytwkmiasta,ktrechciaobyprzycigainwestorw.
Jednakekolodzyiurbanicichwalwodnosadjakozdrowekonomicznie(wszystkieusugiitowarymieszkacysamidowo
wskimiodziami,autrzymujsigwniezrybowstwa),atakeekologicznie.MakokowytwarzaznikomeilociCO2,innarzecz,e
wwodziepywajmasymieci,awoksnujesidymzwdzeniaryb.
KilkalattemuwsppracujcyzRememKoolhaasemnigeryjskiarchitektKunleAdeyemipostawiwMakokupywajcszko.
Trjktnybudynekunosisinapodstawiezplastikowychbeczek,atrzypitraskonstruowanozdrewnaprzyudzialelokalnych
specjalistw.Naparterzebyaprzestrzepubliczna,penicafunkcjplacuzabawiboiska,napitrachklasy.Byatojedna
zzaledwiedwchistniejcychwdzielnicyszk(miastoniezapewniatuedukacji,opiekimedycznejanimediw).Wczerwcu
zniszczyyjulewnedeszcze.Zanimtosistao,szkoazdyazainspirowapodobneprojektywEuropie,amieszkacomMakoka
daapoczucie,eichstrategiaprzetrwaniamasens.Terazzprawnikamizorganizacjipozarzdowychstarajsipowstrzyma
zburzeniedzielnicyiwymcinwestycje.
JednakwadzeLagoskoncentrujsinaprzemianachwinnychczciachmiasta,m.in.wLekkiFreeZone,specjalnejstrefie
ekonomicznejtworzonejnawzrchiskiegoShenzenprzezkonsorcjumfirmchiskich.WedugraportuFundacjiim.HeinrichaBlla
inwestycjekoncentrujsinazamonychgrupach.Ichefektemjestpowstawanieenklawotoczonychmurami,strzeonych
iobsugiwanychprzezprywatnychdostawcwprduczywody.
SymbolemnowejstrategiirozwojumiastajesttrwajcabudowaEkoAtlanticCityfuturystycznejdzielnicynasztucznymldzie.
ZostaonusypanyprzedwyspVictoria,aoficjalnympowodemjegopowstaniajestkoniecznoekologiczna.EkoAtlanticmachroni
Lagosprzedpodnoszcymsipoziomemwodywoceanie.Ze100tys.5tonowychbetonowychblokwpowstajegigantycznymur
oddzielajcyEcoAtlanticodAtlantyku.Ekolodzyalarmuj,etospowodujefatalnekonsekwencjedlainnychrejonwZatoki
Gwinejskiej,asocjolodzyjuochrzcilitenpomysklimatycznymapartheidemipomnikiemkorpoeskapizmu.Bocaydystryktjest
antytezistniejcegoLagosczywysokociowceManhattanuzparyskimialejami.Jestfinansowanyprzezm.in.powizanych
politycznieinwestorwlibaskichirzdnigeryjski.

Megarudera
ChigozieObioma,30letnipisarznigeryjski(jegopowieRybacynominowanadonagrodyBookeratrafianiedawnodopolskich
ksigar),wspomina,ewczasachjegodziecistwadlaNigeryjczykwLagosbyosynonimemEuropywAfryce,aletakemiastem
bardzoniebezpiecznym.Wlatach90.rzdzilitzw.areaboys(rewirowi),ktrzyzbieraliharaczeiblokowalimosty,azatrzymane
samochodyw20minutrozbieralinaczci.WLagoskradzionowtedywszystko,nawetludzi.DziObiomanazywajeekspansywnym,
gonym,aleteolniewajcym.
Nigeryjskametropoliastaasiterenemdowiadczalnym,wktrymcierajsidwamodelemiejskiejprzyszociprzemianyoddolne
itewdraanekomercyjnie.Otrwaotychdrugichmonasiniepokoi,bochoniosnadziej,eLagosstaniesijednym
znajwaniejszychorodkwekonomicznychXXIw.,tozaleodkapryswrynku.Projektykorporacyjnemuszsiopaca,

tymczasemspadekcenropy,osabieniewzrostugospodarczegoNigeriiz7do4,5proc.iinflacjaprzekraczajca16proc.gro
zawieszeniemlubspowolnieniemwielkichplanw.BywaotakjuwDubaju,koreaskimSongdoczySzanghaju.Wobectego
nowatorskiemikrozabiegimieszkacwLagoswydajsitaktykpewniejszitrwalsz.
Narazieprzewaaspoecznyoptymizm,aLagosporzucawizerunekmiastakatastrofyiprzeistaczasiwmetropoliopotencjale
MumbajuczyRiodeJaneiro.OlalekanJeyifous,nigeryjskiartystamieszkajcynaBrooklynie,stworzyintrygujcwizjLagos
w2050r.CykljegografikzatytuowanychShantyMegastructures(zang.megarudery)pokazujewieowce,wiaduktyimosty
zbudowanezmateriawodpadowych.Jesttozadziwiajcopogodnadystopia,wktrejmaluczcygrujnadmiastemuczynilije
moeniepikniejszym,alebardziejsprawiedliwym.

WykonanieJavatech|PrawaautorskiePOLITYKASp.zo.o.S.K.A.