Podstawy prawa – wykład

Prawo – pozytywizm prawniczy – zbiór norm postępowania regulujących różnego rodzaju

stosunki społeczne, ustanowionych przez kompetentne organy i zasadniczo
zabezpieczonych przymusem państwa

Norma postępowania – wypowiedź językowa zawierająca zakaz, zakaz lub pozwolenie

określonego postępowania skierowana do określonego adresata

Stosunki społeczne – regulują każdy stosunek społeczny, relację międzyludzką; w zależności

od regulowanych stosunków wyróżnia się różne części prawa

Organy stanowiące prawo:

 Zgromadzenie narodowe – sejm i senat (wyłącznie Konstytucja)

 Parlament – osobno sejm i senat (tworzenie ustaw)
 W niektórych sytuacjach – organy władzy wykonawczej
 Prezydent
 Rząd
 Premier
 Minister
 KRRiT – wydaje rozporządzenia

 Organy władzy lokalnej – wojewodowie (rozporządzenie)

 Organy samorządów terytorialnych (kolektywne) – uchwały (np. rada gminy)

Prawo:

1. Zabezpieczone przymusem Państwa – groźbą karną

Prawo może mieć dowolną treść.

„Prawo niesprawiedliwe nie jest prawem” (lex iniusta non est lex)
Dura lex sed lex – marne prawo, ale prawo

Doktryna prawa naturalnego:

- prawo musi być w zgodzie z podstawowymi normami
moralnymi

2. Prawo naturalne: podstawowe wartości, z którymi zwykłe prawo musi być zgodne:

Wg Św. Tomasza z Akwinu – reguły moralne gwarantują pomyślność całego społeczeństwa.

Reguły:
 dobro zła unika
 oddawaj każdemu to, co mu się należy
 miłuj bliźniego swego jak siebie samego
 Wg Hugona Grocjusza – prawo naturalne odróżnia czyny moralnie ohydne i moralnie
konieczne. Cztery zasady wg Grocjusza:
 nakaz poszanowania cudzej własności
 obowiązek naprawiania wyrządzonej komuś szkody
 obowiązek ponoszenia kary za przestępstwa
 obowiązek dotrzymywania umów (pacta sum servanta)

Wg Johna Lock’a – prawo naturalne nakazuje przestrzegać, szanować przyrodzone prawa

jednostki:
 Prawo do życia
 Prawo do wolności
 Prawo własności prywatnej

Wg Samuela von Pufendorf’a – człowiek to jedyna istota na ziemi mająca dwie natury –
duchową (moralną) i zwierzęcą. Dwie wartości:
 Godność człowieka
 Równość ludzi – wolność

Cechą natury duchowej jest wolność - w przeciwieństwie do zwierząt nie jest

zdeterminowana w działaniach przez jakieś czynniki . Jest to natura moralistyczna.
Rozróżnianie między dobrem a złem.
Natura ludzka jest zróżnicowana.
Tolerancja.

Wg Gustawa Radbruch’a – każdy człowiek ma w głowie idee prawa. Ta idea wspólna składa
się z trzech elementów:
 sprawiedliwość – równe traktowanie takich samych praw
 dobro publiczne, wspólne
 poczucie bezpieczeństwa i porządku

3. Trzeci sposób pojmowania prawa:

realizm prawniczy – prawem jest to, co urzędnicy i sędziowie
uznają za prawo

Dwa podziały prawa – publiczne i prywatne

Prawo publiczne reguluje stosunki między organami państwa oraz między państwem a
obywatelem, w których obywatel jest na pozycji podporządkowanej.

Prawo prywatne reguluje reguluje stosunki między obywatelami oraz między obywatelami i
państwem, w których obydwie strony są równe (prawo cywilne).

Prawo:
 materialne – określa prawo i obowiązki adresatów norm prawnych
 formalne – sposób dochodzenia praw oraz egzekwowania tych obowiązków przed
organami państwa

Norma prawna – norma postępowania spełniająca cechy:

 norma generalna – nie określa adresata z imienia i nazwiska
 abstrakcyjność – odnosi się wyłącznie do powtarzalnych sytuacji

Każda norma prawna składa się z trzech elementów:

1) hipoteza – kto i w jakich okolicznościach ma obowiązek przestrzegania normy
prawnej
2) dyspozycja – treść zakazu, nakazu lub zezwolenia
3) sankcja – określa konsekwencje niezgodnego z dyspozycją zachowania
- popełnienie czynu zakazanego lub niepopełnienie nakazanego

Prawo zna przypadki norm pozbawionych sankcji (tzw. Normy niedoskonałe, ułomne),
wprowadzanych, gdy w danym przypadku z powodów moralnych ustawodawca stwierdza, że
byłoby to niewłaściwe z powodów moralnych lub gdy żadna z sankcji nie pasuje do danej
sytuacji (praktycznie).

Rodzaje sankcji:

1) sankcja karna (pouczenie, kara) – obowiązuje przede wszystkim w prawie karnym.

 Ograniczenie wolności – obowiązek wykonywania nieodpłatnych, dozorowanych prac

na cele społeczne w określonym wymiarze czasowym
 Kara grzywny (na rzecz skarbu państwa) – wymierza się w dwóch etapach: ustalenie
ilości stawek dziennych grzywny (pod uwagę bierze się charakter czynu, motywację,
rodzaj winy, zachowanie po czynie), potem przypisuje się stawce dziennej wartość w
zł (pod uwagę bierze się sytuację majątkową sprawcy)
 Pozbawienie wolności:
a) Na czas od 1 miesiąca do 15 lat
b) 25 lat
c) dożywocie

4 funkcje wymiaru kar:

 prewencja ogólna – odstraszenie ogółu społeczeństwa od popełniania przestępstw
 prewencja szczególna – odstraszanie sprawcy od recydywy, ponownego popełnienia
przestępstwa
 resocjalizacyjna – ma wywoływać przemianę moralną, zmienić przestępcę
 przywrócenie zaburzonego poczucia sprawiedliwości

Kara spełnia te funkcje gdy:

Jest jak najsurowsza lub/i nieuchronna

2) sankcja egzekucyjna – polega ona na przymuszeniu adresata normy do zachowania

zgodnego z prawem (najczęściej aktywność komornika)
3) sankcja nieważności – zachowanie niezgodne z dyspozycją nie będzie wywierało
żadnych skutków prawnych (np. umowa kupna nieruchomości nie zawarta u
notariusza jest nieważna, testament powinien być napisany własnoręcznie).

Przepis prawny :
– zdanie w akcie prawnym. Normę konstruuje się z kilku, kilkunastu przepisów.
 –
Przepisy:
 ogólne
mają się tak jak wyjątek do reguły
 szczególne
 bezwzględnie obowiązujące
 względnie obowiązujące