Kwasy

1. Poznajemy elektrolity i nieelektrolity

ZWIZKI CHEMICZNE, DZIELIMY NA:
ZWIZKI ORGANICZNE
Zwizki wgla, oprcz: tlenkw wgla, kwasu wglowego, wglikw i
wglanw
Np. Glicerol (gliceryna), sacharoza (cukier), kwas etanowy (kwas
octowy)
ZWIZKI NIEORGANICZNE
Tlenki
Wodorotlenki
Kwasy
Sole
Inne
Elektrolity zwizki chemiczne, ktrych
przewodnictwa prdu elektrycznego.

roztwory

wodne

zdolne

do

Nieelektrolity zwizki chemiczne, ktrych roztwory wodne nie przewodz prdu

elektrycznego.
Zastosowania elektrolitw: oczyszczanie metali, galwanizacja (chromowanie,
niklowanie, posrebrzanie i cynowanie), otrzymywanie glinu.
Wskaniki substancje, ktre zmieniaj barw w zalenoci od odczynu roztworu
(kwasowego, zasadowego lub obojtnego).
Rodzaj zwizku
chemicznego

Oran metylowy
(methyl orange)

Fenoloftaleina
(phenolophtaleine
)

Kwas
Zasada
Obojtny roztwr

Czerwony
ty
Pomaraczowy

Bezbarwna
Malinowa
Bezbarwna

Papierek
uniwersalny
(universal
indicator)
Czerwony
Zielony
ty

2. Poznajemy kwasy
Kwasy dzielimy na tlenowe (posiadaj atom tlenu w czsteczce) i beztlenowe
(nie posiadaj atomu tlenu w czsteczce).
Wzr oglny kwasw:

HnR
Wodr kwasowy

Reszta kwasowa

Wartociowo reszty kwasowej

Wszystkie kwasy przewodz prd elektryczny

2.1Kwas chlorowodorowy
a) Podstawowe informacje
Kwas beztlenowy
Wzr sumaryczny: HCl
Otrzymywanie kwasu solnego podczas reakcji soli kamiennej (NaCl) ze
stonym kwasem siarkowym (V).
Spalanie wodoru w chlorze, lub chlorowanie zwizkw organicznych.
Otrzymywanie poprzez rozpuszczenie chlorowodoru w wodzie (tlenku
kwasowego):

2 HCl
H 2 O HCl(aq)

H2 + Cl2
HCl

(g)

Kwas solny wystpuje w soku odkowym, odgrywa wan rol w

procesach trawiennych.

b) Waciwoci HCl(aq)
Fizyczne:

Ciecz
Bezbarwny
Roztwr stony dymi na powietrzu
Ma gsto wiksz od wody

Chemiczne:
Kwas nieorganiczny
Kwas beztlenowy
rcy
c)

Zastosowania
W geologii do analizy materiaw
Oczyszczanie powierzchni metali
Przemys cukierniczy, farmaceutyczny
Produkcja barwnikw i tworzyw sztucznych
Przemys wkienniczy

2.2Kwas siarkowodorowy
a) Podstawowe informacje
Kwas beztlenowy
Wzr sumaryczny: H2S
Otrzymywanie kwasu siarkowodorowego poprzez rozpuszczanie
siarkowodoru w wodzie:
FeS + 2 HCl

FeCl2 + H2S

Synteza wodoru i siarki:

H2 + S
H2S(g)

H2S

H 2 O

H2S(aq)

Powstaje w procesach rozkadu gnilnego jajek, wystpuje w gazach

wulkanicznych i niektrych wodach mineralnych

Kwas bardzo saby, reakcje odwracalne

Inne nazwy: siarczek diwodoru, sulfan, siarkowodr

b) Waciwoci
Fizyczne:
Ciecz
Bezbarwny
Ciszy od powietrza
Chemiczne:
Nieorganiczny kwas beztlenowy
Wydziela ostry zapach zgniych jaj
Trujcy
c) Zastosowania
Woda nasycona siarkowodorem jest wykorzystywana do badania
analitycznego kationw metali cikich.
Uywany w medycynie (pijalnie wd mineralnych)
W przemyle kosmetycznym do redukcji depilatorw kosmetycznych
Siarkowodr jest wykorzystywany do produkcji siarki.
2.3Kwas siarkowy (VI)
a) Podstawowe informacje
Kwas tlenowy
Wzr sumaryczny: H2SO4
Otrzymuje si go podczas czenia tlenku kwasowego z wod:
SO3 + H2O

H2SO4

b) Waciwoci
Fizyczne:
Oleista ciecz (oleum)
Bezbarwny
Higroskopijny
Gsto wiksza od wody
Chemiczne:
Silnie rca
Kwas tlenowy
Bezwonny
Zwgla substancje organiczne
c)

Zastosowania
Akumulatory oowiowe jako elektrolit
Produkcja lekw, np. polopiryny
Produkcja jedwabiu sztucznego, delikatnych tkanin
Oczyszczanie olejw, nafty i parafiny
Osuszanie gazw
rodki czystoci
Karoserie samochodw oczyszcza si H2SO4 przed malowaniem

d) Pojcia
Tlenek kwasowy tlenek niemetalu (najczciej), ktry w reakcji z
wod tworzy kwas. Wartociowo niemetalu w kwasie i w tym
tlenku jest taka sama.
Kwas tlenowy kwas, ktrego czsteczka zawiera atomy tlenu.

2.4Kwas siarkowy (IV)

a) Podstawowe informacje
Kwas tlenowy
Wzr sumaryczny: H2SO3
Otrzymuje si go poprzez spalanie siarki w probwce:
S + O2

SO2 + H2O

SO2

H2SO3

b) Waciwoci
Fizyczne:
Ciecz
Bezbarwny
Chemiczne:
Nieorganiczny kwas tlenowy
Ma waciwoci bielce
Nietrway atwo ulega rozkadowi
Ma charakterystyczny zapach tlenku siarki (IV)
Trujcy
c) Zastosowania
Przemys wkienniczy, dziki ich waciwociom bielcym (bielenie papieru
albo weny)
Rolnictwo tworzenie nawozw sztucznych
Przemys chemiczny do produkcji innych kwasw: HCl, H 3PO4, HF
Dezynfekcja waciwoci bakteriobjcze (np. kiszonek, piwnic, stajni,
kurnikw)
2.5Kwas azotowy (V)
a) Podstawowe informacje
Kwas tlenowy
Wzr sumaryczny: HNO3
Otrzymuje si go poprzez poczenie tlenku kwasowego z wod:
N2O5 + H2O

2 HNO3

b) Waciwoci
Fizyczne:
Ciecz
Bezbarwny
Ma gsto okoo 1,5 raza wiksz od gstoci wody
Chemiczne:

Nieorganiczny kwas tlenowy

Ma charakterystyczny ostry zapach
rcy
Powoduje knicie biaek w reakcji ksantoproteinowej (reakcja
charakterystyczna biaek ze stonym roztworem kwasu azotowego
(V)
Ma silne waciwoci utleniajce

c) Zastosowania
Jest skadnikiem paliw rakietowych
Do produkcji nitrogliceryny lek stosowany w chorobach ukadu krenia i
serca
Do produkcji perfum
Produkcja farb i lakierw do drewna
Kwas azotowy stosuje si do nawozw sztucznych
2.6Kwas wglowy
a) Podstawowe informacje
Kwas tlenowy
Wzr sumaryczny: H2CO3
Otrzymuje si go poprzez wlanie kwasu solnego do wglanu wapnia:

H2CO3

CO2 + H2O

b) Waciwoci
Fizyczne:
Ciecz
Bezbarwny
Chemiczne:
Nieorganiczny kwas beztlenowy
Bezwonny
Nietrway atwo ulega rozkadowi
c)

Zastosowania
Woda gazowana
Synteza wglanw
Kpiele kwasowglowe leczce choroby skrne
Reakcje chemiczne w laboratoriach

2.7Kwas fosforowy (V)

a) Podstawowe informacje
Kwas tlenowy
Wzr sumaryczny: H3PO4
Otrzymuje si go poprzez spalanie fosforu w probwce z powietrzem i
wod:
P4 + 5 O2

P4O10 + H2O

P4O10

4 H3PO4

b) Waciwoci
Fizyczne:
Substancja staa
Bezbarwny
Krystaliczny
Dobrze rozpuszcza si w wodzie (skadnik np. coca coli, ktra
rozpuszcza szkliwo zbw, a take odrdzewia)
Chemiczne:
Nieorganiczny kwas tlenowy
Dziaa dranico na skr i bony luzowe
c)

Zastosowania
Skadnik preparatw do czyszczenia obrczy w samochodzie
Preparaty stomatologiczne (porcelana i cement dentystyczny)
Nawozy sztuczne
Skadnik Coca Coli
Zakwaszanie galaretek

3. Proces dysocjacji jonowej kwasw

Dysocjacja rozpad czsteczek elektrolitw na jony dodatnie (kationy) i
ujemne (aniony), pod wpywem czsteczek wody.
Kwasy takie substancje, ktre dysocjuj w roztworze wodnym na kationy
wodoru i aniony reszty kwasowej.
Dysocjacja elektrolityczna zachodzi dziki obecnoci elektrolitw, czyli
najczciej wody
Dysocjacja termiczna przebiega na skutek rozpadu przebiegajcego w
odpowiednio wysokiej temperaturze
3 teorie kwasowo zasadowe: Svante Arrhenius, Bronsted Lowry, Levis
Strzaki w obie strony podczas dysocjacji w przypadku kwasw sabych
Wzr oglny:
HnR

H+ + Rn-

Kwasy mocne:
o
o
o
o
o
o
o
o

HCl
HBr
HJ
HNO3
H2SO4
HClO4
HMnO4
H2CrO7 (dichromowy VI)

Kwasy sabe:
o

HF

o
o
o
o
o
o
o
o
o

H2S
HNO2
H2SO3
HClO
HClO2
HClO3
H3PO4
HPO3
HCn (cyjanowodorowy)

Pojcie stopnia dysocjacji (dissociation gradient):

Stopie dysocjacji jest wielkoci okrelajc stosunek liczby czsteczek
zdysocjowanych do cakowitej liczby czsteczek. Wedug teorii Areniusza
kwasem bdziemy nazywa tak substancj zdoln do odczenia kationu
wodoru i anionu reszty kwasowej w roztworze wodnym.

4. Podsumowanie dziau i pytania

Elektrolity to substancje ulegajce dysocjacji jonowej po rozpuszczeniu w
wodzie lub stopnieniu. Roztwory elektrolitw przewodz prd elektryczny.
Wskaniki to substancje, ktre zmieniaj barw w zalenoci od odczynu
roztworu.
Kwasy to zwizki chemiczne o wzorze H nR, zbudowane z kationw wodoru i
anionw reszty kwasowej. Kwasy s elektrolitami; w roztworach
wodnych dysocjuj na kationy wodoru i aniony reszt kwasowych, w
zwizku z tym maj takie same waciwoci ich wodne roztwory przewodz
prd elektryczny i barwi tak samo dany wskanik.
Kwasy beztlenowe to m.in. kwas chlorowodorowy (o nazwie potocznej kwas
solny) oraz kwas siarkowodorowy.
Czsteczki kwasw beztlenowych nie zawieraj atomw tlenu.
Kwane opady to bardzo negatywne zjawisko, powodujce degradacj
rodowiska przyrodniczego. Wywouje je obecno w atmosferze tlenkw: CO 2,
SO2, NO, NO2. Tlenki te reaguj z wod, w wyniku czego powstaj opady o
odczynie lekko kwasowym.