EGZAMIN MATURALNY

W ROKU SZKOLNYM 2015/2016

FORMUA OD 2015
(NOWA MATURA)

BIOLOGIA
POZIOM ROZSZERZONY

ZASADY OCENIANIA ROZWIZA ZADA

ARKUSZ MBI-R1

MAJ 2016

Uwaga: Akceptowane s wszystkie odpowiedzi merytorycznie poprawne i speniajce warunki

zadania.

Zadanie 1. (03)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[], wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe [...].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [...] przedstawia i wyjania procesy
i zjawiska biologiczne [...].
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na rnych poziomach zoonoci [...].

Wymagania szczegowe
I. Budowa chemiczna organizmw.
1. Zagadnienia oglne. Zdajcy:
4) wyjania znaczenie wody dla organizmw,
opierajc si na jej waciwociach fizycznochemicznych.
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
2. Homeostaza organizmu czowieka. Zdajcy:
1) przedstawia mechanizmy []
odpowiedzialne za utrzymanie wybranych
parametrw rodowiska wewntrznego
na okrelonym poziomie (wyjania regulacj
staej temperatury ciaa [...]).

Schemat punktowania
3 p. za waciwe przyporzdkowanie wszystkich symboli literowych do trzech zda
i dokoczenie wszystkich trzech zda poprzez poprawne wyjanienie, w jaki sposb
wybrana waciwo warunkuje funkcjonowanie okrelonych organizmw.
2 p. za waciwe przyporzdkowanie i waciwe wyjanienie tylko dwch odpowiedzi.
1 p. za waciwe przyporzdkowanie i waciwe wyjanienie tylko jednej odpowiedzi.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
1. A umoliwia poruszanie si niektrych gatunkw owadw po powierzchni wody,
poniewa:
powierzchnia wody tworzy bonk, na ktrej utrzymuje si owad.
dziki siom kohezji tworzy si warstwa, po ktrej porusza si lekki owad.
czsteczki wody na jej powierzchni przycigaj si na tyle mocno, e ciar owada
nie jest w stanie ich rozdzieli.
na powierzchni wody tworzy si warstwa, ktra nie jest rozrywana przez owada.
tworzy si bonka powierzchniowa, ktrej oddziaywanie rwnoway si cikoci
owada.
Uwaga:
Wyjanienie powinno w sposb bezporedni lub opisowy odnosi si do wzajemnego
oddziaywania owada i bonki powierzchniowej, a w konsekwencji rwnowaenia siy
cikoci owada.
Nie uznaje si wyjanienia, w ktrym jest podana tylko przyczyna zjawiska, czyli powstanie
bonki powierzchniowej, ale brakuje opisu mechanizmu zjawiska, a wic wzajemnego
oddziaywania cia, np.:
A umoliwia poruszanie si niektrych gatunkw owadw po powierzchni wody, poniewa
powierzchnia wody tworzy bonk, na ktrej porusza si owad (tautologia).

Strona 2 z 35

2. C umoliwia przetrwanie ryb sodkowodnych podczas zimy przy dnie zamarzajcych

zbiornikw, poniewa:
ld ma mniejsz gsto ni woda, dlatego utrzymuje si na powierzchni, a pooone
gbiej warstwy wody (odizolowane s od powietrza atmosferycznego i dziki temu) nie
zamarzaj.
ld znajdujcy si na powierzchni wody izoluje gbsze, cieplejsze warstwy wody od
zimnego powietrza.
woda o najwikszej gstoci opada na dno zbiornika i nie wychadza si.
Uwaga:
Wyjanienie powinno bezporednio lub porednio odwoywa si do gradientu temperatury
wody w zbiorniku, dziki ktremu najgbsze warstwy wody s izolowane
od wpywu niskich temperatur.
Nie uznaje si odpowiedzi, w ktrych znajduje si jedynie stwierdzenie, e na dnie zbiornika
woda jest najcieplejsza lub e jest woda o temperaturze 4 C.
3. B umoliwia pozbywanie si nadmiaru ciepa z organizmu czowieka podczas pocenia
si, poniewa:
w trakcie parowania woda zawarta w pocie pochania ciepo (z organizmu), co pozwala
na obnienie temperatury ciaa.
aby rozerwa wizania wodorowe, potrzebna jest dua ilo ciepa odbieranego
z organizmu.
Uwaga:
Wyjanienie powinno bezporednio lub opisowo odnosi si do odbierania ciepa z organizmu
podczas parowania (wody z) potu.
Zadanie 2. (03)
2.1. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[], formuuje i przedstawia opinie
zwizane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
II. Budowa i funkcjonowanie komrki.
Zdajcy:
4) opisuje budow i funkcje mitochondriw
[], podaje argumenty na rzecz ich
endosymbiotycznego pochodzenia.

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe uzasadnienie, odnoszce si do widocznego na schemacie kodowania
czci biaek budujcych syntaz ATP przez geny wystpujce w DNA jdrowym lub
w DNA mitochondrialnym.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

Strona 3 z 35

Przykadowe rozwizania
Mitochondria s organellami pautonomicznymi, poniewa:
pomimo wasnego DNA i obecnoci rybosomw, cz biaek budujcych syntaz ATP
jest kodowana poza genomem mitochondrialnym (przez genom jdrowy i syntetyzowana
jest w cytoplazmie).
cz biaek tego kompleksu enzymatycznego jest syntezowana w cytoplazmie.
tylko cz biaek budujcych syntaz ATP jest kodowana przez genom mitochondrialny.
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi oglnych, nieodnoszcych si do syntazy ATP, a podajcych
jedynie definicj organellw pautonomicznych.
2.2. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania
procesy [] biologiczne, przedstawia
zwizki midzy struktur a funkcj na
rnych poziomach organizacji
ycia [].

Wymagania szczegowe
II. Budowa i funkcjonowanie komrki.
Zdajcy:
4) opisuje budow i funkcje mitochondriw
[].
III. Metabolizm.
3. Oddychanie wewntrzkomrkowe. Zdajcy:
3) opisuje na podstawie schematu przebieg [...]
acucha oddechowego; podaje miejsce
zachodzenia tych procesw w komrce
4) wyjania [] mechanizm syntezy ATP.

Schemat punktowania
1 p. za wskazanie bony wewntrznej jako miejsca lokalizacji aktywnej syntazy ATP
w mitochondrium.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
C
2.3. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania
procesy [] biologiczne.
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
odnosi si krytycznie do przedstawionych
informacji [].

Wymagania szczegowe
III. Metabolizm.
3. Oddychanie wewntrzkomrkowe. Zdajcy:
4) wyjania zasad dziaania acucha
oddechowego i mechanizm syntezy ATP.

Schemat punktowania
1 p. za podkrelenie trzech waciwych okrele.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.

Strona 4 z 35

Rozwizanie
Przez kana utworzony z podjednostek syntazy ATP (elektrony / protony) powracaj
do (matriks / przestrzeni midzybonowej). Ich przepyw przez kana syntazy ATP umoliwia
przyczenie reszty fosforanowej do (ATP / ADP).
Zadanie 3. (02)
3.1. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[], formuuje i przedstawia opinie
zwizane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy
odczytuje, selekcjonuje, porwnuje
i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
III. Metabolizm.
1. Enzymy. Zdajcy:
1) podaje charakterystyczne cechy budowy
enzymu biakowego
4) podaje przykady rnych sposobw
regulacji aktywnoci enzymw w komrce
(inhibicja kompetycyjna i niekompetycyjna
[...]).

Schemat punktowania
1 p. za wskazanie inhibicji kompetycyjnej oraz uzasadnienie, uwzgldniajce bezporednio
lub porednio konkurencj dwch substratw o centrum aktywne enzymu.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
A
Przykadowe uzasadnienie:
Poniewa metanol i etanol konkuruj o centrum aktywne tego enzymu.
Oba alkohole maj podobn budow i przyczaj si do centrum aktywnego
dehydrogenazy alkoholowej, ktra katalizuje ich utlenianie.
3.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[], formuuje i przedstawia opinie
zwizane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty.
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na rnych poziomach zoonoci [...].
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [...] przedstawia i wyjania
procesy i zjawiska biologiczne [...].

Wymagania szczegowe
III. Metabolizm.
1. Enzymy. Zdajcy:
2) opisuje przebieg katalizy enzymatycznej
3) [] okrela czynniki warunkujce ich
aktywno ([] obecno inhibitorw []).

Strona 5 z 35

Schemat punktowania
1 p. za poprawn odpowied, odnoszc si do czenia si etanolu z enzymem
i ograniczenia utleniania lub spowolnienia metabolizmu metanolu, i w konsekwencji
powstawania mniejszej iloci toksycznych produktw jego rozkadu.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Czsteczki etanolu czce si z dehydrogenaz alkoholow zmniejszaj moliwo
przyczenia do niego metanolu, ograniczajc w ten sposb ilo powstajcych
szkodliwych produktw utleniania metanolu.
Po spoyciu etanolu zmniejsza si tempo wytwarzania silnie toksycznego aldehydu
i kwasu mrwkowego, gdy czsteczki etanolu cz si z dehydrogenaz alkoholow,
ograniczajc przyczanie si metanolu.
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi zawierajcych bd merytoryczny polegajcy na stwierdzeniu,
e w ogle nie bdzie powstawa aldehyd / kwas mrwkowy.
Z odpowiedzi zdajcego powinno wynika, e rozumie ilociowy charakter tego procesu
zmniejsza si jedynie tempo katalizy metanolu, ale ona nie ustaje.
Uwaga ta nie odnosi si do zadania 3.1, czyli uzasadnienia wyboru inhibicji.
Zadanie 4. (03)
4.1. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy [...]
opisuje organizmy [...], przedstawia zwizki
midzy struktur a funkcj [].
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[], formuuje i przedstawia opinie
zwizane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy: odczytuje,
[] i przetwarza informacje [].

Wymagania szczegowe
I. Budowa chemiczna organizmw.
3. Lipidy. Zdajcy:
2) rozrnia lipidy (fosfolipidy []), podaje
ich waciwoci [].

Schemat punktowania
1 p. za wskazanie czci fosfolipidu oznaczonej numerem 1 i uzasadnienie odnoszce si
do hydrofilowego charakteru tej czci, wynikajcego z jej pooenia w roztworze
wodnym.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

Strona 6 z 35

Rozwizanie
Cz fosfolipidu oznaczona numerem 1 ma charakter hydrofilowy, poniewa:
czsteczki fosfolipidw ukadaj si gwkami w stron roztworu wodnego otaczajcego
liposom i wystpujcego wewntrz liposomu.
ta cz ma bezporedni kontakt z roztworem wodnym.
4.2. (01)
Wymagania oglne
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje pozyskane
z rnorodnych rde.
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia zwizki midzy
struktur a funkcj na rnych poziomach
organizacji ycia [].

Wymagania szczegowe
II. Budowa i funkcjonowanie komrki.
Zdajcy:
2) opisuje bony komrki, wskazujc
na zwizek midzy budow a funkcj penion
przez bony.

Schemat punktowania
1 p. za okrelenie, e liposomy i bona komrkowa zbudowane s z fosfolipidw.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Bona komrkowa i liposomy zbudowane s z dwuwarstwy fosfolipidowej.
Liposomy i bona komrkowa maj podobn budow, gdy obie te struktury zbudowane s
z fosfolipidw.
Zarwno liposom, jak i bona komrkowa, skadaj si z dwch warstw fosfolipidw,
ktrych hydrofilowe gwki s zwrcone na zewntrz, a hydrofobowe ogonki do
wewntrz.
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi odnoszcych si jedynie do waciwoci tych struktur,
np. ppynnoci lub odnoszcych si do zawartoci lipidw.
4.3. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[] wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe [...].
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia zwizki midzy
struktur a funkcj na rnych poziomach
organizacji ycia [].

Wymagania szczegowe
II. Budowa i funkcjonowanie komrki.
Zdajcy:
2) opisuje bony komrki, wskazujc
na zwizek midzy budow a funkcj penion
przez bony.

Strona 7 z 35

Schemat punktowania
1 p. za wyjanienie uwzgldniajce jednoczenie przyczyn, czyli wprowadzenie czsteczek
sygnaowych, mechanizm, czyli interakcj receptorw i czsteczek sygnaowych,
tj. czenie si liposomw z okrelonymi receptorami i skutek, czyli wiksze stenie
leku w okrelonych tkankach i narzdach lub docieranie leku do okrelonych komrek
(na ktre skierowana jest terapia).
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Wprowadzenie czsteczek sygnaowych do bony liposomu spowoduje, e lek:
bdzie osiga wiksze stenie w tych tkankach lub narzdach, ktrych komrki maj
receptory rozpoznajce te czsteczki.
bdzie dociera do konkretnych tkanek lub narzdw, ktrych komrki maj receptory
rozpoznajce te czsteczki.
bdzie dociera jedynie do komrek, ktre maj by poddane terapii, dziki obecnoci
w nich receptorw rozpoznajcych czsteczki sygnaowe.
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi bdcych jedynie parafraz informacji z tekstu, np. Lek bdzie
dociera do komrek posiadajcych receptory.
Zadanie 5. (02)
5.1. (01)
Wymagania oglne
III. Pogbienie znajomoci metodyki
bada biologicznych. Zdajcy [...]
formuuje problemy badawcze [...], okrela
warunki dowiadczenia [...].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy [...]
przedstawia i wyjania zalenoci midzy
organizmem a rodowiskiem [...].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
6. Roliny budowa i funkcje tkanek
i organw. Zdajcy:
4) opisuje modyfikacje organw rolin
(korzeni, lici, odygi) jako adaptacje
do bytowania w okrelonych warunkach
rodowiska.

Schemat punktowania
1 p. za sformuowanie prawidowego problemu badawczego uwzgldniajcego wielko lub
dugo i szeroko lici bzu czarnego i warunki obserwacji, tzn. rnice
w nasonecznieniu midzy stanowiskami.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Czy wielko lici bzu czarnego zaley od nasonecznienia?
Wpyw stopnia zacienienia na dugo i szeroko lici bzu czarnego.
Czy ilo wiata ma wpyw na wymiary lici bzu czarnego?
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi odnoszcych si tylko do jednego wymiaru licia.
Dopuszcza si sformuowanie problemu badawczego bez podania nazwy gatunku, poniewa
problem badawczy moe mie bardziej oglny charakter ni hipoteza, ktra jest testowana.
Strona 8 z 35

5.2. (01)
Wymagania oglne
III. Pogbienie znajomoci metodyki
bada biologicznych. Zdajcy [...]
formuuje wnioski z przeprowadzonych
obserwacji i dowiadcze.
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy [...]
przedstawia i wyjania zalenoci midzy
organizmem a rodowiskiem [...].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
6. Roliny budowa i funkcje tkanek
i organw. Zdajcy:
4) opisuje modyfikacje organw rolin
(korzeni, lici, odygi) jako adaptacje
do bytowania w okrelonych warunkach
rodowiska.

Schemat punktowania
1 p. za sformuowanie prawidowego wniosku odnoszcego si do wynikw obserwacji lici
badanego gatunku na obu stanowiskach lub oglnego wpywu nasonecznienia
na wielko lici bzu czarnego.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Bez czarny rosncy na stanowisku nasonecznionym wytwarza mniejsze licie ni rosncy
na stanowisku zacienionym.
Stopie nasonecznienia wpywa na wielko lici badanego gatunku.
Uwaga:
Nie uznaje si wnioskw, w ktrych jest sformuowana oglna monotoniczna zaleno
midzy nateniem wiata i wielkoci lici, np. Im wicej wiata, tym mniejsze licie bzu
czarnego.
Wniosek powinien odnosi si do badanego gatunku. Dopuszcza si brak podania nazwy
we wniosku, jeeli zostaa ona podana w poprawnie sformuowanym problemie badawczym.
Uwaga do zada 5.1 i 5.2: Nazwa bez czarny powinna si pojawi przynajmniej raz: albo
w poprawnie sformuowanym problemie badawczym, albo we wniosku.
Zadanie 6. (03)
6.1. (01)
Wymagania oglne
III. Pogbienie znajomoci metodyki bada
biologicznych. Zdajcy [...] formuuje
problemy badawcze [...].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy []
przedstawia i wyjania procesy []
biologiczne.

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
9. Roliny reakcja na bodce. Zdajcy:
2) przedstawia rol hormonw rolinnych
w funkcjonowaniu roliny [].

Schemat punktowania
1 p. za sformuowanie poprawnego problemu badawczego, uwzgldniajcego wpyw
stenia auksyny / auksyn na wzrost (wydueniowy) epikotyla.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Strona 9 z 35

Przykadowe rozwizania
Wpyw rnych ste IAA na wzrost wydueniowy komrek epikotyla siewek grochu.
Wpyw rnych ste auksyny na przyrost dugoci epikotyla.
Jak stenie auksyny wpywa na wzrost wydueniowy epikotyla?
Czy wzrost wydueniowy epikotyla siewek grochu zaley od stenia IAA?
Uwaga:
Problem badawczy nie moe odnosi si wycznie do dugoci epikotyla, ale powinien
odnosi si do przyrostu jego dugoci.
6.2. (01)
Wymagania oglne
III. Pogbienie znajomoci metodyki
bada biologicznych. Zdajcy [...]
formuuje problemy badawcze [...],
okrela warunki dowiadczenia [...],
formuuje wnioski z przeprowadzonych
obserwacji i dowiadcze.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
6. Roliny budowa i funkcje tkanek
i organw. Zdajcy:
1) przedstawia charakterystyczne cechy
budowy tkanek rolinnych (twrczej [...])
3) analizuje budow anatomiczn organw
rolinnych: pierwotn [], budow [] odygi
roliny dwuliciennej [...].
9. Roliny reakcja na bodce. Zdajcy:
2) przedstawia rol hormonw rolinnych
w funkcjonowaniu roliny [].

Schemat punktowania
1 p. za poprawn ocen trzech stwierdze dotyczcych wynikw dowiadczenia.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
1. P, 2. P, 3. F
6.3. (01)
Wymagania oglne
III. Pogbienie znajomoci metodyki bada
biologicznych. Zdajcy [...] formuuje
wnioski z przeprowadzonych obserwacji
i dowiadcze.
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[], wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe [...].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania procesy
[] biologiczne.

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
6. Roliny budowa i funkcje tkanek
i organw. Zdajcy:
1) przedstawia charakterystyczne cechy
budowy tkanek rolinnych (twrczej [...])
3) analizuje budow anatomiczn organw
rolinnych: pierwotn [] odygi roliny
dwuliciennej [...].
9. Roliny reakcja na bodce. Zdajcy:
2) przedstawia rol hormonw rolinnych
w funkcjonowaniu roliny [].

Strona 10 z 35

Schemat punktowania
1 p. za poprawne podanie przyczyny wyduenia si epikotyli w prbie kontrolnej,
uwzgldniajce dziaanie (naturalnych) auksyn wystpujcych w komrkach
fragmentw epikotyla lub w wyniku osmotycznego napywu wody (z hipotonicznego
rodowiska).
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
W tkankach epikotyla wystpoway auksyny (wytworzone w stoku wzrostu siewki).
Komrki epikotyla wyduyy si pod wpywem osmotycznego napywu do nich wody
z hipotonicznego rodowiska.
Zadanie 7. (03)
7.1. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy opisuje, organizmy, przedstawia
i wyjania procesy i zjawiska
biologiczne [].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
8. Roliny rozmnaanie si. Zdajcy:
2) opisuje budow kwiatu okrytonasiennych,
[].
3) przedstawia powstawanie gametofitw
mskiego i eskiego [].

Schemat punktowania

1 p. za prawidowe przyporzdkowanie wszystkich oznacze literowych do trzech struktur.

0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
1. Elementy okwiatu: A i B
2. Struktura, w ktrej powstaj mikrospory: C
3. Struktura, z ktrej powstaje owocnia: D (odpowied dopuszczalna D+E)
Uwaga:
Przyporzdkowanie wikszej, ni waciwa, liczby oznacze literowych do danej struktury jest
traktowane jako przyporzdkowanie nieprawidowe (za wyjtkiem sytuacji dopuszczonej
w odpowiedzi 3.).
7.2. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy opisuje
[] organizmy, przedstawia i wyjania
procesy i zjawiska biologiczne [...].
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
formuuje i przedstawia opinie zwizane
z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty [...].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
8. Roliny rozmnaanie si. Zdajcy:
2) opisuje budow kwiatu okrytonasiennych,
przedstawia jej rnorodno [...].

Strona 11 z 35

Schemat punktowania
1 p. za okrelenie, e jest to kwiat obupciowy, i poprawne uzasadnienie odnoszce si
do obecnoci supka / zalni i prcikw.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizanie
Jest to kwiat obupciowy, poniewa ma supek (eski organ pciowy) i prciki (mskie
organy pciowe).
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi odnoszcych si do powstawania plemnikw / gamet mskich.
Nie uznaje si odpowiedzi odnoszcych si do oglnej definicji obupciowoci (tautologia)
lub nieuwzgldniajcych cech budowy kwiatu widocznych na rysunku, np. Jest to kwiat
obupciowy, poniewa wytwarza zarwno mikrospory, jak i makrospory.
Nie uznaje si, zamiast podania nazw organw rozpoznanych na rysunku kwiatu, podania ich
oznacze literowych.
7.3. (01)
Wymagania oglne
V. Zdajcy objania i komentuje
informacje, [...] wyjania zalenoci
przyczynowo-skutkowe, [...].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [...] przedstawia i wyjania
procesy i zjawiska biologiczne,
przedstawia zwizki midzy struktur
a funkcj na rnych poziomach
organizacji ycia [...].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
8. Roliny rozmnaanie si. Zdajcy:
2) opisuje budow kwiatu okrytonasiennych,
przedstawia jej rnorodno i wykazuje,
e jest ona zwizana ze sposobami zapylania.

Schemat punktowania
1 p. za poprawne wyjanienie zawierajce jednoczenie przyczyn, czyli zapylanie kwiatw
przez owady / zwierzta, mechanizm, czyli przywabianie owadw barw i zapachem
oraz skutek, czyli przyczepianie si lepkiego pyku do ciaa zapylacza i przeniesienie
pyku na inn rolin.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Barwne i pachnce kwiaty przywabiaj owady, a lepki pyek przyczepia si do ich ciaa
i moe by przeniesiony na supek kwiatu innej roliny.
Jest to przystosowanie do zapylania przez zwierzta zapach i barwa je przywabiaj,
a lepki pyek przyczepia si do ich ciaa i jest przenoszony na inne kwiaty.

Strona 12 z 35

Zadanie 8. (02)
8.1. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy [...]
przedstawia i wyjania procesy i zjawiska
biologiczne [...].
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy: objania i komentuje informacje
[].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
13. Porwnanie struktur zwierzt
odpowiedzialnych za realizacj rnych
czynnoci yciowych. Zdajcy:
7) podaje przykady regulacji hormonalnej
u zwierzt na przykadzie przeobraenia
u owadw.

Schemat punktowania
1 p. za poprawne wyjanienie uwzgldniajce umoliwienie zajcia przepoczwarczenia
(metamorfozy) spowodowanego obnieniem si poziomu hormonu juwenilnego.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Obnienie produkcji hormonu juwenilnego umoliwia przeksztacenie si larwy
w poczwark / przepoczwarczenie.
Obnienie poziomu hormonu juwenilnego (w hemolimfie) rozpoczyna przeobraenie.
8.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[], wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe [].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy
opisuje [] organizmy, przedstawia
i wyjania procesy i zjawiska
biologiczne [...].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
13. Porwnanie struktur zwierzt
odpowiedzialnych za realizacj rnych
czynnoci yciowych. Zdajcy:
7) podaje przykady regulacji hormonalnej
u zwierzt na przykadzie przeobraenia
u owadw.
VII. Ekologia.
3. Zalenoci midzygatunkowe. Zdajcy:
6) przedstawia skutki presji populacji
zjadajcego (drapienika, rolinoercy lub
pasoyta) na populacj zjadanego [].

Schemat punktowania
1 p. za wyjanienie odnoszce si do zaburzenia rozwoju albo wzrostu owadw ywicych
si t rolin, co skutkuje spadkiem ich liczebnoci lub zmniejszeniem intensywnoci
erowania albo strat roliny zwizanych z ich erowaniem.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

Strona 13 z 35

Przykadowe rozwizania
Substancje podobne do ekdyzonu produkowane przez roliny:
zaburzaj metamorfoz erujcych na niej owadw, co zmniejsza ich liczebno.
powoduj wczeniejsze przepoczwarczenie si, co ogranicza erowanie larw na rolinach.
powoduj, e larwy zjadajcych je owadw zbyt wczenie rozpoczynaj metamorfoz
i nie s w stanie przeobrazi si w imago, co ogranicza straty roliny.
Zadanie 9. (03)
9.1. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[] wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe [...], formuuje i przedstawia
opinie zwizane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierajc
racjonalne argumenty.
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania
procesy [] biologiczne [...], przedstawia
i wyjania zalenoci midzy organizmem
a rodowiskiem [...].
IV Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje [].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
12. Zwierzta krgowe. Zdajcy:
1) wymienia cechy charakterystyczne ryb,
[] w powizaniu ze rodowiskiem
i trybem ycia
2) opisuje przebieg czynnoci yciowych,
w tym rozmnaanie si i rozwj grup
wymienionych w pkt.1.

Schemat punktowania
1 p. za poprawne wyjanienie, uwzgldniajce jednoczenie przyczyn, czyli zmienno
warunkw ycia karasia dziko yjcego i stae warunki ycia karasia hodowanego
w akwarium, mechanizm, czyli powstawanie piercieni przyrostu w warunkach sabego
wzrostu podczas zimy, i skutek, czyli obecno linii przyrostu na uskach lub ich brak
w zalenoci od warunkw rodowiska / temperatury / pory roku.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizanie
Kara yjcy w stawie ronie wolniej zim, wic linie przyrostu na jego uskach s w tym
okresie bardziej zagszczone, co uatwia identyfikacj przyrostw rocznych i obliczenie
wieku, natomiast w akwarium ryby maj przez cay czas takie same warunki i linie
przyrostu s rwnomierne, co uniemoliwia obliczenie wieku ryby.

Mona okreli przybliony wiek karasia yjcego w stawie, gdy zim obnia si tempo
jego metabolizmu i na uskach zagszczaj si piercienie przyrostu, natomiast kara
yjcy w akwarium ma stae warunki i na jego uskach nie ma takich zagszcze
piercieni, umoliwiajcych obliczenie jego wieku.

Strona 14 z 35

9.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
formuuje i przedstawia opinie zwizane
z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty [...].
IV Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy opisuje [] organizmy [],
przedstawia i wyjania procesy
biologiczne [...].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
12. Zwierzta krgowe. Zdajcy:
1) wymienia cechy charakterystyczne ryb [].
13. Porwnanie struktur zwierzt
odpowiedzialnych za realizacj rnych czynnoci
yciowych. Zdajcy:
2) opisuje rne rodzaje powok ciaa zwierzt.

Schemat punktowania
1 p. za wskazanie rysunku A i waciwe uzasadnienie uwzgldniajce pochodzenie usek
jako wytworw skry waciwej.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizanie
Budow skry ryb przedstawiono na rysunku A, poniewa uski ryb s wytworem skry
waciwej.
9.3. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje
informacje, odnosi si krytycznie
do przedstawionych informacji [].
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania
procesy [] biologiczne [...],
przedstawia zwizki midzy struktur
a funkcj na rnych poziomach
organizacji ycia, [...].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
12. Zwierzta krgowe. Zdajcy:
1) wymienia cechy charakterystyczne []
gadw, ptakw [].
13. Porwnanie struktur zwierzt
odpowiedzialnych za realizacj rnych
czynnoci yciowych. Zdajcy:
2) opisuje rne rodzaje powok ciaa zwierzt.
X. Ewolucja.
5. Pochodzenie i rozwj ycia na Ziemi. Zdajcy:
3) [...] podaje przykady konwergencji
i dywergencji; identyfikuje konwergencje
i dywergencje na podstawie [] rysunku,
opisu [].

Schemat punktowania
1 p. za znaczenie waciwego dokoczenia zdania (B) i poprawnego jego uzasadnienia (3).
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
B3

Strona 15 z 35

Zadanie 10. (03)

10.1. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [...] przedstawia i wyjania
procesy i zjawiska biologiczne; [...].
przedstawia zwizki midzy struktur
a funkcj na rnych poziomach
organizacji ycia, przedstawia i wyjania
zalenoci midzy organizmem
a rodowiskiem [...].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
12. Zwierzta krgowe. Zdajcy:
1) wymienia cechy charakterystyczne ryb [...],
ptakw [...] w powizaniu ze rodowiskiem
i trybem ycia.

Schemat punktowania
1 p. za podanie waciwej wsplnej i widocznej na rysunkach cechy budowy ciaa ryby
i ptaka, bdcej przystosowaniem do zmniejszania oporu orodka podczas poruszania
si tych zwierzt.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
opywowy ksztat ciaa (dopuszczalne: oby ksztat ciaa lub hydrodynamiczny u ryby
a aerodynamiczny u ptaka)
wrzecionowaty ksztat ciaa
dachwkowato uoone uski i pira
zaostrzony przd ciaa
10.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
[...] wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe, [...] formuuje i przedstawia
opinie zwizane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierajc
racjonalne argumenty.
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy [...]
przedstawia zwizki midzy struktur
a funkcj na rnych poziomach
organizacji ycia, przedstawia i wyjania
zalenoci midzy organizmem
a rodowiskiem [...].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
12. Zwierzta krgowe. Zdajcy:
1) wymienia cechy charakterystyczne ryb [...],
ptakw [...] w powizaniu ze rodowiskiem
i trybem ycia.
13. Porwnanie struktur zwierzt
odpowiedzialnych za realizacj rnych
czynnoci yciowych. Zdajcy:
4) wymienia rodzaje zmysw wystpujce
u zwierzt, wymienia odbierane bodce,
okrela odbierajce je receptory i przedstawia
ich funkcje.

Schemat punktowania
1 p. za poprawne wyjanienie przyczyny zatrzymywania si ryb si przed cianami
akwarium, uwzgldniajce obecno linii nabocznej i jej funkcj zwizan z odbiorem
zmiany ruchw wody spowodowanych przeszkod lub fal odbitych od przeszkody.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

Strona 16 z 35

Przykadowe rozwizania
Ryby maj lini naboczn, ktra odbiera informacje ze rodowiska dotyczce ruchw
wody i pozwala im wyczu niewidzialn przeszkod ze wzgldu na odbit od niej fal.
Linia naboczna ryb odbiera informacje o zmieniajcym si w pobliu szyby cinieniu
wody, dlatego ryby j omijaj.
Zadanie 11. (03)
11.1. (01)
Wymagania oglne
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na rnych poziomach zoonoci [...].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy []
przedstawia [] procesy [] biologiczne.

Wymagania szczegowe
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
8. Ukad wydalniczy. Zdajcy:
1) [] wymienia substancje, ktre s
wydalane z organizmu czowieka.

Schemat punktowania
1 p. za podanie mocznika jako gwnego produktu azotowej przemiany materii wydalanego
z organizmu czowieka.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
mocznik
Uwaga:
Uznaje si nastpujce alternatywne nazwy mocznika: diaminometanal, diamid kwasu
wglowego, karbamid.
11.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
[] wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe, [...], formuuje i przedstawia
opinie zwizane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierajc
racjonalne argumenty.
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na rnych poziomach zoonoci [...].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania
procesy [] biologiczne.

Wymagania szczegowe
III. Metabolizm.
2. Oglne zasady metabolizmu. Zdajcy:
5) wskazuje substraty i produkty gwnych
szlakw i cykli metabolicznych ([...] cykl
mocznikowy).
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
8. Ukad wydalniczy. Zdajcy:
1) wyjania istot procesu wydalania oraz
wymienia substancje, ktre s wydalane
z organizmu czowieka.

Strona 17 z 35

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe wyjanienie, odnoszce si do toksycznoci amoniaku i lokalizacji
w wtrobie procesu (cyklu mocznikowego / ornitynowego), w ktrym powstaje
z amoniaku mocznik, co minimalizuje szkodliwy wpyw amoniaku na organizm.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizanie
Amoniak jest zwizkiem bardzo toksycznym dla organizmu, dlatego odczanie grup
amidowych od glutaminy zachodzi dopiero w wtrobie, poniewa tam zachodzi proces
przeksztacania amoniaku w mniej toksyczny mocznik.
11.3. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[], wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe, formuuje i przedstawia opinie
zwizane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty.
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy []
przedstawia i wyjania procesy []
biologiczne.

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw.
13. Porwnanie struktur zwierzt
odpowiedzialnych za realizacj rnych
czynnoci yciowych. Zdajcy:
14) wyjania istot procesu wydalania oraz
wskazuje substancje, ktre s wydalane
z organizmw rnych zwierzt,
w powizaniu ze rodowiskiem ich ycia.

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe wyjanienie, odnoszce si do moliwoci wydalania (na bieco)
amoniaku wraz z usuwan z organizmu wod, napywajc (w duej iloci) do ciaa ryb
sodkowodnych ze rodowiska na drodze osmozy.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
W organizmach ryb sodkowodnych toksyczny amoniak nie osiga wysokich ste,
poniewa jest wydalany z organizmu wraz z wod osmotycznie napywajc
ze rodowiska.
Ryby sodkowodne wydalaj amoniak jako ostateczny produkt azotowej przemiany
materii, poniewa mog go na bieco usuwa z organizmu razem z nadmiarem wody,
ktra napywa nieustannie do ich organizmu z hipotonicznego rodowiska.
Ryby sodkowodne yj w rodowisku hipotonicznym w stosunku do pynw
ustrojowych ich organizmu, wic woda stale napywa do ich ciaa. Nadmiar wody
usuwany jest z organizmu, a wraz z ni amoniak.
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi odnoszcej si jedynie do rozpuszczania si amoniaku w wodzie.

Strona 18 z 35

Zadanie 12. (02)

12.1. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
[...] wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe [...], formuuje i przedstawia
opinie zwizane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierajc
racjonalne argumenty.
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na rnych poziomach zoonoci;
dostrzega zwizki midzy struktur
a funkcj na kadym z tych poziomw.

Wymagania szczegowe
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
3. Ukad ruchu. Zdajcy:
1) analizuje budow szkieletu czowieka.

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe wykazanie zwizku masywnej budowy krgw ldwiowych z ich
funkcj odnoszce si do najwikszego obcienia odcinka ldwiowego,
wynikajcego z dwigania masy grnej czci ciaa lub utrzymywania wyprostowanej
postawy.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Krgi z odcinka ldwiowego maj najbardziej masywn budow, poniewa na tym odcinku
krgosupa wystpuje najwiksze obcienie zwizane z utrzymaniem:
wyprostowanej postawy ciaa.
masy / ciaru grnej czci ciaa.
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi odnoszcej si do utrzymywania masy caego ciaa lub tylko
elementw szkieletu znajdujcych si powyej tych krgw.
12.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje, [...]
wyjania zalenoci przyczynowo-skutkowe,
[...] formuuje i przedstawia opinie zwizane
z omawianymi zagadnieniami biologicznymi,
dobierajc racjonalne argumenty.
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania funkcjonowanie
organizmu ludzkiego na rnych poziomach
zoonoci; dostrzega zwizki midzy
struktur a funkcj na kadym z tych
poziomw.

Wymagania szczegowe
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
3. Ukad ruchu. Zdajcy:
1) analizuje budow szkieletu czowieka
2) analizuje budow rnych pocze
koci (stawy, szwy, chrzstkozrosty) pod
wzgldem penionej funkcji oraz wymienia
ich przykady.

Strona 19 z 35

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe okrelenie przyczyny braku krka midzykrgowego pomidzy
krgiem szczytowym i obrotowym uwzgldniajce funkcj ruchow tych krgw,
tj. zwizan z umoliwianiem ruchw gowy.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Brak krka midzykrgowego pomidzy krgiem szczytowym (atlasem) i obrotowym
(obrotnikiem) wynika z tego, e:
atlas i obrotnik tworz poczenie ruchome umoliwiajce przeczce ruchy gowy.
krg szczytowy i obrotowy poczone s stawem (szczytowo-) obrotowym o duej
ruchomoci.
atlas musi lizga si po obrotniku podczas poruszania gow na boki.
gdyby by tam krek midzykrgowy, to ograniczaby ruchy gowy, za ktre
odpowiadaj te krgi.
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi odnoszcej si jedynie do potakujcych ruchw gowy.
Zadanie 13. (03)
13.1. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
odnosi si krytycznie do przedstawionych
informacji [].
IV Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza, informacje [].

Wymagania szczegowe
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
5. Ukad oddechowy. Zdajcy:
3) przedstawia mechanizm wymiany gazowej
w tkankach i w pucach [...]
4) okrela rol krwi w transporcie tlenu
i dwutlenku wgla.

Schemat punktowania
1 p. za podkrelenie w zdaniu dwch prawidowych okrele.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
W sytuacji obnienia si pH osocza krwi, (zwiksza si / zmniejsza si) powinowactwo
hemoglobiny do tlenu, co powoduje, e tlen przyczony do hemoglobiny jest
(atwiej / trudniej) odczany od jej czsteczki.
13.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
[], wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe [...], formuuje i przedstawia
opinie zwizane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierajc

Wymagania szczegowe
III. Metabolizm.
2. Oglne zasady metabolizmu. Zdajcy:
5) wskazuje substraty i produkty gwnych
szlakw i cykli metabolicznych [...].
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.

Strona 20 z 35

racjonalne argumenty.
II Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania funkcjonowanie
organizmu ludzkiego na rnych poziomach
zoonoci [].

3. Ukad ruchu. Zdajcy:

7) analizuje procesy pozyskiwania energii
w miniach ([...] oddychanie tlenowe) [].
5. Ukad oddechowy. Zdajcy:
3) przedstawia mechanizm wymiany gazowej
w tkankach i w pucach [...]
4) okrela rol krwi w transporcie tlenu
i dwutlenku wgla.

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe wyjanienie, uwzgldniajce zwizek przyczynowo-skutkowy, tzn.
przyczyn, czyli wytwarzanie duych iloci CO2 w intensywnie pracujcych tkankach,
mechanizm, czyli zakwaszenie rodowiska (spadek pH krwi), i skutek, czyli atwiejsze
oddawanie tlenu przez hemoglobin.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Dziki tej zalenoci w intensywnie pracujcych tkankach, gdzie powstaje duo CO2,
ktrego obecno powoduje spadek pH osocza, tlen jest atwiej uwalniany z hemoglobiny,
co umoliwia intensywne oddychanie.
W tkankach, gdzie zachodzi intensywne oddychanie tlenowe produkowane s wiksze
iloci CO2, ktry zakwasza rodowisko, przez co hemoglobina atwiej oddaje tlen.
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi odnoszcych si do spadku pH na skutek powstawania kwasu
mlekowego, poniewa w tkankach intensywnie oddychajcych tlenowo kwas mlekowy
praktycznie nie powstaje.
13.3. (01)
Wymagania oglne
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania funkcjonowanie
organizmu ludzkiego na rnych poziomach
zoonoci [...].

Wymagania szczegowe
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
5. Ukad oddechowy. Zdajcy:
4) okrela rol krwi w transporcie tlenu
i dwutlenku wgla.

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe podanie przykadu postaci, w jakiej CO2 jest transportowany przez krew.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
rozpuszczony (fizycznie) w osoczu krwi / CO2
w postaci karbaminianw / przyczony do hemoglobiny i biaek osocza / przyczony
do hemoglobiny / w postaci karbaminohemoglobiny
HbCO2, HHbCO2
Uwaga:
Nie uznaje si nastpujcych odpowiedzi: karboksyhemoglobina, karbamylohemoglobina,
kwas wglowy, H2CO3.
Strona 21 z 35

Zadanie 14. (03)

14.1. (01)
Wymagania oglne
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na rnych poziomach zoonoci [...].

Wymagania szczegowe
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
4. Ukad pokarmowy i przebieg procesw
trawiennych. Zdajcy:
3) przedstawia [...] proces trawienia,
wchaniania i transportu [...] cukrw [...].

Schemat punktowania
1 p. za podanie poprawnej nazwy enzymu.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
amylaza (linowa)
Uwaga:
Przy podaniu nazwy enzymu wymaga si stosowania poprawnej terminologii biologicznej.
14.2. (01)
Wymagania oglne
III. Pogbienie znajomoci metodyki
bada biologicznych. Zdajcy [...],
formuuje wnioski z przeprowadzonych
obserwacji i dowiadcze.
IV Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
III. Metabolizm.
1. Enzymy. Zdajcy:
3) [...] okrela czynniki warunkujce ich
aktywno (temperatura, pH, stenie soli,
obecno inhibitorw lub aktywa torw).

Schemat punktowania
1 p. za sformuowanie poprawnego wniosku wynikajcego z przeprowadzonego
dowiadczenia, odnoszcego si do obu czynnikw (temperatury i pH) lub
do warunkw panujcych w jamie ustnej.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Optymalne dla dziaania badanej amylazy linowej jest pH obojtne i temperatura 37 C.
Badana amylaza ma optimum dziaania w pH 7 w temperaturze 37 C.
Amylaza linowa ma optimum dziaania w warunkach zblionych do panujcych w jamie
ustnej czowieka.

Strona 22 z 35

14.3. (01)
Wymagania oglne
III. Pogbienie znajomoci metodyki
bada biologicznych. Zdajcy planuje []
dowiadczenia biologiczne; [...] okrela
warunki dowiadczenia [...], formuuje
wnioski z przeprowadzonych obserwacji
i dowiadcze.

Wymagania szczegowe
I. Budowa chemiczna organizmw.
2. Wglowodany. Zdajcy:
1) przedstawia budow i podaje waciwoci
wglowodanw; rozrnia monosacharydy
disacharydy i polisacharydy.
III etap edukacyjny.
Zalecane dowiadczenia i obserwacje.
Zdajcy:
1) planuje i przeprowadza dowiadczenie:
e) sprawdzajce obecno skrobi
w produktach spoywczych.

Schemat punktowania
1 p. za poprawne opisanie wykorzystania odczynnika do wykrycia obecnoci skrobi,
uwzgldniajce nazw odczynnika oraz obserwowany efekt, czyli okrelon zmian
zabarwienia do odczytania wynikw dowiadczenia.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizanie
Naley do kadej pobranej prbki doda odczynnik, np. kropl pynu Lugola i nastpnie
obserwowa zmiany zabarwienia roztworu. Jeeli pojawi si kolor niebieski / granatowy,
to skrobia nie zostaa jeszcze strawiona w danej prbce.
Uwaga:
Dopuszczalne nazwy odczynnika: jodyna / I2 w KI.
Nie uznaje si podania w odpowiedzi jako nazw odczynnika: jodoform, jod.
Zadanie 15. (02)
Wymagania oglne
IV Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje [].
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
[].
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na rnych poziomach zoonoci [...].

Wymagania szczegowe
III. Metabolizm.
1. Enzymy. Zdajcy:
4) podaje przykady rnych sposobw
regulacji aktywnoci enzymw w komrce
([] fosforylacja / defosforylacja []).
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
12. Ukad dokrewny. Zdajcy:
2) [] przedstawia rol hormonw
w regulacji procesw yciowych.

Strona 23 z 35

Schemat punktowania
2 p. za poprawne opisanie dwch, przedstawionych na schemacie, sposobw hamujcego
wpywu insuliny na rozkad lipidw poprzez wpyw insuliny na aktywno lipazy:
przez defosforylacj aktywnej lipazy oraz przez hamowanie fosforylacji jej
nieaktywnej formy.
1 p. za poprawne opisanie tylko jednego ze sposobw hamujcego wpywu insuliny
na rozkad lipidw.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Insulina:
1. hamuje aktywacj kinazy biakowej (powodowan przez cAMP) niezbdnej do aktywacji
lipazy poprzez jej fosforylacj.
2. pobudza odczanie grupy fosforanowej od lipazy, co powoduje jej dezaktywacj.
Zadanie 16. (01)
Wymagania oglne
II. Pogbienie wiadomoci dotyczcych
budowy i funkcjonowania organizmu
ludzkiego. Zdajcy objania
funkcjonowanie organizmu ludzkiego
na rnych poziomach zoonoci [...].
IV Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu
czowieka.
2. Homeostaza organizmu czowieka. Zdajcy:
1) przedstawia mechanizmy i narzdy
odpowiedzialne za utrzymanie wybranych
parametrw rodowiska wewntrznego
na okrelonym poziomie [] np. stenia
glukozy we krwi [].
12. Ukad dokrewny. Zdajcy;
5) wyjania mechanizm antagonistycznego
dziaania niektrych hormonw na przykadzie
insuliny i glukagonu [...].

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe uzupenienie caego schematu, tj. podkrelenie dwch wartoci poziomu
glukozy i wszystkich waciwych nazw narzdw.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie

Strona 24 z 35

Zadanie 17. (02)

17.1. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy [] formuuje i przedstawia
opinie zwizane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierajc
racjonalne argumenty.
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] wyjania procesy i zjawiska
biologiczne.

Wymagania szczegowe
VI. Genetyka i biotechnologia.
3. Informacja genetyczna i jej ekspresja.
Zdajcy:
3) przedstawia proces potranskrypcyjnej obrbki
RNA u organizmw eukariotycznych
5) porwnuje struktur genomu
prokariotycznego i eukariotycznego.
8. Biotechnologia molekularna, inynieria
genetyczna i medycyna molekularna. Zdajcy:
2) przedstawia istot procedur inynierii
genetycznej (izolacji i wprowadzania obcego
genu do organizmu).

Schemat punktowania
1 p. za poprawne wyjanienie, odnoszce si do braku intronw w cDNA i niemonoci ich
usuwania w komrkach bakterii lub braku mechanizmw ich wycinania.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
cDNA wytworzone na bazie mRNA nie zawiera intronw, ktrych bakterie nie potrafi
usuwa.
Bakterie nie maj moliwoci obrbki potranskrypcyjnej, dlatego w wyniku wprowadzenia
DNA z genem ludzkiej insuliny do ich genomu powstaoby biako, ktre rnioby si
od insuliny.
17.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy [] odnosi si krytycznie
do przedstawionych informacji,
formuuje i przedstawia opinie zwizane
z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty.
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] wyjania procesy i zjawiska
biologiczne.

Wymagania szczegowe
IV etap edukacyjny zakres podstawowy.
1. Biotechnologia i inynieria genetyczna.
Zdajcy:
2) wyjania, czym zajmuje si inynieria
genetyczna, oraz podaje przykady
jej zastosowania, wyjania, co to jest
organizm genetycznie zmodyfikowany
(GMO) [...].

Schemat punktowania
1 p. za poprawne uzasadnienie, z ktrego wynika, e nie wszystkie modyfikacje genetyczne
polegaj na wprowadzeniu obcego genu.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.

Strona 25 z 35

Przykadowe rozwizania
Okrelenie GMO obejmuje nie tylko organizmy transgeniczne, czyli posiadajce materia
genetyczny innego organizmu, ale obejmuje rwnie organizmy ze zmodyfikowanym
wasnym genomem.
Nie wszystkie organizmy GMO s transgeniczne, poniewa nie u wszystkich
modyfikacja genetyczna polega na wprowadzeniu obcego genu niektre GMO powstaj
w wyniku modyfikacji ich wasnych genw.
Zadanie 18. (02)
18.1. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdajcy
[] wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe [].
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania
procesy [] biologiczne.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
VI. Genetyka i biotechnologia.
3. Informacja genetyczna i jej ekspresja.
Zdajcy:
1) wyjania sposb kodowania porzdku
aminokwasw w biaku za pomoc
kolejnoci nukleotydw w DNA, posuguje
si tabel kodu genetycznego.
6. Zmienno genetyczna. Zdajcy:
5) rozrnia mutacje genowe: punktowe [...]
i okrela ich moliwe skutki.

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe uzupenienie na schemacie wszystkich trzech kodonw.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie

18.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdajcy
[] wyjania zalenoci przyczynowoskutkowe [], formuuje i przedstawia
opinie zwizane z omawianymi
zagadnieniami biologicznymi, dobierajc
racjonalne argumenty.

Wymagania szczegowe
I. Budowa chemiczna organizmw.
4. Biaka. Zdajcy:
1) opisuje budow aminokwasw (wzr
oglny, grupy funkcyjne)
5) opisuje struktur 1-, 2-, 3- i 4-rzdow
biaek.

Strona 26 z 35

I. Poznanie wiata organizmw

na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania
procesy [] biologiczne.

VI. Genetyka i biotechnologia.

3. Zmienno genetyczna. Zdajcy:
5) rozrnia mutacje genowe: punktowe [...]
i okrela ich moliwe skutki.

Schemat punktowania
1 p. za wyjanienie odnoszce si do rnic w budowie acucha bocznego obu
aminokwasw (obecnoci siarki w czsteczce cysteiny lub obecnoci piercienia
aromatycznego w acuchu tryptofanu) i moliwych zmian w strukturze III-rzdowej
czsteczki biaka, bdcych konsekwencj podstawienia jednej cysteiny na tryptofan.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Cysteina jest aminokwasem siarkowym i jej obecno warunkuje powstawanie mostkw
disiarczkowych (odpowiedzialnych za stabilizowanie struktury III-rzdowej biaka).
Zastpienie jej tryptofanem niezawierajcym siarki, moe spowodowa brak mostka
w danym miejscu i w konsekwencji zmian struktury III-rzdowej biaka (co moe
zmieni funkcj penion przez dane biako).

Cysteina i tryptofan rni si budow acucha bocznego acuch cysteiny jest krtki,
natomiast tryptofanu bardziej rozbudowany / zawiera piercie aromatyczny. Taka
substytucja moe spowodowa zmian wiza i oddziaywa warunkujcych okrelon
struktur danej czsteczki biaka (wodorowych, van der Waalsa).

Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi, w ktrych wystpuje kategoryczne stwierdzenie, e biako w ogle
nie bdzie miao struktury trzeciorzdowej lub zostanie ona zniszczona, poniewa informacja
dotyczy pojedynczej mutacji punktowej.
Zadanie 19. (05)
19.1. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania
procesy [] biologiczne.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdajcy:
3) zapisuje i analizuje krzywki jednogenowe
i dwugenowe [...].

Schemat punktowania:
1 p. za prawidowe zapisanie obu genotypw z uyciem oznacze podanych w tekcie.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.

Strona 27 z 35

Rozwizanie
Genotyp samicy: bbgg lub

bg
bg

Genotyp samca: BbGg lub BG/bg lub bg/BG lub

Uwaga: Zapis genotypu

BG bg
,
bg BG

bb
jest nieprawidowy.
gg

19.2. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] przedstawia i wyjania
procesy [] biologiczne, [...] wskazuje
rda rnorodnoci biologicznej i jej
reprezentacj na poziomie genetycznym.
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy [] wyjania zalenoci
przyczynowo-skutkowe [].

Wymagania szczegowe
VI. Genetyka i biotechnologia.
6. Zmienno genetyczna. Zdajcy:
1) okrela rda zmiennoci genetycznej
(mutacje, rekombinacja)
4) podaje przykady zachodzenia rekombinacji
genetycznej (mejoza).

Schemat punktowania
1 p. za poprawne zaznaczenie dokoczenia zdania.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
A
19.3. (02)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy [] wyjania zalenoci
przyczynowo-skutkowe [].

Wymagania szczegowe
VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdajcy:
4) opisuje sprzenia genw (w tym
sprzenia z pci) i przedstawia sposoby ich
mapowania na chromosomie.
6. Zmienno genetyczna. Zdajcy:
1) okrela rda zmiennoci genetycznej
(mutacje, rekombinacja).

Schemat punktowania
2 p. za prawidowe obliczenie odlegoci pomidzy genami i podanie wyniku z jednostk
(cM, centymorgan, jednostka mapowa, dopuszczalny % rekombinantw lub czsto
rekombinantw 27% lub 0,27).
1 p. za zastosowanie prawidowej metody obliczenia odlegoci pomidzy genami (iloraz
sumy rekombinantw i sumy wszystkich osobnikw), ale bd w obliczeniach lub
podanie wyniku z niewaciw jednostk (np. 0,27 cM lub 27).
0 p. za nieprawidow metod obliczenia lub podanie jedynie wyniku, lub za brak
odpowiedzi.
Strona 28 z 35

Przykadowe rozwizanie
Obliczenia:
(435+441+158+166=) 1200 100%
324 X%
324 x 100% = 1200 x X%
X = 27cM / jednostek mapowych / 27% (dopuszcza si 0,27 bez jednostki)
Uwaga:
Zdajcy moe policzy osobno odsetek, jaki stanowi kada z obu grup rekombinantw
i zsumowa je (wwczas, w zalenoci od przyjtego zaokrglenia, wynik moe wynosi:
26,99cM [13,166% + 13,833%]).
19.4. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy [] komentuje informacje [],
wyjania zalenoci przyczynowo-skutkowe
[].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy []
przedstawia i wyjania procesy []
biologiczne, [...] wskazuje rda
rnorodnoci biologicznej i jej reprezentacj
na poziomie genetycznym [].

Wymagania szczegowe
VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdajcy:
2) przedstawia i stosuje prawa Mendla
3) zapisuje i analizuje krzywki
jednogenowe i dwugenowe [...] oraz
okrela prawdopodobiestwo wystpienia
poszczeglnych genotypw i fenotypw
w pokoleniach potomnych.

Schemat punktowania
1 p. za zapisanie waciwego stosunku fenotypw.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
szare o prostych skrzydach : ciemne o skrzydach wygitych : szare o skrzydach wygitych :
ciemne o prostych skrzydach: 1 : 1 : 1 : 1.
Uwaga:
Odpowied dopuszczalna: : : : (po ) lub 25% : 25% : 25% : 25% (po 25%).
Zadanie 20. (02)
20.1. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy [] komentuje informacje [],
wyjania zalenoci przyczynowo-skutkowe
[].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy []
przedstawia i wyjania procesy []
biologiczne, [...] wskazuje rda
rnorodnoci biologicznej i jej reprezentacj
na poziomie genetycznym [].

Wymagania szczegowe
VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdajcy:
3) zapisuje i analizuje krzywki
jednogenowe i dwugenowe (z dominacj
[...] niezupen [...]).

Strona 29 z 35

Schemat punktowania
1 p. za wskazanie prawidowego dokoczenia zdania.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
D
20.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy [] wyjania zalenoci
przyczynowo-skutkowe [].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy []
przedstawia i wyjania procesy []
biologiczne. [...] wskazuje rda
rnorodnoci biologicznej i jej
reprezentacj na poziomie genetycznym
[].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
VI. Genetyka i biotechnologia.
5. Genetyka mendlowska. Zdajcy:
3) zapisuje i analizuje krzywki
jednogenowe i dwugenowe (z dominacj [...]
niezupen [...], posugujc si szachownic
Punnetta) oraz okrela prawdopodobiestwo
wystpienia poszczeglnych genotypw
i fenotypw w pokoleniach potomnych.

Schemat punktowania
1 p. za poprawne podanie fenotypw potomstwa i okrelenie stosunku fenotypw.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
stalowoniebieskie / szare i biae w stosunku 1 : 1 (dopuszczalne 2 : 2)
50% stalowoniebieskich / szarych i 50% biaych,
stalowoniebieskie / szare koguty, stalowoniebieskie / szare kury, biae koguty i biae kury
w stosunku 1 : 1 : 1 : 1
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi: 1 stalowoniebieski / szary i 1 biay (odpowied powinna
dotyczy proporcji, a nie liczby potomstwa).
Zadanie 21. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
odnosi si krytycznie do przedstawionych
informacji [], wyjania zalenoci
przyczynowo-skutkowe [].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy []
przedstawia i wyjania procesy []
biologiczne [...], wskazuje rda
rnorodnoci biologicznej [...].

Wymagania szczegowe
IX. Ewolucja.
3. Elementy genetyki populacji. Zdajcy:
5) przedstawia warunki, w ktrych zachodzi
dryf genetyczny i omawia jego skutki.

Strona 30 z 35

Schemat punktowania
1 p. za waciw ocen wszystkich trzech stwierdze dotyczcych skutkw dryfu
genetycznego.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
1. P, 2. P, 3. F
Zadanie 22. (04)
22.1. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje,
[...] formuuje i przedstawia opinie
zwizane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty.
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy [...]
porzdkuje [] organizmy [].
IV Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
III etap edukacyjny.
III. Systematyka zasady klasyfikacji, sposoby
identyfikacji i przegld rnorodnoci
organizmw. Zdajcy:
1) [...] przedstawia zasady systemu klasyfikacji
biologicznej ([...] jednostki taksonomiczne,
podwjne nazewnictwo).
IV etap ksztacenia zakres rozszerzony.
IV. Przegld rnorodnoci organizmw
1. Zasady klasyfikacji i sposoby identyfikacji
organizmw. Zdajcy:
2) porzdkuje hierarchicznie podstawowe rangi
taksonomiczne.

Schemat punktowania
1 p. za stwierdzenie, e opisane dzicioy s klasyfikowane w rnych rodzajach i poprawne
uzasadnienie, odnoszce si do rnych rodzajowych nazw aciskich.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Gatunki te klasyfikowane s w dwch rodzajach, poniewa:
maj odmienny pierwszy czon nazwy aciskiej.
wiadcz o tym ich odmienne aciskie nazwy rodzajowe (Picoides i Dendrocopos).
dzicio trjpalczasty naley do rodzaju Picoides, a biaogrzbiety do rodzaju Denrocopos.
maj rne nazwy rodzajowe.
Uwaga:
Odpowied nie moe si odnosi do epitetw gatunkowych, poniewa na podstawie dwch
rnych epitetw gatunkowych nie mona okreli, czy gatunki nale do jednego,
czy do dwch rodzajw.

Strona 31 z 35

22.2. (01)
Wymagania oglne
IV Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie
informacji. Zdajcy odczytuje []
i przetwarza informacje.
I Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy [...]
przedstawia i wyjania zalenoci midzy
organizmem a rodowiskiem [].

Wymagania szczegowe
VII. Ekologia.
4. Struktura i funkcjonowanie ekosystemu.
Zdajcy:
3) okrela rol zalenoci pokarmowych
w ekosystemie, przedstawia je w postaci
acuchw [] pokarmowych [...].

Schemat punktowania
1 p. za poprawne zapisanie acucha z wykorzystaniem nazw organizmw podanych
w tekcie.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
wierk /joda / drzewo iglaste kornik dzicio trjpalczasty jastrzb / kuna
Uwaga:
Nie uznaje si acuchw pokarmowych z pierwszym ogniwem drzewo (to nie jest nazwa
organizmu / taksonu), ani drzewo liciaste lub sosna bo na nich, wedug tekstu, ten
dzicio nie eruje.
Nie uznaje si acuchw pokarmowych ze strzakami skierowanymi w niewaciw stron lub
bez strzaek.
22.3. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[...], formuuje i przedstawia opinie
zwizane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty.
I Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy [...]
przedstawia i wyjania procesy i zjawiska
biologiczne, [...] przedstawia i wyjania
zalenoci midzy organizmem
a rodowiskiem [].
IV Poszukiwanie, wykorzystanie
i tworzenie informacji. Zdajcy odczytuje
[] i przetwarza informacje.

Wymagania szczegowe
VII. Ekologia.
3. Zalenoci midzygatunkowe. Zdajcy:
1) przedstawia rdo konkurencji
midzygatunkowej, jakim jest korzystanie
przez rne organizmy z tych samych zasobw
rodowiska.
4. Struktura i funkcjonowanie ekosystemu.
Zdajcy:
3) okrela rol zalenoci pokarmowych
w ekosystemie [].

Schemat punktowania
1 p. za wyjanienie odnoszce si do erowania na rnych drzewach (iglaste i liciaste lub
ywe i martwe) lub odywiania si rnymi gatunkami owadw.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Strona 32 z 35

Przykadowe rozwizania
Dzicioy te nie konkuruj ze sob, poniewa:
oba te gatunki zdobywaj pokarm na rnych rodzajach drzew / ywi si owadami
erujcych na rnych rodzajach drzew: jeden gatunek na liciastych, drugi na iglastych.
pokarmowe nisze ekologiczne tych gatunkw nie pokrywaj si: jeden gatunek ywi si
owadami wystpujcymi na drzewach liciastych, a drugi owadami, ktre eruj
na drzewach iglastych.
Uwaga:
Nie uznaje si odpowiedzi odnoszcych si wycznie do odywiania si rnymi stadiami
rozwojowymi owadw, np. larwami i stadiami dorosymi.
22.4. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[].
VI. Postawa wobec przyrody
i rodowiska. Zdajcy rozumie znaczenie
ochrony przyrody i rodowiska oraz zna
i rozumie zasady zrwnowaonego
rozwoju.

Wymagania szczegowe
VIII. Rnorodno biologiczna Ziemi.
Zdajcy:
6) uzasadnia konieczno stosowania ochrony
czynnej dla zachowania wybranych gatunkw
i ekosystemw.
IV etap edukacyjny zakres podstawowy.
2. Rnorodno biologiczna i jej zagroenia.
Zdajcy:
6) przedstawia rnic midzy ochron biern
a czynn [].

Schemat punktowania
1 p. za waciwe okrelenie rodzaju ochrony dla wszystkich trzech przykadw dziaa.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
1. B, 2. B, 3. C
Zadanie 23. (02)
23.1. (01)
Wymagania oglne
I. Poznanie wiata organizmw
na rnych poziomach organizacji ycia.
Zdajcy [] wyjania procesy
i zjawiska biologiczne [].
VI. Postawa wobec przyrody
i rodowiska. Zdajcy rozumie
znaczenie ochrony przyrody
i rodowiska [].

Wymagania szczegowe
VII. Ekologia.
1. Nisza ekologiczna. Zdajcy:
3) przedstawia rol organizmw o wskim
zakresie tolerancji na czynniki rodowiska
w monitorowaniu jego zmian, zwaszcza
powodowanych przez dziaalno czowieka,
podaje przykady takich organizmw
wskanikowych.

Strona 33 z 35

Schemat punktowania
1 p. za wskazanie (A) organizmw o wskim zakresie tolerancji i poprawne uzasadnienie (1.)
odnoszce si do szybkiej reakcji na zmiany czynnika w rodowisku (wynikajce
z wskiego zakresu tolerancji).
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Rozwizanie
A1
23.2. (01)
Wymagania oglne
V. Rozumowanie i argumentacja.
Zdajcy objania i komentuje informacje
[] formuuje i przedstawia opinie
zwizane z omawianymi zagadnieniami
biologicznymi, dobierajc racjonalne
argumenty.
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia. Zdajcy []
wyjania procesy i zjawiska biologiczne
[].
VI. Postawa wobec przyrody i rodowiska.
Zdajcy rozumie znaczenie ochrony
przyrody i rodowiska [].

Wymagania szczegowe
IV. Przegld rnorodnoci organizmw
10. Grzyby. Zdajcy:
5) przedstawia budow i tryb ycia grzybw
porostowych; okrela ich znaczenie jako
organizmw wskanikowych.
VII. Ekologia.
1. Nisza ekologiczna. Zdajcy:
3) przedstawia rol organizmw o wskim
zakresie tolerancji na czynniki rodowiska
w monitorowaniu jego zmian, zwaszcza
powodowanych przez dziaalno czowieka,
podaje przykady takich organizmw
wskanikowych.

Schemat punktowania
1 p. za prawidowe wyjanienie, uwzgldniajce bioindykacj zanieczyszczenia powietrza
SO2 / tlenkami siarki oraz rn wraliwo rnych gatunkw porostw na to
zanieczyszczenie lub ich niewystpowanie na terenach o wysokim zanieczyszczeniu
SO2.
0 p. za odpowied, ktra nie spenia powyszych wymaga, lub za brak odpowiedzi.
Przykadowe rozwizania
Rne gatunki porostw wykazuj rn tolerancj na zanieczyszczenie powietrza
tlenkami siarki, dlatego na podstawie ich skadu gatunkowego na okrelonym obszarze
mona okreli stopie zanieczyszczenia SO2.
Porosty s organizmami wraliwymi na zanieczyszczenie powietrza SO2 na podstawie
wystpowania okrelonych gatunkw lub ich braku mona okreli stan zanieczyszczenia
powietrza tymi zwizkami (skala porostowa).
Porosty s wraliwe na poziom stenia tlenkw siarki w atmosferze. Jeli jest wysokie
porosty tam nie wystpuj.

Strona 34 z 35

Zadanie 24. (02)

Wymagania oglne

Wymagania szczegowe

VI. Postawa wobec przyrody i rodowiska.

Zdajcy rozumie znaczenie ochrony przyrody
i rodowiska oraz zna i rozumie zasady
zrwnowaonego rozwoju [].
I. Poznanie wiata organizmw na rnych
poziomach organizacji ycia.
[] wskazuje rda rnorodnoci
biologicznej i jej reprezentacj na poziomie
genetycznym, gatunkowym i ekosystemw.

IV etap edukacyjny zakres podstawowy.

2. Rnorodno biologiczna i jej
zagroenia. Zdajcy:
6) [] przedstawia prawne formy ochrony
przyrody w Polsce [...].
IV etap edukacyjny zakres rozszerzony.
VIII. Rnorodno biologiczna Ziemi.
Zdajcy:
4) przedstawia wpyw czowieka
na rnorodno biologiczn [].

Schemat punktowania
2 p. za przyporzdkowanie dwch waciwych nazw do opisw form ochrony.
1 p. za przyporzdkowanie waciwej nazwy tylko do jednej formy ochrony przyrody.
0 p. za kad inn odpowied lub za brak odpowiedzi
Rozwizanie
1. D
2. G

Strona 35 z 35