"Giaura" G.

Byrona:
Giaur jako byroniczny typ bohatera romantycznego:
- szczliwy w modoci, zdolny do wielkiej mioci, kochajcy gorco brank tureck Leil,
pierwsz on spord on baszy Hassana, wzajemnie przez ni kochany, przey swe dni
"obfite w rozkosz", lecz "podniejsze w ble",
- stay w uczuciach, kocha tylko ten jeden raz przez cae ycie , nawet wwczas, gdy obiekt
mioci - Leila - ju nie yje; mier ukochanej nie zmienia jego uczucia, nie zmniejsza blu z
powodu jej braku (rwnie czas nie koi jego rozpaczy i nie leczy go "z tej choroby"); przeywa
stracone szczcie , wci o niej rozmyla i przeladuje go myl o jej cierpieniu w chwili mierci,
- nie umiera z rozpaczy po mierci ukochanej, yje dalej, najpierw, aby si zemci na Hassanie,
a pniej, aby doy swych dni, nie widzc dla siebie adnej przyszoci. I yje dalej tylko t
mioci i nie prbuje jej niczym zastpi
- z jego punktu widzenia niewierna zasugiwaa na mier i on w takim przypadku postpiby
podobnie jak Hassan
- nieprzecitna indywidualno; wielkiego umysu i serca, inny od otoczenia,
tajemniczy, zamknity w sobie, milczcy; nie znamy jego dziejw, pochodzenia, nawet imienia
(muzumanie nazywali go Giaurem, czyli niewiernym, bo tak nazywali chrzecijan), nie wiemy,
dlaczego przyby do Grecji, jak trafi do haremu Hassana, w ktrym przebywa i co robi w okresie
od zabjstwa Hassana do momentu schronienia si w klasztorze, samotny, wyobcowany
(przebywa wrd muzumanw, obcych mu ludzi pod wzgldem kultury i wyznania), stronicy od
ludzi; sam decyduje o swojej samotnoci, odsuwa si od ludzi
i wiata, nie akceptujc go takim, jakim on jest; ucieka w samotno ze swoj zemst, rozpacz,
mioci, aby zaakcentowa wielko wasnych uczu i wszechstronn wolno jednostki,
- zbuntowany, skcony ze wiatem, skrzywdzony, zawzity, peen nienawici do caego wiata,
protestuje przeciwko niemu, gardzi nim, wypowiada walk krzywdzie i niesprawiedliwoci
panujcej na wiecie, amie jego prawa, podchodzc do ycia egoistycznie, wbrew zasadom
moralnym; skrzywdzona zostaje jego ambicja, zadranita duma, jest obciony wiadomoci
swego za,
- zrozpaczony, cierpicy, rozdarty wewntrznie, zamany, nieszczliwy; rozpacza i cierpi z
powodu straty ukochanej, uwaajc, e wraz z jej mierci straci wszystko; wypalony
wewntrznie, niepocieszony w cierpieniu; jego rozpacz popycha go do zemsty na Hassanie, staje
si mcicielem swej krzywdy, ale zabjstwo Hassana nie koi jego rozpaczy, nie przynosi mu
spokoju, pociechy ani ulgi, rodzi kolejne rozterki wewntrzne,
- przywdziewa habit nie z powoania ani dla pokuty, nie wypenia obowizkw religijnych, nie
oczekuje niczego, nie wierzy w nic, odtrci od siebie Boga, odstpujc od wiary chrzecijaskiej,
nie auje zmarnowanego losu ani popenionych czynw, mwi: "ybym tak, jak yem" - gdyby
y drugi raz,
- przedmiertna spowied, obrazujcajego wielk mio i cierpienie, nie jest spowiedzi w
cisym znaczeniu religijnym, lecz lirycznym monologiem wewntrznym, przejmujcym
opowiadaniem o stanie jego duszy,
- tragiczny, ponis klsk i do samej mierci nie zazna ju nigdy spokoju, ukojenia ani
pocieszenia.
Byron twrc powieci poetyckiej:
- pierwszy w literaturze europejskiej opowiedzia si za cakowit swobod twrcz, otwierajc
drog dla caej twrczoci romantycznej w Europie i jego uznano za twrc powieci poetyckiej
nowego typu, okrelajc j mianem byronicznej (przed nim pisa powieci poetyckie Walter Scott,
lecz miay one jak w klasycymie przejrzyst konstrukcj i zachowan chronologi zdarze,
przypominajc form i treci rozbudowane ballady),
- zapoyczony od W. Scotta gatunek powieci poetyckiej i rozwinity przez Byrona ("Giaur",
"Korsarz", "Lara") sta si charakterystycznym gatunkiem literackim dla caego romantyzmu
europejskiego.
Cechy poetyckiej powieci byronicznej:
- poczenie elementw epickich i lirycznych (tzw. synkretyzm rodzajowy), nasycenie fabuy
utworu elementami dramatycznymi i silnym subiektywizmem oraz wprowadzenie narratora (kilku),
np. we wstpie przemawia autor, a sam akcj opowiada ju kto inny, jest kilku narratorw muzumanin, przewonik i sam Giaur (spowied),

- kompozycja utworu luna, fragmentaryczna, pena niedomwie, zagadek i tajemnic; celowe

zacieranie przez Byrona jasnoci konstrukcji utworu w celu pobudzenia wyobrani czytelnika - np.
niejasne s informacje odnonie bohatera tytuowego, statku piratw, odzi rybackiej czy
pdzcego na czarnym koniu jedca,
- zakcenie chronologii zdarze, ukazanie wydarze nie po kolei (tzw. inwersja czasowa fabuy),
np. opis opustoszaego domu po mierci Hassana, a dopiero pniej utopienie Leili, opis wyprawy
Hassana i jego bitwa z Giaurem,
- charakterystyczny typ bohatera tzw. byronicznego, tj. bohater tragiczny, nieszczliwy,
tajemniczy, samotny, dumny, rozdarty wewntrznie, zbuntowany, skcony ze wiatem i
owadnity silnymi namitnociami,
nastrj grozy, niesamowitoci i tajemniczoci; ponure wydarzenia dziej si pod oson nocy, np.
utopienie Leili, przywiezienie przez posaca wieci matce o mierci Hassana, orientalizm (orient
= wschd); wprowadzenie do utworu tematyki, obyczajw, strojw i sownictwa egzotycznego, np.
historia o Giaurze i Leili zaczerpnita z opowiadania pewnego czowieka z kawiarni wschodniej,
ukaranie niewiernej przez zatopienie zgodnie z tureckim zwyczajem, emir w zielonym stroju,
Giaur w stroju albaskim, sownictwo - bajram, emir, basza, odaliska, ramazan, derwisz, dziryt.
Byronizm - romantyczna postawa stworzona przez Byrona w jego poematach i uzewntrzniona
w jego wasnej - buntowniczej, krytycznej i ironicznej postawie wobec wiata; bajronizm cechuje:
bunt, rozpacz, tajemniczo, osamotnienie, rozdarcie wewntrzne, mocne akcentowanie
problemu mioci, skcenie ze wiatem, amanie jego praw. nieprzecitno i tra
gizm. Byron uksztatowa:
- wzorzec osobowy romantycznego poety jako jednostki o nieprzecitnej indywidualnoci, ale
nieszczliwej, skconej z otoczeniem i samotnie walczcej o prawa dla innych,
- nowego typu bohatera romantycznego zwanego byronicznym,
-> model romantycznej mioci - wielkiej, jednej na cae ycie, nieszczliwej i zakoczonej
tragicznie,
- nowe romantyczne gatunki literackie jak: powie poetycka, poemat dygresyjny, poemat
satyryczno-polityczny i dramat filozoficzny. Byron wywar ogromny wpyw na czoowych poetw
europejskich swojej epoki, w tym rwnie i polskich (Mickiewicza, Sowackiego, Goszczyskiego,
Malczewskiego).