Tytu oryginau: Excel 2013 Bible

Tumaczenie: Piotr Cielak

z wykorzystaniem fragmentw Excel 2010 PL. Biblia w tumaczeniu Daniela Kaczmarka
ISBN: 978-83-246-7870-9
Copyright 2013 by John Wiley & Sons, Inc., Indianapolis, Indiana.
All Rights Reserved.
This translation published under license with the original publisher John Wiley & Sons, Inc.
Translation copyright 2013 by Helion S.A.
No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by
any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise without either the prior
written permission of the Publisher.
Wiley and the Wiley logo are trademarks or registered trademarks of John Wiley & Sons, Inc., in the United
States and other countries, and may not be used without written permission. Microsoft and Excel are
registered trademarks of Microsoft Corporation. All other trademarks are the property of their respective
owners. John Wiley & Sons, Inc. is not associated with any product or vendor mentioned in this book.
Wszelkie prawa zastrzeone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie caoci lub fragmentu niniejszej publikacji
w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metod kserograficzn, fotograficzn, a take
kopiowanie ksiki na noniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich
niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki wystpujce w tekcie s zastrzeonymi znakami firmowymi bd towarowymi ich wacicieli.
Autor oraz Wydawnictwo HELION dooyli wszelkich stara, by zawarte w tej ksice informacje byy
kompletne i rzetelne. Nie bior jednak adnej odpowiedzialnoci ani za ich wykorzystanie, ani za zwizane
z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION
nie ponosz rwnie adnej odpowiedzialnoci za ewentualne szkody wynike z wykorzystania
informacji zawartych w ksice.
Wydawnictwo HELION
ul. Kociuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl
WWW: http://helion.pl (ksigarnia internetowa, katalog ksiek)
Drogi Czytelniku!
Jeeli chcesz oceni t ksik, zajrzyj pod adres
http://helion.pl/user/opinie/ex13bi_ebook
Moesz tam wpisa swoje uwagi, spostrzeenia, recenzj.
Pliki z przykadami omawianymi w ksice mona znale pod adresem:
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip
Printed in Poland.
Pole ksik na Facebook.com

Ksigarnia internetowa

Kup w wersji papierowej

Lubi to! Nasza spoeczno

Oce ksik

Rzut oka na ksik

O autorze ...................................................................................... 25
Podzikowania ............................................................................. 26
Wstp ............................................................................................ 27

Cz I Podstawowe informacje o Excelu .................................... 31

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela ............................................................. 33
Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu ........................... 55
Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach ........................................... 73
Rozdzia 4. Komrki i obszary komrek ......................................................... 89
Rozdzia 5. Tabele .......................................................................................... 115
Rozdzia 6. Formatowanie arkusza .............................................................. 129
Rozdzia 7. Pliki Excela .................................................................................. 151
Rozdzia 8. Tworzenie i zastosowanie szablonw ....................................... 165
Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy ................................................................... 173

Cz II Formuy i funkcje ........................................................... 191

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji ............................................ 193
Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem .................................. 221
Rozdzia 12. Data i czas ................................................................................... 237
Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj ................................ 263
Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci .......................... 285
Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych ...................... 301
Rozdzia 16. Obliczenia rne ......................................................................... 321
Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych ..................................... 333
Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi ............................................ 351

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki ...................................... 369

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw ............................ 371
Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw ........................ 401

Excel 2013 PL. Biblia

Rozdzia 21. Wizualizacja danych przy uyciu formatowania warunkowego .. 439

Rozdzia 22. Tworzenie wykresw przebiegu w czasie ................................ 457
Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy ................................ 469

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela ............................. 489

Rozdzia 24. Dostosowywanie interfejsu uytkownika Excela ..................... 491
Rozdzia 25. Uywanie niestandardowych formatw liczbowych ............... 499
Rozdzia 26. Sprawdzanie poprawnoci danych ............................................ 513
Rozdzia 27. Tworzenie i stosowanie konspektw ....................................... 523
Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy ................................................. 531
Rozdzia 29. Wsppraca programu Excel z internetem ............................... 547
Rozdzia 30. Ochrona danych .......................................................................... 557
Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach .................................... 567

Cz V Analiza danych ............................................................... 591

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych ................................... 593
Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie ....................................... 617
Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych ...................... 635
Rozdzia 35. Analiza co-jeli ............................................................................ 663
Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver ..... 675
Rozdzia 37. Analiza danych za pomoc dodatku Analysis ToolPak ............. 691

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA ........... 701

Rozdzia 38. Podstawowe informacje na temat jzyka programowania
Visual Basic for Applications ..................................................... 703
Rozdzia 39. Tworzenie niestandardowych funkcji arkusza ......................... 727
Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych ................................................... 739
Rozdzia 41. Zastosowanie w arkuszu kontrolek okien dialogowych .......... 757
Rozdzia 42. Praca ze zdarzeniami programu Excel ...................................... 769
Rozdzia 43. Przykady aplikacji napisanych w jzyku VBA ........................... 779
Rozdzia 44. Tworzenie wasnych dodatkw do programu Excel ................ 793

Dodatki ....................................................................................... 801

Dodatek A Spis funkcji arkusza .................................................................... 803
Dodatek B

Skrty klawiszowe stosowane w programie Excel .................. 819

Skorowidz ................................................................................... 825

Spis treci
O autorze ........................................................................................ 25
Podzikowania ............................................................................... 26
Wstp .............................................................................................. 27

Cz I Podstawowe informacje o Excelu .................................... 31

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela ............................................................... 33
Kiedy korzystamy z Excela? ...............................................................................................................33
Nowoci w Excelu 2013 .....................................................................................................................34
Czym s arkusze i skoroszyty? ...........................................................................................................35
Poruszanie si po arkuszu ...................................................................................................................37
Nawigacja za pomoc klawiatury .................................................................................................38
Nawigacja za pomoc myszy ........................................................................................................39
Obsuga Wstki .................................................................................................................................39
Karty Wstki ...............................................................................................................................39
Karty kontekstowe ........................................................................................................................41
Typy polece na Wstce .............................................................................................................41
Obsuga Wstki za pomoc klawiatury .......................................................................................43
Korzystanie z menu podrcznego .......................................................................................................43
Konfigurowanie paska Szybki dostp .................................................................................................44
Okna dialogowe ..................................................................................................................................46
Nawigacja w oknach dialogowych ...............................................................................................46
Zakadki w oknach dialogowych ..................................................................................................47
Zastosowanie okien zada ..................................................................................................................47
Tworzenie pierwszego skoroszytu w Excelu ......................................................................................49
Rozpoczcie pracy ........................................................................................................................49
Wpisywanie nazw miesicy ..........................................................................................................49
Wprowadzanie danych o wysokoci obrotw ...............................................................................49
Formatowanie wartoci .................................................................................................................51
Nadawanie arkuszowi bardziej wyszukanego wygldu ................................................................51
Dodawanie wartoci ......................................................................................................................52
Tworzenie wykresu .......................................................................................................................52
Drukowanie arkusza .....................................................................................................................53
Zapisywanie skoroszytu ................................................................................................................54

Excel 2013 PL. Biblia

Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu ............................. 55
Typy danych uywanych w arkuszu ...................................................................................................55
Wartoci liczbowe ........................................................................................................................55
Tekst .............................................................................................................................................56
Formuy ........................................................................................................................................56
Wprowadzanie tekstu i wartoci do arkusza .......................................................................................57
Wprowadzanie dat i godzin do arkusza ...............................................................................................58
Wprowadzanie dat ........................................................................................................................58
Wprowadzanie godzin ..................................................................................................................59
Modyfikacja zawartoci komrki ........................................................................................................59
Usuwanie zawartoci komrki ......................................................................................................59
Zastpienie zawartoci komrki ....................................................................................................60
Edycja zawartoci komrki ...........................................................................................................60
Przydatne wskazwki dotyczce wprowadzania danych ..............................................................61
Formatowanie liczb .............................................................................................................................67
Automatyczne formatowanie liczb ...............................................................................................67
Formatowanie za pomoc narzdzia Wstka ..............................................................................68
Formatowanie za pomoc skrtw klawiaturowych .....................................................................68
Formatowanie za pomoc okna dialogowego Formatowanie komrek ........................................69
Tworzenie wasnych formatw liczbowych ..................................................................................71
Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach ............................................ 73
Podstawowe zasady pracy z arkuszami ...............................................................................................73
Praca w oknach Excela .................................................................................................................73
Uaktywnianie arkusza ...................................................................................................................75
Dodawanie nowego arkusza do skoroszytu ..................................................................................76
Usuwanie niepotrzebnego arkusza ................................................................................................76
Zmiana nazwy arkusza ..................................................................................................................77
Zmiana koloru karty arkusza ........................................................................................................77
Przenoszenie arkuszy ....................................................................................................................77
Ukrywanie i odkrywanie arkusza ..................................................................................................79
Okrelanie widoku arkusza .................................................................................................................80
Powikszanie i zmniejszanie arkuszy ...........................................................................................80
Ogldanie skoroszytu w wielu oknach ..........................................................................................81
Porwnywanie arkuszy obok siebie ..............................................................................................82
Dzielenie arkusza na okienka ........................................................................................................82
Zachowanie podgldu nagwkw dziki blokowaniu okienek ....................................................83
Kontrola okienek za pomoc okna czujki .....................................................................................84
Praca z wierszami i kolumnami ..........................................................................................................85
Wstawianie wierszy i kolumn .......................................................................................................85
Usuwanie wierszy i kolumn ..........................................................................................................86
Ukrywanie wierszy i kolumn ........................................................................................................87
Zmiana szerokoci kolumn i wysokoci wierszy ..........................................................................87
Rozdzia 4. Komrki i obszary komrek ........................................................... 89
Komrki a obszary komrek ...............................................................................................................89
Zaznaczanie obszarw ..................................................................................................................90
Zaznaczanie caych wierszy i kolumn ...........................................................................................90
Zaznaczanie obszarw niecigych ...............................................................................................91
Zaznaczanie obszarw w kilku arkuszach ....................................................................................92
Zaznaczanie okrelonych typw komrek ....................................................................................94
Zaznaczanie komrek przez wyszukiwanie ..................................................................................96

Spis treci

Kopiowanie i przenoszenie obszarw .................................................................................................97

Kopiowanie za pomoc polece Wstki .....................................................................................98
Kopiowanie za pomoc polece menu ..........................................................................................99
Kopiowanie za pomoc skrtw klawiaturowych .........................................................................99
Kopiowanie lub przenoszenie przy uyciu metody przecignij i upu ..................................100
Kopiowanie do przylegajcych komrek ....................................................................................101
Kopiowanie obszaru komrek do innych arkuszy ......................................................................101
Wklejanie za pomoc schowka Office ........................................................................................102
Wklejanie specjalne ....................................................................................................................103
Zastosowanie okna dialogowego Wklejanie specjalne ...............................................................104
Nadawanie nazw obszarom ...............................................................................................................106
Dodawanie komentarzy do komrek .................................................................................................110
Formatowanie komentarzy .........................................................................................................111
Zmiana ksztatu komentarza .......................................................................................................112
Odczytywanie komentarzy .........................................................................................................113
Drukowanie komentarzy .............................................................................................................113
Ukrywanie i pokazywanie komentarzy .......................................................................................113
Zaznaczanie komentarzy .............................................................................................................114
Edytowanie komentarzy .............................................................................................................114
Usuwanie komentarzy .................................................................................................................114
Rozdzia 5. Tabele ........................................................................................... 115
Czym jest tabela? ..............................................................................................................................115
Tworzenie tabeli ...............................................................................................................................117
Zmiana wygldu tabeli ......................................................................................................................118
Praca z tabelami ................................................................................................................................120
Nawigowanie w obrbie tabeli ....................................................................................................120
Zaznaczanie fragmentw tabeli ..................................................................................................120
Dodawanie nowych wierszy lub kolumn ....................................................................................120
Usuwanie wierszy lub kolumn ....................................................................................................121
Przenoszenie tabeli .....................................................................................................................121
Korzystanie z wiersza sumy ........................................................................................................122
Usuwanie z tabeli powielonych wierszy .....................................................................................123
Sortowanie i filtrowanie tabeli ....................................................................................................123
Zamiana tabeli z powrotem na zakres .........................................................................................128
Rozdzia 6. Formatowanie arkusza ................................................................ 129
Narzdzia suce do formatowania ..................................................................................................129
Zastosowanie narzdzi formatujcych karty Narzdzia gwne .................................................130
Zastosowanie minipaska narzdzi ...............................................................................................130
Zastosowanie okna dialogowego Formatowanie komrek .........................................................131
Stosowanie rnych krojw pisma do formatowania arkuszy ...........................................................132
Zmiana wyrwnania tekstu ...............................................................................................................135
Opcje wyrwnania poziomego ...................................................................................................135
Opcje wyrwnania pionowego ...................................................................................................136
Zawijanie i zmniejszanie tekstu ..................................................................................................137
Scalanie komrek arkusza ..........................................................................................................137
Obracanie tekstu .........................................................................................................................138
Okrelanie kierunku tekstu .........................................................................................................139
Kolory i cieniowanie .........................................................................................................................139
Obramowanie i krawdzie ................................................................................................................140
Dodawanie grafiki w tle arkusza .......................................................................................................142

Excel 2013 PL. Biblia

Nadawanie nazw stylom w celu uproszczenia formatowania ...........................................................143
Stosowanie stylw ......................................................................................................................143
Modyfikowanie istniejcego stylu ..............................................................................................144
Tworzenie nowych stylw ..........................................................................................................145
Dodawanie stylw z innych arkuszy ...........................................................................................146
Zapisywanie stylw w szablonach ..............................................................................................146
Motywy dokumentu ..........................................................................................................................146
Uycie motywu ...........................................................................................................................148
Dostosowywanie motywu ...........................................................................................................148
Rozdzia 7. Pliki Excela .................................................................................... 151
Tworzenie nowego skoroszytu ..........................................................................................................151
Otwieranie istniejcych skoroszytw ................................................................................................152
Filtrowanie nazw plikw ............................................................................................................153
Zmiana sposobu wywietlania plikw ........................................................................................154
Zapisywanie skoroszytu ....................................................................................................................154
Autoodzyskiwanie .............................................................................................................................155
Odzyskiwanie wersji biecego skoroszytu ................................................................................156
Odzyskiwanie danych, ktre nie zostay zapisane ......................................................................156
Konfigurowanie Autoodzyskiwania ...........................................................................................156
Zabezpieczanie skoroszytu hasem ...................................................................................................157
Organizacja plikw ...........................................................................................................................157
Inne ustawienia informacji o skoroszycie .........................................................................................159
Sekcja Ochrona skoroszytu .........................................................................................................159
Sekcja Sprawdzanie skoroszytu ..................................................................................................160
Sekcja Tryb zgodnoci ................................................................................................................160
Zamykanie skoroszytw ...................................................................................................................160
Zabezpieczenie efektw pracy ..........................................................................................................161
Zgodno plikw Excela ...................................................................................................................161
Sprawdzanie zgodnoci ...............................................................................................................161
Formaty plikw Excela 2013 ......................................................................................................162
Zapisywanie pliku, ktry bdzie przetwarzany za pomoc wczeniejszej wersji Excela ............163
Rozdzia 8. Tworzenie i zastosowanie szablonw ........................................ 165
Szablony Excela ................................................................................................................................165
Przegldanie szablonw ..............................................................................................................165
Tworzenie skoroszytu przy uyciu szablonu ..............................................................................166
Modyfikowanie szablonu ............................................................................................................167
Niestandardowe szablony Excela ......................................................................................................168
Szablony domylne .....................................................................................................................168
Tworzenie szablonw niestandardowych ...................................................................................170
Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy ..................................................................... 173
Proste drukowanie .............................................................................................................................173
Zmiana widoku strony ......................................................................................................................174
Widok normalny .........................................................................................................................175
Widok ukadu stron .....................................................................................................................176
Podgld podziau stron ................................................................................................................176
Dostosowywanie typowych ustawie strony .....................................................................................178
Wybieranie drukarki ...................................................................................................................179
Okrelanie obszaru drukowania ..................................................................................................179
Zmiana orientacji strony .............................................................................................................180
Okrelanie rozmiaru papieru .......................................................................................................180

Spis treci

Drukowanie kilku kopii arkusza .................................................................................................180

Konfigurowanie marginesw strony ...........................................................................................180
Podzia na strony ........................................................................................................................181
Drukowanie tytuw wierszy i kolumn .......................................................................................182
Skalowanie wydruku ..................................................................................................................183
Drukowanie linii siatki ................................................................................................................183
Drukowanie nagwkw wierszy i kolumn .................................................................................185
Zastosowanie obrazu ta ..............................................................................................................185
Dodawanie do raportw nagwka lub stopki ...................................................................................185
Wybieranie predefiniowanego nagwka lub stopki ...................................................................185
Elementy kodu nagwka i stopki ...............................................................................................186
Inne opcje nagwka i stopki ......................................................................................................187
Kopiowanie ustawie strony midzy arkuszami ...............................................................................187
Ukrywanie niektrych komrek podczas drukowania ......................................................................188
Blokowanie moliwoci drukowania obiektw .................................................................................188
Tworzenie niestandardowych widokw arkusza ...............................................................................189
Tworzenie dokumentw PDF .....................................................................................................190

Cz II Formuy i funkcje ........................................................... 191

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji ............................................ 193
Podstawowe informacje o formuach ................................................................................................193
Operatory uywane w formuach ................................................................................................194
Pierwszestwo operatorw w formuach ....................................................................................195
Wykorzystywanie funkcji w formuach ......................................................................................197
Wprowadzanie formu do arkusza .....................................................................................................199
Wprowadzanie formu z klawiatury ............................................................................................201
Wprowadzanie formu przez wskazywanie .................................................................................201
Wklejanie do formu nazw obszarw ..........................................................................................202
Wstawianie funkcji do formu ....................................................................................................202
Kilka informacji na temat wstawiania funkcji ............................................................................204
Edytowanie formu ............................................................................................................................204
Odwoywanie si do komrek w formuach ......................................................................................205
Odwoania wzgldne, bezwzgldne i mieszane ..........................................................................205
Zmiana rodzaju odwoania ..........................................................................................................207
Odwoania do komrek znajdujcych si poza arkuszem ...........................................................207
Uycie formu w tabelach .................................................................................................................208
Podsumowywanie danych tabeli .................................................................................................209
Zastosowanie formu w tabeli .....................................................................................................210
Odwoywanie si do danych tabeli .............................................................................................211
Poprawianie typowych bdw w formuach ....................................................................................212
Odwoania cykliczne ..................................................................................................................213
Okrelanie momentu przeliczania formu ...................................................................................213
Zaawansowane techniki nadawania nazw .........................................................................................214
Nadawanie nazw wartociom staym ..........................................................................................214
Nadawanie nazw formuom ........................................................................................................215
Cz wsplna obszarw ............................................................................................................216
Przypisywanie nazw do istniejcych odwoa ............................................................................217
Wskazwki dotyczce formu ...........................................................................................................218
Unikanie sztywnego wpisywania wartoci .................................................................................218
Uywanie paska formuy jako kalkulatora ..................................................................................218
Tworzenie dokadnej kopii formuy ............................................................................................219
Przeksztacanie formu w wartoci .............................................................................................219

10

Excel 2013 PL. Biblia

Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem .................................. 221
Kilka sw na temat tekstu ................................................................................................................221
Funkcje tekstowe ..............................................................................................................................222
Kody znakw ..............................................................................................................................222
Porwnanie dwch acuchw znakw ......................................................................................225
czenie kilku komrek ..............................................................................................................225
Wywietlanie sformatowanych wartoci jako tekstu ..................................................................226
Wywietlanie wartoci w formacie Walutowe jako tekstu ..........................................................227
Powtarzanie znaku lub acucha znakw ....................................................................................227
Histogram tekstowy ....................................................................................................................227
Dodawanie znakw do wartoci .................................................................................................228
Usuwanie niepotrzebnych odstpw oraz znakw, ktre nie mog by drukowane ...................229
Zliczanie znakw w acuchu .....................................................................................................229
Zmiana wielkoci liter ................................................................................................................230
Wyodrbnianie znakw z acucha .............................................................................................230
Zastpienie tekstu innym tekstem ...............................................................................................231
Przeszukiwanie acucha znakw ...............................................................................................232
Szukanie i zamienianie cigu w acuchu znakw .....................................................................232
Zaawansowane formuy tekstowe .....................................................................................................233
Zliczanie okrelonych znakw w komrce .................................................................................233
Obliczanie czstotliwoci wystpowania okrelonego fragmentu acucha znakw w komrce ...233
Odnalezienie pierwszego sowa w acuchu znakw ..................................................................233
Odnalezienie ostatniego sowa w acuchu znakw ...................................................................234
Usunicie pierwszego sowa w acuchu ....................................................................................234
Odnalezienie imienia, drugiego imienia oraz nazwiska ..............................................................234
Usuwanie tytuw sprzed nazwisk ..............................................................................................235
Tworzenie angielskich liczebnikw porzdkowych ....................................................................236
Obliczanie liczby wyrazw w komrce ......................................................................................236
Rozdzia 12. Data i czas ................................................................................... 237
W jaki sposb Excel traktuje daty i czas? .........................................................................................237
Omwienie numerw seryjnych dat ...........................................................................................237
Wpisywanie dat ..........................................................................................................................238
Interpretacja numerw seryjnych czasu ......................................................................................240
Wpisywanie pr dnia ..................................................................................................................240
Formatowanie dat i czasw .........................................................................................................241
Problemy z datami ......................................................................................................................242
Funkcje zwizane z datami ...............................................................................................................244
Wywietlanie biecej daty .........................................................................................................244
Wywietlanie dowolnej daty .......................................................................................................245
Wprowadzanie serii dat ..............................................................................................................245
Konwertowanie tekstu na dat ....................................................................................................246
Wyliczanie liczby dni midzy dwiema datami ...........................................................................247
Ustalanie liczby dni roboczych midzy dwiema datami .............................................................247
Zmiana daty o okrelon liczb dni roboczych ...........................................................................248
Obliczanie liczby lat midzy dwiema datami .............................................................................249
Obliczanie wieku osoby ..............................................................................................................249
Wyznaczanie dnia roku ...............................................................................................................249
Wyznaczanie dnia tygodnia ........................................................................................................251
Wyznaczanie numeru tygodnia w roku .......................................................................................251
Wyznaczanie daty ostatniej niedzieli ..........................................................................................251

Spis treci

11

Wyznaczanie pierwszego dnia tygodnia po okrelonej dacie .....................................................251

Wyznaczanie n-tego wystpienia dnia tygodnia w miesicu ......................................................252
Obliczanie dni witecznych .......................................................................................................252
Wyznaczanie ostatniego dnia w miesicu ...................................................................................254
Ustalanie, czy dany rok jest rokiem przestpnym .......................................................................254
Wyznaczanie kwartau roku ........................................................................................................255
Funkcje zwizane z jednostkami czasu .............................................................................................255
Wywietlanie czasu biecego ....................................................................................................255
Wywietlanie dowolnego czasu ..................................................................................................256
Obliczanie rnicy midzy dwoma czasami ...............................................................................256
Sumy czasu wiksze ni 24 godziny ...........................................................................................257
Konwertowanie czasu wojskowego ............................................................................................259
Konwertowanie godzin, minut i sekund z zapisu dziesitnego na wartoci czasu ......................259
Dodawanie godzin, minut lub sekund do okrelonej wartoci czasu ..........................................260
Zaokrglanie wartoci czasu .......................................................................................................260
Praca z wartociami czasu nieoznaczajcymi pory dnia .............................................................261
Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj ................................ 263
Zliczanie i sumowanie komrek arkusza ..........................................................................................263
Podstawowe formuy zliczajce ........................................................................................................265
Wyznaczanie liczby wszystkich komrek ..................................................................................265
Wyznaczanie liczby pustych komrek ........................................................................................266
Wyznaczanie liczby niepustych komrek ...................................................................................266
Wyznaczanie liczby komrek z wartociami liczbowymi ..........................................................266
Wyznaczanie liczby komrek tekstowych ..................................................................................266
Wyznaczanie liczby komrek niezawierajcych tekstu ..............................................................267
Zliczanie wartoci logicznych .....................................................................................................267
Zliczanie wartoci bdw w obszarze ........................................................................................267
Zaawansowane formuy zliczajce ....................................................................................................267
Zliczanie komrek przy uyciu funkcji LICZ.JEELI ...............................................................267
Zliczanie komrek na bazie wielu kryteriw ..............................................................................268
Zliczanie najczciej wystpujcej wartoci ...............................................................................271
Zliczanie wystpie okrelonego tekstu ......................................................................................271
Ustalanie liczby rnych (unikalnych) wartoci w obszarze .......................................................273
Tworzenie rozkadu czstoci .....................................................................................................273
Formuy sumujce .............................................................................................................................277
Sumowanie wszystkich komrek z zakresu ................................................................................277
Liczenie sum skumulowanych ....................................................................................................278
Ignorowanie bdw przy sumowaniu ........................................................................................279
Sumowanie n najwikszych wartoci .........................................................................................280
Sumy warunkowe z jednym kryterium .............................................................................................280
Sumowanie tylko wartoci ujemnych .........................................................................................281
Sumowanie wartoci na podstawie innego obszaru ....................................................................281
Sumowanie wartoci na podstawie porwna tekstw ...............................................................282
Sumowanie wartoci na podstawie porwna dat .......................................................................282
Sumy warunkowe z wieloma kryteriami ...........................................................................................282
Zastosowanie kryterium Oraz .....................................................................................................282
Zastosowanie kryterium Lub ......................................................................................................283
Zastosowanie kryterium Oraz i Lub ............................................................................................283

12

Excel 2013 PL. Biblia

Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci .......................... 285
Wprowadzenie do formu wyszukujcych ........................................................................................285
Funkcje zwizane z wyszukiwaniem ................................................................................................286
Podstawowe formuy wyszukiwania .................................................................................................287
Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO .............................................................................................287
Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO ..............................................................................................288
Funkcja WYSZUKAJ .................................................................................................................289
czne uycie funkcji PODAJ.POZYCJ i INDEKS ................................................................290
Specjalne formuy wyszukujce ........................................................................................................291
Wyszukiwanie dokadnej wartoci ..............................................................................................292
Wyszukiwanie wartoci z lewej strony .......................................................................................293
Przeprowadzanie wyszukiwania z uwzgldnieniem wielkoci liter ............................................293
Wyszukiwanie wartoci w wicej ni jednej tabeli wyszukiwania .............................................294
Ustalanie ocen na podstawie liczby punktw z testu ..................................................................295
Obliczanie redniej oceny z punktw przyznawanych za kursy .................................................295
Wyszukiwanie dwch wartoci ...................................................................................................296
Wyszukiwanie wartoci w dwch kolumnach ............................................................................297
Ustalanie adresu komrki w obszarze na podstawie jej wartoci ................................................298
Wyszukiwanie wartoci najbliszej wartoci szukanej ...............................................................299
Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych ...................... 301
Warto pienidza w czasie ..............................................................................................................301
Obliczenia dla poyczek ...................................................................................................................302
Funkcje Excela do wyliczania informacji o poyczce ................................................................303
Przykad oblicze dla kredytu .....................................................................................................305
Spata zaduenia z karty kredytowej ..........................................................................................306
Tworzenie harmonogramu spaty poyczki ................................................................................307
Podsumowywanie rnych opcji poyczek za pomoc tabel danych .........................................308
Obliczenia dla poyczki z nieregularnymi spatami ....................................................................311
Obliczenia dla inwestycji ..................................................................................................................312
Warto przysza pojedynczego depozytu ..................................................................................312
Warto przysza serii depozytw ...............................................................................................316
Obliczenia dla amortyzacji ................................................................................................................318
Rozdzia 16. Obliczenia rne ......................................................................... 321
Przeliczanie jednostek .......................................................................................................................321
Rozwizywanie trjktw prostoktnych .........................................................................................323
Obliczanie pola, powierzchni, obwodu i objtoci ............................................................................325
Obliczanie pola oraz obwodu kwadratu ......................................................................................325
Obliczanie pola oraz obwodu prostokta ....................................................................................325
Obliczanie pola oraz obwodu koa ..............................................................................................325
Obliczanie pola trapezu ..............................................................................................................325
Obliczanie pola trjkta ..............................................................................................................326
Obliczanie powierzchni oraz objtoci kuli ................................................................................326
Obliczanie powierzchni oraz objtoci szecianu .......................................................................326
Obliczanie powierzchni oraz objtoci prostopadocianu ..........................................................326
Obliczanie powierzchni oraz objtoci stoka ............................................................................326
Obliczanie objtoci walca .........................................................................................................327
Obliczanie objtoci graniastosupa ............................................................................................327
Zaokrglanie liczb .............................................................................................................................327
Proste formuy do zaokrglania ..................................................................................................328
Zaokrglanie do najbliszej wielokrotnoci ................................................................................328

Spis treci

13

Zaokrglanie wartoci walutowych ............................................................................................328

Obsuga kwot uamkowych .........................................................................................................329
Zastosowanie funkcji ZAOKR.DO.CAK oraz LICZBA.CAK ..............................................330
Zaokrglanie do parzystych i nieparzystych liczb cakowitych ..................................................330
Zaokrglanie do n cyfr znaczcych .............................................................................................331
Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych ..................................... 333
Pojcie formu tablicowych ...............................................................................................................333
Formua tablicowa w wielu komrkach ......................................................................................334
Formua tablicowa w jednej komrce .........................................................................................335
Tworzenie staej tablicowej ...............................................................................................................336
Pojcie wymiarw tablicy .................................................................................................................337
Jednowymiarowe tablice poziome ..............................................................................................337
Jednowymiarowe tablice pionowe ..............................................................................................338
Tablice dwuwymiarowe ..............................................................................................................338
Nazywanie staych tablicowych ........................................................................................................339
Praca z formuami tablicowymi ........................................................................................................340
Wpisywanie formuy tablicowej .................................................................................................340
Zaznaczanie zakresu formuy tablicowej ....................................................................................340
Edytowanie formuy tablicowej ..................................................................................................341
Zwikszanie lub zmniejszanie obszaru wielokomrkowej formuy tablicowej ..........................342
Uywanie wielokomrkowych formu tablicowych ..........................................................................342
Tworzenie tablicy na podstawie wartoci z obszaru ...................................................................342
Tworzenie staej tablicowej na podstawie wartoci z obszaru ....................................................343
Przeprowadzanie dziaa na tablicach ........................................................................................343
Stosowanie funkcji w tablicach ..................................................................................................344
Transponowanie tablicy ..............................................................................................................344
Tworzenie tablicy skadajcej si z cigu liczb cakowitych ......................................................345
Uywanie jednokomrkowych formu tablicowych ..........................................................................346
Liczenie znakw w obszarze ......................................................................................................346
Sumowanie trzech najmniejszych wartoci obszaru ...................................................................347
Liczenie komrek tekstowych w zakresie ...................................................................................348
Eliminowanie formu porednich ................................................................................................349
Uywanie staych tablicowych zamiast odwoa do obszaru ......................................................350
Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi ............................................ 351
Praca z jednokomrkowymi formuami tablicowymi .......................................................................351
Sumowanie wartoci z obszaru, w ktrym s bdy ....................................................................351
Liczenie bdw w zakresie ........................................................................................................352
Sumowanie n najwikszych wartoci w zakresie ........................................................................353
Liczenie redniej z wykluczeniem zer ........................................................................................353
Ustalanie, czy okrelona warto wystpuje w obszarze komrek .............................................354
Ustalanie liczby rnic midzy dwoma zakresami .....................................................................355
Zwracanie pozycji najwikszej wartoci z zakresu .....................................................................356
Znajdowanie wiersza n-tego wystpienia wartoci w zakresie ...................................................356
Zwracanie najduszego tekstu z zakresu ...................................................................................357
Ustalanie, czy obszar zawiera prawidowe wpisy .......................................................................357
Sumowanie cyfr liczby cakowitej ..............................................................................................358
Sumowanie wartoci zaokrglonych ...........................................................................................359
Sumowanie kadej n-tej wartoci z zakresu ................................................................................360
Usuwanie z tekstu wszystkich znakw poza cyframi .................................................................361

14

Excel 2013 PL. Biblia

Ustalanie najbliszej wartoci w zakresie ...................................................................................361
Zwracanie ostatniej wartoci z kolumny .....................................................................................362
Zwracanie ostatniej wartoci z wiersza .......................................................................................363
Praca z wielokomrkowymi formuami tablicowymi .......................................................................363
Zwracanie wycznie wartoci dodatnich z zakresu ....................................................................364
Zwracanie niepustych komrek z zakresu ..................................................................................364
Odwracanie kolejnoci komrek w zakresie ...............................................................................365
Dynamiczne porzdkowanie zakresu wartoci ...........................................................................365
Zwracanie listy wartoci unikalnych z danego zakresu ..............................................................366
Wywietlanie kalendarza ............................................................................................................366

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki ...................................... 369

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw ............................ 371
Co to jest wykres? .............................................................................................................................371
Obsuga wykresw w Excelu ............................................................................................................372
Wykresy osadzone ......................................................................................................................373
Arkusze wykresw ......................................................................................................................373
Tworzenie wykresu ...........................................................................................................................374
Tworzenie i dostosowywanie wykresu ..............................................................................................376
Zaznaczanie danych ....................................................................................................................376
Wybieranie typu wykresu ...........................................................................................................376
Eksperymentowanie z rnymi stylami ......................................................................................377
Eksperymentowanie z rnymi ukadami ...................................................................................378
Sprawdzanie innego widoku danych ...........................................................................................379
Sprawdzanie innych typw wykresw ........................................................................................379
Praca z wykresami ............................................................................................................................381
Zmienianie rozmiaru wykresu ....................................................................................................381
Przenoszenie wykresu .................................................................................................................381
Kopiowanie wykresu ..................................................................................................................382
Usuwanie wykresu ......................................................................................................................382
Dodawanie elementw wykresu .................................................................................................382
Przenoszenie i usuwanie elementw wykresu ............................................................................382
Formatowanie elementw wykresu ............................................................................................384
Drukowanie wykresw ...............................................................................................................384
Typy wykresw .................................................................................................................................384
Wybieranie typu wykresu ...........................................................................................................385
Wykresy kolumnowe ..................................................................................................................387
Wykresy supkowe ......................................................................................................................389
Wykresy liniowe .........................................................................................................................389
Wykresy koowe .........................................................................................................................391
Wykresy XY (punktowe) ............................................................................................................392
Wykresy warstwowe ...................................................................................................................394
Wykresy radarowe ......................................................................................................................394
Wykresy powierzchniowe ...........................................................................................................396
Wykresy bbelkowe ....................................................................................................................397
Wykresy giedowe ......................................................................................................................398
Wicej informacji ..............................................................................................................................400

Spis treci

15

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw ........................ 401

Zaznaczanie elementw wykresu ......................................................................................................401
Zaznaczanie przy uyciu myszy .................................................................................................402
Zaznaczanie przy uyciu klawiatury ...........................................................................................403
Zaznaczanie przy uyciu kontrolki Elementy wykresu ...............................................................403
Moliwoci modyfikacji elementw wykresu za pomoc interfejsu uytkownika ............................404
Zastosowanie okienka zada Formatowanie ...............................................................................404
Zastosowanie ikon formatowania wykresw ..............................................................................404
Zastosowanie narzdzia Wstka ................................................................................................405
Zastosowanie minipaska narzdzi ...............................................................................................406
Modyfikowanie obszaru wykresu .....................................................................................................406
Modyfikowanie obszaru krelenia ....................................................................................................407
Praca z tytuami wykresu ..................................................................................................................408
Edytowanie legendy ..........................................................................................................................408
Modyfikowanie linii siatki ................................................................................................................409
Modyfikowanie osi ...........................................................................................................................411
Osie wartoci ..............................................................................................................................411
Osie kategorii ..............................................................................................................................413
Praca z seriami danych ......................................................................................................................418
Usuwanie albo ukrywanie serii danych .......................................................................................418
Dodawanie nowej serii danych do wykresu ................................................................................418
Zmiana danych w ramach serii ...................................................................................................419
Wywietlanie etykiet danych na wykresie ..................................................................................421
Obsugiwanie brakujcych danych .............................................................................................423
Dodawanie supkw bdw .......................................................................................................424
Dodawanie linii trendu ................................................................................................................424
Modyfikowanie wykresw 3-W ..................................................................................................425
Tworzenie wykresw zoonych .................................................................................................427
Wywietlanie tabeli danych ........................................................................................................429
Tworzenie szablonw wykresw ......................................................................................................429
Sztuczki z wykresami .......................................................................................................................430
Tworzenie wykresw rysunkowych ............................................................................................430
Tworzenie wykresu podobnego do termometru ..........................................................................431
Tworzenie wykresu w ksztacie wskanika ................................................................................432
Warunkowe wywietlanie kolorw na wykresie kolumnowym ..................................................433
Tworzenie histogramu porwnawczego .....................................................................................434
Tworzenie wykresu Gantta .........................................................................................................435
Tworzenie wykresw funkcji matematycznych z jedn zmienn ...............................................436
Tworzenie wykresw funkcji matematycznych z dwiema zmiennymi .......................................437
Rozdzia 21. Wizualizacja danych przy uyciu formatowania warunkowego ... 439
Formatowanie warunkowe ................................................................................................................439
Okrelanie formatowania warunkowego ...........................................................................................441
Dostpne typy formatowania ......................................................................................................441
Tworzenie wasnych regu ..........................................................................................................442
Formaty warunkowe uywajce grafiki ............................................................................................443
Zastosowanie paskw danych .....................................................................................................443
Zastosowanie skali kolorw ........................................................................................................445
Zastosowanie zestawu ikon .........................................................................................................447
Kolejny przykad zestawu ikon ...................................................................................................448

16

Excel 2013 PL. Biblia

Tworzenie regu bazujcych na formule ...........................................................................................450
Odwoania wzgldne i bezwzgldne ...........................................................................................450
Przykady formu formatowania warunkowego ..........................................................................451
Zastosowanie formatw warunkowych .............................................................................................454
Zarzdzanie reguami ..................................................................................................................454
Kopiowanie komrek zawierajcych formatowanie warunkowe ................................................455
Usuwanie formatowania warunkowego ......................................................................................455
Wyszukiwanie komrek zawierajcych formatowanie warunkowe ............................................456
Rozdzia 22. Tworzenie wykresw przebiegu w czasie ................................ 457
Typy wykresw przebiegu w czasie ..................................................................................................457
Tworzenie wykresw przebiegu w czasie .........................................................................................459
Konfigurowanie wykresw przebiegu w czasie ................................................................................460
Zmiana rozmiaru wykresw przebiegu w czasie ........................................................................460
Obsuga ukrytych lub brakujcych danych .................................................................................461
Zmiana typu wykresu przebiegu w czasie ..................................................................................461
Zmiana koloru i szerokoci linii wykresu przebiegu w czasie ....................................................461
Wyrnianie wybranych punktw danych ..................................................................................462
Dostosowywanie skalowania osi wykresu przebiegu w czasie ...................................................463
Symulowana linia referencyjna ...................................................................................................463
Wykorzystanie osi dat .......................................................................................................................465
Wykresy przebiegu w czasie uaktualniane automatycznie ................................................................466
Wywietlanie wykresu przebiegu w czasie dla dynamicznego zakresu komrek .............................466
Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy ............................... 469
Uywanie ksztatw ..........................................................................................................................469
Dodawanie ksztatu .....................................................................................................................469
Dodawanie tekstu do ksztatu .....................................................................................................471
Formatowanie ksztatw .............................................................................................................471
Pojcie stosu obiektw ................................................................................................................474
Grupowanie obiektw .................................................................................................................474
Wyrwnywanie i ustalanie odlegoci midzy obiektami ...........................................................475
Modyfikowanie ksztatw ...........................................................................................................475
Drukowanie obiektw .................................................................................................................477
Zastosowanie obiektw SmartArt .....................................................................................................478
Wstawianie obiektu SmartArt .....................................................................................................478
Konfigurowanie obiektu SmartArt ..............................................................................................478
Zmiana ukadu ............................................................................................................................480
Zmiana stylu ...............................................................................................................................481
Wicej informacji na temat obiektw SmartArt .........................................................................481
Zastosowanie stylw WordArt ..........................................................................................................481
Praca z innymi plikami graficznymi .................................................................................................482
O plikach graficznych .................................................................................................................483
Wstawianie zrzutw ekranu ........................................................................................................484
Uywanie obrazu jako ta arkusza ..............................................................................................486
Edytor rwna ...................................................................................................................................486

Spis treci

17

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela ............................. 489

Rozdzia 24. Dostosowywanie interfejsu uytkownika Excela ..................... 491
Dostosowywanie paska narzdzi Szybki dostp ...............................................................................491
Pasek narzdzi Szybki dostp .....................................................................................................492
Dodawanie nowych polece do paska Szybki dostp .................................................................492
Inne operacje zwizane z paskiem Szybki dostp .......................................................................495
Dostosowywanie Wstki .................................................................................................................495
Po co dostosowywa Wstk? ..................................................................................................496
Moliwoci dostosowywania ......................................................................................................496
Sposoby dostosowywania Wstki .............................................................................................496
Resetowanie Wstki ..................................................................................................................498
Rozdzia 25. Uywanie niestandardowych formatw liczbowych ............... 499
Formatowanie liczbowe ....................................................................................................................499
Automatyczne formatowanie liczb .............................................................................................500
Formatowanie liczb przy uyciu Wstki ...................................................................................500
Uywanie klawiszy skrtw do formatowania liczb ...................................................................501
Uywanie okna dialogowego Formatowanie komrek do formatowania liczb ...........................501
Tworzenie niestandardowego formatu liczbowego ...........................................................................502
Czci kodu formatowania liczbowego ......................................................................................503
Kody niestandardowego formatowania liczbowego ...................................................................504
Przykady niestandardowych formatw liczbowych .........................................................................506
Skalowanie wartoci ...................................................................................................................506
Dodawanie zer przed liczbami ....................................................................................................509
Okrelanie warunkw .................................................................................................................509
Wywietlanie uamkw ...............................................................................................................510
Wywietlanie znaku minus po prawej .........................................................................................510
Formatowanie dat i czasw .........................................................................................................511
Wywietlanie cznie tekstu i liczb .............................................................................................511
Ukrywanie pewnych typw danych ............................................................................................512
Wypenianie komrki powtarzajcym si znakiem .....................................................................512
Rozdzia 26. Sprawdzanie poprawnoci danych ............................................ 513
Sprawdzanie poprawnoci danych ....................................................................................................513
Okrelanie kryteriw sprawdzania poprawnoci danych ..................................................................514
Typy dostpnych kryteriw sprawdzania poprawnoci danych ........................................................515
Tworzenie list rozwijanych ...............................................................................................................516
Zastosowanie formu przy definiowaniu zasad sprawdzania poprawnoci danych ...........................517
Odwoania do komrek .....................................................................................................................517
Przykady formu sprawdzania poprawnoci danych ........................................................................519
Akceptowanie tylko tekstu ..........................................................................................................519
Akceptowanie wartoci tylko wtedy,
gdy jest ona wiksza od wartoci znajdujcej si w poprzedniej komrce ..............................519
Akceptowanie tylko unikatowych wartoci ................................................................................519
Akceptowanie tylko cigw znakw zawierajcych konkretny znak .........................................520
Akceptowanie tylko dat, ktre wskazuj okrelony dzie tygodnia ............................................520
Akceptowanie tylko tych wartoci, ktre nie przekraczaj sumy ................................................520
Tworzenie listy zalenej .............................................................................................................521

18

Excel 2013 PL. Biblia

Rozdzia 27. Tworzenie i stosowanie konspektw ....................................... 523
Podstawowe informacje na temat konspektw ..................................................................................523
Tworzenie konspektu ........................................................................................................................526
Przygotowanie danych ................................................................................................................526
Automatyczne tworzenie konspektu ...........................................................................................527
Rczne tworzenie konspektu .......................................................................................................528
Praca z konspektami .........................................................................................................................529
Wywietlanie poziomw .............................................................................................................529
Dodawanie danych do konspektu ...............................................................................................530
Usuwanie konspektu ...................................................................................................................530
Konfigurowanie symboli konspektu ...........................................................................................530
Ukrywanie symboli konspektu ...................................................................................................530
Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy ................................................. 531
czenie skoroszytw .......................................................................................................................531
Tworzenie formu odwoa zewntrznych ........................................................................................532
Skadnia formu odwoa ............................................................................................................532
Tworzenie formuy czcej metod wskazania ..........................................................................533
Wklejanie czy ..........................................................................................................................533
Praca z formuami zewntrznych odwoa .......................................................................................534
Tworzenie czy do niezapisanych skoroszytw .........................................................................534
Otwieranie skoroszytu przy uyciu formu odwoa zewntrznych ............................................535
Okrelanie domylnego zachowania ...........................................................................................535
Aktualizacja czy .......................................................................................................................536
Zmiana rda cza ....................................................................................................................536
Przerywanie czy .......................................................................................................................536
Unikanie potencjalnych problemw z formuami odwoa zewntrznych ........................................537
Zmiana nazwy lub przenoszenie skoroszytu rdowego ...........................................................537
Zastosowanie polecenia Zapisz jako ...........................................................................................537
Modyfikowanie skoroszytu rdowego .....................................................................................537
cza poredniczce ...................................................................................................................538
Konsolidacja arkuszy ........................................................................................................................538
Konsolidacja arkuszy przy uyciu formu ...................................................................................539
Konsolidacja arkuszy przy uyciu polecenia Wklej specjalnie ...................................................540
Konsolidacja arkuszy przy uyciu polecenia Konsoliduj ............................................................541
Przykad konsolidacji skoroszytw .............................................................................................542
Odwieanie konsolidacji ...........................................................................................................544
Wicej informacji o konsolidowaniu ..........................................................................................545
Rozdzia 29. Wsppraca programu Excel z internetem ............................... 547
Zapisywanie skoroszytw w internecie .............................................................................................547
Zapisywanie skoroszytw w formacie HTML ..................................................................................548
Tworzenie pliku HTML ..............................................................................................................549
Tworzenie pojedynczego pliku strony WWW ............................................................................550
Otwieranie pliku HTML ...................................................................................................................552
Praca z hiperczami .........................................................................................................................552
Wstawianie hipercza ................................................................................................................552
Zastosowanie hiperczy .............................................................................................................554
Zastosowanie kwerend internetowych ..............................................................................................554
Obsuga e-maili .................................................................................................................................556

Spis treci

19

Rozdzia 30. Ochrona danych .......................................................................... 557

Typy ochrony ....................................................................................................................................557
Ochrona arkusza ...............................................................................................................................557
Odblokowywanie komrek .........................................................................................................558
Opcje ochrony arkusza ................................................................................................................559
Przypisywanie uprawnie uytkownika ......................................................................................560
Ochrona skoroszytu ..........................................................................................................................561
Wymg podania hasa w celu otwarcia skoroszytu .....................................................................561
Ochrona struktury skoroszytu .....................................................................................................562
Ochrona projektu Visual Basic .........................................................................................................563
Powizane zagadnienia .....................................................................................................................563
Zapisywanie arkusza w postaci dokumentu PDF ........................................................................563
Finalizowanie skoroszytu ...........................................................................................................564
Inspekcja skoroszytu ...................................................................................................................564
Zastosowanie cyfrowego podpisu ...............................................................................................565
Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach .................................... 567
Identyfikacja i usuwanie bdw formu ...........................................................................................567
Brakujce nawiasy okrge .........................................................................................................568
Komrki wypenione znakami # .................................................................................................569
Puste komrki wcale takimi nie s ..............................................................................................569
Nadmiarowe znaki spacji ............................................................................................................570
Formuy zwracajce bd ............................................................................................................570
Problemy z odwoaniami bezwzgldnymi i wzgldnymi ............................................................574
Problemy z kolejnoci stosowania operatorw .........................................................................575
Formuy nie s obliczane ............................................................................................................575
Wartoci rzeczywiste i wywietlane ...........................................................................................575
Bdy zwizane z liczbami zmiennoprzecinkowymi ..................................................................576
Bdy zwizane z fantomowymi czami ................................................................................577
Zastosowanie narzdzi inspekcji programu Excel .............................................................................577
Identyfikowanie komrek okrelonego typu ...............................................................................577
Przegldanie formu ....................................................................................................................579
ledzenie powiza pomidzy komrkami .................................................................................580
ledzenie wartoci bdw ..........................................................................................................582
Usuwanie bdw odwoa cyklicznych .....................................................................................582
Zastosowanie funkcji sprawdzania bdw w tle ........................................................................582
Szacowanie formu .....................................................................................................................584
Szukanie i zastpowanie ...................................................................................................................585
Szukanie informacji ....................................................................................................................585
Zastpowanie danych ..................................................................................................................586
Wyszukiwanie formatowania ......................................................................................................586
Sprawdzanie pisowni w arkuszach ....................................................................................................587
Zastosowanie autokorekty .................................................................................................................588

Cz V Analiza danych ............................................................... 591

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych ................................... 593
Importowanie danych ........................................................................................................................593
Importowanie danych z pliku ......................................................................................................594
Importowanie tekstu do okrelonego zakresu komrek ..............................................................596
Kopiowanie i wklejanie danych ..................................................................................................597

20

Excel 2013 PL. Biblia

Metody porzdkowania danych ........................................................................................................597
Usuwanie powtarzajcych si wierszy ........................................................................................597
Identyfikowanie powtarzajcych si wierszy ..............................................................................598
Dzielenie tekstu ..........................................................................................................................599
Zmiana wielkoci liter ................................................................................................................603
Usuwanie nadmiarowych spacji .................................................................................................604
Usuwanie dziwnych znakw ...................................................................................................605
Konwertowanie wartoci ............................................................................................................605
Klasyfikowanie wartoci .............................................................................................................606
czenie kolumn .........................................................................................................................607
Zmiana kolejnoci kolumn ..........................................................................................................607
Losowe rozmieszczanie wierszy .................................................................................................607
Wyodrbnianie nazw plikw z adresw URL .............................................................................608
Dopasowywanie tekstu na licie .................................................................................................608
Zmiana pionowego ukadu danych na poziomy ..........................................................................609
Wypenianie luk w zaimportowanym raporcie ...........................................................................610
Sprawdzanie pisowni ..................................................................................................................612
Zamiana i usuwanie tekstu z komrek ........................................................................................612
Rozwizywanie problemw z minusami na kocu wartoci .......................................................613
Porzdkowanie danych lista kontrolna .........................................................................................614
Eksportowanie danych ......................................................................................................................614
Eksportowanie do pliku tekstowego ...........................................................................................614
Eksportowanie do innych formatw ...........................................................................................615
Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie ....................................... 617
Tabele przestawne .............................................................................................................................617
Tabela przestawna na przykadzie ..............................................................................................618
Dane odpowiednie dla tabeli przestawnej ...................................................................................620
Automatyczne tworzenie tabeli przestawnej .....................................................................................622
Rczne tworzenie tabel przestawnych ...............................................................................................623
Okrelanie danych ......................................................................................................................623
Okrelanie lokalizacji tabeli przestawnej ....................................................................................624
Konstruowanie tabeli przestawnej ..............................................................................................624
Formatowanie tabeli przestawnej ................................................................................................625
Modyfikowanie tabeli przestawnej .............................................................................................628
Dodatkowe przykady tabel przestawnych ........................................................................................628
Jaka jest cakowita dzienna warto nowych depozytw dla kadego oddziau? .......................629
W ktrym dniu tygodnia otwieranych jest najwicej kont? ........................................................630
Ile kont (z uwzgldnieniem podziau na typy) otwarto w kadym oddziale? ..............................631
Jak si przedstawia rozkad rodkw pieninych midzy rnymi kontami? ............................631
Jakiego typu konta s najczciej zakadane przez kasjera? .......................................................632
Jak wypada centrala w porwnaniu z dwoma pozostaymi oddziaami? ....................................633
W ktrym oddziale kasjerzy zakadaj nowym klientom najwicej kont ROR? .........................634
Wicej informacji ..............................................................................................................................634
Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych ...................... 635
Praca z danymi nienumerycznymi ....................................................................................................635
Grupowanie pozycji tabeli przestawnej ............................................................................................637
Przykad rcznego grupowania ...................................................................................................637
Przykady automatycznego grupowania .....................................................................................638

Spis treci

21

Tworzenie rozkadu czstoci ...........................................................................................................642

Wstawianie do tabeli pl i elementw obliczeniowych ....................................................................643
Tworzenie pola obliczeniowego .................................................................................................644
Wstawianie elementw obliczeniowych .....................................................................................646
Filtrowanie tabel przestawnych przy uyciu fragmentatorw ...........................................................648
Filtrowanie tabel przestawnych za pomoc osi czasu .......................................................................650
Odwoywanie si do komrek w obrbie tabeli przestawnej ............................................................651
Tworzenie wykresw przestawnych .................................................................................................652
Przykad wykresu przestawnego .................................................................................................653
Dodatkowe informacje na temat wykresw przestawnych .........................................................655
Kolejny przykad tabeli przestawnej .................................................................................................655
Tworzenie raportu tabeli przestawnej ...............................................................................................658
Zastosowanie funkcji Model danych .................................................................................................659
Wicej informacji o tabelach przestawnych ......................................................................................662
Rozdzia 35. Analiza co-jeli ............................................................................ 663
Przykad analizy co-jeli ...................................................................................................................663
Typy analiz co-jeli ...........................................................................................................................664
Rczna analiza co-jeli ................................................................................................................665
Tworzenie tabel danych ..............................................................................................................665
Meneder scenariuszy .................................................................................................................670
Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver ..... 675
Odwrotna analiza co-jeli ..................................................................................................................675
Szukanie wyniku dla jednej komrki ................................................................................................676
Przykad szukania wyniku ..........................................................................................................676
Wicej o szukaniu wyniku ..........................................................................................................677
Narzdzie Solver ...............................................................................................................................678
Do jakich zada mona wykorzysta Solver? .............................................................................678
Prosty przykad Solvera ..............................................................................................................679
Wicej o Solverze .......................................................................................................................683
Przykady wykorzystania narzdzia Solver .......................................................................................684
Rozwizywanie ukadu rwna liniowych .................................................................................684
Minimalizacja kosztw wysyki .................................................................................................686
Przydzia zasobw ......................................................................................................................688
Optymalizacja portfela inwestycyjnego ......................................................................................689
Rozdzia 37. Analiza danych za pomoc dodatku Analysis ToolPak ............. 691
Analysis ToolPak przegld moliwoci analizy danych ..............................................................691
Instalowanie dodatku Analysis ToolPak ...........................................................................................692
Uywanie narzdzi analizy danych ...................................................................................................692
Narzdzia dodatku Analysis ToolPak ...............................................................................................693
Analiza wariancji ........................................................................................................................693
Korelacja .....................................................................................................................................694
Kowariancja ................................................................................................................................694
Statystyka opisowa .....................................................................................................................694
Wygadzanie wykadnicze ..........................................................................................................695
Test F (z dwiema prbami dla wariancji) ...................................................................................695
Analiza Fouriera .........................................................................................................................696
Histogram ...................................................................................................................................696
rednia ruchoma .........................................................................................................................697

22

Excel 2013 PL. Biblia

Generowanie liczb pseudolosowych ...........................................................................................697
Ranga i percentyl ........................................................................................................................698
Regresja ......................................................................................................................................699
Prbkowanie ...............................................................................................................................699
Test t ...........................................................................................................................................700
Test z (z dwiema prbami dla rednich) .....................................................................................700

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA .......... 701

Rozdzia 38. Podstawowe informacje na temat jzyka programowania
Visual Basic for Applications ..................................................... 703
Podstawowe informacje na temat makr jzyka VBA ........................................................................703
Wywietlanie karty Deweloper .........................................................................................................704
Bezpieczestwo makr .......................................................................................................................705
Zapisywanie skoroszytw zawierajcych makra ...............................................................................706
Dwa typy makr jzyka VBA .............................................................................................................706
Procedury Sub jzyka VBA ........................................................................................................706
Funkcje jzyka VBA ...................................................................................................................707
Tworzenie makr jzyka VBA ............................................................................................................709
Rejestrowanie makr jzyka VBA ................................................................................................709
Wicej informacji na temat rejestracji makr jzyka VBA ...........................................................714
Pisanie kodu rdowego w jzyku VBA ...................................................................................718
Wicej informacji na temat jzyka VBA ..........................................................................................726
Rozdzia 39. Tworzenie niestandardowych funkcji arkusza ......................... 727
Podstawowe informacje na temat funkcji jzyka VBA .....................................................................727
Przykad wprowadzajcy ..................................................................................................................728
Funkcja niestandardowa .............................................................................................................728
Zastosowanie funkcji w arkuszu .................................................................................................728
Analiza funkcji niestandardowej .................................................................................................729
O procedurach Function ....................................................................................................................730
Wywoywanie procedur Function .....................................................................................................731
Wywoywanie funkcji niestandardowych z procedury ...............................................................731
Zastosowanie funkcji niestandardowych w formule arkusza ......................................................731
Argumenty procedury Function ........................................................................................................732
Funkcja pozbawiona argumentw ..............................................................................................732
Funkcja przyjmujca jeden argument .........................................................................................732
Kolejna funkcja z jednym argumentem ......................................................................................733
Funkcja przyjmujca dwa argumenty .........................................................................................734
Funkcja przyjmujca argument w postaci zakresu ......................................................................735
Prosta, ale przydatna funkcja ......................................................................................................735
Usuwanie bdw funkcji niestandardowych ....................................................................................736
Wklejanie funkcji niestandardowych ................................................................................................737
Dodatkowe informacje ......................................................................................................................738
Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych ................................................... 739
Do czego mog si przyda okna dialogowe? ...................................................................................739
Alternatywy dla okien dialogowych .................................................................................................740
Funkcja InputBox .......................................................................................................................740
Funkcja MsgBox .........................................................................................................................741

Spis treci

23

Podstawowe informacje na temat tworzenia okien dialogowych ......................................................743

Praca z formularzami UserForm .................................................................................................744
Dodawanie kontrolek ..................................................................................................................744
Modyfikacja waciwoci kontrolki ............................................................................................745
Obsuga zdarze .........................................................................................................................746
Wywietlanie formularza UserForm ...........................................................................................746
Przykad formularza UserForm .........................................................................................................747
Tworzenie formularza UserForm ................................................................................................747
Testowanie formularza UserForm ..............................................................................................748
Tworzenie procedury obsugujcej zdarzenie .............................................................................749
Kolejny przykad formularza UserForm ...........................................................................................749
Tworzenie formularza UserForm ................................................................................................750
Testowanie formularza UserForm ..............................................................................................751
Tworzenie procedur obsugujcych zdarzenia ............................................................................752
Testowanie formularza UserForm ..............................................................................................753
Wykonywanie makra przy uyciu przycisku arkusza .................................................................753
Umieszczanie makra na pasku narzdzi Szybki dostp ..............................................................754
Wicej informacji na temat okien dialogowych ................................................................................754
Dodawanie skrtw klawiaturowych ..........................................................................................754
Sterowanie kolejnoci uaktywniania kontrolek przez klawisz Tab ...........................................755
Dalsza nauka .....................................................................................................................................755
Rozdzia 41. Zastosowanie w arkuszu kontrolek okien dialogowych .......... 757
Dlaczego stosuje si kontrolki w arkuszu? ........................................................................................757
Zastosowanie kontrolek ....................................................................................................................759
Dodawanie kontrolki ..................................................................................................................759
Tryb projektowania .....................................................................................................................759
Modyfikowanie waciwoci ......................................................................................................760
Waciwoci wspdzielone ........................................................................................................760
czenie kontrolek z komrkami ................................................................................................761
Tworzenie makr dla kontrolek ....................................................................................................761
Dostpne kontrolki ActiveX .............................................................................................................763
Kontrolka Pole wyboru ...............................................................................................................763
Kontrolka Pole kombi .................................................................................................................763
Kontrolka Przycisk polecenia .....................................................................................................764
Kontrolka Obraz .........................................................................................................................764
Kontrolka Etykieta ......................................................................................................................764
Kontrolka Pole listy ....................................................................................................................764
Kontrolka Przycisk opcji ............................................................................................................765
Kontrolka Pasek przewijania ......................................................................................................765
Kontrolka Przycisk pokrta .......................................................................................................766
Kontrolka Pole tekstowe .............................................................................................................766
Kontrolka Przycisk przecznika ................................................................................................767
Rozdzia 42. Praca ze zdarzeniami programu Excel ...................................... 769
Zdarzenia ..........................................................................................................................................769
Wprowadzanie kodu procedury jzyka VBA obsugujcej zdarzenie ...............................................770
Zastosowanie zdarze zachodzcych na poziomie skoroszytu ..........................................................771
Zastosowanie zdarzenia Open .....................................................................................................772
Zastosowanie zdarzenia SheetActivate .......................................................................................773
Zastosowanie zdarzenia NewSheet .............................................................................................773
Zastosowanie zdarzenia BeforeSave ...........................................................................................773
Zastosowanie zdarzenia BeforeClose .........................................................................................774

24

Excel 2013 PL. Biblia

Praca ze zdarzeniami arkusza ............................................................................................................774
Zastosowanie zdarzenia Change .................................................................................................774
Monitorowanie zmian w okrelonym zakresie ............................................................................775
Zastosowanie zdarzenia SelectionChange ..................................................................................776
Zastosowanie zdarzenia BeforeRightClick .................................................................................777
Zastosowanie zdarze niepowizanych z obiektami .........................................................................777
Zastosowanie zdarzenia OnTime ................................................................................................777
Zastosowanie zdarzenia OnKey ..................................................................................................778
Rozdzia 43. Przykady aplikacji napisanych w jzyku VBA .......................... 779
Praca z zakresami ..............................................................................................................................779
Kopiowanie zakresu ....................................................................................................................780
Kopiowanie zakresu o zmiennej wielkoci .................................................................................781
Zaznaczanie komrek od aktywnej a do koca wiersza lub kolumny ..................................781
Zaznaczanie wiersza lub kolumny ..............................................................................................782
Przenoszenie zakresu ..................................................................................................................782
Optymalne wykonywanie ptli w zakresie .................................................................................783
Wywietlenie proby o wprowadzenie do komrki wartoci ......................................................784
Okrelanie typu zaznaczenia .......................................................................................................785
Identyfikacja zaznacze wielokrotnych ......................................................................................785
Zliczanie zaznaczonych komrek ...............................................................................................786
Praca ze skoroszytami .......................................................................................................................786
Zapisywanie wszystkich skoroszytw ........................................................................................787
Zapisywanie i zamykanie wszystkich skoroszytw ....................................................................787
Praca z wykresami ............................................................................................................................787
Modyfikowanie typu wykresu ....................................................................................................788
Modyfikowanie waciwoci wykresu ........................................................................................788
Formatowanie wykresu ...............................................................................................................788
Rady dotyczce przyspieszania programw VBA ............................................................................789
Wyczanie funkcji aktualizacji zawartoci ekranu ....................................................................789
Zapobieganie wywietlaniu komunikatw ostrzegawczych ........................................................789
Upraszczanie odwoa do obiektw ...........................................................................................790
Deklarowanie typw zmiennych .................................................................................................790
Rozdzia 44. Tworzenie wasnych dodatkw do programu Excel ................ 793
Czym jest dodatek? ...........................................................................................................................793
Praca z dodatkami .............................................................................................................................794
Dlaczego tworzy si dodatki? ...........................................................................................................795
Tworzenie dodatkw .........................................................................................................................795
Przykad dodatku ..............................................................................................................................796
Modu Module1 ..........................................................................................................................797
Formularz UserForm ...................................................................................................................797
Testowanie skoroszytu ................................................................................................................797
Dodawanie opisw ......................................................................................................................798
Tworzenie interfejsu uatwiajcego obsug makra w dodatku ...................................................798
Ochrona projektu ........................................................................................................................799
Tworzenie dodatku .....................................................................................................................800
Instalowanie dodatku ..................................................................................................................800

Dodatki ....................................................................................... 801

Dodatek A Spis funkcji arkusza ..................................................................... 803
Dodatek B Skrty klawiszowe stosowane w programie Excel .................... 819
Skorowidz ..................................................................................... 825

O autorze
John Walkenbach jest autorem ponad pidziesiciu wietnie sprzedajcych si ksiek o arkuszach kalkulacyjnych. Mieszka w poudniowej Arizonie wrd kaktusw, pekari, grzechotnikw, rysi i heloderm, lecz wszystko, co yje, natychmiast ucieka, gdy John zaczyna gra na
banjo. Wicej o Johnie mona si dowiedzie, korzystajc z wyszukiwarki internetowej Google.

26

Excel 2013 PL. Biblia

Podzikowania
Po raz kolejny pragn podzikowa wszystkim, ktrzy kupili poprzednie edycje tej ksiki. Wasze
sugestie pomogy w uczynieniu tego wydania najlepszym ze wszystkich dotychczasowych.
Specjalne podzikowania chciabym przekaza dwojgu ludziom, ktrzy niezmiernie mi pomogli
za kulisami powstawania tej ksiki: Elizabeth Kuball (dziki ktrej tekst jest przystpniejszy)
oraz Niekowi Ottenowi (ktry zadba o dokadno informacji).

Wstp
Dzikuj wszystkim za zakup ksiki Excel 2013 PL. Biblia. Jeli kto dopiero zaczyna przygod
z Excelem, mio mi poinformowa, e wersja 2013 jest najatwiejsz w obsudze spord wszystkich dotychczasowych.
Napisaem t ksik, bo chciaem podzieli si z Czytelnikami swoj wiedz o Excelu i uatwi
im prac w tym programie tak, aby staa si ona moliwie najefektywniejsza. W ksice tej zawarem wszystkie podstawowe informacje o Excelu, ktre pniej mog posuy do stopniowego
pogbiania wiedzy na ten temat. Zamieciem w niej wiele uytecznych przykadw, wzbogaconych o porady i wskazwki oparte na dowiadczeniu, ktre zdobyem w cigu wielu lat pracy
z tym programem.

Dla kogo jest przeznaczona ta ksika?

Seria Biblia jest przeznaczona nie tylko dla pocztkujcych i rednio zaawansowanych uytkownikw, ale rwnie dla osb bardziej zaawansowanych. Mona w niej znale informacje
o wszystkich podstawowych komponentach Excela, a take wiele przykadw, ktre pomog
wykorzysta zdobyt wiedz w praktyce.
Mam nadziej, e udao mi si zachowa odpowiednie proporcje pomidzy podstawowymi wiadomociami, ktre musi przyswoi kady uytkownik Excela, a tematami bardziej zoonymi,
ktre zainteresuj zaawansowanych uytkownikw. Sam korzystam z Excela ju ponad 20 lat
i jestem przekonany, e nikt do koca nie zna wszystkich moliwoci tego programu wcznie
ze mn. Chciabym, aby dziki tej ksice nauka programu Excel staa si przyjemnoci.

Wersje programu
Ta ksika jest powicona programowi Excel 2013 dla systemu Windows. Wikszo prezentowanych informacji mona wykorzysta take w Excelu w wersji 2007 oraz 2010. Jeli jednak
uywa si starszej edycji Excela, sugeruj poszukanie wydania tej ksiki odpowiedniego do posiadanej wersji. Zmiany, jakie zaszy w wygldzie i dziaaniu interfejsu uytkownika w Excelu
2007, s tak due, e na podstawie tej ksiki Czytelnikowi trudno bdzie si odnale w starszej wersji programu.
Ponadto niniejsza ksika nie dotyczy programu Excel w wersji dla Mac OS.
Pakiet Office 2013 jest dostpny w kilku rnych wersjach, w tym w wersji internetowej oraz
dla urzdze przenonych, takich jak tablety i telefony. W tej ksice omwiona zostaa tylko
standardowa wersja programu Excel 2013 dla komputerw stacjonarnych.

28

Excel 2013 PL. Biblia

Konwencje zastosowane w ksice

W tej czci zostay opisane konwencje typograficzne i organizacyjne zastosowane w niniejszej
ksice.

Polecenia Excela
Podobnie jak dwie poprzednie wersje, Excel 2013 jest wyposaony w interfejs pozbawiony typowego menu. Zamiast paska z gwnym menu zastosowano w Excelu kontekstowy system zwany
Wstk. Elementy widoczne na samej grze okna (Plik, Wstawianie, Ukad strony itd.) s nazywane kartami Wstki. Gdy uaktywnimy kart, na Wstce pojawi si zgromadzone na tej karcie polecenia. Kade polecenie ma nazw, ktra zwykle znajduje si obok lub poniej jego ikony.
Polecenia s uoone w grupy. Nazwy grup s widoczne w dolnej czci Wstki.
W ksice zastosowaem zapis przypominajcy ciek dostpu, skadajcy si z nazwy karty,
grupy i polecenia. Na przykad polecenie wczajce zawijanie tekstu w obrbie komrki ma nastpujc ciek:
Narzdzia gwne/Wyrwnanie/Zawijaj tekst
Wicej informacji o obsudze Wstki zawarem w rozdziale 1.

Nazwy plikw, obszarw

oraz danych wprowadzanych przez uytkownika
Dane, ktre wprowadza si z klawiatury, oraz nazwy obszarw wyrnione s krojem o staej
szerokoci znakw. Dusze formuy i wyraenia, takie jak ponisza, podawane s w oddzielnej linii:
="Nazwa Czci: "&WYSZUKAJ.POZIOMO(NazwaCzci;ListaCzci;2)

Nazwy klawiszy
Nazwy klawiszy na klawiaturze napisane s kursyw. W sytuacji, gdy naley nacisn dwa klawisze
jednoczenie, ich nazwy s poczone znakiem +, na przykad: Nacisn Ctrl+C, aby skopiowa
zaznaczone komrki.
Cztery klawisze ze strzakami to tak zwane klawisze nawigacyjne.

Funkcje
Wbudowane funkcje Excela s zapisywane za pomoc wielkich liter, krojem o staej szerokoci
znakw; na przykad: Wpisz funkcj SUMA do komrki C20.

Posugiwanie si mysz
Oto pojcia zwizane z posugiwaniem si mysz, jakie mona spotka w tej ksice:
Kursor myszy jest to may znak graficzny, ktry przesuwa si po ekranie przy
poruszaniu mysz. Z reguy ma posta strzaki, ale moe zmienia ksztat, jeli pojawi si
w okrelonych miejscach na ekranie lub podczas wykonywania niektrych czynnoci.
Wskazywanie naley przesun mysz tak, aby jej kursor znajdowa si w konkretnym
miejscu na ekranie. Na przykad: Wskaza przycisk Zapisz na pasku narzdzi.
Klikanie naley przez krtk chwil nacisn lewy przycisk myszy.

Wstp

29

Uwaga dla uytkownikw tabletw

Excel 2013 jest dostpny take w wersji dla urzdze przenonych, takich jak tablety i smartfony.
Uytkownicy takich urzdze zapewne znaj ju podstawowe gesty suce do ich obsugi.
W tej ksice nie opisywaem konkretnych gestw dla urzdze dotykowych, ale ponisze wskazwki
sprawdzaj si w wikszoci przypadkw:
Tam, gdzie chodzi o kliknicie, naley dotkn ekranu. Krtkie dotknicie przycisku ma taki
sam efekt jak kliknicie go lewym przyciskiem myszy.
Tam, gdzie trzeba wykona dwukrotne kliknicie, naley dwukrotnie dotkn ekranu.
Dwa krtkie dotknicia jedno po drugim stanowi odpowiednik dwukrotnego kliknicia.
Tam, gdzie chodzi o kliknicie prawym przyciskiem myszy, naley dotkn i przytrzyma dany element, a
do wywietlenia si menu. Nastpnie naley dotkn odpowiedniego polecenia z tego menu, aby je wyda.

Ponadto dobrze jest wczy tryb Dotyk na pasku Szybki dostp. W trybie Dotyk odlegoci midzy ikonami na Wstce s wiksze, co zmniejsza ryzyko wydania niewaciwego polecenia. Jeli przycisk Tryb
dotyku/myszy nie jest widoczny na pasku Szybki dostp, naley dotkn przycisku ze strzak znajdujcego si po prawej stronie tego paska i wczy opcj Tryb mysz/dotyk. Na pasku pojawi si wwczas
przycisk umoliwiajcy zmian trybu obsugi programu.
Klikanie prawym przyciskiem myszy naley nacisn przez krtk chwil prawy

przycisk myszy. Przycisk ten suy do otwierania menu kontekstowego, zawierajcego

ustawienia zwizane z aktualnie zaznaczonym elementem.
Dwukrotne kliknicie naley dwa razy z rzdu szybko nacisn lewy przycisk myszy.
Przecignicie naley nacisn lewy przycisk myszy i przytrzyma go podczas
przemieszczania kursora na ekranie. Przeciganie suy najczciej do zaznaczania
obszarw komrek lub do zmiany rozmiarw obiektu.

Struktura ksiki
Ksika jest podzielona na sze gwnych czci, uzupenionych o dwa dodatki.
Cz I. Podstawowe informacje o Excelu. Ta cz skada si z 10 rozdziaw, ktre
dostarczaj najwaniejszych informacji na temat programu Excel. Jest ona zaadresowana
gwnie do osb, ktre nie miay wczeniej do czynienia z tym programem, cho
zaawansowani uytkownicy z pewnoci rwnie znajd tu kilka przydatnych informacji.
Cz II. Formuy i funkcje. Rozdziay znajdujce si w tej czci zawieraj wszystkie
informacje potrzebne do tego, aby nauczy si dokonywa oblicze w Excelu.
Cz III. Tworzenie wykresw i grafiki. W tej czci Czytelnik dowie si, jak tworzy
rnego rodzaju wykresy. Ponadto zamieszczono w niej rozdziay powicone funkcjom
formatowania warunkowego oraz wykresom przebiegu w czasie. Zawarto tu take rozdzia
z mnstwem praktycznych wskazwek dotyczcych stosowania wykresw w arkuszach.
Cz IV. Zaawansowane waciwoci Excela. Ta cz skada si z omiu rozdziaw,
ktre poruszaj do trudn tematyk. Jednak nawet uytkownicy pocztkujcy oraz
rednio zaawansowani znajd tu sporo przydatnych informacji.
Cz V. Analiza danych. W tej czci poruszone zostay zagadnienia dotyczce analizy
danych. Zainteresuj one kadego uytkownika, bez wzgldu na stopie zaawansowania.
Cz VI. Program Excel i programowanie w jzyku VBA. Ta cz jest przeznaczona
dla uytkownikw, ktrzy chc dostosowa program do wasnych potrzeb, a take dla
tych, ktrzy projektuj skoroszyty i dodatki dla innych uytkownikw. Rozpoczyna j
wprowadzenie do rejestrowania makr i tworzenia aplikacji w jzyku Visual Basic,
po ktrym nastpuje omwienie formularzy uytkownika, dodatkw oraz zdarze.
Dodatki. W ksice zamieszczono dwa dodatki omawiajce funkcje arkuszowe Excela
oraz skrty klawiaturowe.

30

Excel 2013 PL. Biblia

Jak korzysta z ksiki?

Cho oczywicie ksik mona przeczyta od pocztku do koca, to jednak piszc j, nie oczekiwaem tego od Czytelnika. Ma ona raczej posta poradnika, do ktrego zaglda si, gdy trzeba
uzyska informacje na okrelony temat albo na przykad wtedy, gdy:
Nie wiadomo, jak wykona jak operacj.
Trzeba wykona zadanie, z ktrym nie miao si wczeniej do czynienia.
Dysponuje si woln chwil, ktr planuje si przeznaczy na poznawanie nowych
funkcji Excela.
W razie wtpliwoci warto zajrze do bogatego indeksu na kocu ksiki. Ponadto wikszo
rozdziaw jest powicona jednemu, wybranemu zagadnieniu. Czytelnicy, ktrzy zaczynaj prac
z Excelem, powinni przeczyta kilka pierwszych rozdziaw, aby wstpnie zapozna si z tym
programem i mc przystpi do samodzielnych eksperymentw. Po opanowaniu rodowiska Excela
mona stopniowo siga do rozdziaw, ktre w danej chwili bd najpotrzebniejsze i najbardziej interesujce. Oczywicie nic nie stoi na przeszkodzie, aby przeczyta t ksik rozdzia
po rozdziale.
Nie naley si zniechca, jeli pocztkowo niektre informacje wydadz si zbyt trudne. Wikszo
uytkownikw Excela z powodzeniem realizuje codzienne zadania, wykorzystujc tylko niewielk
cz moliwoci programu. Tak naprawd wietnie sprawdza si tutaj regua Pareto: 80% uytkownikw Excela korzysta z zaledwie 20% jego funkcji. Ale nawet te 20% funkcji daje ogromne
moliwoci.

Co mona znale na FTP?

Wiele przykadw zamieszczonych w tej ksice mona pobra z internetu. Wszystkie przykadowe skoroszyty zostay pogrupowane w folderach wedug rozdziaw i skompresowane do
jednego pliku, ktry mona pobra pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Cz I

Podstawowe informacje
o Excelu
W tej czci Czytelnik znajdzie podstawowe informacje, niezbdne do rozpoczcia pracy w Excelu.
Zostay w niej opisane podstawowe aspekty obsugi Excela, ktre powinien zna kady uytkownik tego programu. Tym, ktrzy maj ju pewne dowiadczenie w pracy z Excelem (lub z innym
programem kalkulacyjnym), wikszo tych zagadnie bdzie znana, chocia cakiem moliwe,
e nawet obeznani uytkownicy tego programu poznaj kilka przydatnych technik i udogodnie.
W tej czci:
Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela
Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu
Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach
Rozdzia 4. Komrki i obszary komrek
Rozdzia 5. Tabele
Rozdzia 6. Formatowanie arkusza
Rozdzia 7. Pliki Excela
Rozdzia 8. Tworzenie i zastosowanie szablonw
Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy

32

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

33

Rozdzia 1.

Wprowadzenie do Excela
W tym rozdziale:
Do czego suy Excel?
Nowoci w Excelu 2013
Omwienie elementw okna Excela
Korzystanie z interfejsu narzdzia Wstka, menu podrcznych, okien dialogowych
i paneli zada
Nawigacja po arkuszach
Pierwsze wiczenia praktyczne
Ten rozdzia zawiera omwienie podstawowych zagadnie zwizanych z Excelem 2013. Zachcam do przeczytania go (albo chocia przekartkowania) nawet tych uytkownikw, ktrzy mieli
ju do czynienia z wczeniejszymi wersjami Excela.

Kiedy korzystamy z Excela?

Jak Czytelnik zapewne wie, Excel jest najbardziej rozpowszechnionym na wiecie programem
kalkulacyjnym i naley do pakietu Office firmy Microsoft. Na rynku dostpne s programy kalkulacyjne innych firm, ale Excel z pewnoci jest najpopularniejszy i od wielu lat jest uznawany
za wiatowy standard.
Najwiksz zalet Excela jest wszechstronno. Jego podstawowym zadaniem jest oczywicie
dokonywanie oblicze, ale program ten moe rwnie dobrze suy do prac niezwizanych
z dziaaniami na liczbach. Oto kilka z wielu moliwych zastosowa Excela:
Dziaania na liczbach Excel suy do tworzenia budetw, dokonywania analizy
wynikw bada oraz wszelkich innych analiz finansowych.
Tworzenie wykresw uytkownik moe tworzy rnego rodzaju wykresy
i dostosowywa je do wasnych potrzeb.
Organizowanie list ukad graficzny oparty na wierszach i kolumnach moe suy
do efektywnej prezentacji list.
Przetwarzanie tekstu porzdkowanie i standaryzowanie danych tekstowych.
Dostp do innych danych dane mog by importowane z wielu rnych rde.
Tworzenie graficznych podsumowa moliwe jest tworzenie obiektw graficznych,
przystpnie ilustrujcych wymow obszernych zbiorw danych.

34

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Tworzenie grafik i diagramw w celu tworzenia profesjonalnie wygldajcych

diagramw mona uy ksztatw i obiektw SmartArt.

Automatyzacja zoonych zada dziki funkcjom obsugi makr czsto wykonywane
zadania mona uproci i realizowa je jednym klikniciem.

Nowoci w Excelu 2013

Z nowymi wersjami Excela bywa rnie niekiedy s wyposaone w du liczb nowych
funkcji, kiedy indziej z kolei nowoci jest mao. W Excelu nalecym do pakietu Office 2013
jest jednak kilka ciekawych nowinek.
Poniej znajduje si lista nowych funkcji Excela 2013 w stosunku do Excela 2010:
Przechowywanie danych w chmurze Excel zosta cile zintegrowany z funkcj
SkyDrive, czyli zdalnym, wirtualnym dyskiem w internecie.
Obsuga nowych urzdze nowy Excel jest dostpny na rne urzdzenia, midzy
innymi wyposaone w ekrany dotykowe, takie jak tablety z systemem Windows RT
i telefony z systemem Windows.
Nowa szata graficzna przeprojektowany Excel ma nowy, paski wygld i umoliwia
wywietlanie (opcjonalnie) elementw graficznych na pasku tytuowym. Domylny schemat
kolorw bazuje na bieli, ale w zakadce Oglne okna dialogowego Opcje programu Excel
mona wybra jeden z dwch pozostaych motyww barw (jasnoszary i ciemnoszary).
Interfejs bazujcy na pojedynczych dokumentach nowy Excel nie pozwala na
wywietlanie kilku skoroszytw w jednym oknie. Kady skoroszyt ma oddzielne okno
i wasn Wstk.
Nowe rodzaje podpowiedzi Excel sugeruje najodpowiedniejsze rodzaje tabel
przestawnych oraz wykresw.
Wypenianie byskawiczne ta funkcja to nowy sposb (na przykad) na wyodrbnianie
potrzebnych danych z acuchw tekstowych. Mona jej uy take do poczenia danych
pochodzcych z rnych kolumn.
Obsuga aplikacji Office istnieje moliwo pobrania lub kupienia aplikacji
i osadzenia ich w pliku ze skoroszytem.
Modyfikacje modelu danych nowy Excel pozwala na tworzenie tabel przestawnych
na bazie wielu powizanych tabel rdowych.
Nowe fragmentatory fragmentatory do obsugi tabel przestawnych, ktre po raz
pierwszy pojawiy si w Excelu 2010, mona teraz zastosowa do filtrowania danych
w zwykych tabelach.
Filtrowanie osi czasu podobnie jak fragmentatory, o czasu uatwia filtrowanie
danych, lecz na podstawie dat.
Szybka analiza nowe narzdzie o nazwie Szybka analiza umoliwia analizowanie
danych jednym klikniciem na wiele rnych sposobw.
Rozbudowane moliwoci formatowania wykresw modyfikowanie wykresw
w nowym Excelu jest znacznie atwiejsze.
Nowe funkcje w arkuszach Excel 2013 obsuguje dziesitki nowych funkcji.
Backstage centrum dowodzenia Excelem, czyli widok Backstage, zosta
przeprojektowany i jest atwiejszy w obsudze.
Nowe dodatki w wersji Office Professional Plus (wycznie) pojawiy si trzy nowe
dodatki: PowerPivot, Power View oraz Inquire.

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

35

Czym s arkusze i skoroszyty?

Praca w Excelu 2013 odbywa si w skoroszytach. W tym samym czasie moe by otwarta dowolna liczba skoroszytw kady z nich jest wywietlany w osobnym oknie. Domylnie pliki
skoroszytw Excela maj rozszerzenie .xlsx.
W poprzednich wersjach Excela uytkownicy mogli otwiera kilka skoroszytw w jednym oknie.
W Excelu 2013 nie jest to ju moliwe. Kady skoroszyt ma wasne, oddzielne okno.

Kady skoroszyt zawiera jeden lub kilka arkuszy, a kady arkusz skada si z pewnej liczby komrek. Komrka moe zawiera warto, formu lub tekst. Arkusz posiada te niewidoczn
warstw rysunkow przechowujc wykresy, obrazy i diagramy. U dou kadego skoroszytu
znajduje si jedna lub kilka kart arkusza. Po klikniciu karty na ekranie ukazuje si odpowiedni
arkusz. W skoroszycie mog take znajdowa si arkusze wykresu. Arkusz wykresu zawiera jeden
wykres i uaktywnia si go rwnie poprzez kliknicie karty.
Osoby korzystajce z Excela po raz pierwszy czsto obawiaj si, e zapamitanie wszystkich
elementw znajdujcych si w oknie programu sprawi im trudno. Ale po zaznajomieniu si
z nimi wszystko zacznie nabiera sensu, a praca bdzie przebiegaa intuicyjnie i sprawnie.
Rysunek 1.1 przedstawia najwaniejsze elementy Excela, a tabela 1.1 zawiera krtkie opisy
kadego z nich.
Rysunek 1.1.
Ekran Excela
zawiera wiele
uytecznych
elementw,
z ktrych
bdzie si
czsto korzysta

36

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Tabela 1.1. Elementy Excela, ktre powinien zna kady uytkownik

Nazwa

Opis

Wskanik aktywnej komrki Jest to ciemne obramowanie komrki, oznaczajce, e jest ona w danym momencie
aktywna (w kadym arkuszu aktywna jest jedna z jego 17 179 869 184 komrek).
Przycisk Zwi Wstk

Kliknicie przycisku spowoduje tymczasowe ukrycie Wstki. Jego powtrne

kliknicie spowoduje ponowne wywietlenie Wstki.

Litery kolumn

W arkuszu znajduj si 16 384 kolumny, ktrych nagwki oznaczone s

symbolami od A do XFD. Kliknicie nagwka powoduje zaznaczenie wszystkich
komrek w danej kolumnie. Aby zmieni szeroko kolumny, naley przecign
krawd jej nagwka.

Przycisk Plik

Kliknicie przycisku powoduje wywietlenie widoku informacji (tzw. Backstage),

w ktrym mona wykona rnego rodzaju czynnoci na dokumentach
(m.in. drukowanie), a take skonfigurowa opcje Excela.

Pasek formuy

W tym miejscu pojawiaj si informacje i formuy wprowadzane do komrki Excela.

Przycisk Microsoft Excel

Pomoc

Kliknicie tego przycisku uruchamia system pomocy Excela.

Pasek przewijania poziomego

Umoliwia poruszanie si midzy rnymi fragmentami arkusza w poziomie.

Wskanik rejestratora makr

Kliknicie tego przycisku powoduje rozpoczcie rejestracji makra VBA. Wygld

przycisku zmienia si zgodnie z postpujc rejestracj kolejnych wykonywanych
czynnoci. Ponowne kliknicie tego samego przycisku powoduje zatrzymanie
rejestracji makra.

Pole nazwy

Wywietla adres aktywnej komrki albo nazw wybranego obszaru, obiektu lub
komrki.

Przycisk Nowy arkusz

W celu dodania nowego arkusza naley klikn przycisk Nowy arkusz

(ktry znajduje si za kart ostatniego arkusza).

Przyciski widokw arkusza

Klikajc jeden z tych przyciskw, mona zmieni sposb wywietlania arkusza.

Pasek Szybki dostp

Pasek narzdzi, ktry mona dostosowywa w celu dodawania czsto uywanych

polece. Pasek Szybki dostp jest wywietlany zawsze, bez wzgldu na to, ktra
karta jest aktualnie widoczna.

Wstka

W tym miejscu zgromadzone s niemal wszystkie narzdzia i polecenia Excela.

Kliknicie jednej z kart powoduje zmian zawartoci Wstki.

Przycisk Opcje
wywietlania Wstki

Po klikniciu tego przycisku pojawia si rozwijane menu z trzema ustawieniami,

decydujcymi o sposobie wywietlania Wstki.

Numery wierszy

Kady wiersz arkusza ma przypisany numer, od 1 do 1 048 576. Kliknicie numeru

wiersza powoduje zaznaczenie wszystkich jego komrek.

Karty arkuszy

Kada z kart, przypominajcych zakadki z papierowego notatnika, reprezentuje inny

arkusz skoroszytu. Skoroszyt moe mie dowoln liczb arkuszy, z ktrych kady
posiada wasn nazw wywietlan na karcie.

Przyciski przewijania kart

arkuszy

Za pomoc tych przyciskw mona przeglda arkusze, ktre nie s w danym

momencie widoczne w oknie. Gdy dowolny z nich zostanie kliknity prawym
przyciskiem myszy, na ekranie pojawi si lista wszystkich arkuszy.

Pasek stanu

Na tym pasku pojawiaj si rne informacje, dotyczce midzy innymi stanu

klawiszy Num Lock, Caps Lock oraz Scroll Lock. Pasek pokazuje rwnie informacje
podsumowujce dotyczce zakresu zaznaczonych komrek. W celu zmiany
wywietlanych informacji naley klikn pasek stanu prawym przyciskiem myszy.

Lista kart

Za pomoc tych kart mona zmieni zawarto Wstki; ich dziaanie przypomina
tradycyjne gwne menu.

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

37

Tabela 1.1. Elementy Excela, ktre powinien zna kady uytkownik cig dalszy
Nazwa

Opis

Pasek tytuu

Pasek tytuu wywietla nazw programu i biecego skoroszytu. Znajduj si na nim

rwnie pasek Szybki dostp (po lewej stronie) oraz kilka przyciskw, ktre
umoliwiaj zmian rozmiarw okna.

Pasek przewijania pionowego

Suy do poruszania si po arkuszu w pionie.

Przycisk Zamknij

Kliknicie tego przycisku powoduje zamknicie okna aktywnego skoroszytu.

Przycisk Maksymalizuj lub

Przywr w d

Kliknicie tego przycisku powoduje zmaksymalizowanie okna skoroszytu. Jeeli

okno ma ju maksymaln wielko, kliknicie tego przycisku przywraca
jego poprzedni, mniejszy rozmiar.

Przycisk Minimalizuj okno

Kliknicie tego przycisku powoduje zminimalizowanie okna skoroszytu

i wywietlenie go w postaci ikony na pasku zada systemu Windows.

Kontrolka powikszania

Suwak umoliwiajcy powikszenie lub zmniejszenie podgldu arkusza.

Poruszanie si po arkuszu
W tej czci rozdziau przedstawione zostay rne sposoby nawigowania po komrkach arkusza.
Kady arkusz skada si z wierszy (numerowanych od 1 do 1 048 576) i kolumn (oznaczonych
symbolami od A do XFD). Po kolumnie Z nastpuje kolumna AA, a nastpnie kolumny AB, AC itd.
Za kolumn AZ s kolumny BA, BB itd. Po kolumnie ZZ wystpuj kolumny AAA, AAB itd.
Przecicie kadego wiersza i kolumny nazywane jest komrk, a kada komrka ma niepowtarzalny adres, skadajcy si z oznaczenia kolumny oraz numeru wiersza. Na przykad adres lewej
grnej komrki to A1. Adres prawej dolnej komrki to XFD1048576.
W kadym momencie na danym arkuszu jest tylko jedna aktywna komrka. Do aktywnej komrki
mona wprowadza dane za pomoc klawiatury; mona take edytowa jej zawarto. Aktywn
komrk mona atwo pozna po ciemnym obramowaniu, takim jak to, ktre wida na rysunku 1.2.
Jej adres jest widoczny w polu nazwy. Zalenie od sposobu nawigowania po arkuszu komrka
aktywna moe ulega zmianie w trakcie nawigacji, ale nie musi.
Rysunek 1.2.
Aktywna komrka
oznaczona jest ciemn
ramk w tym wypadku
jest to komrka C8

38

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Warto zauway, e nagwki wiersza i kolumny aktywnej komrki s wyrnione innym kolorem.
Ma to uatwi identyfikacj wiersza i kolumny aktywnej komrki.
Excel 2013 jest dostpny take w wersji dla urzdze wyposaonych w interfejs dotykowy,
takich jak telefony i tablety. W tej ksice przyjto zaoenie, e Czytelnik posuguje si
tradycyjnym systemem, wyposaonym w klawiatur i mysz zagadnienia zwizane z obsug
funkcji dotykowych nie zostay omwione.

Nawigacja za pomoc klawiatury

Po arkuszu mona porusza si za pomoc standardowych klawiszy sucych do nawigacji.
Dziaanie tych klawiszy jest bardzo proste: strzaka w d przesuwa aktywn komrk o jeden
rzd niej, strzaka w prawo przesuwa j o jedn komrk w prawo itd. Klawisze Page Up i Page
Down przemieszczaj aktywn komrk w d lub w gr o wysoko jednego okna (liczba wierszy
przemieszczenia zaley od tego, ile mieci si ich w oknie).
Po arkuszu mona rwnie si porusza, nie zmieniajc komrki aktywnej za pomoc klawisza
Scroll Lock. Jest to bardzo przydatna metoda, umoliwiajca szybki powrt do pierwotnego
pooenia w trakcie nawigowania. Aby j wyprbowa, naley nacisn klawisz Scroll Lock,
a nastpnie uy klawiszy nawigacyjnych do przewijania arkusza. Aby powrci do pierwotnego
pooenia (aktywnej komrki), naley nacisn klawisze Ctrl+Backspace, a nastpnie wyczy
Scroll Lock. Gdy Scroll Lock jest wczony, na pasku stanu u dou ekranu pojawia si napis
Scroll Lock.

Klawisz Num Lock steruje klawiszami znajdujcymi si na klawiaturze numerycznej. Jeeli jest
wczony, klawiatura numeryczna umoliwia wprowadzanie cyfr. Status klawisza Num Lock nie
ma adnego wpywu na blok klawiszy nawigacyjnych (strzaek), znajdujcy si zazwyczaj z lewej
strony klawiatury numerycznej.
Tabela 1.2 przedstawia wszystkie klawisze suce do nawigacji w Excelu.
Tabela 1.2. Klawisze suce do nawigacji w Excelu
Klawisz

Dziaanie

Strzaka w gr ()

Przesuwa komrk aktywn o jeden wiersz w gr.

Strzaka w d ()

Przesuwa komrk aktywn o jeden wiersz w d.

Strzaka w lewo () lub

kombinacja klawiszy Shift+Tab

Przesuwa komrk aktywn o jedn kolumn w lewo.

Strzaka w prawo () lub Tab

Przesuwa komrk aktywn o jedn kolumn w prawo.

Page Up

Przesuwa komrk aktywn o jeden ekran w gr.

Page Down

Przesuwa komrk aktywn o jeden ekran w d.

Alt+Page Down

Przesuwa komrk aktywn o jeden ekran w prawo.

Alt+Page Up

Przesuwa komrk aktywn o jeden ekran w lewo.

Ctrl+Backspace

Wywietla obszar arkusza, w ktrym znajduje si komrka aktywna.

Strzaka w gr*

Przewija ekran o jeden wiersz w gr (komrka aktywna nie ulega zmianie).

Strzaka w d*

Przewija ekran o jeden wiersz w d (komrka aktywna nie ulega zmianie).

Strzaka w lewo*

Przewija ekran o jedn kolumn w lewo (komrka aktywna nie ulega zmianie).

Strzaka w prawo*

Przewija ekran o jedn kolumn w prawo (komrka aktywna nie ulega zmianie).

* Gdy Scroll Lock jest wczony

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

39

Nawigacja za pomoc myszy

Aby zmieni komrk aktywn za pomoc myszy, wystarczy klikn dowoln potrzebn komrk.
Po arkuszu mona dowolnie przemieszcza si za pomoc paskw przewijania. Kliknicie jednej ze
strzaek znajdujcych si na pasku przewijania powoduje przesunicie arkusza o jedn komrk. Aby
przesun arkusz o peen ekran, naley klikn w pustym polu po wybranej stronie paska przewijania. Podobny efekt mona osign szybciej, przecigajc pasek przewijania w danym kierunku.
Do pionowego przewijania arkusza mona uy kka myszy. Ponadto nacinicie kka
i przecignicie mysz spowoduje przewinicie arkusza w wybranym kierunku. Im duszy
ruch mysz, tym arkusz przewija si szybciej.

W celu powikszenia arkusza podczas uywania kka myszy naley trzyma nacinity klawisz
Ctrl. Mona skonfigurowa program tak, aby podgld arkusza mona byo powiksza przy
uyciu kka bez naciskania klawisza Ctrl. Aby to zrobi, naley wybra polecenie Plik/Opcje,
nastpnie otworzy zakadk Zaawansowane i zaznaczy opcj Powiksz przy przewijaniu kkiem
myszy IntelliMouse.
Nawigacja po arkuszu za pomoc myszy lub paska przewijania nie powoduje zmiany komrki
aktywnej, lecz jedynie przemieszczanie samego arkusza. Aby uaktywni inn komrk, naley
j klikn po przewiniciu arkusza do obszaru, na ktrym ona si znajduje.

Obsuga Wstki
W pakiecie Office 2007 firma Microsoft dokonaa daleko idcej modyfikacji interfejsu uytkownika. Tradycyjne menu i paski narzdzi zostay zastpione Wstk, czyli zestawem ikon
ulokowanym w grnej czci ekranu. Napisy ponad ikonami to tak zwane karty: karta Narzdzia
gwne, karta Wstawianie itd. Wikszo uytkownikw jest zdania, e Wstka jest atwiejsza
w obsudze ni tradycyjne menu; mona j te skonfigurowa w taki sposb, aby jeszcze uproci
posugiwanie si ni (rozdzia 24.).
Wstka moe by ukryta lub widoczna (wybr naley do uytkownika). Do przeczania stanu
Wstki suy skrt Ctrl+F1 (mona to zrobi take za pomoc dwukrotnego kliknicia aktywnej karty). Ukryt Wstk mona chwilowo wywietli po klikniciu dowolnej karty; zostanie
ona ponownie ukryta, jeli uytkownik kliknie w dowolnym miejscu arkusza. Na pasku tytuowym, tu obok przycisku Pomoc, znajduje si kontrolka o nazwie Opcje wywietlania Wstki.
Po jej klikniciu mona wybra jedn z trzech opcji dziaania Wstki: Automatycznie ukryj
Wstk, Poka karty oraz Poka karty i polecenia.

Karty Wstki
Polecenia widoczne na Wstce bd si zmienia zalenie od tego, ktr kart uaktywniono.
Interfejs Wstki skada si z pogrupowanych tematycznie polece. Oto krtki przegld kart Excela:
Narzdzia gwne. Na og jest to najczciej uywana karta programu. W jej skad
wchodz polecenia schowka, formatowania, stylw, a take polecenia wstawiajce
wiersze lub kolumny i zestaw polece sucych do edytowania zawartoci arkusza.
Wstawianie. T kart naley uaktywni, gdy trzeba bdzie umieci w arkuszu takie
obiekty jak tabela, diagram, wykres, symbol itp.
Ukad strony. Ta karta zawiera polecenia majce wpyw na oglny wygld arkusza,
w tym ustawienia zwizane z drukowaniem.
Formuy. Za pomoc tej karty mona wstawi formu, nada zakresowi nazw, skorzysta
z narzdzi inspekcji formu lub kontrolowa sposb wykonywania oblicze przez Excel.

40

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Dane. W obrbie karty znajduj si polecenia Excela zwizane z danymi, w tym

narzdzia do weryfikacji danych.

Recenzja. Ta karta zawiera narzdzia sprawdzajce pisowni, dokonujce translacji sw,
dodajce komentarze lub chronice arkusze.
Widok. Ta karta obejmuje polecenia kontrolujce rne aspekty zwizane z wywietlaniem
arkusza. Niektre polecenia z tej karty s dostpne z poziomu paska stanu.
Deweloper. Domylnie karta ta nie jest widoczna. Zawiera ona polecenia przydatne
dla programistw. W celu wywietlenia karty Deweloper naley wybra polecenie
Plik/Opcje, a nastpnie opcj Dostosowywanie Wstki. W sekcji z prawej strony trzeba
zaznaczy opcj Deweloper i nacisn przycisk OK.
Dodatki. Ta karta jest widoczna tylko wtedy, gdy zaaduje si skoroszyt lub dodatek
modyfikujcy menu lub paski narzdzi. Poniewa w przypadku Excela 2013 menu i paski
narzdzi ju nie wystpuj, efekty modyfikacji bd widoczne w obrbie karty Dodatki.

Na powyszej licie zostay wymienione tylko standardowe karty Wstki. Zainstalowanie niektrych dodatkw lub makr moe spowodowa wywietlenie innych, niewymienionych tutaj kart.
Wprawdzie przycisk Plik znajduje si na jednym poziomie z kartami, lecz sam nie jest kart.
Kliknicie przycisku Plik powoduje wywietlenie specjalnego ekranu organizacyjnego (zwanego
widokiem Backstage), za pomoc ktrego mona wykonywa rozmaite operacje na dokumentach.
Gwne polecenia zgromadzone s po lewej stronie widoku Backstage. W celu zamknicia
tego widoku kliknij przycisk ze strzak w lewo, znajdujcy si w lewym grnym rogu okna.

To, ile polece jest widocznych na kartach, zaley od szerokoci okna Excela. Gdy okno jest zbyt
wskie, zawarto Wstki zostanie odpowiednio ograniczona, co moe sprawia wraenie, e
czci polece brakuje. Tak naprawd jednak w kadej chwili s dostpne wszystkie polecenia,
niezalenie od wielkoci okna. Rysunek 1.3 przedstawia kart Narzdzia gwne z widocznymi
wszystkimi kontrolkami. Rysunek 1.4 przedstawia wygld Wstki, gdy okno Excela jest wsze.
Warto zauway, e cho cz tekstw opisu znikna, ikony pozostay. Rysunek 1.5 prezentuje
ekstremalny przypadek, w ktrym okno jest bardzo wskie. W niektrych grupach jest widoczna tylko
jedna ikona. Kliknicie tej ikony spowoduje jednak wywietlenie wszystkich polece z grupy.

Rysunek 1.3. Karta Narzdzia gwne na Wstce

Rysunek 1.4. Karta Narzdzia gwne, gdy zwono okno Excela

Rysunek 1.5.
Karta Narzdzia gwne,
gdy okno Excela zwono
jeszcze bardziej

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

41

Karty kontekstowe
Oprcz standardowych kart Excel oferuje te karty kontekstowe. Gdy zaznaczy si obiekt (na
przykad wykres, tabel lub diagram SmartArt), w obrbie Wstki pojawi si konkretne narzdzia suce do pracy z tym obiektem.
Rysunek 1.6 pokazuje karty kontekstowe pojawiajce si po zaznaczeniu wykresu. W tym przypadku s dostpne dwie takie karty Projektowanie i Formatowanie. Warto zauway, e karty
kontekstowe na pasku tytuowym okna Excela zawieraj dodatkowy opis (na rysunku: Narzdzia
wykresw). Po pojawieniu si kart kontekstowych mona oczywicie dalej korzysta ze wszystkich
pozostaych kart.

Rysunek 1.6. Po zaznaczeniu obiektu pojawiaj si karty kontekstowe zawierajce narzdzia do pracy
z tym obiektem

Typy polece na Wstce

Gdy wskaemy kursorem myszy dowolne polecenie na Wstce, na ekranie pojawi si okienko
podpowiedzi z nazw polecenia i krtkim opisem. Dziaania wikszoci polece znajdujcych
si na wstce mona atwo si domyli. Dziel si one na kilka rnych typw:
Proste przyciski. Kliknicie przycisku spowoduje wykonanie konkretnej operacji.
Przykadem prostego przycisku jest przycisk Zwiksz rozmiar czcionki nalecy do grupy
Czcionka karty Narzdzia gwne. Cz przyciskw wykonuje operacj od razu,
natomiast cz wywietla okno dialogowe pozwalajce wprowadzi dodatkowe
informacje. Niektrym przyciskom towarzyszy etykieta opisowa.

42

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Przyciski przeczajce. Tego typu przyciski mona klika jak kade inne; rnica

polega na tym, e mog one przyjmowa dwa stany, sygnalizowane dwoma rnymi
kolorami. Przykadem jest przycisk Pogrubienie wchodzcy w skad grupy Czcionka
karty Narzdzia gwne. Jeli zawarto aktywnej komrki nie jest pogrubiona, przycisk
Pogrubienie bdzie mia normalny kolor. W przeciwnym razie przycisk ten bdzie mia
to w innym kolorze. Kliknicie przycisku Pogrubienie powoduje przeczanie atrybutu
pogrubienia dla zaznaczonego obiektu.
Proste listy rozwijane. Jeli ikona lub przycisk na Wstce s opatrzone niewielk
strzak skierowan w d, oznacza to, e po ich klikniciu pojawi si na ekranie lista
z dodatkowymi ustawieniami. Przykadem takiego przycisku jest Formatowanie
warunkowe w grupie Style na karcie Narzdzia gwne. Po jego klikniciu pojawi si
lista opcji powizanych z formatowaniem warunkowym.
Przyciski podzielone. Przyciski podzielone s poczeniem zwykego przycisku i listy
rozwijanej. Jeli kliknie si gwny przycisk, zostanie wykonane odpowiednie polecenie.
Jeeli kliknie si przycisk ze strzak w d, pojawi si lista dostpnych polece.
Przykadem takiej kontrolki jest przycisk polecenia Scal i wyrodkuj nalecy do grupy
Wyrwnanie na karcie Narzdzia gwne (rysunek 1.7). Kliknicie lewej czci kontrolki
powoduje scalenie i wyrodkowanie zaznaczonych komrek. Jeli kliknie si praw cz
kontrolki (strzaka), pojawi si lista polece powizanych ze scalaniem komrek.
Rysunek 1.7.
Polecenie Scal
i wyrodkuj ma posta
przycisku podzielonego

Opcje wyboru. Tego typu kontrolka wcza lub wycza jak funkcj. Przykadem

jest kontrolka Linie siatki wchodzca w skad grupy Pokazywanie na karcie Widok.
Po uaktywnieniu opcji Linie siatki w arkuszu pojawi si linie siatki. Gdy opcja ta
jest wyczona, linie nie bd widoczne.
Pokrta. Na Wstce Excela znajduje si tylko jedno pokrto: Skala w grupie
Skalowanie do rozmiaru, na karcie Ukad strony. Kliknicie grnej czci kontrolki
spowoduje zwikszenie wartoci. Z kolei kliknicie dolnej czci kontrolki spowoduje
zmniejszenie wartoci.
W prawym dolnym rogu niektrych grup polece na Wstce znajduj si niewielkie ikony ze
strzak, powodujce otwarcie okna dialogowego, powizanego z t grup. Na przykad na karcie Narzdzia gwne takie ikony znajduj si w grupach Schowek, Czcionka, Wyrwnanie oraz
Liczba, ale ju w grupach Style, Komrki oraz Edytowanie ich nie ma. Po klikniciu wspomnianej ikony pojawi si na ekranie okno dialogowe, ktre na og zawiera dodatkowe ustawienia,
niedostpne na Wstce.

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

43

Obsuga Wstki za pomoc klawiatury

Pocztkowo mona odnie wraenie, e Wstk mona si posugiwa wycznie za pomoc
myszy adne z polece nie ma bowiem tradycyjnego podkrelenia litery skrtu klawiaturowego uwzgldniajcego klawisz Alt. Ale tak naprawd Wstk mona znakomicie obsugiwa
przy uyciu klawiatury. Aby zobaczy skrty klawiaturowe poszczeglnych polece, trzeba nacisn klawisz Alt. Z kad kontrolk widoczn na Wstce jest powizany klawisz z liter (lub
sekwencja klawiszy), ktry naley nacisn, aby wykona polecenie.
Podczas uaktywniania skrtu klawiaturowego nie trzeba trzyma wcinitego klawisza Alt.

Rysunek 1.8 pokazuje, jak wyglda karta Narzdzia gwne wraz z symbolami skrtw klawiaturowych, wywietlonych po naciniciu kolejno klawiszy Alt oraz G. Aby za pomoc klawiatury
na przykad wyrwna do lewej strony zawarto komrki, naley kolejno nacisn klawisze Alt, G
(w celu wywietlenia karty Narzdzia gwne), W, Y (w celu wydania polecenia Wyrwnaj do
lewej). Nikt nie jest w stanie zapamita wszystkich skrtw klawiaturowych, lecz jeli jest si
zwolennikiem uywania klawiatury (tak jak ja), zapamitanie niezbdnych skrtw do wykonania
czsto stosowanych polece zajmie zaledwie kilka chwil.

Rysunek 1.8. Nacinicie klawisza Alt powoduje wywietlenie skrtw klawiaturowych

Po naciniciu klawisza Alt mona rwnie za pomoc klawiszy ze strzakami w lewo i prawo
przecza si midzy kartami. Po uaktywnieniu waciwej karty naley nacisn klawisz ze strzak
skierowan w d, aby mc zacz korzysta z kontrolek na Wstce. Nastpnie, uywajc klawiszy
ze strzakami w lewo i prawo, mona przecza si midzy poleceniami interfejsu. Po znalezieniu
danego polecenia naley nacisn klawisz Enter, aby je wykona. Cho metoda ta nie jest tak efektywna, jak korzystanie ze skrtw klawiaturowych, pozwala szybko przejrze dostpne polecenia.
Czsto jest tak, e chcemy wykona jakie polecenie dwa razy z rzdu. Excel uatwia
wykonywanie tego typu czynnoci. Jeli na przykad zastosuje si jaki styl w odniesieniu
do konkretnej komrki za pomoc polecenia Narzdzia gwne/Style/Style komrki, mona
uaktywni inn komrk i nacisn Ctrl+Y (lub F4), aby powtrzy ten sam zabieg.

Korzystanie z menu podrcznego

Oprcz Wstki Excel jest wyposaony w wiele menu podrcznych, wywietlanych po klikniciu prawym przyciskiem myszy niemal w dowolnym miejscu okna programu. Menu podrczne
nie zawiera wszystkich polece zwizanych z dan operacj, lecz jedynie te, ktre s najczciej
uywane w odniesieniu do wskazanego elementu.
Rysunek 1.9 przedstawia menu podrczne, ktre wywietla si na ekranie po klikniciu komrki
prawym przyciskiem myszy. Pojawia si ono tam, gdzie w danej chwili znajduje si kursor myszy,
dziki czemu wybieranie polece jest szybkie i efektywne. To, jakie menu pojawi si po klikniciu mysz, zaley od rodzaju wykonywanej operacji. Na przykad w trakcie pracy nad wykresem menu podrczne bdzie zawierao polecenia zwizane z edytowaniem wykresw.

44

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 1.9.
Kliknicie prawym
przyciskiem myszy
powoduje wywietlenie
menu podrcznego,
zawierajcego najczciej
uywane polecenia

Kontrolka wywietlana powyej menu podrcznego jest nazywana minipaskiem narzdzi i zawiera czsto uywane narzdzia z karty Narzdzia gwne. Pasek ten zaprojektowano w celu
zmniejszenia odlegoci, ktr trzeba przemierzy kursorem myszy, aby wybra potrzebne polecenie. Wystarczy klikn prawym przyciskiem myszy, aby najpotrzebniejsze narzdzia formatowania znalazy si w bezporednim zasigu kursora. Minipasek narzdzi jest szczeglnie
przydatny, gdy wywietli si kart inn ni Narzdzia gwne. Po uyciu jednego z narzdzi znajdujcych si na minipasku pasek pozostanie widoczny, aby w razie potrzeby mona byo dokona
innej operacji formatowania zaznaczonego obiektu.

Konfigurowanie paska Szybki dostp

Wstka niewtpliwie jest bardzo przydatna, lecz wielu uytkownikw wolaoby, by niektre
polecenia byy zawsze pod rk, bez koniecznoci wybierania odpowiedniej karty. W tym celu
trzeba odpowiednio dostosowa pasek narzdzi Szybki dostp. Standardowo pasek ten znajduje si
z lewej strony paska tytuowego, nad Wstk. Alternatywnie pasek mona wywietli poniej
Wstki; aby to zrobi, naley klikn go prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Poka
pasek narzdzi Szybki dostp poniej Wstki.
Dziki umiejscowieniu paska narzdzi Szybki dostp pod Wstk zyskuje si nieco wicej miejsca
na ikony. Jednak z drugiej strony liczba wierszy arkusza widocznych na ekranie zmniejsza si
o jeden.
Domylnie pasek Szybki dostp zawiera trzy narzdzia Zapisz, Cofnij i Wykonaj ponownie.
Mona go jednak rozbudowa poprzez dodanie innych, czsto uywanych polece. Aby doda
do paska Szybki dostp polecenie ze Wstki, naley klikn to polecenie prawym przyciskiem
myszy i z menu podrcznego wybra pozycj Dodaj do paska narzdzi Szybki dostp. Po klikniciu strzaki skierowanej w d, znajdujcej si z prawej strony paska Szybki dostp, pojawi
si menu z dodatkowymi poleceniami, ktre mona doczy do paska.

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

45

Zmiana decyzji
Excel pozwala na cofnicie efektw niemal kadej operacji za pomoc polecenia Cofnij znajdujcego
si na pasku Szybki dostp. Po wykonaniu niewaciwego polecenia naley klikn przycisk Cofnij (lub
zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+Z). Dziki temu bdna operacja zostanie anulowana, jakby nigdy
jej nie wykonano. Klikajc przycisk Cofnij wicej ni raz, mona cofn efekty do ostatnich 100 wykonanych dziaa.
Kliknicie strzaki pooonej z prawej strony przycisku Cofnij powoduje wywietlenie listy operacji, jakie mona cofn. Po klikniciu jednej z tych operacji zostanie usunita nie tylko ona, lecz take wszystkie kolejne.
Ostrzeenie. Nie wszystkie operacje mona anulowa. Zasadniczo nie da si cofn czynnoci wykonanych przy uyciu przycisku Plik. Jeli na przykad zapiszesz dokument i zorientujesz si, e starsz,
dobr wersj pliku nadpisae nowsz, niepoprawn wersj, polecenie Cofnij niczego nie zmieni. Pech
Chyba e uprzednio zapisana zostaa kopia zapasowa pliku. Nie da si anulowa take zmian wykonanych za pomoc makr. Co gorsza, wykonanie makra majcego wpyw na zawarto skoroszytu powoduje wyczyszczenie listy operacji moliwych do anulowania.
Przycisk Wykonaj ponownie rwnie znajdujcy si na pasku Szybki dostp ma dziaanie przeciwne do przycisku Cofnij. Innymi sowy, powtarza polecenie, ktre zostao uprzednio anulowane. Jeli
adna operacja nie zostaa anulowana, przycisk Wykonaj ponownie bdzie nieaktywny.

Excel jest wyposaony w kilka polece (na og rzadko uywanych), ktre nie s dostpne na
Wstce. W wikszoci przypadkw jedynym sposobem uzyskania do nich dostpu jest umieszczenie ich na pasku Szybki dostp. Aby to zrobi, kliknij pasek Szybki dostp prawym przyciskiem myszy i wybierz polecenie Dostosuj pasek narzdzi Szybki dostp. Na ekranie pojawi si
wtedy okno dialogowe Opcje programu Excel, pokazane na rysunku 1.10, z otwart zakadk
Pasek narzdzi Szybki dostp, w ktrej mona wykona wszystkie operacje zwizane z konfigurowaniem paska Szybki dostp.
Rysunek 1.10.
Dodawanie nowych
ikon do paska
Szybki dostp
w zakadce
Pasek narzdzi
Szybki dostp
okna dialogowego
Opcje programu
Excel

W rozdziale 24. zamieszczono wicej informacji na temat konfigurowania paska

Szybki dostp.

46

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Okna dialogowe
Wiele polece Excela powoduje otwarcie okna dialogowego, ktre po prostu umoliwia pobranie od uytkownika dodatkowych informacji. Jeli na przykad wybierze si polecenie Recenzja/Zmiany/Chro arkusz, Excel nie bdzie mg kontynuowa, dopki nie poinformuje si go,
jakie obszary arkusza maj by chronione. W zwizku z tym program otworzy okno dialogowe
Chronienie arkusza pokazane na rysunku 1.11.
Rysunek 1.11.
Za pomoc okien
dialogowych Excel moe
uzyska dodatkowe
informacje zwizane
z wydanym poleceniem

Okna dialogowe Excela rni si pod wzgldem dziaania. Mona je podzieli na dwa nastpujce rodzaje:
Zwyke okno dialogowe. Modalne okno dialogowe, ktre powoduje, e obszar arkusza
przestaje by aktywny. Gdy tego typu okno zostanie otwarte, do momentu jego
zamknicia nie bdzie mona wykona adnej operacji w obrbie arkusza. Kliknicie
przycisku OK powoduje realizacj okrelonych dziaa, natomiast kliknicie przycisku
Anuluj (lub nacinicie klawisza Esc) umoliwia zamknicie okna bez wykonywania
adnej operacji. Wikszo okien dialogowych Excela zalicza si do tej kategorii.
Okno dialogowe, ktre jest zawsze wywietlane na wierzchu. Niemodalne okna dialogowe
dziaaj podobnie do paska narzdzi. Po otwarciu takiego okna nadal mona wykonywa
w Excelu inne dziaania (okno przez cay czas jest widoczne). Zmiany wprowadzone
w niemodalnym oknie dialogowym s natychmiast uwzgldniane. Przykadem okna
niemodalnego jest okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie. Mona pozostawi je
otwarte i kontynuowa prac z arkuszem. Tego typu okna zamiast w przycisk OK s
wyposaone w przycisk Zamknij.
Dla wikszoci uytkownikw dziaanie okien dialogowych jest proste i intuicyjne. Wiele programw wykorzystuje okna dialogowe i dziaaj one zawsze na tej samej zasadzie. Poszczeglne opcje okna dialogowego mona wybiera za pomoc myszy lub bezporednio z klawiatury.

Nawigacja w oknach dialogowych

Obsuga okien dialogowych jest prosta i sprowadza si do klikania opcji i kontrolek przeznaczonych do uaktywnienia.
Okna dialogowe zostay zaprojektowane z myl o uytkownikach, ktrzy posuguj si mysz,
lecz mona z nich korzysta take przy uyciu klawiatury. Do kadej kontrolki w danym oknie
jest przypisana nazwa, w ktrej jest podkrelona jedna litera (zwana klawiszem skrtu lub skrtem klawiaturowym). Nacinicie klawisza Alt i klawisza z podkrelon liter uaktywnia wybran kontrolk. Mona rwnie uy klawisza Tab, ktry uaktywnia po kolei wszystkie kontrolki
okna dialogowego. Kombinacja klawiszy Shift+Tab odwraca kierunek wybierania kontrolek.
Wybrana kontrolka jest wyrniona ciemn ramk. Aby j uaktywni, naley nacisn spacj.

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

47

Zakadki w oknach dialogowych

Wiele okien dialogowych w Excelu jest wyposaonych w zakadki, zwane te kartami. Przypominaj one papierowy wzorzec zakadki w notesie a kada z nich reprezentuje inny panel.
Kliknicie zakadki powoduje wywietlenie w oknie dialogowym odpowiedniego panelu z kontrolkami. Wemy za przykad okno dialogowe Formatowanie komrek (zostao ono przedstawione na rysunku 1.12). Okno to ma 6 zakadek, ktre funkcjonalnie odpowiadaj szeciu rnym
oknom dialogowym.
Rysunek 1.12.
Za pomoc zakadek
w oknie dialogowym
mona przecza panele
penice rne funkcje

Zakadki znajdujce si w oknach dialogowych umoliwiaj wykonywanie wielu rnych zmian

w tym samym oknie. Po skonfigurowaniu ustawie we wszystkich zakadkach naley klikn
przycisk OK lub nacisn klawisz Enter.
Aby wybra zakadk za pomoc klawiatury, naley nacisn klawisze Ctrl+Page Up lub
Ctrl+Page Down. Mona rwnie nacisn klawisz z pierwsz liter zakadki, ktr chcemy
uaktywni.

Zastosowanie okien zada

Kolejnym elementem interfejsu uytkownika s okna zada (w systemie pomocy zwane te
okienkami zada), ktre pojawiaj si automatycznie w odpowiedzi na wykonanie niektrych
polece. Na przykad w celu sformatowania obrazka mona klikn go prawym przyciskiem
myszy i wybra polecenie Formatuj obraz. Na ekranie pojawi si wtedy okno zada o nazwie
Formatowanie obrazu, pokazane na rysunku 1.13. Obsuga okien zada jest bardzo podobna do
obsugi okien dialogowych, z t rnic, e te pierwsze mog pozosta otwarte tak dugo, jak
dugo bdziesz ich potrzebowa.
Rola okien zada w Excelu 2013 zostaa znacznie rozbudowana. Na przykad w trakcie
pracy z wykresami mona otworzy okno zada zawierajce du liczb ustawie i polece
zwizanych z poszczeglnymi elementami wykresu.

48

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 1.13. Okno zada Formatowanie obrazu zadokowane do prawej strony okna programu

Wiele okien zada jest bardzo skomplikowanych. Na przykad w grnej czci okna Formatowanie obrazu znajduj si cztery ikony. Kliknicie dowolnej spowoduje, e w dolnej czci okna
wywietli si lista powizanych z ni ustawie. Kliknicie wybranej pozycji na tej licie spowoduje wywietlenie szczegowych opcji w ramach tej pozycji.
Okna zada nie s wyposaone w przycisk OK. Po zakoczeniu pracy z oknem zada kliknij
przycisk Zamknij (X), znajdujcy si w jego prawym grnym rogu. Jeli wolisz obsugiwa
okna zada za pomoc klawiatury, upewnij si, e potrzebne okno zostao wywietlone, a potem
nacinij klawisz F6, aby je uaktywni w trybie klawiaturowym. Nastpnie poszczeglne opcje
i ustawienia mona obsugiwa za pomoc klawisza Tab, klawiszy ze strzakami, spacji oraz innych klawiszy uywanych do obsugi zwykych okien dialogowych.
Cho domylnie okno zada jest umiejscowione z prawej strony okna Excela, mona je przenie
w dowolne inne miejsce. Wystarczy w tym celu klikn pasek tytuowy okna i przecign.
Excel zapamituje ostatni pozycj okna, dziki czemu pojawi si ono w tym samym miejscu na
ekranie, gdy zostanie otwarte nastpnym razem.
Jeli wolisz obsugiwa okno zada za pomoc klawiatury, to pocztkowo moe Ci zdziwi to,
e nie dziaa w nim wiele klawiszy uywanych do obsugi okien dialogowych takich jak Tab,
klawisze ze strzakami czy skrty z klawiszem Alt. Sztuczka polega na uprzednim naciniciu
klawisza F6. Gdy to zrobisz, przekonasz si, e obsuga okna zada za pomoc klawiatury jest
nie tylko moliwa, ale i bardzo prosta. Na przykad klawiszem Tab mona uaktywni nagwek
potrzebnej sekcji ustawie, a za pomoc klawisza Enter wywietli jej zawarto.

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

49

Tworzenie pierwszego skoroszytu w Excelu

Czas najwyszy, eby pozna dziaanie Excela w praktyce. Uytkownicy, ktrzy wczeniej nie
mieli do czynienia z tym programem, mog zapoznawa si z nim na bieco, wykonujc opisane
niej czynnoci na swoim komputerze.
Opisany niej przykad bdzie polega na opracowaniu prostego miesicznego zestawienia wartoci sprzeday oraz utworzeniu wykresu.

Rozpoczcie pracy
Po uruchomieniu Excela naley sprawdzi, czy jest widoczny pusty skoroszyt. W celu utworzenia
nowego pustego skoroszytu naley zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+N (jest to skrt dla
polecenia Plik/Nowy/Pusty skoroszyt).
Tabela prezentujca przewidywane obroty miesiczne bdzie skadaa si z dwch kolumn: kolumny A z nazwami miesicy oraz kolumny B z wartociami odpowiadajcymi przewidywanym
obrotom. Prac naley rozpocz od wpisania odpowiednich nazw do komrek arkusza. Oto
wymagane kroki:
1. Przemieci wskanik aktywnej komrki za pomoc klawiszy ze strzakami tak,
aby wskazywa komrk A1, czyli komrk znajdujc si w lewym grnym rogu
arkusza. W polu nazwy wywietli si jej adres.
2. Wpisa w komrce A1 nazw Miesic i nacisn na kocu klawisz Enter. Zalenie od
konfiguracji Excel umieci wskanik w innej komrce lub pozostawi go w komrce A1.
3. Przesun wskanik do komrki B1, wpisa Przewidywana sprzeda i nacisn Enter.
Wpisany tekst wyjdzie poza aktualn szeroko kolumny, lecz na razie nie naley si tym
przejmowa.

Wpisywanie nazw miesicy

Kolejny etap pracy bdzie polega na wpisaniu nazw miesicy do kolumny A. Oto wymagane
kroki:
1. Przemieci wskanik do komrki A2 i wpisa Sty (skrt od Stycze). W ten sposb
mona wpisa wszystkie pozostae nazwy miesicy, ale na szczcie nie trzeba Excel
zrobi to za nas dziki funkcji automatycznego wypeniania.
2. Upewni si, e komrka A2 jest aktywna. Przypominam, e komrki aktywne
s wyrnione ciemn ramk. W prawym dolnym rogu tej ramki znajduje si may
kwadracik zwany uchwytem wypeniania. Naley najpierw wskaza ten kwadracik
kursorem myszy, a potem klikn i przecign kursorem w d, a do komrki A13.
3. Po zwolnieniu przycisku myszy Excel automatycznie wpisze nazwy miesicy
na zaznaczonym obszarze.
Teraz arkusz powinien wyglda tak, jak na rysunku 1.14.

Wprowadzanie danych o wysokoci obrotw

W dalszej kolejnoci w kolumnie B zostan wstawione wartoci przewidywanych obrotw. Zamy,
e przewidywane obroty na stycze wynosz 50 000 z i spodziewany jest 3,5-procentowy wzrost
sprzeday w kadym kolejnym miesicu. Oto wymagane kroki:

50

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 1.14.
Wygld arkusza po
wpisaniu nagwkw
kolumn i nazw miesicy

1. Przemieci wskanik do komrki B2 i wpisa 50000, czyli warto przewidywanych

obrotw na stycze. Mona rwnie wpisa nazw waluty (z), aby warto bya bardziej
zrozumiaa, lecz formatowaniem liczb zajmiemy si pniej.
2. Aby wpisa formu, ktra obliczy przewidywane obroty dla lutego, naley przesun
wskanik do komrki B3 i wprowadzi do niej nastpujce wyraenie: =B2*103,5%. Gdy
nacinie si klawisz Enter, w komrce pojawi si liczba 51 750. Formua zwraca zawarto
komrki B2, pomnoon przez 103,5%. Inaczej mwic, przewidywane obroty w lutym
bd wiksze od obrotw w styczniu o 3,5%.
3. Przewidywany obrt dla kolejnych miesicy obliczy si za pomoc tej samej formuy.
Nie trzeba jednak wpisywa jej w kadej komrce kolumny B, poniewa take i tym razem
Excel zrobi to za nas. Naley upewni si, e komrka B3 jest aktywna, a nastpnie klikn
uchwyt wypeniania, przecign kursorem w d do komrki B13 i zwolni przycisk myszy.
W tej chwili arkusz powinien wyglda tak jak pokazany na rysunku 1.15. Trzeba pamita o tym,
e wartoci w kolumnie B, z wyjtkiem komrki B2, s obliczane za pomoc formu. Mona to
sprawdzi, zmieniajc wysoko przewidywanego obrotu w pierwszym miesicu styczniu
(w komrce B2). Formuy ponownie oblicz wartoci w komrkach kolumny B. Bd to inne
wartoci, poniewa wszystkie formuy zale od wartoci pocztkowej, wpisanej w komrce B2.
Rysunek 1.15.
Wygld arkusza po
wprowadzeniu formu

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

51

Formatowanie wartoci
Wartoci znajdujce si w arkuszu s mao przejrzyste, gdy nie zostay sformatowane. Nastpne
zadanie bdzie polegao na zastosowaniu formatu liczbowego, ktry poprawi czytelno wartoci
i nada im spjny wygld. Oto wymagane kroki:
1. Zaznaczy wartoci przez kliknicie komrki B2 i przecignicie kursora myszy w d
do komrki B13. Tym razem nie naley przeciga uchwytu wypeniania, poniewa
naszym celem jest zaznaczenie komrek, a nie wypenienie ich wartociami.
2. Klikn kart Narzdzia gwne na Wstce. W grupie Liczba rozwin list Format
liczb (pocztkowo widnieje na niej opcja Oglne) i wybra opcj Walutowe. W efekcie
wartoci zostan poszerzone o symbol waluty i dwa miejsca dziesitne. Wyglda to znacznie
lepiej, cho precyzja rzdu dwch miejsc po przecinku nie jest konieczna w przypadku
takich zestawie.
3. Upewni si, e zakres B2:B13 jest nadal zaznaczony, i w grupie Liczba na karcie
Narzdzia gwne klikn przycisk Zmniejsz dziesitne. Jedno miejsce po przecinku zniknie.
Po kolejnym klikniciu tego przycisku wartoci zostan wywietlone bez miejsc dziesitnych.

Nadawanie arkuszowi bardziej wyszukanego wygldu

Dysponujemy ju funkcjonalnym arkuszem. Jednak dobrze by byo popracowa nad jego wygldem. Zamiana zakresu danych na oficjaln (i atrakcyjn) tabel Excela jest prost spraw.
Wystarczy wykona nastpujce czynnoci:
1. Uaktywni dowoln komrk zakresu A1:B13.
2. Wybra polecenie Wstawianie/Tabele/Tabela. Excel otworzy okno dialogowe
Tworzenie tabeli, w ktrym uytkownik moe zweryfikowa poprawno zakresu danych
zidentyfikowanego przez program.
3. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno Tworzenie tabeli. Excel zastosuje domylne
formatowanie tabeli i wywietli kart kontekstow Narzdzia tabel/Projektowanie.
Ekran powinien teraz wyglda podobnie jak na rysunku 1.16.
Rysunek 1.16.
Arkusz po zamianie
zakresu na tabel

Aby zmieni domylny styl tabeli, wystarczy wybra inny z galerii stylw w grupie Narzdzia
tabel/Projektowanie/Style tabeli. Warto zauway, e wskazanie kursorem myszy dowolnego
z gotowych stylw na Wstce powoduje wywietlenie podgldu danego stylu tabeli. Po znalezieniu odpowiedniego stylu naley go klikn, aby zatwierdzi wybr.

52

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Dodawanie wartoci
Arkusz wywietla teraz przewidywane obroty dla kadego miesica, ale przypumy, e zaley
nam jeszcze na informacji o wysokoci sprzeday dla caego roku. Poniewa dane znajduj si
w tabeli, obliczenie wysokoci sprzeday dla caego roku nie bdzie trudne. Oto wymagane kroki:
1. Uaktywni dowoln komrk tabeli.
2. Wybra polecenie Narzdzia tabel/Projektowanie/Opcje stylu tabeli/Wiersz sumy.
Excel automatycznie umieszcza nowy wiersz na dole tabeli, uwzgldniajc formu
obliczajc sum wartoci kolumny Przewidywana sprzeda.
3. Aby uy innej formuy podsumowujcej (na przykad wyznaczajcej redni),

trzeba klikn komrk B14 i wybra j z listy rozwijanej.

Tworzenie wykresu
A moe utworzymy wykres, ktry bdzie przedstawia przewidywan sprzeda miesiczn?
To proste:
1. Uaktywni dowoln komrk tabeli.
2. Wybra polecenie Wstawianie/Wykresy/Polecane wykresy. Excel wywietli kilka
sugerowanych typw wykresw.
3. W oknie dialogowym Wstawianie wykresu klikn drugi z zalecanych rodzajw

wykresu (kolumnowy) i klikn OK. Excel umieci wykres na rodku ekranu.

Aby przenie wykres w inne miejsce, naley klikn ramk wykresu i przecign j.
4. Klikn wykres i wybra dowolny styl z grupy Style wykresu na karcie Projektowanie.
Rysunek 1.17 prezentuje arkusz po utworzeniu wykresu. Wygld arkusza moe si rni zalenie
od wybranego ukadu lub stylu wykresu.
Rysunek 1.17.
Tabela i wykres

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw tabela i wykres.xlsx.

Rozdzia 1. Wprowadzenie do Excela

53

Drukowanie arkusza
Wydrukowanie arkusza nie powinno sprawi adnych trudnoci, oczywicie pod warunkiem, e
dysponuje si podczon i poprawnie skonfigurowan drukark.
1. Najpierw naley si upewni, e wykres nie jest zaznaczony. Po zaznaczeniu wykresu
na stronie zostanie wydrukowany wycznie jego obszar. Aby usun zaznaczenie wykresu,
naley nacisn klawisz Esc albo klikn dowoln komrk, znajdujc si poza wykresem.
2. Aby wykorzysta nowy, praktyczny widok ukadu strony Excela, naley klikn
przycisk Ukad strony znajdujcy si po prawej stronie paska stanu. Excel wywietli
zawarto arkusza strona po stronie, dziki czemu bardzo atwo mona oceni, jak dokument
zostanie wydrukowany. Rysunek 1.18 pokazuje widok arkusza ustawiony w taki sposb,
by widoczna bya jedna, pena strona. W widoku Ukad strony mona od razu stwierdzi,
czy wykres nie jest zbyt szeroki, aby zmieci si na jednej stronie. Jeli tak faktycznie
jest, naley klikn i przecign naronik wykresu, aby zmieni jego rozmiar. Mona
take przenie wykres pod tabel z danymi liczbowymi.
Rysunek 1.18.
Przegldanie
arkusza w widoku
ukadu stron

54

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

3. Po przygotowaniu wszystkiego do drukowania naley wybra polecenie Plik/Drukuj.

W tym momencie bdzie mona zmieni wybrane ustawienia drukowania. Mona na

przykad nakaza, by arkusz zosta wydrukowany w orientacji poziomej, a nie pionowej.
Po wybraniu konkretnej opcji uzyskany efekt zostanie uwidoczniony w oknie podgldu.
4. Po skonfigurowaniu ustawie naley klikn przycisk Drukuj, widoczny w lewym
grnym rogu. Arkusz zostanie wydrukowany, po czym nastpi powrt do skoroszytu.

Zapisywanie skoroszytu
Wszystkie dotychczasowe czynnoci wykonywane byy tylko w pamici komputera. Gdyby
nastpia awaria zasilania, te informacje zostayby utracone chyba e zadziaaaby funkcja
Autoodzyskiwanie Excela. Czas najwyszy zapisa efekty pracy na twardym dysku. Oto wymagane kroki:
1. Klikn przycisk Zapisz, znajdujcy si na pasku Szybki dostp. (Ikona przycisku
przypomina tradycyjn dyskietk, popularn w poprzednim stuleciu). Poniewa skoroszyt
nie by jeszcze dotychczas zapisywany i nadal ma domyln nazw, na ekranie pojawi si
widok Backstage, w ktrym mona wybra miejsce zapisu skoroszytu. Za pomoc tego
widoku mona zapisa plik na komputerze lub zdalnie, w internecie.
2. Klikn kolejno pozycj Komputer, a nastpnie przycisk Przegldaj.
Na ekranie wywietli si okno dialogowe Zapisywanie jako.
3. W polu edycji Nazwa pliku wpisa dowoln nazw, na przykad Przewidywany obrt
miesiczny, i klikn przycisk Zapisz albo nacisn klawisz Enter. Zapisany skoroszyt
nie zostanie zamknity, wic mona dalej na nim pracowa.
Excel automatycznie zapisuje wyniki pracy co dziesi minut. Aby zmieni ustawienia
Autoodzyskiwania (lub je wyczy), naley wybra polecenie Plik/Opcje, a nastpnie
wywietli zakadk Zapisywanie okna dialogowego Opcje programu Excel. Nigdy nie naley
polega na funkcji automatycznego odzyskiwania Excela. Czste zapisywanie danych jest
dobrym pomysem.

Po przeczytaniu tego rozdziau mona doj do wniosku, e utworzenie przykadowego skoroszytu

nie byo wcale trudne. To jednak oczywicie dopiero pocztek przygody z Excelem. W nastpnych rozdziaach ksiki poruszone tutaj zagadnienia (i liczne inne) zostay opisane znacznie
dokadniej.

Rozdzia 2.

Wprowadzanie danych
i ich edycja w arkuszu
W tym rozdziale:
Typy danych uywanych w arkuszu
Wprowadzanie tekstu i wartoci do arkusza
Wprowadzanie dat i godzin do arkusza
Modyfikowanie i edycja informacji
Wbudowane formaty liczbowe
W tym rozdziale zamieszczono podstawowe informacje dotyczce wprowadzania i modyfikacji
danych w arkuszach. Jak si wkrtce okae, Excel nie traktuje wszystkich danych w ten sam
sposb. Z tego wzgldu najpierw naley zapozna si z rnymi typami danych, ktre mog wystpowa w arkuszu.

Typy danych uywanych w arkuszu

W jednym skoroszycie Excela moe znajdowa si dowolna liczba arkuszy, a kady z nich skada si z ponad 17 miliardw komrek. Komrka moe zawiera jeden z trzech podstawowych
typw danych:
warto liczbow,
tekst,
formu.
Arkusz moe rwnie zawiera wykresy, rysunki, obrazki, przyciski i inne obiekty. Nie s one
jednak umieszczane w komrkach, lecz w warstwie rysunkowej. Jest to niewidoczna warstwa,
znajdujca si na wierzchu kadego arkusza.
W rozdziale 23. omwiono wybrane elementy, ktre mona umieszcza w warstwie
rysunkowej.

Wartoci liczbowe
Wartoci liczbowe mog reprezentowa rnego rodzaju dane: warto sprzeday, liczb pracownikw, masy atomowe, wyniki testw i wiele innych. Mog to by rwnie daty (takie jak
26.02.2013) lub godziny (na przykad 3:24).

56

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Ograniczenia liczbowe w Excelu

By moe Czytelnika ciekawi, z jakimi wartociami moe sobie poradzi Excel. Inaczej mwic, jak due
mog by liczby uywane w Excelu i jaka jest dokadno oblicze w przypadku takich liczb.
Dokadno liczb w Excelu ogranicza si do pitnastu cyfr. Jeeli na przykad wprowadzi si du warto, powiedzmy, 123 456 789 123 456 789 (osiemnacie cyfr), Excel zapamita j z dokadnoci
do pitnastu cyfr, to znaczy jako 123 456 789 123 456 000. Moe to si wydawa duym ograniczeniem, ale w praktyce nie sprawia wikszych problemw.
15-cyfrowa dokadno Excela moe okaza si duym utrudnieniem tylko w niektrych przypadkach,
na przykad przy wprowadzaniu do arkusza numerw kart kredytowych. Wikszo takich numerw skada
si bowiem z szesnastu cyfr. Zgodnie z tym, co powiedziano wczeniej, Excel zastpi ostatni cyfr w numerze karty zerem. Co gorsza, mona nawet nie by wiadomym tego, e Excel przekama numer karty
kredytowej. Problem ten mona jednak atwo rozwiza, wprowadzajc numery kart kredytowych jako
dane tekstowe. W tym celu naley przed wpisaniem numerw ustawi format komrek jako Tekstowe
(z listy rozwijanej Narzdzia gwne/Liczba/Format liczb naley wybra pozycj Tekstowe). Innym sposobem na ominicie tej trudnoci jest wpisanie apostrofu przed numerem karty kredytowej. Obie metody
przynosz ten sam skutek Excel nie traktuje wpisanego numeru jako liczby.
A oto inne ograniczenia liczbowe Excela:
Najwiksza liczba dodatnia: 9,9E+307
Najmniejsza liczba ujemna: 9,9E+307
Najmniejsza liczba dodatnia: 1E307
Najwiksza liczba ujemna: 1E307
Liczby te s wyraone w zapisie naukowym. Na przykad najwiksz liczb dodatni jest 9,9 razy 10
do potgi 307 (inaczej mwic, 99 i 306 zer). Jednak nawet te najdusze liczby maj dokadno tylko
do pitnastu cyfr.
Excel moe wywietla wartoci w rnych formatach. W dalszej czci tego rozdziau,
zatytuowanej Formatowanie liczb, przedstawiono opcje suce do formatowania wartoci
w komrkach.

Tekst
W prawie kadym arkuszu znajduj si komrki, ktre zawieraj tekst. Tekst moe suy jako
dane (na przykad nazwiska pracownikw), jako etykieta dla wartoci liczbowych, nagwek kolumny albo instrukcja dotyczca arkusza. Tekst jest najczciej wykorzystywany do wyjaniania
znaczenia wartoci umieszczonych w arkuszu bd ich rda.
Cig znakw, ktry zaczyna si od liczby, take jest uznawany przez program za tekst. Jeli na
przykad wpisze si do komrki nastpujcy cig znakw: 12 pracownikw, Excel potraktuje go
jako tekst, a nie jako warto liczbow. Komrki takiej nie mona wykorzysta do dokonywania
oblicze w Excelu. Jeli konieczne jest powizanie liczby 12 z opisem w postaci pracownikw,
warto 12 naley wprowadzi w jednej komrce, a nastpnie w komrce znajdujcej si z jej
prawej strony wpisa tekst pracownikw.

Formuy
Formuy to najwaniejszy element kadego arkusza kalkulacyjnego. W Excelu mona wprowadza
rnego rodzaju formuy, ktre wykorzystuj wartoci (a nawet tekst) do wykonywania oblicze.
Wprowadzenie formuy do komrki powoduje wywietlenie wyniku oblicze w tej komrce.
Jeli zmieni si dowoln warto, z ktrej korzysta formua, Excel dokona wylicze ponownie,
a w komrce ukae si nowy wynik.

Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu

57

Formuy mog mie posta prostych wyrae matematycznych, ale mog te zawiera skomplikowane funkcje Excela. Rysunek 2.1 przedstawia arkusz sucy do obliczenia miesicznych rat
kredytu. Arkusz ten zawiera tekst, wartoci oraz formuy. W kolumnie A wpisano tekst, a kolumna B zawiera cztery wartoci i dwie formuy umieszczone w komrkach B6 i B10. Kolumna
D zostaa dodana tylko dla wyjanienia i pokazuje rzeczywist zawarto komrek kolumny B.
Rysunek 2.1.
W arkuszach mona
wprowadza tekst,
wartoci i formuy

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw kalkulator oplat kredytowych.xlsx.
Wicej informacji o formuach zamieszczono w II czci tej ksiki.

Wprowadzanie tekstu i wartoci do arkusza

Aby wprowadzi do komrki warto liczbow, naley umieci wskanik w odpowiedniej komrce, wpisa warto i nacisn klawisz Enter albo jeden z klawiszy nawigacji. Warto pojawi si w komrce, a gdy komrka zostanie zaznaczona, wywietli si rwnie na pasku formuy.
Do wartoci liczbowej mona doda nazw waluty, przecinek oddzielajcy cz uamkow, separator tysicy, a take znaki plus i minus. Wartoci poprzedzone znakiem minusa oraz ujte w nawias
zostan uznane przez Excela za wartoci ujemne.
Wprowadzanie tekstu do komrki jest rwnie proste jak wpisywanie wartoci. W tym celu naley
uaktywni komrk, wpisa tekst i nacisn klawisz Enter albo klawisz nawigacji. W komrce
moe si znajdowa do 32 000 znakw to wicej, ni zawiera przecitny rozdzia w tej ksice
ale wywietlenie tak duej liczby znakw w jednej komrce jest po prostu niemoliwe.
Wprowadzony do komrki wyjtkowo dugi tekst moe nie by widoczny w caoci w pasku
formuy. Aby w obrbie paska pojawia si reszta tekstu, naley klikn doln krawd paska
i przecign j w d (rysunek 2.2). Przydatny jest rwnie klawisz skrtu Ctrl+Shift+U. Jego
nacinicie powoduje przeczanie paska formu midzy dwoma stanami wywietlaniem
pojedynczego wiersza a rcznie ustawionym rozmiarem.

Co si stanie, gdy wpisze si tekst wykraczajcy poza szeroko kolumny? Jeli komrki znajdujce si bezporednio po jej prawej stronie s puste, tekst zostanie wywietlony w caoci.
Jeeli jednak komrki te nie s puste, Excel wywietli tylko taki fragment tekstu, jaki mieci si
w komrce (komrka zawiera cay tekst, ale nie jest on widoczny w caoci). Aby pomieci
dugi acuch znakw w jednej komrce, mona wykona jedn z nastpujcych czynnoci:
przeredagowa i skrci tekst,
poszerzy kolumn (przecign boczn krawd jej nagwka),

58

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 2.2. Zwikszenie wysokoci paska formuy pozwala wywietli wiksz ilo danych zawartych
w komrce
zmniejszy rozmiar tekstu,
zawin tekst wewntrz komrki tak, aby zaj wicej ni jedn lini (aby wczy lub

wyczy zawijanie zawartoci wybranej komrki lub zakresu, naley wybra polecenie
Narzdzia gwne/Wyrwnanie/Zawijaj tekst).

Wprowadzanie dat i godzin do arkusza

W Excelu daty i okrelenia czasu s specjalnym typem wartoci numerycznych. Zazwyczaj
wartoci te s formatowane i wywietlane w komrkach jako daty lub godziny, poniewa w takiej
postaci s bardziej zrozumiae dla uytkownika. Jeli przetwarza si daty i godziny, trzeba jednak
zapozna si z wewntrznym mechanizmem obsugi takich wartoci w Excelu.

Wprowadzanie dat
Daty w Excelu s traktowane jako pewien cig numerw seryjnych. Najwczeniejsza data, jak
rozumie Excel, to 1 stycznia 1900 roku odpowiada jej numer 1. Dacie 2 stycznia 1900 r.
odpowiada numer 2 itd. System ten uatwia posugiwanie si datami w formuach. Mona na
przykad wprowadzi formu, ktra obliczy liczb dni pomidzy dwoma podanymi datami.
W wikszoci wypadkw nie trzeba w ogle myle o systemie numerw seryjnych dat w Excelu.
Po prostu wpisuje si dat w dowolnym formacie, a Excel sam zajmuje si reszt. Aby na przykad
wprowadzi dat 1 czerwca 2013, wystarczy wpisa 1 czerwiec 2013 (lub skorzysta z innego formatu
daty). Excel zapamita wpisan warto jako 41426, czyli numer seryjny odpowiadajcy podanej dacie.

Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu

59

W tej ksice wszystkie przykady dotyczce wpisywania dat w Excelu opieraj si na polskim
systemie datowania. Zalenie od ustawie regionalnych niektre formaty dat (na przykad
1 czerwiec 2013) mog by interpretowane jako tekst. W takim wypadku naley wpisa dat
w formacie zgodnym z ustawieniami regionalnymi na przykad czerwiec 1, 2013.
Wicej informacji na temat okrelania dat i czasu zamieszczono w rozdziale 12.

Wprowadzanie godzin
Okrelanie czasu polega po prostu na rozszerzeniu numeru seryjnego daty o miejsca dziesitne. Inaczej mwic, Excel traktuje godziny jak czci uamkowe dnia. Na przykad numerem seryjnym dla daty 1 czerwca 2013 jest 41426, a godzina 12:00 (poowa dnia) ma przypisany numer 41426,5. Do numeru seryjnego daty dodano cz uamkow, a cao stanowi
pen dat wraz z godzin.
Tak jak w przypadku dat, nie trzeba zawraca sobie gowy numerami seryjnymi ani ich czciami
uamkowymi, odpowiadajcymi konkretnym godzinom. Po prostu wpisuje si do komrki godzin
w jednym z dostpnych formatw, na przykad 1 czerwiec 2013 12:00.
W rozdziale 12. znajduje si wicej informacji na temat okrelania czasu w Excelu.

Modyfikacja zawartoci komrki

Wartoci lub teksty wprowadzone do komrki mona zmodyfikowa na kilka rnych sposobw:
usuwajc zawarto komrki,
zastpujc zawarto komrki inn wartoci lub tekstem,
edytujc zawarto komrki.
Komrk mona rwnie zmodyfikowa poprzez zmian jej formatu. Jednak zmiana formatu
komrki wpywa jedynie na jej wygld formatowanie nie zmienia jej zawartoci. Wicej
informacji na temat formatowania zostanie przedstawionych w dalszej czci tego rozdziau.

Usuwanie zawartoci komrki

Aby usun zawarto komrki, po prostu naley klikn t komrk i nacisn klawisz Delete.
Jeli chcemy usun zawarto kilku komrek, naley je wszystkie zaznaczy i nacisn klawisz
Delete. W ten sposb usunie si zawarto komrki, ale nie zmieni si formatowania zastosowanego w komrce (na przykad pogrubienia, kursywy czy formatu liczby).
Nieco wiksz kontrol nad tym, co zostanie usunite, daje narzdzie Narzdzia gwne/Edytowanie/
Wyczy. Po klikniciu przycisku Wyczy na ekranie wywietli si menu zawierajce pi dodatkowych opcji:
Wyczy wszystko usuwa ca zawarto komrki, to znaczy jej warto,
formatowanie, a take komentarz, jeeli znajduje si w komrce;
Wyczy formaty usuwa tylko formatowanie, pozostawiajc tekst, wartoci i formuy;
Wyczy zawarto usuwa tylko zawarto komrki, pozostawiajc formatowanie;

60

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Wyczy komentarze usuwa wszystkie komentarze doczone do komrki

(jeli takie istniej);

Wyczy hipercza usuwa hipercza, ktre znajduj si w komrce. Tekst w komrce
pozostaje bez zmian, lecz nie ma on ju charakteru hipercza, ktre mona klikn mysz.
Usunicie formatowania nie spowoduje wyczyszczenia kolorw ta zakresu, ktry
przeksztacono na tabel (chyba e potem rcznie zmieniono kolor ta tej tabeli).

Zastpienie zawartoci komrki

Aby zastpi zawarto komrki inn wartoci lub tekstem, naley klikn t komrk i wprowadzi nowe dane. Jakiekolwiek formatowanie zastosowane w tej komrce pozostanie niezmienione. Oznacza to, e nowa zawarto komrki bdzie miaa taki sam format jak poprzednia.
Zawarto komrki mona zastpi inn wartoci lub tekstem, wykorzystujc metod przecignij
i upu albo poprzez wklejenie zawartoci schowka. W obu przypadkach format komrki zostanie zastpiony formatem nowych danych. W celu uniknicia wklejenia formatowania naley
zastosowa polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wartoci (W) albo Narzdzia gwne/
Schowek/Wklej/Formuy (F).

Edycja zawartoci komrki

Jeeli komrka zawiera tylko kilka znakw, to w razie ewentualnej poprawki najprociej bdzie
po prostu rcznie nadpisa istniejc zawarto. W przypadku dugiego tekstu czy skomplikowanej formuy wygodniejsze bdzie jednak zmodyfikowanie wartoci komrki, zwaszcza gdy
chodzi tylko o drobne zmiany.
Przed przystpieniem do edytowania zawartoci komrki, naley uaktywni tryb edycji. Mona
to zrobi na jeden z nastpujcych sposobw:
Klikn komrk dwukrotnie i wprowadzi zmiany bezporednio w niej.
Uaktywni komrk i nacisn klawisz F2. Ta metoda rwnie umoliwia edytowanie
danych bezporednio w komrce.
Uaktywni wybran komrk i klikn pasek formuy, a nastpnie zmodyfikowa
zawarto komrki w tym pasku.
Wybr metody zaley od Czytelnika. Niektrzy uytkownicy wol edytowa dane bezporednio
w komrce, inni wol korzysta z paska formuy.
W zakadce Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel znajduje si grupa
ustawie Opcje edycji, sucych do konfigurowania sposobu edytowania danych (aby otworzy
to okno dialogowe, naley wybra polecenie Plik/Opcje). Jeeli opcja Zezwalaj na edytowanie
bezporednio w komrkach jest wyczona, zawarto komrki nie moe by edytowana za
pomoc dwukrotnego kliknicia, a nacinicie klawisza F2 umoliwia jedynie edycj w pasku
formuy (a nie bezporednio w komrce).

Wszystkie opisane wyej metody uruchamiaj tryb edycji w Excelu (na pasku stanu w lewym
dolnym rogu okna pojawia si napis Edycja). W tym trybie na pasku formuy wywietlane s
dwie nowe ikony: Anuluj (z symbolem X) oraz Wpis (oznaczona parafk, czyli ptaszkiem
zobacz rysunek 2.3). Kliknicie ikony ze znakiem X powoduje anulowanie edycji bez zmiany
zawartoci komrki (ten sam efekt daje nacinicie klawisza Esc). Parafka suy do zatwierdzania
nowych danych i koczenia edycji (ten sam efekt daje nacinicie klawisza Enter).

Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu

61

Rysunek 2.3.
Podczas edycji
zawartoci komrki
na pasku formuy
pojawiaj si dwie
nowe ikony Anuluj (X)
oraz Wpis (ptaszek)

Po rozpoczciu edycji pojawia si w komrce kursor w postaci pionowej kreski. Mona wwczas
wykona nastpujce czynnoci:
Doda nowe znaki w miejscu, w ktrym aktualnie znajduje si kursor. Aby przesun
kursor, mona:
Za pomoc klawiszy nawigacyjnych przemieci go w dowolne miejsce komrki.
Klawiszem Home przenie go na pocztek komrki.
Klawiszem End przenie go na koniec komrki.
Zaznaczy kilka znakw. W tym celu naley nacisn przycisk Shift i uy klawiszy
do nawigacji.
Zaznaczy znaki w trakcie edytowania zawartoci komrki. W tym celu mona uy myszy
po prostu naley klikn i przecign kursorem wzdu znakw, ktre chcemy zaznaczy.

Przydatne wskazwki dotyczce wprowadzania danych

Poniej znajduje si opis kilku przydatnych technik, ktre uatwiaj wprowadzanie danych w arkuszu i eliminuj wykonywanie niepotrzebnych czynnoci, dziki czemu praca odbywa si szybciej i sprawniej.

Automatyczne przemieszczanie wskanika komrki

po wprowadzeniu danych
Po wpisaniu danych do komrki i naciniciu klawisza Enter Excel automatycznie przemieszcza
wskanik do komrki znajdujcej si o jeden wiersz niej. Mona zmieni to ustawienie, wybierajc polecenie Plik/Opcje i wywietlajc zakadk Zaawansowane, pokazan na rysunku 2.4. W tej
zakadce znajduje si opcja Przenie zaznaczenie po naciniciu klawisza Enter. Suy ona do okrelenia kierunku, w ktrym przemieszcza si wskanik komrki (w d, w prawo, w gr lub w lewo).
To, ktr z moliwoci si wybierze, zaley wycznie od preferencji uytkownika. Osobicie
w ogle wyczam t opcj przy wprowadzaniu danych uywam klawiszy nawigacyjnych,
a nie klawisza Enter (napisaem o tym w kolejnym akapicie).

Uywanie klawiszy nawigacji zamiast klawisza Enter

Wprowadzanie danych do komrki mona zakoczy nie tylko poprzez nacinicie klawisza
Enter, ale take przy uyciu klawiszy nawigacyjnych, ktre dodatkowo przemieszczaj wskanik komrki w odpowiednim kierunku. Na przykad przy wpisywaniu cigu danych w jednym
wierszu najwygodniej jest korzysta ze strzaki w prawo () zamiast klawisza Enter. W analogiczny sposb dziaaj pozostae klawisze ze strzakami; mona rwnie w tym celu uywa
klawiszy Page Up i Page Down.

62

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 2.4. Zakadka Zaawansowane w oknie dialogowym Opcje programu Excel zawiera wiele
przydatnych opcji zwizanych z edycj danych w komrce

Zaznaczanie obszaru komrek przed wpisaniem danych

Jeeli zaznaczony jest pewien obszar komrek, po naciniciu klawisza Enter Excel automatycznie
przesuwa wskanik do nastpnej zaznaczonej komrki. W przypadku, gdy zaznaczony obszar
obejmuje kilka wierszy, wskanik najpierw przemieszcza si w d do koca kolumny, a pniej
przechodzi do pierwszej komrki kolumny nastpnej.
Aby omin jak komrk, naley nacisn Enter, nie wprowadzajc w niej adnych zmian.
Jeeli woli si wpisywa dane wierszami, a nie kolumnami, naley uywa klawisza Tab. Kombinacja klawiszy Shift+Enter suy do przemieszczania aktywnej komrki w odwrotnym kierunku.
Excel bdzie kontynuowa uaktywnianie kolejnych komrek z wybranego zakresu do czasu, gdy
wybrana zostanie komrka spoza tego zakresu.

Jednoczesne wpisywanie danych w wielu komrkach

za pomoc klawiszy Ctrl+Enter
Excel jest wyposaony w wygodny skrt uatwiajcy wprowadzanie tych samych danych w wielu
komrkach jednoczenie. Najpierw naley zaznaczy komrki, ktre maj zawiera t sam informacj, wpisa odpowiedni tekst, warto lub formu, a nastpnie nacisn klawisze Ctrl+Enter.
Wprowadzone dane pojawi si we wszystkich zaznaczonych komrkach.

Automatyczne wpisywanie przecinkw dziesitnych

Excel oferuje rwnie narzdzie, ktre uatwia wprowadzanie liczb ze sta iloci miejsc dziesitnych, dziaajce na zasadzie maszyny sumujcej. Aby je wyprbowa, naley otworzy zakadk Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel, a nastpnie zaznaczy opcj
Automatycznie wstaw przecinek dziesitny i sprawdzi, czy w polu Miejsca dziesitne wybrana
jest odpowiednia liczba miejsc po przecinku.

Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu

63

Po wczeniu tej opcji Excel automatycznie wstawia miejsca dziesitne w kadej wprowadzonej
liczbie. Jeli na przykad wpisze si do komrki warto 12345, zostanie ona zinterpretowana
jako 123,45 (Excel doda przecinek dziesitny). Aby przywrci stan poprzedni, naley wyczy
opcj Automatycznie wstaw przecinek dziesitny w oknie dialogowym Opcje programu Excel.
Zmiana tego ustawienia nie ma adnego wpywu na wartoci wpisane wczeniej do komrek.
Opcja wstawiania przecinkw dziesitnych jest ustawieniem globalnym i dotyczy wszystkich
skoroszytw (a nie tylko skoroszytu aktywnego w danym momencie). Jeli zapomni si, e
jest wczona, mona niechccy wpisa nieprawidowe wartoci do komrek bd wprawi
w niemae zdziwienie innych uytkownikw komputera.

Automatyczne wpisywanie serii wartoci

Funkcja Autowypenianie uatwia wstawianie serii wartoci liczbowych lub danych tekstowych.
Aby z niej skorzysta, naley uy uchwytu wypeniania (jest to niewielki kwadracik, znajdujcy
si w prawym dolnym rogu aktywnej komrki). Za pomoc tego uchwytu mona powieli zawarto komrki lub uzupeni sekwencj danych.
Przykad takiej operacji zosta zilustrowany na rysunku 2.5. W komrce B1 umieszczono warto 1, natomiast w komrce B2 warto 3, a nastpnie zaznaczono obie komrki i przecignito
w d uchwyt wypeniania, aby utworzy cig nieparzystych liczb. Na rysunku wida rwnie ikon,
ktrej kliknicie powoduje wywietlenie kilku dodatkowych opcji automatycznego wpisywania.
Rysunek 2.5.
Seria wartoci
utworzona za pomoc
funkcji automatycznego
wypeniania

Jeeli podczas przecigania uchwytu wypeniania kliknie si prawym przyciskiem myszy,

pojawi si menu podrczne z dodatkowymi opcjami.

Autouzupenianie wprowadzanego tekstu

Funkcja Autouzupenianie uatwia wpisywanie tego samego tekstu do wielu komrek. Wystarczy wprowadzi kilka pierwszych liter tekstu do komrki, a Excel automatycznie dokoczy wpisywanie, opierajc si na tekstach wprowadzonych do poprzednich komrek kolumny. Zalet tej
metody (oprcz tego, e znacznie przyspiesza prac) jest moliwo uniknicia bdw ortograficznych oraz to, e wprowadzany tekst ma zawsze tak sam posta.
Oto jak dziaa funkcja Autouzupenianie. Zamy, e wprowadza si do kolumny informacje
o produktach danej firmy. Jeden z tych produktw nosi nazw Przecznik. Kiedy po raz pierwszy wpisuje si t nazw do komrki, Excel zapamituje j. Jeeli w innej komrce tej samej

64

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

kolumny ponownie zacznie si wpisywa Przecznik, Excel rozpozna t nazw po kilku pierwszych literach i dokoczy j za uytkownika. Potem pozostaje ju tylko nacinicie klawisza
Enter i wpis jest gotowy. Aby zignorowa sugesti, wystarczy kontynuowa wpisywanie.
W razie potrzeby Autouzupenianie zmienia mae litery na due i odwrotnie. Gdy zacznie si
wpisywa nazw przecznik (ma liter), Excel zmieni p na du liter P, aby napis by
zgodny z poprzednim.
Z funkcji Autouzupenianie mona skorzysta take przy uyciu myszy. Aby to zrobi, naley klikn
komrk prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie Wybierz z listy
rozwijanej. Na ekranie pojawi si wtedy lista wszystkich wpisw, jakie zostay dotychczas
wprowadzone w danej kolumnie wystarczy klikn ten, ktry chcemy wprowadzi w komrce.

Naley pamita, e omawiana funkcja dotyczy tylko komrek znajdujcych si bezporednio

obok siebie w jednej kolumnie. Jeeli kolumna zawiera pusty wiersz, Excel uwzgldni tylko te
komrki, ktre znajduj si pod nim.
Jeeli nie chcemy korzysta z funkcji Autouzupenianie, mona j wyczy. W tym celu w zakadce Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel naley usun zaznaczenie z pola
Wcz Autouzupenianie wartoci komrek.

Przenoszenie tekstu do nowego wiersza w komrce

Dugi tekst w komrce mona wpisa w kilku liniach. Aby rozpocz tekst od nowego wiersza
wewntrz komrki, naley nacisn klawisze Alt+Enter.
Po wprowadzeniu znaku koca linii Excel automatycznie zmienia format komrki na Zawijaj
tekst. Nie jest to jednak tosame ze zwykym wczeniem opcji Zawijaj tekst, poniewa uytkownik moe sam wybra moment, w ktrym ma si rozpocz nowa linia, przez co zyskuje
wiksz kontrol nad wygldem tekstu w komrce.
Aby usun znak koca linii, naley ustawi kursor na kocu tej linii, uruchomi tryb edycji
w komrce i nacisn klawisz Delete. Wprawdzie znaki koca linii s niewidoczne, ale efekt
ich usunicia ju tak tekst z nastpnej linii zostanie przeniesiony do poprzedniej.

Wykorzystywanie Autokorekty do tworzenia skrtw

Za pomoc funkcji Autokorekta mona utworzy skrty do najczciej wpisywanych sw lub
caych wyrae. Jeli na przykad pracuje si dla firmy, ktra nazywa si Korporacja Przetwarzania Skonsolidowanych Danych, mona zdefiniowa skrt Autokorekty dla tej nazwy powiedzmy, kpsd. Od tego momentu za kadym razem, gdy wpisze si do komrki kpsd, Excel
automatycznie zastpi ten skrt nazw Korporacja Przetwarzania Skonsolidowanych Danych.
W ramach funkcji Autokorekta jest predefiniowanych wiele sw (najczciej s to typowe bdy
pisowni), ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby doda wasne. Aby to zrobi, naley wywietli
okno dialogowe Opcje programu Excel (za pomoc polecenia Plik/Opcje) i uaktywni zakadk
Sprawdzanie. Nastpnie naley klikn przycisk Opcje Autokorekty, aby otworzy okno dialogowe
Autokorekta. Po otwarciu zakadki Autokorekta, zilustrowanej na rysunku 2.6, naley klikn
opcj Zamieniaj tekst podczas pisania i doda wasne wpisy. Liczba wpisw Autokorekty jest
nieograniczona. Warto jednak zwrci uwag, aby nie uywa skrtw, ktre potem mog si
przyda w swojej rdowej, niezmienionej formie.
Opcje Autokorekty s wsplne dla wszystkich programw pakietu Office. Na przykad nowe
wpisy utworzone w Wordzie bd dziaa rwnie w Excelu.

Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu

65

Rysunek 2.6.
Autokorekta umoliwia
tworzenie skrtw
do czsto wpisywanych
sw lub wyrae

Wprowadzanie uamkw
W celu wprowadzenia uamka naley po prostu zostawi odstp midzy czci cakowit
i uamkow. Aby na przykad wprowadzi 6, naley wpisa 6 7/8 i nacisn klawisz Enter.
Gdy zostanie zaznaczona taka komrka, na pasku formuy wywietli si liczba 6,875 czyli ta
sama warto, przeksztacona do postaci uamka dziesitnego. Jeeli uamek nie ma czci cakowitej (na przykad 1/8), naley wpisa przed nim zero, czyli w tym przypadku 0 1/8. W przeciwnym razie Excel uzna wprowadzon warto za dat. Podobnie jak poprzednio, w komrce
bdzie widoczny uamek zwyky , natomiast w pasku danych liczba 0,125.

Korzystanie z formularza przy wpisywaniu danych

Wiele osb za pomoc Excela zarzdza listami, w obrbie ktrych informacje s uporzdkowane
w wierszach. Excel oferuje prosty sposb przetwarzania tego typu danych wykorzystujcy specjalne, automatycznie generowane formularze. Takie formularze obsuguj zwyke zakresy danych lub zakresy zamienione na tabel (przy uyciu polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela).
Przykad takiego formularza zosta pokazany na rysunku 2.7.

Rysunek 2.7. Wbudowane formularze Excela uatwiaj wprowadzanie danych

66

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Niestety, polecenie suce do tworzenia formularza wprowadzania danych nie znajduje si na

Wstce. W celu uycia formularza trzeba najpierw doda je do paska Szybki dostp albo do
Wstki. Dodanie polecenia do paska narzdzi Szybki dostp wymaga wykonania nastpujcych
krokw:
1. Prawym przyciskiem myszy klikn pasek Szybki dostp i wybra polecenie
Dostosuj pasek narzdzi Szybki dostp. Pojawi si zakadka Pasek narzdzi Szybki
dostp okna dialogowego Opcje programu Excel.
2. Z listy rozwijanej Wybierz polecenia z wybra pozycj Polecenia, ktrych nie ma
na Wstce.
3. W polu listy widocznej z lewej strony wybra pozycj Formularz.
4. Klikn przycisk Dodaj, aby do paska narzdzi Szybki dostp doda wybrane
polecenie.
5. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Opcje programu Excel.
Po wykonaniu powyszych krokw na pasku Szybki dostp pojawi si nowa ikona.
Aby skorzysta z formularza, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Odpowiednio umiejscowi dane w arkuszu, aby Excel mg zidentyfikowa je jako
tabel. Dlatego naley wpisa nagwki kolumn w pierwszym wierszu obszaru,
w ktrym bdzie si wprowadza dane.
2. Zaznaczy dowoln komrk tabeli i klikn przycisk Formularz paska Szybki
dostp. Excel wywietli okno dialogowe dostosowane do danych (jak na rysunku 2.7).
3. Wpisa odpowiednie informacje. Aby przemieszcza si pomidzy poszczeglnymi
polami tego okna, naley uy klawisza Tab. Jeeli komrka zawiera formu, jej wynik
pojawi si jako tekst (bez moliwoci edycji). To oznacza, e za pomoc formularza
wprowadzania danych nie mona modyfikowa formu.
4. Po wpisaniu do formularza danych z jednego wiersza naley klikn przycisk Nowy.
Excel wprowadzi dane do arkusza i wyzeruje zawarto pl w oknie formularza, aby
umoliwi wprowadzenie danych do kolejnego wiersza.
Formularza mona uywa take do edytowania istniejcych danych.

Wprowadzanie do komrki biecej daty lub godziny

Aby wpisa do arkusza aktualn dat lub godzin, mona skorzysta z nastpujcych klawiszy
skrtu:
Bieca data Ctrl+; (rednik),
Bieca godzina Ctrl+Shift+; (rednik).
Biece data i godzina s zgodne z ustawieniami systemowymi komputera. Jeeli data albo godzina
widoczna w Excelu nie bdzie prawidowa, naley j odpowiednio ustawi w Panelu sterowania
systemu Windows.
Jeeli uyje si jednego z tych skrtw przy wpisywaniu daty lub godziny, Excel wprowadzi do
arkusza warto statyczn. Oznacza to, e przy ponownym przeliczeniu arkusza dane te nie
ulegn zmianie. W przypadku tego sposobu wstawiania dat na og wanie o to chodzi, ale
naley o tym pamita. Jeeli wstawiona data lub godzina maj by na bieco aktualizowane,
naley uy jednej z nastpujcych formu:
=DZI()
=TERAZ()

Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu

67

Formatowanie liczb
Formatowanie polega na zmianie wygldu wartoci wpisanych do komrek. Excel oferuje bogat gam opcji formatowania. W dalszej czci rozdziau przedstawionych zostao wiele ustawie
formatowania w Excelu, ktre umoliwiaj poprawienie wygldu arkusza.
Formatowanie stosowane jest tylko do tych komrek, ktre s w danej chwili zaznaczone.
Dlatego przed wybraniem opcji formatowania naley najpierw zaznaczy odpowiedni komrk
(lub wiksz ich liczb). Trzeba rwnie pamita, e zmiana formatu liczby nie ma wpywu
na sam warto, a jedynie na sposb jej wywietlania.

Wartoci, ktre wpisujesz do arkusza, s z reguy niesformatowane. Stanowi po prostu cig liczb.
Wikszo uytkownikw formatuje liczby, dziki czemu staj si one czytelniejsze, choby z tego
wzgldu, e wszystkie zawieraj tak sam liczb miejsc dziesitnych.
Rysunek 2.8 przedstawia arkusz zawierajcy dwie kolumny wartoci. W pierwszej kolumnie
znajduj si wartoci niesformatowane. Komrki drugiej kolumny zostay sformatowane, dziki
czemu s atwiejsze do odczytania. Trzecia kolumna opisuje typ zastosowanego formatowania.
Rysunek 2.8.
Formatowanie liczb
uatwia zrozumienie,
co reprezentuj
poszczeglne wartoci
wpisane w arkuszu

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw formatowanie liczb.xlsx.
Jeeli przesunie si wskanik do komrki, ktra zawiera sformatowan warto, pasek formuy
wywietli t warto w postaci niesformatowanej. Formatowanie wpywa bowiem na sposb
przedstawienia wartoci w komrce, ale nie zmienia samej wartoci. Od tej reguy jest jednak
kilka wyjtkw. Po wprowadzeniu daty lub godziny Excel zawsze wywietla t warto w postaci
daty lub godziny, cho wewntrznie, s one przechowywane w postaci zwykej liczby. Ponadto
wartoci sformatowane za pomoc opcji Procentowe s wywietlane na pasku formuy
ze znakiem procentu.

Automatyczne formatowanie liczb

W niektrych przypadkach Excel automatycznie formatuje liczby. Jeli na przykad wpisze si
do komrki 12,2%, Excel rozpozna format procentu i zastosuje go automatycznie. Rwnie w przypadku, gdy uywa si spacji w charakterze separatora tysicy w duych liczbach (tak jak w liczbie
123 456), Excel dokona formatowania za uytkownika. Jeeli za zakoczy si liczb znakiem
z, Excel zastosuje w komrce formatowanie walutowe (to samo dotyczy walut innych krajw).

68

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Wprowadzanie procentw w Excelu mona jeszcze bardziej uproci. Jeli komrk
sformatowano tak, aby wywietlaa wartoci procentowe, mona po prostu wprowadzi zwyk
liczb (na przykad 12,5 w przypadku wartoci 12,5%). Aby wpisa warto mniejsz ni 1%,
naley poprzedzi t warto zerem (na przykad wpisa 0,52, aby uzyska 0,52%). Jeeli nie
da to oczekiwanego rezultatu lub woli si wprowadzi warto rzeczywist, a nie procentow,
naley otworzy okno dialogowe Opcje programu Excel, wywietli zakadk Zaawansowane,
w sekcji Opcje edycji odszuka opcj Wcz automatyczne wpisywanie procentw i wyczy j.

Formatowanie za pomoc narzdzia Wstka

Grupa Narzdzia gwne/Liczba, znajdujca si na Wstce, zawiera kontrolki umoliwiajce
szybkie zastosowanie typowych formatw liczbowych (rysunek 2.9).
Rysunek 2.9.
W grupie Liczba na karcie
Narzdzia gwne
znajduj si kontrolki
formatowania liczbowego

Lista Format liczb zawiera 11 typowych formatw liczbowych. Oprcz niej w grupie Liczba
znajduje si lista Ksigowy format liczb (pozwalajca wybra format walutowy), a take s tam
przyciski Zapis procentowy i Zapis dziesitny. Obok nich znajduj si przyciski zwikszajce
i zmniejszajce liczb miejsc dziesitnych.
W celu automatycznego sformatowania zawartoci komrki wystarczy uy jednej z wymienionych kontrolek. Mona rwnie zaznaczy obszar komrek (a nawet cay wiersz lub kolumn)
przed klikniciem przycisku. W takich przypadkach format liczbowy zostanie nadany wszystkim
zaznaczonym komrkom.

Formatowanie za pomoc skrtw klawiaturowych

Wartoci liczbowe mog by formatowane take przy uyciu klawiatury. Tabela 2.1 zawiera zestawienie najpopularniejszych klawiszy skrtw, ktre su do nadawania komrkom rnych
formatw. Warto zauway, e wszystkie klawisze uyte w tych skrtach oprcz funkcyjnych
Ctrl+Shift znajduj si w grnej lewej czci klawiatury.
Tabela 2.1. Klawisze skrtu suce do formatowania liczb
Kombinacja klawiszy

Nadawany format

Ctrl+Shift+~

Oglny format liczbowy (czyli wartoci niesformatowane).

Ctrl+Shift+$

Format walutowy z dwoma miejscami po przecinku (liczby ujemne ujte s w nawias).

Ctrl+Shift+%

Format procentowy, bez miejsc po przecinku.

Ctrl+Shift+^

Format zapisu naukowego z dwoma miejscami po przecinku.

Ctrl+Shift+#

Format daty, zawierajcy dzie, miesic i rok.

Ctrl+Shift+@

Format czasu, zawierajcy godzin i minuty.

Ctrl+Shift+!

Dwa miejsca po przecinku, separator tysicy i minus dla liczb ujemnych

Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu

69

Formatowanie za pomoc okna dialogowego

Formatowanie komrek
Przyciski znajdujce si w grupie Narzdzia gwne/Liczba na og wystarczaj do sformatowania liczb. Czasem jednak chcemy mie wiksz kontrol nad wygldem poszczeglnych
wartoci. W takich przypadkach przydaje si okno dialogowe Formatowanie komrek, przedstawione na rysunku 2.10. Do formatowania wartoci su ustawienia zgromadzone w zakadce
Liczby w tym oknie.
Rysunek 2.10.
Zakadka Liczby
w oknie dialogowym
Formatowanie komrek
przydaje si, gdy
niezbdna jest
wiksza kontrola
nad wygldem liczb

Okno dialogowe Formatowanie komrek mona otworzy na kilka sposobw. Najpierw naley
zaznaczy komrk lub wiksz liczb komrek, ktre chcemy sformatowa, a nastpnie wykona jedn z nastpujcych czynnoci:
W grupie Narzdzia gwne/Liczba klikn niewielk ikon ze strzak (znajdujc si
w prawej dolnej czci tej grupy).
W grupie Narzdzia gwne/Liczba klikn list rozwijan Format liczb i wybra z niej
pozycj Wicej formatw.
Klikn komrk prawym przyciskiem myszy i wybra z menu podrcznego polecenie
Formatuj komrki.
Zastosowa skrt Ctrl+1.
W zakadce Liczby okna dialogowego Formatowanie komrek mona wybra jedn z dwunastu
kategorii formatw liczbowych. Jeli zaznaczy si ktr z nich, po prawej stronie okna pojawi
si powizane z ni opcje.
W kategorii Walutowe mona zdefiniowa trzy opcje: liczb miejsc dziesitnych, uycie separatora tysicy i sposb wywietlania liczb ujemnych. Pole Liczby ujemne zawiera cztery pozycje
(dwie z nich wyrniaj liczby ujemne kolorem czerwonym), ktre zmieniaj swj wygld zalenie od ustawienia dwch pozostaych pl.
Warto zwrci uwag na to, e u gry panelu znajduje si pole Przykad, w ktrym mona zobaczy, jak bdzie wyglda komrka po zastosowaniu okrelonego formatu (widoczny tylko po
zaznaczeniu komrki z wartoci). Gdy zdefiniuje si odpowiedni format, naley klikn OK,
aby Excel zastosowa go do zaznaczonych komrek.

70

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Gdy dodawanie liczb daje nieprawidowy wynik

Zastosowanie formatu liczbowego do komrki nie zmienia wpisanej wartoci, wpywa tylko na jej wygld.
Jeeli na przykad komrka zawiera warto 0,874543, mona j sformatowa tak, aby bya przedstawiona jako cakowity procent (87%). Jednak w przypadku uycia tej komrki przez formu w obliczeniach
bdzie brana pod uwag jej dokadna warto (0,874543), a nie warto wywietlona, czyli 87%.
Zdarzaj si sytuacje, kiedy Excel zwraca nieprawidowe wyniki oblicze. Dotyczy to midzy innymi dodawania liczb zawierajcych cz uamkow. Jeeli w danym formacie wartoci liczbowe s wywietlane z dwoma miejscami po przecinku, mog one ulec zaokrgleniu i rni si od tych, ktre su
do obliczenia formuy. Excel dokonuje wylicze na podstawie dokadnych wartoci liczb, dlatego wynik
moe wydawa si niepoprawny.
Istnieje kilka sposobw rozwizywania tego problemu. Mona sformatowa komrki tak, aby wywietlay
wicej miejsc po przecinku. Mona rwnie uy funkcji ZAOKR do poszczeglnych liczb i okreli, do ilu
miejsc po przecinku maj one zosta zaokrglone. Innym rozwizaniem jest fizyczna zmiana wartoci
wprowadzonych do arkusza na zgodne z wywietlanymi. W tym celu naley otworzy okno dialogowe
Opcje programu Excel, wywietli zakadk Zaawansowane, a nastpnie zaznaczy opcj Ustaw dokadno zgodnie z wywietlan (ktra znajduje si w sekcji Podczas obliczania w tym skoroszycie).
Zaznaczenie opcji Ustaw dokadno zgodnie z wywietlan powoduje trwa zmian
wartoci wprowadzonych do arkusza na wartoci wywietlone w komrkach. Ustawienie
to dotyczy wszystkich arkuszy w aktywnym skoroszycie. Na og nie jest to podane
wyjcie, przed wczeniem tej opcji naley wic przemyle potencjalne konsekwencje
takiej zmiany.
Funkcja ZAOKR i inne wbudowane funkcje Excela zostay omwione w rozdziale 10.

Oto lista kategorii formatw liczbowych wraz z krtkim komentarzem:

Oglny jest to format domylny. Wywietla liczby cakowite lub dziesitne, a jeeli
warto jest zbyt duga i nie mieci si w komrce, przedstawia j w zapisie naukowym.
Liczbowe format umoliwiajcy okrelenie liczby miejsc po przecinku i uycie separatora
tysicy oraz wpywajcy na sposb wywietlania liczb ujemnych (ze znakiem minus,
w kolorze czerwonym, w nawiasie lub jednoczenie w kolorze czerwonym i w nawiasie).
Walutowe format umoliwiajcy okrelenie liczby miejsc po przecinku i uycie
symbolu waluty oraz wpywajcy na sposb wywietlania liczb ujemnych (ze znakiem
minus, w kolorze czerwonym, w nawiasie lub jednoczenie w kolorze czerwonym
i w nawiasie). Liczby w tych formatach s zawsze wywietlane z separatorem tysicy.
Ksigowe formaty te rni si od walutowych tym, e symbole waluty s zawsze
wyrwnane w pionie.
Data w tej kategorii mona wybra jeden z kilku formatw daty.
Czas w tej kategorii mona wybra jeden z kilku formatw czasu.
Procentowe umoliwiaj okrelenie liczby miejsc po przecinku i zawsze wywietlaj
znak procentu.
Uamkowe w tej kategorii mona wybra jeden z dziewiciu formatw uamkowych.
Naukowe wywietlaj liczby w notacji wykadniczej (ze znakiem E). Na przykad
2,00E+05 = 200 000, a 2,05E+05 = 205 000. W tych formatach mona okreli liczb
miejsc po przecinku, wywietlonych z lewej strony litery E. Drugi przykad naley
odczyta jako 2,05 razy 10 do potgi pitej.
Tekstowe zastosowanie tych formatw do wartoci sprawia, e Excel traktuje je jako
tekst (nawet gdy wyglda on jak liczba). Formaty tekstowe s przydatne na przykad
przy wpisywaniu oznacze numerycznych podzespow albo numerw kart kredytowych.

Rozdzia 2. Wprowadzanie danych i ich edycja w arkuszu

71

Specjalne ta kategoria zawiera pi dodatkowych formatw liczbowych. W polskiej

wersji Excela dodatkowymi formatami s Kod pocztowy, Numer telefonu 6 cyfr,

Numer telefonu 7 cyfr, Numer PESEL i Numer NIP.
Niestandardowe umoliwiaj zdefiniowanie wasnych formatw, ktre nie nale
do adnej z wymienionych kategorii.
Jeeli w komrce pojawi si cig znakw # (taki jak #########), oznacza to, e kolumna
jest zbyt wska, aby wywietli wartoci liczbowe w wybranym formacie. W takiej sytuacji
naley poszerzy kolumn albo zmieni format liczby.

Tworzenie wasnych formatw liczbowych

Jeeli chcemy nada wartoci liczbowej format, ktry nie jest zdefiniowany w adnej kategorii,
moemy utworzy wasny format liczbowy.
Excel oferuje tak du elastyczno w zakresie tworzenia formatw liczbowych, e temu
zagadnieniu powicono osobny rozdzia (rozdzia 25.).

72

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rozdzia 3.

Podstawowe operacje
na arkuszach
W tym rozdziale:
Podstawowe informacje o arkuszach
Okrelanie widoku arkusza
Operacje na wierszach i kolumnach
W tym rozdziale zostay zawarte podstawowe informacje dotyczce skoroszytw, arkuszy i okien.
Przedstawiem w nim ponadto wiele technik oraz wskazwek pomocnych w zarzdzaniu arkuszami i zwikszajcych efektywno pracy z programem.

Podstawowe zasady pracy z arkuszami

Kady plik Excela to oddzielny skoroszyt, ktry moe si skada z jednego bd kilku arkuszy.
eby lepiej zrozumie t konstrukcj, naley sobie wyobrazi, e skoroszyt Excela to notatnik,
a arkusze to jego strony. Podobnie jak w notatniku, skoroszyt mona otworzy na wybranym arkuszu, a oprcz tego dodawa arkusze usuwa je, zmienia ich kolejno, kopiowa itd.
W dalszej czci rozdziau zostay opisane operacje, ktre mona wykonywa na arkuszach.

Praca w oknach Excela

Kady plik skoroszytu jest wywietlany w oddzielnym oknie. Skoroszyt moe zawiera dowoln
liczb arkuszy, w ktrych mog znajdowa si dane (takie arkusze skadaj si z wierszy i kolumn)
lub wykresy (takie arkusze zawieraj pojedynczy wykres). Arkusze z danymi s tym, co wikszo
ludzi ma na myli, kiedy mwi o arkuszach kalkulacyjnych. Jednoczenie mona otworzy dowoln liczb skoroszytw Excela.
W starszych wersjach Excela mona byo otworzy kilka skoroszytw w jednym oknie.
W Excelu 2013 nie jest to ju moliwe. Jedno okno Excela 2013 moe zawiera tylko
jeden skoroszyt. Jeli utworzy si albo otworzy drugi, pojawi si on w osobnym oknie.

Kade okno Excela jest wyposaone w pi przyciskw (w postaci ikon), znajdujcych si po

prawej stronie paska tytuowego. Poczwszy od strony lewej do prawej, s to przyciski: Pomoc,
Opcje wywietlania Wstki, Minimalizuj, Maksymalizuj (lub Przywr w d) i Zamknij.

74

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Okno Excela moe by wywietlone w jednej z trzech postaci:

Zmaksymalizowane wypenia wtedy cay ekran. Aby zmaksymalizowa okno, naley
klikn przycisk Maksymalizuj.
Zminimalizowane okno jest ukryte, ale otwarte. Aby zminimalizowa okno, naley
klikn przycisk Minimalizuj.
Przywrcone jest to okno o rozmiarze porednim, niezmaksymalizowane. Aby
przywrci poprzedni rozmiar okna, ktre zostao zmaksymalizowane, naley klikn
przycisk Przywr w d. Aby przywrci okno, ktre zostao zminimalizowane, naley
klikn odpowiedni ikon na pasku zada systemu Windows. W tym stanie okno mona
skalowa i przesuwa.
Za pomoc przycisku Opcje wywietlania Wstki mona wyczy funkcj Automatycznie ukryj
Wstk, aby wygospodarowa jeszcze wicej miejsca na ekranie. W tym trybie Wstka jest
cakowicie ukryta, a na ekranie pozostaj tylko najwaniejsze elementy interfejsu. Aby chwilowo
wywietli Wstk, naley klikn w grnej czci okna programu, oznaczonej wielokropkiem.
Aby zrezygnowa z tego trybu wywietlania Wstki, naley wybra inn opcj z menu Opcje
wywietlania Wstki.
Jeeli pracuje si jednoczenie z kilkoma skoroszytami (co zdarza si bardzo czsto), trzeba
wiedzie, jak je przemieszcza, zmienia ich rozmiar i przecza si midzy poszczeglnymi
oknami skoroszytu.

Przemieszczanie okien i zmiana ich rozmiarw

Aby przemieci okno, naley upewni si, e nie jest zmaksymalizowane (ewentualnie klikn
przycisk Przywr w d), a nastpnie klikn jego pasek tytuu i przecign w wybrane miejsce.
Aby zmieni wielko okna, naley klikn i przecign jedn z jego krawdzi, a osignie si
waciwy rozmiar. Wskanik myszy znajdujcy si na krawdzi okna zmienia si w podwjn
strzak. Kliknicie i przecignicie kursorem myszy powoduje wtedy zmian rozmiarw okna.
Jeeli chcemy jednoczenie zmieni wysoko i szeroko okna, naley klikn i przecign
jeden z jego rogw.
Aby wszystkie okna skoroszytw byy widoczne (czyli niezasonite przez inne okna), mona je
przemieci rcznie albo sprawi, by zrobi to Excel. Gdy wydamy polecenie Widok/Okno/Rozmie
wszystko, na ekranie pojawi si okno dialogowe Rozmieszczanie okien, przedstawione na rysunku 3.1.
Zawiera ono cztery opcje organizacji okien na ekranie. Naley zaznaczy jedn z nich i klikn OK.
Operacja ta nie ma wpywu na zminimalizowane okna.
Rysunek 3.1.
Okno dialogowe
Rozmieszczanie okien
suy do szybkiego
zorganizowania
wszystkich otwartych
skoroszytw na ekranie

Przeczanie okien
W danym momencie aktywne jest jedno (i tylko jedno) okno skoroszytu. Jest to okno, w ktrym
wprowadza si dane i ktrego dotycz polecenia uytkownika. Znajduje si ono na wierzchu
wszystkich okien. Aby przystpi do pracy w innym oknie, trzeba je najpierw uaktywni. Mona
to zrobi na kilka sposobw:

Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach

75

Jeeli jest widoczne, naley je klikn. Okno ukae si na wierzchu pozostaych okien

i stanie si oknem aktywnym. Jeli biece okno jest zmaksymalizowane, nie mona
skorzysta z tej metody.
Naciska klawisze Ctrl+F6, ktre uaktywniaj po kolei wszystkie okna, do momentu,
kiedy na wierzchu pojawi si wybrane okno. Skrt Shift+Ctrl+F6 umoliwia
przegldanie okien w odwrotnej kolejnoci.
Wyda polecenie Widok/Okno/Przecz okna i z listy rozwijanej wybra okno, ktre
trzeba uaktywni (okno aktywne w danej chwili jest zaznaczone parafk). Lista ta
moe zawiera maksymalnie dziewi okien. Jeeli otwartych jest wicej ni dziewi
okien, naley wybra opcj Wicej okien, ktra pojawi si u dou listy.
Klikn ikon Excela widoczn na pasku zada systemu Windows. Potrzebne okno
mona nastpnie wybra z listy.
Wikszo uytkownikw woli pracowa na zmaksymalizowanych oknach skoroszytw. Wtedy
wida wicej komrek, a inne otwarte arkusze nie przeszkadzaj w pracy. Jednak czasami preferowane jest wywietlenie wielu okien. Na przykad wywietlenie dwch okien jest efektywniejsze,
gdy trzeba porwna informacje zawarte w dwch skoroszytach lub konieczne jest skopiowanie
danych midzy skoroszytami.
Mona wywietli ten sam skoroszyt w kilku oknach. Jeeli na przykad skoroszyt zawiera dwa
arkusze, kady z nich moe by widoczny w oddzielnym oknie. Do okien tych mona stosowa
wszystkie opisane wczeniej procedury. Aby otworzy kolejne okno dla aktywnego skoroszytu,
naley wybra polecenie Widok/Okno/Nowe okno.

Zamykanie okien
Jeeli otwartych jest kilka okien, mona zamkn te, ktrych ju si nie uywa. Excel oferuje
kilka sposobw zamknicia aktywnego okna. Oto one:
Wybranie polecenia Plik/Zamknij.
Kliknicie przycisku Zamknij (ikona X) widocznego na pasku tytuu okna skoroszytu.
Nacinicie Alt+F4.
Nacinicie Ctrl+W.
Podczas zamykania okna skoroszytu Excel sprawdza, czy dokonano w nim zmian od czasu ostatniego zapisu. Jeeli takich zmian nie byo, okno zostanie zamknite, w przeciwnym razie na ekranie
pojawi si komunikat z zapytaniem, czy chcemy zapisa plik przed jego zamkniciem. Co dziwne,
w trakcie pracy Excel w aden sposb nie sygnalizuje, czy dany skoroszyt by modyfikowany od
czasu ostatniego zapisu.

Uaktywnianie arkusza
W danym momencie jest aktywny tylko jeden skoroszyt, a w ramach tego skoroszytu aktywny
jest tylko jeden arkusz. Aby uaktywni inny arkusz, naley klikn jego kart znajdujc si u dou
okna skoroszytu. Mona rwnie uy w tym celu klawiszy skrtu:
Ctrl+Page Up uaktywnia poprzedni arkusz, jeli taki istnieje;
Ctrl+Page Down uaktywnia nastpny arkusz, jeli taki istnieje.
Jeeli skoroszyt zawiera wiele arkuszy, nie wszystkie ich karty mog by widoczne. Aby przejrze karty, mona uy przyciskw przewijania (rysunek 3.2). Karty arkuszy znajduj si na tym
samym obszarze, co pasek przewijania poziomego. Oddziela je pole podziau kart, ktre mona
dowolnie przesuwa, tak aby wywietli mniej lub wicej kart. Przecignicie pola podziau
zmienia jednoczenie liczb pokazanych kart oraz rozmiar paska przewijania.

76

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 3.2.
Za pomoc kontrolek
kart mona uaktywni
inny arkusz w ramach
danego skoroszytu
lub wywietli karty
niewidocznych arkuszy

Jeli kliknie si prawym przyciskiem myszy jeden z przyciskw przewijania, znajdujcy si

z lewej strony kart arkuszy, Excel wywietli list wszystkich arkuszy znajdujcych si
w skoroszycie. Wystarczy klikn dowolny arkusz na tej licie, aby go szybko uaktywni.

Dodawanie nowego arkusza do skoroszytu

Skoroszyt to wspaniae narzdzie, umoliwiajce uytkownikowi organizacj danych. Zamiast
umieszcza wszystko w jednym arkuszu, mona posegregowa informacje i wprowadzi je do kilku
arkuszy. Jeeli na przykad firma wytwarza kilka produktw, to w celu przeanalizowania sprzeday
kadego z nich oddzielnie mona przypisa im osobne arkusze, a na kocu utworzy jeszcze jeden
arkusz zbiorczy, z zestawieniem wszystkich danych.
Istniej trzy sposoby dodawania nowego arkusza do skoroszytu:
Kliknicie kontrolki Wstaw arkusz jest to przycisk z symbolem plusa, znajdujcy si
z prawej strony karty ostatniego arkusza. W przypadku tej metody nowy arkusz jest
wstawiany za ostatnim arkuszem skoroszytu.
Uycie skrtu Shift+F11. Ta metoda powoduje wstawienie nowego arkusza przed
aktywnym arkuszem.
Kliknicie prawym przyciskiem myszy karty arkusza i wybranie z menu kontekstowego
polecenia Wstaw. W oknie Wstawianie naley nastpnie uaktywni kart Oglne,
zaznaczy ikon Arkusz i klikn przycisk OK. W przypadku tej metody nowy arkusz
jest umieszczany przed aktywnym arkuszem.

Usuwanie niepotrzebnego arkusza

Arkusze puste oraz takie, ktre nie s ju potrzebne w skoroszycie, mona usun na dwa sposoby:
Kliknicie prawym przyciskiem myszy karty arkusza i wybranie z podrcznego menu
polecenia Usu.
Uaktywnienie niechcianego arkusza i wybranie polecenia Narzdzia
gwne/Komrki/Usu/Usu arkusz.
Jeeli arkusz zawiera jakie dane, Excel bdzie wymaga potwierdzenia, e chcemy go usun
(rysunek 3.3). Arkusz, ktry nie by nigdy uywany, zostanie usunity od razu.

Rysunek 3.3. Program Excel agodnie sugeruje, e usuwanie arkusza moe doprowadzi do utraty danych

Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach

77

Aby pozby si kilku arkuszy za jednym razem, naley przytrzyma klawisz Ctrl i klikn karty
arkuszy, ktre maj zosta usunite. Jeeli chcemy usun grup ssiadujcych arkuszy, naley
klikn kart pierwszego z nich i, przytrzymujc wcinity klawisz Shift, klikn ostatni kart.
Nastpnie naley uy jednej z dwch metod opisanych wyej w celu usunicia zaznaczonych
arkuszy.
Usunicie arkusza jest czynnoci nieodwracaln. Jest to jedna z niewielu operacji w Excelu,
ktrych nie mona cofn.

Zmiana nazwy arkusza

Excel nadaje arkuszom nazwy domylne Arkusz1, Arkusz2 itd. Nazwy te niewiele mwi o zawartoci konkretnego arkusza. Jeli si ich nie zmieni, mona mie trudnoci z odnalezieniem
odpowiednich arkuszy w rozbudowanych skoroszytach. Dlatego warto nadawa arkuszom wasne,
opisowe nazwy.
W celu zmiany nazwy arkusza naley dwukrotnie klikn jego kart. Excel wyrni nazw arkusza,
tak aby mona byo j zmodyfikowa lub zastpi now.
Nazwa arkusza moe zawiera maksymalnie 31 znakw. Program dopuszcza uywanie spacji,
nie mona jednak stosowa nastpujcych znakw:
:
dwukropek
/
ukonik prawy
\
ukonik lewy
[]
nawiasy kwadratowe
?
znak zapytania
*
gwiazdka
Naley pamita o tym, e nazwa jest umieszczana na karcie arkusza i im jest dusza, tym wicej
miejsca zajmuje karta. W przypadku dugich nazw na ekranie bdzie widocznych tylko kilka kart
reszt trzeba bdzie przewija.

Zmiana koloru karty arkusza

Excel umoliwia zmian koloru kart arkuszy. Nadawanie rnych kolorw poszczeglnym kartom
moe znacznie uatwi ich rozpoznawanie.
Aby zmieni kolor karty arkusza, naley klikn j prawym przyciskiem myszy, w menu kontekstowym wskaza opcj Kolor karty, a nastpnie wybra kolor w okienku Kolory motywu,
ktre si wtedy pojawi. Koloru tekstu nie da si zmieni, ale Excel automatycznie nada mu kontrastujc barw, aby nazwa karty bya czytelna. Na przykad po zmianie koloru karty na czarny
Excel wywietli jej nazw w kolorze biaym.

Przenoszenie arkuszy
Czasem chcemy zmieni kolejno arkuszy w skoroszycie. Jeeli na przykad kady arkusz
w skoroszycie reprezentuje jeden region sprzeday, mona je ustawi w porzdku alfabetycznym.
Moliwe jest rwnie przenoszenie arkuszy midzy skoroszytami, a take kopiowanie arkuszy
w obrbie tego samego skoroszytu lub rnych skoroszytw.

78

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Blokowanie operacji na arkuszach

Aby nie pozwoli innym osobom na wywietlanie ukrytych arkuszy, wstawianie nowych arkuszy, zmienianie ich nazwy, kopiowanie lub usuwanie, naley zablokowa moliwo zmian w strukturze skoroszytu,
wykonujc nastpujce kroki:
1. Wybra polecenie Recenzja/Zmiany/Chro skoroszyt.
2. Uaktywni opcj Struktura w oknie dialogowym Chronienie struktury i systemu Windows.
3. W razie potrzeby poda haso (opcjonalnie).
Gdy zostan wykonane powysze kroki, z podrcznego menu, wywietlanego po klikniciu karty prawym przyciskiem myszy, zniknie kilka polece (Wstaw, Usu, Zmie nazw, Przenie lub kopiuj, Kolor
karty, Ukryj i Odkryj). Jednak trzeba mie wiadomo, e jest to bardzo saba metoda zabezpiecze.
Poradzenie sobie z funkcjami ochrony Excela jest do prostym zadaniem.
Mona rwnie sprawi, e arkusz bdzie bardzo ukryty. Arkusz taki nie pojawia si w oknie dialogowym
Odkrywanie. Aby bardzo ukry arkusz, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Uaktywni skoroszyt.
2. Wybra polecenie Deweloper/Formanty/Waciwoci. Pojawi si ponisze okno dialogowe
Properties (jeli karta Deweloper nie jest widoczna, mona j uaktywni w zakadce
Dostosowywanie Wstki, w oknie dialogowym Opcje programu Excel).
3. W oknie tym rozwin list Visible i wybra opcj 2 xlSheetVeryHidden.

Po zaznaczeniu tej opcji arkusz zostanie ukryty i nie bdzie wywietlany w oknie dialogowym Odkrywanie.
Radz jednak ostronie korzysta z moliwoci ukrywania arkuszy za pomoc okna
dialogowego Properties. Aby odkry tak ukryty arkusz, trzeba uy klawiszy skrtu Alt+F11,
aby wczy Edytor Visual Basic. Nastpnie w oknie Project naley znale waciwy
skoroszyt i zaznaczy nazw arkusza, ktry zosta ukryty. Nacinicie klawisza F4
spowoduje wywietlenie okna Properties, w ktrym waciwoci Visible mona z powrotem
przypisa warto -1 xlSheetVisible.

Istnieje kilka sposobw na przeniesienie lub skopiowanie arkusza:

Kliknicie prawym przyciskiem myszy karty arkusza i wybranie polecenia Przenie lub
kopiuj w celu otwarcia okna dialogowego Przenoszenie lub kopiowanie (rysunek 3.4).
Za pomoc tego okna mona okreli typ operacji i lokalizacj arkusza.

Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach

79

Rysunek 3.4.
Okno dialogowe Przenoszenie
lub kopiowanie umoliwia
przemieszczanie arkuszy
i tworzenie ich kopii w ramach
tego samego skoroszytu
lub rnych skoroszytw

Aby przenie arkusz, naley klikn jego kart i przecign j w wybrane miejsce.

Podczas przecigania wskanik myszy zmienia si w ma ikon arkusza ze strzak,

ktra uatwia nawigacj. W celu przeniesienia arkusza do innego skoroszytu naley
najpierw otworzy docelowy skoroszyt w oknie, ktre nie bdzie zmaksymalizowane.
Aby skopiowa arkusz, naley klikn jego kart, nacisn przycisk Ctrl i przecign
kart w wybrane miejsce. Podczas przecigania wskanik myszy zmienia si w ma
ikon arkusza ze znakiem plus. W celu skopiowania arkusza do innego skoroszytu naley
najpierw otworzy docelowy skoroszyt w oknie, ktre nie bdzie zmaksymalizowane.
Aby przenie lub skopiowa kilka arkuszy naraz, najpierw naley zaznaczy odpowiednie karty
klikniciem myszy, przytrzymujc jednoczenie klawisz Ctrl, a nastpnie uy jednej z wyej
opisanych metod przenoszenia lub kopiowania arkuszy.

Jeli w skoroszycie, do ktrego przeniesie si lub skopiuje arkusz, znajduje si inny, o takiej
samej nazwie, Excel zmieni jego nazw tak, aby si nie powtarzaa. Na przykad nazwa Arkusz1
zostanie zastpiona nazw Arkusz1 (2). Zazwyczaj warto zmieni nazw kopiowanego arkusza,
aby lepiej opisywaa jego zawarto. Wicej informacji na ten temat znajduje si w punkcie
Zmiana nazwy arkusza, we wczeniejszej czci tego rozdziau.
Podczas przenoszenia lub kopiowania arkusza do innego skoroszytu kopiowane s rwnie
zdefiniowane nazwy i formaty uytkownika.

Ukrywanie i odkrywanie arkusza

Zdarzaj si sytuacje, w ktrych przydaje si ukrycie jednego lub kilku arkuszy. Czasami nie
chcemy, eby go widziay inne osoby, a czasami nieuywany arkusz po prostu przeszkadza
w pracy. Gdy arkusz jest ukryty, nie wida rwnie jego karty. Przynajmniej jedna karta musi
jednak pozosta widoczna (nie mona ukry wszystkich arkuszy w skoroszycie).
Aby ukry arkusz, prawym przyciskiem myszy naley klikn jego kart i wybra polecenie
Ukryj. Arkusz aktywny w danym momencie (lub wszystkie zaznaczone arkusze) zostanie ukryty.
Aby odkry arkusz, prawym przyciskiem myszy naley klikn kart dowolnego arkusza i wybra polecenie Odkryj. Pojawi si okno dialogowe Odkrywanie, zawierajce list wszystkich ukrytych arkuszy. Naley wybra ten, ktry chcemy na nowo wywietli, a nastpnie klikn przycisk
OK. Z powodw znanych chyba tylko programicie Microsoft, ktry ju pewnie dawno zosta
odesany na emerytur, w oknie Odkrywanie nie mona zaznaczy jednoczenie kilku nazw,
dlatego trzeba powtrzy polecenie dla kadego z wybranych arkuszy. Odkryty arkusz zostanie umieszczony na tej samej pozycji wrd pozostaych kart arkuszy, na jakiej znajdowa si
pierwotnie.

80

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Okrelanie widoku arkusza

Im wicej informacji umieci si w arkuszu, tym trudniej jest si po nim porusza. Excel oferuje
kilka opcji uatwiajcych przegldanie arkusza, a czasem nawet kilku arkuszy. W tym podrozdziale Czytelnik pozna kilka dodatkowych opcji, sucych do nawigacji w obrbie arkusza.

Powikszanie i zmniejszanie arkuszy

Standardowo zawarto okna Excela jest wywietlana w powikszeniu 100 procent. Mona
zmienia stopie powikszenia w skali od 10 procent (bardzo may obraz) do 400 procent (bardzo
duy obraz). May stopie powikszenia pozwala na ogln analiz wygldu i ukadu arkusza.
Wiksze powikszenie przyda si tym, ktrzy maj saby wzrok i nie potrafi odczyta drobnego
tekstu. Poniewa operacja powikszania lub pomniejszania nie zmienia fizycznego rozmiaru tekstu,
nie ma wpywu na wygld wydruku.
Do zmiany rozmiaru wydruku suy osobny zestaw ustawie Excela (z grupy Ukad strony/
Skalowanie do rozmiaru, znajdujcej si na Wstce). Wicej informacji na ten temat
mona znale w rozdziale 9.

Rysunek 3.5 przedstawia okno arkusza zmniejszone do 40 procent oraz okno w powikszeniu
400 procent.

Rysunek 3.5. Uytkownik moe dla wasnej wygody powiksza i zmniejsza podgld arkusza

Powikszenie aktywnego arkusza mona zmieni za pomoc dowolnej z nastpujcych trzech

metod:
Przy uyciu suwaka Powikszenie, znajdujcego si po prawej stronie paska stanu.
Przecignicie suwaka powoduje natychmiastow zmian podgldu arkusza.
Po naciniciu klawisza Ctrl rolka przewijania myszy powoduje zmian powikszenia
podgldu.

Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach

81

Przy uyciu polecenia Widok/Powikszenie/Powiksz, ktre powoduje wywietlenie

niewielkiego okna dialogowego z ustawieniami powikszenia.

Przy uyciu polecenia Widok/Powikszenie/Powiksz do zaznaczenia, dostpnego
po zaznaczeniu pewnego zakresu komrek. Zakres ten zostanie wywietlony w takim
powikszeniu, by wypenia cay ekran.
Zmiana powikszenia dotyczy tylko aktywnego arkusza, dlatego mona stosowa rne stopnie
powikszenia do rnych arkuszy. Podobnie, jeeli chcemy wywietli jeden arkusz w dwch
oddzielnych oknach, mona dla kadego z nich okreli inny stopie powikszenia.
Jeli w arkuszu s zdefiniowane nazwane obszary komrek (rozdzia 4.), to zmniejszenie
skali podgldu do 39% lub mniej spowoduje wywietlenie nazw obszarw. Taki rodzaj podgldu
uatwia rozeznanie si w ukadzie arkusza.

Ogldanie skoroszytu w wielu oknach

Czasem przydaje si moliwo jednoczesnego obejrzenia dwch rnych czci arkusza
chociaby po to, eby porwna ze sob komrki umieszczone w duej odlegoci od siebie albo
moliwo jednoczesnego przegldania kilku arkuszy znajdujcych si w tym samym skoroszycie.
W obu sytuacjach najwygodniej bdzie otworzy jedno lub kilka nowych okien skoroszytu.
Aby utworzy i wywietli nowe okno aktywnego skoroszytu, naley wybra polecenie Widok/
Okno/Nowe okno.
Excel wywietla w aktywnym skoroszycie nowe okno, podobne do tego, ktre wida na rysunku 3.6.
W tym przykadzie okna pokazuj rne arkusze skoroszytu. Warto zwrci uwag na ich nazwy
w paskach tytuu: pozyczka hipoteczna.xlsx:1 i pozyczka hipoteczna.xlsx:2. Excel dodaje dwukropek i liczb do nazwy kadego okna po to, eby uatwi uytkownikowi rozrnienie poszczeglnych widokw skoroszytu.

Rysunek 3.6. Korzystajc z wielu okien, mona przeglda rne miejsca skoroszytu w tym samym czasie

82

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Mona nawet nie zauway, e Excel otworzy nowe okno, jeeli w czasie jego tworzenia
skoroszyt by zmaksymalizowany. Naley jednak spojrze na pasek tytuu do nazwy
skoroszytu zostay dodane znaki :2. Aby zobaczy wszystkie otwarte okna, naley wybra
polecenie Widok/Okno/Rozmie wszystko, a nastpnie jedn z opcji w oknie dialogowym
Rozmieszczanie okien. Jeli zaznaczy si opcj Okna aktywnego skoroszytu, uporzdkowane
zostan okna tylko aktywnego skoroszytu.

Dla jednego skoroszytu mona utworzy dowoln liczb widokw (czyli oddzielnych okien).
Kade okno Excela jest niezalene od pozostaych. Oznacza to, e przewijanie jednego okna nie
powoduje przewijania drugiego. Jednak kada zmiana wprowadzona w biecym, aktywnym
widoku zostanie odzwierciedlona we wszystkich widokach tego arkusza.
Dodatkowe okna mona w kadej chwili zamkn. Kliknicie przycisku Zamknij, znajdujcego
si na pasku tytuowym aktywnego okna, powoduje zamknicie tylko tego okna inne widoki
biecego skoroszytu pozostan otwarte.
Dodawanie nowych okien uatwia kopiowanie lub przenoszenie informacji midzy skoroszytami
przy uyciu metody przecignij i upu, ktrej mona uy take w odniesieniu do zakresw
komrek.

Porwnywanie arkuszy obok siebie

Czasami chcemy porwna arkusze znajdujce si w rnych oknach. Polecenie Wywietl obok
siebie uatwi to zadanie.
Najpierw naley si upewni, e arkusze s wywietlone w oddzielnych oknach (arkusze mog
by w tym samym skoroszycie lub w rnych). Jeli chcemy porwna arkusze znajdujce si w tym
samym skoroszycie, naley utworzy nowe okno za pomoc polecenia Widok/Okno/Nowe okno.
Dalej naley uaktywni pierwsze okno, a potem wybra polecenie Widok/Okno/Wywietl obok
siebie. Jeeli otwartych okien jest wicej, pojawi si okno dialogowe umoliwiajce wybranie
tych, ktre chcemy porwna. Porwnywane okna zostan wywietlone obok siebie w taki sposb,
e bd wypeniay cay ekran.
Gdy opcja Wywietl obok siebie jest wczona, przewijanie jednego okna powoduje automatyczne
przewijanie drugiego. Jeli taki tryb dziaania jest nieodpowiedni, naley dezaktywowa opcj
Widok/Okno/Przewijanie synchroniczne (ktra dziaa jak przecznik). Jeeli okna przestawiono
lub przesunito, to w celu przywrcenia ich pocztkowego uoenia naley wybra polecenie
Widok/Okno/Resetuj pooenie okna. Aby wyczy wywietlanie okien obok siebie, naley ponownie klikn opcj Widok/Okno/Wywietl obok siebie.
Trzeba pamita o tym, e opcja ta suy tylko do rcznego porwnywania arkuszy. Niestety,
Excel nie zapewnia adnych narzdzi, ktre uatwiayby znalezienie rnic midzy arkuszami.

Dzielenie arkusza na okienka

Aby unikn zapeniania ekranu dodatkowymi oknami, mona skorzysta z innej moliwoci
przegldania zawartoci arkusza. Polecenie Widok/Okno/Podziel powoduje podzielenie aktywnego arkusza na dwa lub cztery oddzielne okienka. Okno arkusza zostaje podzielone w miejscu,
w ktrym podczas wybierania polecenia znajdowa si wskanik komrki. Jeli wskanik komrki
znajduje si w pierwszym wierszu lub w kolumnie A, polecenie Podziel spowoduje podzia na
2 okienka. W przeciwnym razie uzyska si 4 okienka. Mona zmienia rozmiar poszczeglnych
okienek, przecigajc ich krawdzie za pomoc myszy.

Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach

83

Rysunek 3.7 przedstawia arkusz podzielony na dwa okienka. Warto zwrci uwag na to, e
numery wierszy pierwszego z nich nie s kontynuowane w drugim. W okienku grnym widoczne
s wiersze od 16. do 25., natomiast okienko dolne zawiera wiersze od 213. do 222. Dzieje si tak
dlatego, e oddzielne okna umoliwiaj wywietlanie dwch odlegych od siebie obszarw arkusza. Aby usun podzia arkusza, naley ponownie wybra polecenie Widok/Okno/Podziel.
Rysunek 3.7.
Mona podzieli
okno arkusza tak,
aby jednoczenie
przeglda rne
obszary tego
arkusza

Zachowanie podgldu nagwkw dziki blokowaniu okienek

Jeli arkusz zosta skonstruowany tak, e w jego pierwszym wierszu znajduje si gwka tabeli
bd te w jego pierwszej kolumnie umieszczono pomocnicze opisy danych, to te informacje nie
bd widoczne, gdy arkusz zostanie przewinity w d lub w praw stron. Rozwizanie tego
problemu jest bardzo proste i polega na zablokowaniu okienek. Dziki temu opisy wierszy i kolumn pozostaj widoczne nawet podczas przewijania arkusza.
Jeli chcemy zablokowa okienko, naley przesun wskanik na komrk znajdujc si pod
wierszem, ktry ma pozosta widoczny (podczas przewijania w pionie) oraz z prawej strony
kolumny, ktra ma by zablokowana (podczas przewijania w poziomie). Nastpnie naley zastosowa polecenie Widok/Okno/Zablokuj okienka i wybra opcj Zablokuj okienka. W arkuszu
pojawi si wtedy ciemne linie, oddzielajce zablokowany wiersz i kolumn od reszty komrek.
Teraz, bez wzgldu na aktualnie wywietlany obszar arkusza, okienka te pozostaj zawsze widoczne.
Aby wyczy t blokad, naley ponownie klikn ikon Widok/Okno/Zablokuj okienka i wybra
opcj Odblokuj okienka.
Na rysunku 3.8 wida arkusz z zablokowanymi okienkami. W tym przypadku zablokowane s
wiersze 1. 9. i kolumna A. Dziki temu podczas przewijania arkusza w d lub w praw stron
w poszukiwaniu niezbdnych informacji kolumna A oraz nagwki pozostaych kolumn s zawsze
widoczne.
Na og zaley nam na zablokowaniu pierwszego wiersza lub kolumny arkusza. Na licie wywietlanej po klikniciu ikony Widok/Okno/Zablokuj okienka znajduj si dwie dodatkowe opcje
Zablokuj grny wiersz i Zablokuj pierwsz kolumn. Dziki nim eliminuje si konieczno
zaznaczenia waciwej komrki przed zablokowaniem okienek.

84

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 3.8.
Po zablokowaniu
wybrane wiersze
i kolumny pozostaj
widoczne podczas
przewijania arkusza

Po zdefiniowaniu tabeli na podstawie pewnego zakresu komrek (za pomoc polecenia

Wstawianie/Tabele/Tabela) blokowanie okienek moe si okaza zbdne. Podczas przewijania
zawartoci tabeli, wywietlane s nagwki zamiast literowych oznacze kolumn, tak jak zostao
to pokazane na rysunku 3.9. Nagwki kolumn pojawiaj si tylko wtedy, gdy zaznaczy si
komrk w obrbie tabeli.
Rysunek 3.9.
W przypadku
przewijania w d
zawartoci tabeli jej
nagwki pojawiaj si
tam, gdzie zwykle s
widoczne litery kolumn

Kontrola okienek za pomoc okna czujki

Czasami interesuje nas warto okrelonej komrki, ale nie zawsze jest ona widoczna podczas
przewijania arkusza. W tym przypadku pomocne moe okaza si wygodne w uyciu i zawsze
widoczne Okno czujki, ktre wywietla warto dowolnej liczby komrek.
Aby otworzy Okno czujki, naley wybra polecenie Formuy/Inspekcja formu/Okno czujki.
Okno to jest tak naprawd rodzajem panelu zada, mona wic zadokowa je do krawdzi ekranu,
ale da si je te zwyczajnie przecign i ustawi ponad dowolnym obszarem arkusza.
W celu objcia komrki zakresem monitorowania naley klikn przycisk Dodaj czujk i wybra dan komrk. Okno czujki bdzie wywietla warto komrki. Okno czujki moe ledzi
wartoci wielu komrek. Rysunek 3.10 przedstawia Okno czujki kontrolujce cztery komrki.

Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach

85

Rysunek 3.10.
Okno czujki suy do
kontrolowania wartoci
jednej lub kilku komrek

Aby byskawicznie przej do konkretnej komrki, naley j dwukrotnie klikn w oknie czujki.

Praca z wierszami i kolumnami

Ta cz rozdziau zawiera omwienie operacji na wierszach i kolumnach (w odrnieniu
od operacji na pojedynczych komrkach). Jeden arkusz zawiera dokadnie 1 048 576 wierszy
i 16 384 kolumny, a ich liczba nie moe zosta zmieniona.
Skoroszyt utworzony w Excelu starszym ni wersja 2007 zostanie automatycznie otwarty
w trybie zgodnoci. Tego typu skoroszyty mog mie maksymalnie 65 536 wierszy i 256 kolumn.
Aby zwikszy liczb wierszy i kolumn, skoroszyt naley zapisa jako plik z rozszerzeniem
.xlsx albo .xlsm, a nastpnie ponownie go otworzy.

Wstawianie wierszy i kolumn

Mimo e liczba wierszy i kolumn w arkuszu jest staa, uytkownik ma moliwo ich wstawiania i usuwania, jeeli chce zrobi miejsce dla nowych informacji. Operacje te nie zmieniaj liczby
wierszy ani kolumn. Na przykad dodanie nowego wiersza powoduje przesunicie pozostaych
wierszy w d, a ostatni z nich, jeeli jest pusty, zostaje usunity z arkusza. Wstawienie kolumny
skutkuje przesuniciem innych kolumn w prawo i usuniciem ostatniej z nich, jeli tylko jest pusta.
Jeli ostatni wiersz nie jest pusty, wstawienie nowego wiersza jest niemoliwe. Rwnie
w przypadku, gdy ostatnia kolumna zawiera informacje, Excel nie wstawi nowej kolumny.
Prba dodania wiersza lub kolumny zakoczy si wywietleniem komunikatu, widocznego
na rysunku 3.11.

Rysunek 3.11. Nie da si wstawi nowego wiersza lub kolumny, jeli miaoby to spowodowa usunicie
niepustych komrek poza arkusz

Aby wstawi jeden lub kilka wierszy, mona uy jednej z nastpujcych metod:
Najpierw zaznaczy cay wiersz lub kilka wierszy poprzez kliknicie ich numerw na
lewej krawdzi arkusza. Po klikniciu w obrbie zaznaczenia prawym przyciskiem myszy
z menu podrcznego naley wybra pozycj Wstaw.

86

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Przesun wskanik komrki tak, aby znajdowa si w miejscu, w ktrym chcemy

wstawi nowy wiersz, i wybra polecenie Narzdzia gwne/Komrki/Wstaw/Wstaw

wiersze arkusza. Mona uprzednio zaznaczy kilka komrek w kolumnie wwczas
liczba nowych wierszy bdzie rwna liczbie zaznaczonych komrek. Wiersze znajdujce
si poniej wstawienia zostan odpowiednio przesunite w d.
Aby wstawi jedn kolumn lub wiksz ich liczb, mona uy jednej z nastpujcych metod:
Najpierw zaznaczy ca kolumn lub kilka kolumn poprzez kliknicie ich oznacze
na grnej krawdzi arkusza. Po klikniciu w obrbie zaznaczenia prawym przyciskiem
myszy z menu podrcznego naley wybra pozycj Wstaw.
Przesun wskanik komrki tak, aby znajdowa si w miejscu, w ktrym chcemy
wstawi now kolumn, i wybra polecenie Narzdzia gwne/Komrki/Wstaw/Wstaw
kolumny arkusza. Mona uprzednio zaznaczy kilka komrek w wierszu wwczas
liczba nowych kolumn bdzie rwna liczbie zaznaczonych komrek.
Zamiast dodawa cae wiersze lub kolumny, mona wstawia do arkusza pojedyncze komrki.
W tym celu naley zaznaczy obszar, w ktrym chcemy wstawi nowe komrki, i wybra polecenie Narzdzia gwne/Komrki/Wstaw komrki (albo klikn prawym przyciskiem myszy zaznaczony obszar i wybra polecenie Wstaw). Dodanie nowej komrki powoduje przesunicie
pozostaych w prawo lub w d, dlatego przed jej wstawieniem Excel wywietla okno dialogowe
pokazane na rysunku 3.12, suce do okrelenia kierunku przesunicia istniejcych komrek.
Warto zauway, e okno to umoliwia te wstawianie caych wierszy i kolumn.
Rysunek 3.12.
Okno dialogowe
Wstawianie umoliwia
dodanie czci wiersza
lub kolumny

Usuwanie wierszy i kolumn

Czasami zachodzi potrzeba usunicia caych wierszy i kolumn z arkusza. Mog one na przykad
zawiera nieaktualne, niepotrzebne dane; mog te by to puste wiersze i kolumny, ktre tylko
niepotrzebnie zajmuj miejsce w arkuszu.
Aby usun wiersz albo kilka wierszy, naley wykona jedn z nastpujcych czynnoci:
Zaznaczy cay wiersz lub kilka wierszy poprzez kliknicie ich numerw na lewej
krawdzi arkusza, a nastpnie klikn je prawym przyciskiem myszy i wybra z menu
podrcznego polecenie Usu.
Przesun wskanik komrki tak, aby znajdowa si w wierszu, ktry chcemy usun,
i wybra polecenie Narzdzia gwne/Komrki/Usu/Usu wiersze arkusza. Jeli
zaznaczy si kilka komrek w kolumnie, Excel usunie wszystkie zaznaczone wiersze.
Kolumny usuwa si w podobny sposb. Jeli przypadkiem usunie si potrzebny wiersz bd
kolumn, naley wybra polecenie Edycja/Cofnij (albo klikn przycisk Cofnij na pasku Szybki
dostp bd uy skrtu Ctrl+Z), aby anulowa t operacj.

Rozdzia 3. Podstawowe operacje na arkuszach

87

Ukrywanie wierszy i kolumn

Jeli zaistnieje taka potrzeba, mona ukry niektre wiersze lub kolumny. Czasem nie chcemy,
eby inni uytkownicy widzieli pewne informacje. Moliwo ukrycia niektrych fragmentw
arkusza moe si okaza przydatna rwnie podczas drukowania raportu podsumowujcego informacje zawarte w arkuszu, jeli nie wszystkie dane rdowe powinny by ujte na wydruku.
W rozdziale 27. zawarto omwienie innego sposobu tworzenia raportw bez wywietlania
wszystkich szczegw za pomoc formularza konturowego.

Aby ukry wybrane wiersze arkusza, naley je zaznaczy poprzez kliknicie ich numeru po lewej
stronie. Nastpnie naley klikn w obrbie zaznaczenia prawym przyciskiem myszy i z menu
podrcznego wybra polecenie Ukryj. Mona te uy polece znajdujcych si w menu Narzdzia
gwne/Komrki/Formatuj/Ukryj i odkryj.
W analogiczny sposb mona ukry kolumny wystarczy najpierw je zaznaczy zamiast wierszy.
Wiersz lub kolumn mona rwnie ukry za pomoc myszy. Aby to zrobi, naley przecign
brzeg tego wiersza lub kolumny w nagwku lub na krawdzi arkusza. W przypadku wiersza
naley przecign jego brzeg do gry, w przypadku kolumny w lewo.

Wiersz ukryty to taki, ktrego wysoko rwna jest zeru. Analogicznie, ukryta kolumna ma szeroko zero. Jeeli przemieszczamy wskanik komrki za pomoc klawiszy nawigacyjnych,
komrki znajdujce si w ukrytych wierszach i kolumnach s pomijane. Inaczej mwic, przy
uyciu tych klawiszy nie mona umieci wskanika w komrce, ktra jest ukryta.
Warto zauway, e nagwek ukrytej kolumny jest widoczny, tylko bardzo wski; analogicznie
jest w przypadku ukrytych wierszy. Aby odkry ukryt kolumn, naley klikn i przecign
krawd tego wskiego nagwka tak, aby w nagwek rozszerzy. W ten sam sposb mona
odkry ukryte wiersze.
Kolejny sposb na odkrycie ukrytego wiersza lub kolumny polega na zaznaczeniu znajdujcej si
w nich komrki za pomoc polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do
(albo odpowiadajcego mu klawisza F5). Jeeli na przykad ukryta jest kolumna A, mona za
pomoc klawisza F5 przej do komrki A1 (lub do jakiejkolwiek innej komrki kolumny A),
a nastpnie wybra polecenie Narzdzia gwne/Komrki/Formatuj/Ukryj i odkryj/Odkryj
kolumny.

Zmiana szerokoci kolumn i wysokoci wierszy

Bardzo czsto zachodzi potrzeba zmiany rozmiarw wiersza lub kolumny. Na przykad mniejsza
szeroko kolumn pozwala na umieszczenie wikszej iloci informacji na jednej stronie wydruku,
a powikszone wiersze umoliwiaj uzyskanie zwikszonych odstpw midzy danymi.
W Excelu mona zmienia szeroko kolumn i wysoko wierszy na kilka rnych sposobw.

Zmiana szerokoci kolumn

Szeroko kolumny jest okrelana wedug liczby znakw o staej szerokoci, jakie mieci komrka. Standardowo kada kolumna ma szeroko 8,43 znakw, co odpowiada 64 pikselom.
Jeli w komrce, ktra zawiera wartoci liczbowe, pojawi si znaki kratki (#), oznacza to,
e szeroko kolumny jest zbyt maa i w komrce nie mieszcz si wszystkie informacje.
Rozwizanie problemu polega na poszerzeniu kolumny.

88

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Aby w identyczny sposb zmieni szeroko kilku kolumn, naley zaznaczy je wszystkie przed
dokonaniem zmian. W tym celu naley klikn i przecign kursorem myszy wzdu nagwkw kolumn albo nacisn klawisz Ctrl i zaznaczy wybrane kolumny. Aby zaznaczy wszystkie
kolumny, naley klikn przycisk znajdujcy si w lewym grnym rogu arkusza. Szeroko kolumny mona zmieni przy uyciu jednej z nastpujcych metod:
Przecign praw krawd kolumny tak, aby osigna ona podan wielko.
Wybra polecenie Narzdzia gwne/Komrki/Formatuj/Szeroko kolumny i wpisa
odpowiedni warto w oknie dialogowym Szeroko kolumn.
Wybra polecenie Narzdzia gwne/Komrki/Formatuj/Autodopasowanie szerokoci
kolumn, aby szeroko kolumn zostaa dopasowana do najduszej wprowadzonej
informacji. Zamiast caej kolumny mona rwnie zaznaczy kilka wybranych komrek,
a wwczas szeroko kolumny zostanie okrelona na podstawie najduszej informacji
znajdujcej si w zaznaczonym obszarze.
Klikn dwukrotnie krawd kolumny w jej nagwku, a szeroko zostanie
automatycznie dostosowana do najduszego wpisu w kolumnie.
Aby zmieni domyln szeroko wszystkich kolumn, naley wybra polecenie Narzdzia
gwne/Komrki/Formatuj/Szeroko domylna. Na ekranie pojawi si wwczas okno
dialogowe umoliwiajce wpisanie nowej wartoci domylnej. Rozmiar wszystkich kolumn,
ktrych szeroko nie bya wczeniej modyfikowana, zostanie zmieniony zgodnie z now
szerokoci domyln.
Jeeli szeroko kolumny zostanie zmieniona rcznie, Excel nie poszerzy jej automatycznie,
gdy wprowadzi si do niej dusze dane liczbowe. Jeli okae si, e wprowadzona duga
warto liczbowa zostanie wywietlona w postaci kratek (#), to naley rcznie skorygowa
szeroko tej kolumny.

Zmiana wysokoci wierszy

Wysoko wiersza mierzona jest w punktach (punkt to standardowa jednostka stosowana w drukowaniu 1 centymetr to okoo 28 punktw). Domylna wysoko wiersza w przypadku standardowego kroju pisma (czcionki) wynosi 15 punktw lub 20 pikseli.
Wysoko wiersza zaley od fontu wybranego w stylu Normalny. Excel okrela wysoko wiersza
automatycznie, dostosowujc j do najwyszego tekstu znajdujcego si w tym wierszu. Jeli na
przykad zmieni si rozmiar tekstu w komrce na 20 punktw, Excel powikszy wiersz tak, aby
cay tekst by widoczny.
Wysoko wiersza mona te zmieni rcznie, przy uyciu jednej z poniszych metod. Podobnie
jak w przypadku kolumn, przed zmian mona zaznaczy dowoln liczb wierszy.
Przecign doln krawd wiersza tak, aby osign on odpowiedni wysoko.
Wybra polecenie Narzdzia gwne/Komrki/Formatuj/Wysoko wiersza i wpisa
wybran warto w oknie dialogowym Wysoko wierszy.
Klikn dwukrotnie doln krawd wiersza, a jego wysoko zostanie automatycznie
dostosowana do najwikszego wpisu w wierszu; ten sam efekt osignie si, wybierajc
polecenie Narzdzia gwne/Komrki/Formatuj/Autodopasowanie wysokoci wierszy.
Zwikszenie wysokoci wierszy powoduje powikszenie odstpw midzy wpisanymi informacjami, co daje taki sam efekt jak duo bardziej czasochonna metoda wstawiania pustych wierszy
pomidzy tymi, ktre zawieraj dane.

Rozdzia 4.

Komrki
i obszary komrek
W tym rozdziale:
Podstawowe informacje o komrkach i ich obszarach
Zaznaczanie komrek i ich obszarw
Kopiowanie i przenoszenie obszarw komrek
Nadawanie nazw obszarom komrek
Dodawanie komentarzy do komrek
Wiele zagadnie w Excelu jest zwizanych z komrkami i obszarami komrek (zwanymi te
zakresami; tych okrele uywa si przemiennie). Ich znajomo pozwoli zaoszczdzi wiele czasu
podczas wykonywania rnych operacji na arkuszach. W tym rozdziale Czytelnik zapozna si
z jednymi z najwaniejszych technik pracy z Excelem.

Komrki a obszary komrek

Komrka jest pojedynczym elementem arkusza mogcym zawiera warto, tekst albo formu.
Kada komrka ma przypisany adres, ktry skada si z symbolu kolumny i numeru wiersza.
Na przykad komrka D9 znajduje si na przeciciu czwartej kolumny i dziewitego wiersza.
Grup komrek nazywamy obszarem. Jego zakres okrelaj dwa adresy: komrki znajdujcej
si w lewym grnym rogu obszaru oraz komrki znajdujcej si w jego prawym dolnym rogu.
Adresy te s oddzielone dwukropkiem.
Oto przykadowe adresy obszarw komrek oraz ich zawarto:
C24
obszar skadajcy si z jednej komrki
A1:B1
dwie komrki zajmujce ten sam wiersz i dwie rne kolumny
A1:A100
sto komrek w kolumnie A
A1:D4
szesnacie komrek (cztery wiersze na cztery kolumny)
C1:C1048576
caa kolumna komrek; obszar ten mona rwnie zaadresowa jako C:C
A6:XFD6
cay wiersz komrek; obszar ten mona rwnie zaadresowa jako 6:6
A1:XFD1048576 wszystkie komrki arkusza. Zakres ten mona take wyrazi jako A:XFD
albo 1:1048576.

90

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Zaznaczanie obszarw
Przed wykonaniem dowolnej operacji na obszarze komrek naley go zaznaczy. Jeeli na
przykad chcemy pogrubi tekst w jakiej grupie komrek, trzeba najpierw zaznaczy wybrany
obszar, a dopiero potem zastosowa polecenie Narzdzia gwne/Czcionka/Pogrubienie (lub zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+B).
Komrki znajdujce si w zaznaczonym obszarze s wyrnione. Wyjtek stanowi komrka
aktywna, ktra nie zmienia koloru. Na rysunku 4.1 pokazany jest przykad arkusza z zaznaczonym
obszarem komrek (B4:C8). Komrka aktywna B4 jest zaznaczona, ale nie zmienia koloru.
Rysunek 4.1.
Zaznaczony obszar
jest podwietlony
(z wyjtkiem
komrki aktywnej)

Dany obszar mona zaznaczy na kilka sposobw:

Klikn lewym przyciskiem myszy i przecign ponad wybranym obszarem, a nastpnie
zwolni przycisk myszy. Jeli dojdzie si do koca ekranu, arkusz zacznie sam si przewija.
Przytrzyma klawisz Shift i zaznaczy obszar za pomoc klawiszy nawigacyjnych.
Nacisn klawisz F8, a potem przemieci wskanik komrki po obszarze, ktry chcemy
zaznaczy, za pomoc klawiszy nawigacyjnych. Po zaznaczeniu obszaru ponownie
naley nacisn klawisz F8, aby przywrci zwyke dziaanie tych klawiszy.
Wpisa adres komrki lub obszaru komrek w polu nazwy i nacisn klawisz Enter.
Excel zaznaczy okrelon przez uytkownika komrk lub obszar.
Wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do
(albo nacisn klawisz F5) i wpisa z klawiatury adres obszaru w oknie dialogowym
Przechodzenie do. Gdy zostanie kliknity przycisk OK, Excel zaznaczy komrki
znajdujce si we wskazanym obszarze.
W trakcie zaznaczania obszaru Excel w polu nazwy wywietla liczb wierszy i kolumn
podlegajcych zaznaczeniu. Gdy operacja zaznaczania jest ju zakoczona, w polu nazwy
ponownie pojawia si adres aktywnej komrki.

Zaznaczanie caych wierszy i kolumn

Podczas pracy w Excelu czsto przydaje si moliwo zaznaczenia caego wiersza lub kolumny.
W ten sposb mona wygodnie nada wsplny format liczbowy lub to samo wyrwnanie wszystkim komrkom danego wiersza lub kolumny. Zaznaczanie caych wierszy i kolumn odbywa si
podobnie jak zaznaczanie obszarw:

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

91

Szybka analiza?
Gdy zostanie zaznaczony obszar danych, w prawym dolnym rogu zaznaczenia moe si pojawi ikona
Szybka analiza. Kliknicie tej ikony spowoduje wywietlenie zestawienia opcji analitycznych, ktre mona
zastosowa w odniesieniu do zaznaczonych danych. Midzy innymi mona w ten sposb zdefiniowa
ustawienia formatowania warunkowego, utworzy wykres, doda formu, utworzy tabel przestawn
i doda miniwykresy przebiegu w czasie. Zestaw dostpnych opcji jest uzaleniony od rodzaju zaznaczonych danych.

Opcje te nie oferuj jednak niczego, czego nie daoby si osign przy uyciu zwykych polece, opisanych
w innych miejscach ksiki. Pojawianie si ikony Szybka analiza moe by dla niektrych irytujce, ale na
szczcie mona j dezaktywowa w tym celu naley wyda polecenie Plik/Opcje i w zakadce Oglne
okna dialogowego Opcje programu Excel wyczy opcj Poka opcje szybkiej analizy przy zaznaczaniu.
Aby zaznaczy pojedynczy wiersz lub kolumn, naley klikn ich nagwek.
Jeli chcemy zaznaczy kilka przylegajcych do siebie wierszy lub kolumn, naley

klikn nagwek pierwszego wiersza lub kolumny, a nastpnie przecign kursorem

myszy tak, by zaznaczy pozostae.
Aby zaznaczy kilka nieprzylegajcych do siebie wierszy lub kolumn, naley
przytrzyma klawisz Ctrl, a nastpnie kolejno klikn ich nagwki.
Skrt Ctrl+spacja powoduje zaznaczenie biecej kolumny. Podwietlona zostanie
ta kolumna (bd podwietlone zostan kolumny), w ktrej (w ktrych) znajduje si
aktywna komrka (komrki).
Skrt Shift+spacja powoduje zaznaczenie biecego wiersza. Podwietlony zostanie
wiersz (lub wiersze) zawierajcy (zawierajce) aktywn komrk (komrki).
W celu zaznaczenia wszystkich komrek w arkuszu (co jest rwnoznaczne z zaznaczeniem
wszystkich wierszy i kolumn) naley nacisn klawisze Ctrl+A. Jeeli aktywna komrka znajduje
si w tabeli (utworzonej poleceniem Wstawianie/Tabele/Tabela), do zaznaczenia wszystkich
komrek w arkuszu konieczne moe by nacinicie klawiszy Ctrl+A dwa, a nawet trzy razy.
W celu zaznaczenia wszystkich komrek mona te klikn pole znajdujce si na przeciciu
nagwkw wierszy i kolumn.

Zaznaczanie obszarw niecigych

Z reguy obszar, ktry si zaznacza, zawiera komrki przylegajce do siebie, i ma posta prostokta.
Excel umoliwia rwnie prac na obszarach niecigych, zawierajcych jeden lub kilka obszarw
(bd pojedynczych komrek), ktre nie przylegaj do siebie. Wwczas mwi si o wielokrotnym
zaznaczeniu. Jest ono przydatne na przykad wtedy, gdy chcemy zastosowa to samo formatowanie
do komrek znajdujcych si w rnych miejscach arkusza. Kada operacja formatowania bdzie
si wtedy odnosi do wszystkich zaznaczonych komrek lub obszarw. Rysunek 4.2 przedstawia
arkusz z zaznaczonym obszarem niecigym (zaznaczone s dwa obszary: A4:C5 oraz A7:C7).

92

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 4.2.
Excel umoliwia
zaznaczenie obszarw
niecigych

Istnieje kilka metod zaznaczania obszarw niecigych:

Zaznaczy pierwszy zakres (lub komrk), a nastpnie przytrzyma klawisz Ctrl i klikn
bd przecign kursorem myszy te komrki i obszary, ktre chcemy zaznaczy.
Zaznaczy obszar za pomoc klawiatury przy uyciu jednej z opisanych wczeniej metod
(przy uyciu klawiszy F8 lub Shift), a nastpnie nacisn klawisze Shift+F8 i zaznaczy
kolejny obszar bez anulowania poprzednich zaznacze.
W polu nazwy wprowadzi adres zakresu lub komrki i nacisn klawisz Enter.
Adresy poszczeglnych obszarw naley oddzieli rednikiem.
Wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do
(lub nacisn klawisz F5), aby wywietli okno dialogowe Przechodzenie do. W polu
Odwoanie naley poda adres zakresu lub komrki. Kady adres naley oddzieli
rednikiem. Po klikniciu przycisku OK Excel zaznaczy podane zakresy.
Obszary niecige rni si od cigych pod kilkoma istotnymi wzgldami. Jedn z takich rnic
jest to, e nie mona ich przenosi ani kopiowa przy uyciu metody przecignij i upu, ktra
zostanie przedstawiona w dalszej czci rozdziau.

Zaznaczanie obszarw w kilku arkuszach

Oprcz obszarw dwuwymiarowych, znajdujcych si w jednym arkuszu, moliwe jest rwnie
zaznaczanie obszarw trjwymiarowych, rozcigajcych si na kilka arkuszy.
Zamy, e mamy skoroszyt sucy do analizowania wydatkw firmy. W takich przypadkach
czsto tworzy si kilka oddzielnych arkuszy, z ktrych kady zawiera dane dla jednego dziau.
Wystarczy klikn kart danego dziau, aby zapozna si z informacjami, ktre go dotycz.
Na rysunku 4.3 wida prosty przykad takiego skoroszytu. Zawiera on cztery arkusze o nazwach
Podsumowanie, Marketing, Operacje i Produkcja, majce identyczny ukad. Jedyna rnica
polega na wprowadzonych wartociach. Arkusz Podsumowanie zawiera formuy, ktre obliczaj
sumy dla odpowiednich pozycji w trzech pozostaych arkuszach, przechowujcych dane dla poszczeglnych dziaw.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie budzet.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

93

Rysunek 4.3. Kady arkusz w tym skoroszycie ma taki sam ukad

Jeli chcemy sformatowa arkusze w tym skoroszycie na przykad wyrni nagwki kolumn pogrubieniem albo zmieni kolor ta moemy oczywicie wykona odpowiednie czynnoci w kadym z nich po kolei. Istnieje jednak prostsza metoda, polegajca na zaznaczeniu tego
samego obszaru w kilku arkuszach i na rwnoczesnym sformatowaniu wybranych komrek. Poniej
zamieszczono przykad formatowania obszarw, znajdujcych si na oddzielnych arkuszach.
Przykad ten jest oparty na skoroszycie, ktry przedstawia rysunek 4.3.
1. Uaktywni arkusz Podsumowanie przez kliknicie jego karty.
2. Zaznaczy obszar B3:F3.
3. Nacisn klawisz Shift i klikn kart Produkcja, aby zaznaczy wszystkie arkusze
umieszczone pomidzy arkuszem aktywnym (Podsumowanie) i arkuszem wybranym
(Produkcja). Spowoduje to zaznaczenie trjwymiarowego obszaru komrek (rysunek 4.4).
Warto zauway, e na pasku tytuu skoroszytu znajduje si teraz napis [Grupa], ktry
informuje, e zaznaczona jest grupa arkuszy i e praca odbywa si w trybie edycji grupowej.

Rysunek 4.4. W trybie grupy mona przetwarza trjwymiarowy zakres komrek obejmujcych wiele arkuszy

94

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

4. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Czcionka/Pogrubienie, a nastpnie polecenie

Narzdzia gwne/Czcionka/Kolor wypenienia, aby zmieni kolor ta w zaznaczonych

komrkach. Excel zastosuje formatowanie do wszystkich obszarw zaznaczonych
na czterech arkuszach.
5. Klikn kart jednego z pozostaych arkuszy. W ten sposb zaznaczy si tylko wskazany
arkusz i wyczy si tryb edycji grupowej, a napis [Grupa] zniknie z paska tytuu.
Gdy wczony jest tryb Grupa, wszystkie zmiany dokonane w jednym z arkuszu dotycz rwnie
pozostaych arkuszy znajdujcych si w grupie. Dlatego warto z niego korzysta, gdy chcemy
wprowadzi wsplne ustawienia dla kilku takich samych arkuszy. Wwczas formatowanie, jakie
si zastosuje, a take wszystkie etykiety, dane i formuy, jakie si wpisze, zostan automatycznie
wprowadzone w tych samych komrkach wszystkich zgrupowanych arkuszy.
Po uaktywnieniu trybu Grupa niektre polecenia Excela s niedostpne i nie mona z nich
skorzysta. Na przykad w opisanym wiczeniu nie byaby moliwa zamiana wszystkich
zakresw na tabele przez zastosowanie polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela.

Podsumowujc, zaznaczenie obszarw w kilku arkuszach jest prost, dwuetapow czynnoci

najpierw zaznacza si obszar w jednym arkuszu, a potem pozostae arkusze, ktre maj znale si w grupie. W celu zaznaczenia grupy ssiadujcych ze sob arkuszy naley nacisn
klawisz Shift i klikn kart ostatniego z nich. Jeeli natomiast chcemy umieci w grupie kilka
wybranych, niessiadujcych arkuszy, naley klikn kart kadego z nich z osobna, przytrzymujc klawisz Ctrl. Podczas zaznaczania arkuszy mona pomin te o innej strukturze, ktre nie
powinny zosta sformatowane wsplnie z innymi. Nazwy na kartach zaznaczonych arkuszy s
pogrubione i podkrelone, a na pasku tytuu skoroszytu pojawia si napis [Grupa].
Aby zaznaczy wszystkie arkusze w skoroszycie, naley klikn prawym przyciskiem myszy
jedn z kart i wybra z menu podrcznego polecenie Zaznacz wszystkie arkusze.

Zaznaczanie okrelonych typw komrek

By moe Czytelnik zastanawia si, czy Excel umoliwia zlokalizowanie specjalnych typw komrek w arkuszach. O ile atwiejsza byaby praca, gdyby mona byo odnale wszystkie komrki,
ktre zawieraj formuy, albo wszystkie komrki z formuami, ktre odwouj si do wskazanej,
aktywnej komrki! I rzeczywicie, Excel oferuje narzdzie, ktre umoliwia zlokalizowanie takich
komrek (jak rwnie wielu innych). Wystarczy wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/
Znajd i zaznacz/Przejd do specjalnie, aby wywietli okno dialogowe Przechodzenie do
specjalnie (rysunek 4.5).
Rysunek 4.5.
Okno dialogowe
Przechodzenie
do specjalnie
umoliwia zaznaczenie
okrelonych
typw komrek

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

95

Gdy wybierzemy potrzebne opcje we wspomnianym oknie, Excel zaznaczy odpowiedni podzbir
komrek, wchodzcy w skad obszaru. W wikszoci przypadkw bdzie to zaznaczenie wielokrotne. Jeeli adna komrka nie spenia warunkw okrelonych w oknie dialogowym, Excel
wywietli komunikat Nie znaleziono adnych komrek.
Jeeli zaznaczymy tylko jedn komrk i otworzymy okno dialogowe Przechodzenie do specjalnie,
Excel przejrzy cay aktywny arkusz w poszukiwaniu komrek speniajcych okrelone warunki.
W kadym innym wypadku brane s pod uwag tylko komrki znajdujce si w zaznaczonym obszarze.

W tabeli 4.1 zawarto opis wszystkich opcji dostpnych w oknie dialogowym Przechodzenie do
specjalnie. Niektre z nich mog si okaza bardzo przydatne.
Tabela 4.1. Opcje zaznaczenia specjalnego
Opcja

Dziaanie

Komentarze

Zaznacza komrki, ktre zawieraj komentarze.

Stae

Zaznacza wszystkie niepuste komrki, ktre nie zawieraj formu. Mona okreli, jakie komrki maj
by brane pod uwag w polach wyboru umieszczonych w oknie dialogowym pod opcj Formuy.

Formuy

Zaznacza komrki, ktre zawieraj formuy. Mona spord nich wybra takie, ktre bd
zwracay okrelony wynik liczb, tekst, warto logiczn (PRAWDA lub FASZ) albo bdy.

Puste

Zaznacza wszystkie puste komrki. Jeli przy otwarciu okna Przechodzenie do specjalnie
bya zaznaczona tylko jedna komrka, ta opcja spowoduje zaznaczenie pustych komrek
w uywanych obszarach arkusza.

Biecy obszar

Zaznacza wok komrki aktywnej obszar w ksztacie prostokta. Obszar ten jest okrelony
przez najblisze puste wiersze i kolumny, ssiadujce z komrk aktywn. Analogiczny efekt
jest wywoywany przez uycie skrtu Ctrl+Shift+*.

Bieca tablica

Zaznacza ca tablic. Wicej informacji o tablicach zamieszczono w rozdziale 17.

Obiekty

Zaznacza wszystkie obiekty graficzne w arkuszu, w tym wykresy i obrazy.

Rnice
w wierszach

Analizuje zaznaczony obszar i wybiera te komrki, ktre rni si od innych w odpowiadajcych

sobie wierszach.

Rnice
w kolumnach

Analizuje zaznaczony obszar i wybiera te komrki, ktre rni si od innych w odpowiadajcych

sobie kolumnach.

Poprzedniki

Zaznacza wszystkie komrki, do ktrych odwouj si formuy wprowadzone do komrki aktywnej

lub do obszaru komrek (tylko w ramach aktywnego arkusza). Do wyboru s odwoania bezporednie
albo do wszystkich poziomw. Wicej informacji na ten temat znajduje si w rozdziale 31.

Zalenoci

Zaznacza komrki, ktre zawieraj formuy odwoujce si do komrki aktywnej lub do obszaru
komrek (tylko w ramach aktywnego arkusza). Mona wybra komrki zalene bezporednio
albo na wszystkich poziomach. Wicej informacji na ten temat znajduje si w rozdziale 31.

Ostatnia
komrka

Zaznacza ostatni komrk w prawym dolnym rogu arkusza, ktra zawiera jakie dane albo
ustawienia formatowania. W przypadku tej opcji zawsze brany jest pod uwag cay arkusz,
nawet jeli przed otwarciem omawianego okna zaznaczony zosta tylko jego fragment.

Tylko widoczne
komrki

Zaznacza tylko widoczne komrki w obszarze. Opcja ta jest przydatna podczas pracy
z konspektami i filtrowanymi listami.

Formaty
warunkowe

Zaznacza komrki, do ktrych zastosowano format warunkowy (za pomoc polecenia Narzdzia
gwne/Style/Formatowanie warunkowe). Dodatkowa opcja Wszystkich powoduje zaznaczenie
wszystkich takich komrek, natomiast opcja Takich samych powoduje zaznaczenie tylko tych komrek,
dla ktrych ustawienia formatowania warunkowego s identyczne z ustawieniami w komrce aktywnej.

Sprawdzanie
poprawnoci
danych

Zaznacza komrki, ktre sprawdzaj poprawno wprowadzonych danych (suy do tego polecenie
Dane/Narzdzia danych/Poprawno danych). Opcja Wszystkich powoduje zaznaczenie wszystkich
komrek tego typu, a opcja Takich samych zaznacza tylko te komrki, ktre uywaj takich samych
regu sprawdzania poprawnoci jak komrka aktywna.

96

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Wybierajc opcje w oknie dialogowym Przechodzenie do specjalnie, naley zwrci uwag
na dostpno opcji dodatkowych, gdy ich umiejscowienie moe by mylce. Na przykad
zaznaczenie opcji Stae powoduje udostpnienie dodatkowych ustawie w ramach opcji
Formuy; ustawienia te umoliwiaj sprecyzowanie kryteriw wyszukiwania staych. Na tej
samej zasadzie dodatkowe ustawienia dla opcji Zalenoci odnosz si rwnie do opcji
Poprzedniki, a ustawienia Wszystkich i Takich samych dotycz zarwno opcji Sprawdzanie
poprawnoci danych, jak i opcji Formaty warunkowe.

Zaznaczanie komrek przez wyszukiwanie

Inna metoda zaznaczania komrek polega na zastosowaniu polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/
Znajd i zaznacz/Znajd (klawisze skrtu to Ctrl+F), ktre umoliwia zaznaczenie komrek wedug
ich zawartoci. Rysunek 4.6 ilustruje okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie wraz z dodatkowymi opcjami, ktre pojawiaj si po klikniciu przycisku Opcje.
Rysunek 4.6.
Okno dialogowe
Znajdowanie
i zamienianie wraz
z dodatkowymi opcjami

W celu zaznaczenia potrzebnych komrek naley wpisa poszukiwany tekst i klikn przycisk
Znajd wszystko. Okno dialogowe powikszy si i wywietli wszystkie komrki, ktre odpowiadaj zadanym kryteriom. Rysunek 4.7 przedstawia wygld okna dialogowego po tym, jak Excel
przeszuka arkusz i znalaz wszystkie komrki zawierajce tekst czerwca. Kliknicie dowolnej
pozycji na licie znalezionych komrek powoduje przewinicie arkusza tak, aby mona byo zobaczy t komrk wraz z jej otoczeniem. Aby zaznaczy wszystkie komrki znajdujce si na
licie, naley najpierw wybra dowoln z nich, a potem nacisn klawisze Ctrl+A.
Rysunek 4.7.
Okno dialogowe
Znajdowanie
i zamienianie
z pokazanymi wynikami

Nie trzeba zamyka okna dialogowego Znajdowanie i zamienianie, aby mc podj normaln
prac z arkuszem.

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

97

W oknie dialogowym Znajdowanie i zamienianie obsugiwane s dwa nastpujce symbole

wieloznaczne:
Symbol wieloznaczny ? oznacza dowolny jeden znak.
Symbol wieloznaczny * oznacza dowolny cig znakw.
Symbole wieloznaczne mona take stosowa do wartoci liczbowych. Na przykad po wpisaniu
wyraenia 3* wyszukane zostan wszystkie te komrki, w ktrych znajduj si wartoci rozpoczynajce si cyfr 3. Wyraenie 1?9 pozwoli wyszuka wszystkie trzycyfrowe pozycje, ktrych
pierwsz cyfr jest 1, a trzeci 9, natomiast wyraenie *00 zwrci wszystkie liczby koczce si
dwoma zerami.
Aby wyszuka znak zapytania albo gwiazdk, naley poprzedzi poszukiwany znak tyld (~).
Na przykad nastpujce wyraenie spowoduje wyszukanie cigu znakw *NIC*:
~*NIC~*
Aby natomiast znale tyld, naley wpisa dwa znaki tyldy.

Jeeli wyszukiwanie nie dziaa zgodnie z oczekiwaniami, warto zweryfikowa stan trzech nastpujcych opcji (ktre mog niekiedy przypadkiem wcza si i wycza):
Uwzgldnij wielko liter jeeli pole wyboru jest zaznaczone, w trakcie wyszukiwania
uwzgldniana jest wielko liter. Jeeli na przykad poszukiwany bdzie cig znakw
kowalski, to nazwisko Kowalski nie zostanie uwzgldnione w wynikach wyszukiwania.
Dopasuj do caej zawartoci komrki jeeli pole wyboru jest zaznaczone, to dana
komrka jest wskazywana w wynikach wyszukiwania, gdy jej warto dokadnie pasuje
do wyszukiwanego cigu i nie zawiera adnych innych znakw. Na przykad w przypadku
wyszukiwania cigu znakw Excel komrka zawierajca tekst Microsoft Excel nie
zostanie uwzgldniona w wynikach wyszukiwania. W przypadku uycia symboli
wieloznacznych idealna zgodno nie jest wymagana.
Szukaj w ta lista zawiera trzy opcje: Formuy, Wartoci i Komentarze. Jeeli
na przykad wybrana zostanie opcja Wartoci, to zapytanie 900 nie zwrci komrki
zawierajcej warto 900, jeli zostaa ona wyliczona na bazie formuy.

Kopiowanie i przenoszenie obszarw

Podczas pracy z arkuszem czsto zachodzi potrzeba skopiowania lub przeniesienia danych w inne
miejsce. Na szczcie czynnoci te s bardzo proste. Mog one polega na:
kopiowaniu zawartoci jednej komrki do drugiej;
kopiowaniu jednej komrki do caego obszaru; zawarto komrki rdowej jest
umieszczana we wszystkich komrkach zaznaczonego obszaru;
kopiowaniu zawartoci jednego obszaru do drugiego; oba obszary musz mie taki sam
rozmiar;
przeniesieniu zawartoci obszaru w inne miejsce.
Najwaniejsza rnica midzy kopiowaniem a przenoszeniem obszaru polega na tym, e po dokonaniu operacji kopiowania obszar rdowy pozostaje nienaruszony, natomiast przeniesienie
obszaru rdowego powoduje usunicie wszelkich zawartoci w jego pierwotnej lokalizacji.
Kopiowanie komrki obejmuje jej zawarto, zastosowane formatowanie (cznie z formatami
warunkowymi i sprawdzaniem poprawnoci danych) oraz komentarz do komrki (jeli taki
istnieje). Jeli skopiujesz komrk, ktra zawiera formu, to odwoania zawarte w tej formule
zostan automatycznie zmienione tak, aby odpowiaday adresowi komrki docelowej.

98

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Kopiowanie bd przenoszenie danych sprowadza si do wykonania dwch czynnoci (mona je

wykona na skrty):
1. Zaznaczy komrk lub obszar, ktry chcemy skopiowa (obszar rdowy) i skopiowa
zawarto do schowka. Aby przenie zaznaczony obszar (a nie skopiowa go), naley
skorzysta z polecenia Wytnij.
2. Przesun wskanik komrki do obszaru, ktry ma zawiera skopiowane dane
i wklei zawarto schowka.
Przy wklejaniu Excel zastpuje dane zawarte w komrkach docelowych bez adnego
ostrzeenia. W razie przypadkowej zmiany zawartoci wanych komrek podczas wklejania
danych naley uy polecenia Cofnij na pasku narzdzi Szybki dostp (lub skrtu Ctrl+Z).
Przy kopiowaniu komrki lub zakresu Excel otacza kopiowany obszar animowan ramk
(czasami nazywan maszerujcymi mrwkami). Animacja ramki informuje o tym, e
skopiowane dane s dostpne do wklejania. Nacinicie klawisza Esc powoduje usunicie
ramki oraz danych skopiowanych do schowka.

Kopiowanie i przenoszenie informacji to operacje przeprowadzane bardzo czsto, dlatego Excel

umoliwia ich wykonanie na wiele rnych sposobw. Poniej zamieszczono opis kadego z nich.
Operacje kopiowania i przenoszenia s bardzo podobne, dlatego bd omawiane razem; ogranicz
si tylko do wskazania najwaniejszych rnic.

Kopiowanie za pomoc polece Wstki

Polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj powoduje skopiowanie informacji z zaznaczonej
komrki lub obszaru do dwch schowkw systemu Windows oraz pakietu Office. Po wykonaniu tej czynnoci wystarczy zaznaczy komrk, do ktrej Excel ma wklei dane, i wybra
polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej.
Zamiast uywa polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wklej, mona po prostu uaktywni docelow komrk i nacisn klawisz Enter. W przypadku tej metody Excel usuwa ze schowka
skopiowane informacje, wic nie bdzie mona wklei ich ponownie.
Jeeli przed klikniciem przycisku Wklej klikniemy przycisk Kopiuj wicej ni jeden raz, Excel
automatycznie wywietli kart Schowek. Aby temu zapobiec, naley klikn przycisk Opcje,
a nastpnie wyczy opcj Poka automatycznie Schowek pakietu Office.

Schowek Office
Wszystkie informacje kopiowane w dowolnym programie systemu Windows s umieszczane w schowku
Windows, ktry jest po prostu pewnym wydzielonym obszarem w pamici komputera. Kada nowo skopiowana lub przenoszona informacja zastpuje poprzedni, ktra dotychczas znajdowaa si w schowku.
Schowek moe przechowywa informacje w rnych formatach. Poniewa jest on zarzdzany przez Windows,
informacje w nim zawarte mog by wklejane do innych programw Windows niezalenie od ich rda.
Istnieje jeszcze jeden schowek schowek Office, dostpny tylko w programach pakietu Office. Aby
wywietli lub ukry schowek Office, naley klikn ikon znajdujc si w prawym dolnym rogu grupy
Narzdzia gwne/Schowek.
Kada informacja kopiowana lub przenoszona w jednym z programw Office (na przykad w Excelu) jest
umieszczana w dwch schowkach: Windows oraz Office. Jednak w kadym z nich dane s traktowane
inaczej. W schowku Office nowe informacje nie zastpuj starych, lecz s do nich dodawane. Schowek
Office pozwala nie tylko na przechowywanie wikszej liczby informacji, lecz wklejanie ich pojedynczo
bd cznie.
Dziaanie schowka zostao omwione w dalszej czci tego rozdziau, w punkcie Wklejanie za pomoc
schowka Office.

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

99

Przy kopiowaniu obszaru komrek nie trzeba zaznacza innego obszaru w identycznym rozmiarze
przed klikniciem przycisku Wklej. Trzeba jedynie uaktywni komrk znajdujc si w lewym
grnym rogu obszaru docelowego.
Obok ikony Narzdzia gwne/Schowek/Wklej znajduje si przycisk ze strzak, ktrego kliknicie
powoduje wywietlenie dodatkowych opcji wklejania. Ikony podgldu wynikw wklejania zostan
szerzej opisane w dalszej czci tego rozdziau, w punkcie Wklejanie specjalne.

Kopiowanie za pomoc polece menu

Kopiowanie i wklejanie jest rwnie moliwe przy uyciu polece menu:
kliknicie obszaru prawym przyciskiem myszy i wybranie polecenia Kopiuj (lub Wytnij)
z menu podrcznego powoduje skopiowanie zaznaczonych komrek do schowka;
kliknicie obszaru prawym przyciskiem myszy i wybranie z menu podrcznego polecenia
Wklej powoduje umieszczenie zawartoci schowka w zaznaczonej komrce lub obszarze
komrek.
Aby zyska peniejsz kontrol nad postaci wklejanych danych, naley uy ktrej z ikon
wklejania z menu kontekstowego, widocznych na rysunku 4.8.
Rysunek 4.8.
Ikony wklejania
w menu podrcznym
daj wiksz kontrol
nad wygldem danych
po ich wklejeniu

Zamiast uywa polecenia Wklej, mona po prostu uaktywni docelow komrk i nacisn
klawisz Enter. Jeli zastosuje si t metod, Excel usunie ze schowka skopiowane informacje.
W zwizku z tym nie bdzie mona ich wklei ponownie.

Kopiowanie za pomoc skrtw klawiaturowych

Do operacji kopiowania i wklejania przypisane s nastpujce skrty klawiaturowe:
Ctrl+C kopiuje zaznaczone komrki do schowkw Windows i Office;
Ctrl+X przenosi zaznaczone komrki do schowkw Windows i Office;
Ctrl+V wkleja zawarto schowka Windows do zaznaczonego obszaru.
S to typowe skrty klawiaturowe wykorzystywane w wielu innych programach dla systemu
Windows.

100

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Wstawianie i wklejanie danych za pomoc przyciskw wklejania

Podczas wykonywania niektrych operacji na komrkach i obszarach, takich jak wstawianie, wklejanie
czy wypenianie komrek przy uyciu metody przecigania, na ekranie wywietli si ikona umoliwiajca
wybranie dodatkowych ustawie wklejania. Na przykad po skopiowaniu obszaru komrek i wklejeniu go
w innym miejscu za pomoc polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wklej wspomniana ikona pojawi si
w prawym dolnym rogu wklejonego obszaru. Jej kliknicie (albo nacinicie klawisza Ctrl) spowoduje
wywietlenie opcji pokazanych na rysunku poniej. Opcje te pozwalaj okreli sposb wklejania danych.
W tym wypadku zastosowanie przyciskw wklejania odpowiada ustawieniom w oknie dialogowym Wklej
specjalnie. Wicej informacji na temat wklejania specjalnego znajduje si w dalszej czci rozdziau,
zatytuowanej Zastosowanie okna dialogowego Wklejanie specjalne.

Niektrych uytkownikw irytuje wywietlanie dodatkowych ustawie wklejania, inni chtnie z nich korzystaj (ja zaliczam si do tej pierwszej grupy). Aby je wyczy, naley wybra polecenie Plik/Opcje,
klikn zakadk Zaawansowane, a nastpnie wyczy opcj Poka przyciski opcji wklejania oraz
Poka przyciski opcji wstawiania.

Kopiowanie lub przenoszenie

przy uyciu metody przecignij i upu
Excel umoliwia kopiowanie i przemieszczanie komrek lub caych obszarw przy uyciu techniki przecignij i upu. Naley jednak pamita, e przenoszone w ten sposb informacje nie
s umieszczane w adnym ze schowkw.
Przenoszenie metod przecignij i upu ma pewn zalet w porwnaniu ze zwyk technik
wytnij i wklej. Ot jeli przeniesienie danych metod przecignij i upu moe spowodowa
zastpienie istniejcych danych nowymi, Excel wywietla odpowiednie ostrzeenie. Co ciekawe,
analogiczne ostrzeenie nie jest wywietlane w przypadku kopiowania t metod.

Aby skopiowa informacje za pomoc metody przecignij i upu, naley zaznaczy komrk
lub obszar komrek, ktry chcemy skopiowa, a nastpnie nacisn klawisz Ctrl i przesun
wskanik myszy do jednej z czterech krawdzi tego obszaru (obok kursora myszy pojawi si znak
plus). Nastpnie, przytrzymujc klawisz Ctrl, naley przenie zaznaczony obszar w nowe miejsce.
Komrki rdowe pozostan niezmienione, a Excel umieci ich kopi w miejscu, w ktrym zwolni si przycisk myszy.
Aby przenie dane, nie naley przytrzymywa klawisza Ctrl podczas przecigania.
Jeeli wskanik myszy umieszczony na krawdzi zaznaczonej komrki lub obszaru komrek
nie zamienia si w strzak, to problem tkwi w ustawieniach programu. Aby je zmieni, naley
otworzy okno dialogowe Opcje programu Excel, klikn zakadk Zaawansowane i wczy
opcj Wcz uchwyt wypeniania oraz przeciganie i upuszczanie komrek.

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

101

Kopiowanie do przylegajcych komrek

Czsto zdarza si potrzeba skopiowania zawartoci pewnej komrki do komrek przylegajcych
zazwyczaj podczas pracy z formuami. Na przykad w trakcie pracy nad budetem mona zastosowa formu, ktra bdzie dodawa wszystkie wartoci w danej kolumnie, a nastpnie wykorzysta j w innych kolumnach. Zamiast wielokrotnie wpisywa t sam formu rcznie, mona
j skopiowa do ssiednich komrek.
Excel jest wyposaony w specjalne funkcje suce do kopiowania danych do przylegajcych komrek. Przed ich uyciem naley zaznaczy komrk rdow oraz komrki docelowe. Nastpnie
naley wybra jedno z polece omwionych niej. Kopiowanie przy ich uyciu jest jednoetapowe.
Narzdzia gwne/Edytowanie/Wypenij/W d (lub Ctrl+D) kopiuje zawarto komrki
do obszaru zaznaczonego poniej;
Narzdzia gwne/Edytowanie/Wypenij/W prawo (lub Ctrl+R) kopiuje zawarto
komrki do obszaru zaznaczonego z prawej strony;
Narzdzia gwne/Edytowanie/Wypenij/W gr kopiuje zawarto komrki do obszaru
zaznaczonego powyej;
Narzdzia gwne/Edytowanie/Wypenij/W lewo kopiuje zawarto komrki do obszaru
zaznaczonego z lewej strony.
Dane kopiowane przy uyciu tych polece nie s umieszczane w schowku Windows i w schowku
Office.
Do kopiowania przylegajcych komrek mona rwnie uy opcji Autowypenianie. W tym celu
naley przecign do ssiedniej komrki uchwyt wypeniania (may kwadrat, znajdujcy si
w prawym dolnym rogu zaznaczonego obszaru). Excel skopiuje obszar rdowy do komrek
podwietlonych podczas przecigania wskanika myszy. Aby uzyska wiksz kontrol nad
rezultatem Autowypeniania, naley przecign uchwyt wypeniania prawym przyciskiem myszy
po jego zwolnieniu pojawi si menu podrczne z dodatkowymi opcjami kopiowania.

Kopiowanie obszaru komrek do innych arkuszy

Opisane wyej metody maj rwnie zastosowanie w przypadku kopiowania danych z jednego
arkusza do innego, nawet wtedy, gdy znajduj si one w rnych skoroszytach. W tej ostatniej
sytuacji obydwa skoroszyty musz by otwarte.
W przypadku kopiowania komrki lub obszaru komrek do innych arkuszy, znajdujcych si
w tym samym skoroszycie, mona zastosowa szybsz metod:
1. Zaznaczy obszar rdowy.
2. Nacisn klawisz Ctrl i klikn karty tych arkuszy, do ktrych chcemy skopiowa dane.
Na pasku tytuu skoroszytu pojawi si napis [Grupa].
3. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Wypenij/We wszystkich arkuszach.
Wywietlone zostanie okno dialogowe, w ktrym mona wybra opcj kopiowania
(Wszystko, Zawarto, Formaty).
4. Po wybraniu jednej z opcji naley klikn przycisk OK. Zaznaczony obszar zostanie
skopiowany do wskazanych arkuszy w tym samym miejscu, w ktrym w pierwszym
arkuszu znajdoway si komrki rdowe.
Podczas korzystania z polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Wypenij/We wszystkich arkuszach
naley zachowa szczegln ostrono, gdy Excel nie wywietla adnego ostrzeenia przed
nadpisaniem istniejcej zawartoci komrek docelowych. Jednym poleceniem mona zmieni
zawarto wielu komrek, nie zdajc sobie z tego sprawy. Dlatego zmiany trzeba wprowadza
ze szczegln rozwag i uywa polecenia Cofnij zawsze, gdy wynik wykonanej czynnoci
bdzie odmienny od oczekiwanego.

102

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Wklejanie za pomoc schowka Office

Jak ju wczeniej wspomniaem, kada informacja kopiowana lub przenoszona w dowolnym
programie Office, takim jak Excel, jest przechowywana w schowku Windows oraz w schowku
Office. Dane umieszczane w schowku Office nie zastpuj poprzednich, lecz s do nich doczane.
Schowek Office przechowuje wiele danych jednoczenie i umoliwia nie tylko wklejanie pojedynczych informacji, ale rwnie caych grup danych.
Aby skorzysta ze schowka Office, trzeba go najpierw otworzy. Ma on posta okienka zada,
ktre mona otworzy i zamkn przy uyciu maego przycisku ze strzak, znajdujcego si
w prawej dolnej czci grupy Narzdzia gwne/Schowek.
Aby okienko Schowek otwierao si automatycznie, naley klikn przycisk Opcje, znajdujcy
si w jego dolnej czci, i wybra opcj Poka automatycznie Schowek pakietu Office.

Po otwarciu okienka Schowek naley wybra pierwsz komrk lub obszar, ktre chcemy skopiowa i umieci je w schowku, wykorzystujc jedn z wczeniej opisanych technik kopiowania.
Pniej naley zaznaczy kolejn komrk lub obszar do skopiowania i powtrzy cay proces.
Jeeli w schowku znajduj si jakie elementy, okienko zada pokazuje ich liczb oraz krtki
opis kadego z nich (schowek mieci maksymalnie 24 elementy). Rysunek 4.9 przedstawia
schowek Office zawierajcy cztery skopiowane elementy.
Rysunek 4.9.
Okienko zada Schowek
umoliwia kopiowanie
i wklejanie wielu
elementw

Gdy potrzebne informacje trafi do schowka, naley zaznaczy komrki, do ktrych chcemy je
wklei. Aby wklei pojedynczy element, wystarczy klikn go w okienku zada Schowek. Jeli
chcemy wklei wszystkie skopiowane elementy, naley klikn przycisk Wklej wszystko, ktry
znajduje si u gry okienka zada Schowek. Wwczas poszczeglne elementy zostan wklejone
jeden po drugim. Przycisk Wklej wszystko jest przydatniejszy w programie Word, zwaszcza
w sytuacjach, gdy kopiujemy teksty pochodzce z rnych rde, a nastpnie chcemy je wklei
wszystkie naraz.
Aby usun wszystkie elementy znajdujce si w schowku, naley klikn przycisk Wyczy
wszystko.

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

103

Oto najwaniejsze informacje dotyczce schowka Office i jego dziaania:

Kliknicie ikony Narzdzia gwne/Schowek/Wklej, uycie skrtu Ctrl+V lub wybranie
polecenia Wklej z menu podrcznego, wywietlanego po klikniciu prawym przyciskiem
myszy, powoduje wklejenie zawartoci schowka Windows (odpowiadajcej ostatniemu
elementowi skopiowanemu do schowka Office).
Ostatnio skopiowane lub wycite informacje umieszczane s zarwno w schowku Office,
jak i w schowku Windows.
Ostatnio wklejony element schowka Office zostaje umieszczony w schowku Windows.
Kliknicie przycisku Wklej wszystko w okienku Schowek powoduje umieszczenie caej
zawartoci schowka Office w schowku Windows w postaci jednego elementu.
Wyczyszczenie schowka Office powoduje rwnie wyczyszczenie schowka Windows.
Schowek pakietu Office ma pewn wad, zdecydowanie zmniejszajc jego przydatno dla
uytkownikw Excela. Ot gdy skopiujemy zakres zawierajcy formuy, podczas wklejania
danych do innego zakresu formuy zostan zignorowane program uwzgldni jedynie
wartoci. Co wicej, Excel nie ostrzega nawet o tym fakcie.

Wklejanie specjalne
Nie zawsze potrzeba wkleja ca skopiowan zawarto obszaru rdowego. Czasem trzeba
przenie do obszaru docelowego tylko biece wartoci lub formuy albo skopiowa format liczbowy, nie zmieniajc adnych istniejcych danych lub formu.
Jeeli chcemy mie wiksz kontrol nad zawartoci kopiowan do obszaru docelowego, naley
zastosowa polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej i uy menu rozwijanego widocznego
na rysunku 4.10. Gdy wskanik myszy zostanie umieszczony nad ktr z ikon, Excel wywietli
podgld wklejanych danych w docelowym zakresie komrek. Aby zastosowa wybran opcj
wklejania, wystarczy j klikn.
Rysunek 4.10.
Excel oferuje kilka
opcji wklejania oraz
podgld ich dziaania.
Na rysunku kopiowane
s komrki D3:E4
do zakresu
rozpoczynajcego si
w komrce D10
z uyciem opcji
Transpozycja

Dostpne s nastpujce opcje:

Wklej (E) wkleja ze schowka systemu Windows zawarto komrki i formaty, a take
uwzgldnia poprawno danych.
Formuy (F) wkleja formuy, lecz bez formatowania.
Formatowanie formu i liczb (O) wkleja wycznie formatowanie formu i liczb.

104

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Zachowaj formatowanie rdowe (Z) wkleja formuy i wszystkie elementy formatowania.
Bez obramowania (B) wkleja wszystko z wyjtkiem ramek pojawiajcych si

w rdowym zakresie.
Zachowaj szeroko kolumn (W) wkleja formuy i ustawia szerokoci kolumn na takie

same jak w komrkach kopiowanych.

Transpozycja (T) zmienia orientacj kopiowanego zakresu. Wiersze staj si kolumnami,

natomiast kolumny wierszami. Wszelkie formuy kopiowanego zakresu s modyfikowane tak,

e po dokonaniu transpozycji dziaaj poprawnie.
Scal formatowanie warunkowe (S) ikona jest dostpna wycznie wwczas, gdy
kopiowane komrki zawieraj formatowanie warunkowe. Kliknicie ikony powoduje,
e reguy formatowania warunkowego obecne w kopiowanych komrkach s scalane
z reguami formatowania warunkowego obecnymi w docelowym zakresie komrek.
Wartoci (W) wkleja wyniki formu. Miejscem przeznaczenia kopii moe by nowy lub
oryginalny zakres. W drugim przypadku Excel zastpi pierwotne formuy aktualnymi wartociami.
Formatowanie wartoci i liczb (A) wkleja wyniki formu oraz formatowania liczb.
Formatowanie wartoci i rda (M) wkleja wyniki formu oraz wszystkie elementy
formatowania.
Formatowanie (F) wkleja wycznie formatowania zakresu komrek rdowych.
Wklej cze (C) tworzy w docelowym zakresie formuy, ktre odwouj si do komrek
kopiowanego zakresu.
Obraz (O) wkleja skopiowane informacje jako obraz.
Obraz poczony (B) Excel utworzy dynamiczny obraz, ktry jest aktualizowany
po zmodyfikowaniu rdowego zakresu.
Wklej specjalnie wywietla okno dialogowe Wklejanie specjalne
(przedstawione w kolejnym punkcie).
Po wklejeniu danych jest jeszcze moliwo zmiany decyzji. W prawym dolnym rogu zakresu
docelowego wywietlana jest ikona opcji wklejania. Po jej klikniciu (albo naciniciu
klawisza Ctrl) mona ponownie wybra jedn z dostpnych moliwoci.

Zastosowanie okna dialogowego Wklejanie specjalne

Aby skorzysta z jeszcze jednego sposobu wklejania, naley wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej specjalnie. Na ekranie pojawi si wwczas okno dialogowe Wklejanie
specjalne (rysunek 4.11). Aby je wywietli, mona te klikn prawym przyciskiem myszy
i wybra polecenie Wklej specjalnie z menu kontekstowego. W oknie tym znajduje si pokana
liczba opcji opisanych niej.
Rysunek 4.11.
Okno dialogowe
Wklejanie specjalne

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

105

Excel jest wyposaony w kilka rnych okien dialogowych Wklejanie specjalne. To, ktre
zostanie otwarte, zaley od tego, co zostao skopiowane. W tym punkcie opisano okno
Wklejanie specjalne pojawiajce si po skopiowaniu zakresu lub komrki.
Polecenie Wklej specjalnie nie jest dostpne, dopki nie skopiuje si komrki lub obszaru
komrek (polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wytnij nie przyniesie podanego efektu).
Wszystko wkleja ca zawarto komrki, formaty i opcje sprawdzania poprawnoci

danych komrki.
Formuy wkleja wartoci i formuy bez formatowania.
Wartoci wkleja wartoci i wyniki formu (bez formatowania). Miejscem docelowym
kopiowania moe by zarwno nowy obszar, jak i obszar rdowy. W tym drugim
przypadku Excel zastpi rdowe formuy ich biecymi rezultatami.
Formaty kopiowane jest tylko formatowanie.
Komentarze opcja ta kopiuje tylko komentarze przypisane do komrki lub do obszaru
komrek. Nie kopiuje natomiast zawartoci komrek oraz formatowania.
Sprawdzanie poprawnoci kopiowane s kryteria poprawnoci, tak aby obowizyway
rwnie w komrkach docelowych. Sprawdzanie poprawnoci jest wykonywane po wybraniu
polecenia Dane/Narzdzia danych/Poprawno danych.
Uyj wycznie motywu rdowego wkleja wszystko, lecz uywa formatowania
motywu dokumentu rdowego. Z opcji naley skorzysta, gdy wkleja si informacje
z innego skoroszytu, ktry stosuje odmienny motyw dokumentu ni aktywny skoroszyt.
Wszystko poza obramowaniem opcja ta wkleja wszystko oprcz obramowania, jeli
wystpuje ono w obszarze rdowym.
Szerokoci kolumn wkleja informacje o szerokoci kolumny.
Formuy i formaty liczb wklejane s wszystkie wartoci, formuy i formaty liczbowe
(bez formatowania).
Wartoci i formaty liczb wklejane s wszystkie biece wartoci i formaty liczbowe,
ale nie formuy.
Wszystkie scalajce formaty warunkowe scala skopiowane reguy formatowania
warunkowego z reguami formatowania warunkowego zdefiniowanymi w docelowym
zakresie komrek. Opcja jest dostpna wycznie wwczas, gdy kopiowany zakres
zawiera reguy formatowania warunkowego.

Dodatkowo okno dialogowe Wklejanie specjalne umoliwia wykonanie innych operacji zaprezentowanych w dalszej czci rozdziau.

Przeprowadzanie operacji matematycznych bez uywania formu

Przyciski opcji znajdujce si w grupie Operacja okna dialogowego Wklejanie specjalne umoliwiaj przeprowadzanie dziaa arytmetycznych. Jeeli na przykad podczas kopiowania obszaru zastosuje si opcj Przemn, Excel przemnoy odpowiadajce wartoci obszaru rdowego
i docelowego i wprowadzi wyniki tych dziaa do komrek obszaru docelowego.
Operacje matematyczne s te moliwe w przypadku pojedynczej komrki kopiowanej i wklejanej do zakresu. Zamy, e mamy zakres wartoci, ktre zamierzamy zwikszy o 5%. W tym
celu w dowolnej pustej komrce naley wprowadzi warto 105% i skopiowa j do schowka.
Nastpnie naley zaznaczy wspomniany zakres wartoci i otworzy okno dialogowe Wklejanie
specjalne. Po wybraniu opcji Przemn kada warto zostanie pomnoona przez 105%.

106

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Jeli docelowy zakres zawiera formuy, one rwnie zostan zmodyfikowane, co w wielu
sytuacjach nie jest podane.

Pomijanie pustych komrek

Jeeli opcja Pomijaj puste w oknie dialogowym Wklejanie specjalne jest wczona, Excel nie
zastpi komrek w obszarze docelowym pustymi komrkami znajdujcymi si w obszarze rdowym. Opcja ta przydaje si podczas kopiowania caego obszaru, gdy nie chcemy, aby znajdujce si w nim puste komrki zastpiy dane wpisane w obszarze docelowym.

Transpozycja obszaru komrek

Opcja Transpozycja w oknie dialogowym Wklejanie specjalne zmienia orientacj ukadu danych
kopiowanego obszaru. Wiersze staj si kolumnami, a kolumny wierszami. Wszelkie formuy
znajdujce si w obszarze rdowym zostaj przeksztacone tak, aby po transpozycji nadal
dziaay poprawnie. Warto zauway, e omawian opcj mona stosowa w poczeniu z innymi opcjami okna dialogowego Wklejanie specjalne. Rysunek 4.12 przedstawia przykad obszaru poziomego (A1:D5) transponowanego na pionowy (A9:E12).
Rysunek 4.12.
Transpozycja
obszaru komrek
zmienia kierunek
wywietlania danych
podczas ich wklejania
do arkusza

Kliknicie przycisku Wklej cze, znajdujcego si w oknie dialogowym Wklejanie specjalne

powoduje utworzenie aktywnego cza do obszaru rdowego. Oznacza to, e kada zmiana
w komrkach obszaru rdowego pociga za sob automatyczn zmian odpowiadajcych im
komrek obszaru docelowego.

Nadawanie nazw obszarom

Posugiwanie si adresami komrek moe sprawia pewne trudnoci (zwaszcza gdy dochodzi
do wprowadzania formu, ktrych dokadne omwienie zamieszczono w rozdziale 10.). Na szczcie
Excel umoliwia nadawanie komrkom i obszarom nazw, opisujcych ich zawarto. Mona na
przykad nada komrce nazw Stopa_Procentowa, a obszar nazwa SprzedaLipiec. Uywanie
nazw obszarw zamiast ich adresw ma kilka zalet:
nazwa opisujca zawarto obszaru (taka jak Cakowity_Dochd) jest atwiejsza
do zapamitania ni adres komrek (na przykad AC21);
duo rzadziej popenia si bdy podczas wpisywania nazwy obszaru ni podczas wprowadzania
jego adresu; ponadto przy bdnie wprowadzonej nazwie w formule Excel wywietli bd #NAZWA?.

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

107

nazwy uatwiaj szybkie nawigowanie w obrbie arkusza na przykad za pomoc pola

nazwy umieszczonego z lewej strony paska formuy (kliknicie przycisku ze strzak

obok tego pola powoduje rozwinicie listy zawierajcej wszystkie zdefiniowane nazwy)
albo polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do (wystarczy
wpisa nazw obszaru; skrt klawiaturowy tego polecenia to F5);
korzystanie z nazw upraszcza tworzenie formu przy uyciu funkcji Autouzupenianie,
automatycznie uzupeniajcej formuy, mona wklei do formuy nazw komrki albo obszaru;
Wicej informacji o automatycznym uzupenianiu formu znajdziesz w rozdziale 10.
dziki nazwom formuy s bardziej zrozumiae i atwiejsze w uyciu duo atwiej jest

operowa formu =DochdPodatki ni zapisem =D20D40.

Tworzenie nazw obszarw w skoroszycie

Excel oferuje kilka rnych metod tworzenia nazw obszarw. Najpierw jednak naley zapozna
si z zasadami, ktre obowizuj przy tworzeniu nazw:
Nazwy nie mog zawiera spacji, mona jednak oddziela poszczeglne sowa za pomoc
podkrele (na przykad Suma_roczna).
Nazwy mog zawiera rne kombinacje liter i cyfr, ale zawsze musz zaczyna si od
litery; cyfry na pocztku nazw (na przykad 3Kwarta) s niedozwolone. Nazwy nie mog
te mie formy adresu (na przykad K3). Jeli takie nazwy s wymagane, na ich pocztku
mona umieci znak podkrelenia (na przykad _3Kwarta i _K3).
W nazwach nie wolno uywa symboli, z wyjtkiem podkrelenia, lewego ukonika
i kropki.
Maksymalna dugo nazwy to 255 znakw; naley stara si jednak uywa jak
najkrtszych nazw (ale na tyle dugich, eby niosy ze sob okrelon informacj).
Excel wykorzystuje kilka zdefiniowanych nazw dla wewntrznego uytku. Co prawda mona
je zastpi wasnymi nazwami, ale naley tego unika. Takie nazwy, jak obszar_wydruku,
tytuy_wydruku czy obszar_konsolidacji s wykorzystywane przez program i nie powinny by
uywane do tworzenia nazw obszarw. Aby usun nazw obszaru albo j zmieni, naley
zastosowa si do instrukcji przedstawionych w punkcie Zarzdzanie nazwami.

Zastosowanie kontrolki Pole nazwy

Najszybszy sposb tworzenia nazw polega na uyciu kontrolki Pole nazwy (jest to pole znajdujce si po lewej stronie paska formuy). Naley zaznaczy odpowiedni komrk lub obszar
komrek, klikn w kontrolce Pole nazwy i wpisa wybran nazw. Po wykonaniu tych czynnoci
naley nacisn klawisz Enter (bez tego nazwa nie zostanie utworzona; kliknicie w obszarze
arkusza po wpisaniu nazwy nie spowoduje jej zapisania).
Jeli wpisana zostanie niedozwolona nazwa (taka jak Maj21, gdy jest to adres komrki), Excel
po prostu wywietli odpowiedni fragment arkusza (i nie ostrzee, e wpisana nazwa nie moe
by uyta). Jeli wprowadzona nazwa zawiera niedozwolone znaki, Excel wywietli komunikat
o bdzie. Jeeli wpisana nazwa zostaa uyta ju wczeniej, to za pomoc kontrolki Pole nazwy
nie da si jej zmieni. Wpisanie jej w tym polu spowoduje po prostu zaznaczenie odpowiedniego
obszaru arkusza.
Pole nazwy moe te peni funkcj listy rozwijanej, na ktrej znajduj si wszystkie nazwy
zdefiniowane w danym skoroszycie. Aby wybra nazw komrki lub obszaru, naley klikn
przycisk ze strzak obok tego pola i zaznaczy interesujc nazw. Zostanie ona wywietlona
w polu nazwy, a Excel zaznaczy na arkuszu obszar, do ktrego jest przypisana.

108

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Zastosowanie okna dialogowego Nowa nazwa

Nieco wiksz kontrol nad nazywaniem komrek i zakresw oferuje okno dialogowe Nowa nazwa.
Aby utworzy nazw obszaru za jego pomoc, najpierw naley zaznaczy komrk lub obszar
komrek, a nastpnie wybra polecenie Formuy/Nazwy zdefiniowane/Definiuj nazw. Na ekranie
pojawi si okno dialogowe Nowa nazwa, pokazane na rysunku 4.13. (Warto zauway, e rozmiar
tego okna mona zmienia. W tym celu naley klikn i przecign jego krawd).
Rysunek 4.13.
Okno dialogowe
Nowa nazwa suy
do tworzenia nazw
komrek i obszarw

Nastpnie naley wpisa wybran nazw w polu Nazwa (albo zaznaczy nazw proponowan
przez Excela, jeli to moliwe). W polu Odwouje si do pojawi si adres komrki aktywnej lub
zaznaczonego obszaru. Aby okreli zakres nazwy, naley uy listy rozwijanej Zakres. Zakres
identyfikuje obszar obowizywania nazwy. Moe to by cay skoroszyt lub wybrany arkusz. W razie
potrzeby mona doda komentarz opisujcy nazwany zakres lub komrk. Aby doda do skoroszytu nazw i zamkn okno dialogowe, naley klikn przycisk OK.

Zastosowanie okna dialogowego Tworzenie nazw z zaznaczenia

Jeeli arkusz zawiera dane tekstowe, mona je wykorzysta do utworzenia nazw ssiadujcych
komrek lub obszarw. Na przykad tekst wpisany w komrkach kolumny A moe suy do
utworzenia nazw dla wartoci wpisanych w kolumnie B. Wykonanie takiej operacji w Excelu jest
bardzo proste.
Aby utworzy nazw na podstawie tekstu wpisanego w ssiadujcych komrkach, naley zaznaczy najpierw obszar zawierajcy ten tekst, a potem komrki, ktre chcemy nazwa (mog to
by pojedyncze komrki albo cae obszary). Obszar zawierajcy tekst musi bezporednio przylega do tego, ktremu nadaje si nazw (dopuszczalne jest wielokrotne zaznaczenie). Nastpnie
naley wybra polecenie Formuy/Nazwy zdefiniowane/Utwrz z zaznaczenia. Na ekranie pojawi
si wtedy okno dialogowe Tworzenie nazw z zaznaczenia, pokazane na rysunku 4.14.
Rysunek 4.14.
Okno dialogowe
Tworzenie nazw
z zaznaczenia
umoliwia nadanie
nazw komrkom
na podstawie tekstu
wpisanego w arkuszu

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

109

Excel automatycznie zaznaczy wybrane opcje na podstawie przeprowadzonej analizy zaznaczonego obszaru. Jeeli na przykad tekst znajduje si w pierwszym wierszu zaznaczonego obszaru,
Excel zaproponuje utworzenie nazw na jego podstawie. Mona zaznaczy inne pola, jeli sugestie
programu oka si bdne. Aby utworzy nazwy, naley klikn przycisk OK. Na podstawie
danych widocznych na rysunku 4.14 Excel utworzy sze nazw: Stycze dla komrki B1, Luty
dla komrki B2 itd.
Jeeli tekst wpisany w komrce nie spenia warunkw prawidowej nazwy, Excel odpowiednio
go zmodyfikuje. Jeeli na przykad w komrce znajduje si tekst Dochd netto (ktry nie moe
by nazw, poniewa zawiera spacj), Excel zamieni spacj na znak podkrelenia. Jeli jednak
zamiast tekstu wpisana jest warto albo formua, Excel nie zmieni jej na poprawn nazw.
W takim wypadku nazwa nie zostanie utworzona (niestety, bez jakiegokolwiek komunikatu).
Jeli komrka znajdujca si w lewym grnym rogu zaznaczonego obszaru zawiera tekst,
natomiast w omawianym oknie wybrane zostan opcje Grny wiersz i Lewa kolumna, Excel
wykorzysta ten tekst do utworzenia nazwy wszystkich danych z wyjtkiem grnego wiersza
i lewej kolumny. Dlatego zanim zaakceptuje si nazwy utworzone przez program, naley upewni
si, e odnosz si one do odpowiednich obszarw. Jeli Excel utworzy niepoprawn nazw,
mona j usun lub zmodyfikowa za pomoc okna Meneder nazw (omwionego poniej).

Zarzdzanie nazwami
Skoroszyt moe zawiera dowoln liczb nazw komrek i obszarw. Po zdefiniowaniu wikszej
ich liczby warto zapozna si z oknem dialogowym Meneder nazw, pokazanym na rysunku 4.15.
Rysunek 4.15.
Meneder nazw
suy do pracy
z nazwami obszarw

Okno dialogowe Meneder nazw pojawia si po wybraniu polecenia Formuy/Nazwy zdefiniowane/Meneder nazw (lub po naciniciu klawiszy Ctrl+F3). Okno Meneder nazw oferuje nastpujce moliwoci:
Wywietlenie informacji na temat wszystkich nazw w skoroszycie. Mona zmieni
rozmiar okna dialogowego Meneder nazw i poszerzy kolumny w celu zobaczenia
wikszej iloci informacji. Moliwe jest rwnie kliknicie nagwka kolumny, aby
posortowa dane wedug kolumny.
Filtrowanie wywietlonych nazw. Po klikniciu przycisku Filtr mona zobaczy tylko te
nazwy, ktre speniaj okrelone kryteria. Na przykad mona przejrze wycznie nazwy
wystpujce w biecym arkuszu.
Szybki dostp do okna dialogowego Nowa nazwa. Aby bez zamykania okna
Meneder nazw zdefiniowa now nazw, naley klikn przycisk Nowy.

110

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Edytowanie nazw. W celu zmodyfikowania nazwy naley j zaznaczy na licie,

a nastpnie klikn przycisk Edytuj. W ramach edycji mona zmieni sam nazw,
zakres Odwouje si do, a take komentarz.
Szybkie usuwanie niepotrzebnych nazw. W celu usunicia nazwy naley j zaznaczy
na licie i klikn przycisk Usu.
Usuwanie nazw wymaga szczeglnej ostronoci. Jeeli dana nazwa jest wykorzystywana
w formule, po jej usuniciu formua stanie si nieprawidowa (pojawi si napis #NAZWA?).
Czynno t mona cofn, dlatego jeli po usuniciu nazwy stwierdzi si, e niektre formuy
zwracaj komunikat #NAZWA?, naley uy polecenia Cofnij na pasku narzdzi Szybki dostp
(lub skrtu Ctrl+Z). W efekcie nazwa zostanie przywrcona.

Usunicie wierszy bd kolumn z nazwanymi komrkami lub obszarami spowoduje, e nazwy

bd zawiera nieprawidowe odwoania. Jeeli na przykad komrka A1, znajdujca si w arkuszu
Zeszyt1 ma nazw Odsetki, a usunie si wiersz 1 lub komrk A, nazwa Odsetki bdzie si odnosi
do =Arkusz1!#ADR! (oznacza to, e odwoanie jest bdne). Uycie nazwy Odsetki w formule
spowoduje wywietlenie napisu #ADR.
Meneder nazw jest przydatny, ale ma pewn wad nie umoliwia wywietlenia listy nazw
z danego arkusza w celu ich przejrzenia lub wydrukowania. Co takiego jest wprawdzie moliwe,
lecz okno Meneder nazw nam w tym nie pomoe.
Aby utworzy list nazw uytych w arkuszu, naley najpierw umieci wskanik komrki
w pustym obszarze arkusza. Lista jest generowana, poczwszy od aktywnej komrki,
i powoduje nadpisanie danych w tej czci arkusza. W celu otwarcia okna dialogowego
Wklejanie nazwy naley nacisn klawisz F3. W oknie tym s wywietlone wszystkie
zdefiniowane nazwy. Nastpnie naley klikn przycisk Wklej list. Excel utworzy list
wszystkich nazw skoroszytu i powizanych z nimi adresw.

Dodawanie komentarzy do komrek

Excel umoliwia prowadzenie dokumentacji opisujcej i wyjaniajcej wybrane elementy arkusza.
Jednym ze sposobw tworzenia takiej dokumentacji jest dodawanie do komrek komentarzy opisujcych poszczeglne wartoci lub dziaanie niektrych formu.
Aby doda komentarz do komrki, naley j zaznaczy i wykona jedn z nastpujcych czynnoci:
Wybra polecenie Recenzja/Komentarze/Nowy komentarz.
Prawym przyciskiem myszy klikn komrk i z menu podrcznego wybra polecenie
Wstaw komentarz.
Uy skrtu Shift+F2.
Dodany komentarz wskazuje komrk aktywn. Pocztkowo komentarz zawiera tylko nazw
uytkownika tak sam, jak zdefiniowano w zakadce Oglne okna dialogowego Opcje programu Excel (aby je otworzy, naley wyda polecenie Plik/Opcje). W razie potrzeby nazw t
mona usun. Tekst komentarza naley wprowadzi w wywietlonym polu, a nastpnie klikn
w dowolnym miejscu arkusza, aby ukry nowy komentarz. Rozmiar pola komentarza mona
zmieni poprzez kliknicie i przecignicie jego krawdzi w wybranym kierunku. Rysunek 4.16
przedstawia komrk z komentarzem.
W prawym grnym rogu komrki, do ktrej doczono komentarz, widnieje niewielki czerwony
trjkt. Po wskazaniu takiej komrki kursorem myszy (albo jej uaktywnieniu) przypisany do niej
komentarz jest automatycznie wywietlany.

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

111

Rysunek 4.16.
Komentarze
dodane do komrek
opisuj wybrane
elementy arkusza

Mona wymusi wywietlanie komentarza nawet wwczas, gdy komrka z tym komentarzem
nie jest aktywna. W tym celu trzeba klikn t komrk prawym przyciskiem myszy i wybra
polecenie Poka/Ukryj komentarze. Cho polecenie odnosi si do komentarzy (chodzi o liczb
mnog), jego dziaanie dotyczy wycznie komentarza znajdujcego si w aktywnej komrce.
Aby przywrci stan standardowy (czyli aby komentarz by wywietlany tylko w momencie
uaktywnienia komrki albo wskazania jej kursorem), naley ponownie klikn komrk prawym
przyciskiem myszy i wybra polecenie Ukryj komentarz.
Sposb wywietlania komentarzy mona skonfigurowa. Aby je wyczy, naley otworzy
zakadk Zaawansowane okna Opcje programu Excel, a nastpnie w sekcji Wywietlanie/
Dla komrek z komentarzami poka zaznaczy opcj Nie pokazuj komentarzy ani wskanikw.

Formatowanie komentarzy
Domylny wygld komentarzy nie musi si kademu podoba. Na szczcie mona go w pewnym stopniu zmienia. W tym celu komrk trzeba klikn prawym przyciskiem myszy i wybra
polecenie Edytuj komentarz, po czym zaznaczy tekst komentarza i uy odpowiednich polece
dostpnych w grupach Czcionka i Wyrwnywanie na karcie Narzdzia gwne.
Aby uzyska jeszcze wicej opcji formatowania, prawym przyciskiem myszy naley klikn
ramk komentarza i z menu podrcznego wybra polecenie Formatuj komentarz. Na ekranie pojawi si wtedy okno dialogowe Formatowanie komentarza umoliwiajce zmian wielu aspektw
zwizanych z wygldem komentarza, w tym koloru tekstu, obramowania i marginesw.
W komentarzach mona te umieszcza obrazy. Aby to zrobi, naley klikn komrk
z komentarzem prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Edytuj komentarz, po czym
ponownie prawym przyciskiem myszy klikn obramowanie komentarza i wybra polecenie
Formatuj komentarz. W oknie Formatowanie komentarza naley otworzy zakadk Kolory
i linie, a potem z listy rozwijanej Kolor wybra pozycj Efekty wypenienia. Wreszcie w oknie
dialogowym Efekty wypenienia trzeba otworzy zakadk Obraz, a nastpnie klikn przycisk
Wybierz obraz, aby wybra plik graficzny. Rysunek 4.17 przedstawia komentarz zawierajcy obraz.
Rysunek 4.17.
Komentarz
z elementem
graficznym

112

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Alternatywa dla komentarzy komrek

Mona skorzysta z funkcji weryfikowania danych Excela (opisanej w rozdziale 25.), aby do komrki
doda innego typu komentarz. Tego typu komentarz pojawia si automatycznie po zaznaczeniu komrki.
W tym celu naley wykona nastpujce kroki:
1. Zaznaczy komrk zawierajc komentarz.
2. Wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Poprawno danych, aby otworzy okno dialogowe
Sprawdzanie poprawnoci danych.
3. Uaktywni zakadk Komunikat wejciowy.
4. Sprawdzi, czy opcja Pokazuj komunikat wejciowy przy wyborze komrki jest wczona.
5. W polu Komunikat wejciowy wprowadzi komentarz.
6. Opcjonalnie w polu Tytu wprowadzi tytu (ten tekst, pogrubiony, pojawi si na pocztku
komunikatu).
7. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Sprawdzanie poprawnoci danych.
Po wykonaniu powyszych krokw i po uaktywnieniu zmodyfikowanej komrki pojawi si wpisany komunikat, ktry zniknie po klikniciu innej komrki.
Warto zauway, e komunikat nie jest prawdziwym komentarzem. Na przykad komrka przechowujca tego typu komunikat nie jest oznaczona trjktnym symbolem komentarza i nie jest przetwarzana
przez adne z polece sucych do modyfikowania komentarzy komrek. Ponadto w aden sposb nie
mona formatowa takich komunikatw.

Zmiana ksztatu komentarza

Standardowo komentarz komrki ma prostoktny ksztat, ale nie musi tak by. W celu zmiany
ksztatu komentarza naley najpierw doda jedno polecenie do paska Szybki dostp. Mona to
zrobi nastpujco:
1. Prawym przyciskiem myszy klikn pasek Szybki dostp i wybra pozycj Dostosuj
pasek narzdzi Szybki dostp. Pojawi si zakadka Pasek narzdzi Szybki dostp okna
dialogowego Opcje programu Excel.
2. Z listy rozwijanej Wybierz polecenia z wybra pozycj Karta Narzdzia do rysowania |
Formatowanie.
3. Z listy widocznej po lewej stronie wybra pozycj Zmie ksztat i klikn przycisk Dodaj.
4. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Opcje programu Excel.
Po wykonaniu krokw pasek Szybki dostp zostanie poszerzony o now ikon Zmie ksztat.
W celu zmiany ksztatu komentarza naley go najpierw wywietli (przez kliknicie komrki
prawym przyciskiem myszy i wybranie polecenia Poka/Ukryj komentarze). Nastpnie naley
klikn ramk komentarza, aby zaznaczy go jako ksztat (mona te klikn komentarz przy
nacinitym klawiszu Ctrl). Dalej naley klikn przycisk Zmie ksztat na pasku Szybki dostp
i wybra dla komentarza nowy ksztat. Rysunek 4.18 prezentuje komentarz o nietypowym ksztacie.
Rysunek 4.18.
Komentarze komrek
nie musz by
prostoktne

Rozdzia 4. Komrki i obszar komrek

113

Odczytywanie komentarzy
W celu przeczytania wszystkich komentarzy skoroszytu naley wybra polecenie Recenzja/
Komentarze/Nastpny. Polecenie to naley powtarza do momentu przejrzenia wszystkich
komentarzy. Aby przejrze komentarze w odwrotnej kolejnoci, naley zastosowa polecenie
Recenzja/Komentarze/Poprzedni.

Drukowanie komentarzy
Domylnie komentarze zawarte w arkuszu nie s drukowane. Aby komentarze znalazy si na
wydruku, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Klikn niewielk ikon ze strzak, znajdujc si w grupie Ukad strony/Ustawienia
strony na Wstce. Ikona ta znajduje si w prawym dolnym rogu grupy; po prawej stronie
napisu Ustawienia strony. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Ustawienia strony.
2. W oknie dialogowym Ustawienia strony wybra zakadk Arkusz.
3. Na licie rozwijanej Komentarze wybra jedn z opcji: Na kocu arkusza albo
Tak jak w arkuszu (rysunek 4.19).
Rysunek 4.19.
Wybr sposobu
drukowania komentarzy

4. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Ustawienia strony, albo klikn

przycisk Drukuj, aby wydrukowa arkusz.

Okno Ustawienia strony mona otworzy take z poziomu panelu Drukuj w widoku Backstage.

Ukrywanie i pokazywanie komentarzy

Aby wywietli wszystkie komentarze (bez wzgldu na to, gdzie si znajduje wskanik komrki
w danej chwili), naley wybra polecenie Recenzja/Komentarze/Poka wszystkie komentarze.
Polecenie to dziaa na zasadzie przecznika ponowne wybranie go spowoduje ukrycie komentarzy.
Aby wywietli lub ukry pojedynczy komentarz, naley zaznaczy jego komrk i uy polecenia
Recenzja/Komentarze/Poka/Ukryj komentarz.

114

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Zaznaczanie komentarzy
Aby byskawicznie zaznaczy wszystkie komrki arkusza, ktre zawieraj komentarze, naley
wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do specjalnie, po
czym wybra opcj Komentarze i klikn przycisk OK.

Edytowanie komentarzy
W celu zmodyfikowania komentarza naley uaktywni odpowiedni komrk, a nastpnie klikn j prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie Edytuj komentarz.
Alternatywnie mona uy skrtu Shift+F2. Po wprowadzeniu zmian naley klikn dowoln
komrk.

Usuwanie komentarzy
Aby usun komentarz, naley uaktywni komrk, do ktrej jest przypisany, a nastpnie wybra polecenie Recenzja/Komentarze/Usu. Mona te klikn komrk prawym przyciskiem
myszy i wybra z menu podrcznego polecenie Usu komentarz.

Rozdzia 5.

Tabele

W tym rozdziale:
Rnice midzy tabel i zwykym zakresem
Praca z tabelami
Zastosowanie wiersza sumy
Usuwanie z tabeli powielonych wierszy
Sortowanie i filtrowanie tabeli
Jednym z najczstszych typw arkuszy s zestawienia, w ktrych informacje zostay pogrupowane w postaci uporzdkowanej listy, zwanej tabel. Tabela jest prostoktnym zakresem danych,
ktry zwykle posiada wiersz nagwkw tekstowych opisujcych zawarto kadej kolumny.
Funkcje obsugi tabel w Excelu zdecydowanie uatwiaj wykonywanie typowych zada na tabelach, a poza tym zapewniaj im atrakcyjniejszy wygld. Co wicej, mog one by pomocne
w wyeliminowaniu niektrych powszechnych bdw.
Ten rozdzia stanowi wprowadzenie do funkcji obsugi tabel. Jak zawsze, namawiam do tego,
aby po prostu poeksperymentowa z rnymi poleceniami powizanymi z tabelami. Czasami
wystarczy kilka klikni, aby uzyska zaskakujco ciekawe efekty.

Czym jest tabela?

Tabela jest po prostu prostoktnym, uporzdkowanym zbiorem danych. Kady wiersz tabeli odpowiada jednemu wpisowi. Wiersz moe zawiera na przykad informacje dotyczce klienta,
transakcji bankowej, pracownika, produktu itd. Kada kolumna przechowuje okrelony rodzaj
danych. Jeli na przykad w wierszach tabeli zgromadzone bd informacje na temat pracownikw, kolumny mog zawiera takie dane, jak imi, numer pracownika, data zatrudnienia, pensja,
wydzia itp. Tabele zwykle posiadaj na samej grze wiersz nagwka, ktry opisuje informacje
zamieszczone w poszczeglnych kolumnach.
Zorganizowanie danych w obszarze komrek jest zadaniem bardzo prostym. Prawdziwa magia kryje
si jednak w przeksztaceniu takiego zakresu na waciw tabel. W tym celu naley zaznaczy
dowoln komrk z tego zakresu, a nastpnie wybra polecenie Wstawianie/Tabele/Tabela.
Po zadeklarowaniu przeksztacenia zakresu danych na tabel Excel bdzie mg inteligentniej
reagowa na dziaania podejmowane w odniesieniu do tych danych. Jeli na przykad na bazie
tabeli utworzy si wykres, po dodaniu do tabeli nowych wierszy wykres zostanie automatycznie
uaktualniony; jeli w komrce tabeli zostanie umieszczona jaka formua, Excel powieli j
w pozostaych wierszach.

116

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 5.1 przedstawia zakres danych, ktrego nie zamieniono jeszcze na tabel. Warto zauway, e zakres jest zgodny z wczeniej zamieszczonym opisem jest to zestaw uporzdkowanych danych, opatrzonych nagwkami kolumn. Kady wiersz przykadowego zestawienia
zawiera informacje dotyczce jednej nieruchomoci. Zakres skada si z 10 kolumn i 125 wierszy.

Rysunek 5.1. Zakres danych jest dobrym kandydatem na tabel

Rysunek 5.2 prezentuje zakres zamieniony na tabel przy uyciu pozycji Wstawianie/Tabele/Tabela.

Rysunek 5.2. Tabela w Excelu

Dla uatwienia wicze na tabelach przykadowy skoroszyt, o nazwie baza nieruchomoci.xlsx,
mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Czym si rni standardowy zakres danych od tabeli?

Uaktywnienie dowolnej komrki tabeli powoduje uzyskanie dostpu do nowej karty
kontekstowej Narzdzia tabel na Wstce (rysunek 5.3).

Rysunek 5.3. Po zaznaczeniu komrki w tabeli mona skorzysta z polece zlokalizowanych na karcie
Narzdzia tabel/Projektowanie

Rozdzia 5. Tabele

117

To oraz tekst w komrkach tabel s odpowiednio sformatowane.

(Formatowanie jest opcjonalne).

Kady nagwek kolumny jest wyposaony w przycisk filtrowania, uaktywniajcy
specjaln list, ktra moe by uyta do sortowania danych lub filtrowania tabeli w celu
ukrycia okrelonych wierszy.
Tabele umoliwiaj stosowanie fragmentatorw, upraszczajcych filtrowanie danych.
Jeli przewinie si arkusz w d, tak e zniknie wiersz nagwka, nagwki tabeli pojawi
si w miejscu liter kolumn nagwka arkusza.
Tabele obsuguj kolumny obliczeniowe. Wystarczy umieci formu w jednej komrce
kolumny, aby zostaa powielona we wszystkich pozostaych komrkach tej kolumny.
Tabele obsuguj odwoania strukturalne. Zamiast uywa odwoa do komrek, formuy
mog zawiera nazwy tabel i nagwki kolumn.
W prawym dolnym rogu komrki zlokalizowanej w prawej dolnej czci tabeli znajduje
si niewielka kontrolka, ktr mona klikn i przecign w celu zwikszenia rozmiaru
tabeli w poziomie (dodanie kolejnych kolumn) lub pionie (dodanie kolejnych wierszy).
Zaznaczanie wierszy i kolumn w tabeli jest prostsze.

Wszystkie te informacje zostan bliej wyjanione w dalszej czci ksiki.

Tworzenie tabeli
Tabela bdzie tworzona przewanie na bazie istniejcego zakresu danych. Jednak Excel pozwala
rwnie zdefiniowa tabel przy wykorzystaniu pustego zakresu, ktry mona wypeni danymi
w pniejszym czasie. W przypadku poniszych krokw przyjto, e dostpny jest ju zakres
danych odpowiedni dla tabeli. Oto one:
1. Najpierw trzeba si upewni, czy zakres nie zawiera adnych zupenie pustych
wierszy lub kolumn, poniewa mog one spowodowa, e Excel bdnie zidentyfikuje
zakres komrek tabeli.
2. Uaktywni dowoln komrk zakresu.
3. Wybra pozycj Wstawianie/Tabele/Tabela (lub uy skrtu Ctrl+T). Excel wywietli okno
dialogowe Tworzenie tabeli, pokazane na rysunku 5.4. Program sprbuje zidentyfikowa
zakres, a take ustali, czy tabela posiada wiersz nagwka. Zwykle aplikacja dobrze sobie
z tym radzi. W przeciwnym razie przed klikniciem przycisku OK naley dokona poprawek.

Rysunek 5.4. Za pomoc okna dialogowego Tworzenie tabeli naley sprawdzi, czy Excel prawidowo
okreli rozmiary tabeli

118

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Zakres jest wwczas konwertowany na tabel (przy uyciu domylnego stylu tabeli), a na Wstce
pojawia si karta Narzdzia tabel/Projektowanie.
Excel moe niepoprawnie odgadn wymiary tabeli, gdy nie jest ona oddzielona od innych informacji
przynajmniej jednym pustym wierszem lub kolumn. Jeeli Excelowi nie uda si prawidowo okreli
rozmiarw, wystarczy w oknie dialogowym Tworzenie tabeli zdefiniowa dokadny zakres dla tabeli.
Mona te klikn przycisk Anuluj i tak zmodyfikowa arkusz, aby tabela bya odseparowana od
innych danych co najmniej jednym pustym wierszem lub jedn pust kolumn.

Aby utworzy tabel na podstawie pustego zakresu, wystarczy ten zakres zaznaczy i wybra
polecenie Wstawianie/Tabele/Tabela. Excel wstawi tabel, doda domylne nagwki kolumn (to
znaczy Kolumna 1, Kolumna 2 itd.), a take zastosuje odpowiednie formatowanie. Waciwie
w kadym przypadku warto zastpi domylne, oglne nazwy w nagwkach tabeli wasnymi.

Zmiana wygldu tabeli

Tworzc tabel, Excel nadaje jej domylny styl. Wygld tabeli zaley take od tego, jaki motyw
stylistyczny dokumentu zastosowano w skoroszycie (wicej informacji na ten temat znajduje si
w rozdziale 6.). W razie potrzeby mona z atwoci zmieni szat graficzn tabeli.
Aby to zrobi, po zaznaczeniu dowolnej komrki tabeli naley sign do galerii Narzdzia
tabel/Projektowanie/Style tabeli. Na Wstce jest widoczny tylko jeden wiersz stylw, ale po
klikniciu przycisku znajdujcego si pod paskiem przewijania, po prawej stronie wspomnianej
grupy, na ekranie pojawi si znacznie bogatsza galeria stylw, pokazana na rysunku 5.5. Style s
pogrupowane w ramach trzech kategorii Jasny, redni i Ciemny. Warto zauway, e gdy
wskaemy styl kursorem myszy, wywietli si jego podgld. Po zlokalizowaniu danego stylu
wystarczy go klikn, aby zosta zastosowany. Z gry zastrzegam, e niektre dostpne style s
po prostu brzydkie i praktycznie nieczytelne.
Rysunek 5.5.
Excel oferuje wiele
rnych stylw tabel

Rozdzia 5. Tabele

119

W celu zapoznania si z rnymi zestawami kolorw naley klikn ikon Ukad strony/Motywy/
Motywy i przejrze dostpne motywy dokumentu.
Wicej informacji na temat motyww mona znale w rozdziale 6.

Niektre aspekty tabeli mona zmodyfikowa za pomoc opcji zgromadzonych w grupie Narzdzia tabel/Projektowanie/Opcje stylu tabeli. Ustawienia te decyduj o wywietleniu niektrych
elementw tabeli oraz o uwzgldnieniu pewnych waciwoci formatowania:
Wiersz nagwka decyduje o wywietleniu wiersza nagwka.
Wiersz sumy decyduje o wywietleniu wiersza sumy.
Pierwsza kolumna przecza specjalne formatowanie pierwszej kolumny. W zalenoci
od uytego stylu tabeli ta opcja moe nie dawa zauwaalnego efektu.
Ostatnia kolumna przecza specjalne formatowanie ostatniej kolumny. W zalenoci
od uytego stylu tabeli ta opcja moe nie dawa zauwaalnego efektu.
Wiersze naprz. decyduje o naprzemiennym kolorowaniu wierszy (paski).
Kolumny naprz. decyduje o naprzemiennym kolorowaniu kolumn.
Przycisk filtru przecza wywietlanie przyciskw filtrowania w nagwkowym
wierszu tabeli.
Jeli wybrane style tabel nie dziaaj, prawdopodobnie wynika to std, e zakres zosta
sformatowany, zanim skonwertowano go na tabel. Formatowanie tabeli nie zastpuje
rcznego formatowania. Aby usun istniejce kolory wypenienia ta, naley zaznaczy ca
tabel i wybra polecenie Narzdzia gwne/Czcionka/Kolor wypenienia/Brak wypenienia.
W celu zresetowania koloru tekstu naley zaznaczy opcj Narzdzia gwne/Czcionka/
Kolor czcionki/Automatyczny. Aby wyczyci istniejce obramowania, naley wybra polecenie
Narzdzia gwne/Czcionka/Obramowania/Brak krawdzi. Po wykonaniu tych operacji style
tabel powinny funkcjonowa zgodnie z oczekiwaniami.

Aby utworzy niestandardowy styl tabeli, naley wybra polecenie Narzdzia tabel/Projektowanie/
Style tabeli/Nowy styl tabeli. Na ekranie pojawi si wtedy okno dialogowe Nowy styl tabeli, pokazane na rysunku 5.6. W oknie tym mona w zalenoci od potrzeb dostosowa dowolny element lub wszystkie 12 elementw tabeli. Po zaznaczeniu elementu na licie naley klikn przycisk Format i zdefiniowa formatowanie dla elementu. Po zakoczeniu caej operacji nowemu
stylowi naley nada nazw i klikn przycisk OK. Niestandardowy styl tabeli pojawi si w galerii Style tabeli, w kategorii Niestandardowe. Niestety, niestandardowe style tabel s dostpne
wycznie w skoroszycie, w obrbie ktrego zostay zdefiniowane.
Rysunek 5.6.
Za pomoc tego okna
dialogowego mona
utworzy nowy styl tabeli

120

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Aby wprowadzi zmiany w istniejcym stylu tabeli, najpierw naley go znale na Wstce,
klikn prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie Duplikuj.
Na ekranie wywietli si okno dialogowe Modyfikowanie stylu tabeli zawierajce wszystkie
ustawienia konkretnego stylu tabeli. Po dokonaniu modyfikacji naley nada stylowi now
nazw, a nastpnie klikn przycisk OK, aby zapisa styl jako niestandardowy.

Praca z tabelami
W tej czci rozdziau omwiono kilka typowych operacji na tabelach.

Nawigowanie w obrbie tabeli

Zaznaczanie komrek tabeli wyglda tak jak zaznaczanie komrek zwykego zakresu. Zasadnicza rnica dotyczy zastosowania klawisza Tab. Jego nacinicie spowoduje przejcie do komrki znajdujcej si z prawej strony, ale po osigniciu ostatniej kolumny ponowne nacinicie
klawisza Tab sprawi, e zostanie uaktywniona pierwsza komrka kolejnego wiersza.

Zaznaczanie fragmentw tabeli

Przy przesuwaniu kursora myszy w obrbie tabeli mona zauway, e wskanik przybiera rne
ksztaty. Te ksztaty uatwiaj wybieranie rnych obszarw tabeli.
Zaznaczanie caej kolumny. Po umieszczeniu kursora myszy na samej grze komrki
wiersza nagwka przyjmie on posta strzaki skierowanej w d. Kliknicie spowoduje
wtedy zaznaczenie danych w kolumnie. Aby zaznaczy ca kolumn tabeli (wcznie
z wierszem nagwka i wierszem podsumowania, jeeli zosta on w tabeli zdefiniowany),
naley klikn ponownie. W celu zaznaczenia kolumny mona rwnie nacisn klawisz
Ctrl i spacj (raz lub dwa razy).
Zaznaczenie caego wiersza. Po umieszczeniu kursora myszy z lewej strony komrki
pierwszej kolumny przyjmie on posta strzaki skierowanej w prawo. W celu zaznaczenia
caego wiersza tabeli naley klikn. Aby zaznaczy wiersz tabeli, mona te nacisn
klawisz Shift i spacj.
Zaznaczenie caej tabeli. Kursor myszy naley umiejscowi w grnej lewej czci
grnej lewej komrki. Gdy kursor przyjmie posta ukonej strzaki, naley klikn,
aby zaznaczy obszar danych. W celu zaznaczenia caej tabeli (z uwzgldnieniem wiersza
nagwka i wiersza sumy) naley klikn drugi raz. Ca tabel mona te zaznaczy
za pomoc skrtu Ctrl+A (naley go uy raz lub dwa razy).
Kliknicie komrki tabeli prawym przyciskiem myszy spowoduje wywietlenie menu
podrcznego z kilkoma opcjami zwizanymi z zaznaczaniem.

Dodawanie nowych wierszy lub kolumn

W celu dodania nowej kolumny na kocu tabeli wystarczy uaktywni dowoln komrk w kolumnie znajdujcej si z prawej strony tabeli i rozpocz wprowadzanie danych. Excel automatycznie rozszerzy tabel w poziomie.
Analogicznie, gdy dane zostan umieszczone w wierszu poniej tabeli, w celu uwzgldnienia
nowego wiersza Excel poszerzy tabel w pionie.
Jedyny wyjtek zwizany z automatycznym rozszerzaniem tabel ma miejsce, gdy tabela zawiera
wiersz sumy. Jeli dane wprowadzi si poniej tego wiersza, tabela nie zostanie rozszerzona.

Rozdzia 5. Tabele

121

Aby umieci nowe wiersze lub kolumny w obrbie tabeli, naley klikn w odpowiednim miejscu tej tabeli prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego, a konkretnie z podmenu Wstaw
wybra jedno z nastpujcych polece:
Kolumny tabeli po lewej
Kolumny tabeli po prawej
Wiersze tabeli powyej
Wiersze tabeli poniej
Gdy kursor myszy znajduje si w prawej dolnej komrce tabeli, nacinicie klawisza Tab
spowoduje wstawienie nowego wiersza na dole tabeli, nad wierszem podsumowania
(jeeli go w tabeli zdefiniowano).

Gdy umiecimy kursor na uchwycie zmiany rozmiaru zlokalizowanym w prawej dolnej komrce
tabeli, wskanik przyjmie posta skonej, podwjnej strzaki. W celu dodania do tabeli kolejnych wierszy naley klikn uchwyt i przecign go w d. Aby doda do tabeli wicej kolumn,
naley klikn uchwyt i przecign go w prawo.
Nagwki nowych kolumn otrzymaj domylne nazwy, takie jak Kolumna 1, Kolumna 2 itd.
Zwykle nazwy te naley zmieni na bardziej opisowe. W tym celu wystarczy zaznaczy komrk
nagwka i odpowiednio zmieni jej zawarto.

Usuwanie wierszy lub kolumn

W celu usunicia wiersza lub kolumny tabeli najpierw naley zaznaczy dowoln komrk wiersza
lub kolumny przeznaczonej do usunicia. Aby usun wiele wierszy lub kolumn, naley zaznaczy
odpowiedni zakres komrek, a nastpnie klikn je prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie
Usu/Wiersze tabeli (lub Usu/Kolumny tabeli).

Przenoszenie tabeli
Aby przenie tabel w nowe miejsce w tym samym arkuszu, najpierw naley umiejscowi kursor
myszy przy dowolnej krawdzi tabeli. Gdy kursor przyjmie posta poczwrnej strzaki, naley
klikn tabel i przecign j w nowe pooenie.
W celu przeniesienia tabeli do innego arkusza (w tym samym lub innym skoroszycie) mona j
przecign, o ile tylko arkusz docelowy jest widoczny na ekranie.
Aby przenie tabel do innego arkusza lub skoroszytu, mona take wykona nastpujce kroki:
1. Dwukrotnie nacisn klawisze Ctrl+A, aby zaznaczy ca tabel.
2. Nacisn klawisze Ctrl+X w celu wycicia zaznaczonych komrek.
3. Uaktywni nowy arkusz i zaznaczy komrk, w ktrej znajdzie si lewa grna
komrka tabeli.
4. Nacisn Ctrl+V w celu wklejenia tabeli.
Excel ma dobr pami
Gdy wykonamy jak operacj na caej kolumnie, Excel zapamita j i powieli we wszystkich nowych
wierszach dodanych do tej kolumny. Jeli na przykad dla kolumny zdefiniuje si format walutowy,
a nastpnie doda nowy wiersz, Excel zastosuje ten sam format dla nowej pozycji w kolumnie.
To samo dotyczy innych operacji, takich jak formatowanie warunkowe, ochrona komrek, sprawdzanie
danych itp. Jeli na podstawie danych z tabeli utworzy si wykres, zostanie on automatycznie rozszerzony, gdy do tabeli doda si nowe wpisy.

122

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Korzystanie z wiersza sumy

Wiersz sumy tabeli zawiera formuy podsumowujce informacje znajdujce si w kolumnach.
Przy tworzeniu tabeli wiersz ten nie jest tworzony automatycznie. W celu wywietlenia go naley
odszuka grup Narzdzia tabel/Projektowanie/Opcje stylu tabeli i uaktywni opcj Wiersz sumy.
Domylnie w wierszu sumy jest wywietlana suma wartoci liczbowych w danej kolumnie. W niektrych przypadkach przydaj si jednak innego rodzaju podsumowania. Gdy zaznaczymy komrk w wierszu sumy, pojawi si w niej strzaka listy rozwijanej. Kliknicie tej strzaki umoliwi wybranie jednej z pozostaych formu podsumowujcych (rysunek 5.7).
Rysunek 5.7.
Dla wiersza sumy
dostpnych jest kilka
rodzajw formu
podsumowujcych

Brak. Brak formuy.

rednia. Wywietla redni wartoci liczbowych kolumny.
Licznik. Wywietla liczb danych w kolumnie (puste komrki nie s uwzgldniane).
Licznik num. Wywietla liczb wartoci numerycznych w kolumnie (puste komrki,

komrki tekstowe i komrki z bdami nie s brane pod uwag).

Maksimum. Wywietla maksymaln warto kolumny.
Minimum. Wywietla minimaln warto kolumny.
Suma. Wywietla sum wartoci kolumny.
OdchStd. Wywietla odchylenie standardowe wartoci kolumny.

(Odchylenie standardowe jest statystyczn miar tego, jak s rozrzucone wartoci).

Wariancja. Wywietla wariancj wartoci kolumny. (Wariancja jest kolejn statystyczn
miar rozrzutu wartoci).
Wicej funkcji. Powoduje wywietlenie okna dialogowego Wstawianie funkcji, ktre
umoliwia wybranie funkcji nieznajdujcej si na licie.
Formua odwoujca si do wartoci znajdujcej si w wierszu sumy tabeli zwrci bd, jeli
wiersz ten zostanie ukryty. Gdy wiersz sumy zostanie ponownie wywietlony, formua bdzie
dziaa zgodnie z oczekiwaniami.
Wicej informacji na temat formu, wcznie z wykorzystaniem ich w kolumnie tabeli, mona
znale w rozdziale 10.

Rozdzia 5. Tabele

123

Usuwanie z tabeli powielonych wierszy

Jeeli dane znajdujce si w tabeli pochodz z rnych rde, niektre z nich mog si powtarza. Takie duplikaty zazwyczaj trzeba eliminowa. Dawniej te operacje byy wykonywane
rcznie. Teraz jednak Excel znaczco uatwia usuwanie z tabeli duplikatw danych.
Najpierw naley zaznaczy dowoln komrk tabeli, a nastpnie wybra polecenie Narzdzia
tabel/Projektowanie/Narzdzia/Usu duplikaty. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Usuwanie duplikatw, pokazane na rysunku 5.8. W oknie tym znajduje si lista wszystkich kolumn tabeli. Aby wybra kolumny, ktre maj zosta uwzgldnione podczas szukania duplikatw, naley zaznaczy znajdujce si obok nich pola. Domylnie zaznaczone s wszystkie tak bowiem
postpuje si najczciej. Po klikniciu przycisku OK Excel wyeliminuje powielone wiersze
i wywietli komunikat informujcy o ich liczbie.
Rysunek 5.8.
Usuwanie
powtarzajcych si
wierszy tabeli jest
prost operacj

Jeli w oknie dialogowym Usuwanie duplikatw zaznaczone zostan wszystkie kolumny, to Excel
usunie dany wiersz tylko wtedy, gdy jego zawarto w kadej kolumnie bdzie identyczna z innym
wierszem. W niektrych przypadkach zawarto konkretnych komrek w wierszu moe nie mie
a takiego znaczenia, a wic mona anulowa ich zaznaczenie w oknie dialogowym Usuwanie
duplikatw. W przypadku znalezienia duplikatw pozostawiany jest pierwszy wiersz, natomiast
jego kolejne kopie s usuwane.
Dane nie musz mie postaci tabeli, aby moliwe byo usuwanie duplikatw. Aby usun
powtarzajce si wiersze ze zwykego zakresu danych, trzeba wybra polecenie
Dane/Narzdzia danych/Usu duplikaty.
Warto wiedzie, e duplikaty s identyfikowane przy uyciu wartoci wywietlonej w komrce,
ktra nie musi by tosama z wartoci rzeczywist tej komrki. Zamy, e dwie komrki
zawieraj identyczn dat. Jedna z dat jest wywietlana za pomoc formatu 12-05-15,
natomiast druga przy uyciu formatu 15 maj 2012. Przy usuwaniu duplikatw Excel potraktuje
obie daty jako rne.

Sortowanie i filtrowanie tabeli

Kada komrka w wierszu nagwka zawiera przycisk ze strzak, zwany Przyciskiem filtru.
Kliknicie tego przycisku powoduje wywietlenie opcji sortowania i filtrowania (rysunek 5.9).
Jedn z nowych funkcji w Excelu 2013 jest moliwo ukrycia przyciskw filtrw w nagwku
tabeli. Do ukrywania i ponownego wywietlania tych przyciskw suy opcja Przycisk filtru
w grupie Narzdzia tabel/Projektowanie/Opcje stylu tabeli.

124

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 5.9. Kada kolumna tabeli posiada opcje sortowania i filtrowania

Sortowanie tabeli
Sortowanie tabeli powoduje zmian uporzdkowania wierszy na podstawie zawartoci okrelonej
kolumny. Mona posortowa tabel na przykad po to, aby wywietli nazwiska w kolejnoci alfabetycznej lub uporzdkowa sprzedawcw wedug cakowitej wartoci sprzeday.
W celu posortowania tabeli wedug okrelonej kolumny naley klikn Przycisk filtru w nagwku
kolumny i wybra jedno z polece sortowania. Polecenia zmieniaj si zalenie od typu danych kolumny.
Mona rwnie wybra polecenie Sortuj wedug kolorw, aby posortowa wiersze wedug koloru
ta lub koloru tekstu danych. Taka moliwo ma zastosowanie tylko wtedy, gdy kolory stylw
tabeli zastpiono niestandardowymi kolorami.
Operacj sortowania mona wykona za pomoc dowolnej liczby kolumn. Polega to na sortowaniu w pierwszej kolejnoci wedug najmniej znaczcej kolumny, a nastpnie przy uyciu kolejnych, istotniejszych kolumn a do najwaniejszej, ostatniej. Na przykad w przypadku tabeli
nieruchomoci mona posortowa list wedug ceny. W obrbie grupy cenowej wiersze mog
zosta posortowane przy uyciu kolumny wojewdztwa, a nastpnie wzgldem agenta. W przypadku tego typu sortowania najpierw zostanie uwzgldniona kolumna Cena, nastpnie kolumna
Wojewdztwo, po czym kolumna Agent. Rysunek 5.10 przedstawia tabel posortowan w ten sposb.
Rysunek 5.10.
Tabela posortowana
za pomoc 3 kolumn

Rozdzia 5. Tabele

125

Gdy wykorzystamy jedn z kolumn do sortowania tabeli, przycisk filtru w wierszu nagwka tej
kolumny bdzie oznaczony odpowiedni ikon, sygnalizujc, e dane zostay uporzdkowane
wanie wedug tej kolumny.

Kolejna metoda sortowania wielokolumnowego bazuje na oknie dialogowym Sortowanie.

W celu wywietlenia tego okna naley wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Sortuj
i filtruj/Sortowanie niestandardowe. Inny sposb polega na klikniciu prawym przyciskiem myszy dowolnej komrki tabeli i wybraniu polecenia Sortuj/Sortowanie niestandardowe z menu
kontekstowego.
W oknie dialogowym Sortowanie za pomoc list rozwijanych naley okreli kolejno sortowania. Na pokazanym poniej przykadzie najpierw posortowano tabel wedug kolumny Agent.
Nastpnie za pomoc przycisku Dodaj poziom dodano kolejny zestaw kontrolek sortowania.
Przy uyciu tego nowego zestawu zdefiniowano sortowanie wedug kolumny Wojewdztwo.
Na kocu dodano kolejny poziom i posortowano dane za pomoc kolumny Cena. Rysunek 5.11
pokazuje omawiane okno dialogowe po zdefiniowaniu 3-kolumnowego sortowania. Metoda ta
daje dokadnie takie same rezultaty jak sposb omwiony w poprzednim akapicie.
Rysunek 5.11.
Sortowanie na bazie
trzech kolumn
skonfigurowane w oknie
dialogowym Sortowanie

Filtrowanie tabeli
Filtrowanie tabeli polega na wywietlaniu tylko tych wierszy, ktre speniaj okrelone kryteria
(pozostae wiersze s ukrywane).
Warto zauway, e ukrywane s cae wiersze arkusza. To za oznacza, e jeli po lewej albo po
prawej stronie tabeli znajdoway si w ukrytych wierszach jakie dane, one take zostan ukryte.
Innymi sowy, w przypadku skoroszytw, ktre maj by filtrowane, nie naley umieszcza
adnych danych po lewej albo po prawej stronie tabeli.
Korzystajc z tabeli nieruchomoci, zamy, e w krgu zainteresowania s jedynie dane powizane z rejonem Mazowieckie. Po klikniciu przycisku filtru w nagwku kolumny Wojewdztwo naley wyczy opcj Zaznacz wszystko, aby usun zaznaczenie wszystkich pozycji.
Nastpnie trzeba zaznaczy pozycj Mazowieckie i klikn przycisk OK. W rezultacie tabela
zostanie przefiltrowana tak, aby pokaza wycznie wpisy dla rejonu Mazowieckie, jak na rysunku 5.12. Warto zauway, e brakuje niektrych numerw wierszy, ktre zawieraj odfiltrowane (ukryte) dane.
Uwag naley rwnie zwrci na fakt, e przycisk filtru w kolumnie Wojewdztwo zosta wyrniony innym symbolem, wskazujcym na przefiltrowanie kolumny.
Moliwe jest filtrowanie za pomoc wielu wartoci; w tym celu wystarczy zaznaczy kilka pl
wyboru. Aby tabela wywietlaa na przykad wycznie rejony Mazowieckie i Lubelskie, na licie w nagwku kolumny Wojewdztwo naley zaznaczy pola wyboru odpowiadajce nazwom
obydwch wojewdztw.

126

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 5.12. Tabela zostaa przefiltrowana, aby wywietli tylko informacje dla rejonu Mazowieckie

Tabel mona filtrowa przy uyciu dowolnej liczby kolumn. Mona na przykad wywietli
tylko te wpisy powizane z rejonem Mazowieckie, w przypadku ktrych w kolumnie Typ znajduje
si informacja domek. W tym celu wystarczy powtrzy opisan operacj, uywajc kolumny
Typ. W rezultacie w tabeli zostan widoczne jedynie te wiersze, w ktrych w kolumnie Wojewdztwo znajduje si wpis Mazowieckie, natomiast w kolumnie Typ informacja o treci domek.
Aby skorzysta z dodatkowych opcji filtrowania, naley wybra polecenie Filtry tekstu (lub Filtry
liczb, gdy kolumna zawiera wartoci liczbowe). W zasadzie opcje te nie wymagaj szczegowego
objanienia i oferuj bogate moliwoci w zakresie wywietlania tylko interesujcych wierszy.
W ten sposb mona bez trudu wywietli na przykad te wiersze, w ktrych pozycja Cena jest
wiksza od 200 tysicy zotych i mniejsza od 300 tysicy (jak na rysunku 5.13).
Rysunek 5.13.
Nieco bardziej
skomplikowany
filtr wartoci

Oprcz tego mona skorzysta z kilku dodatkowych polece filtrowania z podmenu Filtruj w menu
kontekstowym, wywietlanym po klikniciu tabeli prawym przyciskiem myszy.
Wiersz sumy jest oczywicie automatycznie uaktualniany w taki sposb, aby pokaza sum
tylko dla widocznych wierszy.

Gdy kopiuje si dane z przefiltrowanej tabeli, zakresem operacji bd objte wycznie widoczne dane. Inaczej mwic, wiersze ukryte na skutek filtrowania nie s kopiowane. Filtrowanie
bardzo uatwia skopiowanie podzbioru wikszej tabeli i wklejenie go w innym obszarze arkusza.
Trzeba pamita, e wklejone dane nie s tabel, lecz jedynie zwykym zakresem, ale nic nie
stoi na przeszkodzie, by przeksztaci taki skopiowany zakres w tabel.
W celu usunicia filtrowania dla kolumny naley klikn przycisk filtru w komrce nagwka
i wybra polecenie Wyczy filtr. Jeli przeprowadzono filtrowanie przy uyciu wielu kolumn,
to wszystkie filtry mona szybko usun poleceniem Narzdzia gwne/Edytowanie/Sortuj
i filtruj/Wyczy.

Rozdzia 5. Tabele

127

Filtrowanie za pomoc fragmentatorw

Kolejny sposb na przefiltrowanie tabeli polega na zastosowaniu fragmentatorw jednego
lub ich wikszej liczby. Ta metoda jest mniej elastyczna, ale atrakcyjniejsza pod wzgldem wizualnym. Fragmentatory przydaj si szczeglnie w sytuacji, gdy arkusz ma trafi do kogo, kto
nie mia wikszej stycznoci z Excelem bd nie radzi sobie ze zwykymi metodami filtrowania.
Dziaanie fragmentatorw jest bardzo efektowne atwo sprawdzi, jaki rodzaj filtrowania zosta w danej chwili uaktywniony. Pewn wad tego rozwizania jest ilo miejsca, jak fragmentatory zajmuj na ekranie.
Fragmentatory dla zwykych tabel to jedna z nowych funkcji Excela 2013. Wprawdzie
fragmentatory byy dostpne ju w Excelu 2010, ale tylko dla tabel przestawnych.

Aby doda do arkusza fragmentator (lub kilka fragmentatorw), naley uaktywni dowoln komrk i wybra polecenie Narzdzia tabel/Projektowanie/Wstaw fragmentator. Na ekranie pojawi si okno dialogowe z list wszystkich nagwkw tabeli (rysunek 5.14).
Rysunek 5.14.
Okno dialogowe
Wstawianie
fragmentatorw
suy do tworzenia
fragmentatorw

W celu przefiltrowania tabeli naley zaznaczy opcje obok wybranych pl (lub jednego pola) na
tej licie. Mona uaktywni fragmentatory dla wszystkich kolumn, ale takie rozwizanie rzadko
si przydaje. Zazwyczaj da si wybra z tabeli potrzebne informacje na bazie kilku pl. Po klikniciu przycisku OK Excel utworzy fragmentatory dla wszystkich wybranych pl.
Fragmentator to niewielkie okienko z przyciskiem odpowiadajcym kademu unikatowemu
wpisowi w danej kolumnie. W przypadku przykadowego zestawienia nieruchomoci fragmentator dla kolumny Agent zawiera cztery przyciski, gdy w tabeli znajduj si dane dla 4 rnych
porednikw.
Fragmentatory mog nie nadawa si do filtrowania kolumn zawierajcych dane liczbowe.
Na przykad zestawienie cen w tabeli nieruchomoci zawiera kilkadziesit rnych wartoci
i tyle przyciskw pojawioby si na fragmentatorze utworzonym dla kolumny Cena. Za pomoc
fragmentatorw nie da si pogrupowa wartoci liczbowych. To przykad sytuacji, w ktrej
fragmentator nie jest tak elastyczny, jak normalne mechanizmy filtrowania za pomoc
przyciskw filtru.

128

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Aby uy fragmentatora, wystarczy klikn jeden z przyciskw. W tabeli wywietlone zostan

tylko te wiersze, ktre odpowiadaj uytemu przyciskowi. Ponadto przy uyciu klawisza Ctrl
mona uaktywni kilka przyciskw naraz (podobnie za pomoc klawisza Shift w przypadku ssiadujcych przyciskw, co moe si przyda na przykad do wyszukania cen nieruchomoci
z danego przedziau wartoci w kolumnie Cena).
Jeli w tabeli utworzono kilka fragmentatorw, to zostanie ona przefiltrowana zgodnie ze wszystkimi aktywnymi przyciskami dla kadego z nich. W celu dezaktywowania danego fragmentatora
naley klikn ikon znajdujc si w jego prawym grnym rogu.
Za pomoc ustawie zgromadzonych na karcie kontekstowej Narzdzia fragmentatora/Opcje
mona zmieni wygld i ukad fragmentatorw. Moliwoci pod tym wzgldem s naprawd spore.
Rysunek 5.15 przedstawia tabel z dwoma fragmentatorami, przefiltrowan w taki sposb, by
wywietlone zostay jedynie nieruchomoci agenta o nazwisku Kaczmarek z wojewdztwa
lubelskiego.

Rysunek 5.15. Tabela przefiltrowana za pomoc dwch fragmentatorw

Zamiana tabeli z powrotem na zakres

Jeeli konieczna jest zamiana tabeli z powrotem na zakres, wystarczy zaznaczy dowoln komrk tabeli, a nastpnie wybra polecenie Narzdzia tabel/Projektowanie/Narzdzia/Konwertuj
na zakres. Cho styl formatowania tabeli pozostanie nienaruszony, zakres nie bdzie ju funkcjonowa jak tabela.

Rozdzia 6.

Formatowanie arkusza
W tym rozdziale:
Wpyw formatowania na wygld arkusza
Narzdzia formatowania
Stosowanie formatowania w arkuszach
Zastosowanie nazwanych stylw w celu uproszczenia formatowania
Motywy dokumentu
Formatowanie to wisienka na torcie nie jest absolutnie niezbdne, ale sprawia, e efekt pracy
prezentuje si atrakcyjniej. Dodatkow zalet formatowania arkuszy w Excelu jest to, e uatwia
ono zrozumienie zawartoci i przeznaczenia danego arkusza.
Nie zawsze zachodzi potrzeba stosowania formatowania stylistycznego w skoroszycie. Jest ono
na przykad zupenie zbdne przy tworzeniu skoroszytu tylko na wasny uytek. Z drugiej jednak strony formatowanie nie zabiera wicej ni kilka chwil, a jego efekty s widoczne rwnie
podczas pniejszej pracy w tym skoroszycie.
W rozdziale 5. pokazano, jak proste jest stosowanie formatowania dla tabeli. Informacje zamieszczone w niniejszym rozdziale dotycz zwykych zakresw. Przedstawi w nim funkcje suce
do modyfikowania wygldu arkusza w Excelu zmieniania krojw pisma, kolorw oraz stylw,
takich jak pogrubienie czy kursywa. Wyjani take, jak tworzy wasne style, ktre znacznie
uatwiaj prac nad duymi partiami materiau.

Narzdzia suce do formatowania

Jak wida na rysunku 6.1, nawet proste formatowanie moe wpyn na czytelno arkusza. Arkusz niesformatowany widoczny na rysunku z lewej strony jest w peni funkcjonalny, lecz zdecydowanie mniej czytelny w porwnaniu z arkuszem sformatowanym (po prawej).
Przykadowy skoroszyt uyty w tej czci rozdziau nosi nazw splata pozyczki.xlsx i mona go
pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Narzdzia formatujce Excela s zlokalizowane w nastpujcych trzech miejscach:

Karta Narzdzia gwne na Wstce.
Minipasek narzdzi pojawiajcy si po klikniciu zakresu lub komrki prawym
przyciskiem myszy.
Okno dialogowe Formatowanie komrek.
Ponadto wiele czsto uywanych polece formatujcych posiada skrty klawiaturowe.

130

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 6.1.
Wystarczy powici
kilka minut na
sformatowanie arkusza,
aby sta si duo
czytelniejszy

Istnieje jeszcze jeden sposb formatowania komrek na podstawie ich zawartoci.

Formatowanie warunkowe zostao omwione w rozdziale 21.

Zastosowanie narzdzi
formatujcych karty Narzdzia gwne
Karta Narzdzia gwne na Wstce zapewnia szybki dostp do najczciej uywanych opcji
formatowania. Najpierw naley zaznaczy komrk lub zakres, a nastpnie uy odpowiedniego
narzdzia znajdujcego si w grupie Czcionka, Wyrwnanie lub Liczba.
Korzystanie z tych narzdzi jest bardzo intuicyjne. Aby zapozna si z dziaaniem poszczeglnych
opcji, najlepiej je po prostu wyprbowa. Wprowadzone do kilku komrek dane naley zaznaczy i kolejno klika przyciski, obserwujc zmiany w wygldzie arkusza. Warto zauway, e
niektre narzdzia s zaopatrzone w listy rozwijane. Kliknicie przycisku ze strzak, znajdujcego si obok ikony danego narzdzia, powoduje wywietlenie listy zawierajcej dalsze opcje.

Zastosowanie minipaska narzdzi

Po klikniciu komrki lub zakresu prawym przyciskiem myszy na ekranie pojawia si menu
kontekstowe. Dodatkowo powyej menu jest wywietlany miniaturowy pasek narzdzi, zilustrowany na rysunku 6.2. Minipasek narzdzi zawiera najczciej uywane ustawienia formatowania, znajdujce si na karcie Narzdzia gwne na Wstce.
Jeli uyje si minipaska narzdzi, menu podrczne zniknie. Z kolei pasek narzdzi pozostanie
widoczny, aby w razie potrzeby mona byo wybra inne narzdzie formatowania. W celu ukrycia minipaska wystarczy klikn w dowolnej komrce lub nacisn klawisz Esc.
Niektrym uytkownikom minipasek przeszkadza. Niestety, w Excelu nie przewidziano opcji,
dziki ktrej mona by go wyczy. Wprawdzie w zakadce Oglne okna dialogowego Opcje
programu Excel (aby je otworzy, naley wyda polecenie Plik/Opcje) znajduje si opcja Poka
pasek narzdzi przy zaznaczaniu, lecz dotyczy ona wycznie zaznaczania tekstu w trakcie edytowania zawartoci komrki. Aby naprawd skutecznie pozby si minipaska, trzeba zastosowa
trik opisany w ramce Jak si pozby minipaska?.

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

131

Jak si pozby minipaska?

Z gry zastrzegam, e wszelkie prby znalezienia opcji wyczajcej irytujcy niekiedy minipasek s skazane na niepowodzenie. Wprawdzie w zakadce Oglne okna dialogowego Opcje programu Excel znajduje si opcja Poka pasek narzdzi przy zaznaczaniu, ale odnosi si ona tylko do zaznaczania tekstu
w trakcie edytowania zawartoci komrki. Jedyny sposb na wyczenie minipaska polega na wykonaniu
nastpujcego makra VBA:
Sub ZapMiniToolbar()
Application.ShowMenuFloaties = True
End Sub

Rezultat wykonania tego makra jest trway; innymi sowy, minipasek nie bdzie si pojawia nawet po
zamkniciu i ponownym uruchomieniu Excela. Jedyny sposb na to, aby go przywrci, polega na wykonaniu analogicznego makra, ktre zmienia warto waciwoci Application.ShowMenuFloaties na False.
Co ciekawe, tre makra jest nielogiczna, ale skutek jest dokadnie zgodny z oczekiwaniami. Wbrew
logice przeczenie wspomnianej waciwoci na True powoduje wyczenie minipaska. Jest to wynik
bdu, ktry wkrad si do Excela 2007 i nie zosta poprawiony w kolejnych wersjach, gdy taka poprawka uniemoliwiaby poprawne wykonanie wielu makr. (Wicej informacji o makrach znajduje si
w czci VI).
Rysunek 6.2.
Minipasek narzdzi
pojawia si powyej
albo poniej menu
kontekstowego,
wywietlanego
po klikniciu prawym
przyciskiem myszy

Zastosowanie okna dialogowego Formatowanie komrek

Cho kontrolki formatowania dostpne na karcie Narzdzia gwne Wstki s na og wystarczajce, niektre rodzaje formatowania wymagaj uycia okna dialogowego Formatowanie komrek. Jest to rozbudowane okno z zakadkami, umoliwiajce zastosowanie niemal dowolnego
stylu oraz sposobu formatowania liczb. Formaty wybrane w tym oknie bd obowizyway dla
aktualnie zaznaczonych komrek. W dalszej czci rozdziau omwiono poszczeglne zakadki
okna dialogowego Formatowanie komrek.
Korzystajc z okna Formatowanie komrek, nie zobaczy si efektw wybrania opcji formatowania
do momentu kliknicia przycisku OK. Z kad kolejn wersj Excela mam nadziej, e okno
Formatowanie komrek zostanie przeksztacone na wygodniejszy w uyciu, interaktywny panel
(okienko zada). Niestety, po raz kolejny spotkao mnie rozczarowanie. Moe nastpnym razem?

132

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Przed zastosowaniem formatowania naley zaznaczy komrk lub obszar komrek, a nastpnie
otworzy okno dialogowe Formatowanie komrek przy uyciu jednej z poniszych metod:
Nacinicie klawiszy Ctrl+1.
Kliknicie niewielkiej ikony ze strzak w grupach Narzdzia gwne/Czcionka,
Narzdzia gwne/Wyrwnanie lub Narzdzia gwne/Liczba. (Ta ikona znajduje si
w prawym dolnym rogu poszczeglnych grup, po prawej stronie ich nazwy na Wstce).
Otwarcie okna Formatowanie komrek za pomoc jednej z tych ikon powoduje
automatyczne wywietlenie odpowiedniej zakadki.
Kliknicie prawym przyciskiem myszy zaznaczonej komrki lub wikszej liczby
komrek, a nastpnie wybranie z menu podrcznego polecenia Formatuj komrki.
Wybranie polecenia Wicej (), znajdujcego si na niektrych listach na Wstce.
Na przykad na licie Narzdzia gwne/Czcionka/Obramowania znajduje si polecenie
Wicej obramowa.
Okno dialogowe Formatowanie komrek zawiera sze zakadek: Liczby, Wyrwnanie, Czcionka,
Obramowanie, Wypenienie oraz Ochrona. W kolejnych punktach tego rozdziau zamieszczono
szczegowe omwienie opcji dostpnych w tym oknie.

Stosowanie rnych krojw pisma

do formatowania arkuszy
Aby niektre czci arkusza (na przykad nagwki tabeli) wyrniay si spord innych danych, mona zastosowa rne kroje pisma, a take zmienia ich rozmiar i atrybuty. Zmiana
rozmiaru tekstu moe rwnie dotyczy caego arkusza. Mona na przykad zmniejszy tekst,
gdy chcemy zmieci wiksz ilo informacji na jednej stronie.
Domylnie Excel uywa 11-punktowego kroju Calibri. Kady krj jest definiowany za pomoc
fontu (Calibri, Cambria, Arial, Times New Roman, Courier New itd.) oraz rozmiaru mierzonego
w punktach (jeden centymetr to okoo 28 punktw). Standardowa wysoko kadego wiersza to
15 punktw, dlatego dane wpisane 11-punktowym tekstem s nieznacznie oddzielone od danych,
ktre znajduj si w ssiadujcych wierszach.
Jeeli nie zmieniono rcznie wysokoci wiersza, Excel dostosuje j automatycznie
do najwikszego tekstu w danym wierszu.
Jeeli ze skoroszytu maj korzysta inni uytkownicy, naley uywa standardowych fontw
systemu Windows lub pakietu Microsoft Office. Zastosowanie niestandardowych fontw
spowoduje, e system, ktry ich nie zawiera, bdzie prbowa zastpi je innymi, podobnymi
z rnym skutkiem.

Aby zmieni krj pisma lub rozmiar tekstu w wybranych komrkach, naley uy narzdzi
Czcionka i Rozmiar czcionki, znajdujcych si na karcie Narzdzia gwne na Wstce lub na
minipasku narzdzi.
Kroje pisma mona rwnie wybiera na zakadce Czcionka okna dialogowego Formatowanie
komrek, przedstawionej na rysunku 6.3. Zakadka ta umoliwia ponadto okrelenie kilku dodatkowych atrybutw, niedostpnych w innym miejscu. Mona w niej zdefiniowa krj pisma,
styl (pogrubiony, kursywa), podkrelenie, kolor i efekty (takie jak przekrelenie, indeks grny
oraz indeks dolny). Zaznaczenie pola Normalna czcionka spowoduje wywietlenie wszystkich
ustawie zdefiniowanych dla stylu Normalny. Zagadnienie to jest omwione w dalszej czci
tego rozdziau, w podrozdziale Nadawanie nazw stylom w celu uproszczenia formatowania.

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

133

Aktualizowanie starych fontw

W pakiecie Office 2007 pojawio si kilka nowych fontw; zmieniony te zosta font domylny, ktry od
tamtej pory obowizuje we wszystkich nowych wydaniach Office. W starszych wersjach Excela (przed
wersj 2007) standardowym krojem pisma by Arial o rozmiarze 10 punktw. W Excelu 2007, Excelu 2010
oraz Excelu 2013 domylnym fontem pakietu Office jest Calibri o rozmiarze 11 punktw. Wikszo
uytkownikw przyznaje, e Calibri jest czytelniejszym krojem pisma i nadaje arkuszom nowoczeniejszy
wygld.
Jeli otworzy si skoroszyt utworzony w wersji Excela starszej ni 2007, domylny font nie zostanie zmieniony, nawet jeli zmieni si biecy styl dokumentu (za pomoc galerii Ukad strony/Motywy/Motywy).
Istnieje jednak prosty sposb na zaktualizowanie fontw w skoroszycie, ktry zosta utworzony za pomoc starszej wersji Excela. Oto niezbdne czynnoci:
1. Nacisn Ctrl+N, aby utworzy nowy, pusty skoroszyt. Nowy skoroszyt zostanie utworzony
na bazie domylnego motywu.
2. Otworzy stary skoroszyt.
3. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Style/Style komrki/Scal style. Na ekranie pojawi si
okno dialogowe Scalanie stylw.
4. W oknie Scalanie stylw zaznaczy skoroszyt otwarty w punkcie 1.
5. Klikn przycisk OK.
6. Klikn przycisk Tak w oknie z pytaniem o scalenie stylw o tych samych nazwach.
Ta technika powoduje zmian fontu oraz rozmiaru tekstu dla wszystkich niesformatowanych komrek.
Jeli formatowanie niektrych komrek zostao zmienione (na przykad tekst zosta pogrubiony), to te
komrki nie zostan zmienione (ale mona to zrobi rcznie). Jeli po tych poprawkach arkusz nie bdzie
wyglda estetycznie, mona go po prostu zamkn bez zapisywania zmian.
Rysunek 6.3.
Zakadka Czcionka
okna dialogowego
Formatowanie komrek
oferuje wiele
dodatkowych ustawie
formatowania tekstu

Rysunek 6.4 prezentuje kilka przykadw formatowania tekstu. Linie siatki zostay wyczone,
aby podkrelenia byy lepiej widoczne. Warto zauway, e Excel oferuje cztery rne style zawierajce podkrelenie. W dwch z nich, nieksigowych, podkrelona jest tylko zawarto komrki. W dwch stylach ksigowych podkrelona jest zawsze caa szeroko komrki.

134

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 6.4.
Excel oferuje
wiele opcji
formatowania tekstu

Ci uytkownicy, ktrzy wol korzysta z klawiatury, do formatowania zaznaczonych obszarw

mog uy nastpujcych skrtw:
Ctrl+B pogrubienie;
Ctrl+I kursywa;
Ctrl+U podkrelenie;
Ctrl+5 przekrelenie.
Podane skrty dziaaj na zasadzie przecznikw. Na przykad kilkakrotne uycie skrtu
Ctrl+B bdzie na przemian wcza i wycza pogrubienie znakw.
Poczwszy od Excela 2007, dostpna jest funkcja Motywy dokumentu, ktra ma za zadanie
uatwia tworzenie atrakcyjnych wizualnie arkuszy uytkownikom bez dowiadczenia w
projektowaniu grafiki. Motywy dokumentw zostan omwione szczegowo w dalszej czci
rozdziau, w punkcie Motywy dokumentu.
Uywanie wielu stylw w jednej komrce
Jeeli komrka zawiera tekst (w odrnieniu od wartoci albo formuy), moliwe jest sformatowanie
poszczeglnych znakw. W tym celu naley przej w tryb edycji (poprzez nacinicie klawisza F2 albo
dwukrotne kliknicie komrki) i wybra znaki, ktre maj zosta sformatowane. Mona je zaznaczy,
przecigajc kursorem myszy albo przytrzymujc klawisz Shift, a nastpnie uywajc klawiszy ze strzakami w lew bd w praw stron.
Omawiana technika przydaje si na przykad przy stosowaniu indeksw grnych lub dolnych tylko dla
kilku wybranych znakw w komrce (przykad zosta pokazany na rysunku 6.4).
Po zaznaczeniu znakw przeznaczonych do zmodyfikowania wystarczy wykorzysta jedn ze standardowych technik formatowania; na przykad zastosowa ustawienia znajdujce si w oknie dialogowym
Formatowanie komrek. Aby wywietli to okno w trakcie edytowania zawartoci komrki, naley nacisn Ctrl+1. Wykonane zmiany bd miay zastosowanie wycznie w odniesieniu do zaznaczonych
znakw w komrce. Technika ta nie zadziaa, jeli komrka zawiera wartoci lub formuy.

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

135

Zmiana wyrwnania tekstu

Zawarto komrki mona wyrwna w poziomie i pionie. Domylnie Excel wyrwnuje liczby
do prawej strony, natomiast tekst do lewej. Standardowo wszystkie komrki uywaj dolnego
wyrwnania.
Modyfikacja domylnych ustawie jest jednak bardzo prosta. Najczciej stosowane polecenia
wyrwnujce znajduj si na Wstce, w grupie Narzdzia gwne/Wyrwnanie. W celu uzyskania dostpu do jeszcze wikszej liczby opcji naley posuy si zakadk Wyrwnanie okna
dialogowego Formatowanie komrek (rysunek 6.5).
Rysunek 6.5.
Peny zestaw opcji
wyrwnania jest
dostpny w zakadce
Wyrwnanie okna
dialogowego
Formatowanie komrek

Opcje wyrwnania poziomego

Opcje te su do okrelenia sposobu rozmieszczenia zawartoci komrki wzgldem jej szerokoci.
Oto opcje wyrwnania poziomego dostpne w oknie dialogowym Formatowanie komrek:
Oglne wyrwnuje liczby do prawej, a tekst do lewej krawdzi komrki. Wartoci
bdw oraz wartoci logiczne s umieszczane w rodku komrki. Jest to wyrwnanie
domylne.
Lewa (Wcicie) wyrwnuje zawarto komrki do jej lewej krawdzi. Tekst, ktry
wykracza poza szeroko komrki, zostaje rozcignity na komrki znajdujce si
bezporednio po jej prawej stronie. Jeli jednak te komrki nie s puste, Excel wywietli
tylko taki fragment tekstu, ktry si zmieci, natomiast reszta zostanie ucita. Ta opcja
jest dostpna rwnie na Wstce.
rodek wyrwnuje zawarto komrki do jej rodka. Tekst, ktry wykracza poza
szeroko komrki, zostaje rozcignity na komrki ssiadujce z obu stron, jeeli s one
puste. W przeciwnym razie Excel wywietli tylko fragment tekstu, a reszta zostanie ucita.
Ta opcja jest dostpna rwnie na Wstce.
Prawa (Wcicie) wyrwnuje zawarto komrki do jej prawej krawdzi. Tekst, ktry
wykracza poza szeroko komrki, zostaje rozcignity na komrki znajdujce si
bezporednio po jej lewej stronie. Jeli jednak te komrki nie s puste, Excel wywietli
tylko fragment tekstu, a reszta zostanie ucita. Ta opcja jest dostpna rwnie na Wstce.

136

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Wypenij powiela zawarto komrki tak dugo, a zostanie ona wypeniona w caej

swojej szerokoci. Wypenianie zostaje rozcignite rwnie na komrki ssiadujce

po prawej stronie, jeeli zastosowano w stosunku do nich to samo formatowanie.
Wyjustuj justuje tekst do obu krawdzi komrki. Opcja ta ma zastosowanie tylko
wtedy, gdy zaznaczone jest pole Zawijaj tekst, a komrka zawiera wicej ni jedn
lini tekstu.
Wyrwnaj zaznaczenie do rodka wyrwnuje tekst do rodka zaznaczonego obszaru.
Opcja ta suy midzy innymi do dokadnego wyrodkowania nagwka opisujcego
kilka kolumn.
Rozoone (Wcicie) rozmieszcza tekst rwnomiernie na caej szerokoci komrki.
Jeli wybierze si opcj Lewa, Prawa lub Rozoone, mona te zmodyfikowa ustawienie
Wcicie, ktre dodaje odstp midzy krawdzi komrki i tekstem.

Rysunek 6.6 prezentuje przykadowe fragmenty tekstu z zastosowanymi trzema rnymi rodzajami wyrwnania poziomego: Lewa, Wyjustuj oraz Rozoone (Wcicie).

Rysunek 6.6. Ten sam fragment tekstu, z zastosowanymi trzema rnymi typami wyrwnania poziomego
Przykadowy skoroszyt uyty w tej czci rozdziau nosi nazw wyrwnanie tekstu.xlsx i mona
go pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Opcje wyrwnania pionowego

Opcje te nie s wykorzystywane tak czsto, jak opcje wyrwnania poziomego. W praktyce
ustawienia wyrwnania pionowego przydatne s tylko wtedy, gdy wysoko wiersza jest znacznie wiksza od standardowej.

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

137

Oto opcje wyrwnania pionowego dostpne w oknie dialogowym Formatowanie komrek:

Grne wyrwnuje zawarto komrki do jej grnej krawdzi. Ta opcja jest dostpna
rwnie na Wstce.
rodek wyrwnuje zawarto komrki do jej rodka (w pionie). Ta opcja jest dostpna
rwnie na Wstce.
Dolne wyrwnuje zawarto komrki do jej dolnej krawdzi. Ta opcja jest dostpna
rwnie na Wstce.
Wyjustuj justuje tekst w pionie do obu krawdzi komrki. Opcja ta ma zastosowanie
tylko wtedy, gdy zaznaczone jest pole Zawijaj tekst, a komrka zawiera wicej ni jedn
lini tekstu. Za pomoc tej opcji mona zwikszy odlegoci midzy wierszami tekstu.
Rozoone rozmieszcza tekst rwnomiernie na caej wysokoci komrki. Efekty
dziaania tej opcji s takie same jak w przypadku opcji Wyjustuj.

Zawijanie i zmniejszanie tekstu

Jeli tekst wykracza poza szeroko komrki, a nie chcemy, aby by wywietlany w komrkach
przylegych, naley uy opcji Zawijaj tekst albo Zmniejszaj, aby dopasowa. Umoliwiaj one
dopasowanie tekstu do szerokoci komrki. Opcja Zawijaj tekst jest te dostpna take na Wstce.
Opcja Zawijaj tekst umoliwia wywietlenie wielu linii tekstu w jednej komrce, jeeli zachodzi
taka potrzeba. Jest ona bardzo przydatna, gdy nagwek kolumny zawiera dugi tekst i nie chcemy
zmienia szerokoci kolumny ani wielkoci znakw.
Opcja Zmniejszaj, aby dopasowa zmniejsza rozmiar tekstu tak, aby zmieci si w jednej komrce,
nie wykraczajc poza jej krawdzie. Przyznam, e nie mam szczcia do tej opcji otrzymany
efekt jest na og bardzo nieczytelny, z wyjtkiem sytuacji, gdy tekst jest tylko odrobin za dugi.
Jeeli dla komrki zastosowano formatowanie Zawijaj tekst, opcja Zmniejszaj, aby dopasowa
jest niedostpna.

Scalanie komrek arkusza

Kolejn przydatn funkcj jest scalanie dwch komrek arkusza lub ich wikszej liczby. Operacja
ta nie powoduje poczenia zawartoci komrek, lecz czy grupy komrek w jedn. Rysunek 6.7
przedstawia arkusz, na ktrym znajduj si cztery zestawy poczonych komrek. Na przykad
obszar C2:I2 zosta scalony w jedn komrk, tak jak obszar J2:P2. Scalone zostay rwnie
obszary B4:B8 i B9:B13. W ostatnich dwch przypadkach dokonano zmiany kierunku wywietlania tekstu (wicej informacji na ten temat mona znale w punkcie Okrelanie kierunku tekstu,
w dalszej czci rozdziau).
Mona scala dowoln liczb komrek obejmujcych dowolnie wiele ssiednich wierszy i kolumn.
W rzeczywistoci moliwe jest scalenie do postaci jednej komrki wszystkich 17 179 869 184
komrek arkusza, cho trudno mi sobie wyobrazi sytuacj, w ktrej byoby to uzasadnione
no moe oprcz spatania figla koledze lub koleance z pracy.
Obszar przeznaczony do scalenia powinien by pusty, z wyjtkiem komrki znajdujcej si
w jego lewym grnym rogu. Jeli ktra z pozostaych komrek zawiera dane, Excel wywietla
odpowiednie ostrzeenie. Jeeli mimo to uytkownik zdecyduje si na scalenie komrek, wszelkie
informacje w nich zawarte (z wyjtkiem komrki w lewym grnym rogu) zostan usunite. Aby
unikn usunicia danych, naley klikn przycisk Anuluj, znajdujcy si w oknie z ostrzeeniem.

138

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 6.7.
Excel traktuje
komrki scalone
jako jedn komrk

Aby scali komrki, mona uy zakadki Wyrwnanie okna dialogowego Formatowanie komrek,
w ktrym naley zaznaczy odpowiedni opcj, ale atwiej jest klikn przycisk Scal i wyrodkuj,
znajdujcy si na Wstce (oraz na minipasku narzdzi). Po zaznaczeniu komrek i klikniciu
przycisku Scal i wyrodkuj komrki zostan scalone, a zawarto komrki znajdujcej si w lewym
grnym rogu scalonego obszaru zostanie wyrodkowana poziomo. Przycisk Scal i wyrodkuj
dziaa na zasadzie przecznika ponowne kliknicie anuluje scalenie komrek.
Gdy komrki s scalone, za pomoc ustawie znajdujcych si w grupie Narzdzia gwne/Wyrwnanie
wyrwnanie tekstu mona zmieni na inne ni rodkowe.
Kontrolka Narzdzia gwne/Wyrwnanie/Scal i wyrodkuj zawiera list z trzema nastpujcymi,
dodatkowymi poleceniami:
Scal wszystkie jeeli zaznaczony zosta zakres obejmujcy wicej ni jeden wiersz,
to polecenie utworzy kilka komrek scalonych, po jednej dla kadego wiersza z tego
zakresu.
Scal komrki scala zaznaczone komrki bez stosowania atrybutu Wyrodkuj.
Rozdziel komrki rozdziela zaznaczone scalone komrki.

Obracanie tekstu
W niektrych sytuacjach wywietlanie tekstu w komrce pod okrelonym ktem pozwala osign
ciekawy efekt wizualny. W Excelu dostpne s rne kierunki wywietlania tekstu poziomy,
pionowy, a take pod dowolnym ktem w przedziale od 90 do +90 stopni.
Lista Narzdzia gwne/Wyrwnanie/Orientacja zawiera najczciej uywane kty nachylenia
tekstu. W celu skonfigurowania bardziej nietypowych ustawie naley skorzysta z zakadki
Wyrwnanie okna dialogowego Formatowanie komrek. W oknie tym (pokazanym na rysunku 6.5)
trzeba uy kontrolki stopni(e) okrelajcej kt uoenia tekstu albo po prostu ustawi wskazwk na diagramie Orientacja w danym pooeniu. Tekst mona obrci pod dowolnym
ktem w zakresie od 90 do +90 stopni.
Rysunek 6.8 przedstawia przykad tekstu wywietlanego pod ktem 45 stopni.

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

139

Rysunek 6.8.
Obrcenie tekstu
pozwala osign
ciekawe efekty wizualne

Po obrceniu tekst moe by troch znieksztacony, ale na wydruku bdzie wyglda

duo lepiej.

Okrelanie kierunku tekstu

Kierunek wpisywania tekstu bywa rny w rnych jzykach. Co prawda w wikszoci jzykw
krajw zachodnich tekst wpisuje si od lewej strony do prawej, s jednak i takie, w ktrych kierunek wpisywania tekstu jest odwrotny. Opcja Kierunek tekstu umoliwia wybranie odpowiednich dla danego jzyka ustawie. Opcja ta jest dostpna wycznie w zakadce Wyrwnanie
okna dialogowego Formatowanie komrek.
Nie naley myli opcji Kierunek tekstu z ustawieniem Orientacja (omwionym w poprzednim
punkcie). To drugie jest uywane do czsto i suy do uzyskiwania efektw stylistycznych;
opcja Kierunek tekstu jest wykorzystywana tylko w szczeglnych sytuacjach.
Zmiana ustawienia Kierunek tekstu nie przyniesie adnego efektu, jeeli w systemie nie jest
zainstalowana obsuga odpowiednich jzykw. Jeeli na przykad chcemy pisa od prawej
strony do lewej w jzyku japoskim, trzeba najpierw doda do pakietu Office obsug jzyka
japoskiego. Zainstalowane jzyki mona zweryfikowa w zakadce Jzyk okna dialogowego
Opcje programu Excel.

Kolory i cieniowanie
Excel zawiera narzdzia umoliwiajce tworzenie bardzo kolorowych arkuszy. Mona zmienia
kolor tekstu, a take wypenia kolorem to poszczeglnych komrek.
Wersje Excela wczeniejsze ni 2007 pozwalay na zastosowanie w skoroszycie nie wicej
ni 56 kolorw. Kolejne edycje programu umoliwiaj zastosowanie niemal nieograniczonej
palety barw.

Kolor tekstu w komrkach okrela si przy uyciu kontrolki Narzdzia gwne/Czcionka/Kolor

czcionki. Kolor ta komrki kontroluje si za pomoc kontrolki Narzdzia gwne/Czcionka/Kolor
wypenienia. Obie kontrolki s te dostpne na minipasku narzdzi, ktry pojawia si po klikniciu komrki lub zakresu prawym przyciskiem myszy.
Aby ukry zawarto komrek, mona zastosowa dla nich ten sam kolor tekstu i wypenienia.
Trzeba jednak pamita o dwch kwestiach. Po pierwsze, tak zamaskowane dane bd wci
widoczne w Pasku formuy po zaznaczeniu wybranych komrek, a po drugie, niektre drukarki
mog zignorowa to ustawienie i wydrukowa ich zawarto.

140

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Zastosowanie kolorw w przypadku stylw tabeli

W rozdziale 5. omwiono przydatne funkcje Excela zwizane z tabelami. Jedna z zalet uycia tabel polega na atwoci zmieniania ich szaty graficznej za pomoc stylw. Wygld tabeli mona zmieni jednym
klikniciem.
Najwaniejsze s jednak zalenoci pomidzy stylami tabeli a istniejcym formatowaniem. Prosta zasada jest taka, e uycie stylu tabeli nie powoduje nadpisania istniejcego formatowania. Przypumy,
e mamy zakres danych, ktrego komrki maj to w kolorze tym. Po skonwertowaniu tego zakresu na
tabel (za pomoc pozycji Wstawianie/Tabele/Tabela) domylny styl tabeli (z naprzemienn zmian
kolorw wierszy) nie bdzie widoczny tabela zachowa wczeniej zdefiniowane te to.
Aby uwidoczni styl w przypadku takiej tabeli, trzeba usun rcznie okrelone kolory ta komrek.
W tym celu po zaznaczeniu tabeli naley wybra polecenie Narzdzia gwne/Czcionka/Kolor wypenienia/Brak wypenienia.
Dowolne rczne zdefiniowanie formatowania tabeli zastpi to wynikajce z uytego stylu. Na przykad
uywajc innego koloru wypenienia, mona wyrni okrelon komrk.

Pomimo dostpu do nieograniczonej palety barw dobrze jest ograniczy si do dziesiciu barw
motywu (oraz odmian jasnej i ciemnej kadego z motyww) dostpnych w kontrolkach i galeriach sucych do wybierania kolorw. Innymi sowy, naley unika stosowania opcji Wicej
kolorw, ktra umoliwia wybranie dowolnego odcienia. Z jakiego powodu? Przede wszystkim
dlatego, e te dziesi kolorw wybrano, poniewa dobrze do siebie pasuj (a przynajmniej kto
uzna, e tak jest). Kolejny powd jest zwizany z motywami dokumentw. Po wybraniu innego
motywu dla skoroszytu te kolory, ktre nie wchodz w jego skad, nie zostan zmienione. W niektrych sytuacjach rezultat pod wzgldem estetycznym moe by gorszy ni zadowalajcy.
Wicej informacji na temat motyww mona znale w dalszej czci rozdziau, zatytuowanej
Motywy dokumentu.

Obramowanie i krawdzie
Obramowania i krawdzie to kolejny sposb na poprawienie wygldu arkusza. Obramowanie
jest z reguy wykorzystywane do optycznego zgrupowania wikszej liczby komrek albo do odgraniczenia wierszy i kolumn. Excel oferuje 13 predefiniowanych stylw obramowania, ktre
mona wybiera z listy Narzdzia gwne/Czcionka/Obramowania, pokazanej na rysunku 6.9.
Za pomoc tej listy mona okreli styl obramowania dla kadej krawdzi zaznaczonej komrki
lub ich obszaru.
Zamiast wybiera predefiniowany styl obramowania, mona zdecydowa si na narysowanie
ramek samemu. W tym celu naley uy polecenia Rysuj obramowanie lub Rysuj siatk obramowa z listy Narzdzia gwne/Czcionka/Obramowania. Wybranie jednego z tych polece
umoliwia narysowanie obramowania przy uyciu myszy. Za pomoc polecenia Kolor linii lub
Styl linii mona zmieni kolor lub styl obramowania. Po utworzeniu obramowania naley nacisn klawisz Esc, aby wyczy tryb rysowania ramek.
Kolejna metoda tworzenia obramowa polega na zastosowaniu zakadki Obramowanie okna
dialogowego Formatowanie komrek, pokazanej na rysunku 6.10. Okno to mona wywietli na
przykad przez wybranie polecenia Wicej obramowa z listy Obramowania.
Najpierw naley zaznaczy komrk lub obszar komrek, do ktrego chcemy doda obramowanie.
Nastpnie naley otworzy okno Formatowanie komrek, klikn zakadk Obramowanie i wybra
styl linii. Na koniec naley okreli pooenie obramowania dla wybranego stylu przez kliknicie
jednego z przyciskw znajdujcych si we wspomnianym oknie (przyciski te dziaaj na zasadzie
przecznikw).

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

141

Rysunek 6.9.
Za pomoc listy
Obramowania mona
utworzy obramowanie
wok komrek arkusza

Rysunek 6.10.
Za pomoc karty
Obramowanie okna
dialogowego
Formatowanie komrek
mona w wikszym
stopniu kontrolowa
obramowanie

Warto zwrci uwag na to, e w zakadce Obramowanie znajduj si trzy predefiniowane

ustawienia, ktre mog zaoszczdzi troch pracy. Aby usun wszystkie ramki z zaznaczonego
obszaru, naley klikn przycisk Brak. Aby doda obramowanie dookoa zaznaczonego obszaru,
naley klikn przycisk Kontur. Aby utworzy ramki wewntrz zaznaczonego obszaru, naley
klikn przycisk Wewntrz.
W omawianym oknie jest wywietlany podgld projektowanego obramowania (podgld na ywo
w arkuszu nie jest dostpny). Za pomoc dostpnych ustawie mona okreli rne style obramowania dla poszczeglnych krawdzi, a take wybra dla nich kolor. Opanowanie obsugi tego
okna dialogowego wymaga pewnego przyzwyczajenia, ale wprawy nabiera si do szybko.

142

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

W celu uzyskania efektu przekrelenia komrki mona umieci w niej dwie linie ukone.
W arkuszach, w ktrych zastosowano obramowania, warto ukry linie siatki dziki temu dodane
ramki bd lepiej widoczne. W tym celu naley wyczy opcj Widok/Pokazywanie/Linie siatki.

Dodawanie grafiki w tle arkusza

Excel umoliwia korzystanie z plikw graficznych do tworzenia ta skoroszytu. Przypomina to
umieszczanie tapety na pulpicie Windows lub dodawanie ta do strony internetowej.
Aby doda to do arkusza, naley wybra polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/To. Na ekranie
pojawi si wtedy okno dialogowe zawierajce list plikw graficznych (obsugiwane s wszystkie
powszechnie uywane formaty plikw graficznych, z tym e animowane obrazy GIF s traktowane jako statyczne, pojedyncze obrazki). Po wybraniu pliku naley klikn przycisk Wstaw.
Excel powieli wybrany obraz tak, by zajmowa cay arkusz. Niektre obrazy takie jak pokazany
na rysunku 6.11 s specjalnie przystosowane do powielania. Tego typu elementy graficzne
czsto s stosowane w roli ta stron internetowych, gdy umoliwiaj utworzenie bezszwowego,
dowolnie duego obrazu.

Rysunek 6.11. Niemal kady plik graficzny moe posuy jako to arkusza
Przykadowy skoroszyt, o nazwie grafika w tle.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Po zastosowaniu ta dobrze jest ukry linie siatki arkusza, ktre w przeciwnym razie s nakadane
na wybrany obraz. Niektre ta mog pogorszy czytelno arkusza, dlatego lepiej zmieni to
na jednolite wszdzie tam, gdzie komrki zawieraj dane.
Warto wiedzie, e uycie obrazu w roli ta zwiksza objto skoroszytu, gdy wybrany obraz
jest doczany do pliku.
To graficzne mona oglda tylko na ekranie monitora nie jest ono bowiem uwzgldniane
na wydruku.

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

143

Malowanie formatw
Jedn z najszybszych metod na skopiowanie formatu komrki lub obszaru komrek jest uycie przycisku
Malarz formatw (to ten z symbolem pdzla), znajdujcego si w grupie Narzdzia gwne/Schowek.
1. Najpierw naley zaznaczy komrk lub obszar zawierajcy atrybuty przeznaczone
do skopiowania.
2. Nastpnie klikn przycisk Malarz formatw. Kursor myszy przybierze ksztat pdzla.
3. Zaznaczy komrki, dla ktrych chcemy zastosowa formatowanie.
4. Po zwolnieniu przycisku myszy Excel zastosuje w zamalowanych komrkach takie same
ustawienia formatowania jak w obszarze rdowym.
Dwukrotne kliknicie przycisku Malarz formatw umoliwia zastosowanie tego samego formatu do wielu
obszarw arkusza. Excel zmodyfikuje kad zaznaczon komrk lub obszar komrek zgodnie ze skopiowanym formatem. Aby wyczy tryb malowania, naley ponownie klikn przycisk Malarz formatw
lub nacisn klawisz Esc.

Nadawanie nazw stylom

w celu uproszczenia formatowania
Jednym z najbardziej niedocenianych udogodnie Excela jest moliwo definiowania wasnych
stylw. Wasne style uatwiaj zastosowanie okrelonego zestawu opcji formatowania do wybranej komrki lub wikszej liczby komrek. Uywanie nazwanych stylw zaoszczdza sporo
czasu, a ponadto gwarantuje, e rne czci arkusza, zawierajce podobne elementy, bd wyglday tak samo.
W kadym stylu mona okreli sze atrybutw:
format liczb;
czcionk (typ, rozmiar i kolor);
wyrwnanie (pionowe i poziome);
obramowanie;
desenie;
ochron (blokady i ukrycia).
Korzyci pynce ze stosowania nazwanych stylw s widoczne szczeglnie podczas zmiany
jednego z atrybutw danego stylu. Kada modyfikacja obejmuje automatycznie wszystkie komrki, do ktrych zastosowano okrelony styl. Przypumy, e zastosowalimy pewien styl
w kilkunastu komrkach porozrzucanych po caym arkuszu, ale nagle uznajemy, e tekst w tych
komrkach powinien mie rozmiar 14, a nie 12 punktw. W takim przypadku nie trzeba modyfikowa kadej komrki. Wystarczy, e dokona si odpowiedniej edycji stylu. Wszystkie komrki,
do ktrych zastosowano ten styl, zostan automatycznie zmienione.

Stosowanie stylw
Excel jest wyposaony w spory zestaw predefiniowanych stylw, ktre wspdziaaj z motywami dokumentu. Rysunek 6.12 przedstawia galeri stylw wywietlan po klikniciu ikony
Narzdzia gwne/Style/Style komrki. Warto zauway, e mamy tutaj do czynienia z podgldem na ywo po wskazaniu kursorem myszy jednego z dostpnych stylw wybrana komrka
lub zakres s tymczasowo modyfikowane zgodnie z ustawieniami tego stylu. Kliknicie danego
stylu powoduje zastosowanie go do zaznaczonego obszaru arkusza.

144

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 6.12.
Galeria prbek
gotowych stylw
komrek w Excelu

Jeeli okno Excela jest wystarczajco szerokie, na Wstce nie wida ikony Style komrki,
lecz cztery prbki gotowych stylw (lub wicej). Kliknicie strzaki z prawej strony takiej
prbki spowoduje wywietlenie wszystkich zdefiniowanych stylw.
Domylnie wygld wszystkich komrek bazuje na stylu Normalny. Jeeli styl Normalny zostanie
zmodyfikowany, to zmiana ta zostanie odzwierciedlona we wszystkich komrkach, ktrym nie
przypisano innego stylu.

Po zdefiniowaniu stylu dla komrki mona j dodatkowo sformatowa, korzystajc z dowolnej

metody omwionej w niniejszym rozdziale. Bezporednie zmiany formatowania komrki nie
maj wpywu na inne komrki uywajce identycznego stylu.
Stylami mona w do duym stopniu zarzdza. Moliwe s nastpujce operacje:
modyfikowanie istniejcego stylu,
tworzenie nowego stylu,
doczanie do aktywnego skoroszytu stylw z innego skoroszytu.
Te operacje zostay opisane w dalszej czci rozdziau.

Modyfikowanie istniejcego stylu

Aby zmodyfikowa istniejcy styl, naley klikn ikon Narzdzia gwne/Style/Style komrki.
Nastpnie prawym przyciskiem myszy naley klikn styl przeznaczony do edycji i z menu podrcznego wybra polecenie Modyfikuj. Excel wywietli okno dialogowe Styl, pokazane na rysunku 6.13. W zilustrowanym tutaj przykadzie okno Styl zawiera ustawienia dla stylu Normalny
motywu Pakiet Office, bdcego domylnym stylem dla wszystkich komrek. Definicje stylw
zmieniaj si zalenie od tego, jaki jest aktywny motyw dokumentu.
Oto krtki przykad pokazujcy, jak zastosowa style w celu zmiany domylnego kroju pisma
w skoroszycie:
1. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Style/Style komrki. Excel wywietli list stylw
aktywnego skoroszytu.
2. Prawym przyciskiem myszy klikn styl o nazwie Normalny i wybra polecenie
Modyfikuj. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Styl (pokazane na rysunku 6.13)
z aktualnymi ustawieniami stylu Normalny.

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

145

Rysunek 6.13.
Przy uyciu
okna dialogowego Styl
mona zmodyfikowa
zdefiniowane style

3. Klikn przycisk Format. Na ekranie wywietli si okno dialogowe Formatowanie

komrek.
4. Klikn kart Czcionka, a nastpnie okreli nowy, domylny krj pisma i rozmiar.
5. Klikn przycisk OK, aby powrci do okna Styl. W sekcji Czcionka okna Styl pojawi si
wybrany krj pisma.
6. Ponownie klikn przycisk OK, aby zamkn okno Styl.
Nowy font zostanie uwzgldniony we wszystkich komrkach sformatowanych stylem Normalny.
W analogiczny sposb mona zmieni kady atrybut formatowania dla dowolnego stylu.

Tworzenie nowych stylw

Nie trzeba korzysta wycznie z wbudowanych stylw Excela mona rwnie utworzy
wasne. Zdefiniowanie wasnych stylw umoliwia szybkie stosowanie najczciej uywanych
opcji formatowania, a take gwarantuje, e podobne elementy arkusza bd wyglday tak samo.
Aby utworzy nowy styl, naley wykona nastpujce kroki:
1. Zaznaczy komrk i zastosowa do niej wszystkie opcje formatowania, ktre maj
by zawarte w nowym stylu. Mona uywa dowolnych opcji formatowania, dostpnych
w oknie dialogowym Formatowanie komrek (pokazanym na rysunkach 6.3 i 6.5).
2. Po odpowiednim sformatowaniu komrki klikn ikon Narzdzia gwne/Style/Style
komrki, a nastpnie wybra polecenie Nowy styl komrki. Excel wywietli okno
dialogowe Styl (rysunek 6.13) z proponowan nazw stylu. Warto zauway, e Excel
wywietla informacj wg przykadu, aby wskaza, e styl bazuje na aktualnej komrce.
3. Wpisa nazw nowego stylu w polu Nazwa stylu. Pola wyboru poniej odpowiadaj
poszczeglnym ustawieniom biecej komrki. Domylnie wszystkie opcje formatowania
s zaznaczone.
4. Anulowa zaznaczenie tych opcji, ktre nie maj by wczone do tworzonego stylu
(opcjonalnie).
5. Klikn przycisk OK, aby utworzy styl i zamkn okno dialogowe.
Po wykonaniu powyszych krokw nowy niestandardowy styl bdzie dostpny w galerii wywietlanej po klikniciu ikony Narzdzia gwne/Style/Style komrki. Niestandardowe style s
dostpne wycznie w skoroszytach, w ktrych je zdefiniowano. O tym, jak kopiowa niestandardowe style pomidzy arkuszami, napisaem w kolejnej czci rozdziau.

146

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Opcja Ochrona, znajdujca si w oknie dialogowym Styl, dotyczy moliwoci modyfikowania przez
innych uytkownikw komrek sformatowanych w danym stylu. Opcja ta dziaa tylko wtedy, gdy
wczona jest ochrona arkusza suy do tego polecenie Recenzja/Zmiany/Chro arkusz.

Dodawanie stylw z innych arkuszy

Niestandardowe style s przechowywane w skoroszycie, w ktrym zostay utworzone. Jeeli
chcemy korzysta z takich samych stylw w rnych skoroszytach, nie trzeba ich za kadym
razem na nowo definiowa. Mona skorzysta z moliwoci skopiowania stylw ze skoroszytu,
w ktrym zostay one zdefiniowane.
Aby skopiowa okrelony styl, naley otworzy skoroszyt, ktry go zawiera, oraz skoroszyt,
do ktrego ma on zosta skopiowany. W tym drugim naley klikn ikon Narzdzia gwne/
Style/Style komrki i wybra polecenie Scal style. Pojawi si okno dialogowe Scalanie stylw,
zawierajce list wszystkich otwartych skoroszytw. W oknie tym naley zaznaczy skoroszyt,
ktry zawiera potrzebny styl, i klikn przycisk OK. Excel skopiuje wszystkie zaznaczone style
do aktywnego skoroszytu.

Zapisywanie stylw w szablonach

Podczas uruchamiania Excel wczytuje pewne ustawienia domylne, w tym opcje decydujce
o stylu arkusza. Uytkownicy, ktrzy powicaj duo czasu na modyfikowanie domylnego
wygldu pewnych elementw arkusza, powinni zapozna si z szablonami stylw.
Oto przykad. Przypumy, e uytkownik nie chce, aby w arkuszach byy widoczne linie siatki,
a ponadto zaley mu na tym, aby opcja Zawijaj tekst bya zawsze domylnie wczona. W takich
przypadkach w sukurs przychodz szablony.
Sztuczka polega na tym, aby najpierw utworzy skoroszyt, w ktrym na nowo zdefiniuje si styl
Normalny, zgodnie z wasnym uznaniem. Ten skoroszyt naley nastpnie zapisa jako szablon
(z rozszerzeniem .xltx). Przygotowanego w ten sposb szablonu mona uy do tworzenia nowych
skoroszytw.
Wicej informacji o szablonach zawiera rozdzia 8.

Motywy dokumentu
Aby uatwi uytkownikom tworzenie profesjonalnie wygldajcych dokumentw, projektanci
pakietu Office zaimplementowali w nim specjaln funkcj w postaci moliwoci wybierania motywu
dokumentu. Stosowanie motywu jest prost (i niemal niezawodn) metod definiowania kolorw,
krojw pisma i rnych efektw graficznych. Najlepsze jest to, e cakowita zmiana wygldu dokumentu nie stanowi adnego problemu. Wystarczy kilka klikni, aby zastosowa inny motyw
i zmodyfikowa wygld skoroszytu.
Co wane, motywy s obecne w innych aplikacjach pakietu Office. Dziki temu firma moe z atwoci opracowa spjn, standardow szat graficzn dla wszystkich swoich dokumentw.
Motywy nie zastpuj rcznie skonfigurowanego formatowania. Zamy, e dla pewnego
zakresu komrek zastosowano styl o nazwie Akcent 1, a nastpnie zmieniono kolor tekstu
w kilku komrkach w tym zakresie. Po zmianie motywu tak zmodyfikowane napisy nie zostan
zastpione fontami z nowego motywu. Jaki z tego wniosek? Jeeli planuje si skorzysta
z motywu, naley pozosta przy domylnych ustawieniach formatowania.

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

147

Rysunek 6.14 przedstawia arkusz zawierajcy diagram SmartArt, tabel, wykres, zakres
komrek sformatowany za pomoc stylu Nagwek 1 oraz kolejny zakres, w ktrym zastosowano styl Tekst objanienia. Wszystkie te elementy uywaj domylnego motywu o nazwie
Motyw pakietu Office.
Rysunek 6.14.
Elementy arkusza
bazujce na motywie
domylnym

Rysunek 6.15 prezentuje identyczny arkusz po zastosowaniu innego motywu, ktry spowodowa
zmian krojw pisma, kolorw (co moe nie by widoczne na rysunku) oraz efektw graficznych
dla diagramu SmartArt.
Rysunek 6.15.
Arkusz po wybraniu
innego motywu

Przykadowy skoroszyt pokazany na rysunkach 6.14 oraz 6.15, umoliwiajcy eksperymentowanie

na motywach graficznych, nosi nazw przyklady kompozycji.xlsx i mona go pobra z serwera
FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

148

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Uycie motywu
Rysunek 6.16 przedstawia motywy dostpne po klikniciu ikony Ukad strony/Motywy/Motywy.
Galeria motyww jest wyposaona w funkcj podgldu na ywo. Po wskazaniu kursorem myszy
dowolnego motywu jest on automatycznie uwzgldniany w arkuszu. Po znalezieniu odpowiedniego motywu naley go klikn, aby zosta zastosowany do wszystkich arkuszy skoroszytu.
Rysunek 6.16.
Wbudowane
motywy Excela

Motyw dotyczy caego skoroszytu. Nie jest moliwe uycie dla rnych arkuszy skoroszytu
odmiennych motyww.

Po wybraniu konkretnego motywu zostanie on odzwierciedlony w galeriach stylw dla rnych

elementw arkusza. Na przykad dostpne style wykresu bd si rni w zalenoci od tego,
ktry motyw bdzie aktywny.
Poniewa motywy wykorzystuj rne fonty i rozmiary tekstu, zmiana motywu moe mie wpyw
na wygld arkusza. Na przykad po zastosowaniu nowego motywu arkusz mieszczcy si na jednej
stronie moe zosta czciowo przeniesiony na kolejn. W zwizku z tym po zdefiniowaniu
nowego motywu moe by konieczne dokonanie pewnych modyfikacji.

Dostosowywanie motywu
W grupie Ukad strony/Motywy znajduj si trzy inne kontrolki Kolory motywu, Czcionki
motywu i Efekty motywu. Za ich pomoc mona podda edycji tylko jeden z trzech skadnikw
motywu. Uytkownikom, ktrym spodoba si na przykad motyw Pakiet Office, ale ktrzy woleliby uy w nim innego kroju pisma, mog wczy wspomniany motyw, a potem wybra zestaw
fontw za pomoc kontrolki Ukad strony/Motywy/Czcionki motywu.
W kadym motywie uyte s dwa fonty (jeden dla nagwkw, drugi dla treci). W niektrych
przypadkach fonty te s identyczne. Jeeli aden z fontw motywu nie jest odpowiedni, za pomoc polecenia Ukad strony/Motywy/Czcionki/Dostosuj czcionki naley wybra dwa potrzebne
fonty (rysunek 6.17).

Rozdzia 6. Formatowanie arkusza

149

Rysunek 6.17.
Przy uyciu tego
okna dialogowego
mona zdefiniowa
dwa fonty
uyte w motywie

Na licie Narzdzia gwne/Czcionka/Czcionka dwa fonty bazowe aktualnego motywu

s wymienione na pocztku.

W celu wybrania innego zestawu kolorw naley posuy si kontrolk Ukad strony/Motywy/
Kolory motywu. Uytkownicy, ktrzy czuj si na siach, aby opracowa niestandardow palet
barw, mog to zrobi za pomoc polecenia Ukad strony/Motywy/Kolory motywu/Dostosuj kolory.
Po wybraniu tego polecenia pojawia si okno dialogowe Tworzenie nowych kolorw motywu,
pokazane na rysunku 6.18. Kady motyw skada si z 12 kolorw. Cztery kolory s przeznaczone
dla tekstu i ta, sze na potrzeby wyrniania, natomiast dwa dla hiperczy. Kada zmiana kolorw w omawianym oknie jest na bieco odzwierciedlana na podgldzie, opatrzonym etykiet
Przykad.
Rysunek 6.18.
Kreatywni uytkownicy
mog si pokusi
o zdefiniowanie
niestandardowej
palety barw motywu

Efekty motywu wpywaj na wygld elementw graficznych, takich jak diagramy SmartArt,
ksztaty i wykresy. W ramach dowolnego motywu mona wybra inny rodzaj efektw,
ale nie da si skonfigurowa ich ustawie.

Po zmodyfikowaniu ustawie fontw albo kolorystyki mona zapisa motyw poleceniem Ukad
strony/Motywy/Zapisz biecy motyw. Zmodyfikowane motywy pojawi si na licie motyww
w kategorii Niestandardowy. Zapisane motywy mona wykorzysta w innych aplikacjach pakietu
Office, takich jak Word i PowerPoint.

150

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rozdzia 7.

Pliki Excela
W tym rozdziale:
Tworzenie nowego skoroszytu
Otwieranie istniejcego skoroszytu
Zapisywanie i zamykanie skoroszytu
Udostpnianie skoroszytw osobom uywajcym starszej wersji Excela
Ten rozdzia jest powicony operacjom wykonywanym na plikach skoroszytw otwieraniu,
zapisywaniu, zamykaniu itp. Zawiera on informacje dotyczce obsugi plikw przez Excel oraz
omwienie typw tych plikw. Wikszo omwionych w tym rozdziale operacji na plikach dokonuje si w tzw. widoku Backstage specjalnym ekranie, wywietlanym po klikniciu przycisku
Plik, ulokowanym ponad Wstk.

Tworzenie nowego skoroszytu

Po uruchomieniu programu Excel 2013 wywietlany jest ekran startowy, na ktrym s wymienione ostatnio uywane pliki oraz szablony, ktrych mona uy do utworzenia nowego skoroszytu. Jeden z szablonw nosi nazw Pusty skoroszyt i jak sama nazwa wskazuje, powoduje
utworzenie pustego skoroszytu.
Nowa funkcja. Ekran startowy to jedna z nowoci w Excelu 2013. Ci uytkownicy, ktrzy wol
rozpoczyna prac od pustego, nowego arkusza, z pominiciem ekranu startowego, mog wyda
polecenie Plik/Opcje i w zakadce Oglne okna dialogowego Opcje programu Excel wyczy
opcj Poka ekran startowy podczas uruchamiania tej aplikacji.
Pusty skoroszyt, utworzony po uruchomieniu Excela, nosi nazw Zeszyt1. Ten skoroszyt istnieje
tylko w pamici komputera i nie jest automatycznie zapisywany na dysku. Nowy skoroszyt zawiera domylnie jeden arkusz o nazwie Arkusz1. Pusty skoroszyt przydaje si przy zaczynaniu
pracy od zera.
W trakcie pracy z Excelem w dowolnym momencie mona utworzy nowy (pusty) skoroszyt.
Istniej dwie metody tworzenia nowego skoroszytu:
Wybranie polecenia Plik/Nowy, ktre powoduje otwarcie ekranu umoliwiajcego
utworzenie pustego skoroszytu lub skoroszytu bazujcego na szablonie. W celu
utworzenia nowego pustego skoroszytu naley klikn ikon Pusty skoroszyt.
Uycie skrtu Ctrl+N. Metoda ta jest najszybszym sposobem utworzenia nowego
skoroszytu z pominiciem wyboru szablonu.
W rozdziale 8. mona znale wicej informacji na temat uywania i tworzenia szablonw.

152

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Otwieranie istniejcych skoroszytw

Skoroszyty zapisane na twardym dysku komputera mona otworzy na kilka sposobw:
Kliknicie przycisku Plik/Otwrz/Ostatnio uywane skoroszyty i wybranie z listy Ostatnio
uywane skoroszyty danego pliku. Na licie znajduj si wycznie niedawno uywane
pliki. W zakadce Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel mona
okreli liczb plikw (maksymalnie 50), ktre bd widoczne na tej licie.
Kliknicie przycisku Plik/Otwrz/Komputer. Po prawej stronie ekranu pojawi si wtedy lista
folderw. Kliknicie konkretnego folderu lub przycisku Przegldaj spowoduje wywietlenie
okna dialogowego Otwrz, w ktrym mona wybra plik przeznaczony do otwarcia.
Zlokalizowanie pliku skoroszytu Excela za pomoc Eksploratora systemu Windows.
Wystarczy dwukrotnie klikn nazw pliku lub ikon, aby otworzy wybrany skoroszyt
w Excelu. Jeli Excel nie jest uruchomiony, system Windows automatycznie zaaduje go,
a nastpnie otworzy plik skoroszytu.
Wydanie polecenia Plik/Otwrz i przejrzenie lokalizacji online. Zawarto tej listy moe ulega
zmianie; moe ona zawiera na przykad foldery w ramach usug SkyDrive, SharePoint itp.
Gdy klikniemy przycisk Plik/Otwrz/Ostatnio uywane skoroszyty i wskaemy kursorem myszy
dowolny z niedawno uywanych plikw, po prawej stronie nazwy tego pliku bdzie widoczna
niewielka pinezka. Po klikniciu ikony pinezki plik zostanie przytwierdzony do listy i od tej
pory bdzie wywietlany na jej pocztku. Dziki temu praktycznemu rozwizaniu wane
skoroszyty zawsze pojawi si na licie ostatnio otwartych plikw, nawet jeli w ostatnim
czasie z nich nie korzystano.
Ponadto skoroszyt znajdujcy si na licie mona klikn prawym przyciskiem myszy i wybra
polecenie Usu z listy. Mona rwnie cakowicie wyczyci list poleceniem Wyczy nieprzypite
skoroszyty.

Aby otworzy skoroszyt za pomoc okna dialogowego Otwieranie, naley uy drzewa folderw widocznego z lewej strony i wskaza na nim folder, ktry zawiera poszukiwany skoroszyt.
Nastpnie na licie znajdujcej si w oknie po prawej stronie naley wybra konkretny skoroszyt. Po zlokalizowaniu i wybraniu pliku wystarczy ju tylko klikn przycisk Otwrz, a plik
zostanie otwarty. Mona rwnie dwukrotnie klikn nazw pliku.
Przycisk Otwrz jest wyposaony w rozwijan list, wywietlan po klikniciu niewielkiej strzaki
w d, znajdujcej si po jego prawej stronie. Powoduje to wywietlenie nastpujcych opcji:
Otwrz otwiera plik.
Otwrz tylko do odczytu otwiera wybrany plik w trybie tylko do odczytu.
Zmiany dokonane w takim dokumencie nie mog by zapisane pod tak sam nazw pliku.
Otwrz jako kopi otwiera kopi zaznaczonego pliku. Jeeli na przykad plik ma
nazw budet.xlsx, otwarty w ten sposb skoroszyt bdzie mia nazw kopia (1) budet.xlsx.
Otwrz w przegldarce otwiera plik w domylnej przegldarce internetowej.
Jeli pliku nie mona otworzy w przegldarce, ta opcja bdzie wyczona.
Otwrz w widoku chronionym otwiera wybrany plik w specjalnym trybie, w ktrym
nie ma moliwoci edycji. W widoku chronionym wikszo polece dostpnych
na Wstce jest wyczona. Wicej informacji o nowej funkcji Excela, jak jest widok
chroniony, mona znale w ramce Widok chroniony.
Otwrz i napraw umoliwia podjcie prby otwarcia uszkodzonego pliku
i odtworzenia zawartych w nim danych.
Poka poprzednie wersje wywietla list poprzednich wersji skoroszytu, jeli takie istniej.
Aby otworzy kilka skoroszytw w oknie dialogowym Otwieranie, naley przytrzyma klawisz
Ctrl i zaznaczy wybrane skoroszyty, ktre zostan otwarte po klikniciu przycisku Otwrz.

Rozdzia 7. Pliki Excela

153

Kliknicie prawym przyciskiem myszy nazwy pliku znajdujcego si w oknie dialogowym

Otwieranie powoduje wywietlenie menu podrcznego, zawierajcego wiele dodatkowych polece
systemu Windows. Za jego pomoc mona skopiowa lub usun plik, zmieni jego waciwoci itd.

Filtrowanie nazw plikw

U dou okna dialogowego Otwieranie znajduje si przycisk z list rozwijan. Na przycisku tym
standardowo widnieje napis Wszystkie pliki programu Excel. W oknie Otwieranie wywietlane
s tylko te pliki, ktrych rozszerzenia pasuj do opcji wybranej ze wspomnianej listy. Innymi
sowy, domylnie w oknie wida tylko standardowe pliki Excela.
Aby otworzy plik innego typu, naley rozwin omawian list za pomoc przycisku ze strzak
i wybra potrzebny format dokumentu. Spowoduje to zmian aktywnego filtru, a w oknie dialogowym pojawi si tylko pliki wybranego typu.
Filtr da si te zdefiniowa bezporednio w polu Nazwa pliku. Na przykad wpisanie w nim wyraenia *.xlsx spowoduje pokazanie wycznie plikw majcych rozszerzenie .xlsx (po zdefiniowaniu filtru naley nacisn klawisz Enter).
Widok chroniony
Jedn z nowych funkcji Excela 2010 by Widok chroniony. Cho na pierwszy rzut oka moe si wydawa,
e Excel zniechca w ten sposb uytkownika do otwierania jego wasnych plikw, to tak naprawd
nowa funkcja ma za zadanie chroni uytkownika przed zoliwymi programami. Zoliwe programy to
takie, ktrych celem jest uszkodzenie systemu operacyjnego lub przejcie nad nim kontroli. Hakerzy
znaj wiele moliwoci manipulowania plikami Excela w sposb, ktry pozwala na wykonanie zoliwego
kodu. Widok chroniony zasadniczo zapobiega tego typu atakom plik nieznanego pochodzenia jest
otwierany w chronionym rodowisku (tzw. sandbox).
Po otwarciu w Excelu skoroszytu pobranego z internetu nad paskiem formu wywietlony zostanie kolorowy komunikat. Ponadto na pasku tytuu Excela pojawi si informacja [Widok chroniony]. Po wydaniu
polecenia Plik/Informacje mona sprawdzi, dlaczego Excel otworzy plik w trybie chronionym.
Jeeli ma si pewno, e plik nie stwarza adnego zagroenia, mona klikn przycisk Wcz edytowanie.
Jeli edytowanie nie zostanie wczone, uytkownik bdzie mg przeglda zawarto skoroszytu, lecz nie
bdzie mg wprowadza w nim adnych zmian.
Jeli skoroszyt zawiera makra, po wczeniu edytowania wywietlony zostanie kolejny komunikat: Ostrzeenie
bezpieczestwa. Obsuga makr zostaa wyczona. Jeeli wiadomo, e makra nie stworz adnego zagroenia dla komputera, mona klikn przycisk Wcz zawarto.
Widok chroniony jest wczany dla nastpujcych obiektw:
Pliki pobrane z internetu.
Zaczniki otwierane w programie Outlook.
Pliki otwierane w lokalizacjach potencjalnie niebezpiecznych, na przykad w folderze
Temporary Internet Files.
Pliki zablokowane na podstawie Polityki blokowania plikw (funkcji, za ktrej pomoc
administratorzy systemu Windows definiuj typy potencjalnie niebezpiecznych plikw).
Pliki podpisane cyfrowo, ktrych podpis ju wygas.
W niektrych sytuacjach uytkownikowi nie zaley na pracy z dokumentem, a jedynie na jego wydrukowaniu.
W takim przypadku wystarczy wybra polecenie Plik/Drukuj, a nastpnie klikn przycisk Wcz drukowanie.
Istnieje moliwo skopiowania wybranego obszaru komrek arkusza otwartego w trybie chronionym.
Tak skopiowane komrki mona wklei do dowolnego innego arkusza.
Uytkownik moe do pewnego stopnia wpywa na sposb dziaania widoku chronionego. Aby zmieni
jego ustawienia, naley wybra polecenie Plik/Opcje i otworzy zakadk Centrum zaufania. Nastpnie
trzeba klikn przycisk Ustawienia Centrum zaufania i w oknie dialogowym, ktre si wwczas pojawi,
wybra zakadk Widok chroniony.

154

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Automatyczne otwieranie skoroszytu

Wielu uytkownikw pracuje codziennie z tym samym skoroszytem. Tacy uytkownicy zapewne uciesz
si na wie, e przy uruchamianiu Excela moe zosta automatycznie otwarty okrelony skoroszyt.
Stanie si tak z kadym skoroszytem znajdujcym si w folderze o nazwie XLStart.
Lokalizacja folderu XLStart zaley od wersji uywanego systemu Windows. Aby ustali lokalizacj folderu
XLStart w uywanym systemie operacyjnym, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Wybra polecenie Plik/Opcje i otworzy zakadk Centrum zaufania.
2. Klikn przycisk Ustawienia Centrum zaufania. Na ekranie pojawi si wwczas okno
dialogowe Centrum zaufania.
3. W oknie dialogowym Centrum zaufania naley wybra zakadk Zaufane lokalizacje.
W rezultacie na ekranie wywietlona zostanie lista zaufanych lokalizacji.
4. Odszuka ciek dostpu do lokalizacji oznaczonej jako Folder startowy uytkownika.
cieka moe posta podobn do nastpujcej:
C:\Users\<nazwa uytkownika>\Dane aplikacji\Roaming\Microsoft\Excel\XLSTART
Folder XLStart moe rwnie znajdowa si w nastpujcym miejscu:
C:\Program Files\Microsoft Office\Office15\XLstart
Wszystkie pliki skoroszytw (z wyjtkiem szablonw), ktre s przechowywane w folderze XLStart, otwieraj si automatycznie przy uruchomieniu Excela. Jeeli w folderze tym znajduje si jeden lub kilka plikw,
Excel nie bdzie otwiera pustego skoroszytu na pocztku pracy.
Mona rwnie okreli inny folder do automatycznego otwierania plikw. W tym celu naley wybra
polecenie Plik/Opcje, wywietli zakadk Zaawansowane i odszuka sekcj Oglne. Nastpnie w polu
Przy uruchomieniu otwrz wszystkie pliki w naley wpisa nazw odpowiedniego folderu. Po wprowadzeniu powyszych zmian Excel bdzie automatycznie otwiera wszystkie pliki zapisane w folderze XLstart
oraz w folderze okrelonym we wspomnianym polu.

Zmiana sposobu wywietlania plikw

Okno dialogowe Otwieranie moe wywietla nazwy plikw na kilka rnych sposobw jako
list z danymi szczegowymi, jako ikony itd. Styl wywietlania plikw mona zmieni poprzez
kliknicie przycisku ze strzak obok przycisku Zmie widok i wybranie innego stylu z listy.

Zapisywanie skoroszytu
Praca nad skoroszytem moe zosta nagle przerwana w wyniku rnych nieprzewidzianych sytuacji, takich jak przerwa w dostawie prdu czy awaria systemu. Dlatego warto co jaki czas zapisywa efekty swojej pracy. Zapisanie pliku trwa tylko kilka sekund, podczas gdy odtworzenie
caego dnia pracy nie jest ju takie proste i z pewnoci zajmie kilka kolejnych godzin.
Skoroszyt Excela mona zapisa na cztery rne sposoby:
kliknicie przycisku Zapisz, znajdujcego si na pasku Szybki dostp,
uycie skrtu Ctrl+S,
uycie skrtu Shift+F12,
wybranie polecenia Plik/Zapisz.
Naley pamita, e zapisanie pliku powoduje zastpienie jego poprzedniej wersji now.
Jeli zdarzy si otworzy plik i dokona w nim niepotrzebnych zmian, nie wolno go zapisywa!
Zamiast tego naley zamkn skoroszyt bez zapisywania, a nastpnie otworzy ponownie
z dysku jego poprawn wersj.

Rozdzia 7. Pliki Excela

155

Skoroszyt, ktry by ju wczeniej zapisany na dysku, jest zapisywany ponownie pod t sam
nazw, w tym samym miejscu. Aby zapisa skoroszyt w innym pliku albo w innym miejscu,
naley wybra polecenie Plik/Zapisz jako (lub nacisn klawisz F12).
Jeeli dany skoroszyt nie by jeszcze zapisywany, przy pierwszej prbie zapisu wywietli si na
ekranie panel Zapisz jako widoku Backstage. W panelu tym mona okreli lokalizacj pliku
oraz poda jego nazw, ktr naley wpisa w oknie dialogowym Zapisywanie jako. Nowe, niezapisane arkusze maj przydzielon domyln nazw, tak jak Zeszyt1 czy Zeszyt2. Excel
umoliwia zapisywanie skoroszytw pod ich nazw domyln, jednak zaleca si nadawanie
nazw zwizanych z zawartoci danego skoroszytu.
Okno dialogowe Zapisywanie jako jest bardzo podobne do okna Otwieranie. Na znajdujcej si
po lewej stronie okna dialogowego licie folderw naley wskaza odpowiedni folder. Po wybraniu folderu naley wpisa nazw pliku w polu Nazwa pliku. Nie trzeba podawa rozszerzenia
pliku Excel doda je automatycznie, kierujc si rozszerzeniem plikw okrelonym w polu
Zapisz jako typ. Domylnie pliki s zapisywane w standardowym formacie Excela, czyli z rozszerzeniem .xlsx.
W celu zmiany domylnego formatu zapisywanych plikw naley wyda polecenie Plik/Opcje,
aby otworzy okno dialogowe Opcje programu Excel. Po uaktywnieniu karty Zapisywanie naley
wybra odpowiedni opcj z listy Zapisz pliki w nastpujcym formacie. Jeeli skoroszyty musz
by na przykad zgodne z wczeniejszymi wersjami Excela, domylny format skoroszytu naley
zmieni na Skoroszyt programu Excel 97 2003. W ten sposb mona unikn cigego
wybierania starszego formatu pliku przy zapisywaniu nowych skoroszytw.
Jeeli skoroszyt zawiera makra VBA i zostanie on zapisany z rozszerzeniem .xlsx, wszystkie
makra zostan z niego usunite. Dlatego skoroszyt taki trzeba zapisywa w pliku z rozszerzeniem
.xlsm (albo w formacie XLS bd te XLSB). Co gorsza, pomimo obecnoci makr w skoroszycie
Excel i tak zaproponuje jego zapisanie w formacie XLSX. Inaczej mwic, Excel sugeruje
rozwizanie, ktre spowoduje usunicie makr! Na szczcie program wywietli take
ostrzeenie o tym, e zostan one utracone

Jeeli w wybranym folderze znajduje si plik o takiej samej nazwie, Excel wywietli komunikat
z zapytaniem, czy chcemy zastpi istniejcy plik nowym. Trzeba uwaa odtworzenie pliku,
ktry zosta zastpiony innym, jest niemoliwe.

Autoodzyskiwanie
Niemal kady, kto posuguje si komputerami od duszego czasu, dowiadczy na wasnej skrze
problemw polegajcych na utracie danych. Wystarczy zapomnie o zapisaniu pliku; przyczyn
moe te by na przykad przerwa w dostawie prdu efektem jest zawsze utrata wszystkich
danych, ktre nie zostay wczeniej zapisane. Zdarza si te, e uytkownicy pracuj nad czym
i uznaj, e nie jest to specjalnie wane, wic zamykaj plik bez zapisywania. Dopiero potem
okazuje si, e jednak ich praca bya potrzebna W takich przypadkach w sukurs przychodzi
funkcja o nazwie Autoodzyskiwanie, wprowadzona w Excelu 2010, dziki ktrej tego typu sytuacje
bd zdarza si rzadziej.
W trakcie pracy w Excelu wprowadzane zmiany s co jaki czas zapisywane automatycznie.
Czynno ta jest wykonywana w tle, tak e uytkownik moe nawet nie zdawa sobie z tego sprawy. W razie potrzeby istnieje moliwo odzyskania zapisanych w ten sposb wersji dokumentu.
Dotyczy to nawet tych skoroszytw, ktre nigdy nie zostay zapisane rcznie przez uytkownika.
Funkcja Autoodzyskiwanie odgrywa dwojak rol:
Kolejne wersje skoroszytu s zapisywane automatycznie i mona je przeglda.
Skoroszyty zamknite bez zapisywania s zapisywane jako wersje tymczasowe.

156

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Odzyskiwanie wersji biecego skoroszytu

Aby sprawdzi, czy dostpne s jakie wczeniejsze wersje aktualnie uywanego skoroszytu,
naley wybra polecenie Plik/Informacje. Sekcja Wersje zawiera dostpne wczeniejsze wersje
biecego skoroszytu, jeeli takowe istniej. Niekiedy znajduje si w niej kilka automatycznie
zapisanych wersji. Kiedy indziej z kolei sekcja ta bdzie pusta.
Wersj zapisan automatycznie mona otworzy przez kliknicie jej nazwy. Naley pamita, e
otwarcie takiej wersji nie zastpi automatycznie biecej wersji skoroszytu. Mona wic samodzielnie zdecydowa, czy wersja zapisana przez program powinna zastpi wersj biec.
Mona take ograniczy si do skopiowania czci danych, ktre przypadkowo zostay utracone,
i wklei je do biecego skoroszytu.
Po zamkniciu skoroszytu wersje zapisane automatycznie zostan usunite.

Odzyskiwanie danych, ktre nie zostay zapisane

Jeeli skoroszyt zostanie zamknity bez zapisywania zmian, Excel zada potwierdzenia tej operacji. Jeeli w przypadku skoroszytu, ktry wczeniej nie zosta zapisany, bdzie istnie wersja
zapisana automatycznie, informacja o tym fakcie wywietli si w oknie dialogowym z pytaniem
o zamiar zapisania pliku.
Aby odzyska skoroszyt, ktry zamknito bez zapisywania, naley wyda polecenie Plik/Informacje,
klikn ikon Zarzdzaj wersjami i uy polecenia Odzyskaj niezapisane skoroszyty. Wywietlone zostan wwczas wszystkie niezapisane wersje skoroszytw. Mona je otworzy i (prawdopodobnie) odzyska potrzebne dane. Niezapisane skoroszyty s przechowywane w formacie
XLSB, w postaci plikw tylko do odczytu. W celu zapisania jednego z takich plikw naley nada
mu now nazw.
Wersje niezapisane s usuwane po czterech dniach albo po wykonaniu edycji pliku.

Konfigurowanie Autoodzyskiwania
Domylnie funkcja Autoodzyskiwanie zapisuje pliki co dziesi minut. Odstp czasu przy zapisywaniu plikw mona zmodyfikowa w zakadce Zapisywanie okna dialogowego Opcje programu Excel. Moe on wynosi od 1 do 120 minut.
Reguy nazywania plikw
Pliki skoroszytw podlegaj tym samym reguom, co wszystkie inne pliki w systemie Windows. Nazwa
pliku moe zawiera maksymalnie 255 znakw wraz ze spacjami. Dziki temu mona nadawa plikom
nazwy, ktre bd dokadnie opisywa ich zawarto. Nie mona jednak uywa nastpujcych znakw:
\
?
:
*
"
<
>
|

(ukonik)
(znak zapytania)
(dwukropek)
(gwiazdka)
(cudzysw)
(znak mniejszoci)
(znak wikszoci)
(pionowa kreska)

Mona uywa duych i maych liter, aby poprawi czytelno nazwy, ale Excel nie rozrnia wielkoci znakw. Na przykad nazwy Mj Budet 2011.xlsx oraz MJ BUDET 2011.xlsx s dla niego rwnoznaczne.

Rozdzia 7. Pliki Excela

157

W przypadku dokumentw zawierajcych poufne dane mona zrezygnowa z automatycznego

zapisywania plikw na wasnym komputerze. W zakadce Zapisywanie okna dialogowego Opcje
programu Excel da si wyczy t funkcj cakowicie lub tylko dla konkretnego skoroszytu.

Zabezpieczanie skoroszytu hasem

W niektrych sytuacjach mona chcie dla skoroszytu ustawi haso. Gdy uytkownik sprbuje
otworzy skoroszyt zabezpieczony hasem, najpierw bdzie musia je poda.
Aby zdefiniowa haso dla skoroszytu, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Wybra polecenie Plik/Informacje i klikn ikon Chro skoroszyt.
Na ekranie pojawi si lista z kilkoma opcjami i poleceniami.
2. Z tej listy naley wybra polecenie Szyfruj przy uyciu hasa. Excel wywietli
okno dialogowe Szyfrowanie dokumentu, widoczne na rysunku 7.1.
Rysunek 7.1.
Okno dialogowe
Szyfrowanie dokumentu
pozwala ustawi haso
dla skoroszytu

3. W oknie tym naley wpisa haso, po czym wpisa je ponownie.

4. Na koniec trzeba klikn przycisk OK i zapisa skoroszyt.

Przy ponownym otwieraniu skoroszytu konieczne bdzie podanie hasa.

W hasach istotna jest wielko znakw. W przypadku okrelania hasa naley zachowa
ostrono, poniewa gdy si je zapomni, nie bdzie moliwe otwarcie skoroszytu przy uyciu
standardowych metod. Ponadto naley pamita, e hasa Excela mog zosta zamane.
W zwizku z tym nie jest to idealna metoda zabezpiecze.

Organizacja plikw
Przy kilkuset skoroszytach Excela zlokalizowanie potrzebnego dokumentu moe przedstawia
pewien problem. Do pewnego stopnia pomocne mog by opisowe nazwy plikw; uywanie
folderw (rwnie z opisowymi nazwami) take powinno pomc w odnalezieniu konkretnych
skoroszytw. Jednak w niektrych przypadkach rodki te mog by niewystarczajce.
Na szczcie Excel pozwala na definiowanie rnorodnych dodatkowych informacji (inaczej
zwanych metadanymi) dla skoroszytw. Nale one do tak zwanych waciwoci dokumentu i mog
obejmowa midzy innymi autora, znaczniki i kategorie.
Po wybraniu polecenia Plik/Informacje mona przeglda lub modyfikowa waciwoci aktywnego
skoroszytu. Informacje te s widoczne w prawej czci okna.
Jeeli nie wszystkie waciwoci skoroszytu s widoczne, naley w sekcji Waciwoci klikn
cze Poka wszystkie waciwoci. Ewentualnie mona wybra polecenie Poka panel
dokumentu z listy rozwijanej, wywietlanej po klikniciu przycisku Waciwoci. Po wybraniu
tego polecenia w panelu pod Wstk wywietlone zostan wszystkie waciwoci pliku.

158

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

W oknie dialogowym Otwieranie mona wczy wywietlanie dodatkowych kolumn. W tym celu
trzeba klikn przycisk ze strzak znajdujcy si obok przycisku Zmie widok, w grnej czci
tego okna, i wybra opcj Szczegy. Nastpnie po klikniciu prawym przyciskiem myszy nagwka kolumny na przykad takiej jak Nazwa czy Data modyfikacji wywietlona zostanie
lista innych dostpnych waciwoci. Aby wywietli okno dialogowe Wybieranie szczegw,
zawierajce pen list atrybutw, naley wybra z tej listy polecenie Wicej (rysunek 7.2).
Rysunek 7.2.
Okno dialogowe
Wybieranie szczegw
pozwala na wskazanie
dodatkowych waciwoci,
ktre maj by widoczne
na licie plikw

List plikw widoczn w oknie dialogowym Otwieranie mona posortowa wzgldem wybranej
kolumny wystarczy w tym celu klikn nagwek tej kolumny. Warto zauway, e kady
nagwek jest tak naprawd list rozwijan. Po rozwiniciu tej listy za pomoc przycisku ze
strzak mona j filtrowa w taki sposb, aby zawieraa wycznie pliki odpowiadajce wskazanym waciwociom.
Uywanie plikw obszaru roboczego
Jeeli w aktualnym projekcie uywana jest wiksza liczba skoroszytw, konieczno kadorazowego
otwierania tych samych plikw moe by irytujca. Rozwizaniem tego problemu jest utworzenie pliku
przestrzeni roboczej:
1. Otworzy wszystkie skoroszyty uywane w ramach projektu.
2. Uoy okna skoroszytu w preferowany sposb.
3. Wybra polecenie Widok/Okno/Zapisz obszar roboczy, aby wywietlio si okno dialogowe
Zapisywanie obszaru roboczego.
4. Excel zaproponuje nazw obszar.xlw, lecz mona j zastpi dowoln inn nazw trzeba
jedynie zachowa rozszerzenie .xlw.
5. Klikn przycisk Zapisz. W ten sposb utworzony zostanie plik obszaru roboczego.
Utworzony plik obszaru roboczego mona otworzy poleceniem Plik/Otwrz. W oknie dialogowym Otwieranie, na licie rozwijanej dostpnych typw plikw, trzeba wybra pozycj Obszary robocze. Jeszcze
lepszym pomysem jest przypicie tego pliku na samej grze listy ostatnio uywanych plikw dziki
temu zapisany obszar zawsze bdzie pod rk.
Plik obszaru roboczego zawiera wycznie nazwy plikw oraz informacje o rozmieszczeniu
poszczeglnych okien. Jeli zajdzie konieczno udostpnienia plikw projektu komu
innemu, przesanie pliku obszaru roboczego z rozszerzeniem .xlw nie wystarczy trzeba
do niego doczy wszystkie rdowe skoroszyty.

Rozdzia 7. Pliki Excela

159

Dziki waciwociom dokumentu mona uywa plikw tak, jakby znajdoway si w bazie danych. Kluczowym elementem jest oczywicie powicenie kilku chwil na zdefiniowanie odpowiednich i szczegowych waciwoci dokumentu.
Aby wymusi na Excelu, by zawsze przypomina o koniecznoci prawidowego zdefiniowania
waciwoci dokumentu, naley wybra polecenie Deweloper/Modyfikowanie/Panel dokumentu.
W oknie dialogowym Panel informacji o dokumencie trzeba zaznaczy pole wyboru Zawsze
pokazuj panel informacji o dokumencie po otwarciu i pierwszym zapisaniu dokumentu. Jeeli
karta Deweloper nie jest widoczna, naley wczy j w zakadce Dostosowywanie Wstki
okna dialogowego Opcje programu Excel.
Powyszy opis waciwoci dokumentu zaledwie dotyka istoty tej funkcji. Mona na przykad
zdefiniowa dodatkowe waciwoci, a nawet utworzy wasny szablon informacji o dokumencie,
odpowiadajcy konkretnym potrzebom. Peny opis funkcji wykracza poza zakres tej ksiki.

Inne ustawienia informacji o skoroszycie

Panel Informacje widoku Backstage zawiera opcje zwizane z obsug pliku z arkuszem. Aby wywietli ten panel, naley wybra polecenie Plik/Informacje. Opcje te, ktre przedstawiono w dalszej
czci rozdziau, mog by przydatne w przypadku skoroszytw przeznaczonych do udostpniania
innym. Co wane, nie kady skoroszyt umoliwia skonfigurowanie wszystkich opcji przedstawionych niej. Wywietlane s tylko te opcje, ktre odpowiadaj waciwociom danego dokumentu.

Sekcja Ochrona skoroszytu

Lista wywietlana po klikniciu ikony Chro skoroszyt w panelu Plik/Informacje zawiera nastpujce polecenia i opcje:
Oznacz jako wersj ostateczn za pomoc tej opcji mona oznaczy skoroszyt jako
wersj ostateczn. Dokument jest wwczas zapisywany w trybie tylko do odczytu, aby
zapobiec ewentualnym zmianom jego zawartoci. Nie jest to jednak adne zabezpieczenie
opcja ta suy raczej jako narzdzie do wskazywania innym uytkownikom, e pracuj
na wersji skoroszytu, ktra zostaa uznana za zakoczon.
Szyfruj przy uyciu hasa polecenie to pozwala zdefiniowa haso, ktre bdzie
wymagane przy kadym otwarciu skoroszytu. Wicej informacji na ten temat znajduje si
w punkcie Zabezpieczanie skoroszytu hasem, we wczeniejszej czci rozdziau.
Chro biecy arkusz polecenie to pozwala wczy ochron poszczeglnych
elementw arkusza. Wybranie go powoduje wywietlenie tego samego okna dialogowego
co w przypadku polecenia Recenzja/Zmiany/Chro arkusz.
Wicej informacji na temat ochrony arkusza mona znale w rozdziale 30.
Chro struktur skoroszytu polecenie to pozwala definiowa sposb ochrony

struktury skoroszytu. Wybranie go powoduje wywietlenie tego samego okna

dialogowego co w przypadku polecenia Recenzja/Zmiany/Chro skoroszyt.
Wicej informacji na temat rodkw ochrony struktury skoroszytu znajduje si w rozdziale 30.
Ogranicz uprawnienia wedug osb za pomoc tej opcji wskazuje si osoby, ktre

bd mogy otwiera dokument. Opcja ta jest dostpna po zainstalowaniu patnej usugi

o nazwie Zarzdzanie prawami dostpu w systemie Windows.
Dodaj podpis cyfrowy polecenie to umoliwia cyfrowe podpisanie skoroszytu.
Wicej informacji na temat podpisw cyfrowych znajduje si w rozdziale 30.

160

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Sekcja Sprawdzanie skoroszytu

Lista wywietlana po klikniciu ikony Wyszukaj problemy w panelu Plik/Informacje zawiera nastpujce polecenia i opcje:
Przeprowad inspekcj dokumentu polecenie to wywietla okno dialogowe Inspektor
dokumentw. Funkcja Inspektor dokumentw umoliwia midzy innymi generowanie
komunikatw alarmowych, gdy skoroszyt zawiera jakie dane poufne, takie jak informacje
zawarte w ukrytych kolumnach, wierszach albo w ukrytych arkuszach. Jeeli planuje si
udostpni skoroszyt szerszej grupie uytkownikw, to Inspektor dokumentw jest
doskonaym narzdziem, przy ktrego uyciu mona zweryfikowa poprawno
ostatecznej wersji dokumentu.
Sprawd ustawienia dostpu polecenie to sprawdza, czy skoroszyt zawiera elementy,
ktre mog by rdem potencjalnych utrudnie dla osb niepenosprawnych. Wyniki
analizy s wywietlane w okienku zada skoroszytu.
Sprawd zgodno polecenie to przydaje si wwczas, gdy skoroszyt trzeba zapisa
w starszym formacie plikw. Wybranie tej opcji powoduje wywietlenie bardzo
pomocnego okna dialogowego Sprawdzanie zgodnoci, w ktrym prezentowane s
potencjalne problemy ze zgodnoci. To samo okno dialogowe jest wywietlane take
w momencie zapisywania skoroszytu w starszym formacie pliku. Wicej informacji na
ten temat mona znale w punkcie Zgodno plikw Excela, w dalszej czci rozdziau.

Sekcja Tryb zgodnoci

Jeeli aktywny skoroszyt jest skoroszytem starszej wersji Excela i zosta otwarty w trybie zgodnoci, to w panelu Informacje pojawi si sekcja Tryb zgodnoci. Aby przeksztaci skoroszyt do
formatu zgodnego z biec wersj Excela, naley klikn przycisk Konwertuj.
Kliknicie przycisku Konwertuj powoduje usunicie oryginalnej wersji pliku, co jest do
radykalnym rozwizaniem. Z tego wzgldu przed dokonaniem konwersji dobrze jest utworzy
kopi skoroszytu.

Zamykanie skoroszytw
Po zakoczeniu pracy z danym skoroszytem mona go zamkn, aby zwolni wykorzystywan
przez niego pami. Pozostae skoroszyty pozostan otwarte. Zamknicie ostatniego skoroszytu
powoduje jednoczenie zamknicie Excela.
Mona wyrni nastpujce metody wykonania takiej operacji:
Wybranie polecenia Plik/Zamknij.
Kliknicie przycisku Zamknij (ikona X) znajdujcego si na pasku tytuowym okna
skoroszytu.
Dwukrotne kliknicie ikony Excela widocznej po lewej stronie paska tytuowego okna
skoroszytu. Ta ikona jest widoczna tylko wwczas, gdy okno skoroszytu nie jest
zmaksymalizowane.
Uycie skrtu Ctrl+F4.
Uycie skrtu Ctrl+W.
Jeli od chwili ostatniego zapisania skoroszytu wprowadzono w nim zmiany, przed jego zamkniciem Excel zapyta, czy uytkownik chce zatwierdzi te modyfikacje.

Rozdzia 7. Pliki Excela

161

Zabezpieczenie efektw pracy

Nie ma nic gorszego ni spdzenie kilku godzin na tworzeniu skomplikowanego skoroszytu
w Excelu i utrata wszystkich danych w wyniku awarii systemu, uszkodzenia dysku twardego
czy po prostu ludzkiego bdu. Na szczcie mona si uchroni przed skutkami takich zdarze.
Wczeniej w tym rozdziale (w punkcie Autoodzyskiwanie) omwiono ju funkcj Autoodzyskiwanie, ktra powoduje, e Excel w regularnych odstpach czasu zapisuje kopi zapasow skoroszytu. Autoodzyskiwanie jest niewtpliwie przydatn funkcj, ale warto rwnie zabezpieczy
si w inny sposb. Jeeli skoroszyt jest naprawd wany, naley powzi dodatkowe kroki, ktre
bd suyy do jego ochrony. Oto kilka metod, zapewniajcych bezpieczestwo poszczeglnych
plikw:
Zapasowa kopia plikw na tym samym dysku to zabezpieczenie zapewnia pewn
ochron przed ewentualnymi pomykami w trakcie edycji skoroszytu, ale nie uchroni ono
jednak przed uszkodzeniem dysku.
Zapasowa kopia plikw na innym dysku aby skorzysta z tej metody, trzeba mie
co najmniej dwa dyski. Zapewnia ona wiksz ochron ni wyej opisany sposb,
poniewa prawdopodobiestwo awarii dwch dyskw w tym samym czasie jest bardzo
niewielkie. Na nic jednak zda si w przypadku powanego uszkodzenia caego komputera
lub jego kradziey.
Zapasowa kopia plikw na dysku sieciowym z tej opcji mona skorzysta, gdy
komputer jest podczony do serwera, na ktrym mona zapisywa pliki. Ta metoda daje
do du gwarancj bezpieczestwa, ale jeeli serwer znajduje si w tym samym
budynku co komputer uytkownika, istnieje jeszcze ryzyko poaru lub innej klski
ywioowej.
Zapasowa kopia plikw w serwisie internetowym istnieje wiele serwisw WWW
wiadczcych usugi przechowywania plikw online.
Zapasowa kopia plikw na pamici przenonej jest to najbezpieczniejsza
z wymienionych metod. Dziki takiemu nonikowi na przykad pamici USB
mona fizycznie przenie kopi plikw w inne miejsce. Jeeli wic komputer
(albo nawet cay budynek) ulegnie zniszczeniu, kopia zapasowa pozostanie nietknita.

Zgodno plikw Excela

Trzeba mie wiadomo ogranicze wynikajcych ze zgodnoci midzy rnymi wersjami
Excela. Nawet jeeli inny uytkownik moe otworzy dany skoroszyt na swoim komputerze, nie
oznacza to wcale, e skoroszyt ten bdzie dziaa prawidowo albo e bdzie wyglda tak samo
jak w innej wersji programu.

Sprawdzanie zgodnoci
Jeeli skoroszyt zostanie zapisany w formacie starszej wersji programu (na przykad .xls, charakterystycznym dla Excela w wersji wczeniejszej ni 2007), Excel automatycznie uruchamia
narzdzie Sprawdzanie zgodnoci. Funkcja Sprawdzanie zgodnoci identyfikuje te elementy zapisywanego skoroszytu, ktre mog ogranicza funkcjonalno skoroszytu albo negatywnie
wpyn na jego wygld.
Rysunek 7.3 ilustruje okno dialogowe Sprawdzanie zgodnoci. Za pomoc przycisku Wybierz
wersje do pokazania mona wybra wersj Excela, ktra zostanie uwzgldniona w trakcie
sprawdzania zgodnoci.

162

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 7.3.
Sprawdzanie zgodnoci
to uyteczne narzdzie
zwaszcza dla osb,
ktre udostpniaj
swoje skoroszyty
innym uytkownikom

W dolnej czci okna dialogowego Sprawdzanie zgodnoci znajduje si lista potencjalnych problemw zgodnoci. Aby wywietli t sam list w czytelniejszym formacie, naley klikn
przycisk Kopiuj do nowego arkusza.
Naley podkreli, e problemy zgodnoci mog pojawi si nawet w plikach Excela 2007 i Excela
2010, mimo e programy te bazuj na tym samym formacie pliku co Excel 2013. Wynika to z faktu,
e nowe funkcje Excela 2013 nie bd dziaay we wczeniejszych wersjach programu. Jeeli na
przykad utworzony zostanie skoroszyt z fragmentatorami dla zwykej tabeli (fragmentatory dla
tabel s nowoci w Excelu 2013), po czym skoroszyt ten zostanie przesany do uytkownika
korzystajcego z Excela 2010, to okienka fragmentatorw nie zostan wywietlone. Ponadto wszelkie
formuy, w ktrych wykorzystane zostay nowe funkcje programu, zwrc bd. Narzdzie Sprawdzanie zgodnoci identyfikuje wanie tego typu problemy.
Excel 2013 potrafi otworzy wszystkie pliki utworzone za pomoc wczeniejszych wersji tego
programu.

Formaty plikw Excela 2013

Oto zestawienie formatw plikw Excela (wszystkie zostay wdroone wraz z wersj 2007):
XLSX. Plik skoroszytu pozbawiony makr.
XLSM. Plik skoroszytu zawierajcy makra.
XLTX. Plik szablonu skoroszytu pozbawiony makr.
XLTM. Plik szablonu skoroszytu zawierajcy makra.
XLSA. Plik dodatku.
XLSB. Plik binarny o formacie podobnym do starego formatu XLS, lecz obsugujcy
nowe funkcje.
XLSK. Plik kopii zapasowej.

Rozdzia 7. Pliki Excela

163

Narzdzie Office Compatibility Pack

Osoby uywajce starszej wersji Excela zasadniczo nie mog otwiera skoroszytw zapisanych w nowych
formatach. Na szczcie Microsoft udostpni darmowe narzdzie o nazwie Compatibility Pack w wersji
dla pakietw Office 2003 i XP.
Jeli uytkownik pakietu Office 2003 lub XP zainstaluje narzdzie Compatibility Pack, bdzie mg otwiera pliki utworzone za pomoc aplikacji pakietu Office 2007 lub Office 2010, a take zapisywa pliki
w nowych formatach oferowanych przez te pakiety. Dotyczy to takich programw pakietu Office jak
Excel, Word i PowerPoint. Wspomniane narzdzie nie rozszerza moliwoci starszych wersji programw,
a jedynie umoliwia otwieranie i zapisywanie tych plikw w nowych formatach.
W celu pobrania narzdzia Compatibility Pack ze strony internetowej firmy Microsoft naley wprowadzi
w polu wyszukiwarki internetowej zapytanie Office Compatibility Pack.

Z wyjtkiem formatu XLSB wszystkie wymienione formaty zaliczaj si do grupy otwartych

formatw plikw XML. Oznacza to, e inne aplikacje s w stanie je odczytywa i zapisywa.
Pliki XML s w rzeczywistoci skompresowanymi plikami tekstowymi. Jeli jednemu z takich
plikw nada si rozszerzenie .zip, bdzie mona sprawdzi jego zawarto przy uyciu dowolnego
z narzdzi obsugujcych archiwa ZIP (take przy uyciu wbudowanych funkcji systemu Windows).
Analiza struktury skoroszytu Excela moe by bardzo interesujcym dowiadczeniem dla
ciekawskich uytkownikw.

Zapisywanie pliku, ktry bdzie przetwarzany za pomoc

wczeniejszej wersji Excela
Aby zapisa plik, ktry zostanie otwarty za pomoc starszej wersji Excela, naley zastosowa
polecenie Plik/Zapisz jako i z listy rozwijanej Zapisz jako typ wybra jedn z nastpujcych
pozycji:
Skoroszyt programu Excel 97 2003 (*.xls). T opcj naley wybra, gdy plik bdzie
uywany przez kogo, kto posiada Excel w wersji 97, 2000, 2002 lub 2003.
Skoroszyt Microsoft Excel 5.0/95 (*.xls). Ta opcja bdzie odpowiednia, jeli plik bdzie
uywany przez osob posiadajc Excel 5 lub 95.

164

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rozdzia 8.

Tworzenie i zastosowanie
szablonw
W tym rozdziale:
Szablony w Excelu
Korzystanie z szablonw domylnych
Tworzenie szablonw niestandardowych
Oglnie rzecz biorc, szablon jest pewnym modelem, ktry suy do tworzenia innych obiektw.
Szablon Excela to skoroszyt, na podstawie ktrego tworzy si inne skoroszyty. W rozdziale omwiono kilka szablonw opracowanych przez firm Microsoft i doczonych do Excela, a take
wyjaniono, jak tworzy wasne szablony. Utworzenie szablonu zabiera wprawdzie troch czasu,
ale na dusz met moe zaoszczdzi duo pracy.

Szablony Excela
Najlepsz metod zapoznania si z plikami szablonw Excela jest praktyczne wyprbowanie
kilku z nich. Excel 2013 oferuje szybki dostp do setek szablonw rnych typw.

Przegldanie szablonw
W celu przejrzenia szablonw Excela naley wybra polecenie Plik/Nowy. Na ekranie pojawi si
zbir miniatur szablonw, stanowicy niewielk prbk dostpnych plikw tego typu. Gdy wpiszemy
dowolne haso w wyszukiwarce szablonw, znajdziemy wicej interesujcych zasobw tego typu.
Wyszukiwanie odbywa si w serwisie Microsoft Office Online, do jego przeprowadzenia
niezbdne jest wic poczenie z internetem.

W ramach przykadu proponuj wyszukanie szablonw pod hasem faktura. Po wpisaniu hasa
i klikniciu przycisku Rozpocznij wyszukiwanie Excel wywietli bardzo wiele rnych szablonw.
Rezultaty wyszukiwania mona zawzi przy uyciu listy kategorii po prawej stronie okna.
Rysunek 8.1 przedstawia wyniki przykadowego wyszukiwania.
W serwisie Microsoft Office Online znajduje si wiele szablonw, ale ich rozrzut jakociowy
jest bardzo duy. Nie naley si wic zniechca po kilku nieudanych prbach. Nawet pomimo
tego, e szablon moe nie by idealny, czsto mona go dostosowa do wasnych wymaga.
Modyfikowanie istniejcego szablonu zwykle jest prostsze od tworzenia skoroszytu od podstaw.

166

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 8.1. Ekran Nowy w widoku Backstage umoliwia wyszukiwanie szablonw

Tworzenie skoroszytu przy uyciu szablonu

W celu utworzenia skoroszytu na bazie szablonu wystarczy wybra szablon i klikn przycisk
Utwrz z prawej strony ekranu. Na ekranie pojawi si wikszy podgld szablonu, jego rdo
oraz gar pomocniczych informacji. Jeli wszystko wydaje si w porzdku, naley po raz
kolejny klikn przycisk Utwrz. W przeciwnym razie mona przy uyciu przyciskw ze strzakami wybra kolejny (albo poprzedni) szablon z listy.
Po klikniciu przycisku Utwrz Excel pobierze szablon i na jego podstawie utworzy nowy arkusz.
To, jaka nastpnie zostanie wykonana operacja, zaley od szablonu. Cho kady szablon jest inny,
wikszo nie wymaga objanienia. Niektre skoroszyty po utworzeniu wymagaj dostosowania
na przykad zastpienia roboczych, przykadowych tekstw wasnymi.
Naley pamita, e sam szablon nie jest modyfikowany w trakcie pracy. Edycja dokumentu
odbywa si bowiem w skoroszycie utworzonym na wzr tego szablonu. Wszelkie zmiany nie
maj wpywu na struktur szablonu i s wprowadzane wycznie w pliku utworzonym na jego
podstawie. Szablon pobrany z witryny Microsoft Office Online jest zapisywany lokalnie,
na potrzeby przyszych skoroszytw (nie trzeba go pobiera ponownie). Pobrane szablony s
prezentowane w postaci miniatur na ekranie wywietlanym po wybraniu polecenia Plik/Nowy.

Rysunek 8.2 przedstawia skoroszyt bazujcy na szablonie faktury. rdowy szablon wymaga
niewielkich modyfikacji. Jeli planuje si wielokrotne uycie szablonu, ktry wymaga poprawek, lepiej zmodyfikowa szablon ni wszystkie pliki, ktre bd tworzone na jego podstawie.

Rozdzia 8. Tworzenie i zastosowanie szablonw

167

Rysunek 8.2.
Skoroszyt utworzony
na bazie szablonu
faktury pobranego
z witryny Microsoft
Office Online

Aby zapisa nowo utworzony skoroszyt, naley klikn przycisk Zapisz. Excel zaproponuje
domyln nazw pliku na bazie nazwy szablonu, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby zmieni j
na dowoln inn.

Modyfikowanie szablonu
Plik szablonu jest po prostu plikiem skoroszytu. W zwizku z tym plik szablonu mona otworzy, wprowadzi w nim zmiany, a nastpnie ponownie go zapisa. Po przyjrzeniu si szablonowi faktury przedstawionemu wczeniej w rozdziale mona go chcie zmodyfikowa, tak aby
zawiera dane na temat firmy i nalicza inn wysoko rabatu albo podatku. Dziki temu przy
ponownym wykorzystaniu tego szablonu utworzony na jego bazie skoroszyt bdzie od razu
gotowy do pracy.
W celu otwarcia szablonu do edycji naley wybra polecenie Plik/Otwrz (a nie Plik/Nowy)
i odszuka plik (prawdopodobnie bdzie mia rozszerzenie .xltx, .xltm lub .xlt). Po otwarciu pliku
szablonu za pomoc polecenia File/Open otwiera si prawdziwy szablon a nie skoroszyt
utworzony na bazie pliku szablonu.
Jeden ze sposobw na znalezienie plikw z pobranymi szablonami polega na przejrzeniu listy
zaufanych lokalizacji:
1. Najpierw naley wyda polecenie Plik/Opcje. Na ekranie pojawi si okno dialogowe
Opcje programu Excel.
2. Nastpnie trzeba klikn kolejno zakadk Centrum zaufania oraz przycisk
Ustawienia Centrum zaufania. Pojawi si okno dialogowe Centrum zaufania.

168

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

3. W oknie dialogowym Centrum zaufania naley wywietli zakadk Zaufane

lokalizacje. W oknie pojawi si lista zaufanych lokalizacji. Pobrane szablony

s przechowywane w folderze o nazwie Templates. Plik szablonu przeznaczony
do zmodyfikowania (albo usunicia) z pewnoci znajdzie si w tym folderze.
Na moim komputerze szablony s przechowywane w nastpujcym folderze:
C:\Users\<nazwa_uytkownika>\AppData\Roaming\Microsoft\Templates

Niestandardowe szablony Excela

Do tej pory zajmowalimy si szablonami utworzonymi przez inne osoby na przykad pobranymi z internetu. Reszt rozdziau powicono niestandardowym szablonom, ktre Czytelnik
moe zaprojektowa samodzielnie.
Po co tworzy si niestandardowe szablony? Gwnym powodem jest uatwienie sobie pracy.
Zamy, e przy drukowaniu arkuszy zawsze korzysta si z tych samych nagwkw lub stopek.
To oznacza, e za kadym razem, gdy drukuje si nowy arkusz, trzeba troch czasu powici na
wprowadzenie potrzebnych informacji w nagwku i stopce. Nie jest to szczeglnie czasochonne, ale
czy nie byoby atwiej, gdyby Excel pamita ulubione ustawienia strony i uywa ich automatycznie?
Rozwizaniem jest zmodyfikowanie szablonu, ktrego uywa Excel do tworzenia nowych skoroszytw. We wspomnianym przykadzie taka modyfikacja powinna polega na skonfigurowaniu nagwka albo stopki w szablonie. Potem wystarczy tylko zapisa plik z szablonem pod now nazw i od tego momentu kady nowy skoroszyt utworzony na podstawie tego szablonu
(w tym rwnie skoroszyty tworzone w momencie uruchomienia Excela) bdzie zawiera skonfigurowane uprzednio ustawienia.
Excel umoliwia tworzenie nastpujcych trzech typw szablonw, ktre omwi w kolejnych
czciach rozdziau:
Szablony domylne dla skoroszytw stanowi podstaw dla nowych skoroszytw;
Szablony domylne dla arkuszy stanowi podstaw dla nowych arkuszy
wstawianych do skoroszytw;
Szablony niestandardowe dla skoroszytw zazwyczaj s to gotowe skoroszyty,
zawierajce mniej lub bardziej zoone formuy. S one z reguy skonstruowane tak,
e uytkownik musi tylko wypeni je odpowiednimi danymi i natychmiast otrzymuje
wyniki oblicze. Przykadem mog tutaj by szablony z witryny Microsoft Office Online
(omwione wczeniej w rozdziale).

Szablony domylne
Okrelenie szablon domylny jest by moe troch mylce. Jeeli uytkownik nie utworzy szablonw, ktre decydowayby o domylnych parametrach arkuszy zamiast szablonu Excel
uyje wasnych, wewntrznych ustawie. Innymi sowy, Excel skorzysta z szablonw do tworzenia skoroszytw i arkuszy, ale tylko wtedy, gdy takie szablony istniej. W przeciwnym razie
zastosuje ustawienia domylne.

Zmiana ustawie domylnych skoroszytu za pomoc szablonu

Kady nowo utworzony skoroszyt ma pewne ustawienia domylne. Na przykad zawiera jeden
arkusz, w arkuszu widoczne s linie siatki, natomiast nagwki i stopki stron s puste. Ponadto
w skoroszycie uywany jest font zgodny z domylnym stylem Normalny, szeroko kolumn
wynosi 8,43 itd. Mona zmieni te ustawienia, ktre nam nie odpowiadaj, przez utworzenie
odpowiedniego szablonu skoroszytu.

Rozdzia 8. Tworzenie i zastosowanie szablonw

169

Zmodyfikowanie ustawie domylnych skoroszytu jest dosy proste i pozwala zaoszczdzi

sporo czasu. Oto jak zmieni poszczeglne ustawienia skoroszytu:
1. Otworzy nowy skoroszyt.
2. Doda lub usun arkusze, aby skoroszyt mia tyle arkuszy, ile potrzeba.
3. Dokona pozostaych zmian. Mog one dotyczy szerokoci kolumn, nazwanych
stylw, ustawie strony i wielu innych opcji dostpnych w oknie dialogowym Opcje
programu Excel. Aby na przykad zmieni domylne formatowanie komrek, naley
wybra polecenie Narzdzia gwne/Style/Style komrki i zmodyfikowa ustawienia
stylu Normalny. Mona zmieni takie parametry, jak krj pisma, jego rozmiar czy format
liczbowy.
4. Po skonfigurowaniu niezbdnych ustawie naley wybra polecenie Plik/Zapisz jako.
Na ekranie pojawi si okno dialogowe Zapisywanie jako.
5. Z listy Zapisz jako typ naley wybra opcj Szablon programu Excel (*.xltx). Jeli
szablon zawiera makra VBA, trzeba wybra opcj Szablon programu Excel z obsug
makr (*.xltm).
6. W polu Nazwa pliku wpisa nazw Zeszyt.
Excel proponuje nazw domyln Zeszyt1.xltx. Jeli chcesz, aby Excel uywa tego szablonu
do nadawania skoroszytom ustawie domylnych, trzeba zmieni t nazw na Zeszyt.xltx
(albo Zeszyt.xltm).

7. Zapisa plik w folderze XLStart (a nie w domylnym folderze Templates albo

Szablony, ktry zasugeruje Excel).

Jeden ze sposobw na odszukanie lokalizacji folderu XLStart polega na przejrzeniu listy
zaufanych lokalizacji. W tym celu naley wyda polecenie Plik/Opcje, aby otworzy okno
dialogowe Opcje programu Excel. We wspomnianym oknie naley kolejno klikn zakadk
Centrum zaufania i przycisk Ustawienia Centrum zaufania. W oknie Centrum zaufania, ktre
si wwczas pojawi, naley wybra zakadk Zaufane lokalizacje. Plik zeszyt.xltx zwykle
znajduje si w folderze z ustawieniami uytkownika. Na przykad w moim systemie jest
to folder C:\Users\<nazwa_uytkownika>\AppData\Roaming\Microsoft\Excel\XLStart.

8. Zamkn plik.

Po wykonaniu powyszych czynnoci nowe skoroszyty bd oparte na szablonie o nazwie

Zeszyt.xltx (lub Zeszyt.xltm). W celu utworzenia skoroszytu bazujcego na wasnym szablonie
mona uy jednej z nastpujcych metod:
Uy skrtu Ctrl+N.
Uruchomi Excel, ale z pominiciem wyboru skoroszytu do otwarcia. Mona w ten
sposb postpi tylko wtedy, gdy w zakadce Oglne okna dialogowego Opcje programu
Excel wyczona jest opcja Poka ekran startowy podczas uruchamiania tej aplikacji
(wspomniane okno mona otworzy przy uyciu polecenia Plik/Otwrz).
Po wybraniu polecenia Plik/Nowy i klikniciu miniatury Pusty skoroszyt Excel z jakiego
powodu nie korzysta z szablonu Zeszyt.xltx, lecz tworzy zwyky skoroszyt domylny. Trudno
oceni, czy jest to bd programu, czy moe zamierzone dziaanie jego autorw. Mona to
potraktowa jako sposb na pominicie niestandardowego szablonu Zeszyt.xltx, jeli zajdzie
taka potrzeba.

Tworzenie szablonu arkusza

Istnieje moliwo utworzenia domylnego szablonu dla pojedynczego arkusza. Taki szablon powinien nosi nazw Arkusz.xltx i tworzy si go tak samo jak szablon skoroszytu, czyli Zeszyt.xltx.
Szablon Arkusz.xltx jest uywany przy wstawianiu nowych, pustych arkuszy w skoroszycie.

170

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Edytowanie szablonw
Utworzone szablony (Zeszyt.xltx lub Arkusz.xltx) mona zmieni, gdy zaistnieje taka potrzeba.
Wystarczy otworzy plik z szablonem i podda go edycji, podobnie jak w przypadku zwyczajnych skoroszytw. Po dokonaniu odpowiednich zmian naley zapisa plik w jego pierwotnej lokalizacji i zamkn go.

Przywracanie domylnych ustawie skoroszytu

Jeeli po utworzeniu szablonu Zeszyt.xltx zmienimy zdanie i postanowimy powrci do ustawie domylnych, naley po prostu usun plik Zeszyt.xltx (bd zmieni jego nazw). W rezultacie Excel bdzie stosowa wbudowane ustawienia domylne do kadego nowego skoroszytu lub arkusza.

Tworzenie szablonw niestandardowych

Szablon Zeszyt.xltx, omwiony przed chwil, to specjalny rodzaj szablonu, decydujcy o domylnych ustawieniach dla nowych skoroszytw. W tej czci rozdziau zostan przedstawione
troch inne typy szablonw niestandardowe szablony skoroszytw. S to pliki uywane jako
wzorce dla nowych skoroszytw.
Dziki utworzeniu szablonu skoroszytu mona wyeliminowa powtarzalne operacje. Zamy,
e co miesic tworzy si raport sprzeday, w ktrym wpisuje si wysoko obrotw w kadym
regionie oraz tworzy kilka podsumowa i wykresw. W takim przypadku mona opracowa
szablon, ktry bdzie zawiera wszystko oprcz danych, a potem gdy przyjdzie czas na opracowanie nowego raportu wystarczy otworzy skoroszyt oparty na tym szablonie i wypeni
puste pola odpowiednimi wartociami.
W tej sytuacji mona by oczywicie wykorzysta skoroszyt z poprzedniego miesica i zapisa
go pod inn nazw. atwo jednak popeni wtedy bd, bo wystarczy, e zapomni si uy
polecenia Zapisz jako, a dane z poprzedniego miesica zostan zastpione nowymi. Inny
sposb polega na wybraniu polecenia Otwrz jako kopi w oknie dialogowym Otwieranie
(to polecenie znajduje si w menu wywietlanym po klikniciu strzaki obok przycisku Otwrz).
Otwarcie pliku jako kopii powoduje utworzenie nowego arkusza na podstawie istniejcego,
ale pod inn nazw, dziki czemu nie ma ryzyka nadpisania starego pliku.

Gdy tworzy si skoroszyt oparty na szablonie, Excel nadaje mu nazw domyln nazw szablonu wraz z kolejnym numerem. Jeeli na przykad utworzy si skoroszyt oparty na szablonie
Raport sprzeday.xltx, jego domyln nazw bdzie Raport sprzeday1.xlsx. Podczas pierwszego
zapisywania skoroszytu utworzonego na podstawie szablonu Excel wywietla okno dialogowe
Zapisywanie jako, w ktrym mona wpisa dowoln nazw.
Szablon niestandardowy jest zwykym skoroszytem i mona w nim uywa wszystkich dostpnych elementw Excela, takich jak wykresy, formuy czy makra. Z reguy szablon jest tak skonstruowany, e wystarczy wpisa odpowiednie wartoci, aby natychmiast otrzyma wynik. Inaczej
mwic, wikszo szablonw zawiera wszystkie potrzebne elementy oprcz samych danych, ktre
wprowadza uytkownik.
Jeli szablon zawiera makra, musi zosta zapisany przy uyciu opcji Szablon programu Excel
z obsug makr (.xltm).

Rozdzia 8. Tworzenie i zastosowanie szablonw

171

Blokowanie komrek z formuami w pliku szablonu

Jeeli z zaprojektowanego szablonu bd korzystali pocztkujcy uytkownicy Excela, mona rozway
zablokowanie wszystkich komrek formu, aby zapewni, e nie zostan usunite lub zmodyfikowane.
Jeli skoroszyt jest chroniony, domylnie wszystkie komrki s zablokowane i nie mona ich zmienia.
Aby w chronionym skoroszycie odblokowa tylko te komrki, ktre nie zawieraj formu, naley wykona
nastpujce kroki:
1. Wybra polecenie Plik/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do specjalnie, aby wywietli
okno dialogowe Przechodzenie do specjalnie.
2. Wybra pozycj Stae i klikn przycisk OK. W rezultacie zostan zaznaczone wszystkie
komrki bez formu.
3. Nacisn klawisze Ctrl+1, aby wywietli okno dialogowe Formatowanie komrek.
4. W oknie tym uaktywni kart Ochrona.
5. Wyczy opcj Zablokuj.
6. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno Formatowanie komrek.
7. Wybra polecenie Recenzja/Zmiany/Chro arkusz w celu otwarcia okna dialogowego
Chronienie arkusza.
8. W razie potrzeby poda haso i klikn przycisk OK.
Po wykonaniu powyszych krokw nie bdzie mona zmodyfikowa komrek z formuami (do momentu
wyczenia ochrony arkusza).

Zapisywanie szablonw niestandardowych

Aby zapisa skoroszyt jako szablon, naley uy polecenia Plik/Zapisz jako i z listy Zapisz jako
typ wybra opcj Szablon programu Excel (*.xltx). Jeli w skoroszycie znajduj si makra VBA,
naley wybra opcj Szablon programu Excel z obsug makr (*.xltm). Szablon naley zapisa
w folderze Niestandardowe szablony pakietu Office (sugerowanym automatycznie przez Excel)
albo w dowolnym folderze, znajdujcym si wewntrz niego.
Jeeli pniej zajdzie konieczno zmodyfikowania szablonu, naley otworzy go za pomoc
polecenia Plik/Otwrz.

Zastosowanie szablonw niestandardowych

W celu utworzenia skoroszytu na bazie niestandardowego szablonu naley wybra polecenie
Plik/Nowy i klikn cze Osobiste, znajdujce si pod polem wyszukiwania. Na ekranie pojawi
si miniatury wszystkich niestandardowych szablonw. Dwukrotne kliknicie dowolnej z nich
spowoduje utworzenie skoroszytu na bazie wybranego szablonu.

Pomysy na tworzenie szablonw

W tej czci rozdziau podaj kilka pomysw, ktre by moe zainspiruj Czytelnika do tworzenia wasnych szablonw. Oto lista niektrych ustawie, ktre mona zmodyfikowa i dostosowa do wasnych potrzeb:
Rnorodnie sformatowane arkusze mona utworzy skoroszyt, ktry zawiera dwa
arkusze jeden sformatowany do drukowania w pionie, a drugi w poziomie.
Style najlepszy sposb polega na wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Style/Style
komrki i zmianie waciwoci stylu Normalny, takich jak font i rozmiar tekstu,
wyrwnanie i inne.
Wasne formaty liczbowe mona zapisa w szablonie wasne, czsto
wykorzystywane formaty liczbowe.

172

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Szeroko kolumn i wysoko wierszy mona zwiksza lub zmniejsza rozmiar

kolumn i wierszy odpowiednio do potrzeb.

Ustawienia wydruku zmienia si je na karcie Ukad strony; zmiany mog dotyczy
orientacji wydruku (pionowa, pozioma), rozmiaru papieru, marginesw oraz kilku innych
atrybutw.
Nagwek i stopka po uaktywnieniu widoku ukadu strony mona wstawi
niestandardowy nagwek lub stopk (w tym celu trzeba wybra polecenie Widok/Widoki
skoroszytu/Ukad strony).
Ustawienia arkusza okrela si je w grupie Widok/Pokazywanie, a take w zakadce
Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel (w sekcji Opcje wywietlania
dla tego skoroszytu). Zmiany dotycz midzy innymi wywietlania linii siatki, podziaw
stron, a take nagwkw wierszy i kolumn.
Mona rwnie zapisywa kompletne skoroszyty jako szablony. Jeeli na przykad czsto tworzy
si okrelony raport, mona zbudowa taki szablon, ktry bdzie zawiera wszystkie niezbdne
ustawienia i informacje powtarzajce si w kadym raporcie, pozostawiajc jedynie puste miejsca na wpisanie danych. Zapisujc wzorzec w postaci szablonu, unika si niebezpieczestwa zastpienia w arkuszu starych danych nowymi.

Rozdzia 9.

Drukowanie arkuszy
W tym rozdziale:
Zmiana widoku arkusza
Konfigurowanie ustawie drukowania w celu uzyskania lepszych wynikw
Ukrywanie niektrych komrek podczas drukowania
Zastosowanie widokw niestandardowych
Tworzenie dokumentw PDF
Od jakiego czasu ronie popularno koncepcji biura bez papieru, ale prawdopodobnie jeszcze dugo nie poegnamy si z biurowymi drukarkami i bdziemy si posugiwa drukowanymi
raportami. Nic dziwnego, e wiele arkuszy utworzonych w Excelu trafia na papier. Na szczcie
drukowanie w Excelu jest bardzo proste. Program daje moliwo tworzenia atrakcyjnych i ciekawie sformatowanych raportw minimalnym nakadem pracy. Ponadto oferuje wiele opcji umoliwiajcych okrelenie wygldu drukowanej strony, co moe znacznie wpyn na atrakcyjno
wydruku. Opcje te zostan omwione w niniejszym rozdziale.

Proste drukowanie
Jeeli chcemy po prostu wydrukowa arkusz i nie interesuj nas adne dodatkowe ustawienia,
mona uy funkcji Szybkie drukowanie. Jedna z metod zastosowania tej funkcji polega na wybraniu polecenia Plik/Drukuj (ktre powoduje wywietlenie panelu Drukuj w widoku Backstage).
Moliwo szybkiego wydrukowania arkusza do czsto si przydaje, warto wic powici
chwil na dodanie stosownego przycisku do paska narzdzi Szybki dostp. W tym celu trzeba
klikn strzak skierowan w d, znajdujc si z prawej strony tego paska i z menu, ktre
wwczas si wywietli, wybra opcj Szybkie drukowanie. Na pasku Szybki dostp pojawi si
ikona Szybkie drukowanie.
Kliknicie przycisku Szybkie drukowanie spowoduje wydrukowanie biecego skoroszytu przy
ustawieniach domylnych. Jeli dokona si jakichkolwiek zmian na karcie Ukad strony, Excel
uwzgldni je przy drukowaniu. Oto lista domylnych ustawie drukowania w Excelu:
drukowanie arkusza aktywnego (lub wszystkich zaznaczonych arkuszy), cznie z wykresami
i innymi obiektami graficznymi, ktre arkusz zawiera;
drukowanie jednej kopii;
drukowanie caego aktywnego arkusza;
drukowanie w orientacji pionowej;
drukowanie bez skalowania;

174

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

w zalenoci od wersji format A4 albo letter z nastpujcymi marginesami: grny i dolny

1,91 cm, prawy i lewy 1,78 cm;

drukowanie bez nagwkw i stopek;
drukowanie bez komentarzy komrek;
drukowanie bez linii siatki;
szerokie arkusze, ktre nie mieszcz si na jednej kartce, drukowane s najpierw
pionowo, potem poziomo.

Excel drukuje tylko aktywny obszar arkusza. Oznacza to, e nie drukuje on wszystkich 17 miliardw komrek, lecz jedynie te, ktre zawieraj dane. Wykresy oraz inne obiekty graficzne (na
przykad SmartArt lub ksztaty), znajdujce si w arkuszu, s rwnie drukowane.
Aby szybko sprawdzi zasig aktywnego obszaru skoroszytu, naley nacisn klawisze
Ctrl+End, co powoduje przeniesienie zaznaczenia do ostatniej aktywnej komrki arkusza.
Obszar aktywny to obszar pomidzy komrk A1 i ostatni aktywn komrk. Warto wiedzie,
e uycie skrtu Ctrl+End nie zawsze przynosi podany efekt. Jeeli na przykad niektre
wiersze zostay usunite, to po naciniciu klawiszy Ctrl+End wskanik komrki pojawi si
w ostatnim z usunitych wierszy. Nie stanowi to jednak problemu, poniewa przed samym
drukowaniem program resetuje zasig aktywnego obszaru, a puste wiersze s ignorowane.

Zmiana widoku strony

Widok ukadu stron pokazuje arkusz podzielony na strony. Po wczeniu tego widoku mona
w czasie pracy ledzi na bieco zmiany w strukturze stron.
Widok ukadu stron jest jednym z trzech widokw arkusza kontrolowanych za pomoc ikon znajdujcych si z prawej strony paska stanu. Te same funkcje peni polecenia dostpne na Wstce, na karcie Widok/Widoki skoroszytu, ktrych zadaniem jest przeczanie widokw. Oto trzy warianty widokw:
Normalny. Domylny widok arkusza. W tym widoku mog by uwzgldnione znaczniki
podziau stron (ale nie musz).
Ukad strony. Widok przedstawiajcy poszczeglne strony.
Podgld podziau stron. Widok umoliwiajcy rczne dostosowanie podziaw stron.
Wystarczy klikn jedn z ikon, aby zmieni widok. Ponadto za pomoc suwaka Powikszenie
mona zmienia powikszenie podgldu w zakresie od 10% (widok pogldowy, na ktrym wszystko
jest bardzo malutkie) do 400% (bardzo due powikszenie, na ktrym wida kady detal).
W poniszych punktach wyjaniono, jak powysze widoki mog uatwi drukowanie.
Zastosowanie podgldu wydruku
Po wybraniu polecenia Plik/Drukuj (albo naciniciu Ctrl+P) arkusz wywietli si w widoku Backstage
dokadnie tak, jak bdzie wyglda po wydrukowaniu. Pocztkowo na ekranie pojawi si pierwsza strona
wydruku. Aby zobaczy nastpne strony, naley wykorzysta kontrolki przegldania stron, znajdujce si
w dolnej czci widoku (albo posuy si pionowym paskiem przewijania po prawej stronie ekranu).
W dolnej czci podgldu wydruku znajduje si kilka ustawie, ktrych mona uy w trakcie analizowania podgldu. Jeeli wydruk zawiera wicej ni jedn stron, kontrolki numeracji stron pozwol na szybkie
przeczanie si midzy poszczeglnymi stronami dokumentu. Przycisk Poka marginesy przecza wywietlanie marginesw, natomiast przycisk Powiksz do strony umoliwia wywietlenie strony w caoci.
Po uaktywnieniu przycisku Poka marginesy Excel doda do podgldu znaczniki identyfikujce ramki kolumn
oraz pooenie marginesw. Znaczniki te mona przeciga, aby wprowadzi zmiany w ukadzie wydruku.
Zmiana szerokoci kolumn w trybie podgldu bdzie rwnie odzwierciedlona w samym arkuszu.
Cho funkcja podgldu wydruku z pewnoci jest przydatna, to dla niektrych uytkownikw lepszym wyjciem
bdzie skorzystanie z widoku Ukad strony (ktremu powicony jest podrozdzia Zmiana widoku strony).

Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy

175

Widok normalny
W trakcie pracy z Excelem przewanie uywa si widoku o nazwie Normalny. W ramach tego
widoku w arkuszu mog by wywietlone miejsca podziau stron. Podziay s identyfikowane
przez poziome i pionowe kropkowane linie. Linie te s automatycznie modyfikowane, gdy zmieni
si orientacj strony, doda lub usunie wiersze bd kolumny, zmieni wysoko wierszy i szeroko kolumn itd. Jeli na przykad stwierdzi si, e wydruk jest zbyt szeroki, aby zmieci si na
jednej stronie, mona odpowiednio zmodyfikowa szeroko kolumn (zwracajc jednoczenie
uwag na wywietlane podziay stron).
Podziay stron nie pojawi si, dopki przynajmniej raz nie wydrukuje si arkusza lub nie
wywietli si jego podgldu wydruku. Podziay stron bd rwnie wywietlane, gdy za pomoc
polecenia Ukad strony/Ustawienia strony/Obszar wydruku zdefiniowany zostanie obszar
wydruku.
Aby ukry podzia stron w widoku standardowym, naley wybra polecenie Plik/Opcje
i wywietli zakadk Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel, a nastpnie
wyczy opcj Poka podziay stron w sekcji Opcje wywietlania dla tego arkusza. Ma ona
zastosowanie tylko dla aktywnego arkusza. Niestety, opcja wyczajca wywietlanie podziau
stron nie jest dostpna z poziomu Wstki, a co gorsza, nie mona jej doda do paska Szybki
dostp. To jedna z tych z drobnych uciliwoci, ktre kiedy by moe zostan naprawione
przez firm Microsoft.

Rysunek 9.1 przedstawia arkusz w widoku Normalny pomniejszony tak, aby pokaza wiele stron.
Warto zwrci uwag na przerywane linie wyznaczajce granice podziau midzy stronami.

Rysunek 9.1. W widoku Normalny linie przerywane wyznaczaj miejsca podziau stron

176

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Widok ukadu stron

Widok Ukad strony to najlepszy podgld wydruku. W przeciwiestwie do podgldu w widoku
Backstage (otwieranego poleceniem Plik/Drukuj) moliwoci tego widoku nie sprowadzaj si
do ogldania. W jego przypadku dysponuje si dostpem do wszystkich polece Excela. W praktyce z widoku ukadu stron mona korzysta zawsze, gdy zajdzie taka potrzeba.
Rysunek 9.2 prezentuje arkusz w widoku Ukad strony pomniejszony tak, aby pokaza wiele
stron. Warto zauway, e nagwek i stopka (jeli je zdefiniowano) s widoczne na kadej
stronie, dziki czemu mona zapozna si z rzeczywistym podgldem wydruku.

Rysunek 9.2. W widoku Ukad stron arkusz odzwierciedla struktur wydruku

Po uaktywnieniu widoku Ukad strony mona klikn w pustym miejscu midzy ssiednimi
stronami, aby ukry obszar marginesw. Dziki temu nie tylko mona bdzie nadal w peni
korzysta z moliwoci widoku Ukad strony, lecz dodatkowo na ekranie zmieci si wicej
informacji.

Podgld podziau stron

Widok o nazwie Podgld podziau stron pokazuje arkusz z uwzgldnieniem miejsc podziau
stron. Przykad takiego podgldu zosta pokazany na rysunku 9.3. Widok ten rni si od widoku standardowego z wczonymi podziaami stron. Kluczow rnic jest to, e linie podziau
stron mona przeciga. W przeciwiestwie do widoku ukadu stron podgld podziau stron nie
obejmuje nagwkw i stopek.

Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy

177

Rysunek 9.3. Widok podgldu podziau stron przedstawia zawarto arkusza i dokadne miejsca
wystpowania podziaw stron

Po uaktywnieniu widoku Podgld podziau stron Excel wykona nastpujce operacje:

Zmiana wartoci powikszenia tak, aby mona byo zobaczy wikszy obszar arkusza.
Wywietlenie numerw stron.
Wyrnienie biecego obszaru wydruku za pomoc biaego ta. Dane, ktre nie bd
drukowane, pojawi si na szarym tle.
Wywietlenie wszystkich podziaw stron w postaci przerywanych linii, ktre mona
przeciga.
Jeli zmodyfikuje si granice podziau stron przez przecignicie, Excel automatycznie dostosuje skal podgldu tak, aby dane zmieciy si na stronie.
W widoku Podgld podziau stron mona uywa wszystkich polece Excela. Jeli tekst okae
si za may, mona te zmieni warto powikszenia.

W celu wyczenia podgldu podziau stron wystarczy klikn ikony jednego z pozostaych widokw znajdujce si na pasku stanu.

178

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Dostosowywanie typowych ustawie strony

Zwyke kliknicie przycisku Szybkie drukowanie (lub wybranie polecenia Plik/Drukuj) moe
w wielu sytuacjach wystarczy. Jednak przez wprowadzenie nawet niewielkich zmian w ustawieniach drukowania czsto da si znacznie poprawi wygld drukowanych raportw. Ustawienia drukowania mona konfigurowa w trzech miejscach w programie:
Na ekranie Drukuj w widoku Backstage, wywietlanym po wybraniu polecenia Plik/Drukuj.
Na karcie Ukad strony na Wstce.
W oknie dialogowym Ustawienia strony, wywietlanym po klikniciu przycisku ze strzak,
znajdujcego si w prawym dolnym rogu grupy Ukad strony/Ustawienia strony na Wstce.
W tabeli 9.1 pokazano, w ktrych miejscach mona skonfigurowa konkretne ustawienia drukowania arkusza w Excelu 2013.
Tabela 9.1. Sposoby zmiany ustawie drukowania
Ustawienie

Ekran Ustawienia Karta Ukad strony

drukowania
na Wstce

Liczba kopii

Wybr drukarki

Tre do wydrukowania

Wskazanie obszaru wydruku na arkuszu

Drukowanie jednostronne lub dwustronne

Okno dialogowe
Ustawienia strony

Ukadanie stron

Orientacja

Rozmiar papieru

Dostosowanie marginesw

Rczne zdefiniowanie podziaw stron

Zdefiniowanie powtarzalnoci wierszy

i (lub) kolumn

Okrelenie skalowania wydruku

Drukowanie lub ukrywanie linii siatki

Drukowanie lub ukrywanie nagwkw wierszy

i kolumn

Okrelenie numeru pierwszej strony

Wyrodkowanie treci na stronie

Zdefiniowanie nagwkw i stopek oraz ich opcji

Wskazanie sposobu drukowania komentarzy

w komrkach

Zdefiniowanie kolejnoci stron

Wymuszenie wydruku czarno-biaego

Okrelenie sposobu drukowania bdw

w komrkach

Otwarcie okna dialogowego z ustawieniami

drukowania

Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy

179

Patrzc na tabel 9.1, mona odnie wraenie, e drukowanie w Excelu jest bardzo skomplikowane. Na szczcie tak nie jest wystarczy zapamita, e w razie problemw ze znalezieniem
jakiej konkretnej opcji potrzebn zmian najprawdopodobniej da si wykona w oknie dialogowym Ustawienia strony.

Wybieranie drukarki
Aby uy innej drukarki lub urzdzenia wyjciowego, naley wybra polecenie Plik/Drukuj
i w sekcji Drukarka wybra z listy jedn z zainstalowanych drukarek.
Aby zmieni ustawienia drukarki, naley klikn przycisk Waciwoci drukarki, ktry powoduje
wywietlenie si okna dialogowego z waciwociami tego urzdzenia. Zawarto tego okna
zaley od modelu podczonej drukarki, na og mona w nim jednak zmieni ustawienia takie
jak jako wydruku czy rdo papieru. Zazwyczaj nie ma potrzeby, aby je konfigurowa, ale
w przypadku problemw z drukowaniem warto si z nimi zapozna.

Okrelanie obszaru drukowania

Czasem nie chcemy drukowa caego aktywnego obszaru arkusza, lecz tylko jego cz. Zdarza
si te, e potrzebnych jest tylko kilka wybranych stron raportu, a nie wszystkie. Aby osign
taki efekt, naley wybra polecenie Plik/Drukuj i za pomoc kontrolek widocznych w sekcji
Ustawienia wskaza elementy, ktre maj znale si na wydruku.
Sekcja ta zawiera kilka nastpujcych opcji:
Drukuj aktywne arkusze drukuje arkusz aktywny lub wszystkie zaznaczone arkusze
(ta opcja jest wczona domylnie). Mona zaznaczy kilka arkuszy, przytrzymujc
klawisz Ctrl i klikajc ich karty. Excel rozpocznie drukowanie kadego zaznaczonego
arkusza od nowej strony.
Drukuj cay skoroszyt drukuje cay skoroszyt, cznie z arkuszami wykresw.
Drukuj zaznaczenie drukuje tylko obszar zaznaczony przed wybraniem polecenia
Plik/Drukuj.
Drukuj zaznaczony wykres ta opcja jest aktywna tylko po uaktywnieniu wykresu.
Po jej wybraniu zostanie wydrukowany tylko ten wykres.
Drukuj zaznaczon tabel ta opcja jest aktywna tylko wtedy, gdy przed otwarciem
ekranu z ustawieniami drukowania wskanik komrki zostanie umieszczony w obrbie
tabeli (utworzonej poleceniem Wstawianie/Tabele/Tabela). Po wczeniu tej opcji
zostanie wydrukowana jedynie tabela.
Do wyznaczenia obszaru (lub obszarw), ktre chcemy wydrukowa, mona te uy polecenia
Ukad strony/Ustawienia strony/Obszar wydruku/Ustaw obszar wydruku. Przedtem jednak
trzeba zaznaczy odpowiedni obszar (obszary). Aby wyzerowa zdefiniowany obszaru wydruku,
naley wybra polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/Obszar wydruku/Wyczy obszar
wydruku. Aby zignorowa zdefiniowany obszar wydruku bez usuwania go, naley zaznaczy
opcj Ignoruj obszary wydruku, znajdujc si na licie w sekcji Ustawienia, na ekranie
z ustawieniami drukowania.
Obszar wydruku nie musi by pojedynczym zakresem komrek. Przed zdefiniowaniem obszaru
wydruku mona zaznaczy kilka zakresw. Wwczas kady zakres komrek zostanie
wydrukowany na oddzielnej stronie.

Jeeli zaznaczony obszar obejmuje kilka stron wydruku, mona okreli, ktre z nich maj by
wydrukowane, wskazujc numer pierwszej i ostatniej z nich za pomoc kontrolek Strony w sekcji
Ustawienia. Zakres stron mona zdefiniowa za pomoc przyciskw ze strzakami albo po prostu
wpisa konkretne numery stron w odpowiednich polach.

180

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Zmiana orientacji strony

Orientacja strony identyfikuje sposb rozmieszczenia wydruku na arkuszu. W celu wydrukowania stron w orientacji pionowej (domylna) naley wybra polecenie Ukad strony/Ustawienia
strony/Orientacja/Pionowa. Aby strony wydrukowa w orientacji poziomej, naley zastosowa
polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/Orientacja/Pozioma. Orientacja pozioma przydaje si przy
drukowaniu szerokiego zakresu komrek, ktry nie zmieci si na stronie o orientacji pionowej.
Po zmianie orientacji widoczne na ekranie podziay stron zostan automatycznie dostosowane
do nowej orientacji strony.
Ustawienia orientacji strony bd rwnie dostpne po wybraniu polecenia Plik/Drukuj.

Okrelanie rozmiaru papieru

Polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/Rozmiar umoliwia okrelenie rozmiaru uywanego
papieru. Rozmiar papieru mona take ustawi po wybraniu polecenia Plik/Drukuj.
Cho Excel umoliwia wybranie wielu rnych rozmiarw papieru, drukarka moe nie
obsugiwa kadego z nich.

Drukowanie kilku kopii arkusza

Kontrolka Kopie widoczna u gry ekranu Drukuj w widoku Backstage pozwala okreli liczb
kopii do wydrukowania. Wystarczy poda dan liczb kopii i klikn przycisk Drukuj, aby je
wydrukowa.
Jeeli drukuje si wiele kopii tego samego arkusza, dobrze jest wybra opcj Posortowane,
gdy Excel drukuje wwczas wszystkie strony arkusza po kolei, dziki czemu nie trzeba
ich pniej sortowa. Jeli drukowana jest tylko jedna strona, Excel ignoruje ustawienia
sortowania.

Konfigurowanie marginesw strony

Margines to obszar nieobjty wydrukiem, znajdujcy si na obrzeach drukowanej strony. Excel
oferuje cztery ustawienia pozwalajce szybko zmieni rozmiar marginesw, ale nic nie stoi na
przeszkodzie, aby rcznie, precyzyjnie okreli poszczeglne wartoci. Wszystkie strony drukowane w ramach jednego arkusza maj identyczne marginesy. Nie mona dla rnych stron
zdefiniowa innych marginesw.
Gdy uaktywnimy widok Ukad strony, nad nagwkiem kolumny i z lewej strony nagwka
wiersza bdzie widoczna linijka. Za pomoc myszy mona przeciga marginesy znajdujce si
w obrbie linijki. Excel od razu dostosuje widok wywietlanej strony. Aby zmodyfikowa lewy
i prawy margines, naley uy poziomej linijki. W celu zmiany grnego i dolnego marginesu
naley posuy si pionow linijk.
Z listy Ukad strony/Ustawienia strony/Marginesy mona wybra opcj Normalne, Szerokie,
Wskie oraz Marginesy niestandardowe. Te same opcje s dostpne po wybraniu polecenia
Plik/Drukuj. Jeli adne z tych ustawie nie okae si odpowiednie, ze wspomnianej listy naley
wybra polecenie Marginesy niestandardowe, ktre spowoduje wywietlenie okna dialogowego
Ustawienia strony z zakadk Marginesy, pokazan na rysunku 9.4.

Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy

181

Rysunek 9.4.
Zakadka Marginesy
okna dialogowego
Ustawienia strony

Aby zmieni wielko marginesu, naley uy przyciskw ze strzakami obok odpowiedniego

pola albo wpisa warto bezporednio z klawiatury. Ustawienia marginesw okrelone w oknie
dialogowym Ustawienia strony bd potem dostpne pod nazw Ostatnie ustawienie niestandardowe na licie rozwijanej Ukad strony/Ustawienia strony/Marginesy.
Schemat kartki znajdujcy si na rodku okna dialogowego Ustawienia strony jest nieco
mylcy, poniewa nie wida na nim efektw wprowadzonych zmian. Ciemne linie widoczne
na tym schemacie wskazuj jedynie margines, ktry jest w danym momencie zmieniany.

Wielko marginesw mona regulowa take w widoku Backstage (wywietlanym po wybraniu polecenia Plik/Drukuj). Kliknicie przycisku Poka marginesy, znajdujcego si w prawym
dolnym rogu tego widoku, powoduje wywietlenie linii wskazujcych pooenie marginesw.
Linie te mona nastpnie przecign w dane miejsca.
Oprcz szerokoci marginesw mona rwnie okreli odlego nagwka od grnej krawdzi
strony oraz odlego stopki od jej dolnej krawdzi. Wpisane wartoci powinny by mniejsze ni
odpowiadajce im marginesy; w przeciwnym razie nagwek bd stopka mog zachodzi na
cz drukowanego materiau.
Domylnie Excel wyrwnuje drukowany tekst do grnego oraz do lewego marginesu. Aby wyrodkowa wydruk w poziomie lub w pionie, naley zaznaczy odpowiednie pola w sekcji
Wyrodkuj na stronie, w zakadce Marginesy okna dialogowego Ustawienia strony.

Podzia na strony
Podczas drukowania dugich raportw przydaje si moliwo kontroli podziau na strony.
Dokonujc samodzielnego podziau stron, uytkownik moe zapobiec sytuacji, w ktrej ostatnia
wydrukowana strona zawiera tylko jeden wiersz albo wiersz nagwka tabeli jest ostatnim wierszem na stronie. Excel oferuje praktyczne narzdzia, uatwiajce obsug podziau dokumentu
na strony.
Excel dokonuje podziau na strony automatycznie, lecz czasem trzeba wymusi podzia w pionie lub
poziomie, tak aby raport zosta wydrukowany zgodnie z oczekiwaniami. Jeeli na przykad arkusz
zawiera kilka rnych czci, mona wydrukowa kad z nich na osobnym arkuszu papieru.

182

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Wstawianie podziau stron

Aby wstawi poziom lini podziau stron, naley umieci wskanik w komrce, ktra ma rozpoczyna now stron, i upewni si, e znajduje si ona w kolumnie A. W przeciwnym razie
dojdzie do wstawienia nie tylko linii poziomej, ale rwnie pionowej. Jeeli na przykad wiersz
14 ma by pierwszym wierszem na nowej stronie, naley zaznaczy komrk A14. Nastpnie
trzeba wybra polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/Znaki podziau/Wstaw podzia strony.
Podziay stron s w rny sposb wizualizowane, zalenie od uywanego typu widoku
(wicej o widokach mona przeczyta w jednej z poprzednich czci tego rozdziau,
zatytuowanej Zmiana widoku strony).

Aby wstawi pionow lini podziau, naley przesun wskanik do komrki, ktra ma rozpocz now stron. Tym razem jednak wskanik musi si znajdowa w wierszu numer 1. Nastpnie
naley wybra polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/Znaki podziau/Wstaw podzia strony.
Linia podziau zostanie wstawiona we wskazanym miejscu.

Usuwanie rcznie ustawionego podziau stron

Aby usun wprowadzony podzia stron, naley przesun wskanik komrki do wiersza, ktry
znajduje si bezporednio pod lini podziau (w przypadku linii pionowej trzeba umieci wskanik w komrce, ktra znajduje si w kolumnie bezporednio z prawej strony podziau). Nastpnie
naley wybra polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/Znaki podziau/Usu podzia strony.
Jeeli chcemy usun wszystkie rczne podziay stron, naley wybra polecenie Ukad strony/
Ustawienia strony/Znaki podziau/Resetuj wszystkie podziay stron.

Drukowanie tytuw wierszy i kolumn

W pierwszym wierszu i w pierwszej kolumnie arkusza bardzo czsto znajduj si nazwy opisujce jego zawarto. W takiej sytuacji mona mie trudnoci ze zrozumieniem informacji znajdujcych si na dalszych stronach wydruku, na ktrych wiersze lub kolumny z opisami nie zostay
wydrukowane. Problem ten mona rozwiza poprzez umieszczenie wybranych wierszy i kolumn
na kadej stronie wydruku.
Tytuy wierszy i kolumn odgrywaj na wydruku podobn rol jak blokowanie okienek podczas
nawigacji po arkuszu. Naley jednak pamita, e te dwie opcje s od siebie niezalene zablokowanie okienek nie ma adnego wpywu na wygld wydruku.
W rozdziale 3. zamieszczono wicej informacji na temat blokowania okienek.
Warto zwrci uwag na rnic midzy tytuami wierszy i kolumn a nagwkiem s to dwa
odrbne pojcia. Nagwki znajduj si u gry kadej drukowanej strony i zawieraj takie
informacje, jak nazwa arkusza, data czy numer strony. Wiersze i kolumny tytuowe z kolei
stanowi opis danych znajdujcych si w drukowanym arkuszu, takich jak nazwy pl w tabeli
bd na licie.

Mona wyznaczy wiersze, ktre maj si znajdowa u gry kadej wydrukowanej strony, oraz
kolumny, ktre maj by wydrukowane jako pierwsze po lewej stronie. W tym celu naley wybra polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/Tytuy wydruku. Na ekranie pojawi si okno
dialogowe Ustawienia strony z otwart zakadk Arkusz, pokazane na rysunku 9.5.
Nastpnie naley uaktywni odpowiednie pola (U gry powtarzaj wiersze albo Z lewej powtarzaj
kolumny) i zaznaczy wybrane wiersze i kolumny w arkuszu. Mona rwnie wpisa ich adresy
z klawiatury. Aby wiersze na przykad o numerach 1 i 2 pojawiay si na kadej stronie, w polu
U gry powtarzaj wiersze naley wpisa 1:2.

Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy

183

Rysunek 9.5.
Za pomoc zakadki
Arkusz okna
dialogowego Ustawienia
strony mona okreli
wiersze lub kolumny,
ktre pojawi si
na kadej
drukowanej stronie

Gdy zdefiniujemy wiersze lub kolumny tytuowe, w widoku Ukad strony bd one powtarzane
na kadej stronie arkusza (tak jak podczas drukowania dokumentu). Takie komrki mona
jednak zaznaczy wycznie na tej stronie, w obrbie ktrej pojawiy si po raz pierwszy.

Skalowanie wydruku
W okrelonych sytuacjach moe by konieczne wymuszenie tego, aby wydruk zmieci si na
konkretnej liczbie stron. W tym celu naley zwikszy lub zmniejszy skal wydruku. Aby
zmieni wspczynnik skalowania, naley uy kontrolki Ukad strony/Skalowanie do rozmiaru/Skala. Wydruk mona skalowa w przedziale od 10 do 400%. W celu przywrcenia standardowego skalowania naley wprowadzi warto 100%.
Aby nakaza Excelowi rozoenie wydruku na okrelon liczb stron, naley skonfigurowa
parametry Ukad strony/Skalowanie do rozmiaru/Szeroko i Ukad strony/Skalowanie do rozmiaru/Wysoko. Gdy zmienimy dowolny z tych parametrw, w polu Skala wywietli si odpowiednio przeliczony wspczynnik skalowania.
Excel nie dba o czytelno posusznie przeskaluje wydruk w dowolny sposb, nawet jeli
tekst na wydruku bdzie za may, aby mona byo cokolwiek odczyta.

Drukowanie linii siatki

Standardowo linie siatki nie s drukowane. Jeli maj si pojawi na wydruku, naley zaznaczy
opcj Ukad strony/Opcje arkusza/Linie siatki/Drukuj.
Alternatywne rozwizanie polega na zdefiniowaniu obramowania wok wybranych komrek,
aby zasymulowa obecno linii siatki.
Wicej informacji na temat obramowa znajduje si w rozdziale 6.

184

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Wstawianie znaku wodnego

Znak wodny jest obrazem (lub tekstem) pojawiajcym si na kadej drukowanej stronie. Znakiem wodnym moe by subtelnie zarysowane logo firmowe lub napis, taki jak SZKIC. Cho Excel nie jest wyposaony w specjalne narzdzia do wstawiania znakw wodnych, mona to zrobi przez wstawienie obrazu
w obszarze nagwka lub stopki strony. W tym celu naley wykona nastpujce kroki:
1. Odnale na dysku twardym obraz, ktry bdzie odgrywa rol znaku wodnego.
2. Wybra polecenie Widok/Widoki skoroszytu/Ukad strony.
3. Klikn rodkow cz nagwka.
4. Wybra polecenie Narzdzia nagwkw i stopek/Projektowanie/Elementy nagwka
i stopki/Obraz. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Wstawianie obrazw.
5. Klikn cze Przegldaj i wskaza obraz odszukany w kroku 1. (bd wybra inny obraz
ze rde proponowanych w tym oknie).
6. Klikn poza obszarem nagwka, aby wywietli wstawiony obraz.
7. Klikn rodkow cz nagwka i przed kodem &[Obraz] doda kilka znakw powrotu karetki
(czyli kilkakrotnie nacisn klawisz Enter), aby wyrodkowa obraz na stronie. Trzeba bdzie
nieco poeksperymentowa, aby ostatecznie ustali tak liczb znakw powrotu karetki, dziki
ktrej obrazek zostanie umieszczony w treci dokumentu na odpowiedniej wysokoci.
8. Klikn rodkow cz nagwka, a nastpnie wybra polecenie Narzdzia nagwkw
i stopek/Projektowanie/Elementy nagwka i stopki/Formatuj obraz, jeli trzeba
zmodyfikowa obraz (na przykad rozjani go). Do zmieniania waciwoci obrazu su
kontrolki w zakadce Obraz okna dialogowego Formatowanie obrazu. Zapewnienie czytelnoci
treci arkusza pomimo wstawionego obrazu moe wymaga pewnych eksperymentw.
Poniszy rysunek przedstawia przykadowy obraz dodany do nagwka (symbol praw autorskich ) odgrywajcy rol znaku wodnego. Oczywicie znakiem wodnym moe by te tekst.

Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy

185

Drukowanie nagwkw wierszy i kolumn

Domylnie nagwki wierszy i kolumn arkusza nie s drukowane. Aby te elementy znalazy si
na wydruku, naley zaznaczy opcj Ukad strony/Opcje arkusza/Nagwki/Drukuj.

Zastosowanie obrazu ta
Niektrzy zapewne chcieliby mie moliwo drukowania ta arkusza Niestety, nie jest to
moliwe. Istnieje wprawdzie polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/To, ktre otwiera okno
dialogowe umoliwiajce wstawienie dowolnego obrazu w tle, ale umiejscowienie tego polecenia
wrd innych zwizanych z drukowaniem jest bardzo mylce, poniewa obrazy ta znajdujce
si w arkuszach nigdy nie s drukowane.
Zamiast obrazu ta w arkuszu mona umieci ksztat, obiekt WordArt lub obraz, a potem
nada mu pewn przezroczysto. Taki obiekt naley skopiowa do wszystkich drukowanych
stron. Ewentualnie obiekt tego typu mona doda do nagwka lub stopki strony (o czym
mona przeczyta w ramce pod tytuem Wstawianie znaku wodnego).

Dodawanie do raportw nagwka lub stopki

Nagwek to informacje pojawiajce si na pocztku kadej drukowanej strony. Stopka to informacje wywietlane na samym dole kadej drukowanej strony. Domylnie nowe skoroszyty
nie maj adnego nagwka lub stopki.
Nagwki i stopki mona skonfigurowa w zakadce Nagwek/stopka okna dialogowego Ustawienia strony. O wiele prociej jest jednak uaktywni widok Ukad strony, w ktrym mona po
prostu klikn sekcje o nazwach Kliknij, aby doda nagwek oraz Kliknij, aby doda stopk.
W widoku Normalny mona wybra polecenie Wstawianie/Tekst/Nagwek i stopka. Excel
wczy wwczas widok Ukad strony i uaktywni rodkow cz nagwka strony.

Nastpnie mona wprowadzi informacje i zastosowa dowolnego typu formatowanie. Warto

zauway, e nagwki i stopki skadaj si z trzech sekcji lewej, rodkowej i prawej. Mona
na przykad utworzy nagwek skadajcy si z imienia uytkownika przy lewym marginesie,
nazwy arkusza w rodkowej czci i numeru strony przy prawym marginesie.
Aby zapewni spjno nagwkw i stopek we wszystkich dokumentach, naley utworzy
szablon Zeszyt.xltx z odpowiednio zdefiniowanymi nagwkami i stopkami. Szablon Zeszyt.xltx
stanowi punkt wyjcia do tworzenia nowych skoroszytw.
Wicej informacji o szablonach znajduje si w rozdziale 8.

Gdy uaktywnimy nagwek lub stopk w widoku Ukad strony, na Wstce pojawi si nowa
karta kontekstowa o nazwie Narzdzia nagwkw i stopek/Projektowanie. Za pomoc ustawie
zgromadzonych na tej karcie mona konfigurowa nagwki i stopki.

Wybieranie predefiniowanego nagwka lub stopki

Korzystajc z jednej z dwch list rozwijanych w grupie Narzdzia nagwkw i stopek/Projektowanie/
Nagwek i stopka, mona wybiera spord kilku predefiniowanych nagwkw lub stopek.
Warto zauway, e niektre pozycje list skadaj si z wielu czci oddzielonych przecinkiem.
Kada cz takiego nagwka lub stopki trafia do jednej z trzech sekcji (lewej, rodkowej lub
prawej). Rysunek 9.6 przedstawia przykadowy nagwek zawierajcy wszystkie trzy sekcje.

186

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Rysunek 9.6. Ten trzyczciowy nagwek jest jednym z predefiniowanych nagwkw Excela

Elementy kodu nagwka i stopki

Po uaktywnieniu nagwka lub stopki w ich obrbie mona wprowadzi dowolny tekst. Aby
umieci w nich zmienn, mona zastosowa dowolny z dostpnych elementw kodu za pomoc
przyciskw znajdujcych si w grupie Narzdzia nagwkw i stopek/Projektowanie/Elementy
nagwka i stopki. Kady z tych przyciskw dodaje odpowiedni kod do wybranej sekcji. Aby na
przykad wstawi aktualn dat, naley klikn przycisk Bieca data. Tabela 9.2 wyszczeglnia
przyciski i ich przeznaczenie.
Tabela 9.2. Funkcje przyciskw definiujcych nagwek i stopk
Przycisk

Kod

Funkcja

Numer strony

&[Strona]

Wywietla numer strony.

Liczba stron

&[Strony]

Wywietla liczb wszystkich drukowanych stron.

Bieca data

&[Data]

Wywietla biec dat.

Bieca godzina

&[Czas]

Wywietla biec godzin.

cieka pliku

&[cieka]&[Plik]

Wywietla pen ciek pliku i jego nazw.

Nazwa pliku

&[Plik]

Wywietla nazw pliku.

Nazwa arkusza

&[Karta]

Wywietla nazw arkusza.

Obraz

Nie dotyczy

Umoliwia dodanie obrazu.

Formatowanie obrazu

Nie dotyczy

Umoliwia zmian ustawie obrazu.

Mona czy zwyky tekst i kody zmiennych. Mona rwnie wstawi dowoln liczb kodw
w kadym polu.
Jeeli w tekcie ma si pojawi znak &, trzeba wpisa go dwukrotnie, poniewa w Excelu
znakiem tym rozpoczyna si kady kod. Jeeli na przykad w nagwku lub w stopce chcemy
wprowadzi tekst Kowalski & Nowak, trzeba wpisa Kowalski && Nowak.

Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy

187

W nagwku i stopce mona uywa rnych fontw i rozmiarw tekstu. Aby zmieni krj pisma,
wystarczy zaznaczy tekst i uy narzdzi formatowania dostpnych w grupie Narzdzia gwne/
Czcionka. Mona te zastosowa kontrolki minipaska narzdzi pojawiajcego si automatycznie
po zaznaczeniu tekstu. Domylnie Excel stosuje krj zdefiniowany w stylu Normalny.
W nagwku i stopce moe znajdowa si dowolna liczba linii tekstu. W celu oddzielenia
poszczeglnych wierszy naley nacisn klawisz Enter. Jeli uyje si nagwkw lub stopek
z wieloma wierszami, moe by konieczne dostosowanie grnego lub dolnego marginesu,
tak aby tekst nie nachodzi na dane arkusza (o czym mona przeczyta w punkcie
Konfigurowanie marginesw strony, wczeniej w tym rozdziale).

Niestety, w nagwku i stopce nie mona umieszcza zawartoci poszczeglnych komrek. Aby
zatem zawarto komrki A1 stanowia cz nagwka, przed wydrukowaniem arkusza naley
wpisa j bezporednio z klawiatury (albo napisa makro, ktre przeprowadzi odpowiedni operacj).
W rozdziale 42. zosta podany przykad makra, ktre wstawia zawarto komrki do nagwka
strony.

Inne opcje nagwka i stopki

Jeli w widoku Ukad strony uaktywni si nagwek albo stopk, w grupie Narzdzia nagwkw
i stopek/Projektowanie/Opcje pojawi si kontrolki umoliwiajce okrelenie nastpujcych
ustawie:
Inne na pierwszej stronie. Jeli ta opcja jest wczona, dla pierwszej drukowanej strony
mona ustawi inny nagwek lub stopk.
Inne na stronach parzystych i nieparzystych. Po wczeniu tej opcji mona okreli
rne nagwki i stopki dla stron parzystych i nieparzystych.
Skaluj do rozmiaru dokumentu. Po uaktywnieniu tej opcji rozmiar czcionki nagwka
lub stopki zostanie odpowiednio zmieniony, gdy przeskaluje si drukowany dokument.
Opcja ta jest domylnie wczona.
Wyrwnaj do marginesw strony. Po wczeniu tej opcji lewa i prawa cz nagwka
i stopki bd wyrwnywane odpowiednio do lewego i prawego marginesu. Opcja ta jest
domylnie wczona.

Kopiowanie ustawie strony midzy arkuszami

Kady arkusz Excela ma wasne ustawienia opcji drukowania (orientacj, marginesy, nagwki,
stopki itd.). Opcje te s ustawiane w grupie Ustawienia strony na karcie Ukad strony.
Kady nowy arkusz dodawany do skoroszytu przejmuje domylne ustawienia strony. Istnieje
jednak prosty sposb, ktry pozwala na skopiowanie ustawie z jednego arkusza do drugiego.
Naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Uaktywni arkusz, ktry zawiera ustawienia przeznaczone do skopiowania.
Nazwijmy go arkuszem rdowym.
2. Wybra arkusze docelowe. W tym celu trzeba przytrzyma klawisz Ctrl i klikn karty
tych arkuszy, do ktrych z arkusza rdowego maj zosta skopiowane ustawienia strony.
3. Klikn przycisk ze strzak znajdujcy si w prawym dolnym rogu grupy
Ukad strony/Ustawienia strony.
4. Gdy pojawi si okno dialogowe Ustawienia strony, klikn przycisk OK, aby je zamkn.
5. Rozgrupowa arkusze przez kliknicie prawym przyciskiem myszy dowolnego
zaznaczonego arkusza i wybranie z menu podrcznego polecenia Rozgrupuj arkusze.

188

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

Dziki temu, e w momencie zamknicia okna dialogowego Ustawienia strony

zaznaczone s dodatkowe arkusze, ustawienia arkusza rdowego zostan skopiowane
do wszystkich arkuszy docelowych.
Sposb opisany wyej nie powoduje niestety skopiowania ustawie dwch opcji, a mianowicie:
Obszar wydruku oraz Tytuy wydruku, znajdujcych si na zakadce Arkusz okna dialogowego
Ustawienia strony. Ponadto nie zostan skopiowane rwnie obrazki umieszczone w nagwku
lub stopce arkusza rdowego.

Ukrywanie niektrych komrek

podczas drukowania
Czasem arkusz zawiera informacje poufne, ktre nie powinny pojawi si na wydruku. Istnieje
kilka technik, ktre umoliwiaj ukrycie okrelonych obszarw arkusza podczas drukowania:
Ukrywanie kolumn lub wierszy nie zostan one uwzgldnione podczas drukowania.
W celu ukrycia zaznaczonych wierszy lub kolumn naley zastosowa odpowiednie
polecenia z listy Narzdzia gwne/Komrki/Formatuj.
Ukrywanie komrek lub zakresw komrek.
Aby uzyska taki efekt, mona zastosowa taki sam kolor dla wpisanego tekstu
i dla ta komrki. Jednak w przypadku niektrych drukarek ta metoda moe si
okaza nieskuteczna.
Ukrycie poszczeglnych komrek poprzez zastosowanie niestandardowego
formatu liczbowego w postaci trzech rednikw (;;;). W rozdziale 25.
zamieszczono wicej informacji na temat niestandardowych formatw liczbowych.
Zamaskowanie obszaru. Obszar zawierajcy poufne informacje mona zamaskowa
obiektem w ksztacie prostokta. W tym celu naley rozwin galeri Wstawianie/
Ilustracje/Ksztaty i wybra jeden z dostpnych prostoktw. Po wstawieniu ksztatu
mona zmieni kolor wypenienia, aby pasowa do koloru ta, oraz usun jego ramk.
W sytuacji, gdy przed drukowaniem arkusza czsto zachodzi potrzeba ukrycia pewnej jego czci, mona skorzysta z funkcji Widoki niestandardowe (omwionej w dalszej czci rozdziau,
zatytuowanej Tworzenie niestandardowych widokw arkusza), ktra umoliwia tworzenie
wasnych widokw ukrywajcych poufne dane.

Blokowanie moliwoci drukowania obiektw

Aby uniemoliwi drukowanie obiektw arkusza (na przykad wykresw, ksztatw i grafiki
SmartArt), naley skorzysta z ustawie w sekcji Waciwoci okienka zada Formatowanie
dla danego obiektu (rysunek 9.7).
1. Prawym przyciskiem myszy naley klikn obiekt i z menu podrcznego wybra
polecenie Formatuj xxxx (xxxx zaley w tym przypadku od rodzaju zaznaczonego obiektu).
2. W okienku Formatowanie dla wskazanego obiektu naley klikn ikon
Rozmiar i waciwoci.
3. Nastpnie naley rozwin sekcj Waciwoci.
4. Usun symbol zaznaczenia obok opcji Drukuj obiekt.
W przypadku wykresu naley klikn prawym przyciskiem myszy obszar wykresu (jego to). Mona
take dwukrotnie klikn obramowanie wykresu, aby otworzy okienko zada Formatowanie
obszaru wykresu. Nastpnie naley rozwin sekcj Waciwoci i wyczy opcj Drukuj obiekt.

Rozdzia 9. Drukowanie arkuszy

189

Rysunek 9.7.
W sekcji
Waciwoci okienka
zada Formatowanie
mona wyczy
drukowanie
zaznaczonego
obiektu

Tworzenie niestandardowych widokw arkusza

Czasem na podstawie tego samego skoroszytu tworzy si kilka rnych raportw, a zmienianie
ustawie wydruku przy tworzeniu kadej wersji dokumentu jest bardzo uciliwe i czasochonne.
Na przykad szef firmy moe zada wydrukowania penego raportu w ukadzie poziomym. Jeden
z dziaw moe wymaga uproszczonego raportu w ukadzie pionowym, ale bazujcego na tych
samych danych z tym e pewna ich cz jest ukryta. Proces drukowania mona uproci,
tworzc widoki arkuszy o niestandardowych nazwach, ktre dla kadego raportu uwzgldniaj
odpowiednie ustawienia.
Funkcja Widoki niestandardowe umoliwia nadawanie nazw rnym widokom arkusza i uatwia
przeczanie si pomidzy poszczeglnymi widokami. Mona w nich zapisywa takie ustawienia, jak:
opcje wydruku dostpne na karcie Ukad strony, w grupach Ustawienia strony,
Skalowanie do rozmiaru oraz Opcje arkusza;
ukryte wiersze i kolumny;
widok arkusza (Normalny, Ukad strony i Podgld podziau stron);
zaznaczone komrki i obszary;
komrka aktywna;
wspczynnik powikszenia;
rozmiar i lokalizacja poszczeglnych okien;
zablokowane okienka.
Uytkownicy, ktrzy czsto zmieniaj te ustawienia przed wydrukowaniem dokumentu, a potem
przywracaj oryginalne parametry, dziki niestandardowym widokom dokumentu mog zaoszczdzi sobie troch pracy.
Niestety, tworzenie widokw niestandardowych nie jest moliwe, gdy skoroszyt (a nie tylko
arkusz) zawiera co najmniej jedn tabel. Po otwarciu takiego skoroszytu polecenie Widoki
niestandardowe jest wyczone, co w istotny sposb ogranicza przydatno tej funkcji.

W celu utworzenia widoku nazwanego naley wykona nastpujce czynnoci:

190

Cz I Podstawowe informacje o Excelu

1. Okreli ustawienia widoku zgodnie z oczekiwaniami. Na przykad mona ukry

niektre kolumny.
2. Zastosowa polecenie Widok/Widoki skoroszytu/Widoki niestand., aby otworzy okno
dialogowe Widoki niestandardowe.
3. Klikn przycisk Dodaj. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Dodawanie widoku,
pokazane na rysunku 9.8.
Rysunek 9.8.
Okno dialogowe
Dodawanie widoku
suy do tworzenia
nowych widokw
dokumentu

4. Wprowadzi opisow nazw widoku. Przy uyciu dwch opcji dostpnych w oknie

Dodawanie widoku mona rwnie zdecydowa, co zostanie uwzgldnione w widoku.

Jeli na przykad w widoku nie powinno by ustawie drukowania, naley wyczy
opcj Ustawienia wydruku.
5. Klikn przycisk OK, aby zapisa nazwany widok.
Potem, gdy trzeba bdzie wydrukowa raporty, naley otworzy okno dialogowe Widoki niestandardowe, ktre zawiera list wszystkich nazwanych widokw. W celu wybrania konkretnego
widoku wystarczy go zaznaczy na licie i klikn przycisk Poka. Aby usun nazwany widok
z listy, naley klikn przycisk Usu.

Tworzenie dokumentw PDF

Format PDF jest powszechnie uywany do publikowania informacji tylko do odczytu i umoliwia bardzo precyzyjne projektowanie ukadu dokumentw. W sytuacji, gdy trzeba udostpni
dokumenty opracowane w Excelu komu, kto nie posiada tego programu, format PDF moe stanowi rozsdn alternatyw. Istnieje wiele darmowych programw do przegldania dokumentw
w tym formacie.
Excel umoliwia tworzenie dokumentw PDF, ale nie potrafi ich otwiera. Word 2013 jest
wyposaony w funkcje zapisywania i otwierania plikw PDF.

Kolejnym formatem elektronicznego dokumentu, opracowanym przez firm Microsoft, jest

XPS, bdcy w zamyle alternatyw dla formatu PDF. Jednak obecnie bardzo niewiele programw
innych firm obsuguje tego rodzaju dokumenty.
W celu zapisania arkusza w formacie PDF albo XPS naley wybra polecenie Plik/Eksportuj/
Utwrz dokument PDF/XPS/Utwrz plik PDF/XPS. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Publikowanie jako pliku PDF lub XPS, w ktrym mona okreli docelowe pooenie pliku oraz kilka
innych opcji.

Cz II

Formuy i funkcje
Formuy oraz funkcje arkuszowe stanowi podstawowe narzdzia do przetwarzania danych i uzyskiwania uytecznych informacji na podstawie zestawie zawartych w skoroszytach. Rozdziay
zamieszczone w tej czci ksiki zawieraj rne przykady formu wykorzystujcych funkcje
Excela. Dwa z nich s cakowicie powicone formuom tablicowym. S one przeznaczone
gwnie dla zaawansowanych uytkownikw, ktrych interesuj operacje niemoliwe do przeprowadzenia w inny sposb.
W tej czci:
Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji
Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem
Rozdzia 12. Praca z datami i czasami
Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj
Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci
Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych
Rozdzia 16. Obliczenia rne
Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych
Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi

192

Cz II Formuy i funkcje

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

193

Rozdzia 10.

Wprowadzenie
do formu i funkcji
W tym rozdziale:
Podstawowe informacje o formuach
Wprowadzanie formu i funkcji do arkuszy
Stosowanie odwoa w formuach
Poprawianie najczciej spotykanych bdw w formuach
Zaawansowane techniki nadawania nazw
Wskazwki pomocne przy pracy z formuami
Stosowanie formu w arkuszach kalkulacyjnych znacznie zwiksza ich uyteczno. Gdyby nie
formuy, arkusz kalkulacyjny byby po prostu bardzo nietypowym edytorem tekstu, ktry znakomicie obsuguje informacje w formacie tabelarycznym.
Formuy su do przeprowadzania operacji na danych zawartych w arkuszu. Gdy dane zostan
zmienione, formua wyliczy nowy wynik sama, bez ingerencji ze strony uytkownika. Rozdzia ten zawiera wprowadzenie do formu oraz funkcji i ma na celu wstpne przyblienie tych
zagadnie.

Podstawowe informacje o formuach

Formua to specjalny kod wprowadzany do komrek, ktry przeprowadza okrelony typ oblicze, a nastpnie zwraca ich wynik. Formuy mog wykorzystywa rne operatory i funkcje do
wykonywania operacji na wartociach i tekcie. Wartoci i tekst mog znajdowa si w innych
komrkach, co nadaje arkuszowi bardziej dynamiczny charakter. Na przykad zmienianie danych
w arkuszu i obserwowanie wynikw oblicze formu umoliwia analiz rnych scenariuszy tego
samego zdarzenia.
W formule mog si znajdowa nastpujce elementy:
operatory matematyczne, takie jak + (dodawanie) czy * (mnoenie);
odwoania do komrek (rwnie do nazw komrek i obszarw);
wartoci i tekst;
funkcje (takie jak SUMA czy REDNIA).

194

Cz II Formuy i funkcje

Gdy wprowadzimy formu, w zawierajcej j komrce jest widoczny wynik jej oblicze. Sam
formu mona obejrze na pasku formuy, gdy zaznaczona jest komrka, ktra j zawiera.
Oto kilka przykadw formu:
Formua
=150*0,05

=A1+A2
=PrzychdKoszty
=SUMA(A1:A12)
=A1=C12

Dziaanie formuy[pc1]
Mnoy 150 przez 0,05. Formua ta wykorzystuje tylko wartoci
i zawsze zwraca ten sam wynik. Rwnie dobrze mona po prostu
wprowadzi do komrki warto 7,5.
Dodaje wartoci komrek A1 i A2.
Oblicza rnic w wartoci komrek nazwanych Przychd i Koszty.
Sumuje wartoci komrek znajdujcych si w obszarze A1:A12.
Porwnuje komrk A1 z komrk C12. Jeeli ich wartoci s takie
same, formua zwraca warto logiczn PRAWDA, w przeciwnym razie
zwraca warto FASZ.

Formuy zawsze rozpoczynaj si znakiem rwnoci (=). W ten sposb Excel odrnia je
od tekstu.

Operatory uywane w formuach

Excel umoliwia korzystanie z rnych operatorw. Operator to symbol okrelajcy operacj,
ktr ma przeprowadzi dana formua. Tabela 10.1 zawiera list operatorw rozpoznawanych
przez Excel. Oprcz nich Excel wykorzystuje wbudowane funkcje, ktre przeprowadzaj bardziej skomplikowane obliczenia.
Tabela 10.1. Operatory uywane w formuach
Operator

Dziaanie

dodawanie

odejmowanie

mnoenie

dzielenie

potgowanie

&

konkatenacja

porwnanie logiczne (rwny)

>

porwnanie logiczne (wikszy ni)

<

porwnanie logiczne (mniejszy ni)

>=

porwnanie logiczne (wikszy lub rwny)

<=

porwnanie logiczne (mniejszy lub rwny)

<>

porwnanie logiczne (rny od)

W jednej formule mona wykorzysta dowoln liczb operatorw.

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

195

Poniej przedstawiono kilka przykadowych formu, w ktrych uywane s rne operatory.

Formua
="Cz"&"23A"
=A1&A2

=6^3
=216^(1/3)
=A1<A2

=A1<=A2

=A1<>A2

Dziaanie formuy
czy (konkatenuje) dwa acuchy znakw, czego wynikiem jest tekst
Cz23A.
czy zawarto komrek A1 i A2. Konkatenacj mona przeprowadza
na tekcie oraz na wartociach. Jeeli komrka A1 zawiera warto
123, a komrka A2 warto 456, formua zwrci warto 123456.
Podnosi liczb 6 do trzeciej potgi (216).
Podnosi 216 do potgi . Arytmetycznie jest to odpowiednik
pierwiastka trzeciego stopnia z liczby 216, ktry wynosi 6.
Zwraca warto logiczn PRAWDA, gdy warto w komrce A1 jest
mniejsza ni warto w komrce A2. W przeciwnym razie zwraca
warto FASZ. Operatory logiczne mog rwnie suy do
przeprowadzania operacji na tekcie. Jeeli komrka A1 zawiera tekst
Bartek, a komrka A2 zawiera tekst Joanna, formua zwrci warto
PRAWDA, poniewa w kolejnoci alfabetycznej sowo Bartek jest przed
sowem Joanna.
Zwraca warto logiczn PRAWDA, jeeli zawarto komrki A1 jest
mniejsza lub rwna zawartoci komrki A2. W przeciwnym razie
zwraca warto FASZ.
Zwraca warto logiczn PRAWDA jeeli zawarto komrki A1 nie jest
rwna zawartoci komrki A2. W przeciwnym razie zwraca warto FASZ.

Pierwszestwo operatorw w formuach

Obliczanie wartoci formuy odbywa si na podstawie pewnych regu, okrelajcych kolejno
wykonywania poszczeglnych dziaa. Znajomo tych regu jest konieczna, aby tworzone przez
nas formuy generoway odpowiednie wyniki reguy.
Tabela 10.2 okrela kolejno wykonywania dziaa w Excelu. Zgodnie z ni potgowanie ma
najwyszy priorytet, co oznacza, e jest wykonywane przed wszystkimi innymi dziaaniami,
natomiast porwnania logiczne maj najmniejszy priorytet (s uwzgldniane na samym kocu).
Tabela 10.2. Pierwszestwo wykonywania dziaa w formuach
Symbol

Operator

Priorytet

potgowanie

mnoenie

dzielenie

dodawanie

odejmowanie

&

konkatenacja

rwny

<

mniejszy ni

>

wikszy ni

196

Cz II Formuy i funkcje

Stosowanie nawiasw umoliwia zmian kolejnoci wykonywania dziaa w formuach. Wyraenia, ktre znajduj si w nawiasach, zawsze s obliczane jako pierwsze. W formule, ktr przedstawiono poniej, zmieniono pierwszestwo obliczania poszczeglnych dziaa. W wyniku zastosowania nawiasw najpierw wykonane jest dziaanie odejmowania zawartoci komrki B3 od
zawartoci komrki B2, a nastpnie wynik jest mnoony przez zawarto komrki B4.
=(B2B3)*B4

Ta sama formua wpisana bez nawiasw generuje inny wynik. Mnoenie ma wyszy priorytet,
dlatego zawarto komrki B3 zostaje najpierw pomnoona przez zawarto komrki B4, a wynik
jest odejmowany od komrki B2.
Omawiana formua bez nawiasw wyglda nastpujco:
=B2B3*B4

Dobrym pomysem jest uycie nawiasw nawet wtedy, gdy nie s konieczne. Dziki temu atwiej oszacowa dziaanie formuy. Na przykad w przypadku poniszej formuy jest oczywiste,
e komrka B3 powinna zosta pomnoona przez komrk B4, natomiast wynik operacji odjty
od wartoci komrki B2. Gdyby nie zastosowano nawiasw, konieczne byoby zapamitanie
kolejnoci uwzgldniania operatorw przez Excel.
=B2(B3*B4)

Nawiasy w formuach mog by zagniedane. Oznacza to, e wyraenie w nawiasach mona

ujmowa w kolejne nawiasy. W takiej sytuacji najpierw obliczane s wyraenia najgbiej zagniedone, a pniej nastpne, wedug kolejnoci zagniedenia. Oto przykad formuy wykorzystujcej zagniedone nawiasy:
=((B2*C2)+(B3*C3)+(B4*C4))*B6

Formua ta zawiera cztery pary nawiasw trzy z nich s zagniedone w czwartym. Excel
najpierw oblicza warto wyrae znajdujcych si w nawiasach zagniedonych, pniej dodaje kad z tych wartoci, a wynik dodawania mnoy przez warto komrki B6.
Mimo e formua ta zawiera cztery nawiasy, istotny jest tylko ten, ktry obejmuje pozostae trzy.
Biorc pod uwag pierwszestwo wykonywania dziaa, taki sam wynik generowaaby formua:
=(B2*C2+B3*C3+B4*C4)*B6

Chyba wszyscy si jednak zgodz, e wykorzystanie dodatkowych nawiasw pozytywnie wpyno na czytelno tej formuy.
Naley pamita, e kady lewy nawias musi mie swj odpowiednik w postaci prawego nawiasu. W skomplikowanej formule, zawierajcej wiele zagniedonych nawiasw, atwo mona
si pogubi. Jeeli liczba lewych i prawych nawiasw nie jest rwna, Excel wywietla komunikat informujcy, e formuy nie da si wprowadzi.
W niektrych wypadkach, gdy formua zawiera nieprawidow liczb nawiasw, Excel proponuje
odpowiedni korekt tej formuy. Rysunek 10.1 przedstawia przykad dziaania automatycznej
korekty. Warto jednak si dobrze zastanowi przed zaakceptowaniem proponowanej formuy,
poniewa mimo e jest ona poprawna z punktu widzenia skadni, moe si rni od tej, ktra
nas interesuje, i zwraca niepoprawny wynik.
Rysunek 10.1.
Autokorekta formu czasami
proponuje skorygowanie bdnej
formuy w taki sposb, by bya
prawidowa pod wzgldem syntaktyki,
lecz niekoniecznie bdzie zgodna
z zamierzeniami uytkownika

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

197

Excel w pewnym stopniu uatwia dopasowywanie nawiasw przy edytowaniu formu

pasujce nawiasy s wywietlane w tym samym kolorze.

Wykorzystywanie funkcji w formuach

Wikszo formu zawiera funkcje, ktre znacznie zwikszaj ich moliwoci. Zastosowanie
funkcji umoliwia wykonywanie trudnych oblicze (a nawet niemoliwych), gdyby korzystano
wycznie z operatorw omwionych w poprzednim punkcie. Na przykad funkcja TAN oblicza tangens kta. Takiego wyniku nie mona uzyska za pomoc zwykych operatorw matematycznych.

Przykady funkcji w formuach

Funkcje arkuszowe Excela mog znacznie uproci formu.
Oto przykad. Formua obliczajca redni wartoci znajdujcych si w 10 komrkach (A1:A10)
bez uycia funkcji wyglda nastpujco:
=(A1+A2+A3+A4+A5+A6+A7+A8+A9+A10)/10

Nie wyglda to zbyt piknie, prawda? Co gorsza, formua ta musi by modyfikowana za kadym
razem, gdy do wylicze zostanie dodana nowa komrka. Na szczcie mona j zastpi duo
prostsz formu, wykorzystujc jedn z wbudowanych funkcji Excela:
=REDNIA(A1:A10)

Kolejnym przykadem jest formua zawierajca funkcj, bez ktrej dokonanie oblicze nie byoby moliwe. Jak na przykad znale najwiksz warto w danym obszarze? Odpowied mona
uzyska wycznie przy uyciu funkcji. Oto prosta formua, ktra zwraca najwiksz warto
w obszarze A1:D100:
=MAX(A1:D100)

Stosowanie funkcji moe czasem wyeliminowa konieczno wpisywania danych z klawiatury.

Zamy, e arkusz zawiera 1000 nazwisk w komrkach A1:A1000 i e wszystkie napisane s
wielkimi literami. Tymczasem szef informuje, e do kadej z osb wymienionych na licie trzeba wysa list, a wypisanie nazwisk wersalikami jest niedopuszczalne. Na przykad napis JAN
KOWALSKI musi zosta zmieniony na napis Jan Kowalski. Czy w takiej sytuacji trzeba bdzie
spdzi kilka godzin na przepisywaniu listy tak, aby informacje wyglday poprawnie? Na szczcie nie. Mona bowiem skorzysta z funkcji Z.WIELKIEJ.LITERY, ktra przeksztaca tekst w komrce A1 w taki sposb, aby uzyska on poprawn form:
=Z.WIELKIEJ.LITERY(A1)

T sam formu naley wprowadzi w komrce B1, a nastpnie skopiowa do pozostaych 999
wierszy. Nastpnie naley zaznaczy komrki B1:B1000 i skopiowa cay obszar za pomoc
polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj. Trzeba si upewni, e komrki B1:B1000 s wci
zaznaczone, i wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej wartoci (W), aby przeksztaci formuy na wartoci. Potem wystarczy ju tylko usun kolumn rdow i efekt zostanie
osignity w nieca minut, bez czasochonnego przepisywania wszystkich danych.
A oto ostatni ju przykad, ktry powinien przekona Czytelnika o tym, e warto uywa funkcji.
Przypumy, e pracujemy nad arkuszem, ktry wylicza prowizj od sprzeday. Jeeli kwota
sprzedanych produktw jest wiksza ni 100 000 z, prowizja wynosi 7,5 procent, w przeciwnym
razie 5 procent. Jeli nie uyje si funkcji, trzeba bdzie utworzy dwie rne formuy i przypisywa je odpowiednio do kadej wartoci sprzeday. Lepszym rozwizaniem jest utworzenie
formuy, ktra wykorzystuje funkcj JEELI. Umoliwia ona obliczenie wysokoci prowizji dla
kadej wartoci sprzeday:
=JEELI(A1<100000;A1*5%;A1*7,5%)

198

Cz II Formuy i funkcje

Nowe funkcje Excela 2013

Excel 2013 jest wyposaony w ponad 50 nowych funkcji arkuszowych.
Niemal wszystkie nowoci to wyspecjalizowane funkcje, przydatne gwnie w zastosowaniach inynieryjnych i zaawansowanych obliczeniach matematycznych.
Jest wrd nich jednak kilka takich, ktre mog si przyda zwykemu uytkownikowi:
CZY.FORMUA zwraca warto PRAWDA, jeli komrka, do ktrej odwouje si funkcja, zawiera formu.
FORMUA.TEKST zwraca formu zawart w danej komrce w postaci tekstowej.
ARKUSZ zwraca numer arkusza, do ktrego odwouje si funkcja. Na przykad wyraenie
=ARKUSZ("Arkusz3") zwraca numer arkusza o nazwie Arkusz3.
ARKUSZE zwraca liczb arkuszy w danym skoroszycie. Na przykad wyraenie =ARKUSZE()
zwraca liczb arkuszy w biecym skoroszycie.
JEELI.ND jeli w komrce bdcej argumentem tej funkcji znajduje si bd #N/D, funkcja
zwraca dowolny tekst podany przez uytkownika.
Naley pamita, e wszystkie nowe funkcje nie s zgodne ze starszymi wersjami Excela. Arkusz,
w ktrym zostay uyte, nie zostanie poprawnie otwarty w starszych wersjach programu.

Dziaanie tej formuy przypomina podejmowanie decyzji. Polega ona na sprawdzeniu wartoci
komrki A1 jeeli jest ona mniejsza ni 100 000, formua zwraca warto komrki A1 pomnoon przez 5 procent; w przeciwnym razie mnoy warto komrki A1 przez 7,5 procent.
Uyta funkcja przyjmuje trzy argumenty, oddzielone od siebie rednikami. Wicej informacji na
temat argumentw funkcji zostanie przedstawionych w nastpnym punkcie, Argumenty funkcji.

Argumenty funkcji
Nietrudno zauway, e we wszystkich wymienionych przykadach funkcji pojawiaj si nawiasy.
Informacje zawarte w nawiasach nazywane s list argumentw.
Funkcje wykorzystuj argumenty w rny sposb. Moliwe s nastpujce postacie funkcji:
bez argumentw,
z jednym argumentem,
ze sta liczb argumentw,
z nieokrelon liczb argumentw,
z argumentami opcjonalnymi.
Przykadem funkcji, ktra nie uywa argumentw, jest funkcja TERAZ. Zwraca ona biec dat
i czas. Niezalenie od braku argumentw take w tym przypadku jest konieczne stosowanie
nawiasw, mimo e s one puste:
=TERAZ()

Jeeli funkcja przyjmuje wicej ni jeden argument, kady z nich jest oddzielany rednikiem.
We wczeniejszych przykadach argumentami byy odwoania do komrek. Excel umoliwia
okrelanie argumentw na wiele rnych sposobw. Mog to by odwoania do komrek, konkretne wartoci liczbowe, acuchy tekstu, wyraenia, a nawet inne funkcje. Oto kilka przykadw funkcji, ktre wykorzystuj rnego rodzaju argumenty:
odwoanie do komrki: =SUMA(A1:A24)
konkretna warto: =PIERWIASTEK(121)
litera cig znakw: =Z.WIELKIEJ.LITERY("jan kowalski")
wyraenie: =PIERWIASTEK(183+12)
inna funkcja: =PIERWIASTEK(SUMA(A1:A24))

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

199

W polskiej wersji Excela do oddzielania poszczeglnych argumentw funkcji suy rednik.

W innych wersjach (na przykad w amerykaskiej) stosuje si przecinek. Ustawienie to mona
zmieni w Panelu sterowania systemu Windows (w oknie dialogowym Opcje regionalne i jzykowe).

Wicej na temat funkcji

Excel ma wbudowanych ponad 450 funkcji. Ale to nie wszystko mona zakupi dodatkowe specjalistyczne funkcje od rnych dostawcw, a nawet tworzy wasne funkcje przy uyciu jzyka VBA.
Dla niektrych uytkownikw tak dua liczba funkcji moe si wydawa przytaczajca; wikszo uywa regularnie najwyej kilkunastu z nich. Na szczcie okno dialogowe Wstawianie
funkcji (omwione dokadnie w dalszej czci tego rozdziau) uatwia znalezienie i wstawienie
kadej dostpnej funkcji, nawet takiej, ktra nie jest czsto uywana.
W rozdziaach od 11. do 18. zamieszczono wiele przykadw funkcji. Dodatek A zawiera peny
wykaz wbudowanych funkcji Excela wraz z krtkim opisem kadej z nich. Rozdzia 39. omawia
podstawowe zagadnienia zwizane z tworzeniem wasnych funkcji przy uyciu jzyka VBA.

Wprowadzanie formu do arkusza

Jak ju wczeniej wspomniaem, formua musi by rozpoczta znakiem rwnoci, poniewa
w ten sposb Excel odrnia j od tekstu. Istniej dwie metody wprowadzania formu do komrek
wpisywanie z klawiatury lub wskazanie odwoania do komrki. Obydwa te sposoby zostan
szczegowo omwione w dalszej czci rozdziau.
Zastosowanie funkcji automatycznie uzupeniajcej formu
Funkcja Autouzupenianie sprawia, e wprowadzanie formu jest prostsze ni kiedykolwiek. Poniej zamieszczono przykad demonstrujcy dziaanie tej funkcji. Naszym celem jest utworzenie formuy, ktra
za pomoc funkcji AGREGUJ wyznacza redni warto zakresu o nazwie TestWynik. Funkcja REDNIA nie
zda w tym przypadku egzaminu, poniewa zakres danych zawiera bd.
1. Zaznaczy komrk, w ktrej ma si znale formua, i wprowadzi znak = identyfikujcy
pocztek formuy.
2. Wprowadzi liter A. Pojawi si lista funkcji i nazw zaczynajcych si od litery A, jak na rysunku.
Poniewa nie jest rozrniana wielko znakw, mona uy zarwno maych, jak i duych liter.

200

Cz II Formuy i funkcje

3. Przewin list lub wpisa kolejn liter nazwy funkcji, aby zawzi zakres funkcji
pasujcych do kryterium wyszukiwania.

4. Gdy podwietlona zostanie funkcja AGREGUJ, nacisn klawisz Tab, aby j wybra. Excel doda
nawias otwierajcy i wywietli nastpn list zawierajc opcje dla pierwszego argumentu funkcji
AGREGUJ (jak na kolejnym rysunku).

5. Wybra opcj 1 REDNIA i nacisn klawisz Tab. Excel wstawi warto 1, czyli kod dla
obliczania redniej.

6. Wprowadzi rednik oddzielajcy nastpny argument.

7. Gdy Excel wywietli list wartoci dostpnych dla drugiego argumentu funkcji AGREGUJ,
naley wybra warto 2 Ignoruj wartoci bdw i nacisn klawisz Tab.

8. Wprowadzi rednik oddzielajcy trzeci argument (zakres wynikw testu).

9. Wpisa liter T, aby uzyska list funkcji oraz nazw rozpoczynajcych si na liter T.
Poniewa poszukiwana jest nazwa TestWynik, list dostpnych wartoci mona zawzi
przez wpisanie drugiej litery (e).
10. Podwietli nazw TestWynik i nacisn klawisz Tab.
11. Wprowadzi nawias zamykajcy i nacisn klawisz Enter.
Ostatecznie formua bdzie mie nastpujc posta:
=AGREGUJ(1;2;TestWynik)

Funkcja automatycznego uzupeniania formu uwzgldnia nastpujce elementy (kady rodzaj elementu
jest oznaczony inn ikon):
Wbudowane funkcje Excela.
Funkcje uytkownika (definiowane przy uyciu jzyka VBA lub innych metod).
Nazwy zdefiniowane (komrki lub obszary nazwane za pomoc polecenia Formuy/Nazwy
zdefiniowane/Definiuj nazw).
Numerowane argumenty, czyli takie, ktrych poszczeglne opcje s reprezentowane przez
konkretne wartoci (z takich argumentw korzysta tylko kilka funkcji; funkcja AGREGUJ jest
jedn z nich).
Odwoania do struktury tabeli (su do identyfikowania obszarw tabeli).

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

201

Excel zapewnia dodatkow pomoc podczas tworzenia formu, wywietlajc list rozwijan z nazwami funkcji i zakresw. Zbir dostpnych opcji jest uzaleniony od tego, co do tej pory zostao wpisane. Jeli na przykad wpisywanie formuy zacznie si od liter SU, pojawi si lista
rozwijana widoczna na rysunku 10.2. Po wpisaniu kolejnej litery zawarto listy zostanie ograniczona tylko do pasujcych nazw funkcji. Aby Excel automatycznie uzupenia wpis znajdujcy
si na licie, za pomoc klawiszy nawigacji naley zaznaczy odpowiedni pozycj i nacisn
klawisz Tab. Warto zauway, e wyrnienie funkcji na licie powoduje te wywietlenie krtkiego opisu funkcji. W ramce Zastosowanie funkcji automatycznie uzupeniajcej formu
przedstawiono przykad demonstrujcy dziaanie funkcji automatycznego uzupeniania.
Rysunek 10.2.
Podczas wprowadzania
formuy Excel wywietla
list rozwijan

Wprowadzanie formu z klawiatury

Aby wprowadzi formu z klawiatury, naley zaznaczy wybran komrk, wpisa znak rwnoci (=), a po nim tre formuy. Wpisywane znaki pojawiaj si zarwno w komrce, jak i w pasku formuy. Do tworzenia formu mona wykorzysta wszystkie klawisze edycyjne.

Wprowadzanie formu przez wskazywanie

Kad formu mona wprowadzi do komrki, wpisujc j rcznie, ale warto pozna inn metod
prostsz, szybsz i mniej podatn na bdy. Metoda ta rwnie wymaga korzystania z klawiatury, ale zamiast rcznie wpisywa adresy komrek, wystarczy je po prostu wskaza. Aby na
przykad wprowadzi formu =A1+A2 do komrki A3, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Umieci wskanik w komrce A3.
2. Wpisa znak rwnoci (=), aby rozpocz formu. Na pasku stanu (w lewym dolnym
rogu ekranu) pojawi si napis Wprowad.
3. Nacisn dwukrotnie klawisz ze strzak w gr. Po wykonaniu tej czynnoci Excel
wywietli ruchome obramowanie dookoa komrki A1 w komrce A3 i na pasku
formuy pojawi si odwoanie do zaznaczonej komrki, a na pasku stanu bdzie widoczny
napis Wska.
4. Wpisa znak plus (+). Ruchoma ramka zamieni si w ciemne, dobrze widoczne
obramowanie, a na pasku stanu znw pojawi si napis Wprowad.
5. Ponownie nacisn klawisz ze strzak w gr. Animowana ramka otoczy komrk A2,
a adres tej komrki zostanie dodany do formuy.
6. Nacisn klawisz Enter, aby zakoczy wprowadzanie formuy.
Przy wprowadzaniu i edytowaniu formu Excel 2013 wyrnia kolorami adresy zakresw i komrek.
Dziki temu mona atwo sprawdzi, ktre komrki zostay wykorzystane w danej formule.
Odpowiednie komrki mona wskazywa take za pomoc myszy.

202

Cz II Formuy i funkcje

Wklejanie do formu nazw obszarw

Jeeli chcemy wykorzysta w formule nazw obszaru lub komrki, mona j wpisa zamiast adresu albo wybra z listy (w drugim przypadku Excel automatycznie wprowadzi nazw do zaznaczonej komrki). Istniej dwie metody wprowadzania nazwy do formuy:
Wybranie nazwy z listy. W celu uycia tej metody trzeba zna przynajmniej pierwszy
znak nazwy. Podczas wprowadzania formuy naley poda pierwszy znak, a nastpnie
wybra nazw z listy.
Nacinicie klawisza F3. Powoduje to otwarcie okna dialogowego Wklejanie nazwy.
Po wybraniu nazwy z listy naley klikn przycisk OK (lub po prostu dwukrotnie klikn
nazw). Excel umieci wybran nazw w formule. Jeli w arkuszu nie ma zdefiniowanych
nazw, nacinicie klawisza F3 nie bdzie miao adnego rezultatu.
Rysunek 10.3 przedstawia arkusz zawierajcy dwie zdefiniowane nazwy: Koszty i Sprzeda. Za pomoc okna dialogowego Wklejanie nazwy nazwa Sprzeda zostanie wpisana do formuy w komrce B9.
W celu uzyskania informacji na temat definiowania nazw naley zajrze do rozdziau 4.

Rysunek 10.3.
Okno dialogowe
Wklejanie nazwy
umoliwia szybkie
wpisanie zdefiniowanej
nazwy do formuy

Wstawianie funkcji do formu

Najprostsz metod wprowadzania funkcji do formuy jest uycie mechanizmu automatycznego
uzupeniania (listy rozwijanej wywietlanej przez Excel podczas wpisywania formuy). Aby
skorzysta z tej metody, trzeba jednak zna co najmniej pierwsz liter nazwy funkcji.
Kolejna metoda wstawiania funkcji polega na zastosowaniu narzdzi znajdujcych si w grupie
Biblioteka funkcji, na karcie Formuy (rysunek 10.4). Ten sposb oddaje nieocenione usugi
w sytuacji, gdy nie mona sobie przypomnie nazwy potrzebnej funkcji. W trakcie wpisywania
formuy wystarczy klikn ikon odpowiedniej kategorii (Finansowe, Logiczne, Tekstowe itd.),
aby wywietli list funkcji. Po klikniciu danej funkcji Excel wywietli okno dialogowe
Argumenty funkcji umoliwiajce wprowadzenie jej argumentw. Dodatkowo mona klikn
odnonik Pomoc dotyczca tej funkcji, aby dowiedzie si wicej na jej temat.
Rysunek 10.4.
Funkcj mona wstawi
przez wybranie jej
z jednej z kategorii funkcji

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

203

Kolejnym sposobem dodania funkcji do formuy jest uycie okna dialogowego Wstawianie funkcji
Excela (rysunek 10.5). Okno to mona otworzy na kilka nastpujcych sposobw:
Rysunek 10.5.
Okno dialogowe
Wstawianie funkcji

Za pomoc polecenia Formuy/Biblioteka funkcji/Wstaw funkcj.

Za pomoc polecenia Wstaw funkcj, ktre znajduje si u dou kadej listy rozwijanej

w grupie Formuy/Biblioteka funkcji.

Za pomoc ikony Wstaw funkcj, ktra znajduje si bezporednio z lewej strony paska

formu. Na ikonie widnieje symbol fx.

Przy uyciu skrtu Shift+F3.
Okno dialogowe Wstawianie funkcji zawiera list rozwijan, z ktrej mona wybra kategori
funkcji. Gdy zaznaczymy kategori, w polu Wybierz funkcj pojawi si lista funkcji przynalenych do tej kategorii. Aby znale ostatnio uywan funkcj, z listy rozwijanej naley wybra
pozycj Ostatnio uywane.
Jeeli nie wiadomo, ktrej funkcji potrzeba, mona skorzysta z pola Wyszukaj funkcj, znajdujcego si u gry okna dialogowego. W tym celu naley:
1. Wprowadzi krtki opis poszukiwanej funkcji i klikn przycisk Przejd. Pojawi si
lista wszystkich funkcji pasujcych do opisu. Gdy zaznaczy si jedn z nich w polu
Wybierz funkcj, Excel wywietli jej struktur (wraz z nazwami argumentw), a take
krtki opis jej dziaania.
2. Gdy znajdziemy odpowiedni funkcj, naley j zaznaczy i klikn przycisk OK.
Pojawi si okno dialogowe Argumenty funkcji, pokazane na rysunku 10.6.
Rysunek 10.6.
Okno dialogowe
Argumenty funkcji

204

Cz II Formuy i funkcje

3. W oknie Argumenty funkcji okreli argumenty funkcji. Jego wygld zaley od

wstawianej funkcji. Dla kadego argumentu wywietlane jest jedno pole. Aby uy w roli
argumentu odwoania do komrki lub obszaru komrek, naley wpisa adres z klawiatury
albo klikn pole argumentu i zaznaczy (inaczej mwic, klikn) komrk lub obszar
komrek.
4. Po okreleniu wszystkich argumentw funkcji naley klikn przycisk OK.
Inn metod wstawiania funkcji podczas definiowania formuy jest skorzystanie z listy funkcji,
znajdujcej si po lewej stronie paska formuy. Gdy wpisuje si lub edytuje funkcj, Pole nazwy
zamienia si w pole Funkcja, ktre zawiera list ostatnio uywanych funkcji. Jeli na tej licie
zaznaczy si jak funkcj, pojawi si okno dialogowe Argumenty funkcji.

Kilka informacji na temat wstawiania funkcji

Poniej przedstawiono kilka wskazwek, o ktrych warto pamita podczas korzystania z okna
dialogowego Wstawianie funkcji:
Za pomoc okna dialogowego Wstawianie funkcji mona doda funkcj do istniejcej
formuy. Naley uaktywni formu i przesun kursor w miejsce, w ktrym chcemy
wstawi funkcj. Nastpnie naley zaznaczy wybran funkcj w oknie dialogowym
Wstawianie funkcji (otwartym za pomoc z jednej z wczeniej przedstawionych metod).
Za pomoc okna dialogowego Argumenty funkcji mona zmieni argumenty funkcji
wpisanej w danej komrce. Naley klikn funkcj w pasku formuy, a nastpnie ikon
Wstaw funkcj (to ta z symbolem fx, znajdujca si po lewej stronie paska formuy).
Jeeli podczas wpisywania funkcji zmienimy zdanie i zrezygnujemy z jej wpisywania,
naley klikn przycisk Anuluj.
Liczba pl wywietlonych w oknie dialogowym Argumenty funkcji zaley od liczby
argumentw wykorzystywanych przez dan funkcj. Jeeli funkcja nie przyjmuje
argumentw, w oknie tym nie pojawi si adne pola. Jeeli funkcja wykorzystuje
nieokrelon liczb argumentw (na przykad funkcja REDNIA), za kadym razem,
gdy wpisuje si argument, pojawia si nowe pole.
Po wprowadzeniu argumentu w oknie dialogowym Argumenty funkcji z prawej strony
pola pojawia si warto tego argumentu.
Kilka funkcji moe przyjmowa rne formy (na przykad funkcja INDEKS). Jeeli
zaznaczy si tak funkcj, pojawi si okno dialogowe, w ktrym mona wybra jedn
z jej postaci.
Jeeli pozna si ju dobrze dziaanie poszczeglnych funkcji, mona pomin okno
dialogowe Wstawianie funkcji i wpisywa funkcje bezporednio. Podczas wprowadzania
funkcji Excel podpowiada nazwy argumentw.

Edytowanie formu
Po wprowadzeniu formuy mona oczywicie j zmodyfikowa. Edytowanie formuy moe mie
na celu dostosowanie jej do zmian dokonanych w arkuszu albo poprawienie jej, gdy zwraca
bdn warto.
Tryb edytowania formu mona wczy na kilka sposobw:
Dwukrotne kliknicie komrki ten sposb umoliwia wpisywanie zawartoci
bezporednio do komrki.
Nacinicie klawisza F2 ten sposb rwnie umoliwia wpisywanie zawartoci
bezporednio do komrki.

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

205

Zaznaczenie komrki, ktrej zawarto chcemy zmieni, i zmodyfikowanie jej

zawartoci, wywietlonej w pasku formuy.

Jeeli formua zwraca komunikat o bdzie, Excel wywietla may trjkt w lewym grnym
rogu komrki, ktra zawiera t formu. Po uaktywnieniu komrki pojawia si ikona
znacznika inteligentnego. Kliknicie jej powoduje wywietlenie opcji z sugerowanymi
sposobami naprawy bdu (opcje te rni si w zalenoci od rodzaju bdu formuy).
W zakadce Formuy okna dialogowego Opcje programu Excel mona zadecydowa o tym, czy
Excel bdzie wywietla znaczniki inteligentne zwizane ze sprawdzaniem bdw w formuach.
Aby otworzy to okno, naley wybra polecenie Plik/Opcje. Po wyczeniu opcji Wcz sprawdzanie
bdw w tle Excel przestanie pokazywa znaczniki inteligentne.

Podczas edycji formuy mona zaznaczy jej fragment poprzez przecignicie kursorem myszy
albo za pomoc klawiszy ze strzakami oraz klawisza Shift.
W razie problemw z poprawnym wpisaniem formuy mona tymczasowo przeksztaci j
na tekst. Aby to zrobi, wystarczy usun pocztkowy znak rwnoci (=). Przed kolejn prb
naprawienia bdu naley z powrotem wstawi znak rwnoci, a zawarto komrki zostanie
z powrotem przeksztacona w formu.

Odwoywanie si do komrek w formuach

Prawie wszystkie formuy zawieraj odwoania do komrek lub obszarw komrek. Formua,
ktra wykorzystuje odwoania do komrek, dokonuje dynamicznych oblicze na podstawie danych zawartych w tych komrkach lub obszarach. Jeeli formua zawiera na przykad odwoanie
do komrki A1, a uytkownik zmieni zawarto tej komrki, wynik formuy rwnie ulegnie
zmianie. Jeeli nie korzysta si z odwoa do komrek, trzeba dokona edycji formuy za kadym
razem, gdy zmienia si zawarto komrki.

Odwoania wzgldne, bezwzgldne i mieszane

Istniej trzy rodzaje odwoa do komrek (lub obszarw komrek):
Wzgldne odwoania do kolumn i wierszy mog zmienia si podczas kopiowania
formuy z jednej komrki do drugiej, poniewa odnosz si do biecego pooenia
komrki w arkuszu. Domylnie Excel stosuje odwoania wzgldne w formuach.
Bezwzgldne odwoania do kolumn i wierszy nie zmieniaj si podczas kopiowania
formuy, poniewa dotycz rzeczywistego adresu komrki. W odwoaniu bezwzgldnym
wystpuj znaki dolara przed nazw kolumny i numerem wiersza (na przykad $A$5).
Mieszane odwoanie wiersza jest wzgldne, a odwoanie kolumny bezwzgldne lub na
odwrt. Tylko jedna cz adresu jest wwczas bezwzgldna (na przykad $A4 albo A$4).
Rodzaj odwoania do komrki ma znaczenie jedynie wwczas, gdy planuje si kopiowa formuy
do innych komrek. Przypadek ten ilustruje poniszy przykad.
Rysunek 10.7 przedstawia prosty arkusz. Formua w komrce D2, ktra mnoy liczb produktw
przez cen, ma nastpujc posta:
=B2*C2

Formua ta wykorzystuje wzgldne odwoania do komrek. Jeli skopiuje si j do komrek

znajdujcych si poniej, odwoania zostan odpowiednio zmienione. Na przykad formua
w komrce D3 bdzie wygldaa nastpujco:
=B3*C3

206

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 10.7.
Kopiowanie formuy,
ktra zawiera wzgldne
odwoania do komrek

A co by byo w przypadku, gdyby komrka D2 zawieraa odwoanie bezwzgldne, tak jak w poniszym przykadzie?
=$B$2*$C$2

W takiej sytuacji formua skopiowana do komrek znajdujcych si poniej obliczaaby nieprawidowy wynik. Formua w komrce D3 miaaby dokadnie tak sam posta jak formua
w komrce D2.
Teraz rozbudujemy nasz przykad tak, aby oblicza podatek VAT, zapisany w komrce B7
(rysunek 10.8). Formua znajdujca si w komrce D2 bdzie miaa tak posta:
=(B2*C2)*$B$7

Rysunek 10.8.
Odwoania do komrki
okrelajcej wysoko
podatku powinny by
bezwzgldne

Liczba produktw jest pomnoona przez cen, a otrzymany wynik zostaje pomnoony przez liczb
odpowiadajc wysokoci stopy podatkowej. Warto zwrci uwag na to, e odwoanie do komrki B7 jest bezwzgldne. Jeeli formua z komrki D2 zostanie skopiowana do komrek
znajdujcych si poniej, komrka D3 bdzie zawieraa nastpujc formu:
=(B3*C3)*$B$7

Odwoania do komrek B2 i C2 zostay odpowiednio zmienione, ale odwoanie do komrki B7

pozostao takie samo a takie wanie byo nasze zamierzenie, poniewa komrka, w ktrej
znajduje si wysoko podatku, nigdy nie ulega zmianie.
Rysunek 10.9 prezentuje wykorzystanie odwoa mieszanych. Formuy zawarte w tabeli obliczaj
pole prostokta dla rnych dugoci i szerokoci bokw. Formua w komrce C3 ma posta:
=$B3*C$2

Rysunek 10.9.
Wykorzystanie
mieszanych odwoa
do komrek

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

207

Warto zwrci uwag na to, e obydwa odwoania do komrek maj charakter mieszany. Odwoanie do komrki B3 ma charakter bezwzgldny w czci adresu dotyczcej kolumny ($B),
natomiast odwoanie do komrki C2 w czci dotyczcej wiersza ($2). Dlatego te formua
moe by kopiowana do caego obszaru, a obliczenia zawsze bd poprawne. Na przykad formua w komrce F7 ma posta:
=$B7*F$2

Gdyby w komrce C3 wykorzystano odniesienie wzgldne lub bezwzgldne, formua obliczaaby

nieprawidowe wyniki po skopiowaniu do innych komrek.
Przykadowy skoroszyt odwolania do komorek.xlsx, demonstrujcy rne rodzaje odwoa,
mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.
Jeeli formua jest wycinana i wklejana (przenoszona w inne miejsce), zawarte w niej odwoania
si nie zmieniaj. Na og to dobrze zwykle chcemy bowiem, aby przemieszczana formua
nadal odwoywaa si do tych samych komrek.

Zmiana rodzaju odwoania

Odwoania inne ni wzgldne (czyli bezwzgldne lub mieszane) mona wprowadza z klawiatury,
wpisujc znaki dolara w odpowiednich miejscach adresu komrki. Mona rwnie posuy si
skrtem wystarczy nacisn klawisz F4. Po wpisaniu odwoania do komrki naley naciska
klawisz F4, a Excel wywietli po kolei dostpne sposoby adresowania aktualnego odwoania.
Jeeli na przykad rozpocznie si formu w nastpujcy sposb: =A1, nacinicie klawisza F4
spowoduje zmian odwoania do komrki na =$A$1. Kolejne nacinicie tego klawisza zmieni
to odwoanie na =A$1. Gdy jeszcze raz nacinie si ten klawisz, Excel przywrci pierwszy sposb adresowania (=A1). Innymi sowy, klawisz F4 naley naciska a do uzyskania odwoania,
jakiego si oczekuje.
Jeeli tworzy si odwoanie do komrki nazwanej lub obszaru nazwanego, Excel domylnie
uywa odwoania bezwzgldnego do nazwy. Jeeli na przykad obszar komrek B1:B12 nosi
nazw PlanSprzeday, pole Odwouje si do w oknie dialogowym Nowa nazwa bdzie zawierao
odwoanie $B$1:$B$12. Z reguy wanie na tym nam zaley. Jeli skopiuje si formu, ktra
uywa nazwanego odwoania, bdzie ona zawiera odwoanie do oryginalnej nazwy.

Odwoania do komrek znajdujcych si poza arkuszem

Formuy mog zawiera odwoania do komrek znajdujcych si w innych arkuszach, przy
czym arkusze te mog nalee do rnych skoroszytw. W takich sytuacjach Excel korzysta ze
specjalnego zapisu.

Odwoania do komrek z innych arkuszy

Aby wprowadzi odwoanie do komrki znajdujcej si w innym arkuszu tego samego skoroszytu,
naley zastosowa nastpujcy zapis:
NazwaArkusza!AdresKomrki

Inaczej mwic, przed adresem komrki musi znajdowa si nazwa arkusza, zakoczona wykrzyknikiem. Oto przykad formuy, ktra odwouje si do komrki w arkuszu Arkusz2:
=A1*Arkusz2!A1

Formua ta mnoy warto komrki A1 biecego arkusza przez warto komrki A1, znajdujcej si w arkuszu Arkusz2.

208

Cz II Formuy i funkcje
Jeeli nazwa arkusza w odwoaniu zawiera odstpy, naley j uj w pojedynczy cudzysw
(Excel automatycznie zastosuje cudzysw, gdy wskae si nazw klikniciem myszy). Oto
przykad formuy, ktra zawiera odwoanie do komrki znajdujcej si w arkuszu o nazwie
Wszystkie wydziay:
=A1*'Wszystkie wydziay'!A1

Odwoania do komrek z innych skoroszytw

Aby wprowadzi odwoanie do komrki znajdujcej si w innym skoroszycie, naley zastosowa
nastpujcy zapis:
=[NazwaSkoroszytu]NazwaArkusza!AdresKomrki

W tym wypadku naley wpisa kolejno nazw skoroszytu (ujt w kwadratowy nawias), nazw
arkusza, wykrzyknik, a na kocu adres komrki. Oto przykad formuy, ktra odwouje si do
komrki znajdujcej si w arkuszu Arkusz1 w skoroszycie Budet:
=[Budet.xlsx]Arkusz1!A1

Jeeli nazwa skoroszytu zawiera odstpy, naley uj j (wraz z nazw arkusza) w pojedynczy
cudzysw. Oto przykad formuy, ktra zawiera odwoanie do komrki znajdujcej si w arkuszu
Arkusz1 w skoroszycie o nazwie Budet na rok 2013:
=A1*'[Budet na rok 2013.xlsx]Arkusz1'!A1

Skoroszyt, do ktrego odnosi si formua, nie musi by otwarty. Ale jeli jest zamknity, naley
wpisa w odwoaniu pen ciek dostpu do tego skoroszytu, na przykad:
=A1*'C:\Moje Dokumenty\[Budet.xlsx]Arkusz1'!A1

Plik, do ktrego chcemy si odwoa, moe znajdowa si nawet na innym komputerze, dostpnym w sieci wewntrznej. Ponisza formua zawiera odwoanie do komrki w skoroszycie, ktry
znajduje si w folderze pliki na komputerze SerwerDanych.
='\\SerwerDanych\pliki\[budet.xlsx]Arkusz1'!$D$7
W rozdziale 28. zamieszczono wicej informacji na temat pocze midzy skoroszytami.
Jeli tworzy si formu, ktra odwouje si do komrek znajdujcych si w innym arkuszu,
zamiast wpisywa odwoania z klawiatury, lepiej po prostu klikn odpowiednie komrki.
Excel wprowadzi wszystkie niezbdne informacje dotyczce pooenia arkusza i skoroszytu.
Oczywicie, aby mona byo skorzysta z tej metody, trzeba otworzy skoroszyt, ktry chcemy
wykorzysta w formule.
Jeeli podczas tworzenia formuy wskae si komrk znajdujc si w innym arkuszu lub
skoroszycie, Excel zawsze zastosuje bezwzgldne odwoanie do tej komrki. Dlatego przed
ewentualnym skopiowaniem takiej formuy do innych komrek trzeba zamieni odwoania
bezwzgldne na wzgldne.

Uycie formu w tabelach

Tabela to specjalnie wydzielony obszar komrek ze zdefiniowanymi nagwkami kolumn.
Ta cz rozdziau jest powicona zastosowaniu formu w tabelach.
Podstawowe informacje o funkcjach tabel w Excelu zawarto w rozdziale 5.

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

209

Podsumowywanie danych tabeli

Rysunek 10.10 pokazuje prost tabel z trzema kolumnami. Po wprowadzeniu danych zamieniem
zakres na tabel, korzystajc z polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela. Warto zauway, e cho
nie zdefiniowaem adnych nazw, domylnie tabela ma nazw Tabela1.
Rysunek 10.10.
Prosta tabela
z trzema kolumnami

Przykadowy skoroszyt, o nazwie formuly tabeli.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

W celu obliczenia cakowitej przewidywanej i rzeczywistej wartoci sprzeday nie trzeba nawet
tworzy formuy. Wystarczy klikn jeden przycisk, aby doda do tabeli wiersz formu podsumowujcych. W tym celu naley:
1. Uaktywni dowoln komrk tabeli.
2. Zaznaczy opcj Narzdzia tabel/Projektowanie/Opcje stylu tabeli/Wiersz sumy.
3. Uaktywni komrk w wierszu podsumowujcym i za pomoc listy rozwijanej
wybra typ formuy podsumowujcej (rysunek 10.11). Aby na przykad wyznaczy
sum kolumny Rzeczywista, z listy znajdujcej si w komrce D15 naley wybra opcj
SUMA. Excel utworzy nastpujc formu:
=SUMY.CZCIOWE(109;[Rzeczywista])
Rysunek 10.11.
Lista rozwijana
umoliwia wybranie
dla kolumny tabeli
formuy podsumowujcej

210

Cz II Formuy i funkcje

Dla funkcji SUMY.CZCIOWE warto 109 jest argumentem wyliczeniowym reprezentujcym funkcj
SUMA. Drugim argumentem funkcji SUMY.CZCIOWE jest nazwa kolumny podana w nawiasach kwadratowych. Wstawianie nazwy kolumny w nawiasach kwadratowych tworzy strukturalne odwoania
w obrbie tabeli (zostanie to dokadniej omwione w punkcie Odwoywanie si do danych tabeli).
Za pomoc opcji Narzdzia tabel/Projektowanie/Opcje stylu tabeli/Wiersz sumy mona wywietla
i ukrywa wiersz podsumowujcy. Jeli si go wyczy, wybrane opcje podsumowywania zostan
zapamitane, tak aby zostay przywrcone po ponownym wywietleniu wiersza podsumowujcego.

Zastosowanie formu w tabeli

Formu w tabeli na og uywa si po to, aby wykona obliczenia bazujce na wartociach innych kolumn. Na przykad w przypadku tabeli widocznej na rysunku 10.11 mona doda kolumn
pokazujc rnic midzy wartociami kolumn Rzeczywista i Prognozowana. Aby doda stosown formu, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Uaktywni komrk E2 i jako nagwek kolumny wprowadzi nazw Rnica.
Excel automatycznie rozszerzy tabel o now kolumn.
2. Uaktywni komrk E3 i wprowadzi znak rwnoci, aby zainicjowa tworzenie formuy.
3. Nacisn klawisz ze strzak w lewo. Excel wywietli na pasku formuy acuch
[@Rzeczywista], bdcy nagwkiem kolumny.
4. Wprowadzi znak minus i dwukrotnie nacisn klawisz ze strzak w lewo.
Excel umieci w formule acuch [@Prognozowana].
5. Nacisn klawisz Enter, aby zakoczy tworzenie formuy. Excel skopiuje formu
do wszystkich wierszy tabeli.
Rysunek 10.12 prezentuje tabel z now kolumn.
Rysunek 10.12.
Kolumna Rnica
zawiera now formu

Po przyjrzeniu si tabeli okae si, e formua w przypadku wszystkich komrek kolumny Rnica
ma nastpujc posta:
=[@Rzeczywista]-[@Prognozowana]

Cho formu wprowadzono w pierwszym wierszu tabeli, nie jest to konieczne. Kadorazowo, gdy
formu umieci si w pustej kolumnie tabeli, automatycznie zostanie wstawiona do wszystkich
komrek kolumny. Jeeli trzeba bdzie zmodyfikowa formu, Excel sam skopiuje zmienion
formu do pozostaych komrek kolumny.
Znak @ wystpujcy przed nazwami nagwkw kolumn oznacza ten wiersz. A zatem
wyraenie [@Rzeczywista] znaczy warto w tym wierszu, w kolumnie Rzeczywista.

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

211

W powyszych krokach do utworzenia formuy wykorzystano metod wskazywania. Alternatywnie mona wprowadzi formu rcznie, uywajc standardowych odwoa do komrek zamiast nagwkw kolumn. Na przykad w komrce E3 mona wstawi nastpujc formu:
=D3-C3

Take w tym przypadku Excel automatycznie skopiuje formu do innych komrek.

Jest jednak pewna kwestia dotyczca formu korzystajcych z nagwkw kolumn zamiast odwoa do komrek, ktr nietrudno zauway formuy te s znacznie czytelniejsze.
W trakcie dodawania formuy do kolumny nalecej do tabeli Excel wywietli ikon znacznika
inteligentnego. Aby nadpisa automatyczne formuy kolumnowe, naley j klikn i wybra
polecenie Zatrzymaj automatyczne tworzenie kolumn obliczeniowych. Opcji tej naley uywa
wwczas, gdy w poszczeglnych wierszach tabeli maj si znale rne formuy.

Odwoywanie si do danych tabeli

Excel oferuje kilka metod odwoywania si do danych zawartych w tabeli. Metody te bazuj na
nazwie tabeli i nagwkach kolumn.
Nie ma potrzeby tworzenia nazw dla tabel ani kolumn. Obszar danych w tabeli jest
automatycznie nazywany przy tworzeniu tabeli (na przykad Tabela1). Do danych tabeli mona
odwoywa si za pomoc nagwkw kolumn, ktre nie s tosame z nazwami obszarw.

Oczywicie do danych tabeli mona odwoywa si przy uyciu standardowych odwoa do

komrek. Jednak zastosowanie nazwy tabeli i nagwkw kolumn daje istotn korzy, polegajc na tym, e formuy s automatycznie korygowane przy kadej zmianie struktury tabeli na
skutek dodania lub usunicia wierszy. Dodatkowo formuy, w ktrych wykorzystano nazwy tabel, i nagwki kolumn automatycznie dostosuj swoje dziaanie w przypadku, gdy zmieniona
zostanie nazwa tabeli albo kolumny.
Wrmy na chwil do rysunku 10.11. Pokazana na nim tabela nosi nazw Tabela1. Aby obliczy sum wszystkich danych zawartych w tej tabeli, w dowolnej komrce arkusza znajdujcej
si poza jej obrbem naley wpisa ponisz formu.
=SUMA(Tabela1)

Ta formua zawsze zwrci sum wszystkich danych (z wyjtkiem wartoci wiersza podsumowania, jeeli taki zdefiniowano), nawet gdy si doda lub usunie wiersze bd kolumny. W przypadku zmiany nazwy Tabela1 na inn Excel automatycznie zmodyfikuje formuy odwoujce si
do tabeli. Jeeli na przykad nazw Tabela1 zmieni si na RoczneDane (za pomoc funkcji
Meneder nazw lub w polu Narzdzia tabel/Projektowanie/Waciwoci/Nazwa tabeli), powysza
formua przyjmie nastpujc posta:
=SUMA(RoczneDane)

Przewanie odwoanie bdzie dotyczy konkretnej kolumny tabeli. Ponisza formua zwraca
sum danych w kolumnie Rzeczywiste.
=SUMA(Tabela1[Rzeczywiste])

Warto zauway, e nazwa kolumny zostaa ujta w nawiasy kwadratowe. Rwnie w tym
przypadku formua automatycznie zostanie dostosowana, gdy tekst w nagwku kolumny ulegnie zmianie.
Co wicej, Excel zapewnia cenn pomoc podczas tworzenia formuy odwoujcej si do danych
tabeli. Rysunek 10.13 ilustruje dziaanie funkcji Autouzupenianie formu, ktra pomaga w tworzeniu formuy poprzez wywietlenie listy elementw tabeli. Warto zwrci uwag, e oprcz
nagwkw kolumn Excel wywietli rwnie inne elementy tabeli, do ktrych mona si odwoywa: #Wszystko, #Dane, #Nagwki, #Sumy i @ - Ten wiersz.

212

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 10.13.
Automatyczne
uzupenianie formu
przydaje si podczas
definiowania formuy
odwoujcej si
do danych tabeli

Poprawianie typowych bdw w formuach

Czasem, gdy wprowadzi si formu, Excel wywietla warto rozpoczynajc si znakiem #.
Oznacza to, e formua zawiera bd. W takiej sytuacji naley poprawi formu (lub komrk,
do ktrej si odwouje).
Jeeli caa komrka jest wypeniona znakami #, to znaczy, e kolumna jest zbyt wska, aby
pomieci ca warto. Wwczas wystarczy poszerzy kolumn albo zmieni format komrki.

W niektrych przypadkach Excel zapobiega wprowadzeniu bdnej formuy do komrki. Przykadem moe by formua, w ktrej brak jednego z nawiasw:
=A1*(B1\C2

Jeli sprbuje si wprowadzi tak formu, Excel poinformuje, e wystpi brak nawiasu, i zaproponuje rozwizanie problemu. Cho czsto sugerowana korekta jest waciwa, nie mona w tej
kwestii cakowicie zaufa Excelowi.
Tabela 10.3 zawiera list komunikatw o bdach, ktre mog si pojawi po wpisaniu formuy
do komrki. Formua zwraca bdn warto rwnie wtedy, gdy komrka, do ktrej si odwouje, zawiera bdn formu. Jest to tak zwany efekt domina bd jednej formuy powoduje
wystpienie bdu w kolejnych formuach, ktre s od niej zalene.
Tabela 10.3. Komunikaty o bdach zwracane przez formuy Excela
Komunikat o bdzie

Wyjanienie

#DZIEL/0!

Formua prbuje dzieli warto przez zero. Komunikat ten pojawia si rwnie wtedy,
gdy formua prbuje dzieli przez pust komrk (pozbawion danych).

#NAZWA?

Formua uywa nazwy, ktrej Excel nie rozpoznaje. Moe si tak zdarzy, gdy nazwa
uywana w formule zostaa usunita albo gdy tekst zawiera nieprawidow liczb
cudzysoww.

#N/D

Formua odwouje si (bezporednio lub porednio) do komrki, ktra uywa funkcji

BRAK, wskazujcej, e dane s niedostpne. Take niektre funkcje (na przykad
WYSZUKAJ.PIONOWO) mog zwraca komunikat #N/D.

#ZERO!

Formua wykorzystuje przecicie dwch obszarw, ktre nie maj czci wsplnej
(zagadnienie to jest omwione w dalszej czci tego rozdziau).

#LICZBA!

Problem dotyczy wartoci; wystpuje na przykad wtedy, kiedy wpisano liczb ujemn
w miejscu, gdzie powinna znajdowa si liczba dodatnia.

#ADRES!

Adres, do ktrego odwouje si formua, jest niepoprawny. Moe tak si zdarzy, gdy
komrka zostaa usunita z arkusza.

#WARTO!

Formua zawiera argument lub operand zego typu. Operand to warto lub odwoanie
do komrki, ktrych uywa formua do obliczenia wyniku.

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

213

Odwoania cykliczne
Czasem po wprowadzeniu formuy moe si pojawi komunikat podobny do tego, ktry wida na rysunku 10.14. Informuje on, e formua zawiera odwoanie cykliczne, co oznacza, e odwouje si ona
do zwracanej przez siebie wartoci bezporednio lub porednio. Odwoaniem cyklicznym jest na
przykad formua =A1+A2+A3, wpisana w komrce A3, poniewa odwouje si do komrki, w ktrej
sama si znajduje. Formua taka musi by wci wyliczana na nowo, poniewa warto komrki A3
zmienia si po kadym kolejnym obliczeniu taka operacja mogaby si cign w nieskoczono.

Rysunek 10.14. Jeli pojawi si ten komunikat, bdzie to oznaczao, e wprowadzona formua
spowodowaa odwoanie cykliczne

Komunikat o tym, e formua zawiera odwoanie cykliczne, oferuje nastpujce dwie moliwoci:
Kliknicie przycisku Pomoc. Excel wywietla ekran pomocy pozwalajcy dowiedzie si
wicej na temat odwoa cyklicznych.
Kliknicie przycisku OK. Formua pozostaje bez zmian.
Niezalenie od wybranego przycisku Excel z lewej strony paska stanu wywietli komunikat
przypominajcy o istnieniu odwoania cyklicznego.
Komunikat o odwoaniu cyklicznym nie pojawia si, gdy zaznaczona jest opcja Wcz obliczanie
iteracyjne, znajdujca si w zakadce Formuy okna dialogowego Opcje programu Excel. Jeli opcja
ta jest wczona, Excel wykona pewn liczb oblicze, okrelon w polu Maksymalna liczba iteracji
(lub bdzie powtarza wyliczenia tak dugo, a formua zwrci warto mniejsz ni 0,001 bd
inn warto, zdefiniowan w polu Maksymalna zmiana). W niektrych sytuacjach warto korzysta
z odwoa cyklicznych wwczas opcja Wcz obliczanie iteracyjne musi by zaznaczona.
W pozostaych wypadkach lepiej pozostawi t opcj wyczon, poniewa wtedy Excel bdzie
wywietla komunikat o odwoaniu cyklicznym, ktry zazwyczaj uatwia znalezienie i poprawienie bdu.

Z reguy odwoanie cykliczne jest atwe do zidentyfikowania i do usunicia. Jeli jednak odwoanie cykliczne jest trudne do zlokalizowania (na przykad gdy formua odwouje si do innej
formuy, ktra odnosi si do nastpnej formuy odwoujcej si do pierwszej formuy), rozwizanie problemu moe wymaga icie detektywistycznych zdolnoci.

Okrelanie momentu przeliczania formu

Excel wylicza warto formuy natychmiast po jej wpisaniu do arkusza. Jeeli zmieni si jedn
z komrek uywanych przez formu, od razu wywietli si nowy wynik, bez adnej ingerencji
ze strony uytkownika. Tak dzieje si zawsze, gdy wczony jest tryb Automatyczne przeliczanie.
Jest to tryb domylny i obowizuj w nim nastpujce reguy obliczania formu:
Po dokonaniu zmiany takiej jak wpisanie nowych lub edytowanie istniejcych danych
lub formu Excel natychmiast oblicza wszystkie te formuy, ktre s zalene od nowych
(bd zmienionych) danych.
Jeeli Excel jest w trakcie skomplikowanych oblicze, a trzeba wykona inne dziaania
w arkuszu, program wstrzymuje na chwil przeliczanie i wznawia je, gdy zakoczy si
wykonywanie innych czynnoci.
Formuy wyliczane s w naturalnej kolejnoci; inaczej mwic, jeeli wynik formuy
w komrce D12 zaley od wyniku formuy w komrce D11, najpierw zostanie wyliczona
warto komrki D11.

214

Cz II Formuy i funkcje

Czasem jednak przydaje si moliwo kontrolowania sposobu obliczania formu przez program
Excel. Na przykad podczas pracy nad arkuszem zawierajcym kilka tysicy skomplikowanych
formu, spadek wydajnoci dziaania programu moe by bardzo odczuwalny. W takim wypadku
naley zmieni tryb dokonywania oblicze z automatycznego na rczny. Suy do tego polecenie
Formuy/Obliczanie/Opcje obliczania/Rczne (rysunek 10.15).
Rysunek 10.15.
Kontrolowanie momentu
obliczania formu
przez Excel

Jeeli arkusz zawiera tabele danych, mona rozway wczenie opcji Automatyczne z wyjtkiem
tabel. Tabele zawierajce du ilo danych znacznie spowalniaj tempo oblicze. Uwaga: Tabela
danych nie jest tym samym, co tabela utworzona za pomoc polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela.
Wicej informacji o tabelach danych zawiera rozdzia 35.

Jeli podczas pracy w trybie przeliczania rcznego arkusz zawiera niewyliczone formuy, na pasku stanu wywietlony jest napis Oblicza. Aby obliczy formuy, mona skorzysta z nastpujcych klawiszy skrtu:
F9 obliczane s formuy we wszystkich otwartych skoroszytach;
Shift+F9 obliczane s tylko te formuy, ktre znajduj si w aktywnym arkuszu; inne
arkusze aktywnego skoroszytu nie s przeliczane.
Ctrl+Alt+F9 wymusza cakowite ponowne przeliczenie wszystkich formu.
Zmiana trybu przeliczania formu dotyczy nie tylko arkusza aktywnego; obejmuje ona wszystkie
otwarte skoroszyty.

Zaawansowane techniki nadawania nazw

Uywanie w formuach nazw obszarw sprawia, e formuy s czytelniejsze, prostsze do zmodyfikowania, a nawet odporniejsze na bdy. Znacznie atwiej pracowa z opisow nazw, tak jak
RocznaSprzeda, ni z odwoaniem do zakresu, takim jak AB12:AB68.
W rozdziale 4. zamieszczono podstawowe informacje dotyczce pracy z nazwami.

Excel umoliwia kilka zaawansowanych technik pracy z danymi, dziki ktrym nazwy s jeszcze
przydatniejsze. Metody te zostay omwione w dalszej czci rozdziau i s przeznaczone dla
uytkownikw zainteresowanych poznaniem takich aspektw pracy z Excelem, z ktrych wikszo uytkownikw nie zdaje sobie sprawy.

Nadawanie nazw wartociom staym

Wielu zaawansowanych uytkownikw nie wie o tym, e mona nadawa nazwy danym, ktre
nie s umieszczone w komrce. W przypadku formu wykorzystujcych wysoko podatku VAT
wikszo uytkownikw Excela wpisze warto podatku do osobnej komrki, ktrej nastpnie
uyje podczas tworzenia odwoania. Aby uatwi posugiwanie si t wartoci, na og nadaje
si takiej komrce nazw PodatekVAT albo podobn.

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

215

Oto metoda pozwalajca na nadanie nazwy wartoci, ktra nie znajduje si w adnej komrce:
1. Wybra polecenie Formuy/Nazwy zdefiniowane/Definiuj nazw. Excel otworzy okno
dialogowe Nowa nazwa.
2. Wpisa nazw (w tym przypadku PodatekVAT) w polu Nazwa.
3. Okreli obszar, w ktrym nazwa bdzie obowizywa (cay skoroszyt lub
wybrany arkusz).
4. Klikn pole Odwouje si do, aby usun jego zawarto i zastpi j wartoci,
tak jak 0,23.
5. Za pomoc pola Komentarz poda komentarz powizany z nazw (opcjonalne).
6. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Nowa nazwa i zdefiniowa nazw.
W ten sposb mona utworzy nazw, ktra odwouje si nie do komrki czy obszaru, lecz do
wartoci staej. Jeeli do komrki wpisze si =PodatekVAT, pokae ona liczb 0,22, czyli zdefiniowan przez uytkownika sta. Sta mona wykorzystywa w tworzeniu formu, na przykad
=A1*PodatekVAT.
Sta moe by rwnie tekst. Mona na przykad zdefiniowa sta w postaci nazwy firmy.
Nazwy staych nie s widoczne ani w polu nazwy, ani w oknie dialogowym Przechodzenie do.
Powd jest prosty stae nie znajduj si nigdzie w arkuszu. Pojawiaj si jednak na licie
rozwijanej wywietlanej podczas wprowadzania formuy, co jest bardzo przydatne, gdy nazwy
te mog by uywane w formuach.

Nadawanie nazw formuom

Nadawanie nazw jest moliwe nie tylko w przypadku staych, ale rwnie i formu. Nazwane
formuy, podobnie jak stae, nie pojawiaj si w arkuszu.
Nazwy formu tworzy si w taki sam sposb jak nazwy staych za pomoc okna dialogowego
Nowa nazwa. Mona na przykad nada nazw formule, ktra oblicza wysoko miesicznej
stopy procentowej z rocznej stopy procentowej. Na rysunku 10.16 zosta pokazany przykad takiej
formuy. Nazwa OdsetkiMiesiczne odwouje si do nastpujcej formuy:
=Arkusz1!$B$1/12
Rysunek 10.16.
Excel umoliwia
nadanie nazwy formule,
ktra nie znajduje si
w arkuszu

Gdy wykorzystamy w formule nazw OdsetkiMiesiczne, uyje ona wartoci z komrki B1,
podzielonej przez 12. Warto zwrci uwag na to, e odwoanie do komrki ma charakter
bezwzgldny.

216

Cz II Formuy i funkcje

Nadawanie nazw formuom daje jeszcze ciekawsze moliwoci, jeli korzysta si z odwoa
wzgldnych. Jeeli w polu Odwouje si do w oknie dialogowym Nowa nazwa utworzy si formu, uywajc techniki wskazywania, Excel zawsze zastosuje odwoanie bezwzgldne inaczej ni wtedy, gdy tworzy si formu bezporednio w komrce.
Mona na przykad uaktywni komrk B1 arkusza Arkusz1 i nada nazw DoSzecianu nastpujcej formule:
=Arkusz1!A1^3

W tym przykadzie odwoanie wzgldne wskazuje komrk znajdujc si z lewej strony komrki, w ktrej zdefiniowano nazw. Z tego wzgldu przed otwarciem okna dialogowego Nowa
nazwa naley si upewni, czy komrka B1 jest aktywna. Formua zawiera odwoanie wzgldne, to
za oznacza, e gdy zostanie umieszczona w arkuszu, odwoanie zawsze bdzie odnosio si do
komrki pooonej w analogiczny sposb wzgldem tej, ktra zawiera formu. Jeeli na przykad
wpisze si do komrki D12 formu =DoSzecianu, wywietli ona warto komrki C12 podniesionej do trzeciej potgi (gdy komrka C12 znajduje si bezporednio z lewej strony komrki D12).

Cz wsplna obszarw
W tym punkcie zostanie omwione pojcie czci wsplnej obszarw. Cz wsplna (przecicie)
obszarw odnosi si do komrek, ktre znajduj si w obu tych obszarach. Operatorem przecicia
jest spacja wskazuje ona wsplne odwoania w dwch obszarach. Przykad prostego przecicia
ilustruje rysunek 10.17.
Rysunek 10.17.
W Excelu mona
zdefiniowa warto,
bdc czci wspln
dwch obszarw

Formua w komrce B9 ma nastpujc posta:

=C1:C6 A3:E3

Formua ta zwraca warto 2520 warto komrki C3, znajdujc si na przeciciu dwch
obszarw.
Operator przecicia jest jednym z trzech operatorw odwoania dla obszarw. Operatory te zostay wymienione w tabeli 10.4.
Tabela 10.4. Operatory odwoania dla obszarw
Operator

Dziaanie

: (dwukropek)

Okrela obszar.

; (rednik)

Okrela sum dwch obszarw. Operator ten czy wiele odwoa do obszarw w jedno odwoanie.

(spacja)

Okrela cz wspln dwch obszarw. Operator ten wyznacza komrki, ktre znajduj si w obu
obszarach.

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

217

Moliwo zdefiniowania czci wsplnej obszarw przydaje si szczeglnie przy zastosowaniu

nazw. Na rysunku 10.18 przedstawiona zostaa tabela z pewnymi wartociami. Po zaznaczeniu tej
tabeli wybraem polecenie Formuy/Nazwy zdefiniowane/Utwrz z zaznaczenia, aby automatycznie utworzy nazwy na podstawie grnego wiersza i lewej kolumny.
Rysunek 10.18.
Korzystanie z nazw
w formuach
okrelajcych cz
wspln obszarw
znacznie uatwia prac

Excel utworzy nastpujce nazwy:

Pnoc
Poudnie
Wschd
Zachd

=Arkusz1!$B$2:$E$2
=Arkusz1!$B$3:$E$3
=Arkusz1!$B$4:$E$4
=Arkusz1!$B$5:$E$5

Kwarta1
Kwarta2
Kwarta3
Kwarta4

=Arkusz1!$B$2:$B$5
=Arkusz1!$C$2:$C$5
=Arkusz1!$D$2:$D$5
=Arkusz1!$E$2:$E$5

Przy tak zdefiniowanych nazwach mona tworzy bardzo przejrzyste formuy. Aby na przykad
obliczy sum dla kwartau czwartego, wystarczy wpisa:
=SUMA(Kwarta4)

W celu odwoania si do pojedynczej komrki trzeba uy operatora przecicia. Aby to zrobi,

naley umieci wskanik komrki w dowolnej pustej komrce i wpisa nastpujc formu:
=Kwarta1 Zachd

Formua ta zwrci warto dla pierwszego kwartau w regionie zachodnim, czyli warto znajdujc si w miejscu przecicia obszarw Kwarta1 oraz Zachd. Zaprezentowany sposb nadawania nazw obszarom sprawia, e formuy staj si bardziej przejrzyste.

Przypisywanie nazw do istniejcych odwoa

Gdy utworzy si nazw dla komrki lub obszaru komrek, Excel nie zastpi ni dotychczas stosowanych odwoa. Zamy, e w komrce F10 znajduje si nastpujca formua:
=A1A2

Jeeli komrce A1 nada si nazw Przychd, a komrce A2 Koszty, Excel nie zmieni automatycznie formuy na =PrzychdKoszty. Na szczcie zastpienie odwoania do komrki lub
obszaru komrek odpowiednimi nazwami jest stosunkowo proste.
Aby po zdefiniowaniu nazw zastpi wczeniej utworzone odwoania, naley zaznaczy obszar,
w ktrym chcemy dokona zmian, a nastpnie wybra polecenie Formuy/Nazwy zdefiniowane/
Definiuj nazw/Zastosuj nazwy. Pojawi si okno dialogowe Stosowanie nazw, przedstawione na
rysunku 10.19. W tym oknie naley zaznaczy nazwy, ktre chcemy zastosowa, i klikn przycisk OK. Excel zastpi we wszystkich zaznaczonych komrkach odwoania do obszarw odwoaniami do nazw.

218

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 10.19.
Za pomoc
okna dialogowego
Stosowanie nazw
zdefiniowanymi nazwami
mona zastpi
odwoania do komrek
lub do obszarw
komrek

Wskazwki dotyczce formu

W tej czci rozdziau podano kilka dodatkowych wskazwek, przydatnych w pracy nad
formuami.

Unikanie sztywnego wpisywania wartoci

Przy tworzeniu formu naley dobrze rozway zastosowanie konkretnych wartoci. Jeli na
przykad tworzy si formu, ktra oblicza warto podatku VAT (wynoszc, powiedzmy, 23%),
mona oczywicie wpisa:
=A1*0,23

Zdecydowanie lepiej bdzie jednak wpisa stawk podatku do jakiej komrki i skorzysta
z odwoania do tej komrki. Mona rwnie zdefiniowa wysoko podatku jako nazwan sta,
wykorzystujc technik opisan wczeniej w tym rozdziale. Wwczas dokonywanie zmian w arkuszu bdzie duo prostsze. Jeli na przykad wysoko podatku zmieni si na 25%, nie bdzie
konieczne zmienianie kadej formuy, ktra zawiera poprzedni stawk podatkow. Wystarczy
bowiem zmieni warto w komrce zawierajcej stawk podatkow, a Excel automatycznie
zaktualizuje wszystkie komrki, ktre si do niej odwouj.

Uywanie paska formuy jako kalkulatora

Pasek formuy mona wykorzysta jako prosty kalkulator, przydatny w razie koniecznoci dokonania prostych oblicze. Mona na przykad wpisa na pasku nastpujc formu (ale bez
naciskania klawisza Enter):
=(145*1,05)/12

Jeeli nacinie si klawisz Enter, formua zostanie wpisana do komrki. Poniewa jednak formua ta zawsze zwraca ten sam wynik, lepiej bdzie umieci w komrce wanie ten wynik.
Aby to zrobi, naley nacisn klawisz F9. Wynik pojawi si w pasku formuy. Dopiero teraz
naley nacisn klawisz Enter, aby zachowa wynik w aktywnej komrce. T metod mona
si posuy rwnie wtedy, gdy formua wykorzystuje odwoania do komrek lub funkcje
arkuszowe.

Rozdzia 10. Wprowadzenie do formu i funkcji

219

Tworzenie dokadnej kopii formuy

Gdy kopiuje si formu i wkleja j w inne miejsce, Excel zmienia zawarte w niej odwoania do
komrek. Czasem jednak zachodzi potrzeba utworzenia dokadnej kopii formuy. W takiej sytuacji mona zmieni odwoania do komrek na bezwzgldne, ale z reguy lepszym rozwizaniem
bdzie zaznaczenie formuy w trybie edycji i skopiowanie jej do schowka w postaci tekstu.
Mona to zrobi na kilka sposobw. Oto przykad utworzenia dokadnej kopii formuy z komrki
A1 i przeniesienia jej do komrki A2:
1. Klikn dwukrotnie komrk A1 (lub nacisn klawisz F2), aby przej do trybu edycji.
2. Przecign kursorem myszy tak, aby zaznaczy ca formu. Mona przesun go
z lewej strony do prawej lub na odwrt. W celu zaznaczenia caej formuy za pomoc
klawiatury naley najpierw nacisn klawisz End, a potem zastosowa kombinacj
klawiszy Shift+Home.
3. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj (lub uy skrtu Ctrl+C).
Excel skopiuje zaznaczony tekst (ktry stanie si kopiowan formu) do schowka.
4. Nacisn klawisz Esc, aby zakoczy edycj.
5. Zaznaczy komrk A2.
6. Zastosowa polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej (lub uy skrtu Ctrl+V),
aby wprowadzi tekst do komrki A2.
Za pomoc tej metody mona rwnie skopiowa tylko cz formuy i wykorzysta j w innej
formule. Naley zaznaczy wybrany fragment formuy przy uyciu myszy i skopiowa go do
schowka z wykorzystaniem dowolnej z dostpnych metod, a nastpnie wklei tekst do innej
komrki.
Jeeli formuy (lub ich fragmenty) zostan skopiowane w wyej opisany sposb, zawarte w nich
odwoania nie zmieni si po wklejeniu do innej komrki. Dzieje si tak, poniewa s one kopiowane jako tekst, a nie jako formuy.
Innym sposobem przeksztacenia formuy w tekst jest wpisanie apostrofu (') przed znakiem
rwnoci. Nastpnie naley skopiowa formu w standardowy sposb i wklei j w nowe
miejsce. Po usuniciu apostrofu wklejona formua bdzie taka sama jak oryginalna.
Nie naley zapomnie o usuniciu apostrofu rwnie z oryginalnej formuy.

Przeksztacanie formu w wartoci

Jeeli w arkuszu znajduje si obszar formu dajcych zawsze te same wyniki (tak zwane formuy
martwe), mona zamieni je na wartoci. Zamy, e obszar A1:A20 zawiera formuy, ktrych
wyniki nigdy si nie zmieniaj albo nie powinny si zmienia. Jeeli na przykad korzystamy
z funkcji LOS, ktra generuje zestaw losowo wybranych liczb, i nie chcemy, aby Excel wylicza
je na nowo za kadym razem, gdy naciniemy klawisz Enter, mona przeksztaci formuy
w wartoci. W tym celu naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Zaznaczy obszar komrek A1:A20.
2. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj (lub zastosowa kombinacj
klawiszy Ctrl+C).
3. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej wartoci (W).
4. Nacisn klawisz Esc, aby anulowa tryb kopiowania.

220

Cz II Formuy i funkcje

Rozdzia 11.

Formuy uatwiajce
prac nad tekstem
W tym rozdziale:
Wpisywanie tekstu do komrek
Funkcje Excela suce do pracy nad tekstem
Przykady zaawansowanych formu tekstowych
Excel jest wykorzystywany przede wszystkim do wykonywania oblicze, ale jest to program
bardzo wszechstronny i moe suy rwnie do pracy nad tekstem. Tekst wykorzystujemy do
nadawania nazw nagwkom wierszy i kolumn, a take do wprowadzania do arkusza nazwisk
i adresw oraz wielu innych informacji. Do wykonywania operacji na tekcie znajdujcym si
w komrkach mona wykorzysta formuy Excela (co nie powinno by wielkim zaskoczeniem).
Ten rozdzia zawiera wiele przykadw formu, ktre wykorzystuj rne funkcje do przeprowadzania operacji na tekcie. Niektre z nich maj naprawd zdumiewajce moliwoci.

Kilka sw na temat tekstu

Kiedy wprowadza si dane do komrki, Excel natychmiast przystpuje do pracy i okrela, czy
wpisana informacja to formua, liczba (w tym rwnie data lub czas), czy co jeszcze innego.
To co innego to wanie tekst.
Niekiedy syszy si pojcie acuch znakw zamiast tekst i rzeczywicie, mog one by
stosowane zamiennie. Spotyka si te okrelenie cig znakw.

Jedna komrka moe pomieci maksymalnie 32 000 znakw, czyli mniej wicej tyle, z ilu
skada si ten rozdzia. Excel nie jest jednak edytorem tekstu i trudno wyobrazi sobie powd,
dla ktrego ktokolwiek mgby wpisywa w komrkach tak dugie teksty.
W razie koniecznoci umieszczenia w arkuszu duej iloci tekstu warto rozway zastosowanie
pola tekstowego. Aby to zrobi, naley wybra polecenie Wstawianie/Ksztaty/Pole tekstowe
nastpnie mona przystpi do wprowadzania tekstu. Praca z du iloci tekstu w takim polu
jest atwiejsza ni edytowanie go w komrkach. Ponadto rozmiar i pooenie pola tekstowego
mona dowolnie zmienia. Takie okno nie nadaje si tylko do pracy z formuami i funkcjami
te naley wprowadza bezporednio w komrkach.

222

Cz II Formuy i funkcje

Gdy Excel nie traktuje liczby jako liczby

Podczas importowania danych do Excela mona napotka pewien problem czasami importowane
wartoci s traktowane przez program jako tekst.
Zalenie od ustawie mechanizmu sprawdzania bdw program moe wywietli wskanik bdu w komrkach, ktre zawieraj wartoci liczbowe przechowywane w postaci tekstu. Wskanik ten ma posta
niewielkiego prostokta, ulokowanego w lewym grnym rogu komrki. Gdy uaktywnimy komrk i klikniemy ikon znacznika inteligentnego, na ekranie pojawi si lista opcji. Aby przeksztaci acuch cyfr na
liczb, naley wybra z tej listy polecenie Konwertuj na liczb.
W celu skonfigurowania regu sprawdzania bdw naley wyda polecenie Plik/Opcje i uaktywni zakadk Formuy. W tej zakadce znajduje si dziewi opcji odpowiadajcych dziewiciu rnym reguom sprawdzania bdw.

A oto inny sposb na przeksztacenie cigw cyfr na rzeczywiste wartoci najpierw naley zaznaczy
pust komrk i wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj (albo nacisn klawisze Ctrl+C).
Nastpnie trzeba zaznaczy zakres, ktry zawiera wartoci wymagajce zmiany sposobu, w jaki interpretuje je Excel. W kolejnym kroku trzeba wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej specjalnie
i w oknie dialogowym Wklejanie specjalne wybra operacj Dodaj, po czym klikn przycisk OK.

Funkcje tekstowe
Excel oferuje szeroki wachlarz funkcji, ktre su do pracy nad tekstem. Nietrudno si domyli,
gdzie ich szuka znajduj si one na licie Tekstowe, w grupie Biblioteka funkcji, na karcie Formuy.
Kilka funkcji powizanych z przetwarzaniem tekstu znajduje si w innych kategoriach funkcji.
Dodatek A zawiera list funkcji nalecych do kategorii Tekstowe. Z funkcjami tymi mona te
zapozna si w oknie dialogowym Wstawianie funkcji. Po uaktywnieniu pustej komrki naley
wybra polecenie Formuy/Biblioteka funkcji/Wstaw funkcj. W oknie dialogowym Wstawianie
funkcji naley wybra kategori Tekstowe i przejrze ich list. Aby dowiedzie si wicej na temat
okrelonej funkcji, naley klikn odnonik Pomoc dotyczca tej funkcji.

Wikszo funkcji tekstowych nie jest ograniczona wycznie do tekstu. Inaczej mwic, funkcje
te mona rwnie stosowa do komrek, ktre zawieraj wartoci liczbowe. Excel jest zreszt
bardzo elastyczny, jeeli chodzi o traktowanie liczb jako tekstu i na odwrt.
Przykady omwione w tej czci rozdziau maj na celu zademonstrowanie najbardziej uytecznych funkcji zwizanych z prac nad tekstem. W zalenoci od zastosowa niektre z nich
bd wymagay drobnych przerbek i adaptacji we wasnym zakresie.

Kody znakw
Kady znak, ktry widzi si na ekranie monitora, ma przypisany pewien kod. W systemie Windows Excel uywa standardowego zestawu znakw ANSI. Skada si on z 255 znakw ponumerowanych (co raczej nie powinno by zaskoczeniem) od 1 do 255. W standardzie ANSI zakodowanie znaku wymaga jednego bajta pamici. Excel obsuguje ponadto rozszerzony standard znakw
o nazwie Unicode, w ktrym kady znak jest zapisywany za pomoc dwch bajtw pamici.

Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem

223

Rysunek 11.1 przedstawia fragment arkusza, w ktrym uyto wszystkich 255 znakw. W przykadzie tym wykorzystano font Wingdings 3 (w innych fontach znaki te mog wyglda inaczej).
Rysunek 11.1.
Zestaw znakw ANSI
(dla fontu Wingdings 3)

Przykadowy skoroszyt przedstawiony na rysunku, zawierajcy ponadto kilka prostych makr VBA,
umoliwiajcych wywietlenie zestaww znakw z rnych fontw zainstalowanych w systemie,
mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Skoroszyt
ten nosi nazw zestaw znakow.xlsm.

Z kodw znakw korzystaj dwie funkcje: KOD oraz ZNAK. Same w sobie nie s one zbyt przydatne; ich warto docenia si jednak w poczeniu z innymi funkcjami. Funkcje KOD i ZNAK
zostan omwione w dalszej czci tego rozdziau.
W Excelu 2013 pojawiy si dwie nowe funkcje, podobne do KOD i ZNAK, ale obsugujce
kodowanie w standardzie Unicode. Nosz one nazwy UNICODE oraz ZNAK.UNICODE.

Funkcja KOD
Funkcja KOD zwraca kod liczbowy danego argumentu. Oto formua, ktra zwraca warto 65,
stanowic numer kodu dla duej litery A:
=KOD("A")

Jeeli argument funkcji KOD zawiera wicej ni jeden znak, funkcja zwraca kod liczbowy pierwszego znaku w tekcie. Dlatego te ponisza formua rwnie zwraca warto 65:
=KOD("Aleja Kasztanowcw")

224

Cz II Formuy i funkcje

Funkcja ZNAK
Funkcja ZNAK jest przeciwiestwem funkcji KOD. Jej argumentem jest warto z zakresu od 1 do
255, a funkcja zwraca znak odpowiadajcy tej liczbie. Oto formua, ktra zwraca liter A:
=ZNAK(65)

Aby lepiej zrozumie przeciwny charakter obu funkcji, naley sprbowa wpisa nastpujc
formu:
=ZNAK(KOD("A"))

Formua ta (raczej mao praktyczna) zwraca liter A. Najpierw zmienia znak na jego kod liczbowy (65), a nastpnie z powrotem przeksztaca kod na odpowiedni znak.
Zamy, e komrka A1 zawiera wielk liter A. Oto formua, ktra zwraca ma liter a:
=ZNAK(KOD(A1)+32)

W formule tej wykorzystano fakt, e litery w zestawie znakw umieszczone s w porzdku alfabetycznym, przy czym najpierw wymienione s wielkie litery, a potem mae. Kada maa litera
oddalona jest od wielkiej litery bdcej jej odpowiednikiem dokadnie o 32 znaki.
Wstawianie znakw specjalnych
Aby wstawi znak specjalny, ktrego nie ma na klawiaturze, naley skorzysta z okna dialogowego
Symbol, ktre pojawia si po wybraniu polecenia Wstawianie/Symbole/Symbol. Dziki niemu wstawianie znakw specjalnych (w tym rwnie znakw Unicode) jest bardzo proste. Aby na przykad wstawi w arkuszu greck liter pi (), naley otworzy okno dialogowe Symbol, wybra z listy fontw krj
o nazwie Symbol (jak na rysunku), odszuka liter pi wrd wywietlonych znakw, zaznaczy j i klikn przycisk Wstaw. W oknie dialogowym Symbol znajduje si pole Kod znaku, w ktrym mona zobaczy, e greckiej literze pi przypisano kod liczbowy 112.

Ponadto niektre symbole mona otrzyma dziki wbudowanym funkcjom Autokorekty Excela. Jeeli
na przykad wpisze si z klawiatury cig znakw (c), Excel zamieni go na symbol praw autorskich ().
Aby pozna inne symbole, ktre mona w ten sposb wpisywa, naley otworzy okno dialogowe Autokorekta. W tym celu naley wybra polecenie Plik/Opcje, a nastpnie wywietli zakadk Sprawdzanie
okna dialogowego Opcje programu Excel. W dalszej kolejnoci naley klikn przycisk Opcje Autokorekty.
Mona nastpnie przewin list, aby sprawdzi, ktre ustawienia automatycznej korekty s aktywne
i wyczy niepotrzebne.
W przypadku niepodanej zmiany dziaanie Autokorekty mona cofn za pomoc skrtu Ctrl+Z.

Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem

225

Porwnanie dwch acuchw znakw

Mona utworzy prost formu, ktra okreli, czy dwie komrki zawieraj takie same dane.
Ponisza formua porwnuje zawarto komrek A1 i A2:
=A1=A2

Formua ta zwrci warto logiczn PRAWDA lub FASZ, zalenie od zawartoci komrek A1 i A2.
Niestety, podczas porwnywania tekstu Excel nie jest zbyt dokadny. Zamy, e komrka A1
zawiera wpis Stycze (rozpoczty wielk liter), a komrka A2 zawiera wpis STYCZE (skadajcy si z samych wielkich liter). Formua z naszego przykadu zwrci warto PRAWDA, mimo
e zawartoci obu komrek nie s dokadnie takie same. Wynika to std, e w porwnaniu nie
jest brana pod uwag wielko liter.
Wielko liter zazwyczaj jest nieistotna. Jeeli jednak zaley nam na dokadnym porwnaniu,
uwzgldniajcym wielko liter, mona uy funkcji PORWNAJ. Oto formua, ktra zwraca warto PRAWDA tylko wtedy, gdy zawartoci komrek A1 i A2 s rzeczywicie identyczne:
=PORWNAJ(A1,A2)

Przy porwnywaniu tekstu naley zwraca uwag na znaki spacji znajdujce si na pocztku
i kocu tekstu, ktre czsto trudno zauway. Ponisza formua zwraca warto FASZ, poniewa
pierwszy acuch znakw zawiera dodatkow spacj:
=PORWNAJ("Kanada ", "Kanada")

Spacji znajdujcej si na kocu tekstu w komrce nie da si zauway na oko. Jeli formuy suce do porwnywania tekstu bd sprawiay problemy, przyczyn kopotw moe by wanie
taka zagubiona, koczca spacja.

czenie kilku komrek

Operatorem konkatenacji jest znak &. Konkatenacja to do wyszukany termin, oznaczajcy
po prostu poczenie zawartoci dwch lub wikszej liczby komrek. Jeeli na przykad komrka A1 zawiera tekst Warszawa, a komrka A2 tekst Mazowsze, nastpujca formua zwrci
warto WarszawaMazowsze:
=A1&A2

Warto zauway, e dwa acuchy znakw zostay poczone bez uycia znaku spacji midzy nimi.
Aby wstawi odstp midzy wpisami z obu komrek (i otrzyma tekst Warszawa Mazowsze),
naley uy nastpujcej formuy:
=A1&" "&A2

Mona rwnie doda do spacji przecinek w ten sposb uzyska si wpis Warszawa, Mazowsze:
=A1&", "&A2

Aby uzyska efekt polegajcy na przeniesieniu drugiego acucha znakw do nowego wiersza,
naley w formule konkatenacji uy funkcji ZNAK(10), ktra dla wartoci 10 wstawia znak koca
linii. Naley si te upewni, e dla danej komrki wczona zostaa opcja Zawijaj tekst. Oto
przykad formuy, ktra czy wpisy znajdujce si w komrkach A1 oraz B1, wstawiajc midzy
nimi znak koca linii:
=A1&ZNAK(10)&B1

W celu zastosowania formatowania Zawijaj tekst naley zaznaczy komrki, a nastpnie uy

polecenia Narzdzia gwne/Wyrwnanie/Zawijaj tekst.

226

Cz II Formuy i funkcje

Znaki zwrcone przez funkcj ZNAK mona rwnie ze sob czy. Ponisza formua czy cztery
znaki otrzymane za pomoc funkcji ZNAK i zwraca acuch znakw Stop:
=ZNAK(83)&ZNAK(116)&ZNAK(111)&ZNAK(112)

I ostatni ju przykad wykorzystania operatora &. Oto formua, ktra czy tekst oraz wynik wyraenia, ktre zwraca warto maksymaln w kolumnie C:
="Najwiksza warto w kolumnie C to " &MAX(C:C)

Excel jest ponadto wyposaony w funkcj ZCZ.TEKSTY, ktra moe przyjmowa maksymalnie
255 argumentw. Oto przykad:
=ZCZ.TEKSTY(A1;B1;C1;D1)

Funkcja ta czy argumenty w jeden acuch znakw. W razie potrzeby mona oczywicie z niej
korzysta, naley jednak zauway, e uycie operatora & daje w efekcie krtsze formuy.

Wywietlanie sformatowanych wartoci jako tekstu

Funkcja TEKST umoliwia wywietlenie wartoci w specjalnym formacie tekstowym. Rysunek 11.2
przedstawia prosty arkusz. Komrka D3 zawiera nastpujc formu:
="Zysk netto wynosi " & B3

Rysunek 11.2.
Formua w komrce D3
wywietla liczb
w postaci
niesformatowanej

Formua ta czy acuch znakw z zawartoci komrki B3 i wywietla wynik tego poczenia.
Warto zwrci uwag, e zawarto komrki B3 nie zostaa w aden sposb sformatowana.
Niejako wbrew intuicji zastosowanie formatu liczbowego do komrki, ktra zawiera formu,
nie przyniesie spodziewanych rezultatw. Wynika to z faktu, e formua zwraca acuch znakw,
a nie warto. Do sformatowania tekstu mona jednak wykorzysta funkcj TEKST. Funkcja
TEKST obsuguje wikszo (cho nie wszystkie) standardowych formatw liczbowych Excela.

Oto podobna formua, wykorzystujca funkcj TEKST, ktra umoliwia zastosowanie formatowania
do komrki B3:
="Zysk netto wynosi " & TEKST(B3;"# ##0 z")

Formua ta zwraca tekst wraz z odpowiednio sformatowan i zaokrglon wartoci:

Zysk netto wynosi 223 z
Drugi argument funkcji TEKST to standardowy acuch okrelajcy formatowanie liczbowe. Mona
wpisa w jego miejsce inny acuch formatowania liczbowego albo wyraenie.
W powyszym przykadzie uyto zwykego odwoania do komrki B3. Mona oczywicie
zastpi je wyraeniem. Oto przykad formuy czcej tekst z wartoci, stanowic wynik
oblicze formuy:
="rednia wydatkw: "& TEKST(REDNIA(A:A);"# ##0 z")

Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem

227

Formua ta zwraca acuch, ktry moe wyglda na przykad tak:

rednia wydatkw: 7 794,57 z
Oto kolejny przykad wykorzystujcy funkcj TERAZ, ktra zwraca biec dat i czas. W przykadzie tym funkcja TERAZ wywietla dat i czas w postaci sformatowanej.
="Raport wydrukowany w " &TEKST(TERAZ(); "rrrrmmdd, o gg:mm")

Formua ta zwraca acuch znakw podobny do tego:

Raport wydrukowany w 20100722, o 15:23
W rozdziale 25. zamieszczono wicej informacji na temat formatowania liczb.

Wywietlanie wartoci w formacie Walutowe jako tekstu

Funkcja KWOTA zmienia format liczby na tekst, wykorzystujc do tego format walutowy. Zawiera
ona dwa argumenty: warto, ktra ulegnie przeksztaceniu, oraz liczb wywietlanych miejsc
dziesitnych. Funkcja KWOTA dodaje do wartoci regionalny symbol waluty (na przykad z).
Czasem mona uywa funkcji KWOTA zamiast funkcji TEKST. Trzeba jednak pamita, e funkcja
TEKST ma szersze zastosowanie, poniewa nie jest ograniczona tylko do formatu liczbowego.
Ponisza formua zwraca nastpujcy acuch znakw: Razem: 1 287,37. Drugi z argumentw
tej funkcji okrela liczb miejsc dziesitnych.
="Razem: " &KWOTA(1287,367;2)

Jeeli potrzebna jest funkcja, ktra ma przeksztaci liczb w jej zapis tekstowy (na przykad
sto dwadziecia i 32/100), Excel niestety nie przyjdzie z pomoc. Program udostpnia
wprawdzie funkcj o nazwie BAT.TEKST, lecz przeksztaca ona liczby jedynie w zapis tekstowy
w jzyku tajskim. Nie wiadomo natomiast nic o tym, by istniaa podobna funkcja przeksztacajca
liczby w tekst angielski albo polski.

Powtarzanie znaku lub acucha znakw

Funkcja POWT powtarza acuch znakw (pierwszy argument) podan liczb razy (drugi argument).
Oto formua, ktra zwraca tekst HaHaHa:
=POWT("Ha";3)

Funkcj t mona rwnie wykorzysta do tworzenia (do prymitywnych) poziomych kresek

pomidzy komrkami. Poniszy przykad wywietla 20 znakw tyldy w jednej linii:
=POWT("~";20)

Histogram tekstowy
Ciekawym sposobem wykorzystania funkcji POWT jest utworzenie w arkuszu prostego histogramu
(wykresu prezentujcego czsto wystpowania). Rysunek 11.3 przedstawia przykad takiego
histogramu. Tego rodzaju graficzna prezentacja przyda si szczeglnie podczas tworzenia obrazowego podsumowania wielu wartoci. W takich sytuacjach standardowy wykres moe si okaza
niewystarczajcy.
Za pomoc opcji Paski danych formatowania warunkowego mona bardzo atwo utworzy
prosty histogram bezporednio w komrkach arkusza. Wicej informacji na ten temat mona
znale w rozdziale 21.

228

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 11.3.
Funkcja POWT
umoliwia utworzenie
histogramu w arkuszu

Formuy w kolumnie D w graficzny sposb prezentuj wartoci sprzeday zawarte w kolumnie B.

Uzyskany efekt polega na wywietleniu odpowiednio dugiej sekwencji znakw fontu Wingdings 2.
W przykadzie wykorzystano znak rwnoci o kodzie 162, ktry w foncie Wingdings 2 ma posta niewielkiego kwadratu. Formua wykorzystujca funkcj POWT okrela liczb wywietlonych
znakw. Formua w komrce D2 ma nastpujc posta:
=POWT(ZNAK(162);B2/100)

Po wprowadzeniu formuy naley zastosowa font Wingdings dla komrki D2 i skopiowa j

w pionie, wzdu caej kolumny danych. Zalenie od tego, jaki zakres liczbowy maj analizowane dane, moe zaj potrzeba przeskalowania dugoci supkw. Aby to zrobi, naley zamieni warto 100 w formule na inn. Mona rwnie zastpi znak kwadratu wybranym przez
siebie znakiem, aby zmieni wygld wykresu.
Z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip mona pobra
przykadowy skoroszyt, zilustrowany na rysunku 11.3. Nosi on nazw histogram tekstowy.xlsx.

Dodawanie znakw do wartoci

Na drukowanych czekach i przelewach stosuje si niekiedy zabezpieczenie polegajce na tym,
e z prawej strony liczb wpisuje si cig gwiazdek (*) lub innych znakw. Oto formua, ktra
wywietla warto znajdujc si w komrce A1, a po niej znaki gwiazdki, tak aby komrka zawieraa razem 24 znaki.
=(A1&POWT("*";24D(A1)))

Aby gwiazdki pojawiay si z lewej strony komrki, naley wpisa nastpujc formu:
=POWT("*";24D(A1))&A1

Ponisza formua wywietla 12 gwiazdek po obu stronach liczby.

=POWT("*"; 12D(A1)/2)&A1&POWT("*";12D(A1)/2)

adna z poprzednich formu nie zawieraa formatowania liczbowego. Oto poprawiona wersja
formuy, ktra zwraca warto komrki A1 (sformatowan) oraz znaki gwiazdki po jej prawej
stronie:
=(TEKST(A1;"# ##0,00 z")&POWT("*";24-D(TEKST(A1;"# ##0,00 z"))))

Rysunek 11.4 przedstawia efekt dziaania tej formuy.

Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem

229

Rysunek 11.4.
Efekt wykorzystania
formuy dodajcej
znaki gwiazdki
do wartoci wpisanej
w komrce

Aby doda cig znakw do wartoci liczbowej, mona rwnie wykorzysta wasne formatowanie.
Jeli chcemy powtrzy jaki znak w taki sposb, aby wypenia ca szeroko kolumny, naley
doda znak gwiazdki do utworzonego przez siebie kodu formatowania liczb. Mona na przykad
uy nastpujcego formatu liczbowego, ktry bdzie dodawa znak mylnika do wartoci wpisanej w komrce:
# ##0,00 z*

Aby zamiast mylnika uy znaku gwiazdki, naley wykorzysta dwie gwiazdki w nastpujcym
zapisie liczbowym:
# ##0,00 z**

W rozdziale 25. zawarto wicej informacji na temat stosowania niestandardowych formatw

liczbowych wraz z kolejnymi przykadami wykorzystania znaku gwiazdki do tworzenia kodu formatu.

Usuwanie niepotrzebnych odstpw oraz znakw,

ktre nie mog by drukowane
Bardzo czsto zdarza si, e dane importowane do arkusza Excela zawieraj niepotrzebne spacje oraz
rne dziwne (czsto niewidoczne na wydruku) znaki. Excel jest wyposaony w dwie funkcje, ktre
umoliwiaj uporzdkowanie znakw wpisanych w komrkach: USU.ZBDNE.ODSTPY oraz OCZY.
Funkcja USU.ZBDNE.ODSTPY usuwa wszystkie pocztkowe oraz kocowe spacje
z podanego tekstu i zastpuje cigi spacji wewntrz tekstu pojedynczymi odstpami.
Funkcja OCZY usuwa z tekstu wszystkie znaki, ktre nie mog by drukowane.
Te niepotrzebne znaki pojawiaj si w arkuszu po zaimportowaniu niektrych
rodzajw danych.
Oto przykad wykorzystania funkcji USU.ZBDNE.ODSTPY. Formua zwraca warto Dochody
w czwartym kwartale (bez zbdnych spacji):
=USU.ZBDNE.ODSTPY("

Dochody

czwartym

kwartale

")

Zliczanie znakw w acuchu

Funkcja D przyjmuje jeden argument i zwraca liczb znakw, jakie ten argument zawiera. Zamy,
e komrka A1 zawiera acuch znakw Obroty Wrzesie. Ponisza formua zwrci warto 15:
=D(A1)

Warto zauway, e do sumarycznej liczby znakw licz si take spacje.

Oto formua, ktra zwraca cakowit liczb znakw znajdujcych si w obszarze A1:A3:
=D(A1)+D(A2)+D(A3)

W dalszej czci tego rozdziau zamieszczono przykady formu, ktre zliczaj tylko okrelone znaki
w acuchu. Szczegowe informacje na temat metod zliczania zostay podane w rozdziale 13.

230

Cz II Formuy i funkcje

Przeksztacanie danych za pomoc formu

Wiele przykadw w tej ksice omawia funkcje suce do przeksztacania danych w rny sposb.
Za pomoc funkcji LITERY.WIELKIE mona na przykad zmieni cig znakw na wielkie litery. Po takim
przeksztaceniu na og zaley nam na tym, aby zmodyfikowane dane zastpiy te oryginalne. Mona to
zrobi na przykad tak:
1. Wstawi now, tymczasow kolumn, ktra bdzie przechowywa formuy do przeksztacania
oryginalnych danych.
2. Utworzy formuy w kolumnie tymczasowej.
3. Zaznaczy komrki zawierajce formuy.
4. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj (lub uy skrtu Ctrl+C).
5. Zaznaczy komrki zawierajce oryginalne dane.
6. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej wartoci (W).
Opisana procedura powoduje zastpienie rdowych danych danymi po przeksztaceniu. Gdy to nastpi,
mona usun tymczasow kolumn z formuami.

Zmiana wielkoci liter

Excel oferuje trzy przydatne funkcje suce do zmieniania wielkoci liter w tekcie:
Funkcja LITERY.WIELKIE zmienia cig znakw na wielkie litery.
Funkcja LITERY.MAE zmienia cig znakw na mae litery.
Funkcja Z.WIELKIEJ.LITERY zmienia pierwsz liter kadego sowa na wielk liter,
a wszystkie pozostae na mae litery.
Funkcje te s bardzo proste. Oto przykad formuy, ktra przeksztaca tekst w komrce A1 tak,
aby kade sowo zaczynao si od wielkiej litery.
=Z.WIELKIEJ.LITERY(A1)

Gdyby komrka A1 zawieraa tekst PAN JAN R. WINIEWSKI, formua zwrciaby warto Pan
Jan R. Winiewski.
Funkcje te wykonuj operacje tylko na literach alfabetu i ignoruj wszystkie inne znaki, pozostawiajc je bez zmian.
Opisane funkcje nie s jednak doskonae i czasami mog zwraca nieoczekiwane rezultaty.
Na przykad ponisza formua zwrci sowo DonT:
=Z.WIELKIEJ.LITERY("don't")

Wyglda na to, e funkcja Z.WIELKIEJ.LITERY zostaa zaimplementowana w taki sposb, e

zamienia na wielk kad liter, ktra wystpuje bezporednio po apostrofie, co moe mie
znaczenie zwaszcza w tekstach anglojzycznych. W niektrych sytuacjach takie dziaanie
daje rezultaty zgodne z oczekiwaniami jak to ma miejsce na przykad w przypadku nazwiska "o'reilly".

Wyodrbnianie znakw z acucha

Podczas pracy w Excelu czsto zachodzi potrzeba wyodrbnienia niektrych znakw w tekcie.
Wyobramy sobie na przykad, e na licie pracownikw (zawierajcej imiona i nazwiska) musimy pozostawi tylko nazwiska. Excel oferuje kilka przydatnych funkcji sucych do wyodrbniania wybranych fragmentw tekstu:
LEWY zwraca okrelon liczb znakw od pocztku acucha znakw. Przy braku drugiego
argumentu zwraca tylko pierwszy znak.

Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem

231

PRAWY zwraca okrelon liczb znakw od koca acucha znakw. Przy braku drugiego

argumentu zwraca tylko ostatni znak.

FRAGMENT.TEKSTU zwraca okrelon liczb znakw ze rodka acucha znakw dla danej
pozycji pocztkowej.
Oto formua, ktra zwraca 10 ostatnich znakw znajdujcych si w komrce A1. Jeli komrka
A1 zawiera mniej ni 10 znakw, formua zwraca cay tekst.
=PRAWY(A1;10)

Oto formua, ktra wykorzystuje funkcj FRAGMENT.TEKSTU i zwraca pi znakw z zawartoci

komrki A1, poczwszy od drugiego znaku w tekcie.
=FRAGMENT.TEKSTU(A1;2;5)

Kolejna formua zwraca tekst wpisany w komrce A1 w taki sposb, e tylko jego pierwsza litera
jest zmieniona na wielk. Najpierw, za pomoc funkcji LEWY, jest wyodrbniany pierwszy znak tekstu,
ktry nastpnie zostaje przeksztacony na wielk liter. Nastpnie ta litera zostaje poczona z acuchem znakw otrzymanym za porednictwem funkcji PRAWY. acuch ten obejmuje cay tekst
oprcz pierwszego znaku i zostaje przeksztacony na mae litery. Formua wyglda nastpujco:
=LITERY.WIELKIE(LEWY(A1))&PRAWY(LITERY.MAE(A1);D(A1)1)

Gdyby na przykad komrka A1 zawieraa tekst PIERWSZY KWARTA, formua zwrciaby

tekst Pierwszy kwarta.
Uzyskany wynik jest inny ni w przypadku funkcji Z.WIELKIEJ.LITERY, ktra w kadym sowie
pierwszy znak zamienia na wielki.

Zastpienie tekstu innym tekstem

Zdarzaj si takie sytuacje, w ktrych trzeba zastpi cz acucha znakw innym tekstem.
Jeli na przykad importuje si dane, ktre zawieraj znaki gwiazdki, mona przeksztaci te
gwiazdki na inne znaki. Suy do tego polecenie Narzdzia gwne/Edycja/Znajd i zaznacz/Zamie.
Mona rwnie wybra rozwizanie oparte na formule i uy jednej z nastpujcych funkcji:
Funkcja PODSTAW zamienia okrelony tekst w acuchu znakw. Z tej funkcji naley
skorzysta, jeeli zna si znak (lub cig znakw) do zastpienia, ale nie jest znana ich
pozycja w tekcie.
Funkcja ZASTP zamienia okrelon cz acucha znakw innym tekstem. Z tej funkcji
naley skorzysta, gdy zna si pooenie tekstu, ktry ma by zastpiony, ale nie wiadomo,
jaka jest jego tre.
Oto formua, ktra wykorzystuje funkcj PODSTAW, aby zastpi rok w tekcie Budet 2012 na 2013.
Formua ta zwraca warto Budet 2013.
=PODSTAW("Budet 2012";"2012";"2013")

Kolejna formua wykorzystuje funkcj PODSTAW do usunicia wszystkich spacji z acucha znakw.
Inaczej mwic, zastpuje ona pustym acuchem wszystkie znaki spacji. Formua ta zwraca
acuch Budetoperacyjny2013.
=PODSTAW("Budet operacyjny 2013";" ";"")

A oto formua, ktra wykorzystuje funkcj ZASTP i usuwa jeden znak, znajdujcy si na szstej
pozycji w tekcie znakiem pustym. Inaczej mwic, szsty znak cznik zostaje usunity,
a rezultatem dziaania formuy jest acuch znakw Cz544.
=ZASTP("Cz544";6;1;"")

232

Cz II Formuy i funkcje

Przeszukiwanie acucha znakw

Funkcje ZNAJD oraz SZUKAJ.TEKST umoliwiaj zlokalizowanie pocztkowej pozycji okrelonego
cigu znakw, bdcego czci acucha.
Funkcja ZNAJD zwraca pozycj pocztkow jednego cigu tekstowego w drugim cigu
tekstowym. Mona okreli pozycj znaku, od ktrego ma by rozpoczte poszukiwanie.
Funkcja ta rozrnia wielkie i mae litery. Nie mona za jej pomoc wyszukiwa znakw
wieloznacznych.
Funkcja SZUKAJ.TEKST zwraca numer znaku, ktry rozpoczyna cig znakw znaleziony
w innym cigu znakw. Mona okreli pozycj znaku, od ktrego ma by rozpoczte
poszukiwanie. Funkcja ta nie rozrnia wielkich i maych liter, ale umoliwia wyszukiwanie
znakw wieloznacznych.
Oto formua, ktra wykorzystuje funkcj ZNAJD i zwraca liczb 15, czyli pozycj pierwszego
znaku m w acuchu znakw. Warto zwrci uwag na to, e funkcja rozrnia wielkie i mae litery.
=ZNAJD("m";"Pan Marcin Adamski";1)

Nastpna formua wykorzystuje funkcj SZUKAJ.TEKST i zwraca liczb 5, czyli pozycj pierwszego
znaku m (niezalenie od wielkoci litery).
=SZUKAJ.TEKST("m";"Pan Marcin Adamski";1)

Przy konstruowaniu formuy z uyciem funkcji SZUKAJ.TEKST mona wpisa w miejscu pierwszego
argumentu jeden ze znakw wieloznacznych:
znak zapytania (?) odpowiada dowolnemu jednemu znakowi;
gwiazdka (*) odpowiada dowolnej sekwencji znakw.
Jeeli chcemy odszuka w tekcie sam znak zapytania lub znak gwiazdki, naley wpisa przed
nimi znak tyldy (~).

Oto formua, ktra bada tekst wpisany w komrce A1 i zwraca pozycj pierwszego cigu, zawierajcego dwa znaki poczone mylnikiem. Inaczej mwic, formua ta poszukuje znaku, po ktrym nastpuje mylnik oraz jeszcze jeden znak. Jeeli na przykad komrka A1 zawiera tekst
CzA90, formua zwrci liczb 5.
=SZUKAJ.TEKST("??";A1;1)

Szukanie i zamienianie cigu w acuchu znakw

Jeeli chcemy zastpi pewien fragment acucha znakw innym cigiem znakw, mona uy
funkcji ZASTP w poczeniu z funkcj SZUKAJ.TEKST funkcja SZUKAJ.TEKST znajdzie pozycj
pocztkow, ktra nastpnie zostanie wykorzystana przez funkcj ZASTP.
Zamy, e komrka A1 zawiera tekst Roczne Przychody Firmy. Oto formua, ktra znajduje
9-literowe sowo Przychody i zamienia je na Koszty:
=ZASTP(A1;SZUKAJ.TEKST("Przychody";A1);9;"Koszty")

Kolejna formua wykorzystuje funkcj PODSTAW i pozwala na uzyskanie takiego samego efektu
w prostszy sposb:
=PODSTAW(A1;"Przychody";"Koszty")

Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem

233

Zaawansowane formuy tekstowe

W tej czci rozdziau zostay opisane przykady bardziej skomplikowane ni wczeniej. Na ich
podstawie mona si jednak przekona, jak wiele ciekawych i przydatnych operacji na tekcie
da si wykona w Excelu. Ograniczona objto ksiki uniemoliwia mi zamieszczenie dokadnego opisu przedstawionych formu, a jedynie skrcone, podstawowe informacje na ich temat.
Z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip mona pobra wszystkie
przedstawione tutaj przykady zebrane w jednym skoroszycie, o nazwie przyklady formul
tekstowych.xlsx.

Zliczanie okrelonych znakw w komrce

Oto formua, ktra oblicza liczb liter B (tylko wielkich liter) w acuchu znajdujcym si
w komrce A1:
=D(A1)D(PODSTAW(A1;"B";""))

Formua ta wykorzystuje funkcj PODSTAW do utworzenia nowego acucha znakw (w pamici

komputera), w ktrym usunito wszystkie litery B. Nastpnie dugo tego acucha odejmuje od
dugoci pierwotnego acucha znakw. Wynikiem jest liczba liter B w pierwotnym acuchu.
Kolejna formua jest bardziej uniwersalna. Oblicza ona liczb liter B (zarwno wielkich, jak i maych) w acuchu znajdujcym si w komrce A1. Dziki zastosowaniu funkcji LITERY.WIELKIE,
ktra suy do przeksztacania znakw na wielkie, ponisza formua moe obsugiwa zarwno
due, jak i mae litery.
=D(A1)D(PODSTAW(LITERY.WIELKIE(A1);"B";""))

Obliczanie czstotliwoci wystpowania

okrelonego fragmentu acucha znakw w komrce
Formuy opisane w poprzednim punkcie obliczaj czstotliwo wystpowania okrelonych znakw
w komrce. Nastpna formua ma podobne dziaanie, ale dla wikszej liczby znakw. Zwraca ona
liczb wystpie danego acucha znakw (znajdujcego si w komrce B1) w ramach tekstu rdowego (zawartego w komrce A1). Szukany acuch moe skada si z dowolnej liczby znakw.
=(D(A1)D(PODSTAW(A1;B1;"")))/D(B1)

Jeeli na przykad komrka A1 zawiera tekst By Albo Nie By, a komrka B1 zawiera tekst By,
formua zwraca warto 2.
Formua z powyszego przykadu rozrnia wielkie i mae litery, dlatego gdyby w komrce B1
znajdowa si tekst by, formua zwrciaby warto 0. Poniej przedstawiono zmodyfikowan
wersj tej formuy, dokonujc porwnania bez rozrnienia na wielkie i mae litery (po zamianie
znakw na due).
=(D(A1)D(PODSTAW(LITERY.WIELKIE(A1);LITERY.WIELKIE(B1);"")))/D(B1)

Odnalezienie pierwszego sowa w acuchu znakw

Aby odnale pierwsze sowo w acuchu znakw, formua musi najpierw zlokalizowa pozycj
pierwszego odstpu, a nastpnie wykorzysta t informacj jako argument dla funkcji LEWY. Oto
przykadowa formua:
=LEWY(A1;ZNAJD(" ";A1)1)

234

Cz II Formuy i funkcje

Formua ta zwraca tekst, ktry znajduje si przed pierwszym znakiem spacji w komrce A1.
Jednak ma ona pewn wad: zwraca komunikat o bdzie, jeeli komrka A1 zawiera tylko jedno
sowo. Oto bardziej skomplikowana formua, ktra rozwizuje ten problem za pomoc funkcji
JEELI.BD:
=JEELI.BD(LEWY(A1;ZNAJD(" ";A1)1);A1)

Powysza formua uywa funkcji JEELI.BD, ktra zostaa po raz pierwszy udostpniona
w Excelu 2007. Jeli skoroszyt bdzie otwierany za pomoc poprzednich wersji Excela,
naley zastosowa nastpujc formu:
=JEELI(CZY.B(ZNAJD(" ";A1));A1;LEWY(A1;ZNAJD(" ";A1)1))

Odnalezienie ostatniego sowa w acuchu znakw

Odnalezienie ostatniego sowa w acuchu znakw jest bardziej skomplikowane, poniewa funkcja
ZNAJD dziaa zawsze od lewej do prawej strony. Zatem problem polega na zlokalizowaniu ostatniego odstpu w tekcie. Oto formua, ktra rozwie ten problem. Zwraca ona ostatnie sowo
w acuchu znakw (lub cay tekst, ktry znajduje si po ostatnim znaku spacji):
=PRAWY(A1;D(A1)ZNAJD("*";PODSTAW(A1;" ";"*";D(A1)D(PODSTAW(A1;" ";"")))))

Formua ta ma jednak t sam wad, co pierwsza formua omwiona w poprzednim punkcie:

zwraca komunikat o bdzie, jeeli acuch znakw nie zawiera przynajmniej jednego znaku
spacji. Ponisza zmodyfikowana formua uywa funkcji JEELI.BD, aby sprawdzi bd (brak
spacji). Jeli pierwszy argument zwrci zero, formua przekae pen zawarto komrki A1.
=JEELI.BD(PRAWY(A1;D(A1)ZNAJD("*";PODSTAW(A1;" ";"*";D(A1)D(PODSTAW(A1;" ";"")))));A1)

Poniej zawarto zmodyfikowan formu pozbawion funkcji JEELI.BD. Formua jest zgodna
ze wszystkimi wersjami Excela.
=JEELI(CZY.B(ZNAJD(" ";A1));A1;PRAWY(A1;D(A1)ZNAJD("*";PODSTAW(A1;" ";"*";
D(A1)D(PODSTAW(A1;" ";""))))))

Usunicie pierwszego sowa w acuchu

Oto formua, ktra zwraca zawarto komrki A1 z wyjtkiem pierwszego sowa.
=PRAWY(A1;D(A1)ZNAJD(" ";A1;1))

Jeeli na przykad komrka A1 zawiera tekst 2013 Budet operacyjny, formua zwraca tekst
Budet operacyjny.
Ponisza formua uywajca funkcji JEELI.BD zwraca ca zawarto komrki A1, gdy nie
ma w niej znaku spacji.
=JEELI.BD(PRAWY(A1;D(A1)-ZNAJD(" ";A1;1));A1)

Zmodyfikowana formua zgodna ze wszystkimi wersja Excela ma nastpujc posta:

=JEELI(CZY.B(ZNAJD(" ";A1));A1;PRAWY(A1;D(A1)-ZNAJD(" ";A1;1)))

Odnalezienie imienia, drugiego imienia oraz nazwiska

Przypumy, e dysponujemy list, w ktrej wpisano imiona oraz nazwiska osb w jednej kolumnie. Naszym zadaniem jest wyodrbnienie z niej trzech kolumn, z ktrych pierwsza ma zawiera imi, druga kolejne imi (lub inicja), a trzecia nazwisko. To pozornie proste zadanie jest stosunkowo skomplikowane, poniewa nie kada osoba uywa drugiego imienia ale
wszystko da si zrobi.

Rozdzia 11. Formuy uatwiajce prac nad tekstem

235

Problem komplikuje si znacznie bardziej, gdy lista zawiera tytuy (takie jak Pan czy Dr) oraz
inne informacje (na przykad Junior lub III). Formuy opisane w tym punkcie nie poradz sobie
z tak zoonymi przypadkami, ale na pewno zmieni odpowiednio wikszo danych w tabeli,
a pozostae zmiany mona wprowadzi rcznie. Sposb usuwania tytuw zostanie opisany
w nastpnym punkcie, Usuwanie tytuw sprzed nazwisk.

W poniszych formuach zaoono, e imiona i nazwisko danej osoby znajduj si w komrce A1.
Skonstruowanie formuy, ktra zwraca imi danej osoby, jest do proste:
=LEWY(A1;ZNAJD(" ";A1)1)

A oto formua, ktra zwraca nazwisko:

=PRAWY(A1;D(A1)ZNAJD("*";PODSTAW(A1;" ";"*";D(A1)D(PODSTAW(A1;" ";"")))))

Kolejna formua zwraca drugie imi i dziaa przy zaoeniu, e utworzono formuy zwracajce
pierwsze imi oraz nazwisko. Powiedzmy, e pierwsze imi znajduje si w komrce B1, a nazwisko w komrce D1. Formua wyglda nastpujco:
=JEELI(D(B1&D1)+2>=D(A1);"";FRAGMENT.TEKSTU(A1;D(B1)+2;D(A1)D(B1&D1)2))

Jak pokazano na rysunku 11.5, uywanie formu z reguy przynosi podany efekt. Pewnych
problemw mog jedynie przysporzy nazwiska, ktre skadaj si z czterech czonw, bd
jednowyrazowe pseudonimy. Jak ju powiedziano wczeniej, nazwiska takie po prostu trzeba
wpisa rcznie w odpowiednich kolumnach.
Rysunek 11.5.
Arkusz wykorzystujcy
formuy do wydzielenia
pierwszego i drugiego
imienia (inicjau) oraz
nazwiska z listy nazwisk,
znajdujcej si
w kolumnie A

Z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip mona pobra

przykadowy arkusz, o nazwie odnajdywanie imion i nazwisk.xlsx.
Ponadto Excel oferuje dwie inne metody wydzielania tekstu z acuchw bez uycia formu
funkcje Tekst jako kolumny oraz Wypenianie byskawiczne (nowo w Excelu 2013).
Wicej informacji o tych metodach mona znale w rozdziale 32.

Usuwanie tytuw sprzed nazwisk

Do usuwania tytuw grzecznociowych umieszczanych czsto przed nazwiskami (Pan, Pani,
Pastwo) mona wykorzysta odpowiedni formu. Gdyby na przykad komrka A1 zawieraa
wpis Pan Fryderyk Musia, formua zwrciaby tekst Fryderyk Musia.
=JEELI(LUB(LEWY(A1;3)="Pan";LEWY(A1;4)="Pani";LEWY(A1;7)="Pastwo");PRAWY(A1;D(A1)
ZNAJD(" ";A1));A1)

236

Cz II Formuy i funkcje

Tworzenie angielskich liczebnikw porzdkowych

Liczebnik porzdkowy to przymiotnikowa posta liczebnika. Przykady liczebnikw porzdkowych to pierwsza, druga, pita, 23. itd. W jzyku polskim po oznaczanych cyframi liczebnikach
porzdkowych stawia si kropk (zasadniczo), lecz w jzyku angielskim sprawa jest bardziej
skomplikowana skrcone formy takich liczebnikw s opatrzone kocwk formy penej,
zalen od cyfry, jak koczy si liczebnik. Oto przykady: 1st, 2nd, 5th, 23rd itd.
Ponisza formua wywietla warto komrki A1 jako liczb porzdkow.
=A1&JEELI(LUB(WARTO(PRAWY(A1;2))={11;12;13});".";JEELI(LUB(WARTO(PRAWY(A1))={1;2;3});
WYBIERZ(PRAWY(A1);"st";"nd";"rd");"th"))

Formua jest raczej zoona, gdy musi zidentyfikowa ostatni cyfr liczby, aby opatrzy przymiotnik stosown kocwk (th, st, nd albo rd). Zastosowano w niej stae tablicowe (zawarte
w nawiasach klamrowych).
Wicej informacji o staych tablicowych zawarto w rozdziale 18.

Obliczanie liczby wyrazw w komrce

Oto formua, ktra zwraca liczb wyrazw w komrce A1:
=D(USU.ZBDNE.ODSTPY(A1))D(PODSTAW((A1);" ";""))+1

Formua ta wykorzystuje funkcj USU.ZBDNE.ODSTPY, aby usun nadmiarowe znaki spacji,

a nastpnie korzysta z funkcji PODSTAW, ktra tworzy w pamici komputera nowy acuch znakw,
w ktrym wszystkie spacje s usunite. Dugo tego acucha zostaje odjta od dugoci oryginalnego acucha znakw, co daje wynik okrelajcy liczb odstpw. Uzyskana w ten sposb
warto zostaje zwikszona o 1 i w ten sposb formua okrela liczb wyrazw w komrce.
Warto zwrci uwag na to, e gdy komrka jest pusta, formua zwraca warto jeden. Oto niewielka modyfikacja formuy, ktra zlikwiduje ten problem:
=D(USU.ZBDNE.ODSTPY(A1))D(PODSTAW(USU.ZBDNE.ODSTPY(A1);" ";""))+1

Rozdzia 12.

Data i czas
W tym rozdziale:
Omwienie zagadnie dotyczcych stosowania daty i czasu w Excelu
Funkcje Excela do obsugi dat
Funkcje Excela do obsugi czasu
W komrkach wielu arkuszy znajduj si daty i czas. Mona na przykad analizowa dane pod
ktem dat albo utworzy harmonogram godzinowy. Pocztkujcy uytkownicy Excela czsto
dochodz do wniosku, e praca z datami i godzinami jest bardzo skomplikowana. Rzeczywicie;
aby skutecznie pracowa z takimi wartociami trzeba dokadnie zrozumie sposb, w jaki Excel
traktuje tego rodzaju dane. Ten rozdzia zawiera informacje niezbdne do tworzenia zaawansowanych formu, operujcych na datach i czasie.
Wikszo dat w tym rozdziale jest przedstawiona w formacie: rok-miesic-dzie. Na przykad
data 1952-3-1 oznacza pierwszy dzie marca 1952 roku.

W jaki sposb Excel traktuje daty i czas?

W tym fragmencie krtko omwi sposb, w jaki daty i czas s traktowane przez program
Excel. Przedstawi opis systemu liczbowego, sucego do operowania na datach i czasie, oraz
wskazwki dotyczce wprowadzania i formatowania takich danych.

Omwienie numerw seryjnych dat

Dla Excela data to po prostu liczba. Dokadniej, data jest to tzw. numer seryjny, odzwierciedlajcy
liczb dni, jakie upyny od fikcyjnej daty 0 stycznia 1900 roku. Numer seryjny rwny 1 odpowiada dniowi 1 stycznia 1900 roku, warto rwna 2 odpowiada dniowi 2 stycznia 1900 roku itd.
Ten system pozwala na uywanie dat w formuach. Mona na przykad utworzy formu, w ktrej
zostanie obliczona liczba dni, ktre upyny midzy dwoma datami (co polega na odjciu tych
dat od siebie).
Excel obsuguje daty od 1 stycznia 1900 r. do 31 grudnia 9999 r. (numer seryjny 2 958 465).
Moe dziwi data 0 stycznia 1900 (odpowiadajca numerowi 0) trudno bowiem uzna j za
poprawn, skoro nie reprezentuje adnego dnia. Jest ona uywana, aby wywietla czasy, ktre
nie s zwizane z konkretnym dniem. Moliwoci i sposoby jej wykorzystania zostan wyjanione w dalszej czci rozdziau w punkcie Wpisywanie pr dnia.

238

Cz II Formuy i funkcje

Aby komputer zinterpretowa warto liczbow jako dat, trzeba odpowiednio sformatowa
komrk z t wartoci. Do zmiany formatu danych w komrce suy lista Format liczb z grupy
Liczba na karcie Narzdzia gwne. Na licie tej znajduj si dwa spord dostpnych formatw daty.
W celu wybrania jednego z pozostaych formatw naley zapozna si z punktem Formatowanie
dat i czasw zamieszczonym w dalszej czci rozdziau.

Wpisywanie dat
Dat mona wpisa bezporednio, jako numer seryjny (jeli jest znany) i sformatowa go jako dat.
Czciej jednak dat wpisuje si w dowolnym z rozpoznawalnych formatw dat. Excel automatycznie przeksztaci wpis uytkownika na odpowiadajcy mu numer (ktrego uywa do oblicze)
i zastosuje domylny format daty dla komrki tak, aby wywietlana bya wprowadzona data, a nie
enigmatyczny numer seryjny.
Aby na przykad wpisa dat 18 czerwca 2010 roku, mona j wprowadzi, wpisujc po prostu
18 czerwiec 2013 (lub uywajc jednego z kilku rnych formatw dat). Excel zinterpretuje
wpis jako dat i zachowa go w postaci wartoci 41443, czyli jako numer seryjny, odpowiadajcy

tej dacie. Ponadto program automatycznie zastosuje domylny format daty, dlatego wywietlona
warto moe wyglda troch inaczej ni ta, ktr wprowadzono.
Przy wpisywaniu daty z uyciem miesica zapisanego tekstowo naley zachowa odpowiedni
kolejno tak, jaka jest ustawiona w opcjach ustawie regionalnych systemu (np. 18
czerwiec 2013). W przeciwnym wypadku wpis moe zosta potraktowany jako tekst.

Po uaktywnieniu komrki zawierajcej dat pasek formuy pokazuje jej zawarto sformatowan
za pomoc domylnego formatu daty odpowiadajc formatowi daty krtkiej. Pasek formuy
nie wywietla numeru seryjnego daty. W celu sprawdzenia numeru seryjnego odpowiadajcego
okrelonej dacie naley zastosowa zwyke (niezwizane z dat) formatowanie komrki.
Wybr systemu daty 1900 lub 1904
Excel obsuguje dwa systemy dat system daty 1900 i system daty 1904. To, ktry system zastosuje
si w arkuszu, zaley od tego, jakiej daty bdzie si uywao jako podstawowej. System daty 1900 uywa
1 stycznia 1900 roku jako dnia, do ktrego przypisana jest kolejna liczba 1. Natomiast system daty 1904
uywa 1 stycznia 1904 roku jako daty podstawowej. Domylnie Excel dla Windows uywa systemu daty
1900, natomiast Excel dla Macintosha (w wersjach starszych od 2011) systemu daty 1904.
Firma Microsoft wprowadzia tutaj pewne zmiany poczwszy od wersji 2011, Excel dla
Mac OS domylnie uywa systemu 1900. Prawdopodobnie kolejne wersje take bd w ten
sposb skonfigurowane.
Excel dla Windows obsuguje system daty 1904, aby zapewni kompatybilno z plikami Macintosha.
Dla aktywnego skoroszytu system dat mona wybra za pomoc zakadki Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel (stosowna opcja znajduje si w sekcji Podczas obliczania w tym skoroszycie). Na og powinno si uywa domylnego systemu dat 1900. Naley szczeglnie uwaa, gdy
uywa si dwch systemw dat w arkuszach, ktre s poczone ze sob. Zamy, e plik Zeszyt1
uywa systemu daty 1904 i zawiera dat 19990115 w komrce A1. Przypumy dalej, e w skoroszycie Zeszyt2 uywany jest system daty 1900 i zawiera on odwoanie do komrki A1 z pliku Zeszyt1.
W skoroszycie Zeszyt2 ta data wywietli si jako 1995114. Oba arkusze bd uyway tego samego
numeru seryjnego (34 713), ale bd go inaczej interpretoway.
Zalet uywania systemu daty 1904 jest moliwo wywietlania wartoci ujemnych czasu. W systemie daty 1900 obliczenia, ktre zwracaj wyniki ujemne (na przykad wyraenie 16:0017:30) nie
mog by wywietlone. W systemie 1904 czas ujemny wywietli si jako 1:30 (czyli rnica 1 godziny
i 30 minut).

Rozdzia 12. Data i czas

239

Aby zmieni domylny format daty, naley zmodyfikowa ustawienia systemowe. W Panelu
sterowania Windows trzeba wybra Opcje regionalne i jzykowe, a nastpnie klikn przycisk
Dostosuj, aby wywietli okno dialogowe Dostosuj opcje regionalne. Dalsza procedura jest
zalena od uywanej wersji systemu Windows. Przede wszystkim trzeba znale list rozwijan
Format daty krtkiej. Wskazany na tej licie format daty krtkiej bdzie domylnym formatem
daty uywanym przez Excel do wywietlania dat w pasku formu.

W tabeli 12.1 przedstawione s niektre formaty dat, ktre rozpoznaje Excel (dla ustawie polskich).
W przypadku rnych ustawie regionalnych interpretacja dat moe ulec zmianie.
Tabela 12.1. Formaty danych rozpoznawane przez program Excel
Wpis

Interpretowany przez Excel jako:

13618

18 czerwca 2013

2013618

18 czerwca 2013

13/6/18

18 czerwca 2013

2013/6/18

18 czerwca 2013

13/618

18 czerwca 2013

18 czerwiec 2013

18 czerwca 2013

cze 18

18 czerwca biecego roku

18 czerwiec

18 czerwca biecego roku

6/18

18 czerwca biecego roku

618

18 czerwca biecego roku

18cze2013

18 czerwca 2013

2013/6/18

18 czerwca 2013

Na podstawie tabeli 12.1 mona doj do wniosku, e Excel stosunkowo inteligentnie rozpoznaje daty wpisywane do komrki, ale do perfekcji jednak troch mu brakuje. Na przykad aden
z nastpujcych wpisw nie zostanie rozpoznany jako data:
18 czerwca 2010
18-6-2010
czerwiec-18/2010
Wpisy takie bd interpretowane jako tekst. Jeli planuje si uywa daty w formuach, naley
upewni si, e Excel zinterpretuje wpis uytkownika prawidowo. W przeciwnym razie formuy
odnoszce si do tych dat bd daway nieprawidowe wyniki.
Jeeli sprbujemy wpisa dat, ktra ley poza przedziaem dat obsugiwanym przez program,
zostanie ona zinterpretowana jako tekst. Jeeli sprbujemy sformatowa jako dat kolejn liczb,
ktra ley poza tym przedziaem, warto wywietli si jako seria znakw # (#############).
Szukanie dat
Jeeli w skoroszycie jest wiele dat, a zamierza si znale jak okrelon, mona to zrobi za pomoc
okna dialogowego Znajdowanie i zaznaczanie (otwiera si je poleceniem Narzdzia gwne/Edycja/Znajd
i zaznacz/Znajd albo za pomoc skrtu Ctrl+F). Excel jest do drobiazgowy, jeli chodzi o znajdowanie dat. Dat trzeba wpisa dokadnie tak, jak jest ona prezentowana w pasku formuy. Jeli w komrce
znajduje si na przykad data w postaci 18 czerwiec 2013, to w pasku formuy bdzie ona prezentowana
zgodnie z uywanym formatem daty krtkiej (na przykad 20130618). Dlatego poszukiwanie daty
wskazanej w takiej postaci, w jakiej jest ona widoczna w komrce, zakoczy si niepowodzeniem. Zostanie znaleziona dopiero wtedy, gdy wprowadzi si j zgodnie z postaci widoczn w pasku formuy.

240

Cz II Formuy i funkcje

Interpretacja numerw seryjnych czasu

Aby pracowa z wartociami reprezentujcymi czas, naley rozszerzy numery seryjne dat
Excela o cz dziesitn. Inaczej mwic, Excel operuje na godzinach, minutach i sekundach
jako na czciach dni. Na przykad numer seryjny dla 1 czerwca 2013 roku to 41 426, natomiast
poudnie (czyli poowa dnia) to liczba 41 426,5.
Liczba odpowiadajca jednej minucie to okoo 0,00069444. Formua, ktra pozwala j obliczy,
to 1 dzielone przez iloczyn 24 godzin i 60 minut. Dzielnik oznacza liczb minut w cigu dnia (1440).
=1/(24*60)

Podobnie liczba odpowiadajca 1 sekundzie to okoo 0,00001157. Mona j obliczy za pomoc

nastpujcej formuy: 1 podzielone przez iloczyn 24 godzin, 60 minut i 60 sekund. W tym przypadku dzielnik oznacza liczb sekund w cigu dnia (86 400).
=1/(24*60*60)

W Excelu najmniejsza jednostka czasu to 1 tysiczna sekundy. Na przykad czasowi 23:59:59,999

(jedna tysiczna sekundy przed pnoc) odpowiada kolejna liczba:
0,99999999

Tabela 12.2 pokazuje rne pory dnia z odpowiadajcymi im kolejnymi liczbami.

Tabela 12.2. Pory dnia i odpowiadajce im kolejne numery seryjne
Godzina

Numer seryjny

0:00 (pnoc)

0,00000000

1:30

0,06250000

7:30

0,31250000

10:30

0,43750000

12:00 (poudnie)

0,50000000

13:30

0,56250000

16:30

0,68750000

18:00

0,75000000

21:00

0,87500000

22:30

0,93750000

Wpisywanie pr dnia
Podobnie jak w przypadku dat, godzin nie trzeba wprowadza w postaci numerw seryjnych.
Wystarczy wpisa godzin (albo inn jednostk czasu), uywajc rozpoznawalnego przez Excel
formatu. Tabela 12.3 pokazuje niektre przykady formatw rozpoznawanych przez ten program.
Tabela 12.3. Rozpoznawane przez Excel formaty wprowadzania czasu
Wpis

Interpretowany przez Excel jako:

11:30:00 am

11:30 AM

11:30:00 AM

11:30 AM

11:30 pm

11:30 PM

11:30

11:30

13:30

13:30

Rozdzia 12. Data i czas

241

Podane powyej przykady godzin nie s zwizane z adnym konkretnym dniem, dlatego Excel
(domylnie) uywa w takich przypadkach numeru seryjnego daty rwnego 0, odpowiadajcego
nieistniejcej dacie 0 stycznia 1900. Czsto zachodzi potrzeba poczenia daty i czasu. Taki
wpis mona uzyska poprzez wprowadzenie daty w formacie rozpoznawanym przez Excel, po
ktrym naley umieci spacj, a nastpnie rozpoznawany format czasu. Jeeli na przykad wpisze
si do komrki 2013/6/18 11:30, Excel zinterpretuje wpis jako 11:30 dnia 18 czerwca 2013 roku.
Numer seryjny daty i czasu odpowiadajcy temu wpisowi to 41443,4791666667.
Gdy wpisze si warto czasu, ktra przekracza 24 godziny, nastpi odpowiednia zmiana zwizanej
z nim daty. Jeeli na przykad wpisze si do komrki 25:00:00, zostanie to zinterpretowane jako 1:00
pierwszego stycznia 1900 roku. Cz wpisu dotyczca dnia zwiksza si, poniewa czas przekracza 24 godziny. Naley pamita, e warto czasu bez daty odnosi si do 0 stycznia 1900 roku.
Podobnie gdy wpisze si dat i czas (przekraczajcy 24 godziny), wpisywana data zostanie odpowiednio zmieniona. Gdy wpisze si na przykad 2013/9/18 25:00:00, zostanie to zinterpretowane jako 2013/9/19 1:00:00.
Jeli do niesformatowanej komrki wpisze si tylko por (bez zwizanej z ni daty), najwiksza
moliwa do wpisania warto czasu zostanie ograniczona do 9999:59:59 (niecae 10 000 godzin).
Excel przeksztaci taki wpis na odpowiedni liczb dni i godzin. W tym przypadku, warto 9999:59:59
zostanie zinterpretowana jako 15:59:59 dnia 19 lutego 1901 roku. Gdy wpisze si warto wiksz
ni 10 000 godzin, zostanie ona zinterpretowana przez Excel jako tekst, a nie jako czas.

Formatowanie dat i czasw

Istnieje bardzo wiele moliwoci formatowania komrek, ktre zawieraj daty i pory dnia. Na
przykad mona sformatowa komrk tak, aby wywietlane byy w niej cznie data i czas lub
tylko cz oznaczajca dat lub tylko cz oznaczajca czas.
Aby sformatowa dat i czas, naley najpierw zaznaczy odpowiednie komrki, a nastpnie uy
ustawie znajdujcych si w zakadce Liczby w oknie dialogowym Formatowanie komrek, pokazanym na rysunku 12.1. W celu wywietlenia tego okna naley klikn ikon ze strzak, znajdujc si w prawym dolnym rogu grupy Liczba na karcie Narzdzia gwne. Mona rwnie rozwin
list Format liczb, znajdujc si w tej samej grupie, i wybra z niej polecenie Wicej formatw liczb.
Rysunek 12.1.
Do zmiany sposobu
wywietlania daty i
czasu mona uy
zakadki Liczby w oknie
dialogowym
Formatowanie komrek

242

Cz II Formuy i funkcje

W kategorii Data znajduj si wbudowane formaty daty, a w kategorii Czas wbudowane

formaty czasu. Niektre z formatw su do wywietlania zarwno daty, jak i czasu. Po prostu
naley wybra dany format z listy Typ i klikn OK.
Przy tworzeniu formuy, ktra odwouje si do komrki zawierajcej dat lub czas, Excel
automatycznie formatuje komrk z formu jako dat lub czas. Czasami jest to bardzo
przydatne. Kiedy indziej jest to zupenie zbdne i bardzo irytujce. Aby przywrci domylne
formatowanie liczbowe w komrce z formu, naley wybra opcj Oglne z listy Narzdzia
gwne/Liczba/Format liczb lub uy skrtu Ctrl+Shift+~.

Jeeli aden z wbudowanych formatw nie spenia oczekiwa, mona utworzy niestandardowy
format liczbowy. W tym celu naley wybra kategori Niestandardowe, a nastpnie wprowadzi
odpowiedni sekwencj znakw formatowania.
W rozdziale 25. zamieszczono informacje dotyczce niestandardowego formatowania
wartoci.

Problemy z datami
Podczas pracy z programem Excel mog pojawi si problemy przy korzystaniu z dat. Na og
wynikaj one z tego, e Excel powsta wiele lat temu. Projektanci Excela wzorowali si na programie Lotus 1-2-3 i jego ograniczonych waciwociach dotyczcych dat oraz czasu, ktre
w dodatku zawieray pewien bd, celowo powielony w Excelu (za chwil napisz o nim nieco
wicej). Jestem pewien, e gdyby Excel zosta obecnie zaprojektowany od nowa, mechanizmy
obsugi dat byby duo bardziej dopracowane i rozbudowane. Niestety, jestemy zmuszeniu posugiwa si produktem, ktry w kwestii obsugi dat pozostawia wiele do yczenia.

Bd roku przestpnego w Excelu

Rok przestpny, z ktrym mamy do czynienia co cztery lata, ma o jeden dzie wicej (29 lutego).
Lata, ktre s podzielne przez sto, nie s latami przestpnymi; chyba e s te podzielne przez
400. Tymczasem jednak, pomimo e rok 1900 nie by rokiem przestpnym, Excel tak wanie
go traktuje. Innymi sowy, gdy wpisze si do komrki 1900/2/29, Excel nie zaprotestuje. Potraktuje
ten wpis jako prawidow dat i przyporzdkuje jej numer seryjny rwny 60.
Jednak gdy wpisze si 1901/2/29, Excel prawidowo uzna to za pomyk i nie zinterpretuje wpisu
jako daty. Po prostu potraktuje go jako tekst.
Jak produkt uywany codziennie przez miliony ludzi moe zawiera taki oczywisty bd? Odpowied wynika z historii. Pierwsza wersja Lotusa 1-2-3 zawieraa bd, ktry powodowa uznanie
roku 1900 za przestpny. Gdy po pewnym czasie na rynek wprowadzono program Excel, projektanci wiedzieli ju o tym bdzie i zdecydowali si powieli go, aby zachowa kompatybilno z plikami arkusza kalkulacyjnego Lotus.
Dlaczego jednak ten bd do dzi wystpuje w kolejnych wersjach Excela? Microsoft zapewnia,
e korzyci z naprawienia go byyby znacznie mniejsze ni straty. Gdyby zosta on usunity,
spowodowaby zamieszanie w setkach tysicy istniejcych arkuszy. Ta korekta mogaby rwnie doprowadzi do braku kompatybilnoci midzy Excelem a innymi programami, w ktrych
s uywane daty. W praktyce jego istnienie nie przysparza wielu problemw, poniewa wikszo uytkownikw nie korzysta z dat wczeniejszych ni 1 marca 1900 roku.

Rozdzia 12. Data i czas

243

Daty sprzed roku 1900

wiat oczywicie nie powsta 1 stycznia 1900 roku. Ludzie, ktrzy opracowuj informacje historyczne, podczas uywania Excela czsto chc operowa na datach sprzed roku 1900. Niestety,
jedyny sposb pracy z takimi datami w Excelu polega na wpisaniu daty do komrki w postaci
tekstu. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby wpisa do komrki na przykad dat 4 lipca 1776.
Jeeli konieczne bdzie posortowanie danych wzgldem dat sprzed roku 1900, daty takie powinno
si wprowadzi tekstowo z rokiem zapisanym przy uyciu czterech cyfr, po ktrym powinien
nastpowa dwucyfrowy miesic oraz rwnie dwucyfrowy dzie. Na przykad 1776-07-04.
Zastosowanie takiego formatu pozwoli na uzyskanie odpowiednich wynikw sortowania.

Zapisywanie dat w postaci tekstowej sprawdza si w niektrych sytuacjach, lecz nie da si wykonywa adnych operacji na datach, ktre s wpisane jako tekst. Na przykad nie mona w nich
zmieni formatowania, okreli, do jakiego dnia tygodnia odsya wpisana data ani jaka data
przypadaa 7 dni pniej.
Z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip mona pobra skoroszyt
o nazwie XDATE demo.xlsm. Skoroszyt ten zawiera osiem funkcji zaimplementowanych w jzyku
VBA. Za pomoc tych funkcji mona operowa na dowolnych datach obejmujcych zakres lat
od 0100 do 9999. Na rysunku 12.2 przedstawiono arkusz, w ktrego kolumnach od E do G
zastosowano rozszerzone funkcje dat. Funkcje te wykonuj obliczenia na datach sprzed roku 1900.
Rysunek 12.2.
Rozszerzone funkcje
obsugiwania dat
utworzone przez autora
pozwalaj przetwarza
daty sprzed roku 1900

Niezgodne wpisy dat

Podczas wpisywania dat naley by bardzo uwanym, szczeglnie wtedy, gdy uywa si dwucyfrowego zapisu roku. Gdy wprowadzimy rok w ten sposb, Excel zinterpretuje wpis przy uyciu
pewnych regu, odnoszcych si do okrelania wieku, lecz te reguy, niestety, zmieniaj si w zalenoci od wersji Excela.
Dwucyfrowe daty lat od 00 do 29 s traktowane jako lata XXI wieku, a daty od 30 do 99 s interpretowane jako lata XX wieku. Gdy wpisuje si na przykad 28/12/15, Excel rozpoznaje t
dat jako 15 grudnia 2028 roku. Ale gdy wpisze si 30/12/15, Excel uzna, e to 15 grudnia 1930
roku. Dzieje si tak dlatego, e program ten uywa jako wartoci granicznej roku 2029. W razie
potrzeby mona te ustawienia domylne zmieni przy uyciu Panelu sterowania systemu Windows. Aby to zrobi, naley wywietli okno dialogowe Opcje regionalne i jzykowe, a nastpnie klikn przycisk Dostosuj, aby otworzy okno Dostosuj opcje regionalne. W zakadce Data
naley okreli inny rok.
Najlepszym sposobem uniknicia niespodzianek jest po prostu wpisywanie wszystkich dat
z uyciem czterocyfrowego roku.

244

Cz II Formuy i funkcje

Funkcje zwizane z datami

Excel jest wyposaony w wiele funkcji, sucych do przetwarzania dat. Mona je znale na licie
Data i godzina, w grupie Formuy/Biblioteka funkcji.
Tabela 12.4 przedstawia funkcje zwizane z datami dostpne w Excelu.
Tabela 12.4. Funkcje zwizane z datami
Funkcja

Opis

DATA

Zwraca numer seryjny konkretnej daty.

DATA.WARTO

Konwertuje dat z postaci tekstowej na numer seryjny daty.

DZIE

Zwraca dzie miesica, liczb od 1 do 31.

DNI***

Zwraca liczb dni pomidzy dwiema datami.

DNI.360

Oblicza liczb dni midzy dwoma datami, jako podstaw przyjmujc rok liczcy 360 dni.

EDATE*

Zwraca numer seryjny daty przypadajcej podan liczb miesicy przed dat
pocztkow lub po niej.

EOMONTH*

Zwraca numer seryjny ostatniego dnia miesica przypadajcego podan liczb

miesicy przed dat pocztkow lub po niej.

ISO.NUM.TYG***

Dla podanej daty zwraca numer tygodnia w roku w formacie ISO.

MIESIC

Zwraca liczb reprezentujc miesic, czyli liczb od 1 (stycze) do 12 (grudzie).

DNI.ROBOCZE*

Podaje liczb dni roboczych midzy dwoma datami.

DNI.ROBOCZE.NIESTAND**

Midzynarodowa wersja funkcji DNI.ROBOCZE, ktra zwraca liczb dni roboczych midzy
dwiema datami i umoliwia definiowanie niestandardowych dni weekendowych.

TERAZ

Zwraca biec dat i godzin w formacie daty i godziny.

DZI

Zwraca biec dat sformatowan jako data.

DZIE.TYG

Zwraca liczb od 1 do 7 okrelajc dzie tygodnia na podstawie daty.

NUM.TYG*

Podaje numer tygodnia w roku.

DZIE.ROBOCZY*

Zwraca warto numeru seryjnego daty przed podan liczb dni roboczych lub po niej.

DZIE.ROBOCZY.NIESTAND** Midzynarodowa wersja funkcji DZIE.ROBOCZY, ktra zwraca numer seryjny

daty przed podan liczb dni roboczych lub po niej i umoliwia definiowanie
niestandardowych dni weekendowych.
ROK

Przeksztaca numer seryjny daty na rok.

CZ.ROKU*

Podaje, jak cz roku stanowi liczba penych dni pomidzy dat pocztkow
a kocow.

* W wersjach Excela starszych ni 2007 te funkcje s dostpne tylko wtedy, gdy jest zainstalowany dodatek Analysis ToolPak.
** Funkcje, ktre byy nowoci w Excelu 2010.
*** Nowe funkcje Excela 2013.

Wywietlanie biecej daty

Ponisza formua wykorzystuje funkcj DZI w celu wywietlenia biecej daty w komrce:
=DZI()

Mona rwnie wywietli dat w poczeniu z tekstem. Na przykad poniej podana formua
wywietla tekst w rodzaju: Dzisiaj jest wtorek, 9 kwiecie 2013.
="Dzisiaj jest "&TEKST(DZI(); "dddd, d mmmm rrrr")

Rozdzia 12. Data i czas

245

Naley pamita, e funkcja DZI nie ma zwizku z czasem jej utworzenia. Jej warto jest
uaktualniana za kadym razem, gdy arkusz jest przeliczany. Jeeli na przykad wpisze si jedn
z powyszych formu do arkusza, zwrc one biec dat. Gdy otworzy si nastpnego dnia
skoroszyt, take bd zwracay biec dat ale nie t, ktra bya wywietlana przy wprowadzaniu formuy.
Aby wstawi do komrki biec dat w postaci staej, naley uy skrtu Ctrl+; (rednik).
W ten sposb w komrce umieszczona zostanie konkretna warto, a nie formua, a zatem
data nie bdzie si zmienia.

Wywietlanie dowolnej daty

Mona atwo wprowadzi dat do komrki, uywajc jednego z formatw rozpoznawanych
przez Excel. Mona rwnie utworzy dat za pomoc funkcji DATA, ktra wymaga podania
trzech argumentw roku, miesica i dnia. Na przykad nastpujca formua zwraca dat,
skadajc si z roku podanego w komrce A1, miesica w komrce B1 i dnia w komrce C1:
=DATA(A1;B1;C1)

Funkcja DATA akceptuje te nieprawidowe argumenty i odpowiednio koryguje wynik.

Na przykad w poniszej formule jako miesic podana zostaa liczba 13. W takim przypadku
funkcja zwrci dat 1 stycznia 2013. Liczba 13 oznaczajca miesic zostaa automatycznie
zamieniona na 1, a przy okazji zmieni si rok Excel potraktowa podan warto jako
pierwszy miesic nastpnego roku.
=DATA(2012;13;1)

Funkcji DATA mona uywa z innymi funkcjami, ktre bd odgrywa rol jej argumentw.
Na przykad ponisza formua uywa funkcji ROK i DZI, aby zwrci dat wita Niepodlegoci
(11 listopada) biecego roku:
=DATA(ROK(DZI());11;11)

Funkcja DATA.WARTO zamienia tekst, ktry spenia kryteria zapisu dat, na numer seryjny daty.
Podana niej formua zwraca warto 40508, numer seryjny dla dnia 22 sierpnia 2013 roku:
=DATA.WARTO("2013/8/22")

Aby wywietli t liczb jako dat, trzeba nada komrce format liczbowy daty.
Podczas korzystania z funkcji DATA.WARTO naley zachowa ostrono. Tekst, ktry wyglda
jak data w kraju Czytelnika, w innym kraju moe nie spenia kryteriw zapisywania dat.
Powyszy przykad dziaa poprawnie przy ustawieniach polskich, ale moe zwraca bd
w innych krajach, gdzie rok, miesic i dzie s podawane w innej kolejnoci.

Wprowadzanie serii dat

Podczas pracy z Excelem moe zaistnie potrzeba wprowadzenia do skoroszytu serii dat.
Powiedzmy, e trzeba wpisa sekwencj dat, z ktrych kada nastpna rni si od poprzedniej
o siedem dni. Te daty bd pomocne w okrelaniu w arkuszu wartoci tygodniowej sprzeday.
W takich przypadkach, do wprowadzenia serii dat mona niekiedy uy narzdzia Excela Autowypenianie. Najpierw naley wpisa pierwsz dat, a nastpnie, trzymajc wcinity prawy
przycisk myszy, przecign uchwyt wypeniania. Po zwolnieniu przycisku myszy naley
wybra odpowiedni opcj z menu (rysunek 12.3) Wypenij dniami, Wypenij dniami
powszednimi, Wypenij miesicami lub Wypenij latami. Niestety, Excel nie oferuje opcji wypeniania tygodniami.

246

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 12.3.
Zastosowanie funkcji
Autowypenianie
do wprowadzenia
serii dat

Aby uzyska wiksz elastyczno w zakresie generowania dat, naley wpisa dwie pierwsze
daty serii na przykad pierwszy dzie pierwszego tygodnia i pierwszy dzie drugiego tygodnia. Nastpnie naley zaznaczy obydwie komrki z datami i przecign uchwyt wypeniania
w d. Excel dokoczy sekwencj dat w taki sposb, e odstp midzy kolejnymi dniami bdzie
zawsze taki sam jak odstp midzy datami w pierwszych dwch komrkach.
Zalet uywania formu (w porwnaniu z Autowypenianiem) przy tworzeniu serii dat jest to, e
gdy zmieni si pierwsz dat, reszta zostanie przeliczona automatycznie. Wystarczy do pierwszej
komrki wpisa dat pocztkow, a nastpnie uy formu (skopiowanych do pozostaych pl
kolumny), aby wygenerowa kolejne daty.
Zobrazuj to na kolejnych przykadach, w ktrych zakadam, e do komrki A1 wpisano dat
pocztkow, a do komrki A2 formu. Nastpnie mona skopiowa t formu do tylu kolejnych
komrek kolumny, do ilu to bdzie konieczne.
Do wygenerowania serii dat odlegych od siebie o 7 dni naley uy formuy:
=A1+7

Do wygenerowania serii dat odlegych od siebie o jeden miesic naley uy bardziej skomplikowanej formuy, poniewa miesice mog mie rne liczby dni. Ponisza formua tworzy seri
dat, ktre rni si od poprzedniej o jeden miesic:
=DATA(ROK(A1);MIESIC(A1)+1;DZIE(A1))

Do wygenerowania serii dat odlegych od siebie o jeden rok naley uy formuy:

=DATA(ROK(A1)+1;MIESIC(A1);DZIE(A1))

Aby utworzy seri dni tygodnia bez weekendw (sobt i niedziel), naley uy nastpujcej
formuy (przy zaoeniu, e data w komrce A1 nie jest sobot ani niedziel):
=JEELI(DZIE.TYG(A1)=6;A1+3;A1+1)

Konwertowanie tekstu na dat

W pewnych sytuacjach zachodzi konieczno zaimportowania dat w postaci tekstowej. Na przykad poniszy tekst odpowiada dniowi 21 sierpnia 2013 (dwucyfrowo zapisany dzie, nastpnie
dwucyfrowy miesic i czterocyfrowy rok):
21082013

Rozdzia 12. Data i czas

247

Aby zamieni ten tekst na dat, trzeba uy formuy takiej jak ponisza (przy zaoeniu, e zakodowane dane s w komrce A1).
=DATA(PRAWY(G25;4);FRAGMENT.TEKSTU(G25;3;2);LEWY(G25;2))

W tej formule wykorzystano funkcje tekstowe (PRAWY, FRAGMENT.TEKSTU, LEWY) do wyodrbnienia

liczb, ktre nastpnie s uywane jako argumenty funkcji DATA.
W rozdziale 11. mona znale wicej informacji na temat przetwarzania tekstu.

Wyliczanie liczby dni midzy dwiema datami

Typowym obliczeniem wykonywanym na datach jest okrelanie liczby dni midzy dwoma datami. Przydaje si to chociaby w sytuacji, gdy ma si arkusz, w ktrym liczone s odsetki uzyskane z okrelonej lokaty bankowej. Odsetki zale od tego, na jak dugo (na ile dni) lokata zostaa zaoona. Jeeli dysponuje si dat zoenia pienidzy na lokacie i dat jej wyganicia,
mona ustali, przez ile dni pienidze byy na lokacie.
Poniewa daty s przechowywane jako kolejne numery seryjne, mona po prostu odejmowa je
od siebie, aby obliczy liczb dni pomidzy nimi. Jeeli na przykad komrki A1 i B1 zawieraj
daty, liczb dni midzy nimi zwrci nastpujca formua:
=A1B1

Jeeli komrka B1 zawiera dat pniejsz ni komrka A1, otrzymany wynik bdzie liczb
ujemn. Jeli kolejno dat nie ma znaczenia, ale uzyskany wynik powinien by liczb dodatni,
mona uy nastpujcej formuy:
=MODU.LICZBY(A1-B1)

Analogiczny efekt mona uzyska za pomoc funkcji DNI, wprowadzonej w Excelu 2013.
Przyznam, e nie dostrzegam szczeglnych zalet tego rozwizania ponad tradycyjnym, niemniej
jednak wspomnianej funkcji mona uy do obliczania liczby dni pomidzy dwiema datami:
=DNI(A1,B1)

Czasami obliczanie rnicy midzy dwoma dniami jest bardziej skomplikowane. Zademonstruj
to na podstawie analogii do potu ze szczeblami. Jeeli kto zapyta, jak dugi jest pot, mona
udzieli jednej z dwch odpowiedzi w postaci liczby szczebli w pocie lub odstpw midzy
szczeblami. Liczba szczebli w pocie jest zawsze o jeden wiksza od liczby odstpw.
Aby odnie t analogi do dat, posu si kolejnym przykadem. Przypumy, e promocja
produktu trwa od 1 lutego, a koczy si 9 lutego. Ile dni trwaa promocja? Odjcie 1 lutego od
9 lutego daje wynik 8 dni. A promocja trwaa naprawd 9 dni. W tym wypadku prawidowa odpowied wymaga policzenia szczebli w pocie, a nie odstpw midzy szczeblami. Formua do
obliczenia czasu trwania promocji (przy zaoeniu odpowiednio nazwanych komrek) wyglda
nastpujco:
=DzieKocowyDziePocztkowy+1

Ustalanie liczby dni roboczych midzy dwiema datami

Gdy liczy si rnic midzy dwiema datami, czasami trzeba pomin weekendy i wita.
Powiedzmy, e chcemy sprawdzi liczb dni roboczych w listopadzie. Przy zliczaniu trzeba zatem omin wita, soboty i niedziele. Do takich zada przydaje si funkcja DNI.ROBOCZE.
W wersjach Excela starszych ni 2007 funkcja DNI.ROBOCZE bya dostpna (pod nazw
NETWORKDAYS) tylko wtedy, gdy by zainstalowany dodatek Analysis ToolPak. Obecnie stanowi
ona cz Excela i nie wymaga instalowania dodatku.

248

Cz II Formuy i funkcje

Funkcja DNI.ROBOCZE oblicza rnic midzy dwiema datami z wyczeniem dni weekendowych
(soboty, niedziele). Moliwe jest rwnie okrelenie zakresu komrek z datami wit, ktre zostan wwczas wyczone z oblicze. Excel nie jest wyposaony w adne mechanizmy, ktre
pozwalayby na uwzgldnianie dni witecznych, dlatego t informacj trzeba poda osobno,
w postaci zakresu komrek arkusza.
Rysunek 12.4 przedstawia arkusz, w ktrym liczona jest liczba dni midzy dwiema datami. Obszar
A2:A11 zawiera list dat witecznych. W formuach w kolumnie C jest obliczana liczba dni midzy
datami z kolumn A i B. Na przykad formua w komrce C15 to:
=DNI.ROBOCZE(A15;B15;A2:A11)

Rysunek 12.4.
Uycie funkcji
DNI.ROBOCZE
do obliczenia liczby
dni roboczych midzy
dwiema datami

Ta formua zwraca 4, co oznacza, e siedmiodniowy okres zaczynajcy si 1 stycznia zawiera

cztery dni robocze. Inaczej mwic, w obliczeniach wyczane s trzy dni jedno wito, jedna
sobota i jedna niedziela. W formule z komrki C16 wyliczona jest liczba wszystkich dni roboczych w cigu roku.
Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw dni robocze.xlsx.
W Excelu 2010 udostpniono take rozszerzon wersj funkcji DNI.ROBOCZE, ktra nosi nazw
DNI.ROBOCZE.NIESTAND. Nowa wersja funkcji przydaje si wwczas, gdy weekend przypada
na inne dni ni sobota i niedziela.

Zmiana daty o okrelon liczb dni roboczych

Funkcja DZIE.ROBOCZY stanowi niejako przeciwiestwo funkcji DNI.ROBOCZE. Jeeli na przykad
pewien projekt rozpocz si 4 stycznia, a do jego ukoczenia potrzeba 10 dni roboczych, za
pomoc funkcji DZIE.ROBOCZY mona obliczy dat ukoczenia projektu.
W wersjach Excela starszych ni 2007 funkcja DZIE.ROBOCZY bya dostpna (pod nazw
WORKDAY) tylko wtedy, gdy by zainstalowany dodatek Analysis ToolPak. Obecnie funkcja
stanowi cz Excela i nie wymaga instalowania dodatku.

W poniszej formule funkcja DZIE.ROBOCZY uywana jest do okrelenia daty nastpujcej 10 dni
roboczych po dniu 4 stycznia 2013. Za dni robocze s uwaane dni tygodnia od poniedziaku
do pitku.
=DZIE.ROBOCZY("2013/1/4";10)

Rozdzia 12. Data i czas

249

Podana formua zwraca numer seryjny daty, ktra musi zosta sformatowany jako data. W efekcie
otrzymuje si dat 18 stycznia 2013 (w okresie od 4 do 18 stycznia wystpuj 4 dni weekendowe).
W przypadku rnych ustawie opcji regionalnych daty powysza formua nie zawsze zwraca
poprawny wynik (data moe zosta zinterpretowana jako 1 kwietnia 2013). Lepiej jest uy
nastpujcej formuy:
=DZIE.ROBOCZY(DATA(2013;1;4);10)

Drugi argument w funkcji DZIE.ROBOCZY moe by ujemny. Podobnie jak w funkcji DNI.ROBOCZE
istnieje moliwo uycia trzeciego, opcjonalnego argumentu odwoania do obszaru, ktry
zawiera list dni witecznych.
W Excelu 2010 udostpniono take rozszerzon wersj funkcji DZIE.ROBOCZY, ktra nosi
nazw DZIE.ROBOCZY.NIESTAND. Nowa wersja funkcji przydaje si wwczas, gdy weekend
przypada na inne dni ni sobota i niedziela.

Obliczanie liczby lat midzy dwiema datami

W poniszej formule obliczana jest liczba lat midzy dwiema datami, przy zaoeniu, e komrki
A1 i B1 zawieraj daty.
=ROK(A1)ROK(B1)

W tej formule funkcja ROK uywana jest do okrelenia roku kadej daty, po czym nastpuje odjcie jednego roku od drugiego. Jeeli komrka B1 zawiera dat pniejsz ni data z komrki A1,
wynik bdzie ujemny.
Warto zauway, e ta funkcja nie zwraca liczby penych lat. Jeeli na przykad komrka A1
zawiera dat 2012/12/31, a komrka B1 dat 2013/01/01, formua daje jako wynik jeden rok,
chocia daty rni si tylko o jeden dzie. W kolejnym punkcie przedstawiono inn metod
wyznaczania liczby penych lat.

Obliczanie wieku osoby

Potraktujmy wiek osoby jako liczb penych lat przeytych przez t osob. Formua z poprzedniego punktu (do obliczania liczby lat midzy dwiema datami) nie wyznaczy liczby lat ycia
prawidowo. Mona to jednak zrobi za pomoc dwch innych formu.
Ponisza formua zwraca liczb lat ycia osoby, ktrej data urodzenia jest wpisana do komrki
A1. W tej formule uywa si funkcji CZ.ROKU.
=LICZBA.CAK(CZ.ROKU(DZI();A1;1))

W wersjach Excela starszych ni 2007 funkcja CZ.ROKU bya dostpna (pod nazw
YEARFRAC) tylko wtedy, gdy by zainstalowany dodatek Analysis ToolPak. Obecnie funkcja
stanowi cz Excela i nie wymaga instalowania dodatku.

Ponisza formua korzysta z funkcji DATA.RNICA do obliczenia wieku osoby (funkcja ta jest
opisana w ramce Gdzie jest funkcja DATA.RNICA?).
=DATA.RNICA(A1;DZI();"Y")

Wyznaczanie dnia roku

1 stycznia to pierwszy dzie roku, a 31 grudnia to ostatni. Ale jak wyznaczy, ktrym dniem roku
jest dowolny z pozostaych dni? Ponisza formua okrela, ktrym dniem od pocztku roku jest
dzie z daty zapisanej w komrce A1:
=A1DATA(ROK(A1);1;0)

250

Cz II Formuy i funkcje

Gdzie jest funkcja DATA.RNICA?

Funkcja DATA.RNICA, to jedna z najbardziej zagadkowych funkcji Excela. Nie pojawia si ona na licie
funkcji w kategorii Data i godzina ani te w oknie dialogowym Wstawianie funkcji. Dlatego jeeli chcemy
j wprowadzi, zawsze trzeba to robi rcznie.
Funkcja DATA.RNICA wywodzi si z programu Lotus 1-2-3 i zostaa wprowadzona, aby zapewni kompatybilno Excela z tym programem jednak z jakich powodw Microsoft chce j trzyma w ukryciu.
Cho funkcja jest dostpna od czasw Excela 5, wersja 2000 jest dotd jedyn, w ktrej jej istnienie
zostao udokumentowane w systemie pomocy.
Funkcja DATA.RNICA jest wygodna i suy do obliczenia liczby dni, miesicy lub lat midzy dwiema datami.
Przyjmuje ona trzy argumenty data_pocztkowa, data_kocowa i kod, ktry okrela, w jakich jednostkach czasu wywietli si wynik. Oto przykadowa formua, w ktrej wykorzystano funkcj DATA.RNICA.
Formua zwrci liczb penych dni midzy tymi dwiema datami:
=DATA.RNICA(A1;A2;"y")

Ponisza tabela wywietla prawidowe kody trzeciego argumentu (naley je ujmowa w cudzysw).
Kod jednostki

Zwraca

"y"

Liczba penych lat midzy obiema datami.

Liczba penych miesicy midzy obiema datami.
Liczba dni midzy obiema datami.
Rnica midzy wartociami dni z obu dat (data_pocztkowa, data_kocowa),
miesice i lata nie s brane pod uwag.
Rnica midzy miesicami z obu dat (data_pocztkowa, data_kocowa),
lata i dni nie s brane pod uwag.
Rnica midzy wartociami dni z obu dat (data_pocztkowa, data_kocowa),
lata nie s brane pod uwag.

"m"
"d"
"md"
"ym"
"yd"

Dzie podany w argumencie data_pocztkowa musi by wczeniejszy ni ten w argumencie data_kocowa,

w przeciwnym wypadku funkcja zwrci bd.

Ponisza podobna formua zwraca dzie roku dla biecej daty:

=DZI()-DATA(ROK(DZI());1;0)

Kolejna formua zwraca liczb dni pozostaych do koca roku, liczonych od pewnej daty (podanej
w komrce A1):
=DATA(ROK(A1);12;31)A1

Poniej znajduje si ta sama formua, zmodyfikowana w taki sposb, by uwzgldni dat biec:
=DATA(ROK(DZI());12;31)-DZI()

Po wpisaniu ktrejkolwiek z powyszych formu Excel sformatuje liczb w komrce jako dat.
Trzeba uy innego formatu ni data, aby wywietli ich wynik jako liczb.
Aby przeksztaci numer dnia w roku (na przykad dziewidziesity) na konkretn dat w danym roku, mona uy poniszej formuy; przy zaoeniu, e rok zosta podany w komrce A1,
a numer dnia w komrce B1.
=DATA(A1;1;B1)

Ta formua wykorzystuje fakt, i funkcja DATA przyjmuje jako argumenty take nieprawidowe
daty (np. 90. dzie stycznia) i automatycznie je przelicza. 90. dzie stycznia to zarazem 90.
dzie roku.

Rozdzia 12. Data i czas

251

Wyznaczanie dnia tygodnia

Funkcja DZIE.TYG jako argument przyjmuje dat i zwraca liczb od 1 do 7, oznaczajc numer
dnia w tygodniu. Na przykad nastpujca formua zwraca 3, poniewa pierwszy dzie 2013 roku
wypada we wtorek (domylnie tydzie jest liczony od niedzieli):
=DZIE.TYG(DATA(2013;1;1))

W funkcji DZIE.TYG mona uy opcjonalnego, drugiego argumentu, ktry decyduje o sposobie

numerowania dni. Jeeli jako drugi argument poda si liczb 2, funkcja zwrci warto 1 dla
poniedziaku, 2 dla wtorku itd. Jeeli jako ten argument przyjmie si 3, funkcja zwrci 0 dla poniedziaku, 1 dla wtorku i kolejne liczby dla dalszych dni tygodnia.
W celu sprawdzenia samego tylko dnia tygodnia na podstawie daty komrk zawierajc t
dat mona sformatowa przy uyciu niestandardowego formatu. Wystarczy zastosowa
podany niej format, aby w komrce pojawi si zamiast daty sam dzie tygodnia:
dddd

Wyznaczanie numeru tygodnia w roku

W celu sprawdzenia numeru tygodnia w roku dla danej daty mona uy funkcji NUM.TYG.
Nastpujca funkcja zwraca numer tygodnia dla daty podanej w komrce A1:
=NUM.TYG(A1)

Oprcz podstawowego argumentu funkcja NUM.TYG przyjmuje te opcjonalny drugi argument,

umoliwiajcy okrelenie sposobu naliczania tygodni. Argument ten moe przyj jedn z dziesiciu wartoci, opisanych w systemie pomocy.
Excel 2013 zosta wyposaony w now funkcj o nazwie NUM.TYG.ISO. Funkcja ta zwraca taki
sam wynik jak NUM.TYG z opcjonalnym argumentem wynoszcym 21.

Wyznaczanie daty ostatniej niedzieli

Mona uy poniszej formuy, aby okreli dat ostatniej niedzieli. Jeeli dzisiejszy dzie to
niedziela, formua zwrci biec dat.
=DZI()MOD(DZI()1;7)

Aby odnale dni tygodnia inne ni niedziela, naley powysz formu zmodyfikowa liczb 1
zastpi liczb z zakresu od 2 (dla poniedziaku) do 7 (dla soboty).

Wyznaczanie pierwszego dnia tygodnia po okrelonej dacie

W poniszej formule wyznaczany jest pierwszy dzie tygodnia po okrelonej dacie. Mona jej
uy na przykad do sprawdzenia, w jaki dzie wypada pierwszy poniedziaek po 1 czerwca 2013.
Formua dziaa prawidowo przy zaoeniu, e w komrce A1 jest data, a w komrce A2 liczba
od 1 do 7 (1 niedzieli, 2 dla poniedziaku itd.).
=A1+A2DZIE.TYG(A1)+(A2<DZIE.TYG(A1))*7

Jeeli w komrce A1 wpisano dat 1 czerwca 2013 (sobota), a w komrce A2 wpisano 7 (dla
soboty), wynikiem formuy bdzie 3 czerwca 2013. Jest to pierwszy poniedziaek po 1 czerwca
2013 roku.

252

Cz II Formuy i funkcje

Wyznaczanie n-tego wystpienia dnia tygodnia w miesicu

W razie potrzeby mona take wyznaczy dat okrelonego wystpienia danego dnia w miesicu.
Zamy, e pewna firma wypaca wynagrodzenia w kady drugi pitek miesica i trzeba ustali,
kiedy w cigu roku wypadaj dni wypat. Wykonanie tego typu obliczenia umoliwia nastpujca
formua:
=DATA(A1;A2;1)+A3DZIE.TYG(DATA(A1;A2;1))+(A4(A3>=DZIE.TYG(DATA(A1;A2;1))))*7

Formua ta zadziaa prawidowo przy nastpujcych zaoeniach:

komrka A1 zawiera rok,
komrka A2 zawiera miesic,
komrka A3 zawiera numer dnia (1 dla niedzieli, 2 dla poniedziaku itd.),
komrka A4 zawiera liczb okrelajc, ktry raz w cigu miesica ma wystpi
dany dzie (na przykad 2, aby ustali drugie wystpienie dnia tygodnia okrelonego
w komrce A3).
Jeeli uyje si tej formuy, aby wyznaczy dat drugiego pitku w listopadzie 2013 roku, jako
wynik zostanie zwrcona data 8 listopad 2013.
Jeeli warto w komrce A4 przekracza liczb wybranych dni tygodnia w miesicu, formua
zwrci dat z nastpnego miesica. Jeeli na przykad sprbujemy ustali dat pitego pitku
w listopadzie 2013 (nie ma takiej daty), formua zwrci pierwszy pitek grudnia.

Obliczanie dni witecznych1

Ustalenie daty okrelonego dnia witecznego nie zawsze jest proste. Niektre, takie jak Nowy
Rok czy Dzie Niepodlegoci, bardzo atwo wyznaczy, gdy kadego roku maj tak sam
dat. Dla tego rodzaju wit mona uy funkcji DATA. Aby otrzyma dat Nowego Roku (ktry
wypada zawsze 1 stycznia) dla roku zapisanego w komrce A1, naley wpisa:
=DATA(A1;1;1)

Daty wielu innych wit s ustalane jako ktre wystpienie danego dnia tygodnia w miesicu.
Na przykad amerykaskie wito Pracy (Labor Day) przypada w pierwszy poniedziaek wrzenia.
Na rysunku 12.5 pokazany jest skoroszyt z formuami wyliczajcymi daty 11 amerykaskich
wit. Poszczeglne formuy s opisane w dalszej czci rozdziau. W przykadowym skoroszycie
odwouj si one do wartoci roku w komrce A1.
Przykadowy skoroszyt pokazany na rysunku 12.5 mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw swieta.xlsx.

Nowy Rok
To wito zawsze przypada 1 stycznia:
=DATA(A1;1;1)

wito pamici Martina Luthera Kinga

To wito zawsze przypada w trzeci poniedziaek stycznia. Formua do wyliczenia jego daty dla
roku z komrki A1 jest nastpujca:
=DATA(A1;1;1)+JEELI(2<DZIE.TYG(DATA(A1;1;1));7DZIE.TYG (DATA(A1;1;1))+2;2DZIE.TYG
(DATA(A1;1;1)))+((31)*7)
1

Ze wzgldu na specyfik tego podpunktu pozostawiono w nim daty amerykaskich dni witecznych przyp. tum.

Rozdzia 12. Data i czas

253

Rysunek 12.5. Uycie formu do wyliczenia dat rnych wit

wito Prezydenckie
To wito zawsze przypada w trzeci poniedziaek lutego. Formua do wyliczenia jego daty dla
roku z komrki A1 jest nastpujca:
=DATA(A1;2;1)+JEELI(2<DZIE.TYG(DATA(A1;2;1));7DZIE.TYG(DATA(A1;2;1))+2;2DZIE.TYG
(DATA(A1;2;1)))+((31)*7)

Wielkanoc
Obliczenie daty Wielkanocy jest do trudnym zadaniem, poniewa sam sposb ustalania pocztku wita jest skomplikowany. Wielkanoc przypada na pierwsz niedziel po peni ksiyca,
ktra nastpia po rwnonocy wiosennej. Przedstawione poniej formuy, ktre wyliczaj dat
Wielkanocy, zostay znalezione w internecie i przyznam, e nie mam pojcia, w jaki sposb
dziaaj. Formuy te nie bd ponadto dziaa prawidowo w skoroszytach, w ktrych uywany
bdzie system dat 1904 (rnic midzy systemami dat 1900 i 1904 opisano we wczeniejszej
czci tego rozdziau).
=KWOTA(DATA.WARTO("2010-4-1")/7+MOD(19*MOD(A1;19)-7;30)*14%;)*7-6

Ponisza formua jest rwnie zagmatwana:

=ZAOKR.W.D(DATA.WARTO(A1&"-"&"05"&"-"&DZIE(MINUTA(A1/38)/2+56));7)-34

Memorial Day
Ostatni poniedziaek maja to Memorial Day (amerykaskie wito upamitniajce obywateli
polegych na subie). Formua do wyliczenia jego daty dla roku z komrki A1 jest nastpujca:
=DATA(A1;6;1)+JEELI(2<DZIE.TYG(DATA(A1;6;1));7DZIE.TYG(DATA(A1;6;1))+2;2
DZIE.TYG(DATA(A1;6;1)))+((11)*7)7

Warto zauway, e ta formua naprawd wylicza pierwszy poniedziaek czerwca, a nastpnie

od tego wyniku odejmuje 7, aby wyliczy ostatni poniedziaek maja.

Dzie Niepodlegoci
Amerykaski Dzie Niepodlegoci wypada zawsze 4 lipca.
=DATA(A1;7;4)

254

Cz II Formuy i funkcje

Labor Day
Amerykaskie wito pracy, czyli Labor Day, przypada zawsze w pierwszy poniedziaek wrzenia.
Ponisza formua wylicza jego dat dla roku z komrki A1:
=DATA(A1;9;1)+JEELI(2<DZIE.TYG(DATA(A1;9;1));7DZIE.TYG(DATA(A1;9;1))+2;2DZIE.TYG
(DATA(A1;9;1)))+((11)*7)

wito Pamici Krzysztofa Kolumba

To wito wypada zawsze w drugi poniedziaek padziernika. Formua do obliczania jego daty
dla roku z komrki A1 jest nastpujca:
=DATA(A1;10;1)+JEELI(2<DZIE.TYG(DATA(A1;10;1));7DZIE.TYG(DATA(A1;10;1))+2;2DZIE.TYG
(DATA(A1;10;1)))+((21)*7)

wito Weteranw Wojennych

To wito wypada zawsze 11 listopada:
=DATA(A1;11;11)

wito Dzikczynienia
To wito wypada zawsze w czwarty czwartek listopada. Formua do obliczania jego daty dla
roku z komrki A1 jest nastpujca:
=DATA(A1;11;1)+JEELI(5<DZIE.TYG(DATA(A1;11;1));7DZIE.TYG(DATA(A1;11;1))+5;5DZIE.TYG
(DATA(A1;11;1)))+((41)*7)

Boe Narodzenie
To wito wypada zawsze 25 grudnia:
=DATA(A1;12;25)

Wyznaczanie ostatniego dnia w miesicu

Do ustalenia ostatniego dnia w miesicu mona skorzysta z funkcji DATA, lecz w celu uzyskania
poprawnej wartoci naley uy argumentw w postaci kolejnego miesica (warto o 1 wiksza)
oraz zastosowa warto dnia rwn 0. Inaczej mwic, zerowy dzie nastpnego miesica jest
ostatnim dniem biecego miesica.
W poniszej formule zakada si, e data jest przechowywana w komrce A1. Formua zwraca
dat odpowiadajc ostatniemu dniowi w miesicu.
=DATA(ROK(A1);MIESIC(A1)+1;0)

Mona t formu lekko zmieni, aby okreli, jak wiele dni skada si na okrelony miesic.
Jeeli w komrce A1 jest wpisana data, ponisza formua zwraca liczb dni miesica dla tej daty.
=DZIE(DATA(ROK(A1);MIESIC(A1)+1;0))

Ustalanie, czy dany rok jest rokiem przestpnym

Aby sprawdzi, czy dany rok jest przestpny, mona uy formuy, ktra sprawdza, czy 29.
dzie lutego w tym roku rzeczywicie istnieje, czy te jego numer seryjny wypada w marcu. Mona
w tym celu skorzysta z pewnej waciwoci funkcji DATA, ktra po wprowadzeniu bdnego argumentu (na przykad 29. dnia w lutym, ktry ma tylko 28 dni) zwraca skorygowan warto.

Rozdzia 12. Data i czas

255

Ponisza formua zwraca warto PRAWDA, jeeli rok jest przestpny. Jeeli nie, zwraca warto
FASZ.
=JEELI(MIESIC(DATA(ROK(A1);2;29))=2;PRAWDA;FASZ)

Funkcja ta zwraca nieprawidowy rezultat (PRAWDA) dla roku 1900. Wyjanienie tego zjawiska
zostao podane w ramce Bd roku przestpnego w Excelu, wczeniej w tym rozdziale.

Ponisza formua jest troch bardziej skomplikowana, ale jej zalet jest poprawne interpretowanie roku 1900 jako nieprzestpnego. Przyjto zaoenie, e rok zosta wpisany do komrki A1.
=JEELI(LUB(MOD(A1;400)=0;ORAZ(MOD(A1;4)=0;MOD(A1;100)<>0));PRAWDA;FASZ)

Wyznaczanie kwartau roku

Przy sporzdzaniu raportw finansowych moe by potrzebne wywietlanie informacji dotyczcych kwartaw. Ponisza formua zwraca liczb cakowit z przedziau 1 4, ktra okrela
kwarta dla daty z komrki A1.
=ZAOKR.W.GR(MIESIC(A1)/3;0)

Powysza formua dzieli numer miesica przez 3, a nastpnie zaokrgla wynik w gr do najbliszej liczby cakowitej.

Funkcje zwizane z jednostkami czasu

Excel jest wyposaony w wiele funkcji umoliwiajcych operowanie na jednostkach czasu
w formuach. Ta cz rozdziau zawiera przykady, ktre pokazuj, w jaki sposb mona je
wykorzysta.
W tabeli 12.5 s przedstawione funkcje Excela do obsugi czasu. Operuj one na numerach
seryjnych dat. W oknie dialogowym Wstawianie funkcji funkcje te znajduj si w kategorii
Data i czas.
Tabela 12.5. Funkcje zwizane z czasem
Funkcja

Opis

GODZINA

Zwraca godzin odpowiadajc numerowi seryjnemu.

MINUTA

Zwraca minut odpowiadajc numerowi seryjnemu.

TERAZ

Zwraca numer seryjny biecej daty i biecego czasu.

SEKUNDA

Zwraca sekund odpowiadajc numerowi seryjnemu.

CZAS

Zwraca numer seryjny dla podanego czasu.

CZAS.WARTO

Konwertuje czas podany w formie tekstowej na numer seryjny daty.

Wywietlanie czasu biecego

Ponisza formua wywietla biecy czas jako numer seryjny czasu (niezwizany z adn dat).
=TERAZ()DZI()

Aby otrzymany wynik zosta wywietlony w komrce jako czas, trzeba sformatowa t komrk
przy uyciu jednego z formatw czasu. Najszybciej mona to zrobi za pomoc listy Narzdzia
gwne/Liczba/Format liczb, z ktrej naley wybra opcj Czas.

256

Cz II Formuy i funkcje

Ewentualnie mona uy poniszej formuy, ktra zwraca biec dat i czas. Do komrki z tak
formu mona zastosowa format liczbowy, ktry bdzie pokazywa wycznie czas.
=TERAZ()

Formuy z uyciem funkcji TERAZ s aktualizowane tylko przy przeliczaniu arkusza. Czas jest
odczytywany na podstawie zegara systemowego, jeli wic jest on le ustawiony, formua
zwrci niepoprawn dat albo godzin.
Aby wpisa do komrki biecy czas jako warto (sta), naley nacisn klawisze
Ctrl+Shift+: (dwukropek).

Wywietlanie dowolnego czasu

Jednym ze sposobw wprowadzenia czasu do komrki jest po prostu wpisanie jego wartoci
z przynajmniej jednym dwukropkiem (:). Mona rwnie uy funkcji CZAS. Na przykad ponisza formua zwraca warto czasu skadajc si z godziny podanej w komrce A1, minuty
podanej w komrce B1 i sekundy podanej w komrce C1.
=CZAS(A1;B1;C1)

Podobnie jak funkcja DATA, funkcja CZAS rwnie przyjmuje nieprawidowe argumenty i odpowiednio modyfikuje rezultat. Na przykad w poniszej formule uyto wartoci 80 jako liczby
minut. Wynikiem dziaania tej formuy jest godzina 10:20:15. Z 80 minut jedna godzina zostaa
dodana do podanej liczby godzin, co dao 20 minut reszty.
=CZAS(9;80;15)

Jeeli jako pierwszy argument funkcji CZAS wprowadzi si liczb wiksz ni 24, wynik moe
by inny, ni si oczekuje. Wydawaoby si, e taka formua jak ponisza powinna zwrci
numer seryjny rwny 1,041667 (tzn. jeden dzie i jedna godzina).
=CZAS(25;0;0)

W rzeczywistoci powysza formua jest rwnowana nastpujcej:

=CZAS(1;0;0)

Mona rwnie uy funkcji DATA w poczeniu z funkcj CZAS w jednej komrce. Ponisza formua zwraca liczb 41612,7708333333, ktra oznacza godzin 18:30 dnia 4 grudnia 2013:
=DATA(2013;12;4)+CZAS(18;30;0)

Funkcja CZAS.WARTO zamienia tekst, ktry spenia kryteria formatowania czasu w Excelu, na
rzeczywisty numer seryjny daty. Ponisza formua zwraca liczb 0,2395833333, czyli numer
seryjny dla godziny 5:45:
=CZAS.WARTO("5:45")

Aby zobaczy rezultat dziaania formuy w postaci jednostek czasu, trzeba uy odpowiedniego
formatu liczbowego. Funkcja CZAS.WARTO nie rozpoznaje wszystkich popularnych formatw
czasu. Dlatego naley uwaa, aby nie zastosowa formatu, ktrego Excel nie bdzie umia zinterpretowa na przykad z kropk oddzielajc godziny i minuty.
=CZAS.WARTO("5.45")

Obliczanie rnicy midzy dwoma czasami

Poniewa czas jest przedstawiany za pomoc numerw seryjnych, czyli kolejnych liczb, mona
odj czas wczeniejszy od pniejszego, aby obliczy rnic. Jeeli na przykad komrka A2
zawiera godzin 5:30:00, a komrka B2 godzin 14:00:00, ponisza formua zwraca 08:30:00
(rnic 8 godzin i 30 minut):
=B2A2

Rozdzia 12. Data i czas

257

Jeeli jednak rnica czasu jest ujemna, wynik staje si niepoprawny Excel wywietla seri
znakw # (#######). Dzieje si tak dlatego, e czas bez daty odpowiada dacie o numerze seryjnym 0, natomiast wynik ujemny oznaczaby ujemny numer seryjny, ktrego nie mona wywietli.
Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by tak wyliczon warto stosowa w innych formuach.
Jeeli kolejno odejmowania czasw nie ma znaczenia, mona uy funkcji MODU.LICZBY, aby
zwrci warto bezwzgldn rnicy czasw:
=MODU.LICZBY(B1A1)

Problem czasu ujemnego pojawia si czsto, gdy obliczenia s przeprowadzane dla czasu sprzed
i po pnocy, na przykad przy liczeniu czasu pracy przy danej godzinie pocztkowej i kocowej.
Nie ma problemu, gdy obie pory dotycz tego samego dnia, ale gdy czas pracy obejmuje pnoc,
otrzymany wynik bdzie ujemny, zatem nieprawidowy (stanie si tak na przykad wtedy, gdy
prac zaczyna si o 22:00, a koczy o godzinie 6:00 rano nastpnego dnia). Rysunek 12.6 pokazuje arkusz, w ktrym jest obliczany czas pracy. Jak wida, problemy wystpuj w przypadku
zmiany, ktrej czas pracy obejmuje pnoc (komrka C3).
Rysunek 12.6.
Obliczanie czasu pracy
zwraca bd, gdy ten
czas obejmuje pnoc

Uycie funkcji MODU.LICZBY (aby obliczy warto bezwzgldn czasu) w tym wypadku nic nie
daje, poniewa zwracany jest wtedy nieprawidowy rezultat (16 godzin). Jednak prawidowo zadziaa nastpujca formua:
=JEELI(B2<A2;B2+1;B2)A2

Czasy ujemne s dozwolone, jeeli w arkuszu jest uywany system daty 1904. Aby przeczy
program na ten system, naley otworzy zakadk Zaawansowane okna dialogowego Opcje
programu Excel i zaznaczy pole wyboru obok opcji System daty 1904. Jednak trzeba uwaa!
Gdy zmieni si system daty w skoroszycie, to jeli byy w nim uywane daty, wszystkie zmieni si
o cztery lata. W celu uzyskania dodatkowych informacji na temat systemu daty 1904 naley
zapozna si z ramk Wybr systemu daty 1900 lub 1904 zamieszczon wczeniej
w tym rozdziale.

Sumy czasu wiksze ni 24 godziny

Wiele osb jest zdumionych, e przy dodawaniu czasw, ktrych suma przekracza 24 godziny,
Excel nie wywietla prawidowej wartoci. Przykad tego efektu zosta zilustrowany na rysunku 12.7. Obszar B2:B8 zawiera czasy, ktre przedstawiaj liczb godzin i minut przepracowanych kadego dnia. Formua w komrce B9 jest nastpujca:
=SUMA(B2:B8)

Jak atwo zauway, formua zwraca nieprawidow sum 17 godzin i 45 minut. A powinna
da wynik 41 godzin i 45 minut. Problemem jest to, e formua daje wynik w postaci numeru seryjnego daty, rwny 1,7395833, ale formatowanie komrki powoduje, e nie jest wywietlana
cz odpowiedzialna za dni. Innymi sowy, wynik jest prawidowy, ale le wywietlony ze
wzgldu na zastosowanie w komrce B9 niewaciwego formatu liczbowego.

258

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 12.7.
Niewaciwe
sformatowanie komrki
powoduje, e
wywietlana jest
nieprawidowa warto
sumy godzin

Aby mc zobaczy prawidow warto czasu, ktry przekracza 24 godziny, naley zmieni
format komrki tak, aby cz oznaczajca godzin zostaa ujta w nawias kwadratowy. Uycie
tego formatu spowoduje, e suma wywietli si prawidowo:
[g]:mm

Wicej informacji na temat niestandardowych formatw liczbowych mona znale w rozdziale 25.

Na rysunku 12.8 pokazany jest inny przykad arkusza sucego do wykonywania przelicze
czasu. W tym arkuszu przechowywana jest liczba przepracowanych godzin w cigu tygodnia
(godziny podstawowe i nadliczbowe).
Rysunek 12.8.
Arkusz czasu pracy

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/

ex13bi.zip. Nosi on nazw arkusz czasu.xlsx i zawiera kilka makr uatwiajcych posugiwanie
si nim. Z tego wzgldu po otwarciu skoroszytu naley zezwoli na wykonywanie makr.

Pierwszy dzie tygodnia jest wywietlany w komrce D5. Formuy w kolumnie B okrelaj daty
kolejnych dni w tygodniu. Czasy pracy wpisywane s w obszarze D8:G14, a formuy zwracajce
liczb przepracowanych godzin umieszczone s w kolumnie H. Na przykad formua w komrce
H8 wyglda nastpujco:
=JEELI(E8<D8;E8+1D8;E8D8)+JEELI(G8<F8;G8+1G8;G8F8)

Rozdzia 12. Data i czas

259

W pierwszej czci formuy odejmowany jest czas z kolumny D od czasu z kolumny E, co pozwala okreli liczb godzin pracy przed obiadem. W drugiej czci formuy odejmowany jest
czas z kolumny F od czasu z kolumny G, co z kolei pozwala okreli liczb godzin pracy po
obiedzie. Uyem funkcji JEELI, aby take w przypadku pracy nocnej (obejmujcej pnoc)
otrzyma prawidowe wyniki (jeeli zmiana zacznie si na przykad o 22:00, a przerwa na posiek
o 2:00 w nocy). Bez tej funkcji formua dawaaby wyniki ujemne.
Formua w komrce E17 oblicza liczb godzin przepracowanych w cigu tygodnia dodawane
s w niej godziny pracy z kadego dnia z kolumny H:
=SUMA(H8:H14)

W arkuszu przyjto zaoenie, e czas powyej 40 godzin traktowany jest jako nadliczbowy.
Znajduje si w nim komrka C23 o nazwie Nadgodziny. Zawiera ona warto 40:00. Jeeli standardowy tydzie pracy skadaby si z liczby godzin rnej od 40, wystarczy zmieni warto
w tej komrce.
Ponisza formua (z komrki E18) oblicza podstawowy czas pracy. Wyznacza ona mniejsz
z dwch wartoci z liczby godzin przepracowanych (komrka E17) oraz okrelonego w komrce Nadgodziny standardowego tygodniowego czasu pracy:
=MIN(E17;Nadgodziny)

Ostatnia formua w komrce E19 po prostu odejmuje liczb godzin podstawowych od liczby
godzin przepracowanych.
=E17E18

W komrkach E17:E19 mona wywietla wartoci czasu wiksze ni 24 godziny dziki zastosowaniu niestandardowego formatu liczbowego:
[g]:mm

Konwertowanie czasu wojskowego

Czas wojskowy jest wywietlany jako czterocyfrowa liczba od 0000 do 2359. Na przykad godzina 1 w nocy jest przedstawiana jako 0100, a 15:30 jako 1530. Ponisza formua konwertuje
tak liczb (przy zaoeniu, e znajduje si ona w komrce A1) na zwyke jednostki czasu:
=CZAS.WARTO(LEWY(A1;2)&":"&PRAWY(A1;2))

Formua daje nieprawidowy wynik, jeeli komrka A1 nie zawiera liczby czterocyfrowej. Ten
problem rozwizuje inna formua, ktra daje dobre wyniki dla kadej wartoci czasu wojskowego
z przedziau od 0000 do 2359:
=CZAS.WARTO(LEWY(TEKST(A1;"0000");2)&":"&PRAWY(A1;2))

Mona te zastosowa jeszcze prostsz formu, w ktrej funkcja TEKST zostanie uyta do odpowiedniego sformatowania tekstu, a funkcja CZAS.WARTO zamieni powstay tekst na warto czasu:
=CZAS.WARTO(TEKST(A1;"00\:00"))

Konwertowanie godzin, minut i sekund

z zapisu dziesitnego na wartoci czasu
Konwertowanie godzin z zapisu dziesitnego na wartoci czasu wymaga podzielenia liczby godzin w tym zapisie przez 24. Jeeli na przykad w komrce A1 jest wpisana warto 9,25, ponisza
formua zwrci warto 09:15:00 (9 godzin i 15 minut).
=A1/24

260

Cz II Formuy i funkcje

Konwertowanie minut z zapisu dziesitnego na wartoci czasu wymaga podzielenia liczby minut
w tym zapisie przez 1440 (przez liczb minut w cigu dnia). Jeeli na przykad w komrce A1 jest
wpisana warto 500 (oznaczajca minuty), nastpujca formua zwrci 08:20:00 (8 godzin i 20 minut):
=A1/1440

Konwertowanie sekund z zapisu dziesitnego na wartoci czasu wymaga podzielenia liczby

sekund w tym zapisie przez 86 400 (przez liczb sekund w cigu dnia). Jeeli na przykad
w komrce A1 jest wpisana warto 65000 (oznaczajca sekundy), nastpujca formua przeliczy je na warto czasu rwn 18:03:20 (18 godzin, 20 minut i 20 sekund):
=A1/86400

Dodawanie godzin, minut lub sekund

do okrelonej wartoci czasu
Mona uy funkcji CZAS, aby doda dowoln liczb godzin, minut lub sekund do okrelonej
wartoci czasu. Zamy, e komrka A1 zawiera okrelony czas. Nastpujca formua dodaje
do niego 2 godziny i 30 minut i wywietla wynik:
=A1+CZAS(2;30;0)

Mona uy funkcji CZAS, aby wypeni obszar arkusza cigiem wartoci czasu o staej rnicy.
Rysunek 12.9 przedstawia arkusz z cigiem czasw rnicych si o 10 minut. Do komrki A1
czas zosta wpisany rcznie. Komrka A2 zawiera nastpujc formu, ktra zostaa skopiowana
do komrek kolumny pooonych niej:
=A1+CZAS(0;10;0)

Rysunek 12.9.
Uycie formuy
do utworzenia
rosncego
cigu czasowego

Zaokrglanie wartoci czasu

W pewnych sytuacjach przydaj si formuy suce do zaokrglania czasu do okrelonej wartoci.
Mona na przykad zastosowa je przy tworzeniu raportw czasu pracy w firmie, w ktrej przyjo si zaokrgla czas pracy do penych kwadransw. Oto kilka przykadw rnych sposobw
takiego zaokrglania.
Ponisza formua zaokrgla czas z komrki A1 do najbliszej minuty:
=ZAOKR(A1*1440;0)/1440

Dziaanie formuy polega na pomnoeniu wartoci czasu przez 1440 (aby uzyska liczb minut).
Ta warto zostaje nastpnie uyta przez funkcj ZAOKR, a wynik podzielony przez 1440. Jeeli
na przykad komrka A1 zawiera czas 11:52:34, to formua zwraca 11:53:00.
Nastpna formua jest bardzo podobna do poprzedniej, tylko e czas jest w niej zaokrglany do
najbliszej godziny.
=ZAOKR(A1*24;0)/24

Rozdzia 12. Data i czas

261

Jeeli komrka A1 zawiera warto 5:21:31, formua zwrci warto 5:00:00.

Ponisza formua zaokrgla warto czasu do najbliszych 15 minut (do kwadransa):
=ZAOKR(A1*24/0,25;0)*(0,25/24)

W tej formule 0,25 oznacza cz godziny. Aby zmieni warto zaokrglenia do najbliszych
30 minut, naley zastpi 0,25 liczb 0,5, jak w nastpujcej formule:
=ZAOKR(A1*24/0,5;0)*(0,5/24)

Praca z wartociami czasu nieoznaczajcymi pory dnia

Moe zdarzy si, e trzeba bdzie posugiwa si wartociami czasw, ktre nie oznaczaj
konkretnej godziny w cigu dnia. Powiedzmy, e chcemy utworzy list wynikw czasw kocowych wycigu lub te zapisywa, ile czasu dziennie spdzio si na spotkaniach. Takie czasy
nie oznaczaj godziny w cigu dnia, tylko czas trwania zdarzenia (w godzinach, minutach i sekundach). Czas wykonania pewnego testu moe wynosi na przykad 35 minut i 45 sekund.
Mona wpisa t warto do komrki jako:
00:35:45

Excel zinterpretuje ten wpis jako godzin 00:35:45 (po pnocy), co w tym przypadku w zupenoci wystarczy. Przy wpisywaniu wartoci czasw krtszych od jednej godziny trzeba doda
przynajmniej jedno zero dla godziny. Jeeli ominie si zero na pocztku wpisu, Excel zinterpretuje go jako (w tym przypadku) 35 godzin i 45 minut.
Rysunek 12.10 pokazuje przykad arkusza utworzonego po to, aby zapisywa czasy codziennego
joggingu. Kolumna A zawiera zwyke daty, kolumna B odlego w kilometrach. Kolumna C
zawiera czas przebiegnicia danego dystansu. Kolumna D zawiera formuy do obliczania prdkoci biegu w kilometrach na godzin. Na przykad formua w komrce D2 to:
=B2/(C2*24)

Rysunek 12.10.
W arkuszu
s wykorzystywane
wartoci czasw, ktre
nie oznaczaj pory dnia

Kolumna E zawiera formuy do obliczenia tempa biegu w minutach na kilometr. Na przykad

formua w komrce E2 to:
=(C2*60*24)/B2

Kolumny F i G zawieraj odpowiednio skumulowany dystans (obliczany na podstawie danych

z kolumny B) i skumulowany czas (obliczany na podstawie danych z kolumny C). Komrki
w kolumnie G s sformatowane przy uyciu nastpujcego formatu liczbowego (ktry umoliwia wywietlanie czasu przekraczajcego 24 godziny):
[gg]:mm:ss

W sieci. Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw czasy biegow.xlsx.

262

Cz II Formuy i funkcje

Rozdzia 13.

Tworzenie formu,
ktre zliczaj i sumuj
W tym rozdziale:
Informacje o rnych sposobach zliczania i sumowania komrek
Tworzenie prostych formu zliczajcych i sumujcych
Zaawansowane formuy zliczajce i sumujce
Tworzenie formu sumowania warunkowego
Wiele z najczciej zadawanych pyta dotyczy zliczania i sumowania wartoci oraz innych elementw arkusza. Najwyraniej uytkownicy Excela czsto szukaj formu do liczenia lub sumowania rnych elementw! Mam nadziej, e ten rozdzia bdzie doskona odpowiedzi na
trapice ich wtpliwoci. Zawiera bowiem wiele przykadw formu, ktre mona atwo dostosowa do swoich potrzeb.

Zliczanie i sumowanie komrek arkusza

Formua zliczajca zwraca liczb komrek z pewnego obszaru, speniajcych okrelone kryteria.
Formua sumujca zwraca sum wartoci komrek z pewnego obszaru, speniajcych okrelone
kryteria.
W tabeli 13.1 wymieniono formuy, ktre s uywane przy zliczaniu lub sumowaniu komrek.
Nie wszystkie z tych funkcji zostay opisane w tym rozdziale. Jeeli danego problemu nie da si
rozwiza za pomoc adnej spord funkcji z tabeli 13.1, to moe oznacza konieczno zastosowania tzw. formuy tablicowej.
W rozdziaach 17. i 18. znajduj si dokadne informacje i przykady formu tablicowych
uywanych do zliczania i sumowania.
Jeli dane maj posta tabeli, wiele operacji zliczania i sumowania mona wykona przy
uyciu automatycznych filtrw. Najpierw naley okreli kryteria filtrowania, aby w tabeli
zostay wywietlone wycznie te wiersze, ktre je speniaj (inne wiersze s ukrywane).
Potem wystarczy wybra formuy, ktre w wierszu sumy bd prezentoway wyniki operacji
zliczania i sumowania widocznych komrek.
Wicej informacji na temat stosowania tabel zamieszczono w rozdziale 5.

264

Cz II Formuy i funkcje

Tabela 13.1. Funkcje sumujce i zliczajce

Funkcja

Opis

ILE.LICZB

Oblicza, ile komrek zawierajcych wartoci liczbowe znajduje si w danym obszarze.

ILE.NIEPUSTYCH

Oblicza, ile komrek niepustych znajduje si w danym obszarze.

LICZ.PUSTE

Zwraca liczb komrek pustych w danym obszarze.

LICZ.JEELI

Zwraca liczb komrek z zakresu, ktre speniaj okrelone kryterium.

LICZ.WARUNKI*

Zwraca liczb komrek speniajcych wiele kryteriw.

BD.ILE.REKORDW

Oblicza, ile rekordw speniajcych okrelone kryteria znajduje si w bazie danych.

BD.ILE.REKORDW.A

Oblicza, ile niepustych rekordw speniajcych okrelone kryteria znajduje si w bazie danych.

BD.SUMA

Zwraca sum wartoci w kolumnie, speniajcych okrelone kryteria. Uywana w odniesieniu

do bazy danych.

CZSTO

Oblicza, jak czsto wartoci wystpuj w okrelonym zakresie, a nastpnie zwraca tablic
liczb w ukadzie pionowym. Poniewa funkcja ta zwraca tablic, musi by wprowadzona
jako formua tablicowa.

SUMY.POREDNIE

Gdy jako pierwszy argument zostan uyte liczby 2, 3, 102 lub 103, zwracana jest liczba
komrek wchodzcych w skad sumy czciowej, gdy natomiast zostanie uyta liczba 9
lub 109, zwracana jest suma tych komrek.

SUMA

Zwraca sum wszystkich swoich argumentw.

SUMA.JEELI

Zwraca sum dla tych komrek z obszaru, ktre speniaj okrelone kryterium.

SUMA.WARUNKW*

Zwraca sum komrek speniajcych wiele kryteriw.

SUMA.ILOCZYNW

Mnoy odpowiadajce sobie komrki z dwch lub wicej zakresw danych i zwraca sum
tych iloczynw.

* Te funkcje zostay wprowadzone w Excelu 2007.

Szybkie wywietlanie liczby komrek lub sumy
Na pasku stanu Excela mona wywietla przydatne informacje dotyczce aktualnie wybranych komrek.
Nie s do tego wymagane adne formuy. Standardowo pasek stanu wywietla sum i liczb wartoci
z zaznaczonego obszaru. Wystarczy jednak klikn go prawym przyciskiem myszy, aby pojawio si menu
z innymi opcjami. Mona z niego wybra dowoln z nastpujcych pozycji (lub wszystkie): rednia, Licznik,
Licznik wartoci liczbowych, Minimum, Maksimum i Suma.

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

265

Podstawowe formuy zliczajce

Zaprezentowane na kolejnych stronach podstawowe formuy zliczajce s stosunkowo proste.
Pokazuj one moliwoci Excela w zakresie wyznaczania liczby komrek z danego obszaru,
speniajcych okrelone kryteria.
Rysunek 13.1 przedstawia arkusz, w ktrym uyto formu (w kolumnie E) do podsumowania
zawartoci obszaru A1:B10 obszar ten nosi nazw Dane i skada si z 20 komrek. Zawiera
on bardzo rne informacje, takie jak wartoci, tekst, wartoci logiczne, bdy i puste komrki.
Rysunek 13.1.
Formuy w kolumnie E
zliczaj rne wartoci
danych z obszaru
A1:B10

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw podstawowe zliczanie.xlsx.

Wyznaczanie liczby wszystkich komrek

Co ciekawe, Excel nie jest wyposaony w funkcj, ktra po prostu zliczaaby komrki w danym
obszarze (zarwno puste, jak i niepuste). Aby uzyska taki wynik, naley uy poniszej formuy. Zwraca ona liczb wszystkich komrek obszaru o nazwie Dane. Jest to po prostu iloczyn
liczby wierszy (zwracanej przez funkcj ILE.WIERSZY) i liczby kolumn (zwracanej przez funkcj
LICZBA.KOLUMN).
=ILE.WIERSZY(Dane)*LICZBA.KOLUMN(Dane)

O przykadach z tego rozdziau

Wikszo funkcji z tego rozdziau uywa nazwanych obszarw jako argumentw. Aby przystosowa te
funkcje do swoich potrzeb, trzeba bdzie zamieni te nazwy obszarw na odpowiedni adres zakresu
komrek lub na inne nazwy obszarw, zdefiniowane we wasnym arkuszu.
Niektre z tych przykadw zawieraj rwnie formuy tablicowe. Formua tablicowa jest specjalnym rodzajem formuy, ktry umoliwia obliczenia niemoliwe do wykonania w inny sposb. Formu tablicow
mona atwo pozna po nawiasach klamrowych na pasku formuy. W przykadach zawartych w ksice
formuy tablicowe take s ujmowane w klamry. Na przykad:
{=Dane*2}

Po wpisaniu formuy tablicowej naley nacisn klawisze Ctrl+Shift+Enter (a nie sam Enter) i nie
wprowadza rcznie nawiasw klamrowych (Excel doda je sam). Jeeli edytuje si formu tablicow,
take nie naley zapomnie uy Ctrl+Shift+Enter po zakoczeniu wprowadzania poprawek (w przeciwnym
razie wyraenie zostanie potraktowane jako zwyka formua i zwrci nieprawidowe rezultaty). Dziaanie
formu tablicowych zostao dokadniej wyjanione w rozdziale 17.

266

Cz II Formuy i funkcje

Podana formua nie zadziaa, jeli zakres Dane bdzie niecigy. Innymi sowy, obszar ten musi
mie prostoktny ksztat.

Wyznaczanie liczby pustych komrek

Ponisza formua zwraca liczb pustych komrek w obszarze o nazwie Dane:
=LICZ.PUSTE(Dane)

Take ta funkcja obsuguje wycznie cige obszary komrek. Jeli obszar Dane bdzie niecigy,
funkcja zwrci bd #ARG!
Funkcja LICZ.PUSTE zlicza rwnie komrki zawierajce formu, ktrej wynikiem jest pusty
cig znakw na przykad tak, ktra zwraca pusty cig znakw, jeeli warto komrki A1 jest
wiksza ni 5. Jeeli komrka spenia ten warunek, zostaje zliczona przez funkcj LICZ.PUSTE.
=JEELI(A1>5;"";A1)

Mona uywa funkcji LICZ.PUSTE z argumentem oznaczajcym cae kolumny lub wiersze.
Na przykad ta formua zwraca liczb pustych komrek w kolumnie A:
=LICZ.PUSTE(A:A)

Ponisza formua zwraca liczb wszystkich pustych komrek w caym arkuszu Arkusz1. Naley
j jednak wpisa w arkuszu innym ni Arkusz1, aby nie utworzy odwoania cyklicznego.
=LICZ.PUSTE(Arkusz1!1:1048576)

Wyznaczanie liczby niepustych komrek

Ponisza formua uywa funkcji ILE.NIEPUSTYCH do wyznaczenia liczby niepustych komrek
w obszarze o nazwie Dane:
=ILE.NIEPUSTYCH(Dane)

Funkcja ILE.NIEPUSTYCH zlicza rwnie komrki zawierajce formu, tekst lub wartoci logiczne
(PRAWDA lub FASZ).
Jeeli komrka zawiera formu, ktra zwraca pusty cig znakw, to komrka ta jest rwnie
liczona przez funkcj ILE.NIEPUSTYCH, chocia wyglda na pust.

Wyznaczanie liczby komrek z wartociami liczbowymi

Aby policzy, ile komrek z wartociami liczbowymi znajduje si w danym obszarze, naley
uy nastpujcej formuy (przy zaoeniu, e obszar nosi nazw Dane):
=ILE.LICZB(Dane)

Komrki z dat i czasem take s uznawane za komrki liczbowe. Komrki zawierajce wartoci
logiczne (PRAWDA, FASZ) nie s uznawane za liczbowe.

Wyznaczanie liczby komrek tekstowych

Aby policzy, ile komrek tekstowych znajduje si w danym obszarze, naley uy formuy
tablicowej. Nastpujca formua tablicowa okrela liczb komrek tekstowych w obszarze o nazwie Dane:
{=SUMA(JEELI(CZY.TEKST(Dane);1))}

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

267

Wyznaczanie liczby komrek niezawierajcych tekstu

Ponisza formua tablicowa uywa funkcji CZY.NIE.TEKST, ktra zwraca warto PRAWDA, jeeli
jej argumentem nie jest komrka tekstowa (na przykad liczba lub pusta komrka). Ta formua
liczy, ile komrek niezawierajcych tekstu (w tym pustych) znajduje si w obszarze:
{=SUMA(JEELI(CZY.NIE.TEKST(Dane);1))}

Zliczanie wartoci logicznych

Kolejna formua tablicowa okrela liczb wartoci logicznych w obszarze o nazwie Dane:
{=SUMA(JEELI(CZY.LOGICZNA(Dane);1))}

Zliczanie wartoci bdw w obszarze

Excel dysponuje trzema funkcjami, ktre okrelaj, czy komrka zawiera bd:
CZY.BD zwraca warto PRAWDA, jeeli komrka zawiera dowoln warto bdu
(#N/D!, #ARG!, #ADR!, #DZIEL/0!, #LICZBA!, #NAZWA? lub #ZERO!),
CZY.B zwraca warto PRAWDA, jeeli komrka zawiera dowolny bd poza #N/D!,
CZY.BRAK zwraca warto PRAWDA, jeeli komrka zawiera bd #N/D!.
Mona uywa tych funkcji w dowolnych formuach tablicowych do wyznaczania liczby wartoci
bdw w obszarze. Na przykad ponisza formua zwraca liczb wszystkich wartoci bdw
w obszarze o nazwie Dane:
{=SUMA(JEELI(CZY.BD(Dane);1))}

W zalenoci od potrzeb mona uywa funkcji CZY.B lub CZY.BRAK zamiast funkcji CZY.BD.
Aby policzy liczb wystpie okrelonego typu bdu, mona uy funkcji LICZ.JEELI. Na przykad taka formua zwraca liczb bdw #DZIEL/0! w obszarze o nazwie Dane:
=LICZ.JEELI(Dane;"#DZIEL/0!")

Naley przy tym zauway, e funkcja LICZ.JEELI przyjmuje jako argument wycznie cigy
obszar komrek. Jeli obszar Dane bdzie niecigy, formua zwrci bd #ARG!.

Zaawansowane formuy zliczajce

W wikszoci poprzednich przykadw uywane byy formuy lub funkcje wyznaczajce liczb
komrek na podstawie pewnych warunkw. Zaawansowane formuy zliczajce zaprezentowane
w tym podrozdziale s tworzone na bazie bardziej skomplikowanych kryteriw.
Niektre z przykadw w tej czci rozdziau s formuami tablicowymi. Wicej informacji
na temat formu tablicowych znajduje si w rozdziaach 17. i 18.

Zliczanie komrek przy uyciu funkcji LICZ.JEELI

Funkcja Excela LICZ.JEELI przydaje si do konstruowania formu zawierajcych jedno kryterium.
Przyjmuje ona dwa argumenty:
zakres zakres obejmujcy komrki, ktre maj by zliczane na podstawie kryteriw,
kryteria kryteria logiczne, ktre okrelaj, czy komrka ma by brana pod uwag
przy zliczaniu.

268

Cz II Formuy i funkcje

Tabela 13.2 zawiera przykady formu wykorzystujcych funkcj LICZ.JEELI. Wszystkie te

formuy operuj na obszarze o nazwie Dane. Jak mona zauway, argument Kryteria jest dosy
elastyczny. Mona uywa staych, wyrae, funkcji, odwoa do komrek, a nawet znakw zastpczych (* i ?).
Naley przy tym zauway, e funkcja LICZ.JEELI przyjmuje jako argument wycznie cigy
obszar komrek. Jeli obszar Dane bdzie niecigy, formua zwrci bd #ARG!.
Tabela 13.2. Przykady formu uywajcych funkcji LICZ.JEELI
Funkcja

Opis

=LICZ.JEELI(Dane;12)

Zwraca liczb komrek zawierajcych warto 12.

=LICZ.JEELI(Dane;"<0")

Zwraca liczb komrek zawierajcych wartoci ujemne.

=LICZ.JEELI(Dane;"<>0")

Zwraca liczb komrek rnych od zera.

=LICZ.JEELI(Dane;">5")

Zwraca liczb komrek zawierajcych wartoci wiksze ni 5.

=LICZ.JEELI(Dane;A1)

Zwraca liczb komrek o takiej samej zawartoci jak komrka A1.

=LICZ.JEELI(Dane;">"&A1)

Zwraca liczb komrek o wartoci wikszej ni warto komrki A1.

=LICZ.JEELI(Dane;"*")

Zwraca liczb komrek zawierajcych tekst.

=LICZ.JEELI(Dane;"???")

Zwraca liczb komrek zawierajcych dokadnie trzy litery.

=LICZ.JEELI(Dane;"budet")

Zwraca liczb komrek zawierajcych pojedyncze sowo budet

(nie uwzgldnia wielkoci liter).

=LICZ.JEELI(Dane;"*budet*")

Zwraca liczb komrek zawierajcych sowo budet gdziekolwiek

w tekcie.

=LICZ.JEELI(Dane;"A*")

Zwraca liczb komrek zaczynajcych si na liter A

(nie uwzgldnia wielkoci liter).

=LICZ.JEELI(Dane;DZI())

Zwraca liczb komrek zawierajcych dzisiejsz dat.

=LICZ.JEELI(Dane;">"&REDNIA (Dane))

Zwraca liczb komrek o wartoci wikszej ni rednia.

=LICZ.JEELI(Dane;">"&REDNIA(Dane)+
ODCH.STANDARDOWE(Dane)*3)

Zwraca liczb komrek przekraczajcych o ponad trzy odchylenia

standardowe redni.

=LICZ.JEELI(Dane;3)+LICZ.JEELI(Dane;3)

Zwraca liczb komrek zawierajcych liczby 3 i 3.

=LICZ.JEELI(Dane;PRAWDA)

Zwraca liczb komrek zawierajcych warto logiczn PRAWDA.

=LICZ.JEELI(Dane;PRAWDA)+
LICZ.JEELI(Dane;FASZ)

Zwraca liczb komrek zawierajcych wartoci logiczne

(PRAWDA lub FASZ).

=LICZ.JEELI(Dane;"#N/D!")

Zwraca liczb komrek zawierajcych wartoci bdw #N/D!.

Zliczanie komrek na bazie wielu kryteriw

W wielu przypadkach naley zliczy komrki, ktre speniaj co najmniej dwa kryteria. Te kryteria mog by oparte na zliczanych komrkach lub na obszarze odpowiadajcych im komrek.
Na rysunku 13.2 pokazany jest prosty arkusz, wykorzystany na potrzeby przykadw w tej czci
rozdziau. Arkusz prezentuje dane sprzeday wedug miesica, przedstawiciela handlowego i typu.
Arkusz zawiera zakresy o nazwach zgodnych z widocznymi w wierszu 1.
Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw zaawansowane zliczanie.xlsx.

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

269

Rysunek 13.2.
Na przykadzie
tego arkusza
zostay zaprezentowane
rne techniki zliczania
na bazie zoonych
kryteriw

Kilka przykadw zamieszczonych w tej czci rozdziau korzysta z funkcji LICZ.WARUNKI,

zaimplementowanej w Excelu 2007. Z tego wzgldu zaprezentowaem rwnie alternatywne
wersje formu, ktrych naley uy w przypadku udostpnienia skoroszytu innym osobom,
uywajcym wczeniejszych wersji Excela.

Zastosowanie kryterium Oraz

Kryterium Oraz suy do zliczania komrek, ktre speniaj wszystkie podane warunki. Przykadem jego zastosowania moe by formua zliczajca komrki, ktrych wartoci mieszcz si
w pewnym przedziale liczbowym. Przedzia mona zdefiniowa tak, by trafiy do niego komrki
zawierajce wartoci wiksze ni 100 oraz rwne 200 lub mniejsze. T operacj zrealizuje nastpujca formua z funkcj LICZ.WARUNKI:
=LICZ.WARUNKI(Dane;">100");Dane;"<=200")

Jeeli dane znajduj si w tabeli, mona skorzysta z mechanizmu odwoywania si do danych

wewntrz tabeli. Jeli na przykad tabela nosi nazw Tabela1, powysza formua moe przyj
nastpujc posta:
= LICZ.WARUNKI(Tabela1[Dane];">100");Tabela1[Dane];"<=200")

Ta metoda definiowania formu nie wymaga stosowania zakresw posiadajcych nazw.

Excel automatycznie nadaje nazwy tabeli oraz jej poszczeglnym kolumnom.

Funkcja LICZ.WARUNKI przyjmuje dowoln liczb par argumentw. Pierwszym elementem kadej
pary jest zliczany zakres (w tym przypadku zakres o nazwie Dane). Z kolei drugim elementem
pary jest kryterium. Powysza przykadowa formua zawiera dwie pary argumentw i zwraca
liczb komrek, ktre zawieraj warto wiksz od 100 i rwn 200 lub mniejsz.
Przed pojawieniem si Excela 2007 trzeba byo zastosowa formu podobn do poniszej:
=LICZ.JEELI(Dane;">100")LICZ.JEELI(Dane;">200")

Ta formua najpierw zlicza wartoci wiksze od 100, a nastpnie odejmuje od wyniku liczb
wartoci wikszych od 200. Rezultatem jest liczba komrek przechowujcych warto wiksz
ni 100 i rwn 200 lub mniejsz. Konstrukcja tej formuy moe by mylca ze wzgldu na wyraenie ">200", ktre jest pozornie sprzeczne z celem caego procesu, polegajcym na zliczeniu
komrek zawierajcych warto rwn 200 lub mniejsz.

270

Cz II Formuy i funkcje

Inny sposb na rozwizanie takiego zadania polega na uyciu formuy tablicowej, takiej jak
ponisza. Tworzenie tego typu formuy czasami bywa atwiejsze:
{=SUMA((Dane>100)*(Dane<=200))}

Po wpisaniu formuy tablicowej naley pamita o zatwierdzeniu jej skrtem Ctrl+Shift+Enter

i pominiciu nawiasw klamrowych Excel doda je sam.

Czasami kryteria zliczajce mog by oparte na komrkach innych ni komrki zliczane. Przypumy, e chcemy obliczy warto sprzeday na bazie nastpujcych kryteriw:
miesic to Stycze oraz
przedstawiciel to Bogdan oraz
sprzeda jest wiksza ni 1000.
Nastpujca formua (dotyczy tylko Excela 2007 i nowszych) zwraca liczb elementw, ktre
speniaj wszystkie trzy kryteria. Warto zauway, e w poniszej formule z uyciem funkcji
LICZ.WARUNKI zastosowano trzy zestawy par argumentw.
=LICZ.WARUNKI(Miesic,"Stycze",Przedstawiciel,"Bogdan",Sprzeda,">1000")

Alternatywna formua zgodna ze wszystkimi wersjami Excela uywa funkcji SUMA.ILOCZYNW.

Ponisza formua zwraca taki sam wynik jak poprzednia:
=SUMA.ILOCZYNW((Miesic="Stycze")*(Przedstawiciel="Bogdan")*(Sprzeda>1000))

Kolejnym sposobem przeprowadzenia tego obliczenia jest zastosowanie nastpujcej formuy

tablicowej:
{=SUMA((Miesic="Stycze")*(Przedstawiciel="Bogdan")*(Sprzeda>1000))}

Zastosowanie kryterium Lub

Kryterium Lub suy do zliczania komrek, ktre speniaj dowolne z podanych warunkw.
Pewn form zliczania komrek przy uyciu kryterium Lub jest wielokrotne zastosowanie funkcji
LICZ.JEELI. Na przykad ponisza formua wyznacza warto sprzeday zrealizowanej w styczniu
lub lutym.
=LICZ.JEELI(Miesic;"Stycze")+LICZ.JEELI(Miesic;"Luty")

Mona rwnie uy funkcji LICZ.JEELI w formuach tablicowych. Na przykad ponisza formua

zwraca taki sam rezultat jak poprzednia:
{=SUMA(LICZ.JEELI(Miesic;{"Stycze";"Luty"}))}

Jeeli uywa si kryterium Lub na komrkach innych ni zliczane, funkcja LICZ.JEELI nie zadziaa (rysunek 13.2). Zamy, e chcemy ustali liczb transakcji sprzeday, ktre speniaj
nastpujce kryteria:
miesic to Stycze lub
przedstawiciel to Bogdan lub
sprzeda jest wiksza ni 1000.
Jeli sprbujemy utworzy formu uywajc funkcji LICZ.JEELI, niektre komrki zostan
policzone podwjnie. Rozwizaniem jest zastosowanie nastpujcej formuy tablicowej:
{=SUMA(JEELI((Miesic="Stycze")+(Przedstawiciel="Bogdan")+(Sprzeda>1000);1))}

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

271

czenie kryteriw Oraz i Lub

W niektrych przypadkach potrzebne jest poczenie kryteriw Oraz i Lub, na przykad w celu
ustalenia liczby transakcji, ktre speniaj nastpujce kryteria:
miesic to Stycze oraz
przedstawiciel to Bogdan lub przedstawiciel to Cezary.
Ta formua zwraca liczb transakcji sprzeday speniajc powysze kryteria:
{=SUMA((Miesic="Stycze")*JEELI((Przedstawiciel="Bogdan")+ (Przedstawiciel="Cezary");1))}

Zliczanie najczciej wystpujcej wartoci

Funkcja Excela WYST.NAJCZCIEJ zwraca najczciej wystpujc warto w danym obszarze.
Rysunek 13.3 przedstawia arkusz zawierajcy wartoci w obszarze A1:A10 (nazwanym Dane).
Ponisza formua zwraca rezultat 10, poniewa jest to najczciej wystpujca warto w obszarze Dane.
=WYST.NAJCZCIEJ(Dane)

Rysunek 13.3.
Funkcja
WYST.NAJCZCIEJ
zwraca warto
wystpujc najczciej
w pewnym obszarze

Aby okreli liczb wystpie wartoci wystpujcej najczciej w obszarze, naley uy nastpujcej formuy:
=LICZ.JEELI(Dane;WYST.NAJCZCIEJ(Dane))

Ta formua zwraca rezultat 5, poniewa najczstsza warto w obszarze Dane wystpuje piciokrotnie.
Funkcja WYST.NAJCZCIEJ dziaa tylko na wartociach liczbowych. Komrki tekstowe po prostu
ignoruje. Aby znale najczciej wystpujcy tekst w obszarze, trzeba uy formuy tablicowej.
Aby policzy, ile razy pojawia si w obszarze (o nazwie Dane) najczciej wystpujcy element
(tekst lub wartoci), naley uy nastpujcej formuy:
{=MAX(LICZ.JEELI(Dane;Dane))}

Nastpna formua dziaa tak jak funkcja WYST.NAJCZCIEJ, tylko e operuje zarwno na tekcie,
jak i na wartociach.
=INDEKS(Dane;PODAJ.POZYCJ(MAX(LICZ.JEELI(Dane;Dane));LICZ.JEELI(Dane;Dane);0))

Zliczanie wystpie okrelonego tekstu

Przykady podane w tej czci rozdziau przedstawiaj rne sposoby ustalania liczby wystpie
okrelonego znaku lub cigu znakw w danym obszarze komrek. Rysunek 13.4 ilustruje arkusz
opracowany na potrzeby tych przykadw. W komrkach A1:A10 (obszar ten nosi nazw Dane)
znajduj si rne acuchy znakw; ponadto komrka B1 nosi nazw Tekst.

272

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 13.4.
Ten arkusz ilustruje
rne sposoby zliczania
wystpie acucha
znakw w obszarze

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw zliczanie tekstu.xlsx.

Caa zawarto komrki

Aby policzy komrki zawierajce ten sam acuch co w komrce Tekst (i nic wicej), mona
uy funkcji LICZ.JEELI, tak jak to pokazano poniej:
=LICZ.JEELI(Dane;Tekst)

Jeeli na przykad komrka Tekst zawiera cig znakw Alfa (i nic wicej), formua zwraca 2,
poniewa dwie komrki w zakresie zawieraj taki tekst. Ta formua nie uwzgldnia wielkoci liter,
dlatego zliczy zarwno wyraenie Alfa (komrka A2), jak i alfa (komrka A10). Nie uwzgldnia
ono jednak komrki zawierajcej tekst Alfa Beta (A8).
Kolejna formua jest podobna do poprzedniej, ale uwzgldnia wielko liter:
{=SUMA(JEELI(PORWNAJ(Dane;Tekst);1))}

Cz zawartoci komrki
Aby ustali liczb wystpie komrek zawierajcych tekst, w czci ktrego wystpuje zawarto komrki Tekst, naley uy nastpujcej formuy:
=LICZ.JEELI(Dane;"*"&Tekst&"*")

Jeli na przykad w komrce Tekst figuruje wpis Alfa, formua zwraca 3, poniewa trzy komrki
w obszarze Dane zawieraj cig znakw alfa (komrki A2, A8 i A10). Warto zauway, e nie
jest uwzgldniana wielko liter.
Jeeli trzeba dokona zliczenia, w ktrym uwzgldniana jest wielko liter, naley uy nastpujcej formuy tablicowej:
{=SUMA(JEELI(D(Dane)D(PODSTAW(Dane;Tekst;""))>0;1))}

Jeeli komrka Tekst zawiera tekst Alfa, formua ta zwraca 2, poniewa ten cig znakw pojawia si w dwch komrkach (A2 i A8).

Wszystkie wystpienia w obszarze

Aby ustali liczb wszystkich wystpie cigu znakw w obszarze, naley uy nastpujcej
formuy tablicowej:
{=(SUMA(D(Dane))SUMA(D(PODSTAW(Dane;Tekst;""))))/D(Tekst)}

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

273

Jeeli w komrce Tekst znajduje si znak B, formua zwrci 7, poniewa ta litera wystpuje siedem
razy w obszarze. Ta formua uwzgldnia wielko liter.
Poniej jest przedstawiona zmodyfikowana wersja formuy, ktra nie uwzgldnia wielkoci liter:
{=(SUMA(D(Dane))SUMA(D(PODSTAW(LITERY.WIELKIE(Dane);LITERY.WIELKIE(Tekst);""))))/D(Tekst)}

Ustalanie liczby rnych (unikalnych) wartoci w obszarze

Ponisza formua zwraca liczb rnych wartoci znajdujcych si na obszarze o nazwie Dane:
{=SUMA(1/LICZ.JEELI(Dane;Dane))}

Powysza formua jest jedn z klasycznych formu Excela, ktre kr w internecie. Nie sdz,
e kto zna jej oryginalnego twrc.

Cho przydatna, formua ta ma powane ograniczenie. Jeeli obszar zawiera jakkolwiek pust
komrk, daje ona w wyniku warto bdu. Kolejna formua rozwizuje ten problem:
{=SUMA(JEELI(LICZ.JEELI(Dane;Dane)=0;"";1/LICZ.JEELI(Dane;Dane)))}

W rozdziale 18. zosta przedstawiony przykad formuy tablicowej, ktra zwraca list unikalnych
elementw w danym obszarze.
Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw wartosci unikalne.xlsx.

Tworzenie rozkadu czstoci

Rozkad czstoci to rodzaj zestawienia tabelarycznego, ilustrujcego czsto, z jak rne
wartoci pojawiaj si w danym obszarze. Na przykad nauczyciel moe utworzy rozkad czstoci ocen ze sprawdzianu. Taka tabela pokazywaaby czstoci wystpowania rnych stopni.
W Excelu tak tabel mona utworzy na wiele sposobw, na przykad:
uy funkcji CZSTO,
utworzy wasn formu,
uy dodatku Analysis ToolPak,
uy tabeli przestawnej.
Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw rozklad czestosci.xlsx.

Funkcja CZSTO
Utworzenie rozkadu czstoci przy uyciu funkcji CZSTO moe by kopotliwe; jest to chyba
najtrudniejszy sposb na opracowanie takiego rozkadu. Funkcja CZSTO zawsze zwraca tablic,
dlatego naley uywa jej jako formuy tablicowej, wprowadzonej w obszar wielokomrkowy.
Rysunek 13.5 przedstawia obszar danych A1:E25 (nazwany Dane). Znajdujce si w nim wartoci zawieraj si w przedziale od 1 do 500. Obszar G2:G11 zawiera wartoci przedziaw uywane
do tworzenia rozkadu czstoci. Poszczeglne komrki w tym obszarze okrelaj grne granice
kolejnych przedziaw (koszykw). W tym przypadku przedziay s nastpujce: <= 50, 51 100,
101 150 itd. Zadanie polega na sprawdzeniu, ile wartoci z obszaru Dane trafi do poszczeglnych
koszykw.

274

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 13.5.
Tworzenie rozkadu
czstoci dla danych
z obszaru A1:E25

Aby utworzy rozkad czstoci, naley zaznaczy obszar komrek odpowiadajcy liczbie komrek w kolumnie Zbir danych (koszyk) (w tym przykadzie moe to by na przykad zakres
H2:H11, poniewa koszyki znajduj si w komrkach G2:G11), a nastpnie w zaznaczonym
obszarze wpisa ponisz formu tablicow i uy skrtu Ctrl+Shift+Enter:
{=CZSTO(Dane;G2:G11)}

Formua tablicowa zlicza ilo wartoci z obszaru Dane, wystpujcych w kadym przedziale.
Aby utworzy rozkad czstoci okrelajcy procentow ilo liczb w danym przedziale w stosunku do wszystkich wartoci, naley wprowadzi formu tablicow:
{=CZSTO(Dane;G2:G11)/ILE.LICZB(Dane)}

Rysunek 13.6 pokazuje rozkad czstoci na dwa sposoby jeden przedstawia liczebno,
a drugi wartoci procentowe. Na rysunku widoczny jest rwnie wykres (histogram), utworzony
na podstawie rozkadu czstoci.
Rysunek 13.6.
Rozkad czstoci
utworzony za pomoc
funkcji CZSTO

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

275

Uywanie formu do tworzenia rozkadw czstoci

Na rysunku 13.7 pokazano arkusz, w ktrym w kolumnie B (obszar o nazwie Oceny) znajduj si
oceny z testu dla 50 studentw. Formuy w kolumnach G i H wyznaczaj rozkad czstoci dla
poszczeglnych ocen. Wartoci minimum i maksimum dla kadej oceny s wywietlane w kolumnach D i E. Student, ktry uzyska w tecie wynik z przedziau od 80 do 89 (wcznie), otrzymuje
pitk. Ponadto w arkuszu umieszczony zosta wykres przedstawiajcy rozkad ocen z testu.
Rysunek 13.7.
Tworzenie rozkadu
czstoci ocen
na podstawie
punktw z testu

Formua w komrce G2 oblicza, ile jest wynikw testu pozwalajcych studentom uzyska szstk:
=LICZ.WARUNKI(Oceny;">="&D2;Oceny;"<="&E2)

Podobna formua bya ju uywana wczeniej w tym rozdziale (Zliczanie komrek przy uyciu
wielu kryteriw). Zostaa ona skopiowana do czterech komrek poniej G2.
Powysza formua uywa funkcji LICZ.WARUNKI, ktra po raz pierwszy zostaa udostpniona
w Excelu 2007. Dla zachowania zgodnoci z poprzednimi wersjami Excela naley zastosowa
nastpujc formu tablicow.
{=SUMA((Oceny>=D2)*(Oceny<=E2))}

Formuy w kolumnie H obliczaj procent wynikw testu przypadajcy na kad ocen. Formua
w komrce H2, ktra zostaa skopiowana do czterech komrek poniej, to:
=G2/SUMA($G$2:$G$5)

Uycie dodatku Analysis ToolPak do utworzenia rozkadu czstoci

Dodatek Analysis ToolPak doczony do Excela oferuje kolejn metod tworzenia rozkadu czstoci:
1. Wpisa graniczne wartoci przedziaw (koszyki) do wybranego obszaru.
2. Wybra polecenie Dane/Analiza/Analiza danych, aby wywietli okno dialogowe
Analiza danych. Jeeli polecenie nie jest dostpne, naley zapozna si z ramk
Czy zainstalowano dodatek Analysis ToolPak?.
3. W oknie dialogowym Analiza danych wybra opcj Histogram i klikn przycisk OK.
Na ekranie powinno wywietli si okno dialogowe Histogram, takie jak pokazane
na rysunku 13.8.

276

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 13.8.
Okno dialogowe dodatku
Analysis ToolPak
Histogram

4. Okreli zakresy danych (Zakres wejciowy), przedziaw (Zakres zbioru) i wynikw

(Zakres wyjciowy), skonfigurowa potrzebne opcje i klikn przycisk OK. Rysunek

13.9 przedstawia rozkad czstoci (i wykres) utworzony za pomoc opcji Histogram.
Rysunek 13.9.
Rozkad czstoci
i wykres utworzone
za pomoc opcji
Histogram dodatku
Analysis ToolPak

Czy zainstalowano dodatek Analysis ToolPak?

Aby sprawdzi, czy zainstalowano dodatek Analysis ToolPak, naley klikn kart Dane. Jeli na
Wstce jest widoczna grupa Analiza z przyciskiem Analiza danych, oznacza to, e wszystko jest w porzdku. W przeciwnym razie dodatek trzeba bdzie zainstalowa. Oto jak naley to zrobi:
1. Wybra polecenie Plik/Opcje, aby otworzy okno dialogowe Opcje programu Excel.
2. Wywietli zakadk Dodatki, widoczn po lewej stronie.
3. Wybra opcj Dodatki programu Excel z listy Zarzdzaj.
4. Klikn przycisk Przejd, aby wywietli okno dialogowe Dodatki.
5. Zaznaczy pole opcji obok dodatku Analysis ToolPak.
6. Klikn przycisk OK.
Jeeli widoczna jest karta Deweloper, okno dialogowe Dodatki mona wywietli poleceniem Deweloper/
Dodatki/Dodatki.
W oknie dialogowym Dodatki jest dostpny inny dodatek Analysis ToolPak VBA.
Jest on przeznaczony dla programistw i nie trzeba go instalowa.

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

277

Warto zauway, e utworzony w ten sposb rozkad czstoci skada si z wartoci, a nie
z formu. Z tego wzgldu po dokonaniu jakiejkolwiek zmiany w danych wejciowych, aby
uaktualni swoje wyniki, trzeba bdzie jeszcze raz wykona opisane wyej czynnoci.

Zastosowanie tabeli przestawnej

do utworzenia rozkadu czstoci
Jeli dane maj posta tabeli, do utworzenia histogramu mona uy tabeli przestawnej oraz
wykresu przestawnego. Rysunek 13.10 przedstawia oceny studentw zestawione w tabeli przestawnej w kolumnach D i E. Koszyki zostay utworzone przez grupowanie wartoci.
Rysunek 13.10.
Histogram mona
utworzy za pomoc
wykresu przestawnego

Tabele przestawne zostay szczegowo omwione w rozdziaach 33. i 34.

Formuy sumujce
Przykady zawarte w tej czci rozdziau demonstruj, w jaki sposb mona wykona typowe
zadania sumowania przy uyciu formu. Uywa si w tym celu wielu rnych formu od bardzo
prostych do stosunkowo skomplikowanych formu tablicowych z wieloma warunkami.

Sumowanie wszystkich komrek z zakresu

Prociej si ju nie da ponisza formua oblicza sum wszystkich komrek z obszaru Dane:
=SUMA(Dane)

W funkcji SUMA przyjmuje do 255 argumentw. Na przykad taka formua oblicza sum wartoci
z piciu rnych obszarw:
=SUMA(A1:A9;C1:C9;E1:E9;G1:G9;I1:I9)

278

Cz II Formuy i funkcje

Mona rwnie uy caych wierszy lub caych kolumn jako argumentw tej funkcji. Na przykad kolejna formua sumuje wszystkie wartoci z kolumny A. Jeeli zostanie ona wpisana do
komrki z kolumny A, spowoduje bd odwoania cyklicznego.
=SUMA(A:A)

W nastpnej formule liczona jest suma wszystkich wartoci arkusza o nazwie Arkusz1. Aby unikn
bdu odwoania cyklicznego, naley wpisa t formu na innym arkuszu ni Arkusz1.
=SUMA(Arkusz1!1:1048576)

Funkcja SUMA jest bardzo elastyczna. Argumentami mog by wartoci liczbowe, komrki, obszary,
liczby zapisane jako tekst (ktre s interpretowane jako wartoci), wartoci logiczne, a nawet inne
funkcje. Oto przykad:
=SUMA(B1;5;"6";;PIERWIASTEK(4);A1:A5;PRAWDA)

Ta dziwna formua jest cakowicie prawidowa. Uyto w niej nastpujcych typw argumentw,
w kolejnoci ich wystpienia w formule:
odwoanie do pojedynczej komrki: B1
liczba: 5
cig znakw, ktry wyglda jak warto numeryczna: "6"
brakujcy argument: ; ;
wyraenie, w ktrym uyta zostaa inna funkcja: PIERWIASTEK(4)
odwoanie do obszaru: A1:A5
warto logiczna: PRAWDA
Funkcja SUMA jest bardzo elastyczna, ale wartoci logiczne (PRAWDA, FASZ) s w niej traktowane
niekonsekwentnie. Jeeli funkcja SUMA odwouje si do wartoci logicznej w arkuszu, to traktuje j
jako 0, natomiast gdy warto PRAWDA jest argumentem tej funkcji, jest traktowana jako 1.

Liczenie sum skumulowanych

Czasami przydaje si moliwo wywietlenia w arkuszu sum skumulowanych, zwanych te
sumami z przeniesienia. Przykad takiego sumowania zosta zilustrowany na rysunku 13.11.
Kolumna B pokazuje miesiczn sprzeda, natomiast w kolumnie C s wywietlane sumy skumulowane (czyli suma sprzeday od pocztku roku).
Rysunek 13.11.
Proste formuy
w kolumnie C
wywietlaj
sumy skumulowane
wartoci z kolumny B

Formua w kolumnie C2 to:

=SUMA(B$2:B2)

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

279

Warto zauway, e w tej formule uywane jest odwoanie mieszane. Tutaj oznacza to, e
pierwsza komrka z zakresu zawsze odwouje si do tego samego wiersza (drugiego). Gdy taka
formua jest kopiowana w d kolumny, argument obszaru zmienia si tak, e sumowanie zawsze
zaczyna si od drugiego wiersza, a koczy na biecym. Na przykad po skopiowaniu tej formuy
w d formua w komrce C8 wyglda nastpujco:
=SUMA(B$2:B8)

Mona uy funkcji JEELI, aby ukry sumy skumulowane dla wierszy, w ktrych nie zostay
wprowadzone dane o miesicznej sprzeday. Taka formua, wpisana do komrki C2 i skopiowana w d, wyglda nastpujco:
=JEELI(B2<>"";SUMA(B$2:B2);"")

Na rysunku 13.12 jest pokazane dziaanie tej formuy.

Rysunek 13.12.
Uycie funkcji JEELI
w celu ukrycia
skumulowanych sum
dla brakujcych danych

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw sumy skumulowane.xlsx.

Ignorowanie bdw przy sumowaniu

Funkcja SUMA nie zadziaa, jeli obszar wskazany do sumowania bdzie zawiera jakie bdy.
Jeli na przykad w jednej z komrek przeznaczonych do zsumowania bdzie widnia bd #N/D!,
funkcja SUMA take zwrci bd #N/D!.
Aby zsumowa wartoci z danego obszaru z pominiciem bdw, naley uy funkcji AGREGUJ.
Aby na przykad zsumowa zawarto obszaru o nazwie Dane (ktry moe zawiera bdy),
mona skorzysta z nastpujcej formuy:
=AGREGUJ(9;6;Dane)

Funkcja AGREGUJ jest bardzo uniwersalna i potrafi o wiele wicej, ni tylko dodawa wartoci.
W powyszym przykadzie pierwszy argument (9) oznacza funkcj SUMA. Drugi argument (6)
nakazuje ignorowanie bdw.
Znaczenie poszczeglnych argumentw jest opisane w systemie pomocy Excela. Excel jest ponadto wyposaony w bardzo skuteczne podpowiedzi, ktre bardzo si przydaj przy tworzeniu
formu na podstawie tej funkcji.
Funkcja AGREGUJ po raz pierwszy pojawia si w Excelu 2010. W celu zachowania zgodnoci
ze starszymi wersjami programu naley uy nastpujcej funkcji tablicowej:
{=SUMA(JEELI(JEELI.BD(Dane);"",Dane))}

280

Cz II Formuy i funkcje

Sumowanie n najwikszych wartoci

W niektrych przypadkach moe przyda si obliczenie sumy n najwikszych wartoci z zakresu
na przykad dziesiciu najwikszych. Jeli dane znajduj si w tabeli, w celu ukrycia wszystkich
wierszy z wyjtkiem n pierwszych mona uy automatycznego filtrowania, a nastpnie w wierszu
sumy tabeli wywietli sum widocznych danych.
Kolejnym sposobem jest posortowanie zakresu w porzdku malejcym, a nastpnie uycie funkcji
SUMA z argumentami odwoujcymi si do pierwszych n komrek w posortowanym obszarze.
Lepszym rozwizaniem niewymagajcym tabeli lub sortowania jest zastosowanie formuy tablicowej podobnej do nastpujcej:
{=SUMA(MAX.K(Dane;{1;2;3;4;5;6;7;8;9;10}))}

Ta formua sumuje dziesi najwikszych wartoci z zakresu o nazwie Dane. Aby policzy sum
10 najmniejszych wartoci, naley uy funkcji MIN.K, zamiast funkcji MAX.K:
{=SUMA(MIN.K(Dane;{1;2;3;4;5;6;7;8;9;10}))}

Ta formua uywa staej tablicowej, skadajcej si z argumentw dla funkcji MAX.K i MIN.K.
Jeeli warto n do obliczania sumy n wartoci jest dua, mona uy innej odmiany tej funkcji.
Ponisza formua zwraca sum 30 najwikszych wartoci z obszaru Dane. Mona oczywicie
zmieni warto 30 na inn. Wynik dziaania tej formuy ilustruje rysunek 13.13.
{=SUMA(MAX.K(Dane;WIERSZ(ADR.POR("1:30"))))}

Rysunek 13.13.
Wykorzystanie formuy
tablicowej do obliczenia
sumy 30 najwyszych
wartoci z obszaru

W rozdziale 17. znajduje si wicej informacji na temat staych tablicowych.

Sumy warunkowe z jednym kryterium

Czsto potrzebne jest policzenie sumy warunkowej. Sumowane s wwczas te wartoci, ktre
speniaj co najmniej jedno kryterium. W tej czci rozdziau pokazane s przykady sum warunkowych, wykorzystujcych jedno kryterium.

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

281

W formuach z jednym kryterium bardzo przydatna jest funkcja SUMA.JEELI. Przyjmuje ona trzy
argumenty:
zakres zakres komrek zawierajcych wartoci, ktre okrelaj, czy dana komrka
bdzie sumowana.
kryteria wyraenie, ktre okrela, czy komrka ma by brana pod uwag przy sumowaniu.
suma_zakres warto opcjonalna. Obszar komrek do zsumowania. W przypadku
pominicia tego argumentu policzona zostanie suma wartoci podanych w pierwszym
argumencie.
Kolejne przykady pokazuj moliwoci funkcji SUMA.JEELI. Przykadowe formuy bazuj na
arkuszu pokazanym na rysunku 13.14, bdcym list faktur. Kolumna F zawiera formu, w ktrej
odejmowana jest data z kolumny E od daty z kolumny D. Warto ujemna w kolumnie F okrela,
ile dni mino od terminu zapaty za faktur. W arkuszu uywane s nazwy obszarw odpowiadajce nagwkom kolumn widocznym w wierszu 1.
Rysunek 13.14.
Ujemna liczba
w kolumnie F
okrela liczb dni
po terminie zapaty

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw sumowanie warunkowe.xlsx.

Sumowanie tylko wartoci ujemnych

Ponisza formua liczy sum wartoci ujemnych z kolumny F. Inaczej mwic, zwraca ona liczb
dni po terminie zapaty dla wszystkich faktur. W tym arkuszu ta suma to 63.
=SUMA.JEELI(Rnica;"<0")

Poniewa opuszczono trzeci argument, drugi argument ("<0") zostanie zastosowany dla wartoci
z obszaru Rnica.
Nie trzeba wpisywa rcznie wartoci kryteriw do formuy z funkcj SUMA.JEELI. Na przykad
mona utworzy formu, w ktrej argument Kryteria zostanie wzity z komrki G2:
=SUMA.JEELI(Rnica;G2)

Formua da inny wynik, jeeli zmieni si zawarto komrki G2.

Sumowanie wartoci na podstawie innego obszaru

Ponisza formua oblicza sum kwot (kolumna C) faktur, ktre nie zostay zapacone w terminie:
=SUMA.JEELI(Rnica;"<0";Kwota)

Ta formua uywa wartoci z obszaru Rnica, aby okreli, ktre spord odpowiadajcych temu
obszarowi komrek z zakresu Kwota bd sumowane.

282

Cz II Formuy i funkcje

Sumowanie wartoci na podstawie porwna tekstw

Ponisza formua liczy sum wszystkich faktur dla biura we Wrocawiu:
=SUMA.JEELI(Biuro;"=Wrocaw";Kwota)

Znak rwnoci nie jest konieczny. Taki sam wynik daje nastpujca formua:
=SUMA.JEELI(Biuro;"Wrocaw";Kwota)

Aby obliczy sum faktur dla wszystkich biur z wyjtkiem Wrocawia, naley uy formuy:
=SUMA.JEELI(Biuro;"<>Wrocaw";Kwota)

Sumowanie wartoci na podstawie porwna dat

Ponisza formua liczy sum wartoci wszystkich przeterminowanych faktur, ktre miay termin
patnoci do 1 maja 2013:
=SUMA.JEELI(TerminZapaty;">="&DATA(2013;5;1);Kwota)

Warto zauway, e drugi argument dla funkcji SUMA.JEELI to wyraenie. Uywa ono funkcji
DATA, ktra zwraca dat. Z t dat jest poczony (operatorem konkatenacji &) operator porwnania,
ujty w cudzysw.
Poniej jest przedstawiona formua liczca sum wszystkich kwot faktur, ktrych termin patnoci
jeszcze nie min (cznie z dniem biecym):
=SUMA.JEELI(TerminZapaty;">="&DZI();Kwota)

Sumy warunkowe z wieloma kryteriami

W sumach z poprzedniego podrozdziau byo uywane tylko jedno kryterium. Przykady z tego
podrozdziau dotycz sumowania komrek na podstawie wielu kryteriw.
Rysunek 13.15 przedstawia dla przypomnienia ten sam przykadowy arkusz. Widoczne w nim
rezultaty stanowi wynik dziaania kilku formu sumujcych, bazujcych na wielu kryteriach.

Zastosowanie kryterium Oraz

Zamy, e chcemy uzyska sum faktur, ktrych nie zapacono w terminie oraz ktre zostay
wystawione przez biuro we Wrocawiu. Inaczej mwic, wartoci z obszaru Kwota bd sumowane tylko pod warunkiem, e zostan spenione takie oto kryteria:
odpowiadajca im warto z obszaru Rnica jest ujemna oraz
odpowiadajcy im tekst z obszaru Biuro to Wrocaw.
Jeeli arkusz nie bdzie otwierany w Excelu w wersji wczeniejszej ni 2007, takie zadanie
mona zrealizowa przy uyciu nastpujcej formuy:
=SUMA.WARUNKW(Kwota;Rnica;"<0";Biuro;"Wrocaw")

Ponisza formua tablicowa zwraca taki sam wynik i jest zgodna ze wszystkimi wersjami
Excela.
{=SUMA((Rnica<0)*(Biuro="Wrocaw")*Kwota)}

Rozdzia 13. Tworzenie formu, ktre zliczaj i sumuj

283

Rysunek 13.15.
Arkusz demonstrujcy
sumowanie
na podstawie
wielu kryteriw

Zastosowanie kryterium Lub

Zamy, e chcemy uzyska sum kwot, ktrych nie zapacono w terminie lub tych wystawionych przez biuro we Wrocawiu. Inaczej mwic, wartoci z obszaru Kwota bd sumowane,
jeeli spenione jest dowolne z tych kryteriw:
odpowiadajca im warto z obszaru Rnica jest ujemna lub
odpowiadajcy im tekst z obszaru Biuro to Wrocaw.
Omawiany przykad wymaga zastosowania nastpujcej formuy tablicowej:
{=SUMA(JEELI((Biuro="Wrocaw")+(Rnica<0);1;0)*Kwota)}

Znak plus (+) czy warunki. Mona uy wicej ni dwch warunkw.

Zastosowanie kryterium Oraz i Lub

Nietrudno zgadn, e formuy staj si troch bardziej skomplikowane, gdy s uywane jednoczenie kryteria Oraz i Lub. Na przykad mona policzy sum wartoci z obszaru Kwota, gdy s
spenione nastpujce dwa warunki:
Odpowiadajca jej warto z obszaru Rnica jest ujemna.
Odpowiadajcy jej tekst z obszaru Biuro to Wrocaw lub Gdask.
Warto zauway, e drugi warunek naprawd skada si z dwch warunkw, poczonych operatorem Lub. Ponisza formua tablicowa liczy t sum:
{=SUMA((Rnica<0)*JEELI((Biuro="Wrocaw")+(Biuro="Gdask");1)*Kwota)}

284

Cz II Formuy i funkcje

Rozdzia 14.

Tworzenie formu, ktre

wyszukuj wartoci
W tym rozdziale:
Wprowadzenie do formu, ktre wyszukuj wartoci w tablicy
Przegld funkcji umoliwiajcych wyszukiwanie wartoci
Podstawowe formuy wyszukujce
Zaawansowane formuy wyszukujce
W tym rozdziale omwione zostay rne techniki pozwalajce wyszukiwa wartoci w tablicy.
Excel jest wyposaony w trzy funkcje (WYSZUKAJ.PIONOWO, WYSZUKAJ.POZIOMO oraz WYSZUKAJ)
przeznaczone do tego celu, ale mog one czasami okaza si niewystarczajce.
W tym rozdziale zamieszczonych jest wiele przykadw wyszukiwania, wcznie z alternatywnymi technikami, znacznie rozszerzajcymi standardowe moliwoci wyszukiwania w Excelu.

Wprowadzenie do formu wyszukujcych

Formua wyszukujca zwraca warto z tabeli przez szukanie innej, powizanej z ni danej. Prostym
przykadem moe by ksika telefoniczna. Jeeli zamierza si znale numer telefonu osoby, najpierw trzeba znale t osob (wyszukiwanie), a nastpnie odczyta odpowiadajcy jej numer.
Okrelenie tabela opisuje prostoktny zakres danych. Zakres danych niekoniecznie musi by
oficjaln tabel tworzon za pomoc polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela.

Rysunek 14.1 pokazuje przykad prostego arkusza, w ktrym wykorzystanych zostao kilka formu
wyszukujcych. W tym arkuszu znajduje si lista pracownikw, rozpoczynajca si w wierszu 7.
Ten obszar nosi nazw DanePrac. Gdy wpisze si nazwisko do komrki C2, formuy wyszukiwania w obszarze D2:G2 pobior waciwe dla wpisanego nazwiska informacje z tabeli. Jeeli
nazwisko nie zostanie odnalezione w kolumnie C, formuy zwrc bd #N/D.
W nastpujcych formuach uyta zostaa funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO:
D2 =WYSZUKAJ.PIONOWO(C2;DanePrac;2;FASZ)
E2 =WYSZUKAJ.PIONOWO(C2;DanePrac;3;FASZ)
F2 =WYSZUKAJ.PIONOWO(C2;DanePrac;4;FASZ)
G2 =WYSZUKAJ.PIONOWO(C2;DanePrac;5;FASZ)

286

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 14.1.
Formuy wyszukiwania
w wierszu 2.
wyszukuj informacje
na podstawie
nazwiska pracownika
z komrki C2

W tym konkretnym przykadzie do pobrania informacji z obszaru DanePrac zostay uyte cztery
formuy. W wielu przypadkach potrzebne s tylko pojedyncze wartoci z tablicy wtedy naley
uy tylko jednej formuy.
W wikszoci przykadw z tego rozdziau w roli argumentw funkcji wykorzystane zostay nazwane
obszary komrek. Aby przystosowa formuy do wasnego uytku, wystarczy zastpi nazwy
obszarw odpowiednimi zakresami danych lub nazwami zdefiniowanymi w swoim skoroszycie.

Funkcje zwizane z wyszukiwaniem

Kilka funkcji Excela przydaje si przy pisaniu formu wyszukujcych informacje w tablicy. S one
wymienione i opisane w tabeli 14.1.
Tabela 14.1. Funkcje uywane w formuach wyszukujcych
Funkcja

Opis

WYBIERZ

Zwraca okrelon warto z listy wartoci podanych jako argumenty.

WYSZUKAJ.POZIOMO

Wyszukuje poziomo. Szuka wartoci w grnym wierszu tabeli i zwraca warto z tej samej
kolumny ze wskazanego w tej funkcji wiersza.

JEELI

Zwraca pewn warto, gdy okrelony w tej funkcji warunek ma warto PRAWDA, a inn,
gdy ma warto FASZ.

JEELI.BD*

Jeli pierwszy argument zwrci bd, funkcja wylicza i zwraca drugi argument. Gdy
pierwszy argument nie zwrci bdu, wwczas to on zostanie wyliczony i zwrcony.

INDEKS

Zwraca warto (lub odwoanie do wartoci) z tabeli lub obszaru.

WYSZUKAJ

Zwraca warto z obszaru jednego wiersza lub jednej kolumny. Jest to inna forma funkcji
WYSZUKAJ.PIONOWO, ograniczona do zwracania wartoci tylko z ostatniego wiersza lub
ostatniej kolumny.

PODAJ.POZYCJ

Zwraca wzgldn pozycj elementu w obszarze, odpowiadajc okrelonej wartoci.

PRZESUNICIE

Zwraca odwoanie do zakresu, ktry znajduje si dan liczb kolumn i wierszy od danej
komrki lub zakresu komrek.

WYSZUKAJ.PIONOWO

Wyszukiwanie pionowe. Szuka wartoci w pierwszej kolumnie tabeli i zwraca warto

z komrki znajdujcej si na przeciciu tego samego wiersza i podanej kolumny.

* Udostpniona po raz pierwszy w Excelu 2007.

W przykadach opisanych w tym rozdziale wykorzystane zostay funkcje z tabeli 14.1.

Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci

287

Uywanie funkcji JEELI do prostych zada wyszukiwania

Funkcj Excela JEELI mona wykorzystywa do wielu rnych zada. Czsto nadaje si ona do rozwizywania prostych problemw decyzyjnych. Poniszy rysunek pokazuje arkusz z ocenami studentw w kolumnie B. W formuach w kolumnie C funkcja JEELI zostaa uyta do wywietlania tekstu Zda (liczba
punktw 65 lub wicej) lub Nie zda (liczba punktw poniej 65). Na przykad formua w komrce C2 jest
nastpujca:
=JEELI(B2>=65;"Zda";"Nie zda")

Mona rwnie zagniedzi funkcje JEELI, aby uzyska wiksze moliwoci podejmowania decyzji. Na przykad ponisza formua zwraca jeden z czterech tekstw Celujco, Bardzo dobrze, Dobrze, Niedostatecznie:
=JEELI(B2>=90;"Celujco";JEELI(B2>=70;"Bardzo dobrze";JEELI(B2>=50;"Dobrze";"Niedostatecznie")))

Metoda ta wietnie sprawdza si w sytuacjach, ktre uwzgldniaj tylko kilka wariantw wyboru. Jednak
uywanie zagniedonych funkcji JEELI szybko moe sta si zoone i niewygodne. W bardziej skomplikowanych przypadkach znacznie lepszym rozwizaniem jest wykorzystanie metod wyszukiwania przedstawionych w niniejszym rozdziale.

Podstawowe formuy wyszukiwania

Mona uy podstawowych funkcji wyszukujcych Excela do wyszukania pewnej wartoci w kolumnie lub wierszu, a zwrcenia innej. W Excelu dostpne s trzy podstawowe funkcje wyszukujce:
WYSZUKAJ.PIONOWO, WYSZUKAJ.POZIOMO i WYSZUKAJ. Ponadto funkcje PODAJ.POZYCJ i INDEKS s czsto
uywane cznie, aby zwrci komrk lub wzgldne odwoanie dla formuy wyszukujcej.

Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO
Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO wyszukuje warto w pierwszej kolumnie tabeli i zwraca odpowiadajc tej wartoci dan z ustalonej kolumny. Tabela wyszukiwania jest uporzdkowana pionowo
(std sowo PIONOWO w nazwie funkcji). Skadnia funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO jest nastpujca:
WYSZUKAJ.PIONOWO(Szukana_warto;Tabela_tablica;Nr_indeksu_kolumny; Przeszukiwany_zakres)

Kolejne argumenty funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO to:

Szukana_warto warto, ktra ma zosta wyszukana w pierwszej kolumnie tabeli.
Tabela_tablica zakres, w ktrym znajduje si przeszukiwana tablica.
Nr_indeksu_kolumny numer tej kolumny w tabeli, z ktrej ma by pobrana pasujca
warto.
Przeszukiwany_zakres argument opcjonalny. Jeli jego warto wynosi PRAWDA lub
jeli zostanie pominity, zwrcona zostanie warto przybliona. (Jeeli nie zostanie
znaleziona warto dokadnie odpowiadajca szukanej, zwracana jest pierwsza warto
wiksza ni Szukana_warto). Jeeli warto argumentu Przeszukiwany_zakres bdzie
wynosia FASZ, funkcja bdzie szukaa dokadnego dopasowania. Jeeli nie znajdzie
takiego dopasowania, wywietli w wyniku bd #N/D!.

288

Cz II Formuy i funkcje
Jeeli argument Przeszukiwany_zakres ma warto PRAWDA lub jest opuszczony, pierwsza
kolumna przeszukiwanej tabeli musi by posortowana w porzdku rosncym. Jeeli
Szukana_warto jest mniejsza od najmniejszej wartoci w pierwszej kolumnie zakresu
Tabela_tablica, funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO zwrci bd #N/D!. Jeeli argument
Przeszukiwany_zakres ma warto FASZ, pierwsza kolumna zakresu Tabela_tablica
nie musi by posortowana rosnco. Jeeli nie zostanie znalezione dokadne dopasowanie,
zwrcona zostanie warto bdu #N/D!.
Jeeli argument Szukana_warto jest tekstem i argument Przeszukiwany_zakres ma warto
FASZ, to Szukana_warto moe zawiera znaki wieloznaczne: * i ?.

Popularnym wykorzystaniem formuy wyszukujcej jest uycie jej do okrelenia stopy podatku
dochodowego (rysunek 14.2). Tabela na tym rysunku pokazuje rne stopy podatkowe dla rnych poziomw dochodw. Nastpujca formua (w komrce B3) zwraca stop podatku dla dochodw z komrki B2:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(B2;D2:F4;3)

Rysunek 14.2.
Uycie funkcji
WYSZUKAJ.PIONOWO
do wyszukania stopy
podatku dochodowego

Skoroszyt z przykadami opisanymi w tej czci rozdziau mona pobra z serwera FTP pod
adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw podstawowe przyklady
wyszukiwania.xlsx.

Tabela wyszukiwania znajduje si w obszarze trzech kolumn (D2:F4). Poniewa ostatni argument funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO to 3, formua zwraca odpowiadajc mu warto z trzeciej kolumny tabeli.
Warto zauway, e dokadne dopasowanie nie jest konieczne. Jeeli w pierwszej kolumnie tabeli
nie zostanie znaleziona warto dokadnie odpowiadajca wyszukiwanej, funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO
uyje najwikszej dostpnej wartoci, ktra jednak bdzie nadal mniejsza od szukanej. Innymi
sowy, funkcja uyje wiersza, dla ktrego warto wyszukiwana jest wiksza lub rwna od wartoci w nim figurujcej, ale mniejsza od wartoci w nastpnym wierszu. W przypadku tabeli ze
stawkami podatku jest to dokadnie to, co zamierzalimy osign.

Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO
Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO dziaa tak jak funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO, z wyjtkiem tego, e tabela
jest uporzdkowana poziomo, a nie pionowo. Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO wyszukuje warto
w pierwszym wierszu tabeli i zwraca odpowiadajc tej wartoci dan z ustalonego wiersza.
Skadnia funkcji WYSZUKAJ.POZIOMO jest nastpujca:
WYSZUKAJ.POZIOMO(Odniesienie;Tablica;Nr_wiersza;Wiersz)

Kolejne argumenty funkcji WYSZUKAJ.POZIOMO to:

Odniesienie warto, ktra ma zosta wyszukana w pierwszym wierszu tabeli.
Tablica zakres, w ktrym jest przeszukiwana tablica.
Nr_wiersza numer tego wiersza w tabeli, z ktrego ma by pobrana pasujca warto.

Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci

289

Wiersz argument opcjonalny. Jeli wynosi PRAWDA lub zostanie pominity, zwrcona

zostanie warto przybliona. (Jeeli nie zostanie znaleziona warto dokadnie odpowiadajca
szukanej, zwrcona bdzie pierwsza warto wiksza ni Szukana_warto). Jeeli warto
argumentu Wiersz bdzie wynosia FASZ, funkcja bdzie szukaa dokadnego dopasowania.
Jeeli nie znajdzie takiego dopasowania, da w wyniku bd #N/D!.
Jeeli argument Odniesienie jest tekstem, a warto argumentu Wiersz wynosi FASZ,
to Odniesienie moe zawiera znaki wieloznaczne: * i ?.

Rysunek 14.3 pokazuje przykad wyszukiwania w tabeli uporzdkowanej poziomo (w obszarze

E1:G3). Formua w komrce B3 jest nastpujca:
=WYSZUKAJ.POZIOMO(B2;E1:G3;3)

Rysunek 14.3.
Uycie funkcji
WYSZUKAJ.POZIOMO
do wyszukania stopy
podatku dochodowego

Funkcja WYSZUKAJ
Funkcja WYSZUKAJ szuka w obszarze w postaci jednego wiersza lub jednej kolumny (Przeszukiwany_
wektor) wartoci (Szukana_warto) i zwraca warto z tej samej pozycji w drugim obszarze
w postaci jednego wiersza lub jednej kolumny (Wektor_wynikowy).
Skadnia funkcji WYSZUKAJ jest nastpujca:
WYSZUKAJ(Szukana_warto;Przeszukiwany_wektor;Wektor_wynikowy)

Kolejne argumenty funkcji WYSZUKAJ to:

Szukana_warto warto, ktra ma zosta wyszukana w obszarze
Przeszukiwany_wektor.
Przeszukiwany_wektor pojedyncza kolumna lub pojedynczy wiersz, w ktrym s wartoci,
ktre naley przeszuka. Wartoci te musz by uszeregowane w porzdku rosncym.
Wektor_wynikowy pojedyncza kolumna lub pojedynczy wiersz zawierajcy wartoci,
ktre maj by zwrcone. Musi mie rozmiar taki sam jak Przeszukiwany_wektor.
Wartoci w obszarze Przeszukiwany_wektor musz by uszeregowane w porzdku
rosncym. Jeeli Szukana_warto jest mniejsza od najmniejszej wartoci w obszarze
Przeszukiwany_wektor, funkcja WYSZUKAJ zwraca bd #N/D!.

Na rysunku 14.4 po raz kolejny zostaa przedstawiona tabela ze stopami podatkw. Tym razem
jednak formua z komrki B3 uywa funkcji WYSZUKAJ, aby zwrci odpowiedni stop podatku.
Formua w komrce B3 jest nastpujca:
=WYSZUKAJ(B2;D2:D4;F2:F4)

Warto zauway, e funkcja WYSZUKAJ (w przeciwiestwie do WYSZUKAJ.PIONOWO) wymaga podania dwch zakresw (zakresu przeszukiwanego i zakresu, w ktrym znajduj si wartoci wynikowe). Z kolei funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO uywa pojedynczego zakresu jako tabeli wyszukiwania,
a jej trzeci argument okrela, z ktrej kolumny pobra wynik. Ten argument moe by oczywicie
odwoaniem do komrki.

290

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 14.4.
Uycie funkcji
WYSZUKAJ
do wyszukania stopy
podatku dochodowego

czne uycie funkcji PODAJ.POZYCJ i INDEKS

Funkcje PODAJ.POZYCJ i INDEKS s czsto wykorzystywane cznie do przeprowadzenia wyszukiwania. Funkcja PODAJ.POZYCJ zwraca wzgldn pozycj elementu w tablicy, odpowiadajc
okrelonej wartoci. Skadnia funkcji PODAJ.POZYCJ jest nastpujca:
PODAJ.POZYCJ(Szukana_warto;Przeszukiwana_tab;Typ_porwnania)

Kolejne argumenty funkcji PODAJ.POZYCJ to:

Szukana_warto warto, ktr chcemy znale w obszarze Przeszukiwana_tab.
Jeeli Typ_porwnania to 0, a Szukana_warto jest tekstem, mona uy w niej znakw
wieloznacznych * i ?.
Przeszukiwana_tab przeszukiwany obszar.
Typ_porwnania liczba cakowita (1, 0, 1), okrelajca, w jaki sposb przeprowadzane
jest porwnywanie.
Jeeli argument Typ_porwnania ma warto 1, funkcja PODAJ.POZYCJ znajduje najwiksz warto
mniejsz lub rwn argumentowi Szukana_warto (obszar Przeszukiwana_tab musi by uporzdkowany rosnco). Jeeli Typ_porwnania ma warto 0, funkcja PODAJ.POZYCJ znajduje pierwsze dokadne dopasowanie do argumentu Szukana_warto. Jeeli argument Typ_porwnania ma
warto 1, funkcja PODAJ.POZYCJ znajduje najmniejsz warto wiksz lub rwn argumentowi Szukana_warto (obszar Przeszukiwana_tab musi by uporzdkowany malejco). W przypadku pominicia argumentu Typ_porwnania przyjmowana jest jego domylna warto 1.
Funkcja INDEKS zwraca komrk z zakresu. Skadnia tej funkcji jest nastpujca:
INDEKS(Tablica;Nr_wiersza;Nr_kolumny)

Argumenty tej funkcji to:

Tablica obszar.
Nr_wiersza numer wiersza w obszarze Tablica.
Nr_kolumny numer kolumny w obszarze Tablica.
Jeeli Tablica ma tylko jeden wiersz lub kolumn, nie jest potrzebna jedna (odpowiednia)
z wartoci Nr_wiersza lub Nr_kolumny.

Rysunek 14.5 pokazuje arkusz z datami, dniami tygodnia i kwotami w kolumnach D, E i F. Gdy
wprowadza si dat do komrki B1, ponisza formua (z komrki B2) przeszukuje daty w kolumnie D i zwraca odpowiadajc jej kwot z kolumny F. Formua w komrce B2 jest nastpujca:
=INDEKS(F2:F21;PODAJ.POZYCJ(B1;D2:D21;0))

Aby zrozumie, jak dziaa powysza formua, naley zacz od funkcji PODAJ.POZYCJ. Ta funkcja
szuka w obszarze D2:D21 takiej samej daty, jaka figuruje w komrce B1. Zwraca ona wzgldne
odwoanie do wiersza, w ktrym jest dana warto. Ta warto jest z kolei uywana jako drugi argument funkcji INDEKS. Wynikiem jest odpowiadajca szukanej dacie warto z kolumny F2:F21.

Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci

291

Gdy pusta komrka nie jest zerem

Funkcje wyszukujce Excela traktuj puste komrki w obszarze wynikw jako zera. Arkusz na nastpnym
rysunku przedstawia dwukolumnow tablic, a ponisza formua wyszukuje imi z komrki B1 i zwraca
odpowiadajc mu kwot.
=WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;D2:E8;2)

Warto zauway, e komrka w kolumnie Kwota dla imienia Czesaw jest pusta, ale formua zwraca 0.

Aby wprowadzi rozrnienie zer i pustych komrek, trzeba zmodyfikowa formu wyszukujc przez
dodanie funkcji JEELI, ktra sprawdzi, czy dugo zwracanej wartoci jest rwna 0. Dugo pustej komrki zawsze wynosi 0. We wszystkich innych przypadkach dugo wartoci jest rna od zera. Ponisza
formua zwraca pusty tekst, jeeli dugo wyszukanej wartoci jest rwna zero, a waciw warto,
jeeli dugo ta jest rna od zera.
=JEELI(D(WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;D2:E8;2))=0;"";(WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;D2:E8;2)))

Drugi sposb sprawdzenia, czy wyszukana warto to pusty tekst, jest nastpujcy:
=JEELI(WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;D2:E8;2)="";"";(WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;D2:E8;2)))

Rysunek 14.5.
Wyszukiwanie
za pomoc funkcji
PODAJ.POZYCJ
i INDEKS

Specjalne formuy wyszukujce

Mona uywa dodatkowych typw formu wyszukujcych, aby przeprowadzi bardziej zaawansowane wyszukiwanie. Na przykad mona wyszukiwa dokadn warto, szuka wartoci
w innej ni pierwsza kolumnie tabeli wyszukiwania, przeprowadza wyszukiwanie uwzgldniajce wielko liter, zwraca warto z kilku tabel wyszukiwania i wykonywa inne skomplikowane rodzaje wyszukiwania.

292

Cz II Formuy i funkcje
Skoroszyt z przykadami opisanymi w tej czci rozdziau mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw specjalne przyklady
wyszukiwania.xlsx.

Wyszukiwanie dokadnej wartoci

Jak zostao pokazane we wczeniejszych przykadach, funkcje WYSZUKAJ.PIONOWO i WYSZUKAJ.POZIOMO
nie musz wymaga penej zgodnoci midzy wyszukiwan wartoci a wartociami w przeszukiwanej tabeli. Przykadem jest wyszukiwanie wartoci stopy podatku w tabeli podatkowej.
W niektrych przypadkach taka zgodno moe by jednak niezbdna. Na przykad przy wyszukiwaniu numeru identyfikacyjnego pracownika bdzie nam zaleao na dokadnym dopasowaniu wartoci.
W celu wyszukania dokadnie pasujcej wartoci naley uy funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO (lub
WYSZUKAJ.POZIOMO), przypisujc opcjonalnemu, czwartemu argumentowi warto FASZ.
Rysunek 14.6 przedstawia arkusz z tabel wyszukiwania, ktra zawiera numery identyfikacyjne
pracownikw (kolumna C) i ich nazwiska (kolumna D). Tabela nosi nazw ListaPrac. Formua
w komrce B2 wyszukuje numer pracownika wpisany do komrki B1 i zwraca odpowiadajce
mu nazwisko pracownika. Wyglda ona nastpujco:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;ListPrac;2;FASZ)

Rysunek 14.6.
W tej tabeli
jest potrzebne
wyszukiwanie
z dokadnym
dopasowaniem

Poniewa ostatni argument funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO to FASZ, funkcja zwraca wynik tylko wtedy,
gdy zgodno jest idealna. Jeeli poszukiwana warto nie zostaje znaleziona, formua zwraca
bd #N/D!. Tutaj chodzi dokadnie o to, gdy zwracanie przyblionego wyniku w przypadku wyszukiwania numeru pracownika nie ma sensu. Warto rwnie zauway, e numery identyfikacyjne pracownikw w kolumnie C nie s uporzdkowane rosnco. Jeeli ostatni argument funkcji
WYSZUKAJ.PIONOWO to FASZ, przeszukiwane dane nie musz by posortowane rosnco.
Jeeli w przypadku nieodnalezienia danej wartoci funkcja ma zwraca co innego ni bd
#N/D!, mona uy funkcji JEELI.BD, eby sprawdzi, czy ten bd si pojawi. Jeeli tak,
mona zastpi go innym komunikatem. Ponisza formua wywietla tekst Nie znaleziono
zamiast bdu #N/D!:
=JEELI.BD(WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;C2:D11;2;FASZ);"Nie znaleziono")

Funkcja JEELI.BD jest dostpna wycznie w Excelu 2007 i nowszych wersjach tego
programu. W celu zachowania zgodnoci z poprzednimi wersjami Excela naley uy
nastpujcej formuy:
=JEELI(CZY.BRAK(WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;C2:D11;2;FASZ));"Nie znaleziono";WYSZUKAJ.PIONOWO
(B1;C2:D11;2;FASZ))

Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci

293

Wyszukiwanie wartoci z lewej strony

Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO wyszukuje wartoci w pierwszej kolumnie obszaru wyszukiwania.
Ale co zrobi, jeeli chcemy wyszukiwa wartoci w kolumnie innej ni pierwsza? Byoby bardzo
dobrze, gdyby mona byo jako trzeciego argumentu funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO uy wartoci
ujemnej ale niestety nie mona.
Ten problem zosta zilustrowany na rysunku 14.7. Zamy, e chcemy znale redni skuteczno koszykarza w rzutach za 3 punkty (kolumna rednia). Gracz, ktrego skuteczno chcemy
znale, jest wpisywany do komrki o nazwie SzukanaWarto. Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO nie
bdzie dziaaa, gdy dane nie s uoone prawidowo. Jednym ze sposobw jest zmiana ukadu
danych, ale nie zawsze jest to moliwe.
Rysunek 14.7.
Funkcja
WYSZUKAJ.PIONOWO
nie moe wyszuka
wartoci z kolumny B
na podstawie wartoci
z kolumny C

Jednym z rozwiza jest zastosowanie funkcji WYSZUKAJ, ktra wymaga przekazania dwch
argumentw w postaci obszarw. Nastpujca formua (w komrce F3) zwraca redni skuteczno rzutw za 3 punkty z kolumny B na podstawie wartoci z komrki o nazwie SzukanaWarto:
=WYSZUKAJ(SzukanaWarto;Gracze;rednie)

Aby funkcja WYSZUKAJ dziaaa prawidowo, trzeba wartoci w przeszukiwanym obszarze uporzdkowa rosnco. Jest jeszcze jeden problem zwizany z t formu jeeli zostanie wpisany
nieistniejcy gracz (inaczej mwic, w komrce SzukanaWarto bdzie warto, ktrej nie ma
w przeszukiwanym obszarze), formua zwrci bdny wynik.
Lepszym rozwizaniem jest uycie funkcji INDEKS i PODAJ.POZYCJ. Ponisza formua dziaa tak
samo jak poprzednia, z wyjtkiem tego, e zwraca bd #N/D!, jeeli gracz nie zostanie znaleziony.
Inn jej zalet jest to, e kolumna przeszukiwana nie musi by posortowana.
=INDEKS(rednie;PODAJ.POZYCJ(SzukanaWarto;Gracze;0))

Przeprowadzanie wyszukiwania
z uwzgldnieniem wielkoci liter
Funkcje wyszukiwania Excela (WYSZUKAJ.PIONOWO, WYSZUKAJ.POZIOMO, WYSZUKAJ) nie uwzgldniaj wielkoci liter. Jeeli na przykad wpisze si formu do wyszukiwania tekstu budet, za
dobre dopasowanie zostan uznane dowolne z acuchw: BUDET, Budet lub buDEt.

294

Cz II Formuy i funkcje

Prosty przykad wyszukiwania uwzgldniajcego wielko liter pokazano na rysunku 14.8.

Obszar D2:D7 nosi nazw Zakres1, a obszar E2:E7 nazw Zakres2. Sowo, ktre ma zosta wyszukane, znajduje si w komrce B1 (o nazwie Warto).
Rysunek 14.8.
Uycie formuy
tablicowej
do przeprowadzenia
wyszukiwania
z uwzgldnieniem
wielkoci liter

Poniej zaprezentowana zostaa formua z komrki B2. Ta formua przeszukuje obszar Zakres1,
uwzgldniajc wielko liter, i zwraca odpowiedni warto z obszaru Zakres2.
{=INDEKS(Zakres2;PODAJ.POZYCJ(PRAWDA;PORWNAJ(Warto;Zakres1);0))}

Ta formua wyszukuje sowo PIES (pisane duymi literami) i zwraca warto 300. Ponisza
zwyka formua WYSZUKAJ (ktra nie uwzgldnia wielkoci liter) zwraca warto 400:
=WYSZUKAJ(Warto;Zakres1;Zakres2)

Po wpisaniu formuy tablicowej trzeba pamita, aby nacisn klawisze Ctrl+Shift+Enter.

Wyszukiwanie wartoci
w wicej ni jednej tabeli wyszukiwania
W arkuszu moe by oczywicie wiele tabel wyszukiwania. W niektrych przypadkach to formua bdzie decydowaa, ktrej tabeli uywa. Rysunek 14.9 pokazuje taki przykad.
Rysunek 14.9.
Na tym arkuszu
zademonstrowane
zostao uycie wielu
tabel wyszukiwania

W tym arkuszu obliczane s prowizje za sprzeda. Znajduj si w nim dwie tabele G3:H9
(o nazwie Tabela1) oraz J3:K8 (o nazwie Tabela2). Stopa prowizji dla przedstawiciela handlowego zaley od dwch czynnikw od jego lat pracy (kolumna B) oraz od kwoty sprzeday
(kolumna C). Kolumna D zawiera formuy, ktre wyszukuj stopy prowizji z odpowiedniej tabeli.
Na przykad formua w komrce D2 jest nastpujca:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(C2;JEELI(B2<3;Tabela1;Tabela2);2)

Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci

295

Drugi argument funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO zawiera funkcj JEELI, ktry na podstawie wartoci
z kolumny B decyduje o wyborze odpowiedniej tabeli.
Formua w kolumnie E po prostu mnoy kwot sprzeday z kolumny C przez stop prowizji
z kolumny D. Na przykad formua w komrce E2 jest nastpujca:
=C2*D2

Ustalanie ocen na podstawie liczby punktw z testu

Tabele wyszukujce powszechnie uywane s do przypisywania ocen za liczb punktw z testu.
Na rysunku 14.10 widnieje arkusz z punktami studentw z testu. Obszar E2:F6 (o nazwie ListaOcen)
przedstawia tabel, suc do przypisywania ocen na podstawie liczby punktw z testu.
Rysunek 14.10.
Wyszukiwanie ocen
na podstawie
punktw z testu

Kolumna C zawiera formuy wykorzystujce funkcj WYSZUKAJ.PIONOWO oraz tabel wyszukiwania w celu przypisania oceny na podstawie liczby punktw z kolumny B. Na przykad formua
z komrki C2 ma nastpujc posta:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(B2;ListaOcen;2)

Jeeli tabela wyszukiwania jest maa (jak ta pokazana na rysunku 14.10) mona wpisa j bezporednio do formuy. Na przykad ponisza formua zwraca ocen bez uycia osobnej tabeli
wyszukiwania. Zamiast do tej tabeli jest ona wpisana do tablicy w formule.
=WYSZUKAJ.PIONOWO(B2;{0;"2"\40;"3"\70;"4"\80;"5"\90;"6"};2)

Wicej informacji na temat tablic znajduje si w rozdziale 17.

Inny sposb, bazujcy na nieco czytelniejszej formule, polega na zastosowaniu funkcji WYSZUKAJ
z dwiema tablicami argumentw:
=WYSZUKAJ(B2;{0;40;70;80;90};{2;3;4;5;6})

Obliczanie redniej oceny z punktw przyznawanych za kursy

Na Zachodzie za kursy ukoczone podczas studiw mona dosta okrelon liczb punktw
edukacyjnych. W Polsce te ju niekiedy mona spotka si z takim systemem oceniania.
Przyjmijmy, e rednia ocena punktowa z kursw (SOP) to rednia ocena z zaj, na ktre student
uczszcza. Zamy dodatkowo, e kadej ocenie sownej przypisana jest warto liczbowa w nastpujcy sposb: bardzo dobry 5, dobry 4, dostateczny 3, mierny 2, niedostateczny 1.
SOP oblicza si jako sum wartoci liczbowych ocen waonych liczb godzin kursu. Na przykad
kurs jednogodzinny ma mniejsz wag ni kurs trzygodzinny. SOP moe przyjmowa wartoci
z zakresu od 1 (wszystkie oceny to niedostateczny) do 5 (wszystkie oceny to bardzo dobry).

296

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 14.11 pokazuje arkusz z informacjami o studencie. Ten student uczszcza na pi kursw, za ktre w sumie uzyska 13 punktw. Obszar B2:B6 nosi nazw Godziny. Oceny za kady
kurs s wpisane w kolumnie C (obszar C2:C6 nosi nazw Oceny). W kolumnie D uywana jest
formua wyszukujca. Przy jej pomocy mona znale ocen wyraan liczbowo. Poniej przedstawiona zostaa formua z komrki D2, odwoujca si do tabeli wyszukiwania z obszaru G2:H6
(nosi ona nazw TabelaOcen).
=WYSZUKAJ.PIONOWO(C2;TabelaOcen;2;FASZ)

Rysunek 14.11.
Liczenie redniej
oceny punktowej
przy uyciu
kilku formu

W formule w kolumnie E liczone s wartoci waone. Formua w komrce E2 jest nastpujca:

=D2*B2

W komrce B8 liczona jest rednia ocena punktowa (SOP) przy uyciu nastpujcej formuy:
=SUMA(E2:E6)/SUMA(B2:B6)

Powysza formua dziaa prawidowo, ale SOP mona obliczy w prostszy sposb. Wystarcza
do tego jedna formua tablicowa, dziki czemu nie trzeba mie w arkuszu wpisanej tabeli wyszukiwania i formu z kolumn D i E. Taka formua wyglda nastpujco:
{=SUMA((PODAJ.POZYCJ(Oceny;{"Niedostateczny";"Mierny"; "Dostateczny";"Dobry";"Bardzo dobry"};
0))*Godziny)/SUMA(Godziny)}

Wyszukiwanie dwch wartoci

Rysunek 14.12 przedstawia arkusz z tabel zawierajc zestawienie sprzeday produktw w kolejnych miesicach. Aby wywietli warto sprzeday dla konkretnego produktu i miesica, naley
wprowadzi miesic do komrki B1, a nazw produktu do komrki B2.
Rysunek 14.12.
Ta tabela demonstruje
wyszukiwanie dwch
wartoci jednoczenie

Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci

297

Dla uproszczenia w arkuszu s uywane nastpujce nazwy obszarw:

Miesic: B1
Produkt: B2
Tabela: D1:H14
ListaMiesicy: D1:D14
ListaProduktw: D1:H1
W poniszej formule (komrka B4) do zwrcenia pozycji Miesic w obszarze ListaMiesicy
uyta zostaa funkcja PODAJ.POZYCJ. Jeeli na przykad miesic to Stycze, formua zwraca 2,
poniewa Stycze jest drugi w obszarze ListaMiesicy (pierwsza jest pusta komrka D1).
=PODAJ.POZYCJ(Miesic;ListaMiesicy;0)

Formua z komrki B5 dziaa podobnie, tylko uywa obszaru ListaProduktw.

=PODAJ.POZYCJ(Produkt;ListaProduktw;0)

Formua kocowa z komrki B6 zwraca waciw kwot sprzeday. Uyto w niej funkcji
INDEKS, ktrej argumentami s wyniki otrzymane w komrkach B4 i B5.
=INDEKS(Tabela;B4;B5)

Mona oczywicie poczy te formuy, aby otrzyma jedn formu, widoczn poniej:
=INDEKS(Tabela; PODAJ.POZYCJ(Miesic;ListaMiesicy;0);PODAJ.POZYCJ(Produkt;ListaProduktw;0))

Innym sposobem wyszukiwania dwuargumentowego jest nadanie nazwy kadej kolumnie

i kademu wierszowi w tabeli. Najszybciej mona to zrobi za pomoc polecenia Formuy/
Nazwy zdefiniowane/Utwrz z zaznaczenia. W oknie dialogowym Tworzenie nazw z zaznaczenia
naley zaznaczy opcje Grny wiersz i Lewa kolumna. Po utworzeniu nazw mona uywa prostej
formuy, takiej jak:
=Gadety Lipiec

Ta formua, w ktrej uyty zosta operator przecicia obszarw (spacja) zwraca sprzeda
gadetw w lipcu.
W rozdziale 10. znajduje si wicej informacji na temat operatora przecicia obszarw.

Wyszukiwanie wartoci w dwch kolumnach

Niektre sytuacje mog wymaga uycia wyszukiwania na podstawie wartoci z dwch kolumn.
Na rysunku 14.13 pokazano przykad takiej sytuacji.
Rysunek 14.13.
W tym arkuszu
wyszukiwanie
przeprowadzane jest
na podstawie wartoci
z dwch kolumn (D i E)

298

Cz II Formuy i funkcje

Tabela wyszukiwania zawiera marki samochodw, ich modele oraz odpowiednie kody dla kadego z nich. W arkuszu s uyte nastpujce nazwy:
Kod: F2:F12
Marka: B1
Model: B2
Marki: D2:D12
Modele: E2:E12
W poniszej formule tablicowej wywietlane s odpowiednie kody dla samochodw o okrelonej
marce i modelu:
{=INDEKS(Kod;PODAJ.POZYCJ(Marka&Model;Marki&Modele;0))}

Ta formua dziaa przez poczenie w jeden tekst zawartoci komrek Marka i Model, a nastpnie szukanie tego tekstu w tablicy skadajcej si z poczonych tekstw z obszarw Marki
i Modele.

Ustalanie adresu komrki w obszarze

na podstawie jej wartoci
W wikszoci przypadkw formua wyszukujca powinna zwraca warto. Jednak czasami moe
by potrzebne znalezienie adresu komrki w obszarze na podstawie jej wartoci. Na przykad na
rysunku 14.14 pokazany jest arkusz, w ktrym zakres wartoci zajmuje ca kolumn (o nazwie
Dane). Komrka B1, ktra zawiera warto do wyszukania, nosi nazw Szukane.
Rysunek 14.14.
Formua w komrce B2
zwraca adres
z obszaru Dane
dla wartoci
z komrki B1

Nastpujca formua w komrce B2 zwraca adres tej komrki z obszaru Dane, ktra ma warto
rwn wartoci Szukane:
=ADRES(WIERSZ(Dane)+PODAJ.POZYCJ(Szukane;Dane;0)1;NR.KOLUMNY(Dane))

Jeeli dane znajduj si w pojedynczym wierszu, trzeba uy poniszej formuy, aby ustali, jaki
ma adres komrka, zawierajca warto rwn Szukane:
=ADRES(WIERSZ(Dane);NR.KOLUMNY(Dane)+PODAJ.POZYCJ(Szukane;Dane;0)1)

Jeeli obszar Dane zawiera wicej ni jedno odwoanie do wartoci Szukane, zwracany jest adres
do pierwszego wystpienia tej wartoci. Jeeli warto Szukane nie zostanie znaleziona w obszarze
Dane, zwracany jest bd #N/D!.

Rozdzia 14. Tworzenie formu, ktre wyszukuj wartoci

299

Wyszukiwanie wartoci najbliszej wartoci szukanej

Funkcje WYSZUKAJ.PIONOWO i WYSZUKAJ.POZIOMO s uyteczne w nastpujcych sytuacjach:
Potrzebne jest znalezienie dokadnego dopasowania do wartoci szukanej. Naley uy
wartoci FASZ jako czwartego argumentu funkcji.
Potrzebne jest znalezienie najlepszego dopasowania. Jeeli czwarty argument funkcji
zosta pominity lub jest rwny PRAWDA, a nie zostanie znalezione dokadne dopasowanie,
zwracana jest warto z wiersza (lub kolumny) wczeniejszego (wczeniejszej) ni pierwsza
warto wiksza od szukanej wartoci.
Ale jak wyszuka warto najblisz wartoci szukanej? Nie jest to moliwe przy uyciu funkcji
WYSZUKAJ.PIONOWO i WYSZUKAJ.POZIOMO.

Rysunek 14.15 przedstawia arkusz z imionami studentw w kolumnie A i wartociami w kolumnie B. Obszar B2:B20 nosi nazw Dane. Komrka E2 o nazwie Szukane zawiera warto,
ktr naley wyszuka w obszarze Dane. Komrka E3 nosi nazw KomPrzes i zawiera warto,
ktra okrela, o ile ma zosta przesunita kolumna z obszaru Dane.
Rysunek 14.15.
Tutaj pokazano,
jak mona wyszuka
warto najblisz
szukanej

Ponisza formua tablicowa znajduje najblisze dopasowanie do wartoci Szukane w obszarze

Dane i zwraca imi odpowiedniego studenta (tego o najbliszym dopasowaniu) z kolumny A
(czyli kolumny przesunitej o 1). Ta formua zwraca imi Lidia (imi studentki, dla ktrej
warto jest rwna 8 000 i jest najblisza wartoci 8 025):
{=ADR.POR(ADRES(WIERSZ(Dane)+PODAJ.POZYCJ(MIN(MODU.LICZBY(SzukaneDane));
MODU.LICZBY(SzukaneDane);0)1;NR.KOLUMNY(Dane)+KomPrzes))}

Jeeli dwie najblisze wartoci z obszaru Dane s tak samo odlege od wartoci Szukane, formua zwraca pierwsz warto z listy.
Warto w polu KolPrzes moe by ujemna (dla kolumn znajdujcych si na lewo od kolumny
Dane), dodatnia (dla kolumn znajdujcych si na prawo od kolumny Dane) lub rwna 0 (aby
znale najblisze dopasowanie w obszarze Dane).
Aby zrozumie, w jaki sposb dziaa ta formua, naley rozumie dziaanie funkcji ADR.POR.
Pierwszym argumentem tej funkcji jest cig znakw w formie odwoania do komrki (lub odwoania do komrki, w ktrej jest cig znakw). W tym przykadzie cig znakw jest tworzony
za pomoc funkcji ADRES, ktrej argumentami s odwoania do wiersza i kolumny, a zwracan
wartoci jest adres komrki.

300

Cz II Formuy i funkcje

Rozdzia 15.

Tworzenie formu do
zastosowa finansowych
W tym rozdziale:
Krtki przegld funkcji Excela uwzgldniajcych warto pienidza w czasie
Formuy wykorzystywane do przeprowadzania oblicze kredytowych
Formuy wykorzystywane do przeprowadzania rnych oblicze dla inwestycji
Przegld funkcji Excela przeznaczonych do obliczania amortyzacji
Mona by si zaoy (i prawie na pewno nie przegra si takiego zakadu), e najpopularniejszym uyciem Excela jest przeprowadzanie oblicze zwizanych z pienidzmi. Kadego dnia
ludzie podejmuj setki tysicy decyzji finansowych na podstawie liczb, ktre s wyliczane w arkuszach kalkulacyjnych. Te decyzje zaczynaj si od prostych (czy sta mnie na kupno nowego
samochodu?), a kocz na bardzo skomplikowanych (czy zakup korporacji XYZ przyczyni si
do dodatniego przepywu rodkw pieninych w cigu nastpnych 18 miesicy?). W tym rozdziale omwione zostay podstawowe obliczenia finansowe, ktre mona przeprowadzi z pomoc Excela.

Warto pienidza w czasie

Warto pienidza ulega cigym zmianom. Fakt ten jest podstaw koncepcji wartoci pienidza
w czasie. Liczy si wwczas warto pienidza w przeszoci, w przyszoci i w czasie teraniejszym.
Te obliczenia s oparte na zasadzie, wedug ktrej warto pienidza zwiksza si z czasem
z powodu narastania odsetek od kapitau. Inaczej mwic, zotwka zainwestowana dzisiaj bdzie jutro warta wicej.
Przypumy, e bogaty czowiek zdecydowa si da komu pewn sum pienidzy i poprosi go
o wybranie jednej z opcji:
Otrzymanie 8000 z dzisiaj.
Otrzymanie 9500 z za rok.
Otrzymanie 12 000 z za 5 lat.
Otrzymywanie 150 z miesicznie przez 5 lat.
Jeeli celem obdarowanego jest uzyskanie jak najwikszej kwoty pienidzy, powinien on wzi
pod uwag nie tylko ich nominaln warto, ale rwnie warto pienidza w czasie, gdy dostanie gotwk do rki.

302

Cz II Formuy i funkcje

Warto pienidza w czasie zaley od punktu widzenia. Inaczej mwic, albo jest si poyczkodawc, albo poyczkobiorc. Gdy zaciga si kredyt na zakup samochodu, jest si poyczkobiorc, a instytucja, ktra poycza pienidze, jest poyczkodawc. Gdy inwestuje si pienidze,
wkadajc je na lokat bankow, jest si poyczkodawc daje si pienidze do dyspozycji
banku, a bank poycza je.
Istnieje kilka poj zwizanych z wartoci pienidza w czasie:
Warto obecna (PV Present Value) to kapita, kwota bez naliczonych procentw.
Jeeli wkada si do banku na lokat 5000 z, ta kwota oznacza kapita, warto obecn,
czyli po prostu pienidze, ktre zainwestowano. Jeeli poycza si 15 000, aby kupi
samochd, jest to kwota, ktr ma si obecnie do dyspozycji, czyli jest to warto obecna
kredytu.
Warto przysza (FV Future Value) to kapita plus naliczone odsetki. Jeeli
inwestuje si 5000 z na pi lat i uzyskuje si rocznie 3 procent odsetek, otrzyma si
po tych piciu latach 5796,37 z. Ta kwota jest wartoci przysz zainwestowanej kwoty
5000 z. Jeeli bierze si kredyt trzyletni na zakup samochodu za 15 000 z i paci si
odsetki w wysokoci 5,25 procent rocznie, zapaci si w sumie 16 244,97 z. Ta kwota
oznacza kapita plus zapacone odsetki. Warto przysza moe by dodatnia lub ujemna,
w zalenoci od perspektywy czy jest si poyczkobiorc, czy poyczkodawc.
Rata (PMT Payment) moe to by zarwno kwota z odsetkami, jak i bez nich.
Jeeli wpaca si co miesic 100 z na konto oszczdnociowe, to jest to kwota bazowa
raty, bez odsetek. Jeeli paci si co miesic rat kredytu mieszkaniowego rwn 1025 z,
w skad tej kwoty wchodz te naliczone odsetki.
Stopa procentowa to stopa, wedug ktrej s naliczane odsetki od kapitau. Na og
podawana jest stopa o podstawie jednego roku. Na przykad mona zyskiwa 2,5%
rocznie na lokacie w banku, natomiast cakowite oprocentowanie kredytu hipotecznego
moe wynosi na przykad 6,75%.
Okres ta warto oznacza punkt w czasie, w ktrym odsetki s naliczane lub pacone
(na przykad lokata bankowa, w ktrej odsetki s naliczane co kwarta, lub poyczka
na samochd, ktr naley spaca co miesic).
Termin to czas, w jakim obowizuje pacenie lub naliczanie odsetek.
Dwunastomiesiczna lokata bankowa ma termin jednego roku. 30-letni kredyt
mieszkaniowy ma termin 360 miesicy.

Obliczenia dla poyczek

Pora przyjrze si teraz sposobowi liczenia rnych skadnikw poyczki. Mona przyj, e
w skad poyczki wchodz nastpujce elementy:
kwota poyczki,
stopa procentowa,
liczba okresw patnoci,
rata pacona w kadym okresie.
Jeeli znane s trzy z tych czterech skadnikw, mona utworzy formu do policzenia nieznanego skadnika.
We wszystkich obliczeniach w tej czci rozdziau przyjto sta stop procentow
dla poyczek.

Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych

303

Funkcje Excela do wyliczania informacji o poyczce

W tym punkcie opisanych zostao pi funkcji PMT, PPMT, IPMT, RATE, NPER oraz PV. Informacje
o argumentach uywanych przez te funkcje znajduj si w tabeli 15.1.
Tabela 15.1. Argumenty funkcji finansowych
Argument

Opis

Stopa

Stopa procentowa dla okresu. Jeeli stopa procentowa podana jest w ujciu rocznym, naley j
podzieli przez liczb okresw.

Liczba_rat

Liczba wszystkich okresw patnoci.

Okres

Pewien okres. Musi on by mniejszy lub rwny argumentowi Liczba_rat.

Rata

Rata pacona w kadym okresie (staa warto, ktra si nie zmienia).

Wp

Warto przysza (FV) po ostatniej patnoci. Jeeli zostanie ona ominita, zakada si, e jest
rwna 0 (na przykad warto przysza kredytu jest rwna 0).

Wa

Warto obecna lub inaczej warto bieca (PV) poyczki.

Typ

Okrela, kiedy raty s pacone 0 dla rat paconych na kocu okresu, a 1 dla rat na pocztku
okresu. Jeeli pominie si Typ, przyjmuje si, e jest rwny 0.

Wynik

Jeden z argumentw funkcji RATE. Szacunkowe wyliczenie wartoci oprocentowania. Warto

funkcji RATE jest obliczana przez iteracj. Jeli funkcja nie jest zbiena, to moe pomc zmiana
1
wartoci tego argumentu .

Funkcja PMT
Funkcja PMT wylicza rat do spacenia (kapita plus odsetki) przypadajc na dany okres, przy
zaoeniu staych rat i staej stopy procentowej. Skadnia funkcji PMT jest nastpujca:
PMT(Stopa;Liczba_rat;Wa;Wp;Typ)

Ponisza formua oblicza miesiczn rat poyczki zacignitej na kwot 5000 z, dla ktrej
roczna stopa procentowa jest rwna 6 procent. Termin spaty kredytu to 4 lata (48 miesicy).
=PMT(6%/12;48;5000)

Formua zwraca miesiczn rat spaty warto 117,43 z. Pierwszy argument, Stopa, to roczna
stopa procentowa podzielona przez liczb miesicy w roku. Warto rwnie zauway, e trzeci argument, Wa (warto aktualna), jest ujemny i oznacza kwot pienidzy, ktr jest si winnym.

Funkcja PPMT
Funkcja PPMT zwraca cz kapitaow raty poyczki dla okrelonego okresu, przy zaoeniu
staych rat spaty i staej stopy procentowej. Skadnia funkcji PPMT jest nastpujca:
PPMT(Stopa;Okres;Liczba_rat;Wa;Wp;Typ)

Ponisza formua oblicza, jaka ilo kapitau (jaka cz raty) jest spacana w pierwszej racie
poyczki zacignitej na kwot 5000 z, dla ktrej roczna stopa procentowa jest rwna 6 procent.
Termin spaty kredytu to 4 lata (48 miesicy).
=PPMT(6%/12;1;48;5000)
1

Uwaga. Polskie nazwy argumentw niektrych funkcji opisanych w tym rozdziale zostay rnie przetumaczone
w Excelu i w systemie pomocy do Excela (np. ostatni argument funkcji RATE w programie nosi nazw Wynik, natomiast w systemie pomocy bardziej trafn nazw Przypuszczenie, od ang. Guess). W podanych przykadach uyte
zostay nazwy wystpujce w programie przyp. tum.

304

Cz II Formuy i funkcje

Ta formua zwraca kwot 92,43 z spaty kapitau, co stanowi okoo 78,7% caej raty. Jeeli
zmieni si drugi argument na 48 (aby obliczy cz kapitaow raty dla ostatniej patnoci),
formua zwrci 116,84 z, co stanowi okoo 99,5% caej raty poyczki.
Aby obliczy skumulowany kapita, spacony midzy dwoma okresami patnoci, mona uy
funkcji CUMPRINC. Funkcja ta przyjmuje dwa dodatkowe argumenty Okres_pocz, Okres_koc.
W przypadku wersji Excela starszych ni 2007 funkcja CUMPRINC jest dostpna tylko
po zainstalowaniu dodatku Analysis ToolPak.

Funkcja IPMT
Funkcja IPMT zwraca cz odsetkow raty poyczki dla okrelonego okresu, przy zaoeniu
staych rat spaty i staej stopy procentowej. Skadnia funkcji IPMT jest nastpujca:
PPMT(Stopa;Okres;Liczba_rat;Wa;Wp;Typ)

Ponisza formua oblicza kwot odsetek zapaconych w pierwszej racie poyczki zacignitej na
kwot 5000 z, dla ktrej roczna stopa procentowa jest rwna 6 procent. Termin spaty kredytu
to 4 lata (48 miesicy).
=IPMT(6%/12;1;48;5000)

Formua zwraca kwot 25 z. W ostatnim okresie spaty odsetki wynosz tylko 0,58 z.
Aby obliczy skumulowane odsetki, zapacone midzy dwoma okresami patnoci, mona uy
funkcji CUMIPMT. Funkcja uywa dwch dodatkowych argumentw Okres_pocz, Okres_koc.
W przypadku wersji Excela starszych ni 2007 funkcja CUMIPMT jest dostpna tylko
po zainstalowaniu dodatku Analysis ToolPak.

Funkcja RATE
Funkcja RATE zwraca stop procentow poyczki dla pojedynczego okresu jej spaty, przy danej
liczbie okresw, kwocie raty okresowej i kwocie poyczki. Skadnia funkcji jest nastpujca:
RATE(Liczba_rat;Rata;Wa;Wp;Typ;Wynik)

Ponisza formua wylicza stop procentow 48-miesicznej poyczki na kwot 5000 z, w ktrej
miesiczna rata spaty wynosi 117,43 z.
=RATE(48;117,43;5000)*12

Wynikiem tej formuy jest 6%. Warto zauway, e wynik funkcji zosta pomnoony przez 12,
aby uzyska roczn stop procentow.

Funkcja NPER
Funkcja NPER zwraca liczb okresw poyczki, przy danej jej kwocie, stopie procentowej i kwocie
raty okresowej. Skadnia funkcji jest nastpujca:
NPER(Stopa;Rata;Wa;Wp;Typ)

Ponisza formua wylicza liczb okresw spaty poyczki na kwot 5000 z, w ktrej miesiczna
rata wynosi 117,43 z. Oprocentowanie tej poyczki to 6 procent rocznie.
=NPER(6%/12;117,43;5000)

Ta formua zwraca 47,997 (czyli 48 miesicy). Kwota miesicznej raty zostaa zaokrglona do
najbliszego grosza, przez co wynik rni si minimalnie od prawidowego.

Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych

305

Funkcja PV
Funkcja PV zwraca warto obecn (czyli pocztkow kwot) poyczki, przy danej stopie
procentowej, liczbie okresw i kwocie raty przy spacaniu poyczki. Skadnia funkcji PV jest
nastpujca:
PV(Stopa;Liczba_rat;Rata;Wp;Typ)

Ponisza formua wylicza pocztkow kwot 48-miesicznej poyczki, w ktrej rata spaty wynosi 117,43 z, a stopa procentowa jest rwna 6 procent.
=PV(6%/12;48;117,43)

Ta formua zwraca 5 000,21 z. Kwota miesicznej raty zostaa zaokrglona do najbliszego

grosza, przez co wynik rni si 0,21 z.

Przykad oblicze dla kredytu

Rysunek 15.1 przedstawia arkusz sucy do obliczania wysokoci raty przy spacaniu poyczki.
Rysunek 15.1.
Uycie funkcji PMT
do obliczenia raty
przy spacaniu poyczki

Skoroszyt z przykadami opisanymi w tej czci rozdziau mona pobra z serwera FTP pod
adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw splata pozyczki.xlsx.

Kwota poyczki figuruje w komrce B1, roczna stopa procentowa w komrce B2, a w komrce
B3 wpisano dugo okresu spaty, wyraon w miesicach. Jeeli na przykad w komrce B3
wpisano 1, oznacza to, e rat trzeba paci co miesic, a jeeli widnieje w niej warto 3, rata
ma by uiszczana co 3 miesice (czyli kwartalnie). W komrce B4 widzimy liczb okrelajc,
na ile okresw poyczka zostaa zacignita. W przykadzie pokazanym na rysunku obliczana
jest rata spaty dla poyczki na 25 000 z, przy oprocentowaniu 6,25% rocznie, z 36 miesicznymi okresami spaty. Formua w komrce B6 jest nastpujca:
=PMT(B2*(B3/12);B4;B1)

Naley zauway, e pierwszy argument jest wyraeniem, ktre oblicza stop procentow dla
danego okresu na podstawie rocznej stopy procentowej i okresu spaty. Innymi sowy, jeeli raty
s pacone kwartalnie przez trzy lata, okres spaty jest rwny 3, liczba okresw 12, a stopa procentowa dla okresu bdzie wyliczana przez pomnoenie rocznej stopy procentowej przez 3/12.
W arkuszu z rysunku 15.1 obszar A9:B11 jest przeznaczony do obliczania czci raty przy spacaniu poyczki czci kapitaowej i odsetkowej dla wybranego okresu. W komrce B9 wpisywany jest okres uywany w formuach w komrkach B10 i B11 (okres musi by mniejszy lub
rwny wartoci z komrki B4).

306

Cz II Formuy i funkcje

Formua w komrce B10, pokazana poniej, oblicza cz raty poyczki, ktra jest przeznaczona
na spat kapitau w okresie podanym w komrce B9:
=PPMT(B2*(B3/12);B9;B4;B1)

Ponisza formua (w komrce B11) oblicza cz raty poyczki, ktra idzie na zapacenie odsetek w okresie z komrki B9:
=IPMT(B2*(B3/12);B9;B4;B1)

Warto zauway, e suma kwot z komrek B10 i B11 zawsze pozostaje rwna racie poyczki,
obliczonej w komrce B6. Jednak wzgldne udziay kwot spaty kapitau i odsetek zmieniaj si
w zalenoci od okresu (wraz z kolejnymi okresami wzrasta udzia kwoty spaty kapitau w racie).
Na rysunku 15.2 przedstawione zostao to w sposb graficzny.
Rysunek 15.2.
Wykres przedstawia
czci spaty odsetek
i kapitau w kolejnych
okresach poyczki i ich
wzajemn zaleno

Spata zaduenia z karty kredytowej

Czy Czytelnik zastanawia si kiedy, jak duo czasu zajoby spacanie salda debetowego karty
kredytowej, jeeli spacaby co miesic minimaln kwot tego salda? Rysunek 15.3 pokazuje arkusz przeznaczony do takich oblicze.
Rysunek 15.3.
W tym arkuszu
obliczona jest liczba rat,
potrzebna do spacenia
salda debetowego
karty kredytowej przy
paceniu minimalnych
kwot w kadym miesicu

Skoroszyt pokazany na rysunku 15.3 mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw splata salda karty kredytowej.xlsx.

Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych

307

W obszarze B1:B5 s przechowywane wartoci wejciowe. W tym przykadzie saldo karty kredytowej wynosi 1000 z, a roczna stopa procentowa poyczki wynosi 21,25%. Minimalna spata
wynosi 2% (jest to typowa warto dla wielu kart kredytowych). Dlatego minimalna miesiczna
kwota spaty w tym przykadzie jest rwna 20 z. Mona wpisa inn warto w komrce B5,
lecz musi by ona co najmniej rwna minimalnej kwocie spaty raty. Na przykad spacanie miesicznie kwoty 10 z bdzie niewystarczajce i formua zwrci bd.
W obszarze B7:B9 wpisane zostay formuy suce do przeprowadzania rnych oblicze. Ponisza
formua z komrki B9 wylicza, ile miesicy jest potrzebnych, aby spaci saldo debetowe:
=NPER(B2/12;B5;B1;0)

Formua z komrki B8 wylicza cakowit kwot wszystkich rat zapaconych przez cay okres
spacania salda.
=B7*B5

Formua z komrki B9 wylicza cakowit kwot zapaconych odsetek. Ta formua to:

=B8B1

W tym przykadzie spacanie salda zajoby okoo 123 miesice (wicej ni dziesi lat), gdyby
spacano saldo jedynie najniszymi moliwymi kwotami. Cakowita kwota zapaconych odsetek
od wartoci 1000 z wyniosaby 1468,42 z. To obliczenie zakada, e adne dodatkowe opaty
nie byyby pobierane w trakcie spacania salda debetowego. Ten przykad pomaga wyjani,
dlaczego jest coraz wicej dostpnych i promowanych ofert kredytowych.
Na rysunku 15.4 przedstawiono kilka dodatkowych oblicze do przykadu karty kredytowej.
Gdybymy chcieli na przykad spaci saldo w cigu 12 miesicy, trzeba by byo paci 93,23 z
miesicznie (w ten sposb w sumie paci si 1118,81 z, a samych odsetek 118,81 z). Formua
w komrce B13 jest nastpujca:
=PMT($B$2/12;A13;$B$1)

Rysunek 15.4.
W kolumnie B
pokazano kwoty (raty),
jakie trzeba paci
miesicznie, aby
spaci saldo debetowe
karty kredytowej
w rnych okresach

Tworzenie harmonogramu spaty poyczki

Harmonogram spaty poyczki to tabela, w ktrej s przedstawione rne informacje na temat
spaty poyczki w poszczeglnych okresach. Na rysunku 15.5 widnieje arkusz, w ktrym zostay
uyte formuy do sporzdzenia harmonogramu spaty poyczki.
Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw harmonogram splaty pozyczki.xlsx.

308

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 15.5.
Harmonogram
spaty poyczki

Parametry poyczki zostay wpisane w obszarze C1:C4, a formuy zaczynajce si w wierszu 9.

wykorzystuj te wartoci do oblicze. W tabeli 15.2 pokazano formuy z wiersza 9. harmonogramu spaty. Formuy te zostay skopiowane do komrek poniej a do wiersza 488. Dziki
temu arkusz moe wywietli harmonogram spaty poyczki maksymalnie do 480 okresw spat
(czyli dla czterdziestoletniego okresu kredytowania).
Formuy w wierszach, w ktrych przekroczona zostaa liczba spat, zwrc warto bdu.
W celu ukrycia danych w tych wierszach arkusz korzysta z formatowania warunkowego.
Wicej o formatowaniu warunkowym mona przeczyta w rozdziale 21.

Tabela 15.2. Formuy uyte do wyliczenia harmonogramu spaty poyczki

Komrka

Formua

Opis

A9

=A8+1

Wylicza okres poyczki.

B9

=PMT($B$2*($B$3/12);$B$4;$B$1)

Wylicza sta rat spaty.

C9

=C8+B9

Wylicza skumulowane raty.

D9

=IPMT($B$2*($B$3/12);A9;$B$4;$B$1)

Wylicza cz odsetkow raty poyczki.

E9

=E8+D9

Wylicza zapacone odsetki skumulowane.

F9

=PPMT($B$2*($B$3/12);A9;$B$4;$B$1)

Wylicza cz kapitaow raty poyczki.

G9

=G8+F9

Wylicza sum kapitau, ktry zosta spacony.

H9

=H8F9

Zwraca saldo poyczki na koniec okresu kapita,

ktry pozosta do spacenia.

Podsumowywanie rnych opcji poyczek

za pomoc tabel danych
Polecenie Tabela danych jest prawdopodobnie jednym z najbardziej niedocenianych narzdzi
Excela. Naley pamita, e tabela danych nie jest tym samym co zwyka tabela (tworzona
poleceniem Wstawianie/Tabele/Tabela). Tabela danych to wygodny sposb podsumowywania

Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych

309

oblicze, ktre zale od jednej lub dwch zmieniajcych si komrek. W tym przypadku
uywam tabel danych do przedstawienia rnych opcji kredytowych. W tym punkcie omawiam
tworzenie tabel danych z jedn i dwiema zmiennymi.
Wicej informacji o tworzeniu tabel danych znajduje si w rozdziale 35.
Skoroszyt demonstrujcy uycie tabel danych z jedn i dwiema zmiennymi mona pobra
z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw tabele
danych dla pozyczek.xlsx.

Tabela danych z jedn zmienn

Tabela danych z jedn zmienn pokazuje wyniki dowolnej iloci oblicze dla rnych wartoci
jednej zmiennej wejciowej.
Na rysunku 15.6 pokazana zostaa tabela danych (B10:I13) z jedn zmienn. W tabeli tej wywietlone s trzy obliczenia (rata spaty, suma wszystkich rat i suma zapaconych odsetek) dla
poyczki. Uytych zostao siedem stp procentowych od 7,00% do 8,50%. W tym przykadzie
komrk wejciow jest komrka B2.

Rysunek 15.6. Uycie tabeli danych z jedn zmienn do wywietlenia trzech wynikw oblicze dla rnych
wartoci stopy procentowej

W celu utworzenia tabeli danych z jedn zmienn naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Wprowadzi formuy, w ktrych bd obliczane wyniki na podstawie tabeli danych.
W tym przykadzie formuy znajduj si w komrkach B6:B8.
2. Wpisa wartoci dla pojedynczej komrki wejciowej w kolejnych kolumnach.
W tym przykadzie wartoci wejciow jest stopa procentowa, a wartoci pojawiaj si
w komrkach C10:I10.
3. Utworzy odwoanie do komrek z formuami na lewo od wartoci komrki
wejciowej. Tutaj obszar B11:B13 zawiera proste formuy z odwoaniami do innych
komrek. Na przykad w komrce B11 jest nastpujca formua:
=B6

4. Zaznaczy prostoktny obszar, ktry zawiera wpisy z poprzednich krokw.

W tym przykadzie naley zaznaczy obszar B10:I13.

5. Wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Analiza symulacji/Tabela danych.

Excel wywietli okno dialogowe Tabela danych, pokazane na rysunku 15.7.

310

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 15.7.
Okno dialogowe Tabela
danych

6. Do pola Wierszowa komrka wejciowa wprowadzi adres komrki, ktra odpowiada

zmiennej z nagwkw kolumn tabeli danych. W tym wypadku jest to komrka B2.
7. Zostawi puste pole Kolumnowa komrka wejciowa. Pole Kolumnowa komrka
wejciowa jest wykorzystywane w przypadku tabeli z dwiema zmiennymi, omwionej
w poniszym podpunkcie.
8. Klikn przycisk OK. Excel utworzy formu tablicow, w ktrej zostanie uyta funkcja
TABELA z jednym argumentem.
9. W razie potrzeby mona sformatowa tabel danych (opcjonalnie). Na przykad
mona doda to do wierszy i kolumn nagwkw.
Warto zauway, e formua tablicowa nie zostaa wpisana w cay obszar, ktry zaznaczono
w kroku 4. ani pierwszy wiersz, ani pierwsza komrka tego obszaru nie ulegy zmianie.
Gdy tworzy si tabel danych, jej pooona najdalej po lewej stronie kolumna (zawierajca
odwoania do komrek, wpisane w kroku 3.) zawiera wartoci policzone dla komrki wejciowej.
Tutaj te wartoci s powtrzone w kolumnie D tabeli danych. W razie potrzeby mona ukry
wartoci z kolumny B (B11:B13), ustawiajc dla nich ten sam kolor czcionki, ktry ma to.

Tabela danych z dwiema zmiennymi

Tabela danych z dwiema zmiennymi pokazuje wyniki pojedynczego obliczenia dla rnych wartoci dwch zmiennych wejciowych. Na rysunku 15.8 jest pokazana tabela z dwiema zmiennymi
(w obszarze B10:I16), ktra wywietla obliczenie (kwot raty) dla rnych opcji poyczki
dla siedmiu wartoci stopy procentowej i dla szeciu rnych kwot poyczki.
Rysunek 15.8.
Uycie tabeli
z dwiema zmiennymi
do wywietlenia
rat spaty dla rnych
kwot poyczki i stp
procentowych

W celu utworzenia tabeli danych z dwiema zmiennymi naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Wprowadzi formu zwracajc wynik, ktry zostanie uyty w tabeli danych. W tym
przykadzie jest to formua z komrki B6. Formuy z komrek B7:B8 nie s uywane.
2. Wpisa rne wartoci dla pierwszej danej wejciowej w kolejnych kolumnach.
W tym przypadku pierwsz dan wejciow jest stopa procentowa, a rne wartoci
stopy procentowej pojawiaj si w komrkach C10:I10.

Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych

311

3. Wpisa rne wartoci dla drugiej danej wejciowej w kolejnych wierszach na lewo

i poniej wartoci pierwszej danej wejciowej. W tym przypadku drug wartoci

wejciow jest kwota poyczki, a jej rne wartoci s wpisane w komrki B11:B16.
4. Utworzy odwoanie do formuy, ktra bdzie liczona w tabeli. To odwoanie powinno
by wpisane w lewej grnej komrce tabeli danych. W tym przypadku komrka B10
zawiera nastpujc formu:
=B6

5. Zaznaczy prostoktny obszar, ktry zawiera wpisy z poprzednich krokw.

W tym przypadku jest to obszar B10:I16.

6. Wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Analiza symulacji/Tabela danych.

Excel wywietli okno dialogowe Tabela danych (pokazane wczeniej na rysunku 15.7).
7. W polu Wierszowa komrka wejciowa wprowadzi odwoanie do pierwszej danej

wejciowej. W tym przypadku Wierszowa komrka wejciowa to B2.

8. W polu Kolumnowa komrka wejciowa wprowadzi odwoanie do drugiej komrki
wejciowej. W tym przykadzie jest to komrka B1.
9. Klikn przycisk OK. Excel wstawi formu tablicow, w ktrej zostanie uyta funkcja
TABELA z dwoma argumentami.
Po utworzeniu tabeli danych z dwiema zmiennymi mona zmieni obliczan komrk przez
zmian odwoania w komrce z lewego grnego rogu tabeli. W tym przykadzie mona zmieni
formu w komrce B10 na formu =B8 (aby wywietli sum zapaconych odsetek) lub na =B7
(aby wywietli cakowit sum wpat).
Bardzo due tabele danych mog spowolni przetwarzanie skoroszytu. Excel posiada specjalny
tryb obliczania przeznaczony dla skomplikowanych tabel. W celu uaktywnienia tego trybu naley
wybra opcj Formuy/Obliczanie/Opcje obliczania/Automatyczne z wyjtkiem tabel danych.

Obliczenia dla poyczki z nieregularnymi spatami

Jak dotd przykady poyczek w tym rozdziale byy liczone dla poyczek z regularnymi okresami spat. Jednak w niektrych przypadkach spaty nie s regularne. Na przykad mona poyczy
pewn kwot pienidzy przyjacioom lub czonkom rodziny bez precyzyjnego ustalania, w jaki
sposb poyczka ma zosta zwrcona. Poniewa w dalszym cigu uzyskuje si odsetki od poyczki, trzeba znale metod przeprowadzania oblicze na podstawie rzeczywistych dat spat.
Na rysunku 15.9 przedstawiono arkusz przeznaczony do ledzenia przebiegu takiej poyczki.
Roczna stopa procentowa poyczki znajduje si w komrce B1 (o nazwie Stopa). Kwota pocztkowa poyczki i data jej udzielenia znajduj si w wierszu 5. W formuach rozpoczynajcych si
w wierszu 6. ledzone s spaty poyczki i wykonywane s obliczenia.
W kolumnie B przechowywane s kwoty spat dokonanych w dniu okrelonym w kolumnie C.
Warto zauway, e spaty dokonywano nieregularnie. W dwch przypadkach (wiersz 11. i 24.)
kwoty spat byy nawet ujemne. Oznacza to, e zostay poyczone dodatkowe pienidze, zwikszajce saldo poyczki. Formuy w kolumnach D i E wyliczaj, jakie czci spat szy na zapacenie odsetek, a jakie na spat poyczki. W kolumnach F i G wyliczane s skumulowane kwoty
spat i zapaconych odsetek. W formuach z kolumny H wylicza si z kolei salda poyczki po
kadej spacie.
W tabeli 15.3 zgromadzono i omwiono formuy z wiersza 6. Warto zauway, e kada formua
uywa funkcji JEELI, aby stwierdzi, czy w kolumnie C brakuje daty spaty. Jeli tak, formua
zwrci pusty acuch. W zwizku z tym w komrce nie pojawi si adne dane.

312

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 15.9.
W tym arkuszu
s notowane
nieregularne
spaty poyczki

Tabela 15.3. Formuy do wyliczania poyczki o nieregularnych spatach

Komrka

Formua

Opis

D6

=JEELI(C6<>"";(C6C5)/365*H5*Stopa;"")

Formua wylicza odsetki na podstawie daty spaty.

E6

=JEELI(C6<>"";B6-D6;"")

Formua odejmuje odsetki od spaty, aby wyliczy,

ile kapitau spacono.

F6

=JEELI(C6<>"";F5+B6;"")

Formua dodaje kwot spaty do skumulowanej spaty.

G6

=JEELI(C6<>"";G5+D6;"")

Formua dodaje odsetki do skumulowanej spaty.

H6

=JEELI(C6<>"";H5-E6;"")

W formule jest wyliczane nowe saldo poyczki przez

odjcie kwoty kapitau od poprzedniego salda poyczki.

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/

przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw nieregularne splaty.xlsx.

Obliczenia dla inwestycji

Obliczenia w tym podrozdziale obejmuj naliczenie odsetek dla inwestycji o staej stopie procentowej, takich jak lokaty bankowe, certyfikaty depozytowe czy renty. Mona przeprowadza
te obliczenia dla inwestycji, w skad ktrych wchodzi co najmniej jeden depozyt.
Skoroszyt z przykadami oblicze inwestycyjnych mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw obliczenia dla inwestycji.xlsx.

Warto przysza pojedynczego depozytu

Wiele inwestycji to pojedyncze depozyty, od ktrych s naliczane odsetki co pewien okres.
W tym punkcie przedstawiono obliczenia dla oprocentowania prostego oraz oprocentowania
z kapitalizacj odsetek.

Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych

313

Obliczenia dla oprocentowania prostego

Nazwa proste oprocentowanie odwouje si do faktu, e odsetki nie s kapitalizowane. Podstawowa formua liczenia odsetek prostych jest nastpujca:
Odsetki = Kapita * Stopa procentowa * Okres

Przypumy, e wpacamy na roczn lokat bankow 1000 z, z czego s wypacane odsetki

proste w wysokoci 3% rocznie. Po upywie roku zostaj naliczone odsetki i mona podj pienidze. Bank wypaca 30 z odsetek, co daje czn kwot 1030 z. W tym przypadku odsetki s
obliczane przez pomnoenie kapitau (1000 z) przez stop procentow (0,03) i okres (jeden rok).
Jeeli termin inwestycji jest krtszy ni jeden rok, proste odsetki s odpowiednio dostosowywane do terminu. Na przykad 1000 z wpacone na lokat szeciomiesiczn o oprocentowaniu
prostym 3% rocznie daje 15 z na koniec terminu. W tym przypadku roczna stopa procentowa
jest mnoona przez 6/12.
Na rysunku 15.10 pokazano arkusz przeznaczony do obliczenia odsetek prostych. Formua w komrce B7, pokazana poniej, wylicza odsetki na koniec terminu:
=B3*B4*B5

Rysunek 15.10.
Arkusz do obliczania
odsetek prostych

Formua w komrce B8 po prostu dodaje odsetki do pocztkowej kwoty inwestycji.

Obliczenia dla oprocentowania z kapitalizacj odsetek

W wikszoci inwestycji na okrelony termin odsetki s obliczane z uwzgldnieniem pewnego
rodzaju kapitalizacji. Kapitalizacja odsetek oznacza, e s one co pewien czas dodawane do salda inwestycji, a w kolejnych okresach odsetki nalicza si take od ju naliczonych uprzednio
odsetek.
Zamy, e wkada si 1000 z na depozyt o oprocentowaniu 3% rocznie, kapitalizowany miesicznie. Kadego miesica od salda lokaty s naliczane odsetki, ktre nastpnie si do niego
dodaje. Nastpnego miesica zostan naliczone wysze odsetki, poniewa wiksze jest saldo lokaty, do ktrej zostay doliczone odsetki z poprzedniego miesica. Jeden ze sposobw liczenia
kocowej kwoty lokaty wymaga zastosowania serii formu (rysunek 15.11).
Kolumna B zawiera formuy do oblicze odsetek dla pojedynczych miesicy. Na przykad formua w komrce B10 jest nastpujca:
=C9*($B$5*(1/12))

Formuy w kolumnie C zwyczajnie dodaj odsetki miesiczne do salda. Na przykad formua

w komrce C10 jest nastpujca:
=C9+B10

314

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 15.11.
Uycie serii formu
do wyliczenia odsetek
kapitalizowanych
miesicznie

Na koniec 12-miesicznego okresu warto lokaty wynosi 1030,42 z. Inaczej mwic, kapitalizacja miesiczna daa dodatkowe 0,42 z (w stosunku do oprocentowania prostego).
Mona rwnie uy funkcji FV (warto przysza) do obliczenia kocowej kwoty inwestycji bez
uywania serii formu. Na rysunku 15.12 pokazano arkusz do wyliczania odsetek przy kapitalizacji zoonej. Komrka B6 jest komrk wejciow, w ktrej przechowywana jest liczba okresw
kapitalizacji w cigu roku. Dla kapitalizacji miesicznej warto w B6 powinna by rwna 12. Dla
kapitalizacji kwartalnej byaby rwna 4. Dla kapitalizacji dziennej byaby rwna 365. W komrce
B7 wpisano termin inwestycji wyraony w latach.
Rysunek 15.12.
Uycie pojedynczej
formuy do wyliczenia
kapitalizowanych
odsetek

W komrce B9 wpisano formu do wyliczania stopy procentowej dla okresu. Ta warto jest
uywana do wyliczania odsetek w kadym okresie kapitalizacji.
=B5*(1/B6)

W formule wpisanej w komrk B10 do wyliczenia wartoci inwestycji na koniec terminu tej
inwestycji uywana jest funkcja FV. Ta formua to:
=FV(B9;B6*B7;;B4)

Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych

315

Pierwszym argumentem funkcji FV jest stopa procentowa dla okresu, wyliczana w komrce B9.
Drugim argumentem jest liczba wszystkich okresw kapitalizacji. Trzeci argument (Rata) zosta
pominity, a czwarty to pocztkowa kwota inwestycji (wyraona jako warto ujemna).
Suma odsetek jest wyliczana prost formu w komrce B11:
=B10B4

Inna formua (z komrki B13) wylicza wynik roczny z inwestycji:

=(B11/B4)/B7

Zamy, e woono 5000 z na lokat kapitalizowan kwartalnie, z roczn stop procentow

rwn 4,25%. W tym przypadku inwestycja ma cztery okresy kapitalizacji rocznie, dlatego wpisuje
si 4 do komrki B6. Termin to trzy lata, dlatego wpisuje si 3 do komrki B7. Formua z komrki B10 daje wynik 5676,11 z.
Mona porwna te obliczenia z konkurencyjnym kontem, ktre oferuje kapitalizacj dzienn.
Na rysunku 15.13 s przedstawione obliczenia dla kapitalizacji dziennej kwoty inwestycji rwnej 5000 z (por. rysunek 15.2). Jak wida, rnica jest bardzo maa (679,88 z w stosunku do
676,11 z). W cigu trzech lat konto z kapitalizacj dzienn przynosi 7,21 z wicej odsetek.
A na poziomie wyniku rocznego kapitalizacja kwartalna przynosi 4,51% w stosunku do 4,53%
przy kapitalizacji dziennej.
Rysunek 15.13.
Obliczanie odsetek
przy kapitalizacji
dziennej

Obliczanie odsetek przy kapitalizacji cigej

Termin kapitalizacja ciga odnosi si do odsetek, ktre s naliczane w sposb cigy. Inaczej
mwic, inwestycja ma nieskoczon liczb okresw kapitalizacji w cigu roku. Ponisza formua wylicza warto przysz (za trzy lata) inwestycji 5000 z przy kapitalizacji cigej ze stop
procentow rwn 4,25%.
=5000*EXP(4,25%*3)

Formua zwraca kwot 5679,92 z, co daje dodatkowe 0,04 z w stosunku do kapitalizacji dziennej.
Moliwe jest liczenie wartoci przyszej bez uycia funkcji FV. Oglna formua takich oblicze
przy kapitalizacji zoonej ma nastpujc posta:
Kapita * (1 + stopa procentowa dla okresu) ^ liczba okresw

Rozwamy chociaby picioletni inwestycj 5000 z, ktra przynosi 4% rocznie przy kapitalizacji
miesicznej. Formua do liczenia wartoci przyszej tej inwestycji wyglda nastpujco:
=5000*(1+4%/12)^(12*5)

316

Cz II Formuy i funkcje

Zasada liczby 72
Trzeba podj decyzj inwestycyjn, a nie ma pod rk komputera? Mona uy zasady liczby 72,
aby okreli liczb okresw potrzebnych do podwojenia pienidzy przy okrelonej stopie procentowej
i kapitalizacji zoonej. Po prostu naley podzieli liczb 72 przez stop procentow. Oto przykad
inwestycja 10 000 z przy stopie procentowej 4%. Ile czasu zajmie zamiana 10 tysicy w 20 tysicy?
W tym przypadku 72 naley podzieli przez 4 i otrzyma si 18 lat. A co jeli uda si uzyska stop 5%?
Jeeli tak, bdzie mona podwoi posiadane pienidze w cigu czasu niewiele duszego ni 14 lat.
Jak dokadna jest zasada liczby 72? Ponisza tabela pokazuje wartoci oszacowane za pomoc zasady 72 w porwnaniu z wartociami uzyskanymi przy dokadnych obliczeniach. Jak mona zauway,
zasada sprawdza si z zaskakujc dokadnoci. Dopiero przy stopach procentowych wikszych ni
30% jej dokadno znaczco spada.
Stopa procentowa

Zasada liczby 72

Dokadnie

1%

72,00

69,66

2%

36,00

35,00

3%

24,00

23,45

4%

18,00

17,67

5%

14,40

14,21

6%

12,00

11,90

7%

10,29

10,24

8%

9,00

9,01

9%

8,00

8,04

10%

7,20

7,27

15%

4,80

4,96

20%

3,60

3,80

25%

2,88

3,11

30%

2,40

2,64

Zasada liczby 72 dziaa rwnie w drug stron. Powiedzmy, e chcemy podwoi pienidze w cigu
szeciu lat. Liczb 72 naley podzieli przez 6. Okae si, e potrzebna jest inwestycja, ktra ma roczn
stop procentow okoo 12 procent. Powodzenia.

Warto przysza serii depozytw

Teraz rozwamy inny typ inwestycji taki, w ktrym wpaca si regularnie kwoty z lokaty na
konto. Ten typ inwestycji jest nazywany annuit.
Funkcje omwione wczeniej w tym rozdziale, w czci zatytuowanej Obliczenia dla poyczek, s wykorzystywane do liczenia annuit, ale naley uywa ich z perspektywy poyczkodawcy, a nie poyczkobiorcy. Prostym przykadem takiego typu inwestycji jest program oszczdzania na wakacje, oferowany przez niektre banki. Staa kwota jest pobierana z kadej pensji
wpywajcej na rachunek i umieszczana na oprocentowanej lokacie. Po roku wypacane s pienidze (z naliczonymi odsetkami), ktre mona przeznaczy na wydatki wakacyjne.
Zamy, e na pocztku kadego miesica wpaca si na lokat 200 z (przez 12 miesicy przy
oprocentowaniu lokaty 2,5% rocznie z kapitalizacj miesiczn). Ponisza formua wylicza
warto przysz tej serii wpat na lokat.
=FV(2,5%/12;12;200;;1)

Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych

317

Ta formua zwraca 2432,75 z, co jest kwot depozytu (2400 z) powikszon o odsetki (32,75 z).
Ostatni argument funkcji FV jest rwny 1, co oznacza, e wpaty s dokonywane na pocztku
miesica. Na rysunku 15.14 jest przedstawiony arkusz przeznaczony do wyliczania wartoci annuit.
Zawarto tego arkusza wyjania tabela 15.4.
Rysunek 15.14.
Ten arkusz zawiera
formuy do wyliczania
wartoci annuit

Skoroszyt pokazany na rysunku 15.14 mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw kalkulator annuit.xlsx.
Tabela 15.4. Wpisy z arkusza Kalkulator annuit
Komrka

Formua

Opis

B4

Brak (komrka wejciowa)

Pocztkowa kwota inwestycji.

B5

Brak (komrka wejciowa)

Kwota wpacana w kadym okresie.

B6

Brak (komrka wejciowa)

Liczba wpat na lokat w cigu 12 miesicy.

B7

Brak (komrka wejciowa)

PRAWDA, jeeli wpaty s dokonywane na pocztku miesica,

FASZ w przeciwnym wypadku.

B10

Brak (komrka wejciowa)

Dugo inwestycji w latach (nie musi to by liczba cakowita).

B13

Brak (komrka wejciowa)

Roczna stopa procentowa.

B16

=B4

Wywietla kwot pocztkow inwestycji.

B17

=B5*B6*B10

Oblicza sum regularnych wpat na lokat.

B18

=B16+B17

Dodaje kwot pocztkow do sumy wpacanych depozytw.

B19

=B13*(1/B6)

Oblicza stop procentow dla okresu.

B20

=FV(B19;B6*B10;B5;B4;
JEELI(B7;1;0))

Oblicza warto przysz inwestycji.

B21

=B20B18

Oblicza odsetki uzyskane z inwestycji.

318

Cz II Formuy i funkcje

Obliczenia dla amortyzacji

W Excelu dostpnych jest take pi funkcji, sucych do wyliczania amortyzacji aktywu
(rodka trwaego) w czasie. Amortyzacja aktywu (umarzanie wartoci aktywu) suy do ustalenia jego wartoci w okrelonym momencie na podstawie wartoci pocztkowej i czasu uytkowania. Wybr funkcji zaley od uywanej metody amortyzacji.
W tabeli 15.5 przedstawiono funkcje Excela suce do obliczania amortyzacji oraz argumenty
uywane przez kad z nich. Aby uzyska pene informacje, naley skorzysta z systemu pomocy
online Excela.
Tabela 15.5. Funkcje amortyzacyjne Excela
Funkcja

Metoda amortyzacji

Argumenty*

SLN

Metoda liniowa. Warto rodka trwaego jest umarzana

o tak sam kwot w kadym roku uytkowania.

Koszt, Odzysk, Czas_ycia

DB

Metoda rwnomiernie malejcego salda. Amortyzacja

obliczana jest na podstawie staej stopy procentowej.

Koszt, Odzysk, Czas_ycia, Okres,

[Miesic]

DDB

Metoda podwjnego spadku. Amortyzacja jest obliczana

w sposb przyspieszony, jest najwysza w pierwszym
okresie i maleje w kolejnych.

Koszt, Odzysk, Czas_ycia, Okres,

[Wspczynnik]

SYD

Metoda sum cyfr wszystkich lat amortyzacji. Najwiksza

warto amortyzacji jest naliczana w pierwszych latach
uytkowania rodka trwaego.

Koszt, Odzysk, Czas_ycia, Okres

VDB

Metoda podwjnie malejcego salda lub inna okrelona przez Koszt, Odzysk, Czas_ycia,
uytkownika. Przy uyciu tych metod obliczana jest warto Okres_pocztkowy, Okres_kocowy,
[Wspczynnik], [Bez_przeczenia]
amortyzacji rodka trwaego dla dowolnego okresu (cznie
z czciowymi okresami).

* Argumenty w nawiasach kwadratowych s opcjonalne.

Argumenty funkcji amortyzacyjnych s nastpujce:

Koszt warto pocztkowa aktywa.
Odzysk warto aktywa, ktr mona odzyska po jego cakowitym umorzeniu.
Czas_ycia liczba okresw, przez ktre nalicza si amortyzacj.
Okres okres, dla ktrego jest wyliczana amortyzacja.
Miesic liczba miesicy w pierwszym roku; jeeli zostanie pominita, Excel
przyjmuje, e jest rwna 12.
Okres_pocztkowy pierwszy okres kalkulacji amortyzacji.
Okres_kocowy ostatni okres kalkulacji amortyzacji.
Wspczynnik wspczynnik, wedug ktrego maleje warto aktywu. Jeeli zostanie
pominity, przyjmowany jest rwny 2 (czyli podwjnie malejcy).
Bez_przeczenia PRAWDA lub FASZ. Okrela, czy przej do liczenia amortyzacji
metod liniow, gdy amortyzacja okae si wiksza ni liczona metod malejcego salda.
Na rysunku 15.15 przedstawiono obliczenia amortyzacji przy uyciu funkcji SLN, DB, DDB i SYD.
Przyjta zostaa warto pocztkowa aktywu rwna 10 000 z, czas uytkowania 10 lat, a warto odzysku rwna 1000 z. Obszar oznaczony jako Kwota amortyzacji pokazuje roczn amortyzacj rodka trwaego. Obszar oznaczony jako Warto rodka trwaego pokazuje, w jaki sposb amortyzacja zmienia warto tego rodka trwaego.

Rozdzia 15. Tworzenie formu do zastosowa finansowych

319

Rysunek 15.15.
Porwnanie czterech
metod amortyzacji

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw amortyzacja.xlsx.

Na rysunku 15.16 amortyzacja rodka trwaego pokazana zostaa w sposb graficzny. Jak wida,
funkcja SLN daje lini prost, natomiast inne funkcje przedstawione s za pomoc linii krzywych
ze wzgldu na to, e amortyzacja w pierwszych latach jest wiksza ni w pniejszych.
Rysunek 15.16.
Na tym wykresie
pokazana zostaa
warto rodka
trwaego w czasie
przy zastosowaniu
czterech metod
amortyzacji

320

Cz II Formuy i funkcje

Funkcja VBD jest uyteczna, gdy chcemy obliczy warto amortyzacji dla kilku okresw razem
(na przykad dla drugiego i trzeciego roku). Na rysunku 15.17 pokazany jest arkusz przeznaczony do wyliczania amortyzacji za pomoc funkcji VBD. Formua w komrce B11 ma nastpujc posta:
=VDB(B2;B4;B3;B6;B7;B8;B9)

Rysunek 15.17.
Uycie funkcji VBD
do wyliczenia
amortyzacji
dla kilku okresw

Formua wywietla kwot amortyzacji dla pierwszych trzech lat uytkowania rodka trwaego
(pocztkowy okres to 0, a kocowy to 3).

Rozdzia 16.

Obliczenia rne
W tym rozdziale:
Przeliczanie jednostek miary
Rozwizywanie trjktw prostoktnych
Obliczanie pola, powierzchni, obwodu i objtoci
Rne metody zaokrglania wartoci
Ten rozdzia zawiera pomocnicze informacje, ktre w pewnych sytuacjach mog si okaza bardzo
przydatne. Mona potraktowa go jako co w rodzaju cigawki, ktra uatwia przypomnienie
sobie o sprawach kiedy wietnie znanych, ale ktre dawno ju wyleciay z pamici.

Przeliczanie jednostek
Chyba kady zetkn si kiedy z koniecznoci przeliczenia odlegoci midzy dwoma miastami
z mil na kilometry (lub na odwrt), na przykad ze wzgldu na wymagania zagranicznego oddziau
firmy. Jaki jest wspczynnik takiego przeliczenia?
Funkcja KONWERTUJ suy do przeliczania midzy rnymi rodzajami jednostek w nastpujcych
kategoriach:
obszar,
odlego,
energia,
sia,
informacja,
pole magnetyczne,
moc,
cinienie,
szybko,
temperatura,
czas,
objto (miara iloci pynu),
ciar i masa.

322

Cz II Formuy i funkcje

W wersjach Excela starszych od 2007 funkcja KONWERTUJ (pod nazw CONVERT) wymagaa
zainstalowania dodatku Analysis ToolPak. Poczwszy od Excela 2007, ta uyteczna funkcja
jest dostpna bezporednio w programie.

Funkcja KONWERTUJ przyjmuje trzy argumenty warto do przeliczenia, jednostk rdow

oraz jednostk docelow. Jeli na przykad komrka A1 zawiera odlego wyraon w milach,
to za pomoc nastpujcej formuy mona przeliczy j na kilometry:
=KONWERTUJ(A1;"mi";"km")

Drugi oraz trzeci argument to skrty nazw jednostek opisane w systemie pomocy Excela. Niektre
z tych skrtw s powszechnie uywane i atwo si ich domyli. Formua wymaga oczywicie
podania dokadnego skrtu. Ponadto w skrtach nazw jednostek s rozrniane wielkie i mae litery,
wic nastpujca formua zwrci bd:
=KONWERTUJ(A1;"Mi";"km")

Funkcja KONWERTUJ jest bardziej uniwersalna, ni mogoby si wydawa. W przypadku jednostek

metrycznych mona uy prefiksw odpowiadajcych mnonikom wartoci. Takiego prefiksu
uyem w pierwszym z podanych przykadw skrt podstawowej metrycznej jednostki odlegoci to m (metr), ja za dodaem do niego prefiks k (kilo), aby wyrazi wynik w kilometrach.
Czasami przydaje si odrobina kreatywnoci. Jeli na przykad naley przeliczy prdko 100 km/h
na mile na sekund, to mona uy w tym celu nastpujcej formuy:
=KONWERTUJ(100;"km";"mi")/KONWERTUJ(1;"hr";"sec")

Funkcja KONWERTUJ w Excelu 2013 zostaa znaczco usprawniona i obsuguje wiele nowych
jednostek.

Rysunek 16.1 przedstawia fragment tabeli, w ktrej s wymienione wszystkie jednostki obsugiwane przez funkcj KONWERTUJ. Tabela ta moe by sortowana i filtrowana, ponadto zostay w niej
wyszczeglnione jednostki, w ktrych mona stosowa prefiksy metryczne oraz jednostki, ktrych
obsuga zostaa dodana w Excelu 2013.

Rysunek 16.1. Fragment tabeli z jednostkami obsugiwanymi przez funkcj KONWERTUJ

Rozdzia 16. Obliczenia rne

323

Potrzeba innych jednostek?

Funkcja KONWERTUJ nie obsuguje wszystkich moliwych jednostek. Aby przeliczy warto, ktra nie
jest przez ni obsugiwana, trzeba znale odpowiedni przelicznik. Internet jest dobrym rdem tego
typu informacji na og wystarczy wpisa w wyszukiwarce nazw potrzebnej jednostki, aby znale
odpowiednie dane do przeliczenia.
Polecam te popularny (i darmowy) program Convert do przeliczania jednostek autorstwa Josha Madisona
(http://joshmadison.com/convert-for-windows/). Ten znakomity program obsuguje chyba wszystkie
jednostki miary, jakie kiedykolwiek powstay.
Skoroszyt z jednostkami mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw tabela konwersji jednostek.xlsx.

Jeeli funkcja KONWERTUJ nie obsuguje potrzebnej jednostki, to by moe jednostka ta jest obsugiwana przez inn, wyspecjalizowan funkcj Excela. W tabeli 16.1 zgromadzono kilka innych
funkcji sucych do przeliczania jednostek miar.
Tabela 16.1. Inne funkcje do przeliczania jednostek
Funkcja

Opis

ARABSKIE*

Przelicza liczb rzymsk na arabsk.

PODSTAWA*

Przelicza liczb dziesitn na warto o zadanej podstawie.

DWJK.NA.DZIES

Przelicza warto dwjkow na dziesitn.

DWJK.NA.SM

Przelicza warto dwjkow na semkow.

DZIES.NA.DWJK

Przelicza warto dziesitn na dwjkow.

DZIES.NA.SZESN

Przelicza warto dziesitn na szesnastkow.

DZIES.NA.SM

Przelicza warto dziesitn na semkow.

STOPNIE

Przelicza kt w radianach na warto w stopniach.

SZESN.NA.DWJK

Przelicza warto szesnastkow na dwjkow.

SZESN.NA.DZIES

Przelicza warto szesnastkow na dziesitn.

SZESN.NA.SM

Przelicza warto szesnastkow na semkow.

SM.NA.DWJK

Przelicza warto semkow na dwjkow.

SM.NA.DZIES

Przelicza warto semkow na dziesitn.

SM.NA.SZESN

Przelicza warto semkow na szesnastkow.

RADIANY

Przelicza kt w stopniach na warto w radianach.

*Nowe funkcje Excela 2013

Rozwizywanie trjktw prostoktnych

Trjkt prostoktny mona opisa szecioma wasnociami trzema bokami i trzema ktami.
Rysunek 16.2 przedstawia trjkt prostoktny z oznaczeniem poszczeglnych cech kty zostay oznaczone literami A, B oraz C, natomiast boki nazwami przeciwprostoktna, przyprostoktna a oraz przyprostoktna b. Kt C zawsze wynosi 90 (lub /2 radianw). Jeli znana jest
warto dwch dowolnych z wymienionych cech (oprcz kta C, ktry jest zawsze znany), pozostae mona obliczy z odpowiednich wzorw.

324

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 16.2.
Elementy trjkta
prostoktnego

Zgodnie z twierdzeniem Pitagorasa przyprostoktna a2+przyprostoktna b2=przeciwprostoktna2.

Jeli znane s dugoci dwch dowolnych bokw trjkta, na podstawie tego twierdzenia mona
obliczy trzeci bok. Formua umoliwiajca obliczenie dugoci przyprostoktnej b (przy znanej
przeciwprostoktnej i drugiej przyprostoktnej) ma nastpujc posta:
=PIERWIASTEK((przeciwprostoktna^2)-(przyprostoktnaA^2))

W analogiczny sposb mona obliczy warto przyprostoktnej a (jeli znana jest przeciwprostoktna i przyprostoktna b):
=PIERWIASTEK((przeciwprostoktna^2)-(przyprostoktnaB^2))

A oto formua umoliwiajca obliczenie dugoci przeciwprostoktnej trjkta prostoktnego

(przy znanej dugoci obydwu przyprostoktnych):
=PIERWIASTEK((przyprostoktnaA^2)+(przyprostoktnaB^2))

Inne przydatne funkcje trygonometryczne:

SIN(A) = przyprostoktna b / przeciwprostoktna
SIN(B) = przyprostoktna a / przeciwprostoktna
COS(A) = przyprostoktna a / przeciwprostoktna
COS(B) = przyprostoktna b / przeciwprostoktna
TAN(A) = przyprostoktna b / przyprostoktna a
TAN(B) = przyprostoktna a / przyprostoktna b
We wszystkich funkcjach trygonometrycznych w Excelu przyjto zaoenie, e wartoci ktw
s podawane w radianach. Aby przeliczy stopnie na radiany, naley uy funkcji RADIANY.
Do przeliczania radianw na stopnie suy funkcja STOPNIE.

Jeli znane s wartoci przyprostoktnych, to za pomoc poniszej formuy mona obliczy

warto kta pomidzy przeciwprostoktn a przyprostoktn a (czyli kta A):
=ATAN(przyprostoktnaB/przyprostoktnaA)

Powysza formua zwraca wynik w radianach. Aby przeliczy go na stopnie, naley uy nastpujcej formuy:
=STOPNIE(ATAN(przyprostoktnaB/przyprostoktnaA))

Jeli znane s wartoci przyprostoktnych, to za pomoc poniszej formuy mona obliczy

warto kta pomidzy przeciwprostoktn a przyprostoktn b (czyli kta B):
=PI()/2-ATAN(przyprostoktnaB/przyprostoktnaA)

Powysza formua zwraca wynik w radianach. Aby przeliczy go na stopnie, naley uy nastpujcej formuy:
=90-STOPNIE(ATAN(przyprostoktnaB/przyprostoktnaA))

Rozdzia 16. Obliczenia rne

325

Obliczanie pola, powierzchni, obwodu i objtoci

W tej czci rozdziau zostay opisane formuy suce do obliczania pola, powierzchni, obwodu
oraz objtoci prostych figur geometrycznych oraz bry.

Obliczanie pola oraz obwodu kwadratu

Aby obliczy pole kwadratu, naley po prostu podnie dugo jego boku do kwadratu. Ponisza
formua oblicza pole kwadratu na podstawie zawartoci komrki o nazwie bok:
=bok^2

Aby obliczy obwd kwadratu, naley pomnoy dugo jego boku przez 4. Ponisza formua
wylicza obwd kwadratu na podstawie komrki o nazwie bok:
=bok*4

Obliczanie pola oraz obwodu prostokta

Aby obliczy pole prostokta, naley pomnoy warto jego podstawy przez wysoko. Ponisza
formua zwraca pole prostokta wyliczone na podstawie zawartoci komrek o nazwie wysoko
oraz podstawa:
=wysoko*podstawa

Aby obliczy obwd prostokta, naley pomnoy jego wysoko przez 2 i do rezultatu doda
szeroko pomnoon przez 2. Ponisza formua zwraca pole prostokta wyliczone na podstawie
zawartoci komrek o nazwie wysoko oraz podstawa:
=(wysoko*2)+(szeroko*2)

Obliczanie pola oraz obwodu koa

Aby obliczy pole koa, naley pomnoy kwadrat jego promienia przez warto liczby . Ponisza formua zwraca pole koa wyliczone na podstawie promienia zawartego w komrce o nazwie
promie:
=PI()*(promie^2)

Promie koa jest rwny poowie jego rednicy.

Aby obliczy obwd koa, naley pomnoy jego rednic przez warto liczby . Ponisza
formua zwraca obwd koa wyliczony na podstawie wartoci rednicy podanej w komrce
o nazwie rednica:
=rednica*PI()

rednica koa jest rwna dwukrotnoci promienia.

Obliczanie pola trapezu

Aby obliczy pole trapezu, naley zsumowa dugoci jego podstaw, pomnoy t sum przez
wysoko i podzieli otrzymany wynik przez 2. Ponisza formua zwraca warto pola trapezu
wyliczon na podstawie wartoci w komrkach podstawa1, podstawa2 oraz wysoko:
=((podstawa1+podstawa2)*wysoko)/2

326

Cz II Formuy i funkcje

Obliczanie pola trjkta

Aby obliczy pole trjkta, naley pomnoy dugo jego podstawy przez wysoko i podzieli
otrzymany wynik przez 2. Ponisza formua zwraca warto pola trjkta wyliczon na podstawie wartoci w komrkach podstawa oraz wysoko:
=(podstawa*wysoko)/2

Obliczanie powierzchni oraz objtoci kuli

Aby obliczy powierzchni kuli, naley pomnoy kwadrat jej promienia przez , a nastpnie
pomnoy wynik przez 4. Ponisza formua zwraca powierzchni kuli, wyliczon na podstawie
wartoci promienia w komrce o nazwie promie:
=PI()*(promie^2)*4

Aby obliczy objto kuli, naley pomnoy szecian promienia przez 4*, natomiast otrzymany
rezultat podzieli przez 3. Ponisza formua oblicza objto kuli na podstawie wartoci promienia
w komrce o nazwie promie:
=((radius^3)*(4*PI()))/3

Obliczanie powierzchni oraz objtoci szecianu

Aby obliczy powierzchni szecianu, naley podnie do kwadratu dugo jednego boku i pomnoy wynik przez 6. Ponisza formua wylicza powierzchni szecianu na podstawie dugoci
boku w komrce o nazwie bok:
=(bok^2)*6

Aby obliczy objto szecianu, naley podnie dugo jego boku do potgi trzeciej. Ponisza
formua zwraca objto szecianu wyliczon na podstawie dugoci boku w komrce o nazwie bok:
=bok^3

Obliczanie powierzchni oraz objtoci prostopadocianu

Ponisza formua oblicza powierzchni prostopadocianu na podstawie wartoci zapisanych
w komrkach o nazwach wysoko, szeroko i dugo:
=(dugo*wysoko*2)+(dugo*szeroko*2)+(szeroko*wysoko*2)

Aby obliczy objto prostopadocianu, naley pomnoy jego wysoko przez szeroko i dugo:
=wysoko*szeroko*dugo

Obliczanie powierzchni oraz objtoci stoka

Ponisza formua oblicza powierzchni stoka (z uwzgldnieniem powierzchni podstawy). Do wylicze uywane s wartoci wprowadzone w komrkach o nazwach promie oraz wysoko:
=PI()*promie*(PIERWIASTEK(wysoko^2+promie^2)+promie))

Aby obliczy objto stoka, naley pomnoy kwadrat promienia przez , otrzymany wynik
pomnoy przez wysoko i podzieli przez 3. Ponisza formua oblicza objto stoka na podstawie wartoci w komrkach o nazwach promie oraz wysoko:
=(PI()*(promie^2)*wysoko)/3

Rozdzia 16. Obliczenia rne

327

Obliczanie objtoci walca

Aby obliczy objto walca, naley pomnoy kwadrat promienia podstawy przez , a nastpnie pomnoy wynik przez wysoko. Ponisza formua oblicza objto walca na podstawie
wartoci w komrkach o nazwach promie oraz wysoko:
=(PI()*(promie^2)*wysoko)

Obliczanie objtoci graniastosupa

Naley pomnoy pole podstawy przez wysoko, a nastpnie podzieli wynik przez 3. Ponisza
formua oblicza objto graniastosupa przy zaoeniu, e w komrkach szeroko (szeroko
podstawy), dugo (dugo podstawy) oraz wysoko (wysoko bryy) wprowadzono odpowiednie wartoci:
=(szeroko*dugo*wysoko)/3

Zaokrglanie liczb
Excel oferuje wiele funkcji sucych do zaokrglania liczb na rne sposoby. Ich zestawienie
zawiera tabela 16.2.
Naley pamita, e zaokrglenie wartoci to nie to samo co jej sformatowanie. Po sformatowaniu
wartoci polegajcym na wywietleniu okrelonej liczby miejsc dziesitnych formuy odwoujce si
do tej wartoci nadal wykorzystuj jej pen warto, ktra moe si rni od wywietlonej. Z kolei
po zaokrgleniu liczby odwoujce si do niej formuy bd korzystay z zaokrglonej wartoci.
Tabela 16.2. Funkcje suce do zaokrglania liczb w Excelu
Funkcja

Opis

ZAOKR.W.GR

Zaokrgla warto w gr (od zera) do najbliszej podanej wielokrotnoci.

CENA.DZIES

Przelicza cen wyraon w postaci uamkowej na liczb dziesitn.

CENA.UAM

Przelicza cen wyraon w postaci dziesitnej na liczb uamkow.

ZAOKR.DO.PARZ

Zaokrgla warto w gr (od zera) do najbliszej parzystej liczby cakowitej.

ZAOKR.W.D

Zaokrgla warto w d (do zera) do najbliszej podanej wielokrotnoci.

ZAOKR.DO.CAK

Zaokrgla warto w d do najbliszej liczby cakowitej.

ISO.ZAOKR.W.GR*

Zaokrgla numer w gr do najbliszej liczby cakowitej albo do najbliszej wielokrotnoci

podanej wartoci (istotnoci). Podobna do ZAOKR.W.GR, ale przyjmuje take argumenty
ujemne.

ZAOKR.DO.WIELOKR

Zaokrgla warto do podanej wielokrotnoci.

ZAOKR.DO.NPARZ

Zaokrgla warto w gr (od zera) do najbliszej nieparzystej liczby cakowitej.

ZAOKR

Zaokrgla warto do podanej liczby cyfr.

ZAOKR.D

Zaokrgla warto w d (do zera) do podanej liczby cyfr.

ZAOKR.GRA

Zaokrgla warto w gr (od zera) do podanej liczby cyfr.

LICZBA.CAK

Obcina liczb do liczby cakowitej lub do podanej dokadnoci.

*Funkcja wprowadzona w Excelu 2010

W tej czci rozdziau podano przykady formu wykorzystujcych rne metody zaokrglania.

328

Cz II Formuy i funkcje

Proste formuy do zaokrglania

Funkcja ZAOKR przydaje si do wykonywania prostych operacji zaokrglania z uwzgldnieniem
okrelonej liczby miejsc po przecinku. Liczb miejsc podaje si w drugim argumencie funkcji
ZAOKR. Na przykad ponisza formua zwraca warto 123,40 (warto zostaa zaokrglona do
jednego miejsca po przecinku):
=ZAOKR(123,37;1)

Jeli drugim argumentem funkcji ZAOKR bdzie zero, warto jest zaokrglana do najbliszej liczby
cakowitej. Ponisza formua zwraca warto 123,00:
=ZAOKR(123,37;0)

Drugi argument funkcji ZAOKR moe mie warto ujemn. W takim przypadku warto jest
zaokrglana do kolejnych miejsc przed przecinkiem. Na przykad ponisza formua zwraca
warto 120,00:
=ZAOKR(123,37;-1)

Funkcja ZAOKR moe zaokrgla w gr albo w d. Ale w jaki sposb poradzi sobie z wartoci
tak jak 12,5, zaokrglon do penej liczby cakowitej? Okazuje si, e funkcja ZAOKR zaokrgla
takie wartoci od zera. Na przykad ponisza formua zwraca warto 13,0:
=ZAOKR(12,5;0)

Kolejna formua zwraca warto -13,00 (gdy zaokrglenie zawsze przebiega od zera):
=ZAOKR(-12,5;0)

Aby wymusi zaokrglanie w okrelonym kierunku, naley uy funkcji ZAOKR.GRA albo

ZAOKR.D. Na przykad ponisza formua zwraca warto 12,0 (warto rdowa zostaa zaokrglona w d).
=ZAOKR.D(12,5;0)

Nastpujca formua zwraca warto 13,0. Podany argument zosta zaokrglony do najbliszej
penej liczby cakowitej.
=ZAOKR.D(12,43;0)

Zaokrglanie do najbliszej wielokrotnoci

Funkcja ZAOKR.DO.WIELOKR przydaje si do zaokrglania wartoci do najbliszej wielokrotnoci.
Mona jej uy na przykad do zaokrglenia wartoci do wielokrotnoci liczby 5. Ponisza formua
zwraca warto 135:
=ZAOKR.DO.WIELOKR(133;5)

Zaokrglanie wartoci walutowych

Czsto przydaje si zaokrglanie wartoci walutowych na przykad w sytuacji, gdy warto w zotych trzeba zaokrgli do penego grosza, jeli wyliczona cena produktu wynosi np. 45,78923 z. Brzmi
to do prosto, ale wbrew pozorom tak operacj mona wykona na trzy sposoby:
Zaokrgli cen w gr do penego grosza.
Zaokrgli cen w d do penego grosza.
Zaokrgli cen do penego grosza (w gr albo w d).
W poniszej formule przyjto zaoenie, e w komrce A1 znajduje si warto wyraona w zotych i w groszach. Gdyby wynosia ona na przykad 12,421 z, to ponisza formua zwrciaby
warto 12,42 z.
=ZAOKR(A1;2)

Rozdzia 16. Obliczenia rne

329

Aby zaokrgli cen w gr do penego grosza, naley uy funkcji ZAOKR.W.GR. Ponisza formua zaokrgla warto w komrce A1 w gr, do penego grosza. Jeeli na przykad w komrce A1
znajdowaaby si warto 12,421 z, to ponisza formua zwrciaby rezultat 12,43 z.
=ZAOKR.W.GR(A1;0,01)

Aby zaokrgli kwot w d, naley uy funkcji ZAOKR.W.D. Na przykad ponisza formua

zaokrgla warto w komrce A1 w d, do penego grosza. Gdyby w komrce A1 znajdowaa
si warto 12,421 z, to ponisza formua zwrciaby rezultat 12,42 z.
=ZAOKR.W.D(A1;0,01)

Aby zaokrgli kwot w gr do penych piciu groszy, naley uy poniszej formuy:

=ZAOKR.W.GR(A1;0,05)

W handlu bardzo wiele cen koczy si na 0,99 z. Aby cakowit kwot w zotych zastpi tak,
ktra ma kocwk 99-groszow, naley po prostu odj 0,01 z od kocowej ceny. Niektre
drosze produkty kocz si wartoci 9,99 z. Aby zaokrgli kwot do 9,99 z, naley najpierw zaokrgli j do penych 10 z, a potem odj jeden grosz. Jeeli w komrce A1 znajduje si
cena, to ponisza formua przeksztaci j na tak, ktra koczy si na 9,99 z.
=ZAOKR(A1/10;0)*10-0,01

Jeli na przykad w komrce A1 znajdowaaby si kwota 345,78 z, to formua zwrciaby warto 349,99 z.
Podobny efekt mona uzyska prociej za pomoc funkcji ZAOKR.DO.WIELOKR:
=ZAOKR.DO.WIELOKR(A1;10)-0,01

Obsuga kwot uamkowych

Funkcje CENA.UAM oraz CENA.DZIES przydaj si przy przeksztacaniu uamkowych wartoci kwot,
spotykanych m.in. w kwotowaniach papierw wartociowych.
Wemy na przykad warto 9,25 z. Cz uamkow tej ceny mona wyrazi w postaci uamka zwykego (9 1/4 z, 9 2/8 z, 9 4/16 itp.). Funkcja CENA.UAM przyjmuje dwa argumenty warto w zotych oraz mianownik wartoci uamkowej. Na przykad ponisza formua zwraca
warto 9,1 (cz dziesitna ,1 odpowiada uamkowi 1/4):
=CENA.UAM(9,25;4)

W wikszoci przypadkw nie naley uywa wartoci zwracanych przez funkcj CENA.UAM do
innych oblicze. Na przykad warto wyliczona w poprzednim przykadzie zostaaby potraktowana
w kolejnych obliczeniach jako 9,1, a nie 9,25. Aby przeprowadzi obliczenia na takiej wartoci,
trzeba j z powrotem przeksztaci na posta dziesitn za pomoc funkcji CENA.DZIES.

Funkcja CENA.DZIES przeksztaca warto w zotych wyraon w postaci uamkowej na zwyk

warto w notacji dziesitnej. Przyjmuje ona ponadto drugi argument w postaci mianownika
czci uamkowej. Ponisza formua zwraca warto 9,25:
=CENA.DZIES(9,1;4)

Zastosowanie funkcji CENA.DZIES oraz CENA.UAM nie ogranicza si do kwot. Mona jej uy
na przykad do przeliczania stp i cali. Przypumy, e dana jest warto 8 stopy. Przy uyciu poniszej
formuy mona j wyrazi w stopach i calach. Zwraca ona warto 8,06 (co oznacza 8 stp, 6 cali).
=CENA.UAM(8,5;12)

Znawcy baseballu mog wykorzysta j do obliczania statystyk. Rozegranie przez miotacza

(ang. pitcher), rednio 62/3 zmiany jest zapisywane w uproszczony sposb jako 6,2.
Ponisza formua zwraca dokadnie taki wynik:
=CENA.UAM(6+2/3;3)

330

Cz II Formuy i funkcje

Zastosowanie funkcji ZAOKR.DO.CAK oraz LICZBA.CAK

Funkcje ZAOKR.DO.CAK oraz LICZBA.CAK wydaj si podobne. Obydwie zamieniaj podan warto na liczb cakowit, z tym e funkcja LICZBA.CAK dokonuje tego poprzez obcicie czci
uamkowej, natomiast funkcja ZAOKR.DO.CAK poprzez zaokrglenie w d, do najbliszej wartoci cakowitej, na bazie wartoci czci uamkowej.
W praktyce funkcje ZAOKR.DO.CAK oraz LICZBA.CAK zwracaj rne wartoci tylko w przypadku
ujemnych argumentw. Na przykad nastpujca formua zwraca warto -14,0.
=LICZBA.CAK(-14;2)

Nastpna formua zwraca warto -15, gdy 14,3 zostaje zaokrglone w d, do kolejnej,
mniejszej liczby cakowitej.
=ZAOKR.DO.CAK(-14;2)

Funkcja LICZBA.CAK przyjmuje jeden dodatkowy (opcjonalny) argument, ktry mona wykorzysta do obcinania nadmiarowych miejsc po przecinku. Na przykad ponisza formua zwraca
warto 54,33 (argument zosta obcity do dwch miejsc po przecinku).
=LICZBA.CAK(54,3333333;2)

Zaokrglanie do parzystych i nieparzystych liczb cakowitych

Funkcje ZAOKR.DO.NPARZ oraz ZAOKR.DO.PARZ przydaj si w sytuacjach, w ktrych naley zaokrgli
liczb w gr, do najbliszej nieparzystej albo parzystej liczby cakowitej. Funkcje te przyjmuj
jeden argument i zwracaj warto cakowit. Funkcja ZAOKR.DO.PARZ zaokrgla argument w gr
do najbliszej liczby parzystej. Funkcja ZAOKR.DO.NPARZ zaokrgla argument w gr, do najbliszej
liczby nieparzystej. W tabeli 16.3 pokazano kilka przykadw dziaania tych funkcji.
Tabela 16.3. Rezultaty dziaania funkcji ZAOKR.DO.NPARZ oraz ZAOKR.DO.PARZ
Warto

Funkcja ZAOKR.DO.PARZ

Funkcja ZAOKR.DO.NPARZ

3,6

3,0

2,4

1,8

1,2

0,6

0,0

0,6

1,2

1,8

2,4

3,0

3,6

Rozdzia 16. Obliczenia rne

331

Zaokrglanie do n cyfr znaczcych

W niektrych przypadkach przydaje si moliwo zaokrglenia wartoci do konkretnej liczby
cyfr znaczcych. Na przykad warto 1 432 187 zaokrglona do dwch cyfr znaczcych bdzie
miaa warto 1 400 000, natomiast warto 9 187 877 po zaokrgleniu do trzech cyfr znaczcych bdzie wynosia 9 180 000.
Jeli warto rdowa jest liczb dodatni, bez czci dziesitnej, to mona w tym celu uy
formuy podanej niej. Ta formua zaokrgla warto w komrce A1 do dwch cyfr znaczcych.
Aby zaokrgli argument do innej liczby cyfr znaczcych, naley zastpi warto 2 w poniszej
formule inn cyfr.
=ZAOKR.D(A1;2-D(A1))

W przypadku wartoci niebdcych liczbami cakowitymi rozwizanie jest troch bardziej skomplikowane. Ponisza formua to oglny przepis na zaokrglanie wartoci zawartej w komrce A1
do liczby cyfr znaczcych podanej w komrce A2. T formu mona zastosowa w przypadku
dodatnich i ujemnych liczb cakowitych oraz niecakowitych.
=ZAOKR(A1;A2-1-ZAOKR.DO.CAK(LOG10(MODU.LICZBY(A1))))

Jeli na przykad w komrce A1 wprowadzono warto 1,27845, a warto w komrce A2 wynosi 3,

to formua zwrci warto 1,28000 (czyli argument zaokrglony do trzech cyfr znaczcych).

332

Cz II Formuy i funkcje

Rozdzia 17.

Wprowadzenie
do formu tablicowych
W tym rozdziale:
Definicja tablicy i formuy tablicowej
Tablice jednowymiarowe i dwuwymiarowe
Jak pracowa ze sta tablicow?
Metody pracy z formuami tablicowymi
Przykady formu tablicowych, zajmujcych wiele komrek
Przykady formu tablicowych, zajmujcych jedn komrk
Jedn z najciekawszych i najuyteczniejszych cech Excela jest moliwo pracy na tablicach
umieszczonych w formuach. Po opanowaniu sztuki tworzenia formu tablicowych mona tworzy eleganckie formuy, ktre wykonuj icie czarodziejskie operacje na danych w arkuszu.
Ten rozdzia stanowi wprowadzenie do formu tablicowych i zawiera absolutne podstawy, niezbdne kademu, kto chce w sposb mistrzowski opanowa tworzenie takich formu w Excelu.
Z kolei rozdzia 18. zawiera wiele praktycznych przykadw takich formu.
Wikszo przykadw omwionych w tym rozdziale mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Przykadowy arkusz nosi nazw przyklady formul
tablicowych.xlsx.

Pojcie formu tablicowych

Kademu, kto kiedykolwiek tworzy programy komputerowe, najprawdopodobniej znane jest
pojcie tablicy. Tablica jest zbiorem pewnych elementw. Tablice w Excelu mog by jednowymiarowe lub dwuwymiarowe, przy czym wymiary odnosz si do wierszy i kolumn. Tablic
jednowymiarow moe by obszar skadajcy si z komrek jednego wiersza (pozioma tablica)
lub jednej kolumny (pionowa tablica). Tablica dwuwymiarowa moe by przechowywana w prostoktnym obszarze komrek. W Excelu nie mona uywa tablic trjwymiarowych (ale w programowaniu w jzyku VBA mona je stosowa).
Tablice nie musz by przechowywane w komrkach. Mona rwnie pracowa z tablicami,
ktre s przechowywane w pamici Excela. Do wykonywania dziaa na takich danych i uzyskiwania danych wynikw mona uywa formu tablicowych. Excel obsuguje dwa rodzaje
formu tablicowych:

334

Cz II Formuy i funkcje
Jednokomrkowe formuy tablicowe. Takie formuy operuj na tablicach

przechowywanych w zakresach komrek lub w pamici, natomiast ich wynik jest

zwracany w jednej komrce.
Wielokomrkowe formuy tablicowe. Takie formuy operuj na tablicach
przechowywanych w zakresach komrek lub w pamici i zwracaj wynik w postaci
tablicy. Poniewa w jednej komrce moe si znajdowa tylko jedna warto, formua
wielokomrkowa jest umieszczana w pewnym obszarze komrek.
W tej czci rozdziau przedstawiono dwa przykady formu tablicowych tak, ktra zajmuje
wiele komrek, oraz tak, ktra zajmuje jedn komrk.

Formua tablicowa w wielu komrkach

Na rysunku 17.1 widnieje prosty arkusz przeznaczony do wyliczania sprzeday produktw. Przy
uyciu zwykej formuy, takiej jak ponisza, mona obliczy warto w kolumnie D (cakowita
sprzeda dla produktu) i skopiowa formu w d.
=B2*C2

Rysunek 17.1.
W kolumnie D
umieszczone s formuy
do obliczania wartoci
sprzeday

Gdy ta operacja zostanie wykonana, w kolumnie D znajdzie si sze formu.

Alternatyw jest uycie pojedynczej formuy (formuy tablicowej) do obliczenia wszystkich szeciu wartoci w komrkach D2:D7. Taka formua zajmuje sze komrek i zwraca tablic z szecioma wartociami.
Aby utworzy formu tablicow, ktra dokona oblicze, naley postpowa wedug nastpujcych krokw:
1. Zaznaczy obszar, w ktrym maj pojawi si wyniki. W tym przypadku jest to obszar
D2:D7. Poniewa w jednej komrce nie moe widnie wicej ni jedna warto, tablica
wynikowa musi si znajdowa w szeciu komrkach. Aby zatem uzyska tablic wynikow,
trzeba zaznaczy sze komrek.
2. Wpisa nastpujc formu:
=B2:B7*C2:C7

3. Zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+Shift+Enter, aby wprowadzi formu

tablicow. Zazwyczaj po wpisaniu formuy naciska si klawisz Enter. Jednak to jest

formua tablicowa, zatem naley uy skrtu Ctrl+Shift+Enter.
W zakresie przeksztaconym na tabel (za pomoc polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela)
nie mona umieci wielokomrkowej formuy tablicowej. Ponadto na tabel nie mona
skonwertowa zakresu zawierajcego tego typu formu.

Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych

335

Formua zostaa wprowadzona do wszystkich szeciu zaznaczonych komrek. Na pasku formuy

pojawi si nastpujcy wpis:
{=B2:B7*C2:C7}

Excel umieszcza formu w nawiasach klamrowych, aby zaznaczy, e jest to formua tablicowa.
Taka formua wykonuje obliczenia i zwraca tablic szecioelementow. Faktycznie dziaa ona
na dwch tablicach, ktre s przechowywane w obszarach arkusza. Wartoci pierwszej tablicy
znajduj si w komrkach B2:B7, natomiast drugiej w komrkach C2:C7.
Oczywicie, nasza formua tablicowa zwraca dokadnie takie same wyniki, jakie zwracao sze
formu wpisywanych osobno do komrek D2:D7:
=B2*C2
=B3*C3
=B4*C4
=B5*C5
=B6*C6
=B7*C7

Uycie jednej formuy tablicowej zamiast kilku pojedynczych formu ma rozmaite zalety:
Jest to dobry sposb, aby zyska pewno, e wszystkie formuy w obszarze s takie same.
Zmniejsza ryzyko przypadkowego nadpisania formuy. Nie mona zmieni pojedynczej
komrki w formule tablicowej zapisanej w wielu komrkach. Przy prbie takiej zmiany
Excel wywietli informacj o bdzie.
Prawie na pewno zniechci pocztkujcych uytkownikw Excela do samodzielnego
modyfikowania formuy.
Z zastosowaniem wyej przedstawionej wielokomrkowej formuy tablicowej wi si nastpujce wady:
Nie jest moliwe dodanie do zakresu nowego wiersza. Jednak w okrelonych sytuacjach brak
takiej moliwoci bywa zalet choby wtedy, gdy chcemy zapobiec dodawaniu nowych
wierszy przez uytkownikw ze wzgldu na wpyw takiej zmiany na inne czci arkusza.
Jeli na dole zakresu umieci si nowe dane, w celu ich uwzgldnienia trzeba
zmodyfikowa formu tablicow.

Formua tablicowa w jednej komrce

Przyjrzyjmy si teraz jednokomrkowym formuom tablicowym. Rysunek 17.2 przypomina rysunek
17.1, ale atwo zauway, e formuy w kolumnie D zostay skasowane. Naszym celem jest policzenie
sumy wartoci sprzeday wszystkich produktw bez uywania oblicze dla kadego z nich z osobna.
Rysunek 17.2.
Formua tablicowa
w komrce C9
wylicza sum
sprzeday produktw
bez uywania
formu porednich

336

Cz II Formuy i funkcje

W komrce C9 zawarta jest nastpujca formua:

{=SUMA(B2:B7*C2:C7)}

Wpisan formu naley zatwierdzi skrtem Ctrl+Shift+Enter (nie trzeba wprowadza nawiasw klamrowych, poniewa Excel dodaje je automatycznie).
Ta formua dziaa na dwch tablicach przechowywanych w komrkach. Pierwsza tablica znajduje si w obszarze B2:B7, a druga w obszarze C2:C7. Formua mnoy odpowiadajce sobie
wartoci z obu tablic i tworzy now tablic (ktra istnieje tylko w pamici). Nowa tablica skada
si z szeciu wartoci, ktre mog by zilustrowane nastpujco (powody uycia rednikw s
wyjanione nieco dalej):
{150;1000;100;90;180;200}

Nowa tablica jest nastpnie zsumowana przy uyciu funkcji SUMA, ktra zwraca jej czn warto.
W tym przypadku mona uy funkcji SUMA.ILOCZYNW, aby uzyska ten sam wynik:
=SUMA.ILOCZYNW(B2:B7;C2:C7)

Formuy tablicowe umoliwiaj jednak wykonywanie wielu innych typw dziaa, ktre nie s
moliwe do zrealizowania w inny sposb.

Tworzenie staej tablicowej

W przykadach z poprzedniego punktu uyto tablic przechowywanych w obszarach arkusza.
Przykady opisane w tej czci rozdziau ilustruj inn bardzo wan koncepcj tablica nie
musi by przechowywana w obszarze komrek. Tablica, ktra istnieje tylko w pamici, nazywana jest sta tablicow.
Aby utworzy sta tablicow, naley wypisa jej elementy i otoczy je nawiasami klamrowymi.
Oto przykad picioelementowej staej tablicowej:
{1;0;1;0;1}

Kolejna formua uywa funkcji SUMA, w ktrej argumentem jest powysza staa tablicowa. Formua
ta zwraca sum elementw tablicy (rwn 3).
=SUMA({1;0;1;0;1})

Warto zauway, e podana formua uywa tablicy, ale nie jest formu tablicow. Z tego
wzgldu jej zatwierdzenie nie wymaga uycia skrtu Ctrl+Shift+Enter. Analogiczne wyraenie
wpisane w postaci formuy tablicowej zwrci identyczny wynik.
W przypadku bezporedniego definiowania tablicy (jak pokazano powyej) trzeba uj jej elementy
w nawiasy klamrowe. Z kolei gdy wpisuje si formu tablicow, nie naley wpisywa nawiasw
klamrowych.

Na razie zapewne trudno dostrzec zalety korzystania ze staych tablicowych. Na przykad ponisza
formua zwraca taki sam wynik jak poprzednia. W dalszej czci rozdziau przewaga tego rozwizania bdzie jednak bardziej widoczna.
=SUMA(1;0;1;0;1)

Oto formua, ktra uywa dwch staych tablicowych:

=SUMA({1;2;3;4}*{5;6;7;8})

Formua tworzy now tablic (w pamici), ktra jest iloczynem odpowiadajcych sobie elementw z obu tablic. Ta tablica to:
{5;12;21;32}

Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych

337

Nowa tablica jest nastpnie uywana jako argument funkcji SUMA, ktra zwraca wynik (70). Formua
jest odpowiednikiem poniszej formuy, ktra nie uywa tablic:
=SUMA(1*5;2*6;3*7;4*8)

Alternatywnie mona uy funkcji SUMA.ILOCZYNW. Ponisza formua nie jest tablicow, ale korzysta z argumentw w postaci dwch staych tablicowych.
=SUMA.ILOCZYNW({1;2;3;4};{5;6;7;8})

Formua moe dziaa jednoczenie ze staymi tablicowymi oraz z tablicami przechowywanymi

w arkuszu. Na przykad kolejna formua zwraca sum wartoci z obszaru A1:D1, z ktrych kada
jest pomnoona przez odpowiadajc jej warto ze staej tablicowej:
{=SUMA(A1:D1*{1;2;3;4})}

Ta formua jest rwnoznaczna z nastpujc:

=SUMA(A1*1;B1*2;C1*3;D1*4)

Staa tablicowa moe zawiera liczby, teksty, wartoci logiczne (PRAWDA lub FASZ), a nawet
wartoci bdw, takie jak #N/D!. Wartoci liczbowe w staej tablicowej mog by liczbami cakowitymi, uamkami dziesitnymi lub liczbami w formacie naukowym. Teksty naley uj w cudzysowy. W jednej staej tablicowej mona uywa rnych typw danych, na przykad:
{1;2;3;PRAWDA;FASZ;PRAWDA;"Magda";"Leon";"krcone"}

Staa tablicowa nie moe zawiera formu, funkcji lub innych tablic. Wartoci liczbowe nie
mog zawiera symboli walut, kropek, nawiasw czy znakw procentowych. Na przykad ponisza tablica jest nieprawidowa:
{PIERWIASTEK(32);56,32 z;12,5%}

Pojcie wymiarw tablicy

Tablica, o czym pisaem ju wczeniej, moe by jednowymiarowa lub dwuwymiarowa. Tablica
jednowymiarowa moe mie orientacj poziom (co odpowiada pojedynczemu wierszowi) albo
pionow (co odpowiada jednej kolumnie).

Jednowymiarowe tablice poziome

Elementy poziomej tablicy jednowymiarowej s oddzielone lewymi ukonikami, a sama tablica
moe by wywietlana jako wiersz komrek. Przykadem takiej tablicy jest staa tablicowa:
{1\2\3\4\5}

Do wywietlenia tej tablicy potrzebnych jest pi kolejnych komrek wiersza. Aby wprowadzi tak
tablic do arkusza, naley zaznaczy obszar komrek, ktry skada si z jednego wiersza i piciu
kolumn. Nastpnie naley wprowadzi wyraenie ={1\2\3\4\5} i nacisn Ctrl+Shift+Enter.
Jeeli wpiszesz t formu do poziomego obszaru, w ktrym mieci si wicej ni pi
komrek, nadmiarowe komrki bd zawieray wartoci #N/D! (co oznacza niedostpne
wartoci). Jeeli wpiszesz t formu do pionowego zakresu komrek, zostanie wywietlony
tylko jeden jej element (1) w kadej komrce.

Poniej przedstawiono kolejny przykad staej tablicowej, ktra ma siedem elementw tekstowych:
{"Pn"\"Wt"\"r"\"Cz"\"Pt"\"So"\"N"}

Aby wprowadzi t tablic, naley zaznaczy siedem komrek w wierszu i wpisa nastpujce
wyraenie (koczc wpis naciniciem Ctrl+Shift+Enter):
={"Pn"\"Wt"\"r"\"Cz"\"Pt"\"So"\"N"}

338

Cz II Formuy i funkcje

Jednowymiarowe tablice pionowe

Elementy w jednowymiarowej tablicy pionowej s oddzielane rednikami, a sama tablica moe
by wywietlana jako kolumna komrek. Oto szecioelementowa tablica pionowa:
{10;20;30;40;50;60}

Do wywietlenia tej tablicy potrzebnych jest sze kolejnych komrek w kolumnie. Aby wprowadzi tak tablic do arkusza, naley zaznaczy obszar komrek, ktry skada si z szeciu wierszy
i jednej kolumny. Nastpnie naley wpisa ponisze wyraenie i nacisn Ctrl+Shift+Enter.
={10;20;30;40;50;60}

A oto inny przykad tablicy poziomej, zawierajcej cztery elementy:

{"Gadety";"Szpargay";"Drobiazgi";"Bibeloty"}

Tablice dwuwymiarowe
W tablicy dwuwymiarowej redniki s uywane do oddzielenia elementw pionowych, a lewe
ukoniki (\) do oddzielenia elementw poziomych. Poniszy przykad pokazuje sta tablicow
o wymiarach 43:
{1\2\3\4;5\6\7\8;9\10\11\12}

Wywietlenie tej staej wymaga obszaru 12 komrek. Aby umieci t tablic w wybranym obszarze, naley zaznaczy taki obszar, skadajcy si z trzech wierszy i czterech kolumn, a nastpnie wpisa ponisz formu i nacisn Ctrl+Shift+Enter.
={1\2\3\4;5\6\7\8;9\10\11\12}

Rysunek 17.3 przedstawia gotow tablic po umieszczeniu jej w wybranym obszarze (w tym
przypadku B3:E5).
Rysunek 17.3.
Tablica 34
wprowadzona
do obszaru

Jeeli wprowadzi si tablic do obszaru, w ktrym jest wicej komrek ni elementw tablicy,
nadmiarowe komrki bd zawieray wartoci #N/D!. Na rysunku 17.4 pokazana jest tablica 34
wprowadzona do obszaru o wymiarach 105.
Kady wiersz tablicy dwuwymiarowej musi zawiera tak sam liczb elementw. Ponisza tablica jest nieprawidowa, poniewa w trzecim wierszu s tylko trzy elementy.
{1\2\3\4;5\6\7\8;9\10\11}

Excel nie zezwoli na wpisanie formuy zawierajcej nieprawidow tablic.

Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych

339

Rysunek 17.4.
Tablica 34
wprowadzona
do obszaru 105

Nazywanie staych tablicowych

Mona utworzy sta tablicow, nada jej nazw, a nastpnie uy tak nazwanej tablicy w formule.
Z technicznego punktu widzenia nazwana tablica to nazwana formua.
Nazywanie komrek i formu zostao omwione w rozdziaach 4. i 10.

Na rysunku 17.5 pokazane jest tworzenie nazwanej tablicy w oknie dialogowym Nowa nazwa
(aby je otworzy, naley wybra polecenie Formuy/Nazwy zdefiniowane/Definiuj nazw). Nazwa
tablicy to NazwyDni, a odwouje si ona do nastpujcej staej tablicowej:
{"Pon"\"Wto"\"ro"\"Czw"\"Pi"\"Sob"\"Nie"}

Rysunek 17.5.
Tworzenie nazwanej
staej tablicowej

Warto zauway, e w oknie dialogowym Nowa nazwa tablica jest definiowana (w polu Odwouje si do:) przy uyciu znaku rwnoci (=). Bez tego znaku tablica byaby interpretowana jako
tekst, a nie jako tablica. Trzeba rwnie pamita o tym, aby wpisa nawiasy klamrowe przy definiowaniu staej tablicowej, Excel nie zrobi tego sam.
Po utworzeniu takiej nazwanej tablicy mona uywa jej w formuach. Na rysunku 17.6 pokazano
arkusz, w ktrym zostaa wpisana nastpujca pojedyncza formua do obszaru A1:G1:
{=NazwyDni}

W celu wprowadzenia tej formuy naley zaznaczy siedem kolejnych komrek w jednym wierszu,
wpisa =NazwyDni i nacisn Ctrl+Shift+Enter.

340

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 17.6.
Uycie nazwanej tablicy
w formule

Poniewa elementy tablicy s oddzielone lewymi ukonikami, tablica ma orientacj poziom.

Aby utworzy tablic pionow, trzeba uy rednikw. Mona take uy funkcji TRANSPONUJ,
aby wpisa tablic poziom w pionowy zakres komrek (wicej na ten temat w dalszej czci
rozdziau, zatytuowanej Transponowanie tablicy). Ponisza formua tablicowa wpisana w pionowy obszar siedmiu komrek uywa funkcji TRANSPONUJ:
{=TRANSPONUJ(NazwyDni)}

Istnieje te moliwo uzyskania dostpu do pojedynczego elementu tablicy suy do tego

funkcja INDEKS. Na przykad ponisza formua zwraca warto Czw (czwarty element tablicy
NazwyDni):
=INDEKS(NazwyDni;4)

Praca z formuami tablicowymi

W tym podrozdziale przedstawione zostay metody zaznaczania komrek z tablicami oraz edycji
formu tablicowych. Te operacje rni si troch od pracy ze zwykymi obszarami i formuami.

Wpisywanie formuy tablicowej

Przy wpisywaniu formuy tablicowej do komrki lub obszaru trzeba postpowa zgodnie ze
specjaln procedur, aby Excel wiedzia, e wprowadza si wanie formu tablicow, a nie
zwyk. Zwyk formu zatwierdza si klawiszem Enter. Formu tablicow wprowadza si do
komrki lub komrek za pomoc skrtu Ctrl+Shift+Enter.
Nie naley wpisywa nawiasw klamrowych przy wprowadzaniu formuy. Excel doda je sam.
Jeeli wynik formuy tablicowej skada si z wicej ni jednej wartoci, trzeba zaznaczy
wszystkie komrki wynikowe, zanim wprowadzi si formu. Jeeli tego si nie zrobi, zostanie
wywietlony tylko pierwszy element.

Zaznaczanie zakresu formuy tablicowej

Komrki, ktre zawieraj tablicow formu wielokomrkow, mona zwyczajnie zaznaczy
(tak jak inne komrki) lub skorzysta z jednej z nastpujcych metod:
Najpierw naley zaznaczy dowoln komrk w zakresie formuy tablicowej. Nastpnie
trzeba wybra polecenie Narzdzia gwne/Edycja/Znajd i zaznacz/Przejd do (lub nacisn
przycisk F5), aby otworzy okno dialogowe Przechodzenie do. W tym oknie naley klikn
przycisk Specjalnie, a nastpnie wybra opcj Bieca tablica. Aby zamkn okno, naley
klikn przycisk OK.
Najpierw naley zaznaczy dowoln komrk w zakresie formuy tablicowej i nacisn
Ctrl+/ (ukonik zwyky), aby zaznaczy ca tablic.

Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych

341

Edytowanie formuy tablicowej

Jeeli formua tablicowa zajmuje wiele komrek, trzeba edytowa cay zakres tak, jakby to bya
jedna komrka. Przede wszystkim naley pamita o tym, e nie mona edytowa tylko jednego elementu formuy tablicowej. W takim przypadku Excel wywietli komunikat pokazany
na rysunku 17.7.
Rysunek 17.7.
Komunikat Excela
przypomina, e
nie mona edytowa
tylko jednej komrki
z wielokomrkowej
formuy tablicowej

Aby zmodyfikowa formu tablicow, naley zaznaczy wszystkie nalece do niej komrki,
a potem uaktywni pasek formuy (w zwyky sposb klikniciem albo klawiszem F2). Excel
usunie nawiasy klamrowe w trakcie edycji wyraenia. Zmodyfikowan formu naley zatwierdzi skrtem Ctrl+Shift+Enter. Zmiana zostanie odzwierciedlona we wszystkich komrkach
tablicy (a nawiasy klamrowe ponownie zostan wywietlone).
Ponisze zasady dotycz wielokomrkowych formu tablicowych. Przy prbie wykonania jednej
z wymienionych operacji Excel poinformuje, e:
Nie mona zmieni pojedynczej komrki, ktra wchodzi w skad formuy tablicowej.
Nie mona przenie komrek, ktre wchodz w skad formuy tablicowej
(ale mona przenie ca formu tablicow).
Nie mona usun komrek, ktre s czci formuy tablicowej (ale mona usun
ca formu tablicow).
Nie mona wstawi nowych komrek do obszaru tablicy. Ta zasada dotyczy rwnie
wstawiania caych wierszy lub kolumn, jeeli spowodowaoby to wstawienie nowych
komrek do tablicy.
Nie mona uy wielokomrkowych formu tablicowych w obrbie tabeli utworzonej
za pomoc polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela. Nie mona te zamieni zakresu
na tabel, gdy znajduje si w nim wielokomrkowa formua tablicowa.
Wady formu tablicowych
Po przeczytaniu niniejszego rozdziau a do tego miejsca mona doceni pewne zalety uywania formu
tablicowych. Najwaniejsz jest oczywicie moliwo wykonywania oblicze, ktrych nie da si przeprowadzi w inny sposb. Jednak w miar uywania tablic odkrywa si take ich wady.
Mao kto dogbnie rozumie formuy tablicowe i potrafi je stosowa. Dlatego lepiej po prostu ich unika,
jeeli planuje si udostpnia swj skoroszyt komu, kto moe chcie wprowadzi w nim pewne zmiany.
Dla kogo, kto nie zna zasad dziaania formu tablicowych, ich napotkanie w arkuszu moe by bardzo
deprymujce.
Przy wpisywaniu formu tablicowych bardzo atwo zapomnie o naciniciu Ctrl+Shift+Enter (naley te
pamita, aby zastosowa t kombinacj klawiszy w kocowej fazie edytowania formuy tablicowej).
Poza bdami logicznymi jest to prawdopodobnie najczstszy problem, na jaki napotyka si przy stosowaniu formu tablicowych. Jeeli przez pomyk nacinie si klawisz Enter przy edycji formuy tablicowej, naley nacisn klawisz F2, aby wrci do trybu edycji, a nastpnie nacisn Ctrl+Shift+Enter.
Inny problem polega na moliwym spowolnieniu przeliczania w skoroszycie, szczeglnie w przypadku
bardzo duych tablic, cho na szybszych komputerach nie powinno to stanowi problemu. Z drugiej
strony uycie formuy tablicowej jest prawie zawsze szybsze ni uycie wasnej funkcji VBA. W rozdziale 39.
znajduje si wicej informacji na temat tworzenia wasnych funkcji VBA.

342

Cz II Formuy i funkcje
Jeeli przypadkiem nacinie si Ctrl+Enter (zamiast Ctrl+Shift+Enter) po edycji formuy,
zostanie ona wprowadzona do kadej komrki osobno, ale nie bdzie ju formu tablicow.
Prawdopodobnie zostanie zwrcony niepoprawny wynik. Wystarczy ponownie zaznaczy
komrki, a nastpnie nacisn klawisz F2 i zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+Shift+Enter.

Chocia nie mona zmieni pojedynczej formuy, ktra wchodzi w skad formuy tablicowej umieszczonej w wielu komrkach, formatowanie mona zastosowa do caej tablicy lub tylko do jej czci.

Zwikszanie lub zmniejszanie obszaru

wielokomrkowej formuy tablicowej
Czasem zachodzi konieczno zwikszenia obszaru formuy tablicowej umieszczonej w wielu
komrkach (aby zawiera wicej komrek) lub zmniejszenia go (aby zawiera mniej komrek).
Wymaga to wykonania nastpujcych czynnoci:
1. Zaznaczy cay obszar, w ktrym jest umieszczona formua tablicowa.
2. Nacisn klawisz F2, aby przej do trybu edycji.
3. Nacisn Ctrl+Enter. Do wszystkich zaznaczonych komrek zostan wpisane jednakowe
(ale nie tablicowe) formuy.
4. Zmieni zaznaczony obszar, aby wybra wicej lub mniej komrek, ale w taki sposb,
by na koniec komrka aktywna bya jedn z komrek nalecych do pierwotnej tablicy.
5. Nacisn klawisz F2, aby ponownie wczy tryb edycji.
6. Nacisn Ctrl+Shift+Enter.

Uywanie wielokomrkowych formu tablicowych

W tej czci rozdziau znajduj si przykady demonstrujce dziaanie nieomwionych dotychczas
waciwoci wielokomrkowych formu tablicowych (formu tablicowych, ktre zostay wpisane
do wielu komrek). Wrd nich mona wymieni takie jak tworzenie tablic z wartoci, przeprowadzanie dziaa, uywanie funkcji, transponowanie obszarw i generowanie cigw liczb cakowitych.

Tworzenie tablicy na podstawie wartoci z obszaru

Ponisza formua tablicowa tworzy tablic z obszaru komrek. Na rysunku 17.8 pokazany jest skoroszyt z wpisanymi danymi w komrkach A1:C4. Obszar D8:F11 zawiera formu tablicow w postaci:
{=A1:C4}

Rysunek 17.8.
Tworzenie tablicy
na podstawie obszaru

Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych

343

Tablica w D8:F11 jest powizana z obszarem A1:C4. Jeeli zmieniona zostanie dowolna warto w A1:C4, zmieni si powizana z t wartoci komrka w D8:F11. Oczywicie jest to powizanie jednokierunkowe nie da si zmieni wartoci z zakresu D8:F11.

Tworzenie staej tablicowej na podstawie wartoci z obszaru

W poprzednim przykadzie formua tablicowa z D8:F11 bya powizana z obszarem w komrkach A1:C4. Moliwe jest zerwanie tego poczenia i utworzenie staej tablicowej na podstawie
wartoci z A1:C4. Aby to zrobi:
1. Najpierw naley zaznaczy komrki, ktre zawieraj formu tablicow
(w tym przykadzie obszar D8:F11).
2. Nacisn klawisz F2, aby wczy tryb edytowania formu.
3. Nacisn klawisz F9, aby zamieni odwoania do komrek na wartoci.
4. Nacisn Ctrl+Shift+Enter, aby ponownie wprowadzi formu tablicow
(w ktrej uywana bdzie teraz staa tablicowa).
Staa tablicowa wyglda teraz nastpujco:
{1\"pies"\3;4\5\"kot";7\FASZ\9;"mapa"\8\12}

Na rysunku 17.9 pokazano, jak wynik powyszych dziaa wyglda w pasku formuy.
Rysunek 17.9.
Po naciniciu F9
w pasku formuy
wywietlana jest
staa tablicowa

Przeprowadzanie dziaa na tablicach

Jak dotd, wikszo przykadw polegaa na wprowadzaniu tablic do obszarw. Ponisza formua tablicowa tworzy prostoktn tablic i mnoy kady jej element przez 2:
{={1\2\3\4;5\6\7\8;9\10\11\12}*2}

Rysunek 17.10 ilustruje efekt wpisania tej formuy do obszaru.

Ponisza formua tablicowa mnoy kady element tablicy przez siebie:
{={1\2\3\4;5\6\7\8;9\10\11\12}*{1\2\3\4;5\6\7\8;9\10\11\12}}

Nastpujca formua jest prostsz metod uzyskania tego samego rezultatu. Rysunek 17.11 ilustruje efekt wprowadzenia tej formuy do obszaru:
{={1\2\3\4;5\6\7\8;9\10\11\12}^2}

344

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 17.10.
Wykonywanie dziaa
matematycznych
na tablicy

Rysunek 17.11.
Wymnaanie
kadego elementu
tablicy przez siebie

Jeeli tablica jest przechowywana w obszarze (takim jak B8:E10), formua tablicowa, ktra
zwraca kad warto z tej tablicy podniesion do kwadratu, wyglda nastpujco:
{=B8:E10^2}

Stosowanie funkcji w tablicach

Jak mona przypuszcza, cznie z tablicami mona uywa rwnie funkcji. Ponisza formua
tablicowa, ktr naley wprowadzi do pionowego obszaru o wysokoci 10 komrek, wylicza
pierwiastek kadego elementu staej tablicowej:
{=PIERWIASTEK({1;2;3;4;5;6;7;8;9;10})}

Jeeli tablica danych zajmuje pewien obszar arkusza, to mona uy poniszej formuy tablicowej, aby obliczy pierwiastki wartoci z tego obszaru:
{=PIERWIASTEK(A1:A10)}

Transponowanie tablicy
Transponowanie tablicy polega na zamianie wierszy na kolumny (i kolumn na wiersze). Innymi
sowy, mona w ten sposb zmieni tablic poziom na pionow (i na odwrt). Do transponowania tablicy uywa si funkcji TRANSPONUJ.
Rozwamy jednowymiarow poziom sta tablicow:
{1\2\3\4\5}

Te same wartoci mona wprowadzi do pionowego zakresu komrek, uywajc funkcji TRANSPONUJ.
Aby to zrobi, naley zaznaczy pionowy obszar piciu komrek zajmujcy pi wierszy i jedn
kolumn, a nastpnie wpisa ponisz formu i nacisn Ctrl+Shift+Enter:
=TRANSPONUJ({1\2\3\4\5})

Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych

345

Tablica pozioma zostaa transponowana, a jej elementy pojawiy si w pionowym obszarze.

Transponowanie dwuwymiarowej tablicy odbywa si w podobny sposb. Na rysunku 17.12 pokazano dwuwymiarow tablic wpisan rcznie, w zwyky sposb, i drug, wprowadzon przy
uyciu funkcji TRANSPONUJ. Formua w A1:D3 jest nastpujca:
{={1\2\3\4;5\6\7\8;9\10\11\12}}

Rysunek 17.12.
Uycie funkcji
TRANSPONUJ
do transponowania
dwuwymiarowej tablicy

Formua w A6:C9 ma nastpujc posta:

{=TRANSPONUJ({1\2\3\4;5\6\7\8;9\10\11\12})}

Oczywicie, mona uy funkcji TRANSPONUJ take do transponowania tablicy przechowywanej

w arkuszu. Na przykad ponisza formua transponuje tablic przechowywan w obszarze A1:C4
(cztery wiersze, trzy kolumny). Mona wpisa t formu w obszar skadajcy si z trzech wierszy
i czterech kolumn.
{=TRANSPONUJ(A1:C4)}

Tworzenie tablicy skadajcej si z cigu liczb cakowitych

Jak okae si w rozdziale 18., generowanie tablicy skadajcej si z kolejnych liczb cakowitych
jest czsto uyteczne przy uywaniu formu tablicowych. Funkcja Excela WIERSZ, ktra zwraca
numer wiersza, jest idealna do tego zadania. Wemy formu tablicow pokazan poniej, wprowadzon do obszaru dwunastu komrek:
{=WIERSZ(1:12)}

Podana formua generuje 12-elementow tablic, ktra zawiera liczby cakowite od 1 do 12.
Aby zobaczy, jak ona dziaa, naley zaznaczy obszar skadajcy si z 12 wierszy i jednej kolumny, a nastpnie wprowadzi do niego t formu. W rezultacie obszar zostanie wypeniony
dwunastoma kolejnymi liczbami cakowitymi (jak to pokazano na rysunku 17.13).
Jeeli zamierza si wygenerowa tablic kolejnych liczb cakowitych, formua taka jak powysza
jest dobra, ale nie idealna. Aby dostrzec, na czym polega problem, naley wstawi nowy wiersz
powyej obszaru z formu tablicow. Excel skoryguje wwczas odwoania wierszy i formua
tablicy przyjmie nastpujc posta:
{=WIERSZ(2:13)}

Formua, ktra na pocztku generowaa liczby od 1 do 12, teraz generuje liczby od 2 do 13.

346

Cz II Formuy i funkcje

Funkcje Excela zwracajce tablice

W kilku funkcjach Excela s uywane tablice formuy z takimi funkcjami naley wpisa w obszar wielu
komrek jako formu tablicow. Te funkcje to: REGLINX, CZSTO, REGEXPW, REGLINP, REGEXPP, MACIERZ.ODW,
MACIERZ.ILOCZYN oraz REGLINW. Wicej informacji o funkcjach tablicowych mona uzyska w pomocy online.
Rysunek 17.13.
Uycie formuy
tablicowej
do wygenerowania
kolejnych liczb
cakowitych

Lepszym rozwizaniem jest zastosowanie formuy:

{=WIERSZ(ADR.POR("1:12"))}

W tej formule wykorzystana zostaa funkcja ADR.POR, ktra przyjmuje jako argument cig znakw.
Excel nie zmieni odwoa bdcych argumentami tej funkcji w przypadku podobnym do opisanego
wyej, wic ta formua zawsze bdzie zwracaa liczby cakowite od 1 do 12.
W rozdziale 18. znajduje si kilka przykadw, w ktrych wykorzystywana jest opisana wyej
metoda generowania kolejnych liczb cakowitych.

Uywanie jednokomrkowych formu tablicowych

W przykadach z poprzedniego podrozdziau omawiaem tylko wielokomrkowe formuy tablicowe
pojedyncze formuy, ktre wprowadzane byy w obszar wielu komrek. Wyjtkowe zalety stosowania tablic staj si widoczne, gdy uywa si jednokomrkowych formu tablicowych. W tej
czci rozdziau przedstawione zostay przykady formu wpisywanych tylko do jednej komrki.

Liczenie znakw w obszarze

Przypumy, e mamy zakres komrek zawierajcych informacje tekstowe (na przykad takie jak
pokazane na rysunku 17.14). Aby sprawdzi, jaka jest liczba wszystkich znakw w tym obszarze
tradycyjn metod, trzeba utworzy formu tak jak ponisza i skopiowa j w d kolumny.
=D(A1)

Nastpnie naley uy funkcji SUMA do policzenia sumy wartoci zwracanych przez formuy
porednie.
Ponisza formua tablicowa wykonuje to zadanie bez uywania formu porednich:
{=SUMA(D(A1:A14))}

Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych

347

Rysunek 17.14.
Zadanie polega
na zliczeniu znakw
w pewnym obszarze
komrek

Formua tablicowa uywa funkcji D do utworzenia (w pamici) nowej tablicy, skadajcej si

z liczby znakw w kadej komrce zakresu. W tym przypadku nowa tablica to:
{6\9\9\8\9\9\7\8\9\8\9\7\9\12}

Dlatego formua tablicowa redukuje si do:

=SUMA{6\9\9\8\9\9\7\8\9\8\9\7\9\12}

Formua zwraca sum elementw tablicy (119).

Sumowanie trzech najmniejszych wartoci obszaru

Jeeli w zakresie Dane znajduj si wartoci, za pomoc funkcji MIN.K mona okreli najmniejsz z nich.
=MIN.K(Dane;1)

Przy uyciu poniszych formu mona wyznaczy drug i trzeci najmniejsz warto.
=MIN.K(Dane;2)
=MIN.K(Dane;3)

Aby zsumowa trzy najmniejsze wartoci, mona zastosowa nastpujc formu:

=SUMA(MIN.K(Dane;1); MIN.K(Dane;2); MIN.K(Dane;3))

Cho powysza formua daje poprawny wynik, uycie formuy tablicowej jest efektywniejsze.
Ponisza formua zwraca sum trzech najmniejszych wartoci obszaru o nazwie Dane:
{=SUMA(MIN.K(Dane;{1\2\3}))}

W formule uyto staej tablicowej jako drugiego argumentu funkcji MIN.K. W ten sposb tworzona jest nowa tablica, ktra zawiera trzy najmniejsze wartoci z obszaru. Ta tablica jest nastpnie przekazywana do funkcji SUMA, ktra sumuje te wartoci.
Rysunek 17.15 przedstawia arkusz, w ktrym obszar A1:A10 nosi nazw Dane. Funkcja MIN.K
jest wykonywana trzy razy, za kadym razem z innym argumentem. Za pierwszym razem jej argument to 1, a zwraca ona 5. Za drugim razem argument to 2 i zwraca ona 0 (drugi najmniejszy
element w tablicy). Za trzecim razem funkcja MIN.K ma drugi argument rwny 3 i zwraca trzeci
najmniejsz warto, czyli 2.
W rezultacie do funkcji SUMA przekazywana jest nastpujca tablica:
{5\0\2}

Formua zwraca sum tablicy (3).

348

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 17.15.
Formua tablicowa
zwraca sum
trzech najmniejszych
wartoci obszaru A1:A10

Liczenie komrek tekstowych w zakresie

Zamy, e trzeba okreli liczb komrek tekstowych znajdujcych si w danym obszarze.
Wydaje si, e w takim przypadku mona uy funkcji LICZ.JEELI, ale tak nie jest. Funkcja ta
sprawdzi si tylko wtedy, gdy konieczne jest zliczenie wartoci zakresu, speniajcych okrelone
kryterium (na przykad wartoci musz by wiksze od 12).
Aby wyznaczy liczb komrek tekstowych w danym obszarze, trzeba uy formuy tablicowej.
Ponisza formua tablicowa uywa funkcji JEELI do sprawdzenia kadej komrki w obszarze,
a nastpnie tworzy now tablic (o tym samym rozmiarze i wymiarach co dany obszar), skadajc si z jedynek i zer w zalenoci od tego, czy komrka zawiera tekst, czy nie. Ta nowa tablica
jest nastpnie przekazywana do funkcji SUMA, ktra zwraca sum jej elementw. Wynikiem jest
liczba komrek tekstowych, znajdujcych si w danym zakresie.
{=SUMA(JEELI(CZY.TEKST(A1:D5);1;0))}

Takie formuy tablicowe jak powysza (z funkcj JEELI zagniedon w funkcji SUMA) s bardzo
przydatne do zliczania. Dodatkowe przykady formu z funkcjami SUMA i JEELI znajduj si
w rozdziale 13.

Na rysunku 17.16 pokazany zosta przykad uycia powyszej formuy w komrce C7. Tablica
utworzona przez funkcj JEELI jest nastpujca:
{0\1\1\1;1\0\0\0;1\0\0\0;1\0\0\0;1\0\0\0}

Rysunek 17.16.
Formua tablicowa zwraca
liczb komrek tekstowych
znajdujcych si w
danym obszarze

Rozdzia 17. Wprowadzenie do formu tablicowych

349

Warto zauway, e tablica zawiera pi wierszy czteroelementowych (ma takie same wymiary
jak obszar).
Oto troch uproszczona odmiana tej formuy:
{=SUMA(CZY.TEKST(A1:D5)*1)}

Zostaa w niej wyeliminowana funkcja JEELI dziki nastpujcym waciwociom:

PRAWDA * 1 = 1

oraz
FASZ * 1 = 0

Eliminowanie formu porednich

Jedn z podstawowych korzyci uywania formu tablicowych jest moliwo wyeliminowania
formu porednich w arkuszu. Takie rozwizanie upraszcza arkusz i pozwala unikn zamieszczania w nim zbdnych informacji. Na rysunku 17.17 pokazano wyniki uzyskane przez studentw z dwch testw. W kolumnie D s obliczane zmiany tych wynikw. W komrce D17 znajduje si formua, wyliczajca redni z warto z kolumny D:
=REDNIA(D2:D15)

Rysunek 17.17.
Obliczanie redniej
zmiany wynikw
bez uycia
formuy tablicowej
wymaga zastosowania
formu porednich
w kolumnie D

Zastosowanie formuy tablicowej pozwala wyeliminowa kolumn D. Nastpujca formua tablicowa wylicza redni zmian, a nie wymaga umieszczania formu w kolumnie D:
{=REDNIA(C2:C15B2:B15)}

Jak to dziaa? W formule uywane s dwie tablice, ktrych wartoci s przechowywane w dwch
zakresach (B2:B15 i C2:C15). Formua tworzy now tablic, ktra skada si z rnic midzy
odpowiadajcymi sobie elementami tych dwch tablic. Nowa tablica jest przechowywana w pamici Excela, a nie w obszarze arkusza. Jest ona uywana jako argument funkcji REDNIA, ktra
wylicza ostateczny wynik.
Nowa tablica skada si z nastpujcych elementw:
{11\15\-6\1\19\2\0\7\15\1\8\23\21\-11}

Std formua jest rwnowana formule nastpujcej:

=REDNIA({11\15\-6\1\19\2\0\7\15\1\8\23\21\-11})

350

Cz II Formuy i funkcje

Excel przetwarza funkcj i wywietla wynik (7,57).

Do obliczenia innych wartoci z tego przykadu mona zastosowa dodatkowe formuy tablicowe.
Na przykad ponisza formua tablicowa zwraca najwiksz zmian (czyli najwiksz popraw
wynikw). Ta formua zwraca 23 zmian liczby punktw Daniela.
{=MAX(C2:C15B2:B15)}

Ponisza formua tablicowa zwraca najmniejsz warto z kolumny Zmiana (czyli najmniejsz
popraw wynikw). Ta formua zwraca 11 zmian liczby punktw Piotra.
=MIN(C2:C15B2:B15)

Uywanie staych tablicowych zamiast odwoa do obszaru

Jeeli w formule zostanie uyta funkcja, ktra wymaga odwoania do obszaru, mona to odwoanie
zastpi sta tablicow. Jest to przydatny sposb w sytuacjach, gdy wartoci z obszaru odwoania
si nie zmieniaj.
Wanym wyjtkiem w kwestii zastpowania odwoa do obszarw staymi tablicowymi s
funkcje do obsugi baz danych (na przykad BD.SUMA), odwoujce si do zakresu kryteriw.
W ich przypadku taka zamiana po prostu nie zadziaa.

Na rysunku 17.18 widnieje arkusz, w ktrym tabela wyszukiwania wykorzystana zostaa do wywietlania liczb wpisanych sownie. Na przykad wyszukanie liczby 9 zwrci warto Dziewi
z tabeli wyszukiwania w komrkach D1:E10. Formua w komrce C1 jest nastpujca:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;D1:E10;2;FASZ)

Rysunek 17.18.
Tabel wyszukiwania
z obszaru D1:E10
mona zastpi
sta tablicow

Informacje na temat formu wyszukujcych znajduj si w rozdziale 14.

Mona uy dwuwymiarowej tablicy zamiast odwoania do obszaru. Ponisza formua zwraca ten
sam wynik co poprzednia, ale nie wymaga okrelenia obszaru wyszukiwania D1:E10:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(B1;{1\"Jeden";2\"Dwa";3\"Trzy";4\"Cztery";5\"Pi";6\"Sze";7\"Siedem";8\
"Osiem";9\"Dziewi";10\"Dziesi"};2;FASZ)

Ten rozdzia stanowi wstp do zastosowania formu tablicowych. W rozdziale 18. omwiono je
dokadniej, ilustrujc ich dziaanie wieloma dodatkowymi przykadami.

Rozdzia 18.

Sztuczki z formuami
tablicowymi
W tym rozdziale:
Wicej przykadw jednokomrkowych formu tablicowych
Wicej przykadw wielokomrkowych formu tablicowych
Zwracanie tablicy przez niestandardow funkcj VBA
Poprzedni rozdzia stanowi wprowadzenie do formu tablicowych. Przedstawione w nim przykady miay jedynie zaostrzy apetyt na jeszcze ciekawsze rozwizania. Ten rozdzia stanowi
kontynuacj opowieci o formuach tablicowych, a wiele zawartych w nim przykadw demonstruje ich potne moliwoci.
Przykady do tego rozdziau wybraem wedug pewnego klucza. Ot chodzio o to, aby zaprezentowa jak najwikszy wybr moliwoci stosowania formu tablicowych. Wikszo z nich
moe zosta zastosowana w taki sposb, jak przedstawiono w niniejszej ksice. Oczywicie we
wasnych arkuszach trzeba dostosowa uywane nazwy obszarw i odwoania. Wiele przykadw
mona rwnie atwo zmodyfikowa, aby dziaay w troch inny sposb.

Praca z jednokomrkowymi
formuami tablicowymi
Jak napisaem w poprzednim rozdziale, jednokomrkowe formuy tablicowe s wpisywane do
pojedynczej komrki (nie do zakresu komrek). Operuj one na tablicach umieszczonych na arkuszu lub istniejcych w pamici. W tej czci rozdziau zostay przedstawione kolejne przykady
uycia takich formu tablicowych.
Przykady omwione w tej czci rozdziau mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik z przykadami nosi nazw jednokomorkowe
formuly tablicowe.xlsx.

Sumowanie wartoci z obszaru, w ktrym s bdy

Funkcja SUMA nie dziaa, gdy prbujemy sumowa wartoci z obszaru, w ktrym wystpuje co
najmniej jeden bd (taki jak #N/D! czy #DZIEL/0!). Na rysunku 18.1 pokazano wanie taki
przykad. Funkcja SUMA z komrki D11 zwraca warto bdu, poniewa obszar, ktry jest sumowany (D4:D10), take zawiera bdy.

352

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 18.1.
Formua tablicowa
moe policzy
sum wartoci z obszaru,
nawet gdy s w nim bdy

Ponisza formua tablicowa z komrki D13 radzi sobie z tego typu problemem, zwracajc sum
wartoci nawet wtedy, gdy obszar zawiera komrki z bdami:
=SUMA(JEELI.BD(D4:D10;""))

Formua tworzy now tablic, ktra zawiera oryginalne wartoci, ale nie uwzgldnia bdw.
Funkcja JEELI.BD odfiltrowuje wartoci bdw, zastpujc je pustym tekstem, natomiast
funkcja SUMA dziaa na przefiltrowanej tablicy. Ta technika sprawdza si rwnie dla innych
funkcji, takich jak REDNIA, MIN czy MAX.
Funkcja JEELI.BD zostaa po raz pierwszy udostpniona w Excelu 2007. Ponisza,
zmodyfikowana wersja formuy bdzie dziaa w starszych wersjach Excela 2007:
=SUMA(JEELI(CZY.BD(D4:D10);"";D4:D10))

Funkcja AGREGUJ, wprowadzona w Excelu 2010, to jeszcze jeden sposb sumowania zakresu
komrek, ktre zawieraj bdy. Oto przykad zastosowania funkcji:
=AGREGUJ(9;2;C4:C10)

Pierwszy argument, czyli cyfra 9, to kod funkcji SUMA. Drugi argument o wartoci 2 to kod opcji
ignoruj wartoci bdw. Funkcja AGREGUJ moe by wykorzystana take do liczenia wartoci
redniej, minimalnej, maksymalnej itp.

Liczenie bdw w zakresie

Ponisza formua jest podobna do tej z poprzedniego przykadu, z tym e wylicza ona, ile komrek
z bdami znajduje si w zakresie o nazwie Dane:
{=SUMA(JEELI(CZY.BD(Dane);1;0))}

Formua tworzy tablic, ktra skada si z jedynek (jeeli odpowiadajca jej komrka zawiera
bd) i zer (jeeli odpowiadajca jej komrka nie zawiera bdu).
Mona uproci nieco powyszy zapis, usuwajc trzeci argument funkcji JEELI. Jeli ten argument nie jest okrelony, funkcja JEELI zwraca warto FASZ, gdy warunek nie jest speniony
(czyli gdy komrka nie zawiera wartoci bdu). W tym przypadku Excel traktuje FASZ jako 0.
Kolejna formua dziaa dokadnie tak jak poprzednia, ale nie uywa trzeciego argumentu funkcji
JEELI:
{=SUMA(JEELI(CZY.BD(Dane);1))}

A mona j uproci jeszcze bardziej:

{=SUMA(CZY.BD(Dane)*1)}

Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi

353

Ta wersja wykorzystuje fakt, e:

PRAWDA * 1 = 1

a
FASZ * 1 = 0

Sumowanie n najwikszych wartoci w zakresie

Ponisza formua zwraca sum dziesiciu najwikszych wartoci z obszaru Dane:
{=SUMA(MAX.K(Dane;WIERSZ(ADR.POR("1:10"))))}

Funkcja MAX.K zostaje uyta 10 razy, za kadym razem z innym drugim argumentem (1, 2, 3 itd.,
a do 10). Wyniki tych dziaa s przechowywane w nowej tablicy, ktra jest nastpnie uywana
jako argument funkcji SUMA.
Aby zsumowa inn liczb wartoci, w funkcji ADR.POR naley zastpi inn wartoci liczb 10.
Jeli liczba sumowanych komrek znajduje si w komrce C17, naley zastosowa ponisz
formu tablicow (z uyciem operatora konkatenacji &), aby utworzy adres zakresu na potrzeby
funkcji ADR.POR.
{=SUMA(MAX.K(Dane;WIERSZ(ADR.POR("1:"&C17))))}

Aby obliczy sum n najmniejszych wartoci z zakresu, naley uy funkcji MIN.K zamiast MAX.K.
W rozdziale 17. zosta omwiony sposb generowania sekwencji liczb cakowitych za pomoc
funkcji ADR.POR.

Liczenie redniej z wykluczeniem zer

Na rysunku 18.2 pokazano prosty arkusz wyliczajcy redni sprzeda. Formua w komrce C13
ma nastpujc posta:
=REDNIA(B4:B11)

Rysunek 18.2.
Liczenie redniej
cznie z komrkami,
ktre zawieraj zera

Dwie osoby z zespou sprzedawcw miay tydzie wolnego. W zwizku z tym uwzgldnienie
ich zerowej sprzeday w obliczanej redniej nie bdzie dokadnie oddawa redniej sprzeday
przypadajcej na sprzedawc.

354

Cz II Formuy i funkcje

Funkcja REDNIA ignoruje puste komrki, ale nie ignoruje komrek, ktre zawieraj warto 0.

Ponisza formua tablicowa zwraca redni z zakresu, ale wyklucza komrki zawierajce zera:
{=REDNIA(JEELI(B5:B12<>0; B5:B12))}

Ta formua tworzy now tablic, ktra skada si z wartoci z tego obszaru rnych od zera.
Nastpnie funkcja REDNIA uywa tej tablicy jako argumentu.
Taki sam wynik mona uzyska te za pomoc zwykej (nie tablicowej) formuy:
=SUMA(B5:B12)/LICZ.JEELI(B5:B12;"<>0")

W tej formule uyto funkcji LICZ.JEELI do okrelenia, ile liczb rnych od zera znajduje si
w zakresie. Suma wartoci sprzeday jest dzielona przez t warto.
Jedynym powodem, dla ktrego warto uy formuy tablicowej do obliczania wartoci redniej
z pominiciem zer, jest potrzeba zapewnienia zgodnoci z wersjami Excela wczeniejszymi
ni 2007. Najprostszym podejciem jest wwczas zastosowanie funkcji REDNIA.JEELI
w formule, ktra nie bdzie miaa charakteru formuy tablicowej:
=REDNIA.JEELI(B5:B12;"<>0";B5:B12)

Ustalanie, czy okrelona warto

wystpuje w obszarze komrek
Aby ustali, czy okrelona warto wystpuje w pojedynczej kolumnie, mona uy funkcji
WYSZUKAJ. Ale jeli obszar do przeszukania obejmuje wiele kolumn, takie zadanie mona wykona rwnie przy uyciu formuy tablicowej.
Na rysunku 18.3 pokazano arkusz z list imion w A5:E24 (obszar nazwany ListaImion). Formua tablicowa w komrce D3 sprawdza imi wpisane do komrki C3 (o nazwie Imi). Jeeli imi wystpuje na
licie imion, formua wywietla napis Znaleziono. W przeciwnym razie wywietla tekst Nie znaleziono.
Rysunek 18.3.
Uycie formuy
tablicowej do ustalenia,
czy okrelona warto
znajduje si w zakresie

Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi

355

Formua tablicowa w komrce D3 to:

{=JEELI(LUB(Imi=ListaImion);"Znaleziono";"Nie znaleziono")}

Porwnuje ona Imi z kad komrk z zakresu ListaImion i na tej podstawie tworzy tablic,
ktra skada si z wartoci PRAWDA i FASZ. Funkcja LUB zwraca warto PRAWDA, jeeli przynajmniej jedna warto w tablicy to PRAWDA. Funkcja JEELI jest uywana do okrelenia, ktry komunikat wywietli.
Poniej umieszczono prostsz wersj tej formuy. Wywietla ona warto PRAWDA, jeeli warto
zostaa znaleziona, a FASZ, jeeli nie zostaa znaleziona.
{=LUB(Imi=ListaImion)}

Kolejna metoda wykorzystuje funkcj LICZ.JEELI umieszczon w formule niebdcej formu

tablicow.
=JEELI(LICZ.JEELI(ListaImion;Imi)>0;"Znaleziono;"Nie znaleziono")

Ustalanie liczby rnic midzy dwoma zakresami

Ponisza formua porwnuje odpowiadajce sobie wartoci z dwch zakresw (o nazwach
MojeDane i TwojeDane) i zwraca liczb rnic midzy tymi zakresami. Jeeli zawarto obu
zakresw jest identyczna, formua zwraca warto 0.
{=SUMA(JEELI(MojeDane=TwojeDane;0;1))}

Przykad takiego porwnania ilustruje rysunek 18.4.

Rysunek 18.4.
Zastosowanie
formuy tablicowej
do zliczenia rnic
w dwch obszarach
komrek

Obszary mog obejmowa kilka kolumn, ale musz mie tak sam wielko i wymiary.

356

Cz II Formuy i funkcje

Podana formua tworzy now tablic o takim samym rozmiarze, jaki maj porwnywane zakresy.
Funkcja JEELI wypenia t tablic zerami i jedynkami (0 jeeli zostaa znaleziona rnica,
1 jeeli odpowiadajce sobie komrki s takie same). Nastpnie funkcja SUMA zwraca sum
wartoci z tablicy.
Innym sposobem uzyskania tego samego wyniku jest prostsza formua:
{=SUMA(1*(MojeDane<>TwojeDane))}

Ta wersja wykorzystuje fakt, e:

PRAWDA * 1 = 1

a
FASZ * 1 = 0

Zwracanie pozycji najwikszej wartoci z zakresu

Ponisza formua zwraca numer wiersza najwikszej wartoci z obszaru jednokolumnowego
o nazwie Dane:
{=MIN(JEELI(Dane=MAX(Dane);WIERSZ(Dane); ""))}

Funkcja JEELI tworzy now tablic, ktra ma ten sam rozmiar, co zakres Dane. Jeeli w danej
komrce w zakresie Dane znaleziona zostanie najwiksza warto, do nowej tablicy jest wpisywany numer wiersza. W przeciwnym razie wpisywany jest pusty tekst. Funkcja MIN uywa nowej tablicy jako swojego drugiego argumentu i zwraca warto najmniejsz, ktra odpowiada
numerowi wiersza wartoci najwikszej.
Funkcja MIN suy do obsugi powtrze. Jeeli zakres Dane zawiera wicej ni jedn komrk
z t sam, najwiksz wartoci, zostanie zwrcony wiersz pierwszego wystpienia maksimum.
Jeeli funkcja MIN zostanie zastpiona funkcj MAX, to formua zwrci ostatnie wystpienie komrki
z najwiksz wartoci.
Ponisza formua jest podobna do poprzedniej, ale zwraca adres komrki z najwiksz wartoci
z zakresu Dane. Uyto w niej funkcji ADRES, ktra przyjmuje dwa argumenty numer wiersza
i numer kolumny.
=ADRES(MIN(JEELI(Dane=MAX(Dane);WIERSZ(Dane); ""));NR.KOLUMNY(Dane))

Podana formua dziaa wycznie w przypadku zakresu jednokolumnowego. Ponisza jej odmiana
obsuguje zakres dowolnego rozmiaru i zwraca adres najwikszej wartoci z obszaru o nazwie Dane.
=ADRES(MIN(JEELI(Dane=MAX(Dane);WIERSZ(Dane);""));MIN(JEELI(Dane=MAX(Dane);NR.KOLUMNY(Dane); "")))

Jeli zakres zawiera dwie komrki albo wiksz ich liczb, ktre maj t sam, maksymaln
warto, ta formua zwrci adres pierwszej z nich.

Znajdowanie wiersza n-tego wystpienia wartoci w zakresie

Ponisza formua zwraca numer wiersza w jednokomrkowym zakresie (o nazwie Dane), w ktrym
n-ty raz wystpuje warto z komrki o nazwie Warto:
{=MIN.K(JEELI(Dane=Warto;WIERSZ(Dane); "");n)}

Funkcja JEELI tworzy now tablic, skadajc si z numerw wierszy wartoci z zakresu
Dane, ktre s rwne Warto. Wartoci z zakresu Dane, ktre nie s rwne Warto, s zastpowane pustym tekstem. Ta tablica zostaje poddana dziaaniu funkcji MIN.K, ktra zwraca n-ty
najmniejszy numer wiersza.
Funkcja zwraca bd #LICZBA!, jeeli Warto nie zostanie znaleziona lub n przekroczy liczb
szukanych wartoci w zakresie.

Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi

357

Zwracanie najduszego tekstu z zakresu

Ponisza formua tablicowa wywietla tekst o najwikszej liczbie znakw w zakresie (o nazwie
Dane). Jeeli wiele komrek zawiera teksty o tej samej, najduszej liczbie znakw, formua
zwraca zawarto pierwszej z nich.
{=INDEKS(Dane;PODAJ.POZYCJ(MAX(D(Dane));D(Dane);FASZ);1)}

Ta formua dziaa na dwch tablicach, ktre zawieraj dugoci poszczeglnych elementw z zakresu Dane. Funkcja MAX zostaa uyta do wykrycia najwikszej wartoci, odpowiadajcej najduszemu elementowi tekstowemu. Funkcja PODAJ.POZYCJ podaje pozycj komrki z najduszym tekstem. Funkcja INDEKS zwraca zawarto tej komrki.
Przykad dziaania tej formuy zosta zilustrowany na rysunku 18.5. Mona jej uy tylko wtedy,
gdy zakres Dane skada si z jednej kolumny.
Rysunek 18.5.
Wyszukiwanie najduszego
wpisu tekstowego
w danym obszarze
za pomoc
formuy tablicowej

Ustalanie, czy obszar zawiera prawidowe wpisy

Przypumy, e dysponujemy list elementw, ktrych obecno trzeba sprawdzi na innej licie.
Jeli na przykad pobierzemy list numerw czci do obszaru o nazwie MojaLista i chcemy
mie pewno, e wszystkie numery s prawidowe, moemy to zrobi, porwnujc elementy
z pobranej listy z elementami z podstawowej listy numerw czci (o nazwie Podstawowa).
Przykad takiego porwnania zosta pokazany na rysunku 18.6.
Ponisza formua tablicowa zwraca warto PRAWDA, jeeli kady element listy MojaLista zosta
znaleziony w zakresie o nazwie Podstawowa. Oba te obszary musz si skada z jednej kolumny,
ale nie musz mie tej samej liczby wierszy.
{=CZY.BRAK(PODAJ.POZYCJ(PRAWDA;CZY.BRAK(PODAJ.POZYCJ(MojaLista;Podstawowa;0));0))}

Nastpna formua zwraca liczb nieprawidowych wpisw. Inaczej mwic, zwraca ona liczb
elementw listy MojaLista, ktre nie pojawiaj si na licie Podstawowa.
{=SUMA(1*CZY.BRAK(PODAJ.POZYCJ(MojaLista;Podstawowa;0)))}

Aby zwrci pierwszy nieprawidowy wpis z listy MojaLista, naley uy nastpujcej formuy:
{=INDEKS(MojaLista;PODAJ.POZYCJ(PRAWDA;CZY.BRAK(PODAJ.POZYCJ(MojaLista;Podstawowa;0));0))}

358

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 18.6.
Weryfikacja obiektw,
ktre nie znajduj si
na licie, i ich zliczanie

Sumowanie cyfr liczby cakowitej

Cho nie przychodzi mi na myl adne praktyczne zastosowanie przykadu z tego punktu, dobrze
prezentuje on moliwoci formu tablicowych. Ponisza formua oblicza sum cyfr dodatniej
liczby cakowitej, ktra znajduje si w komrce A1. Jeeli na przykad komrka A1 zawiera
warto 409, formua zwraca 13 (suma liczb 4, 0 i 9).
{=SUMA(FRAGMENT.TEKSTU(A1;WIERSZ(ADR.POR("1:"&D(A1)));1)*1)}

Aby zrozumie, jak ta formua dziaa, naley zacz od funkcji WIERSZ:

{=WIERSZ(ADR.POR("1:"&D(A1)))}

Ta funkcja zwraca tablic kolejnych liczb cakowitych, zaczynajc si od 1, a koczc wartoci rwn liczbie znakw wartoci z komrki A1. Jeeli na przykad komrka A1 zawiera warto 409, funkcja D zwraca warto 3, a tablica generowana przez funkcj WIERSZ to:
{1;2;3}

Wicej informacji na temat uycia funkcji ADR.POR do zwracania tego typu tablic znajduje si
w rozdziale 17.

Taka tablica jest nastpnie uywana jako drugi argument funkcji FRAGMENT.TEKSTU. Lekko uproszczona i wyraona za pomoc wartoci cz formuy zawierajca funkcj FRAGMENT.TEKSTU wyglda nastpujco:
{=FRAGMENT.TEKSTU(409;{1;2;3};1)*1}

Ta funkcja generuje tablic skadajc si z trzech elementw:

{4;0;9}

Po ponownym uproszczeniu i dodaniu funkcji SUMA formua wyglda nastpujco:

{=SUMA({4;0;9})}

Jej wynikiem jest liczba 13.

Wartoci tablicy utworzonej za pomoc funkcji FRAGMENT.TEKSTU s mnoone przez 1,
poniewa funkcja ta zwracaa tekst, z kolei mnoenie przez 1 wymusza uzyskanie wartoci
liczbowej. Innym sposobem zamiany tekstu na liczb jest uycie funkcji WARTO.

Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi

359

Warto zauway, e formua nie dziaa na liczbach ujemnych, poniewa znak liczby ujemnej nie
jest wartoci liczbow. Ponadto formua nie zwrci prawidowego wyniku, jeeli komrka bdzie zawiera warto nieliczbow (na przykad 123A6). Ponisza formua rozwizuje ten problem w ten sposb, e identyfikuje wartoci bdu w tablicy i zastpuje je zerami.
{=SUMA(JEELI.BD(FRAGMENT.TEKSTU(A1;WIERSZ(ADR.POR("1:"&D(A1)))*1;0))}

W powyszej formule uyto funkcji JEELI.BD, ktra po raz pierwszy zostaa udostpniona
w Excelu 2007.

Na rysunku 18.7 pokazano arkusz, w ktrym uyto obydwch wersji formuy.

Rysunek 18.7.
Dwie wersje
formuy tablicowej
suce do sumowania
wartoci cyfr
w liczbie cakowitej

Sumowanie wartoci zaokrglonych

Na rysunku 18.8 widnieje prosty arkusz, obrazujcy czsto spotykany problem bdy w zaokrgleniach. Jak wida, suma cakowita w komrce E7 wydaje si nieprawidowa (o jeden grosz).
Wartoci w kolumnie E s prezentowane z uwzgldnieniem dwch miejsc po przecinku. Jednak
prawdziwe wartoci maj wicej miejsc po przecinku, ktre nie s wywietlane ze wzgldu na
zaokrglenie (wynika to z formatowania liczbowego). Efektem tych zaokrgle jest suma cakowita, ktra sprawia wraenie le policzonej. Suma ta wynosi naprawd 168,320997 z, a wywietlana jest jako 168,32 z.
Rysunek 18.8.
Uycie formuy
tablicowej do
poprawienia bdw
w zaokrgleniach

360

Cz II Formuy i funkcje

Ponisza formua tablicowa tworzy now tabel, ktra skada si z wartoci z kolumny E, zaokrglonych do dwch miejsc po przecinku:
=SUMA(ZAOKR(E4:E6;2))

Wynikiem tej formuy jest 168,31 z.

Bdy zaokrgle tego typu mona rwnie wyeliminowa dziki uyciu funkcji ZAOKR w formuach, ktre wyliczaj wyniki w kolumnie E. Ta technika nie wymaga stosowania formu tablicowych.

Sumowanie kadej n-tej wartoci z zakresu

Przypumy, e mamy pewien zakres danych i chcemy obliczy sum co trzeciej wartoci z listy
pierwszej, czwartej, sidmej itd. Jednym ze sposobw jest wpisywanie wszystkich adresw
do formuy. Ale lepsz metod jest uycie formuy tablicowej.
Na rysunku 18.9 wida, e wartoci s przechowywane w zakresie o nazwie Dane, a warto
liczby n znajduje si w komrce D2 (o nazwie n).
Rysunek 18.9.
Formua tablicowa
zwracajca sum kadej
n-tej wartoci z zakresu

Nastpujca formua tablicowa sumuje kad n-t warto z zakresu:

{=SUMA(JEELI(MOD(WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.LICZB(Dane)))1;n)=0;Dane;""))}

Jej wynikiem jest 70, czyli suma wszystkich co trzecich wartoci z zakresu.
Ta formua tworzy tablic kolejnych liczb cakowitych, a funkcja MOD uywa tej tablicy jako
pierwszego argumentu. Drugim argumentem funkcji MOD jest liczba n. Funkcja MOD tworzy kolejn
tablic, ktra skada si z reszt dzielenia kadego wiersza przez n. Dla kadego zerowego elementu tej drugiej tablicy (co oznacza, e wiersz dzieli si przez n) odpowiadajca mu warto
z zakresu Dane jest wczana do liczenia sumy.
Formua ta zwraca bd, jeeli n jest rwne 0 (czyli nie maj by sumowane adne wartoci).
W tym przypadku dziaa nastpujca, zmodyfikowana formua:
{=JEELI(n=0;0;SUMA(JEELI(MOD(WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.LICZB(Dane)))1;n)=0;Dane;"")))}

Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi

361

Ta formua dziaa poprawnie tylko wtedy, gdy zakres Dane jest pojedyncz kolumn z wartociami. Nie mona jej zastosowa w odniesieniu do zakresu skadajcego si z kilku kolumn ani
wwczas, gdy wartoci s uoone w jednym wierszu.
Aby umoliwi dziaanie tej formuy w przypadku poziomego zakresu, naley dokona transpozycji tablicy liczb cakowitych wygenerowanych przez funkcj WIERSZ. Mona to zrobi za pomoc funkcji TRANSPONUJ. Oto zmodyfikowana formua tablicowa, ktr mona zastosowa tylko
w przypadku poziomego zakresu Dane.
{=JEELI(n=0;0;SUMA(JEELI(MOD(TRANSPONUJ(WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.LICZB(Dane))))1;n)=0;Dane;"")))}

Usuwanie z tekstu wszystkich znakw poza cyframi

Ponisza formua tablicowa usuwa z tekstu wszystkie znaki poza cyframi. Na przykad z cigu
znakw ABC145Z formua zwraca cz liczbow, czyli 145.
{=FRAGMENT.TEKSTU(A1;PODAJ.POZYCJ(0;(CZY.BD(FRAGMENT.TEKSTU (A1;WIERSZ(ADR.POR("1:"&D(A1)));
1)*1)*1);0);D(A1)SUMA ((CZY.BD(FRAGMENT.TEKSTU(A1;WIERSZ(ADR.POR("1:"&D(A1)));1)*1)*1)))}

Ta formua dziaa tylko w przypadku pojedynczego cigu cyfr w tekcie. Nie zadziaa na przykad dla tekstu X45Z99, poniewa acuch zawiera dwie osadzone liczby.

Ustalanie najbliszej wartoci w zakresie

Ponisza formua tablicowa zwraca tak warto z zakresu Dane, ktra jest najblisza innej
podanej wartoci (o nazwie Cel).
{=INDEKS(Dane;PODAJ.POZYCJ(MIN.K(MODU.LICZBY(CelDane);1);MODU.LICZBY(CelDane);0))}

Jeeli dwie wartoci z obszaru Dane s tak samo odlege od wartoci Cel, formua zwraca
pierwsz z nich. Na rysunku 18.10 pokazany zosta przykad takiej formuy. W tym przypadku
warto komrki Cel to 45. Formua tablicowa z komrki D4 zwraca 48 warto najblisz
liczbie 45.
Zastosowanie narzdzia Szacowanie formuy
W celu lepszego zrozumienia dziaania niektrych bardziej skomplikowanych formu mona skorzysta
z przydatnego narzdzia Szacowanie formuy. Aby je uruchomi, naley zaznaczy komrk z formu,
a nastpnie wybra polecenie Formuy/Inspekcja formu/Szacuj formu. Pojawi si okno dialogowe
Szacowanie formuy, pokazane poniej.

Aby zobaczy, w jaki sposb formua jest liczona, naley powtarza klikanie przycisku Szacuj a do
uzyskania ostatecznego wyniku. Przypomina to obserwowanie kolejnych etapw dochodzenia do ostatecznego wyniku w zwolnionym tempie.

362

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 18.10.
Formua tablicowa
zwracajca warto
najblisz do danej

Zwracanie ostatniej wartoci z kolumny

Zamy, e mamy arkusz, ktry czsto aktualizujemy, dodajc kolejne dane do istniejcych
kolumn. W takim przypadku moe si przyda sposb znalezienia odwoania do ostatniej wartoci z kolumny A (czyli do ostatniej wpisanej wartoci). Jeeli kolumna A nie zawiera pustych
komrek, rozwizanie jest stosunkowo proste i nie wymaga uycia formuy tablicowej:
=PRZESUNICIE(A1;ILE.NIEPUSTYCH(A:A)1;0)

Funkcji ILE.NIEPUSTYCH uywa si w tej formule do policzenia niepustych komrek w kolumnie A.

Ta warto (minus 1) zostanie nastpnie uyta jako drugi argument funkcji PRZESUNICIE. Jeeli
na przykad ostatnia warto umieszczona jest w wierszu numer 100, funkcja ILE.NIEPUSTYCH
zwraca 1090. Funkcja PRZESUNICIE zwraca warto z komrki lecej o 99 wierszy niej ni
komrka A1 w tej samej kolumnie.
Jeeli kolumna A ma jedn lub wicej komrek pustych w rodku, co czsto si zdarza, formua
nie zadziaa, poniewa funkcja ILE.NIEPUSTYCH nie liczy komrek pustych.
Ponisza formua tablicowa zwraca zawarto ostatniej niepustej komrki z 500 pierwszych
wierszy kolumny A:
{=INDEKS(A1:A500;MAX(WIERSZ(A1:A500)*(A1:A500<>"")))}

Oczywicie mona zmodyfikowa t formu, aby uywaa kolumny innej ni kolumna A. Aby
uy innej kolumny, naley zmieni cztery odwoania z A na potrzebn kolumn. Jeeli ostatnia
niepusta komrka znajduje si w wierszu dalszym ni 500., trzeba zmieni w formule obie liczby
500 na wiksze. Im mniej wierszy jest wykorzystywanych w formule, tym szybciej ona dziaa.
Podana formua nie zadziaa, jeli w analizowanej kolumnie bd bdy.
Nie mona uywa podanej formuy w tej samej kolumnie, dla ktrej przeprowadza ona
obliczenia. Prba takiego uycia powoduje wystpienie odwoania cyklicznego. T formu
mona jednak zmodyfikowa. Aby na przykad umieci j w komrce A1, naley zmieni
odwoania tak, aby zaczynay si od wiersza 2. zamiast od wiersza 1.
Koczc pisanie tego rozdziau, wpadem na pomys alternatywnej formuy (bez uycia tablic),
ktra zwraca ostatni niepust komrk w kolumnie A:
=WYSZUKAJ(2;1/(A:A<>"");A:A)

Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi

363

Problem polega na tym, e nie rozumiem jej dziaania Niemniej formua dziaa bez zarzutu
i prawdopodobnie jest efektywniejsza ni wariant tablicowy. Rni si ona od formuy tablicowej jeszcze pod jednym wzgldem ignoruje wartoci bdw. W praktyce zwraca ona ostatni niepust i niezawierajc bdu komrk w danej kolumnie.

Zwracanie ostatniej wartoci z wiersza

Ponisza formua tablicowa jest podobna do poprzedniej, ale zwraca ostatni niepust komrk
z wiersza (w tym przypadku pierwszego).
{=INDEKS(1:1;MAX(NR.KOLUMNY(1:1)*(1:1<>"")))}

Aby uy jej dla innego wiersza, naley zmieni odwoanie 1:1 na odpowiadajce wybranemu
wierszowi.
Rysunek 18.11 przedstawia przykad dziaania podanych formu dla ostatniej wartoci w kolumnie i dla ostatniej wartoci w wierszu.
Rysunek 18.11.
Zastosowanie
formu tablicowych
do zwracania ostatniej
niepustej komrki
w kolumnie lub wierszu

Alternatywna formua bez uycia tablic, ktra zwraca ostatni niepust komrk w wierszu, ma
nastpujc posta:
=WYSZUKAJ(2;1/(1:1<>"");1:1)

Praca z wielokomrkowymi
formuami tablicowymi
Formuy tablicowe wprowadzane do wielu komrek byy ju wstpnie omawiane w poprzednim
rozdziale. W tej czci rozdziau omwi jeszcze kilka takich formu. Wikszo z nich zwraca
niektre lub wszystkie wartoci z danego obszaru, ale uporzdkowane w okrelony sposb.
Przy wprowadzaniu wielokomrkowej formuy tablicowej najpierw naley zaznaczy cay zakres,
nastpnie wprowadzi formu i nacisn Ctrl+Shift+Enter.

364

Cz II Formuy i funkcje
Przykady omwione w tej czci rozdziau mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik z przykadami nosi nazw wielokomorkowe
formuly tablicowe.xlsx.

Zwracanie wycznie wartoci dodatnich z zakresu

Ponisza formua dziaa na jednokolumnowym zakresie pionowym o nazwie Dane. Formua tablicowa jest wpisana do obszaru o takim samym rozmiarze jak Dane i zwraca wycznie dodatnie
wartoci z zakresu Dane (zera i liczby ujemne s opuszczane).
{=INDEKS(Data;MIN.K(JEELI(Data>0;WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Data))));
WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Data)))))}

Jak wida na rysunku 18.12, ta formua dziaa, ale nie idealnie. Obszar Dane obejmuje komrki
A4:A22, a formua tablicowa jest wpisana do komrek C4:C23. Jednak formua tablicowa wywietla wartoci bdu #LICZBA! dla komrek, ktre nie zawieraj wartoci.
Rysunek 18.12.
Uycie formuy tablicowej
do zwrcenia wycznie
wartoci dodatnich
z zakresu

Zmodyfikowana formua tablicowa wprowadzona do zakresu E4:E23 wykorzystuje funkcj

JEELI.BD, aby nie wywietla wartoci bdw.
{=JEELI.BD(INDEKS(Dane;MIN.K(JEELI(Dane>0;WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane))));
WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane)))));"")}

Funkcja JEELI.BD pojawia si dopiero w Excelu 2007. W celu zachowania zgodnoci ze

starszymi wersjami Excela naley skorzysta z nastpujcej formuy:
{=JEELI(CZY.B(MIN.K(JEELI(Dane>0;WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane))));
WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane)))));""; INDEKS(Dane;MIN.K(JEELI(Dane>0;
WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane))));WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane))))))}

Zwracanie niepustych komrek z zakresu

Ponisza formua jest odmian formuy z poprzedniego punktu. Dziaa ona na pionowym zakresie
jednokolumnowym o nazwie Dane. Formua tablicowa jest wpisana do obszaru o tym samym
rozmiarze co obszar Dane i zwraca tylko niepuste komrki z tego obszaru.

Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi

365

{=JEELI.BD(INDEKS(Dane;MIN.K(JEELI(Dane<>"";WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane))));
WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane)))));"")}

W celu zachowania zgodnoci z wersjami Excela starszymi ni 2007 naley zastosowa nastpujc formu:
{=JEELI(CZY.B(MIN.K(JEELI(Dane<>"";WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane))));
WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane)))));"";INDEKS(Dane;MIN.K(JEELI(Dane<>"";
WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane))));WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane))))))}

Odwracanie kolejnoci komrek w zakresie

Na rysunku 18.13 w komrkach C4:C13 znajduje si wielokomrkowa formua tablicowa, ktra
odwraca kolejno wartoci z zakresu A4:A13 (ktremu nadano nazw Dane).
Rysunek 18.13.
Wielokomrkowa
formua tablicowa,
ktra wywietla wartoci
z zakresu A4:A13
w odwrotnej kolejnoci

Zastosowana formua tablicowa ma nastpujc posta:

{=JEELI(INDEKS(Data;ILE.WIERSZY(Dane)-WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane)))+1)="";"";
INDEKS(Dane;ILE.WIERSZY(Dane)-WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane)))+1))}

Dynamiczne porzdkowanie zakresu wartoci

Na rysunku 18.14 w kolumnie A znajduje si zakres danych pocztkowych (o nazwie Dane).
W miar jak s wprowadzane kolejne dane w tym zakresie, wpisywane wartoci s porzdkowane od najwikszej do najmniejszej w kolumnie C. Formua tablicowa w kolumnie C nie jest
zbyt skomplikowana:
{=MAX.K(Data;WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Data))))}

Aby unikn pojawiania si bdu #LICZBA!, lepiej uy poniszej formuy:

=IFERROR(MAX.K(Data;WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Data))))," ")

W przypadku, gdy naley zachowa zgodno z wersjami Excela starszymi od 2007, formu
trzeba zapisa w nieco bardziej skomplikowanej postaci:
{=JEELI(CZY.B(MAX.K(Data;WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Data)))));"";MAX.K(Data;
WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Data)))))}

Warto zaznaczy, e tak zdefiniowana formua dziaa wycznie na wartociach liczbowych.

Wrd przykadw, ktre mona pobra z internetu, znajduje si arkusz z podobn formu, ktra
dziaa tylko na tekcie.

366

Cz II Formuy i funkcje

Rysunek 18.14.
Wielokomrkowa
formua tablicowa,
ktra porzdkuje
wartoci z kolumny A

Zwracanie listy wartoci unikalnych z danego zakresu

Kolejna formua zwraca list elementw unikalnych dla pionowego zakresu jednokolumnowego
o nazwie Dane (czyli list bez powtarzajcych si elementw):
{=INDEKS(Dane;MIN.K(JEELI(PODAJ.POZYCJ(Dane;Dane;0)=WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane)));
PODAJ.POZYCJ(Dane;Dane;0);"");WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane)))))}

Podana formua nie zadziaa, jeeli zakres Dane bdzie zawiera jakiekolwiek puste komrki.
W pustych komrkach formuy tablicowej pojawi si bd #LICZBA!.
Ponisza zmodyfikowana wersja formuy eliminuje wywietlanie bdu #LICZBA! za pomoc
funkcji o nazwie JEELI.BD.
{=JEELI.BD(INDEKS(Dane;MIN.K(JEELI(PODAJ.POZYCJ(Dane;Dane;0)=WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.
WIERSZY(Dane)));PODAJ.POZYCJ(Dane;Dane;0);"");WIERSZ(ADR.POR("1:"&ILE.WIERSZY(Dane)))));"")}

Na rysunku 18.15 pokazano przykad takiego dziaania. Zakres A4:A22 nosi nazw Dane, a formua tablicowa jest wpisana do obszaru C4:C22. Zakres E4:E22 zawiera formu tablicow uywajc funkcji JEELI.BD.

Wywietlanie kalendarza
Rysunek 18.16 ilustruje dziaanie jednej z moich ulubionych wielokomrkowych formu tablicowych jest to kalendarz, generowany automatycznie w danym obszarze komrek. Jeli zmieni
si dat widoczn w grnej czci arkusza, kalendarz zostanie zaktualizowany zgodnie z podanym
miesicem i rokiem.
Skoroszyt z kalendarzem mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Nosi on nazw tablica z kalendarzem.xlsx. Ponadto wrd materiaw
pomocniczych znajduje si rwnie skoroszyt kalendarz roczny.xlsx, w ktrym t sam technik
zastosowano do wygenerowania kalendarza dla caego roku.

Rozdzia 18. Sztuczki z formuami tablicowymi

367

Rysunek 18.15.
Uycie formuy
tablicowej do wybrania
niepowtarzajcych si
elementw z listy
rdowej

Rysunek 18.16.
Wywietlanie kalendarza
za pomoc jednej
formuy tablicowej

Utworzony kalendarz mona bez trudu skopiowa do innych arkuszy lub skoroszytw.
W celu utworzenia kalendarza w obrbie zakresu B2:H9 naley wykona nastpujce kroki:
1. Zaznaczy zakres B2:H9 i scali komrki za pomoc polecenia
Narzdzia gwne/Wyrwnanie/Scal i wyrodkuj.
2. Wprowadzi dane do scalonego zakresu. Dzie miesica nie jest istotny.
3. W zakresie B3:H3 umieci skrcone nazwy dni.
4. Zaznaczy zakres B4:H9 i wprowadzi nastpujc formu tablicow.
Uwaga: Trzeba pamita o tym, e w celu wstawienia takiej formuy naley zastosowa
kombinacj klawiszy Ctrl+Shift+Enter (a nie tylko Enter).
=JEELI(MIESIC(DATA(ROK(B2);MIESIC(B2);1))<>MIESIC(DATA(ROK(B2);MIESIC(B2);1)-(DZIE.
TYG(DATA(ROK(B2);MIESIC(B2);1))-1)+{0\1\2\3\4\5}*7+{1;2;3;4;5;6;7}- 1);"";DATA(ROK(B2);
MIESIC(B2);1)-(DZIE.TYG(DATA(ROK(B2);MIESIC(B2);1))-1)+{0\1\2\3\4\5}*7+{1;2;3;4;5;6;7}-1)

368

Cz II Formuy i funkcje

5. Sformatowa zakres B4:H9 za pomoc niestandardowego formatu liczbowego

w postaci d. To pozwoli nam sformatowa daty w taki sposb, aby w komrce by

wywietlany jedynie dzie. W celu okrelenia niestandardowego formatu liczbowego
naley zastosowa kategori Niestandardowe znajdujc si w zakadce Liczby okna
dialogowego Formatowanie komrek.
6. Wedug uznania zmieni szeroko kolumn i format komrek.
7. Gdy w komrce B2 zmieni si miesic i rok, zawarto kalendarza ulegnie
automatycznej aktualizacji.
Po utworzeniu kalendarza zakres mona skopiowa do dowolnego innego arkusza lub skoroszytu.
Cho w rzeczywistoci formua tablicowa zwraca pene daty, dziki odpowiedniemu sformatowaniu komrek, widoczna jest w nich tylko cz odpowiadajca danemu dniowi. Warto rwnie
zauway, e formua tablicowa korzysta ze staych tablicowych.
Wicej informacji o staych tablicowych znajduje si w rozdziale 17.

Cz III

Tworzenie wykresw
i grafiki
Pi rozdziaw zawartych w tej czci ksiki jest powiconych grafice i wykresom; w tym
take wykresom przebiegu w czasie. Dziki podanym w nich informacjom Czytelnik dowie si,
w jaki sposb wykorzysta moliwoci graficzne Excela do przedstawienia danych na wykresie.
Omwione zostan take inne narzdzia rysunkowe Excela, pozwalajce na wizualne uatrakcyjnienie arkuszy.
W tej czci:
Rozdzia 19., Podstawowe techniki tworzenia wykresw
Rozdzia 20., Zaawansowane techniki tworzenia wykresw
Rozdzia 21., Wizualizacja danych przy uyciu formatowania warunkowego
Rozdzia 22., Tworzenie wykresw przebiegu w czasie
Rozdzia 23., Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

370

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

371

Rozdzia 19.

Podstawowe techniki
tworzenia wykresw
W tym rozdziale:
Co to jest wykres?
Obsuga wykresw w Excelu
Wykresy osadzone a arkusze wykresw
Czci wykresu
Przykady rnych typw wykresw
Wikszoci osb Excel kojarzy si z kolumnami i wierszami liczb. Jego uytkownicy doskonale
zdaj sobie jednak spraw z moliwoci tego programu w zakresie prezentowania danych na
wykresach. Powiem wicej Excel jest prawdopodobnie najczciej uywanym na wiecie
programem do tworzenia wykresw.
W tym rozdziale chc zademonstrowa podstawowe moliwoci tworzenia wykresw w Excelu.
Rozdzia 20. stanowi kontynuacj podanych tutaj informacji z naciskiem na bardziej zaawansowane techniki pracy.

Co to jest wykres?
Wykres jest graficzn prezentacj danych. Wykresy (zwane niekiedy diagramami) s integraln
czci arkuszy kalkulacyjnych od pierwszych dni Lotusa 1-2-3. Wykresy tworzone w starych
arkuszach kalkulacyjnych byy dosy toporne, ale od tego czasu zostay znacznie udoskonalone.
Excel jest wyposaony w wiele narzdzi do tworzenia rnych rodzajw wykresw, ktre mona
bardzo elastycznie dopasowa do wasnych potrzeb.
Odpowiednio dobrane wykresy mog sprawi, e wyliczenia stan si znacznie bardziej zrozumiae. Poniewa wykresy s przedstawiane w formie graficznej, s szczeglnie przydatne do podsumowa serii danych i zalenoci midzy nimi. Tworzenie wykresw czsto uatwia dostrzeenie
trendw i zalenoci, ktre w inny sposb mogyby pozosta niezauwaone. Aby bliej pozna
elementy wykresw, warto zajrze do ramki Elementy wykresu w dalszej czci rozdziau.
Na rysunku 19.1 pokazano arkusz zawierajcy prosty wykres kolumnowy, przedstawiajcy warto sprzeday produktw firmy w kolejnych miesicach. Wystarczy jedno spojrzenie na wykres,
aby si przekona, e w miesicach letnich (od czerwca do sierpnia) sprzeda zmalaa, a potem
wzrastaa stale w kolejnych czterech miesicach. Oczywicie do tych samych wnioskw mona
doj na podstawie liczb. Ale wykres pozwala dostrzec te zalenoci znacznie szybciej.

372

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 19.1.
Prosty wykres
kolumnowy,
przedstawiajcy
warto miesicznej
sprzeday

Wykres kolumnowy jest tylko jednym z wielu rnych typw wykresw, ktre mona utworzy
w Excelu. W niniejszym rozdziale przedstawione zostan wszystkie typy wykresw, dlatego po
jego lekturze atwo bdzie wybra wykres odpowiedni w danej sytuacji.

Obsuga wykresw w Excelu

Zanim utworzy si wykres, trzeba dysponowa jakimi liczbami czyli danymi, jak si je
zwykle nazywa. Dane s oczywicie przechowywane w komrkach arkusza. Zazwyczaj dane, na
podstawie ktrych powstaje wykres, s przechowywane w jednym arkuszu, ale nie jest to konieczne. Wykres mona utworzy na podstawie danych z wielu arkuszy, znajdujcych si nawet
w rnych skoroszytach.
Wykres to obiekt, ktry Excel tworzy na danie uytkownika. Obiekt ten ilustruje jedn lub
wiksz liczb serii danych w formie graficznej. Wygld serii danych zaley od wybranego typu
wykresu. Na przykad w przypadku wykresu liniowego, w ktrym s uywane dwie serie danych, przedstawiane s dwie linie, z ktrych kada reprezentuje jedn seri danych. Dane dla
kadej serii s przechowywane w oddzielnym wierszu lub oddzielnej kolumnie. Kady punkt na
wykresie zaley od wartoci pojedynczej komrki i jest reprezentowany przez znacznik. Poszczeglne linie mona wyrnia kolorem, stylem, gruboci linii lub rodzajem znacznika danych
(kwadraty, koa itd.).
Na rysunku 19.2 pokazano wykres liniowy dwch serii danych z okresu 12 miesicy. Uyem
rnych znacznikw danych (kwadratw i kek), aby wyrni obie serie mona je zidentyfikowa dziki legendzie na dole wykresu. Wykres wyranie pokazuje, e sprzeda we wschodnim regionie cay czas spada, natomiast w zachodnim utrzymuje si na niemal niezmienionym
poziomie.
Najwaniejsz rzecz, o jakiej trzeba pamita, jest to, e wykresy s dynamiczne. Inaczej mwic,
serie danych z wykresu s powizane z danymi z arkusza. Jeeli dane si zmieni, wykres zostanie
automatycznie zaktualizowany, aby odzwierciedli te zmiany.
Po utworzeniu wykresu zawsze mona zmieni jego typ, formatowanie, doda lub usun niektre
elementy (na przykad tytu albo legend), doda nowe serie danych lub zmieni biece, aby
przedstawiay dane z innego obszaru.
Wykres mona osadzi w arkuszu z danymi albo umieci w specjalnym, oddzielnym arkuszu wykresu. Bardzo atwo jest zamieni wykres osadzony na wykres w arkuszu wykresu (i na odwrt).

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

373

Rysunek 19.2.
Ten wykres liniowy
przedstawia dwie
serie danych

Wykresy osadzone
Wykres osadzony znajduje si na wierzchu arkusza, a dokadnie na jego warstwie rysunkowej.
Oba wykresy pokazane wczeniej w tym rozdziale s wykresami osadzonymi.
Podobnie jak inne obiekty rysunkowe (takie jak ksztaty lub SmartArt), wykres osadzony mona
przemieszcza, zmienia jego rozmiary, proporcje, obramowania i inne parametry. Dziki uywaniu wykresw osadzonych moliwe jest drukowanie wykresu obok danych, na podstawie ktrych zosta on utworzony.
Aby dokona jakichkolwiek zmian w wygldzie wykresu osadzonego, trzeba go uaktywni klikniciem. Po uaktywnieniu wykresu pojawi si na Wstce karta kontekstowa Narzdzia wykresw,
na ktrej znajduje si wiele przydatnych narzdzi do pracy z wykresami; kolejne wane opcje s
dostpne w okienku zada Formatowanie.
Excel 2013 jest wyposaony w kilka nowych opcji i ustawie, ktre jeszcze bardziej uatwiaj
przystosowanie wykresu do konkretnych potrzeb. Po uaktywnieniu wykresu pojawiaj si po jego
prawej stronie trzy ikony, odpowiadajce rnym aspektom diagramu. Ich moliwoci zostay
opisane w dalszej czci tego rozdziau.

Kady wykres, oprcz jednego, jest na pocztku wykresem osadzonym. Z wyjtkiem mamy do
czynienia wwczas, gdy wykres zostanie utworzony przez zaznaczenie danych i nacinicie
klawisza F11. Wykres zostanie wtedy utworzony na arkuszu wykresu.

Arkusze wykresw
Wykres utworzony w osobnym, specjalnym arkuszu mona obejrze po klikniciu karty tego arkusza. W skoroszycie mog wystpowa zarwno standardowe arkusze, jak i arkusze wykresw.
Aby przenie wykres osadzony do arkusza wykresu, naley klikn ten wykres, a nastpnie
wybra polecenie Narzdzia wykresw/Projektowanie/Lokalizacja/Przenie wykres. Na ekranie
pojawi si wwczas okno dialogowe Przenoszenie wykresu, widoczne na rysunku 19.3. W oknie
tym naley wybra opcj Nowy arkusz i wpisa nazw arkusza wykresu (albo pozostawi domyln nazw zaproponowan przez program). Po klikniciu przycisku OK wykres zostanie
przeniesiony, a jego arkusz pojawi si na ekranie.

374

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 19.3.
Okno dialogowe
Przenoszenie wykresu
pozwala na
przenoszenie
osadzonego wykresu
do osobnego arkusza

T sam operacj mona wykona rwnie w przeciwnym kierunku. Wykres, ktry znajduje si
na arkuszu wykresu, mona zaznaczy i przenie do innego arkusza, aby go osadzi. W oknie
dialogowym Przenoszenie wykresu trzeba zaznaczy opcj Obiekt w, po czym na licie
rozwijanej wskaza arkusz docelowy.

Jeeli planuje si drukowa sam wykres, uycie arkusza wykresu na og jest najlepszym wyborem.
W razie koniecznoci utworzenia wielu wykresw kady z nich mona umieci w oddzielnym
arkuszu wykresu, aby uporzdkowa je w skoroszycie. Takie rozwizanie uatwia ponadto znalezienie okrelonego wykresu w skoroszycie, poniewa kademu arkuszowi mona nada nazw,
ktra bdzie opisywaa zamieszczony w nim wykres.
Po uaktywnieniu arkusza wykresu wygld Wstki ulega zmianie, podobnie jak wwczas, gdy
aktywny jest wykres osadzony. Wykresy w arkuszach i wykresy osadzone mona edytowa przy
uyciu tych samych narzdzi.
Jeeli wykres nie mieci si w oknie, mona go przewija za pomoc paskw przewijania lub
zmieni stopie powikszenia. Za pomoc polecenia Ukad strony/Ustawienia strony/Orientacja
mona rwnie zmieni orientacj wykresu (na pionow lub poziom).

Tworzenie wykresu
Tworzenie wykresu jest proste i wymaga wykonania nastpujcych krokw:
1. Trzeba upewni si, czy dane umoliwiaj utworzenie potrzebnego wykresu.
2. Zaznaczy zakres z danymi.
3. Otworzy kart Wstawianie i wybra potrzebny typ wykresu z grupy Wykresy.
Kliknicie wybranej ikony sprawia, e wywietla si menu z rnymi wariantami danego
typu wykresu. Excel utworzy wykres i umieci go w rodku okna.
4. Za pomoc dostpnych narzdzi i polece zmodyfikowa wygld oraz ukad
wykresu bd doda lub usun jego elementy (opcjonalnie).
Excel 2013 jest wyposaony w nowe polecenie, znajdujce si w grupie Wykresy na karcie
Wstawianie. Nosi ono nazw Polecane wykresy. Po wybraniu tego polecenia pojawia si okno
dialogowe Wstawianie wykresu z dwiema zakadkami. Zakadka Polecane wykresy zawiera list
sugerowanych typw wykresw, pasujcych do zaznaczonych danych. W niektrych przypadkach taka
sugestia moe si przyda, cho lepiej nie zakada w ciemno, e typy diagramw sugerowane przez
program rzeczywicie bd najlepszym wyborem. Druga zakadka, Wszystkie wykresy, udostpnia
wszystkie typy wykresw Excela. Miniatury wywietlone w oknie Wstawianie wykresu nie s zwykymi
ikonami, lecz odzwierciedlaj rzeczywisty wygld wykresu na podstawie zaznaczonych danych.
Aby utworzy wykres, wystarczy uy skrtu klawiszowego naley zaznaczy zakres danych,
ktry zostanie wykorzystany na wykresie, i nacisn klawisze Alt+F1 (aby osadzi wykres) albo F11
(aby umieci wykres w osobnym arkuszu). Excel utworzy wwczas wykres na podstawie zaznaczonych
danych na bazie domylnego typu wykresu. Domylnym typem wykresu jest wykres kolumnowy,
lecz nic nie stoi na przeszkodzie, by to zmieni. W celu zmiany domylnego typu wykresu naley
zaznaczy dowolny wykres i wybra polecenie Narzdzia wykresw/Projektowanie/Zmie typ wykresu,
po czym w oknie dialogowym Zmienianie typu wykresu klikn przycisk Ustaw jako domylny wykres.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

375

Elementy wykresu
Opis kolejnych elementw wykresu zosta zilustrowany na poniszym przykadzie.
Ten konkretny wykres jest wykresem zoonym, ktry przedstawia dwie serie danych Telefony i Sprzeda.
Liczba przeprowadzonych rozmw jest przedstawiona w postaci pionowych supkw, a warto sprzeday jako linia ze znacznikami w ksztacie kwadratw. Kady supek (lub znacznik na linii) reprezentuje
pojedynczy punkt danych (warto w komrce). Dane dla wykresu znajduj si w zakresie A1:C7.

Wykres ma o poziom, nazywan osi kategorii. Przedstawia ona kategori kadego punktu danych
(w tym przypadku s to miesice stycze, luty itd.).
Ponadto ten wykres ma dwie osie pionowe. S one nazywane osiami wartoci, a kada z nich zostaa
wyskalowana w inny sposb. O po lewej stronie odnosi si do wykresu supkowego (Telefony), natomiast o po prawej odnosi si do wykresu liniowego (Sprzeda).
Na osiach widoczne s jednostki. O po lewej jest wyskalowana od 0 do 1200, z gwnymi liniami
podziau co 200, natomiast o po prawej jest wyskalowana od 0 do 160, z gwn jednostk podziau co 20.
Dlaczego zastosowany zosta wariant z dwiema osiami? Dwie osie s dobrym wyborem w przypadku,
gdy serie danych bardzo rni si wielkoci jednostek. Jeeli dane z kolumny Sprzeda byyby wyrysowane zgodnie ze skal osi po lewej stronie, wykres miaby niemal zupenie paski przebieg.
Wikszo typw wykresw uatwia zidentyfikowanie serii danych i punktw danych. Do rozrnienia
poszczeglnych wartoci czsto uywa si legendy. Na niektrych wykresach s rwnie wywietlane
etykiety danych. Na pokazanym wczeniej przykadowym wykresie s widoczne tylko etykiety danych
serii Telefony; etykiety serii Sprzeda zostay ukryte. Dodatkowo wikszo wykresw (cznie z tym
przykadowym) ma jeszcze tytu wykresu i dodatkowe tytuy osi wartoci i kategorii.
Na przykadowym wykresie s widoczne poziome linie pomocnicze (odpowiadajce gwnym jednostkom lewej osi). Linie pomocnicze to po prostu przeduenie gwnych punktw na osi wartoci, uatwiajce wizualne oszacowanie wielkoci poszczeglnych danych.
Wszystkie wykresy s umieszczone w tzw. obszarze wykresu (jest to cae to diagramu), w ramach ktrego jest wyodrbniony obszar krelenia. Obszar krelenia to zasadnicza cz diagramu na pokazanym przykadzie zosta on wyrniony nieco innym, szarym kolorem.
W zalenoci od typu wykresy mog si skada z wikszej lub mniejszej liczby elementw. Na przykad wykres koowy ilustruje dane na podstawie wycinkw koa, bez uycia osi. Wykres 3D moe mie
cianki i podstaw. Do wykresu mona dodawa inne, niestandardowe elementy, takie jak linie trendu
lub znaczniki bdw. Innymi sowy, nawet po utworzeniu wykresu mona go modyfikowa na wiele
rnych sposobw.

376

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Tworzenie i dostosowywanie wykresu

W tej czci rozdziau krok po kroku omwiono tworzenie wykresu i wprowadzanie w nim
zmian. Dla uytkownikw, ktrzy dotychczas nie tworzyli wykresw, bdzie to dobra okazja do
zorientowania si w przebiegu takiego procesu.
Rysunek 19.4 przedstawia arkusz z pewnym zakresem danych, obrazujcym wyniki ankietowania
klientw w kolejnych miesicach. Klientw podzielono na trzy grupy wiekowe. Cho w tym przypadku dane znajduj si w tabeli (utworzonej za pomoc polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela), nie
jest to wymagane do utworzenia wykresu.
Rysunek 19.4.
Dane rdowe przykadu
prezentujcego
tworzenie wykresu

Przykadowy skoroszyt, o nazwie przyklad.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Zaznaczanie danych
Pierwszym krokiem jest zaznaczenie danych dla wykresu. Naley przy tym uwzgldni takie
elementy, jak etykiety i identyfikatory serii (nagwki wierszy i kolumn). W przykadzie zaznaczono zakres A4:D10. Zakres zawiera etykiety kategorii, ale nie zawiera tytuu znajdujcego si
w komrce A1.
Jeeli dane do wykresu znajduj si w tabeli (albo w prostoktnym obszarze komrek,
oddzielonym od innych danych), to wystarczy zaznaczy tylko jedn komrk. Excel niemal
we wszystkich przypadkach prawidowo odgadnie zakres komrek z danymi do wykresu.
Aby utworzy wykres tylko na podstawie wybranych kolumn lub wierszy, naley najpierw je
zaznaczy.
Dane uyte przy tworzeniu wykresu nie musz si znajdowa w ssiednich komrkach.
Mona nacisn klawisz Ctrl i dokona wielokrotnego zaznaczenia. Wstpne dane musz
jednak znajdowa si w jednym arkuszu. Jeli trzeba pokaza na wykresie dane z wielu
arkuszy, kolejne serie z zewntrznych arkuszy mona doda dopiero po utworzeniu wykresu.
Ponadto dane nalece do jednej serii zawsze musz by zlokalizowane w tym samym arkuszu.

Wybieranie typu wykresu

Po zaznaczeniu danych naley wybra typ wykresu z grupy Wykresy na karcie Wstawianie.
Kada kontrolka w tej grupie jest list rozwijan umoliwiajc doprecyzowanie wyboru przez
wskazanie wariantu danego typu diagramu.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

377

Na potrzeby tego przykadu pozwlmy zaproponowa Excelowi optymalny typ wykresu. W tym
celu naley wybra polecenie Wstawianie/Wykresy/Polecane wykresy. Na ekranie pojawi si
wtedy okno dialogowe pokazane na rysunku 19.5. W oknie tym znajduj si propozycje kilku
wykresw, wybranych na podstawie rzeczywistych danych. Proponuj wybra pierwszy, o nazwie
Kolumnowy grupowany, i klikn przycisk OK. Excel umieci wykres porodku okna skoroszytu.
Wykres mona przesuwa przez przeciganie jednej z jego krawdzi. Mona take zmieni jego
rozmiar wystarczy w tym celu klikn wykres i przecign jeden z jego rogw. Rysunek 19.6
przedstawia wykres po przeniesieniu go obok zakresu danych.
Rysunek 19.5.
Pozwlmy Excelowi
zasugerowa
typ wykresu

Eksperymentowanie z rnymi stylami

Cho wykres wyglda naprawd dobrze, jest to tylko jeden z kilku predefiniowanych ukadw
kolumnowego wykresu grupowanego.
Aby zapozna si z innymi ustawieniami konfiguracyjnymi wykresu, naley go zaznaczy
(klikn) i wyprbowa kilka innych wariantw, znajdujcych si w grupie Style wykresu na
karcie Narzdzia wykresw/Projektowanie. Wystarczy wskaza kursorem myszy jedn z miniatur,
aby wykres chwilowo przybra wygld zgodny z wybranym stylem. Po znalezieniu ciekawego
stylu mona klikn jego ikon, aby go zatwierdzi. W tej samej grupie polece na Wstce znajduje si te narzdzie Zmie kolory, umoliwiajce byskawiczn zmian kolorystyki wykresu.
Style wykresu i jego kolory mona zmienia take przy uyciu ikony Style wykresu, znajdujcej
si po prawej stronie obszaru wykresu (ikona przedstawia pdzel). Wyboru stylu mona
dokona za pomoc przewijanej galerii miniatur. Znajdujce si w niej warianty odpowiadaj
tym z grupy Narzdzia wykresw/Projektowanie/Style wykresu.

378

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 19.6. Wykres kolumnowy zgrupowany utworzony na podstawie danych z tabeli

Eksperymentowanie z rnymi ukadami

W ramach kadego typu wykresu mona wybra jeden z gotowych ukadw. Ukad moe zawiera dodatkowe elementy, takie jak tytu, etykiety danych, osie itp. Cho rwnie dobrze mona je
doda rcznie, to uywajc predefiniowanych ukadw, czsto mona zaoszczdzi czas. Jeli
nawet ukad nie jest dokadnie zgodny z oczekiwaniami, moe by na tyle zbliony do wymaganego, e trzeba bdzie dokona zaledwie kilku zmian.
Aby wyprbowa jeden z predefiniowanych ukadw, naley zaznaczy wykres i klikn ikon
Narzdzia wykresw/Projektowanie/Ukady wykresw/Szybki ukad.
W celu rcznego dodania lub usunicia wybranych elementw wykresu naley klikn ikon
Elementy wykresu znajdujc si po prawej stronie diagramu, opatrzon symbolem plusa. Warto
zauway, e kada z wywietlonych opcji umoliwia wybranie dodatkowych ustawie, takich
jak pooenie danego elementu w obszarze wykresu. Moliwoci ikony Elementy wykresu odpowiadaj kontrolce Narzdzia wykresw/Projektowanie/Ukady wykresu/Dodaj element wykresu.
Rysunek 19.7 przedstawia wykres po zmianie stylu oraz kolorystyki. Wybraem ukad, w ktrym
legenda znajduje si po prawej stronie, a obok osi s widoczne ich tytuy. Ponadto zmodyfikowaem domylny tytu oraz tytu pionowej osi i usunem tytu poziomej osi, gdy jest oczywiste,
i przedstawia ona kolejne miesice.
Tytu wykresu mona powiza z komrk, tak aby zawsze odpowiada zawartoci tej komrki.
W celu utworzenia cza z komrk naley klikn tytu wykresu, a nastpnie wprowadzi znak =,
uaktywni docelow komrk i nacisn klawisz Enter. Excel wywietli cze na pasku formuy.
W omawianym przykadzie zawarto komrki A1 idealnie nadaje si na tytu wykresu.

W celu wprowadzenia w obrbie wykresu innych zmian naley poeksperymentowa z poleceniami

z grupy Narzdzia wykresw/Projektowanie na Wstce. Mona na przykad usun linie siatki, doda
tytuy osi, zmieni pooenie legendy itd. Dokonywanie zmian jest proste i stosunkowo intuicyjne.
Do tej pory zmiany wprowadzane w wygldzie wykresu miay kosmetyczny charakter. W kolejnych
czciach rozdziau opisaem moliwoci wprowadzania powaniejszych modyfikacji.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

379

Rysunek 19.7.
Wykres po wybraniu
innego stylu i ukadu

Sprawdzanie innego widoku danych

Na tym etapie wykres przedstawia sze grup (miesicy) po trzy punkty danych w kadym (grupy
wiekowe). Czy diagram nie byby czytelniejszy, gdyby informacje wywietlono w odwrotny sposb?
Warto to sprawdzi. W tym celu naley zaznaczy wykres i wybra polecenie Narzdzia wykresw/
Projektowanie/Dane/Przecz wiersz/kolumn. Rysunek 19.8 prezentuje wynik tej operacji.
Orientacja danych ma decydujcy wpyw na wygld wykresu. Podczas tworzenia wykresu Excel
stosuje wasne reguy do okrelania pocztkowej orientacji danych. Jeli orientacja wybrana
przez Excela nie spenia oczekiwa Czytelnika, z atwoci mona j zmieni.
Rysunek 19.8.
Wykres po zmianie
orientacji wierszy
i kolumn

Wykres z now orientacj uwidacznia informacje, ktre w przypadku pierwotnej wersji wykresu
nie byy tak oczywiste. Jak wida, w grupach <30 i 30 49 w marcu i kwietniu obniy si poziom zadowolenia. Problem ten nie dotkn jednak grupy 50+.

Sprawdzanie innych typw wykresw

Cho wykres kolumnowy grupowany w przypadku tych danych sprawdza si niele, nie zaszkodzi
wyprbowa wykresy innego typu. W tym celu naley uy polecenia Projektowanie/Typ/Zmie
typ wykresu. W efekcie zostanie otwarte okno dialogowe Zmienianie typu wykresu widoczne na
rysunku 19.9. Miniatury widoczne w tym oknie obrazuj sposb prezentacji danych w przypadku
wykresu liniowego.

380

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 19.9.
Za pomoc tego
okna dialogowego
mona zmieni
typ wykresu

Gwne kategorie wykresw wyszczeglniono z lewej strony, a ich warianty s prezentowane

w postaci poziomego rzdu ikon. Po zaznaczeniu ikony i klikniciu przycisku OK Excel zmieni
dotychczasowy typ wykresu. Warto zauway, e w grnej czci omawianego okna znajduje si
zakadka z wykresami polecanymi przez Excela w odniesieniu do zaznaczonego typu danych.
Jeli zmieniony wykres okae si gorszy ni poprzedni, to po klikniciu przycisku OK naley
klikn przycisk Cofnij na pasku Szybki dostp.
Typ wykresu mona zmieni rwnie przez zaznaczenie wykresu i uycie odpowiednich
kontrolek w grupie Wstawianie/Wykresy.

Rysunek 19.10 przedstawia kilka rnych typw wykresw dla danych dotyczcych poziomu
zadowolenia klientw.

Rysunek 19.10. Poziom zadowolenia klientw pokazany przy uyciu czterech rnych typw wykresw

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

381

To, jakie style s wywietlane w galerii, zaley od motywu skoroszytu. Gdy zastosujemy inny
motyw za pomoc polecenia Ukad strony/Motywy/Motywy, bdziemy mogli wybra nowy styl
oraz kolorystyk wykresu nawizujce do wybranego motywu.

Praca z wykresami
W tym podrozdziale przedstawiono najpopularniejsze modyfikacje wykresu:
przenoszenie i zmienianie rozmiaru wykresu,
kopiowanie wykresu,
usuwanie wykresu,
dodawanie elementw wykresu,
przenoszenie i usuwanie elementw wykresu,
formatowanie elementw wykresu,
drukowanie wykresu.
Aby mona byo zmodyfikowa wykres, musi on by aktywny. W celu uaktywnienia wykresu
osadzonego naley go klikn. W ten sposb uaktywnia si nie tylko wykres, lecz take jego
konkretny element. Aby uaktywni wykres znajdujcy si na arkuszu wykresu, po prostu naley
klikn zakadk tego arkusza.

Zmienianie rozmiaru wykresu

Wykres osadzony mona atwo skalowa za pomoc myszy. Najpierw naley klikn jego obramowanie w rogach i na krawdziach wykresu pojawi si wwczas kwadratowe uchwyty.
Po wskazaniu jednego z nich kursor przyjmie posta podwjnej strzaki; naley wtedy klikn
i przecign w wybranym kierunku, aby zmieni rozmiar wykresu.
Po zaznaczeniu wykresu mona zmodyfikowa jego wysoko i szeroko przy uyciu kontrolek
w grupie Narzdzia wykresw/Formatowanie/Rozmiar. Naley w tym celu uy przyciskw-pokrte
lub wprowadzi wymiary bezporednio w polach Wysoko ksztatu i Szeroko ksztatu.

Przenoszenie wykresu
Aby przenie wykres w inne miejsce arkusza, naley klikn wykres i przecign jedn z jego
krawdzi. Mona skorzysta ze standardowych metod wycinania i wklejania. W praktyce jest to
jedyny sposb na przeniesienie wykresu z jednego arkusza do drugiego. Po zaznaczeniu wykresu
naley uy polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wytnij (lub zastosowa kombinacj klawiszy
Ctrl+X), a nastpnie uaktywni komrk w pobliu danej lokalizacji i uy polecenia Narzdzia
gwne/Schowek/Wklej (lub kombinacji klawiszy Ctrl+V). Nowe miejsce docelowe wykresu moe
znajdowa si w innym arkuszu, a nawet skoroszycie. Wykres wklejony do innego skoroszytu
nadal bdzie powizany z danymi w oryginalnym skoroszycie.
W celu przeniesienia osadzonego wykresu do arkusza wykresu (lub na odwrt) naley zaznaczy
wykres i wybra polecenie Narzdzia wykresw/Projektowanie/Lokalizacja/Przenie wykres. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Przenie wykres, w ktrym trzeba zaznaczy opcj Nowy arkusz
i wpisa nazw arkusza wykresu (albo pozostawi nazw zaproponowan przez Excel).

382

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Kopiowanie wykresu
Aby utworzy dokadn kopi osadzonego wykresu w tym samym arkuszu, naley klikn ramk
wykresu, nacisn i przytrzyma klawisz Ctrl, po czym przecign wykres. Po zwolnieniu przycisku myszy w arkuszu zostanie utworzona nowa kopia wykresu.
Aby skopiowa arkusz wykresu, naley uy tej samej metody, lecz przecign zakadk arkusza.
Do skopiowania wykresu mona te skorzysta ze standardowych metod kopiowania i wklejania.
Po zaznaczeniu wykresu (osadzonego lub w arkuszu) naley uy polecenia Narzdzia gwne/
Schowek/Kopiuj (lub wykorzysta kombinacj klawiszy Ctrl+C), a nastpnie uaktywni komrk
w pobliu danej lokalizacji i zastosowa polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej (lub kombinacj klawiszy Ctrl+V). Nowe miejsce docelowe wykresu moe znajdowa si w innym arkuszu,
a nawet skoroszycie. Wykres wklejony do innego skoroszytu nadal bdzie powizany z danymi
w oryginalnym skoroszycie.

Usuwanie wykresu
Aby usun wykres osadzony, naley nacisn klawisz Ctrl i klikn wykres (w ten sposb wykres
zostanie zaznaczony jako obiekt). Nastpnie naley klikn klawisz Delete. Przytrzymujc klawisz Ctrl, mona zaznaczy wiele wykresw i usun je wszystkie jednym naciniciem klawisza
Delete.
Aby usun arkusz wykresu, naley klikn prawym przyciskiem myszy zakadk arkusza i z menu
podrcznego wybra polecenie Usu. W celu usunicia wielu arkuszy wykresw naley uprzednio
zaznaczy ich zakadki przy wcinitym klawiszu Ctrl.

Dodawanie elementw wykresu

W celu dodania do wykresw nowych elementw (takich jak tytu, legenda, etykiety danych lub
linie siatki) naley uaktywni wykres i skorzysta z opcji wywietlanych po klikniciu ikony
Elementy wykresu, ktra pojawi si po prawej stronie diagramu. W ramach kadej kategorii opcji
mona wybra szczegowe, dodatkowe ustawienia.
Ponadto mona te skorzysta z kontrolki Dodaj element wykresu znajdujcej si w grupie
Narzdzia wykresw/Projektowanie/Ukady wykresu.

Przenoszenie i usuwanie elementw wykresu

Niektre elementy wykresu, takie jak tytuy, legenda i etykiety danych, mog by przenoszone.
Aby przenie element wykresu, po prostu naley go klikn, a nastpnie przecign jego ramk.
Najprostszym sposobem usunicia elementu wykresu jest zaznaczenie go i nacinicie klawisza
Delete. Mona te uy opcji wywietlanych po klikniciu ikony Elementy wykresu, wywietlanej po prawej stronie diagramu.
Niektre elementy wykresw skadaj si z wielu obiektw. Na przykad w przypadku etykiet
danych na kady punkt danych przypada jedna etykieta. Aby przenie lub usun jedn etykiet
danych, naley klikn j dwa razy pierwszy raz w celu zaznaczenia caego elementu i drugi,
eby uaktywni konkretn etykiet. Dopiero wtedy mona przenie lub usun wybran
etykiet danych.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

383

Kilka sw o okienku zada Formatowanie

Okienko zada Formatowanie moe by nieco mylce. Niektre spord znajdujcych si w nim ustawie nie s widoczne, a czasami trzeba zdrowo si naklika, eby znale potrzebn opcj. Poniszy
rysunek przedstawia wygld okienka zada dla tytuu wykresu. Nazwa okienka zaley od tego, ktry
element wykresu zosta w danej chwili zaznaczony. Take zawarto okienka ulega znacznym zmianom
w zalenoci od wybranego elementu.

W grnej czci przykadowego okienka znajduj si dwie zakadki: Opcje tytuu oraz Opcje tekstu.
Po klikniciu zakadki Opcje tytuu wywietlane s trzy ikony: Wypenienie i linia, Efekty oraz Rozmiar
i waciwoci. Pod kad z tych ikon kryje si osobny zestaw ustawie, ktre mona zwija i rozwija.
Analogicznie w zakadce Opcje tekstu take znajduj si trzy ikony: Wypenienie tekstu i kontur, Efekty
tekstowe oraz Pole tekstowe. Rwnie te ikony daj dostp do bogatego zestawu opcji.
Na przykad w celu zmiany koloru tytuu wykresu przy uyciu okienka Formatowanie tytuu wykresu naley
wykona nastpujce czynnoci:
1. Jeli okienko zada jest widoczne, naley klikn tytu wykresu (raz); w przeciwnym razie
trzeba klikn tytu dwukrotnie.
2. W okienku Formatowanie tytuu wykresu otworzy zakadk Opcje tekstu.
3. Klikn ikon Wypenienie tekstu i kontur.
4. Rozwin sekcj Wypenienie tekstu.
5. Wybra kolor za pomoc kontrolki Kolor.
Pocztkowo obsuga okienka Formatowanie sprawia wraenie skomplikowanej i mao intuicyjnej.
Ale w miar nabierania wprawy staje si znacznie prostsza.
Nie naley te zapomina o tym, e wiele ustawie formatowania znajduje si rwnie na Wstce.
Na przykad znacznie szybszy sposb na zmian koloru tytuu wykresu polega na zaznaczeniu tego
tytuu i uyciu kontrolki Kolor czcionki na karcie Narzdzia gwne.

384

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Formatowanie elementw wykresu

Wielu uytkownikom wystarcza korzystanie z predefiniowanych ukadw i stylw wykresw.
Ale Excel umoliwia bardzo precyzyjne dostosowanie poszczeglnych elementw wykresu i uywanie dodatkowego formatowania. Cho do niektrych modyfikacji mona uy polece Wstki,
najprostsza metoda formatowania elementw wykresu polega na klikniciu ich prawym przyciskiem myszy i wybraniu z menu kontekstowego polecenia Formatuj (). Nazwa polecenia zaley
od wybranego elementu. Jeli na przykad prawym przyciskiem myszy kliknie si tytu wykresu,
wspomniane polecenie bdzie miao posta Formatuj tytu wykresu.
Wybranie polecenia formatowania otwiera okienko zada z ustawieniami powizanymi z zaznaczonym elementem. Wykonane zmiany s od razu uwzgldniane na wykresie. Po wybraniu nowego elementu wykresu pojawi si w okienku opcje odpowiednie dla tego elementu. Okienko
zada moe pozosta otwarte w trakcie pracy nad wykresem. Mona je zadokowa do lewej albo
do prawej krawdzi ekranu bd zamieni na pywajce, ktre mona dowolnie skalowa.
Jeli okienko zada nie jest widoczne, mona je otworzy poprzez dwukrotne kliknicie
dowolnego elementu wykresu.

Wicej informacji o obsudze okienka zada z ustawieniami formatowania znajduje si w ramce

Kilka sw o okienku zada Formatowanie.
Jeeli po zmianie formatowania elementu okazao si, e jednak nie by to dobry pomys,
mona przywrci domylne formatowanie dla danego stylu wykresu. W tym celu naley
prawym przyciskiem myszy klikn element wykresu i z menu podrcznego wybra polecenie
Resetuj, aby dopasowa do stylu. Aby zresetowa cay wykres, przed wykonaniem tego
polecenia naley zaznaczy obszar wykresu.
W rozdziale 20. znajduje si wicej informacji na temat dostosowywania i formatowania
wykresw.

Drukowanie wykresw
Drukowanie wykresw osadzonych nie jest trudne. Drukuje si je tak samo jak arkusze. Jeli
wykres znajduje si na obszarze wybranym do drukowania, bdzie on drukowany w sposb,
w jaki wywietla si na ekranie. Dobrym pomysem jest sprawdzenie podgldu wydruku (lub
uycie widoku Ukad strony) przed drukowaniem wykresu z arkusza w ten sposb mona si
upewni, e nie zostanie on wydrukowany na kilku stronach. Wykres utworzony w osobnym arkuszu wykresu Excel zawsze drukuje na oddzielnej stronie.
Jeeli najpierw zaznaczymy wykres osadzony, a nastpnie wybierzemy polecenie Plik/Drukuj,
Excel wydrukuje sam wykres (bez reszty arkusza).

Aby wykres osadzony nie pojawi si na wydruku, naley skorzysta z okienka zada Formatowanie obszaru wykresu. Gdy klikniemy ikon Rozmiar i waciwoci w tym okienku, trzeba
rozwin sekcj Waciwoci i wyczy opcj Drukuj obiekt.

Typy wykresw
Osoby tworzce wykresy zwykle robi to, aby podkreli pewn tez lub zasygnalizowa okrelon informacj. Czsto tre tej informacji jest wypisana bezporednio w tytule wykresu lub w polu
tekstowym na nim. Sam wykres jest graficznym poparciem danej tezy.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

385

Wybranie waciwego typu wykresu moe mie decydujcy wpyw na skuteczno przekazania
informacji odbiorcy. Dlatego warto powici troch czasu na eksperymenty z rnymi typami
wykresw, aby mc wybra ten, ktry najlepiej eksponuje to, co chcemy wyrazi.
Prawie zawsze zadaniem wykresu jest zobrazowanie pewnego porwnania. Oto kilka oglnych
przykadw:
Porwnanie elementu z innymi elementami na wykresie mog by na przykad
porwnane wartoci sprzeday rnych filii przedsibiorstwa.
Porwnanie danych w czasie na przykad warto sprzeday na wykresie moe by
wywietlana dla kolejnych miesicy, a na tej podstawie mona okreli trend sprzeday
w czasie.
Tworzenie porwna wzgldnych przykadem jest wykres koowy, w ktrym
s widoczne wartoci wzgldne w postaci wycinkw koa.
Porwnanie zalenoci midzy danymi do tego celu idealnie nadaje si wykres XY.
Na przykad mona pokaza zaleno midzy wydatkami na marketing a sprzeda.
Porwnania czstoci na przykad zwyky histogram moe by uyty do wywietlenia
liczby (lub udziau procentowego) studentw, ktrzy uzyskali wyniki w okrelonym
przedziale.
Identyfikowanie sytuacji wyjtkowych jeeli dysponuje si mnstwem danych,
utworzenie wykresu moe pomc zidentyfikowa dane, ktre znacznie odbiegaj od
pozostaych.

Wybieranie typu wykresu

Uytkownicy Excela czsto zadaj pytanie: Jakiego typu wykresu uy dla moich danych?.
Niestety, nie ma na nie jednoznacznej odpowiedzi. Prawdopodobnie najlepsza jest odpowied
wymijajca naley uy tego typu wykresu, ktry przedstawia przekazywan wiadomo w najprostszy sposb. Dobrym punktem wyjcia jest wyprbowanie wykresw sugerowanych przez Excel.
Po zaznaczeniu zakresu danych naley wybra polecenie Wstawianie/Wykresy/Polecane wykresy
i sprawdzi, jaki rodzaj diagramu bdzie wedug Excela optymalny. Oczywicie trzeba pamita,
e program nie zawsze podpowiada naprawd najlepsze opcje.
Na Wstce, w grupie Wstawianie/Wykresy, oprcz przycisku Polecane wykresy znajduje si osiem
innych przyciskw, ktrych kliknicie powoduje wywietlenie rnych list wykresw. Na niektrych
listach znajduj si wykresy rnych typw tak jest na przykad w przypadku wykresw nalecych
do kategorii Giedowy, Powierzchniowy i Radarowy. Jeden przycisk dziel te wykresy punktowe
i bbelkowe. Moim zdaniem najprostszy sposb na wstawienie konkretnego typu wykresu polega
na klikniciu przycisku Wstawianie/Wykresy/Polecane wykresy i przejrzeniu zestawienia wszystkich
typw i wariantw wykresw w zakadce Wszystkie wykresy okna dialogowego Wstawianie wykresu.

Na rysunku 19.11 pokazany jest zestaw szeciu rnych typw wykresw utworzonych na podstawie tych samych danych. Chocia wszystkie przedstawiaj t sam informacj (miesiczn
liczb osb odwiedzajcych stron WWW), wygldaj zupenie inaczej.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie 6 typow wykresow.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod
adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Wykres kolumnowy (na grze po lewej stronie) jest prawdopodobnie najlepszym wyborem, poniewa dla tego konkretnego zestawu danych najwyraniej przedstawia informacje dla kadego
miesica. Wykres supkowy (na grze po prawej stronie) jest podobny do wykresu kolumnowego;
rni si tylko orientacj osi. W przypadku danych zmieniajcych si w czasie wikszo ludzi
jest przyzwyczajona do analizowania ich raczej od lewej do prawej strony (ni od gry do dou),
tote tutaj nie jest to najlepszy wariant.

386

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 19.11. Te same dane przedstawione za pomoc szeciu typw wykresw

Wykres liniowy (rodkowy, po lewej stronie) te nie jest najlepszym wyborem, gdy sugeruje
cigo danych (innymi sowy, sugeruje, e istniej informacje pomidzy 12 gwnymi punktami
danych). To samo dotyczy wykresu warstwowego (rodkowy, po prawej stronie).
Wykres koowy (na dole, po lewej stronie) jest zbyt mylcy i w aden sposb nie odzwierciedla
zmiennoci danych w czasie. Tego typu wykresy nadaj si do przedstawiania serii danych,
w ktrych chcemy pokaza proporcje midzy relatywnie niewielk liczb punktw danych. Jeeli
jest ich zbyt wiele, wykres koowy staje si bardzo trudny w interpretacji.
Wykres radarowy (na dole, po prawej stronie) zupenie nie nadaje si do prezentowania tego typu
danych. Ludzie nie s przyzwyczajeni do analizowania danych zmieniajcych si w czasie przedstawionych w postaci koowej!
W przypadku omawianych danych Excel na pierwszym miejscu sugeruje wykres liniowy, potem
za wykres kolumnowy i powierzchniowy. Akurat tutaj si z nim nie zgadzam.

Na szczcie zmiana typu wykresu jest bardzo atwa, dlatego mona do woli eksperymentowa
z rnymi typami wykresw, zanim znajdzie si ten, na ktrym dane bd wywietlane prawidowo, przejrzycie i tak przystpnie, jak to tylko moliwe.
Dalsza cz tego rozdziau zawiera wiele informacji na temat rnych typw wykresw w Excelu.
Podane przykady i opisy powinny uatwi dobranie najodpowiedniejszego typu wykresu do konkretnych danych.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

387

Wykresy kolumnowe
Wykresy kolumnowe s prawdopodobnie najpopularniejszym typem wykresw. Wykres kolumnowy wywietla kady punkt danych jako kolumn, ktrej wysoko odpowiada jego wartoci.
Skala wartoci jest wywietlana na osi pionowej, ktra zwykle znajduje si po lewej stronie wykresu. Mona okreli dowoln liczb serii danych, a odpowiadajce sobie dane bd wywietlane obok siebie. Kada seria danych jest oznaczona zazwyczaj innym kolorem lub wzorem.
Wykresy kolumnowe s czsto uywane do porwnania niecigych serii danych. Mog suy
do przedstawienia rnic midzy poszczeglnymi elementami w ramach jednej serii lub te do
porwnania rnych serii danych. W Excelu jest dostpnych siedem podtypw wykresw kolumnowych.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy kolumnowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Na rysunku 19.12 pokazano przykad grupowanego wykresu kolumnowego, na ktrym porwnywana jest warto miesicznej sprzeday dwch produktw. Z diagramu w sposb oczywisty
wynika, e sprzeda pocztwek bya znacznie wiksza od sprzeday breloczkw. Dodatkowo
sprzeda breloczkw malaa w okresie piciu miesicy, a sprzeda pocztwek rosa.
Rysunek 19.12.
Na tym wykresie
kolumnowym
jest porwnana
miesiczna sprzeda
dwch produktw

Te same dane w formie skumulowanego wykresu kolumnowego s pokazane na rysunku 19.13.

Zalet tego wykresu jest moliwo zobaczenia cznej sprzeday produktw w czasie. Wida,
e cakowita sprzeda bya prawie staa kadego miesica, natomiast zmieniay si udziay w sprzeday obu produktw.
Rysunek 19.13.
Ten skumulowany
wykres kolumnowy
wywietla
warto sprzeday
obu produktw
oraz czn
warto sprzeday

388

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Na rysunku 19.14 pokazane s te same dane, lecz w postaci 100-procentowego skumulowanego wykresu kolumnowego. W tym typie wykresu przedstawione s udziay procentowe poszczeglnych
produktw w cakowitej comiesicznej sprzeday. Warto zauway, e o wartoci jest wyskalowana
w procentach, a nie w wartoci sprzeday. Tego typu wykresu mona czsto uy zamiast kilku wykresw koowych. Zamiast uywa oddzielnych wykresw do przedstawiania udziaw produktw
w rocznej sprzeday, mona pokaza sprzeda w postaci osobnej kolumny dla kadego roku.
Rysunek 19.14.
Ten 100-procentowy
skumulowany
wykres kolumnowy
przedstawia
udziay procentowe
w miesicznej sprzeday

Na rysunku 19.15 te same dane s przedstawione na wykresie kolumnowym 3-W. Nazwa nie do koca
jest zgodna z prawd, poniewa wykres jest oparty tylko na dwch wymiarach. Wiele osb uywa tego
wykresu, poniewa wyglda on efektownie. Wykres ten naley porwna z prawdziwym 3-wymiarowym wykresem kolumnowym (rysunek 19.16). Cho tego typu wykres moe by atrakcyjny od
strony wizualnej, czsto utrudnia dokadne porwnanie danych ze wzgldu na uycie perspektywy.
Rysunek 19.15.
Wykres kolumnowy 3-W

Rysunek 19.16.
Prawdziwy 3-wymiarowy
wykres kolumnowy

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

389

W okienku zada Formatowanie punktu danych mona wybra inny ksztat kolumny ilustrujcej
punkt danych, na przykad walcowy, stokowy i piramidowy.

Wykresy supkowe
Wykres supkowy to nic innego jak wykres kolumnowy obrcony o 90 stopni zgodnie z kierunkiem
ruchu wskazwek zegara. Podstawow zalet w stosunku do wykresu kolumnowego stanowi moliwo atwego czytania umieszczonych na nim etykiet danych. Na rysunku 19.17 pokazano wyniki ankiety skadajcej si z 10 pyta. Etykiety danych s dugie i wywietlenie ich na wykresie
kolumnowym byoby trudne. W Excelu jest dostpnych sze typw wykresw supkowych.
Rysunek 19.17.
Wykres supkowy
dobrze sprawdza si
w przypadku dugich
etykiet danych

Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy slupkowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.
W przeciwiestwie do wykresu kolumnowego wykres supkowy nie ma podtypu
trjwymiarowego (3-W). Do wykresu kolumnowego mona doda efekt trjwymiarowoci,
lecz wykres bdzie wwczas ograniczony tylko do dwch osi.

Do wykresu supkowego mona doda dowoln liczb serii danych. Ponadto supki mog przedstawia skumulowane dane (od lewej do prawej strony).

Wykresy liniowe
Wykresy liniowe s czsto stosowane dla danych cigych i s przydatne przy znajdowaniu trendw.
Na przykad przedstawienie dziennej sprzeday na wykresie liniowym moe pomc zidentyfikowa
zmiany sezonowe sprzeday w czasie. Domylnie o kategorii w wykresie liniowym jest wyskalowana w rwnych odstpach czasu. W Excelu jest dostpnych siedem wariantw wykresu liniowego.

390

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Na rysunku 19.18 pokazano przykad wykresu liniowego, na ktrym przedstawiona zostaa

dzienna sprzeda (200 punktw danych). Chocia zmiana dzienna jest bardzo niewielka, to na
podstawie caego wykresu wyranie wida trend rosncy.
Rysunek 19.18.
Wykresy liniowe
czsto uatwiaj
odkrywanie trendw

Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy liniowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

W wykresie liniowym moe zosta uyta dowolna liczba serii danych, a poszczeglne linie wyrnia si poprzez nadanie im innych kolorw, stylw i znacznikw. Rysunek 19.19 przedstawia
wykres liniowy z trzema seriami danych, wyrnionymi za pomoc znacznikw (w ksztacie
kwadratw, trjktw i rombw) oraz rnych kolorw linii. Przy drukowaniu wykresu na czarno-biaej drukarce znaczniki danych s gwnym sposobem na wizualne rozrnienie wykresw.

Rysunek 19.19. Wykres liniowy przedstawiajcy trzy serie danych

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

391

Ostatni przykad wykresu liniowego to trjwymiarowy wykres liniowy (rysunek 19.20). Cho
jest estetyczny (zwaszcza po zastosowaniu efektu cieniowania), z pewnoci nie jest najbardziej
przejrzystym sposobem prezentowania danych. Moim zdaniem jest po prostu niepraktyczny.

Rysunek 19.20. 3-wymiarowy wykres liniowy jest mao czytelny

Wykresy koowe
Wykres koowy przydaje si wtedy, gdy chcemy pokaza proporcje midzy danymi lub ich udzia
w caoci. Na takim wykresie mona uj tylko jedn seri danych. Wykresy koowe s najprzydatniejsze dla krtkich serii; na og powinno si ich uywa do wizualizacji najwyej piciu lub
szeciu punktw danych. W przypadku wikszej liczby punktw wykresy takie staj si nieczytelne.
Wszystkie dane umieszczane na wykresie koowym musz by dodatnie. Utworzenie wykresu
koowego dla serii, w ktrej wystpuj wartoci ujemne, spowoduje zamian ich na dodatnie,
na og wbrew oczekiwaniom uytkownika!

Aby zwrci uwag na jeden wycinek wykresu, mona go wysun (co pokazano na rysunku 19.21).
Aby to zrobi, naley uaktywni wykres i klikn dowolny wycinek koa, eby uaktywni cao.
Nastpnie naley klikn wycinek, ktry chcemy wysun, i przecign go dalej od rodka.

Rysunek 19.21. Wykres koowy z wysunitym jednym wycinkiem koa

392

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy kolowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Wykres koowy koowego i wykres supkowy koowego umoliwiaj wywietlenie drugiego wykresu,
ktry zawiera wicej informacji na temat wybranego wycinka. Wykres supkowy koowego pokazany jest na rysunku 19.22. Na wykresie koowym s wywietlane cztery kategorie wydatkw
Wynajem, Dostawy, Pace i Rne. Wykres supkowy obrazuje podzia jednej z tych kategorii
Pace na rejony.

Rysunek 19.22. Wykres supkowy koowego wywietla szczegy dotyczce jednego z wycinkw koa

Dane uywane w wykresie s umieszczone na obszarze A2:B8. Przy tworzeniu wykresu Excel
podj prb odgadnicia, ktre kategorie naley uj na pomocniczym wykresie. W tym przypadku ustali, e s to ostatnie trzy punkty danych czyli nieprawidowo.
Aby poprawi wykres, prawym przyciskiem myszy naley klikn odpowiedni wycinek koa i wybra pozycj Formatuj punkt danych. W okienku zada, ktre si wwczas pojawi, naley klikn
ikon Opcje serii i dokona stosownych zmian. W tym przypadku z listy Podziel seri wedug wybraem Pooenie i ustaliem, e drugi wykres bdzie zawiera ostatnie cztery wartoci serii danych.

Wykresy XY (punktowe)
Popularnym typem wykresu jest wykres XY (zwany te punktowym). Rni si on od innych tym,
e obie osie reprezentuj wartoci danych (na wykresie XY nie ma osi kategorii).
Ten typ wykresu jest czsto uywany do pokazania zalenoci midzy dwiema zmiennymi.
Na rysunku 19.23 pokazano przykad wykresu XY, przedstawiajcego zaleno midzy liczb
telefonicznych zapyta o ofert (o pozioma) a sprzeda (o pionowa). Kady punkt wykresu
reprezentuje jeden miesic. Z wykresu wynika, e istnieje dodatnia korelacja midzy tymi zmiennymi. W miesicach, w ktrych byo wicej zapyta o ofert, sprzeda rwnie bya wysza.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy xy.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

393

Rysunek 19.23.
Wykres XY pokazuje
zaleno midzy
dwiema zmiennymi

Chocia te punkty danych odpowiadaj okrelonemu czasowi, na wykresie nie ma adnych

informacji o czasie. Inaczej mwic, punkty danych s przedstawione na wykresie na podstawie
tylko dwch wartoci.

Rysunek 19.24 przedstawia kolejny wykres XY z liniami czcymi punkty XY. Wykres prezentuje hipocykloid z 200 punktami danych; jest tworzony przy uyciu trzech parametrw.
Zmiana dowolnego z nich spowoduje uzyskanie zupenie innej krzywej. Jak wida, jest on bardzo
uproszczony usunem wszystkie elementy wykresu z wyjtkiem serii danych.
Rysunek 19.24.
Wykres XY
w postaci
hipocykloidy

Wykres taki jak ten moe wyglda znajomo, co wynika z faktu, e podobne hipocykloidy mona
uzyska za pomoc popularnej dziecicej zabawki do rysowania.

394

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Wykresy warstwowe
Wykresy warstwowe mona opisa jako wykresy liniowe, w ktrych obszar poniej linii jest wypeniony kolorem. Na rysunku 19.25 pokazano przykad skumulowanego wykresu warstwowego.
Kumulacja serii danych pozwala wyranie zobaczy sum, a take wkad kadej serii w t sum.

Rysunek 19.25. Skumulowany wykres warstwowy

Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy warstwowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Na rysunku 19.26 pokazano te same dane na wykresie warstwowym 3-W. Jak wida, w tej postaci wykres jest mao przejrzysty. Dane dla produktw B i C s zasonite. W niektrych przypadkach problem ten mona rozwiza przez ustawienie wykresu pod innym ktem lub zastosowanie przezroczystoci. W wikszoci tego typu sytuacji najlepszym rozwizaniem bdzie
jednak zmiana typu wykresu.
Rysunek 19.26.
W tym przypadku
warstwowy wykres 3-W
nie by najlepszym
wyborem

Wykresy radarowe
Mao kto zna ten rodzaj wykresw. Wykres radarowy ma oddzieln o dla kadej kategorii, a poszczeglne osie biegn na zewntrz ze rodka wykresu. Warto kadej danej jest wskazywana
na odpowiadajcej jej osi.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

395

Na rysunku 19.27 pokazano przykad wykresu radarowego. Wykres ten przedstawia dwie serie
danych dla 12 miesicy, obrazujce sezonowy popyt na narty zimowe i narty wodne. Warto zauway, e obszar ilustrujcy popyt dla nart wodnych czciowo zasania ten dla nart zimowych.

Rysunek 19.27. Wykres radarowy z dwunastoma kategoriami i dwiema seriami danych prezentujcy
sprzeda nart
Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy radarowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Cho uycie wykresu radarowego do prezentacji sprzeday sezonowej moe by interesujce, to

nie zawsze jest najlepszym pomysem. Jak wida na rysunku 19.28, wykres skumulowany kolumnowy pokazuje te same informacje w znacznie bardziej przejrzysty sposb.
Rysunek 19.28.
Wykres skumulowany
kolumnowy lepiej
nadaje si do
prezentacji danych
sprzeday nart

Waciwsze zastosowanie wykresu radarowego przedstawiono na rysunku 19.29. Kady z czterech wykresw obrazuje pewien kolor. Dokadniej mwic, kady wykres pokazuje skadowe
modelu RGB (czerwony, zielony i niebieski). Kady wykres powsta na bazie jednej serii danych,
w trzech kategoriach. Zakres wartoci kategorii wynosi od 0 do 255.

396

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 19.29.
Wykresy radarowe
prezentuj udzia
kolorw czerwonego,
zielonego i niebieskiego
dla kadej z czterech
barw

W kolorze poszczeglne wykresy naprawd odzwierciedlaj poszczeglne barwy. Kolory serii

danych zostay okrelone rcznie.

Wykresy powierzchniowe
Wykresy powierzchniowe obrazuj co najmniej dwie serie danych na powierzchni w przestrzeni
trjwymiarowej. Jak wida na rysunku 19.30, takie wykresy mog wyglda bardzo interesujco.
W przeciwiestwie do innych wykresw Excel uywa tu kolorw do odrniania wartoci, a nie
serii danych. Liczba uytych kolorw zaley od gwnej jednostki skali osi wartoci. Kady kolor
odpowiada jednej jednostce gwnej.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy powierzchniowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.
Na wykresie powierzchniowym nie mona przedstawi punktw danych z trzech wymiarw.
O serii na tym wykresie, podobnie jak na innych wykresach, jest osi kategorii, a nie
osi wartoci. Inaczej mwic, jeeli dysponuje si danymi przedstawionymi jako punkty
o parametrach x, y i z, nie mona przedstawi ich prawidowo na wykresie powierzchniowym
z wyjtkiem przypadku, gdy midzy wartociami x i y s stae rnice.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

397

Rysunek 19.30.
Wykres
powierzchniowy

Wykresy bbelkowe
Wykresy bbelkowe mona potraktowa jako pewien wariant wykresw XY, umoliwiajcy przedstawienie wielu serii danych za pomoc bbelkw o rnej wielkoci. Podobnie jak w przypadku
wykresw XY, obie osie s osiami wartoci, a nie ma osi kategorii.
Na rysunku 19.31 pokazano przykad wykresu bbelkowego, ktry przedstawia wyniki programu
odchudzajcego. O pozioma przedstawia pocztkow wag, o pionowa liczb tygodni trwania
programu, a wielko bbelkw oznacza stracon wag.
Rysunek 19.31.
Wykres bbelkowy

398

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy babelkowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rysunek 19.32 przedstawia kolejny wykres bbelkowy zoony z 9 serii, ktre ukadaj si
w wizerunek myszy. Okrelenie rozmiaru i miejsca kadego bbelka wymagao poeksperymentowania.
Rysunek 19.32.
Wykres bbelkowy,
ktry ukada si
w posta myszy

Wykresy giedowe
Wykresy giedowe s najprzydatniejsze do wywietlania danych z giedy papierw wartociowych.
Te wykresy wymagaj od 3 do 5 serii danych w zalenoci od podtypu wykresu.
Na rysunku 19.33 zilustrowane zostay przykady wszystkich czterech wariantw wykresu giedowego. Na dwch dolnych wykresach wywietlane s obroty i uywane s dwie skale. Dzienne
obroty s przedstawiane jako kolumny i uywaj skali z lewej strony. Supki na wykresie u gry
po prawej stronie s czsto nazywane wiecami przedstawiaj rnic midzy cen otwarcia
a cen zamknicia. Jeeli cena zamknicia bya wysza od ceny otwarcia, s biae (jasne). W przeciwnym razie s czarne (ciemne).
Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykresy gieldowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Wykresy giedowe nie su jedynie do pokazywania cen akcji. Rysunek 19.34 przedstawia
maksymaln, minimaln i redni temperatur w kolejnych dniach maja. Jest to wykres typu
Najwyszy-Najniszy-Zamknicie.

Rozdzia 19. Podstawowe techniki tworzenia wykresw

Rysunek 19.33. Cztery warianty wykresw giedowych

Rysunek 19.34. Prezentowanie temperatury za pomoc wykresu giedowego

399

400

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Wicej informacji
Ten rozdzia zawiera podstawowe informacje o wykresach Excela z uwzgldnieniem opisu
wielu typw wykresw, ktre mona tworzy w tym programie. Dla wikszoci uytkownikw
informacje zawarte w tym rozdziale zupenie wystarcz do utworzenia rnorodnych wykresw.
Ci, ktrym zaley na moliwoci modyfikowania najdrobniejszych aspektw diagramw, znajd
potrzebne informacje w kolejnym rozdziale. Stanowi on kontynuacj i rozwinicie rozdziau
biecego i zawiera szczegowe wskazwki, uatwiajce utworzenie perfekcyjnego wykresu,
odpowiedniego dla okrelonych danych.

Rozdzia 20.

Zaawansowane techniki
tworzenia wykresw
W tym rozdziale:
Na czym polega dostosowywanie wykresu?
Zmiana podstawowych elementw wykresu
Praca z seriami danych
Sztuczki stosowane przy tworzeniu wykresw
Dziki Excelowi tworzenie typowych wykresw jest atwiejsze ni kiedykolwiek wczeniej.
Wystarczy zaznaczy dane i okreli typ wykresu. Potem dosownie w kilka sekund mona zastosowa jeden z wbudowanych ukadw wykresw i jeden z gotowych stylw. Jednak w celu
utworzenia naprawd skutecznego i sugestywnego wykresu dobrze jest pozna dodatkowe narzdzia i techniki dostosowywania wykresw dostpne w Excelu.
Dostosowywanie wykresu polega na zmianie jego wygldu oraz ewentualnie na dodawaniu do
niego kolejnych elementw. Te zmiany mog by czysto kosmetyczne (na przykad zmiany koloru lub gruboci linii czy dodanie cienia) lub znaczce (takie jak zmiany skali osi lub dodanie
drugiej osi wartoci). Nowe elementy, ktre mona doda, to midzy innymi tabela danych, linia
trendu czy supki bdw.
W poprzednim rozdziale zostay omwione podstawowe informacje o wykresach w Excelu oraz
praktyczne aspekty tworzenia prostych wykresw. W tym rozdziale przejdziemy o poziom wyej na podstawie zawartych w nim informacji mona do maksimum wykorzysta moliwoci
wykresw i nada im podany wygld. Podaem w nim ponadto gar trikw, dziki ktrym
mona utworzy wykres naprawd robicy wraenie.

Zaznaczanie elementw wykresu

Modyfikowanie wykresu jest podobne do modyfikowania wszystkich innych elementw w Excelu
na pocztku zaznacza si element (w tym wypadku element wykresu), a nastpnie okrela,
w jaki sposb naley go zmieni.
W danej chwili zaznaczony moe by tylko jeden element wykresu (lub moe by zaznaczona
jedna grupa elementw). Jeeli na przykad chcemy zmieni krj pisma w obu tytuach osi, trzeba
zmienia kady z nich osobno.

402

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Excel umoliwia trzy sposoby zaznaczenia elementu wykresu (omwione w dalszej czci
rozdziau):
za pomoc myszy,
za pomoc klawiatury,
za pomoc kontrolki Elementy wykresu.

Zaznaczanie przy uyciu myszy

Aby zaznaczy element wykresu za pomoc myszy, naley go po prostu klikn. W efekcie
w naronikach elementu pojawi si niewielkie kka.
Niektre elementy wykresu do trudno jest zaznaczy. Aby upewni si, e zosta zaznaczony
waciwy element wykresu, naley uy kontrolki Elementy wykresu znajdujcej si w grupie
Narzdzia wykresw/Formatowanie/Biece zaznaczenie na Wstce (rysunek 20.1).
Ewentualnie, jeli otwarte jest okienko zada Formatowanie, po jego tytule mona si atwo
zorientowa, jaki element jest aktualnie aktywny. Okienko Formatowanie mona wywietli,
korzystajc ze skrtu Ctrl+1.
Rysunek 20.1.
Kontrolka Elementy
wykresu wywietla
nazw wybranego
elementu wykresu.
Na tym przykadzie
zaznaczono legend

Gdy ustawimy kursor myszy nad wykresem, pokae si maa podpowied z nazw wskazanego
elementu. Jeli kursor znajduje si nad punktem danych, podpowied do wykresu wywietla
warto punktu danych.
Uytkownicy, ktrzy uznaj te podpowiedzi za denerwujce, mog je wyczy. W tym celu
naley wybra polecenie Plik/Opcje i klikn zakadk Zaawansowane w oknie dialogowym
Opcje programu Excel. Nastpnie trzeba odszuka sekcj Wywietlanie i usun symbol
zaznaczenia widoczny obok opcji Poka nazwy elementw wykresu przy aktywowaniu,
opcji Poka wartoci punktw danych przy aktywowaniu bd obydwu.

Niektre elementy wykresu (takie jak serie danych na wykresie, legenda i etykiety danych)
skadaj si z wielu czci. Na przykad serie wykresu skadaj si z pojedynczych punktw danych.
Aby wybra pojedynczy punkt danych, trzeba klikn go dwa razy za pierwszym razem wybiera si
seri, a za drugim konkretny punkt danych z tej serii (na przykad kolumn lub znacznik wykresu liniowego). Dziki wybraniu pojedynczego elementu mona zastosowa zmian formatowania tylko do niego.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

403

Niektre elementy wykresu trudno zaznaczy mysz. Gdy wybieramy elementy w ten sposb,
czasami trzeba klika kilka razy, by zaznaczy dany skadnik. Na szczcie w Excelu s dostpne inne sposoby zaznaczania elementw wykresu. Warto powici chwil, aby si z nimi
zapozna; zostan one opisane nieco dalej w tym rozdziale.

Zaznaczanie przy uyciu klawiatury

Gdy wykres jest aktywny, mona uy klawiszy ze strzakami w gr i w d, aby przecza si
midzy jego elementami. Take i w tym przypadku warto ledzi kontrolk Elementy wykresu,
aby upewni si, e zosta wybrany waciwy element.
Gdy wybrane zostan serie danych mona uy klawiszy ze strzakami w lewo
i w prawo do wybrania pojedynczego punktu danych.
Gdy zaznaczona jest grupa etykiet danych mona uy klawiszy ze strzakami
w lewo i w prawo do zaznaczenia pojedynczej etykiety.
Gdy zaznaczona jest legenda mona uy klawiszy ze strzakami w lewo i w prawo,
aby wybra jej pojedynczy element.

Zaznaczanie przy uyciu kontrolki Elementy wykresu

Kontrolka Elementy wykresu znajduje si w grupie Narzdzia wykresw/Formatowanie/Biece
zaznaczenie. Podaje ona nazw aktualnie zaznaczonego elementu wykresu. Poniewa w gruncie
rzeczy jest to interaktywna lista, za jej pomoc mona te wybra konkretny element aktywnego
wykresu (rysunek 20.2).
Rysunek 20.2.
Kontrolka
Elementy wykresu
umoliwia wybranie
elementu wykresu;
w tym przypadku jest
to element o nazwie
O pionowa (wartoci)
gwne linie siatki

Kontrolka Elementy wykresu znajduje si te na minipasku narzdzi, ktry jest wywietlany po

klikniciu elementu wykresu prawym przyciskiem myszy.
Kontrolka Elementy wykresu umoliwia zaznaczanie tylko podstawowych elementw wykresu
gwnych skadnikw jego struktury. Aby zaznaczy na przykad pojedynczy punkt danych,
najpierw naley wybra za jej pomoc seri danych, a nastpnie uy klawiszy ze strzakami
skierowanych w lew i praw stron (lub myszy) w celu zaznaczenia danego punktu.

404

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Gdy zostanie zaznaczony pojedynczy punkt danych, kontrolka Elementy wykresu bdzie
wywietla nazw wybranego elementu, mimo e nie da si go wybra z listy.
Jeli czsto pracuje si z wykresami, mona doda kontrolk Elementy wykresu do paska
Szybki dostp. Dziki temu kontrolka zawsze bdzie widoczna, niezalenie od tego, ktra karta
Wstki zostanie uaktywniona. Aby doda kontrolk do paska narzdzi Szybki dostp, naley
klikn prawym przyciskiem myszy niewielk strzak w d po prawej stronie tej kontrolki
i z menu kontekstowego wybra polecenie Dodaj do paska narzdzi Szybki dostp.

Moliwoci modyfikacji elementw wykresu

za pomoc interfejsu uytkownika
Elementy wykresu mona modyfikowa na cztery rne sposoby przy uyciu okienka zada
(panelu) Formatowanie (), ikon wywietlanych po prawej stronie wykresu, Wstki lub minipaska narzdzi.

Zastosowanie okienka zada Formatowanie

Gdy element wykresu zostanie ju zaznaczony, mona skorzysta z okienka zada Formatowanie,
aby sformatowa ten element lub skonfigurowa jego opcje. Dla kadego skadnika wykresu
wspomniane okno moe zawiera nieco inne kontrolki, powizane z tym elementem (cho wiele
ustawie jest wsplnych). W celu wywietlenia okienka Formatowanie mona uy jednej z nastpujcych metod:
Dwukrotne kliknicie elementu wykresu.
Kliknicie prawym przyciskiem myszy elementu wykresu i wybranie z menu
kontekstowego polecenia Formatuj xxxx (gdzie xxxx oznacza nazw elementu).
Wybranie elementu wykresu i uycie polecenia Narzdzia
wykresw/Formatowanie/Biece zaznaczenie/Formatuj zaznaczenie.
Zaznaczenie elementu wykresu i zastosowanie kombinacji klawiszy Ctrl+1.
Niezalenie od tego, ktr metod wybierzemy, na ekranie pojawi si okienko Formatowanie,
umoliwiajce dokonanie wielu zmian w wygldzie zaznaczonego obiektu. Na przykad na rysunku 20.3 pokazano okienko zada Formatowanie, ktre pojawi si, gdy na wykresie zostanie
zaznaczona o wartoci. Przykadowe okienko przedstawiono w postaci pywajcej (a nie zadokowanej). Pionowy pasek przewijania wiadczy o tym, e nie wszystkie opcje zmieciy si w okienku.
Okienko zada to jedna z nowych funkcji Excela 2013. W starszych edycjach programu
do formatowania suyo zwyke okno dialogowe z zakadkami.
Standardowo okienko Formatowanie jest zadokowane do prawej krawdzi ekranu. Nic jednak
nie stoi na przeszkodzie, aby klikn jego nagwek i przecign je w dowolne miejsce; mona
je te skalowa. Aby ponownie zadokowa omawiane okienko, wystarczy przecign je do
prawej krawdzi ekranu. Gdy zostanie wybrany inny element wykresu, w okienku Formatowanie
pojawi si odpowiednie dla niego ustawienia oraz opcje.

Zastosowanie ikon formatowania wykresw

Po zaznaczeniu dowolnego wykresu pojawiaj si po jego prawej stronie trzy ikony. Kliknicie
dowolnej z nich powoduje wywietlenie bogatego wachlarza opcji i ustawie. S to nastpujce
ikony:

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

405

Rysunek 20.3. Do skonfigurowania waciwoci wybranego elementu wykresu w tym przypadku

osi wartoci mona uy okienka zada Formatowanie
Elementy wykresu. Za pomoc tych ustawie mona ukry albo wywietli wybrane

skadniki wykresu. Warto zauway, e w ramach poszczeglnych opcji dostpne s

dalsze, szczegowe ustawienia. Aby rozwin wybran pozycj na licie elementw,
naley wskaza j kursorem myszy, a nastpnie klikn strzak znajdujc si po prawej
stronie tej pozycji.
Style wykresu. Za pomoc tej ikony mona wybra jeden z predefiniowanych stylw
wykresu albo zmieni jego motyw kolorystyczny.
Filtry wykresu. Za pomoc tej ikony mona ukry albo wywietli serie danych,
konkretne punkty danych, a take ukry albo wywietli kategorie.
Ikony formatowania wykresw stanowi nowo w Excelu 2013.

Zastosowanie narzdzia Wstka

Gdy jest zaznaczony element wykresu, za pomoc polece znajdujcych si na Wstce mona
zmieni okrelone aspekty zwizane z formatowaniem elementu. Aby na przykad zmieni kolor
supkw wykresu kolumnowego, naley skorzysta z polece grupy Narzdzia wykresw/
Formatowanie/Style ksztatw. W przypadku niektrych typw elementw wykresu trzeba opuci kart Narzdzia wykresw. Aby na przykad zmodyfikowa waciwoci tekstu, naley uy
narzdzi z grupy Narzdzia gwne/Czcionka.
Za pomoc Wstki nie da si skonfigurowa wszystkich ustawie wykresu. Okienko Formatowanie oferuje wiele dodatkowych opcji, ktre nie s dostpne na Wstce.

406

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Zastosowanie minipaska narzdzi

Gdy kliknie si prawym przyciskiem myszy element wykresu, Excel wywietli menu podrczne
oraz minipasek narzdzi. Na pasku tym znajduj si ikony (Styl, Wypenienie, Kontur), ktrych
kliknicie powoduje wywietlenie dodatkowych ustawie. W przypadku niektrych elementw
wykresu ikona Styl jest niedostpna zamiast niej pojawia si wtedy kontrolka Elementy
wykresu (za pomoc ktrej mona wybra inny element wykresu).
Rysunek 20.4 przedstawia minipasek narzdzi wywietlany po klikniciu tytuu wykresu prawym
przyciskiem myszy.
Rysunek 20.4.
Gdy klikniemy wybrany
element wykresu
prawym przyciskiem
myszy, ponad menu
kontekstowym pojawi
si minipasek narzdzi

Modyfikowanie obszaru wykresu

Obszar wykresu to obiekt, w ktrym znajduj si inne elementy wykresu. Mona o nim myle
jak o gwnym tle wykresu lub kontenerze.
Modyfikacje, ktrych mona dokona w obszarze wykresu, maj charakter kosmetyczny. Mona zmieni
kolor wypenienia obszaru wykresu, jego ramk lub efekty, na przykad cie albo wygadzenie krawdzi.
Warto zauway, e jeli dla obszaru wykresu ustawi si opcj Brak wypenienia, bd widoczne
komrki znajdujce si pod wykresem. Rysunek 20.5 przedstawia wykres, w ktrym dla elementu
Obszar wykresu zastosowano opcje Brak wypenienia i Brak linii, natomiast dla elementw
Obszar krelenia, Legenda oraz Tytu wykresu zmieniono kolor wypenienia na biay. Dodanie
cienia do tych elementw sprawia, e wygldaj, jakby unosiy si nad arkuszem.
Rysunek 20.5.
Poniewa dla elementu
Obszar wykresu
zastosowano opcj
Brak wypenienia,
widoczne s granice
komrek znajdujcych
si pod wykresem

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

407

Element Obszar wykresu decyduje o kroju pisma uytym w caym wykresie. Aby na przykad
zmieni wygld wszystkich napisw, nie trzeba oddzielnie formatowa kadego elementu tekstowego.
Wystarczy zaznaczy obszar wykresu, a nastpnie wprowadzi zmiany za pomoc kontrolek z grupy
Narzdzia gwne/Czcionka lub okienka zada Formatowanie obszaru wykresu.

Modyfikowanie obszaru krelenia

Obszar krelenia jest czci wykresu, w ktrej znajduje si waciwy wykres. Precyzyjniej
mona powiedzie, e obszar krelenia to kontener dla serii danych wykresu.
Jeeli w sekcji Wypenienie dla elementu Obszar krelenia ustawi si warto Brak wypenienia,
obszar ten stanie si przezroczysty i bdzie przeze wida wypenienie elementu Obszar
wykresu znajdujcego si pod spodem.

W razie potrzeby mona przenie obszar krelenia i zmieni jego rozmiar. Po zaznaczeniu obszaru naley przecign jego ramk, aby go przemieci. W celu zmiany rozmiaru obszaru krelenia naley przecign jeden z uchwytw w jego naronikach.
Warto zauway, e rne typy wykresw rnie reaguj na zmiany wymiarw elementu
Obszar krelenia. Na przykad nie mona zmieni proporcji tego obszaru w przypadku wykresu
koowego lub radarowego (dla tych wykresw jest on zawsze kwadratem), ale da si to zrobi
dla innych wykresw wystarczy zmieni jego wysoko lub szeroko.
Rysunek 20.6 przedstawia wykres, w ktrym zmniejszono obszar krelenia, aby zrobi miejsce
dla ksztatu z tekstem.
Rysunek 20.6.
Zmniejszenie obszaru
krelenia w celu
wygospodarowania
miejsca dla ksztatu

Resetowanie formatowania elementu wykresu

Jeli przesadzimy z formatowaniem jakiego elementu wykresu, zawsze mona go przywrci do pierwotnego stanu. Wystarczy zaznaczy ten element i wybra polecenie Narzdzia wykresw/Formatowanie/
Biece zaznaczenie/Resetuj, aby dopasowa do stylu. Polecenie Resetuj, aby dopasowa do stylu
mona wybra take z menu podrcznego, wywietlanego po klikniciu danego elementu prawym przyciskiem myszy.
Aby zresetowa wszystkie ustawienia formatowania w obrbie caego wykresu, przed zastosowaniem
polecenia Resetuj, aby dopasowa do stylu naley zaznaczy element Obszar wykresu.

408

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

W okrelonych sytuacjach rozmiar elementu Obszar krelenia zmienia si automatycznie po

zmodyfikowaniu innych elementw. Jeli na przykad doda si do wykresu legend, obszar krelenia moe zosta odpowiednio zmniejszony.
Zmiana rozmiaru i pooenia obszaru krelenia moe mie znaczny wpyw na oglny wygld
wykresu. Przy konfigurowaniu wykresu na og warto poeksperymentowa z rnymi rozmiarami
i pooeniami obszaru krelenia.

Praca z tytuami wykresu

Na wykresie moe si znajdowa kilka rnego typu tytuw:
tytu wykresu,
tytu osi kategorii (X),
tytu osi wartoci (Y),
tytu pomocniczej osi kategorii (X),
tytu pomocniczej osi wartoci (Y),
tytu osi gbi (dotyczy prawdziwych 3-wymiarowych wykresw).
Liczba tytuw, ktre mona zastosowa, zaley od typu wykresu. Na przykad na wykresie koowym moe znajdowa si tylko tytu wykresu, poniewa wykres ten nie ma osi.
Najprostszy sposb na dodanie tytuu wykresu polega na uyciu ikony Elementy wykresu (to ta
z symbolem plusa). Aby to zrobi, naley uaktywni wykres, klikn wspomnian ikon i wczy opcj Tytu wykresu. W celu okrelenia pooenia tytuu naley wskaza kursorem myszy
pozycj Tytu wykresu i klikn znajdujc si obok strzak. Na ekranie pojawi si ustawienia
umoliwiajce ustawienie tytuu oraz polecenie Wicej opcji, ktrego kliknicie powoduje wywietlenie okienka zada Formatowanie tytuu wykresu.
W analogiczny sposb mona skonfigurowa tytuy osi. W przypadku pozycji Tytuy osi mona
midzy innymi wybra, ktre z nich maj by widoczne na wykresie.
Po dodaniu tytuu mona zastpi jego domyln tre i przecign go w inne miejsce. Nie da si
jednak zmieni rozmiaru tytuu przez przecignicie krawdzi. Mona to zrobi jedynie przez
modyfikacj rozmiaru tekstu.
Tytu wykresu lub dowolnej osi moe te bazowa na odwoaniu do komrki. Na przykad
mona utworzy cze, tak aby tytu wykresu by zawsze zgodny z zawartoci komrki A1.
W celu zdefiniowania takiego cza naley zaznaczy tytu, wprowadzi znak =, a nastpnie
wskaza komrk i nacisn klawisz Enter. Gdy po utworzeniu cza zaznaczymy tytu,
na pasku formuy bdzie widoczne odwoanie do komrki.

Edytowanie legendy
Legenda wykresu skada si z tekstu i kluczy pozwalajcych zidentyfikowa serie danych. Klucz jest
to may element graficzny, ktry odpowiada okrelonej serii danych (jeden klucz dla kadej serii).
Aby doda legend, naley klikn ikon Elementy wykresu, znajdujc si po prawej stronie
diagramu, i zaznaczy opcj Legenda. Aby zmieni pooenie legendy, trzeba klikn strzak
obok tej opcji i wybra dane ustawienie (Z prawej, U gry, Z lewej albo U dou). Dodan legend mona przecign w dowolne miejsce na wykresie.
Po rcznym przesuniciu legendy czasami trzeba zmieni rozmiar elementu Obszar krelenia.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

409

Dodawanie tekstu do wykresu

Tekst na wykresie to nie tylko tytuy. W dowolnym miejscu na wykresie mona umiejscowi tekst
pywajcy. W tym celu naley uaktywni wykres i uy polecenia Narzdzia wykresw/Formatowanie/
Wstawianie ksztatw/Pole tekstowe. Po klikniciu wykresu utworzone zostanie pole tekstowe, w ktrym bdzie mona wpisa tekst. Pole mona skalowa, formatowa, a take przenie je w inne miejsce.
Do wykresu mona rwnie doda dowolny ksztat, a nastpnie w jego obrbie wstawi tekst, o ile tylko
dodany ksztat na to pozwala. Przykad takiego ksztatu z tekstem zosta pokazany na rysunku 20.6.

Najszybszym sposobem usunicia legendy jest zaznaczenie jej i nacinicie klawisza Delete.
Mona wybra pojedynczy element legendy i sformatowa go oddzielnie. Mona na przykad
pogrubi tekst jednej serii danych, aby j wyrni. W celu zaznaczenia elementu legendy naley
najpierw uaktywni legend, a nastpnie klikn dany element.
Jeeli przy tworzeniu wykresu nie zaznaczono komrek z tytuami serii danych, Excel wywietla w legendzie napisy Serie1, Serie2 itd. Aby doda nazwy serii, naley wybra polecenie
Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane. Na ekranie pojawi si okno dialogowe
Wybieranie rda danych (rysunek 20.7). Po zaznaczeniu nazwy serii trzeba klikn przycisk
Edytuj. W oknie dialogowym Edytowanie serii naley wprowadzi nazw serii lub odwoanie do
komrki zawierajcej nazw. Operacj t trzeba powtrzy dla kadej serii wymagajcej nadania nazwy.
Rysunek 20.7.
Za pomoc
okna dialogowego
Wybieranie rda danych
mona zmieni nazwy
serii danych

W okrelonych sytuacjach mona zdecydowa si na pominicie legendy i rczne wstawienie

objanie serii. Rysunek 20.8 przedstawia wykres bez legendy. Zamiast niej do identyfikacji serii
oraz linii trendu uyto ksztatw znajdujcych si w sekcji Objanienia galerii Narzdzia wykresw/Formatowanie/Wstawianie ksztatw.

Modyfikowanie linii siatki

Linie siatki uatwiaj wizualne oszacowanie wartoci liczbowych na wykresie. Linie siatki zwyczajnie przeduaj znaczniki osi. Jedne wykresy wygldaj z nimi lepiej, a inne sprawiaj wraenie bardziej nieuporzdkowanych. Czasami wystarczaj tylko poziome linie siatki, chocia na
wykresach XY czsto przydaj si i poziome, i pionowe linie.
Aby doda lub usun linie siatki, naley klikn ikon Elementy wykresu, znajdujc si po
prawej stronie diagramu, i zaznaczy opcj Linie siatki. W celu zmiany rodzaju linii trzeba klikn strzak obok tej opcji i wybra dane ustawienie.

410

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 20.8.
Zastosowanie ksztatw
zamiast legendy

Kada o ma dwa zestawy linii siatki gwne i pomocnicze. Przy jednostkach gwnych
wywietlane s etykiety. Jednostki pomocnicze znajduj si midzy etykietami.

W celu zmodyfikowania koloru lub gruboci siatek naley klikn jedn z linii i uy kontrolek
z grupy Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style ksztatw bd skorzysta z ustawie w okienku
zada Formatowanie gwnych linii siatki (albo Formatowanie pomocniczych linii siatki).
Jeli linie siatki wydaj si zbyt intensywne, warto wzi pod uwag zmian ich koloru na janiejszy lub uycie jednej z opcji kreskowania.
Kopiowanie formatowania wykresu
Przypumy, e mamy efektowny wykres, ktrego skonfigurowanie zajo dugie godziny. Teraz za potrzebujemy drugiego, wygldajcego tak samo, lecz z innym zestawem danych. Jak to zrobi? Moliwoci
jest kilka:
Skopiowanie formatowania naley utworzy nowy wykres standardowy z domylnym
formatowaniem. Nastpnie trzeba zaznaczy wczeniejszy wykres i wybra polecenie Narzdzia
gwne/Schowek/Kopiuj (lub zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+C), potem za klikn nowy
wykres i wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej specjalnie. W oknie dialogowym
Wklejanie specjalne naley zaznaczy opcj Formaty.
Skopiowanie wykresu i zmiana danych rdowych naley przytrzyma klawisz Ctrl, a nastpnie
klikn pierwszy wykres i przecign go. W ten sposb powstanie kopia wykresu. Nastpnie
naley uy polecenia Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane, aby w oknie
dialogowym Wybieranie rda danych wybra dane rdowe nowego wykresu.
Utworzenie szablonu wykresu naley zaznaczy wykres, klikn element Obszar wykresu
prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybra polecenie Zapisz jako szablon.
Excel poprosi o podanie nazwy szablonu. Podczas tworzenia nastpnego wykresu naley
przy wyborze jego typu posuy si zapisanym szablonem. Wicej informacji o zastosowaniu
szablonw wykresw znajduje si w czci Tworzenie szablonw wykresw, dalej w tym
rozdziale.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

411

Modyfikowanie osi
Liczba osi zaley od rodzaju wykresu. Na wykresach koowych i piercieniowych nie ma adnych osi. Wszystkie wykresy 2-W maj dwie osie (trzy, jeeli uywa si pomocniczej osi wartoci; cztery, jeeli uywa si pomocniczej osi kategorii na wykresie XY). Prawdziwe wykresy
3-W maj trzy osie.
Excel daje znaczn kontrol nad osiami wykresw za pomoc okienka zada Formatowanie osi.
Zawarto tego okienka zmienia si zalenie od typu zaznaczonej osi.

Osie wartoci
Aby zmodyfikowa o wartoci, naley klikn j prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Formatuj o. Rysunek 20.9 przedstawia jeden z paneli (Opcje osi) okienka zada Formatowanie osi dla zaznaczonej osi wartoci. W tym przypadku rozwinita zostaa sekcja Znaczniki
osi; pozostae sekcje s zwinite. Inne panele w tym okienku umoliwiaj zastosowanie kosmetycznych zmian formatowania.
Rysunek 20.9.
Okienko zada
Formatowanie osi
z ustawieniami
dla osi wartoci

Domylnie Excel wyznacza minimalne i maksymalne wartoci na osiach automatycznie, na podstawie liczbowego zakresu danych. Aby zastpi domylne skalowanie osi wasnymi ustawieniami, naley wprowadzi minimaln oraz maksymaln warto w polach Granice, w sekcji
Opcje osi. Po zmianie napis Automatyczne zostanie zastpiony przyciskiem Resetuj. Kliknicie
tego przycisku powoduje przywrcenie automatycznego skalowania.
Gwne i pomocnicze jednostki na osiach rwnie s okrelane automatycznie przez Excel.
Te jednostki take mona zastpi wasnymi.
Zmiana skali osi moe znaczco zmieni wygld wykresu. Manipulowanie skal moe w niektrych przypadkach spowodowa, e na wykresie zostanie przedstawiony faszywy obraz danych.
Rysunek 20.10 prezentuje dwa wykresy liniowe z tymi samymi danymi. Grny wykres uywa
domylnych ustawie skali osi Excela (Automatycznie) z przedziau od 1000 do 2600. W przypadku dolnego wykresu minimaln i maksymaln warto skali ustawiono odpowiednio na 0
i 4500. Pierwszy wykres bardziej uwidacznia rnice midzy danymi. Drugi wykres wywouje
wraenie, e z upywem czasu dane nie zmieniaj si zbytnio.

412

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 20.10. Te dwa wykresy prezentuj identyczne dane, lecz przy uyciu rnych skal osi wartoci

Uycie odpowiedniej skali zaley od sytuacji. Nie istniej stae zasady dotyczce skali, poza tym
e nie powinno si manipulowa skal tak, aby faszowa obraz danych w celu udowodnienia
bdnej tezy.
Jeeli przygotowuje si kilka wykresw danych o podobnej skali wartoci, dobrym pomysem
jest uywanie jednej skali na wszystkich wykresach, aby mona je byo atwiej porwnywa.

Wartoci w kolejnoci odwrotnej to kolejna opcja w panelu Formatowanie osi. Wykres widoczny na rysunku 20.11 po lewej stronie uywa domylnych ustawie osi. Na wykresie po prawej
stronie zastosowano opcj Wartoci w kolejnoci odwrotnej, ktra odwraca kierunek skali.
Warto zauway, e o kategorii znajduje si na grze. Jeli o ma pozosta na dole wykresu,
w sekcji Przecicie z osi poziom naley uaktywni opcj Warto maksymalna osi.

Rysunek 20.11. Na wykresie z prawej strony zastosowano opcj Wartoci w kolejnoci odwrotnej

Jeeli wywietlane wartoci zawieraj si w bardzo duym przedziale, dla osi wartoci mona
zastosowa skal logarytmiczn. Tego typu skala jest najczciej uywana w przypadku zastosowa naukowych. Rysunek 20.12 przedstawia dwa wykresy. Grny wykres ma standardow
skal, natomiast wykres na dole logarytmiczn.
Poniewa w polu Jednostka podstawowa wstawiono 10, kada kolejna warto na skali
dolnego wykresu jest 10 razy wiksza od poprzedniej. Zwikszenie podstawowej jednostki
do 100 spowoduje, e kada warto na skali dolnego wykresu bdzie 100 razy wiksza
od poprzedniej. Warto parametru Jednostka podstawowa mona zmienia w przedziale
od 2 do 1000.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

413

Rysunek 20.12.
Na obu wykresach
przedstawiono
te same dane, z tym
e wykres na dole
uywa skali
logarytmicznej

Przykadowy skoroszyt, o nazwie skala logarytmiczna.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod
adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Jeli na wykresie zaprezentowano bardzo due wartoci, mona si pokusi o zmian wartoci
parametru Jednostki wywietlania. Rysunek 20.13 przedstawia dwa wykresy; na grnym s pokazane bardzo due wartoci. Na dolnym wykresie wybrano z listy Jednostki wywietlania opcj
Miliony i wczono opcj Poka jednostki wywietlania na wykresie (oprcz tego zmodyfikowana
zostaa tre tytuu osi).
Aby zmieni sposb wywietlania znacznikw osi, naley rozwin sekcj Znaczniki osi w okienku zada Formatowanie osi. Opcje Typ jednostki gwnej i Typ jednostki pomocniczej decyduj
o sposobie wywietlania znacznikw. Gwne znaczniki to te, ktre zwykle s opatrzone etykietami. Z kolei pomocnicze znaczniki znajduj si midzy gwnymi znacznikami.
W sekcji Etykiety znajduje si lista umoliwiajca umieszczenie etykiet osi w trzech rnych
miejscach obok osi (warto Obok osi), powyej osi (warto Wysoko) lub poniej (warto
Nisko). Skala kadej osi zawiera si w przedziale od 10 do +10. W poczeniu z opcjami
Przecicie z osi poziom mona mwi o bardzo elastycznych moliwociach konfigurowania
(rysunek 20.14).
Ostatnia sekcja w omawianym okienku zada nosi nazw Liczby i umoliwia zdefiniowanie
formatowania wartoci liczbowych dla osi wartoci. Domylnie formatowanie liczb jest powizane z formatowaniem danych rdowych, ale mona to zmieni.

Osie kategorii
Rysunek 20.15 przedstawia zakadk Opcje osi okienka zada Formatowanie osi wywietlan
po zaznaczeniu osi kategorii. Niektre opcje s takie same jak w przypadku osi wartoci.

414

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 20.13.
O wartoci na dolnym
wykresie wyskalowano
w milionach

Rysunek 20.14. Rne sposoby wywietlania etykiet osi i punktw przecicia

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

415

Rysunek 20.15.
Niektre spord opcji
dla osi kategorii

Jednym z waniejszych ustawie jest Typ osi, ktremu mona nada warto O tekstu albo O daty.
Gdy tworzymy wykres, Excel sprawdza, czy dane dla osi kategorii zawieraj wartoci w postaci
daty lub czasu. Jeeli tak jest, Excel uywa osi typu O daty. Na rysunku 20.16 pokazano prosty
przykad. W kolumnie A znajduj si daty, a kolumna B zawiera wartoci wywietlane na wykresie kolumnowym. W tabeli jest tylko 10 dat, ale Excel utworzy wykres z 31 przedziaami na
osi kategorii. Rozpozna, e wartociami osi kategorii s daty, i utworzy wykres o skali ze staymi odstpami.
Rysunek 20.16.
Excel rozpozna daty
i utworzy wykres
z osi kategorii
typu O daty

Aby zmieni decyzj Excela o zastosowaniu danego typu osi kategorii, w sekcji Typ osi naley
uaktywni opcj O tekstu. Rysunek 20.17 pokazuje wykres po wczeniu tej opcji. W tym
przypadku przy uyciu osi kategorii bazujcej na czasie (takiej jak na rysunku 20.16) uzyskano
bardziej rzeczywisty obraz danych.

416

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 20.17.
Wykres po zmianie
typu osi kategorii
na tekstow

Excel sam okrela orientacj etykiet kategorii, ale mona zmieni jego wybr. Rysunek 20.18
przedstawia wykres kolumnowy z etykietami miesicy. Ze wzgldu na ich dugo program wywietli nazwy miesicy pod ktem. Gdybymy zwikszyli szeroko wykresu, etykiety zostayby ustawione poziomo. Uoenie etykiet mona te zmodyfikowa rcznie, w zakadce Rozmiar
i waciwoci, w sekcji Wyrwnanie okienka zada Formatowanie osi.
Rysunek 20.18.
Excel sam okrela
sposb wywietlania
etykiet kategorii

W niektrych przypadkach wywietlanie wszystkich etykiet kategorii jest zbdne. Aby pomin
niektre etykiety, mona zmodyfikowa ustawienia w sekcji Interwa midzy etykietami (w rezultacie pozostae etykiety zostan wywietlone poziomo). Przykad takiej zmiany zosta zilustrowany na rysunku 20.19. Warto parametru Okrel jednostk interwau zmieniono na 3.
Rysunek 20.19.
Zmiana wartoci
interwau midzy
etykietami pozwolia
wywietli widoczne
etykiety w poziomie

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

417

Mona bez obaw eksperymentowa (lecz na kopii)

Zdradz sekret kluczem do mistrzowskiego tworzenia wykresw w Excelu jest eksperymentowanie,
inaczej nazywane metod prb i bdw. Liczba opcji dla wykresw w Excelu moe przytacza nawet
dowiadczonych uytkownikw. Chocia ten podrcznik jest obszerny, nie sposb omwi w nim
wszystkie dostpne ustawienia. Kady potencjalny guru od tworzenia diagramw powinien wic sam,
na wasn rk poeksperymentowa z ich moliwociami. Przy odrobinie kreatywnoci mona utworzy
wykresy, ktre wygldaj naprawd oryginalnie.
Po zrobieniu podstawowego wykresu mona utworzy kopi przeznaczon do eksperymentowania.
Dziki temu, nawet jeeli nie uda si utworzy sensownego wykresu, zawsze bdzie mona wrci do
wersji podstawowej. Aby utworzy kopi wykresu osadzonego, naley go klikn, nacisn Ctrl+C, po
czym zaznaczy dowoln komrk i nacisn Ctrl+V. Aby natomiast utworzy kopi arkusza wykresu,
naley przytrzyma klawisz Ctrl i przecign kart tego arkusza do nowego miejsca midzy kartami
istniejcych arkuszy.

Naley pamita, e etykiety na osi kategorii mog si skada z kilku kolumn. Rysunek 20.20
przedstawia wykres, w ktrym na osi kategorii s widoczne trzy kolumny tekstu. Wystarczyo
zaznaczy zakres A1:E10, utworzy wykres kolumnowy, a Excel sam okreli, co powinno si
znale na osi kategorii.
Rysunek 20.20.
Na tym wykresie
do utworzenia
etykiet osi kategorii
uyte zostay a trzy
kolumny opisw

418

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Praca z seriami danych

Kady wykres skada si z co najmniej jednej serii danych. Dane s przeksztacane w kolumny,
linie, wycinki wykresu koowego itp. Ta cz rozdziau jest powicona typowym operacjom,
ktrych mona dokona na seriach danych wykresu.
Po zaznaczeniu serii danych wykresu Excel wykona nastpujce dziaania:
Wywietli nazw serii w polu Elementy wykresu (w grupie Narzdzia
wykresw/Formatowanie/Biece zaznaczenie).
Wywietli na pasku formuy wyraenie SERIE.
Wyrni kolorow ramk te komrki, w ktrych znajduje si zaznaczona seria danych.
Serie danych mona modyfikowa przy uyciu opcji dostpnych na Wstce lub w okienku zada Formatowanie serii danych. Zawarto okienka zmienia si zalenie od typu przetwarzanej
serii danych (kolumnowa, liniowa, koowa itd.).
Najprostszym sposobem wywietlenia okienka zada Formatowanie serii danych jest dwukrotne
kliknicie serii danych. Trzeba jednak przy tym uwaa, poniewa jeeli wczeniej zaznaczona
zostaa konkretna seria danych, to dwukrotne kliknicie spowoduje wywietlenie okienka
Formatowanie punktu danych, a wprowadzone zmiany bd dotyczy tylko jednego punktu
z serii. Aby rozpocz edycj caej serii danych, przed dwukrotnym klikniciem serii danych
trzeba si upewni, e zaznaczony jest element wykresu inny ni seria danych. Ewentualnie
mona po prostu zaznaczy seri i uy skrtu Ctrl+1.

Usuwanie albo ukrywanie serii danych

Aby wykluczy seri danych z wykresu, naley j zaznaczy i nacisn klawisz Delete. Seria
danych zostanie usunita z wykresu. Oczywicie dane w arkuszu pozostan nietknite.
W ten sposb mona usun wszystkie serie z wykresu. Jeeli tak si postpi, wykres stanie
si pusty, lecz zachowa wszystkie ustawienia. Do pustego wykresu mona doda nowe serie
danych, aby przywrci mu normalny wygld.
Excel 2013 jest wyposaony w now funkcj ukrywanie serii danych. Po uaktywnieniu
wykresu naley klikn ikon Filtry wykresu, znajdujc si po jego prawej stronie. Nastpnie
naley usun zaznaczenie z pl odpowiadajcych seriom danych przeznaczonych do ukrycia
i klikn przycisk Zastosuj. Dane zostan ukryte, ale nadal bd powizane z wykresem, mona
bdzie wic pniej je przywrci. W opisany sposb nie da si jednak ukry wszystkich serii
danych. Przynajmniej jedna musi pozosta widoczna. Ikona Filtry wykresu umoliwia ponadto
ukrywanie pojedynczych punktw w serii danych.

Dodawanie nowej serii danych do wykresu

W okrelonych sytuacjach moe by konieczne dodanie serii danych do wykresu. Mona utworzy wykres od pocztku, od razu z now seri danych, jednak na og prociej bdzie j doda.
Ponadto w ten sposb zachowa si wszystkie modyfikacje w ustawieniach wykresu.
Rysunek 20.21 przedstawia wykres kolumnowy z jedn seri danych (Przed testem). Wyniki
Po tecie zostay doczone pniej i wpisano je w arkuszu w kolumnie C. Teraz trzeba je
uwzgldni na wykresie jako now seri danych.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

419

Rysunek 20.21.
Wykres wymaga
dodania nowej
serii danych

W Excelu istnieje kilka moliwoci dodania nowej serii danych do wykresu:

Okno dialogowe Wybieranie rda danych. Aby z niego skorzysta, naley uaktywni
wykres i wybra polecenie Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane. W oknie
dialogowym Wybieranie rda danych naley klikn przycisk Dodaj. Excel otworzy
wwczas okno dialogowe Edytowanie serii, w ktrym naley poda nazw serii
(jako odwoanie do komrki lub tekst) i zakres z wartociami serii. Okno dialogowe
Wybieranie rda danych mona otworzy take za pomoc menu kontekstowego,
wywietlanego po klikniciu prawym przyciskiem myszy wikszoci elementw wykresu.
Przecignicie ramki zakresu. Jeli serie danych, ktre naley doda, przylegaj do
istniejcych, ju wykorzystanych na wykresie serii, to mona je doda przez kliknicie
elementu Obszar wykresu. Excel podwietli wwczas rda danych i otoczy je ramk.
Wtedy wystarczy klikn jeden z naronikw ramki i przecign tak, aby ramka obejmowaa
nowe dane. T metod mona zastosowa tylko w przypadku wykresw osadzonych.
Kopiowanie i wklejanie. Naley zaznaczy obszar, ktry ma zosta dodany, i nacisn
klawisze Ctrl+C, aby skopiowa go do schowka. Nastpnie trzeba uaktywni wykres
i zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+V, aby wklei dane do wykresu.
Jeeli wykres zosta utworzony na podstawie danych pochodzcych z tabeli (utworzonej
poleceniem Wstawianie/Tabele/Tabela), bdzie on uaktualniany automatycznie za kadym
razem, gdy do tabeli zostan dodane nowe dane. Jeeli utworzony wykres trzeba czsto
uaktualnia nowymi danymi, mona oszczdzi czas i zmniejszy nakad pracy przez
utworzenie wykresu bazujcego wanie na danych znajdujcych si w tabeli.

Zmiana danych w ramach serii

W niektrych przypadkach przydaje si moliwo zmiany zakresu danych w ramach danej serii.
Mona na przykad chcie doda nowe punkty do serii lub usun stare. W kolejnych podpunktach opisane s sposoby zmiany obszaru uywanego przez seri danych.

Zmiana zakresu danych przez przecignicie obramowania zakresu

Jeeli mamy do czynienia z wykresem osadzonym, najprostszym sposobem zmiany zakresu danych dla serii jest przecignicie obramowania tego zakresu. Po zaznaczeniu serii danych na
wykresie Excel obramowuje odpowiadajcy jej zakres komrek. Mona wtedy przecign may
uchwyt znajdujcy si w prawym dolnym rogu obramowania, tak eby seria obejmowaa wicej
lub mniej danych. Na przykadzie pokazanym na rysunku 20.22 obramowanie zakresu zostanie
przecignite tak, by obejmowao dwa dodatkowe punkty danych.

420

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 20.22.
Zmiana serii
danych wykresu
przez przecignicie
obrysu zakresu

Mona take klikn i przecign jedn ze stron obramowania zakresu, aby przenie go do innego
obszaru komrek.
W niektrych przypadkach trzeba bdzie te zmodyfikowa zakres zawierajcy etykiety kategorii.
Etykiety kategorii take s obrysowane ramk, ktr mona modyfikowa, aby w ten sposb poszerza lub zawa zakres etykiet uywanych na wykresie.
Jeeli wykres znajduje si na arkuszu wykresu, trzeba zastosowa jedn z dwch metod opisanych poniej.

Zastosowanie okna dialogowego Edytowanie serii

Innym sposobem uaktualnienia wykresu, aby odpowiada zmienionemu zakresowi danych, jest
uycie okna dialogowego Edytowanie serii. W celu szybkiego otwarcia tego okna naley klikn
seri danych na wykresie prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie
Zaznacz dane. Excel wywietli okno dialogowe Wybieranie rda danych. Po zaznaczeniu serii
danych na licie naley klikn przycisk Edytuj, eby otworzy okno dialogowe Edytowanie serii,
pokazane na rysunku 20.23.
Rysunek 20.23.
Okno dialogowe
Edytowanie serii

Poprzez modyfikacje odwoania w polu Zakres danych wykresu mona zmieni cay zakres danych wykorzystywany przez wykres. Aby zmodyfikowa tylko jedn seri, naley wybra j na
licie i klikn przycisk Edytuj.

Edytowanie formuy SERIE

Kada seria danych na wykresie ma przypisan formu SERIE, ktra pojawia si w polu formuy,
gdy dana seria jest zaznaczona. Opanowanie struktury formuy SERIE umoliwia jej bezporednie
edytowanie w celu zmiany danych uywanych przez wykres.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

421

Formua SERIE nie jest prawdziw formu. Inaczej mwic, nie mona jej zastosowa w
komrce. W obrbie takiej formuy nie mona te uy funkcji arkuszowych. Jednak moliwe
jest edytowanie argumentw formuy SERIE.

Formua SERIE ma nastpujc skadni:

=SERIE(nazwa_serii; etykiety_kategorii; wartoci; kolejno; rozmiary)

Oto argumenty formuy SERIE:

nazwa_serii (opcjonalny). Odwoanie do komrki przechowujcej nazw serii
umieszczonej w legendzie. Jeli wykres ma tylko jedn seri, nazwa argumentu odgrywa
rol tytuu wykresu. Argument ten moe zawiera tekst w znakach cudzysowu. Jeli
argument zostanie pominity, Excel utworzy domyln nazw serii (na przykad Seria 1).
etykiety_kategorii (opcjonalny). Odwoanie do zakresu zawierajcego etykiety osi
kategorii. Jeli pominie si ten argument, Excel uyje kolejnych liczb cakowitych,
poczwszy od 1. W przypadku wykresw XY argument ten okrela wartoci X.
Dopuszczalne jest te odwoanie do zakresu niecigego. Adresy zakresw s oddzielone
rednikami i umieszczone w nawiasach. Argument ten moe te uwzgldnia tablic
wartoci oddzielonych rednikami (lub tekst zawarty w znakach cudzysowu)
i znajdujcych si w nawiasach klamrowych.
wartoci (opcjonalny). Odwoanie do zakresu zawierajcego wartoci serii. W przypadku
wykresw XY argument ten okrela wartoci Y. Dopuszczalne jest te odwoanie
do zakresu niecigego. Adresy zakresw s oddzielone rednikami i umieszczone
w nawiasach. Argument ten moe te uwzgldnia tablic wartoci oddzielonych
rednikami i znajdujcych si w nawiasach klamrowych.
kolejno (opcjonalny). Warto cakowita okrelajca kolejno wywietlania serii.
Argument ten ma zastosowanie tylko wtedy, gdy wykres ma wicej ni jedn seri.
Uycie odwoania do komrki nie jest moliwe.
rozmiary (dotyczy wycznie wykresw bbelkowych). Odwoanie do zakresu
zawierajcego wartoci okrelajce rozmiar bbelkw wykresu bbelkowego.
Dopuszczalne jest te odwoanie do zakresu niecigego. Adresy zakresw s
oddzielone rednikami i umieszczone w nawiasach. Argument ten moe te uwzgldnia
tablic wartoci oddzielonych rednikami i zawartych w nawiasach klamrowych.
Odwoania do zakresu zawarte w formule SERIE zawsze s bezwzgldne (zawieraj dwa znaki
dolara) i uwzgldniaj nazw arkusza. Oto przykad:
=SERIE(Arkusz1!$B$1;;Arkusz1!$B$2:$B$7;1)

Moliwe jest zastpowanie odwoa do zakresw nazwami tych zakresw. Jeli tak si
postpi, Excel zmieni w formule SERIE odwoanie, tak aby uwzgldniao nazw skoroszytu.
Jeeli na przykad w skoroszycie budzet.xlsx znajduje si zakres o nazwie MojeDane, formua
SERIE bdzie mie nastpujc posta:
=SERIE(Arkusz1!$B$1;;budzet.xlsx!MojeDane;1)

W rozdziale 4. znajduje si wicej informacji o nazwanych obszarach komrek.

Wywietlanie etykiet danych na wykresie

W niektrych przypadkach przydaje si moliwo wywietlenia wartoci kadego punktu danych
na wykresie. W celu dodania etykiet z takimi wartociami naley zaznaczy odpowiedni seri
danych, klikn ikon Elementy wykresu, widoczn po prawej stronie diagramu, i zaznaczy opcj
Etykiety danych. Po klikniciu strzaki, ktra znajduje si po prawej stronie tej opcji, mona skonfigurowa ustawienia decydujce o pooeniu etykiet.

422

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Aby doda etykiety dla wszystkich serii danych na wykresie, naley postpi analogicznie, z t
rnic, e najpierw trzeba zaznaczy na diagramie dowolny element, inny ni seria danych.
Rysunek 20.24 przedstawia trzy minimalistyczne wykresy z etykietami danych.
Rysunek 20.24.
Na tych wykresach
nie ma osi, lecz
zostay uwzgldnione
etykiety danych

Aby zmieni rodzaj informacji, ktre s widoczne na etykietach danych, naley zaznaczy etykiety na wykresie i skorzysta z ustawie w okienku zada Formatowanie etykiet danych
(okienko to mona otworzy przy uyciu skrtu Ctrl+1). Potrzebne ustawienia znajduj si w zakadce Opcje etykiety. Przykadowo do wartoci mona doczy nazw serii i kategorii.
Etykiety danych s powizane z arkuszem. Dlatego jeeli zmieni si dane, etykiety rwnie
ulegn zmianie. Jeeli chcemy zastpi etykiety danych wasnymi podpisami, naley zaznaczy
etykiet i wprowadzi wasny tekst.
Excel 2013 zosta wyposaony w funkcj, ktra bya na listach ycze wielu uytkownikw
przez przynajmniej 15 lat, a mianowicie moliwo wskazania dowolnego zakresu komrek
jako etykiet danych dla serii. W okienku zada Formatowanie etykiet danych naley zaznaczy
opcj Warto z komrek (w sekcji Opcje etykiet) i w oknie Zakres etykiet danych wskaza
obszar komrek z etykietami dla danych.

Rysunek 20.25 przedstawia wykres XY, w ktrym etykiety danych zostay zaczerpnite z pewnego obszaru komrek. W poprzednich wersjach Excela takie etykiety trzeba byo doda rcznie
albo przy uyciu makra.
Czsto zdarza si, e etykiety danych nie s wywietlane prawidowo etykieta moe by
na przykad zasonita innym punktem danych. Jeeli zaznaczy si pojedyncz etykiet,
mona j przecign w inne miejsce. Aby zaznaczy pojedyncz etykiet danych, naley
najpierw jednym klikniciem mysz zaznaczy wszystkie etykiety danych, a nastpnie klikn
po raz kolejny, aby zaznaczy tylko wybran etykiet.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

423

Rysunek 20.25.
Etykiety danych
powizane z arbitralnie
wybranym zakresem
komrek

Obsugiwanie brakujcych danych

Czasami moe brakowa jednego lub wikszej liczby punktw danych wykresu. Jak wida na
rysunku 20.26, Excel oferuje trzy opcje obsugi brakujcych danych. Oto one:
Rysunek 20.26.
Trzy metody obsugi
brakujcych danych

424

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Odstpy. Brakujce dane s po prostu ignorowane i seria danych ma luk. Jest to

domylna metoda.
Zera. Brakujce dane s traktowane jak zero.
Pocz punkty danych lini. Brakujce dane s interpolowane, czyli okrelane przy
uyciu danych pooonych z dwch stron nieistniejcego punktu danych. Metoda jest
dostpna tylko w przypadku wykresw liniowych, warstwowych i XY.
Aby okreli dla wykresu metod obsugi brakujcych danych, naley zastosowa polecenie
Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane. W oknie dialogowym Wybieranie
rda danych naley klikn przycisk Ukryte i puste komrki. Excel otworzy okno dialogowe
Ustawienia ukrytych i pustych komrek, w ktrym naley wybra jedn z dostpnych opcji.
Wybrana opcja dotyczy caego wykresu. Dla rnych serii tego samego wykresu nie mona
uy rnych opcji.
Zwykle wykres nie uwzgldnia danych znajdujcych si w ukrytych wierszach lub kolumnach.
Za pomoc okna dialogowego Ustawienia ukrytych i pustych komrek mona jednak wymusi
pokazanie takich danych na wykresie.

Dodawanie supkw bdw

Niektre typy wykresw obsuguj supki bdw. Supki te zwykle s uywane, aby zaznaczy,
e dane s niepewne i e uwzgldniono w nich odchylenia na plus lub minus. Supki bdw mona
stosowa tylko w wykresach XY, warstwowych, kolumnowych, supkowych lub liniowych.
Aby doda supki bdw, naley zaznaczy seri danych, klikn ikon Elementy wykresu po
prawej stronie diagramu i zaznaczy opcj Supki bdw. Gdy klikniemy strzak znajdujc si
obok tej opcji, bdziemy mogli okreli rodzaj supkw. W razie potrzeby ustawienia supkw
bdw mona skonfigurowa za pomoc okienka zada Formatowanie supkw bdw. Mona
wyrni nastpujce typy supkw bdw:
Staa warto. Supki bdw maj sta, okrelon przez uytkownika warto.
Warto procentowa. Supki bdw stanowi procent kadej wartoci.
Odchylenie standardowe. Supki bdw s tak wielokrotnoci odchylenia
standardowego, jak si poda (Excel wylicza odchylenie standardowe serii danych).
Bd standardowy. Supki bdw s rwne jednostce bdu standardowego
(Excel wylicza bd standardowy serii danych).
Niestandardowa. W przypadku tej opcji grny i dolny zakres supkw ustawia si rcznie.
Mona albo wpisa warto, albo odwoanie do obszaru, w ktrym znajduj si wartoci
bdw, ktrych chcemy uy do wyrysowania supkw.
Wykres pokazany na rysunku 20.27 zawiera supki bdw bazujce na wartociach procentowych.
Serie danych wykresu XY mog zawiera supki bdw i dla wartoci Y, i dla wartoci X.

Dodawanie linii trendu

Gdy przedstawia si na wykresie dane zmieniajce si w czasie, mona te umieci na nim lini
trendu, ktra te zmiany opisuje. Linia trendu pokazuje oglny kierunek zmian w ramach serii
danych. W niektrych przypadkach mona prognozowa przysze wartoci danych za pomoc
linii trendu. Pojedyncze serie mog mie wicej ni jedn lini trendu.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

425

Rysunek 20.27.
Na tym wykresie liniowym
dla serii danych
wywietlane s
procentowe supki bdw

W celu dodania linii trendu naley zaznaczy seri danych, klikn ikon Elementy wykresu po
prawej stronie diagramu i zaznaczy opcj Linia trendu. Gdy klikniemy strzak znajdujc si
obok tej opcji, bdziemy mogli okreli rodzaj linii trendu. Typ wybieranej linii trendu zaley
od danych. Trendy liniowe s uywane najczciej, ale w przypadku niektrych danych lepiej
mog si sprawdzi inne rodzaje trendw.
Na rysunku 20.28 pokazano wykres punktowy z dwiema liniami trendu liniow oraz logarytmiczn. Obydwie w rnym stopniu ilustruj zauwaalny trend spadkowy badanych danych.
Rysunek 20.28.
Wykres punktowy
z zaznaczonym
trendem liniowym
oraz logarytmicznym

Wicej ustawie dotyczcych linii trendu znajduje si w okienku zada Formatowanie linii trendu.
Rysunek 20.29 przedstawia inny przykad linii trendu na wykresie XY. Linia trendu odzwierciedla zaleno midzy wzrostem a wag dla 10 ludzi.

Modyfikowanie wykresw 3-W

Wykresy 3-W maj kilka dodatkowych elementw, ktre mona konfigurowa. Na przykad
wikszo wykresw 3-W ma podoe i ciany, a prawdziwe wykresy 3-W maj rwnie dodatkow o. Te elementy mona zaznaczy w zwyky sposb, a nastpnie sformatowa je zgodnie
z oczekiwaniami za pomoc okienka dialogowego Formatowanie.
Jednym z aspektw, w ktrych wykresy 3-W w Excelu rni si od wykresw 2-W, jest perspektywa lub inaczej punkt widoku, czyli wirtualne miejsce, z ktrego oglda si wykres.
W okrelonych sytuacjach dane staj si czytelniejsze, gdy zmieni si kolejno serii.

426

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 20.29.
Linia trendu
odzwierciedlajca
zaleno midzy
wzrostem a wag

Rysunek 20.30 pokazuje cztery warianty trjwymiarowego wykresu kolumnowego z dwoma seriami
danych. Lewy grny wykres to wariant domylny, w pozostaych wprowadziem pewne zmiany.
W niektrych wykresach mona zmieni kolejno serii, aby lepiej wyeksponowa poszczeglne
kolumny. Tak czy owak, jak wida na pokazanych przykadach, nietrudno przez przypadek ustawi
wykres pod takim ktem, e staje si praktycznie nieczytelny. Jeeli odpowiednia prezentacja danych
ma istotne znaczenie, to wykres trjwymiarowy na og bywa najgorszym rozwizaniem.

Rysunek 20.30. Rne warianty widoku trjwymiarowego wykresu kolumnowego

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

427

Zmiana kta widzenia w przypadku wykresu 3D pozwala zobaczy te jego elementy, ktre pocztkowo byy ukryte. W celu obrcenia wykresu 3D naley uy okienka zada Formatowanie
obszaru wykresu. Najpierw naley wywietli panel Opcje wykresu/Efekty, nastpnie rozwin sekcj
Format 3-W i za pomoc odpowiednich kontrolek dokona obrotu oraz zmiany perspektywy.

Tworzenie wykresw zoonych

Wykres zoony to pojedynczy diagram, na ktrym serie danych wywietlane s przy uyciu rnych typw wykresw. Wykres zoony moe te zawiera dodatkow o wartoci. Taki wykres
przydaje si na przykad wtedy, gdy potrzebny jest diagram obrazujcy dane za pomoc kolumn
i linii z dwiema osiami wartoci. O wartoci dla kolumn znajduje si z lewej strony, natomiast
o wartoci dla linii z prawej strony. Do utworzenia wykresu zoonego s potrzebne przynajmniej
dwie serie danych.
W poprzedniej wersji programu tworzenie wykresw zoonych wymagao wykonania kilku mao
intuicyjnych operacji. W Excelu 2013 tworzenie wykresw zoonych jest o wiele atwiejsze.

Rysunek 20.31 przedstawia wykres kolumnowy z dwoma seriami danych. Wartoci serii Opady
s tak mae, e ledwie je wida na skali osi wartoci. To dobra okazja do zastosowania wykresu
zoonego.
Rysunek 20.31.
Seria danych Opady
jest ledwie widoczna
na wykresie

Aby na podstawie danych rdowych utworzy wykres zoony (kolumnowy i liniowy) z dodatkow osi wartoci, naley wykona nastpujce operacje:
1. Ustawi wskanik aktywnej komrki w dowolnym miejscu obszaru danych i wybra
polecenie Wstawianie/Wykresy/Polecane wykresy. Na ekranie pojawi si okno dialogowe
Wstawianie wykresu.
2. Klikn zakadk Wszystkie wykresy.
3. Na licie typw wykresw klikn ikon Kombi.
4. Z listy dla serii r. temp. wybra opcj Kolumnowy grupowany.
5. Z listy dla serii Opady wybra opcj Liniowy i zaznaczy opcj O pomocnicza.
6. Klikn przycisk OK, aby utworzy wykres.
Rysunek 20.32 przedstawia okno dialogowe Wstawianie wykresu po skonfigurowaniu wszystkich
niezbdnych parametrw.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie pogodowy wykres zlozony.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

428

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 20.32.
Tworzenie wykresu
zoonego w oknie
dialogowym Wstawianie
wykresu

Niektrych typw wykresw nie mona poczy ze sob. Na przykad nie mona utworzy
wykresu zoonego, na ktrym znajdowaby si diagram bbelkowy oraz 3-W. W oknie
dialogowym Wstawianie wykresu s uwzgldnione tylko dopuszczalne typy wykresw.

Rysunek 20.33 demonstruje, jak due s moliwoci w przypadku wykresu zoonego. Wykres
ten czy pi rnych typw wykresw koowy, warstwowy, kolumnowy, liniowy i XY.
Cho nie jestem w stanie wyobrazi sobie sytuacji usprawiedliwiajcej zastosowanie takiego
wykresu, jest on bez wtpienia interesujcy.
Rysunek 20.33.
Wykres zoony z piciu
typw wykresw

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

429

Wywietlanie tabeli danych

Czasami przydaje si moliwo wywietlenia na wykresie tabeli danych uytych do utworzenia
tego wykresu.
Aby doda tabel danych do wykresu, naley klikn ikon Elementy wykresu po prawej stronie
diagramu i zaznaczy opcj Tabela danych. Gdy klikniemy strzak znajdujc si obok tej
opcji, wywietli si kilka dodatkowych ustawie. Na rysunku 20.34 pokazano przykad wykresu
z tabel danych.
Rysunek 20.34.
Wykres zoony, ktry
zawiera tabel z danymi
rdowymi

Nie wszystkie rodzaje wykresw obsuguj tabele danych. Jeli opcja Tabela danych nie jest dostpna, to znaczy, e w przypadku danego wykresu nie da si jej zastosowa.
Tabele danych chyba najlepiej sprawdzaj si na wykresach pooonych w arkuszach wykresw.
Przy wykresie osadzonym dane rdowe mona pokaza, uywajc komrek z tymi danymi,
ktre s znacznie bardziej elastyczne, jeeli chodzi o formatowanie.

Tworzenie szablonw wykresw

Ta cz rozdziau jest powicona tworzeniu szablonw niestandardowych wykresw. Szablon
uwzgldnia formatowanie i ustawienia wykresu. Tworzc nowy diagram, zamiast z wbudowanego
typu wykresu mona wykorzysta wasny szablon.
Ci uytkownicy, ktrzy czsto posuguj si podobnymi wykresami, mog zaoszczdzi troch
czasu dziki utworzeniu szablonu. Jeli tworzy si wiele wykresw zoonych, na tej samej zasadzie mona utworzy odpowiedni szablon, aby unikn skomplikowanych, rcznych poprawek,
jakich takie wykresy na og wymagaj.
W celu utworzenia szablonu wykresu naley wykona nastpujce kroki:
1. Utworzy wykres, ktry bdzie odgrywa rol bazy dla szablonu. To, jakie dane
zostan uyte dla wykresu, nie jest a tak istotne, jednak aby uzyska jak najlepsze
wyniki, powinny to by typowe dane, podobne do tych, ktre ostatecznie bd
prezentowane na wykresach tworzonych na bazie szablonu.
2. Zastosowa dowolne formatowanie i wprowadzi dane modyfikacje.
Krok ten decyduje o wygldzie wykresw tworzonych na podstawie szablonu.
3. Uaktywni wykres, klikn element Obszar wykresu albo Obszar krelenia
prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Zapisz jako szablon. Excel
otworzy okno dialogowe Zapisywanie szablonu wykresu.
4. Poda nazw szablonu i klikn przycisk Zapisz.

430

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Aby utworzy wykres bazujcy na szablonie, naley wykona nastpujce kroki:

1. Zaznaczy dane dla wykresu.
2. Wybra polecenie Wstawianie/Wykresy/Polecane wykresy. Excel wywietli okno
dialogowe Wstawianie wykresu.
3. Otworzy zakadk Wszystkie wykresy.
4. Klikn pozycj Szablony widoczn z lewej strony okna Wstawianie wykresu.
Excel wywietli miniatury wszystkich niestandardowych szablonw.
5. Klikn miniatur reprezentujc dany szablon i klikn przycisk OK.
Excel utworzy wykres bazujcy na wybranym szablonie.
Szablon mona rwnie zastosowa dla istniejcego wykresu. W tym celu naley zaznaczy
wykres i uy polecenia Narzdzia wykresw/Projektowanie/Typ/Zmie typ wykresu. Na ekranie
pojawi si wtedy okno dialogowe Zmienianie typu wykresu, takie same jak Wstawianie wykresu.

Sztuczki z wykresami
W tej czci rozdziau zostao opisanych kilka ciekawych (i mam nadziej, e praktycznych)
sztuczek z wykresami. Niektre z nich wykorzystuj mao znane funkcje programu, inne pozwalaj na utworzenie wykresw pozornie niemoliwych do wykonania.

Tworzenie wykresw rysunkowych

W Excelu atwo mona zastpi elementy wykresu deseniami, tekstur lub nawet plikami graficznymi.
Na rysunku 20.35 pokazano wykres, w ktrym to elementu Obszar wykresu stanowi zdjcie.
Rysunek 20.35.
Obszar wykresu
zawiera zdjcie

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

431

Aby w obrbie elementu wykresu umieci obraz, naley posuy si ustawieniami z sekcji
Wypenienie w okienku zada Formatowanie. Po zaznaczeniu opcji Wypenienie obrazem lub
tekstur naley klikn przycisk powizany ze rdem obrazu (Plik, Schowek lub Obraz online).
Jeli uyje si przycisku Schowek, trzeba si upewni, czy wczeniej skopiowano obraz. W przypadku pozostaych dwch przyciskw pojawi si proba o odszukanie obrazu.
Rysunek 20.36 przedstawia nastpne dwa przykady wykres koowy uywajcy obrazka (clipart)
z pakietu Office jako wypenienia i wykres kolumnowy, w ktrym wykorzystano ksztat wstawiony
do arkusza i skopiowany do schowka.
Rysunek 20.36.
W lewym wykresie
uyto obrazka,
natomiast w prawym
ksztatu
skopiowanego
do schowka
i wklejonego
do serii danych

Jedn z nowoci w Excelu 2013 jest moliwo umieszczania zdj i tekstur w napisach na
wykresie. Aby j wyprbowa, naley zaznaczy na przykad tytu wykresu, a potem skorzysta
z ustawie w sekcji Opcje tytuu/Wypenienie w okienku zada Formatowanie tytuu wykresu.
Wykresy przedstawione w tej czci rozdziau mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Przykadowy skoroszyt nosi nazw wykresy
rysunkowe.xlsx.

Uycie obrazw w obrbie wykresu otwiera nieograniczone moliwoci twrcze. Oczywicie

kluczowe znaczenie ma oparcie si pokusie przesadzenia z kreatywnoci. Podstawowym celem
wykresu jest przekaz informacji, a nie zachwycenie odbiorcy umiejtnociami artystycznymi autora.
Stosowanie na wykresach obrazw, a zwaszcza zdj, moe w znaczcy sposb zwikszy
rozmiar skoroszytw.

Tworzenie wykresu podobnego do termometru

Wielu Czytelnikw zapewne zetkno si ze sposobem prezentacji danych przypominajcym
supek rtci w termometrze i obrazujcym na przykad procentowy stan realizacji zadania. Taki
wykres mona bardzo atwo utworzy w Excelu. Sztuczka polega na utworzeniu wykresu na bazie jednej komrki (zawierajcej warto procentow) jako serii danych.
Na rysunku 20.37 pokazano arkusz, na ktrym pokazywany jest dzienny postp w kierunku
osignicia celu pozyskania 1000 nowych klientw w cigu 15 dni. Komrka B18 zawiera
warto celu, a komrka B19 prost formu. Komrka B21 zawiera formu, ktra wylicza procent osignicia celu:
=B19/B18

Gdy wpisze si nowe dane do kolumny B, stopie osignicia celu na wykresie zostanie uaktualniony.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie wykres termometru.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

432

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 20.37.
Wykres jednego
punktu danych
obrazujcy postp
w kierunku
osignicia celu

Aby utworzy wykres, naley zaznaczy komrk B21 i na jej bazie utworzy wykres kolumnowy.
Warto zwrci uwag na pusty wiersz powyej komrki B21. Bez tego wiersza Excel uyby do
utworzenia wykresu caego zakresu danych, a nie pojedynczej komrki. Poniewa komrka B21
jest oddzielona od innych komrek, tylko ona zostanie wykorzystana.
Inne potrzebne zmiany, ktre naley wykona, to:
Zaznaczy poziom o kategorii i nacisn klawisz Delete. W ten sposb zostanie
usunita o kategorii z wykresu.
Usun legend.
Doda pole tekstowe powizane z komrk B21, aby wywietli uzyskan warto
procentow.
W sekcji Opcje serii okienka dialogowego Formatowanie serii danych zmieni warto
parametru Szeroko przerwy na 0. W efekcie kolumna bdzie miaa szeroko caego
obszaru wykresu.
Zaznaczy o wartoci i otworzy okienko zada Formatowanie osi. W sekcji Opcje osi,
w polach Minimum i Maksimum, naley ustawi odpowiednio wartoci 0 i 1.
Nastpnie mona dokona innych zmian, aby wykres wyglda tak, jak tego si oczekuje.

Tworzenie wykresu w ksztacie wskanika

Na rysunku 20.38 pokazano kolejny wykres bazujcy na jednej komrce. Jest to wykres koowy
przypominajcy wskanik pomiarowy. Chocia wywietla on pojedyncz warto (wpisan
w komrce B1), w rzeczywistoci korzysta z trzech punktw danych (z komrek A4:A6).
Skoroszyt z omawianym przykadem wykresu, o nazwie wykres wskaznika.xlsx, mona pobra
z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Jeden wycinek koa dolny zawsze stanowi 50%. Wycinek ten zosta obrcony, tak aby
znajdowa si w dolnej czci okrgu. Nastpnie zosta ukryty przez ustawienie dla jego punktu
danych opcji Brak wypenienia i Brak linii.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

433

Rysunek 20.38.
Ten wykres
przypomina wskanik
prdkociomierza
i wywietla warto
z przedziau
od 0 do 100%

Pozostae dwa kawaki s podzielone na podstawie wartoci z komrki B1. Formua w komrce
A4 jest nastpujca:
=(MIN(B1;100%)/2)

Ta formua uywa funkcji minimum, aby wywietli mniejsz z dwch wartoci albo t
z komrki B1, albo 100%. Nastpnie dzieli t warto przez 2, poniewa interesuje nas tylko
widoczna poowa wykresu koowego. Uycie funkcji minimum zapobiega wywietlaniu przez
wykres wartoci wikszych ni 100%.
Formua z komrki A5 suy do obliczania pozostaej czci wykresu wycinka na prawo od
wartoci wskanika.
=(50%A4)

Tytu wykresu przesunito poniej grnej powki koa. Wykres zawiera te pole tekstowe powizane z komrk B1 przechowujc warto procentow.

Warunkowe wywietlanie kolorw na wykresie kolumnowym

W tej czci rozdziau opisany zosta proces tworzenia wykresu kolumnowego, w ktrym kolor
poszczeglnych kolumn jest uzaleniony od prezentowanej przez nie wartoci. Rysunek 20.39
pokazuje przykad takiego wykresu (diagram robi wiksze wraenie, gdy oglda si go w kolorze).
Dane uyte do utworzenia wykresu znajduj si w zakresie A1:F14.

Rysunek 20.39. Kolor kolumny zaley od jej wartoci

434

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Przykadowy skoroszyt, o nazwie kolory warunkowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Wykres przedstawia cztery serie danych. W przypadku kadej serii brakuje czci danych. Dane
wykresu s zawarte w kolumnie B. Formuy w kolumnach C:F okrelaj, do ktrej serii naley
warto (przez odwoanie si do koszykw w pierwszym wierszu). Na przykad formua w komrce C3 wyglda nastpujco:
=JEELI(B3<=$C$1;B3;"")

Jeli warto w kolumnie B jest mniejsza od wartoci komrki C1, warto trafi do tej kolumny.
Formuy zostay skonstruowane tak, e warto kolumny B w przypadku kadego wiersza znajdzie si tylko w jednej kolumnie.
Formua w komrce D3 jest troch bardziej zoona, poniewa musi ustali, czy warto komrki
C3 jest wiksza od wartoci komrki C1 i mniejsza od wartoci komrki D1 lub jej rwna.
=JEELI(ORAZ($B3>C$1;$B3<=D$1);$B3;"")

Cztery serie danych wykresu s ustawione kolejno jedna nad drug. Osignito to przez ustawienie duej wartoci parametru Nakadanie serii, ktry okrela odstp midzy seriami. Parametr
ten znajduje si w sekcji Opcje serii, w okienku zada Formatowanie serii danych. W tej samej
sekcji znajduje si jeszcze jeden parametr, Szeroko przerwy. W tym przypadku warto parametru Szeroko przerwy decyduje o szerokoci kolumn.
Opcje Nakadanie serii oraz Szeroko przerwy obowizuj dla caego wykresu. Jeli ustawi si
je dla jednej serii, pozostae bd uywa identycznych wartoci.

Tworzenie histogramu porwnawczego

Przy odrobinie wyobrani mona w Excelu utworzy wykresy, ktre mogyby si wydawa
niemoliwe do utworzenia. Na przykad na rysunku 20.40 widnieje wykres w postaci histogramu porwnawczego. Na takich wykresach czsto wywietla si dane o ludnoci.
Rysunek 20.40.
Histogram
porwnawczy

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

435

Skoroszyt z omawianym przykadem mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik nosi nazw histogram porownawczy.xlsx.

Oto jak naley utworzy taki wykres:

1. Wpisa dane w zakresie A1:C8, tak jak pokazano na rysunku 20.40. Warto zauway,
e wartoci dla kobiet s ujemne (jest to bardzo wane).
2. Zaznaczy obszar A1:C8 i utworzy wykres supkowy. Naley uy podtypu o nazwie
Skumulowany supkowy.
3. Zaznaczy o poziom i otworzy okienko zada Formatowanie osi.
4. W zakadce Opcje osi rozwin sekcj Liczby i w polu Kod formatu zdefiniowa
nastpujcy niestandardowy format liczbowy: 0%;0%;0%. Format ten eliminuje ujemny
znak z wartoci procentowych.
5. Zaznaczy o pionow i ponownie otworzy okienko Formatowanie osi.
6. W sekcji Znaczniki osi zmieni wartoci wszystkich ustawie na Brak, natomiast
w sekcji Etykiety wybra pozycj Nisko. W ten sposb o pionowa bdzie na rodku
wykresu, ale etykiety osi znajd si po lewej stronie diagramu.
7. Zaznaczy jedn z serii danych, aby wywietli okienko zada Formatowanie serii danych.
8. W sekcji Opcje serii zmieni warto parametru Nakadanie serii na 100%, natomiast
parametru Szeroko przerwy na 0%.
9. Usun legend i w jej miejsce doda do wykresu dwa pola tekstowe (Kobiety i Mczyni).
10. W razie potrzeby zastosowa inne formatowanie i etykiety.

Tworzenie wykresu Gantta

Wykres Gantta jest wykresem supkowym (poziomym), ktrego czsto uywa si do prezentacji
poszczeglnych zada, potrzebnych do wykonania projektu. Chocia w Excelu nie ma wbudowanego typu wykresu Gantta, utworzenie tego wykresu jest stosunkowo atwe. Najwaniejsze
jest odpowiednie przygotowanie danych.
Na rysunku 20.41 pokazano wykres Gantta przedstawiajcy harmonogram projektu, wpisany do
komrek A2:C13. O pozioma oznacza cakowity czas realizacji projektu, a kady supek
czas potrzebny na wykonanie zadania. Osoba patrzca na wykres moe atwo ustali czas trwania kadego zadania oraz sprawdzi, ktre zadania s wykonywane jednoczenie.
Skoroszyt z omawianym przykadem mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik nosi nazw gantt.xlsx.

Kolumna A zawiera nazwy zada, kolumna B daty rozpoczcia wykonywania tych zada, a kolumna C czas trwania kadego zadania (podany w dniach). Warto zauway, e kolumna A nie
posiada nagwka. To wane jeli w komrce A1 znajdowaby si jaki tekst, Excel wykorzystaby kolumny A i B jako etykiety kategorii dla osi.
Oto kroki zmierzajce do utworzenia tego wykresu:
1. Zaznaczy zakres A2:C13 i utworzy wykres supkowy skumulowany.
2. Usun legend.
3. Wybra o kategorii (pionowa) i otworzy okienko zada Formatowanie osi.
4. W sekcji Opcje osi wczy opcj Kategorie w kolejnoci odwrotnej, aby wywietli
zadania w odpowiedniej kolejnoci, poczwszy od samej gry. W celu umieszczenia
dat na dole diagramu naley w sekcji Przecicie z osi poziom uaktywni opcj
Przy kategorii maksymalnej.

436

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 20.41.
Wykres Gantta atwo
utworzy, korzystajc
z wykresu supkowego

5. Zaznaczy seri danych Pocztek i otworzy okienko zada Formatowanie serii danych.
6. W sekcji Opcje serii zmieni warto parametru Nakadanie serii na 100%. W sekcji

Wypenienie wczy opcj Brak wypenienia, w sekcji Obramowanie opcj Brak linii.
Te operacje spowoduj ukrycie wybranej serii danych.
7. Wybra o wartoci (pozioma) i otworzy okienko zada Formatowanie osi.
8. W sekcji Opcje osi ustawi wartoci parametrw Minimum i Maksimum tak, aby
obejmoway daty, ktre maj by widoczne na osi. W polach mona wprowadzi zwyke
daty, ktre zostan przeksztacone przez program na numery seryjne. W tym przykadzie
warto parametru Minimum to 3 maja 2013, natomiast Maksimum 24 lipca 2013.
9. Zastosowa formatowanie wedug wasnego uznania.

Tworzenie wykresw funkcji matematycznych

z jedn zmienn
Wykres XY jest przydatny do tworzenia wykresw rnych funkcji matematycznych i trygonometrycznych. Na przykad na rysunku 20.42 pokazano wykres funkcji SIN. Wykres wywietla
wartoci y dla wartoci x (wyraonych w radianach) od 5 do +5, zwikszajcych si co 0,5.
Kada para wartoci x i y jest zobrazowana w postaci jednego punktu na wykresie. Te punkty s
poczone lini.
Funkcja ma nastpujc posta:
y = SIN(x)

Formua wyliczajca t funkcj w komrce B2 (skopiowanej do niszych komrek) jest nastpujca:

=SIN(A2)

Z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip mona pobra skoroszyt

przeznaczony do krelenia wykresw na podstawie jednej zmiennej. Plik skoroszytu nosi nazw
wykres funkcji 2W.xlsx.

Rozdzia 20. Zaawansowane techniki tworzenia wykresw

437

Rysunek 20.42.
To jest wykres
funkcji SIN(x)

Tworzenie wykresw funkcji matematycznych

z dwiema zmiennymi
W poprzednim punkcie opisano, w jaki sposb narysowa funkcj z jedn zmienn (x). Mona
rwnie narysowa wykres funkcji z dwiema zmiennymi. Na przykad ponisza formua wylicza
warto dla rnych wartoci dwch zmiennych (x i y):
z = SIN(x) * COS(y)

Na rysunku 20.43 pokazano wykres powierzchniowy, prezentujcy wynik przykadowej funkcji

dla 21 wartoci x oraz 21 wartoci y w zakresie od 2,0 do +2,0. Wartoci obu zmiennych zmieniaj si o 0,2.

Rysunek 20.43. Wykrelanie funkcji z dwoma zmiennymi za pomoc wykresu powierzchniowego

438

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Skopiowana formua w komrce B2 wyglda nastpujco:

=SIN($A2*COS(B$1))

W sieci. Z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip mona pobra skoroszyt przeznaczony do krelenia wykresw na podstawie dwch zmiennych. Plik skoroszytu
nosi nazw wykres funkcji 3W.xlsx. Skoroszyt zawiera kilka prostych makr VBA umoliwiajcych zmian kta obrotu i podniesienia wykresu.

Rozdzia 21.

Wizualizacja danych
przy uyciu formatowania
warunkowego
W tym rozdziale:
Zapoznanie si z funkcj formatowania warunkowego programu Excel
Korzystanie z graficznych formatw warunkowych
Przykady zastosowania formu formatowania warunkowego
Wskazwki dotyczce uywania formatowania warunkowego
W tym rozdziale przedstawiono formatowanie warunkowe jedn z najwszechstronniejszych
funkcji Excela. Dziki zastosowaniu formatowania warunkowego komrki mog zmienia wygld zalenie od ich zawartoci.
Formatowanie warunkowe przydaje si te do wizualizacji danych numerycznych. W niektrych
przypadkach moe by praktyczn alternatyw dla wykresu.

Formatowanie warunkowe
Formatowanie warunkowe oparte na zawartoci komrek pozwala na selektywn i automatyczn
zmian ich wygldu. Na przykad mona wybra takie ustawienia, e wszystkie wartoci ujemne
z okrelonego zakresu bd widoczne na tle w kolorze jasnotym. Po wprowadzeniu nowej
liczby do komrki z takiego zakresu Excel zweryfikuje jej warto i sprawdzi ustawienia formatowania warunkowego. Jeli bdzie to warto ujemna, to zmieni kolor na jasnoty. W przeciwnym razie nie zostanie zastosowane adne formatowanie.
Formatowanie warunkowe jest bardzo pomocne przy szybkiej identyfikacji bdnych danych
wprowadzonych w komrkach lub przy wyrnianiu komrek okrelonego typu. W celu uatwienia identyfikacji okrelonych komrek mona uy rzucajcego si w oczy formatu, na
przykad ta w kolorze jaskrawoczerwonym.
Rysunek 21.1 pokazuje arkusz z 9 zakresami, z ktrych kady uywa innego typu reguy formatowania warunkowego. Oto krtki opis poszczeglnych regu:

440

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 21.1.
Przykady dziaania kilku
regu formatowania
warunkowego

Wiksze ni 10. Wartoci wiksze od 10 s wyrniane innym kolorem ta. Jest to tylko

jedna z wielu regu zwizanych z wartociami liczbowymi, ktre mona zastosowa.

Powyej redniej. Wyrniane s wartoci wiksze od redniej wartoci.
Duplikaty wartoci. Wyrniane s wartoci pojawiajce si wicej ni raz.
Sowa zawierajce liter Z. Komrka jest wyrniana, gdy zawiera liter Z lub z.
Paski danych. Kada komrka wywietla poziomy pasek o dugoci proporcjonalnej
do wartoci komrki.
Skala kolorw. Kolor ta zmienia si zalenie od wartoci komrek. Skal kolorw
mona wybra spord kilku rnych dostpnych lub utworzy wasn.
Zestaw ikon. Jeden z wielu zbiorw ikon. W komrce jest wywietlana niewielka
grafika, ktra zmienia si zalenie od wartoci komrki.
Zestaw ikon. Kolejny zestaw ikon, w ktrym wszystkie ikony s ukryte oprcz jednej.
Niestandardowa regua. Regua umoliwiajca uzyskanie wzoru szachownicy bazuje
na nastpujcej formule:
=MOD(WIERSZ();2)=MOD(NR.KOLUMNY();2)

Skoroszyt o nazwie przyklady formatowania warunkowego.xlsx mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rozdzia 21. Wizualizacja danych prz uyciu formatowania warunkowego

441

Okrelanie formatowania warunkowego

W celu zastosowania formatowania warunkowego w jednej komrce lub w ich zakresie naley
najpierw zaznaczy komrki, a nastpnie uy jednego z polece z listy rozwijanej Narzdzia
gwne/Style/Formatowanie warunkowe. Dostpne s nastpujce polecenia:
Reguy wyrniania komrek. Przykadowe reguy obejmuj midzy innymi wyrnianie
komrek z wartoci wiksz od podanej lub znajdujc si w okrelonym przedziale,
a take komrek z podanym acuchem tekstowym i zduplikowanymi wartociami.
Reguy pierwszych/ostatnich. Wrd gotowych regu s midzy innymi takie, ktre
powoduj wyrnienie 10 pierwszych pozycji, pozycji mieszczcych si w ostatnich 20%
przedziau i pozycji powyej redniej.
Paski danych. Powoduje umieszczenie kolorowych paskw w komrkach.
Dugo paskw jest proporcjonalna do wartoci komrki.
Skale kolorw. Powoduje zmian koloru ta proporcjonalnie do wartoci komrki.
Zestawy ikon. Wywietla ikony bezporednio w komrkach. Rodzaj ikon jest
uzaleniony od wartoci komrki.
Nowa regua. Umoliwia okrelenie innych regu formatowania warunkowego, w tym
regu bazujcych na formule logicznej.
Wyczy reguy. Usuwa z zaznaczonych komrek wszystkie reguy formatowania
warunkowego.
Zarzdzaj reguami. Wywietla okno dialogowe Meneder regu formatowania
warunkowego, w ktrym s tworzone, edytowane lub usuwane nowe reguy formatowania
warunkowego.

Dostpne typy formatowania

Po wybraniu reguy formatowania warunkowego Excel otworzy okno dialogowe powizane z t
konkretn regu. Okna takie maj jedn wspln cech list rozwijan z typowymi opcjami
formatowania.
Rysunek 21.2 przedstawia okno dialogowe wywietlane po wybraniu polecenia Narzdzia gwne/
Style/Formatowanie warunkowe/Reguy wyrniania komrek/Midzy. Ta konkretna regua stosuje
formatowanie, gdy warto komrki znajdzie si midzy dwoma ustalonymi wartociami. W tym
przypadku wprowadza si dwie wartoci (lub odwoania do komrek), a nastpnie za pomoc listy
rozwijanej wybiera si typ formatowania, ktre zostanie uyte po spenieniu warunku.
Rysunek 21.2.
Jedno z kilku rnych
okien dialogowych
formatowania
warunkowego

Propozycje formatowania zawarte na licie rozwijanej to zaledwie kilka z tysicy rnych moliwoci. Jeli adne z podanych na niej ustawie nie okae si satysfakcjonujce, ze wspomnianej listy naley wybra polecenie Format niestandardowy, aby wywietli okno dialogowe
Formatowanie komrek. Wygld komrki mona okreli za pomoc ustawie z dowolnej karty
lub ze wszystkich czterech kart Liczby, Czcionka, Obramowanie i Wypenienie.

442

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Okno dialogowe Formatowanie komrek wykorzystywane na potrzeby formatowania
warunkowego jest zmodyfikowan wersj standardowego okna formatowania komrek.
Okno to jest pozbawione zakadek Wyrwnanie i Ochrona; niedostpne s te niektre
opcje z zakadki Czcionka. W oknie tym znajduje si ponadto przycisk Wyczy, ktry usuwa
wszystkie zmienione ustawienia formatowania.

Tworzenie wasnych regu

Okno dialogowe Nowa regua formatowania, pokazane na rysunku 21.3, daje pen kontrol nad
ustawieniami formatowania. W celu otwarcia tego okna naley uy polecenia Narzdzia gwne/Style/Formatowanie warunkowe/Nowa regua.
Rysunek 21.3.
Okno dialogowe
Nowa regua formatowania
suy do tworzenia
wasnych regu
formatowania
warunkowego

Okno dialogowe Nowa regua formatowania umoliwia przeanalizowanie wszystkich regu formatowania warunkowego dostpnych z poziomu Wstki, a take pozwala na tworzenie nowych
regu. Najpierw naley wybra z listy widocznej na samej grze okna oglny typ reguy. Zawarto dolnej czci okna zmienia si zalenie od dokonanego wyboru. Po okreleniu reguy naley
klikn przycisk Formatuj, aby wybra typ formatowania, ktre zostanie zastosowane po spenieniu warunku. Wyjtkiem jest pierwszy typ reguy (Formatuj wszystkie komrki na podstawie
ich wartoci), w ktrym przycisk Formatuj jest niedostpny (zamiast formatowania komrki jest
uywana grafika).
Oto podsumowanie typw regu:
Formatuj wszystkie komrki na podstawie ich wartoci. W ramach tego typu mona
tworzy reguy, ktre wywietlaj paski danych, skale kolorw lub zestawy ikon.
Formatuj tylko komrki zawierajce. Z tej opcji naley skorzysta, aby zdefiniowa
reguy formatujce komrki na podstawie matematycznych operacji porwna
(jest wiksze ni, jest mniejsze ni, jest wiksze ni lub rwne, jest mniejsze ni
lub rwne, nie rwna si, rwna si, zawiera, nie zawiera). Mona rwnie tworzy
reguy bazujce na tekcie, datach, pustych i niepustych komrkach, a take bdach.
Formatuj tylko wartoci sklasyfikowane jako pierwsze i ostatnie. Tego typu naley uy
do utworzenia regu dotyczcych identyfikowania n pierwszych i ostatnich komrek,
a take n procent pierwszych i ostatnich komrek.
Formatuj tylko wartoci powyej lub poniej redniej. Z tego typu regu naley skorzysta,
gdy chcemy wyrni komrki z wartociami przekraczajcymi redni, mniejszymi
od redniej lub zawierajcymi si w okrelonym standardowym odchyleniu od redniej.

Rozdzia 21. Wizualizacja danych prz uyciu formatowania warunkowego

443

Formatuj tylko wartoci unikatowe lub zduplikowane. Tej opcji naley uy, gdy

zamierza si utworzy reguy formatujce unikatowe lub zduplikowane wartoci zakresu.

Uyj formuy do okrelenia komrek, ktre naley sformatowa. Tej opcji naley uy,
aby utworzy reguy bazujce na formule logicznej (wicej informacji na ten temat
znajduje si w dalszej czci tego rozdziau, zatytuowanej Tworzenie regu bazujcych
na formule).

Formaty warunkowe uywajce grafiki

W tej czci rozdziau opisano trzy opcje formatowania warunkowego, wykorzystujce elementy graficzne. Mowa o paskach danych, skalach kolorw i zestawach ikon. Wymienione typy
formatowania warunkowego mog si przyda do wizualizacji wartoci zakresu.

Zastosowanie paskw danych

Formatowanie warunkowe oparte na paskach danych wywietla poziome paski bezporednio
w komrce. Dugo paska jest zalena od wartoci komrki i proporcjonalna do dugoci paskw
w innych komrkach z zakresu.

Prosty pasek danych

Rysunek 21.4 ilustruje prosty przykad uycia paskw danych list piosenek na albumach
Boba Dylana, ktrych czasy trwania znajduj si w kolumnie D. Zastosowaem formatowanie
warunkowe wykorzystujce paski danych dla wartoci kolumny D. Na podstawie dugoci paskw mona od razu stwierdzi, ktre utwory s najdusze.
Przykady przedstawione w tej czci rozdziau mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw przyklady paskow
danych.xlsx.

Rysunek 21.4. Dugo paskw danych jest proporcjonalna do czasw trwania utworw podanych
w kolumnie D

444

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Gdy zmienia si szeroko kolumny, dugo paskw danych jest odpowiednio dostosowywana.
Rnice w dugoci paskw stan si bardziej oczywiste, gdy zwikszy si szeroko kolumn.

Galeria Narzdzia gwne/Style/Formatowanie warunkowe/Paski danych zapewnia szybki dostp do dwunastu predefiniowanych stylw paskw danych. Kolejne warianty s wywietlane po
wybraniu polecenia Wicej regu, ktre powoduje otwarcie okna dialogowego Nowa regua
formatowania. Okno to pozwala na wykonanie nastpujcych czynnoci:
wywietlenie tylko paska (wartoci liczbowe s ukryte),
wskazanie wartoci minimalnej i maksymalnej w celu zdefiniowania niestandardowej skali,
zmiana wygldu paskw,
zmiana sposobu obsugi wartoci ujemnych oraz osi,
zmiana kierunku paskw.
To dziwne, ale kolory domylnych 12 stylw paskw danych nie s zgodne z kolorami motywu.
Jeli zastosuje si nowy motyw dokumentu, kolory paskw danych nie ulegn zmianie. Ale jeli
doda si paski danych za pomoc okna dialogowego Nowa regua formatowania, ich kolory
zostan zaczerpnite z motywu dokumentu i bd zmieniay si wraz z nim.

Zastosowanie paskw danych zamiast wykresu

Czasami uycie formatowania warunkowego z paskami danych moe by prost alternatyw dla
tworzenia wykresu. Rysunek 21.5 przedstawia 3-kolumnowy zakres danych (B3:D14), z paskami
danych formatowania warunkowego w kolumnie D (kolumna D zawiera odwoania do wartoci
w kolumnie C). Formatowanie warunkowe w kolumnie D zostao skonfigurowane z uyciem opcji
Poka tylko pasek, dziki czemu wartoci nie s wywietlane.
Rysunek 21.5.
Porwnanie
formatowania
warunkowego
z paskami danych
(u gry) ze zwykym
wykresem supkowym

Rozdzia 21. Wizualizacja danych prz uyciu formatowania warunkowego

445

Na rysunku 21.5 pokazany jest te prawdziwy wykres supkowy, utworzony na bazie tych samych danych. Utworzenie wykresu supkowego wymaga prawie tyle samo czasu, natomiast sam
wykres jest znacznie bardziej elastyczny. Niemniej jednak, jeli trzeba szybko wygenerowa
prosty wykres, paski danych stanowi dobr alternatyw, zwaszcza gdy konieczne jest utworzenie kilku podobnych diagramw.

Zastosowanie skali kolorw

Formatowanie warunkowe ze skal kolorw zmienia kolor ta komrki zalenie od jej wartoci
i w odniesieniu do innych komrek zakresu.

Przykad skali kolorw

Rysunek 21.6 ilustruje przykad formatowania warunkowego ze skal kolorw. Zestawienie po
lewej stronie przedstawia miesiczn warto sprzeday w trzech regionach. Formatowanie warunkowe zostao zastosowane w odniesieniu do komrek z zakresu B4:D15. Zastosowano skal
trjkolorow, w ktrej kolor czerwony odpowiada najniszym wartociom, ty rednim,
a zielony najwyszym. Wartoci porednie s oznaczone odpowiednimi odcieniami. Wystarczy rzut oka, aby si przekona, e region centralny notuje najsabsze wyniki sprzeday spord
wszystkich trzech; zastosowane formatowanie nie pozwala jednak na atwe oszacowanie zrnicowania sprzeday w danym regionie na przestrzeni roku.
Rysunek 21.6.
Dwa przykady
formatowania
warunkowego
ze skal kolorw

Drugi przykad przedstawia te same dane, ale tym razem formatowanie warunkowe zostao zastosowane dla kadego regionu oddzielnie. Takie podejcie uatwia oszacowanie fluktuacji sprzeday w ramach danego regionu i znalezienie najlepszych i najgorszych miesicy w kadym z nich.
adne z tych dwch podej nie jest lepsze od drugiego. Sposb skonfigurowania formatowania
warunkowego jest uzaleniony wycznie od tego, co zamierza si uwypukli w zestawieniu.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie przyklad skali kolorow.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Excel oferuje cztery 2-kolorowe i cztery 3-kolorowe predefiniowane skale, ktre mona zastosowa dla wybranego zakresu. Mona je wybra z galerii Narzdzia gwne/Style/Formatowanie
warunkowe/Skale kolorw.
Aby dostosowa kolory i inne opcje, naley wybra polecenie Narzdzia gwne/Style/Formatowanie
warunkowe/Skale kolorw/Wicej regu. Na ekranie pojawi si wtedy okno dialogowe Nowa regua
formatowania, widoczne na rysunku 21.7. W trakcie wprowadzania zmian mona od razu sprawdzi uzyskany efekt na pasku Podgld.

446

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 21.7.
Za pomoc
okna dialogowego
Nowa regua
formatowania
mona skonfigurowa
skal kolorw

Przykad ekstremalnej skali kolorw

Naley pamita, e formatowanie warunkowe ze skal kolorw korzysta z gradientw. Na przykad po sformatowaniu zakresu przy uyciu 2-kolorowej skali otrzyma si znacznie wicej ni
dwa kolory wykorzystane zostan take barwy porednie, znajdujce si midzy nimi.
Rysunek 21.8 przedstawia ekstremalny przykad stosujcy formatowanie warunkowe ze skal
kolorw dla zakresu liczcego ponad 6000 komrek. Arkusz ilustruje rednie dzienne temperatury dla 18-letniego okresu bada w pewnym regionie. W kadym wierszu znajduj si rednie
wyniki 365 (lub 366) pomiarw rocznie. Kolumny s bardzo wskie, aby na ekranie zmieci si
zakres danych dla caego roku.

Rysunek 21.8. W tym arkuszu za pomoc formatowania warunkowego ze skal kolorw zobrazowane
zostay rednie dzienne temperatury
Przykadowy skoroszyt, o nazwie ekstremalna skala kolorow.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rozdzia 21. Wizualizacja danych prz uyciu formatowania warunkowego

447

Zastosowanie zestawu ikon

Nastpn opcj formatowania warunkowego jest wywietlenie w komrce ikony. Rodzaj wywietlanej ikony zaley od wartoci komrek.
W celu przypisania do zakresu komrek zestawu ikon naley zaznaczy ten zakres i uy polecenia Narzdzia gwne/Style/Formatowanie warunkowe/Zestawy ikon. Excel oferuje do wyboru
20 zestaww ikon. Liczba ikon w zestawach waha si od 3 do 5. Nie da si utworzy wasnego
zestawu ikon.

Przykad zestawu ikon

Rysunek 21.9 pokazuje prosty przykad wykorzystujcy zestaw ikon. Symbole ikon w graficzny
sposb przedstawiaj status kadego projektu (na bazie wartoci kolumny C).
Rysunek 21.9.
Uycie zestawu ikon
w celu oznaczenia
statusu projektw

Przykady zestaww ikon opisane w tej czci rozdziau, zapisane w skoroszycie pod nazw
przyklady zestawow ikon.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Domylnie symbole s przydzielane za pomoc przedziaw procentowych. To oznacza, e

zestaw zawierajcy trzy symbole bdzie przydzielany na podstawie trzech przedziaw, zestaw
z czterema symbolami czterech przedziaw, a zestaw z picioma symbolami piciu procentowych przedziaw wartoci.
Aby uzyska wiksze moliwoci kontrolowania sposobu przydzielania ikon, naley wybra
polecenie Narzdzia gwne/Style/Formatowanie warunkowe/Zestawy ikon/Wicej regu otwierajce okno dialogowe Nowa regua formatowania. Aby zmieni istniejc regu, naley wybra
polecenie Narzdzia gwne/Style/Formatowanie warunkowe/Zarzdzaj reguami. Nastpnie trzeba
zaznaczy regu i klikn przycisk Edytuj regu.
Rysunek 21.10 pokazuje, jak zmodyfikowa reguy zestawu ikon, tak aby zielone ptaszki pojawiy si tylko dla 100-procentowo ukoczonych projektw. W przypadku projektw, ktrych
poziom zaawansowania wynosi 0%, zostanie wywietlona czerwona ikona X. Dla wszystkich
pozostaych projektw nie zostanie zastosowana adna ikona.

448

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 21.10.
Zmiana reguy
przypisywania ikony

Rysunek 21.11 prezentuje list statusw projektw po wprowadzeniu zmiany.

Rysunek 21.11.
Po zastosowaniu
zmodyfikowanego
zestawu ikon do
identyfikowania statusu
projektw

Kolejny przykad zestawu ikon

Rysunek 21.12 pokazuje tabel zawierajc po dwa wyniki testu dla kadego studenta. Kolumna
Zmiana zawiera formu obliczajc rnic midzy wynikami dwch testw. W kolumnie Trend
zastosowano zestaw ikon w celu graficznej prezentacji tej rnicy.
Ten przykad wykorzystuje zestaw ikon o nazwie 3 strzaki (kolorowe). Okreliem nastpujc
regu:
Strzaka skierowana w gr. Wywietlana, gdy warto >= 5.
Strzaka skierowana w prawo. Wywietlana, gdy warto < 5 i >= 5.
Strzaka skierowana w d. Wywietlana, gdy warto < 5.
Inaczej mwic, rnica wynoszca pi punktw lub mniej w dowoln stron jest uznawana za
trend paski (brak znaczcej zmiany). Wzrost o przynajmniej pi punktw jest wyznacznikiem
trendu rosncego, natomiast spadek o wicej ni pi punktw wskazuje na trend malejcy.

Rozdzia 21. Wizualizacja danych prz uyciu formatowania warunkowego

449

Rysunek 21.12.
Strzaki prezentuj
trend zmiany wyniku
po napisaniu
dwch testw

Kolumna Trend zawiera formu odwoujc si do kolumny Zmiana. W kolumnie Trend

zastosowaem opcj Poka tylko ikon. Ponadto ikona zostaa wyrodkowana.

W niektrych sytuacjach wykorzystanie zestaww ikon moe sprawi, e arkusz stanie si zupenie nieczytelny. Wywietlanie ikony w kadej komrce zakresu spowoduje, e liczba elementw
wizualnych przekroczy moliwoci percepcji uytkownika.
Rysunek 21.13 pokazuje tabel z wynikami testu po ukryciu w niej poziomej strzaki za pomoc
opcji Brak ikony komrki w oknie dialogowym Edytowanie reguy formatowania.
Rysunek 21.13.
Ukrycie jednej z ikon
moe sprawi, e tabela
stanie si czytelniejsza

450

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Tworzenie regu bazujcych na formule

Cho funkcja formatowania warunkowego Excela jest niezmiernie elastyczna, niektrych rzeczy
po prostu nie da si zrobi za jej pomoc. Na szczcie mona zwikszy jej uniwersalno,
tworzc formuy formatowania warunkowego.
Przykady zamieszczone w dalszej czci tego rozdziau demonstruj metody definiowania formu
formatowania warunkowego realizujcych nastpujce zadania:
identyfikowanie wpisw tekstowych;
identyfikowanie dat weekendowych;
formatowanie komrek znajdujcych si w wierszach lub kolumnach o nieparzystych
numerach (na potrzeby dynamicznego naprzemiennego cieniowania wierszy lub kolumn);
formatowanie grup wierszy (na przykad cieniowanie co drugiej grupy wierszy
skadajcej si z pewnej ich liczby);
wywietlenie sumy tylko wtedy, gdy wszystkie poprzednie komrki zawieraj wartoci.
Niektre z powyszych formu mog okaza si przydatne. A nawet jeli nie mog zainspirowa do utworzenia innych formu formatowania warunkowego.
Przykady opisane w tej czci rozdziau mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik skoroszytu nosi nazw formuly
formatowania warunkowego.xlsx.

W celu zdefiniowania formatowania warunkowego bazujcego na formule naley zaznaczy

odpowiednie komrki, a nastpnie wybra polecenie Narzdzia gwne/Style/Formatowanie warunkowe/Nowa regua. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Nowa regua formatowania, w ktrym
naley klikn opcj Uyj formuy do okrelenia komrek, ktre naley sformatowa, a nastpnie
wpisa potrzebn formu.
Formu mona wprowadzi bezporednio lub poda odwoanie do komrki, ktra ju zawiera
formu logiczn. Podobnie jak zwyke formuy Excela, formua formatowania warunkowego
musi rozpoczyna si znakiem =.
Formua musi by formu logiczn zwracajc warto PRAWDA lub FASZ. Jeeli formua zwrci
warto PRAWDA, warunek bdzie speniony i formatowanie warunkowe zostanie zastosowane.
W przypadku wartoci FASZ formatowanie nie zostanie uyte.

Odwoania wzgldne i bezwzgldne

Jeli formua wprowadzona w oknie dialogowym Nowa regua formatowania zawiera odwoanie do komrki, zostanie ono potraktowane jako odwoanie wzgldne, odnoszce si do lewej
grnej komrki zaznaczonego zakresu.
Zamy, e chcemy okreli warunek formatowania zmieniajcego kolor komrek z zakresu
A1:B10 tylko wtedy, gdy zawieraj one tekst. Poniewa nie umoliwia tego adna z opcji formatowania warunkowego Excela, trzeba utworzy formu zwracajc warto PRAWDA, gdy komrka
przechowuje tekst, lub warto FASZ w przeciwnym razie. Oto wymagane kroki:
1. Zaznaczy zakres A1:B10 i upewni si, e komrka A1 jest aktywna.
2. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Style/Formatowanie warunkowe/Nowa regua,
aby otworzy okno dialogowe Nowa regua formatowania.
3. Klikn typ reguy Uyj formuy do okrelenia komrek, ktre naley sformatowa.

Rozdzia 21. Wizualizacja danych prz uyciu formatowania warunkowego

451

4. W polu formuy wprowadzi nastpujc formu:

=CZY.TEKST(A1)

5. Klikn przycisk Formatuj, aby wywietli okno dialogowe Formatowanie komrek.

6. W oknie tym uaktywni kart Wypenienie i okreli sposb wypenienia komrek,

ktry zostanie uyty, gdy formua zwrci warto PRAWDA.

7. Klikn przycisk OK, aby powrci do okna dialogowego Nowa regua formatowania

(rysunek 21.14).
Rysunek 21.14.
Tworzenie reguy
formatowania
warunkowego
bazujcej na formule

8. Klikn przycisk OK w celu zamknicia okna dialogowego Nowa regua formatowania.

Warto zauway, e formua podana w kroku 4. zawiera odwoanie wzgldne do grnej lewej
komrki zaznaczonego zakresu.
Zwykle, gdy dla zakresu komrek okrela si formu formatowania warunkowego, uywa si
odwoania do aktywnej komrki, ktr domylnie jest grna lewa komrka zaznaczonego zakresu.
Wyjtkiem jest sytuacja, gdy trzeba odwoa si do konkretnej komrki. Zamy, e zaznaczony
zosta zakres A1:B10 i zamierzamy zastosowa formatowanie dla wszystkich komrek zakresu,
ktrych warto jest wiksza od wartoci komrki C1. Oto formua formatowania warunkowego,
ktr naley wprowadzi:
=A1>$C$1

W tym przypadku odwoanie do komrki C1 jest odwoaniem bezwzgldnym, ktre nie bdzie
modyfikowane dla komrek zaznaczonego zakresu. To oznacza, e formua formatowania warunkowego, znajdujca si na przykad w komrce A2, bdzie wyglda nastpujco:
=A2>$C$1

Odwoanie wzgldne do komrki jest modyfikowane, natomiast bezwzgldne nie.

Przykady formu formatowania warunkowego

Kady z tych przykadw opiera si na formule bezporednio wprowadzonej w oknie dialogowym Nowa regua formatowania po wybraniu opcji Uyj formuy do okrelenia komrek, ktre
naley sformatowa. Przy definiowaniu warunku okrela si typ formatowania, ktre zostanie
zastosowane.

452

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Identyfikowanie dni weekendowych

Cho Excel oferuje kilka regu formatowania warunkowego obsugujcych daty, to adna z nich
nie pozwala na identyfikacj dat weekendowych. Za pomoc poniszej formuy mona zlokalizowa daty weekendowe.
=LUB(DZIE.TYG(A1)=7;DZIE.TYG(A1)=1)

Formua zakada, e zaznaczono zakres i komrka A1 jest aktywna.

Podwietlanie wiersza na podstawie podanej wartoci

Rysunek 21.15 przedstawia arkusz, w ktrym w zakresie A3:G28 zastosowano formatowanie
warunkowe. Jeli imi wpisane w komrce B1 zostanie znalezione w pierwszej kolumnie, to
podwietlony zostanie cay wiersz z tym imieniem.
Rysunek 21.15.
Podwietlanie wiersza
na podstawie
znalezionego imienia

Formua warunkowa ma nastpujc posta:

=$A3=$B$1

Warto zauway, e w komrce A3 zostao uyte odwoanie mieszane. Poniewa cz adresu

odwoujca si do kolumny ma charakter bezwzgldny, porwnanie zawsze odbywa si wzgldem
zawartoci kolumny A.

Kolorowanie naprzemiennych wierszy

Ponisza formua formatowania warunkowego zostaa zastosowana w komrkach nalecych do
zakresu A1:D18, co pokazano na rysunku 21.16. Jej zadaniem jest kolorowanie naprzemiennych
wierszy.
=MOD(WIERSZ();2)=0

Kolorowanie naprzemiennych wierszy moe poprawi czytelno arkusza. Jeli w obrbie obszaru formatowania warunkowego doda si lub usunie wiersze, cieniowanie zostanie automatycznie uaktualnione.
Powysza formua opiera si na funkcjach WIERSZ (zwraca numer wiersza) i MOD (zwraca reszt z dzielenia pierwszego argumentu przez drugi). W przypadku komrek znajdujcych si w wierszach parzystych funkcja MOD zwraca warto 0 i wanie te wiersze s niestandardowo formatowane.

Rozdzia 21. Wizualizacja danych prz uyciu formatowania warunkowego

453

Rysunek 21.16.
Zastosowanie
formatowania
warunkowego
do formatowania
naprzemiennych wierszy

W celu pokolorowania naprzemiennych kolumn naley zamiast funkcji WIERSZ uy funkcji

NR.KOLUMNY.

Kolorowanie wedug wzoru szachownicy

Ponisza formua jest odmian formuy zamieszczonej w poprzednim podpunkcie. Formua zmienia formatowanie dla naprzemiennych wierszy i kolumn, tworzc efekt szachownicy.
=MOD(WIERSZ();2)=MOD(NR.KOLUMNY();2)

Kolorowanie grupy wierszy

Poniej przedstawiono kolejn odmian formuy zmieniajcej kolor wierszy. Tym razem zmienia si kolor kolejnych grup, po kilka wierszy. W tym przypadku na zmian s wywietlane
cztery wiersze zwyke i cztery wyrnione kolorem.
=MOD(ZAOKR.DO.CAK((WIERSZ ()-1)/4)+1;2)

Przykad dziaania tej formuy zosta pokazany na rysunku 21.17.

Rysunek 21.17.
Formatowanie
warunkowe generuje
grupy naprzemiennie
kolorowanych wierszy

454

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

W przypadku innej wielkoci grup warto 4 naley zastpi odpowiedni inn wartoci. Na przykad przy uyciu poniszej formuy mona naprzemiennie pokolorowa grupy 2-wierszowe.
=MOD(ZAOKR.DO.CAK((WIERSZ()-1)/2)+1;2)=1

Wywietlanie sumy tylko wtedy,

gdy wszystkie komrki zawieraj wartoci
Rysunek 21.18 prezentuje pewien obszar komrek z formu uywajc funkcji SUMA, znajdujc
si w komrce C6. Formatowanie warunkowe ma za zadanie ukry sum, gdy dowolna z czterech
komrek C2:C5 jest pusta. Formua formatowania warunkowego dla komrki C6 (i komrki B6
z etykiet) wyglda nastpujco:
=ILE.LICZB($C$2:$C$5)=4

Rysunek 21.18.
Suma jest wywietlana
tylko wtedy, gdy
wprowadzono wszystkie
cztery wartoci

Formua zwraca warto PRAWDA tylko wtedy, gdy w zakresie C2:C5 nie ma adnych pustych
komrek. Formatowanie warunkowe spowodowao zmian koloru ta podsumowania na bardzo
ciemny. Poniewa tekst w wierszu podsumowania jest biay, suma jest widoczna tylko wtedy,
gdy warunek formatowania jest speniony.
Rysunek 21.19 przedstawia ten sam arkusz, gdy brakuje jednej z wartoci.
Rysunek 21.19.
Brak wartoci powoduje
ukrycie sumy

Zastosowanie formatw warunkowych

W tej czci rozdziau zawarto kilka dodatkowych informacji na temat formatowania warunkowego, ktre mog okaza si przydatne.

Zarzdzanie reguami
Okno dialogowe Meneder regu formatowania warunkowego przydaje si do sprawdzania, edytowania, usuwania i dodawania regu formatowania warunkowego. W celu otwarcia tego okna najpierw trzeba zaznaczy komrk, ktra zawiera formatowanie warunkowe, po czym uy polecenia Narzdzia gwne/Style/Formatowanie warunkowe/Zarzdzaj reguami.

Rozdzia 21. Wizualizacja danych prz uyciu formatowania warunkowego

455

Za pomoc przycisku Nowa regua mona okreli dowoln liczb regu. Jak wida na rysunku
21.20, w komrkach mona jednoczenie uywa paskw danych, skali kolorw i zestaww
ikon cho przyznam, e nie znajduj uzasadnienia dla takiego formatowania.

Rysunek 21.20. W tym obszarze komrek zastosowano formatowanie z uyciem paskw danych,
skali kolorw i zestaww ikon

Kopiowanie komrek zawierajcych formatowanie warunkowe

Dane dotyczce formatowania warunkowego s przechowywane w komrce podobnie jak w przypadku standardowego formatowania. Oznacza to, e przy kopiowaniu zawartoci komrki zawierajcej formatowanie warunkowe rwnie one s uwzgldniane.
Aby skopiowa tylko formatowanie (wcznie z warunkowym), naley uy okna dialogowego
Wklejanie specjalne i wybra opcj Formaty. Ewentualnie mona uy polecenia Narzdzia
gwne/Schowek/Wklej/Formatowanie (F).

Gdy wstawimy wiersze lub kolumny w obszarze zawierajcym formatowanie warunkowe, w odniesieniu do nowych komrek w tym obszarze zastosowane zostanie to samo formatowanie warunkowe.

Usuwanie formatowania warunkowego

Gdy w celu usunicia zawartoci komrki naciskamy klawisz Delete, operacja ta nie uwzgldnia
formatowania warunkowego komrki (jeli zostao ono zdefiniowane). W celu usunicia wszystkich formatw warunkowych, a take formatowania innego typu, naley zaznaczy komrki
i wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Wyczy/Wyczy formatowanie. Aby usun
zawarto komrki wraz z formatowaniem warunkowym, naley zastosowa polecenie Narzdzia
gwne/Edytowanie/Wyczy/Wyczy wszystko.
W celu usunicia jedynie formatowania warunkowego i pozostawienia innego formatowania konieczne jest uycie polecenia Narzdzia gwne/Style/Formatowanie warunkowe/Wyczy reguy.

456

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Wyszukiwanie komrek
zawierajcych formatowanie warunkowe
Samo spojrzenie na komrk nie zawsze wystarczy, aby mona byo stwierdzi, czy zawiera ona
formatowanie warunkowe. Takie komrki mona jednak wyszuka za pomoc okna dialogowego
Przechodzenie do specjalnie. W tym celu naley:
1. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Edycja/Znajd i zaznacz/Przejd do specjalnie.
Na ekranie pojawi si okno dialogowe Przechodzenie do specjalnie.
2. W oknie dialogowym Przechodzenie do specjalnie zaznaczy opcj
Formaty warunkowe.
3. Aby zaznaczy wszystkie komrki arkusza zawierajce formatowanie warunkowe,
naley wybra opcj Wszystkich. Aby zaznaczy tylko te komrki, ktre zawieraj
takie samo formatowanie warunkowe jak komrka aktywna, naley wybra opcj
Takich samych.
4. Po klikniciu przycisku OK program Excel zaznaczy odpowiednie komrki.
Okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie Excela umoliwia przeszukiwanie arkusza w celu
znalezienia komrek zawierajcych konkretne formatowanie, ale ta opcja nie uwzgldnia
komrek, w ktrych zastosowano formatowanie warunkowe.

Rozdzia 22.

Tworzenie wykresw
przebiegu w czasie
W tym rozdziale:
Podstawowe informacje na temat wykresw przebiegu w czasie
Dodawanie wykresw przebiegu w czasie do arkusza
Dostosowywanie wykresw przebiegu w czasie
Wywietlanie na wykresach przebiegu w czasie tylko najnowszych danych
Wykres przebiegu w czasie to may wykres wywietlany w jednej komrce. Taki wykres pozwala
byskawicznie oszacowa trend oraz zmienno danych w czasie. Poniewa wykresy przebiegu
w czasie s niewielkie, czsto uywa si ich w grupach.
Pomimo tego, e wykresy przebiegu w czasie wygldaj jak miniatury wykresw (i czasami mog
je zastpowa), funkcja ta jest cakowicie niezalena od funkcji tworzenia wykresw. Zwyke
diagramy s umieszczane w arkuszu na warstwie rysowania i kady z nich moe prezentowa
wicej ni jedn seri danych. Z kolei wykres przebiegu w czasie jest wywietlany wewntrz
komrki i prezentuje tylko jedn seri danych.
Wicej informacji na temat prawdziwych wykresw znajduje si w rozdziaach 19. i 20.

W niniejszym rozdziale przedstawione zostan moliwoci wykresw przebiegu w czasie oraz

przykady ilustrujce zastosowanie takich wykresw w arkuszach.
Wykresy przebiegu w czasie zostay wprowadzone w Excelu 2010. Jeli skoroszyt, ktry
zawiera wykresy przebiegu w czasie, zostanie otwarty w jednej z wczeniejszych wersji Excela,
komrki pierwotnie zawierajce te wykresy bd puste.
Wszystkie przykady zaprezentowane w tym rozdziale mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik z przykadami nosi nazw przyklady
wykresow przebiegu w czasie.xlsx.

Typy wykresw przebiegu w czasie

Excel obsuguje trzy typy wykresw przebiegu w czasie. Na rysunku 22.1 przedstawiono przykady wszystkich trzech typw s one widoczne w kolumnie H. Kady wykres przebiegu
w czasie prezentuje sze punktw danych znajdujcych si na lewo od niego.

458

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 22.1.
Trzy typy wykresw
przebiegu w czasie

Liniowy podobny do wykresu liniowego. Opcjonalnie linia moe by prezentowana wraz

ze znacznikiem dla kadego punktu danych. W pierwszej grupie przykadowych wykresw na

rysunku 22.1 pokazano liniowe wykresy przebiegu w czasie wraz ze znacznikami punktw.
Wystarczy jedno spojrzenie na arkusz, by zauway, e oprcz funduszu oznaczonego symbolem
W-91 wszystkie pozostae fundusze w cigu ostatnich szeciu miesicy notoway straty.
Kolumnowy podobny do wykresu kolumnowego. Druga grupa przykadowych
wykresw widocznych na rysunku 22.1 prezentuje te same dane, lecz na kolumnowym
wykresie przebiegu w czasie.
Zysk/strata dwjkowy typ wykresu, na ktrym kady punkt danych jest przedstawiony
jako prostokt umiejscowiony niej lub wyej. Wykresy przebiegu w czasie typu zysk/strata
s widoczne w trzeciej grupie wykresw na rysunku 21.1. Warto zauway, e w tym
przypadku dane s nieco inne ni w poprzednich dwch grupach w kadej komrce
prezentowana jest zmiana wzgldem miesica poprzedniego. Na wykresie przebiegu
w czasie kady punkt danych jest symbolizowany prostoktem umiejscowionym wyej (zysk)
lub niej (strata). W prezentowanym przykadzie wzrost wartoci funduszu w stosunku do
poprzedniego miesica jest interpretowany jako zysk, natomiast spadek wartoci jako strata.
Skd wzia si nazwa wykres przebiegu w czasie?
I polska, i oryginalna nazwa wykres przebiegu w czasie (ang. sparkline) moe si wydawa co najmniej
dziwna, ale przynajmniej w kwestii oryginau nie ma co wini firmy Microsoft. Nazw sparkline uku Edward
Tufie, ktry w swojej ksice Beautiful Evidence (Graphics Press 2006) opisa wykresy przebiegu w czasie
jako zwarte, proste grafiki o wielkoci porwnywalnej z jednym sowem.
W przypadku Excela wykresy przebiegu w czasie mieszcz si w jednej komrce i o czym bdzie
mona si przekona w dalszej czci tego rozdziau wbrew oryginalnej nazwie nie musz ogranicza
si do linii.

Rozdzia 22. Tworzenie wykresw przebiegu w czasie

459

Tworzenie wykresw przebiegu w czasie

Na rysunku 22.2 przedstawiono dane, ktre naley zwizualizowa przy uyciu wykresw przebiegu w czasie. Aby utworzy odpowiednie wykresy, trzeba wykona nastpujce czynnoci:
Rysunek 22.2.
Dane rdowe dla
wykresw przebiegu
w czasie

1. Zaznaczy dane, ktre maj zosta zaprezentowane na wykresie przebiegu w czasie

(tylko dane, bez nagwkw). Jeeli tworzone s co najmniej dwa wykresy, naley
zaznaczy wszystkie dane. W tym przypadku naley zaznaczy komrki B4:M12.
2. Po zaznaczeniu danych naley klikn ikon Wstawianie/Wykresy przebiegu w czasie
i wybra jeden z trzech typw wykresw: Liniowy, Kolumnowy lub Zysk/strata. Na ekranie
pojawi si okno dialogowe Tworzenie wykresw przebiegu w czasie widoczne na rysunku 22.3.
Rysunek 22.3.
W oknie dialogowym
Tworzenie wykresw
przebiegu w czasie
naley wskaza zakres
komrek z danymi
rdowymi oraz
lokalizacj wykresw

3. Wskaza lokalizacj wykresw przebiegu w czasie. Zazwyczaj wykresy umieszcza si

obok danych, jednak nie jest to konieczne. W wikszoci przypadkw wskazuje si pusty
zakres komrek, jednak Excel nie bdzie mie nic przeciwko umieszczeniu wykresw
przebiegu w czasie w komrkach, ktre ju zawieraj jakie dane. Wskazana lokalizacja
wykresw przebiegu w czasie musi odpowiada danym rdowym pod wzgldem liczby
wierszy lub kolumn. W tym przypadku jako zakres komrek docelowych w polu
tekstowym Zakres docelowy wskazano komrki N4:N12.
4. Klikn przycisk OK. Excel utworzy wykresy przebiegu w czasie wskazanego typu.
Wykresy przebiegu w czasie s powizane z danymi rdowymi, dziki czemu kada zmiana
wartoci znajdujcych si w zakresie komrek rdowych doprowadzi do zmiany wygldu wykresu przebiegu w czasie.
W wikszoci przypadkw wykresy przebiegu w czasie umieszcza si na tym samym arkuszu, w ktrym
znajduj si dane rdowe. Jeeli wykresy maj zosta utworzone w innym arkuszu, naley rozpocz
opisan procedur w tym arkuszu, do ktrego maj trafi wykresy. Nastpnie w oknie dialogowym
Tworzenie wykresw przebiegu w czasie trzeba ustali dane rdowe albo je wskaza, albo wpisa
rcznie pene odwoanie do zakresu komrek rdowych (na przykad Arkusz1!A1:C12). W oknie
dialogowym Tworzenie wykresw przebiegu w czasie mona wskaza inny arkusz tylko w polu
tekstowym Zakres danych, ale nie w polu Zakres docelowy. Ewentualnie mona utworzy wykresy w tym
samym arkuszu, w ktrym znajduj si dane rdowe, a potem wyci je i wklei do innego arkusza.

460

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Grupy wykresw przebiegu w czasie

W wikszoci przypadkw tworzy si grupy wykresw przebiegu w czasie po jednym dla kadego
wiersza lub kolumny danych. W arkuszu moe si znajdowa dowolna liczba grup wykresw przebiegu
w czasie. Excel zapamita kad z grup i z kad z nich mona pracowa tak, jakby bya niezalena od
innych. Mona na przykad zaznaczy jeden wykres przebiegu w czasie w grupie, a nastpnie zmodyfikowa formatowanie wszystkich wykresw nalecych do grupy. Gdy zaznaczy si jedn komrk z wykresem przebiegu w czasie, Excel zaznaczy obramowaniem ca grup wykresw.
Niektre operacje mona jednak wykonywa na pojedynczych wykresach przebiegu w czasie nalecych
do grupy:
Zmienianie rda danych dla wykresu przebiegu w czasie naley zaznaczy komrk
z wykresem przebiegu w czasie i wybra polecenie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/
Projektowanie/Wykres przebiegu w czasie/Edytuj dane/Edytuj dane pojedynczego wykresu
przebiegu w czasie. Excel wywietli okno dialogowe, w ktrym bdzie mona zmieni dane
rdowe dla wybranego wykresu.
Usuwanie wykresu przebiegu w czasie naley zaznaczy komrk z wykresem przebiegu
w czasie i wybra polecenie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/
Grupowanie/Wyczy/Wyczy zaznaczone wykresy przebiegu w czasie.
Obydwie operacje s dostpne rwnie w menu podrcznym, ktre pojawi si po klikniciu prawym
przyciskiem myszy w komrce z wykresem przebiegu w czasie.
Zbir wykresw przebiegu w czasie mona rozgrupowa wystarczy zaznaczy dowolny wykres nalecy do grupy i wybra polecenie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Grupowanie/
Rozgrupuj. Po rozgrupowaniu zbioru wykresw przebiegu w czasie bdzie mona przetwarza kady wykres
niezalenie od pozostaych.

Na rysunku 22.4 przedstawiono kolumnowe wykresy przebiegu w czasie dla rednich wielkoci
opadw.
Rysunek 22.4.
Kolumnowe wykresy
przebiegu w czasie
prezentuj wielkoci
opadw w dziewiciu
amerykaskich
miastach

Konfigurowanie wykresw przebiegu w czasie

Po zaznaczeniu komrki, w ktrej znajduje si wykres przebiegu w czasie, Excel wywietli ramk
wok wszystkich wykresw przebiegu w czasie nalecych do tej samej grupy. Mona wwczas uy polece dostpnych na karcie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie,
aby dostosowa wykresy nalece do grupy.

Zmiana rozmiaru wykresw przebiegu w czasie

Po zmodyfikowaniu szerokoci lub wysokoci komrki, w ktrej znajduje si wykres przebiegu
w czasie, rozmiar wykresu zmieni si automatycznie wraz z ni. Ponadto wykresy przebiegu w czasie
mona umieszcza w komrkach scalonych.

Rozdzia 22. Tworzenie wykresw przebiegu w czasie

461

Na rysunku 22.5 widnieje jeden wykres przebiegu w czasie, powielony w czterech rnych rozmiarach powstaych po zmianie szerokoci kolumny, wysokoci wiersza oraz po scaleniu komrek. Jak
wida, rozmiar i proporcje komrki (lub scalonych komrek) maj istotny wpyw na wygld wykresu.
Rysunek 22.5.
Wykres przebiegu w czasie
w rnych rozmiarach

Obsuga ukrytych lub brakujcych danych

Gdy wiersze lub kolumny z danymi rdowymi prezentowanymi na wykresie przebiegu w czasie
zostan ukryte, domylnie dane te znikn rwnie z wykresu. Z kolei brak danych (puste komrki)
zostan wywietlone na wykresie jako puste miejsce.
Aby zmieni te domylne ustawienia, naley wybra polecenie Narzdzia wykresw przebiegu
w czasie/Projektowanie/Wykres przebiegu w czasie/Edytuj dane/Ukryte i puste komrki. Nastpnie
w oknie dialogowym Ustawienia ukrytych i pustych komrek, widocznym na rysunku 22.6, mona
okreli sposb obsugi ukrytych komrek i pustych komrek.
Rysunek 22.6.
Okno dialogowe Ustawienia
ukrytych i pustych komrek

Zmiana typu wykresu przebiegu w czasie

Jak wspomniaem ju wczeniej, Excel obsuguje trzy typy wykresw przebiegu w czasie:
Liniowe, Kolumnowe i Zysk/strata. Po utworzeniu wykresu przebiegu w czasie lub grupy takich
wykresw mona bez trudu zmieni ich typ wystarczy zaznaczy wykres przebiegu w czasie
i klikn jedn z trzech ikon dostpnych w grupie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/
Projektowanie/Typ. Jeeli zaznaczony wykres przebiegu w czasie naley do grupy wykresw,
zmieniony zostanie typ wszystkich wykresw nalecych do tej grupy.
Excel zapamituje niestandardowe ustawienia wybrane dla kadego rodzaju wykresu przebiegu
w czasie i uwzgldnia je w trakcie przeczania midzy rnymi typami wykresw.

Zmiana koloru i szerokoci linii wykresu przebiegu w czasie

Po utworzeniu wykresu przebiegu w czasie atwo mona zmieni jego kolor. Do tego celu su
kontrolki dostpne w grupie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Styl.

462

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Kolory uywane na wykresach przebiegu w czasie wynikaj z motywu dokumentu. Dlatego jeeli
motyw zostanie zmieniony (za pomoc polecenia Ukad strony/Motywy/Motywy), kolor wykresu
przebiegu w czasie rwnie si zmieni na zgodny z nowym motywem.
Wicej informacji na temat motyww dokumentu znajduje si w rozdziale 6.

Dla liniowych wykresw przebiegu w czasie mona take okreli szeroko linii. W tym celu
naley uy polecenia Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Style/Kolor wykresu
przebiegu w czasie/Grubo.

Wyrnianie wybranych punktw danych

Za pomoc opcji dostpnych w grupie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/
Pokazywanie mona dostosowa wykres przebiegu w czasie w taki sposb, by wyrni niektre
aspekty danych. Dostpne s nastpujce opcje:
Punkt najwyszej wartoci zaznacza innym kolorem punkt o najwyszej wartoci
widoczny na wykresie przebiegu w czasie.
Punkt najniszej wartoci zaznacza innym kolorem punkt o najniszej wartoci
na wykresie przebiegu w czasie.
Punkty ujemne zaznacza innym kolorem wartoci ujemne widoczne na wykresie
przebiegu w czasie.
Pierwszy punkt zaznacza innym kolorem pierwszy punkt danych na wykresie
przebiegu w czasie.
Ostatni punkt zaznacza innym kolorem ostatni punkt danych na wykresie przebiegu
w czasie.
Znaczniki wywietla znaczniki danych na wykresie przebiegu w czasie. Opcja ta jest
dostpna wycznie dla liniowych wykresw przebiegu w czasie.
Kolor wyrnienia definiuje si za pomoc kontrolki Kolor znacznika w grupie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Style. Niestety, dla liniowych wykresw przebiegu w czasie
nie mona zmienia rozmiaru znacznikw.
Rysunek 22.7 prezentuje kilka liniowych wykresw przebiegu w czasie z zastosowanymi rnymi rodzajami wyrnie.
Rysunek 22.7.
Rne rodzaje wyrnie
na liniowych wykresach
przebiegu w czasie

Rozdzia 22. Tworzenie wykresw przebiegu w czasie

463

Dostosowywanie skalowania osi wykresu przebiegu w czasie

Gdy tworzy si jeden lub wicej wykresw przebiegu w czasie, we wszystkich domylnie uywane jest automatyczne skalowanie osi. Inaczej mwic, wartoci minimalna i maksymalna na
osi pionowej s wyznaczane automatycznie dla kadego wykresu przebiegu w czasie nalecego
do grupy, na podstawie zakresu wartoci prezentowanych na wykresie.
Polecenie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Grupowanie/O pozwala zmienia to automatyczne zachowanie i wyznacza wartoci maksymaln i minimaln dla kadego
wykresu przebiegu w czasie oraz dla grupy wykresw. Jeszcze wikszy wpyw na skalowanie
osi daje opcja Warto niestandardowa, ktra pozwala na zdefiniowanie wartoci minimalnej
i maksymalnej dla caej grupy wykresw przebiegu w czasie.
Wykresy przebiegu w czasie nie zawieraj osi pionowej, wobec czego wszystkie te zmiany
dokonuj si wzgldem wirtualnej osi.

Rysunek 22.8 przedstawia dwie grupy wykresw przebiegu w czasie. W grupie widocznej u gry
zastosowane zostay domylne ustawienia osi (opcja Automatyczna dla kadego wykresu przebiegu w czasie). Kady wykres przebiegu w czasie ilustruje szeciomiesiczny trend sprzeday
produktu, lecz na adnym z nich nie sposb odczyta wzgldnej wielkoci sprzeday.
Rysunek 22.8.
Dolna grupa wykresw
przebiegu w czasie
ilustruje efekt
zastosowania tych
samych wartoci:
minimalnej
i maksymalnej dla
wszystkich wykresw
nalecych do grupy

Z kolei w grupie wykresw przebiegu w czasie widocznej u dou (ktra prezentuje te same dane)
zmieniono wartoci minimaln i maksymaln oraz zastosowano opcj Taka sama dla wszystkich
wykresw przebiegu w czasie. Dziki zastosowaniu takich ustawie o wiele lepiej widoczna jest
wzgldna wielko sprzeday poszczeglnych produktw. Niestety, z tego samego powodu trudno
jest oceni trend sprzeday produktw w caym okresie.
To, jaka opcja skali osi zostanie wybrana, zaley od aspektu danych, ktry znajduje si w krgu
zainteresowania uytkownika.

Symulowana linia referencyjna

Funkcj, ktrej zdecydowanie brakuje w wykresach przebiegu w czasie w Excelu, jest linia referencyjna. Przydatne byoby na przykad, by pokazywa osignicia wzgldem wczeniej ustalonej
wartoci docelowej. Gdyby warto docelowa bya prezentowana na wykresie przebiegu w czasie w postaci linii referencyjnej, uytkownik mgby od razu stwierdzi, czy wyniki osignite
w analizowanym okresie przekroczyy warto planowan.
Mona jednak odpowiednio przeksztaci dane i uy wykresu przebiegu w czasie w roli symulowanej linii referencyjnej. Przykad taki zosta przedstawiony na rysunku 22.9. W przykadzie
zaoono, e kady ze studentw powinien w miesicu przeczyta 500 stron podrcznika. Zakres

464

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

danych rdowych zawiera liczb rzeczywicie przeczytanych stron, a w kolumnie H znajduje

si wykres przebiegu w czasie dla tych danych. Wykresy przebiegu w czasie pokazuj liczb
przeczytanych stron w cigu szeciu miesicy, jednak trudno jest na tej podstawie stwierdzi,
ktry ze studentw przekroczy narzucon norm i kiedy.
Rysunek 22.9.
Wykresy przebiegu
w czasie pokazuj liczb
stron przeczytanych
w kolejnych miesicach

Na rysunku 22.10 przedstawiono nieco inne podejcie. Dane rdowe przeksztacono w taki
sposb, e fakt zrealizowania celu jest reprezentowany przez warto 1, natomiast jeli warto
docelowa nie zostaa osignita, prezentowana jest warto 1. Dane rdowe zostay przeksztacone nastpujc formu, ktra znajduje si w komrce B18:
=JEELI(B6>$C$2;1;-1)

Rysunek 22.10.
Za pomoc wykresu
przebiegu w czasie typu
Zysk/strata mona
pokaza, czy warto
docelowa zostaa
osignita, czy nie

Formua ta zostaa nastpnie skopiowana do wszystkich komrek z zakresu B18:G25.

Na podstawie przeksztaconych danych sporzdzony zosta wykres przebiegu w czasie typu
Zysk/strata, ktry prezentuje wyniki w inny sposb. Przedstawione podejcie wydaje si lepsze
od pierwotnego, lecz nie mona na jego podstawie zidentyfikowa wielkoci rnicy midzy
wartoci rzeczywist a wartoci docelow. Inaczej mwic, nie mona na przykad stwierdzi,
czy danemu studentowi zabrako do osignicia wartoci docelowej tylko jednej strony, czy moe 500 przeczytanych stron.
Na rysunku 22.11 przedstawiono lepsze podejcie. Tym razem dane oryginalne zostay przeksztacone w ten sposb, e warto docelow odjto od liczby rzeczywicie przeczytanych
stron. Formua, ktra znajduje si w komrce B31, ma nastpujc definicj:
=B6-$C$2

Rozdzia 22. Tworzenie wykresw przebiegu w czasie

465

Rysunek 22.11.
O widoczna na
wykresie przebiegu
w czasie reprezentuje
warto docelow

Powysza formua zostaa skopiowana do pozostaych komrek z zakresu B31:G38. W tym

przypadku utworzono grup liniowych wykresw przebiegu w czasie z wczonym pokazywaniem osi. Oprcz tego wczono opcj Punkty ujemne, dziki czemu wartoci ujemne (odpowiadajce niezrealizowanym celom) zostay znakomicie wyeksponowane.

Wykorzystanie osi dat

Zazwyczaj zakada si, e dane prezentowane na wykresie przebiegu w czasie dotycz tych samych przedziaw czasowych. Na przykad wykres przebiegu w czasie moe prezentowa saldo
konta na koniec kadego dnia, sprzeda za kolejne miesice albo zyski roczne. Co jednak zrobi,
gdy dane nie dotycz takich samych okresw?
Na rysunku 22.12 przedstawiono dane dotyczce konkretnych dni oraz wykres przebiegu w czasie
reprezentujcy wartoci zawarte w kolumnie B. Warto zwrci uwag, e w kolumnie A brakuje
niektrych dni, a mimo tego kolumny widoczne na wykresie przebiegu w czasie sugeruj, e dane
dotycz tych samych okresw.
Rysunek 22.12.
Wykres przebiegu
w czasie wywietla
wartoci w taki sposb,
jakby dotyczyy one
tych samych
przedziaw czasu

Aby precyzyjniej zaprezentowa takie dane, naley uy osi dat. W tym celu trzeba zaznaczy wykres przebiegu w czasie i wybra polecenie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/
Grupowanie/O/Typ osi daty. Na ekranie wywietli si okno dialogowe, w ktrym trzeba bdzie
wpisa zakres komrek z datami. W omawianym przykadzie naley wskaza zakres A2:A11.
Gdy klikniemy przycisk OK, na wykresie przebiegu w czasie dane zostan uwidocznione w sposb uwzgldniajcy brakujce daty (rysunek 22.13).

466

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 22.13.
Po zastosowaniu
osi daty na wykresie
przebiegu w czasie
dane zostan
wywietlone
z uwzgldnieniem
brakujcych dni

Wykresy przebiegu w czasie

uaktualniane automatycznie
Jeeli wykres przebiegu w czasie bazuje na danych ze zwykego zakresu komrek, dodanie nowych danych na pocztku lub na kocu tego zakresu nie spowoduje odpowiedniego uaktualnienia wykresu. W takiej sytuacji trzeba uy okna dialogowego Edytowanie wykresw przebiegu
w czasie (otwieranego poleceniem Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Wykres
przebiegu w czasie/Edytuj dane). Jednak jeli dane dla wykresu znajduj si w kolumnie nalecej do tabeli (utworzonej przyciskiem Wstawianie/Tabele/Tabela), to nowe dane dodane do tej
tabeli pojawi si automatycznie na wykresie przebiegu w czasie.
Odpowiedni przykad zosta zilustrowany na rysunku 22.14. Wykres przebiegu w czasie zosta
utworzony na podstawie danych w kolumnie Procent tabeli. Gdy do tabeli zostanie dodana nowa
warto procentowa dla wrzenia, zakres danych rdowych dla wykresu przebiegu w czasie
oraz sam wykres zostan automatycznie uaktualnione.
Rysunek 22.14.
Tworzenie wykresu
przebiegu w czasie
na podstawie danych
w tabeli

Wywietlanie wykresu przebiegu w czasie

dla dynamicznego zakresu komrek
Przykad omawiany w tym punkcie pokazuje, jak tworzy si wykres przebiegu w czasie, ktry bdzie
prezentowa wycznie najnowsze punkty danych z zakresu komrek. Rysunek 22.15 prezentuje arkusz, ktry suy do analizy dziennych wielkoci sprzeday. Wykres przebiegu w czasie widoczny
w scalonych komrkach E4:E5 prezentuje jedynie siedem najnowszych punktw danych z kolumny B.

Rozdzia 22. Tworzenie wykresw przebiegu w czasie

467

Rysunek 22.15.
Dziki wykorzystaniu
nazwy dynamicznego
zakresu komrek
na wykresie przebiegu
w czasie mona
zaprezentowa tylko
siedem najnowszych
punktw danych

Aby osign zamierzony efekt, najpierw naley utworzy nazwany dynamiczny zakres komrek.
Oto czynnoci, jakie naley wykona:
1. Wybra polecenie Formuy/Nazwy zdefiniowane/Definiuj nazw, w polu Nazwa
wpisa nazw Ostatnie7, a w polu Odwouje si do wpisa nastpujc formu:
=PRZESUNICIE($B$2;ILE.NIEPUSTYCH($B:$B)-7-1;0;7;1)

Tak zdefiniowana formua bdzie oblicza zakres przy uyciu funkcji PRZESUNICIE.
Pierwszym argumentem tej funkcji jest pierwsza komrka zakresu (czyli B2). Drugi
argument to liczba komrek w kolumnie (pomniejszona o liczb komrek, ktre maj
by zwracane, oraz jeden, aby uwzgldni obecno etykiety w komrce B1).
Nazwa zdefiniowana w taki sposb bdzie si zawsze odwoywa do ostatnich siedmiu
niepustych komrek w kolumnie B. Aby wywietla inn liczb punktw danych, naley
odpowiednio zmieni obydwa wystpienia liczby 7.
2. Wybra polecenie Wstawianie/Wykresy przebiegu w czasie/Liniowy.
3. W polu Zakres danych wpisa Ostatnie7 (czyli nazw zakresu dynamicznego),
natomiast jako Zakres lokalizacji wskaza komrk E4. Wykres przebiegu w czasie
bdzie dziki temu prezentowa dane z zakresu B11:B17.
4. Doda now dan w kolumnie B. Wykres przebiegu w czasie zostanie odpowiednio
dostosowany i bdzie prezentowa jedynie siedem najnowszych punktw danych.
Wicej informacji o wykresach przebiegu w czasie
Niniejszy rozdzia opisuje waciwie wszystkie cechy wykresw przebiegu w czasie dostpnych w Excelu.
Niejeden uytkownik zada sobie w tym miejscu pytanie, czy to aby ju na pewno wszystko Niestety tak.
Wykresy przebiegu w czasie w Excelu pozostawiaj wiele do yczenia. Wystarczy wspomnie, e dostpne
s tylko trzy ich rodzaje (Liniowy, Kolumnowy i Zysk/strata). Warto byoby mie moliwo wykorzystania
rwnie innych typw wykresw przebiegu w czasie, na przykad wykresu kolumnowego bez luk w danych,
wykresu warstwowego czy wykresu supkowego. Cho Excel udostpnia kilka podstawowych opcji formatowania, wielu uytkownikw yczyoby sobie mie wikszy wpyw na sposb wywietlania tworzonych wykresw.
Tym uytkownikom, ktrym podobaj si moliwoci wykresw przebiegu w czasie, lecz ich implementacj w Excelu uznaj za nie do koca satysfakcjonujc, polecam wyprbowanie dodatkw, ktre rozszerzaj standardowe funkcje Excela pod tym wzgldem. Takie dodatki udostpniaj o wiele wicej typw
wykresw; wikszo z nich umoliwia rwnie ustawianie zdecydowanie wikszej liczby opcji konfiguracyjnych. Warto wpisa w wyszukiwarce internetowej haso sparklines excel, aby znale kilka dostpnych na rynku dodatkw powiconych wykresom przebiegu w czasie.

468

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rozdzia 23.

Dodawanie rysunkw
i grafiki do arkuszy
W tym rozdziale:
Dodawanie i dostosowywanie ksztatw
Przegld obiektw SmartArt i WordArt
Praca z innymi plikami graficznymi
Jeli chodzi o warstw wizualn, Excel potrafi o wiele wicej, ni tylko generowa wykresy. Jak
ju moe Czytelnik si orientuje, do arkusza Excela mona doda wiele rnych obrazw graficznych, dziki ktrym nawet nudny raport moe sta si bardziej zajmujcy.
W tym rozdziale opisane zostay narzdzia graficzne dostpne w Excelu (z wyczeniem wykresw). Umoliwiaj one wstawianie ksztatw, obiektw SmartArt i WordArt oraz importowanie
i wklejanie obrazw. Oprcz moliwoci uatrakcyjnienia arkuszy praca z tymi narzdziami moe by miym oderwaniem od zwykych zaj. W ramach przerwy od przetwarzania danych
mona si pokusi o stworzenie w Excelu maego graficznego arcydziea.
Wikszo przykadw zaprezentowanych w tym rozdziale mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Uywanie ksztatw
Aplikacje pakietu Microsoft Office, w tym Excel, daj dostp do wielu obiektw graficznych,
nazywanych Ksztatami. Za pomoc ksztatw mona tworzy proste diagramy, umieszcza w nich
napisy albo po prostu uatrakcyjni nimi szat graficzn arkusza.
Naley pamita, e ksztaty mog si przyczynia do zabaaganienia arkusza. Pod tym wzgldem najlepiej po prostu zachowa umiar. Byoby znakomicie, gdyby ksztaty przycigay uwag
do tych aspektw arkusza, ktre chcemy wyeksponowa. W kadym razie nie powinny stanowi
jego gwnej atrakcji.

Dodawanie ksztatu
Ksztaty mona doda do warstwy rysunkowej arkusza przy uyciu polecenia Wstawianie/Ilustracje/
Ksztaty, ktre otwiera galeri ksztatw, pokazan na rysunku 23.1. Ksztaty podzielono na kategorie. Kategoria widoczna na samej grze zawiera ostatnio uyte ksztaty. W celu dodania
ksztatu do arkusza wystarczy wykona jedn z dwch czynnoci:

470

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 23.1.
Galeria ksztatw

Klikn ksztat w galerii Ksztaty, a nastpnie klikn w dowolnym miejscu arkusza.

W arkuszu pojawi si wybrany ksztat o domylnym rozmiarze.

Klikn ksztat, po czym przecign kursorem myszy w obrbie arkusza, aby ksztat
by mniejszy lub wikszy albo by nada mu niestandardowe proporcje.
Gdy zwolnimy przycisk myszy, obiekt zostanie utworzony i zaznaczony, a jego nazwa pojawi si
w polu Pole nazwy (co pokazano na rysunku 23.2).
Rysunek 23.2.
Ten ksztat
zosta narysowany
bezporednio w arkuszu.
Jego nazwa
(Soneczko 1)
jest widoczna
w polu nazwy

Ksztat mona te doda do wykresu. Wystarczy przed wybraniem ksztatu w galerii zaznaczy
wykres, a nastpnie klikn w jego obrbie, aby wstawi ksztat. Utworzony w ten sposb
ksztat zostanie osadzony w wykresie i od tej chwili bdzie przemieszczany wraz z nim.
Rozmiar ksztatu bdzie si zmienia take przy skalowaniu diagramu.

Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

471

Kilka ksztatw wymaga troch innego podejcia. Na przykad po wstawieniu ksztatu Dowolny
ksztat (z kategorii Linie) kade kolejne kliknicie bdzie powodowao utworzenie prostej linii.
Mona te klikn raz i przecign kursorem myszy, aby utworzy figur o nieregularnym
ksztacie. W celu zakoczenia rysowania i zamknicia ksztatu naley dwukrotnie klikn. Rwnie narysowanie ksztatu Krzywa (z kategorii Linie) wymaga kilkakrotnego kliknicia. Z kolei
po wybraniu ksztatu o nazwie Bazgroy mona przeciga kursorem myszy w dowolny sposb,
tworzc odrczn ilustracj. Ksztat zostanie zamknity w chwili, gdy przecignie si kursorem
myszy w poblie jego pocztku.
Oto kilka wskazwek, o ktrych warto pamita przy tworzeniu ksztatw:
Kady ksztat ma nazw. Cho nazwy niektrych ksztatw maj ogln posta
(na przykad Ksztat 1 czy Ksztat 2), cz z nich jest bardziej opisowa, na przykad
Prostokt 1. Aby zmieni nazw ksztatu, naley j zaznaczy w polu Pole nazwy,
wpisa now nazw i nacisn klawisz Enter.
W celu wybrania konkretnego ksztatu naley po prostu go klikn.
Gdy tworzy si ksztat metod przecigania, w celu utrzymania domylnych proporcji
obiektu naley trzyma wcinity klawisz Shift.
W zakadce Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel (otwieranego
poleceniem Plik/Opcje) mona zadecydowa o tym, w jaki sposb obiekty s wywietlane
na ekranie. Odpowiednie ustawienie znajduje si w sekcji Opcje wywietlania dla tego
skoroszytu. Zazwyczaj w sekcji Dla obiektw poka jest zaznaczona opcja Wszystko.
Aby ukry wszystkie obiekty, naley wybra opcj Nic (ukryj obiekty). Poprzez ukrycie
obiektw mona zwikszy wydajno dziaania programu, gdy arkusz zawiera zoone
obiekty wymagajce czasochonnej wizualizacji.

Dodawanie tekstu do ksztatu

Do wielu ksztatw mona doda tekst. W tym celu naley wybra ksztat i rozpocz wprowadzanie tekstu.
Aby zmieni formatowanie caego tekstu w ksztacie, naley klikn ten obiekt, aby go zaznaczy.
Nastpnie mona uy polece z grup Czcionka oraz Wyrwnanie na karcie Narzdzia gwne na
Wstce. Aby zmieni formatowanie tylko niektrych znakw z tekstu umieszczonego w ksztacie,
trzeba zaznaczy te znaki i uy odpowiednich ustawie na Wstce. Mona take klikn tekst
prawym przyciskiem myszy i do jego sformatowania uy minipaska narzdzi. Ponadto wygld tekstu
mona znaczco zmieni za pomoc narzdzi z grupy Narzdzia do rysowania/Formatowanie/Style
WordArt. Wicej informacji o stylach WordArt znajduje si w dalszej czci tego rozdziau.

Formatowanie ksztatw
Po zaznaczeniu ksztatu Excel wywietla kart kontekstow Narzdzia do rysowania/Formatowanie
zawierajc nastpujce grupy narzdzi i polece:
Wstawianie ksztatw su do wstawiania nowych ksztatw, a take zmieniania
jednego ksztatu na inny.
Style ksztatw su do zmieniania oglnego stylu ksztatu, jak rwnie
do modyfikowania wypenie, konturw lub efektw.
Style WordArt su do modyfikowania wygldu tekstu w obrbie ksztatu.
Rozmieszczanie umoliwiaj uporzdkowanie kolejnoci ksztatw, ich wyrwnanie,
a take grupowanie i obracanie.
Rozmiar su do zmieniania rozmiaru ksztatu.

472

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

O warstwie rysunkowej
Na kadym arkuszu zwykym i arkuszu wykresu znajduje si tak zwana warstwa rysunkowa. Na tej niewidocznej powierzchni mog znajdowa si ksztaty, obiekty SmartArt i WordArt, obrazy, wykresy osadzone, zaimportowane obiekty itp.
Obiekty umieszczone w warstwie rysunkowej mog by przenoszone, skalowane, kopiowane i usuwane
bez wpywu na pozostae elementy arkusza. Ponadto obiekty te maj pewne waciwoci, ktre decyduj o tym, w jaki sposb maj si one zachowywa, gdy lece pod nimi komrki s przenoszone albo
gdy zmieniaj si ich rozmiary. Gdy klikniemy wybrany obiekt prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybierzemy polecenie Rozmiar i waciwoci, na ekranie pojawi si okienko zada o nazwie
Formatowanie ksztatu. W sekcji Waciwoci mona okreli, jak ma si zmienia dany obiekt w zalenoci od komrek lecych pod nim.
Dostpne s nastpujce opcje (pokazane na rysunku).

Przenie i zmie rozmiar wraz z komrkami. Jeeli ta opcja jest zaznaczona, obiekt zachowuje
si tak, jakby by zczony z komrkami pod nim. Jeli na przykad doda si wiersze nad
obiektem, przesunie si on w d. Jeeli zwikszy si szeroko kolumny, obiekt stanie si
szerszy.
Przenie z komrkami, lecz nie zmieniaj rozmiaru. Jeeli ta opcja jest zaznaczona, obiekt
zmienia swoje pooenie, gdy dodawane s wiersze lub kolumny, ale nie zmienia ksztatu
w przypadku zmiany szerokoci kolumn lub wysokoci wierszy.
Nie przeno ani nie zmieniaj rozmiaru z komrkami. Ta opcja sprawia, e obiekt jest
cakowicie niezaleny od komrek lecych pod nim.

Powysze opcje decyduj o tym, w jaki sposb obiekt jest przenoszony i jak zmieniaj si jego rozmiary
w zalenoci od lecych pod nim komrek.
Excel pozwala rwnie doczy obiekt do komrki. Aby to zrobi, naley wyda polecenie Plik/Opcje, aby
otworzy okno Opcje programu Excel, uaktywni zakadk Zaawansowane i zaznaczy opcj Wycinaj,
kopiuj i sortuj wstawione obiekty razem z ich komrkami nadrzdnymi. Po wykonaniu tych czynnoci
obiekty z warstwy rysunkowej bd doczone do znajdujcych si pod nimi komrek. Jeeli skopiuje
si zakres komrek, w ktrych znajduje si obiekt, obiekt ten rwnie zostanie skopiowany. Naley zaznaczy, e jest to opcja o zasigu oglnym, ktra wpywa na wszystkie obiekty. Domylnie opcja ta
jest wczona.

Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

473

Dodatkowe polecenia s te dostpne w menu kontekstowym ksztatu (wywietlanym po klikniciu ksztatu prawym przyciskiem myszy). Niektre operacje mona ponadto wykona bezporednio mysz (na przykad zmiana rozmiaru ksztatu lub jego obrt).
Rysunek 23.3 przedstawia arkusz z kilkoma ksztatami sformatowanymi na rne sposoby.
Rysunek 23.3.
Rne ksztaty

Zaznaczanie i ukrywanie obiektw

Prost metod zaznaczenia obiektu jest uycie okienka zada Zaznaczenie. W celu wywietlenia tego
okienka naley zaznaczy dowolny ksztat i wybra polecenie Narzdzia do rysowania/Formatowanie/
Rozmieszczanie/Okienko zaznaczenia. Jeli nie zaznaczono ksztatu, mona wybra polecenie Narzdzia
gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Okienko zaznaczenia.
Jak w przypadku wszystkich okienek zada, to okienko take mona odczepi od krawdzi ekranu, aby
zamieni je w zwyke, pywajce okno dialogowe. Poniszy rysunek pokazuje okienko zada Zaznaczenie
wanie w takiej postaci.

Kady obiekt aktywnego arkusza jest wyszczeglniony w okienku zada Zaznaczenie. Wystarczy klikn
nazw obiektu, aby go zaznaczy. W celu zaznaczenia wielu obiektw naley trzyma wcinity klawisz
Ctrl podczas klikania nazw.
Aby ukry obiekt, naley klikn ikon oka widoczn z prawej strony nazwy obiektu. W celu szybkiego
ukrycia lub wywietlenia wszystkich pozycji naley posuy si przyciskami zlokalizowanymi w grnej
czci omawianego okienka.

474

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Alternatyw dla Wstki jest okienko zada Formatowanie ksztatu. Aby je wywietli, naley
prawym przyciskiem myszy klikn dowolny ksztat i z menu podrcznego wybra polecenie
Formatuj ksztat. Okienko Formatowanie ksztatu zawiera kilka dodatkowych opcji formatowania
niedostpnych z poziomu Wstki. Wprowadzone zmiany s od razu uwzgldniane, a w trakcie
pracy okienko zada Formatowanie ksztatu moe pozostawa otwarte przez cay czas.
Cho mgbym napisa na temat formatowania ksztatw 20 stron z okadem, byoby to marnotrawienie papieru i z pewnoci nie byby to efektywny sposb na opanowanie tego zagadnienia.
Bezdyskusyjnie najlepsz metod na zapoznanie si z moliwociami, jakie daje formatowanie
ksztatw, s samodzielne eksperymenty. Wystarczy utworzy kilka ksztatw, zastosowa par
polece i przyjrze si wynikom. Nazwy polece s do intuicyjne, a w razie nieoczekiwanych
efektw zawsze mona uy polecenia Cofnij.

Pojcie stosu obiektw

Ksztaty (a take inne obiekty na warstwie rysunkowej) s uoone w stos. Kady nowy obiekt
jest umieszczany na grze stosu. To oznacza, e duy ksztat umieszczony na maym ksztacie
moe go cakowicie przesoni.
W okienku zada Zaznaczenie obiekty s wymienione w kolejnoci zgodnej z ich pooeniem
w stosie (na pocztku jest wymieniony obiekt z samej gry stosu). Nazwy w okienku Zaznaczenie
mona przeciga, aby zmieni kolejno obiektw w stosie.
Inny sposb na zmian kolejnoci obiektw polega na klikniciu ksztatu prawym przyciskiem
myszy i wybraniu jednego z nastpujcych polece z menu kontekstowego:
Przesu na wierzch/Przesu na wierzch. Przenosi ksztat na sam gr stosu.
Przesu na wierzch/Przesu do przodu. Przenosi ksztat o jeden poziom wyej.
Przesu na spd/Przesu na spd. Przenosi ksztat na sam d stosu.
Przesu na spd/Przesu do tyu. Przenosi ksztat o jeden poziom niej.
Te same polecenia s te dostpne w grupie Narzdzia do rysowania/Formatowanie/Rozmieszczanie
na Wstce.

Grupowanie obiektw
W Excelu mona grupowa (czy) co najmniej dwa obiekty w jeden. Jeeli na przykad utworzy si rysunek skadajcy si z czterech rnych ksztatw, mona poczy je w grup. Potem
mona operowa na niej jak na pojedynczym obiekcie (przenosi j, zmienia jej rozmiar, formatowanie itd.).
W celu zgrupowania co najmniej dwch obiektw najpierw naley je klikn przy wcinitym
klawiszu Ctrl, a nastpnie klikn prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra
polecenie Grupuj/Grupuj.
Ksztat mona zgrupowa z wykresem. Aby to zrobi, naley przecign wykres na ksztat,
zaznaczy obydwa obiekty, klikn dowolny z nich prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie
Grupuj/Grupuj. Jeli si okae, e ksztat przesania wykres, naley zmieni kolejno tych
obiektw w stosie. To dobry sposb na wyeksponowanie wykresu. Rysunek 23.3 przedstawia
przykad ksztatu zgrupowanego z wykresem.

Po zgrupowaniu obiektw nadal moliwa jest praca z wybranymi obiektami grupy. W tym celu
naley klikn grup, a nastpnie klikn ponownie, aby zaznaczy obiekt.
W celu rozgrupowania obiektw naley klikn grup prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie Grupuj/Rozgrupuj. Grupa zostanie rozdzielona na pierwotne skadniki.

Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

475

Wyrwnywanie i ustalanie odlegoci midzy obiektami

Gdy w arkuszu jest kilka obiektw, mona wyrwna je i ustali jednakow odlego midzy nimi.
Oczywicie mona to zrobi rcznie, za pomoc myszy (ale nie jest to dziaanie zbyt precyzyjne).
Mona te uy klawiszy ze strzakami, aby przesuwa wybrany obiekt po jednym pikselu. Ale najszybszy sposb na rozmieszczanie i wyrwnywanie polega na zleceniu tego zadania Excelowi.
Aby wyrwna pooenie wielu obiektw, naley zacz od zaznaczenia ich wszystkich (trzeba
przytrzyma klawisz Ctrl i je klikn), a potem uy polece z listy Narzdzia do rysowania/
Formatowanie/Rozmieszczanie/Wyrwnaj.
Niestety, nie mona okreli, ktry obiekt ma by uywany za wzorcowy na potrzeby
wyrwnania. Gdy wyrwnuje si do lewej (lub prawej), wszystkie s zawsze wyrwnywane
do obiektu najbardziej po lewej (prawej) stronie. Gdy wyrwnuje si do gry (lub dou),
obiekty s zawsze wyrwnywane do obiektu pooonego najwyej (najniej). Wyrwnanie
do rodka (lub wyrwnanie rodkw) powoduje, e obiekty zostaj wyrwnane do rodka
midzy najdalszymi obiektami z lewej i prawej strony (lub z gry i z dou). Wyrwnane
ksztaty pozostaj zaznaczone, atwo jest je wic przecign w odpowiednie miejsce.

Excel uatwia rozmieszczanie w pionie lub w poziomie trzech (lub wikszej liczby) obiektw
w taki sposb, e bd od siebie jednakowo oddalone. Su do tego polecenia Roz w poziomie
oraz Roz w pionie z listy Narzdzia do rysowania/Formatowanie/Rozmieszczanie/Wyrwnaj.

Modyfikowanie ksztatw
Cho Excel oferuje do wyboru wiele ksztatw, czasami wymaganego ksztatu nie ma w galerii.
W takiej sytuacji mona zmodyfikowa jeden z istniejcych ksztatw, wykonujc jedn z nastpujcych operacji:
Obrcenie ksztatu. Obok zaznaczonego ksztatu jest widoczna niewielka, okrga
strzaka. Aby obrci ksztat, naley klikn i przecign t strzak.
Grupowanie wielu ksztatw. dany ksztat mona uzyska przez utworzenie dwch
lub wikszej liczby ksztatw i pogrupowanie ich (naley zapozna si z punktem
Grupowanie obiektw zamieszczonym wczeniej w rozdziale).
Zmiana konfiguracji ksztatu. Po zaznaczeniu wielu typw ksztatw pojawiaj si
na nich niewielkie te kwadraty. W celu zmiany konturu ksztatu naley klikn
i przecign taki kwadrat. Poniewa dokadny efekt tej operacji jest zaleny od rodzaju
ksztatu, naley poeksperymentowa na wasn rk. Rysunek 23.4 prezentuje sze odmian
strzaki w gr i w d. W przypadku tego konkretnego ksztatu po zaznaczeniu pojawiaj
si dwa te kwadraty, za ktrych pomoc mona odpowiednio modelowa strzak.
Odrczne rysowanie ksztatw. W celu utworzenia niestandardowego ksztatu naley
wybra pozycj Dowolny ksztat znajdujc si w kategorii Linie w galerii Ksztaty.
Rysunek 23.5 pokazuje niestandardowy ksztat przypominajcy ludzika z oczami
i ustami. Caoci dopenia cieniowanie.
Edycja punktw ksztatu. Kolejny sposb, dziki ktremu mona utworzy oryginalny
ksztat, to edycja punktw ksztatu. Po zaznaczeniu ksztatu naley zastosowa polecenie
Narzdzia do rysowania/Formatowanie/Wstawianie ksztatw/Edytuj ksztat/Edytuj
punkty. Wzdu konturw ksztatu pojawi si wwczas punkty, ktre mona przeciga,
aby zmodyfikowa ten ksztat. Rysunek 23.6 prezentuje przykadowy ksztat (w galerii
nosi on nazw Ramka), ktry zosta zmodyfikowany tak bardzo, e nie przypomina
w niczym oryginau.

476

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 23.4.
Sze wersji tego
samego ksztatu

Rysunek 23.5.
Gdy aden z istniejcych
ksztatw nie pasuje,
mona narysowa
wasny

Rysunek 23.6.
Ksztat przed edycj
i po edycji jego punktw

Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

477

Eksportowanie obiektw graficznych

Grafik, ktra zostaa utworzona w Excelu przy uyciu ksztatw bd obiektw SmartArt lub WordArt,
mona zapisa jako niezaleny plik, ktry bdzie mona wykorzysta w innym programie. Niestety, Excel
nie oferuje bezporedniej metody eksportowania grafiki, ale mona obej ten brak za pomoc pewnej
sztuczki. Najpierw naley przeprowadzi pewne przygotowania:
1. Klikn pasek Szybki dostp prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Dostosuj pasek
narzdzi Szybki dostp. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Opcje programu Excel z widoczn
zakadk Pasek narzdzi Szybki dostp.
2. Z listy w lewym grnym rogu tej zakadki naley wybra opcj Polecenia, ktrych nie ma
na Wstce.
3. W okienku z list polece naley odszuka pozycj Opcje sieci Web i klikn przycisk
Dodaj.
4. W okienku z list polece zaznaczy pozycj Podgld strony sieci Web i klikn przycisk
Dodaj.
5. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Opcje programu Excel. Na pasku Szybki
dostp pojawi si dwa nowe przyciski.
A oto sposb wykorzystania tych narzdzi w celu eksportowania obiektw (w tym take wykresw)
z arkusza.
1. Najpierw naley nada obiektowi podany wygld.
2. Klikn przycisk Podgld strony sieci Web na pasku Szybki dostp. Kopia biecego
skoroszytu zostanie skonwertowana do postaci HTML i wywietlona w domylnej przegldarce.
3. W oknie przegldarki naley klikn obiekt prawym przyciskiem myszy, wybra polecenie
Zapisz obraz jako i wskaza miejsce zapisu. W zalenoci od przegldarki nazwa polecenia
moe si nieznacznie rni. Ewentualnie mona po prostu przecign obraz na pulpit.
Jeli jako obrazw wywietlanych w przegldarce okae si niezadowalajca, naley klikn przycisk
Opcje sieci Web na pasku Szybki dostp.

W oknie dialogowym Opcje sieci Web naley otworzy zakadk Przegldarki i zaznaczy opcj Zezwalaj
na PNG jako format graficzny. Jeli obiekty graficzne w ogle nie wywietlaj si w przegldarce, naley
wyczy opcj Polegaj na VML przy wywietlaniu grafiki w przegldarkach. Nastpnie naley klikn
zakadk Obrazy i zmieni warto parametru Pikseli na cal na 120. Po klikniciu przycisku OK mona
ponowi prb wygenerowania podgldu strony. Obrazy na tym podgldzie powinny mie wysz jako
(bd to pliki PNG z obsug przezroczystoci).

Drukowanie obiektw
Domylnie obiekty s drukowane razem z arkuszem. W celu zrezygnowania z drukowania
ksztatu naley go klikn prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Rozmiar i pooenie.
W okienku zada Formatowanie ksztatu naley rozwin sekcj Waciwoci i usun symbol
zaznaczenia widoczny obok opcji Drukuj obiekt.

478

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Zastosowanie obiektw SmartArt

O ile ksztaty dostpne w Excelu z pewnoci robi wraenie, obiekty SmartArt s wrcz zadziwiajce. Przy ich uyciu w arkuszu mona utworzy rnorodne diagramy o duych moliwociach konfiguracji, ktre da si zmodyfikowa za pomoc kilku klikni myszy. Obiekty
SmartArt zostay po raz pierwszy udostpnione w pakiecie Office 2007, a ich przydatno doceniaj gwnie uytkownicy PowerPointa. Niemniej jednak wiele osb korzystajcych z Excela
take niejednokrotnie moe mie okazj do wykorzystania obiektw SmartArt w praktyce.

Wstawianie obiektu SmartArt

W celu umieszczenia w arkuszu obiektu SmartArt naley wybra polecenie Wstawianie/Wstaw
grafik SmartArt. Na ekranie pojawi si wtedy okno dialogowe widoczne na rysunku 23.7. Diagramy s uporzdkowane wedug kategorii znajdujcych si po lewej stronie tego okna. Po
znalezieniu odpowiedniego obiektu SmartArt naley go klikn, aby zobaczy go w powikszeniu w prawym panelu wraz z dodatkowymi praktycznymi wskazwkami. W celu wstawienia
grafiki naley klikn przycisk OK.

Rysunek 23.7. Wstawianie obiektu graficznego SmartArt

Nie naley si zraa liczb elementw, z jakich domylnie skadaj si obiekty SmartArt.
Liczb elementw diagramu SmartArt mona dowolnie zmienia.

Rysunek 23.8 przedstawia diagram SmartArt po skonfigurowaniu i dodaniu tekstu. Gdy diagram
SmartArt zostanie wstawiony lub zaznaczony, Excel wywietli kart kontekstow Narzdzia
grafiki SmartArt zawierajc wiele opcji i ustawie diagramw.

Konfigurowanie obiektu SmartArt

Rysunek 23.9 pokazuje grafik SmartArt (o nazwie Rwnanie pionowe z kategorii Proces) tu
po wstawieniu do arkusza. Okno Wpisz tekst w tym miejscu pozwala w bardzo prosty sposb
umieszcza tekst w elementach grafiki. W razie potrzeby mona klikn jeden z obszarw [Tekst]
w diagramie i wprowadzi tekst bezporednio.

Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

Rysunek 23.8. Przykadowy obiekt SmartArt prezentuje prost hierarchi organizacyjn

Rysunek 23.9.
Przykadowy obiekt
SmartArt przed
skonfigurowaniem

Rysunek 23.10 przedstawia obiekt SmartArt po dodaniu tekstu.

Rysunek 23.10.
W obiekcie
SmartArt
umieszczono
tekst

479

480

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Omawiany diagram skada si z dwch pozycji, z ktrych wynika trzecia. Zamy, e szef po
zobaczeniu projektu stwierdzi, e trzeba do niego doda jeszcze jedn pozycj wyjciow, z napisem
Zaawansowana technologia. W celu dodania elementu do grafiki SmartArt wystarczy zaznaczy
jeden z istniejcych elementw i wyda polecenie Narzdzia grafiki SmartArt/Projektowanie/
Tworzenie grafiki/Dodaj ksztat. Mona te po prostu zaznaczy potrzebny element i nacisn
klawisz Enter. Rysunek 23.11 pokazuje zmodyfikowany obiekt SmartArt.
Rysunek 23.11.
Obiekt SmartArt
po dodaniu
nowego elementu

Przy edytowaniu obiektu SmartArt warto pamita, e mona go przemieszcza, zmienia jego
rozmiar lub formatowa niezalenie poszczeglne elementy. Po zaznaczeniu elementu naley
uy narzdzi karty Narzdzia grafiki SmartArt/Formatowanie.

Zmiana ukadu
Z atwoci mona zmodyfikowa ukad diagramu SmartArt. Po zaznaczeniu obiektu naley
wybra jeden z ukadw z galerii Narzdzia grafiki SmartArt/Projektowanie/Ukady. Wprowadzony tekst pozostanie nienaruszony. Rysunek 23.12 prezentuje kilka alternatywnych ukadw
dla powyszego przykadowego diagramu.
Rysunek 23.12.
Kilka rnych ukadw
obiektu SmartArt

Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

481

Zmiana stylu
Po wybraniu ukadu mona wzi pod uwag zastosowanie innych stylw lub kolorw dostpnych w grupie Narzdzia grafiki SmartArt/Projektowanie/Style grafiki SmartArt. Rysunek 23.13
przedstawia diagram po wybraniu innego stylu i zmianie kolorystyki.
Rysunek 23.13.
Kilka klikni
wystarczyo do
cakowitej zmiany
wygldu diagramu

Dostpne style SmartArt zmieniaj si zalenie od motywu dokumentu przypisanego do

skoroszytu. W celu zmiany motywu naley skorzysta z galerii Ukad strony/Motywy/Motywy.
Wybranie innego motywu moe mie znaczcy wpyw na wygld diagramw SmartArt.

Wicej informacji na temat obiektw SmartArt

Informacje zawarte w tej czci rozdziau to jedynie wstp do omwienia moliwoci obiektw
SmartArt. Ten temat jest tak obszerny, e zasuguje na powicenie mu caej ksiki. Tymczasem
sugeruj po prostu samodzielne eksperymenty z poszczeglnymi poleceniami.

Zastosowanie stylw WordArt

Style WordArt umoliwiaj tworzenie efektownych napisw. Rysunek 23.14 pokazuje kilka
przykadowych obiektw utworzonych przy uyciu stylw WordArt.
W celu umieszczenia w arkuszu obiektu WordArt naley zastosowa polecenie Wstawianie/
Tekst/WordArt, a nastpnie wybra styl z galerii. Excel umieci wwczas w arkuszu obiekt z napisem Tutaj wpisz tekst. W miejscu tekstu naley wstawi wasny i w razie potrzeby zmieni jego
rozmiar, a take zastosowa inne formatowanie.
Gdy obiekt WordArt zostanie zaznaczony, Excel wywietli kart kontekstow Narzdzia do
rysowania. Za pomoc ustawie znajdujcych si w tej karcie mona zmienia wygld obiektu
WordArt. Inny sposb polega na klikniciu obiektu prawym przyciskiem myszy i wybraniu
polecenia Formatuj ksztat.

482

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 23.14.
Przykadowe
style WordArt

Obiekt WordArt skada si z dwch komponentw: tekstu oraz ksztatu, w ktrym si on zawiera.
Odzwierciedlaj to dwa nagwki w okienku zada Formatowanie ksztatu Opcje ksztatu
oraz Opcje tekstu. Z kolei na Wstce, w grupie Narzdzia do rysowania/Formatowanie/Style
ksztatw, znajduj si ustawienia umoliwiajce przetwarzanie ksztatu, w ktrym znajduje si
tekst a nie samego tekstu. W celu sformatowania tekstu naley uy kontrolek znajdujcych si w grupie Narzdzia do rysowania/Formatowanie/Style WordArt. Mona to zrobi
take za pomoc standardowych ustawie typograficznych na karcie Narzdzia gwne lub na
minipasku narzdzi.

Praca z innymi plikami graficznymi

Do Excela mona importowa wiele rnych elementw graficznych. Moliwoci jest kilka:
Wstawienie obrazu z pliku zapisanego na komputerze. Jeli potrzebny obraz jest
zapisany w pliku na komputerze, to mona go z atwoci zaimportowa do arkusza
za pomoc polecenia Wstawianie/Ilustracje/Obrazy. Na ekranie pojawi si wtedy okno
dialogowe Wstawianie obrazu, umoliwiajce wybranie potrzebnego pliku. O dziwo,
obrazu nie da si umieci w arkuszu metod przecignij i upu.
Wstawianie obrazu ze rda online. Suy do tego polecenie

Wstawianie/Ilustracje/Obrazy online. Po jego wybraniu pojawia si na ekranie okno

dialogowe Wstawianie obrazw, umoliwiajce wyszukanie potrzebnego obrazu.
Rysunek 23.15 przedstawia efekty przykadowego wyszukiwania online.
Kopiowanie i wklejanie. Jeli w schowku znajduje si obraz, to mona go wklei do

arkusza za pomoc polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wklej (albo z wykorzystaniem

skrtu Ctrl+V).

Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

483

Rysunek 23.15.
W oknie dialogowym
Wstawianie obrazw
mona wyszuka
obrazy online

O plikach graficznych
Pliki graficzne mona podzieli na dwie gwne grupy:
Mapy bitowe. Mapy bitowe (zwane te bitmapami albo obrazami rastrowymi) skadaj
si z pojedynczych punktw o okrelonych kolorach. Na og wygldaj bardzo dobrze
w oryginalnym rozmiarze, ale czsto staj si nieczytelne, jeli si je powikszy albo
zmniejszy. Przykadami popularnych formatw map bitowych s BMP, PNG, JPG,
TIFF i GIF.
Rysunki wektorowe. Dla odmiany obrazy wektorowe skadaj si z punktw i cieek
reprezentowanych przez rwnania matematyczne i zachowuj czytelno niezalenie od
rozmiaru. Przykadami popularnych formatw plikw wektorowych s CGM, WMF i EPS.
Miliony darmowych plikw graficznych mona znale w internecie. Trzeba jednak pamita, e
uytkowanie niektrych z nich moe podlega ograniczeniom, wynikajcym z praw autorskich.
Uycie plikw z grafik bitmapow moe znacznie zwikszy rozmiar skoroszytu.

Po umieszczeniu w arkuszu obrazu mona go zmodyfikowa na kilka sposobw, korzystajc

z karty kontekstowej Narzdzia obrazw/Formatowanie. Karta ta pojawia si automatycznie po
zaznaczeniu obiektu z obrazem. Mona na przykad zmieni kolor, kontrast i jasno obrazu.
Ponadto mona doda do niego obramowanie, cienie, odbicia itp. Podobne operacje s moliwe
w przypadku ksztatw.
Warto te zapozna si z narzdziami z grupy Narzdzia obrazw/Formatowanie/Style obrazu.
Polecenia z tej grupy pozwalaj dokona transformacji obrazu na kilka bardzo interesujcych
sposobw. Rysunek 23.16 ilustruje efekt zastosowania rnych stylw obrazu.
Ponadto do edycji obrazw mona uy opcji i ustawie z okienka zada Formatowanie obrazu,
wywietlanego po klikniciu obrazu prawym przyciskiem myszy i wybraniu polecenia Formatowanie obrazu.

484

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Rysunek 23.16.
Zdjcie przetworzone za
pomoc kilku rnych
stylw

W pakiecie Office 2010 zaimplementowano funkcj o nazwie Efekty artystyczne. Polecenie to

umoliwia zmodyfikowanie zdjcia lub obrazu przy uyciu efektw specjalnych, podobnych do
efektw dostpnych w programach typu Photoshop. Aby wyprbowa t funkcj, naley zaznaczy
dowolny obraz, a potem wybra jeden z efektw z galerii Narzdzia obrazw/Formatowanie/
Dopasowywanie/Efekty artystyczne. Kady dostpny efekt mona do pewnego stopnia dostosowywa jeli domylny wariant jest niezadowalajcy, zawsze mona sprbowa zmieni jego opcje.
Niektre dostpne efekty graficzne takie jak moliwo usuwania ta ze zdj s naprawd
zadziwiajce. Omawian funkcj najatwiej pozna poprzez samodzielne eksperymenty. Nawet
jeli jaki obraz nie wymaga uatrakcyjniania, zabawa z dostpnymi efektami moe si okaza
miym przerywnikiem w pracy z liczbami.
Rysunek 23.17 przedstawia zdjcie przed przerbkami oraz po usuniciu ta i zastosowaniu jednego z efektw specjalnych.
Rysunek 23.17.
Zdjcie przed
przerbkami w Excelu
i po ich wykonaniu

Wstawianie zrzutw ekranu

Excel umoliwia wykonanie i wstawienie zrzutu ekranu z dowolnego programu dziaajcego na
komputerze (w tym take z innego okna Excela). Aby uy tej funkcji, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Upewni si, e okno, z ktrego ma zosta pobrany zrzut, prezentuje oczekiwane treci.
2. Wybra polecenie Wstawianie/Ilustracje/Zrzut ekranu. Wywietlona zostanie galeria
z miniaturami wszystkich okien otwartych w systemie (z wyjtkiem biecego okna Excela).

Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

485

3. Klikn wybrany obrazek. Excel wstawi obrazek do arkusza.

Wstawiony zrzut ekranu mona zmodyfikowa przy uyciu dowolnych narzdzi do obrbki
obrazkw.
Jeli zrzut caego okna programu jest niepotrzebny, w 2. kroku operacji naley klikn opcj
Wycinek ekranu, a potem zaznaczy obszar do wykonania zrzutu. Omawiana opcja jest
nowoci w Excelu 2013.
Tworzenie dynamicznych obrazw z zakresw komrek
Jedn z najciekawszych spord mao znanych funkcji Excela jest moliwo kopiowania i wklejania
dynamicznych obrazw przedstawiajcych komrki i wykresy. Komrk lub zakres komrek mona
mianowicie skopiowa, a potem wklei (jako obiekt) w postaci obrazka przedstawiajcego t komrk
lub zakres w dowolnym arkuszu lub na wykresie. Kada zmiana zawartoci komrki ujtej na obrazku
spowoduje zmian tego obrazka. Przykadowy rysunek przedstawia pewien zakres komrek, skopiowany
i wklejony w omawiany sposb, z uwzgldnieniem dodatkowych efektw. Najlepsze rezultaty mona
uzyska poprzez wypenienie biaym kolorem wszystkich komrek rdowych, ktre nie maj zdefiniowanego wypenienia.

Aby zrobi zdjcie wybranemu zakresowi komrek, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Zaznaczy potrzebny zakres.
2. Nacisn Ctrl+C, aby skopiowa zakres.
3. Uaktywni dowoln komrk.
4. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Obraz poczony (B).
W rezultacie powstanie obraz przedstawiajcy zakres komrek zaznaczony w kroku 1.
Ci uytkownicy, ktrzy chcieliby czciej korzysta z tej moliwoci, mog zaoszczdzi troch czasu
poprzez dodanie narzdzia Aparat fotograficzny do paska Szybki dostp. Mona to zrobi nastpujco:
1. Klikn pasek Szybki dostp prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Dostosuj pasek
narzdzi Szybki dostp. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Opcje programu Excel z widoczn
zakadk Pasek narzdzi Szybki dostp.
2. Z listy w lewym grnym rogu tej zakadki naley wybra opcj Polecenia, ktrych nie ma
na Wstce.
3. W okienku z list polece naley odszuka pozycj Aparat fotograficzny i klikn przycisk Dodaj.
4. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Opcje programu Excel.
Po dodaniu narzdzia Aparat fotograficzny do paska Szybki dostp mona zaznaczy zakres komrek
i klikn przycisk tego narzdzia, aby zrobi zdjcie wybranego zakresu. Nastpnie wystarczy klikn
w dowolnym miejscu arkusza, aby Excel umieci na warstwie rysunkowej dynamiczny obraz przedstawiajcy skopiowany zakres. Kada zmiana wprowadzona w rdowym zakresie zostanie odzwierciedlona na jego graficznym obrazie.

486

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Uywanie obrazu jako ta arkusza

Aby uy obrazu jako ta arkusza (podobnie jak w przypadku tapety pulpitu Windows), naley
wybra polecenie Ukad strony/Ustawienia strony/To i plik graficzny. Wybrany plik wywietli
si w arkuszu wielokrotnie obok siebie.
Niestety, takie to jest wywietlane tylko na ekranie, a nie pojawia si na wydrukach.

Edytor rwna
Ostatni punkt niniejszego rozdziau prezentuje Edytor rwna, ktry po raz pierwszy pojawi si
w Excelu 2010. Za pomoc Edytora rwna mona wstawia efektownie sformatowane rwnania matematyczne w postaci obiektu graficznego.
Rysunek 23.18 prezentuje przykadowe rwnanie umieszczone w arkuszu. Naley pamita, e
takie rwnania nie su do wykonywania oblicze, lecz maj jedynie charakter prezentacyjny.
Rysunek 23.18.
Rwnanie utworzone
w Edytorze rwna

Najlepszym sposobem na zapoznanie si z moliwociami Edytora rwna jest wstawienie jednego

lub wicej predefiniowanych rwna. W tym celu naley wybra polecenie Wstawianie/Symbole/
Rwnanie i wskaza jedno z rwna dostpnych w galerii. Rwnanie zostanie wwczas wstawione
do arkusza.
Po zaznaczeniu obiektu utworzonego za pomoc Edytora rwna pojawi si dwie karty kontekstowe:
Narzdzia do rysowania suy do formatowania obiektu zawierajcego rwnanie.
Narzdzia rwna suy do edytowania rwnania.
Karta Narzdzia rwna/Projektowanie zawiera trzy nastpujce grupy kontrolek:
Narzdzia suy do wstawiania nowego rwnania oraz okrelania sposobu jego
wywietlania. Kliknicie przycisku ze strzak, ktry znajduje si w prawym dolnym rogu
grupy Narzdzia, spowoduje wywietlenie okna dialogowego Opcje rwna. W oknie
dialogowym Opcje rwna mona zdefiniowa sposb kopiowania rwnania oraz
zdefiniowa przydatne skrty (suy do tego celu przycisk Autokorekta matematyczna).
Symbole zawiera podstawowe symbole i operatory matematyczne, ktrych mona
uywa w rwnaniach.
Struktury zawiera szablony rnorodnych struktur, ktre mona wykorzysta
w rwnaniach.

Rozdzia 23. Dodawanie rysunkw i grafiki do arkuszy

487

Opisanie sposobu korzystania z narzdzi edytora rwna jest w istocie trudniejsze ni wykorzystanie ich w praktyce. Generalnie cae zadanie polega na dodaniu struktury, a nastpnie edycji poszczeglnych jej czci przez dodanie tekstu lub symboli. Struktury mona wstawia wewntrz
innych struktur, a stopie zoonoci rwna jest nieograniczony. Na pocztek praca z edytorem
moe wyda si do trudna, jednak w krtkim czasie da si zrozumie zasady jego dziaania.
Rysunek 23.19 prezentuje dwa rwnania, ktre stanowi ilustracj popularnego matematycznego
dowcipu.
Rysunek 23.19.
Dwa obiekty rwnania
w arkuszu

488

Cz III Tworzenie wykresw i grafiki

Cz IV

Zaawansowane
waciwoci Excela
Wiele waciwoci Excela moe by nazywanych zaawansowanymi, choby z tego powodu, e
wykraczaj one poza to, co standardowy arkusz kalkulacyjny powinien robi. W rozdziaach
znajdujcych si w tej czci ksiki zostay omwione pewne rzadziej uywane funkcje Excela,
ktre dla wielu uytkownikw mog si okaza bardzo uyteczne.
W tej czci:
Rozdzia 24. Dostosowywanie interfejsu uytkownika Excela
Rozdzia 25. Uywanie niestandardowych formatw liczbowych
Rozdzia 26. Sprawdzanie poprawnoci danych
Rozdzia 27. Tworzenie i stosowanie konspektw
Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy
Rozdzia 29. Wsppraca programu Excel z internetem
Rozdzia 30. Ochrona danych
Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

490

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rozdzia 24. Dostosowywanie interfejsu uytkownik Excela

491

Rozdzia 24.

Dostosowywanie
interfejsu
uytkownika Excela
W tym rozdziale:
Konfiguracja paska narzdzi Szybki dostp
Konfiguracja Wstki
Interfejs uytkownika programu komputerowego to zbir wszystkich narzdzi, za ktrych pomoc uytkownik komunikuje si z programem. Elementami skadowymi interfejsu uytkownika
Excela s:
Wstka,
pasek narzdzi Szybki dostp,
menu kontekstowe wywietlane po klikniciu prawym przyciskiem myszy,
okna dialogowe,
okienka (panele) zada,
skrty klawiaturowe.
Ten rozdzia jest powicony konfigurowaniu dwch komponentw interfejsu Excela Wstki
oraz paska narzdzi Szybki dostp. Dziki moliwoci skonfigurowania tych dwch elementw
mona dopasowa interfejs Excela do wasnych potrzeb.

Dostosowywanie paska narzdzi Szybki dostp

Pasek Szybki dostp jest zawsze widoczny, niezalenie od tego, ktr kart Wstki uaktywniono.
Pasek Szybki dostp mona skonfigurowa tak, aby czsto uywane polecenia mona byo wyda jednym klikniciem.
Pasek Szybki dostp nie jest widoczny jedynie wtedy, gdy uaktywni si tryb penoekranowy
aby wczy ten tryb, naley klikn przycisk Opcje wywietlania Wstki na pasku tytuowym
programu i wybra opcj Automatycznie ukryj Wstk. Dziaanie trybu penoekranowego
w Excelu 2013 rni si od rozwiza zastosowanych w poprzednich wersjach programu.
Ot aby chwilowo wywietli pasek Szybki dostp (oraz Wstk) w trybie penoekranowym,
naley klikn pasek tytuowy. Z kolei w celu wyczenia trybu penoekranowego naley
ponownie klikn przycisk Opcje wywietlania Wstki na pasku tytuowym i wybra opcj
Poka karty albo Poka karty i polecenia.

492

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Pasek narzdzi Szybki dostp

Domylnie pasek Szybki dostp znajduje si z lewej strony paska tytuowego okna Excela, nad
Wstk (rysunek 24.1). Standardowo na pasku Szybki dostp znajduj si nastpujce trzy narzdzia:
Zapisz. Zapisuje aktywny skoroszyt.
Cofnij. Anuluje efekt ostatniej operacji.
Wykonaj ponownie. Przywraca ostatnio anulowan operacj.

Rysunek 24.1.
Domylnie pasek
Szybki dostp
znajduje si z lewej
strony paska tytuu
okna Excela

Pasek Szybki dostp mona przenie poniej Wstki. W tym celu naley klikn go prawym
przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybra polecenie Poka pasek narzdzi Szybki dostp poniej Wstki. Umieszczenie paska poniej Wstki spowoduje zajcie dodatkowego obszaru ekranu w pionie. Inaczej mwic, gdy zmieni si domylne pooenie paska Szybki dostp,
bdzie mona zobaczy o jeden wiersz arkusza mniej. W odrnieniu od zwykych paskw narzdzi paska Szybki dostp nie mona dowolnie przemieszcza po ekranie. Zawsze znajduje si
on nad lub pod Wstk.
Polecenia na pasku Szybki dostp maj posta niewielkiej ikony bez opisu tekstowego. Wyjtkiem s rozwijane listy, w ktrych s widoczne nazwy i etykiety. Jeli na przykad doda si do
paska Szybki dostp list Czcionka z grupy Narzdzia gwne/Czcionka, to na pasku take bdzie ona miaa posta listy. Ponadto gdy wskaemy ikon polecenia kursorem myszy, na ekranie
pojawi si okienko podpowiedzi z nazw tego polecenia i krtkim opisem.
Dostosowywanie paska Szybki dostp sprowadza si do dodania do niego nowych polece.
Dziki dodaniu do paska Szybki dostp czsto uywanych narzdzi stan si one atwo dostpne.
Kolejno ikon na pasku mona dowolnie zmienia.
O ile mi wiadomo, nie ma ograniczenia co do liczby polece, ktre mona doda do paska
Szybki dostp. Jednak niezalenie od liczby ikon na pasku zawsze jest widoczny jeden ich
wiersz. Jeeli liczba ikon przekracza szeroko okna Excela, na kocu paska pojawi si dodatkowa ikona o nazwie Wicej formantw. Po klikniciu tej ikony ukryte ikony paska Szybki
dostp zostan pokazane w osobnym okienku.

Dodawanie nowych polece do paska Szybki dostp

Nowe polecenie mona doda do paska Szybki dostp na jeden z trzech nastpujcych sposobw:
Za pomoc kontrolki znajdujcej si po prawej stronie paska Szybki dostp (rysunek 24.2).
Powoduje ona wywietlenie listy zawierajcej kilka czsto uywanych polece. Po wybraniu
polecenia z listy Excel doda je do paska Szybki dostp.

Rozdzia 24. Dostosowywanie interfejsu uytkownik Excela

493

Rysunek 24.2.
Lista znajdujca si
na pasku Szybki dostp
oferuje jeden
ze sposobw
dodania do niego
nowego polecenia

Przez kliknicie prawym przyciskiem myszy dowolnej kontrolki na Wstce i wybranie

polecenia Dodaj do paska narzdzi Szybki dostp. Wybrana kontrolka jest umieszczana
na pasku Szybki dostp po prawej stronie ostatniej.
Przy uyciu ustawie w zakadce Pasek narzdzi Szybki dostp okna dialogowego
Opcje programu Excel. Szybki sposb na otwarcie tego okna polega na klikniciu
prawym przyciskiem myszy dowolnej kontrolki na Wstce i wybraniu polecenia
Dostosuj pasek narzdzi Szybki dostp.
Pozostaa cz tego podrozdziau jest powicona zakadce Pasek narzdzi Szybki dostp okna
dialogowego Opcje programu Excel, pokazanej na rysunku 24.3.

Rysunek 24.3. Pasek Szybki dostp mona skonfigurowa w zakadce Pasek narzdzi Szybki dostp
w oknie dialogowym Opcje programu Excel

494

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Z lewej strony okna jest widoczna lista polece Excela, natomiast po prawej stronie wymienione
s te polecenia, ktre aktualnie znajduj si na pasku Szybki dostp. Powyej listy wszystkich
polece znajduje si lista rozwijana Wybierz polecenia z, ktra umoliwia filtrowanie polece.
Po wybraniu jednej z opcji z tej listy pojawi si wycznie polecenia powizane z t opcj.
Na rysunku 24.3 pokazane zostay polecenia nalece do kategorii Popularne polecenia.
Oto niektre pozycje na wspomnianej licie:
Popularne polecenia. Powoduje wywietlenie polece Excela czsto stosowanych przez
uytkownikw.
Polecenia, ktrych nie ma na Wstce. Lista polece niedostpnych z poziomu Wstki.
Wszystkie polecenia. Wywietla pen list polece Excela.
Makra. Prezentuje list wszystkich dostpnych makr.
Karta Plik. Wywietla polecenia dostpne w widoku Backstage.
Karta Narzdzia gwne. Oferuje wszystkie polecenia znajdujce si na karcie Narzdzia
gwne.
Dodatkowo lista Wybierz polecenia z zawiera polecenia ze wszystkich pozostaych kart, wcznie z kartami kontekstowymi (na przykad tymi, ktre pojawiaj si po zaznaczeniu wykresu).
W celu dodania wybranej pozycji do paska Szybki dostp naley j wybra z listy widocznej po
lewej stronie i klikn przycisk Dodaj. Polecenie pojawi si wwczas na licie z prawej strony
okna dialogowego. Na samym pocztku listy polece znajduje si pozycja o nazwie <Separator>.
Dodanie jej do paska Szybki dostp spowoduje wywietlenie na nim pionowej kreski, umoliwiajcej wizualne rozdzielenie grup polece.
Polecenia s wyszczeglnione w porzdku alfabetycznym. Jeli nie zna si nazwy polecenia,
czasami trzeba si go niele naszuka!
Domylnie zmiany na pasku Szybki dostp s widoczne we wszystkich dokumentach. Mona
jednak skonfigurowa ten pasek oddzielnie dla konkretnych skoroszytw. Inaczej mwic,
wybrane polecenia na pasku narzdzi Szybki dostp pojawi si jedynie wwczas, gdy otwarty
zostanie konkretny skoroszyt. Aby osign taki efekt, trzeba najpierw otworzy ten skoroszyt,
a nastpnie wywietli zakadk Pasek Szybki dostp w oknie dialogowym Opcje programu
Excel. Po dodaniu polecenia do paska narzdzi Szybki dostp naley z listy znajdujcej si
w prawym grnym rogu okna wybra biecy skoroszyt (do wyboru bdzie tylko ten jeden).
Niektre polecenia najzwyczajniej w wiecie nie s dostpne. Na przykad sam chciabym, aby
na pasku narzdzi Szybki dostp mona byo umieci przycisk wczajcy i wyczajcy linie
podziau stron na arkuszu. Wedug mojej wiedzy jedynym miejscem, w ktrym mona to zrobi,
jest zakadka Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel (zawarto zakadki
Zaawansowane trzeba przewin w d, a do opcji Poka podziay stron). Niedostpne s te
polecenia z okienek zada, z wyjtkiem tych, ktre znajduj si take na Wstce.

Gdy z listy rozwijanej Wybierz polecenia z wybierze si kategori Makra, Excel wywietli list
wszystkich dostpnych makr. Wybrane makro mona umieci na pasku narzdzi Szybki dostp
w postaci ikony, ktrej kliknicie spowoduje wykonanie makra. Przy dodawaniu makr do paska
narzdzi Szybki dostp pojawia si przycisk Modyfikuj, umoliwiajcy zmian tekstu opisujcego
makro oraz wybranie dla niego ikony.
Po skonfigurowaniu paska narzdzi Szybki dostp naley klikn przycisk OK, aby zamkn
okno dialogowe Opcje programu Excel. Nowe ikony pojawi si na pasku.
Z zakadki Pasek narzdzi Szybki dostp okna dialogowego Opcje programu Excel warto
skorzysta tylko wtedy, gdy bdzie si chciao doda polecenie, ktrego nie ma na Wstce,
makro bd te gdy zajdzie potrzeba zmiany kolejnoci ikon. W pozostaych sytuacjach
znacznie prostsze bdzie zlokalizowanie polecenia na Wstce, a nastpnie kliknicie go
prawym przyciskiem myszy i wybranie polecenia Dodaj do paska narzdzi Szybki dostp.

Rozdzia 24. Dostosowywanie interfejsu uytkownik Excela

495

Udostpnianie niestandardowych ustawie innym uytkownikom

W zakadkach Pasek narzdzi Szybki dostp oraz Dostosowywanie Wstki okna dialogowego Opcje
programu Excel znajduje si przycisk Importuj/Eksportuj. Za pomoc tego przycisku mona zapisywa
i otwiera pliki, ktre zawieraj ustawienia interfejsu uytkownika. Mona na przykad zmieni konfiguracj Wstki i udostpni now konfiguracj znajomym.
Po klikniciu przycisku Importuj/Eksportuj pojawi si dwie opcje:
Importuj plik dostosowa uytkownik zostanie poproszony o wskazanie lokalizacji pliku.
Przed zaadowaniem pliku trzeba bdzie zdecydowa, czy wszystkie aktualne zmiany
konfiguracji Wstki i paska narzdzi Szybki dostp maj zosta zastpione nowymi
ustawieniami z pliku.
Eksportuj wszystkie dostosowania uytkownik zostanie poproszony o podanie nazwy pliku
i jego docelowej lokalizacji.
Dane na temat konfiguracji zostan zapisane w pliku z rozszerzeniem *.exportedUI.
Niestety, mechanizm importowania i eksportowania ustawie nie zosta zbyt dobrze zaimplementowany.
W szczeglnoci Excel nie pozwala na zapisanie ani zaadowanie tylko konfiguracji paska narzdzi Szybki
dostp albo tylko konfiguracji Wstki. Zawsze importowane i eksportowane s jednoczenie obydwie
grupy ustawie. Z tego wzgldu nie mona udostpni na przykad ustawie paska narzdzi Szybki dostp
z pominiciem ustawie Wstki.

Inne operacje zwizane z paskiem Szybki dostp

A oto kilka innych operacji zwizanych z paskiem Szybki dostp:
Zmiana pooenia ikon na pasku. Aby zmieni kolejno ikon na pasku Szybki dostp,
mona posuy si zakadk Pasek narzdzi Szybki dostp okna dialogowego Opcje
programu Excel. Najpierw naley zaznaczy odpowiednie polecenie w tej zakadce,
a potem przemieci je w gr albo w d przy uyciu przyciskw ze strzakami,
znajdujcych si po prawej stronie okna.
Usuwanie ikon z paska. Najprostszym sposobem usunicia ikony z paska Szybki dostp
jest kliknicie jej prawym przyciskiem myszy i wybranie pozycji Usu z paska narzdzi
Szybki dostp. Mona te uy zakadki Pasek narzdzi Szybki dostp okna dialogowego
Opcje programu Excel. Wystarczy zaznaczy polecenie na licie po prawej stronie
i klikn przycisk Usu.
Przywracanie domylnej konfiguracji paska. Aby przywrci domylne ustawienia
paska Szybki dostp, naley wywietli zakadk Pasek narzdzi Szybki dostp okna
dialogowego Opcje programu Excel, klikn przycisk Resetuj, a nastpnie wybra opcj
Resetuj tylko pasek narzdzi Szybki dostp. W efekcie wszystkie modyfikacje zostan
usunite, a na pasku pozostan tylko trzy domylne polecenia.
Operacji resetowania paska Szybki dostp nie da si anulowa.

Dostosowywanie Wstki
Wstka jest gwnym elementem interfejsu uytkownika Excela. Skada si ona z kart rozmieszczonych w grnej czci okna programu. Gdy kliknie si wybran kart, wywietlony zostanie zbir polece zorganizowanych w grupy.

496

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Po co dostosowywa Wstk?
Wikszo uytkownikw nie ma potrzeby, by dostosowywa Wstk. Zdarza si jednak, e
niektrych polece uywa si znacznie czciej ni innych, a ich wydawanie wie si z nieustannym przeczaniem kolejnych kart i grup. W takim przypadku mona skorzysta z moliwoci dostosowania Wstki w taki sposb, by wszystkie potrzebne polecenia znajdoway si na
tej samej karcie.

Moliwoci dostosowywania
Karty na Wstce mona modyfikowa na nastpujce sposoby:
dodawanie nowej, wasnej karty,
usuwanie wasnych kart,
zmiana kolejnoci kart,
zmiana nazwy karty,
ukrywanie kart wbudowanych.

Grupy na Wstce mona modyfikowa na nastpujce sposoby:

dodawanie nowych, wasnych grup,
dodawanie polece do wasnej grupy,
usuwanie polece z wasnych grup,
usuwanie grup z karty,
przenoszenie grupy na inn kart,
zmiana kolejnoci grup na karcie,
zmiana nazwy grupy.

Lista moliwoci zmian w konfiguracji jest do obszerna, jednak s pewne elementy, ktrych
zmieni si nie da. W szczeglnoci nie mona:
usuwa kart wbudowanych (cho mona je ukrywa),
usuwa polece z grup wbudowanych (cho da si usuwa cae grupy),
zmienia kolejno polece w grupach wbudowanych.

Niestety, nie ma moliwoci dostosowania Wstki ani paska narzdzi Szybki dostp przy
uyciu makr jzyka VBA. Programici mog jednak modyfikowa Wstk za pomoc skryptw
RibbonX zapisywanych w plikach skoroszytw. W momencie otwarcia pliku Wstka zostanie
zmodyfikowana w taki sposb, by wywietla nowe polecenia. Implementacja kodu RibbonX
jest zadaniem do trudnym, a jej omwienie wykracza poza zakres tej ksiki.

Sposoby dostosowywania Wstki

Ustawienia Wstki konfiguruje si w zakadce Dostosowywanie Wstki okna dialogowego
Opcje programu Excel (rysunek 24.4). Najszybszy sposb na otwarcie tego okna polega na
klikniciu prawym przyciskiem myszy w dowolnym miejscu Wstki i wybraniu polecenia
Dostosuj Wstk.

Rozdzia 24. Dostosowywanie interfejsu uytkownik Excela

497

Rysunek 24.4. Zakadka Dostosowywanie Wstki okna dialogowego Opcje programu Excel

Tworzenie nowej karty

Aby utworzy now kart, naley klikn przycisk Nowa karta. Excel utworzy wwczas kart
o nazwie domylnej Nowa karta (Niestandardowa) wraz z jedn grup o nazwie Nowa grupa
(Niestandardowa).
Domylne nazwy kart (i grup) niemal w kadym przypadku lepiej zmieni na wasne. Aby to
zrobi, naley zaznaczy nowo utworzony element i klikn przycisk Zmie nazw. Ponadto
przy uyciu przyciskw ze strzakami po prawej stronie okna mona ustawi kart w odpowiednim miejscu.
Dodawanie nowych polece do Wstki nie wymaga tworzenia nowych kart. Mona w tym
celu utworzy now grup na istniejcej karcie.

Tworzenie nowej grupy

Aby utworzy now grup, naley zaznaczy docelow kart i klikn przycisk Nowa grupa.
Excel utworzy wwczas grup o nazwie Nowa grupa (Niestandardowa). Za pomoc przycisku
Zmie nazw mona zmieni domyln nazw grupy, natomiast przy uyciu przyciskw ze strzakami w gr i w d, znajdujcych si po prawej stronie listy, mona umiejscowi grup w odpowiednim miejscu na karcie.

498

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Dodawanie polece do nowej grupy

Dodawanie polece do Wstki przebiega bardzo podobnie jak w przypadku paska narzdzi
Szybki dostp, opisanego wczeniej w tym rozdziale. Dodawane polecenia musz trafi do nowej grupy. Cay proces wyglda nastpujco:
1. Korzystajc z listy Wybierz polecenia z, znajdujcej si po lewej stronie okna
dialogowego Opcje programu Excel, wywietli potrzebn grup polece.
2. Znale poszukiwane polecenie na licie i je zaznaczy.
3. Na licie Dostosuj Wstk z prawej strony okna dialogowego wybra grup kart.
Karty gwne to karty, ktre s widoczne zawsze. Z kolei Karty narzdzi to karty
kontekstowe, ktre staj si widoczne po zaznaczeniu okrelonego obiektu.
4. Na licie z prawej strony okna dialogowego zaznaczy kart i grup, w ktrej ma si
znale polecenie. Aby wywietli nazwy grup wchodzcych w skad karty, naley klikn
znak plusa z lewej strony nazwy wybranej karty.
Polecenia mona dodawa tylko do samodzielnie utworzonych grup.

5. Klikn przycisk Dodaj, aby polecenie wybrane na licie z lewej strony doda

do grupy wybranej na licie po prawej stronie okna.

Aby zmieni kolejno kart, grup lub polece, naley zaznaczy okrelony element i uy przyciskw Przenie w gr i Przenie w d z prawej strony okna dialogowego. Warto wspomnie,
e moliwe jest rwnie przenoszenie grup do innych kart.
Wbudowanej karty nie mona usun, jednak mona j ukry. W tym celu trzeba usun
zaznaczenie z pola opcji obok nazwy karty.

Na rysunku 24.5 przedstawiono fragment zmodyfikowanej Wstki. Do karty Widok dodano dwie
grupy, ktre znajduj si na prawo od grupy Powikszenie. Nowe grupy to Polecenia dodatkowe
(z trzema poleceniami) oraz Tekst na mow (z picioma nowymi poleceniami).
Rysunek 24.5.
Karta Widok
po dodaniu do niej
dwch nowych grup

Resetowanie Wstki
Aby przywrci domylne ustawienia dla caej Wstki lub jej czci, naley klikn prawym
przyciskiem myszy w jej dowolnym miejscu i z menu kontekstowego wybra polecenie Dostosuj Wstk. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Opcje programu Excel z otwart zakadk
Dostosowywanie Wstki. W zakadce tej znajduje si przycisk Resetuj, ktrego kliknicie powoduje wywietlenie dwch polece: Resetuj tylko wybran kart Wstki oraz Resetuj wszystkie dostosowania. Po wybraniu drugiego z nich zostanie przywrcony domylny stan Wstki;
utracone zostan take wszystkie zmiany w konfiguracji paska Szybki dostp.

Rozdzia 25.

Uywanie
niestandardowych
formatw liczbowych
W tym rozdziale:
Przegld niestandardowego formatowania liczbowego
Jak utworzy niestandardowy format liczbowy?
Lista wszystkich kodw formatowania niestandardowego
Przykady niestandardowych formatw liczbowych
Po wprowadzeniu liczby do komrki mona j wywietli przy uyciu rnych formatw. Excel
jest wyposaony w pokan liczb wbudowanych formatw, ale moe si zdarzy, e aden z nich
nie bdzie spenia naszych oczekiwa.
W tym rozdziale opisano, w jaki sposb mona utworzy niestandardowy format liczbowy,
i przedstawiono wiele przykadw formatw, ktre mona wykorzysta bez zmian lub dostosowa do wasnych wymaga.

Formatowanie liczbowe
Domylnie we wszystkich komrkach jest zastosowany format liczbowy Oglne. Jest to format
uniwersalny, dziaajcy na zasadzie co si wpisze, to si dostanie. Jeeli komrka nie jest wystarczajco szeroka, aby pokaza ca liczb, format Oglne zaokrgla j do miejsc dziesitnych,
a dla duych liczb uywa zapisu naukowego. W wielu sytuacjach oglny format liczbowy jest
w zupenoci wystarczajcy, jednak wikszo uytkownikw woli wybra inny format, uatwiajcy zachowanie wizualnej spjnoci danych.
Najwaniejsz rzecz, ktr naley pamita o formatowaniu, jest to, e wpywa ono tylko na
wygld wywietlanej wartoci. Sama liczba pozostaje niezmieniona, a wszystkie formuy, ktre
uywaj sformatowanej liczby, korzystaj z jej rzeczywistej wartoci.
Wyjtkiem od tej reguy jest sytuacja, gdy wybrana zostanie opcja Ustaw dokadno zgodnie
z wywietlan w zakadce Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel. Jeeli ta
opcja jest wczona, formuy bd korzystay z wywietlanych wartoci. Zwykle uycie tej opcji
nie jest dobrym pomysem, poniewa powoduje ona zmian rzeczywistych danych,
znajdujcych si w arkuszu.

500

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Trzeba wiedzie o jeszcze jednej rzeczy. Ot w oknie dialogowym Znajdowanie i zamienianie

Excela (otwieranym poleceniem Narzdzia gwne/Edycja/Znajd i zaznacz/Znajd) znaki wywietlane po zastosowaniu formatowania liczbowego (na przykad symbol waluty) domylnie
nie s uwzgldniane przez operacj wyszukiwania. Aby wyszukiwa informacje z uwzgldnieniem formatowania, naley uy opcji Szukaj w: Wartoci w oknie dialogowym Znajdowanie
i zamienianie.

Automatyczne formatowanie liczb

Excel jest na tyle domylny, e formatuje niektre liczby za uytkownika. Jeeli na przykad
wpisze si 12,3% do komrki, Excel bdzie wiedzia, e zosta uyty format procentowy, i zastosuje go automatycznie. Jeeli wstawi si odstpy (spacje) do rozdzielenia tysicy (na przykad
123 456), Excel zastosuje formatowanie z separatorem tysicy. A jeeli dopisze si symbol waluty po liczbie, Excel zastosuje formatowanie walutowe.
Istniej dwie moliwoci wpisywania wartoci do komrek z zastosowanym formatem
procentowym, konfigurowane w zakadce Zaawansowane okna Opcje programu Excel.
Jeeli wczona jest opcja Wcz automatyczne wpisywanie procentw (domylne ustawienie),
do wspomnianych komrek mona wpisywa zwyke wartoci (na przykad 12,5, aby uzyska
warto 12,5%). Jeeli ta opcja nie jest zaznaczona, trzeba wpisywa procenty jako wartoci
dziesitne (na przykad 0,125, aby uzyska 12,5%).

Excel automatycznie stosuje wbudowane formaty zgodnie z nastpujcymi zasadami:

Jeeli w liczbie jest znak kreski uamkowej (/), moe by ona zamieniona na dat lub
format uamkowy.
Jeeli w liczbie jest cznik (), moe by ona zamieniona na dat.
Jeeli w liczbie jest dwukropek (:) lub wystpuje po niej litera A lub P (maa lub dua),
moe by ona zamieniona na format czasu.
Jeeli w liczbie uyto litery E (maej lub duej), moe by ona zamieniona na format
naukowy (tzw. notacj wykadnicz). Taki format moe zosta zastosowany take wtedy,
gdy liczba nie mieci si w kolumnie.
Automatyczne formatowanie czasami bywa irytujce. Jeli na przykad wprowadzi si do
komrki wyraenie 10-12, bdce oznaczeniem numeru podzespou, Excel moe zamieni je
na dat. Co gorsza, nie ma adnego sposobu na to, aby przywrci rdowy format wpisu!
Aby unikn automatycznego formatowania wprowadzanych wartoci, naley uprzednio zmieni
formatowanie wybranej komrki na waciwe bd zastosowa format Tekstowe. Inny sposb
polega na poprzedzeniu wpisu apostrofem. Apostrof sprawia, e dowolny wpis jest traktowany
jako tekstowy i pozwala unikn automatycznego formatowania.

Formatowanie liczb przy uyciu Wstki

W grupie Liczba karty Narzdzia gwne na Wstce znajduje si kilka kontrolek sucych do
szybkiego formatowania liczb. Jedn z nich jest lista Format liczb, zawierajca 11 czsto uywanych formatw liczbowych. Ponadto w grupie Liczba znajduje si kilka przyciskw. Po klikniciu jednego z nich zaznaczone komrki przyjm wybrany format. W tabeli 25.1 opisano formaty nadawane liczbom za pomoc tych przyciskw w polskiej wersji Excela.
Dziaanie niektrych z tych przyciskw polega na zastosowaniu wbudowanych stylw komrek.
Wbudowane style Excela mona obejrze w galerii Style komrki zlokalizowanej w grupie Style
karty Narzdzia gwne.

Rozdzia 25. Uywanie niestandardowych formatw liczbowych

501

Tabela 25.1. Przyciski formatowania liczb narzdzia Wstka

Nazwa przycisku

Zastosowane formatowanie

Ksigowy format liczb

Dodaje znak waluty z na kocu liczby po spacji, oddziela tysice spacj i wywietla
liczb z dwoma miejscami po przecinku. Poniewa jest to kontrolka listy rozwijanej,
mona z niej wybra inne typowe symbole walutowe.

Zapis procentowy

Wywietla liczb jako warto procentow, bez miejsc dziesitnych. Ten przycisk
powoduje zmian stylu komrki.

Zapis dziesitny

Oddziela tysice spacj i wywietla liczb z dwoma miejscami po przecinku. Efekt

przypomina zastosowanie formatu Ksigowy, z t rnic, e nie jest wywietlany
symbol waluty. Ten przycisk powoduje zmian stylu komrki.

Zwiksz dziesitne

Zwiksza liczb miejsc po przecinku o jedno.

Zmniejsz dziesitne

Zmniejsza liczb miejsc po przecinku o jedno.

Uywanie klawiszy skrtw do formatowania liczb

Inny sposb formatowania liczb polega na uyciu klawiszy skrtw. W tabeli 25.2 przedstawiono zestawienie klawiszy skrtw uywanych do nadania popularnych formatw komrkom lub
zaznaczonemu obszarowi. Warto zwrci uwag, e s to kolejne klawisze z cyframi znajdujce
si na standardowej klawiaturze w poczeniu z klawiszami funkcyjnymi.
Tabela 25.2. Skrty klawiaturowe uywane do formatowania liczb
Kombinacja klawiszy

Zastosowane formatowanie

Ctrl+Shift+~

Format oglny (czyli wartoci niesformatowane).

Ctrl+Shift+!

Dwa miejsca dziesitne, separator tysicy i minus dla liczb ujemnych.

Ctrl+Shift+@

Format czasu z godzin i minutami.

Ctrl+Shift+#

Format daty, wywietlajcy dzie, miesic i rok.

Ctrl+Shift+$

Format walutowy z dwoma miejscami po przecinku (liczby ujemne s wywietlane

na czerwono).

Ctrl+Shift+%

Format procentowy bez miejsc po przecinku.

Ctrl+Shift+^

Format zapisu naukowego z dwoma miejscami po przecinku.

Uywanie okna dialogowego Formatowanie komrek

do formatowania liczb
Najwiksze moliwoci formatowania liczb daj ustawienia w zakadce Liczby okna dialogowego
Formatowanie komrek. Okno to mona otworzy na kilka nastpujcych sposobw:
kliknicie ikony ze strzak znajdujcej si w prawym dolnym rogu grupy
Narzdzia gwne/Liczba,
wybranie polecenia Narzdzia gwne/Liczba/Format liczb/Wicej formatw liczb,
zastosowanie kombinacji klawiszy Ctrl+1.
Zakadka Liczba okna dialogowego Formatowanie komrek zawiera dwanacie kategorii formatowania liczbowego do wyboru. Gdy zostanie wybrana kategoria z listy, po prawej stronie
okna dialogowego wywietl si odpowiednie opcje.

502

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Oto lista kategorii formatowania liczbowego z krtkimi uwagami na ich temat:

Oglne. Format domylny. Wywietla liczby jako liczby cakowite, uamki dziesitne
lub, gdy warto nie mieci si w komrce, w zapisie naukowym.
Liczbowe. Ten format umoliwia okrelenie liczby miejsc po przecinku, sposobu
wywietlania liczb ujemnych oraz wywietlanie separatora tysicy (na przykad spacji).
Walutowe. W tym formacie mona ustali liczb miejsc po przecinku, wybra symbol
waluty i sposb wywietlania liczb ujemnych. Tu zawsze jest uywany separator tysicy
(na przykad spacja).
Ksigowe. Format rni si od walutowego tym, e znaki walut w kolumnie s zawsze
ustawione dokadnie jeden nad drugim, niezalenie od liczby cyfr.
Data. Mona wybra jeden z wielu formatw daty oraz ustawienia regionalne dla tego formatu.
Czas. Mona wybra jeden z wielu formatw czasu oraz ustawienia regionalne dla tego formatu.
Procentowe. W tym formacie mona okreli liczb miejsc dziesitnych. Zawsze
wywietla znak procentu.
Uamkowe. Tu mona wybra jeden z dziewiciu formatw uamkowych.
Naukowe. Format wywietla liczby w notacji wykadniczej (z liter E), na przykad
2,00E+05 = 200 000. Mona wybra liczb miejsc po przecinku, wywietlanych po lewej
stronie od litery E.
Tekstowe. Jeeli ten format zostaje zastosowany do liczby, jest ona traktowana jako tekst
(nawet jeeli wyglda jak warto). Format jest uyteczny dla takich elementw, jak kody
liczbowe czy numery kart kredytowych.
Specjalne. Zawiera dodatkowe formaty liczbowe. Lista moe by rna w zalenoci od
ustawie regionalnych. Na przykad dla polskich ustawie wywietlane s: Kod pocztowy,
Numer telefonu 7 cyfr, Numer PESEL i Numer NIP.
Niestandardowe. Mona utworzy wasne formaty niestandardowe, niepasujce do
adnej z powyszych kategorii.
Jeeli w komrce wywietlony jest cig krzyykw (############), zwykle oznacza to, e
kolumna jest za wska, aby wywietli ca warto przy uyciu wybranego dla niej formatu
liczbowego. Trzeba zatem albo zwikszy szeroko kolumny (przecigajc prawy brzeg jej
nagwka), albo zmieni format liczbowy. Taki cig moe te oznacza, e zostaa wpisana
nieprawidowa data lub czas.

Tworzenie niestandardowego formatu liczbowego

Utworzony niestandardowy format liczbowy mona pniej wykorzystywa do sformatowania
zawartoci dowolnej komrki w skoroszycie. W kadym skoroszycie mona utworzy okoo
200 formatw liczbowych.
Na rysunku 25.1 przedstawiono kategori Niestandardowe w zakadce Liczby okna dialogowego
Formatowanie komrek. W ramach tej kategorii mona tworzy wasne formaty niestandardowe,
ktrych nie ma w innych grupach. Moliwoci Excela w zakresie tworzenia nowych formatw
s naprawd spore.
Niestandardowe formaty komrek s przechowywane w skoroszycie, w ktrym je zdefiniowano.
Aby format niestandardowy by dostpny w innym skoroszycie, wystarczy skopiowa do niego
komrk, w ktrej ten format zastosowano.

Format liczby tworzy si przez wprowadzenie sekwencji symboli, nazywanej kodem formatu
liczbowego. Kod naley wprowadzi w polu Typ po wybraniu kategorii Niestandardowe w zakadce Liczby okna dialogowego Formatowanie komrek. Oto przykad prostego kodu:
0,000

Rozdzia 25. Uywanie niestandardowych formatw liczbowych

503

Rysunek 25.1.
Zakadka
Niestandardowe
okna dialogowego
Formatowanie komrek

Ten kod skada si z symboli zastpczych i przecinka dziesitnego. Dla Excela oznacza on wywietlanie wartoci z trzema miejscami po przecinku. Oto inny przykad:
00000

W tym formacie niestandardowym jest pi symboli zastpczych i wywietla on warto piciocyfrow (bez cyfr po przecinku). Ten kod jest dobry do wywietlania amerykaskich kodw
pocztowych. Jeeli uyje si tego formatu, a nastpnie wpisze si do komrki warto zaczynajc
si od zera (na przykad 06604), zostanie ona wywietlona z zerem na pocztku. Ten sam numer
umieszczony w komrce z formatem Oglne wywietli si jako 6604 (bez zera na pocztku).
Po wybraniu kategorii Niestandardowe w oknie dialogowym Formatowanie komrek mona si
zapozna z rnymi przykadami kodw. W wielu sytuacjach da si uy jednego z tych kodw
jako punktu wyjcia i tylko nieznacznie go zmieni.
Przykady niestandardowych formatw, pokazane na rysunku 25.2, mona pobra z serwera
FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw
formaty liczb.xlsx.

Czci kodu formatowania liczbowego

Niestandardowy kod formatu moe si skada z maksimum czterech sekcji, ktre umoliwiaj
okrelenie rnych ustawie dla wartoci dodatnich, ujemnych, zerowych i tekstowych. Poszczeglne czci kodu rozdziela si rednikiem. Kolejno kodw jest nastpujca:
Format liczb dodatnich; Format liczb ujemnych; Format wartoci zerowych; Format tekstu

W zalenoci od tego, czy zastosuje si wszystkie cztery czci kodu formatowania, czy nie,
Excel zinterpretuje go w nastpujcy sposb:
Jeeli uywa si tylko jednej sekcji kodu, jest ona stosowana do wszystkich wartoci.
Jeeli uywa si dwch sekcji, pierwsza jest stosowana do wartoci dodatnich
i zerowych, a druga do wartoci ujemnych.
Jeeli uywa si trzech sekcji, pierwsza jest stosowana do wartoci dodatnich,
druga do wartoci ujemnych, a trzecia do wartoci zerowych.
Jeeli uywa si wszystkich czterech sekcji kodu, ostatnia jest stosowana
do formatowania tekstu w komrkach.

504

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 25.2. Przykady niestandardowych formatw liczbowych

Oto przykad niestandardowego formatu liczbowego, ktry okrela rne formaty dla kadej czci:
[Zielony]Standardowy;[Czerwony]Standardowy;[Czarny]Standardowy;[Niebieski]Standardowy

W tym przykadzie wykorzystano fakt, e rne kolory posiadaj specjalne kody. Komrka, dla
ktrej uyto tego kodu, wywietla zawarto w rnych kolorach w zalenoci od wartoci wpisu.
Dla wartoci dodatnich wywietlane s liczby w kolorze zielonym, dla ujemnych w czerwonym,
dla zera w czarnym, a gdy w komrce jest wpisany tekst, jest on wywietlany na niebiesko.
Aby zastosowa automatyczne formatowanie komrki (na przykad kolor tekstu czy ta),
w zalenoci od jej zawartoci, lepszym rozwizaniem jest uycie funkcji formatowania
warunkowego. Zostao ono opisane w rozdziale 21.

Kody niestandardowego formatowania liczbowego

W tabeli 25.3 znajduje si lista kodw, ktre mona stosowa w niestandardowych formatach liczbowych. Wikszoci tych kodw uywam w kolejnych przykadach zawartych w dalszej czci rozdziau.
Zmiana domylnego formatu liczb w skoroszycie
Jak wspomniano ju wczeniej, domylnym formatem danych liczbowych jest format Oglne. Jeeli
uytkownik woli stosowa inny format liczb jako format domylny, ma dwa rozwizania odpowiednio
wstpnie sformatowa komrki, zanim cokolwiek do nich wpisze, lub sformatowa z gry cay arkusz
przez zmian formatu liczbowego w ramach stylu Normalny.
Wstpnie mona sformatowa pojedyncze komrki, cae wiersze lub kolumny, a nawet cay arkusz.
Jednak zamiast formatowa z gry cay arkusz, mona zmieni format liczbowy stylu Normalny (dopki
nie zdecyduje si inaczej, wszystkie komrki uywaj tego stylu). W wyniku zmiany formatu liczb w stylu Normalny tworzy si tak naprawd nowy, domylny format danych liczbowych dla caego skoroszytu.
Styl Normalny mona zmieni za pomoc galerii Style. Najpierw naley klikn przycisk Narzdzia gwne/
Style komrki, a nastpnie prawym przyciskiem myszy klikn ikon Normalny i wybra polecenie Modyfikuj, aby otworzy okno dialogowe Styl. W oknie tym naley klikn przycisk Formatuj, a pniej okreli
nowy format liczbowy dla stylu Normalny.

Rozdzia 25. Uywanie niestandardowych formatw liczbowych

505

Tabela 25.3. Kody stosowane w niestandardowych formatach liczbowych

Kod

Uwagi

Standardowy

Wywietla liczb w formacie Oglne.

Symbol zastpczy cyfry. Wywietla tylko cyfry znaczce, nie wywietla

nieznaczcych zer.

0 (zero)

Symbol zastpczy cyfry. Wywietla zera nieznaczce, jeeli liczba ma mniej cyfr,
ni jest zer w formacie.

Symbol zastpczy cyfry. Powoduje dodanie odstpw dla zer nieznaczcych

po obu stronach przecinka dziesitnego, tak aby wyrwnane zostay przecinki
dziesitne w przypadku, gdy liczba jest formatowana przy uyciu czcionki o staej
szerokoci. Znaku ? mona uy take dla uamkw o rnej liczbie cyfr.

Przecinek dziesitny.

Procent.

spacja wpisana midzy

symbolami zastpczymi cyfr

Tak wpisana spacja oznacza separator tysicy.

E E+ e- e+

Notacja naukowa.

$ + /( ): spacja

Wywietlane s te znaki.

Wywietlany jest nastpny znak z kodu.

Powtarza nastpny znak do zapenienia szerokoci kolumny.

_ (podkrelnik)

Zostawia miejsce rwne szerokoci nastpnego znaku.

"tekst"

Wywietlany jest tekst wpisany w cudzysowie.

Symbol zastpczy tekstu.

[kolor]

Znaki s wywietlane w podanym kolorze. Moe to by jeden z nastpujcych

kolorw (nie jest wana wielko liter): Czarny, Niebieski, Bkitny, Zielony,
Amarantowy, Czerwony, Biay i ty.

[Kolor n]

Wywietla znaki w okrelonym kolorze, gdzie n jest numerem od 0 do 56

i oznacza numer koloru z aktualnej palety.

[warto warunkowa]

Mona doda wasne kryteria dla kadej czci formatu liczbowego.

W tabeli 25.4 przedstawiono kody uywane w niestandardowym formatowaniu dat i czasw.

Skd si wziy te formaty?
Excel moe tworzy formaty liczbowe bez wiedzy uytkownika. Po klikniciu przycisku Zwiksz dziesitne
lub Zmniejsz dziesitne z grupy Narzdzia gwne/Liczba na Wstce (lub na minipasku narzdzi) Excel
tworzy nowe niestandardowe formaty liczbowe pojawiajce si w zakadce Liczby okna dialogowego
Formatowanie komrek. Jeeli na przykad przycisk Zwiksz dziesitne zostanie kliknity pi razy,
powstaj nastpujce niestandardowe formaty liczbowe:
0,0
0,000
0,0000
0,00000

Kod formatowania liczbowego z dwoma zerami po przecinku nie jest tworzony, gdy jest to format
wbudowany.

506

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Tabela 25.4. Kody uywane do tworzenia niestandardowych formatw dat i czasw

Kod

Uwagi

Wywietla miesic jako liczb bez uzupeniajcych zer przed wartoci (1 12).

mm

Wywietla miesic jako liczb z uzupeniajcymi zerami przed wartoci w przypadku liczb
jednocyfrowych (01 12).

mmm

Wywietla miesic jako skrt (sty gru).

mmmm

Wywietla ca nazw miesica (stycze grudzie).

mmmmm

Wywietla pierwsze litery miesica (s g).

Wywietla dzie jako liczb bez uzupeniajcych zer przed wartoci w przypadku liczb
jednocyfrowych (1 31).

dd

Wywietla dzie jako liczb z uzupeniajcymi zerami przed wartoci (01 31).

ddd

Wywietla dzie jako skrt (Pn N).

dddd

Wywietla ca nazw dnia (poniedziaek niedziela).

rr lub rrrr

Wywietla rok w postaci dwucyfrowej (00 99) lub czterocyfrowej (1900 9999).

g lub gg

Wywietla godziny jako liczby bez uzupeniajcych zer przed wartoci (0 23) lub z tymi
zerami (00 23).

m lub mm

Wywietla minuty jako liczby bez uzupeniajcych zer przed wartoci (0 59) lub z tymi
zerami (00 59).

s lub ss

Wywietla sekundy jako liczby bez uzupeniajcych zer przed wartoci (0 59) lub z tymi
zerami (00 59).

[]

Wywietla liczb godzin wiksz ni 24 oraz liczb minut i sekund wiksz ni 60.

AM lub PM

Wywietla godziny, korzystajc z zegara dwunastogodzinnego (AM przed poudniem,

PM po poudniu). Jeeli przy wartociach czasu nie widniej oznaczenia AM lub PM,
oznacza to, e uywany jest zegar dwudziestoczterogodzinny.

Przykady niestandardowych formatw liczbowych

Dalsza cz tego rozdziau zawiera przydatne przykady niestandardowych formatw liczbowych.
Wikszoci z nich mona uy dokadnie tak, jak zostao to przedstawione. W innych mona zastosowa drobne modyfikacje w zalenoci od potrzeb.

Skalowanie wartoci
Niestandardowe formaty liczbowe przydaj si, jeli trzeba przeskalowa jak liczb. Gdy pracuje si na przykad z bardzo duymi liczbami, mona chcie wywietli te liczby w tysicach
(czyli wywietli 1 200 000 jako 1 200). Oczywicie w obliczeniach bdzie uywana rzeczywista
warto z komrki formatowanej, a formatowanie bdzie suy tylko do jej wywietlenia.

Wywietlanie wartoci w tysicach

Poniszy kod formatu liczbowego wywietla wartoci bez trzech ostatnich cyfr na lewo od przecinka dziesitnego oraz bez miejsc dziesitnych. Inaczej mwic, warto wywietla si tak, jakby
bya podzielona przez 1000 i zaokrglona, aby nie wywietla miejsc dziesitnych. W tym kodzie
po ostatnim znaku # jest jedna spacja:
# ###

Rozdzia 25. Uywanie niestandardowych formatw liczbowych

507

Mona utworzy inn odmian tego kodu. Warto wywietlana w poniszym przykadzie wyglda tak, jakby zostaa podzielona przez tysic i zaokrglona do dwch miejsc po przecinku:
# ### ,00

W tabeli 25.5 pokazano przykady uycia tych formatw liczbowych.

Tabela 25.5. Przykady wywietlania wartoci w tysicach (sowo spacja jest uywane, aby zaznaczy
odstpy na kocu formatu)
Warto

Format liczby

Warto wywietlana

123456

# ###spacja

123

1234565

# ###spacja

1 235

323434

# ###spacja

323

123123,123

# ###spacja

123

499

# ###spacja

(pusta komrka)

500

# ###spacja

123456

# ### ,00

123,46

1234565

# ### ,00

1 234,57

323434

# ### ,00

323,43

123123,123

# ### ,00

123,12

499

# ### ,00

,50

500

# ### ,00

,50

Wywietlanie wartoci w setkach

Poniszy kod formatu liczbowego wywietla wartoci w setkach, z dwoma miejscami po przecinku.
Warto w tym formacie wyglda tak, jakby bya podzielona przez 100 i zaokrglona do dwch
miejsc po przecinku.
0","00

W tabeli 25.6 pokazano przykady zastosowania tego formatu.

Tabela 25.6. Przykady wywietlania wartoci w setkach
Warto

Format liczby

Warto wywietlana

546

0","00

5,46

100

0","00

1,00

9890

0","00

98,90

500

0","00

5,00

500

0","00

5,00

0","00

0,00

Wywietlanie wartoci w milionach

Poniszy kod formatu liczbowego wywietla wartoci w milionach, bez miejsc po przecinku.
Warto w tym formacie wyglda tak, jakby bya podzielona przez milion i zaokrglona do liczby cakowitej. Po ostatnim znaku # w tej formule i wszystkich nastpnych wywietlajcych
wartoci w milionach naley umieci dwie spacje.
# ###

508

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Mona utworzy inn odmian tego kodu. Warto wywietlana w poniszym przykadzie wyglda tak, jakby zostaa podzielona przez milion i zaokrglona do dwch miejsc po przecinku:
# ###

,00

W innej odmianie tego kodu mona doda na kocu M, aby oznaczao miliony (przed M s dwie
spacje).
# ###

"M"

Nastpny kod formatu liczbowego jest troch bardziej skomplikowany. Dodaje on liter M
na kocu wartoci, a wartoci ujemne s ujmowane w nawiasy. Wywietlane s rwnie wartoci zerowe.
# ###

"M";(# ### "M)";0,0"M"

W tabeli 25.7 pokazano przykady uycia powyszych formatw.

Tabela 25.7. Przykady wywietlania wartoci w milionach (w formacie liczby po kadym ostatnim
znaku # s dwie spacje)
Warto

Format liczby

Warto wywietlana

123456789

# ###

123

1,23457E+11

# ###

123 457

1000000

# ###

5000000

# ###

5000000

# ###

# ###

(pusta komrka)

123456789

# ###

,00

123,46

1,23457E+11

# ###

,00

123 457,00

1000000

# ###

,00

1,00

5000000

# ###

,00

5,00

5000000

# ###

,00

5,00

# ###

,00

,00

123456789

# ###

"M"

123M

1,23457E+11

# ###

"M"

123 457M

1000000

# ###

"M"

1M

5000000

# ###

"M"

5M

5000000

# ###

"M"

5M

# ###

"M"

123456789

# ###

"M";(# ### "M)";0,0"M"

123M

1,23457E+11

# ###

"M";(# ### "M)";0,0"M"

123 456,8M

1000000

# ###

"M";(# ### "M)";0,0"M"

1M

5000000

# ###

"M";(# ### "M)";0,0"M"

5M

5000000

# ###

"M";(# ### "M)";0,0"M"

(5M)

# ###

"M";(# ### "M)";0,0"M"

0,0M

Rozdzia 25. Uywanie niestandardowych formatw liczbowych

509

Dodawanie zer do wartoci

Poniszy kod formatu liczbowego wywietla trzy dodatkowe zera, bez cyfr po przecinku. Warto
wywietlana przez ten format wyglda tak, jakby zostaa zaokrglona do penej liczby i nastpnie
pomnoona przez tysic.
#" 000"

Przykady tego formatu (i jego odmiana z szecioma zerami) pokazano w tabeli 25.8.
Tabela 25.8. Przykady wywietlania wartoci z dodatkowymi zerami
Warto

Format liczby

Warto wywietlana

#" 000"

1 000

1,5

#" 000"

2 000

43

#" 000"

43 000

54

#" 000"

54 000

5,5

#" 000"

6 000

0,5

#" 000 000"

1 000 000

#" 000 000"

000 000

#" 000 000"

1 000 000

1,5

#" 000 000"

2 000 000

43

#" 000 000"

43 000 000

54

#" 000 000"

54 000 000

5,5

#" 000 000"

6 000 000

0,5

#" 000 000"

1 000 000

Dodawanie zer przed liczbami

Aby wywietla zera przed liczbami, naley utworzy niestandardowy format liczbowy, w ktrym
zostanie uyty znak 0. eby wszystkie liczby byy na przykad wywietlane przy uyciu 10 cyfr,
naley uy poniszego kodu formatu liczbowego. Wartoci majce mniej ni 10 cyfr bd wywietlane z poprzedzajcymi je zerami.
0000000000

Mona te sprawi, aby przed kad liczb bya wywietlana staa liczba zer. Na przykad nastpujcy kod formatu liczbowego wywietla trzy zera przed kad liczb:
"000"#

Okrelanie warunkw
Poniszy niestandardowy format powoduje wywietlenie informacji tekstowej, zalenej od wartoci komrki.
[<10]"Za mao";[>10]"Za duo";"W sam raz"

Jeli warto w komrce jest mniejsza od 10, pojawia si w niej napis Za mao. Jeeli warto
jest wiksza od 10, pojawia si napis Za duo. Jeli warto wynosi dokadnie 10, pojawia si
napis W sam raz. Warto zauway, e mona zdefiniowa najwyej dwa warunki oraz warunek
dodatkowy (wszystko pozostae).
Zmian wygldu komrki na podstawie wartoci lepiej zrealizowa na bazie funkcji
formatowania warunkowego Excela. Wicej informacji na ten temat zawarto w rozdziale 21.

510

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Wywietlanie uamkw
Excel oferuje stosunkowo szerok gam formatw uamkowych (mona je wybra z kategorii
Uamkowe w zakadce Liczby okna dialogowego Formatowanie komrek). Aby na przykad wywietli warto 0,125 jako uamek z mianownikiem rwnym 8, naley zaznaczy opcj Jako
sme (4/8) na licie typw (rysunek 25.3).
Rysunek 25.3.
Wybieranie formatu
uamkowego w celu
wywietlenia wartoci
w postaci uamka
zwykego

Mona uy niestandardowego kodu formatu liczbowego, aby utworzy inne formaty uamkowe.
Na przykad nastpujcy format wywietla warto dla mianownika rwnego 50:
#??/50

Aby wywietli liczb uamkow w formie uamka o najmniejszym mianowniku, po znaku ukonika naley wpisa znak zapytania. Na przykad warto 0,125 moe by wyraona w postaci
uamka 2/16, uamek 2/16 mona natomiast uproci do postaci 1/8. Oto przykad formatu liczbowego, dziki ktremu liczba bdzie wywietlana jako uamek o najmniejszym mianowniku:
# ?/?

Jeeli w definicji formatu pominie si symbol #, warto bdzie wywietlana bez czci cakowitej.
Na przykad zastosowanie poniszego formatu spowoduje, e liczba 2,5 wywietli si jako 5/2:
?/?

Poniszy kod formatu liczbowego wywietla wartoci z czciami uamkowymi zotych. Na przykad warto 154,87 jest wywietlana jako 154 i 87/100 zotego.
0" i "??/100" zotego"

W nastpnym przykadzie wartoci s wywietlane przy mianowniku rwnym 16 i ze znakiem

cudzysowu po prawej. Jest to dobry sposb wywietlania wartoci w calach (na przykad, 2/16").
#??/16\"

Wywietlanie znaku minus po prawej

Poniszy kod formatu liczbowego wywietla wartoci ujemne ze znakiem minus po prawej stronie liczby. Poniewa po wartociach dodatnich jest tutaj wstawiona dodatkowa spacja, liczby
dodatnie i ujemne bd prawidowo wyrwnane do prawej.
# ##0,00_-;# ##0,00-

Rozdzia 25. Uywanie niestandardowych formatw liczbowych

511

Aby wartoci ujemne byy bardziej widoczne, do czci acucha formatu liczbowego zwizanej
z wartociami ujemnymi mona doda kod koloru.
# ##0,00_-;[Czerwony]# ##0,00-

Formatowanie dat i czasw

Gdy wpisuje si dat do komrki, Excel formatuje j przy uyciu formatu daty krtkiej. Mona
zmieni ten format za pomoc Panelu sterowania Windows (Opcje regionalne i jzykowe).
Excel obsuguje wiele przydatnych formatw daty i czasu. W tabeli 25.9 pokazano niestandardowe
formaty daty i czasu, ktre mog okaza si uyteczne. W pierwszej kolumnie tabeli podany jest
numer seryjny daty lub czasu.
Tabela 25.9. Przykadowe niestandardowe formaty daty i czasu
Warto

Format liczby

Warto wywietlana

41456

d mmmm, rrrr (dddd)

1 lipiec, 2013 (poniedziaek)

41456

"Jest "dddd!

Jest poniedziaek!

41456

dddd, ddmmrrrr

poniedziaek, 01-07-2013

41456

"Miesic: "mmm

Miesic: lipiec

41456

Standardowy (dmrrrr)

41456 (01-07-2013)

0,345

g" godzin"

8 godzin

0,345

"godzina "g:mm

godzina 8:16

0,345

g:mm a/p"m"

8:16 am

0,78

g:mm a/p".m."

6:43 p.m.

Wicej informacji na temat systemu numerw seryjnych Excela dla czasu i dat znajduje si
w rozdziale 12.

Wywietlanie cznie tekstu i liczb

Jedn z najwikszych zalet uywania niestandardowych formatw liczbowych jest moliwo
cznego wywietlania tekstu i liczb. Aby doda tekst, naley wpisa kod formatu liczbowego
(lub wykorzysta wbudowany format liczbowy) i doda do niego tekst ujty w cudzysw. Na przykad nastpujcy format liczbowy wywietli warto z tekstem zote, dodanym na kocu:
# ##0,00" zote"

Oto inny przykad, w ktrym tekst jest wywietlany przed liczb:

"rednia = "0,00

Jeli chodzi o poprzedni format liczbowy, dla liczb ujemnych znak minus pojawia si przed tekstem.
Aby wywietli znak w zwyky sposb, naley zmodyfikowa kod nastpujco:
"rednia = "0,00;"rednia = "0,00

Kolejny kod formatu liczbowego wywietla warto ze sowami zote i groszy. Na przykad
dla liczby 123,45 wywietli 123 zote i ,45 groszy. Zasadniczo przecinek przed wartoci w groszach nie powinien by widoczny, ale w tym przypadku nie ma sposobu, aby go wyeliminowa.
0" zote i ",00" groszy"

512

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Testowanie niestandardowych formatw liczbowych

Funkcja TEKST jako swj drugi argument przyjmuje kod formatu liczbowego. Sposb formatowania tego
argumentu funkcji TEKST jest podobny jak w przypadku kodw formatw liczbowych. Ta funkcja moe
odda nieocenione usugi przy tworzeniu niestandardowych formatw liczbowych.
Poniszy rysunek przedstawia arkusz z czterema danymi w kolumnie A; s to kolejno: warto dodatnia,
zero, warto ujemna oraz cig znakw. Komrka B1 zawiera niestandardow sekwencj kodu formatowania. Komrka C1 zawiera nastpujc formu, ktra zostaa skopiowana do trzech komrek poniej:
=TEKST(A1;$B$1)

Gdy zostanie zmodyfikowany kod formatowania liczby w komrce B1, komrki w kolumnie C bd zaktualizowane automatycznie.
Ta sztuczka sprawdza si znakomicie, a edytowanie sekwencji kodw w komrce jest o wiele wygodniejsze ni w oknie dialogowym Formatowanie komrek. Ma ona jednak dwa ograniczenia:
funkcja TEKST nie obsuguje kodw kolorw,
funkcja TEKST nie obsuguje kodu gwiazdki (sucego do powielania tekstu).
Po uzyskaniu satysfakcjonujcego rezultatu wystarczy skopiowa tekst z komrki B1 i wklei go do
okna dialogowego Formatowanie komrek. Nastpnie mona wykorzysta gotowy kod do sformatowania innych komrek arkusza.

Ukrywanie pewnych typw danych

Mona uy formatowania liczbowego, aby ukry niektre wpisy. Na przykad nastpujcy kod
formatu liczbowego wywietla tekst, ale nie wartoci:
;;

Ten kod wywietla wartoci, a nie wywietla tekstu i zer:

0,0;0,0;;

Nastpujcy kod formatu liczbowego wywietla wszystko poza zerami:

0,0;0,0;;@

A poniszego formatu mona uy, aby ukry kad zawarto komrki:

;;;

Warto jednak zauway, e gdy komrka jest aktywna, jej zawarto jest widoczna w pasku formuy.

Wypenianie komrki powtarzajcym si znakiem

W kodzie formatu liczbowego symbol gwiazdki (*) suy do okrelenia znaku, ktry bdzie powtarza si w komrce. Ten znak cakowicie wypeni szeroko kolumny i spowoduje automatyczn zmian jej zawartoci, gdy si zmieni jej szeroko. Poniszy kod wywietli zawarto
komrki, uzupeniajc j z prawej strony cznikami:
Standardowy*; Standardowy*; Standardowy*; Standardowy*

Rozdzia 26.

Sprawdzanie
poprawnoci danych
W tym rozdziale:
Zapoznanie si z funkcj sprawdzania poprawnoci danych programu Excel
Praktyczne przykady zastosowania formu sprawdzania poprawnoci danych
W rozdziale zaprezentowano bardzo przydatn funkcj Excela sprawdzanie poprawnoci danych. Funkcja ta umoliwia zdefiniowanie regu dotyczcych dopuszczalnej zawartoci wskazanych komrek oraz tworzenie dynamicznych elementw arkusza bez koniecznoci stosowania
jakiegokolwiek makra.

Sprawdzanie poprawnoci danych

Funkcja sprawdzania poprawnoci danych programu Excel pozwala na okrelenie pewnych zasad determinujcych to, co moe zosta wpisane do komrki. Na przykad mona ograniczy typ
danych do liczb cakowitych z zakresu od 1 do 12. Jeli uytkownik wprowadzi nieprawidow
warto, moe zosta wygenerowany komunikat podobny do pokazanego na rysunku 26.1.
Rysunek 26.1.
Gdy uytkownik
wprowadzi
nieprawidow warto,
wywietlany jest
komunikat

Definiowanie kryteriw sprawdzania poprawnoci w Excelu jest bardzo proste. Ponadto w przypadku bardziej zoonych kryteriw mona uy formuy.
Z funkcj sprawdzania poprawnoci danych jest zwizany pewien problem, ktry moe mie
powane konsekwencje. Jeli uytkownik skopiuje komrk, w ktrej nie zdefiniowano regu
sprawdzania danych, i jej zawarto wklei do komrki z takimi reguami, to reguy te zostan
usunite. Inaczej mwic, po wykonaniu tej operacji w komrce docelowej bdzie mona
umieci dane dowolnego typu. Ten problem jest znany ju od dawna; niestety, firma
Microsoft nie rozwizaa go w Excelu 2013.

514

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Okrelanie kryteriw
sprawdzania poprawnoci danych
W celu okrelenia typu danych, ktre bdzie mona wprowadzi w jednej komrce lub w ich
zakresie, naley wykona nastpujce kroki:
1. Zaznaczy komrk lub zakres komrek.
2. Wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Poprawno danych. Program Excel
wywietli okno dialogowe Sprawdzanie poprawnoci danych, pokazane na rysunku 26.2.

Rysunek 26.2. Trzy karty okna dialogowego Sprawdzanie poprawnoci danych

3. Klikn kart Ustawienia.

4. Wybra opcj z listy Dozwolone. Zawarto okna dialogowego Sprawdzanie poprawnoci

danych ulegnie zmianie zalenie od dokonanego wyboru pojawi si w nim odpowiednie

kontrolki. W celu zdefiniowania formuy naley wybra opcj Niestandardowe.
5. Okreli warunki za pomoc udostpnionych kontrolek. To, do jakich innych
kontrolek uzyskamy dostp, bdzie uzalenione od pozycji wybranej w kroku 4.
6. (Opcjonalnie). Klikn kart Komunikat wejciowy i poda tre komunikatu, ktry
wywietli si, gdy uytkownik zaznaczy komrk. Krok ten pozwala poinformowa
uytkownika, jakiego typu dane powinien wprowadzi. Jeli krok ten zostanie pominity,
po zaznaczeniu przez uytkownika komrki nie pojawi si aden komunikat.
7. (Opcjonalnie). Klikn kart Alert o bdzie i poda tre komunikatu o bdzie,
ktry wywietli si, gdy uytkownik wprowadzi nieprawidow warto. Pozycja
wybrana z listy Styl determinuje moliwoci, jakimi bdzie dysponowa uytkownik
po wprowadzeniu nieprawidowej wartoci. Aby uniemoliwi wprowadzenie
nieprawidowej wartoci, naley wybra pozycj Zatrzymaj. Jeli krok ten zostanie
pominity, po wprowadzeniu przez uytkownika niepoprawnej wartoci pojawi si
standardowy komunikat.

Rozdzia 26. Sprawdzanie poprawnoci danych

515

Zdefiniowanie kryteriw sprawdzania poprawnoci danych nie eliminuje moliwoci wpisania

bdnych danych do komrki. Jeeli w zakadce Alert o bdzie okna dialogowego Sprawdzanie
poprawnoci danych wybrano na licie Styl opcj inn ni Zatrzymaj, uytkownik bdzie mg
wpisa niepoprawne dane. Bdne dane w arkuszu mog zosta wyrnione zakreleniem
(informacje na ten temat s podane w dalszej czci rozdziau).

8. Klikn przycisk OK. Zdefiniowane kryteria sprawdzania poprawnoci danych zaczn

obowizywa w jednej komrce lub ich zakresie.

Typy dostpnych kryteriw

sprawdzania poprawnoci danych
Zakadka Ustawienia, znajdujca si w oknie dialogowym Sprawdzanie poprawnoci danych,
pozwala na okrelenie wielu rnych kryteriw sprawdzania poprawnoci danych. Na licie
Dozwolone s dostpne nastpujce opcje (inne kontrolki w zakadce Ustawienia pojawiaj si
w zalenoci od opcji wybranej z tej listy).
Dowolna warto. Wybranie tej pozycji spowoduje usunicie wszelkich zdefiniowanych
zasad sprawdzania poprawnoci danych. Niemniej jednak, jeli zdefiniowano komunikat
wejciowy, to w przypadku wczenia odpowiedniej opcji w zakadce Komunikat
wejciowy bdzie on nadal wywietlany.
Pena liczba. Uytkownik musi wprowadzi liczb cakowit. Przy uyciu listy Wartoci
danych mona okreli dopuszczalny zakres liczb cakowitych. Na przykad mona
ustali, e liczba cakowita musi by rwna 100 lub by wiksza.
Dziesitne. Uytkownik musi poda liczb. Przy uyciu listy Wartoci danych mona
okreli dopuszczalny zakres liczb. Na przykad mona ustali, e liczba musi by rwna
zeru lub wiksza i rwna 1 lub mniejsza.
Lista. Uytkownik musi wybra warto z listy. Jest to bardzo przydatna opcja (szczegowo
omwiono j w dalszej czci tego rozdziau, zatytuowanej Tworzenie list rozwijanych).
Data. Uytkownik musi wprowadzi dat. Przy uyciu listy Wartoci danych mona
okreli dopuszczalny przedzia dat. Na przykad mona ustali, e wprowadzona data
musi by rwna dacie 1 stycznia 2013 r. lub by pniejsza albo e musi by rwna dacie
31 grudnia 2013 r. lub by wczeniejsza.
Godzina. Uytkownik musi wprowadzi czas. Przy uyciu listy Wartoci danych mona
okreli dopuszczalny przedzia czasu. Na przykad mona ustali, e wprowadzona
warto musi by pniejsza ni godzina 12:00.
Dugo tekstu. To kryterium dotyczy ograniczenia dugoci acucha (liczby znakw).
Przy uyciu listy Wartoci danych mona okreli dopuszczaln dugo acucha.
Na przykad mona ustali, e dugo wprowadzonego acucha bdzie wynosia 1 znak
(pojedynczy znak alfanumeryczny).
Niestandardowe. Aby uy tej opcji, trzeba zdefiniowa formu logiczn (zwracajc
warto PRAWDA lub FASZ) zajmujc si sprawdzaniem poprawnoci wprowadzonych
danych. Istnieje moliwo bezporedniego wprowadzenia formuy w polu Formua
(pojawiajcego si po wybraniu pozycji Niestandardowe) lub podania odwoania do
zawierajcej j komrki. Przykady przydatnych formu podano w dalszej czci rozdziau.
W zakadce Ustawienia okna dialogowego Sprawdzanie poprawnoci danych znajduj si jeszcze
dwie nastpujce opcje:
Ignoruj puste. Po jej zaznaczeniu bdzie moliwe pozostawianie pustych komrek.
Zastosuj te zmiany we wszystkich komrkach z tymi samymi ustawieniami. Po jej
zaznaczeniu dokonane zmiany bd dotyczyy wszystkich komrek zawierajcych
zdefiniowane kryteria sprawdzania poprawnoci danych.

516

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Lista Dane/Narzdzia danych/Poprawno danych zawiera polecenie Zakrel nieprawidowe
dane. Po jego wybraniu komrki zawierajce nieprawidowe dane zostan zakrelone owalami.
Po poprawieniu danych oznaczenie znika. Aby wyeliminowa zakrelenia, naley zastosowa
polecenie Dane/Narzdzia danych/Poprawno danych/Wyczy zakrelenia nieprawidowych
danych. Na rysunku 26.3 za niepoprawne dane uznawane s wartoci wiksze od 100.

Rysunek 26.3.
Excel umoliwia
zakrelenie komrek
zawierajcych
nieprawidowe dane
(w tym przypadku
s to wartoci
wiksze od 100)

Tworzenie list rozwijanych

Prawdopodobnie jedn z najczstszych sytuacji, w ktrych stosuje si sprawdzanie poprawnoci
danych, jest tworzenie w komrce listy rozwijanej. Na rysunku 26.4 pokazano przykad, w ktrym w roli rdowej listy zastosowano nazwy miesicy zawarte w zakresie komrek A1:A12.
Rysunek 26.4.
Widoczna lista rozwijana
oraz okno z komunikatem
zostay utworzone
przy uyciu funkcji
sprawdzania
poprawnoci danych

W celu utworzenia w komrce listy rozwijanej naley wykona nastpujce kroki:

1. Utworzy list pozycji w postaci zakresu komrek mieszczcego si w jednym
wierszu lub kolumnie. Pozycje te pojawi si na licie rozwijanej.
2. Wybra komrk, ktra bdzie zawieraa list rozwijan, i otworzy okno dialogowe
Sprawdzanie poprawnoci danych poleceniem Dane/Narzdzia danych/Poprawno
danych.
3. Na licie rozwijanej Dozwolone, znajdujcej si w zakadce Ustawienia, wybra
pozycj Lista i przy uyciu pola rdo okreli zakres identyfikujcy list.
Zakres moe si znajdowa w innym arkuszu, ale musi by w tym samym skoroszycie.

Rozdzia 26. Sprawdzanie poprawnoci danych

517

4. Upewni si, e jest zaznaczona opcja Rozwinicia w komrce.

5. Ustawi dowolne inne dane opcje w oknie Sprawdzanie poprawnoci danych.
6. Klikn przycisk OK. Po uaktywnieniu komrki pojawi si komunikat wejciowy

(jeli taki podano) oraz przycisk listy rozwijanej (ze strzak). Naley wwczas klikn
ten przycisk i wybra pozycj z wywietlonej listy.
W przypadku krtkiej listy mona jej pozycje wprowadzi bezporednio w polu rdo,
znajdujcym si w zakadce Ustawienia okna dialogowego Sprawdzanie poprawnoci danych
(pole to pojawia si, gdy z listy Dozwolone wybierze si opcj Lista). Wystarczy kolejne
pozycje listy oddzieli znakiem separatora okrelonym w ustawieniach regionalnych systemu
(w przypadku ustawie dla Polski bdzie to rednik).

Zastosowanie formu przy definiowaniu

zasad sprawdzania poprawnoci danych
W przypadku uproszczonej kontroli poprawnoci danych dziaanie oraz obsuga omawianej
funkcji s bardzo proste. Jednak jej prawdziwe moliwoci staj si widoczne po zastosowaniu
formu sprawdzania poprawnoci danych.
Definiowana formua musi by typu logicznego, czyli zwraca warto PRAWDA lub FASZ. Jeli
wynikiem dziaania formuy bdzie warto PRAWDA, dane zostan uznane za poprawne i pozostan w komrce. Z kolei jeli wynikiem bdzie warto FASZ, pojawi si okno z komunikatem
wprowadzonym w zakadce Alert o bdzie, znajdujcej si w oknie dialogowym Sprawdzanie
poprawnoci danych.
Formu mona zdefiniowa w oknie dialogowym Sprawdzanie poprawnoci danych po wybraniu opcji Niestandardowe z listy Dozwolone znajdujcej si w zakadce Ustawienia. Mona
wprowadzi formu bezporednio w polu Formua lub okreli odwoanie do komrki, ktra j
zawiera.
W dalszej czci rozdziau, zatytuowanej Przykady formu sprawdzania poprawnoci danych,
przedstawionych zostanie kilka przykadowych formu weryfikacji poprawnoci danych.

Odwoania do komrek
Jeli formua podana w oknie dialogowym Sprawdzanie poprawnoci danych zawiera odwoanie
do komrki, to bdzie ono potraktowane jako odwoanie wzgldne, bazujce na grnej lewej
komrce zaznaczonego zakresu.
Wyjani to na nastpujcym przykadzie. Zamy, e w zakresie B2:B10 chcemy dopuci
wycznie liczby nieparzyste. Poniewa na wymuszenie takiego ograniczenia nie pozwala adna
z regu funkcji sprawdzania poprawnoci danych Excela, trzeba skorzysta z formuy.
Naley w tym celu wykona nastpujce czynnoci:
1. Zaznaczy zakres B2:B10 i upewni si, czy komrka B2 jest aktywna.
2. Wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Poprawno danych. Pojawi si okno
dialogowe Sprawdzanie poprawnoci danych.
3. Uaktywni zakadk Ustawienia i z listy rozwijanej Dozwolone wybra opcj
Niestandardowe.
4. W polu Formua wprowadzi ponisz formu (rysunek 26.5).
=CZY.NIEPARZYSTE(B2)

518

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 26.5.
Wprowadzanie
formuy sprawdzania
poprawnoci danych

W formule uyta zostaa funkcja CZY.NIEPARZYSTE Excela, ktra zwraca warto PRAWDA,
gdy jej numeryczny argument jest liczb nieparzyst. Warto zauway, e formua
odwouje si do aktywnej komrki, ktr jest komrka B2.
5. Klikn zakadk Alert o bdzie, a nastpnie z listy Styl wybra opcj Zatrzymaj
i w polu Komunikat o bdzie wprowadzi komunikat: Wymagana jest liczba nieparzysta.
6. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Sprawdzanie poprawnoci danych.
Warto zauway, e utworzona formua zawiera odwoanie do grnej lewej komrki zaznaczonego zakresu. Poniewa ta formua sprawdzania poprawnoci danych zostaa zastosowana dla
zakresu komrek, mona oczekiwa, e znajdzie si ona w kadej komrce. I tak jest w istocie
ze wzgldu na to, e jako argument funkcji CZY.NIEPARZYSTE zastosowano wzgldne odwoanie
do komrki, Excel odpowiednio zmodyfikuje formu w przypadku innych komrek zakresu B2:B10.
Aby przekona si, e odwoanie jest poprawne, naley zaznaczy na przykad komrk B5 i zweryfikowa formu sprawdzania poprawnoci danych, widoczn w oknie dialogowym Sprawdzanie
poprawnoci danych. Okae si, e formua tej komrki wyglda nastpujco:
=CZY.NIEPARZYSTE(B5)

Inny sposb polega na wprowadzeniu formuy logicznej w komrce i podaniu odwoania do tej
komrki w polu Formua, w oknie dialogowym Sprawdzanie poprawnoci danych. W tym przypadku
w komrce C2 mona by wpisa formu =CZY.NIEPARZYSTE(B2) i skopiowa j w d, a do
komrki C10. Nastpnie w polu Formua, w oknie dialogowym Sprawdzanie poprawnoci danych,
wystarczyoby poda adres =C2. Najczciej wprowadzenie formuy bezporednio w polu Formua
jest jednak wygodniejsze i szybsze.

Gdy okrela si formu sprawdzania poprawnoci danych dla zakresu komrek, zazwyczaj uywa
si odwoania do aktywnej komrki, ktra na og jest grn lew komrk zaznaczonego zakresu. Wyjtkiem jest sytuacja, gdy trzeba odwoa si do konkretnej komrki. Zamy, e zaznaczono zakres A1:B10 i oczekuje si, e funkcja sprawdzania poprawnoci danych zezwoli jedynie na wartoci wiksze od znajdujcej si w komrce C1. W tym celu naley zastosowa
ponisz formu sprawdzania poprawnoci danych.
=A1>$C$1

W tym przypadku odwoanie do komrki C1 jest odwoaniem bezwzgldnym, ktre nie bdzie
modyfikowane dla komrek zaznaczonego zakresu. Wanie o to chodzio. Formua sprawdzania poprawnoci danych w komrce A2 wyglda nastpujco:
=A2>$C$1

Wzgldne odwoanie do komrki jest modyfikowane, natomiast bezwzgldne nie.

Rozdzia 26. Sprawdzanie poprawnoci danych

519

Przykady formu
sprawdzania poprawnoci danych
W tej czci rozdziau zawarto kilka przykadw sprawdzania poprawnoci danych, opierajcych si na formule wprowadzonej bezporednio w polu Formua, znajdujcym si w zakadce
Ustawienia okna dialogowego Sprawdzanie poprawnoci danych. Przykady te bd pomocne
w zrozumieniu tego, jak tworzy wasne formuy sprawdzania poprawnoci danych.
Wszystkie przykady opisane w tej czci rozdziau mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw przyklady
sprawdzania poprawnosci danych.xlsx.

Akceptowanie tylko tekstu

Excel oferuje opcj sprawdzania poprawnoci danych, ktra ogranicza dugo tekstu wprowadzanego do komrki. Jednak nie istnieje opcja wymuszajca umieszczenie w komrce tekstu
dowolnej dugoci (zamiast liczby). Aby w wybranej komrce lub zakresie komrek mona byo
wprowadzi tylko tekst (adnych wartoci liczbowych), naley zastosowa ponisz formu:
=CZY.TEKST(A1)

Powysza formua zakada, e w wybranym zakresie komrka aktywna ma adres A1.

Akceptowanie wartoci tylko wtedy, gdy jest ona wiksza

od wartoci znajdujcej si w poprzedniej komrce
Ponisza formua sprawdzajca poprawno danych pozwala uytkownikowi na wprowadzenie
w komrce tylko takiej wartoci, ktra jest wiksza od wartoci znajdujcej si w komrce pooonej bezporednio nad ni.
=A2>A1

Powysza formua zakada, e w wybranym zakresie komrka aktywna ma adres A2. Naley zauway, e formuy tej nie mona zastosowa w komrce znajdujcej si w pierwszym wierszu.

Akceptowanie tylko unikatowych wartoci

Ponisza formua sprawdzajca poprawno danych nie zezwala uytkownikowi na wprowadzenie w komrkach nalecych do zakresu A1:C20 wartoci powtarzajcych si:
=LICZ.JEELI($A$1:$C$20;A1)=1

Jest to formua logiczna, ktra zwraca warto PRAWDA, jeeli w zakresie komrek A1:C20 warto pojawi si tylko jeden raz. W przeciwnym razie formua zwrci warto FASZ oraz wywietlone zostanie okno dialogowe Duplikat.
Powysza formua zakada, e w wybranym zakresie komrka aktywna ma adres A1. Naley
zauway, e pierwszy argument funkcji LICZ.JEELI jest odwoaniem bezwzgldnym. Drugi
argument jest odwoaniem wzgldnym i dopasowuje si do kadej komrki, znajdujcej si
w zakresie poddanym kontroli poprawnoci danych. Na rysunku 26.6 pokazano efekt dziaania
kryterium sprawdzania poprawnoci danych, majcy posta komunikatu o bdzie zdefiniowanego
przez uytkownika. Uytkownik prbuje wstawi do komrki B5 warto 19.

520

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 26.6.
Zastosowanie funkcji
sprawdzania
poprawnoci danych
w celu uniemoliwienia
wprowadzania wartoci
powtarzajcych si

Akceptowanie tylko cigw znakw

zawierajcych konkretny znak
Ponisza formua sprawdzajca poprawno danych demonstruje, w jaki sposb sprawdzi obecno okrelonej litery. W tym przypadku formua dba o to, aby dane wprowadzone przez uytkownika miay posta acucha zaczynajcego si od litery A (maej lub duej).
=LEWY(A1)="a"

Jest to formua logiczna, ktra zwrci warto PRAWDA, jeeli pierwszym znakiem w cigu znakw
bdzie litera A. W przeciwnym razie formua zwrci warto FASZ. Formua zakada, e w wybranym zakresie komrka aktywna ma adres A1.
Kolejna formua jest wariantem powyszej formuy kontroli poprawnoci. W tej formule jako
drugiego argumentu funkcji LICZ.JEELI uyto symboli wieloznacznych. W tym przypadku
formua gwarantuje, e wprowadzony acuch bdzie si zaczyna od litery A i bdzie zawiera
dokadnie pi znakw.
=LICZ.JEELI(A1;"A????")=1

Akceptowanie tylko dat,

ktre wskazuj okrelony dzie tygodnia
Ponisza formua sprawdzania poprawnoci danych zapewnia, e w komrce bdzie poniedziakowa data.
=DZIE.TYG(A1)=2

Formua zakada, e A1 to adres aktywnej komrki zaznaczonego zakresu. W formule wykorzystano funkcj DZIE.TYG, ktra zwraca warto 1 dla niedzieli, 2 dla poniedziaku itd.

Akceptowanie tylko tych wartoci,

ktre nie przekraczaj sumy
Rysunek 26.7 pokazuje prosty arkusz budetu. Poszczeglne pozycje wchodzce w skad budetu
znajduj si w zakresie B1:B6. Warto planowanego budetu jest widoczna w komrce E5.
Uytkownik prbuje wstawi w komrce B4 warto, ktra spowoduje przekroczenie budetu

Rozdzia 26. Sprawdzanie poprawnoci danych

521

Rysunek 26.7.
Za pomoc formuy
sprawdzania
poprawnoci danych
mona zapewni,
e suma wartoci
zakresu nie przekroczy
okrelonego progu

(komrka E6). Ponisza formua sprawdzania poprawnoci danych gwarantuje, e suma wartoci nie przekroczy zaoonego progu.
=SUMA($B$1:$B$6)<=$E$5

Tworzenie listy zalenej

Jak wspomniano ju wczeniej, dziki zastosowaniu regu sprawdzania poprawnoci danych
mona zdefiniowa list rozwijan, ktra bdzie dostpna we wskazanej komrce (wicej na ten
temat w punkcie Tworzenie list rozwijanych). W tej czci opisz tworzenie listy, ktra bdzie
decydowaa o zawartoci innej listy. Innymi sowy, zestaw opcji na drugiej licie bdzie zalea
od tego, co zostanie wybrane z pierwszej.
Rysunek 26.8 prezentuje prosty przykad listy zalenej, utworzonej przy uyciu mechanizmu
sprawdzania poprawnoci danych. Komrka E2 zawiera regu poprawnoci danych, ktra powoduje wywietlenie listy z trzema dozwolonymi wartociami, pochodzcymi z komrek z zakresu A1:C1 (Warzywa, Owoce, Wdliny). Gdy uytkownik wybierze z tej listy jak warto,
na drugiej licie (w komrce F2) wywietlone zostan artykuy nalece do wybranej grupy.
Rysunek 26.8.
Pozycje dostpne
na licie rozwijanej
w komrce F2 bd
zalee od pozycji
wybranej na licie
rozwijanej w komrce E2

W arkuszu zdefiniowano trzy zakresy nazwane:

Warzywa: A2:A15
Owoce: B2:B9
Wdliny: C2:C5
W komrce F2 znajduje si regua poprawnoci danych, ktra opiera si na nastpujcej formule:
=ADR.POR($E$2)

Dziki temu zawarto listy rozwijanej w komrce F2 bdzie zalee od wartoci wywietlanej
w komrce E2.

522

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rozdzia 27.

Tworzenie i stosowanie
konspektw
W tym rozdziale:
Podstawowe informacje na temat konspektw
Tworzenie konspektu
Praca z konspektami
Uytkownikom edytorw tekstu zapewne znane jest pojcie konspektu. Wikszo tego typu
programw, wliczajc w to aplikacj Microsoft Word, dysponuje trybem konspektu, ktry umoliwia przejrzenie jedynie nagwkw o rnych stopniach. W razie potrzeby z atwoci mona
rozwin wybrany nagwek w celu wywietlenia umieszczonego pod nim tekstu. Przy uyciu
konspektu w prosty sposb mona dokona wizualizacji struktury dokumentu.
Program Excel rwnie pozwala na tworzenie konspektw, a opanowanie tej funkcji znacznie
uproci prac z arkuszami okrelonego typu.

Podstawowe informacje na temat konspektw

Niektre typy arkuszy bardziej nadaj si do tworzenia konspektw ni inne. Konspekty mog
suy do tworzenia raportw zbiorczych, w ktrych nie chcemy umieszcza wszystkich szczegw. Jeli arkusz zawiera hierarchiczne dane z sumami czciowymi, prawdopodobnie jest to
dobry materia do zastosowania konspektu.
Najlepsza metoda zrozumienia zasad funkcjonowania konspektu polega na przyjrzeniu si przykadowi. Na rysunku 27.1 pokazano prosty arkusz zestawienia sprzeday bez zastosowanego
konspektu. Do obliczenia sum czciowych dla poszczeglnych regionw w kolejnych kwartaach
zastosowano formuy.
Na rysunku 27.2 pokazano ten sam arkusz po zastosowaniu konspektu. Warto zauway, e
program Excel po lewej stronie ekranu doda now sekcj. Zawiera ona kontrolki umoliwiajce
okrelenie stopnia szczegowoci wywietlonego konspektu. Przykadowy konspekt skada si
z trzech warstw: wojewdztw, regionw (kady z nich skada si z wojewdztw pogrupowanych
wedug pewnej kategorii, mamy wic region wschodni, zachodni i centralny) i cakowitej wartoci
sum czciowych wszystkich regionw.

524

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 27.1. Proste zestawienie sprzeday zawierajce sumy czciowe

Rysunek 27.2. Arkusz po utworzeniu konspektu

Na rysunku 27.3 przedstawiono konspekt po klikniciu przycisku 2. Reprezentuje on drugi stopie szczegowoci. Teraz na konspekcie wida jedynie sumy czciowe dla poszczeglnych
regionw (wiersze zawierajce szczegy zostay ukryte). W celu wywietlenia szczegw dotyczcych wybranego regionu mona czciowo rozwin konspekt poprzez kliknicie jednego
z przyciskw +. Po zwiniciu konspektu do pierwszego stopnia szczegowoci bd widoczne
jedynie nagwki i wiersz zawierajcy sumy cakowite.

Rysunek 27.3. Arkusz po zwiniciu konspektu do drugiego stopnia szczegowoci

Rozdzia 27. Tworzenie i stosowanie konspektw

525

Program Excel pozwala na tworzenie konspektw w obu kierunkach. W dotychczas zamieszczonych przykadach zastosowano konspekt wierszowy (pionowy). Na rysunku 27.4 pokazano
taki sam projekt budetu po zastosowaniu konspektu kolumnowego (poziomy). Po uaktywnieniu
obydwu konspektw kontrolki s widoczne take w grnej czci arkusza Excela.

Rysunek 27.4. Arkusz po dodaniu konspektu kolumnowego

Jeli w arkuszu zastosowano zarwno konspekt wierszowy, jak i kolumnowy, mona korzysta
z kadego z nich niezalenie. Na przykad mona wywietli konspekt wierszowy z drugim stopniem szczegowoci, natomiast konspekt kolumnowy z pierwszym. Na rysunku 27.5 pokazano projekt budetu z obydwoma konspektami zwinitymi do drugiego stopnia szczegowoci. W efekcie
uzyskano przejrzyst, uoglnion tabel zbiorcz, zawierajc sumy czciowe dla poszczeglnych
regionw w kolejnych kwartaach.
Rysunek 27.5.
Arkusz z obydwoma
konspektami zwinitymi
do drugiego stopnia
szczegowoci

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw konspekt.xlsx.

Przy stosowaniu konspektw naley pamita o nastpujcych rzeczach:

Arkusz moe zawiera tylko jeden konspekt. Jeli Czytelnikowi zaley na utworzeniu
wikszej ich liczby, naley przenie dane do innego arkusza.
Konspekt moe by tworzony w programie Excel rcznie lub automatycznie.
W tym drugim przypadku otrzymanie waciwego konspektu moe wymaga pewnych
przygotowa. (Obydwie metody zostay opisane w dalszej czci tego rozdziau).

526

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Konspekt moe uwzgldnia wszystkie dane zawarte w arkuszu lub tylko ich

wybrany zakres.
Konspekt mona usun przy uyciu jednego polecenia (zostao to opisane w dalszej
czci rozdziau, Usuwanie konspektu). Usunicie konspektu nie powoduje skasowania
danych.
W celu odzyskania miejsca na ekranie mona ukry symbole konspektu; sam
konspekt pozostanie jednak aktywny. Bdzie o tym mowa nieco dalej, w czci
zatytuowanej Ukrywanie symboli konspektu.
W konspekcie mona utworzy maksymalnie osiem zagniedonych poziomw.
Konspekty mog by przydatne, ale jeli celem uytkownika jest podsumowanie duej iloci
danych, lepiej skorzysta z tabeli przestawnej. Jest ona o wiele bardziej elastyczna i nie wymaga
definiowania formu obliczajcych sumy czciowe; jest to wykonywane automatycznie. W praktyce optymalne rozwizanie zaley od rda danych. Jeeli dane maj by wpisywane od zera,
wwczas najbardziej elastycznym podejciem jest wpisanie tych danych w formacie znormalizowanej tabeli, a nastpnie utworzenie na tej podstawie tabeli przestawnej.
Tabele przestawne (oraz znormalizowane dane) omwiono w rozdziaach 33. i 34.

Tworzenie konspektu
W tej czci rozdziau przedstawiono dwie metody tworzenia konspektu automatyczn i rczn.
Przed utworzeniem konspektu naley sprawdzi, czy dane nadaj si do jego zastosowania i czy
zdefiniowano odpowiednie formuy.

Przygotowanie danych
Jakiego typu dane nadaj si do zastosowania w konspekcie? Zazwyczaj powinny one mie
struktur hierarchiczn, tak jak projekt budetu, ktrego budowa jest podobna do poniszej:
Firma
Dzia
Departament
Kategoria budetu
Pozycja w budecie
W tym przypadku kada pozycja w budecie (np. opaty za przeloty i hotele) jest czci kategorii
budetu (np. koszty podry). Kady departament dysponuje wasnym budetem. Departamenty
podlegaj dziaom, natomiast dziay tworz firm. Tego typu hierarchia dobrze nadaje si do zastosowania konspektu wierszowego.
Najlepszym sposobem uporzdkowania danych dla celw konspektu jest tabela danych. W niektrych przypadkach dane rdowe bd danymi znormalizowanymi, to znaczy jedna dana
bdzie si znajdowa w jednym wierszu. Takie dane mona bez trudu podsumowa przy uyciu
tabeli przestawnej, natomiast tabela przestawna jest narzdziem o wiele bardziej elastycznym
ni konspekt.
Wicej informacji na temat tabel przestawnych znajduje si w rozdziaach 34. i 35.

Rozdzia 27. Tworzenie i stosowanie konspektw

527

Po utworzeniu takiego konspektu mona przeglda informacje na dowolnym potrzebnym poziomie szczegowoci, korzystajc z odpowiednich kontrolek konspektu. Uycie konspektw
warto rozway na przykad w przypadku generowania raportw przeznaczonych dla kadry zarzdzajcej rnego szczebla. Kierownicy wyszego szczebla mog chcie zapozna si tylko
z zestawieniami dotyczcymi dziaw. Kierownikw dziaw mog interesowa zestawienia dla
dziaw z podziaem na departamenty, natomiast menederowie poszczeglnych departamentw
bd chcieli zapozna si ze wszystkimi szczegami dotyczcymi ich dziaw.
Naley pamita, e konspekt w adnej mierze nie moe odgrywa roli zabezpieczenia. Dane,
ktre w momencie zwinicia konspektu zostaj ukryte, bez trudu mona odkry przez rozwinicie
konspektu.
Istnieje moliwo uwzgldnienia w konspekcie kolumnowym danych opierajcych si na przedziaach czasowych, ktre s zawarte w wikszych jednostkach, takich jak miesice lub kwartay. Konspekty kolumnowe dziaaj dokadnie tak samo jak konspekty wierszowe; ich poziomy
oczywicie nie musz opiera si na przedziaach czasowych.
Przed utworzeniem konspektu naley sprawdzi, czy wszystkie formuy wyliczajce sumy czciowe zdefiniowano poprawnie i czy s one spjne. Pojcie spjnoci oznacza w tym kontekcie,
e formuy s odpowiednio rozmieszczone wzgldem siebie. Zazwyczaj formuy odpowiedzialne
za wykonywanie oblicze takich jak sumy czciowe s umieszczane poniej danych, z ktrymi
s powizane. Jednak w niektrych przypadkach tego typu formuy s wstawiane powyej komrek, do ktrych si odwouj. Program Excel obsuguje oba warianty, ale konieczne jest zachowanie zgodnoci w caym obszarze danych objtych konspektem. Jeli pomidzy formuami
sumujcymi nie bdzie zgodnoci, po zastosowaniu funkcji automatycznego tworzenia konspektu
nie uzyska si danych wynikw.
Nawet jeli formuy sumujce nie s spjne (oznacza to, e cz z nich umieszczono powyej,
a cz poniej danych), utworzenie konspektu jest nadal moliwe ale tylko rcznie.

Automatyczne tworzenie konspektu

Program Excel potrafi w cigu kilku sekund automatycznie utworzy konspekt. To samo zadanie
wykonane rcznie moe zaj 10 minut, a nawet wicej.
W przypadku tabel danych (utworzonych poleceniem Wstawianie/Tabele/Tabela) Excel nie moe
automatycznie utworzy konspektu. Cho konspekt mona wygenerowa na podstawie tabeli,
trzeba to zrobi rcznie.

Aby program Excel utworzy konspekt, naley umieci kursor w dowolnej komrce zakresu danych,
ktre bd w nim zawarte, a nastpnie wybra polecenie Dane/Konspekt/Grupuj/Autokonspekt.
Program Excel dokona analizy formu zawartych w zakresie komrek i wygeneruje konspekt. W zalenoci od zastosowanych formu program utworzy konspekt wierszowy, kolumnowy lub oba.
Jeli w arkuszu ju znajduje si konspekt, Excel zapyta, czy go zmodyfikowa. Aby program usun
stary konspekt i utworzy nowy, naley klikn przycisk OK.
Program Excel automatycznie tworzy konspekt po wybraniu polecenia Dane/Konspekt/Suma
czciowa. Powoduje ono automatyczne wstawienie formu sum czciowych.

528

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rczne tworzenie konspektu

Automatyczne tworzenie konspektw przez Excel na og sprawdza si najlepiej. Jest to operacja
znacznie szybsza i mniej naraona na bdy ni projektowanie rczne. Ale jeli automatyczny
konspekt bdzie odbiega od oczekiwa, mona sprbowa wygenerowa go samemu.
Gdy program Excel tworzy konspekt wierszowy, wszystkie wiersze zawierajce sumy musz
by pooone powyej lub poniej danych. Nie mona korzysta z obu wariantw. Podobnie jest
w przypadku konspektu kolumnowego, w ktrym wszystkie kolumny sumujce musz si znajdowa po lewej lub prawej stronie danych. Jeli arkusz nie spenia tych wymaga, mona wykona jedn z poniszych operacji:
zmodyfikowa arkusz tak, aby spenia powysze wymagania;
rcznie utworzy konspekt.
Rczne tworzenie konspektu bdzie konieczne rwnie wtedy, gdy zakres danych nie zawiera
adnej formuy. Moe si tak zdarzy na przykad w przypadku zaimportowanego pliku, w ktrym
chcemy zastosowa konspekt w celu lepszej wizualizacji danych. Ze wzgldu na to, e program
Excel przy okrelaniu sposobu tworzenia konspektu korzysta z formu, nie jest to moliwe bez
ich zdefiniowania.
Operacja rcznego generowania konspektu polega na pogrupowaniu wierszy (w przypadku konspektu wierszowego) lub kolumn (w przypadku konspektu kolumnowego). W celu utworzenia
grupy wierszy naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Zaznaczy wszystkie wiersze, ktre maj zosta zawarte w grupie. Jeden ze sposobw
przeprowadzenia tej operacji polega na klikniciu numeru wiersza i przecigniciu
kursorem myszy wzdu numerw ssiednich wierszy do zaznaczenia.
Nie naley zaznacza wierszy zawierajcych formuy sumujce wiersze takie nie powinny by
umieszczane w grupach.

2. Wybra polecenie Dane/Konspekt/Grupuj/Grupuj. Program Excel wywietli symbole

konspektu dla grupy.

3. Poprzedni krok naley powtrzy dla kadej tworzonej grupy. Po zwiniciu konspektu
program Excel ukryje wiersze grupy, natomiast wiersz sumujcy, ktry do niej nie naley,
pozostanie widoczny.
Jeli przed utworzeniem grupy zaznaczy si zakres komrek (zamiast caych wierszy
lub kolumn), Excel wywietli okno dialogowe, w ktrym zapyta, co konkretnie pogrupowa.
Dopiero potem program na podstawie zaznaczonego zakresu pogrupuje wiersze lub kolumny.

W celu utworzenia wielopoziomowych konspektw mona te zaznaczy grupy grup. W przypadku generowania konspektw wielopoziomowych zawsze naley zacz od najgbiej pooonych grup, a nastpnie przechodzi do kolejnych znajdujcych si na wyszym poziomie. Jeli
przez pomyk pogrupuje si niewaciwe wiersze, mona usun tak grup przez zaznaczenie
wierszy i wybranie polecenia Dane/Konspekt/Rozgrupuj/Rozgrupuj.
Oto skrty klawiaturowe umoliwiajce byskawiczne grupowanie i rozdzielanie grup:
Alt+Shift+strzaka w prawo grupuje wybrane wiersze lub kolumny.
Alt+Shift+strzaka w lewo rozdziela wybrane wiersze lub kolumny.
Pocztkowo rczne tworzenie konspektw moe wydawa si skomplikowane, ale wystarczy
odrobina eksperymentw, aby doj do wprawy.
Rysunek 27.6 przedstawia arkusz z trzypoziomowym konspektem tej ksiki. Musiaem utworzy
go rcznie, gdy nie zawiera adnych formu tylko tekst.

Rozdzia 27. Tworzenie i stosowanie konspektw

529

Rysunek 27.6.
Rcznie opracowany
konspekt tej ksiki

Przykadowy skoroszyt z tym konspektem mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw konspekt ksiazki.xlsx.

Praca z konspektami
W tej czci rozdziau omwiono podstawowe operacje, ktre mona wykonywa przy uyciu
konspektw.

Wywietlanie poziomw
W celu wywietlenia rnych poziomw konspektu naley klikn odpowiedni symbol poziomu.
Symbole maj posta przyciskw z liczbami (1, 2 itd.) oraz znakami + bd . Na rysunku 27.5
s widoczne symbole konspektu obsugujce wiersze i kolumny.
Kliknicie przycisku 1 spowoduje zwinicie konspektu, tak e nie bd widoczne adne jego
szczegy poza danymi umieszczonymi na najwyszym poziomie zestawienia. Kliknicie przycisku 2 spowoduje rozwinicie jednego poziomu, przycisku 3 kolejnego itd. Liczba ponumerowanych przyciskw zaley od liczby poziomw konspektu. Kliknicie okrelonego numeru poziomu spowoduje wywietlenie zwizanych z nim szczegw, z uwzgldnieniem wszystkich
poprzednich poziomw. Aby wywietli wszystkie poziomy (najwicej szczegw), naley klikn przycisk z najwysz liczb.
W celu rozwinicia okrelonej sekcji naley klikn przycisk +. Z kolei aby zwin wybran
sekcj, naley klikn przycisk . Krtko mwic, Excel daje pen kontrol nad tym, co w ramach
konspektu zostanie wywietlone, a co ukryte.
Ewentualnie w celu ukrycia lub pokazania wybranych poziomw konspektu mona uy odpowiednio polece Ukryj szczegy i Poka szczegy, znajdujcych si w grupie Dane/Konspekt.
Jeli cigle modyfikuje si konspekt w celu wygenerowania rnych raportw, to mona
rozway zastosowanie polecenia Widoki niestandardowe, ktre umoliwia zapisywanie
okrelonych widokw skoroszytu i przypisywanie im nazw. Po utworzeniu nazwanych widokw
mona szybko przecza si pomidzy nimi. Polecenie Widoki niestand. znajduje si w grupie
Widok/Widoki skoroszytu.

530

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Dodawanie danych do konspektu

W pewnych sytuacjach moe okaza si konieczne dodanie do konspektu dodatkowych wierszy
lub kolumn. W niektrych przypadkach istnieje moliwo dodania nowych wierszy lub kolumn
bez naruszania konspektu. Po takiej operacji stan si one po prostu jego czci. Bywa jednak
i tak, e nowy wiersz lub kolumna nie zostan dodane do konspektu. Jeli konspekt zosta utworzony
automatycznie, wystarczy ponownie wybra polecenie Dane/Konspekt/Grupuj/Autokonspekt. Program
Excel upewni si, czy chcemy zmodyfikowa istniejcy konspekt. Jeli konspekt zosta utworzony rcznie, konieczne bdzie samodzielne wykonanie modyfikacji.

Usuwanie konspektu
Zbdny konspekt mona usun poprzez wybranie polecenia Dane/Konspekt/Rozgrupuj/Wyczy
konspekt. Program Excel cakowicie rozwinie konspekt wszystkie ukryte wiersze i kolumny
zostan wywietlone, a symbole konspektu znikn. Przed wykonaniem tej operacji naley mie
wiadomo, e po usuniciu konspektu nie bdzie moliwe jego przywrcenie przy uyciu
przycisku Cofnij. W takiej sytuacji konieczne bdzie ponowne utworzenie konspektu.

Konfigurowanie symboli konspektu

Gdy konspekt zostanie utworzony rcznie, Excel umieci jego symbole pod wierszami podsumowa. Jest to bardzo mylce, gdy przy takim umiejscowieniu w celu rozwinicia danej sekcji
konspektu naley klikn symbol znajdujcy si w wierszu pod t sekcj.
Aby symbole konspektu byy wywietlane w wierszu podsumowania, naley klikn niewielk
ikon ze strzak, znajdujc si w prawym dolnym rogu grupy Dane/Konspekt, w oknie dialogowym pokazanym na rysunku 27.7, wyczy opcj Wiersze podsumowa poniej szczegw
i klikn przycisk OK. Symbole konspektu zostan wtedy umiejscowione w bardziej logicznym
miejscu.
Rysunek 27.7.
W oknie dialogowym
Ustawienia mona
okreli pooenie
symboli konspektu

Ukrywanie symboli konspektu

Symbole konspektu w Excelu zajmuj sporo miejsca (ile dokadnie, to ju zaley od liczby poziomw konspektu). Jeli Czytelnikowi zaley na jak najwikszej iloci wolnej przestrzeni na
ekranie, tymczasowo moe ukry symbole bez usuwania samego konspektu. W celu wywietlenia
lub ukrycia symboli konspektu naley zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+8. Gdy symbole
konspektu zostan ukryte, nie bdzie moliwoci jego zwinicia lub rozwinicia.
Po ukryciu symboli sam konspekt nadal funkcjonuje w arkuszu s widoczne dane
znajdujce si na jego aktualnym poziomie. Oznacza to, e niektre wiersze lub kolumny
mog by ukryte.

Polecenie Widoki niestandardowe, umoliwiajce midzy innymi zapisywanie widokw konspektu pod dowolnymi nazwami, zachowuje w tych widokach take biecy stan symboli konspektu. Dziki temu mona zapisa niektre widoki z symbolami, a niektre bez nich.

Rozdzia 28.

czenie
i konsolidacja arkuszy
W tym rozdziale:
Rne metody czenia skoroszytw
Konsolidacja arkuszy
W niniejszym rozdziale omwi dwie przydatne procedury: czenie i konsolidacj. czenie
polega na zastosowaniu odwoa do komrek znajdujcych si w zewntrznych skoroszytach
w celu uycia zawartych w nich danych w biecym arkuszu. Konsolidacja scala lub zestawia
informacje z dwch lub wikszej liczby arkuszy, ktre mog znajdowa si w wielu skoroszytach.

czenie skoroszytw
Jak wiadomo, Excel pozwala definiowa formuy, ktre zawieraj odwoania do innych plikw
skoroszytw. W takim przypadku skoroszyty s czone ze sob w taki sposb, e poszczeglne
arkusze s wzajemnie od siebie uzalenione. Skoroszyt zawierajcy formuy zewntrznych odwoa jest nazywany skoroszytem zalenym (poniewa zawiera formuy, ktre zale od innych
skoroszytw). Skoroszyt przechowujcy informacje uywane przez formu zewntrznego odwoania jest okrelany mianem skoroszytu rdowego (poniewa jest on rdem informacji).
Gdy pod uwag bierze si czenie skoroszytw, mona zada sobie nastpujce pytanie. Jeli
Skoroszyt A bdzie wymaga dostpu do danych znajdujcych si w innym skoroszycie (Skoroszyt B), czy nie mona od razu wprowadzi tych danych do Skoroszytu A? W niektrych przypadkach mona tak postpi. Jednak prawdziwa korzy wynikajca z zastosowania takiego
poczenia jest zauwaalna w sytuacji, gdy kto inny dokonuje cigej aktualizacji skoroszytu
rdowego. Utworzenie w Skoroszycie A cza do Skoroszytu B oznacza, e zawsze w przypadku Skoroszytu A bdzie si dysponowao dostpem do najnowszych informacji znajdujcych si
w Skoroszycie B. Wynika to std, e Skoroszyt A jest automatycznie aktualizowany po kadej
modyfikacji Skoroszytu B.
czenie skoroszytw moe by te przydatne, gdy konieczna jest konsolidacja rnych plikw.
Na przykad kady regionalny kierownik dziau sprzeday moe przechowywa dane w oddzielnym skoroszycie. Mona utworzy skoroszyt zbiorczy, ktry najpierw przy uyciu formu odwoa pobiera ze skoroszytu kadego kierownika okrelone dane, a nastpnie oblicza sumy dla
wszystkich regionw.

532

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

czenie moe te by pomocne przy rozbijaniu duego projektu na mniejsze pliki. W ten sposb mona utworzy mniejsze skoroszyty, poczone ze sob przy uyciu kilku podstawowych
zewntrznych odwoa.
czenie arkuszy ma pewn wad. Ot formuy odwoa zewntrznych s w pewnym sensie
podatne na bdy atwo o przypadkowe uszkodzenie utworzonych czy. Ale jeli zrozumie si
zasady dziaania funkcji czenia, mona zapobiec takim sytuacjom. W dalszej czci rozdziau
(zatytuowanej Unikanie potencjalnych problemw z formuami odwoa zewntrznych)
omawiam niektre z problemw, ktre mog si pojawi przy czeniu arkuszy, i podpowiadam,
jak ich unikn.
Z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip mona pobra
dwa poczone ze sob skoroszyty, ktre uatwiaj zrozumienie omawianych mechanizmw.
Skoroszyty znajduj si w plikach zrodlo.xlsx oraz zalezny.xlsx. Dopki obydwa pliki bd
znajdowa si w jednym folderze, poczenie midzy nimi pozostanie utrzymane.

Tworzenie formu odwoa zewntrznych

Formuy odwoa zewntrznych mog by tworzone przy uyciu kilku metod. Oto one:
Rczne definiowanie odwoa do komrek. Odwoania te mog by dugie, poniewa
zawieraj nazwy skoroszytu i arkusza, a czasami take symbol napdu i ciek dostpu
do pliku. Takie odwoania mog wskazywa skoroszyty znajdujce si w internecie.
Zalet rcznego okrelania odwoa do komrek jest to, e nie trzeba przy tym otwiera
rdowego skoroszytu. Wad jest bardzo dua podatno na bdy. Pomyka choby
w jednym znaku spowoduje, e formua bdzie zwraca bd (albo nieprawidow
warto z pliku rdowego).
Wskazanie odwoa do komrek. Jeli skoroszyt rdowy jest otwarty, to w celu
utworzenia formu opierajcych si na zewntrznych odwoaniach mona posuy si
standardowymi metodami wskazywania.
Wklejanie odsyaczy. Dane naley skopiowa do schowka, a nastpnie po otwarciu
skoroszytu rdowego wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej cze (C).
Excel wklei skopiowane dane jako formuy odwoania zewntrznego.
Uycie polecenia Dane/Narzdzia danych/Konsoliduj. Ta metoda zostaa omwiona
w dalszej czci rozdziau, w punkcie Konsolidacja arkuszy przy uyciu polecenia
Konsoliduj.

Skadnia formu odwoa

Oglna skadnia formuy odwoania zewntrznego ma nastpujc posta:
=[Nazwa_skoroszytu]Nazwa_arkusza!Adres_komrki

Przed adresem komrki naley poda nazw skoroszytu (w nawiasach kwadratowych), a nastpnie nazw arkusza i znak wykrzyknika. Poniej zawarto przykad formuy opierajcej si na
komrce o adresie A1, pooonej w arkuszu Arkusz1 znajdujcym si w skoroszycie o nazwie
Budet.xlsx.
=[Budet.xlsx]Arkusz1!A1

Jeli nazwa skoroszytu lub arkusza uyta w odwoaniu zawiera jedn lub wicej spacji, to konieczne jest otoczenie takiego acucha znakami pojedynczego cudzysowu (''). Poniej podano
na przykad formu odwoujc si do komrki o adresie A1, pooonej w arkuszu Arkusz1 nalecym do skoroszytu Roczny Budet.xlsx.
='[Roczny Budet.xlsx]Arkusz1'!A1

Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy

533

Nawet jeli formua odwouje si do komrek w innym skoroszycie, nie trzeba go otwiera. Jeli
skoroszyt jest zamknity i nie znajduje si w biecym katalogu, w odwoaniu do niego konieczne bdzie podanie penej cieki. Oto przykad:
='C:\Dane\Excel\Budet\[Roczny Budet.xlsx]Arkusz1'!A1

Jeeli skoroszyt rdowy znajduje si w internecie, w formule naley zawrze adres URL, na
przykad:
='https://d.docs.live.net/9879sdf67s76s/Dokumenty/[Roczny Budet.xlsx]Arkusz1'!A1

Pojedyncze cudzysowy s niezbdne zawsze, gdy formua zawiera ciek dostpu lub adres
URL, nawet jeli w ciece lub adresie URL nie ma spacji.

Tworzenie formuy czcej metod wskazania

Rczne definiowanie formu zewntrznych odwoa zazwyczaj nie jest najlepszym rozwizaniem, poniewa z atwoci mona popeni bd. Lepiej bdzie, gdy Excel skonstruuje tak
formu automatycznie. Mona to zrobi nastpujco:
1. Otworzy skoroszyt rdowy.
2. Wybra komrk zalenego skoroszytu, ktra bdzie zawieraa formu.
3. Wprowadzi znak rwnoci (=).
4. Uaktywni skoroszyt rdowy, zaznaczy komrk lub obszar komrek i nacisn
klawisz Enter. Zaleny skoroszyt zostanie automatycznie uaktywniony.
Po wskazaniu jednej komrki lub ich zakresu program Excel automatycznie zajmie si szczegami operacji i utworzy poprawne skadniowo odwoanie zewntrzne. W przypadku tej metody
odwoanie do komrki zawsze jest odwoaniem bezwzgldnym, takim jak $A$1. Jeli planuje si
skopiowanie formuy w celu utworzenia dodatkowych formu czcych, to przez usunicie znaku $
z adresu komrki mona zamieni odwoanie bezwzgldne na wzgldne.
Dopki skoroszyt rdowy pozostanie otwarty, odwoanie zewntrzne nie bdzie zawierao cieki
(lub adresu URL) do tego skoroszytu. Jednak po jego zamkniciu formuy odwoa zewntrznych
ulegn zmianie i bd zawieray pen ciek (lub adres URL).

Wklejanie czy
Wklejanie czy jest kolejn metod tworzenia formu odwoa zewntrznych. Ta metoda jest
przydatna, gdy chcemy utworzy formuy, ktre odwouj si do konkretnych komrek. Aby j
wyprbowa, naley wykona nastpujce kroki:
1. Otworzy skoroszyt rdowy.
2. Wybra jedn komrk lub ich zakres, dla ktrego chcemy utworzy cze,
a nastpnie skopiowa je do schowka. Najprociej mona to zrobi za pomoc
skrtu Ctrl+C.
3. Uaktywni zaleny skoroszyt i wybra komrk, do ktrej ma trafi formua
czca. W przypadku wklejania zakresu komrek wystarczy zaznaczy komrk
znajdujc si w lewym grnym rogu.
4. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej cze (C).

534

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Praca z formuami zewntrznych odwoa

Ta cz rozdziau jest powicona najistotniejszym aspektom pracy z czami. Zrozumienie
opisanych w niej zasad pozwoli unikn niektrych czsto popenianych bdw.

Tworzenie czy do niezapisanych skoroszytw

Program Excel pozwala na tworzenie formu odwoujcych si do niezapisanych (a nawet nieistniejcych) skoroszytw. Zamy, e utworzono dwa skoroszyty (Zeszyt1 oraz Zeszyt2) i nie
zapisano ich. Jeli w skoroszycie Zeszyt2 utworzymy formu czc ze skoroszytem Zeszyt1,
a nastpnie zapiszemy go, to program Excel wywietli okno dialogowe pokazane na rysunku 28.1.
Rysunek 28.1.
Komunikat informuje,
e zapisywany skoroszyt zawiera
odwoania do skoroszytu, ktry
jeszcze nie zosta zapisany

Zwykle nie zapisuje si skoroszytu zawierajcego cza do niezapisanego dokumentu. Aby unikn powyszego komunikatu, po prostu naley najpierw zapisa skoroszyt rdowy.
Istnieje moliwo tworzenia czy do dokumentw, ktre nie istniej. Na tak operacj moemy si zdecydowa na przykad wtedy, gdy czekamy na skoroszyt rdowy od kolegi, ktry
jeszcze nie dostarczy potrzebnego pliku. Po zdefiniowaniu formuy odwoania zewntrznego
powizanej z nieistniejcym skoroszytem program Excel wywietli okno dialogowe Aktualizuj
wartoci, przypominajce okno dialogowe Otwieranie. Jeli kliknie si przycisk Anuluj, formua
zachowa podan nazw skoroszytu, ale zwrci bd #ADR!.
Gdy skoroszyt rdowy stanie si dostpny, w celu uaktualnienia cza naley wybra polecenie
Dane/Poczenia/Edytuj cza (wrc do tego w punkcie Aktualizacja czy, w dalszej czci
rozdziau). Po wykonaniu tej operacji bd zniknie i formua wywietli prawidow warto.
Ostrzeenie o zabezpieczeniach
W Excelu 2010 wprowadzono nowy mechanizm zabezpiecze czy. Gdy po raz pierwszy zostanie
otwarty skoroszyt, ktry zawiera cza do innych plikw, pod Wstk wywietli si ostrzeenie. cza
w skoroszycie bd uaktualnione dopiero wwczas, gdy uytkownik kliknie przycisk Wcz zawarto.

Jednak Excel zapamita take, e uytkownik uzna skoroszyt za zaufany, dziki czemu ostrzeenie nie
bdzie ju ponownie wywietlane. Aby wyczy wywietlanie takich ostrzee, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Wyda polecenie Plik/Opcje. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Opcje programu Excel.
2. Otworzy zakadk Centrum zaufania i klikn przycisk Ustawienia Centrum zaufania.
Na ekranie pojawi si okno dialogowe Centrum zaufania.
3. Otworzy zakadk Zawarto zewntrzna i wybra odpowiedni opcj w sekcji Ustawienia
zabezpiecze dla czy skoroszytu.

Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy

535

Otwieranie skoroszytu
przy uyciu formu odwoa zewntrznych
Jeeli otworzy si skoroszyt zawierajcy cza, Excel wywietli okno dialogowe widoczne na
rysunku 28.2 z pytaniem o dalsze postpowanie. Do wyboru s nastpujce opcje:
Aktualizuj cza zostan zaktualizowane biecymi danymi z pliku rdowego
(lub plikw).
Nie aktualizuj cza nie zostan zaktualizowane i w skoroszycie zostan wywietlone
poprzednie wartoci zwrcone przez formuy odwoa zewntrznych.
Pomoc na ekranie pojawi si okno systemu pomocy Excela z informacjami na temat czy.
Rysunek 28.2.
Excel wywietla
to okno dialogowe,
gdy otwierany jest
skoroszyt z czami
do innych plikw

Co si stanie, gdy wybrana zostanie opcja Aktualizuj, lecz skoroszyt rdowy bdzie niedostpny?
Jeli program Excel nie moe zlokalizowa skoroszytu rdowego, do ktrego odwouje si formua, wywietli okno dialogowe Edytowanie czy, widoczne na rysunku 28.3. Przycisk Zmie
rdo umoliwia wybranie innego skoroszytu, natomiast przycisk Przerwij cze powoduje
usunicie cza.
Rysunek 28.3.
Okno dialogowe
Edytowanie czy

Okno Edytowanie czy mona rwnie otworzy za pomoc polecenia Dane/Poczenia/Edytuj

cza. W oknie Edytowanie czy s wymienione wszystkie skoroszyty rdowe, a take innego
typu cza do pozostaych dokumentw.
Aby zapobiec wywietlaniu okna dialogowego pokazanego na rysunku 28.2, naley otworzy
okno dialogowe Opcje programu Excel, wywietli zakadk Zaawansowane i wyczy opcj
Pytaj przy automatycznym aktualizowaniu czy. Spowoduje to wyczenie wywietlania
wspomnianego okna dla wszystkich skoroszytw.

Okrelanie domylnego zachowania

Gdy otworzy si skoroszyt zawierajcy jedn lub wicej formu z odwoaniami zewntrznymi,
domylnie Excel wywietli okno dialogowe widoczne na rysunku 28.2; w oknie tym bdzie mona
wybra metod obsugi czy. Jednak za pomoc okna dialogowego Monit podczas uruchamiania
(rysunek 28.4) mona to zmieni.

536

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 28.4.
Przy uyciu okna dialogowego
Monit podczas uruchamiania
mona okreli, w jaki
sposb Excel potraktuje cza
po otwarciu skoroszytu

W celu wywietlenia okna dialogowego Monit podczas uruchamiania naley wybra polecenie
Dane/Poczenia/Edytuj cza. W efekcie najpierw pojawi si okno Edytowanie czy (pokazane
wczeniej na rysunku 28.3), w ktrym naley klikn przycisk Monit podczas uruchamiania.
W dalszej kolejnoci naley uaktywni opcj danej metody obsugi czy.

Aktualizacja czy
Aby mie gwarancj, e formuy z odwoaniami opieraj si na najnowszych wartociach pobranych ze skoroszytw rdowych, naley wymusi operacj aktualizacji. Krok ten moe okaza si konieczny, jeli na przykad okae si, e kto wanie przed chwil zmodyfikowa skoroszyt rdowy i zapisa na serwerze sieciowym jego najnowsz wersj. W takim przypadku
mona uaktualni cza, aby wywietli aktualne dane.
W celu uaktualnienia wynikw formu na bazie najnowszych wartoci naley otworzy okno
dialogowe Edytowanie czy (poleceniem Dane/Poczenia/Edytuj cza), wybra z listy odpowiedni skoroszyt rdowy, a nastpnie klikn przycisk Aktualizuj wartoci. Program Excel uaktualni formuy czce danymi znajdujcymi si w najnowszej wersji skoroszytu rdowego.
cza do arkuszy w sekcji Aktualizuj okna dialogowego Edytowanie czy zawsze s oznaczone
liter A, oznaczajc opcj Automatycznie, i nie da si jej zmieni na Rcznie. Oznacza to, e
program uaktualnia cza tylko po otwarciu skoroszytu. Program Excel nie aktualizuje automatycznie
czy, gdy skoroszyt rdowy zostanie zmodyfikowany (z wyjtkiem sytuacji, gdy jest on otwarty).

Zmiana rda cza

W niektrych przypadkach jest konieczna zmiana skoroszytu rdowego zastosowanego w odwoaniach zewntrznych. Na przykad moemy dysponowa skoroszytem, ktry zawiera odwoania do skoroszytu o nazwie Wstpny Budet, ale pniej otrzymujemy ostateczn wersj tego
pliku o nazwie Kocowy Budet.
Przy uyciu okna dialogowego Edytowanie czy (otwieranego poleceniem Dane/Poczenia/
Edytuj cza) mona zmieni rdo cza. W tym celu naley wybra dany skoroszyt rdowy i klikn przycisk Zmie rdo. Excel wywietli okno dialogowe, umoliwiajce wybranie
nowego pliku rdowego. Po wybraniu pliku wszystkie formuy odwoa zewntrznych, ktre
odwoyway si do starych plikw, zostan uaktualnione.

Przerywanie czy
Jeli w skoroszycie zdefiniowano odwoania zewntrzne, a nastpnie uznano, e cza ju nie bd
potrzebne, mona zamieni formuy odwoa zewntrznych na wartoci, co jest rwnoznaczne
z przerwaniem czy. W tym celu naley otworzy okno dialogowe Edytowanie czy (przy uyciu
polecenia Dane/Poczenia/Edytuj cza), a nastpnie zaznaczy plik, do ktrego utworzono cze,
i klikn przycisk Przerwij cze.
Poniewa ta operacja jest nieodwracalna, Excel poprosi o jej ostateczne potwierdzenie.

Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy

537

Unikanie potencjalnych problemw

z formuami odwoa zewntrznych
Formuy odwoa zewntrznych s uyteczne, ale podatne na przypadkowe uszkodzenia. Niemniej dopki nie usunie si pliku rdowego, niemal w kadym przypadku jest moliwe przywrcenie przerwanych czy. Jeli po otwarciu skoroszytu Excel nie bdzie w stanie zlokalizowa
pliku rdowego, na ekranie pojawi si okno dialogowe umoliwiajce wybranie skoroszytu
i ponowne utworzenie czy. Plik rdowy mona te zmieni przy uyciu przycisku Zmie rdo,
ktry znajduje si w oknie dialogowym Edytowanie czy (polecenie Dane/Poczenia/Edytuj
cza). W dalszej czci rozdziau przedstawiem kilka wskazwek, o ktrych warto pamita
w przypadku stosowania formu z odwoaniami do zewntrznych plikw.

Zmiana nazwy lub przenoszenie skoroszytu rdowego

W przypadku zmiany nazwy dokumentu rdowego lub przeniesienia go do innego katalogu
program Excel nie bdzie w stanie uaktualni czy. W takiej sytuacji przy uyciu okna dialogowego Edytowanie czy naley wskaza nowy dokument rdowy. Wicej informacji na ten
temat mona znale w punkcie Zmiana rda cza we wczeniejszej czci rozdziau.
Jeli pliki rdowy i docelowy znajduj si w tym samym katalogu, mona je razem przenie
do innego katalogu. W takim przypadku cza pozostan nienaruszone.

Zastosowanie polecenia Zapisz jako

Jeeli s otwarte skoroszyty zarwno rdowy, jak i docelowy, program Excel nie wywietli
w formuach odwoa zewntrznych penej cieki do pliku rdowego. Jeli w celu nadania
skoroszytowi rdowemu nowej nazwy uyje si polecenia Plik/Zapisz jako, program Excel
zmodyfikuje zewntrzne odwoania tak, aby z niej korzystay. Czasami dokadnie o to chodzi,
ale w niektrych przypadkach taka zmiana jest niepodana.
Oto przykadowa sytuacja, w ktrej uycie polecenia Plik/Zapisz jako spowoduje problem.
Zamy, e zakoczono prac w skoroszycie rdowym i zapisano plik. Nastpnie uytkownik
zdecydowa, e dla pewnoci warto utworzy kopi zapasow pliku na innym dysku, wanie za
pomoc polecenia Plik/Zapisz jako. Formuy znajdujce si w skoroszycie zalenym bd od tego
momentu odwoywa si do kopii zapasowej skoroszytu rdowego, a nie do oryginalnego pliku
rdowego. Tak nie powinno by.
Wniosek jest prosty przy zapisywaniu skoroszytu z danymi rdowymi przy uyciu polecenia
Plik/Zapisz jako naley zachowa ostrono.

Modyfikowanie skoroszytu rdowego

Podczas pracy nad skoroszytem zawierajcym dane rdowe dla innego skoroszytu naley bardzo
uwaa zwaszcza jeli skoroszyt docelowy nie jest otwarty. Jeeli na przykad do skoroszytu
rdowego doda si nowy wiersz, to wszystkie komrki przesun si w d o jedn pozycj. Po
otwarciu docelowego skoroszytu okae si, e w dalszym cigu opiera si on na starych odwoaniach do komrek, ktre s ju nieprawidowe.
Bez trudu mona zidentyfikowa skoroszyty rdowe dla konkretnego skoroszytu zalenego.
Wystarczy w tym celu przejrze list plikw widoczn w oknie Edytowanie czy (polecenie
Dane/Poczenia/Edytuj cza). Nie ma jednak moliwoci ustalenia, czy dany skoroszyt
jest rdem danych dla innego skoroszytu.

538

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Tego problemu mona unikn nastpujco:

Poprzez otwarcie skoroszytu zalenego przed wprowadzeniem zmian w skoroszycie
rdowym. Jeli tak si postpi, w chwili modyfikacji skoroszytu rdowego program
Excel dopasuje zewntrzne odwoania znajdujce si w skoroszycie zalenym.
Uycie w formule czcej nazw zamiast odwoa do komrek. Jest to
najbezpieczniejsza metoda.
Ponisza formua odwouje si do komrki o adresie C21, znajdujcej si w arkuszu Arkusz1
skoroszytu budet.xlsx:
=[budet.xlsx]Arkusz1!$C$21

Jeli komrka o adresie C21 nosi nazw Suma_cakowita, to przy definiowaniu formuy mona
si ni posuy:
=budet.xlsx!Suma_cakowita

Zastosowanie nazwy gwarantuje, e formua pobierze prawidow warto nawet wtedy, gdy do
skoroszytu rdowego doda si lub usunie si z niego wiersze bd kolumny.
Przy okazji warto zauway, e nazwa pliku w powyszym przykadzie nie zostaa ujta w nawiasy. To dlatego, e nazwa Suma_cakowita jest traktowana jako obowizujca na poziomie
caego skoroszytu, a nie pojedynczego arkusza. Jeli nazwa Suma_cakowita byaby zdefiniowana tylko dla jednego arkusza (np. Arkusz1), formua musiaaby mie nastpujc posta:
=[budet.xlsx]Arkusz1!Suma_cakowita

W rozdziale 4. zamieszczono wicej informacji na temat tworzenia nazw komrek i zakresw.

cza poredniczce
Program Excel nie narzuca wikszych ogranicze w odniesieniu do stopnia zoonoci zewntrznych odwoa. Na przykad Skoroszyt A moe zawiera zewntrzne odwoania do Skoroszytu B,
w ktrym z kolei moe znajdowa si odwoanie do Skoroszytu C. W tym przypadku warto
zawarta w Skoroszycie A moe ostatecznie zalee od wartoci znajdujcej si w Skoroszycie C,
natomiast Skoroszyt B odgrywa rol cza poredniczcego.
Nie zalecam stosowania tego typu czy, ale jeli koniecznie trzeba si do nich uciec, naley
pamita, e program Excel nie uaktualnia formu zewntrznych odwoa, jeli skoroszyt zaleny
nie jest otwarty. Na bazie poprzedniego przykadu przypumy, e Skoroszyt A i Skoroszyt C s
otwarte. Jeli zmieni si warto w Skoroszycie C, nie zostanie to uwzgldnione w Skoroszycie A,
poniewa nie otwarto Skoroszytu B (cze poredniczce).

Konsolidacja arkuszy
W przypadku arkuszy termin konsolidacja odnosi si do operacji obejmujcych wiele arkuszy
lub wiele plikw skoroszytw. W niektrych sytuacjach konsolidacja wie si z tworzeniem czy.
Poniej podano dwa przykady konsolidacji:
Budet dla departamentw firmy jest przechowywany w pojedynczym skoroszycie, przy
czym dla kadego z nich przeznaczono oddzielny arkusz. Konieczna jest konsolidacja
danych i utworzenie budetu dla caej firmy.
Kady szef departamentu przesya do pracownika plan budetu w postaci oddzielnego
skoroszytu. Zadaniem pracownika jest skonsolidowanie tych plikw w celu uzyskania
budetu caej firmy.

Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy

539

Pora na przemylenie strategii konsolidacji?

By moe niektrzy Czytelnicy szukaj w tym rozdziale konkretnych wskazwek dotyczcych czenia
danych z rnych rde. Opisane dalej metody konsolidacji s do uniwersalne, ale nie musz stanowi najefektywniejszego sposobu na rozwizanie danego problemu.
Na przykad typowy budet jest rodzajem zestawienia. W takich przypadkach najprociej pracuje si
z danymi znormalizowanymi, przez co rozumiem takie zestawienie, w ktrym kada pozycja jest
umieszczona w osobnym wierszu. Wwczas do konsolidowania i podsumowania danych mona uy
najbardziej zaawansowanego narzdzia tego typu, jakie jest dostpne w Excelu tabeli przestawnej.
Przypumy, e w budecie dla Regionu 1 jest podana warto wydatkw na szkolenia dla dziau informatycznego za stycze. Zamiast w zwyky sposb wprowadza t warto w siatce komrek, lepiej
umieci j w tabeli z wieloma kolumnami, ktre bd stanowiy jej opis takie rozwizanie jest bowiem znacznie elastyczniejsze. Ta pojedyncza pozycja moe by umieszczona w wierszu znormalizowanej tabeli z szecioma nagwkami: Region, Departament, Opis wydatku, Miesic, Rok oraz Kwota.
Gdyby kady z menederw regionalnych dostarczy budet wasnego regionu w tej postaci, poczenie
ich w jeden arkusz i utworzenie na ich podstawie tabeli przestawnej byoby buk z masem; z kolei na
podstawie takiej tabeli mona wyodrbni dane za stycze na wiele rnych sposobw.

Tego typu zadania mog by bardzo trudne lub do proste. Zadanie jest proste, gdy struktura
informacji jest identyczna w kadym arkuszu. Bywa jednak i tak, e pomimo pewnego podobiestwa arkusze s nieco inne. W tym drugim przypadku niektre przesane do pracownika pliki
budetu mog na przykad nie zawiera pewnych kategorii wydatkw, ktrych dany departament
nie ponosi. W takiej sytuacji mona uy przydatnej funkcji programu Excel, ktra dopasowuje
dane na podstawie tytuw wierszy i kolumn. Funkcja ta omwiona zostaa w punkcie Konsolidacja arkuszy przy uyciu polecenia Konsoliduj, znajdujcym si w dalszej czci rozdziau.
Jeli podobiestwo arkuszy jest znikome lub adne, mona prbowa przerobi je w taki sposb, by uzyska podan zgodno, bd zwrci pliki do kierownikw dziaw z prob, aby
przesali je po zastosowaniu standardowego formatu. Jednak najlepsze wyjcie polega na zmodyfikowaniu obiegu dokumentw z uwzgldnieniem zastosowania znormalizowanych tabel, ktre
mog stanowi rdo danych dla tabel przestawnych.
W celu przeprowadzenia konsolidacji danych z wielu skoroszytw mona wykona jedn z poniszych operacji:
Zastosowa formuy zewntrznych odwoa.
Skopiowa dane i uy polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej cze (C).
Uy okna dialogowego Konsolidowanie wywietlanego po wybraniu polecenia
Dane/Narzdzia danych/Konsoliduj.

Konsolidacja arkuszy przy uyciu formu

Konsolidacja przy uyciu formu polega po prostu na zastosowaniu formu opierajcych si na
odwoaniach do innych arkuszy lub skoroszytw. Ta metoda konsolidacji ma dwie wane zalety:
Jeli wartoci znajdujce si w arkuszach rdowych ulegn zmianie, formuy zostan
automatycznie uaktualnione;
Nie trzeba otwiera skoroszytw rdowych przy tworzeniu formu konsolidujcych.
Jeli mamy skonsolidowa arkusze o identycznej strukturze, znajdujce si w jednym skoroszycie,
to sprawa jest prosta do przeprowadzenia konsolidacji wystarczy uy standardowych formu.
Na przykad w celu obliczenia sumy wartoci zawartych w komrkach o adresie A1, znajdujcych si w arkuszach o nazwach od Arkusz2 do Arkusz10, naley uy nastpujcej formuy:
=SUMA(Arkusz2:Arkusz10!A1)

540

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Formu t mona wprowadzi rcznie lub posuy si metod zaznaczania wielu arkuszy. W celu
utworzenia formu sumujcych dla innych komrek wystarczy potem skopiowa powysz formu.
Wicej informacji o zaznaczaniu analogicznych komrek w wielu arkuszach znajduje si
w rozdziale 4.

Jeli zasig konsolidacji obejmuje inne skoroszyty, w celu jej przeprowadzenia naley uy
formu odwoa zewntrznych. Jeli na przykad chcemy zsumowa wartoci komrek o adresie
A1, znajdujcych si w arkuszach o nazwie Arkusz1, ale umieszczonych w dwch rnych skoroszytach (o nazwach Region1.xlsx i Region2.xlsx), moemy zastosowa nastpujc formu:
=[Region1.xlsx]Arkusz1!A1+[Region2.xlsx]Arkusz1!A1

W powyszej formule mona zawrze dowoln liczb odwoa zewntrznych, przy czym jej
maksymalna dugo wynosi 8000 znakw. Przy wielu odwoaniach taka formua staje si jednak do duga i kopotliwa w modyfikacji.
Formu mona uy take wwczas, gdy konsolidowane arkusze nie s identyczne naley
jednak zadba o to, by kada formua odwoywaa si do waciwej komrki, co jest uciliwe
i moe by rdem bdw.

Konsolidacja arkuszy przy uyciu polecenia Wklej specjalnie

Kolejna metoda konsolidacji danych polega na zastosowaniu okna dialogowego Wklejanie specjalne.
W przypadku tej metody wykorzystuje si fakt, e okno Wklejanie specjalne umoliwia wykonywanie operacji matematycznych przy wklejaniu danych ze schowka. Na przykad za pomoc
opcji Dodaj skopiowane dane mona doda do wybranego zakresu. Rysunek 28.5 przedstawia okno
dialogowe Wklejanie specjalne.
Rysunek 28.5.
Wybranie operacji Dodaj
w oknie dialogowym
Wklejanie specjalne

Metoda ta jest przydatna tylko wtedy, gdy wszystkie konsolidowane arkusze zostay otwarte. Jej
wad jest to, e konsolidacja nie jest dynamiczna. Innymi sowy, nie s generowane formuy
odwoujce si do danych rdowych. Jeli zatem niektre dane ulegn zmianie, rezultaty konsolidacji przestan by zgodne ze stanem biecym.
Oto sposb zastosowania tej metody:
1. Skopiowa dane z pierwszego zakresu rdowego.
2. Uaktywni docelowy skoroszyt i wybra lokalizacj dla konsolidowanych danych.
Wystarczy zaznaczy tylko jedn komrk.
3. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej specjalnie. Na ekranie
pojawi si okno dialogowe Wklejanie specjalne.
4. Zaznaczy opcj Wartoci i wybra operacj Dodaj, a nastpnie klikn przycisk OK.

Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy

541

Powysze kroki naley powtrzy dla kadego rdowego zakresu komrek, ktre chcemy
skonsolidowa. Naley si upewni, e lokalizacja danych okrelana w kroku 2. jest taka sama
dla kadej operacji wklejania.
Powysza metoda jest prawdopodobnie najgorszym sposobem konsolidowania danych,
ze wzgldu na stosunkowo du podatno na bdy oraz brak formu, dziki ktrym mona
by przeledzi i wyeliminowa ewentualne pomyki. Znalezienie rda bdu w tym przypadku
jest bardzo trudne albo wrcz niemoliwe.

Konsolidacja arkuszy przy uyciu polecenia Konsoliduj

Najbardziej wskazana metoda konsolidacji danych bazuje na oknie dialogowym Konsolidowanie.
Jest to bardzo elastyczna metoda, a w niektrych przypadkach sprawdza si nawet wtedy, gdy
struktura arkuszy rdowych nie jest identyczna. Metoda ta pozwala na przeprowadzenie konsolidacji statycznej (bez zastosowania formu czcych) lub dynamicznej (przy uyciu formu
czcych). Polecenie Konsoliduj obsuguje nastpujce metody konsolidacji:
Wedug pozycji. Ta metoda daje dobre wyniki tylko wtedy, gdy struktura arkuszy jest
jednakowa.
Wedug kategorii. Program Excel przy dopasowywaniu danych znajdujcych si
w arkuszach rdowych opiera si na etykietach wierszy i kolumn. Z metody tej naley
skorzysta, jeli dane w arkuszach rdowych s w rny sposb rozmieszczone lub
w niektrych arkuszach brakuje wierszy bd kolumn.
Na rysunku 28.6 pokazano okno dialogowe Konsolidowanie, ktre mona wywietli poprzez
wybranie polecenia Dane/Narzdzia danych/Konsoliduj. Poniej zawarto opis kontrolek, znajdujcych si w tym oknie:
Rysunek 28.6.
Okno dialogowe
Konsolidowanie
umoliwia okrelenie
konsolidowanych
zakresw komrek

Lista Funkcja. Pozwala okreli typ konsolidacji. Zazwyczaj uywa si funkcji Suma,

ale dostpnych jest te 10 innych.

Pole Odwoanie. Pozwala okreli zakres konsolidowanych komrek, znajdujcych si

w pliku rdowym. Odwoanie do zakresu mona zdefiniowa rcznie lub uy

standardowej metody wskazywania (jeli skoroszyt rdowy jest otwarty). Akceptowane
s rwnie nazwane zakresy komrek. Po okreleniu zakresu komrek (w celu dodania
ich do listy Wszystkie odwoania) naley klikn przycisk Dodaj. Jeli wybrano metod
konsolidacji wedug pozycji, nie naley w zaznaczonym zakresie uwzgldnia etykiet,
natomiast w przypadku konsolidacji wedug kategorii naley tak postpi.
Pole Wszystkie odwoania. Zawiera list odwoa dodanych przy uyciu przycisku
Dodaj.

542

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Opcje sekcji Uyj etykiet w. Te opcje nakazuj programowi Excel przeprowadzenie

konsolidacji poprzez sprawdzenie etykiet znajdujcych si w grnym wierszu, lewej

kolumnie lub w obu tych miejscach. Opcji tych naley uywa w przypadku konsolidacji
wedug kategorii.
Opcja Utwrz cze z danymi rdowymi. Po zaznaczeniu tej opcji program Excel
utworzy konspekt i dla kadej etykiety zdefiniuje formu sumujc. Jeli ta opcja nie
zostanie uaktywniona, konsolidacja nie bdzie opieraa si na formuach, a konspekt
nie zostanie utworzony.
Przycisk Przegldaj. Wywietla okno dialogowe umoliwiajce wybranie skoroszytu,
ktry zostanie otwarty. Co prawda po wybraniu pliku jego nazwa pojawia si w polu
Odwoanie, ale konieczne bdzie zdefiniowanie odwoania do zakresu komrek.
Ta operacja jest o wiele prostsza, jeli uprzednio otworzy si wszystkie konsolidowane
skoroszyty.
Przycisk Dodaj. Dodaje odwoanie znajdujce si w polu Odwoanie do listy Wszystkie
odwoania. Trzeba pamita o klikniciu tego przycisku po okreleniu kadego zakresu.
Przycisk Usu. Usuwa z listy Wszystkie odwoania wybrane odwoanie.

Przykad konsolidacji skoroszytw

W tej czci rozdziau przedstawiono prosty przykad demonstrujcy moliwoci funkcji konsolidowania danych Excela. Na rysunku 28.7 pokazano trzy jednoarkuszowe skoroszyty, ktre zostan skonsolidowane. W arkuszach tych zawarto raporty dotyczce sprzeday produktw za
okres trzech miesicy. Naley jednak zauway, e raporty te nie dotycz tych samych produktw.
Dodatkowo produkty nie s nawet posortowane w tej samej kolejnoci. Innymi sowy, struktura
tych arkuszy nie jest jednakowa. W tej sytuacji rczne utworzenie formu konsolidujcych byoby
bardzo uciliwe.

Rysunek 28.7. Trzy skoroszyty, ktre zostan skonsolidowane

Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy

543

Przykadowe skoroszyty mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Nosz one nazwy region1.xlsx, region2.xlsx i region3.xlsx.

Aby skonsolidowa informacje zawarte w raportach, naley najpierw utworzy nowy skoroszyt.
Cho nie trzeba otwiera skoroszytw rdowych, konsolidacja jest atwiejsza, jeli zostan one
otwarte. W celu przeprowadzenia konsolidacji skoroszytw naley wykona nastpujce kroki:
1. Wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Konsoliduj. Program Excel wywietli okno

dialogowe Konsolidowanie.
2. Za pomoc listy rozwijanej Funkcja okreli typ funkcji konsolidujcej, ktra

zostanie uyta. W tym przykadzie zastosowano funkcj Suma.

3. Zdefiniowa odwoanie do pierwszego konsolidowanego arkusza. Jeli skoroszyt jest

otwarty, mona je wskaza rcznie. W przeciwnym razie w celu zlokalizowania pliku

na dysku naley klikn przycisk Przegldaj. Odwoanie musi odnosi si do zakresu.
Mona uy zakresu, ktry obejmuje cae kolumny (na przykad A:K). Co prawda zakres
ten jest wikszy od rzeczywicie konsolidowanego, ale dziki temu zagwarantuje si
poprawne dziaanie konsolidacji, gdy do pliku rdowego zostan dodane nowe wiersze.
Gdy stwierdzimy poprawno odwoania w polu Odwoanie, w celu dodania go do listy
Wszystkie odwoania naley klikn przycisk Dodaj.
4. Zdefiniowa odwoanie do drugiego arkusza. Mona analogicznie wskaza zakres

skoroszytu Region2 lub zmodyfikowa istniejce odwoanie zmieni nazw Region1

na Region2, a nastpnie klikn przycisk Dodaj. Odwoanie zostanie dodane do listy
Wszystkie odwoania.
5. Zdefiniowa odwoanie do trzeciego arkusza. I tym razem mona zmodyfikowa

istniejce odwoanie, co polega na zmianie nazwy Region2 na Region3, a nastpnie

klikn przycisk Dodaj. Ostatnie odwoanie zostanie dodane do listy Wszystkie
odwoania.
6. Ze wzgldu na to, e struktura arkuszy nie jest jednakowa, w celu nakazania

programowi Excel dopasowywania danych na podstawie etykiet naley zaznaczy

opcje Lewa kolumna i Grny wiersz.
7. Uaktywni opcj Utwrz cze z danymi rdowymi, aby program Excel utworzy

konspekt zawierajcy zewntrzne odwoania.

8. W celu rozpoczcia konsolidacji klikn przycisk OK.

Program Excel rozpoczyna konsolidacj od aktywnej komrki. Warto zauway, e Excel utworzy
konspekt zwinity do poziomu, na ktrym wida jedynie sumy czciowe dla kadego produktu.
Po rozwiniciu konspektu (poprzez kliknicie symbolu z numerem 2 lub z plusem) zostan uwidocznione w arkuszu szczegowe dane. Uwaniejsza analiza arkusza pozwoli dostrzec, e kada
komrka z danymi czstkowymi zawiera formu odwoujc si do odpowiedniej komrki w pliku
rdowym. Dziki temu skonsolidowane dane zostan automatycznie uaktualnione za kadym
razem, gdy skoroszyty rdowe ulegn zmianie.
Rysunek 28.8 przedstawia wynik konsolidacji, natomiast rysunek 28.9 zestawienie danych (przy
zwinitym konspekcie w celu ukrycia szczegw).
W rozdziale 27. mona znale wicej informacji na temat konspektw Excela.

544

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 28.8.
Wynik konsolidacji
danych zawartych
w trzech skoroszytach

Rysunek 28.9.
Zwinity konspekt
sucy do wywietlenia
jedynie podsumowa

Odwieanie konsolidacji
Gdy korzystamy z konsolidacji z tworzeniem formu, odwoania w skoroszycie ze skonsolidowanymi danymi s tworzone tylko dla danych istniejcych w momencie wykonywania tej operacji. Jeli wic do dowolnego z oryginalnych skoroszytw doda si nowe wiersze, konsolidacj
trzeba bdzie wykona ponownie. Na szczcie parametry konsolidacji s przechowywane w skoroszycie, dziki czemu w razie potrzeby wystarczy jedynie jeszcze raz wyda odpowiednie polecenie.
Wanie z tego powodu dobrym pomysem jest uwzgldnianie dodatkowych kolumn i ujcie ich
w caoci (tak jak w kroku 3. wczeniejszej procedury).

Rozdzia 28. czenie i konsolidacja arkuszy

545

Excel zapamituje odwoania zdefiniowane w oknie dialogowym Konsolidowanie i zapisuje je

w skoroszycie. Jeli zatem pniej postanowi si odwiey konsolidacj, nie trzeba bdzie ponownie wprowadza odwoa. Wystarczy wywietli okno Konsolidowanie, a nastpnie sprawdzi poprawno zakresw i klikn przycisk OK.

Wicej informacji o konsolidowaniu

Program Excel jest bardzo elastyczny pod wzgldem obsugi danych rdowych, ktre mog
by konsolidowane. Mona przeprowadzi konsolidacj danych pochodzcych z nastpujcych
rde:
z otwartych skoroszytw;
z zamknitych skoroszytw (w tym przypadku konieczne jest rczne zdefiniowanie
odwoania, ale jego cz zawierajc nazw pliku mona okreli za pomoc przycisku
Przegldaj);
z tego samego skoroszytu, w ktrym zostan umieszczone wyniki konsolidacji.
W ramach jednej konsolidacji mona miesza i dopasowywa do siebie dowolne z wyej wymienionych rde.
Jeli konsolidacja jest wykonywana na podstawie dopasowywania etykiet, naley mie wiadomo, e musz by one identyczne. Na przykad etykieta Sty nie zostanie powizana z etykiet
Stycze. Jednak przy dopasowywaniu nie jest uwzgldniana wielko znakw, dlatego te etykieta Kwiecie pasuje do etykiety KWIECIE. Dodatkowo etykiety mog by dowolnie posortowane i nie musz by tak samo uporzdkowane we wszystkich zakresach rdowych.
Jeli opcja Utwrz cze z danymi rdowymi nie zostanie wczona, program Excel przeprowadzi konsolidacj statyczn (nie utworzy formu). A zatem, jeli dane zawarte w dowolnym
arkuszu rdowym ulegn zmianie, konsolidacja nie zostanie automatycznie uaktualniona. W celu
uaktualnienia zbiorczych informacji konieczne bdzie zaznaczenie docelowego zakresu i powtrne wykonanie polecenia Dane/Narzdzia danych/Konsoliduj.
Po wczeniu opcji Utwrz cze z danymi rdowymi program Excel utworzy standardowy
konspekt, ktry mona modyfikowa przy uyciu metod omwionych w rozdziale 27.

546

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rozdzia 29.

Wsppraca programu
Excel z internetem
W tym rozdziale:
Zapisywanie skoroszytw w internecie
Zapisywanie plikw programu Excel w formacie HTML
Tworzenie hiperczy
Importowanie danych ze strony WWW
Wikszo osb korzystajcych z komputera dysponuje dostpem do sieci internet. Sie staa si
wanym narzdziem wspdzielenia i gromadzenia danych pobieranych z niezliczonej liczby
rde. Aby uproci wykonywanie tych operacji, program Excel pozwala na tworzenie plikw,
ktre mog zosta uyte w sieci internet, a ponadto umoliwia gromadzenie i przetwarzanie danych z niej pobranych. W niniejszym rozdziale zamieszczono zagadnienia zwizane ze wspprac programu Excel z internetem.

Zapisywanie skoroszytw w internecie

W Excelu 2013 zapisywanie dokumentw w ramach usugi SkyDrive albo w serwisie SharePoint
jest bardzo proste. Takie rozwizanie umoliwia otwarcie skoroszytu z poziomu dowolnego komputera z dostpem do internetu, niezalenie od jego fizycznej lokalizacji. Co wicej, na tym komputerze nie trzeba nawet instalowa Excela. Po zalogowaniu si na konto SkyDrive albo SharePoint
mona pobra plik i pracowa nad nim lokalnie, zapozna si z nim lub wprowadzi drobne poprawki wystarczy do tego zwyka przegldarka WWW i aplikacja Excel Web App.
Aby zapisa dokument w internecie, naley wybra polecenie Plik/Zapisz jako i w oknie Zapisz
jako spord dostpnych lokalizacji wybra opcj Usuga SkyDrive albo Office 365 SharePoint.
Nastpnie naley klikn przycisk Przegldaj i wybra docelowy folder. Tak zapisany skoroszyt
mona udostpni innym, z zastrzeeniem, e w danej chwili moe go edytowa tylko jedna
osoba. Aby zapisa dokument w serwisach SkyDrive albo SharePoint, naley si najpierw do
nich zalogowa.
Rysunek 29.1 przedstawia skoroszyt Excela zapisany na koncie SkyDrive. Zosta on wywietlony w przegldarce WWW za pomoc aplikacji Excel Web App. Jak wida, skoroszyt skada si
z dwch arkuszy, ktrych zakadki widniej w dolnej czci ekranu. Excel Web App jest wyposaony w zmodyfikowan Wstk, a jego obsuga w duej mierze przypomina obsug zwykego
Excela.

548

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 29.1.
Skoroszyt otwarty
w przegldarce WWW
za porednictwem
aplikacji Excel Web App

W porwnaniu z wersj na komputery osobiste Excel Web App zosta w pewnym stopniu okrojony.
Nie oferuje tak wielu opcji formatowania, nie pozwala na uruchamianie makr VBA i nie obsuguje
tworzenia tabel przestawnych cho mona je przeglda i modyfikowa. Pewnym ograniczeniom podlega take objto przetwarzanych plikw. Jednak nawet pomimo tych brakw moliwoci tej aplikacji s zdumiewajco due.

Zapisywanie skoroszytw w formacie HTML

HTML (HyperText Markup Language) jest jzykiem, na ktrym opiera si technologia WWW
(World Wide Web). Dokumenty pobierane z internetu i wywietlane przez przegldark zazwyczaj s zapisane wanie w formacie HTML. Plik HTML zawiera dane tekstowe oraz specjalne
znaczniki, okrelajce sposb ich formatowania. Przegldarka interpretuje znaczniki, stosuje
formatowanie i wywietla dane.
Skoroszyty programu Excel mona zapisywa w formacie obsugiwanym przez przegldarki
internetowe. Podczas zapisywania skoroszytu Excela na potrzeby przegldania w internecie do
wyboru s nastpujce dwie opcje:
Plik HTML. Generuje statyczn stron WWW wraz z katalogiem zawierajcym pliki
pomocnicze. Plik HTML mona utworzy na bazie caego skoroszytu lub wybranego
arkusza.
Jednoplikowa strona sieci Web. Generuje plik MIME HTML (*.mht, *.mhtml).
Nie wszystkie przegldarki internetowe potrafi otwiera pliki w tym formacie.
Powysze opcje przedstawiono w kolejnych punktach. Oba przytoczone przykady wykorzystuj
prosty skoroszyt z dwoma arkuszami. W kadym arkuszu znajduj si tabela i wykres. Rysunek 29.2
przedstawia jeden z przykadowych skoroszytw.

Rozdzia 29. Wsppraca programu Excel z internetem

549

Rysunek 29.2.
Ten skoroszyt
zostanie zapisany
w formacie pliku
strony WWW Excela

Naley pamita, e opisane rodzaje plikw s przeznaczone do otwierania wycznie w przegldarkach internetowych. Nie s to pliki interaktywne. Inaczej mwic, uytkownik nie moe
w trakcie przegldania takich plikw wprowadza do nich adnych zmian.
Aby utworzy interaktywn wersj skoroszytu, naley zapisa go w serwisie SkyDrive.
Taki skoroszyt mona potem udostpni innym uytkownikom oraz otwiera go i edytowa
za pomoc programu Excel Web App.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie strona www.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Tworzenie pliku HTML

W celu zapisania skoroszytu w postaci dokumentu HTML naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Zapisa skoroszyt jako standardowy skoroszyt Excela (opcjonalne, lecz zalecane).
2. Wybra polecenie Plik/Zapisz jako. Na ekranie pojawi si okno dialogowe
Zapisywanie jako.
3. Z listy Zapisz jako typ wybra opcj Strona sieci Web (*.htm; *.html).
4. Wskaza, jaka cz skoroszytu ma zosta zapisana cay skoroszyt lub
aktywny arkusz.
5. Wpisa nazw pliku i wskaza jego lokalizacj.
6. Klikn przycisk Zapisz, aby zapisa plik HTML. Excel moe wywietli ostrzeenie,
e niektre elementy skoroszytu s niezgodne z formatem HTML. Ten komunikat mona
zignorowa.
Cho Excel potrafi otwiera zapisane przez siebie pliki HTML, wikszo zawartych w nich
informacji nie bdzie dostpna do edycji. Utracone zostan na przykad formuy, a wykresy
bd mie posta statycznych obrazkw. Jeeli wic z gry wiadomo, e w pniejszym czasie
konieczne bdzie wprowadzanie zmian do skoroszytu, naley pamita, aby zachowa rwnie
plik Excela w standardowym formacie.

550

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 29.3 prezentuje wygld arkusza Arkusz1 z przykadowego pliku w przegldarce internetowej (w tym przypadku jest to Google Chrome). Warto zwrci uwag na karty arkuszy skoroszytu, widoczne w dolnej czci okna za ich pomoc mona przecza si midzy arkuszami tak jak w przypadku Excela.
Rysunek 29.3.
Przegldanie
pliku HTML
w oknie przegldarki

Oprcz pliku strona www.htm Excel utworzy te katalog strona www_pliki, w ktrym znajduj
si dodatkowe pliki. Musz one by przechowywane razem z gwnym plikiem HTML. A zatem,
gdy taki plik zamieci si na serwerze WWW, nie naley zapomnie o uwzgldnieniu towarzyszcego mu katalogu.
Uytkownicy, ktrzy bardzo czsto zapisuj skoroszyty Excela w postaci plikw HTML, mog
uatwi sobie prac poprzez dodanie przycisku Podgld strony sieci Web do paska Szybki
dostp. Aby to zrobi, naley klikn ten pasek prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie
Dostosuj pasek narzdzi Szybki dostp, nastpnie wybra kategori Polecenia, ktrych nie ma
na Wstce i odszuka przycisk Podgld strony sieci Web. Kliknicie tego przycisku powoduje
wywietlenie podgldu aktywnego skoroszytu w domylnej przegldarce WWW.

Tworzenie pojedynczego pliku strony WWW

W poprzednim punkcie wspomniaem o tym, e Excel, generujc plik HTML, tworzy rwnie
katalog z dodatkowymi plikami. W celu utworzenia strony WWW majcej posta jednego pliku
naley wykona te same czynnoci, ktre opisano w poprzednim punkcie. Rnica dotyczy jedynie trzeciego kroku opisanej procedury. W kroku tym z listy Zapisz jako typ trzeba wybra
opcj Jednoplikowa strona sieci Web (*.mht; *.mhtml).
Rysunek 29.4 przedstawia przykadowy dokument zapisany w tej postaci i wywietlony w oknie
przegldarki Internet Explorer.

Rozdzia 29. Wsppraca programu Excel z internetem

551

Rysunek 29.4.
Przegldanie
jednoplikowej strony
WWW w przegldarce
Internet Explorer

Jak wspomniaem ju wczeniej, niektre przegldarki internetowe nie potrafi otworzy

pojedynczych plikw MHTM. Pliki w tym formacie s obsugiwane bezporednio przez
dwie przegldarki Microsoft Internet Explorer i Google Chrome. Inne przegldarki
(w tym Mozilla Firefox) mog wymaga zainstalowania odpowiednich rozszerze.
Konfigurowanie ustawie internetowych
Przy zapisywaniu dokumentw w formacie HTML warto wiedzie o istnieniu kilku dodatkowych opcji.
Aby si z nimi zapozna, w oknie dialogowym Zapisywanie jako naley klikn przycisk Narzdzia i wybra
polecenie Opcje sieci Web. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Opcje sieci Web. To samo okno mona
wywietli za porednictwem zakadki Zaawansowane w oknie dialogowym Opcje programu Excel (stosowny przycisk znajduje si w sekcji Oglne). Za pomoc tego okna mona skonfigurowa niektre aspekty
generowanych dokumentw HTML, takie jak docelowa wersja przegldarki (program uwzgldnia tylko
przegldarki Internet Explorer), rozdzielczo ekranu i fonty.
W celu uzyskania najwyszej jakoci obrazu naley koniecznie zaznaczy opcj Zezwalaj na PNG jako
format graficzny (opcja ta znajduje si w zakadce Przegldarki).

552

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Otwieranie pliku HTML

Excel potrafi otworzy wikszo plikw HTML, ktre mog by przechowywane na lokalnym
dysku lub serwerze WWW. Po wybraniu polecenia Plik/Otwrz naley zlokalizowa plik HTML
i wczyta go. Jeli plik znajduje si na serwerze WWW, trzeba skopiowa jego adres URL i wklei
go w polu Nazwa pliku w oknie dialogowym Otwieranie. Pliki znajdujce si bezporednio na
serwerze WWW s otwierane w trybie tylko do odczytu. Sposb interpretacji kodu HTML przez
Excel moe by bardzo rny. Czasami plik HTML wyglda w Excelu tak samo jak w oknie
przegldarki WWW, ale moe si zdarzy i tak, e bdzie go przypomina tylko w bardzo nieznacznym stopniu (zwaszcza gdy zastosowano w nim kaskadowe arkusze stylw CSS).
Po otwarciu pliku HTML mona zacz pracowa nad znajdujcymi si w nim informacjami
z wykorzystaniem standardowych narzdzi programu Excel.
Inny sposb otwierania pliku HTML z serwera WWW polega na uyciu kwerendy internetowej.
Wicej informacji na temat kwerend internetowych znajduje si w punkcie Zastosowanie kwerend internetowych, w dalszej czci tego rozdziau.

Praca z hiperczami
Hipercza s skrtami umoliwiajcymi szybkie przejcie do innych skoroszytw i plikw. Hipercza mog zosta utworzone dla plikw znajdujcych si na lokalnym komputerze, w sieci LAN
i internecie. Mona na przykad utworzy zbir hiperczy, ktry bdzie peni funkcj spisu treci
dla skoroszytu. Mona te wstawi hipercze, ktre bdzie otwiera dan stron WWW w domylnej przegldarce internetowej.

Wstawianie hipercza
Hipercza mog by tworzone dla komrek zawierajcych tekst lub obiekty graficzne, takie jak
ksztaty i obrazy. W celu utworzenia hipercza tekstowego w komrce naley zaznaczy t komrk
i wybra polecenie Wstawianie/cza/Hipercze lub zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+K.
Program Excel otworzy okno dialogowe Wstawianie hipercza, pokazane na rysunku 29.5.
Rysunek 29.5.
W celu umieszczenia
w arkuszach programu
Excel hiperczy naley
uy okna dialogowego
Wstawianie hipercza

W kolumnie Pocz z naley klikn ikon reprezentujc rodzaj tworzonego hipercza. Hipercze moe prowadzi do pliku znajdujcego si na dysku komputera, do strony WWW dostpnej
w internecie, do nowego dokumentu albo wybranej lokalizacji w biecym skoroszycie. Dodatkowo mona utworzy hipercze, ktre bdzie zawiera adres poczty elektronicznej. Nastpnie
naley okreli pooenie pliku, do ktrego bdzie si odwoywao hipercze. W zalenoci od

Rozdzia 29. Wsppraca programu Excel z internetem

553

wybranej ikony wygld okna dialogowego ulegnie zmianie. Kliknicie przycisku Etykietka ekranowa umoliwia wprowadzenie pomocniczego tekstu, ktry pojawi si w okienku podpowiedzi,
wywietlanym po wskazaniu gotowego hipercza kursorem myszy. Po klikniciu przycisku OK
program Excel utworzy hipercze w aktywnej komrce.
Rysunek 29.6 prezentuje arkusz zawierajcy hipercza, ktre odgrywaj rol spisu treci dla skoroszytu. Kliknicie wybranego hipercza spowoduje przejcie do odpowiadajcego mu arkusza.
W przykadzie pokazano rwnie adres poczty elektronicznej, ktrego kliknicie spowoduje uruchomienie domylnego programu obsugi poczty.
Rysunek 29.6.
Hipercza
w skoroszycie

Zastosowanie okienka zada Poszukiwanie

W nawizaniu do zagadnie poruszanych w tym rozdziale wspomn o okienku zada Poszukiwanie,
otwieranym poleceniem Recenzja/Sprawdzanie/Poszukaj. Po wywietleniu tego okienka mona wyszukiwa rne rodzaje informacji wprost z poziomu Excela. Istnieje moliwo wyszukiwania poj w tezaurusie,
tumaczenia sw oraz korzystania z usug wyszukiwarki domylnie jest ni Bing. Kliknicie hipercza
w wynikach wyszukiwania spowoduje otwarcie danej strony w przegldarce WWW.

554

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Przykadowy skoroszyt, o nazwie hiperlacza.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Wygld hiperczy w komrkach zaley od dwch stylw zdefiniowanych w Galerii stylw.

Styl Hipercze definiuje wygld hipercza, ktre nie zostao jeszcze kliknite przez uytkownika, natomiast styl Odwiedzone hipercze definiuje wygld hiperczy ju odwiedzonych.
Aby zmieni wygld hiperczy, naley zmodyfikowa jeden lub obydwa wspomniane style.
Wicej informacji na temat pracy ze stylami dokumentw i ich modyfikowania znajduje si
w rozdziale 6.

W celu dodania hipercza do ksztatu naley zaznaczy ten ksztat, a nastpnie wybra polecenie Wstawianie/cze/Hipercze (lub zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+K). W oknie dialogowym Wstawianie hipercza naley skonfigurowa ustawienia zgodnie z wczeniejszymi
wskazwkami.
Wicej informacji na temat ksztatw znajduje si w rozdziale 23.

Zastosowanie hiperczy
Gdy kursor myszy umieci si nad komrk zawierajc hipercze, przyjmie on posta doni.
Po klikniciu hipercza nastpi przekierowanie do docelowego dokumentu.
W celu zaznaczenia za pomoc myszy komrki zawierajcej hipercze (bez uaktywniania go)
kursor naley umieci nad komrk, a nastpnie klikn i przytrzyma wcinity przycisk
przez sekund lub dwie, zanim si go zwolni. Mona te po prostu uaktywni ssiedni
komrk i za pomoc klawiszy nawigacyjnych zaznaczy komrk z hiperczem.

Po wskazaniu kursorem myszy ksztatu penicego funkcj hipercza wskanik przyjmie posta
doni. Aby przej do docelowego obiektu, wystarczy wskaza ten ksztat i klikn go.
Jeli hipercze zawiera adres poczty elektronicznej, po jego klikniciu zostanie uruchomiony
domylnie uywany program pocztowy, ktry umoliwi wysanie wiadomoci na adres podany
w trakcie definiowania hipercza.

Zastosowanie kwerend internetowych

Program Excel poprzez wykonanie kwerendy internetowej pozwala pobra dane zawarte w plikach HTML. Dane s przesyane do arkusza, w ktrym nastpnie mona w dowolny sposb je
modyfikowa. Kwerendy internetowe s szczeglnie przydatne w przypadku czsto aktualizowanych danych, takich jak notowania giedowe.
Okrelenie kwerenda internetowa jest nieco mylce. Kwerend internetow mona bowiem wykona na lokalnym pliku HTML, na pliku przechowywanym na serwerze sieciowym albo na
pliku dostpnym w internecie, na serwerze WWW. Aby uzyska dane z serwera WWW, trzeba
mie aktywne poczenie z internetem. Po otrzymaniu danych mona rozpocz z nimi prac. W tym
czasie aktywne poczenie z internetem nie jest ju potrzebne, chyba e zajdzie konieczno odwieenia kwerendy.
Przy wykonywaniu kwerendy internetowej rdowy plik HTML nie jest otwierany w Excelu
program jedynie kopiuje zawarte w nim dane.

Rozdzia 29. Wsppraca programu Excel z internetem

555

Najwiksz zalet kwerendy internetowej jest to, e program Excel pamita, skd pobra dane.
A zatem po utworzeniu takiej kwerendy w celu pobrania najbardziej aktualnych danych mona
j odwiey.
Aby przeprowadzi kwerend internetow, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Wybra polecenie Dane/Pobieranie danych zewntrznych/Z sieci Web. Program Excel
wywietli okno dialogowe Nowa kwerenda sieci Web. Okno to jest skalowalne i peni
funkcj przegldarki internetowej.
2. W polu Adres wprowadzi adres URL pliku HTML. Plik moe znajdowa si
w internecie, firmowym intranecie lub na dysku lokalnym bd sieciowym. Docelowy
dokument wywietli si w oknie Nowa kwerenda sieci Web, a kada tabela znajdujca si
w tym dokumencie zostanie oznaczona t, kwadratow ikon ze strzak
(jak na rysunku 29.7).
Rysunek 29.7.
Zastosowanie
okna dialogowego
Nowa kwerenda
sieci Web
do okrelenia
rda danych

3. Klikn strzak (strzaki), aby zaznaczy tabel lub tabele do zaimportowania.

4. Istnieje moliwo zmiany sposobu formatowania importowanych danych. W oknie

dialogowym Nowa kwerenda sieci Web naley klikn przycisk Opcje (w prawym
grnym rogu), aby otworzy okno Opcje kwerendy sieci Web. Po okreleniu danego
formatowania naley klikn przycisk OK, eby powrci do okna Nowa kwerenda
sieci Web.
5. Gdy wszystko zostanie przygotowane do pobierania danych, naley klikn przycisk
Importuj. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Importowanie danych.
6. Wskaza docelow lokalizacj danych. Dane zostan pobrane ze strony WWW
i umieszczone w arkuszu.

556

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Dziaanie kwerend Excela jest uzalenione od obecnoci znacznikw tabel (<table>)
w dokumencie HTML. Coraz wicej projektantw do tworzenia zestawie tabelarycznych
uywa jednak arkuszy stylw (CSS). Excel nie rozpoznaje ich jako tabele, a w rezultacie nie
oznacza ich t strzak, umoliwiajc pobranie ze strony samej tylko tabeli. Z tego wzgldu
konieczne moe si okaza pobranie caego dokumentu, a potem usunicie z niego wszystkiego
oprcz potrzebnej tabeli.

Po zdefiniowaniu kwerendy internetowej mona skorzysta z kilku dodatkowych opcji. Prawym

przyciskiem myszy naley klikn dowoln komrk zaimportowanego zakresu danych, a nastpnie z menu podrcznego wybra polecenie Waciwoci zakresu danych. Excel wywietli
okno dialogowe Waciwoci zakresu danych zewntrznych, pokazane na rysunku 29.8. Ustawienia
zawarte w tym oknie decyduj o tym, kiedy dane s odwieane, jak s formatowane, a take co
si stanie, gdy podczas uaktualniania kwerendy ilo danych ulegnie zmianie.
Rysunek 29.8.
Okno Waciwoci
zakresu danych
zewntrznych
pozwala okreli
sposb odwieania
danych

Aby wymusi uaktualnianie kwerendy w wybranym momencie, naley klikn dowoln komrk
zakresu prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Odwie. Dane w arkuszu zostan zastpione przez najnowsz wersj danych dostpnych na stronie internetowej.

Obsuga e-maili
W Excelu wysyanie dokumentw e-mailem jest bardzo proste. Funkcje suce do obsugi poczty
elektronicznej mona znale w zakadce Udostpnij, w widoku Backstage (aby go wywietli,
naley wyda polecenie Plik/Udostpnij).
Za porednictwem e-maila mona wysa aktywny skoroszyt do odbiorcy (odbiorcw). Moe to
by rdowy skoroszyt w oryginalnej postaci, utworzony na jego podstawie plik PDF albo plik
XPS. Jeeli skoroszyt zostanie zapisany w lokalizacji dostpnej rwnie dla innych uytkownikw, wystarczy wwczas tylko wysa cze do niego, zamiast wysya cay plik w postaci zacznika. Ponadto istnieje moliwo wysania skoroszytu faksem (przy zaoeniu, e w systemie
operacyjnym zostay skonfigurowane usugi faksowania).

Rozdzia 30.

Ochrona danych
W tym rozdziale:
Ochrona arkusza
Ochrona skoroszytu
Ochrona projektu Visual Basic
Tworzenie plikw PDF i weryfikacja dokumentw
Kwestia ochrony danych jest ywioowo dyskutowana na grupach dyskusyjnych i forach powiconych Excelowi. Wydaje si, e wielu uytkownikw chce si dowiedzie, jak chroni
swoje skoroszyty przed skopiowaniem lub zmodyfikowaniem. Excel oferuje kilka funkcji zwizanych z ochron danych, ktre omwiono w niniejszym rozdziale.

Typy ochrony
Funkcje ochrony danych w Excelu mona zaliczy do nastpujcych trzech kategorii:
Ochrona arkusza. Zabezpieczanie arkuszy przed modyfikacj lub ograniczanie takiej
moliwoci tylko dla okrelonych uytkownikw.
Ochrona skoroszytu. Zabezpieczanie skoroszytu przed dodawaniem lub usuwaniem
arkuszy, a take wymaganie uycia hasa w celu otwarcia skoroszytu.
Ochrona projektu Visual Basic. Zastosowanie hasa uniemoliwiajcego innym osobom
przegldanie lub modyfikowanie kodu rdowego VBA.
Zanim rozpoczn omawianie powyszych funkcji, chciabym poruszy kwesti samego pojcia
bezpieczestwa. Uycie hasa w celu ochrony okrelonego elementu wynikw pracy nie
gwarantuje, e bd one bezpieczne. Ju od dawna istniej bowiem skuteczne narzdzia
do amania hase (i znanych jest kilka prostych sztuczek). Owszem, hasa sprawdzaj si
w zdecydowanej wikszoci przypadkw, ale jeli kto naprawd chce uzyska dostp do
cudzych danych, zwykle jest w stanie znale na to sposb. Jeeli kwestie bezpieczestwa
maj decydujce znaczenie, to by moe Excel nie jest odpowiednim narzdziem.

Ochrona arkusza
O ochron arkusza mona chcie zadba z rnych powodw. Jednym z nich jest uniemoliwienie sobie lub innym osobom przypadkowego usunicia formu lub innych krytycznych danych.
Bardzo czsto stosuje si zabezpieczenie polegajce na uniemoliwieniu edycji formu, podczas
gdy dane mona normalnie edytowa.

558

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Zarzdzanie prawami do informacji

Excel obsuguje funkcj okrelan mianem zarzdzania prawami do informacji IRM (od ang. Information
Rights Management), ktra umoliwia zdefiniowanie uprawnie dostpu do skoroszytw. Uycie IRM-u moe
by pomocne w zablokowaniu nieupowanionym osobom moliwoci drukowania skoroszytw, wysyania
ich za porednictwem poczty elektronicznej lub kopiowania. Po wczeniu IRM dla danego skoroszytu
informacje dotyczce uprawnie bd przechowywane w pliku z tym skoroszytem.
W celu uycia IRM-u trzeba zainstalowa usug firmy Microsoft o nazwie Windows Rights Management
Services (RMS). Jest to usuga patna i nie zostaa doczona do pakietu Microsoft Office. Dostp do
ustawie IRM-u mona uzyska przez wybranie polecenia Plik/Informacje/Chro skoroszyt/Ogranicz
dostp.
Funkcja IRM nie zostaa omwiona w tej ksice. Jeli firma korzysta z usugi RMS, w celu uzyskania
dodatkowych informacji na temat jej stosowania naley skontaktowa si z administratorem.

W celu ochrony arkusza naley go uaktywni i wybra polecenie Recenzja/Zmiany/Chro arkusz.

Excel wywietli okno dialogowe Chronienie arkusza pokazane na rysunku 30.1. Warto zauway,
e okrelenie hasa jest opcjonalne. Jeli poda si haso, bdzie ono wymagane do wyczenia
ochrony arkusza. Jeeli zaakceptuje si domylne ustawienia okna Chronienie arkusza (i nie odblokuje si adnych komrek), nie bdzie mona zmodyfikowa adnej komrki arkusza.
Rysunek 30.1.
Za pomoc
okna dialogowego
Chronienie arkusza
mona skonfigurowa
ochron arkusza

W celu wyczenia ochrony arkusza naley wybra polecenie Recenzja/Zmiany/Nie chro arkusza.
Jeeli arkusz jest chroniony hasem, pojawi si proba o jego podanie.

Odblokowywanie komrek
W wielu przypadkach zaley nam na umoliwieniu modyfikowania zawartoci niektrych komrek chronionego arkusza. W arkuszu moe si znajdowa na przykad kilka komrek na dane
wejciowe uywane przez formuy. W takiej sytuacji wskazane jest, aby uytkownik mg edytowa komrki wejciowe, lecz nie komrki formuy. Kada komrka posiada atrybut Zablokuj,
ktry decyduje o tym, czy mona j modyfikowa, gdy arkusz jest chroniony.
Domylnie wszystkie komrki s zablokowane. W celu modyfikacji atrybutu Zablokuj naley
zaznaczy komrk lub zakres, klikn w nim prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybra polecenie Formatuj komrki (albo nacisn klawisze Ctrl+I). Pojawi si wwczas
okno dialogowe Formatowanie komrek z otwart zakadk Ochrona, w ktrej trzeba wyczy
opcj Zablokuj (rysunek 30.2).

Rozdzia 30. Ochrona danych

559

Rysunek 30.2.
Przy uyciu karty
Ochrona okna
dialogowego
Formatowanie komrek
mona modyfikowa
atrybut Zablokuj dla
komrki lub zakresu

W zakadce Ochrona okna dialogowego Formatowanie komrek znajduje si jeszcze jedna

opcja, o nazwie Ukryj. Jeli si j wczy, zawarto komrki chronionego arkusza nie pojawi
si w pasku formuy. Sama komrka bdzie jednak widoczna w arkuszu. Opcj Ukryj mona
wczy dla komrek z formuami, aby uniemoliwi uytkownikom obejrzenie formuy po
zaznaczeniu komrki.

Po odblokowaniu danych komrek naley wybra polecenie Recenzja/Zmiany/Chro arkusz,

eby zabezpieczy arkusz. Gdy to nastpi, bdzie mona edytowa odblokowane komrki. Jeli
jednak sprbuje si zmodyfikowa zablokowan komrk, Excel wywietli okno dialogowe
z ostrzeeniem, zaprezentowane na rysunku 30.3.
Rysunek 30.3.
Ostrzeenie wywietlane
przez Excel przy prbie
zmodyfikowania
zablokowanej komrki

Opcje ochrony arkusza

W oknie dialogowym Chronienie arkusza znajduje si kilka opcji decydujcych o tym, co uytkownik moe zrobi, gdy arkusz jest chroniony.
Zaznaczanie zablokowanych komrek. Gdy ta opcja jest aktywna, uytkownik moe
zaznacza zablokowane komrki przy uyciu myszy lub klawiatury. Domylnie wczona.
Zaznaczanie odblokowanych komrek. Gdy ta opcja jest wczona, uytkownik moe
zaznacza odblokowane komrki przy uyciu myszy lub klawiatury. Domylnie wczona.
Formatowanie komrek. Gdy ta opcja jest aktywna, uytkownik ma moliwo
zastosowania formatowania dla zablokowanych komrek.
Formatowanie kolumn. Gdy ta opcja jest wczona, uytkownik moe ukry kolumny
lub zmieni ich szeroko.
Formatowanie wierszy. Gdy ta opcja jest aktywna, uytkownik moe ukry wiersze
lub zmieni ich wysoko.
Wstawianie kolumn. Po wczeniu tej opcji uytkownik moe dodawa nowe kolumny.

560

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Wstawianie wierszy. Po uaktywnieniu tej opcji uytkownik moe dodawa nowe wiersze.
Wstawianie hiperczy. Po wczeniu tej opcji uytkownik moe wstawia hipercza

(nawet w przypadku zablokowanych komrek).

Usuwanie kolumn. Gdy ta opcja jest aktywna, uytkownik ma moliwo usuwania kolumn.
Usuwanie wierszy. Gdy ta opcja jest wczona, uytkownik ma moliwo usuwania wierszy.
Sortowanie. Po uaktywnieniu tej opcji uytkownik moe sortowa dane zakresu

(jeli nie zawiera on adnych zablokowanych komrek).

Uywanie Autofiltru. Gdy ta opcja jest wczona, uytkownik ma moliwo
zastosowania istniejcego automatycznego filtrowania.
Uyj tabel przestawnych i wykresw przestawnych. Jeli ta opcja jest aktywna,
uytkownik moe zmieni ukad istniejcych tabel przestawnych lub utworzy nowe.
Dotyczy to take wykresw przestawnych.
Edytowanie obiektw. Gdy ta opcja jest wczona, uytkownik ma moliwo modyfikowania
obiektw (na przykad ksztatw) i wykresw, a take wstawiania lub usuwania komentarzy.
Edytowanie scenariuszy. Po wczeniu tej opcji uytkownik moe korzysta ze scenariuszy.
Tworzenie i uywanie scenariuszy zostao opisane w rozdziale 35.
Jeli arkusz jest chroniony i wczona zostaa opcja Zaznaczanie odblokowanych komrek,
nacinicie klawisza Tab spowoduje przejcie do kolejnej odblokowanej komrki. Dziki temu
wprowadzanie danych jest znacznie prostsze.

Przypisywanie uprawnie uytkownika

Excel oferuje te moliwo przypisywania uytkownikom uprawnie do rnych obszarw chronionego arkusza. Dziki temu mona okreli, ktrzy uytkownicy mog edytowa konkretny zakres
chronionego arkusza. Opcjonalnie w przypadku dokonywania zmian mona wymaga podania hasa.
Funkcja ta jest rzadko wykorzystywana, natomiast procedura konfiguracyjna do zoona.
Jeli jednak trzeba zastosowa taki poziom ochrony, warto powici czas na przeprowadzenie
odpowiedniej konfiguracji.
1. Wyczy ochron arkusza, jeeli jest aktywna.
2. Wybra polecenie Recenzja/Zmiany/Zezwalaj uytkownikom na edycj zakresw.
Spowoduje to wywietlenie okna dialogowego pokazanego na rysunku 30.4.
Rysunek 30.4.
Okno dialogowe
Zezwalanie uytkownikom
na edycj zakresw

3. Klikn przycisk Nowy i postpowa zgodnie z wytycznymi widocznymi w kolejno

pojawiajcych si oknach.
4. Wczy ochron arkusza.

Rozdzia 30. Ochrona danych

561

Ochrona skoroszytu
Excel oferuje nastpujce dwie metody ochrony skoroszytu:
Wymg podania hasa w celu otwarcia skoroszytu.
Zablokowanie uytkownikom moliwoci dodawania, usuwania, ukrywania i
wywietlania arkuszy.
W dalszej czci rozdziau omwiono kad z metod.

Wymg podania hasa w celu otwarcia skoroszytu

Excel pozwala zapisa skoroszyt ze zdefiniowanym hasem. Po ustanowieniu hasa kady, kto
sprbuje otworzy skoroszyt, bdzie musia je wpisa.
W celu okrelenia hasa dla skoroszytu naley wykona nastpujce kroki:
1. Wybra polecenie Plik/Informacje/Chro skoroszyt/Szyfruj przy uyciu hasa.
Excel wywietli okno dialogowe Szyfrowanie dokumentu, pokazane na rysunku 30.5.
Rysunek 30.5.
W oknie dialogowym
Szyfrowanie dokumentu
mona zdefiniowa
haso skoroszytu

2. Wprowadzi haso i klikn przycisk OK.

3. Poda haso ponownie i klikn przycisk OK.
4. Zapisa skoroszyt.
Powysze kroki trzeba wykona tylko raz. Nie jest konieczne okrelanie hasa kadorazowo
przy ponownym zapisywaniu skoroszytu.

Aby usun haso ze skoroszytu, naley zastosowa identyczn procedur; z t rnic, e

w kroku 2. w oknie dialogowym Szyfrowanie dokumentu naley usun symbole oznaczajce
istniejce haso, a nastpnie klikn przycisk OK i zapisa skoroszyt.
Rysunek 30.6 przedstawia okno dialogowe Haso pojawiajce si przy prbie otwarcia pliku
z hasem.
Rysunek 30.6.
Otwarcie skoroszytu
wymaga podania hasa

Haso w dokumencie Excela mona zdefiniowa w jeszcze jeden sposb:

1. Wybra polecenie Plik/Zapisz jako. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Zapisywanie jako.
2. Klikn przycisk Narzdzia i wybra polecenie Opcje oglne. Wywietli si okno
dialogowe Opcje oglne.

562

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

3. Wprowadzi haso w polu Haso ochrony przed otwarciem.

4. Klikn przycisk OK. Przed powrceniem do okna dialogowego Zapisywanie

jako pojawi si proba o ponowne wpisanie hasa.

5. W oknie Zapisywanie jako trzeba sprawdzi, czy poprawna jest nazwa pliku,

jego pooenie i typ, a nastpnie klikn przycisk Zapisz.

W oknie dialogowym Opcje oglne znajduje si jeszcze jedno pole na haso, o nazwie Haso
ochrony przed zmianami. Jeli wpiszemy tu haso i pniej uytkownik nie poda go przy otwieraniu
skoroszytu, plik zostanie otwarty w trybie tylko do odczytu (nie da si wtedy zapisa go pod tak
sam nazw). Jeeli wczy si opcj Zalecane tylko do odczytu, ale nie poda hasa, Excel
zasugeruje otwarcie pliku w trybie tylko do odczytu, lecz uytkownik moe to zignorowa.

Ochrona struktury skoroszytu

Aby innym osobom (lub samemu sobie) uniemoliwi wykonanie w obrbie skoroszytu okrelonych operacji, mona zabezpieczy jego struktur. Po wczeniu ochrony struktury skoroszytu
uytkownik nie moe:
doda arkusza,
usun arkusza,
ukry arkusza,
wywietli arkusza,
zmieni nazwy arkusza,
przenie arkusza.
Aby zastosowa ochron struktury arkusza, naley wykona nastpujce kroki:
1. Wybra polecenie Recenzja/Zmiany/Chro skoroszyt. Na ekranie pojawi si okno
dialogowe Chronienie struktury i systemu Windows, pokazane na rysunku 30.7.
Rysunek 30.7.
Okno dialogowe
Chronienie struktury
i systemu Windows

2. Wczy opcj Struktura.

3. Wprowadzi haso (opcjonalnie).
4. Klikn przycisk OK.

Aby wyczy ochron struktury skoroszytu, naley wybra polecenie Recenzja/Zmiany/Nie chro
skoroszytu. Jeli struktur chroniono przy uyciu hasa, pojawi si proba o jego podanie.
W poprzednich wersjach Excela istniaa moliwo ochrony okien skoroszytu. Ten rodzaj
ochrony uniemoliwia innym uytkownikom (a take wacicielowi danego arkusza) zmian
rozmiaru oraz pooenia okien skoroszytu. Ze wzgldu na wprowadzenie w Excelu 2013
nowego, jednodokumentowego interfejsu moliwo chronienia okien zostaa wyczona.

Rozdzia 30. Ochrona danych

563

Ochrona projektu Visual Basic

Jeli skoroszyt zawiera makra VBA, mona zastosowa ochron projektu Visual Basic, aby
uniemoliwi innym osobom ich przegldanie lub modyfikowanie. W celu uaktywnienia ochrony
projektu Visual Basic naley wykona nastpujce kroki:
1. Nacisn klawisze Alt+F11, aby uaktywni edytor Visual Basic.
2. Wybra projekt w oknie Project.
3. Wybra polecenie Tools/xxxx Properties (xxxx identyfikuje nazw projektu).
Excel wywietli okno dialogowe Project Properties.
4. Klikn kart Protection (rysunek 30.8).
Rysunek 30.8.
Ochrona projektu
Visual Basic
za pomoc hasa

5. Wczy opcj Lock project for viewing.

6. Wprowadzi haso (dwukrotnie).
7. Klikn przycisk OK i zapisa plik. Po zamkniciu pliku i jego ponownym otwarciu przed

uzyskaniem moliwoci przegldania lub modyfikowania kodu VBA trzeba bdzie poda haso.
Makra VBA omwiono w czci VI.

Powizane zagadnienia
W tej czci rozdziau zostay omwione dodatkowe zagadnienia dotyczce ochrony i dystrybucji danych.

Zapisywanie arkusza w postaci dokumentu PDF

Format pliku PDF (ang. Portable Document Form) jest powszechnie wykorzystywany do prezentowania informacji w trybie tylko do odczytu. Format ten oferuje moliwo precyzyjnego
kontrolowania wygldu dokumentu. Istnieje wiele programw sucych do wywietlania dokumentw PDF. Excel moe tworzy pliki PDF, lecz nie pozwala na ich otwieranie.
XPS jest kolejnym formatem elektronicznego dokumentu opracowanym przez Microsoft jako
alternatywa dla formatu PDF. Aktualnie format XPS jest w niewielkim stopniu obsugiwany
przez firmy inne ni Microsoft.

564

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Skoroszyt mona zapisa w formacie PDF lub XPS po wybraniu polecenia Plik/Eksportuj/Utwrz
dokument PDF/XPS/Utwrz plik PDF/XPS. Excel wywietli okno dialogowe Publikuj jako plik
PDF lub XPS, w ktrym mona okreli nazw i lokalizacj pliku, a take ustawi kilka innych opcji.

Finalizowanie skoroszytu
Excel pozwala na nadanie dokumentowi statusu ukoczonego. Operacja taka wprowadza w skoroszycie nastpujce dwie zmiany:
Plik skoroszytu jest odtd traktowany jako tylko do odczytu, tak aby nie mona go byo
zapisa pod tak sam nazw.
Skoroszyt mona jedynie przeglda niedozwolone s jego modyfikacje.
Po otwarciu sfinalizowanego dokumentu pod Wstk pojawi si stosowny komunikat. Finalny
status dokumentu mona zignorowa przez kliknicie przycisku Edytuj mimo to, wywietlanego
obok wspomnianego komunikatu.
W celu sfinalizowania skoroszytu naley wybra polecenie Plik/Informacje/Chro skoroszyt/Oznacz jako
wersj ostateczn. Na ekranie pojawi si okno dialogowe pozwalajce potwierdzi dokonany wybr.
Finalizowanie dokumentu nie jest metod zabezpieczania. Kady, kto otworzy skoroszyt
moe usun przypisanie dokumentowi statusu ukoczonego. W zwizku z tym finalizowanie
nie gwarantuje, e inne osoby nie zmodyfikuj skoroszytu.

Inspekcja skoroszytu
Jeli planuje si przekazanie skoroszytu innym osobom, mona zada, aby Excel sprawdzi
plik pod ktem ukrytych i osobistych danych. Suy do tego specjalne narzdzie, ktre potrafi
zlokalizowa ukryte informacje dotyczce uytkownika, jego firmy lub skoroszytu. W pewnych
sytuacjach takie dane nie powinny by udostpniane osobom trzecim.
W celu przeprowadzenia inspekcji naley wybra polecenie Plik/Informacje/Wyszukaj problemy/
Przeprowad inspekcj dokumentu. Na ekranie pojawi si wtedy okno dialogowe Inspektor dokumentw, pokazane na rysunku 30.9. Po klikniciu przycisku Inspekcja Excel wywietli wyniki
inspekcji i umoliwi usunicie poufnych informacji.
Rysunek 30.9.
Okno dialogowe
Inspektor dokumentw
identyfikuje ukryte
i osobiste dane
znajdujce si
w skoroszycie

Rozdzia 30. Ochrona danych

565

Nawet jeli w oknie dialogowym Inspektor dokumentw wywietlone zostan jakie informacje,
niekoniecznie oznacza to, e powinny one zosta usunite. Inaczej mwic, nie powinno si
w ciemno uywa przycisku Usu wszystko, aby usun dane zlokalizowane przez Excel.
W skoroszycie moe si znajdowa na przykad ukryty arkusz odgrywajcy bardzo wan rol.
Excel wykryje taki ukryty arkusz i pozwoli go w bardzo prosty sposb usun. W trosce
o bezpieczestwo zawsze przed uyciem okna Inspektor dokumentw naley sporzdzi
kopi zapasow skoroszytu.

W menu Plik/Informacje/Wyszukaj problemy znajduj si jeszcze dwa polecenia:

Sprawd uatwienia dostpu. To polecenie weryfikuje zawarto skoroszytu pod ktem
czytelnoci dla osb niepenosprawnych. Wyniki s wywietlane w okienku zada.
Przykad efektw takiej analizy zosta pokazany na rysunku 30.10.
Rysunek 30.10.
Rezultaty analizy
uatwie dostpu
s wywietlane
w osobnym
okienku zada

Sprawd zgodno. To polecenie sprawdza skoroszyt pod ktem funkcji, ktre mog by

nieobsugiwane przez starsze wersje programu Excel.

Wicej informacji o sprawdzaniu zgodnoci znajduje si w rozdziale 7.

Zastosowanie cyfrowego podpisu

Excel umoliwia dodanie do skoroszytu cyfrowego podpisu. Uycie takiego podpisu w pewnym
stopniu jest analogiczne do podpisywania papierowego dokumentu. Cyfrowy podpis pomaga
zapewni autentyczno skoroszytu, a take gwarantuje, e jego zawarto od momentu podpisania nie ulega zmianie.
Po podpisaniu skoroszytu sygnatura jest wana do chwili wprowadzenia zmian i ponownego
zapisania pliku.

Uzyskiwanie cyfrowego identyfikatora

Aby skoroszyt podpisa cyfrowo, trzeba uzyska certyfikat od organizacji certyfikujcej, ktra
jest w stanie zweryfikowa autentyczno sygnatury. Ceny certyfikatw s rne, zalenie od
firmy, ktra je wydaje.

566

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Kolejn opcj jest zdefiniowanie wasnego cyfrowego identyfikatora. Jednak w tym przypadku
inne osoby nie bd mogy zweryfikowa jego autentycznoci. Utworzenie takiego identyfikatora
okae si przydatne, gdy bdziemy chcieli uzyska pewno, e nikt nie zmodyfikowa jednego
z podpisanych skoroszytw.

Podpisywanie skoroszytu
Excel obsuguje dwa typy cyfrowych podpisw widoczne i niewidoczne.
W celu dodania widocznego cyfrowego podpisu naley wybra polecenie Wstawianie/Tekst/Wiersz
podpisu/Wiersz podpisu pakietu Microsoft Office. Excel wywietli okno dialogowe Konfiguracja
podpisu, po czym uytkownik zostanie poproszony o podanie informacji dotyczcych sygnatury.
Po dodaniu pola podpisu naley je dwukrotnie klikn, aby wywietli okno dialogowe Podpisywanie. W oknie tym dokonuje si faktycznego podpisania dokumentu przez wprowadzenie
personaliw lub wstawienie zeskanowanego obrazu wasnego podpisu.
Rysunek 30.11 przedstawia dokument przygotowany do dodania widocznego cyfrowego podpisu.
Rysunek 30.11.
Dokument przygotowany
do podpisania

W celu dodania niewidocznego cyfrowego podpisu naley wybra polecenie Plik/Informacje/Chro

skoroszyt/Dodaj podpis cyfrowy. Jeeli tak podpisany skoroszyt zostanie w jakikolwiek sposb zmieniony, podpis straci wano.

Rozdzia 31.

Sposoby unikania
bdw w arkuszach
W tym rozdziale:
Jak zidentyfikowa i usun powszechnie wystpujce bdy w formuach?
Zastosowanie narzdzi inspekcji programu Excel
Zastosowanie funkcji Autokorekta
ledzenie powiza pomidzy komrkami
Sprawdzanie pisowni i powizane z tym funkcje
Z pewnoci Czytelnikowi zaley na tym, aby arkusze programu Excel generoway poprawne
wyniki. Niestety, nie zawsze zagwarantowanie poprawnoci wynikw jest atwe, zwaszcza gdy
ma si do czynienia z duymi, zoonymi arkuszami. W niniejszym rozdziale zaprezentuj narzdzia oraz dostpne metody pomocne przy identyfikacji i usuwaniu bdw oraz sposoby zapobiegania ich powstawaniu.

Identyfikacja i usuwanie bdw formu

Dokonanie w arkuszu nawet stosunkowo niewielkiej zmiany moe spowodowa efekt domina,
generujcego bdy w innych komrkach. Na przykad bardzo atwo i zupenie przypadkiem mona
wprowadzi zwyk warto do komrki, w ktrej wczeniej znajdowaa si formua. Taki banalny bd moe mie powany wpyw na inne formuy, a co gorsza, mona tego problemu nie
wykry jeszcze dugo po dokonaniu modyfikacji, a nawet wcale go nie zauway.
Bdy formu zwykle zaliczaj si do nastpujcych kategorii:
Bdy skadni. Problem jest zwizany ze skadni formuy. Na przykad w formule
moe brakowa nawiasw okrgych lub funkcja moe zawiera nieprawidow liczb
argumentw.
Bdy logiczne. Formua nie zwraca bdu, ale zawiera bd logiczny, powodujcy
wygenerowanie nieprawidowego wyniku.
Bdy nieprawidowych odwoa. Logika formuy jest poprawna, ale opiera si ona
na nieprawidowym odwoaniu do komrki. Prostym przykadem jest zastosowanie
w formule SUMA odwoania do zakresu komrek, w ktrych moe brakowa wartoci
przez ni sumowanych.
Bdy semantyczne. Przykadem jest nazwa funkcji, w ktrej popeniono literwk.
Przy prbie interpretacji takiej nazwy Excel wywietli bd #NAZWA?.

568

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Odwoania cykliczne. Z odwoaniem cyklicznym mamy do czynienia wtedy, gdy

formua w sposb poredni lub bezporedni odwouje si do komrki, w ktrej sama si

znajduje. Odwoania cykliczne mog si niekiedy przyda, ale w wikszoci przypadkw
s przyczyn problemw.
Bd przy wprowadzaniu formuy tablicowej. Przy definiowaniu lub modyfikowaniu
formuy tablicowej konieczne jest jej zatwierdzenie skrtem Ctrl+Shift+Enter. Jeli si
tego nie zrobi, program Excel nie potraktuje takiej formuy jako tablicowej. W efekcie
moe zosta wygenerowany bd bd formua zwrci niepoprawne wyniki.
Rozdzia 17. zawiera podstawowe informacje o formuach tablicowych.
Bdy niepenych oblicze. W tym przypadku formuy po prostu nie wykonuj

wszystkich oblicze. W celu sprawdzenia, czy wszystkie obliczenia zostay dokoczone,

naley nacisn Ctrl+Alt+Shift+F9.
Bdy skadni zazwyczaj s najatwiejsze do zidentyfikowania i usunicia. W wikszoci przypadkw program informuje uytkownika, e formua zawiera bd skadni. Excel nie pozwoli
na przykad na wprowadzenie formuy, w ktrej brakuje jakiego nawiasu okrgego. Inne bdy
skadni take na og powoduj wywietlenie w komrce stosownego komunikatu.
W dalszej czci rozdziau zostan omwione niektre powszechnie wystpujce problemy
zwizane z formuami oraz wskazwki pomocne przy ich identyfikacji i usuwaniu.

Brakujce nawiasy okrge

W formule kademu lewemu nawiasowi okrgemu musi odpowiada prawy. Jeli w formule
brakuje nawiasu okrgego, program Excel zazwyczaj nie zezwoli na jej wprowadzenie. Wyjtkiem
od tej zasady s proste formuy zawierajce jedn funkcj. Na przykad po wprowadzeniu poniszej
formuy, w ktrej brakuje zamykajcego nawiasu okrgego, program Excel zatwierdzi j i sam
wstawi nawias.
=SUMA(A1:A500

Pomimo prawidowej, identycznej liczby prawych i lewych nawiasw okrgych w formule

mog one by midzy sob niewaciwie dopasowane. Wemy na przykad ponisz formu,
przetwarzajc acuch tekstowy w taki sposb, e jego pierwszy znak jest wpisany du liter,
natomiast pozostae maymi. Formua zawiera pi poprawnie dopasowanych par nawiasw
okrgych.
=LITERY.WIELKIE(LEWY(A1))&PRAWY(LITERY.MAE(A1);D(A1)1)

Ponisza formua rwnie zawiera pi par nawiasw okrgych, ale nie s one do siebie dopasowane. W efekcie formua poprawna pod wzgldem skadniowym po prostu zwraca nieprawidowy wynik.
=LITERY.WIELKIE(LEWY(A1)&PRAWY(LITERY.MAE(A1);D(A1)1))

Bdne rozmieszczenie nawiasw okrgych moe by przyczyn bdu skadni. Bd taki jest na
og sygnalizowany komunikatem informujcym, e wprowadzono za duo lub za mao argumentw funkcji.
Program Excel umoliwia wykrywanie niepoprawnie dopasowanych nawiasw. W trakcie edycji
formuy naley umieci kursor przy nawiasie i poczeka chwil. Program Excel przez jakie
p sekundy wyrnia nawias (wraz z nawiasem do niego pasujcym) pogrubieniem. Ponadto
podczas edytowania formuy Excel kolorami oznacza zagniedone nawiasy.

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

569

Zastosowanie funkcji automatycznej korekty formu

Po wprowadzeniu formuy zawierajcej bd skadni program Excel prbuje zidentyfikowa przyczyn
problemu i proponuje jego rozwizanie. Na poniszym rysunku pokazano przykad propozycji rozwizania
problemu.

Przed zaakceptowaniem poprawek proponowanych przez program Excel naley starannie je sprawdzi,
poniewa nie zawsze s one prawidowe. Przykadowo wprowadziem nastpujc formu, w ktrej brakuje nawiasw okrgych:
=REDNIA(SUMA(A1:A12;SUMA(B1:B12))

W efekcie program Excel zaproponowa nastpujc poprawion formu:

=REDNIA(SUMA(A1:A12;SUMA(B1:B12)))

Propozycja wyglda wystarczajco rozsdnie, by mona byo j odruchowo zatwierdzi I faktycznie,

jest ona skadniowo poprawna, ale niezgodna z moimi zamierzeniami. Waciwa posta formuy jest
nastpujca:
=REDNIA(SUMA(A1:A12);SUMA(B1:B12))

Komrki wypenione znakami #

Komrka jest wypeniana znakami # z dwch nastpujcych powodw:
Kolumna nie jest wystarczajco szeroka, aby w caoci wywietli sformatowan
warto liczbow. W celu rozwizania problemu naley poszerzy kolumn lub uy
innego formatu liczbowego (o czym wicej w rozdziale 25.).
Komrka zawiera formu, ktra zwrcia niepoprawn dat lub czas. Program Excel
nie obsuguje na przykad dat sprzed roku 1900 lub takich, w ktrych uyto znaku minus.
Formua, ktra zwraca tego typu dane, spowoduje wypenienie komrki znakami #.
Poszerzenie kolumny nie wyeliminuje tego problemu.

Puste komrki wcale takimi nie s

Niektrzy uytkownicy programu Excel zapewne zauwayli, e poprzez nacinicie spacji mona
usun zawarto komrki. Jednak w rzeczywistoci nacinicie tego klawisza powoduje wstawienie niewidocznych znakw spacji, co nie jest rwnoznaczne z usuniciem zawartoci komrki.
Na przykad ponisza formua zwraca liczb komrek z zakresu A1:A10, ktre nie s puste. Jeli
zawarto dowolnej z tych komrek zostanie wymazana poprzez nacinicie spacji, nie zostan
one uwzgldnione przez funkcj LICZ.PUSTE i w efekcie formua zwrci nieprawidowy wynik.
= LICZ.PUSTE(A1:A10)

Jeli formua nie ignoruje pustych komrek w sposb, w jaki powinna, naley sprawdzi, czy
puste komrki s takimi faktycznie. Aby znale komrki, w ktrych znajduj si niewidoczne
znaki, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Nacisn Ctrl+F, aby wywietli okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie.
2. Klikn przycisk Opcje, aby rozwin okno dialogowe i uzyska dostp do
dodatkowych opcji.

570

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

3. W polu Znajd wpisa wyraenie * *. Wyraenie skada si z gwiazdki, spacji

i nastpujcej po niej kolejnej gwiazdki.

4. Upewni si, e opcja Dopasuj do caej zawartoci komrki jest wczona.
5. Klikn przycisk Znajd wszystko. Jeli znalezione zostan komrki, ktre zawieraj
tylko znaki spacji, Excel wymieni ich adresy w dolnej czci okna dialogowego
Znajdowanie i zamienianie.

Nadmiarowe znaki spacji

W przypadku formu albo procedur sucych do porwnywania i analizowania tekstu trzeba zadba o to, aby w tym tekcie nie znalazy si niepotrzebne znaki spacji. Problem z nadmiarowymi
spacjami szczeglnie czsto wystpuje w przypadku danych zaimportowanych z innego rda.
Excel automatycznie usuwa spacje znajdujce si na kocu wprowadzonych wartoci liczbowych, ale w przypadku danych tekstowych tak si nie dzieje. Nie da si te stwierdzi na oko,
czy na kocu tekstu zawartego w komrce znajduje si znak spacji lub wiksza ich liczba.
Funkcja USU.ZBDNE.ODSTPY usuwa znaki spacji na pocztku tekstu, na kocu tekstu, a take
nastpujce po sobie znaki spacji w rodku tekstu. Rysunek 31.1 przedstawia arkusz, w ktrym
w kolumnie A znajduj si rne sowa, natomiast komrka B1 zawiera nastpujc formu
(ktr skopiowano rwnie do komrek znajdujcych si poniej):
=USU.ZBDNE.ODSTPY(A1)=A1

Rysunek 31.1.
Uyta formua wskazuje
komrki, w ktrych
wystpuj niepotrzebne
znaki spacji

Tak zdefiniowana formua zwrci warto FASZ, jeeli sowo w kolumnie A bdzie zawiera spacje na pocztku lub na kocu bd te jeeli nastpujce po sobie znaki spacji bd wystpowa
w rodku sowa. W tym przykadzie sowo Pies w komrce A2 jest zakoczone znakiem spacji.

Formuy zwracajce bd
Formua moe zwrci jedn z nastpujcych wartoci bdu:
#DZIEL/0!
#N/D!
#NAZWA?
#ZERO!
#LICZBA!
#ADR!
#ARG!

W dalszej czci rozdziau zostay opisane problemy, ktre mog by przyczyn wystpienia
powyszych bdw.

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

571

ledzenie wartoci bdw

Czsto bd w jednej komrce jest wynikiem wystpienia bdu w poprzedzajcej komrce. W celu uatwienia identyfikacji komrki, ktra spowodowaa wystpienie bdu, naley uaktywni komrk zawierajc bd, a nastpnie wybra polecenie Formuy/Inspekcja formu/Sprawdzanie bdw/led bdy.
Excel wywietli strzaki wskazujce, ktra komrka jest rdem bdu.

Po zidentyfikowaniu bdu naley wybra polecenie Formuy/Inspekcja formu/Usu strzaki, aby usun
wywietlone strzaki.
Program Excel pozwala okreli sposb drukowania bdw. W celu skonfigurowania tej funkcji
naley otworzy okno dialogowe Ustawienia strony i klikn zakadk Arkusz. Bdy mona
wydrukowa zgodnie z tym, jak zostay wywietlone (jest to domylny sposb), albo w postaci
pustych komrek, kresek bd symboli #N/D!. Aby wywietli okno dialogowe Ustawienia
strony, naley klikn ikon ze strzak, znajdujc si w prawym dolnym rogu grupy Ukad
strony/Ustawienia strony.

Bdy #DZIEL/0!
Operacja dzielenia przez zero jest niedozwolona. Jeli utworzy si formu prbujc wykona
dzielenie przez zero, Excel wywietli dobrze znan warto bdu #DZIEL/0!.
Ze wzgldu na to, e Excel traktuje puste komrki jako zero, bd ten pojawi si te wtedy, gdy
formua wykona dzielenie przez brakujc warto. Tego typu problem jest czsty przy tworzeniu formu opierajcych si na danych, ktrych jeszcze nie wprowadzono, jak na rysunku 31.2.
Formua w komrce o adresie D4, ktra zostaa skopiowana do komrek znajdujcych si poniej niej, ma nastpujc posta:
=C4/B4

Powysza formua oblicza warto procentow na podstawie danych podanych w kolumnach C i B.

Poniewa dane dla wszystkich dni nie s jeszcze dostpne, w brakujcych dniach formua zwraca
bd #DZIEL/0!.
Aby unikn wywietlenia tego bdu i w celu sprawdzenia, czy komrka w kolumnie B jest pusta,
naley uy nastpujcej formuy z funkcj JEELI:
=JEELI(B4=0;"";C4/B4)

Powysza formua wywietla pusty acuch, jeli komrka o adresie B4 jest pusta lub zawiera
warto zero. W przeciwnym razie wywietla ona obliczon warto.

572

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 31.2.
Bd #DZIEL/0!
wystpuje, gdy brakuje
danych w komrkach
kolumny C

Kolejna metoda polega na zastosowaniu funkcji JEELI.BD, sprawdzajcej wystpienie dowolnego

bdu. Na przykad ponisza formua wywietla pusty acuch, gdy napotka bd dowolnego typu.
=JEELI.BD(C4/B4;"")

Funkcja JEELI.BD zostaa po raz pierwszy udostpniona w Excelu 2007. W celu

zachowania zgodnoci z wczeniejszymi wersjami Excela naley uy nastpujcej formuy:
=JEELI(CZY.BD(C4/B4);"";C4/B4)

Bdy #N/D!
Bd #N/D! wystpuje wtedy, gdy w dowolnej komrce, do ktrej odwouje si formua, rwnie
jest widoczny bd #N/D!.
Niektrzy uytkownicy lubi w miejsce brakujcych danych wprowadza wartoci =ND() lub
#N/D!. Dziki tej metodzie oczywiste staje si, e dane s niedostpne i nie zostay usunite
przypadkowo.

Bd #N/D! wystpuje te, gdy funkcja wyszukujca (WYSZUKAJ.POZIOMO, WYSZUKAJ, WYSZUKAJ.PIONOWO)

nie moe znale pasujcej wartoci.
Aby zamiast bdu #N/D! wywietli w komrce pusty acuch znakw, mona zastosowa
funkcj JEELI.ND w formule podobnej do nastpujcej:
=JEELI.ND(WYSZUKAJ.PIONOWO(A1;C1:F50;4;FASZ);" ")

Funkcja JEELI.ND jest jedn z nowoci w Excelu 2013. W celu utrzymania zgodnoci
ze starszymi wersjami programu lepiej uy nastpujcej formuy:
=JEELI(CZY.BRAK(WYSZUKAJ.PIONOWO(A1;C1:F50;4;FASZ));" ";WYSZUKAJ.PIONOWO(A1;C1:F50;4;FASZ))

Bdy #NAZWA?
Bd #NAZWA? wystpuje w nastpujcych przypadkach:
Formua zawiera niezdefiniowan nazw jednej komrki lub ich zakresu.
Formua zawiera tekst, ktry program Excel interpretuje jako niezdefiniowan nazw.
Na przykad nieprawidowo wprowadzona nazwa funkcji moe by powodem bdu #NAZWA?.
Formua zawiera tekst, ktry nie zosta ujty w cudzysw.
Formua zawiera odwoanie do obszaru, w ktrym pominity zosta dwukropek pomidzy
adresami komrek.
Formua korzysta z funkcji arkusza zdefiniowanej w dodatkowym komponencie, ktrego
nie zainstalowano.

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

573

Program Excel ma pewne problemy z nazwami zakresw. Jeli zostanie usunita nazwa jednej
komrki lub ich zakresu, uywana przez formu, to formua bdzie dalej korzysta z tej nazwy, mimo
e ona ju nie istnieje. W efekcie formua wywietli bd #NAZWA?. Mona oczekiwa, e program
Excel automatycznie zamieni nazwy komrek, do ktrych si odwouje, ale tak si nie dzieje.

Bdy #ZERO!
Bd #ZERO! wystpuje wtedy, gdy formua odwouje si do czci wsplnej dwch zakresw,
ktre jednak si nie przecinaj. Operator przecicia w Excelu to spacja. Na przykad ponisza
formua zwraca bd #ZERO!, poniewa dwa zakresy nie maj czci wsplnej.
=SUMA(B5:B14 A16:F16)

Natomiast kolejna formua nie zwraca bdu #ZERO!, ale wywietla zawarto komrki o adresie
B9, ktra reprezentuje przecicie si dwch zakresw.
=SUMA(B5:B14 A9:F9)

Bd #ZERO! moe si pojawi take wtedy, gdy przypadkiem pominie si jeden z operatorw
w formule, tak jak w poniszym przykadzie, w ktrym brakuje drugiego operatora:
=A1+A2 A3

Bdy #LICZBA!
Formua zwrci bd #LICZBA! w jednym z nastpujcych przypadkw:
Do funkcji oczekujcej argumentu liczbowego przekazany zostanie argument innego
rodzaju (na przykad 1000 z zamiast 1000).
Do funkcji przekazany zostanie nieprawidowy argument. Na przykad ponisza formua
zwrci bd #LICZBA!:
=PIERWIASTEK(12)

Funkcja opierajca si na iteracji nie moe zwrci wyniku. Przykadem tego typu funkcji

s IRR i RATE.
Formua zwraca zbyt du lub zbyt ma warto. Program Excel obsuguje wartoci
z zakresu od 1E307 do 1E+307.

Bdy #ADR!
Bd #ADR! wystpuje wtedy, gdy formua zawiera nieprawidowe odwoania do komrki. Bd
ten moe pojawi si w nastpujcych sytuacjach:
Przy usuwaniu wiersza albo kolumny z komrk, do ktrej odwouje si formua.
Na przykad ponisza formua wywietli bd #ADR!, jeli usunity zostanie pierwszy
wiersz, kolumna A albo kolumna B.
=A1/B1

Przy usuwaniu arkusza zawierajcego komrk, do ktrej odwouje si formua. Na przykad

wynikiem poniszej formuy bdzie bd #ADR!, jeeli arkusz Arkusz2 zostanie usunity:
=Arkusz2!A1

Uwaga na kolory
Gdy jest edytowana komrka zawierajca formu, Excel przy uyciu kolorw zaznacza komrki i ich
zakresy, do ktrych odwouje si formua. Program ramkami w odpowiednich kolorach wyrnia komrki
i ich zakresy stosowane przez formu. Dziki temu od razu mona zorientowa si, ktre komrki s
wykorzystywane przez formu.
W celu zmiany odwoania do komrek lub ich zakresu mona zastosowa kolorowe ramki. Aby zmieni
uywane odwoanie, naley przecign ramk lub uchwyt wypeniania znajdujcy si w jej prawym
dolnym naroniku (metoda ta czsto jest prostsza od edytowania formuy).

574

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Przy kopiowaniu formuy w miejsce, w ktrym nieprawidowe staj si wzgldne

odwoania do komrek. Jeli na przykad ponisza formua zostanie skopiowana

z komrki o adresie A2 do komrki o adresie A1, pojawi si bd #ADR!, wynikajcy
z prby odwoania si do nieistniejcej komrki.
=A11

Przy wycinaniu komrki (przy uyciu polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wytnij)

i wklejaniu jej do komrki, do ktrej odwouje si formua. Formua wywietli bd #ADR!.

Bdy #ARG!
Bd #ARG! jest bardzo czsty i moe wystpi w nastpujcych sytuacjach:
Typ danych argumentu funkcji jest nieprawidowy lub formua prbuje wykona operacj
przy uyciu niepoprawnych danych. Na przykad bd #ARG! zwrci formua dodajca
warto liczbow do tekstu.
Argument funkcji jest zakresem, a powinien by pojedyncz wartoci.
Warto niestandardowej funkcji arkusza nie zostaa obliczona. Aby wymusi ponowne
obliczenie wartoci funkcji, naley uy skrtu Ctrl+Alt+F9.
Niestandardowa funkcja arkusza prbuje wykona nieprawidow operacj. Tego typu
funkcje nie mog na przykad modyfikowa ustawie rodowiska programu Excel lub
modyfikowa innych komrek.
Po wprowadzeniu formuy tablicowej zapomniano nacisn Ctrl+Shift+Enter.

Problemy z odwoaniami bezwzgldnymi i wzgldnymi

Jak ju wspomniaem w rozdziale 10., odwoanie do komrki moe by wzgldne (np. A1), bezwzgldne (np. $A$1) bd mieszane (np. $A1 lub A$1). Typ odwoania do komrki, ktry zostanie uyty w formule, ma znaczenie tylko wtedy, gdy bdzie ona kopiowana do innych komrek.
Czsto problem polega na tym, e gdy powinno si zastosowa odwoanie bezwzgldne, uywa
si odwoania wzgldnego. Jak wida na rysunku 31.3, komrka o adresie C1 zawiera stop
podatkow, ktr wykorzystano w formule znajdujcej si w komrkach kolumny C. Formua
wstawiona w komrce o adresie C4 ma nastpujc posta:
=B4+(B4*$C$1)

Rysunek 31.3.
Formuy znajdujce si
w komrkach
z zakresu C4:C7
uywaj odwoania
bezwzgldnego do
komrki o adresie C1

Naley zauway, e odwoanie do komrki o adresie C1 jest bezwzgldne. Po skopiowaniu

formuy do innych komrek kolumny C formua w dalszym cigu bdzie odwoywaa si do
komrki o adresie C1. Jeli odwoanie do tej komrki byoby wzgldne, skopiowane formuy
zwrciyby nieprawidowy wynik.

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

575

Problemy z kolejnoci stosowania operatorw

Przy okrelaniu kolejnoci wykonywania operacji matematycznych program Excel opiera si na
kilku prostych zasadach, o ktrych pisaem w rozdziale 10. W razie wtpliwoci (albo w celu
uniknicia niejasnoci) poprawn kolejno wykonania operacji zagwarantuje posuenie si
nawiasami okrgymi. Na przykad ponisza formua mnoy zawarto komrki o adresie A1
przez warto komrki o adresie A2, a nastpnie do wyniku dodaje 1. Mnoenie jest wykonywane
jako pierwsze, poniewa ma wyszy priorytet.
=1+A1*A2

Ponisza formua jest bardziej przejrzyst wersj poprzedniej. W tym przypadku nawiasy okrge
s zbdne, ale dziki ich zastosowaniu kolejno wykonywania operacji jest zupenie oczywista.
=1+(A1*A2)

Naley zauway, e symbol operatora negacji jest dokadnie taki sam jak operatora odejmowania. Nietrudno zgadn, e moe to by powodem niejasnoci. Wemy pod uwag dwie nastpujce formuy:
=3^2
=03^2

Pierwsza z formu zgodnie z oczekiwaniami zwraca warto 9. Jednak druga formua zwraca
warto 9. Skoro warto podniesiona do kwadratu zawsze daje liczb dodatni, to dlaczego
program Excel zwraca warto 9?
W pierwszej formule znak minus jest operatorem negacji i ma najwyszy priorytet. Jednak
w drugiej formule znak minus jest operatorem odejmowania, ktry posiada priorytet niszy ni
operator potgowania. A zatem liczba 3 jest potgowana, a nastpnie wynik tej operacji jest
odejmowany od zera, co daje warto ujemn.
Dziki zastosowaniu nawiasw, tak jak w poniszej formule, program Excel zinterpretuje operator
jako znak minus, a nie operator negacji. W rezultacie ta formua zwrci warto 9.
=(3^2)

Formuy nie s obliczane

Jeli w skoroszycie zostan uyte niestandardowe funkcje arkuszowe napisane w jzyku VBA,
moe si zdarzy, e formuy z nich korzystajce nie dokonaj oblicze lub wywietl nieprawidowe wyniki. Przypumy, e utworzono funkcj VBA, ktra zwraca format liczbowy wskazanej komrki. Jeli format tej komrki zostanie potem rcznie zmieniony, funkcja nadal bdzie
wywietlaa informacj o poprzednim formacie. Dzieje si tak dlatego, e zmiana formatu liczbowego nie powoduje przeliczenia zawartoci arkusza.
Aby wymusi ponowne obliczenie pojedynczej formuy, naley zaznaczy zawierajc j komrk, a nastpnie kolejno nacisn klawisze F2 i Enter. W celu wymuszenia ponownego obliczenia wszystkich formu naley uy skrtu Ctrl+Alt+F9.

Wartoci rzeczywiste i wywietlane

W pewnych sytuacjach wywietlony w arkuszu wynik sumowania moe si wydawa niepoprawny. Na przykad na rysunku 31.4 pokazano arkusz zawierajcy ponisz formu w kadej
komrce z zakresu B2:B4:
=1/3

Komrka o adresie B5 zawiera nastpujc formu:

=SUMA(B2:B4)

576

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 31.4.
Prosty przykad liczb,
ktre wydaj si
nieprawidowo
zsumowane

Wszystkie komrki zostay sformatowane tak, aby wywietla dwa miejsca po przecinku. Nietrudno zauway, e formua w komrce o adresie B5 zwraca pozornie nieprawidowy wynik.
(Wywietlone skadowe powinny da warto 0,99). Tak naprawd jednak wynik zwrcony
przez formu jest prawidowy, gdy bierze ona pod uwag rzeczywiste wartoci danych w komrkach z zakresu B2:B4, a nie wartoci wywietlone.
Aby program Excel uywa wywietlanych wartoci, naley zaznaczy opcj Ustaw dokadno
zgodnie z wywietlan, znajdujc si w zakadce Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel. (W celu wywietlenia tego okna naley wybra polecenie Plik/Opcje).
W przypadku opcji Ustaw dokadno zgodnie z wywietlan trzeba zachowa du ostrono,
poniewa jej dziaanie obejmuje te zwyke wartoci (inne ni formuy), wprowadzane w komrkach.
Jeli komrka zawiera na przykad liczb 4,68 i jest wywietlana bez czci dziesitnej, w zaokrgleniu
do wartoci 5, to zaznaczenie opcji Ustaw dokadno zgodnie z wywietlan spowoduje zamian
wartoci 4,68 na 5,00. Taka operacja jest trwaa i nie da si przywrci oryginalnej wartoci
poprzez wyczenie opcji Ustaw dokadno zgodnie z wywietlan. Lepsze rozwizanie polega na
zastosowaniu funkcji ZAOKR, ktra zaokrgla wartoci do danej liczby miejsc po przecinku.

Bdy zwizane z liczbami zmiennoprzecinkowymi

Z natury rzeczy komputery nie s nieskoczenie dokadne. Program Excel zapisuje liczby w formacie binarnym przy uyciu omiu bajtw, co pozwala na obsug wartoci z pitnastocyfrow
precyzj. Niektre liczby nie mog by precyzyjnie zapisane przy uyciu omiu bajtw, dlatego
te zapisuje si je w postaci przyblionej.
Aby si przekona, jakie powoduje to problemy, do komrki o adresie A1 naley wprowadzi
ponisz formu:
=(5,15,2)+1

Wynik powinien wynosi dokadnie 0,9. Jeli jednak format komrki zostanie ustawiony jako
liczba z pitnastoma miejscami po przecinku, to okae si, e program Excel po obliczeniu formuy wywietli wynik 0,899999999999999. Stanie si tak, poniewa jako pierwsza bdzie wykonana operacja zawarta w nawiasach okrgych i jej poredni wynik zostanie zapisany w formacie
binarnym przy uyciu przyblienia. Dodanie przez formu do wyniku liczby jeden spowoduje,
e w ostatecznym wyniku oblicze pojawi si bd przyblienia.
W wielu sytuacjach tego typu bd nie stanowi problemu. Kopoty mog si jednak pojawi, gdy
konieczne jest sprawdzenie wyniku oblicze formuy przy uyciu operatora logicznego. Na przykad ponisza formua (przy zaoeniu, e poprzednia formua nadal znajduje si w komrce o adresie A1) zwraca warto FASZ:
=A1=,9

Jedna z metod pozwalajcych wyeliminowa tego typu bd polega na zastosowaniu funkcji

programu Excel o nazwie ZAOKR. Na przykad ponisza formua zwraca warto PRAWDA, poniewa porwnanie jest wykonywane przy uyciu wartoci komrki o adresie A1, zaokrglonej do
jednego miejsca po przecinku.
=ZAOKR(A1;1)=0,9

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

577

A oto kolejny przykad problemu z precyzj oblicze. Wemy nastpujc formu:

=(1,3331,233)(1,3341,234)

Formua powinna zwrci warto zero, ale w rzeczywistoci jest to liczba 2,220441E16
(warto bardzo bliska zeru).
Gdyby powysza formua znajdowaa si w komrce o adresie A1, ponisza formua zwrciaby
tekst Rne od zera.
=JEELI(A1=0; "Zero"; "Rne od zera")

Jedna z metod obsugujcych bdy zaokrglania i dotyczcych wartoci bardzo zblionych do

zera polega na zastosowaniu formuy podobnej do poniszej:
=JEELI(MODU.LICZBY(A1)<1E6; "Zero"; "Rne od zera")

W tej formule w celu porwnania wartoci bezwzgldnej liczby z bardzo ma wartoci zastosowano operator mniejszy ni (<). W tym przypadku formua zwrci tekst Zero.

Bdy zwizane z fantomowymi czami

Po otwarciu skoroszytu moe zosta wywietlony komunikat podobny do pokazanego na rysunku 31.5. Tego typu komunikat czasami pojawia si nawet wtedy, gdy skoroszyt nie zawiera adnych formu z czami. Czsto takie fantomowe cza s tworzone przy kopiowaniu arkusza
zawierajcego nazwy.

Rysunek 31.5. Przy uyciu tego okna program Excel pyta uytkownika, czy chce on uaktualni cza
znajdujce si w skoroszycie

W celu rozwizania tego problemu najpierw mona wybra polecenie Plik/Informacje/Edytuj

cza do plikw, a nastpnie po zaznaczeniu cza klikn przycisk Przerwij cze. Jeli problem
nie zostanie rozwizany, moe to oznacza, e przyczyna tkwi w bdnej nazwie. W takim przypadku naley wybra polecenie Formuy/Nazwy zdefiniowane/Meneder nazw i przejrze list
nazw. Jeli bdzie si na niej znajdowaa nazwa odwoujca si do bdu #ADR!, trzeba j usun.
Okno dialogowe Meneder nazw jest wyposaone w przycisk Filtr, ktry umoliwia filtrowanie nazw. Mona dziki niemu przefiltrowa list tak, aby wywietli jedynie nazwy zawierajce bdy.

Zastosowanie narzdzi inspekcji programu Excel

Program Excel jest wyposaony w kilka narzdzi pomocnych przy ledzeniu bdw formu. S to
tak zwane narzdzia inspekcji, omwione w tej czci rozdziau.

Identyfikowanie komrek okrelonego typu

Okno dialogowe Przechodzenie do specjalnie, widoczne na rysunku 31.6, jest przydatnym
narzdziem pozwalajcym zlokalizowa komrki okrelonego typu. W celu otwarcia tego okna
naley wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do specjalnie.

578

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 31.6.
Okno dialogowe
Przechodzenie do
specjalnie

Jeli przed wywietleniem okna dialogowego Przechodzenie do specjalnie zaznaczy si

zakres komrek, dalsze operacje bd dotyczyy tylko tego zakresu. Jeli zostanie wybrana
pojedyncza komrka, polecenie bdzie obowizywao w caym skoroszycie.

Okna dialogowego Przechodzenie do specjalnie mona uy do zaznaczania komrek okrelonego typu. Taka moliwo przydaje si przy identyfikacji bdw. Jeli zostanie uaktywniona na przykad opcja Formuy, program Excel zaznaczy wszystkie komrki zawierajce formu.
Pomniejszenie podgldu arkusza uatwia oszacowanie jego struktury (rysunek 31.7). Aby zmniejszy albo zwikszy widok arkusza, naley uy kontrolek powikszania i pomniejszania dostpnych z prawej strony paska stanu albo przytrzyma klawisz Ctrl i uy rolki myszy.

Rysunek 31.7. Pomniejszenie arkusza i zaznaczenie wszystkich komrek zawierajcych formuy jest
dobrym sposobem na zorientowanie si, jaka jest jego struktura

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

579

Zaznaczenie komrek zawierajcych formuy moe by te pomocne przy identyfikacji czsto

popenianego bdu, polegajcego na przypadkowym zastpieniu formuy zwyk wartoci. Jeli
jedna z komrek w caej grupie nie zostanie zaznaczona zgodnie ze struktur arkusza, to jest
spore prawdopodobiestwo, e wczeniej zawieraa ona formu, ktr zastpiono wartoci.

Przegldanie formu
Aby zapozna si z nieznanym skoroszytem, zamiast wynikw zawartych w nim formu mona
przejrze same formuy. W celu wywietlenia formu naley wybra polecenie Formuy/Inspekcja
formu/Poka formuy. Przed wykonaniem tej operacji dla skoroszytu mona otworzy drugie okno.
W ten sposb formuy mona przeglda w jednym oknie, natomiast ich wyniki w kolejnym.
Do otwierania nowego okna dla skoroszytu suy polecenie Widok/Okno/Nowe okno.
Zastosowanie dodatku Inquire
Niektre wersje programu Excel 2013 s wyposaone w przydatny dodatek o nazwie Inquire, sucy
do inspekcji dokumentw. W celu zainstalowania Inquire naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Wyda polecenie Plik/Opcje. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Opcje programu Excel.
2. Otworzy zakadk Dodatki.
3. Z listy Zarzdzaj w dolnej czci okna wybra opcj Dodatki COM i klikn przycisk Przejd.
Na ekranie pojawi si okno dialogowe Dodatki COM.
4. Zaznaczy pole opcji obok dodatku Inquire i klikn przycisk OK. Dodatek zostanie
zaadowany automatycznie przy uruchamianiu Excela.
Jeli dodatku nie ma na licie, to znaczy, e ta konkretna wersja Excela nie zostaa
w niego wyposaona.
Narzdzia dodatku Inquire s zgromadzone w osobnej karcie na Wstce. Mona je wykorzysta do:
porwnywania wersji skoroszytu,
analizowania skoroszytu pod ktem potencjalnych bdw i niecisoci,
wywietlania interaktywnej diagnostyki dokumentu,
wizualizowania czy pomidzy skoroszytami i arkuszami (jak na przykadowym rysunku),
usuwania zbdnego formatowania komrek,
zarzdzania hasami.

580

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Pomidzy widokiem normalnym i widokiem formu mona si rwnie przecza za pomoc

skrtu klawiaturowego Ctrl+` (klawisz ten zwykle znajduje si nad klawiszem Tab).

Na rysunku 31.8 pokazano przykadowy arkusz, wywietlony w dwch oknach. W grnym oknie
jest ustawiony widok Normalny (zawiera wyniki formu), natomiast w dolnym s widoczne formuy. Polecenie Widok/Okno/Wywietl obok siebie, umoliwiajce zsynchronizowane przewijanie
zawartoci arkuszy, przydaje si rwnie przy przegldaniu skoroszytw w dwch oknach.

Rysunek 31.8. Wywietlenie formu (dolne okno) i ich wynikw (grne okno)
Wicej informacji na temat polecenia Wywietl obok siebie znajduje si w rozdziale 4.

ledzenie powiza pomidzy komrkami

Aby zrozumie, na czym polega ledzenie powiza pomidzy komrkami, konieczne jest zapoznanie si z dwoma nastpujcymi zagadnieniami:
Poprzedniki komrki. Dotyczy to tylko komrek zawierajcych formuy.
Poprzednikami komrki, w ktrej zdefiniowano formu, s wszystkie komrki
uwzgldniane przez ni przy obliczaniu wyniku. Poprzednikiem bezporednim jest
komrka, ktra jest bezporednio uywana w formule. Z kolei poprzednikiem porednim
jest komrka, ktra nie jest bezporednio wykorzystywana przez formu, ale przez
komrk, do ktrej si ona odwouje.
Komrki zalene. Wikszo komrek z formuami jest uzaleniona od zawartoci
innych komrek. Wszystkie komrki z formuami, ktre korzystaj z informacji zawartej
w danej komrce, s wzgldem niej komrkami zalenymi. Rwnie w tym przypadku
mona mwi o bezporedniej lub poredniej zalenoci midzy komrkami.

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

581

Dla przykadu uyjmy nastpujcej prostej formuy, wprowadzonej do komrki o adresie A4:
=SUMA(A1:A3)

Komrka o adresie A4 posiada trzy poprzedniki o adresach A1, A2 i A3. Wszystkie te komrki
s jej bezporednimi poprzednikami. Komrki A1, A2 i A3 maj przynajmniej jedn komrk
zalen od nich w sposb bezporedni (A4).
Identyfikacja poprzednikw komrki zawierajcej formu czsto wyjania, dlaczego nie dziaa
ona poprawnie. W odwrotnej sytuacji pomocne rwnie jest zidentyfikowanie komrek zawierajcych formuy, ktre s zalene od okrelonej komrki przez nie uywanej. Jeli na przykad
zamierza si usun formu, mona sprawdzi, czy s z ni powizane jakie komrki zalene.

Identyfikacja poprzednikw
Identyfikacj komrek uywanych przez formu znajdujc si w aktywnej komrce mona
przeprowadzi na kilka nastpujcych sposobw:
Poprzez nacinicie klawisza F2. Komrki bezporednio uywane przez formu
zostan wyrnione kolorowym obrysem. Jego kolor jest zgodny z kolorem zawartego
w formule odwoania do komrki. Metoda ta pozwala jedynie na identyfikacj komrek
znajdujcych si w tym samym arkuszu co formua.
Za pomoc okna dialogowego Przechodzenie do specjalnie, wywietlanego
poleceniem Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do specjalnie.
W tym oknie naley zaznaczy opcj Poprzedniki, a nastpnie Tylko bezporednie
(tylko w przypadku poprzednikw bezporednich) lub Wszystkie poziomy (w przypadku
poprzednikw porednich lub bezporednich). Po klikniciu przycisku OK program Excel
wyrni poprzedniki uywane przez formu. Metoda ta pozwala jedynie na identyfikacj
komrek znajdujcych si w tym samym arkuszu co formua.
Za pomoc skrtu Ctrl+[. Powoduje to zaznaczenie wszystkich bezporednich
poprzednikw komrki w aktywnym arkuszu.
Za pomoc skrtu Ctrl+Shift+{. Powoduje to zaznaczenie wszystkich poprzednikw
komrki (bezporednich i porednich) w aktywnym arkuszu.
Przez wybranie polecenia Formuy/Inspekcja formu/led poprzedniki. Excel
wygeneruje strzaki wskazujce poprzedniki biecej komrki. W celu zobaczenia
dodatkowych poziomw poprzednikw naley klikn przycisk wielokrotnie. Aby ukry
strzaki, naley wybra polecenie Formuy/Inspekcja formu/Usu strzaki. Na rysunku
31.9 pokazano arkusz zawierajcy narysowane strzaki, wskazujce poprzedniki formuy
znajdujcej si w komrce o adresie C13.
Rysunek 31.9.
W arkuszu wywietlono
linie wskazujce
poprzedniki komrki
o adresie C13
zawierajcej formu

582

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Identyfikacja komrek zalenych

Identyfikacj komrek zawierajcych formu i korzystajcych z okrelonej komrki mona
przeprowadzi na kilka nastpujcych sposobw:
Za pomoc okna dialogowego Przechodzenie do specjalnie, wywietlanego
poleceniem Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do specjalnie.
W tym oknie naley zaznaczy opcj Zalenoci, a nastpnie Tylko bezporednie
(tylko w przypadku zalenoci bezporednich) lub Wszystkie poziomy (w przypadku
zalenoci porednich lub bezporednich). Po klikniciu przycisku OK program Excel
wyrni wszystkie komrki, ktre zale od komrki biecej. Metoda ta pozwala
jedynie na identyfikacj komrek znajdujcych si w aktywnym arkuszu.
Za pomoc skrtu Ctrl+]. Powoduje to zaznaczenie wszystkich komrek zalenych
(bezporednio) w aktywnym arkuszu.
Za pomoc skrtu Ctrl+Shift+{. Powoduje to zaznaczenie wszystkich komrek
zalenych (bezporednio i porednio) w aktywnym arkuszu.
Przez wybranie polecenia Formuy/Inspekcja formu/led zalenoci. Excel
wygeneruje strzaki wskazujce komrki zalene od biecej. W celu zobaczenia
dodatkowych poziomw zalenoci naley klikn ten przycisk wielokrotnie. Aby ukry
strzaki, trzeba wybra polecenie Formuy/Inspekcja formu/Usu strzaki.

ledzenie wartoci bdw

Jeli formua zwrci komunikat o bdzie, Excel moe pomc zidentyfikowa komrk, ktra
jest tego przyczyn. Bd taki czsto jest spowodowany przez inny bd, powstay w komrce-poprzedniku. Po uaktywnieniu komrki zawierajcej bd naley wybra polecenie Formuy/Inspekcja formu/Sprawdzanie bdw/led bdy. Excel wskae rdo bdu za pomoc
strzaek.

Usuwanie bdw odwoa cyklicznych

Jeli przypadkowo utworzymy formu zawierajc odwoanie cykliczne, na pasku stanu programu Excel pojawi si komunikat odwoania cykliczne wraz z adresem komrki, natomiast w obrbie arkusza wywietl si strzaki uatwiajce identyfikacj problemu. Jeli znalezienie przyczyny
bdu mimo wszystko okae si trudne, naley wybra polecenie Formuy/Inspekcja formu/
Sprawdzanie bdw/Odwoania cykliczne. Powoduje ono wywietlenie listy wszystkich komrek
powizanych z odwoaniami cyklicznymi. Najpierw naley wybra pierwsz komrk znajdujc
si na licie, a nastpnie kolejne, a do usunicia problemu.

Zastosowanie funkcji sprawdzania bdw w tle

Niektrzy uytkownicy doceni zalety funkcji automatycznego sprawdzania bdw, w jak jest
wyposaony program Excel. Funkcj sprawdzania bdw mona wcza i wycza za pomoc
opcji Wcz sprawdzanie bdw w tle znajdujcej si w zakadce Formuy okna dialogowego
Opcje programu Excel, pokazanego na rysunku 31.10. Dodatkowo przy uyciu opcji znajdujcych si w sekcji Reguy sprawdzania bdw mona okreli typy sprawdzanych bdw.
Po wczeniu funkcji sprawdzania bdw program Excel cay czas bdzie kontrolowa arkusz
cznie z jego formuami. Gdy zostanie zidentyfikowany potencjalny bd, w lewym grnym naroniku komrki pojawi si niewielki trjkt. Po uaktywnieniu komrki z takim trjktem wywietli si tu obok kontrolka, ktrej kliknicie powoduje pojawienie si menu z kilkoma opcjami.
Na rysunku 31.11 pokazano opcje widoczne po klikniciu wspomnianej kontrolki dla komrki
zawierajcej bd #DZIEL/0!. Dostpne opcje zmieniaj si w zalenoci od typu bdu.

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

583

Rysunek 31.10. Program Excel umoliwia sprawdzanie formu pod ktem wystpienia potencjalnych bdw
Rysunek 31.11.
Kliknicie inteligentnego
znacznika powizanego
z bdem spowoduje
wywietlenie listy opcji

W wielu sytuacjach mona sobie pozwoli na zignorowanie bdu poprzez wybranie opcji Ignoruj bd. Wybranie tej opcji spowoduje, e komrka nie bdzie uwzgldniona przy kolejnych
operacjach sprawdzania bdw. Wszystkie wczeniejsze operacje ignorowania bdw mog
by w dowolnym momencie anulowane, dziki czemu bdy zostan ponownie zasygnalizowane.
(Aby to zrobi, naley klikn przycisk Resetuj zignorowane bdy, znajdujcy si w zakadce
Formuy okna dialogowego Opcje programu Excel).
Aby wywietli okno dialogowe umoliwiajce przeanalizowanie kolejnych bdw (podobnie
jak w przypadku funkcji sprawdzania pisowni), naley wybra polecenie Formuy/Inspekcja
formu/Sprawdzanie bdw. Polecenie to jest dostpne nawet wtedy, gdy wyczy si sprawdzanie bdw w tle. Okno Sprawdzanie bdw zostao pokazane na rysunku 31.12. Warto zauway, e okno to nie jest modalne, co oznacza, e po jego wywietleniu nadal jest moliwe
korzystanie z arkusza.
Funkcja sprawdzania bdw nie jest doskonaa. Tak naprawd daleko jej do doskonaoci.
Nie mona zakada, e ma si do czynienia z bezbdnym arkuszem tylko dlatego, e program
Excel nie zidentyfikowa adnych potencjalnych usterek! Poza tym naley mie wiadomo,
e funkcja sprawdzania bdw nie wychwytuje bardzo czstej pomyki, powodowanej
wprowadzeniem w komrce zwykej wartoci w miejsce formuy.

584

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 31.12.
Okno dialogowe
Sprawdzanie bdw
umoliwia analiz
potencjalnych bdw,
zidentyfikowanych
przez program Excel

Szacowanie formu
Narzdzie Szacowanie formuy umoliwia przeanalizowanie rnych czci formuy zgodnie z kolejnoci wykonywanych oblicze. W celu uycia tego narzdzia naley zaznaczy komrk zawierajc formu i wybra polecenie Formuy/Inspekcja formu/Szacuj formu. Spowoduje to
otwarcie okna dialogowego Szacowanie formuy, pokazanego na rysunku 31.13.
Rysunek 31.13.
Narzdzie Szacowanie
formuy umoliwia
sprawdzenie, jak krok
po kroku wykonywana
jest formua

Aby wywietli wynik poszczeglnych wyrae formuy, naley klikn przycisk Szacuj. Kade
kliknicie tego przycisku spowoduje wykonanie kolejnej operacji. Cho pocztkowo omawiana
funkcja moe wyda si troch zoona, wystarczy powici odrobin czasu na zapoznanie si
z ni, aby zrozumie, jak dziaa i skd bior si wywietlane wartoci.
Program Excel oferuje jeszcze jedn metod obliczania wybranej czci formuy. Mona j wyprbowa nastpujco:
1. Zaznaczy komrk zawierajc formu.
2. Nacisn klawisz F2 w celu wczenia trybu edycji komrki.
3. Przy uyciu myszy zaznaczy cz formuy do oszacowania. Ewentualnie mona to
zrobi za pomoc klawisza Shift oraz klawiszy ze strzakami.
4. Nacisn klawisz F9.
Dla wyrnionej czci formuy wywietli si obliczony wynik. Analogicznie mona sprawdzi
inne czci formuy lub w celu anulowania operacji i przywrcenia formuy do poprzedniego
stanu nacisn klawisz Esc.
Korzystajc z powyszej metody, naley zachowa ostrono, poniewa jeli zamiast
klawisza Esc nacinie si klawisz Enter, formua zostanie zmodyfikowana z uyciem
wyliczonych wartoci czstkowych.

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

585

Szukanie i zastpowanie
Program Excel jest wyposaony we wszechstronn funkcj wyszukiwania i zastpowania, ktra
uatwia lokalizacj informacji w arkuszu lub wielu arkuszach skoroszytu. Umoliwia ona midzy
innymi wyszukiwanie acuchw tekstowych i zastpowanie ich innymi.
W celu otwarcia okna dialogowego Znajdowanie i zamienianie najpierw naley zaznaczy zakres,
ktry ma by przeszukany. Jeli zaznaczy si jedn komrk, Excel przeszuka cay arkusz. Nastpnie
naley wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Znajd (lub zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+F). Pojawi si okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie, pokazane na rysunku 31.14. W celu zwykego wyszukania informacji naley wywietli zakadk
Znajd. Jeli chcemy zastpi istniejcy acuch tekstowy nowym, naley uy zakadki Zamie.
W celu wywietlenia lub ukrycia dodatkowych opcji naley klikn przycisk Opcje. W oknie
dialogowym pokazanym na rysunku dodatkowe opcje zostay wywietlone.
Rysunek 31.14.
Okno dialogowe
Znajdowanie i zamienianie
umoliwia lokalizacj
informacji zawartych
w arkuszu lub skoroszycie

Szukanie informacji
W polu tekstowym Znajd naley wprowadzi szukan informacj, a nastpnie wybra dowolne
z nastpujcych opcji:
W celu okrelenia obszaru wyszukiwania (aktywny arkusz lub cay skoroszyt)
naley posuy si list rozwijan Wewntrz.
Posugujc si list rozwijan Wyszukaj, naley okreli kierunek wyszukiwania
(wierszami lub kolumnami).
Na licie rozwijanej Szukaj w naley okreli, jakie elementy komrek bd
przeszukiwane (formuy, wartoci lub komentarze).
Aby okreli, czy przy wyszukiwaniu bdzie uwzgldniana wielko znakw,
naley uy opcji Uwzgldnij wielko liter.
Aby okreli, czy musi zosta dopasowana zawarto caej komrki,
naley zastosowa opcj Dopasuj do caej zawartoci komrki.
W celu przeszukania komrek posiadajcych okrelone formatowanie
(wicej zamieszczono w punkcie Wyszukiwanie formatowania) naley klikn
przycisk Format.
Aby wywietli pasujce komrki kolejno, po jednej, trzeba klikn przycisk Znajd nastpny.
W celu wywietlenia wszystkich pasujcych komrek naley klikn przycisk Znajd wszystko.
Po klikniciu przycisku Znajd wszystko okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie powikszy
si, aby wywietli list adresw wszystkich pasujcych komrek (rysunek 31.15). Po zaznaczeniu pozycji na licie program Excel przewinie arkusz, aby mona byo zobaczy lokalizacj
komrki powizanej z t pozycj.

586

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Po zastosowaniu przycisku Znajd wszystko mona uy skrtu Ctrl+A, aby zaznaczy

wszystkie znalezione komrki.
Rysunek 31.15.
Wyniki wyszukiwania
wywietlone w oknie
dialogowym
Znajdowanie
i zamienianie

Okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie nie jest modalne, nie trzeba wic go zamyka,
aby wprowadzi dowolne zmiany w arkuszu.

Zastpowanie danych
W celu zastpienia acucha tekstowego innym naley uy zakadki Zamie okna dialogowego
Znajdowanie i zamienianie. W polu Znajd trzeba wprowadzi tekst do zastpienia, natomiast
w polu Zamie na nowy tekst. Nastpnie mona skonfigurowa pozostae opcje zgodnie
z opisem zawartym w poprzednim podrozdziale.
Aby zlokalizowa pierwsz pasujc komrk, naley klikn przycisk Znajd nastpny, a nastpnie przycisk Zamie, co spowoduje wykonanie operacji zastpowania. Po kolejnym klikniciu przycisku Zamie program Excel odszuka nastpn pasujc komrk. Jeli nie chcemy zastpi zawartoci tej komrki, naley klikn przycisk Znajd nastpny. Aby zastpi wszystkie
pasujce pozycje bez sprawdzania, naley klikn przycisk Zamie wszystko. Jeeli operacja zastpienia danych przebiegnie niezgodnie z oczekiwaniami, mona klikn przycisk Cofnij na pasku
narzdzi Szybki dostp (albo nacisn klawisze Ctrl+Z).
W celu usunicia pewnego cigu znakw naley w polu Znajd wprowadzi ten cig,
natomiast pole Zamie na pozostawi puste.

Wyszukiwanie formatowania
Okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie pozwala te zlokalizowa komrki zawierajce
formatowanie okrelonego typu. Opcjonalnie mona zastpi je formatowaniem innego typu.
Zamy, e chcemy odszuka wszystkie komrki sformatowane przy uyciu pogrubienia, a nastpnie zastpi ten atrybut pogrubion kursyw. W tym celu naley wykona ponisze kroki:
1. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Zamie lub
nacisn Ctrl+H. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie.
2. Sprawdzi, czy zakadka Zamie jest aktywna. W razie potrzeby klikn przycisk
Opcje, aby wywietli rozszerzon wersj okna.

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

587

3. Jeli pola Znajd i Zamie na nie s puste, wyczyci ich zawarto.

4. Klikn grny przycisk Format. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Format

wyszukiwania. Okno to przypomina standardowe okno dialogowe Formatowanie komrek.

5. Otworzy zakadk Czcionka.
6. Z listy Styl czcionki wybra pozycj Pogrubiony, a nastpnie klikn przycisk OK.
7. Klikn dolny przycisk Format. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Format

zastpowania.
8. Otworzy zakadk Czcionka.
9. Z listy Styl czcionki wybra opcj Pogrubiona kursywa, a nastpnie klikn przycisk
OK. W tym momencie okno dialogowe Znajdowanie i zamienianie bdzie przypominao
to pokazane na rysunku 31.16. Naley zauway, e znajduje si w nim podgld obu
typw formatowania szukanego i tego, ktry go zastpi.
Rysunek 31.16.
Okno dialogowe
Znajdowanie i
zamienianie umoliwia
zmian formatowania

10. W oknie dialogowym Znajdowanie i zamienianie klikn przycisk Zamie wszystko.

Program Excel zlokalizuje wszystkie komrki sformatowane przy uyciu pogrubienia

i w jego miejsce zastosuje pogrubion kursyw.
Sposb formatowania mona rwnie wyszukiwa na podstawie konkretnej komrki. W oknie
dialogowym Format wyszukiwania naley klikn przycisk Wybierz format z komrki, a nastpnie klikn komrk zawierajc szukane formatowanie.
Za pomoc okna dialogowego Znajdowanie i zamienianie nie mona wyszukiwa formatowania
koloru ta w obrbie tabel, w ktrych uyto stylw; nie da si rwnie uy go w odniesieniu do
formatowania warunkowego.

Sprawdzanie pisowni w arkuszach

Niemal kady, kto uywa edytora tekstu, posuguje si funkcj sprawdzania pisowni. Literwki
mog by rwnie kopotliwe, gdy pojawi si w arkuszu kalkulacyjnym. Na szczcie firma
Microsoft wyposaya program Excel w funkcj sprawdzania pisowni.
W celu uycia funkcji sprawdzania pisowni naley wybra polecenie Recenzja/Sprawdzanie/Pisownia
lub nacisn klawisz F7. Aby sprawdzi pisowni tylko w okrelonym zakresie komrek, naley
go zaznaczy przed wybraniem wspomnianego polecenia.
Jeli funkcja sprawdzajca pisowni znajdzie jakiekolwiek sowa, ktre uzna za niepoprawne, na
ekranie pojawi si okno dialogowe Pisownia, pokazane na rysunku 31.17.
Funkcja sprawdzania pisowni w trakcie dziaania uwzgldnia zawarto komrek, tekst
znajdujcy si w obiektach graficznych i wykresach, a take w nagwkach i stopkach.
Sprawdzana jest nawet zawarto ukrytych wierszy i kolumn.

588

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Rysunek 31.17.
Okno dialogowe
Pisownia umoliwia
lokalizacj i usuwanie
bdw pisowni
znajdujcych si
w arkuszach

Okno dialogowe Pisownia dziaa podobnie jak inne narzdzia do sprawdzania pisowni, z ktrymi
wikszo uytkownikw Excela moga mie do czynienia w innych programach. Jeli program
Excel znajdzie sowo, ktre nie znajduje si w aktualnie wybranym sowniku lub zawiera literwk,
wywietli list sugerowanych poprawek. Mona wwczas klikn jeden z nastpujcych przyciskw:
Ignoruj raz. Ignoruje sowo i kontynuuje sprawdzanie pisowni.
Zignoruj wszystkie. Ignoruje sowo i wszystkie kolejne jego wystpienia.
Dodaj do sownika. Dodaje sowo do sownika.
Zmie. Zmienia sowo na wybrane z listy Sugestie.
Zmie wszystkie. Zmienia sowo na wybrane z listy Sugestie i bez zadawania dalszych
pyta wykonuje t operacj w przypadku kolejnych jego wystpie.
Autokorekta. Dodaje do listy autokorekty sowo zawierajce literwk i jego poprawn
wersj (ktr naley wybra z listy sugestii).

Zastosowanie autokorekty
Autokorekta jest przydatn funkcj, automatycznie poprawiajc czsto wystpujce literwki.
Istnieje moliwo uzupenienia jej o sowa, ktre program Excel ma automatycznie poprawia.
Okno Autokorekta zostao pokazane na rysunku 31.18. Aby skorzysta z tej funkcji, naley najpierw wybra polecenie Plik/Opcje, w oknie dialogowym Opcje programu Excel klikn kart
Sprawdzanie, a nastpnie klikn przycisk Opcje Autokorekty.
Rysunek 31.18.
Okno dialogowe
Autokorekta umoliwia
zarzdzanie sowami,
ktre bd
automatycznie
poprawiane przez
program Excel

Rozdzia 31. Sposoby unikania bdw w arkuszach

589

Okno dialogowe Autokorekta zawiera nastpujce opcje:

Poprawiaj DWa POcztkowe WErsaliki. Wczenie tej opcji powoduje, e automatycznie
bd poprawiane sowa, w ktrych dwie pierwsze litery s due. Na przykad wyraz
BUdet zostanie zamieniony na Budet. Tego typu bd jest czsto popeniany przez
szybko piszce osoby. W celu okrelenia listy wyjtkw od tej zasady naley klikn
przycisk Wyjtki.
Pocztek zdania wielk liter. Wczenie tej opcji sprawia, e pierwsza litera kadego
zdania zostanie zamieniona na wielk (wszystkie pozostae litery pozostaj niezmienione).
Nazwy dni tygodnia wielk liter. Wczenie tej opcji powoduje, e nazwy dni tygodnia
bd si zaczynay wielk liter. Po wprowadzeniu sowa poniedziaek program Excel
zamieni je na Poniedziaek.
Poprawiaj bdy przypadkowego nacinicia klawisza cAPS LOCK. Poprawia bdy
spowodowane przypadkowym naciniciem w trakcie pisania klawisza Caps Lock.
Zamieniaj tekst podczas pisania. Funkcja autokorekty automatycznie poprawia w trakcie
pisania sowa zawierajce bdy.
Lista wpisw na licie automatycznej korekty jest do duga i obejmuje typowe literwki, a take
kilka czsto uywanych symboli. Na przykad cig znakw (c) jest zastpowany symbolem ,
natomiast cig (r) symbolem . Do listy autokorekty mona te doda wasne wpisy. Jeli czsto popenia si bd w sowie Stycze (i wpisuje si je jako Styczxe), mona je doda do listy
autokorekty, aby byo automatycznie poprawiane. W celu utworzenia nowego wpisu na licie
autokorekty naley w polu Zamie wprowadzi sowo zawierajce literwk, natomiast w polu
Na jego poprawny odpowiednik. Mona te usuwa wpisy, ktre ju duej nie s uywane.
Funkcja autokorekty moe te zosta uyta do tworzenia skrtw czsto stosowanych sw
lub wyrae. Jeli na przykad pracuje si dla firmy o nazwie Zakady Automatyki Przemysowej,
mona doda do listy autokorekty wpis zawierajcy jej skrt w postaci zap. Jeli pniej
kiedykolwiek wprowadzi si cig znakw zap, program Excel automatycznie zamieni go
na Zakady Automatyki Przemysowej. Naley jedynie sprawdzi, czy nie uyto kombinacji
znakw, ktra standardowo moe pojawi si w tekcie.
W niektrych sytuacjach mona chcie zrezygnowa z propozycji oferowanej przez funkcj
autokorekty. Moe nam zalee na przykad na wpisaniu cigu znakw (c) zamiast symbolu
identyfikujcego prawa autorskie. W takiej sytuacji po automatycznej zamianie symbolu naley
klikn przycisk Cofnij na pasku narzdzi Szybki dostp lub zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+Z.

W celu skonfigurowania innych ustawie automatycznych poprawek w Excelu mona uy opcji

znajdujcych si w zakadce Autoformatowanie podczas pisania okna dialogowego Autokorekta.
Zakadka Akcje umoliwia wczenie funkcji, ktre w starszych wersjach programu byy nazywane tagami inteligentnymi. Funkcje te umoliwiaj automatyczne reagowanie na okrelone
wpisy w komrkach, w zalenoci od zainstalowanego w systemie oprogramowania. W niektrych wersjach Excela mona na przykad wczy funkcj rozpoznajc skrtowce uywanych
na giedach akcji (np. symbol MSFT na amerykaskiej giedzie oznacza firm Microsoft). Takie
dodatkowe czynnoci znajduj si w podmenu Dodatkowe akcje komrki, w menu kontekstowym wywietlanym po klikniciu komrki prawym przyciskiem myszy. We wspomnianym
przypadku umoliwiaj one na przykad wstawienie w arkuszu ceny akcji przedsibiorstwa, ktr
mona automatycznie odwiey.
Zakadka Autokorekta matematyczna zawiera skrty, za ktrych pomoc mona wstawia
okrelone symbole w trakcie pracy z Edytorem rwna (omwionym w rozdziale 23.).

590

Cz IV Zaawansowane waciwoci Excela

Cz V

Analiza danych
Excel jest bardzo efektywnym narzdziem analizy danych, pod warunkiem e si wie, w jaki
sposb mona uzyska informacje, ktrych si potrzebuje. W tej czci ksiki opisane zostay
metody pozyskiwania, porzdkowania i analizowania danych w Excelu. Jak si okae, wiele
moliwoci analizy danych w Excelu jest zarwno zaskakujco efektywnych, jak i atwych
w uyciu.
W tej czci:
Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych
Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie
Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych
Rozdzia 35. Analiza co-jeli
Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver
Rozdzia 37. Analiza danych za pomoc dodatku Analysis ToolPak

592

Cz V Analiza danych

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

593

Rozdzia 32.

Importowanie
i porzdkowanie danych
W tym rozdziale:
Importowanie danych do Excela
Przetwarzanie i oczyszczanie danych
Wyodrbnianie i czenie danych za pomoc nowej funkcji Wypenianie byskawiczne
Porzdkowanie danych lista kontrolna
Eksportowanie danych w innych formatach
Dane s wszdzie. Posiadacze stron WWW doskonale wiedz, jak du ilo danych generuje
samo jej funkcjonowanie i obsuga (z czego mona nawet nie zdawa sobie sprawy). Kade odwiedziny na stronie WWW to kolejna porcja danych, przechowywana w specjalnych plikach na
serwerze. Takie pliki zawieraj mnstwo informacji przydatnych dla kadego, kto zechce si
po nie schyli.
To tylko jeden z wielu przykadw gromadzenia danych. Praktycznie kady zautomatyzowany
system gromadzi dane i je przechowuje. W wielu przypadkach system zbierajcy dane jest wyposaony w funkcje suce do ich weryfikowania i analizowania, ale nie zawsze. Poza tym dane
s te gromadzone rcznie. Dobrym przykadem takiego dziaania s ankiety telefoniczne.
Excel jest znakomitym narzdziem do analizowania danych; czsto jest uywany take do tworzenia podsumowa i prezentowania ich w postaci tabel i wykresw. Zdarza si jednak, e jako
gromadzonych danych jest daleka od ideau. Z rnych wzgldw mog one wymaga uporzdkowania i oczyszczenia przed ewentualn dalsz analiz.
Oczyszczanie danych to jedno z wielu typowych zastosowa Excela. Polega ono na wprowadzeniu surowych danych do arkusza, a nastpnie na przetworzeniu ich w taki sposb, aby speniay
okrelone wymagania. Niejako po drodze posta danych jest ujednolicana w sposb umoliwiajcy ich pniejsz analiz.
W tym rozdziale zostay omwione rne metody pobierania danych do arkusza oraz wskazwki
dotyczce ich porzdkowania.

Importowanie danych
Zanim dane bd mogy posuy do rnych celw, naley umieci je w skoroszycie. Program
Excel umoliwia importowanie wielu popularnych formatw plikw tekstowych; pozwala te na
pobieranie danych ze stron internetowych.

594

Cz V Analiza danych

Importowanie danych z pliku

W tej czci rozdziau opisz typy plikw, ktre mona otwiera bezporednio w Excelu, za
pomoc polecenia Plik/Otwrz. Rysunek 32.1 przedstawia list formatw, ktre mona wybra
w oknie dialogowym Otwieranie.
Rysunek 32.1.
Filtrowanie plikw
w oknie dialogowym
Otwieranie pod
wzgldem rozszerzenia

Formaty arkuszy kalkulacyjnych

Oprcz aktualnych formatw arkuszy (XLSX, XLSM, XLSB, XLTX, XLTM oraz XLAM) program Excel 2013 umoliwia otwieranie skoroszytw zapisanych we wszystkich starszych wersjach Excela:
XLS. Pliki binarne, zapisywane w programach: Excel 4, Excel 95, Excel 97, Excel 2000,
Excel 2002 oraz Excel 2003.
XLM. Pliki binarne zawierajce makra programu Excel 4 (bez danych).
XLT. Pliki binarne szablonw Excela.
XLA. Pliki binarne dodatkw Excela.
Ponadto Excel obsuguje te jeden format pliku zapisywany przez inne arkusze kalkulacyjne,
a mianowicie format ODS (arkusz OpenDocument). Jest to domylny format wielu programw
open source, takich jak Google Drive, OpenOffice, LibreOffice, StarOffice i kilka innych.
Excel nie obsuguje plikw programw Lotus 1-2-3, Quattro Pro i Microsoft Works.

Pliki baz danych

Excel 2013 obsuguje nastpujce pliki baz danych:
Pliki programu Access. Te pliki mog mie rne rozszerzenia, takie jak MDB
czy ACCDB.
Pliki dBase. Konkretnie chodzi o bazy zapisywane przez programy dBase III oraz dBase
IV. Excel nie obsuguje plikw dBase II.
Ponadto Excel obsuguje rne rodzaje pocze z bazami danych, umoliwiajce selektywne
wybieranie informacji. Mona na przykad wykona zapytanie do bazy danych umoliwiajce
pobranie z niej tylko potrzebnych rekordw (a nie caej bazy).

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

595

Pliki tekstowe
Plik tekstowy zawiera surowe dane, bez formatowania. Excel obsuguje wikszo popularnych
plikw tekstowych:
CSV. Skrt od ang. comma separated values, czyli wartoci rozdzielane przecinkami.
W takim pliku kolumny s rozdzielone przecinkami, a wiersze znakami powrotu karetki.
TXT. Kolumny s rozdzielone znakami tabulacji, a wiersze znakami powrotu karetki.
PRN. Kolumny s rozdzielone okrelon liczb spacji, a wiersze znakiem powrotu
karetki. Tego rodzaju dane s importowane do pojedynczej kolumny.
DIF. Ten format by pocztkowo uywany przez arkusz VisiCalc. Obecnie rzadko
spotykany.
SYLK. Ten format by pocztkowo uywany przez program Multiplan. Obecnie rzadko
spotykany.
Wikszo wymienionych formatw wystpuje w kilku wariantach. Na przykad pliki tekstowe
zapisywane na komputerach Mac cechuj si innymi znakami koca wiersza. Excel na og radzi
sobie z takimi odmianami bez problemu.
Przy prbie otwarcia w Excelu pliku tekstowego moe si pojawi okno dialogowe Kreator importu
tekstu, uatwiajce skonfigurowanie sposobu zinterpretowania danych.
Aby pomin wywietlanie okna Kreator importu tekstu, naley przytrzyma klawisz Shift
przy klikaniu przycisku Otwrz w oknie dialogowym Otwieranie.

Importowanie dokumentw HTML

Excel potrafi otworzy wikszo dokumentw HTML, ktre mog by przechowywane na lokalnym dysku twardym albo na serwerze WWW. Aby otworzy taki plik, naley wybra polecenie Plik/Otwrz. Jeli plik znajduje si na serwerze, naley skopiowa adres URL i wklei go
w polu Nazwa pliku w oknie dialogowym Otwieranie.
To, w jaki sposb plik HTML zostanie otwarty w Excelu, zaley od wielu czynnikw. Czasami
dokument wyglda dokadnie tak, jak w przegldarce. Kiedy indziej rnice s bardzo due
zwaszcza jeli rdowy dokument HTML zosta sformatowany przy uyciu kaskadowych
arkuszy stylw (CSS).
W niektrych przypadkach dane ze strony internetowej mona pobra za pomoc kwerendy.
To zagadnienie zostao omwione w rozdziale 29.

Importowanie plikw XML

Dokumenty XML (ang. Extensible Markup Language) to pliki tekstowe suce do przechowywania danych o okrelonej strukturze. Dane s ujte w znaczniki, ktre zarazem stanowi ich opis.
Jeli Excel nie potrafi otworzy pliku
Nawet jeeli Excel nie obsuguje konkretnego formatu pliku, nie naley si poddawa. Inni uytkownicy
Excela najprawdopodobniej mieli podobne problemy. W takich przypadkach warto poszuka w internecie informacji o konkretnym rozszerzeniu pliku w poczeniu ze sowem Excel. Bardzo moliwe, e istnieje program do konwersji takich plikw albo kto wpad na pomys, w jaki sposb za pomoc innego, poredniczcego programu otworzy plik i zapisa go w formacie zrozumiaym dla Excela.

596

Cz V Analiza danych

Program Excel potrafi otwiera dokumenty XML. Zwaszcza te najprostsze nie powinny sprawia wikszych problemw. Jednak zoone pliki XML mog wymaga pewnych przerbek.
Omwienie problemw z tym zwizanych wykracza poza merytoryczny zakres tej ksiki. Wicej
informacji o pobieraniu danych z plikw XML mona znale w systemie pomocy Excela oraz
w internecie.

Importowanie tekstu do okrelonego zakresu komrek

Gdy planuje si zaimportowa plik tekstowy i umieci go w okrelonym obszarze komrek,
mona odruchowo uzna, e jedyny sposb polega na zaimportowaniu pliku do nowego arkusza
i skopiowaniu danych do docelowego zakresu we waciwym arkuszu. Mona to jednak zrobi
w prostszy, bardziej bezporedni sposb.
Rysunek 32.2 przedstawia podgld prostego dokumentu CSV. Ponisze kroki opisuj sposb zaimportowania tego pliku o nazwie miesieczny.csv do arkusza, poczwszy od komrki o adresie C3.
Rysunek 32.2.
Plik CSV przeznaczony
do zaimportowania
do zakresu komrek

1. Wybra polecenie Dane/Pobieranie danych zewntrznych/Z tekstu. Na ekranie pojawi

2.
3.
4.

5.

si okno dialogowe Importowanie z pliku tekstowego.

Odszuka folder, w ktrym znajduje si plik tekstowy.
Zaznaczy plik, a potem klikn przycisk Importuj. Wywietli si okno dialogowe
Kreator importu tekstu.
Za pomoc ustawie w oknie Kreator importu tekstu naley okreli sposb
importowania danych. W przypadku pliku CSV mona wybra opcj Rozdzielany,
a w sekcji Ogranicznik zaznaczy pole Przecinek.
Klikn przycisk Zakocz. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Importowanie danych,
pokazane na rysunku 32.3.

Rysunek 32.3.
Importowanie pliku CSV
za pomoc okna
Importowanie danych

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

597

6. Klikn przycisk Waciwoci. Pojawi si okno Waciwoci zakresu danych zewntrznych.

7. Wyczy opcj Zapisz definicj kwerendy i klikn przycisk OK, aby powrci

do okna dialogowego Importowanie danych.

8. W oknie Importowanie danych okreli pooenie importowanych danych.

Moe to by komrka w istniejcym arkuszu albo nowy arkusz.

9. Klikn przycisk OK, aby zaimportowa dane (rysunek 32.4).
Rysunek 32.4.
Zakres danych
zaimportowany
bezporednio
z pliku CSV

Krok 7. mona zignorowa, jeli importowane dane maj ulec zmianie. Dziki zapisaniu
definicji kwerendy mona byskawicznie zaktualizowa importowane informacje wystarczy
klikn dowoln komrk z zakresu prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Odwie.

Kopiowanie i wklejanie danych

Jeli wszystko inne zawiedzie, zawsze mona si uciec do standardowych technik kopiowania
i wklejania. Jeli kopiuje si dane z innej aplikacji (na przykad z edytora tekstu albo dokumentu
PDF otwartego w przegldarce PDF), to istnieje spora szansa, e mona je bdzie wklei do skoroszytu Excela. Najlepiej uy w tym celu polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej
specjalnie i wyprbowa dostpne opcje. Wklejone dane na og bd wymagay pewnego uporzdkowania.

Metody porzdkowania danych

W tej czci rozdziau zostay opisane rne metody oczyszczania danych w skoroszycie.
Rozdzia 11. zawiera dodatkowe przykady formu przetwarzajcych tekst, ktre mog by
pomocne w porzdkowaniu danych.

Usuwanie powtarzajcych si wierszy

Dane w wierszach pobranych z kilku zewntrznych rde mog si powtarza. W wikszoci
przypadkw takie duplikaty naley wyeliminowa. Dawniej usuwanie nadmiarowych kopii wykonywao si rcznie cho to zadanie mona byo zautomatyzowa za pomoc do skomplikowanych technik filtrowania. Na szczcie teraz usuwanie danych jest bardzo proste dziki
funkcji Usu duplikaty (ktra po raz pierwszy pojawia si w Excelu 2007).
Najpierw naley uaktywni dowoln komrk z zaimportowanego zakresu, potem za wybra
polecenie Dane/Narzdzia danych/Usu duplikaty. Spowoduje to wywietlenie okna dialogowego
Usu duplikaty, pokazanego na rysunku 32.5.

598

Cz V Analiza danych

Rysunek 32.5.
Okno dialogowe
Usu duplikaty
umoliwia usunicie
powtarzajcych si
wierszy

Jeli dane znajduj si w tabeli, to mona uy polecenia Narzdzia

tabel/Projektowanie/Narzdzia/Usu duplikaty. Dziaanie obu tych polece jest identyczne.

W oknie dialogowym Usuwanie duplikatw s wymienione wszystkie kolumny w biecym zakresie danych albo w tabeli. Aby wskaza kolumny do przeanalizowania pod ktem duplikatw,
naley zaznaczy znajdujce si obok nich pola. Duplikatw szuka si zazwyczaj we wszystkich
kolumnach i takie jest ustawienie domylne. Gdy klikniemy przycisk OK, Excel usunie powtarzajce si wiersze i wywietli komunikat z informacj o ich liczbie. Byoby mio, gdyby
program dawa moliwo zmiany zdania, ale niestety Niemniej, jeli okae si, e Excel usunie
zbyt duo wierszy, mona anulowa ca operacj klikniciem przycisku Cofnij (albo skrtem Ctrl+Z).
Gdy bd zaznaczone wszystkie kolumny w oknie dialogowym Usuwanie duplikatw, Excel
usunie dany wiersz tylko wtedy, gdy jego zawarto w kadej kolumnie bdzie identyczna z innym wierszem. W pewnych sytuacjach informacje zawarte w niektrych kolumnach nie s istotne
wtedy w oknie Usuwanie duplikatw mona wyczy ich sprawdzanie. Jeli na przykad kady
wiersz jest opatrzony unikatowym identyfikatorem, to Excel nie znalazby wrd nich adnych
duplikatw. W takim przypadku w oknie Usuwanie duplikatw naley wykluczy kolumn zawierajc identyfikator.
Po odnalezieniu kopii zachowywany jest pierwszy wiersz, natomiast pozostae s usuwane.
Duplikaty s wyszukiwane na podstawie wartoci wywietlonej w komrce, czyli niekoniecznie
wartoci, ktra jest w niej rzeczywicie przechowywana. Przypumy, e dwie komrki zawieraj
t sam dat. Jedna z dat jest sformatowana nastpujco: 15-5-2012, a druga 15 maj 2012.
Przy usuwaniu duplikatw Excel uzna te daty za rne. Na tej samej zasadzie identyczne wartoci,
ale sformatowane w inny sposb, zostan potraktowane jako rne. Na przykad 1209,32 z
zostanie uznane za inn warto ni 1209,32. Z tego wzgldu warto stosowa dla caych kolumn
jednolite formatowanie, dziki ktremu powtarzajce si wiersze nie zostan pominite tylko
ze wzgldu na rnice w formatowaniu.

Identyfikowanie powtarzajcych si wierszy

Istnieje jeszcze inna metoda umoliwiajca sam identyfikacj powtarzajcych si wierszy
bez ich automatycznego usuwania. W odrnieniu od sposobu opisanego wczeniej ta metoda
bazuje na wartociach rzeczywistych, a nie wywietlonych.
Aby j wyprbowa, naley utworzy formu dokonujc zczenia wszystkich danych w wierszu i umieci j w komrkach po prawej stronie danych. Ponisze formuy opieraj si na zaoeniu, e dane znajduj si w kolumnach A:F.
Nastpujc formu naley wprowadzi do komrki G2:
=A2&B2&C2&D2&E2&F2

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

599

Nastpnie w komrce H2 naley wprowadzi kolejn, ponisz formu. Wywietla ona liczb
powtarzajcych si wartoci w kolumnie G.
=LICZ.JEELI(G:G;G2)

Podane formuy naley skopiowa w d kolumn dla kadego wiersza danych.

W kolumnie H jest wywietlona liczba wystpie danego wiersza. W wierszach, ktre wystpuj tylko w jednym egzemplarzu, w tej kolumnie bdzie widniaa liczba 1. W wierszach powtarzajcych si pojawi si liczba odpowiadajca liczbie ich wystpie.
Rysunek 32.6 ilustruje prosty przykad tego rozwizania. Jeli ktra z kolumn jest nieistotna
w kontekcie wyszukiwania duplikatw, wystarczy pomin jej adres w formule zawartej w kolumnie G. Aby na przykad znale powtarzajce si wiersze z wykluczeniem kolumny Status,
wystarczy pomin skadnik D2 w formule czcej.

Rysunek 32.6. Wykrywanie powtarzajcych si wierszy za pomoc formu

Dzielenie tekstu
Po zaimportowaniu danych moe si okaza, e kilka wartoci trafi do tej samej kolumny.
Rysunek 32.7 ilustruje tego rodzaju problem.
Rysunek 32.7.
Zaimportowane dane
zostay umieszczone
w jednej kolumnie
zamiast w kilku

600

Cz V Analiza danych

Celowo uyem fontu o staej szerokoci znakw (Courier New) do zaprezentowania danych na
rysunku 32.7. Przy domylnym kroju pisma nie byoby wida, e kolejne wartoci ukadaj si
w tak elegancko wyrwnane kolumny.

Jeli wszystkie dane w wierszu maj t sam szeroko (tak jak w tym przykadzie), to mona
utworzy kilka formu, ktre rozdziel zaimportowane informacje do oddzielnych kolumn.
Szczeglnie przydaj si do tego funkcje takie jak LEWY, PRAWY i FRAGMENT.TEKSTU.
Wicej informacji o formuach sucych do wyodrbniania znakw z tekstu znajduje si
w rozdziale 11.

Ponadto Excel jest wyposaony w dwa narzdzia umoliwiajce rozdzielenie danych na kolumny bez uycia formu: Tekst jako kolumny oraz Wypenianie byskawiczne.

Zastosowanie polecenia Tekst jako kolumny

Polecenie Tekst jako kolumny umoliwia przetworzenie acuchw tekstowych na segmenty.
Najpierw naley si upewni, czy po prawej stronie kolumny z danymi w arkuszu jest wystarczajco duo miejsca, aby zmieci otrzymane dane. Nastpnie naley zaznaczy te dane i wybra
polecenie Dane/Narzdzia danych/Tekst jako kolumny. Na ekranie pojawi si okno Kreator konwersji tekstu na kolumny, ktre w kilku kolejnych krokach prowadzi uytkownika przez proces
przeksztacania pojedynczej kolumny z danymi na kilka kolumn. Rysunek 32.8 przedstawia pierwszy
krok tego procesu, w ktrym mona wybra sposb organizacji danych:
Rozdzielany. Dane przeznaczone do odseparowania s podzielone ogranicznikami,
takimi jak przecinki, spacje, ukoniki lub inne znaki.
Staa szeroko. Kady skadnik danych zajmuje dokadnie t sam liczb znakw.
Rysunek 32.8.
Pierwszy etap konwersji
w oknie dialogowym
Kreator konwersji
tekstu na kolumny

Po dokonaniu wyboru naley klikn przycisk Dalej, aby przej do 2. kroku operacji. Jego charakter zaley od wyboru dokonanego przed chwil.
W przypadku danych rozdzielonych naley okreli znak rozdzielajcy (albo znaki). W oknie
pojawi si podgld danych po konwersji. W przypadku danych o staej szerokoci mona okreli
podzia midzy kolumnami bezporednio na podgldzie danych.

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

601

Po skonfigurowaniu podziau midzy kolumnami naley klikn przycisk Dalej, aby przystpi
do trzeciego etapu operacji. Na tym etapie mona klikn poszczeglne kolumny w oknie podgldu i okreli sposb ich formatowania. Po klikniciu przycisku Zakocz Excel rozdzieli dane
zgodnie z obran metod.

Zastosowanie polecenia Wypenianie byskawiczne

Polecenie Tekst jako kolumny sprawdza si znakomicie w przypadku wielu rnych danych. Ale
zdarzaj si sytuacje, w ktrych dane rdowe nie mog by przetworzone w ten sposb. Kreator
konwersji tekstu na kolumny jest bezuyteczny na przykad w odniesieniu do danych, ktre zajmuj rn szeroko i nie zostay rozdzielone separatorami. W takich przypadkach w sukurs
przychodzi polecenie Wypenianie byskawiczne. Naley jednak pamita, e speni ono swoje
zadanie tylko wtedy, gdy dane rdowe maj bardzo spjn struktur.
Polecenie Wypenianie byskawiczne stanowi nowo w Excelu 2013.

Polecenie Wypenianie byskawiczne umoliwia wyodrbnianie danych (oraz ich scalanie) na

podstawie wykrytych schematw. Wystarczy wprowadzi kilka przykadw w kolumnie ssiadujcej z danymi i wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Wypenianie byskawiczne (lub
nacisn Ctrl+E). Excel przeanalizuje podane przykady i podejmie prb wypenienia pozostaych komrek na ich podstawie. Jeli program nie rozpozna schematu, naley nacisn Ctrl+Z,
doda jeszcze jeden czy dwa przykady i podj kolejn prb.
Rysunek 32.9 przedstawia arkusz z pewn iloci tekstu znajdujc si w pojedynczej kolumnie.
Naszym celem jest wyodrbnienie wartoci liczbowych z poszczeglnych zda i umieszczenie
jej w osobnej kolumnie. Kreator konwersji tekstu na kolumny nie uporaby si z takim zadaniem
ze wzgldu na niespjne rozmieszczenie ogranicznikw poszczeglnych segmentw danych. By
moe udaoby si w tym celu utworzy odpowiedni formu tablicow, ale byoby to bardzo
skomplikowane.
Rysunek 32.9.
Naszym celem
jest wyodrbnienie
wartoci liczbowej
ze zda w kolumnie A

Przykadowy skoroszyt, o nazwie przyklad wypelniania blyskawicznego.xlsx, mona pobra

z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Aby wyprbowa funkcj Wypenianie byskawiczne, naley uaktywni komrk B1 i wpisa

liczb zawart w pierwszym zdaniu (20). Nastpnie w komrce B2 wpisa liczb z drugiego
zdania (2). Czy na tej podstawie funkcja Wypenianie byskawiczne poradzi sobie z identyfikacj
pozostaych wartoci i wyodrbnieniem ich? Aby si przekona, naley wybra polecenie
Dane/Narzdzia danych/Wypenianie byskawiczne (lub nacisn Ctrl+E). Excel byskawicznie
wypeni brakujce komrki; efekt tego dziaania zosta pokazany na rysunku 32.10.

602

Cz V Analiza danych

Rysunek 32.10.
Po rcznym
wprowadzeniu danych
w komrkach B1 i B2
Excel nieprawidowo
odgad niektre wartoci

Jak wida, Excel poprawnie odgad wikszo wartoci, ale nie wszystkie. Dokadno omawianej funkcji ronie wraz z dodawaniem kolejnych przykadw. Sprbujmy wprowadzi jedn
z wartoci uamkowych. Proponuj usun wszystkie wartoci odgadnite przez program, wprowadzi warto 9,5 w komrce B4 i ponownie nacisn Ctrl+E. Tym razem Excel powinien poradzi sobie znacznie lepiej (rysunek 32.11).
Rysunek 32.11.
Po wprowadzeniu
przykadu z uamkiem
dziesitnym Excel
poprawnie odgad
pozostae wartoci

Ten prosty przykad ilustruje dwie wane kwestie:

Po zastosowaniu funkcji Wypenianie byskawiczne naley bardzo uwanie przyjrze si
otrzymanym danym. Nawet jeli kilka pierwszych wierszy zostao rozpoznanych
poprawnie, to nie mona z gry zakada, e omawiana funkcja bez problemu poradzia
sobie ze wszystkimi wierszami.
Dokadno funkcji Wypenianie byskawiczne ronie wraz z liczb przykadw.
Rysunek 32.12 przedstawia kolejny przykad w postaci imion i nazwisk umieszczonych w kolumnie A. Naszym celem jest wyodrbnienie imienia, nazwiska i ewentualnie drugiego imienia
lub jego skrtu (jeli takie istniej). W kolumnie B Excel poradzi sobie bez trudu z odgadniciem
wszystkich imion na podstawie dwch rcznie wprowadzonych przykadw (Marek i Tymon).
Ponadto programowi udao si rozpozna wszystkie nazwiska (kolumna C) na podstawie nazwisk
Ross i Korek. Wyodrbnienie drugich imion oraz ich skrtw (kolumna D) okazao si znacznie
trudniejsze. Dopiero po dodaniu spacji po obydwu stronach przykadowego imienia udao mi si
uzyska wzgldnie poprawny rezultat.

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

603

Rysunek 32.12.
Rozdzielanie imion
i nazwisk za pomoc
funkcji Wypenianie
byskawiczne

W rozdziale 11. opisany zosta inny, bardziej niezawodny sposb dzielenia nazw za pomoc
formu.

Podsumowujc, nowa funkcja Wypenianie byskawiczne to ciekawa koncepcja, ale mona na

ni liczy tylko w przypadku bardzo spjnej struktury danych rdowych. Nawet jeli pozornie
wydaje si, e wszystko zadziaao bez zarzutu, warto si przyjrze otrzymanym efektom. W przypadku naprawd wanych danych lepiej si zastanowi dwa razy, zanim si zaufa tej funkcji.
Niestety, w aden sposb nie ilustruje ona algorytmu wykonanych operacji. Jej najwikszym ograniczeniem (w porwnaniu z formuami) jest jednak jej statyczny charakter jeli dane rdowe
ulegn zmianie, odgadnite wartoci nie zostan automatycznie zaktualizowane.
Funkcji Wypenianie byskawiczne mona uy do tworzenia nowych danych na bazie wielu kolumn.
Wystarczy poda kilka przykadw kombinacji istniejcych danych, aby Excel rozszyfrowa
oglny schemat i wypeni poszczeglne kolumny. Uycie funkcji Wypenianie byskawiczne
do generowania danych na og przynosi znacznie lepsze efekty ni prby wyodrbniania
konkretnych informacji. Ale tak jak w tym drugim przypadku, jeszcze atwiej jest utworzy
stosowne formuy, ktre w niezawodny sposb wygeneruj potrzebne dane.

Zmiana wielkoci liter

Czsto zdarza si, e zaley nam na ujednoliceniu danych tekstowych w kolumnie pod wzgldem wielkoci liter. Program Excel nie oferuje adnego bezporedniego sposobu na wykonywanie takich modyfikacji, ale dany efekt mona atwo uzyska za pomoc formu (wicej na ten
temat w ramce Przeksztacanie danych za pomoc formu).
Trzy funkcje, ktrych mona w tym celu uy, to:
Funkcja LITERY.WIELKIE, ktra zmienia cig znakw na wielkie litery.
Funkcja LITERY.MAE, ktra zmienia cig znakw na mae litery.
Funkcja Z.WIELKIEJ.LITERY, ktra zmienia pierwsz liter kadego sowa na wielk liter,
a wszystkie pozostae na mae litery.
Zastosowanie tych funkcji jest do proste. Przetwarzaj one tylko litery i ignoruj pozostae znaki.
W pewnych sytuacjach w przypadku funkcji Z.WIELKIEJ.LITERY trzeba wprowadzi rczne poprawki, ze wzgldu na moliwo wystpienia wyjtkw. Oto gar przykadw zmiany wielkoci liter, ktre na og byyby uznane za niepoprawne:

604

Cz V Analiza danych
Litera po apostrofie zawsze jest zamieniana na wielk (na przykad w odmianie imienia

GeorgeA). W niektrych przypadkach, jak np. w nazwie wydawnictwa OReilly,

takie dziaanie ma sens, ale nie zawsze.
Funkcja Z.WIELKIEJ.LITERY nie obsuguje poprawnie nazw wasnych i nazwisk
z wewntrzn wielk liter, takich jak McDonald.
czniki i inne pomniejsze sowa, takie jak i albo oraz zawsze ulegaj zmianie
i zaczynaj si od wielkiej litery. Na przykad w nazwach w rodzaju Zwizek Walczcych
O Wiksze I Wygodniejsze Mieszkania przyimki i spjniki nie powinny by pisane
wielk liter.
Niektre z tych problemw mona rozwiza za pomoc funkcji Wyszukiwanie i zamienianie.

Usuwanie nadmiarowych spacji

Na og warto zadba o to, aby dane nie zawieray nadmiarowych spacji. Nie da si na oko wyszuka spacji znajdujcej si na kocu acucha znakw, a takie zbdne odstpy mog by rdem wielu problemw, zwaszcza przy porwnywaniu acuchw tekstowych. Sowo Lipiec
nie jest tosame ze sowem Lipiec ze spacj na kocu. Pierwsze skada si z szeciu znakw,
a drugie z siedmiu.
W takim przypadku warto utworzy formu, ktra za pomoc funkcji USU.ZBDNE.ODSTPY
usunie wszystkie pocztkowe i kocowe spacje oraz zastpi wielokrotne spacje pojedynczymi.
Nastpujcy przykad bazuje wanie na funkcji USU.ZBDNE.ODSTPY. Ponisza formua zwrci
tekst Przychody w czwartym kwartale (bez spacji):
=USU.ZBDNE.ODSTPY("

Przychody

czwartym

kwartale

")

Dane importowane ze stron internetowych czsto zawieraj rne rodzaje odstpw, na przykad
tzw. spacje nieamice, oznaczane w kodzie HTML symbolem &nbsp. W Excelu ten sam znak
mona wygenerowa za pomoc formuy:
=ZNAK(160)

Nastpujcej formuy mona uy do zastpienia nieamicych spacji zwykymi:

=PODSTAW(A2;ZNAK(160);" ")

Przeksztacanie danych za pomoc formu

Wiele przykadw w tej ksice dotyczy funkcji sucych do przeksztacania danych w rny sposb.
Za pomoc funkcji LITERY.WIELKIE mona na przykad zmieni cig znakw na wielkie litery. Po zastosowaniu odpowiedniej formuy otrzymujemy dwie kolumny w pierwszej znajduj si oryginalne
dane, a w drugiej przetworzone. Tymczasem zazwyczaj zaley nam na tym, aby przetworzone dane
zastpiy te rdowe. W tym celu naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Wstawi now, tymczasow kolumn, ktra bdzie przechowywa formuy do przeksztacania
oryginalnych danych.
2. Utworzy formuy w kolumnie tymczasowej i upewni si, e dziaaj tak jak naley.
3. Zaznaczy komrki zawierajce formuy.
4. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj (lub zastosowa kombinacj
klawiszy Ctrl+C).
5. Zaznaczy komrki zawierajce oryginalne dane.
6. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej wartoci (W).
Opisana procedura powoduje zastpienie oryginalnych danych danymi przeksztaconymi. Gdy to nastpi,
mona usun tymczasow kolumn z formuami.

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

605

Z kolei poniszej formuy mona uy do zastpienia znakw spacji nieamicych znakami

zwykych spacji, a oprcz tego usun wszystkie spacje nadmiarowe:
=USU.ZBDNE.ODSTPY(PODSTAW(A2;ZNAK(160);" "))

Usuwanie dziwnych znakw

Czsto si zdarza, e dane zaimportowane do Excela zawieraj dziwne (niekiedy niedrukowalne)
znaki. Do usunicia wszystkich niedrukowalnych znakw z acucha mona uy funkcji OCZY.
Przy zaoeniu, e formua znajduje si w komrce A2, nastpujca formua speni swoj rol:
=OCZY(A2)

Funkcja OCZY moe pomin niektre niedrukowalne znaki w standardzie Unicode. Zostaa
ona przystosowana do czyszczenia pierwszych 32 niedrukowalnych znakw w 7-bitowym
standardzie ASCII. Wicej informacji o usuwaniu niedrukowalnych znakw Unicode mona
znale w systemie pomocy Excela (a konkretnie w pomocy dotyczcej funkcji OCZY).

Konwertowanie wartoci
Nieraz moe si przyda moliwo konwersji wartoci midzy rnymi systemami. Moe si
na przykad okaza, e w zaimportowanym pliku dane o objtoci pynw s wyraone w uncjach i e trzeba zamieni je na mililitry. Excel jest wyposaony w bardzo przydatn funkcj
KONWERTUJ, ktra umoliwia wykonywanie takich i wielu innych operacji.
Jeli komrka A2 zawiera warto objtoci w uncjach, to za pomoc nastpujcej formuy
mona przeliczy j na mililitry:
=KONWERTUJ(A2;"oz";"ml")

Funkcja KONWERTUJ jest bardzo uniwersalna i umoliwia wykonywanie przelicze pomidzy

wieloma rnymi jednostkami, opisujcymi wiele wartoci fizycznych, takich jak: ciar, masa,
odlego, czas, cinienie, sia, energia, moc, pole elektromagnetyczne, temperatura, objto,
pojemno, obszar, informacja (bity, bajty) czy prdko.
W rozdziale 16. znajduje si wicej przykadw zastosowania funkcji KONWERTUJ.

Excel umoliwia ponadto przeliczanie pomidzy systemami liczenia. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zaimportowa plik z wartociami szesnastkowymi i przeliczy je na dziesitne. Suy
do tego funkcja SZESN.NA.DZIES. Na przykad ponisza formua zwrci warto 1,279, czyli odpowiednik rdowej wartoci szesnastkowej w systemie dziesitnym.
=SZESN.NA.DZIES("4FF")

Excel umoliwia rwnie przeliczanie wartoci dwjkowych na dziesitne (DWJK.NA.DZIES)

oraz semkowych na dziesitne (SM.NA.DZIES).
Przelicze z systemu dziesitkowego na inne systemy mona dokona za pomoc funkcji:
DZIES.NA.SZESN, DZIES.NA.DWJK i DZIES.NA.SM.
Excel 2013 jest wyposaony w now funkcj o nazwie PODSTAWA, umoliwiajc przeksztacenie
liczby dziesitnej na inny system liczenia o danej podstawie. Nie istnieje jednak funkcja
umoliwiajca wykonanie operacji odwrotnej, tj. taka, ktra pozwoliaby przeliczy warto
o danej podstawie na warto dziesitn. W tym przypadku moliwoci ograniczaj si
do przelicze z wartoci dwjkowych, semkowych i szesnastkowych.

606

Cz V Analiza danych

Klasyfikowanie wartoci
Czsto zachodzi konieczno przydzielenia wartoci do odpowiednich grup. Jeli na przykad
mamy list osb w rnym wieku, moemy podzieli je na grupy w rodzaju: 17 lat i modsze,
18 24, 25 34 itd.
Najprostszy sposb na wykonanie tego zadania polega na zastosowaniu tablicy wyszukiwania.
Rysunek 32.13 przedstawia arkusz, w ktrym w kolumnie A zebrano wiek rnych osb, natomiast grupy wiekowe podano w kolumnie B. Kolumna B wykorzystuje tablic wyszukiwania
umieszczon w komrkach D2:E9. Formua w komrce B2 jest nastpujca:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(A2;$D$2:$E$9;2)

Rysunek 32.13.
Zastosowanie
tablicy wyszukiwania
do przydzielenia osb
do grup wiekowych

Podana formua zostaa skopiowana do komrek znajdujcych si poniej.

Tablicy wyszukiwania mona uy take w przypadku danych innych ni numeryczne. Rysunek 32.14
przedstawia zastosowanie takiej tablicy w celu przypisania nazwy stolicy do wojewdztwa.
Rysunek 32.14.
Przydzielanie nazwy
stolicy do wojewdztwa
za pomoc tablicy
wyszukiwania

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

607

Dwukolumnowa tablica wyszukiwania mieci si w zakresie D2:E52. Formua w komrce B2,

skopiowana do komrek poniej, ma nastpujc posta:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(A2;$D$2:$E$17;2;FASZ)

Dodatkowym, korzystnym efektem zastosowania funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO jest to, i zwrci

ona bd, gdy w tablicy nie zostanie znaleziona dokadna warto. Dba o to ostatni argument
funkcji, FASZ, wymuszajcy dokadne dopasowanie cigw znakw.

czenie kolumn
Do poczenia danych z dwch kolumn lub wikszej ich liczby na og mona uy operatora
czenia (&). Na przykad ponisza formua czy zawarto komrek A1, B1 i C1:
=A1&B1&C1

W takich przypadkach czsto zachodzi konieczno wstawienia odstpw midzy komrkami

jeli kolumny zawieraj na przykad tytu grzecznociowy, imi i nazwisko. Poczenie tych
elementw za pomoc powyszej formuy daoby efekt w rodzaju PanJanNowak. Aby doda
spacje (i otrzyma poprawny wpis w postaci Pan Jan Nowak), naley wprowadzi nastpujce
zmiany:
=A1&" "&B1&" "&C1

Do czenia kolumn bez uycia formu mona te uy funkcji Wypenianie byskawiczne.

Wystarczy w ssiedniej kolumnie rcznie wprowadzi jeden albo dwa przykady takiego czenia i nacisn Ctrl+E.

Zmiana kolejnoci kolumn

Gdy niezbdna jest zmiana kolejnoci kolumn w arkuszu, mona uy nowej, pustej kolumny,
a potem przecign ponad ni jedn z istniejcych. Po tak przesunitych kolumnach pozostanie
jednak puste miejsce, ktre trzeba bdzie usun.
Oto atwiejszy sposb:
1. Klikn nagwek kolumny przeznaczonej do przesunicia.
2. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wytnij.
3. Klikn nagwek kolumny znajdujcej si po prawej stronie miejsca, w ktrym
powinna si znale przenoszona kolumna.
4. Klikn prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie
Wstaw skopiowane komrki.
Te czynnoci naley powtarza do chwili, a kolumny zostan uporzdkowane we waciwej
kolejnoci.

Losowe rozmieszczanie wierszy

Istnieje szybki sposb na rozmieszczenie wierszy w losowej kolejnoci. Ot w kolumnie znajdujcej si po prawej stronie danych naley w pierwszej komrce wstawi nastpujc formu
i skopiowa j w d kolumny:
=LOS()

Pniej wystarczy posortowa dane wedug tej kolumny. Wiersze zostan uoone w losowym
porzdku, a pomocnicz kolumn bdzie mona usun.

608

Cz V Analiza danych

Wyodrbnianie nazw plikw z adresw URL

W niektrych przypadkach mamy do dyspozycji list adresw URL, z ktrych potrzebujemy
wyodrbni tylko nazw pliku. Moemy wtedy posuy si ponisz formu, ktra zwraca nazw
pliku na podstawie adresu URL. Przypumy, e komrka A2 zawiera nastpujcy adres URL:
http://example.com/assets/images/horse.jpg

Nastpujca formua zwrci tekst horse.jpg

=PRAWY(A2;D(A2)-ZNAJD("*";PODSTAW(A2;"/";"*";D(A2)-D(PODSTAW(A2;"/";"")))))

Powysza formua zwraca cay tekst po ostatnim ukoniku. Jeli komrka A2 nie zawiera ukonika, formua zwrci bd.
Aby wyodrbni adres URL bez kocowej nazwy pliku, naley uy nastpujcej formuy:
=LEWY(A2;ZNAJD("*";PODSTAW(A2;"/";"*";D(A2)-D(PODSTAW(A2;"/";"")))))

Taki rodzaj wyodrbniania nadaje si do wyprbowania funkcji Wypenianie byskawiczne

(wicej na ten temat w punkcie Dzielenie tekstu, wczeniej w tym rozdziale).

Dopasowywanie tekstu na licie

W niektrych przypadkach zachodzi konieczno sprawdzenia poprawnoci danych wzgldem
innego zestawienia. Na przykad moe si przyda moliwo zidentyfikowania wierszy, w ktrych w konkretnej kolumnie wystpuj dane znajdujce si na innej licie. Prosty przykad takiego
zagadnienia zosta pokazany na rysunku 32.15. Dane znajduj si w kolumnach A:C. Zadanie
polega na zidentyfikowaniu tych wierszy, w ktrych pozycja Numer czonkowski znajduje si na
licie Zoone rezygnacje, w kolumnie F. Znalezione wiersze mona nastpnie usun.
Rysunek 32.15.
Zadanie polega
na wyszukaniu
tych osb, ktre zoyy
rezygnacj, a ich
numery czonkowskie
zostay wymienione
na licie w kolumnie F

Przykadowy skoroszyt, o nazwie dopasowywanie imion.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

609

Oto formua wprowadzona do komrki D2, a nastpnie skopiowana w d kolumny:

=JEELI(LICZ.JEELI($F$2:$F$22;B2)>0;"Rezygnacja";"" )

Ta formua wywietla napis Rezygnacja, jeli numer czonkowski podany w kolumnie B zosta
znaleziony na licie Zoone rezygnacje. Jeli numer nie zostanie znaleziony, formua zwrci
pusty acuch znakw. Jeeli lista zostanie nastpnie posortowana wedug kolumny D, wiersze
osb, ktre zrezygnoway, zostan wywietlone jednym cigiem i bdzie mona je atwo usun.
T technik mona zaadaptowa do realizacji innych zada, polegajcych na dopasowywaniu
i wybieraniu danych z listy.

Zmiana pionowego ukadu danych na poziomy

Rysunek 32.16 przedstawia do typowy ukad danych, z jakim czsto mona mie do czynienia
po zaimportowaniu pliku. Kady wpis skada si z trzech kolejnych komrek w jednej kolumnie
personaliw, dziau firmy oraz miejsca zatrudnienia. Zadanie polega na przeksztaceniu danych
w taki sposb, aby wpis dla kadego z pracownikw zosta rozoony w trzech kolumnach.
Rysunek 32.16.
Pionowy ukad danych
wymaga zamiany
na przejrzysty ukad
trzykolumnowy

Tak przerbk mona wykona na kilka sposobw. Ponisza metoda naley do stosunkowo
prostych wprawdzie wymaga pewnych przygotowa, ale potem ca spraw mona zaatwi
jedn formu, skopiowan do obszaru komrek.
Prac naley rozpocz od utworzenia numerycznych, pionowych i poziomych nagwkw
w sposb pokazany na rysunku 32.17. Kolumna C zawiera liczby odpowiadajce numerom
pierwszych wierszy dla kadego kolejnego rekordu danych (w tym przypadku dla imienia i nazwiska). Na pokazanym tutaj przykadzie umieciem w kolumnie C nastpujce wartoci: 1, 4,
7, 10, 13, 16 oraz 19. Taki cig liczb mona wygenerowa przy uyciu bardzo prostej formuy.
Poziomy zakres nagwkw zawiera kolejne liczby cakowite, poczwszy od 1. W tym przykadzie
kady wpis skada si z trzech danych, zatem poziome nagwki zawieraj liczby 1, 2 oraz 3.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie dane w ukladzie pionowym.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Formua, ktr umieciem w komrce D2, ma nastpujc posta:

=PRZESUNICIE($A$1;$C2+D$1-2;0)

Formu t naley skopiowa w poziomie do dwch ssiednich kolumn oraz w pionie do szeciu
kolejnych wierszy. Rezultat tej operacji zosta pokazany na rysunku 32.18.

610

Cz V Analiza danych

Rysunek 32.17.
Nagwki,
ktre umoliwi
przeksztacenie
pionowego ukadu
danych na wiersze

Rysunek 32.18.
Pojedyncza formua
umoliwia
przeksztacenie
pionowej listy danych
na wiersze

T technik mona atwo przystosowa do przetwarzania danych pionowych, ktre skadaj si

z innej liczby skadnikw. Gdyby na przykad kady wpis zawiera dziesi rnych danych, to
w kolumnie C trzeba by wpisa nagwki o wartociach 1, 11, 21, 31 itd. Z kolei poziome nagwki powinny zawiera wartoci od 1 do 10, a nie od 1 do 3.
Naley zauway, e w podanej formule zastosowane zostao odwoanie bezwzgldne do komrki A1. To odwoanie nie zmieni si przy kopiowaniu komrek, dziki czemu wszystkie formuy bazuj wanie na komrce A1. Jeli zakres danych zaczyna si w innej komrce, adres
$A$1 naley zmieni tak, by wskazywa pierwsz komrk z tego zakresu.
Formua wykorzystuje ponadto mieszane odwoania w drugim argumencie funkcji PRZESUNICIE.
W odwoaniu do komrki C2 przed liter C znajduje si symbol dolara, a zatem kolumna C stanowi bezwzgldn cz tego odwoania. Z kolei w odwoaniu do komrki D1 znak dolara znajduje si przed 1, a zatem to wiersz 1 jest bezwzgldn czci odwoania.
Wicej informacji o zastosowaniu mieszanych odwoa znajduje si w rozdziale 10.

Wypenianie luk w zaimportowanym raporcie

Po zaimportowaniu danych czasami okazuje si, e otrzymany skoroszyt wyglda podobnie jak
ten pokazany na rysunku 32.19. Ten rodzaj formatowania raportw jest bardzo powszechny. Jak
wida, pojedynczy wpis w kolumnie A odnosi si do kilku wierszy danych. Przy sortowaniu tego
typu listy brakujce dane wywouj spore zamieszanie nie sposb powiedzie, ktry przedstawiciel ile sprzeda i kiedy.

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

611

Rysunek 32.19.
W kolumnie
Przedstawiciel
znajduj si
puste miejsca

Jeli raport jest niewielki, mona wprowadzi brakujce wartoci rcznie lub przy uyciu polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Wypenij/W d (odpowiada mu skrt Ctrl+D). Ale jeli tego
typu lista jest duga, istnieje lepszy sposb:
1. Zaznaczy kolumn, w ktrej wystpuj luki (np. zakres A3:A14 w tym przypadku).
2. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do
specjalnie. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Przechodzenie do specjalnie.
3. Zaznaczy opcj Puste i klikn przycisk OK. Spowoduje to zaznaczenie wszystkich
pustych komrek w pocztkowym zaznaczeniu.
4. Na pasku formuy wpisa znak rwnoci (=), a po nim adres pierwszej komrki
z kolumny z danymi, w ktrej znajduj si waciwe dane (w tym przypadku =A3),
i nacisn Ctrl+Enter.
5. Ponownie zaznaczy oryginalny zakres i nacisn Ctrl+C, aby skopiowa zaznaczenie.
6. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej wartoci, aby przeksztaci
formuy na wartoci.
Po wykonaniu opisanych czynnoci puste miejsca zostan wypenione waciwymi informacjami,
a arkusz bdzie wyglda podobnie jak ten na rysunku 32.20.
Rysunek 32.20.
Puste miejsca znikny,
a list mona teraz
bezpiecznie posortowa

612

Cz V Analiza danych

Sprawdzanie pisowni
Uytkownicy edytorw tekstu zapewne ceni sobie funkcj sprawdzania pisowni. Pomyki i literwki w dokumentach tekstowych to wstydliwa sprawa, ale w arkuszach danych mog one prowadzi do powanych bdw i przekama. Na przykad przy porzdkowaniu listy wedug miesicy
bdnie wpisana nazwa miesica moe sprawi, e rok nagle zyska dodatkowy, trzynasty miesic.
Funkcj sprawdzania pisowni w Excelu mona uruchomi poleceniem Recenzja/Sprawdzanie/
Pisownia lub klawiszem F7. Aby sprawdzi pisowni w okrelonym zakresie komrek, naley
wybra ten zakres przed uruchomieniem sprawdzania.
Jeli modu sprawdzania pisowni znajdzie sowo, ktre nie zostanie rozpoznane jako poprawne,
na ekranie pojawi si okno dialogowe Pisownia. Znajdujce si w nim opcje i narzdzia nie
wymagaj szczegowych wyjanie.
Wicej informacji o oknie dialogowym Pisownia znajduje si w rozdziale 31.

Zamiana i usuwanie tekstu z komrek

Czsto zachodzi potrzeba zastpowania (lub usuwania) niektrych znakw z kolumny danych.
W pewnych sytuacjach trzeba na przykad zastpi wszystkie znaki lewego ukonika zwykym
ukonikiem. Tego typu zadania mona na og wykona za pomoc okna dialogowego Znajdowanie
i zamienianie. Aby usun tekst przy uyciu tego narzdzia, pole Zamie na naley zostawi puste.
W innych przypadkach trzeba si uciec do rozwiza bazujcych na formuach. Rozwamy
przykad danych pokazanych na rysunku 32.21. Zadanie polega na zastpieniu drugiego mylnika
dwukropkiem. Tego problemu nie da si rozwiza za pomoc okna Znajdowanie i zamienianie,
gdy nie oferuje ono adnego sposobu na zaznaczenie konkretnie drugiego mylnika.
Rysunek 32.21.
Okno dialogowe
Znajdowanie
i zamienianie
nie pozwala na
wykonywanie operacji
w rodzaju zastpienia
tylko drugiego mylnika

W tym przypadku rozwizanie polega na zastosowaniu stosunkowo prostej formuy, ktra zamienia drugie wystpienie mylnika dwukropkiem:
=PODSTAW(A2;"-";":";2)

Aby zamieni obydwa wystpienia mylnika, naley pomin trzeci argument funkcji PODSTAW:
=PODSTAW(A2;"-";":")

To take kolejny przykad problemu, ktry mona rozwiza za pomoc funkcji Wypenianie
byskawiczne.
Czytelnikom, ktrzy mieli do czynienia z jzykami programowania, by moe nieobca jest
koncepcja wyrae regularnych. Wyraenie regularne to sposb na wyodrbnienie potrzebnego
fragmentu tekstu z duszego acucha znakw za pomoc bardzo precyzyjnych (i czsto
niesychanie zagmatwanych) kodw. Excel nie obsuguje wyrae regularnych, ale w internecie
mona znale sposoby na ich wykorzystanie w jzyku VBA oraz kilka rozszerze dajcych
pewne moliwoci w zakresie stosowania takich wyrae w arkuszu.

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

613

Oczyszczanie danych za pomoc dodatku PUP

Opracowany przeze mnie dodatek Power Utility Pak zawiera ponad 50 rnych, wszechstronnych narzdzi i dodatkowych funkcji Excela, ktre mog uatwi uporzdkowanie danych. Osobicie najczciej
posuguj si narzdziem o nazwie Text Tools.

Narzdzie Text Tools umoliwia:

Zmienianie wielkoci liter. Zmienianie liter na wielkie, na mae, zmienianie pierwszej litery
kadego sowa na wielk, pierwszej litery kadego zdania na wielk i przeczanie wielkoci
liter.
Dodawanie tekstu do komrek. Mona doda dowolny acuch tekstowy przed pierwszym
znakiem w komrce, po ostatnim znaku w komrce albo po okrelonej liczbie znakw.
Usuwanie znakw na podstawie pooenia. Wystarczy poda liczb znakw do usunicia oraz
ich lokalizacj w obrbie komrki.
Usuwanie spacji. Mona usun spacje pocztkowe, kocowe, nadmiarowe albo wszystkie.
Usuwanie znakw. Mona usun znaki niedrukowalne, litery, znaki niebdce literami, cyfry
albo znaki niebdce cyframi.
Narzdzie Text Tools ma posta okna, ktre pozostaje przez cay czas widoczne na ekranie innymi
sowy, jest zawsze pod rk. Wszystkie funkcje ingeruj bezporednio w tekst, nie jest wic konieczne
stosowanie jakichkolwiek formu. Jest szybkie i wyposaone w funkcj cofnij.
Darmow, 30-dniow wersj prbn mona pobra z mojej strony internetowej (http://www.spread
sheetpage.com).

Dodawanie tekstu do komrek

Jeden ze sposobw na dodanie tekstu do komrki polega na zastosowaniu dodatkowych kolumn
z formuami. Oto kilka przykadw:
Ponisza formua powoduje dodanie wyraenia ID: oraz spacji na pocztku komrki:
="ID: "&A2

Ponisza formua powoduje dodanie wyraenia .mp3 na kocu komrki:

=A2&".mp3"

Ponisza formua wstawia mylnik po trzecim znaku w komrce:

=LEWY(A2;3)&"-"&PRAWY(A2,D(A2)-3)

W celu dodania tekstu do komrek mona te posuy si now funkcj Wypenianie byskawiczne.

Rozwizywanie problemw z minusami na kocu wartoci

Zaimportowane dane s niekiedy opatrzone znakami minusa na kocu wartoci. Zdarza si, e
wartoci ujemne s zapisywane w postaci 3498- zamiast czciej spotykanej postaci -3498. Excel
nie konwertuje takich wartoci automatycznie. Co gorsza, traktuje je jako wpisy tekstowe.
Rozwizanie jest tak proste, e a zaskakujce:
1. Naley zaznaczy dane, w ktrych wystpuj wspomniane minusy. Zaznaczenie moe
obejmowa take wartoci dodatnie.

614

Cz V Analiza danych

2. Wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Tekst jako kolumny. Na ekranie pojawi si

okno dialogowe Kreator konwersji tekstu na kolumny.

3. Klikn przycisk Zakocz.
Dziaanie opisanej procedury bazuje na domylnych ustawieniach w oknie dialogowym Zaawansowane ustawienia importu tekstu (ktrego zazwyczaj w ogle nie trzeba wywietla). Aby je
otworzy (rysunek 32.22), w 3. kroku w oknie Kreator konwersji tekstu na kolumny naley klikn
przycisk Zaawansowane.
Rysunek 32.22.
Opcja Znak minus
na kocu liczb ujemnych
uatwia korygowanie
problemu z niewaciwie
umieszczonymi
minusami w danych

Porzdkowanie danych lista kontrolna

W tej czci rozdziau zamieciem list potencjalnych problemw zwizanych ze struktur i postaci danych. Nie kady z nich odnosi si do wszystkich rodzajw danych.
Czy kada kolumna ma unikalny i zarazem zrozumiay nagwek?
Czy kolumny s sformatowane w spjny sposb?
Czy nie wystpuj powtarzajce si wiersze lub luki w danych?
Czy w przypadku danych tekstowych zapis w spjny sposb uwzgldnia wielkie i mae litery?
Czy w tekcie nie ma literwek?
Czy w danych nie ma nadmiarowych spacji?
Czy kolumny s uporzdkowane we waciwy (logiczny) sposb?
Czy puste komrki rzeczywicie powinny by puste?
Czy skorygowano niewaciwe umiejscowienie minusw na kocu liczb ujemnych?
Czy kolumny s wystarczajco szerokie, aby pomieci wszystkie dane?

Eksportowanie danych
Ten rozdzia zacz si od informacji powiconych importowaniu danych, wypadaoby wic
zakoczy go omwieniem technik eksportowania do plikw niebdcych standardowymi formatami Excela.

Eksportowanie do pliku tekstowego

Po wybraniu polecenia Plik/Zapisz jako okno dialogowe Zapisywanie jako umoliwia wybranie
jednego z wielu dostpnych formatw tekstowych. Trzy najwaniejsze to:
CSV. Pliki, w ktrych dane s rozdzielone przecinkami.
TXT. Pliki, w ktrych do rozdziau danych uywa si tabulacji.
PRN. Sformatowane pliki tekstowe.

Rozdzia 32. Importowanie i porzdkowanie danych

615

Poniej zawarem gar informacji o kadym z tych plikw.

Pliki CSV
Przy eksportowaniu arkusza do pliku CSV dane s zapisywane zgodnie z tym, w jaki sposb s
wywietlone w komrkach. Innymi sowy, jeli komrka zawiera warto 12,8312344, ale zostaa sformatowana tak, e w komrce s widoczne tylko dwa miejsca po przecinku, to w pliku
bdzie ona miaa posta 12,83.
Komrki s rozdzielone przecinkami, a wiersze oddziela znak powrotu karetki i nowego wiersza.
Przy eksportowaniu plikw w postaci zgodnej z systemem Mac OS wiersze s rozdzielane tylko
znakami powrotu karetki (bez znaku nowego wiersza).

Warto zauway, e jeli komrka zawieraa przecinek, to jej warto zostanie ujta w cudzysw.
Jeli komrka zawieraa cudzysw, w pliku zostanie on umieszczony dwukrotnie.

Pliki TXT
Eksportowanie skoroszytu do pliku TXT przebiega niemal identycznie jak w przypadku formatu
CSV, opisanego wczeniej. Jedyna rnica polega na tym, e komrki s rozdzielone znakami
tabulacji, a nie przecinkami.
Jeli skoroszyt zawiera znaki w standardzie Unicode, to naley go wyeksportowa w postaci
Unicode. W przeciwnym razie znaki Unicode zamieni si w pytajniki.

Pliki PRN
Plik PRN to swego rodzaju obraz wydruku arkusza. Komrki s rozdzielone odpowiedni liczb
znakw spacji. Jeden wiersz jest ograniczony do 240 znakw. Jeli wiersz rdowy jest duszy,
dalsza cz zostanie przeniesiona do nowej linii. Pliki PRN s uywane bardzo rzadko.

Eksportowanie do innych formatw

Excel umoliwia zapisywanie dokumentw w kilku innych formatach:
DIF (format wymiany danych). Te pliki maj rozszerzenie DIF. Rzadko uywane.
SYLK (cze symboliczne). Te pliki maj rozszerzenie SYLK. Rzadko uywane.
PDF (Portable Document Format). Te pliki maj rozszerzenie PDF. Bardzo popularny
format dokumentw tylko do odczytu.
Dokument XPS. Te pliki maj rozszerzenie XPS. Jest to alternatywa dla plikw PDF
opracowana przez firm Microsoft. Rzadko uywane.
Strona internetowa. Te pliki maj rozszerzenie HTM. Czsto zapisanie pliku w tej
postaci powoduje wygenerowanie folderu z plikami pomocniczymi, niezbdnymi
do poprawnego wywietlenia dokumentu.
Arkusz kalkulacyjny OpenDocument. Te pliki maj rozszerzenie ODS. S zgodne
z wieloma darmowymi arkuszami kalkulacyjnymi.

616

Cz V Analiza danych

Rozdzia 33.

Tabele przestawne
wprowadzenie
W tym rozdziale:
Podstawowe informacje o tabelach przestawnych
Typy danych odpowiednie dla tabeli przestawnej
Terminologia tabel przestawnych
Metody tworzenia tabel przestawnych
Przykady tabel przestawnych stanowice odpowied na pytania dotyczce danych
Tabele przestawne s jednym z najbardziej wyrafinowanych narzdzi Excela. Kilka klikni
mysz wystarczy do tego, aby przetworzy tabel na dziesitki rnych sposobw i uzyska
niemal kade wyobraalne zestawienie danych.
Ci, ktrzy jeszcze nie zapoznali si z moliwociami tabel przestawnych, znajd w tym rozdziale wiele cennych informacji na pocztek. Z kolei w rozdziale 34. znajduje si wiele przykadw demonstrujcych, jak proste jest tworzenie rozbudowanych zestawie danych za pomoc
tabel przestawnych.

Tabele przestawne
Tabela przestawna jest dynamicznym zestawieniem danych. Zestawienie to jest oparte na bazie
danych, umieszczonej w arkuszu (w postaci tabeli) lub w pliku zewntrznym. Za pomoc tabeli
przestawnej mona przeksztaca niekoczce si cigi rzdw i kolumn w interesujce prezentacje danych w dodatku dzieje si to zadziwiajco szybko.
Tabela przestawna moe na przykad przedstawia rozkady czstoci wystpowania czy zestawienia na bazie odwoa krzyowych do wielu rde danych. Moliwe jest rwnie wywietlenie sum porednich na dowolnie wybranym poziomie szczegowoci.
Jednak najwaniejsz cech tabeli przestawnej jest jej interaktywno. Informacje w niej zawarte mona przestawia w dowolny sposb, mona wstawia do niej dodatkowe formuy, ktre
bd suyy nowym obliczeniom, a nawet grupowa poszczeglne, niepowizane ze sob elementy raportu (na przykad sumowa wartoci sprzeday z regionu pnocnego z analogicznymi
wartociami z regionu zachodniego). I wisienka na torcie wystarczy kilka klikni, aby tabel
przestawn zamieni na atrakcyjnie wygldajcy raport.

618

Cz V Analiza danych

Korzystanie z tabeli przestawnej wie si z tylko jednym, drobnym utrudnieniem. Ot w przeciwiestwie do raportu opartego na formule tabela przestawna nie aktualizuje automatycznie danych po dokonaniu zmian. Nie stanowi to jednak powanego problemu, poniewa wystarczy
jedno kliknicie przycisku Odwie, aby w tabeli pojawiy si najnowsze dane.
Tabele przestawne pojawiy si w Excelu 97 i udoskonalano je w kadej kolejnej edycji programu.
Niestety, uytkownicy zazwyczaj nie korzystaj z nich, poniewa uwaaj, e s zbyt skomplikowane. Celem tego rozdziau jest zdementowanie tej jake niesusznej opinii.

Tabela przestawna na przykadzie

Poniszy przykad pozwoli lepiej zrozumie pojcie tabeli przestawnej. Rysunek 33.1 prezentuje
arkusz z danymi, ktre bd podstaw do utworzenia takiej tabeli.
Rysunek 33.1.
Dane, ktre posu
do utworzenia tabeli
przestawnej

Tabela zawiera informacje o nowych produktach finansowych, wykupionych w cigu miesica

w banku majcym trzy oddziay. Dla uatwienia nazwijmy wszystkie te produkty kontami.
Skada si ona z 712 rekordw, z ktrych kady reprezentuje jeden produkt. Tabela ma nastpujce kolumny:
data otwarcia konta;
dzie tygodnia, w ktrym otwarto konto;
kwota wpacona przy otwarciu konta;
produkt (ROR, lokata, depozyt, fundusz);
osoba otwierajca konto (kasjer, przedstawiciel bankowy);
oddzia, w ktrym otwarto konto (centrala, region zachodni albo region pnocny);
typ klienta (nowy lub dotychczasowy).
Przykadowy skoroszyt, o nazwie konta bankowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie

619

Baza danych zawiera wiele informacji o poszczeglnych kontach bankowych, ale w tej postaci
nie jest czytelna dla odbiorcy. Dlatego konieczne jest utworzenie raportu, ktry przedstawi nam
dane w bardziej przystpnej i zrozumiaej formie. Raport bdzie odpowiada na pytania, ktre
najbardziej nas interesuj. W naszym przykadzie mog one brzmie nastpujco:
Jaka jest dzienna cakowita warto nowych depozytw dla kadego oddziau?
W jakim dniu tygodnia otwiera si najwiksz liczb kont?
Ile nowych kont otwarto w kadym z oddziaw i jakiego rodzaju?
Jaki jest przepyw pienidzy w poszczeglnych typach kont?
Jakiego rodzaju konta najczciej otwieraj kasjerzy?
Jak wypada centrala w porwnaniu z pozostaymi dwoma oddziaami?
W ktrym oddziale najwicej kont otwieraj nowi klienci?
Odpowiedzi na te pytania mona oczywicie uzyska za pomoc poszczeglnych formu i sortowania danych. Z reguy jednak znacznie lepszym rozwizaniem jest tabela przestawna, poniewa jej utworzenie zabiera nie wicej ni kilka sekund, a take nie wymaga wpisywania adnej
formuy i pozwala uzyska adnie wygldajcy raport. Ponadto tabele przestawne s o wiele
mniej podatne na bdy ni formuy (w dalszej czci rozdziau przedstawiono kilka tabel przestawnych, bdcych odpowiedzi na powysze pytania).
Rysunek 33.2 przedstawia tabel przestawn utworzon na podstawie przykadowych danych.
Wida tu liczb kont otwartych w banku, podzielon wedug ich rodzaju oraz poszczeglnych
oddziaw, w ktrych zostay zaoone. Jest to tylko jedno z wielu zestawie, jakie mona utworzy na podstawie danych z rysunku 33.1.
Rysunek 33.2.
Prosta tabela
przestawna

Na rysunku 33.3 widzimy kolejn tabel przestawn, opart na tej samej bazie danych. Znajduje
si w niej lista Filtr raportu dla pozycji Klient (w wierszu 2.). W tym przypadku wywietlane s
jedynie dane tych klientw, ktrzy ju wczeniej korzystali z usug banku (z pola listy rozwijanej mona rwnie wybra opcj Nowy lub Wszystko).
Rysunek 33.3.
Tabela przestawna
wykorzystujca
filtr raportu

620

Cz V Analiza danych

Dlaczego przestawna?
Niektrzy z pewnoci zadaj sobie pytanie, skd wzia si nazwa przestawna.
Sowo przestawny to przymiotnik kojarzcy si z moliwoci przemieszczania. Jeli dane potraktuje
si jako fizyczny obiekt, tabela przestawna pozwala nimi manipulowa, oglda je z rnych stron lub
perspektyw. Tabela przestawna umoliwia proste przemieszczanie pl, ich wzajemne zagniedanie
i tworzenie dowolnych zestawie.
Jeeli Czytelnik otrzymaby dziwny obiekt z prob o identyfikacj, prawdopodobnie przyjrzaby mu
si z kilku rnych stron, aby sprbowa odgadn jego przeznaczenie. Praca z tabelami przestawnymi
przypomina analiz takiego dziwnego obiektu. W tym przypadku obiektem s dane. Poniewa tabela
przestawna zachca do eksperymentowania, mona j bez ogranicze przetwarza do momentu uzyskania danych wynikw. Mona w ten sposb uzyska naprawd zaskakujce efekty.

Warto zwrci uwag na zmian kierunku wywietlania danych w tabeli. W przypadku tej tabeli
przestawnej oddziay pojawiaj si jako etykiety kolumn, natomiast typy kont jako etykiety
wierszy. Dokonana zmiana, ktra zaja okoo 5 sekund, jest kolejnym przykadem elastycznoci
tabeli przestawnej.

Dane odpowiednie dla tabeli przestawnej

Tabela przestawna wymaga, aby dane miay posta prostoktnego zestawienia. Baz danych
mona umieci w arkuszu (moe to by tabela lub po prostu zwyky zakres) lub w pliku zewntrznym. W Excelu mona budowa tabele przestawne na podstawie kadej bazy danych,
jednak nie zawsze przyniesie to podany efekt.
Oglnie mwic, pola tabeli bazy danych mog nalee do jednego z dwch typw:
Dane pole zawiera wartoci lub dane, ktre bd pniej zestawiane. W przypadku
omawianego przykadu polem takim jest pole Kwota.
Kategorie pole takie zawiera opis danych. Przykadowe pola kategorii w zestawieniu
bankowym to pola Data, Produkt, Otwarte przez, Oddzia oraz Klient. Opisuj one dane
zawarte w polu Kwota.
Baza danych, ktra najlepiej si nadaje do przetwarzania w tabeli przestawnej, to tak zwana
tabela znormalizowana. W takiej tabeli kady rekord (albo wiersz) zawiera komplet informacji
opisujcych dane.

W jednej tabeli bazy danych moe si mieci dowolna liczba pl danych i pl kategorii. Tabele
przestawne z reguy su do zestawienia jednego pola lub wikszej liczby pl danych. Wartoci
w polach kategorii umieszczane s w tabeli w postaci wierszy, kolumn lub filtrw.
Istniej wyjtki od tej zasady. Tabele przestawne mog si okaza przydatne take wtedy, gdy
baza danych nie zawiera pl danych w postaci liczbowej.
W rozdziale 34. zamieszczono przykad tabeli przestawnej utworzonej na bazie danych
nienumerycznych.

Rysunek 33.4 pokazuje przykad zakresu danych, ktry nie jest odpowiedni dla tabeli przestawnej.
S to dane przykadowe zawarte w konspekcie opisywanym w rozdziale 27. Cho zakres zawiera opis kadej wartoci, dane nie s w postaci znormalizowanej. W rzeczywistoci zakres przypomina podsumowanie tabeli przestawnej, tyle tylko, e moliwoci pracy nad tymi danymi s
znacznie ograniczone.

Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie

621

Rysunek 33.4.
Ten zakres nie jest
odpowiedni dla tabeli
przestawnej

Na rysunku 33.5 przedstawiono te same dane, lecz ju w postaci znormalizowanej. Tym razem
zakres skada si z 78 wierszy po jednym dla kadej wartoci sprzeday w kadym z szeciu
miesicy i w kadym z 13 wojewdztw. Warto zauway, e w kadym wierszu znajduj si
pola kategorii opisujce warto sprzeday. Tabela w takiej postaci idealnie nadaje si ju do
przeksztacenia w tabel przestawn, a take zawiera wszystkie informacje niezbdne do podsumowania sprzeday wzgldem wojewdztwa lub kwartau.
Rysunek 33.5.
Tak skonstruowany
zakres zawiera dane
znormalizowane, ktre
nadaj si do
przeksztacenia w tabel
przestawn

Na rysunku 33.6 przedstawiono tabel przestawn utworzon na podstawie znormalizowanych

danych. Jak wida na rysunku, tabela ta pozornie niczym si nie rni od tabeli z danymi nieznormalizowanymi, widocznej na rysunku 33.4. Dane znormalizowane daj jednak niezrwnan
elastyczno, jeli chodzi o tworzenie rnego rodzaju raportw.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie dane znormalizowane.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

622

Cz V Analiza danych

Rysunek 33.6. Tabela przestawna utworzona na podstawie danych znormalizowanych

Automatyczne tworzenie tabeli przestawnej

Czy tworzenie tabeli przestawnej jest trudne? Przeciwnie, mona to zrobi niemal bez wysiku,
jeli uyje si funkcji o nazwie Polecane tabele przestawne.
Funkcja Polecane tabele przestawne stanowi nowo w Excelu 2013.

Jeli dane znajduj si w arkuszu, wystarczy zaznaczy dowoln komrk z zakresu danych i wybra polecenie Wstawianie/Tabele/Polecane tabele przestawne. Excel byskawicznie przeanalizuje wybrane dane i wywietli okno dialogowe Polecane tabele przestawne z miniaturami rnych gotowych tabel. Rysunek 33.7 przedstawia okno dialogowe Polecane tabele przestawne
z propozycjami tabel utworzonych na podstawie omawianych wczeniej danych bankowych.
Rysunek 33.7.
Wybieranie jednej
z polecanych tabel
przestawnych

Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie

623

Miniatury tabel przestawnych s generowane na podstawie rzeczywistych danych i istnieje spora

szansa, e jedna z nich bdzie dokadnie odpowiadaa temu, co chcemy uzyska albo przynajmniej bdzie bardzo bliska ideau. Po zaznaczeniu miniatury i klikniciu przycisku OK Excel
utworzy tabel przestawn w nowym arkuszu.
Gdy zaznaczymy dowoln komrk nalec do tabeli przestawnej, na ekranie pojawi si okienko
zada Pola tabeli przestawnej. Za jego pomoc mona wprowadzi zmiany w strukturze tabeli
przestawnej.
Jeli dane znajduj si w zewntrznej bazie danych, tworzenie tabeli naley zacz od
zaznaczenia pustej komrki. Po wybraniu polecenia Wstawianie/Tabele/Polecane tabele
przestawne na ekranie pojawi si okno dialogowe Wybierz rdo danych, w ktrym naley
zaznaczy opcj Uyj zewntrznego rda danych i klikn przycisk Wybierz poczenie.
Dopiero po wybraniu poczenia pojawi si lista polecanych tabel przestawnych.

Jeli adna z rekomendowanych tabel przestawnych nie bdzie odpowiednia, mona postpi
dwojako:
Utworzy tabel jak najbardziej przypominajc t docelow, a potem zmodyfikowa j
za pomoc okienka zada Pola tabeli przestawnej.
Klikn przycisk Pusta tabela przestawna (znajdujcy si w dolnej czci okna
Polecane tabele przestawne) i utworzy tabel przestawn rcznie.

Rczne tworzenie tabel przestawnych

Zastosowanie polecanych tabel przestawnych jest bardzo proste, ale w pewnych sytuacjach
mona zdecydowa si na utworzenie takiej tabeli we wasnym zakresie. W edycjach starszych
od Excela 2013 rczne tworzenie tabel przestawnych byo jedynym wyjciem.
W tej czci rozdziau opisz podstawowe kroki wymagane do utworzenia tabeli przestawnej na
podstawie danych kont bankowych przedstawionych we wczeniejszej czci rozdziau. Jest to
proces interaktywny. Zupenie normalne jest eksperymentowanie z rnymi ukadami do momentu znalezienia ukadu speniajcego oczekiwania. Tych Czytelnikw, ktrzy nie znaj podstawowych poj opisujcych elementy tabeli przestawnej, zachcam do zapoznania si z ramk
Terminologia tabel przestawnych w dalszej czci tego rozdziau.

Okrelanie danych
Jeli dane znajduj si w obszarze komrek arkusza, naley zaznaczy dowoln komrk z tego
obszaru i wybra polecenie Wstawianie/Tabele/Tabela przestawna. W efekcie zostanie otwarte
okno dialogowe pokazane na rysunku 33.8.
Rysunek 33.8.
W oknie dialogowym
Tworzenie tabeli przestawnej
informuje si Excela
o lokalizacji danych i miejscu
docelowym tabeli przestawnej

624

Cz V Analiza danych

Excel prbuje zidentyfikowa zakres na podstawie pooenia aktywnej komrki. Jeli tworzy si
tabel przestawn przy uyciu zewntrznego rda danych, trzeba wybra odpowiednie polecenie, a nastpnie klikn przycisk Wybierz poczenie, aby okreli rdo danych.
Jeli tabel przestawn tworzy si na bazie danych z arkusza, dobrze jest najpierw
przeksztaci rdowy zakres na tabel (za pomoc polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela).
Gdy si tak postpi, a nastpnie doda do tabeli nowe wiersze danych, Excel odwiey tabel
przestawn bez koniecznoci rcznego okrelania nowego zakresu danych.

Okrelanie lokalizacji tabeli przestawnej

Aby wskaza miejsce docelowe tabeli przestawnej, naley uy dolnej sekcji okna dialogowego
Tworzenie tabeli przestawnej. Domylnie jest to nowy arkusz, ale rwnie dobrze mona wybra
dowolny zakres wybranego arkusza, cznie z tym, ktry przechowuje dane.
Po klikniciu przycisku OK Excel utworzy pust tabel przestawn i wywietli okienko zada
Pola tabeli przestawnej, pokazane na rysunku 33.9.
Rysunek 33.9.
Za pomoc okienka
Pola tabeli przestawnej
mona utworzy tabel
przestawn

Okienko Pola tabeli przestawnej domylnie znajduje si z prawej strony okna Excela.
Mona jednak przenie je w dowolne miejsce przez przecignicie jego paska tytuowego.
Jeli kliknie si poza obszarem tabeli przestawnej, okienko zostanie ukryte.

Konstruowanie tabeli przestawnej

W dalszej kolejnoci naley okreli docelowy ukad tabeli przestawnej. Mona to zrobi, korzystajc z jednej z nastpujcych metod:
Przecignicie nazw pl, znajdujcych si w grnej czci okienka Pola tabeli przestawnej,
do jednej z czterech sekcji w jego dolnej czci.
Zaznaczenie wybranego pola danych w okienku Pola tabeli przestawnej. Excel umieci
tak zaznaczone pole w jednej z czterech sekcji okienek poniej listy. W razie potrzeby
mona je przecign do innej sekcji.
Kliknicie prawym przyciskiem myszy nazwy pola u gry okienka zada Pola tabeli
przestawnej i wybranie z menu podrcznego lokalizacji pola (np. poleceniem Dodaj do
etykiet wierszy).

Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie

625

Ponisze czynnoci powoduj utworzenie tabeli przestawnej zaprezentowanej wczeniej w rozdziale, w punkcie Tabela przestawna na przykadzie. Na potrzeby tego przykadu przecignem pozycje widoczne w grnej czci okienka Pola tabeli przestawnej do paneli znajdujcych
si w jego dolnej czci. Oto wymagane kroki:
1. Przecign pole Kwota do panelu Wartoci. Gdy to nastpi, w tabeli przestawnej

wywietli si suma wartoci kolumny Kwota.

2. Przecign pole Produkt do panelu Wiersze. Tabela przestawna pokae cakowit

warto dla kadego typu konta.

3. Przecign pole Oddzia do panelu Kolumny. Tabela przestawna pokae warto dla

kadego typu konta z uwzgldnieniem poszczeglnych oddziaw (jak na rysunku 33.10).

Tabela przestawna jest uaktualniana automatycznie za kadym razem, gdy w okienku
zada Pola tabeli przestawnej zostanie wykonana jaka zmiana.

Rysunek 33.10. Wystarczy kilka prostych krokw, aby otrzyma tabel przestawn z zestawieniem danych

Formatowanie tabeli przestawnej

Warto zauway, e tabele przestawne uywaj formatowania liczbowego Oglne. W celu zmiany
formatu liczbowego naley klikn prawym przyciskiem myszy dowoln warto i z podrcznego menu wybra polecenie Format liczby. W efekcie pojawi si okno dialogowe Formatowanie
komrek, w ktrym bdzie mona zmieni format liczb prezentowanych w tabeli.
Dla tabeli przestawnej mona zastosowa dowolny z wbudowanych stylw. Aby wybra styl,
naley zaznaczy dowoln komrk w obrbie tabeli przestawnej i wybra styl z galerii Narzdzia
tabel przestawnych/Projektowanie/Style tabeli przestawnej. Kosmetycznych poprawek w wygldzie
tabeli mona dokona za pomoc opcji z grupy Narzdzia tabel przestawnych/Projektowanie/Opcje
stylu tabeli przestawnej.

626

Cz V Analiza danych

Terminologia tabel przestawnych

Jeli chcemy tworzy tabele przestawne, trzeba najpierw zapozna si ze sownictwem, ktre jest cile zwizane z tym zagadnieniem. Poniszy rysunek pomoe lepiej zrozumie poszczeglne pojcia.

Etykiety kolumn s to pola bdce nagwkami kolumn w tabeli przestawnej. Jeeli w tych
polach znajduje si kilka pozycji (nagwkw podrzdnych), to kadej z nich przyporzdkowana
jest jedna kolumna. Na powyszym rysunku polem kolumny jest Klient; na to pole skadaj si
dwa nagwki podrzdne Dotychczasowy oraz Nowy. Pola kolumny mog by zagniedane.
Suma kocowa jest to wiersz bd kolumna, ktry (ktra) zawiera sum wartoci wszystkich
komrek znajdujcych si w danym wierszu lub kolumnie tabeli przestawnej. Moliwe jest obliczanie
sum zbiorczych dla wierszy, kolumn, dla wierszy i kolumn lub adnych. Tabela na rysunku zawiera
sumy zbiorcze zarwno dla wierszy, jak i dla kolumn.
Grupa jest to zbir pozycji traktowanych jako cao. Pozycje mona grupowa rcznie lub
automatycznie (na przykad grupuje si daty w miesice). W tabeli na rysunku nie zdefiniowano
adnych grup.
Pozycja jest to element pola znajdujcy si w nagwku wiersza lub kolumny tabeli
przestawnej. Na rysunku pozycjami pola Klient s Dotychczasowy i Nowy. Pole Oddzia ma trzy
pozycje: Centrala, Oddzia pnocny i Oddzia zachodni, natomiast pole Produkt ma cztery
pozycje: Depozyt, ROR, Fundusz, Lokata.
Odwieanie polega na ponownym przeliczeniu tabeli przestawnej po dokonaniu zmian
w danych rdowych.
Pole wiersza jest to pole bdce nagwkiem wiersza w tabeli przestawnej. Kade takie pole
zajmuje jeden wiersz. Pola wiersza mog by zagniedane. Na rysunku polami wiersza s
Oddzia oraz Produkt.
Dane rdowe s to dane, na podstawie ktrych zbudowana jest tabela przestawna.
Mog pochodzi z arkusza albo z zewntrznej bazy danych.
Suma porednia jest to wiersz lub kolumna, ktry (ktra) wywietla sum poredni zawartoci
poszczeglnych komrek w wierszach lub kolumnach tabeli przestawnej. Tabela na rysunku wywietla
sumy porednie dla kadego oddziau. Sumy porednie mona te wywietli nad danymi lub je ukry.
Filtr tabeli to pole decyduje o orientacji i ukadzie tabeli przestawnej mona je porwna
z przekrojem trjwymiarowej kostki. W tym samym czasie moe by wywietlona tylko jedna
pozycja filtru pola (albo wszystkie). Na rysunku filtrem tabeli jest pole Otwarty przez, ktre
aktualnie wywietla pozycj (Wszystko), co oznacza, e dane nie s filtrowane.
Obszar wartoci s to komrki tabeli przestawnej, ktre zawieraj dane zbiorcze. W Excelu mona
dokona podsumowania danych na kilka rnych sposobw, takich jak suma, rednia czy licznik.

Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie

627

Obliczenia w tabelach przestawnych

Dane tabel przestawnych najczciej s podsumowywane za pomoc operacji sumowania. Mona jednak przetwarza je za pomoc kilku innych operacji arytmetycznych, dostpnych w oknie dialogowym
Ustawienia pola wartoci. Najszybszy sposb na otwarcie tego okna polega na klikniciu prawym przyciskiem myszy dowolnego pola w obszarze wartoci tabeli przestawnej i wybraniu polecenia Ustawienia
pola wartoci z menu kontekstowego. W oknie tym znajduj si dwie zakadki Podsumowanie wartoci
wedug i Pokazywanie wartoci jako.

W zakadce Podsumowanie wartoci wedug mona wybra inny typ oblicze. Do wyboru s takie opcje,
jak: Suma, Licznik, rednia, Maksimum, Minimum, Iloczyn, Licznik num., OdchStd, OdchStdc, Wariancja
i Wariancja populacji.
Aby wywietli wartoci w innej postaci, naley uy listy rozwijanej znajdujcej si w zakadce Pokazywanie wartoci jako. Na licie dostpnych jest wiele opcji, w tym procent sumy lub sumy czciowej.
W tym samym oknie dialogowym mona te skonfigurowa sposb formatowania wartoci liczbowych.
Wystarczy klikn przycisk Format liczby i zdefiniowa dany format.

Ponadto za pomoc kontrolek z grupy Narzdzia tabel przestawnych/Projektowanie/Ukad mona

konfigurowa rne elementy tabeli przestawnej. Do wyboru s nastpujce opcje:
Sumy czciowe. Umoliwiaj ukrycie sum czciowych albo wybr miejsca, w ktrym
zostan wywietlone (poniej lub powyej danych).
Sumy kocowe. Umoliwiaj wybr sposobu podsumowania (jeli ma by uwzgldnione).
Ukad raportu. Umoliwia wybranie jednego z trzech gwnych wariantw raportu
(kompaktowy, konspekt albo tabelaryczny). Ponadto w ramach tego samego menu
mona okreli sposb wywietlania etykiet.
Puste wiersze. Umoliwia wstawienie pustych wierszy midzy elementami,
poprawiajcych przejrzysto zestawienia.
Grupa Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Poka zawiera dodatkowe opcje majce wpyw
na wygld tabeli przestawnej. Na przykad za pomoc przycisku Nagwki pl mona wywietla i ukrywa nagwki pl.
Jeszcze wicej opcji tabel przestawnych znajduje si w oknie dialogowym Opcje tabeli przestawnej. Aby je otworzy, naley wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Tabela
przestawna/Opcje. Mona te prawym przyciskiem myszy klikn dowoln komrk tabeli
przestawnej i z menu podrcznego wybra polecenie Opcje tabeli przestawnej.
Najlepszy sposb na zapoznanie si z tymi ustawieniami ukadu oraz formatowania tabeli polega
na samodzielnym eksperymentowaniu.

628

Cz V Analiza danych

Modyfikowanie tabeli przestawnej

Po utworzeniu tabeli przestawnej z atwoci mona j zmodyfikowa. Na przykad za pomoc
okienka zada Pola tabeli przestawnej mona doda kolejne wiersze podsumowa. Rysunek
33.11 prezentuje tabel przestawn po przecigniciu drugiego pola (Otwarte przez) do sekcji
Wiersze okienka Pola tabeli przestawnej.

Rysunek 33.11. W tej tabeli dwa pola odgrywaj rol etykiet wierszy

Oto kilka wskazwek dotyczcych moliwych modyfikacji tabeli przestawnej:

Aby usun pole z tabeli przestawnej, naley zaznaczy je w dolnej czci okienka
Pola tabeli przestawnej, a nastpnie przecign to pole poza obrb okienka.
Jeli sekcja zawiera co najmniej dwa pola, mona zmieni ich kolejno, przecigajc ich
nazwy. Operacja wpywa na sposb zagniedania danych i wygld tabeli przestawnej.
Aby tymczasowo usun pole z tabeli przestawnej, naley usun symbol zaznaczenia
widoczny obok nazwy pola w grnej czci okienka Pola tabeli przestawnej. W efekcie
tabela zostanie ponownie wywietlona bez pola. Gdy symbol zaznaczenia ponownie
umiecimy obok nazwy pola, pojawi si ono w sekcji, w ktrej wczeniej si znajdowao.
Jeeli do sekcji Filtry doda si dowoln pozycj, w tabeli pojawi si lista z opcjami
odpowiadajcymi tej pozycji. Lista umoliwia filtrowanie wywietlanych danych przy
uyciu jednej lub wikszej liczby opcji. Przykad takiego dziaania zosta zilustrowany
na rysunku 33.12. Do obszaru Filtry przecignito pole Data. Aktualnie raport pokazuje
dane tylko dla jednej daty wybranej z listy rozwijanej w komrce B1.

Dodatkowe przykady tabel przestawnych

W celu zademonstrowania moliwoci tabeli przestawnej utworzyem kilka dodatkowych tabel.
Te przykady wykorzystuj dane bankowe i udzielaj odpowiedzi na pytania postawione wczeniej w tym rozdziale (w czci Tabela przestawna na przykadzie).

Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie

629

Kopiowanie tabeli przestawnej

Tabela przestawna jest narzdziem bardzo elastycznym, jednak ma te pewne ograniczenia. Na przykad nie mona dodawa do niej nowych wierszy ani kolumn, zmienia adnych wyliczonych wartoci
czy wpisywa wewntrz niej formu. Aby przetwarza tabel przestawn w sposb standardowo niedostpny, naley utworzy jej kopi.
Aby skopiowa tabel przestawn, trzeba zaznaczy ca tabel i wybra polecenie Narzdzia gwne/
Schowek/Kopiuj (albo nacisn klawisze Ctrl+C). Nastpnie naley otworzy nowy arkusz i wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej wartoci. Formatowanie tabeli przestawnej nie zostanie w ten sposb skopiowane nawet jeeli powtrzy si ca operacj i w oknie dialogowym Wklejanie specjalne zaznaczona zostanie opcja Formatowanie.
Aby skopiowa tabel przestawn wraz z jej formatowaniem, trzeba uy schowka pakietu Office. Jeeli
schowek nie jest otwarty, trzeba klikn niewielk ikon ze strzak, znajdujc si w prawym dolnym
rogu grupy Narzdzia gwne/Schowek.
Po skopiowaniu zawartoci tabeli przestawnej do nowego miejsca bdzie mona przetwarza j w dowolny sposb.
Warto podkreli, e skopiowane dane nie stanowi ju tabeli przestawnej, a wic nie bd ju poczone z danymi rdowymi. Jeeli w takiej sytuacji dane rdowe si zmieni, w skopiowanej tabeli
przestawnej ten fakt nie znajdzie odzwierciedlenia.

Rysunek 33.12. Tabela przestawna zostaa przefiltrowana na podstawie daty

Jaka jest cakowita dzienna warto nowych depozytw

dla kadego oddziau?
Rysunek 33.13 pokazuje tabel przestawn udzielajc odpowiedzi na to pytanie.
Pole Oddzia znajduje si w sekcji Kolumny.
Pole Data umieszczono w sekcji Wiersze.
Pole Kwota znajduje si w sekcji Wartoci, jest podsumowywane za pomoc
funkcji Suma.

630

Cz V Analiza danych

Rysunek 33.13.
Tabela przestawna
wywietla dzienne
sumy depozytw
dla kadego oddziau

Warto zauway, e tabela przestawna moe te by sortowana za pomoc dowolnej kolumny.

Na przykad kolumn Suma kocowa mona posortowa w kolejnoci malejcej, aby stwierdzi,
w ktrym dniu miesica odnotowano najwyszy przypyw nowych funduszy. W celu wykonania
operacji sortowania wystarczy prawym przyciskiem myszy klikn dowoln komrk kolumny
i z menu podrcznego wybra polecenie Sortuj.

W ktrym dniu tygodnia otwieranych jest najwicej kont?

Rysunek 33.14 prezentuje tabel przestawn udzielajc odpowiedzi na powysze pytanie.
Rysunek 33.14.
Tabela przestawna
prezentuje czne
wartoci w podziale
na dni tygodnia

Pole Dzie tygodnia znajduje si w sekcji Wiersze.

Pole Kwota znajduje si w sekcji Wartoci i jest agregowane funkcj Suma.

Aby uatwi porwnywanie danych dla poszczeglnych dni, w komrkach dodano formatowanie
warunkowe w postaci paskw danych.
Wicej informacji na temat formatowania warunkowego znajduje si w rozdziale 21.

Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie

631

Ile kont (z uwzgldnieniem podziau na typy)

otwarto w kadym oddziale?
Rysunek 33.15 prezentuje tabel przestawn udzielajc odpowiedzi na powysze pytanie.
Rysunek 33.15.
Do podsumowywania
danych w tabeli
przestawnej uyto
funkcji Licznik

Pole Typ konta znajduje si w sekcji Kolumny.

Pole Oddzia umieszczono w sekcji Wiersze.
Pole Kwota znajduje si w sekcji Wartoci i jest podsumowywane za pomoc

funkcji Licznik.
Suma jest najczciej wykorzystywan funkcj podsumowujc w przypadku tabel przestawnych. W tym przypadku zmieniem funkcj podsumowujc na Licznik. W tym celu prawym
przyciskiem myszy naley klikn dowoln komrk obszaru Wartoci i z menu podrcznego
wybra opcj Podsumowanie wedug/Licznik.

Jak si przedstawia rozkad rodkw pieninych

midzy rnymi kontami?
Rysunek 33.16 pokazuje tabel przestawn udzielajc odpowiedzi na powysze pytanie. Na przykad na 253 nowych kontach (co stanowi 35,53% ich cakowitej liczby) zgromadzono kwot 5000
zotych lub mniejsz.
Rysunek 33.16.
Ta tabela przestawna
okrela liczb kont
nalecych do rnych
przedziaw wartoci
rodkw finansowych

632

Cz V Analiza danych

Ta tabela przestawna jest do nietypowa, poniewa uywa tylko jednego pola, ktrym jest pole
Kwota.
Pole Kwota (pogrupowane) znajduje si w sekcji Wiersze.
Pole Kwota umieszczono te w sekcji Wartoci i podsumowano je za pomoc
funkcji Licznik.
Po raz trzeci pole Kwota zostao uyte w sekcji Wartoci i podsumowane przy uyciu
funkcji % sumy kolumny.
Gdy na pocztku dodaem do sekcji Wiersze pole Kwota, tabela przestawna wywietlia osobny
wiersz dla kadej unikatowej wartoci rodkw finansowych. Prawym przyciskiem myszy kliknem jedn z wartoci w kolumnie Etykiety wierszy i z menu podrcznego wybraem polecenie
Grupuj. Nastpnie uyem okna dialogowego Grupowanie, aby utworzy przedziay rodkw
finansowych zmieniajce si z krokiem co 5000 z.
Drugi egzemplarz pola Kwota znajdujcy si w sekcji Wartoci jest podsumowywany za pomoc
funkcji Licznik. Prawym przyciskiem myszy kliknem jedn z wartoci w odpowiadajcej mu
kolumnie i z menu podrcznego wybraem opcj Podsumuj dane wedug/Licznik.
Kolejny egzemplarz pola Kwota dodaem do sekcji Wartoci i skonfigurowaem go tak, aby pokazywa warto procentow. Prawym przyciskiem myszy kliknem warto w kolumnie C
i wybraem polecenie Poka wartoci jako/% sumy kolumny. Opcja ta jest te dostpna w zakadce Pokazywanie wartoci jako okna dialogowego Ustawienia pola wartoci.

Jakiego typu konta s najczciej zakadane przez kasjera?

Na rysunku 33.17 wida, e ROR jest najczciej zakadanym typem konta.
Rysunek 33.17.
W tej tabeli przestawnej
zastosowany zosta
filtr raportu w celu
wywietlenia jedynie
danych powizanych
z kasjerem

Pole Produkt znajduje si w sekcji Wiersze.

Pole Otwarte przez umieszczono w sekcji Filtry.
Pole Kwota znajduje si w sekcji Wartoci (podsumowywane za pomoc funkcji Licznik).
Drugi egzemplarz pola Kwota (podsumowywane przy uyciu funkcji % sumy kolumny)

jest zlokalizowany w sekcji Wartoci.

W tabeli przestawnej wykorzystano pole Otwarte przez jako filtr raportu, aby wywietli dane
wycznie dla kasjerw. Posortowaem dane tak, aby najwiksza warto znajdowaa si na samej
grze. Dodatkowo uyem formatowania warunkowego w celu wywietlenia paskw danych dla
wartoci procentowych.
W rozdziale 21. zamieszczono wicej informacji na temat formatowania warunkowego.

Rozdzia 33. Tabele przestawne wprowadzenie

633

Jak wypada centrala

w porwnaniu z dwoma pozostaymi oddziaami?
Rysunek 33.18 przedstawia tabel przestawn, ktra rzuca troch wiata na to raczej mao
przejrzyste pytanie. Tabela po prostu pokazuje, jak centrala prezentuje si w porwnaniu z dwoma
pozostaymi oddziaami cznie.
Rysunek 33.18.
Tabela przestawna
i wykres przestawny
ilustruj porwnanie
centrali z dwoma
pozostaymi,
poczonymi oddziaami

Pole Produkt znajduje si w sekcji Wiersze.

Pole Oddzia umieszczono w sekcji Kolumny.
Pole Kwota znajduje si w sekcji Wartoci.

Po utworzeniu tabeli zaznaczyem nagwki Oddzia pnocny i Oddzia zachodni, kliknem je

prawym przyciskiem myszy i wybraem polecenie Grupuj. W ten sposb mogem poczy te
oddziay w jedn, now kategori. Znalazo to swoje odzwierciedlenie w zawartoci okienka zada Pola tabeli przestawnej, w ktrej pojawio si pole Oddzia2. W tabeli zaznaczyem nazw
tego pola w nagwku zgrupowanej kolumny i zmieniem j na Inne oddziay.
Utworzone w ten sposb pole o nazwie Oddzia2 mona nastpnie wykorzysta do tworzenia
innych wariantw tabeli przestawnej.

Po zgrupowaniu oddziau pnocnego i zachodniego tabela przestawna pozwala atwo porwna

ich sumaryczne dokonania z central.
Dla lepszej wizualizacji danych utworzyem wykres przestawny.
Wicej informacji na temat wykresw przestawnych znajduje si w rozdziale 34.

634

Cz V Analiza danych

W ktrym oddziale kasjerzy zakadaj nowym klientom

najwicej kont ROR?
Rysunek 33.19 prezentuje tabel przestawn, ktra udziela odpowiedzi na powysze pytanie.
W centrali banku kasjerzy zaoyli nowym klientom 23 rachunki ROR.
Rysunek 33.19.
Tabela przestawna
z trzema filtrami raportu

Pole Klient znajduje si w sekcji Filtry.

Pole Otwarte przez umieszczono w sekcji Filtry.
Pole Produkt znajduje si w sekcji Filtry.
Pole Oddzia wstawiono w sekcji Wiersze.
Pole Kwota znajduje si w sekcji Wartoci i zostao podsumowane za pomoc

funkcji Licznik.
W tej tabeli przestawnej zastosowane zostay trzy filtry raportu. Pole Klient jest filtrowane w celu
pokazania wycznie pozycji Nowy. Pole Otwarte przez jest filtrowane, aby wywietli jedynie
pozycj Kasjer. Z kolei filtrowanie pola Produkt ma na celu pokazanie wycznie pozycji ROR.

Wicej informacji
Po zapoznaniu si z przykadami z tego rozdziau mona doceni moliwoci i elastyczno tabel
przestawnych Excela. W nastpnym rozdziale na podstawie wielu kolejnych przykadw przyjrzymy si ich bardziej zaawansowanym funkcjom.

Rozdzia 34.

Analiza danych za pomoc

tabel przestawnych
W tym rozdziale:
Tworzenie tabeli przestawnej przy uyciu danych nienumerycznych
Grupowanie pozycji w tabeli przestawnej
Wstawianie do tabeli przestawnej pl lub elementw obliczeniowych
Zapoznanie si z now funkcj Model danych
Tworzenie atrakcyjnie wygldajcego raportu przy uyciu tabeli przestawnej
Poprzedni rozdzia stanowi wstp do tabel przestawnych. Zaprezentowaem w nim kilka przykadw demonstrujcych rne rodzaje operacji sumujcych i typy tabel przestawnych, ktre
mona generowa na bazie zestawu danych.
Ten rozdzia stanowi dalszy cig omwienia tego tematu, ze szczeglnym uwzgldnieniem efektywnoci tworzenia tabel. Tworzenie podstawowej tabeli przestawnej jest bardzo atwe. Przykady
zamieszczone w niniejszym rozdziale prezentuj dodatkowe, pomocne funkcje tego typu tabel.
Namawiam do wyprbowania tych funkcji na wasnych danych, a w razie braku odpowiednich
materiaw proponuj uy plikw przykadowych dostpnych do pobrania z internetu.

Praca z danymi nienumerycznymi

Cho wikszo tabel przestawnych tworzy si na bazie danych liczbowych, tabele te sprawdzaj si rwnie w przypadku okrelonego typu danych nienumerycznych. Poniewa nie mona
sumowa danych nienumerycznych, w tym celu uywa si funkcji zliczajcej.
Rysunek 34.1 przedstawia tabel danych i utworzon na jej podstawie tabel przestawn. Tabela
zawiera list 60 pracownikw, uwzgldniajc ich miejsce zamieszkania i pe. Jak wida, w tabeli nie ma wartoci liczbowych, co jednak nie przeszkadza w utworzeniu przydatnej tabeli
przestawnej, ktra zamiast sumowa pozycje, zlicza je. Tabela przestawna zestawia pola Miasto
i Pe dla 60 pracownikw, a take wywietla wynik zliczania dla kadej kombinacji miejsca
zamieszkania i pci.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie lista pracownikow.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

636

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.1.
Cho to zestawienie
nie zawiera
pl numerycznych,
na jego podstawie
mona utworzy
tabel przestawn
widoczn obok

Oto ustawienia zastosowane dla przykadowej tabeli przestawnej:

Pole Pe umieszczono w sekcji Kolumny.
Pole Miasto wstawiono do sekcji Wiersze.
Pole Miasto umieszczono w sekcji Wartoci i podsumowano za pomoc funkcji Licznik.
Tabela przestawna ma wyczone nagwki pl (w tym celu wybrano polecenie
Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Poka/Nagwki pl).
Pole Pracownik nie jest uywane. Cho akurat w tym przypadku w sekcji Wartoci umieszczono
pole Miasto, to rwnie dobrze mona by zastosowa dowolne z trzech pl, poniewa tabela
przestawna wywietla wynik zliczania.

Rysunek 34.2 prezentuje tabel przestawn po wprowadzeniu dodatkowych zmian.

Rysunek 34.2.
Tabela przestawna
po dokonaniu kilku
modyfikacji

W sekcji Wartoci umieciem drugi egzemplarz pola Miasto. Aby wywietli wartoci

procentowe, kliknem prawym przyciskiem myszy jedn z wartoci w tej kolumnie i z menu
podrcznego, z podmenu Poka wartoci jako, wybraem polecenie % sumy kolumny.
Nowo utworzonym polom tabeli przestawnej nadaem nazwy: Liczba i Procent.
Wybraem styl tabeli przestawnej, ktry uatwia odrnienie kolumn.

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

637

Grupowanie pozycji tabeli przestawnej

Jedn z najprzydatniejszych funkcji tabeli przestawnej jest moliwo czenia pozycji w grupy.
Mona grupowa pozycje znajdujce si w sekcjach Wiersze lub Kolumny. Excel oferuje nastpujce dwie metody grupowania pozycji:
Rczna. Po utworzeniu tabeli przestawnej naley zaznaczy pozycje przeznaczone
do zgrupowania, a nastpnie zastosowa polecenie Narzdzia tabel przestawnych/
Analiza/Grupowanie/Grupuj zaznaczenie. Mona te klikn zaznaczone pozycje
prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie Grupuj.
Automatyczna. Jeli pozycje s danymi numerycznymi lub datami, za pomoc okna
dialogowego Grupowanie trzeba okreli sposb ich pogrupowania. Po zaznaczeniu
dowolnej pozycji naley wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/
Grupowanie/Grupuj pole. Mona te klikn pojedyncze pole prawym przyciskiem myszy
i z menu podrcznego wybra polecenie Grupuj. W obu przypadkach Excel wywietli
okno dialogowe Grupowanie, w ktrym mona okreli sposb grupowania pozycji.
Gdy tworzymy na podstawie jednego rda danych rne tabele przestawne, w ktrych
stosowane s rne rodzaje grupowania, warto zapozna si z informacjami podanymi
w ramce Wiele grup na podstawie jednego rda danych.

Przykad rcznego grupowania

Rysunek 34.3 przedstawia przykadow tabel przestawn z poprzedniej czci rozdziau z dwoma
grupami utworzonymi na podstawie etykiet wierszy. W celu utworzenia pierwszej grupy przytrzymaem klawisz Ctrl i zaznaczyem pozycje Gdask, Pozna i Warszawa. Nastpnie kliknem
jedn z nich prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybraem polecenie Grupuj.
Nastpnie zaznaczyem trzy pozostae miasta i analogicznie utworzyem drug grup. Pniej domylne nazwy grup (Grupuj 1 i Grupuj 2) zastpiem bardziej opisowymi (Pnoc i Poudnie).
Rysunek 34.3.
Tabela przestawna
z dwiema grupami

Mona utworzy dowoln liczb grup, a nawet grupy zawierajce inne grupy.
Excel oferuje kilka opcji wywietlania tabeli przestawnej, ktre warto wyprbowa przy tworzeniu grup. Polecenia zwizane z tymi ustawieniami znajduj si na Wstce, na karcie Narzdzia tabel przestawnych/Projektowanie. Tak naprawd konfigurowanie tych ustawie nie podlega adnym szczeglnym reguom trzeba po prostu wyprbowa kilka i sprawdzi, ktre
pozwalaj nada tabeli przestawnej najlepszy wygld. Ponadto warto wyprbowa ustawienia
znajdujce si na karcie Narzdzia tabel przestawnych/Projektowanie. Bardzo czsto od wybranego stylu zaley czytelno otrzymanej tabeli.
Rysunek 34.4 pokazuje tabele przestawne wykorzystujce rne opcje wywietlania sum czciowych, sum kocowych i stylw.

638

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.4. Tabele przestawne otrzymane po wybraniu rnych ustawie wywietlania sum
czciowych i kocowych
Przykadowy skoroszyt, o nazwie przyklady grupowania.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod
adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip (przykady znajduj si w arkuszu Arkusz2).

Przykady automatycznego grupowania

Jeeli pole zawiera liczby, daty lub godziny, Excel moe utworzy grupy automatycznie. Dwa
przykady zamieszczone w tym punkcie demonstruj automatyczne grupowanie.

Grupowanie wedug daty

Rysunek 34.5 przedstawia cz prostej tabeli z dwoma polami Data i Obroty. Tabela ma
730 wierszy i swoim zakresem obejmuje daty od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. Zadanie
polega na podsumowaniu danych sprzeday wedug miesicy.
Rysunek 34.5.
Za pomoc
tabeli przestawnej
dane sprzeday
mona podsumowa
wedug miesicy

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

639

Skoroszyt demonstrujcy grupowanie pozycji tabeli przestawnej wedug daty mona pobra
z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik nosi nazw obroty
wg daty.xlsx.

Rysunek 34.6 pokazuje fragment tabeli przestawnej utworzonej ze wspomnianych danych. Pole
Data znajduje si w sekcji Wiersze, natomiast pole Obroty w sekcji Wartoci. Otrzymana tabela
przestawna wyglda tak samo jak dane wejciowe, co jednak nie powinno by wikszym
zaskoczeniem, gdy daty nie zostay pogrupowane.
Rysunek 34.6.
Tabela przestawna
przed pogrupowaniem
wedug miesicy

W celu pogrupowania pozycji wedug miesicy naley zaznaczy dowoln dat i wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Grupowanie/Grupuj pole (lub klikn jedn z dat
prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie Grupuj). Pojawi si okno
dialogowe Grupowanie widoczne na rysunku 34.7. Excel sam okreli wartoci w polach Pocztek
i Koniec. Wartoci te obejmuj cay zakres danych, lecz mona je zmieni wedug wasnych potrzeb.
Rysunek 34.7.
Za pomoc
okna dialogowego
Grupowanie mona
pogrupowa pozycje
tabeli przestawnej
wedug dat

W polu listy Wedug naley zaznaczy pozycje Miesice i Lata, a nastpnie sprawdzi poprawno daty pocztkowej i kocowej. Po klikniciu przycisku OK pozycje tabeli zostan pogrupowane wedug lat i miesicy (rysunek 34.8).
Jeli w polu listy Wedug okna dialogowego Grupowanie zaznaczy si jedynie pozycj Miesice,
zostan ze sob poczone miesice rnych lat. Na przykad dla pozycji sty wywietli si
poczona warto sprzeday dla lat 2012 i 2013.

640

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.8.
Tabela przestawna
po przeprowadzeniu
grupowania wedug
miesicy i lat

Wiele grup na podstawie jednego rda danych

Jeli na podstawie jednego rda danych utworzy si kilka tabel przestawnych, grupowanie pl zastosowane w jednej tabeli wpynie na struktur pozostaych tabel. Krtko mwic, wszystkie tabele automatycznie przejm ten sam sposb grupowania. Czasami dokadnie o to chodzi. Kiedy indziej
wrcz przeciwnie. Mona na przykad planowa utworzenie dwch rnych raportw na bazie tabel
przestawnych jeden, w ktrym dane s podsumowane wzgldem miesica i roku, i drugi, w ktrym
dane s podsumowane wedug kwartau i roku.
Powodem, dla ktrego sposb grupowania wpywa na wszystkie tabele przestawne, jest wsplna pami
podrczna takich tabel. Niestety, nie ma adnego bezporedniego sposobu na wymuszenie uycia nowej
pamici podrcznej przez tabele, jest jednak pewien trik, ktrego mona uy, aby Excel wanie w ten
sposb postpi. Trik polega na nadaniu kilku rnych nazw jednemu zakresowi danych rdowych.
Za pierwszym razem zakres rdowy mona nazwa na przykad Tabela1, a za drugim ten sam zakres
nazwa Tabela2. Najprostszy sposb na nazwanie zakresu rdowego polega na uyciu pola Pole nazwy,
znajdujcego si po lewej stronie paska formuy. Wystarczy zaznaczy zakres, wprowadzi jego nazw
we wspomnianym polu i nacisn klawisz Enter. Nastpnie, korzystajc z tego, e zakres jest nadal
zaznaczony, wprowadzi inn nazw i ponownie nacisn Enter. Excel wywietli tylko pierwsz z nadanych nazw, ale po wybraniu polecenia Formuy/Nazwy zdefiniowane/Meneder nazw mona si przekona, e w skoroszycie funkcjonuj obydwie.
Gdy tworzy si pierwsz tabel przestawn, w polu Tabela/zakres naley wpisa Tabela1. Przy tworzeniu drugiej w polu Tabela/zakres naley wpisa Tabela2. Kada tabela przestawna bdzie wtedy bazowaa na oddzielnej pamici podrcznej, a grupy utworzone w jednej tabeli nie bd miay wpywu na
struktur drugiej.
Z tego triku mona skorzysta take w przypadku istniejcych tabel przestawnych. Najpierw naley nada
zakresowi danych rne nazwy, tak jak poprzednio, a potem zaznaczy tabel przestawn i wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Dane/Zmie rdo danych. W oknie dialogowym Zmienianie
rda danych tabeli przestawnej trzeba wprowadzi now nazw dla zakresu i gotowe. Excel utworzy
now pami podrczn dla wybranej tabeli.

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

641

Rysunek 34.9 pokazuje inny sposb grupowania wedug kwartaw i lat.

Rysunek 34.9.
Tabela przestawna
prezentuje warto
sprzeday wedug
kwartaw i lat

Grupowanie wedug czasu

Rysunek 34.10 przedstawia zestaw danych w kolumnach A i B. Dane w poszczeglnych wierszach byy odczytywane z aparatury pomiarowej przez cay dzie w odstpach minutowych. Tabela rdowa zawiera 1440 wierszy, z ktrych kady reprezentuje minut. Tabela przestawna
podsumowuje dane wedug godzin.
Rysunek 34.10.
Dane tabeli przestawnej
s grupowane wedug
godzin

Przykadowy skoroszyt, o nazwie odczyty godzinowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Oto ustawienia, ktre zastosowaem dla przykadowej tabeli przestawnej:

W sekcji Wartoci s trzy egzemplarze pola Odczyt. Kady egzemplarz pola odpowiada
za wywietlanie wartoci innej funkcji podsumowujcej (rednia, Minimum i Maksimum).
Aby zmieni funkcj podsumowujc dla kolumny, naley klikn prawym przyciskiem myszy
dowoln warto w tej kolumnie i z podmenu Podsumuj wartoci wedug wybra dan opcj.
Pole Czas umieciem w sekcji Wiersze i za pomoc okna dialogowego Grupowanie
przeprowadziem grupowanie wedug godzin.

642

Cz V Analiza danych

Tworzenie rozkadu czstoci

Excel zapewnia kilka metod tworzenia rozkadu czstoci (wicej informacji na ten temat znajduje si w rozdziale 13.), ale adna z nich nie moe konkurowa pod wzgldem prostoty uytkowania z tabel przestawn.
Rysunek 34.11 pokazuje cz tabeli zawierajcej dane 60 studentw wraz z wynikiem testu dla
kadego z nich. Celem jest wyznaczenie liczby studentw wystpujcych w kadym przedziale
10-punktowym (1 10, 11 20 itd.).
Rysunek 34.11.
Tworzenie rozkadu
czstoci dla wynikw
testu jest proste

Przykadowy skoroszyt, o nazwie wyniki testu.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Tabela przestawna jest prosta i skada si z nastpujcych elementw:

Pole Wynik (pogrupowane) znajduje si w sekcji Wiersze.
Kolejny egzemplarz pola Wynik (podsumowane za pomoc funkcji Licznik) wstawiono
do sekcji Wartoci.
W oknie dialogowym Grupowanie, w ktrym wygenerowane zostay przedziay wynikw, okreliem, e przedziay rozpoczynaj si od 1 i kocz na 100, z krokiem co 10.
Domylnie Excel nie wywietla pozycji z wartoci zero. W omawianym przykadzie aden
student nie uzyska wyniku poniej 21 punktw, dlatego przedziay od 1 do 10 oraz od 11
do 20 s ukryte. Aby wymusi wywietlanie rwnie pustych przedziaw, naley klikn
dowoln komrk tabeli prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybra polecenie
Ustawienia pl. W oknie dialogowym Ustawienia pola naley otworzy zakadk Ukad i drukowanie
i zaznaczy opcj Poka elementy bez danych.

Rysunek 34.12 przedstawia rozkad czstoci wynikw testu wraz z wykresem przestawnym
(o wykresach przestawnych napisaem w dalszej czci tego rozdziau, zatytuowanej Tworzenie wykresw przestawnych). Przefiltrowaem wyniki w taki sposb, by w tabeli przestawnej
nie byo dodatkowych, zbdnych w tym przypadku kategorii <1 oraz >101.
W omawianym przykadzie w celu automatycznego utworzenia grup zastosowano okno dialogowe
Grupowanie. Jeli w wyniku grupowania nie chcemy uzyska przedziaw o jednakowej wielkoci,
mona utworzy wasne grupy. Na podstawie wynikw testu mona na przykad przyzna konkretne
oceny (liczbowe lub literowe). W tym celu najpierw naley zaznaczy wiersze, ktre maj trafi
do pierwszej grupy, a potem klikn dowolny z nich prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie
Grupuj. T operacj naley powtrzy dla kadej kolejnej grupy, a nastpnie jej domyln nazw
zastpi bardziej opisow.

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

643

Rysunek 34.12.
Tabela i wykres
przestawny
prezentujce
rozkad czstoci
dla wynikw testu

Wstawianie do tabeli
pl i elementw obliczeniowych
By moe najmniej jasnym aspektem zwizanym z tabelami przestawnymi jest porwnanie pl
obliczeniowych z elementami obliczeniowymi. Wielu uytkownikw korzystajcych z tabel
przestawnych po prostu unika pl i elementw obliczeniowych. Jednak mog one okaza si
przydatne i w gruncie rzeczy s proste, jeli zrozumie si zasady ich dziaania.
Najpierw naley zapozna si z nastpujcymi podstawowymi definicjami:
Pole obliczeniowe jest to nowe pole, utworzone z innych pl tabeli przestawnej.
Jeli rdem tabeli przestawnej jest tabela znajdujca si w arkuszu, alternatyw dla
uycia pola obliczeniowego jest dodanie do rdowej tabeli nowej kolumny i utworzenie
formuy wykonujcej dane obliczenie. Pole obliczeniowe musi si znajdowa w obszarze
Wartoci tabeli przestawnej (nie mona z niego korzysta w sekcjach Wiersze, Kolumny
lub Filtry).
Element obliczeniowy wykorzystuje zawarto innych pozycji pl tabeli przestawnej.
Jeli rdem tabeli przestawnej jest tabela znajdujca si w arkuszu, alternatyw dla
zastosowania elementu obliczeniowego jest wstawienie jednego lub wikszej liczby
wierszy i utworzenie formu uywajcych wartoci znajdujcych si w innych wierszach.
Element obliczeniowy musi si znajdowa w jednej z sekcji tabeli: Wiersze, Kolumny lub
Filtry (nie mona z niego korzysta w obszarze Wartoci).
Formuy suce do tworzenia pl i elementw obliczeniowych nie nale do standardowych formu
Excela, dlatego nie wpisuje si ich do komrek, lecz umieszcza si je w specjalnym oknie dialogowym. S one przechowywane razem z danymi tabeli przestawnej.
Kolejny przykad jest oparty na danych zilustrowanych na rysunku 34.13. Tabela zbudowana na
bazie tych danych skada si z 5 kolumn i 48 rekordw. Kady rekord zawiera informacje o miesicznych obrotach osignitych przez danego przedstawiciela handlowego. Na przykad Ania jest
przedstawicielem handlowym na region pnocny i w styczniu sprzedaa 239 jednostek towaru
za czn kwot 23 040 z.

644

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.13.
Dane, na podstawie
ktrych zademonstrowane
zostanie dziaanie pl
i elementw
obliczeniowych

Skoroszyt demonstrujcy dziaanie pl i elementw obliczeniowych mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik nosi nazw pola i elementy
obliczeniowe.xlsx.

Rysunek 34.14 przedstawia prost tabel przestawn, zbudowan na podstawie tych danych.
Prezentuje ona wysoko obrotw (sekcja Wartoci) kadego przedstawiciela handlowego (sekcja
Kolumny) w rozbiciu na poszczeglne miesice (sekcja Wiersze).
Rysunek 34.14.
Tabela utworzona
na podstawie
danych sprzeday

Poniej zaprezentowano przykady demonstrujce, jak utworzy:

pole, ktre obliczy redni cen jednostki towaru;
cztery elementy obliczeniowe, ktre wyznaczaj prowizj od wartoci sprzeday kwartalnej.

Tworzenie pola obliczeniowego

Jak wczeniej ju wspomniano, tabela przestawna jest szczeglnym obszarem danych, do ktrego nie mona wstawia nowych wierszy ani kolumn. Oznacza to, e nie mona wstawia do niej
formu dokonujcych oblicze na podstawie danych zawartych w tabeli. Zamiast tego mona
jednak utworzy pole obliczeniowe dla tabeli. Jest to pole, ktre dokonuje oblicze na podstawie
innych pl.

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

645

Pole obliczeniowe to po prostu pewien sposb na wywietlenie nowych informacji (obliczonych

na podstawie innych pl) w tabeli przestawnej. Zastpuje ono konieczno tworzenia nowej
kolumny w danych rdowych, cho w wielu przypadkach atwiej jest wstawi do rdowego zakresu now kolumn z formu wykonujc dane obliczenie. Pole obliczeniowe jest najprzydatniejsze, gdy dane pochodz ze rda, ktre trudno przetwarza (na przykad z zewntrznej
bazy danych).
Zamy, e w naszym przykadzie chcemy obliczy redni cen jednostki towaru. Osigniemy
to, dzielc pole Obroty przez pole Jednostki sprzedane. Wynik ukae si w nowym polu tabeli
w polu obliczeniowym.
Oto jak naley utworzy pole obliczeniowe, ktre bazuje na wartoci pola Obroty, podzielonej
przez pole Jednostki sprzedane:
1. Zaznaczy dowoln komrk tabeli przestawnej.
2. Wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Obliczenia/Pola, elementy
i zestawy/Pole obliczeniowe. Pojawi si okno dialogowe Wstawianie pola obliczeniowego.
3. W polu Nazwa wpisa opisow nazw pola obliczeniowego i zdefiniowa formu
w polu Formua (rysunek 34.15). W formule mona uywa nazw innych pl i korzysta
z funkcji arkuszowych. W naszym przykadzie nadamy polu obliczeniowemu nazw
rednia cena jednostki, a formua bdzie wygldaa nastpujco:
=Obroty/'Jednostki sprzedane'

Rysunek 34.15.
Okno dialogowe
Wstawianie pola
obliczeniowego

4. Klikn przycisk Dodaj, aby doda nowe pole.

5. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Wstawianie pola obliczeniowego.
Formu mona wpisa rcznie lub utworzy poprzez dwukrotne klikanie odpowiednich pozycji
znajdujcych si na licie Pola. Dwukrotne kliknicie pozycji przenosi j do pola Formua.
Poniewa pole Jednostki sprzedane zawiera spacj, Excel uj jego nazw w apostrofy.

Nowe pole obliczeniowe jest doczone do obszaru wartoci tabeli przestawnej (pojawia si te
w okienku zada Pola tabeli przestawnej). Mona je traktowa jak kade inne pole, z jednym
wyjtkiem musi ono pozosta w sekcji Wartoci i nie mona go umieszcza w sekcjach
Wiersze, Kolumny lub Filtry.
Rysunek 34.16 przedstawia tabel przestawn po dodaniu do niej pola obliczeniowego. Domylnie
nowe pole nosi nazw Suma z rednia cena jednostki. Dla uproszczenia skrciem j do rednia cena.
Utworzone przez uytkownika formuy mog rwnie zawiera funkcje arkuszowe,
jednak funkcje te nie mog si odwoywa do komrek ani do nazwanych obszarw.

646

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.16. Tabela przestawna wykorzystujca pole obliczeniowe

Wstawianie elementw obliczeniowych

W poprzednim punkcie opisany zosta proces tworzenia pl obliczeniowych. W Excelu mona
take utworzy nowe pozycje dla pl tabeli przestawnej. Naley pamita, e pole obliczeniowe
stanowi alternatyw dla tworzenia nowego pola w rdowej bazie danych. Z kolei element obliczeniowy stanowi alternatyw dla dodawania nowego wiersza do rda danych, ktry zawiera
formu odwoujc si do innych wierszy.
W kolejnym przykadzie zostan utworzone cztery elementy obliczeniowe. Kady z nich reprezentuje prowizj uzyskan z kwartalnej sprzeday. Wyglda to nastpujco:
Kwarta 1. 10% wartoci sprzeday osignitej w styczniu, lutym i marcu.
Kwarta 2. 11% wartoci sprzeday uzyskanej w kwietniu, maju i czerwcu.
Kwarta 3. 12% wartoci sprzeday osignitej w lipcu, sierpniu i wrzeniu.
Kwarta 4. 12,5% wartoci sprzeday uzyskanej w padzierniku, listopadzie i grudniu.
Modyfikowanie danych rdowych w celu uzyskania powyszych informacji wymagaoby
utworzenia 16 nowych wierszy zawierajcych formuy (po cztery formuy na kadego
przedstawiciela handlowego). W zwizku z tym w przypadku omawianego przykadu
utworzenie elementw obliczeniowych moe by prostszym zadaniem.

Aby utworzy element obliczeniowy wyznaczajcy prowizj dla stycznia, lutego i marca, naley
wykona nastpujce kroki:
1. Umieci wskanik komrki w obszarze etykiet wierszy lub kolumn tabeli przestawnej

i wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Pola, elementy i zestawy/

Element obliczeniowy. Excel otworzy okno dialogowe Wstaw element obliczeniowy.
2. Wpisa nazw nowego elementu w polu Nazwa i zdefiniowa formu w polu

Formua (rysunek 34.17). W formule mona uy pozycji z innych pl, ale nie mona
korzysta z funkcji arkuszowych. W naszym przykadzie nazwiemy nowy element
obliczeniowy Kwarta1 prowizja, a formua bdzie wygldaa nastpujco:
=10%*(Stycze+Luty+Marzec)

3. Klikn przycisk Dodaj.

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

647

Rysunek 34.17.
Okno dialogowe Wstaw
element obliczeniowy

4. Powtrzy kroki 2. i 3. w celu utworzenia dodatkowych elementw obliczeniowych:

Kwarta2 prowizja: =11%*(Kwiecie+Maj+Czerwiec)

Kwarta3 prowizja: =12%*(Lipiec+Sierpie+Wrzesie)
Kwarta4 prowizja: =12,5%*(Padziernik+Listopad+Grudzie)
5. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe.
Warto zauway, e w przeciwiestwie do pola obliczeniowego element obliczeniowy nie
pojawia si w okienku zada Pola tabeli przestawnej. S w nim uwzgldniane tylko pola.
Jeeli korzysta si z elementu obliczeniowego w tabeli przestawnej, naley sprawdzi, czy
nie trzeba wyczy sumy zbiorczej, aby unikn podwjnego obliczania tych samych pozycji.
Poniewa w omawianym przykadzie kolumna Suma kocowa zawiera elementy obliczeniowe,
wartoci prowizji s doczane do wartoci sprzeday. W celu wyczenia sumowania kocowego
naley zastosowa odpowiednie polecenie z menu Narzdzia tabel przestawnych/Projektowanie/
Ukad/Sumy kocowe.

Nowe elementy obliczeniowe zostan doczone do tabeli. Rysunek 34.18 przedstawia tabel
przestawn po dodaniu do niej czterech elementw obliczeniowych. Elementy te znajduj si na
kocu kolumny Miesic. Jeli chcemy przenie ktry z nich, po prostu naley klikn go
i przecign w inne miejsce. Inn moliwoci jest utworzenie dwch grup jednej dla wartoci sprzeday, natomiast drugiej dla oblicze prowizji. Na rysunku 34.19 wida t sam tabel przestawn po utworzeniu dwch grup i dodaniu sum czciowych.
Rysunek 34.18.
Tabela przestawna
wykorzystujca
elementy obliczeniowe
do wyliczania danych
na podstawie
wielkoci obrotw
w danym kwartale

648

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.19.
Tabela przestawna
po utworzeniu
dwch grup i dodaniu
sum czciowych

Filtrowanie tabel przestawnych

przy uyciu fragmentatorw
Fragmentator (ang. slicer) to interaktywna kontrolka, ktra uatwia filtrowanie danych w tabeli
przestawnej. Rysunek 34.20 prezentuje tabel przestawn z trzema fragmentatorami. Kady
fragmentator reprezentuje okrelone pole. W omawianym przykadzie tabela przestawna wywietla
dane dotyczce dotychczasowych klientw, ktrzy u kasjerw otworzyli konta w centrali banku.
Rysunek 34.20.
Za pomoc
fragmentatorw
mona filtrowa
dane prezentowane
w tabeli przestawnej

Ten sam efekt filtrowania mona osign przy uyciu etykiet pl w tabeli przestawnej. Fragmentatory s jednak przeznaczone dla osb, ktre nie do koca rozumiej ide filtrowania danych
w tabeli przestawnej. Fragmentatorw mona rwnie uywa do tworzenia atrakcyjnego i prostego w uyciu pulpitu analitycznego.
Aby do arkusza doda jeden lub wicej fragmentatorw, naley najpierw zaznaczy jedn z kolumn
znajdujcych si w tabeli przestawnej, po czym wybra polecenie Wstawianie/Filtry/Fragmentator.
Pojawi si wwczas okno dialogowe Wstawianie fragmentatorw z list wszystkich pl tabeli
przestawnej. Naley w nim zaznaczy te fragmentatory, ktre maj by dostpne, i klikn
przycisk OK.

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

649

Operacja odwrotna do tworzenia tabeli przestawnej

Funkcja tabel przestawnych Excela tworzy tabel podsumowujc przy uyciu listy. A jak by to wygldao,
gdyby chciao si wykona odwrotn operacj? Moe si przecie zdarzy, e bdziemy mieli tabel
podsumowujc i na jej podstawie bdziemy chcieli otrzyma dane w postaci znormalizowanej listy.
Na poniszym rysunku wida zakres A1:E13 zawierajcy tabel podsumowujc z 48 punktami danych.
Warto zauway, e tabela ta jest podobna do tabeli przestawnej. W kolumnach G:I jest widoczny fragment 48-wierszowej tabeli utworzonej na bazie tabeli podsumowujcej. Inaczej mwic, kada warto
oryginalnej tabeli podsumowujcej zostaa zamieniona na wiersz zawierajcy rwnie nazw regionu
i miesica. Tego typu tabela jest przydatna, poniewa moe by sortowana i przetwarzana na rne
sposoby. Ponadto moliwe jest utworzenie tabeli przestawnej na bazie takiej transformowanej tabeli.

Z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip mona pobra

skoroszyt o nazwie odwrotnosc tabeli przestawnej.xlsm, ktry zawiera makro zamieniajce
dowoln tabel podsumowujc na 3-kolumnow tabel znormalizowan.

W Excelu 2013 dziaanie fragmentatorw nie ogranicza si do tabel przestawnych mona

ich uywa ze zwykymi tabelami (utworzonymi poleceniem Wstaw/Tabele/Tabela).

Fragmentatory mona przesuwa, mona zmienia ich rozmiar, a take dostosowywa ich wygld.
Aby zlikwidowa efekt filtrowania przez konkretny fragmentator, naley klikn ikon znajdujc si w prawym grnym rogu jego okna.
Aby za pomoc fragmentatora wykona filtrowanie danych w tabeli przestawnej, wystarczy
klikn odpowiedni przycisk. Aby wywietli wicej ni jedn warto, naley przytrzyma klawisz Ctrl i klikn odpowiednie przyciski w oknie fragmentatora. Sekwencj ssiadujcych przyciskw mona uaktywni take z klawiszem Shift.
Rysunek 34.21 przedstawia tabel przestawn oraz wykres przestawny. Do filtrowania danych
uyto dwch fragmentatorw (dla wojewdztwa i miesica). W omawianym przykadzie tabela
przestawna (a wraz z ni rwnie wykres przestawny) prezentuje wycznie dane dotyczce
wojewdztwa kujawsko-pomorskiego, lubelskiego i dzkiego z okresu od stycznia do marca.
Jak wida, fragmentatory mog stanowi szybki i wygodny sposb na utworzenie interaktywnego
wykresu.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie fragmentator wykresu przestawnego.xlsx, mona pobra
z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

650

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.21.
Wykorzystanie
fragmentatorw
do filtrowania danych
z tabeli przestawnej
wzgldem
wojewdztwa
i miesicy

Filtrowanie tabel przestawnych

za pomoc osi czasu
Pod wzgldem koncepcji o czasu jest podobna do fragmentatora, ale jej konstrukcja zostaa
pomylana tak, aby uatwi filtrowanie tabeli przestawnej na podstawie czasu.
Osie czasu stanowi nowo w Excelu 2013.

O czasu ma zastosowanie jedynie w przypadku takich tabel przestawnych, w ktrych znajduj

si pola w formacie daty (funkcja ta nie obsuguje danych godzinowych). W celu utworzenia osi
czasu naley zaznaczy dowoln komrk w tabeli przestawnej i wybra polecenie Wstawianie/Filtry/O czasu. Na ekranie pojawi si okno dialogowe ze wszystkimi polami (kolumnami
danych) zawierajcymi daty. Jeli tabela przestawna nie zawiera takich kolumn, Excel wywietli
komunikat o bdzie.
Rysunek 34.22 przedstawia tabel przestawn utworzon na podstawie danych znajdujcych
si w kolumnach A:E. Tabela ta jest powizana z osi czasu umoliwiajc filtrowanie danych
wedug kwartaw. Wystarczy klikn przycisk odpowiadajcy okrelonemu kwartaowi, aby
automatycznie zaktualizowa zawarto tabeli. Aby wybra kilka kwartaw, naley przytrzyma klawisz Shift podczas ich klikania. Za pomoc menu znajdujcego si w prawym
grnym rogu okienka osi czasu mona wybra inne sposoby filtrowania (Rok, Miesic albo
Dzie). Na przykadowym rysunku w tabeli przestawnej s widoczne dane z drugiego i trzeciego kwartau roku 2012.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie os czasu tabeli przestawnej.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

W ramach jednej tabeli przestawnej mona oczywicie uywa zarwno zwykych fragmentatorw, jak i osi czasu. O czasu mona formatowa tak samo jak fragmentatory, co pozwala na
utworzenie atrakcyjnego wizualnie panelu analitycznego, uatwiajcego filtrowanie tabel przestawnych.

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

651

Rysunek 34.22.
Filtrowanie
tabeli przestawnej
wedug daty za
pomoc osi czasu

Odwoywanie si do komrek
w obrbie tabeli przestawnej
Po utworzeniu tabeli przestawnej mona zdefiniowa formu, ktra bdzie si odwoywa do
jednej komrki lub wikszej liczby komrek tej tabeli. Rysunek 34.23 przedstawia prost tabel
przestawn wywietlajc dane dotyczce dochodu i kosztw z okresu trzech lat. Poniewa
w tabeli ukryto pole Miesic, sumy s wywietlane w ujciu rocznym.
Rysunek 34.23.
Formuy w kolumnie F
odwouj si do
komrek tabeli
przestawnej

Przykadowy skoroszyt, o nazwie dochod i koszty.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Kolumna F, niebdca czci tabeli przestawnej, przechowuje formuy, ktre dla kadego roku
obliczaj stosunek wydatkw do dochodu. Formuy utworzyem przez wskazanie komrek.
Wydaje si, e formua zawarta w komrce F5 bdzie miaa nastpujc posta:
=D5/C5

Ale w rzeczywistoci formua w tej komrce wyglda nastpujco:

=WEDANETABELI("Suma z Koszty";$A$3;"Rok";2007)/WEDANETABELI("Suma z Dochd";$A$3;"Rok";2007)

Jeli podczas tworzenia formuy odwoujcej si do komrki tabeli przestawnej wskae si t

komrk (kursorem myszy albo klawiszami nawigacji), zamiast zwykych odwoa Excel uyje
znacznie bardziej zoonej funkcji WEDANETABELI. Jeli odwoania do komrek okreli si rcznie (zamiast metod wskazywania), Excel nie uyje tej funkcji. Z czego to wynika? Ot zastosowanie funkcji WEDANETABELI pozwala mie pewno, e formua bdzie odwoywa si do
waciwych komrek nawet po zmodyfikowaniu tabeli przestawnej.

652

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.24 przedstawia tabel przestawn po rozwiniciu lat w celu pokazania miesicy. Jak
wida, formuy w kolumnie F nadal wywietlaj poprawne wyniki, pomimo tego, e adresy docelowych komrek ulegy zmianie. Gdybym uy zwykych odwoa do komrek, po rozwiniciu
tabeli formua zwrciaby nieprawidowy rezultat.
Z uyciem funkcji WEDANETABELI jest zwizana jedna kwestia. Dane, ktre s przez ni
przekazywane, musz by widoczne. Jeeli tabel przestawn zmodyfikuje si tak, e warto
przyjmowana przez t funkcj stanie si niewidoczna, formua zwrci bd.
Rysunek 34.24.
Po rozwiniciu
tabeli przestawnej
formuy uywajce
funkcji WEDANETABELI
dalej bd wywietla
poprawny wynik

W pewnych przypadkach trzeba zapobiec zastosowaniu funkcji WEDANETABELI. Aby to zrobi,

przed utworzeniem formuy przez wskazywanie komrek tabeli przestawnej naley wybra
polecenie Narzdzia tabeli przestawnej/Analiza/Tabela przestawna/Opcje/Generuj funkcj
WeDaneTabeli (polecenie to dziaa jak przecznik).

Tworzenie wykresw przestawnych

Wykres przestawny jest graficzn reprezentacj podsumowania danych wywietlanych w tabeli
przestawnej. Uytkownicy, ktrym nieobce s narzdzia Excela do tworzenia wykresw, nie bd
mieli problemu z tworzeniem i konfigurowaniem wykresw przestawnych. W przypadku wykresu przestawnego s dostpne wszystkie opcje wykresw oferowane przez Excel.
Wykresy omwiono w rozdziaach 19. i 20.

W Excelu wykres przestawny mona utworzy na kilka sposobw:

Zaznaczenie dowolnej komrki istniejcej tabeli przestawnej i wybranie polecenia
Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Narzdzia/Wykres przestawny.
Zaznaczenie dowolnej komrki istniejcej tabeli przestawnej i wybranie polecenia
Wstawianie/Wykresy/Wykres przestawny.
Wybranie polecenia Wstawianie/Wykresy/Wykres przestawny/Wykres przestawny.
Jeli aktywna komrka nie naley do tabeli przestawnej, Excel poprosi o podanie
rda danych do wykresu i utworzy go.
Wybranie polecenia Wstawianie/Wykresy/Wykres przestawny/Wykres przestawny i tabela
przestawna. Excel poprosi o podanie rda danych i utworzy tabel przestawn wraz
z wykresem. To polecenie jest dostpne tylko wtedy, gdy aktywna komrka nie naley
do tabeli przestawnej.

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

653

W starszych wersjach programu wykres przestawny zawsze musia bazowa na tabeli

przestawnej. W Excelu 2013 mona utworzy samodzielny wykres przestawny, ktry nie
wymaga tabeli przestawnej. Utworzenie wykresu na bazie tabeli daje jednak znacznie wiksze
moliwoci. W samodzielnym wykresie przestawnym nie da si na przykad grupowa pozycji.

Przykad wykresu przestawnego

Rysunek 34.25 przedstawia cz tabeli zawierajcej zestawienie dziennej sprzeday wedug
regionw. Pole Data zawiera daty dla caego roku (z wyczeniem sobt i niedziel). W polu
Region znajduje si nazwa regionu (Wschd, Poudnie lub Zachd), natomiast pole Obroty
zawiera warto sprzeday.
Rysunek 34.25.
Te dane zostan uyte
do utworzenia wykresu
przestawnego

Przykadowy skoroszyt, o nazwie obroty wg regionu.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Cho mona utworzy wykres przestawny bez tabeli przestawnej, moim zdaniem atwiej jest
zacz od utworzenia tabeli. Stosowna tabela zostaa przedstawiona na rysunku 34.26. Pole
Data znajduje si w sekcji Wiersze. Daty kolejnych dni pogrupowano w miesice. Pole Region
umieszczono w sekcji Kolumny, natomiast pole Obroty w sekcji Wartoci.
Rysunek 34.26.
Tabela przestawna
podsumowuje dane
sprzeday wedug
regionu i miesica

Cho tabela przestawna z pewnoci jest prostsza do interpretowania od nieprzetworzonych

danych, trendy bdzie atwiej zauway na wykresie.

654

Cz V Analiza danych

W celu utworzenia wykresu przestawnego naley zaznaczy dowoln komrk tabeli przestawnej i wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Narzdzia/Wykres przestawny.
Excel otworzy okno dialogowe Wstawianie wykresu, w ktrym mona wybra typ wykresu.
Na potrzeby tego przykadu naley uy wykresu Liniowy ze znacznikami i klikn przycisk OK.
Excel wygeneruje wykres przestawny, pokazany na rysunku 34.27. Wykres uatwia zauwaenie
zwikszajcej si wartoci sprzeday dla regionu zachodniego, spadajcej sprzeday dla regionu
poudniowego i stosunkowo paskiego trendu dla regionu wschodniego.
Rysunek 34.27.
Wykres przestawny
korzysta z danych
tabeli przestawnej

Wykres przestawny zawiera przyciski pl, za ktrych pomoc mona filtrowa dane prezentowane na wykresie. Aby pozby si niektrych albo wszystkich przyciskw pl, naley zaznaczy wykres przestawny i skorzysta z ustawie znajdujcych si w grupie Narzdzia wykresw
przestawnych/Analiza/Pokazywanie/ukrywanie.
Gdy zaznaczy si wykres przestawny, na Wstce pojawi si kontekstowa grupa kart o nazwie
Narzdzia wykresw przestawnych. Polecenia na kartach Projektowanie i Formatowanie s
niemal takie same jak w przypadku standardowych wykresw Excela, co pozwala na przetwarzanie wykresu przestawnego na dowolne sposoby.
Jeeli zmodyfikuje si tabel przestawn, zawarto wykresu przestawnego zostanie automatycznie dostosowana tak, aby uwzgldniaa nowy sposb ujcia danych. Rysunek 34.28 przedstawia wykres przestawny po zmianie sposobu grupowania dat na kwartay.
Rysunek 34.28.
Jeli zmodyfikuje si
tabel przestawn,
zawarto wykresu
przestawnego te
ulegnie zmianie

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

655

Dodatkowe informacje na temat wykresw przestawnych

Oto kilka uwag, o ktrych trzeba wiedzie, gdy uywa si wykresw przestawnych:
Tabela i wykres przestawny s poczone za pomoc dwukierunkowego cza.
Jeli zmieni si struktur jednego z tych elementw lub zastosuje si w nim filtrowanie,
drugi element te ulegnie zmianie.
Po uaktywnieniu wykresu przestawnego okienko zada Pola tabeli przestawnej
zmieni nazw na Pola wykresu przestawnego. W tym okienku sekcja Kolumny jest
zastpiona sekcj Legenda (Serie), natomiast zamiast sekcji Wiersze widnieje sekcja O
(kategorie).
Przyciski pl na wykresie przestawnym zawieraj takie same kontrolki jak nagwki
pl wykresu przestawnego. Kontrolki umoliwiaj filtrowanie danych wywietlanych
w obrbie tabeli i wykresu przestawnego. Jeli na wykresie wprowadzi si zmiany
w przyciskach pl, zostan one rwnie uwzgldnione w tabeli przestawnej.
Jeli po utworzeniu wykresu przestawnego usunie si powizan z nim tabel
przestawn, wykres pozostanie. Formuy serii wykresu zawieraj oryginalne dane
przechowywane w tablicach.
Domylnie wykresy przestawne s osadzane w arkuszu z tabel przestawn.
Aby przenie wykres do innego zwykego arkusza lub arkusza wykresu, naley wybra
polecenie Narzdzia wykresw przestawnych/Analiza/Akcje/Przenie wykres.
Na podstawie tabeli przestawnej mona utworzy wiele wykresw przestawnych.
Wykresy mona przetwarza i formatowa niezalenie. Jednak wszystkie takie
wykresy wywietlaj identyczne dane.
Gdy zostanie zaznaczony zwyky wykres, po jego prawej stronie pojawiaj si
trzy ikony: Elementy wykresu, Style wykresu i Filtry wykresu. W przypadku wykresu
przestawnego nie jest wywietlana ikona Filtry wykresu.
Fragmentatory oraz o czasu mona zastosowa rwnie w przypadku wykresw
przestawnych. Mona si o tym przekona na podstawie przykadw podanych
we wczeniejszej czci niniejszego rozdziau.
Warto pamita o motywach. W celu zmiany motywu skoroszytu naley zastosowa
polecenie Ukad strony/Motywy/Motywy. Gdy si tak postpi, tabela i wykres przestawny
uwzgldni nowy motyw.

Kolejny przykad tabeli przestawnej

Przykad przedstawiony w tej czci rozdziau demonstruje kilka przydatnych metod pracy z tabelami przestawnymi.
Rysunek 34.29 przedstawia tabel z 3144 wierszami danych. Kady wiersz odpowiada jednemu
hrabstwu w Stanach Zjednoczonych. Oto pola tabeli:
Hrabstwo. Nazwa hrabstwa.
Nazwa stanu. Stan hrabstwa.
Region. Region (identyfikowany za pomoc liczby rzymskiej z przedziau od I do X).
Spis ludnoci 2000. Populacja hrabstwa wedug spisu ludnoci z roku 2000.
Spis ludnoci 1990. Populacja hrabstwa wedug spisu ludnoci z roku 1990.
Obszar ldowy. Powierzchnia w kilometrach kwadratowych
(z wyczeniem akwenw wodnych).
Obszar wodny. Powierzchnia akwenw wodnych w kilometrach kwadratowych.

656

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.29. Tabela zawiera dane dotyczce kadego hrabstwa Stanw Zjednoczonych
Przykadowy skoroszyt, o nazwie dane hrabstw.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rysunek 34.30 pokazuje tabel przestawn utworzon na bazie danych dotyczcych hrabstw.
Tabela uywa pl Region i Nazwa stanu jako etykiet wierszy oraz pl Spis ludnoci 2000 i Spis
ludnoci 1990 jako etykiet kolumn.

Rysunek 34.30. Tabela przestawna zostaa utworzona na bazie danych dotyczcych hrabstw

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

657

W celu wywietlenia dodatkowych informacji utworzyem nastpujce trzy pola obliczeniowe:

Zmiana popul. (wywietlane z nazw Zmiana populacji). Rnica midzy wartociami
pl Spis ludnoci 2000 i Spis ludnoci 1990.
Proc. zmiana populacji (wywietlane z nazw Procentowa zmiana populacji).
Zmiana populacji wyraona jako procent wartoci pola Spis ludnoci 1990.
Gsto zaludnienia (wywietlane z nazw Populacja/Kilometr kwadratowy).
Populacja w przeliczeniu na kilometr kwadratowy obszaru ldowego.
Aby przeglda lub dokumentowa pola i elementy obliczeniowe, naley wybra polecenie
Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Obliczenia/Pola, elementy i zestawy/Lista formu. Excel
wstawi nowy arkusz z informacjami dotyczcymi pl i elementw obliczeniowych. Przykad
takiego arkusza zosta pokazany na rysunku 34.31.

Rysunek 34.31. Arkusz zawiera zestawienie pl i elementw obliczeniowych tabeli przestawnej

Przykadowa tabela przestawna jest posortowana za pomoc dwch kolumn. Podstawowe sortowanie jest realizowane przy uyciu pola Region. Stany w obrbie kadego regionu s dodatkowo sortowane alfabetycznie. W celu posortowania wystarczy zaznaczy komrk zawierajc
dane, na podstawie ktrych ma zosta wykonane sortowanie, nastpnie klikn j prawym przyciskiem myszy i z menu podrcznego wybra polecenie Sortuj.
Sortowanie wedug regionu wymaga dodatkowych dziaa, poniewa liczb rzymskich nie da si
w prosty sposb uporzdkowa alfabetycznie. W zwizku z tym musiaem utworzy niestandardow list sortowania. W tym celu naley otworzy okno dialogowe Opcje programu Excel,
a nastpnie wywietli zakadk Zaawansowane i klikn przycisk Edytuj listy niestandardowe.
W oknie Listy niestandardowe naley zaznaczy pozycj NOWA LISTA, wprowadzi elementy
listy i klikn przycisk Dodaj. Rysunek 34.32 prezentuje niestandardow list nazw regionw.
Rysunek 34.32.
Ta lista niestandardowa
zapewnia, e
nazwy regionw s
poprawnie sortowane

658

Cz V Analiza danych

Tworzenie raportu tabeli przestawnej

Korzystajc z tabeli przestawnej, du tabel danych mona zamieni na atrakcyjnie wygldajcy raport, ktry mona wydrukowa. Rysunek 34.33 przedstawia niewielki fragment tabeli przestawnej utworzonej na podstawie tabeli liczcej ponad 67 tysicy wierszy danych. Te dane to
spis mojej cyfrowej kolekcji muzycznej. Kady wiersz przechowuje informacje dotyczce jednego
pliku muzycznego, takie jak gatunek, artysta, album, nazwa pliku, jego rozmiar i czas trwania.
Uyem tych informacji w charakterze przykadu, gdy jest to najwiksza spord ciekawych
baz danych, jakie posiadam.

Rysunek 34.33. 132-stronicowy raport tabeli przestawnej

Raport tabeli przestawnej utworzony na bazie tych danych liczy 132 strony. Jego przygotowanie
zajo okoo 5 minut (troch duej potrwao nanoszenie kosmetycznych zmian).
Przykadowy skoroszyt, o nazwie muzyka.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Oto krtkie podsumowanie procedury generowania raportu:

1. Zaznaczyem komrk tabeli i wybraem polecenie Wstawianie/Tabele/Tabela
przestawna. Na ekranie pojawio si okno dialogowe Tworzenie tabeli przestawnej.
2. Kliknem przycisk OK, aby zaakceptowa domylne ustawienia.
3. W nowym arkuszu uyem okienka zada Pola tabeli przestawnej i do sekcji Wiersze
przecignem nastpujce pola: Gatunek, Wykonawca i Album.
4. Do sekcji Wartoci przecignem nastpujce pola: Tytu, Rozmiar i Czas.
5. Za pomoc okna dialogowego Ustawienia pola wartoci dokonaem podsumowania
wartoci pl Tytu, Rozmiar i Czas odpowiednio przy uyciu funkcji Licznik, Suma i Suma.
6. Poniewa chciaem, aby dane w kolumnie Rozmiar byy podane w megabajtach,
sformatowaem kolumn za pomoc nastpujcego niestandardowego formatu liczbowego:
### ### \ "Mb";;

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

659

7. Aby dane w kolumnie Czas byy wywietlane jako godziny, minuty i sekundy,

sformatowaem kolumn za pomoc nastpujcego niestandardowego formatu liczbowego:

[g]:mm:ss;;

8. Zmodyfikowaem nagwki kolumn. Przykadowo w miejsce Liczba z tytu wstawiem

Liczba utworw.
9. Wybraem polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Projektowanie/Ukad/Ukad

raportu/Poka w formie konspektu, aby nada tabeli form konspektu.

10. Za pomoc polecenia Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Poka/Nagwki pl

ukryem nagwki pl.

11. Przy uyciu polecenia Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Poka/Przyciski +/-

ukryem przyciski.
12. Korzystajc z galerii Narzdzia tabel przestawnych/Projektowanie/Style tabeli

przestawnej, wybraem jeden z wbudowanych stylw.

13. Wczyem tryb Ukad strony i skorygowaem szerokoci kolumn, tak aby raport
mieci si na stronie.
14. Dodaem fragmentatory (Gatunek i Wykonawca), aby uatwi wywietlanie
konkretnych gatunkw muzyki.
Warto zauway, e poszczeglne pola mona rozwija i zwija. Na przykad w celu ukrycia
tytuw albumw wystarczy zaznaczy komrk z nazw dowolnego wykonawcy i wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Aktywne pole/Zwi pole. Aby ukry nazwy wszystkich wykonawcw (i zostawi tylko gatunki), wystarczy zaznaczy komrk z dowolnym gatunkiem i analogicznie wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Aktywne
pole/Zwi pole. Za pomoc polecenia Rozwi pole mona ponownie wywietli ukryte pola.

Zastosowanie funkcji Model danych

Dotychczas w tym rozdziale skupilimy si wycznie na tabelach przestawnych utworzonych
na podstawie jednej tabeli danych. Tymczasem funkcja o nazwie Model danych otwiera zupenie
nowe moliwoci, jeli chodzi o tworzenie tabel i wykresw przestawnych. Dziki funkcji Model
danych moliwe jest wykorzystanie kilku rde danych do utworzenia jednej tabeli przestawnej.
Trzeba w tym celu utworzy przynajmniej jedn relacj midzy tabelami, aby dane zostay powizane w odpowiedni sposb.
Model danych to jedna z nowych funkcji Excela 2013.

Rysunek 34.34 przedstawia fragmenty trzech tabel znajdujcych si w jednym skoroszycie

(kada z nich jest umieszczona w osobnym arkuszu i zostaa wywietlona w oddzielnym oknie).
Tabele nosz nazwy Zamwienia, Klienci oraz Regiony. Tabela Zamwienia zawiera informacje
o zamwieniach produktw. Tabela Klienci zawiera informacj o klientach firmy. Tabela Regiony
zawiera identyfikatory i pomocnicze informacje o poszczeglnych stanach.
Warto zauway, e tabele Zamwienia oraz Klienci maj wspln kolumn o nazwie IDKlienta,
natomiast w tabelach Klienci oraz Regiony powtarza si kolumna Stan. Te wsplne kolumny zostan uyte do utworzenia relacji midzy tabelami.
Bd to relacje typu jeden do wielu. Na podstawie kolumny IDKlienta dla kadego wiersza
w tabeli Zamwienia mona przypisa dokadnie jeden wiersz w tabeli Klienci. Analogicznie do
kadego wiersza w tabeli Klienci mona przypisa dokadnie jeden wiersz z tabeli Regiony,
zdeterminowany przez kolumn Stan.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie model danych.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

660

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.34. Te trzy tabele zostan wykorzystane do utworzenia tabeli przestawnej przy uyciu funkcji
Model danych
W porwnaniu ze zwykymi tabelami przestawnymi, bazujcymi na jednym rdle danych, tabela
przestawna utworzona za porednictwem funkcji Model danych podlega pewnym ograniczeniom.
Najwaniejszym jest brak moliwoci grupowania. Ponadto nie da si te w niej tworzy pl oraz
elementw obliczeniowych.

Na potrzeby tego przykadu przypumy, e naszym celem jest podsumowanie sprzeday z podziaem na stany, regiony i lata. Naley przy tym zauway, e informacje o sprzeday oraz datach znajduj si w tabeli Zamwienia, informacje o stanach w tabeli Klienci, a nazwy regionw
w tabeli Regiony. Z tego wzgldu do utworzenia tabeli przestawnej musimy uy wszystkich
trzech tabel rdowych.
Rozpocznijmy od utworzenia tabeli przestawnej (w nowym arkuszu) dla tabeli Zamwienia.
Aby to zrobi, naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Zaznaczy dowoln komrk we wspomnianej tabeli i wybra polecenie Wstawianie/
Tabele/Tabela przestawna. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Tworzenie tabeli przestawnej.
2. Zaznaczy opcj Dodaj te dane do modelu danych. Przy pracy z modelem danych
okienko zada Pola tabeli przestawnej wyglda nieco inaczej znajduj si w nim dwie
dodatkowe zakadki: Aktywne oraz Wszystkie. Zakadka Aktywne zawiera teraz wycznie
tabel Zamwienia. Zakadka Wszystkie zawiera wszystkie tabele znajdujce si
w skoroszycie. Dla uatwienia proponuj uaktywni okienko Pola tabeli przestawnej,
klikn nazw tabeli Klienci prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie
Poka na aktywnej karcie. Analogicznie naley postpi z tabel Regiony.
Rysunek 34.35 przedstawia zakadk Aktywne okienka zada Pola tabeli przestawnej
ze wszystkimi trzema tabelami rozwinitymi tak, aby byy widoczne ich nagwki.
Dla wygody zmieniem te ukad okienka zada przy uyciu menu Narzdzia, z ktrego
wybraem opcj Sekcja pl i sekcja obszarw ssiadujco.
Kolejny krok bdzie polega na zdefiniowaniu relacji midzy tabelami.

Rozdzia 34. Analiza danych za pomoc tabel przestawnych

661

Rysunek 34.35.
Okienko zada Pola
tabeli przestawnej
z trzema aktywnymi
tabelami

3. Wybra polecenie Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Obliczenia/Relacje.

Na ekranie wywietli si okno dialogowe Zarzdzanie relacjami.

4. Klikn przycisk Nowy. Wywietli si okno Tworzenie relacji.
5. Z listy Tabela naley wybra opcj Zamwienia, a z listy Kolumna (obiekt obcy) opcj
IDKlienta; z kolei z listy Pokrewna tabela naley wybra opcj Klienci, a z listy
Pokrewna kolumna (obiekt podstawowy) opcj IDKlienta (jak na rysunku 34.36).
Rysunek 34.36.
Tworzenie relacji midzy
dwiema tabelami

6. Klikn przycisk OK, aby wrci do okna Zarzdzanie relacjami.

7. Ponownie klikn przycisk Nowy i zdefiniowa relacj midzy tabel Klienci a tabel

Regiony. Tym razem kolumn czc bdzie Stan. W oknie Zarzdzanie relacjami
powinny si pojawi dwie relacje.
Jeli nie zdefiniuje si relacji midzy tabelami, Excel poprosi o to w chwili dodawania do tabeli
przestawnej pola pochodzcego z innej tabeli ni uyta do jej utworzenia.

8. Po zdefiniowaniu relacji wystarczy poprzeciga odpowiednie pola do

poszczeglnych sekcji w okienku Pola tabeli przestawnej:

Pole Suma do sekcji Wartoci.
Pole Rok do sekcji Kolumny.
Pole Region do sekcji Wiersze.
Pole Nazwa do sekcji Wiersze.

662

Cz V Analiza danych

Rysunek 34.37 przedstawia fragment gotowej tabeli przestawnej. Dla wygody dodaem dwa
fragmentatory umoliwiajce przefiltrowanie tabeli pod ktem tych klientw, ktrzy zapisali si
na list odbiorcw biuletynu, oraz pod wzgldem produktw.
Rysunek 34.37.
Tabela przestawna
po utworzeniu
dwch fragmentatorw

Gdy tworzy si tabele przestawne za pomoc modelu danych, mona przeksztaci tabel
przestawn na formuy. Wystarczy zaznaczy dowoln komrk w tabeli i wybra polecenie
Narzdzia tabel przestawnych/Analiza/Obliczenia/Narzdzia OLAP/Konwertuj na formuy.
Tabela przestawna zostanie wwczas przeksztacona na zakres komrek z formuami
bazujcymi na dwch funkcjach: ELEMENT.MODUU oraz WARTO.MODUU. Cho taki zakres
nie jest ju tabel przestawn, bdzie on automatycznie aktualizowany przy zmianach
danych rdowych.

Wicej informacji o tabelach przestawnych

Dwa rozdziay tej ksiki powicone tabelom przestawnym stanowi dobry wstp do tego zagadnienia, a wikszo Czytelnikw powinna zaczerpn z nich wystarczajco duo informacji,
aby mc tworzy i modyfikowa wasne tabele oraz wykresy przestawne. Ale te rozdziay to
wierzchoek gry lodowej, jeli chodzi o informacje na ten temat. Funkcjom do obsugi tabel
przestawnych w Excelu z powodzeniem mona powici osobn ksik.
Dwa pokrewne zagadnienia, ktrych w tych rozdziaach nie poruszyem, to:
Korzystanie z zewntrznych rde danych. Wszystkie przykady omwione w tej
ksice bazuj na danych umieszczonych w skoroszytach Excela. Ale tabele przestawne
mona tworzy take na podstawie zewntrznych baz danych.
Dodatek PowerPivot. Ten dodatek umoliwia podczanie do Excela duych,
zewntrznych baz danych i tworzenie inteligentnych raportw biznesowych. Dodatek
PowerPivot jest niezaleny od wbudowanych funkcji do obsugi tabel przestawnych Excela.

Rozdzia 35.

Analiza co-jeli
W tym rozdziale:
Przykad analizy co-jeli
Rodzaje analiz co-jeli
Proste wykonywanie analizy co-jeli
Tworzenie tablic danych opartych na jednej i dwch komrkach wejciowych
Korzystanie z funkcji Meneder scenariuszy
Jedn z najciekawszych moliwoci Excela jest tworzenie dynamicznych modeli danych. Wykorzystuj one formuy, ktre przeliczaj arkusz na nowo po kadej zmianie wartoci w komrkach,
do ktrych te formuy si odwouj. Gdy wartoci w komrkach zmienia si w sposb systematyczny po to, by sprawdzi, jak zmiany te bd oddziaywa na rezultaty zwracane przez konkretne
formuy, wykonuje si wwczas wanie analiz typu co-jeli, zwan te analiz warunkow.
Analiza co-jeli to proces systematycznego wprowadzania zmian wartoci do okrelonych komrek i obserwacji efektw tych modyfikacji. Polega ona na zadawania pyta typu: Co si stanie,
gdy stopa procentowa poyczki wzronie do 7,5 procent, a nie do 7,0 procent? albo Co si stanie,
jeeli podniesiemy cen naszego produktu o 5 procent?.
Jeeli arkusz zosta opracowany prawidowo, odpowiedzi na te pytania mona uzyska poprzez
zamian kilku danych rdowych i sprawdzenie przeliczonych wynikw. Przeprowadzanie
analiz co-jeli jest wspomagane przez kilka przydatnych narzdzi.

Przykad analizy co-jeli

Rysunek 35.1 przedstawia prosty arkusz, ktry oblicza parametry dotyczce kredytu hipotecznego. Arkusz zosta podzielony na dwie czci w pierwszej znajduj si komrki wejciowe,
w drugiej komrki wynikowe (wyjciowe), ktre zawieraj formuy.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie kredyt hipoteczny.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Korzystajc z tego arkusza, mona z atwoci odpowiedzie na nastpujce pytania typu

co-jeli:
Co si stanie, jeli uda si wynegocjowa nisz cen nieruchomoci?
Co si stanie, jeli bank bdzie wymaga przedpaty w wysokoci 20%?
Co si stanie, jeli dostanie si kredyt na 40 lat?
Co si stanie, jeli stopa procentowa poyczki bdzie wynosia 5,50%?

664

Cz V Analiza danych

Rysunek 35.1.
Arkusz z prostym
modelem danych,
ktry zawiera cztery
komrki wejciowe,
stanowice podstaw
do obliczania wynikw

Odpowiedzi na tak postawione pytania mona otrzyma, wpisujc odpowiednie wartoci do

komrek obszaru C4:C7 i obserwujc wyniki oblicze w komrkach zalenych (C10:C13).
Oczywicie zmian mona dokonywa w dowolnej liczbie komrek wejciowych naraz.

Typy analiz co-jeli

Excel radzi sobie take z modelami znacznie bardziej skomplikowanymi ni ten przedstawiony
w przykadzie z kredytem hipotecznym, co nie powinno by adnym zaskoczeniem. Do dyspozycji s trzy metody przeprowadzania analizy co-jeli:
Rczna analiza co-jeli rcznie wstawia si nowe wartoci i obserwuje wyniki
oblicze w komrkach zalenych.
Tabele danych tworzy si specjalny typ tabeli, ktra pokazuje wyniki wybranych
komrek zawierajcych formuy. Jednoczenie systematycznie zmienia si jedn lub
dwie komrki wejciowe.
Meneder scenariuszy tworzy si scenariusz i generuje raporty wykorzystujce
konspekty lub tabele przestawne.
Wymienione rodzaje analiz co-jeli zostay omwione w dalszej czci rozdziau.
Unikanie sztywnego wpisywania wartoci do formu
Przykad z obliczaniem rat kredytu, cho bardzo prosty, ilustruje wan zasad dotyczc projektowania
tego rodzaju arkuszy. Ot arkusz naley opracowa tak, aby zyska maksymaln elastyczno dziaania
przy wprowadzaniu zmian. Chyba najwaniejsza zasada poprawnego projektowania brzmi nastpujco:
Nie naley przypisywa sztywno wartoci do formu. Zamiast tego naley umieszcza wartoci
w osobnych komrkach i odwoywa si do nich w formule.
Pojcie sztywnego przypisywania (kodowania na sztywno, jak mwi niektrzy) wie si z umieszczaniem konkretnych wartoci lub staych w formule. W przykadzie z kredytem hipotecznym wszystkie
formuy odnosz si do komrek, a nie do wartoci.
W komrce C11 widocznej na rysunku 35.1 mona by oczywicie uy sztywnej wartoci 360 jako argumentu funkcji PMT, jednak odwoanie do komrki z t wartoci ma dwie podstawowe zalety. Po pierwsze, nie ma wtpliwoci co do tego, jakie wartoci s uywane w formuach, poniewa nie zostay one
w nich zaszyte. Po drugie, wartoci takie mona atwo zmienia (jest to prostsze od edytowania formuy).
Powysza zasada nie ma wikszego znaczenia, gdy korzystamy tylko z jednej formuy. atwo sobie jednak
wyobrazi, co by si dziao, gdyby wartoci zostay sztywno przypisane do kilkuset formu znajdujcych
si w rnych miejscach skoroszytu.

Rozdzia 35. Analiza co-jeli

665

Rczna analiza co-jeli

Rczna analiza co-jeli nie wymaga obszerniejszych wyjanie. Tak naprawd dobrze ilustruje
j przykad zamieszczony na pocztku tego rozdziau. Metoda rcznej analizy polega na tym, e
ma si jedn lub kilka komrek wejciowych, ktre wpywaj na komrki wynikowe, zawierajce
odpowiednie formuy. Mona dowolnie zmienia wartoci w komrkach wejciowych i obserwowa wyniki oblicze w komrkach zalenych. W razie potrzeby mona wydrukowa wyniki
albo zapisa kady scenariusz w nowym formularzu. Pojcie scenariusz odnosi si do okrelonego
zestawu wartoci zawartych w co najmniej jednej komrce wejciowej.
Rczna analiza co-jeli jest bardzo powszechna. Uytkownicy czsto z niej korzystaj, nawet nie
zdajc sobie z tego sprawy. W rcznej analizie warunkowej nie ma oczywicie nic zego, jednak
warto zapozna si rwnie z pozostaymi metodami.
Jeeli komrki wejciowe nie znajduj si w pobliu komrek formuy, w celu monitorowania
wynikw formuy warto wzi pod uwag zastosowanie polecenia Okno czujki, umoliwiajcego
obserwowanie rezultatw w osobnym oknie. Funkcja ta zostaa omwiona w rozdziale 3.

Tworzenie tabel danych

W tej czci rozdziau przedstawiono jedn z najrzadziej wykorzystywanych funkcji Excela
tabele danych. Tabela danych jest dynamicznym zakresem danych, umoliwiajcym wykonywanie
oblicze za pomoc formu podsumowujcych dla rnych komrek wejciowych. Tabele danych
tworzy si w do prosty sposb, lecz maj one pewne ograniczenia. W szczeglnoci w danej
chwili tabela danych moe obsugiwa tylko jedn komrk wejciow lub dwie takie komrki.
Ograniczenie to stanie si bardziej zrozumiae po zapoznaniu si z konkretnymi przykadami.
Meneder scenariuszy przedstawiony w dalszej czci rozdziau (zatytuowanej Meneder
scenariuszy) moe wygenerowa raport zestawiajcy dowoln liczb komrek wejciowych
i wynikowych.

Tabeli danych nie naley myli ze zwyk tabel (tworzon przy uyciu polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela). Te dwa typy tabel s cakowicie od siebie niezalene.

Tworzenie tabeli opartej na jednej komrce wejciowej

Tabela oparta na jednej komrce wejciowej prezentuje wyniki jednej lub kilku formu dla rnych wartoci jednej komrki wejciowej. Na rysunku 35.2 pokazany jest przykad takiej tabeli.
Odpowiedni tabel trzeba skonstruowa samodzielnie. Niestety, Excel nie potrafi przygotowa
jej automatycznie.
Rysunek 35.2.
Schemat tabeli
opartej na jednej
komrce wejciowej

666

Cz V Analiza danych

Tak tabel mona umieci w dowolnym miejscu arkusza. Lewa kolumna zawiera rne wartoci
jednej danej (komrki) wejciowej. Grny wiersz zawiera odwoania do formu, znajdujcych si
w innym miejscu arkusza. Mona skorzysta z dowolnej liczby odwoa do formu. Komrka
znajdujca si w lewym grnym rogu tabeli pozostaje pusta. Excel oblicza wyniki formu dla poszczeglnych wartoci komrek wejciowych i umieszcza je pod kadym odniesieniem do formuy.
W tym przykadzie ponownie skorzystamy z arkusza zawierajcego informacje o kredycie hipotecznym (omwionym w czci Przykad analizy co-jeli). Naszym celem bdzie utworzenie
tabeli, ktra bdzie wywietla wartoci czterech formu (kwota kredytu, miesiczna rata, suma
wpat, cakowita kwota odsetek) dla rnych stp procentowych, mieszczcych si w przedziale
od 4,5% do 6,5%, z przyrostem wynoszcym 0,25%.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie kredyt hipoteczny tabela danych.xlsx, mona pobra z serwera
FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rysunek 35.3 przedstawia arkusz z tabel przygotowany do wprowadzenia danych. W wierszu

3. mieszcz si odwoania do formu znajdujcych si w arkuszu na przykad komrka F3
zawiera formu =C10, a komrka G3 zawiera formu =C11. Wiersz numer 2 zawiera opcjonalne,
opisowe etykiety, ktre tak naprawd nie stanowi elementu tabeli danych. W kolumnie E s
umieszczone wartoci pojedynczych komrek wejciowych (stopa procentowa kredytu), ktre
bd wykorzystane w tabeli.

Rysunek 35.3. Przygotowania do utworzenia tabeli danych dla jednej komrki wejciowej

Aby utworzy tabel, naley zaznaczy odpowiedni obszar danych (w tym przypadku bdzie to
E3:I12) i wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Analiza warunkowa/Tabela danych. Pojawi
si okno dialogowe Tabela danych, przedstawione na rysunku 35.4.

Rysunek 35.4. Okno dialogowe Tabela danych

Rozdzia 35. Analiza co-jeli

667

Teraz trzeba zdefiniowa komrk, ktra zawiera warto wejciow. Poniewa zmienne dla tej
komrki bd si pojawia w lewej kolumnie tabeli, odwoanie naley umieci w polu Kolumnowa
komrka wejciowa. Konkretnie trzeba wpisa adres C7 albo wskaza t komrk w arkuszu.
Pole Wierszowa komrka wejciowa mona zostawi puste. Teraz ju tylko naley klikn przycisk OK, a Excel zapeni tabel odpowiednimi wynikami (jak na rysunku 35.5).
Rysunek 35.5.
Posta wynikowa
tabeli opartej
na jednej komrce
wejciowej

Dziki tej tabeli mona teraz atwo oceni, w jaki sposb bd si zmieniay raty i koszty poyczki
dla rnych stp procentowych. Warto zauway, e warto w kolumnie F (Kwota kredytu) nie
ulega zmianie, gdy formua w komrce C10 nie zaley od stopy procentowej.
Wystarczy spojrze na zawarto komrek wygenerowanych przez Excel w wyniku zastosowania omawianego polecenia, aby si przekona, e wyniki zostay wyliczone za pomoc formuy
tablicowej:
{=TABELA(;C7)}

Zgodnie z tym, o czym pisaem w rozdziale 17., formua tablicowa jest to pojedyncza formua,
zwracajca wynik w wielu komrkach. Omawiana tabela bazuje na formuach, jest wic obiektem dynamicznym. Oznacza to, e za kadym razem, gdy zmieni si odwoania komrek znajdujcych si w pierwszym wierszu, a take wtedy, gdy wpisze si inne wartoci stp procentowych w pierwszej kolumnie tabeli, zostanie ona zaktualizowana.
Tabela oparta na jednej komrce wejciowej moe mie ukad pionowy (tak jak w naszym
przykadzie) albo poziomy. Jeeli wartoci komrki wejciowej wstawi si w wierszu, w oknie
dialogowym Tabela danych naley wpisa odwoanie do nich w polu Wierszowa komrka
wejciowa.

Tworzenie tabeli opartej na dwch komrkach wejciowych

Jak sama nazwa wskazuje, tabela danych oparta na dwch komrkach wejciowych pozwala na
wykorzystanie dwch komrek wejciowych. Rysunek 35.6 przedstawia schemat takiej tabeli.
Jest ona bardzo podobna do tabeli opartej na jednej komrce wejciowej, jednak rni si od
niej tym, e w tym samym czasie moe prezentowa wyniki tylko jednej formuy. Tabela danych dla jednej komrki wejciowej moe zawiera w grnym wierszu dowoln liczb formu
lub odwoa do nich. W przypadku tabeli dla dwch komrek wejciowych wiersz ten jest zajty przez wartoci drugiej komrki wejciowej. Komrka znajdujca si w lewym grnym rogu
tabeli zawiera odwoanie do pojedynczej formuy wynikowej.
Posugujc si arkuszem kredytu hipotecznego, mona zbudowa tabel pokazujc wyniki jakiej
formuy, na przykad miesicznej patnoci, dla rnych kombinacji dwch komrek wejciowych (takich jak stopa procentowa i wysoko przedpaty wyraona w procentach). Aby pozna
wyniki dla innych formu, trzeba utworzy wicej tabel danych po jednej dla kadej formuy.

668

Cz V Analiza danych

Rysunek 35.6.
Schemat tabeli
opartej na dwch
komrkach wejciowych

Omawiany przykad wykorzystuje arkusz pokazany na rysunku 35.7, zawierajcy tabel danych
opart na dwch komrkach wejciowych. Przykad ten dotyczy pewnej firmy, ktra chce przeprowadzi akcj promocyjn sprzedawanego przez siebie produktu w formie przesyek reklamowych. Arkusz ma za zadanie obliczy zysk netto osignity w wyniku tej promocji.
Rysunek 35.7.
Arkusz obliczajcy
zysk netto
osignity w wyniku
akcji promocyjnej
produktu

Przykadowy skoroszyt, o nazwie akcja promocyjna.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Model ten zawiera dwie komrki wejciowe: liczba wysanych materiaw promocyjnych i przewidywana reakcja na promocj. W obszarze Parametry znajduj si nastpujce pozycje:
Jednostkowy koszt wydruku jest to koszt wydrukowania jednej ulotki reklamowej.
Zaley on od liczby wydrukowanych ulotek: 0,20 z, jeeli jest ich mniej ni 200 000,
0,15 z w przedziale od 200 001 do 300 000 ulotek i wreszcie 0,10 z, jeli wydrukowano
ich ponad 300 000. Korzystamy tutaj z nastpujcej formuy:
=JEELI(B4<200000;0,2;JEELI(B4<300000;0,15;0,1))

Jednostkowy koszt przesyki jest to staa kwota i wynosi 0,28 z.

Liczba zamwie jest to stosunek odpowiedzi klientw do liczby wysanych ulotek.

Oblicza go nastpujca formua:

=B4*B5

Zysk z jednego zamwienia jest to warto staa. Firma obliczya, e na jednym

zamwieniu osiga redni zysk w wysokoci 18,50 z.

Rozdzia 35. Analiza co-jeli

669

Zysk brutto jest to prosta formua, ktrej wynikiem jest iloczyn liczby zamwie

i zysku osignitego z jednego zamwienia:

=B10*B11

Koszt cakowity ta formua oblicza koszt caej promocji, czyli sum kosztw wydruku

ulotek i ich rozesania:

=B4*(B8+B9)

Zysk netto jest to ostateczny wynik, ktry uzyskamy, kiedy odejmiemy koszty

od zysku brutto.
Po wprowadzeniu rnych wartoci do dwch komrek wejciowych mona si przekona, e
zysk netto zmienia si w bardzo duym zakresie. Warto zwrci uwag na to, e w wielu przypadkach osiga on warto ujemn, co oznacza, e akcja promocyjna przynosi straty.
Rysunek 35.8 przedstawia przygotowania do utworzenia tabeli danych dla dwch komrek wejciowych. Tabela ta oblicza zysk netto dla rnych kombinacji dwch danych: liczby wysanych
ulotek i procentowego udziau odpowiedzi na te ulotki. Tabela zajmuje w arkuszu obszar E4:M14.
W komrce E4 umieszczono formu, ktra zawiera odwoanie do komrki Zysk netto:
=B14

Rysunek 35.8. Przygotowania do utworzenia tabeli danych dla dwch komrek wejciowych

Aby utworzy tabel, naley wykona nastpujce kroki:

1. W zakresie F4:M4 wprowadzi procentowe wartoci pozytywnej reakcji
na promocj.
2. W zakresie E5:E14 wprowadzi liczb wysanych materiaw.
3. Zaznaczy zakres E4:M14 i wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Analiza
warunkowa/Tabela danych. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Tabela danych.
4. Poda komrk B5 jako wierszow komrk wejciow (reakcja na promocj),
natomiast komrk B4 jako kolumnow komrk wejciow (liczba wysanych
materiaw).
5. Klikn przycisk OK. Excel wypeni tabel danych.
Rysunek 35.9 przedstawia wynik tej operacji. Jak wida, wiele rnych kombinacji reakcji na
promocj i iloci wysanych materiaw zamiast zysku przynosi straty.
Podobnie jak tabela dla jednej komrki wejciowej, tabela oparta na dwch komrkach ma charakter dynamiczny. Mona wic zmieni formu z komrki E4 na inn, odwoujc si do innych
komrek (na przykad Zysk brutto). Mona te wprowadzi rne wartoci dla reakcji na promocj i liczby wysanych materiaw.

670

Cz V Analiza danych

Rysunek 35.9.
Posta wynikowa
tabeli opartej
na dwch komrkach
wejciowych

Meneder scenariuszy
Tabele danych s bardzo uyteczne, lecz maj kilka ogranicze:
mona zmienia tylko jedn lub dwie komrki wejciowe jednoczenie;
tworzenie tabeli nie jest intuicyjne;
tabela danych dla dwch komrek wejciowych pokazuje wyniki tylko jednej formuy
naraz (cho oczywicie mona tworzy osobne tabele dla kolejnych formu);
z reguy interesujcych jest tylko kilka wybranych kombinacji komrek wejciowych,
a nie caa tabela, prezentujca wszystkie moliwe kombinacje.
Meneder scenariuszy umoliwia stosunkowo proste zautomatyzowanie niektrych aspektw analizy
co-jeli. Za jego pomoc mona przechowywa rne zestawy wartoci wejciowych (noszcych
nazw komrek zmienianych) dla dowolnej liczby zmiennych i kademu z nich nada nazw.
Po wybraniu jednego z tych zestaww Excel wywietli arkusz zbudowany na podstawie danych
w nim zawartych. Za pomoc tej funkcji mona te wygenerowa raport zbiorczy, przedstawiajcy dane wynikowe powstae na skutek zastosowania rnych kombinacji danych wejciowych.
Takie raporty mog mie posta konspektu lub tabeli przestawnej.
Na przykad prognozy sprzeday na dany rok mog zalee od kilku czynnikw. Na ich podstawie
moemy opracowa trzy scenariusze przypadek najlepszy, przypadek najgorszy i przypadek
najbardziej prawdopodobny. Nastpnie naley wskaza wybrany scenariusz, a Excel wstawi
w arkuszu odpowiednie wartoci wejciowe i przeliczy na nowo formuy.

Definiowanie scenariuszy
W ramach wstpu do omwienia funkcji Meneder scenariuszy zaczniemy od prostego przykadu,
opartego na modelu produkcji pokazanym na rysunku 35.10.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie model produkcji.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Arkusz przedstawiony na rysunku zawiera dwie komrki wejciowe: godzinny koszt pracy
(komrka B2) oraz jednostkowy koszt materiaw (komrka B3). Firma produkuje trzy rne
towary do ich wytworzenia potrzeba rnej iloci materiaw, a proces produkcji w kadym
przypadku ma rn dugo.

Rozdzia 35. Analiza co-jeli

671

Rysunek 35.10.
Meneder scenariuszy
prosty model
produkcji

Naszym zadaniem jest obliczenie za pomoc formu zysku osignitego ze sprzeday kadego
z produktw (wiersz 13.) oraz cakowitego zysku ze sprzeday wszystkich trzech produktw
(komrka B15). Kierownictwo firmy chce przewidzie wysoko cakowitego zysku, ale nie wie,
jakie bd koszty pracy i materiaw. Dlatego utworzono trzy scenariusze, ktre bior pod
uwag nastpujce moliwoci przypadek najlepszy, najgorszy i najbardziej prawdopodobny
(tabela 35.1).
Tabela 35.1. Trzy scenariusze dla modelu produkcji
Scenariusz

Godzinny koszt pracy

Koszt materiaw

Przypadek najlepszy

30

57

Przypadek najgorszy

38

62

Przypadek najbardziej prawdopodobny

34

59

Przypadek najlepszy zakada najniszy godzinny koszt pracy oraz najniszy koszt materiaw.
Przypadek najgorszy to sytuacja, w ktrej zarwno koszt pracy, jak i koszt materiaw jest wysoki. Trzeci scenariusz opisuje przypadek najbardziej prawdopodobny, czyli taki, w ktrym wartoci obu tych czynnikw s umiarkowane. Kierownictwo musi by przygotowane na najgorsz
z moliwoci, co nie oznacza, e nie jest zainteresowane przypadkiem najlepszym.
W celu wywietlenia okna Meneder scenariuszy naley wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Analiza warunkowa/Meneder scenariuszy. Gdy pojawi si ono po raz pierwszy, Excel
wywietli informacj o braku zdefiniowanych scenariuszy. Nic dziwnego pierwszy z nich
utworzymy dopiero za chwil. Po nadaniu nazw swoim scenariuszom pojawi si one w oknie
dialogowym Meneder scenariuszy.
Dobrym pomysem jest nadawanie nazw komrkom zmienianym i tym komrkom wynikowym,
ktre najbardziej nas interesuj. Excel bdzie uywa tych nazw w oknach dialogowych
i w generowanych raportach. Stosowanie nazw uatwia orientacj w scenariuszach i wpywa
na czytelno raportw.

Aby doda scenariusz, naley klikn przycisk Dodaj w oknie dialogowym Meneder scenariuszy.
Pojawi si okno dialogowe Dodawanie scenariusza, przedstawione na rysunku 35.11.
Okno to skada si z czterech czci:
Nazwa scenariusza scenariuszowi mona nada dowoln nazw, najlepiej tak,
ktra bdzie penia funkcj informacyjn.

672

Cz V Analiza danych

Rysunek 35.11.
Okno dialogowe
Dodawanie scenariusza,
umoliwiajce tworzenie
nowych scenariuszy

Komrki zmieniane s to komrki wejciowe dla scenariusza. Mona wpisa ich

adresy albo wskaza je w arkuszu. Jeli dla komrek zdefiniowano nazw, naley j
wprowadzi. Dozwolone s nieprzylegajce do siebie komrki (w celu wybrania wielu
komrek podczas ich klikania naley trzyma wcinity klawisz Ctrl). Rne scenariusze
mog korzysta z tego samego zestawu komrek zmienianych, cho oczywicie nie
musz. Maksymalna liczba komrek zmienianych dla jednego scenariusza to 32.
Komentarz w tym polu Excel domylnie wywietla nazwisko osoby, ktra utworzya
scenariusz. Komentarz mona zmieni, uzupeni lub usun.
Ochrona dwie opcje ochrony bd funkcjonoway poprawnie dopiero wtedy, gdy cay
arkusz bdzie podlega ochronie, a w oknie dialogowym Chro arkusz zaznaczona
zostanie opcja Scenariusze. Ochrona scenariusza polega na tym, e adna nieuprawniona
osoba nie moe dokona w nim zmian. Zaznaczenie opcji Ukryj spowoduje, e scenariusz
nie bdzie widoczny w oknie dialogowym Meneder scenariuszy.
W tym przykadzie zdefiniujemy trzy scenariusze, wymienione w tabeli 35.1. Komrkami zmienianymi bd godzinny_koszt_pracy (B2) i koszt_materiaw (B3).
Gdy wprowadzimy wszystkie informacje w oknie dialogowym Dodawanie scenariusza, naley
klikn przycisk OK. Pojawi si okno dialogowe Wartoci scenariusza, pokazane na rysunku 35.12.
Znajduje si w nim tyle pl, ile komrek zmienianych zostao zdefiniowanych w poprzednim
oknie. Do kadego pola naley wprowadzi odpowiednie wartoci i klikn przycisk OK, aby
powrci do okna Meneder scenariuszy, w ktrym pojawi si nowy scenariusz. Jeli chcemy
utworzy wicej scenariuszy, naley klikn przycisk Dodaj i powtrzy wszystkie czynnoci,
poczwszy od skonfigurowania ustawie w oknie Dodawanie scenariusza.
Rysunek 35.12.
Wprowadzanie wartoci
w oknie dialogowym
Wartoci scenariusza

Wywietlanie scenariuszy
Gdy scenariusze zostan zdefiniowane, w oknie dialogowym Meneder scenariuszy bdzie widoczna ich lista. Jeli zaznaczy si jeden z nich i kliknie przycisk Poka, Excel wstawi odpowiednie wartoci do komrek zmienianych i dokona w arkuszu oblicze w celu uzyskania wynikw dla tego scenariusza. Rysunek 35.13 pokazuje, jak wybiera si scenariusz.

Rozdzia 35. Analiza co-jeli

673

Korzystanie z listy rozwijanej Scenariusze

Lista Scenariusze zawiera wszystkie zdefiniowane scenariusze i umoliwia ich szybkie wywietlanie.
Co dziwne, tego przydatnego narzdzia nie ma na Wstce. Dla wygody uytkownicy, ktrzy korzystaj
z funkcji Meneder scenariuszy, mog jednak doda narzdzie Scenariusze do paska Szybki dostp.
W tym celu naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Prawym przyciskiem myszy klikn pasek Szybki dostp i z menu kontekstowego wybra
polecenie Dostosuj pasek narzdzi Szybki dostp. Na ekranie pojawi si zakadka Pasek
narzdzi Szybki dostp okna dialogowego Opcje programu Excel.
2. Z listy Wybierz polecenia z wybra opcj Polecenia, ktrych nie ma na Wstce.
3. Przewin w d list polece i zaznaczy pozycj Scenariusz.
4. Klikn przycisk Dodaj.
5. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Opcje programu Excel.
Alternatywnie kontrolk Scenariusze mona doda do Wstki. Wicej informacji na temat dostosowywania paska narzdzi Szybki dostp oraz Wstki mona znale w rozdziale 24.
Rysunek 35.13.
Wybr scenariusza,
ktry ma by
wywietlony

Modyfikowanie scenariuszy
Gotowe scenariusze czasami wymagaj modyfikacji. Aby to zrobi, naley wykona nastpujce
czynnoci:
1. Na licie Scenariusze w oknie dialogowym Meneder scenariuszy zaznaczy
scenariusz do zmiany.
2. Klikn przycisk Edytuj. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Edytowanie
scenariusza, w ktrym naley zmodyfikowa podstawowe ustawienia dla danego
scenariusza, na przykad takie jak pooenie komrek zmienianych.
3. Klikn przycisk OK. Wywietli si okno dialogowe Wartoci scenariusza.
4. Wprowadzi poprawki w wartoci komrek zmienianych i klikn przycisk OK,
aby powrci do okna Meneder scenariuszy. Warto zauway, e w polu Komentarz
pojawi si informacja o dacie modyfikacji scenariusza.

Scalanie scenariuszy
W grupach roboczych moe si zdarzy tak, e kilka osb utworzy rne scenariusze na potrzeby danej analizy. W jednej firmie inne zdanie na temat danych wejciowych moe mie dzia
marketingu, inne dzia ksigowoci, a jeszcze inne dyrektor naczelny.

674

Cz V Analiza danych

Excel pozwala poczy rne scenariusze w jednym skoroszycie. Zanim jednak przystpi si do
czenia scenariuszy, naley si najpierw upewni, e skoroszyt rdowy jest otwarty. Nastpnie
trzeba wykona nastpujce czynnoci:
1. Klikn przycisk Scalaj, znajdujcy si w oknie dialogowym Meneder scenariuszy.
2. W oknie dialogowym Scalanie scenariuszy wybra z listy Skoroszyt skoroszyt
zawierajcy scenariusze do scalenia.
3. Z listy Arkusz wybra arkusz, w ktrym znajduj si odpowiednie scenariusze,
i klikn przycisk OK. Po podwietleniu nazwy arkusza w dolnej czci okna jest
wywietlana informacja, ile scenariuszy zawiera ten arkusz.
4. Klikn przycisk OK. Nastpi powrt do poprzedniego okna dialogowego, w ktrym
teraz powinny widnie nazwy scenariuszy doczonych z innego skoroszytu.

Generowanie raportu scenariusza

Po utworzeniu wielu scenariuszy mona zebra wyniki pracy w postaci raportu podsumowujcego. Aby to zrobi, najpierw w oknie dialogowym Meneder scenariuszy naley klikn
przycisk Podsumowanie. Pojawi si okno dialogowe Podsumowanie scenariuszy.
Do wyboru s dwa rodzaje raportw:
Podsumowanie scenariuszy raport ma posta konspektu.
Raport w formie tabeli przestawnej scenariuszy raport ma posta tabeli przestawnej.
W rozdziale 27. zamieszczono wicej informacji na temat konspektw, natomiast rozdzia 33.
stanowi wstp do omwienia tabel przestawnych.

Opcja Podsumowanie scenariuszy wystarcza na potrzeby typowych scenariuszy. Jednak przy

duej liczbie scenariuszy, z wieloma formuami wynikowymi, raport w postaci tabeli przestawnej zapewni nieco wiksz elastyczno dziaania.
W oknie dialogowym Podsumowanie scenariuszy naley okreli komrki wynikowe (czyli te,
ktre zawieraj dane formuy). W naszym przykadzie chcemy, aby w raporcie znalaz si
zysk osignity ze sprzeday kadego z produktw oraz zysk cakowity ze sprzeday wszystkich
trzech produktw, dlatego zaznaczymy obszar B13:D13 oraz B15 (zaznaczenie wielokrotne).
Meneder scenariuszy ma jedn istotn wad scenariusz nie moe zawiera wicej ni
32 komrki zmieniane. Gdy podejmiemy prb przekroczenia tej liczby, na ekranie pojawi si
informacja o bdzie.

Excel umieszcza tabel podsumowujc w nowym arkuszu. Rysunek 35.14 przedstawia raport utworzony w formie podsumowania scenariuszy. W tabeli uyte s nazwy nadane komrkom zmienianym
oraz komrkom wynikowym; jeli takich nazw nie okrelono, zastpi je odwoania do komrek.

Rysunek 35.14. Podsumowanie scenariuszy wygenerowane przez Menedera scenariuszy

Rozdzia 36.

Analiza danych
przy uyciu funkcji
Szukaj wyniku i Solver
W tym rozdziale:
Odwrotna analiza co-jeli
Szukanie wyniku z jednej komrki
Podstawowe informacje o narzdziu Solver
Przykady wykorzystania narzdzia Solver

W poprzednim rozdziale zostay omwione zagadnienia zwizane z analiz warunkow co-jeli,

ktra polega na wprowadzaniu rnych wartoci do okrelonych komrek i obserwowaniu
efektw tych modyfikacji w komrkach zalenych. Ten rozdzia dotyczy podobnej procedury,
tyle e odbywa si ona w odwrotnym kierunku polega bowiem na znalezieniu wartoci jednej
lub kilku komrek wejciowych, ktre wygeneruj podane wyniki w komrkach zalenych.

Odwrotna analiza co-jeli

Odpowiedzmy na pytanie: Ile bdzie wynosi cakowity zysk, jeeli sprzeda wzronie o 20
procent?. Jeeli arkusz zosta opracowany prawidowo, wystarczy zmodyfikowa warto
w jednej z komrek, a wysoko zysku natychmiast odpowiednio si zmieni. Przykady zawarte
w niniejszym rozdziale bazuj na procesie odwrotnym jeli poda si, jaki powinien by wynik, Excel znajdzie wartoci wejciowe, ktre taki wynik wygeneruj. Inaczej mwic, zadane
pytanie bdzie brzmiao: O ile musi wzrosn sprzeda, aby zysk osign warto 1,2 miliona z?.
W Excelu s do dyspozycji dwa narzdzia, ktre pomog znale odpowied na tego rodzaju
pytania.
Szukanie wyniku okrela warto, jak naley wprowadzi do danej komrki
wejciowej, aby w komrce (formule) zalenej pojawi si podany wynik.
Solver wylicza wartoci kilku komrek wejciowych, ktre wygeneruj wskazan
warto komrki wynikowej. Jest to bardzo przydatne narzdzie, poniewa mona
w nim wprowadza dodatkowe ograniczenia, ktre odpowiednio zaw niektre
aspekty zadania.

676

Cz V Analiza danych

Szukanie wyniku dla jednej komrki

Szukanie wyniku dla jednej komrki jest dosy proste. Polega ono na tym, e Excel okrela
warto komrki wejciowej, ktra ma wygenerowa podany wynik formuy zalenej. Poniszy
przykad pomoe zrozumie, na czym to polega.

Przykad szukania wyniku

Rysunek 36.1 przedstawia arkusz zawierajcy informacje o kredycie hipotecznym, znany z poprzedniego rozdziau. Arkusz jest podzielony na dwie czci w pierwszej znajduj si cztery
komrki wejciowe (C4:C7), w drugiej odpowiednie komrki wynikowe (C10:C13), zawierajce
formuy. Przykad ten suy nam do przeprowadzenia analizy co-jeli. Teraz spojrzymy na ten
sam problem z innej strony. Nie bdziemy wprowadza rnych wartoci do komrek wejciowych i obserwowa wynikw w formuach wynikowych, lecz od razu okrelimy rezultat, ktry
nas interesuje, a Excel obliczy, jak warto powinna mie komrka wejciowa.
Rysunek 36.1.
Przykad arkusza,
ktry moe suy
do szukania wyniku

Przykadowy skoroszyt, o nazwie kredyt hipoteczny.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Zamy, e kupujemy dom na kredyt i chcemy, aby raty miesiczne wynosiy nie wicej ni
1800 z. Wiadomo, e bank oferuje 30-letni kredyt hipoteczny o oprocentowaniu staym wynoszcym 6,5 procent i e wymaga przedpaty w wysokoci 20 procent wartoci tego domu. Pytanie brzmi: Jaka jest najwysza cena domu, ktr bdziemy w stanie spaci?. Inaczej mwic,
jaka powinna by warto komrki C4 (cena nieruchomoci), aby w komrce C11 (miesiczna
rata) pojawia si warto 1800 z? W omawianym przykadzie mona by oczywicie wprowadza do komrki wejciowej kolejne wartoci tak dugo, dopki nie uzyska si podanego wyniku w komrce zalenej, ale jest to do uciliwa metoda. W przypadku bardziej zoonych
modeli Excel zwykle znajdzie t warto w duo prostszy sposb.
Aby uzyska odpowied na pytanie zadane w poprzednim akapicie, najpierw naley przygotowa komrki wejciowe zgodne z tym, co ju wiadomo. Dokadniej mwic, naley wykona
nastpujce operacje:
W komrce C5 umieci warto 20% (procentowa warto przedpaty).
W komrce C6 wstawi warto 360 (okres spacania poyczki w miesicach).
W komrce C7 umieci warto 6,5% (roczna stopa procentowa).

Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver

677

W dalszej kolejnoci naley wybra polecenie Dane/Narzdzia danych/Analiza warunkowa/Szukaj

wyniku. Pojawi si okno dialogowe Szukanie wyniku, przedstawione na rysunku 36.2. Naley wypeni odpowiednio jego pola. W naszym przypadku zamierzamy w komrce C11 uzyska warto
1800, a komrk zmienian ma by C4. Informacje te naley wprowadzi bezporednio w polach okna dialogowego albo wskaza odpowiednie komrki mysz. Po klikniciu przycisku OK
rozpocznie si proces szukania wyniku.
Rysunek 36.2.
Okno dialogowe
Szukanie wyniku

W przecigu sekundy Excel wywietli okno Stan szukania wyniku, pokazane na rysunku 36.3,
w ktrym pojawi si wynik bdcy wartoci docelow oraz warto, ktr znalaz program.
W naszym przypadku udao si znale dokadnie tak warto, jakiej szukalimy. W komrce C4
arkusza pojawia si warto 284 779 z. Jest to cena nieruchomoci, dla ktrej przy zachowaniu pozostaych parametrw miesiczna rata kredytu wynosi 1800 z. Teraz dostpne s dwie moliwoci:
Aby znaleziona przez Excel warto zastpia poprzedni warto komrki, naley

klikn przycisk OK;

Aby przywrci arkusz do stanu poprzedniego, sprzed wybrania polecenia Szukanie

wyniku, naley klikn przycisk Anuluj.

Rysunek 36.3.
Wynik zwrcony
przez funkcj
Szukanie wyniku

Wicej o szukaniu wyniku

Moe zdarzy si taka sytuacja, e Excel nie bdzie w stanie znale wartoci generujcej okrelony wynik. Czasem po prostu nie ma takiego rozwizania. W takich przypadkach w oknie Stan
szukania wyniku pojawi si stosowny komunikat.

678

Cz V Analiza danych

Zdarza si jednak, e Excel nie moe znale rozwizania, cho wiadomo na pewno, e ono istnieje.
W takich sytuacjach naley wyprbowa nastpujce moliwoci:
Zmieni w oknie dialogowym Szukanie wyniku (rysunek 36.2) biec warto komrki
wejciowej na warto bardziej zblion do tej, ktrej si szuka i ponownie rozpocz
proces szukania wyniku.
Wybra polecenie Plik/Opcje, a nastpnie w zakadce Formuy okna dialogowego
Opcje programu Excel zmieni ustawienie parametru Maksymalna liczba iteracji
zwikszenie liczby iteracji (oblicze) zwikszy prawdopodobiestwo znalezienia wyniku.
Przemyle jeszcze raz problem i upewni si, czy komrka wynikowa rzeczywicie
zaley od komrki, ktr si zmienia.
Precyzja oblicze Excela, podobnie jak kadego innego programu komputerowego, jest
ograniczona. Mona si o tym przekona, wpisujc do pustej komrki A2 formu =A1^2.
Potem za pomoc okna dialogowego Szukanie wyniku naley poszuka wartoci komrki A1,
dla ktrej komrka A2 przyjmie warto 16. Znaleziony wynik to liczba 4,00002269 (trzeba
poszerzy kolumn, jeeli chcemy zobaczy j w caoci), ktra jest tylko przyblieniem wartoci
pierwiastka z 16. Precyzj oblicze Excela mona zmieni w zakadce Formuy okna dialogowego
Opcje programu Excel poprzez zmniejszenie zawartoci parametru Maksymalna zmiana.
Niekiedy kilka wartoci komrki wejciowej moe da t sam warto formuy wynikowej.
Na przykad formua =A1^2 zwraca warto 16, gdy komrka A1 zawiera liczb +4 albo 4.
Jeli w takiej sytuacji zastosuje si procedur szukania wyniku, otrzyma si rozwizanie
o wartoci najbardziej zblionej do tej, ktra znajduje si w danym momencie w komrce
wynikowej w tym przypadku bdzie to liczba +4.

Narzdzie Solver
Funkcja Szukaj wyniku to niewtpliwie przydatne narzdzie, jednak ma ono pewne ograniczenia.
Znajduje wyniki tylko dla jednej komrki wejciowej i zwraca tylko jedno rozwizanie, nawet
gdy jest ich kilka. Przy uyciu narzdzia Solver natomiast mona:
okreli wiele komrek wejciowych;
wprowadza ograniczenia, ktre odpowiednio zaw niektre aspekty problemu;
wygenerowa rozwizanie, ktre okreli maksymaln bd minimaln warto danej
komrki arkusza;
znale wiele rozwiza dla jednego zadania.
Korzystanie z narzdzia Solver jest bardziej skomplikowane ni procedura szukania wyniku.
Zaryzykuj stwierdzenie, e Solver to najtrudniejsze (i prawdopodobnie najbardziej frustrujce)
narzdzie Excela i dlatego wikszo uytkownikw po prostu z niego nie korzysta. Jednak ci,
ktrzy zdecyduj si powici czas na poznanie Solvera, z pewnoci doceni jego zalety i nie
bd uwaa tego czasu za stracony.

Do jakich zada mona wykorzysta Solver?

Tylko niewielka grupa problemw nadaje si do rozwizania przez Solver. Z reguy dotycz one
nastpujcych sytuacji:
gdy komrka wynikowa zaley od innych komrek i formu; najczciej bdzie chodzio
o uzyskanie wartoci minimalnej, maksymalnej lub rwnej innej wartoci;
gdy komrka wynikowa zaley od grupy komrek (zwanych komrkami zmienianymi),
ktre naley odpowiednio dostosowa;
gdy rozwizanie podlega pewnym restrykcjom, czyli ograniczeniom (niekiedy nazywa si
je warunkami brzegowymi).

Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver

679

Brak polecenia Solver?

Do narzdzia Solver mona uzyska dostp za pomoc polecenia Dane/Analiza/Solver. Jeeli to polecenie jest niedostpne, to znaczy, e trzeba zainstalowa dodatek Solver. Aby to zrobi, naley wykona kilka prostych czynnoci:
1. Wybra polecenie Plik/Opcje. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Opcje programu Excel.
2. Otworzy zakadk Dodatki.
3. W dolnej czci okna z listy rozwijanej Zarzdzaj wybra pozycj Dodatki programu Excel
i klikn przycisk Przejd. Excel wywietli okno dialogowe Dodatki.
4. W oknie tym umieci obok opcji Dodatek Solver symbol zaznaczenia i klikn przycisk OK.
Po wykonaniu tych czynnoci dodatek Solver bdzie adowany kadorazowo podczas uruchamiania Excela.

Po odpowiednim przygotowaniu arkusza Solver powinien zoptymalizowa warto komrek

zmienianych pod ktem oczekiwanego rezultatu, przy jednoczesnym zachowaniu wszystkich
zdefiniowanych parametrw i ogranicze.

Prosty przykad Solvera

Zaczniemy od prostego przykadu demonstrujcego uycie Solvera, a pniej przejdziemy do
przykadw bardziej skomplikowanych, prezentujcych szersze zastosowanie tego narzdzia.
Na rysunku 36.4 widzimy arkusz, ktry suy do obliczania zysku osignitego ze sprzeday
trzech produktw. Kolumna B zawiera liczb egzemplarzy kadego produktu, kolumna C
zysk ze sprzeday jednego egzemplarza, a w kolumnie D widzimy zysk sumaryczny dla wszystkich sprzedanych sztuk danego produktu.
Rysunek 36.4.
Za pomoc Solvera
mona okreli,
ile egzemplarzy
kadego z produktw
naley sprzeda,
aby osign
najwikszy zysk

Przykadowy skoroszyt, o nazwie trzy produkty.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Ju na pierwszy rzut oka wida, e najwikszy zysk przynosi produkt C. Wobec tego w celu
zmaksymalizowania zyskw teoretycznie najlepszym rozwizaniem byoby wytwarzanie wycznie tego produktu. Szkopu w tym, e sprawy rzadko bywaj tak proste i oczywiste wwczas
nie byoby potrzeby, by korzysta z Solvera! W praktyce producent musi si zmaga z pewnymi
ograniczeniami; na przykad takimi:
czna wydajno produkcyjna firmy to 300 egzemplarzy produktw dziennie;
firma musi zrealizowa zamwienie na 50 egzemplarzy produktu A;
firma spodziewa si w najbliszym czasie zamwienia na 40 egzemplarzy produktu B;
zapotrzebowanie na produkt C na rynku jest niewielkie, dlatego firma planuje
wyprodukowanie najwyej 40 egzemplarzy tego produktu.

680

Cz V Analiza danych

Powysze cztery ograniczenia znacznie utrudniaj udzielenie odpowiedzi na pytanie, jak osign
najwikszy zysk. Jest to zadanie w sam raz dla Solvera.
Zanim przejdziemy do dalszych szczegw, naley zapozna si z procedur korzystania z Solvera.
Oto niezbdne przygotowania:
1. Skonstruowa arkusz i wpisa do niego wartoci oraz formuy. Naley zatroszczy si
o sensowne sformatowanie komrek; na przykad w przypadku produktw, ktre s
wytwarzane zawsze w caoci, liczba egzemplarzy powinna by liczb cakowit.
Komrki z t wartoci nie powinny zatem zawiera czci uamkowej.
2. Wybra polecenie Dane/Analiza/Solver, aby otworzy okno dialogowe
Parametry dodatku Solver.
3. Okreli komrk wynikow (inaczej komrk celu).
4. Okreli zakres zawierajcy komrki zmieniane.
5. Zdefiniowa warunki ograniczajce.
6. Jeeli jest to konieczne, ustawi odpowiednie opcje Solvera.
7. Wyda Solverowi polecenie rozwizania problemu.
Aby rozpocz prac Solvera i zrealizowa omawiany przykad, naley wybra polecenie Dane/
Analiza/Solver. Pojawi si okno dialogowe, pokazane na rysunku 36.5.
Rysunek 36.5.
Okno dialogowe
Parametry
dodatku Solver

W tym przykadzie komrk celu jest D6 oblicza ona cakowity zysk ze sprzeday trzech
produktw.
1. W oknie dialogowym Parametry dodatku Solver, w polu Ustaw cel, wpisa warto D6.
2. Poniewa chcemy uzyska maksymaln warto tej komrki, naley zaznaczy
opcj Maks.
3. Naley zdefiniowa komrki zmieniane (znajduj si one na obszarze B3:B5)
w polu Przez zmienianie komrek zmiennych. Nastpny etap polega na zdefiniowaniu
warunkw brzegowych zadania. Dodaje si je do listy pojedynczo, a kady kolejny
warunek powinien si pojawi na licie Podlegajcych ograniczeniom.

Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver

681

4. Aby doda warunek, naley klikn przycisk Dodaj. Na ekranie pojawi si okno

dialogowe Dodawanie ograniczenia, przedstawione na rysunku 36.6. Skada si ono

z trzech czci: adresu komrki, operatora i wartoci warunku ograniczajcego.
Rysunek 37.5.
Okno dialogowe
Dodawanie ograniczenia

5. Nasz pierwszy warunek polega na tym, e czna wydajno produkcyjna firmy

wynosi 300 egzemplarzy produktw dziennie. Wobec tego w polu Adres komrki
naley wpisa B6, wybra ze rodkowej listy operator rwnoci (=), a w polu
Ograniczenie wpisa 300.
6. Klikn przycisk Dodaj, a potem w analogiczny sposb zdefiniowa pozostae
warunki. W tabeli 36.1 zebrano wszystkie warunki brzegowe tego zadania.
Tabela 36.1. Warunki brzegowe zadania
Warunek brzegowy

Wyraenie

czna produkcja 300 sztuk

B6=300

Co najmniej 50 sztuk produktu A

B3>=50

Najwyej 40 sztuk produktu B

B4>=40

Nie wicej ni 40 sztuk produktu C

B5<=40

7. Po zdefiniowaniu wszystkich warunkw naley klikn przycisk OK, aby powrci

do okna dialogowego Parametry dodatku Solver, ktre teraz wywietla podane przez
uytkownika ograniczenia.
8. Z listy Wybierz metod rozwizania naley wybra LP simpleks.
9. Klikn przycisk Rozwi, aby Solver rozpocz prac nad zadaniem. Wynik jego
oblicze pojawi si w oknie dialogowym przedstawionym na rysunku 36.7.

Rysunek 36.7. Solver wywietla rozwizanie zadania w oknie dialogowym Wyniki dodatku Solver

682

Cz V Analiza danych

Na tym etapie pracy mona:

zachowa rozwizanie znalezione przez Solver;
przywrci pierwotn warto komrki zmienianej;
utworzy jeden z trzech moliwych raportw dziaania Solvera (albo wszystkie trzy);
klikn przycisk Trwa zapisywanie scenariusza, aby zapisa rozwizanie w formie
scenariusza, dziki czemu bdzie mona z niego korzysta za pomoc Menedera
scenariuszy.
Meneder scenariuszy zosta opisany w rozdziale 35.

W sekcji Raporty okna dialogowego Wyniki dodatku Solver mona wybra dowolny raport lub
wszystkie trzy raporty opcjonalne. Jeeli postanowi si utworzy raporty, Excel umieci kady
z nich w osobnym arkuszu i nada im odpowiednie nazwy. Na rysunku 36.8 pokazany zosta
raport wynikw. Warto zwrci uwag na cz zawierajc warunki ograniczajce trzy spord czterech ogranicze maj charakter wicy. Oznacza to, e warunki te zostay spenione
bez adnego marginesu bdu.
Rysunek 36.8.
Jeden z trzech raportw
generowanych
przez Solver

Ten prosty przykad stanowi ilustracj dziaania Solvera. Zadanie byo atwe i by moe jego
samodzielne rozwizanie nie zabraoby wicej czasu. Nie zawsze jednak bdzie to takie proste.
W momencie zamknicia okna dialogowego Wyniki dodatku Solver (czy to przez kliknicie
przycisku OK, czy przycisku Anuluj) stos cofania operacji jest czyszczony. Inaczej mwic,
nie mona wycofa adnych zmian, ktre dodatek Solver wprowadzi w skoroszycie.

Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver

683

Wicej o Solverze
Zanim przystpi do omawiania bardziej zoonych przykadw, proponuj blisze zapoznanie
si z oknem dialogowym Opcje z ustawieniami Solvera. W oknie tym mona skonfigurowa
rne aspekty procesu znajdowania wynikw zadania. Wspomn te o moliwoci zapisywania
i wczytywania parametrw modelu rozwizywania problemu w ramach arkusza.
Potrzeba zapisania modelu pojawia si na og wtedy, gdy korzysta si z kilku zestaww parametrw Solvera w jednym arkuszu. Excel automatycznie zapisuje pierwszy model Solvera razem
z arkuszem (za pomoc ukrytych nazw). Jeeli zapisze si dodatkowe modele, informacje zostan
zachowane w postaci formu odpowiadajcych tym ustawieniom (ostatnia komrka zapisanego
obszaru to formua tablicowa, ktra zawiera ustawienia opcji).
Czsto zdarza si tak, e Solver nie moe znale rozwizania, cho uytkownik jest przekonany
o tym, e ono istnieje. Z reguy wystarczy wtedy zmieni jedn opcj lub kilka opcji Solvera
i uruchomi go ponownie. W tym celu naley klikn przycisk Opcje w oknie dialogowym
Parametry dodatku Solver. Rysunek 36.9 przedstawia okno dialogowe Opcje, ktre pojawi si
po klikniciu tego przycisku.
Rysunek 36.9.
Okno dialogowe Opcje
umoliwia kontrol
rnych aspektw
pracy Solvera

Oto lista dostpnych opcji Solvera:

Dokadno ograniczenia tutaj okrela si precyzj, z jak formuy wynikowe
i formuy warunkw ograniczajcych maj spenia podane parametry. Im mniejsza
dokadno, tym szybciej Solver znajdzie rozwizanie.
Uyj skalowania automatycznego opcja ta jest przydatna wtedy, gdy wartoci
parametrw i rezultatw w zadaniu rni si o kilka rzdw wielkoci na przykad
przy wyznaczaniu maksymalnej wartoci procentowej na podstawie bardzo duych
wartoci rdowych.
Poka wyniki iteracji opcja nakazuje Solverowi wstrzymanie pracy i wywietlenie
wynikw po kadej iteracji.

684

Cz V Analiza danych
Ignoruj ograniczenia cakowitoliczbowe po wczeniu tej opcji Solver zignoruje

ograniczenia, w ktrych wskazano, e konkretna komrka musi zawiera liczb cakowit.

Dziki tej opcji Solver moe znale rozwizania problemu, ktrych w innym przypadku
nie mona byoby obliczy.
Maksymalny czas tu mona okreli w sekundach maksymalny czas, jaki Solver
ma powici na rozwizanie jednego zadania. Jeeli ten czas zostanie przekroczony,
Solver wywietli stosown informacj, a uytkownik bdzie mg odpowiednio
zwikszy ten parametr.
Liczba iteracji naley wprowadzi maksymaln liczb oblicze porednich,
jak Solver moe wykona.
Maksymalna liczba podproblemw parametr dla problemw zoonych. Wskazuje
maksymaln liczb podproblemw, ktre mona analizowa za pomoc metody o nazwie
Ewolucyjna.
Maksymalna liczba dopuszczalnych rozwiza parametr dla problemw zoonych.
Wskazuje maksymaln liczb rozwiza dopuszczalnych, ktre mona analizowa
za pomoc metody o nazwie Ewolucyjna.
Pozostae dwie zakadki okna dialogowego Opcje zawieraj dodatkowe opcje dla metod
rozwizania Ewolucyjna i Nieliniowa GRG.

Przykady wykorzystania narzdzia Solver

Ostatnia cz tego rozdziau zawiera przykady uycia Solvera do rozwizywania rnego rodzaju problemw.

Rozwizywanie ukadu rwna liniowych

Przykad pokazuje, jak rozwiza ukad trzech rwna liniowych z 3 niewiadomymi. Oto przykadowy zestaw takich rwna:
4x + 2y 2z = 0
2x 3y + 3z = 9
6x 2y + z = 0
Solver udzieli odpowiedzi na nastpujce pytanie: Jakie wartoci x, y i z bd stanowi rozwizanie wszystkich trzech rwna?
Rysunek 36.10 przedstawia skoroszyt przygotowany do rozwizania problemu. W skoroszycie
znajduj si trzy nazwane komrki, dziki ktrym formuy s czytelniejsze. Oto one:
x: C11,
y: C12,
z: C13.
Pocztkowo w trzech nazwanych komrkach wstawiono wartoci 1,0 (z pewnoci nie s to
rozwizania rwna).
Przykadowy skoroszyt, o nazwie rownania liniowe.xlsx, mona pobra z serwera FTP
pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver

685

Rysunek 36.10.
Prba rozwizania
ukadu rwna liniowych
za pomoc Solvera

Trzy rwnania s reprezentowane przez nastpujce formuy zakresu B6:B8:

B6: =(4*x)+(y)-(2*z),
B7: =(2*x)-(3*y)+(3*z),
B8: =-(6*x)-(2*y)+(z).
W formuach zostay uyte wartoci znajdujce si w nazwanych komrkach x, y i z. Zakres
C6:C8 przechowuje podany wynik dla tych trzech formu.
Solver zmodyfikuje wartoci komrek x, y i z (czyli komrki zakresu C11:C13) z uwzgldnieniem nastpujcych ogranicze:
B6=C6
B7=C7
B8=C8

Rozpatrywane zadanie nie posiada komrki wynikowej, poniewa nie prbujemy w nim niczego
zmaksymalizowa lub zminimalizowa. Jednake okno dialogowe Parametry dodatku Solver
usilnie proponuje zdefiniowanie formuy w polu Komrka celu. Aby rozwiza ten problem,
wystarczy poda w tym polu odwoanie do dowolnej komrki zawierajcej formu.

Rysunek 36.11 przedstawia rozwizanie. Wartoci komrek x (0,75), y (2,0) i z (0,5) stanowi
rozwizanie wszystkich trzech rwna.
Rysunek 36.11.
Solver rozwiza
ukad rwna

Ukad rwna liniowych moe posiada jedno rozwizanie, nieskoczon liczb rozwiza
lub moe nie mie rozwizania.

686

Cz V Analiza danych

Minimalizacja kosztw wysyki

Ten przykad polega na znalezieniu optymalnego sposobu przesyania towarw przy jednoczesnym zachowaniu minimalnego poziomu kosztw przesyki (rysunek 36.12). Firma ma hurtownie
w Warszawie, Krakowie i Poznaniu. Sklepy detaliczne znajduj si w rnych miastach Polski.
Z kadego z nich napywaj zamwienia, ktre firma przesya do jednej z hurtowni. Firma chce
zrealizowa wszystkie zamwienia, wykorzystujc dostpny stan magazynw w hurtowniach
i utrzymujc koszty przesyek na najniszym poziomie.
Rysunek 36.12.
Arkusz umoliwiajcy
optymalizacj
kosztw wysyki
towarw z hurtowni
do poszczeglnych
sklepw firmy

Przykadowy skoroszyt, o nazwie koszty przesylki.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Omawiany skoroszyt jest do skomplikowany, dlatego najpierw omwi poszczeglne jego

elementy:
Tabela kosztw wysyki ta tabela (zakres C2:F8) prezentuje wysoko kosztw
przesyki z kadej hurtowni do sklepw. Na przykad koszt przesyki z Poznania do
Koszalina wynosi 58 z.
Zamwienia poszczeglnych sklepw te informacje pojawiaj si w komrkach
znajdujcych si na obszarze C12:C17. Na przykad Koszalin potrzebuje 150 sztuk towaru,
Katowice 225 sztuk itd. Komrka C18 zawiera sum zamwie wszystkich sklepw.
Sztuki do wysania w obszarze D12:F17 znajduj si komrki do wyliczenia przez
Solver (dla wszystkich wartoci pocztkow jest liczba 25). Kolumna G zawiera formuy
podsumowujce liczb egzemplarzy produktw, jakie naley wysa do kadego ze sklepw.
Stan magazynw w hurtowni wiersz 20. pokazuje stany magazynw kadej hurtowni,
a wiersz 21. zawiera formuy, ktre odejmuj od nich liczb wysanych towarw (wiersz 18.).
Koszty wysyki wiersz 24. zawiera formuy, ktre wyliczaj koszty przesyki.
W komrce D24 znajduje si formua (skopiowana do dwch komrek znajdujcych si
po jej prawej stronie), ktra ma nastpujc posta:
=SUMA.ILOCZYNW(D3:D8,D12:D17)

Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver

687

Komrka G24 zawiera ostateczny wynik, czyli sum kosztw przesania towarw do wszystkich
sklepw.
Solver wyliczy wartoci w obszarze D12:F17, tak aby koszty przesyki byy jak najnisze, dbajc jednoczenie o zrealizowanie wszystkich zamwie na nowe towary. Inaczej mwic, minimalizuje warto komrki G24 poprzez odpowiednie modyfikacje wartoci komrek D12:F17,
ktre podlegaj nastpujcym ograniczeniom:
Liczba egzemplarzy produktw zamwionych przez kady ze sklepw musi by
rwna liczbie wysanych sztuk produktw (czyli wszystkie zamwienia musz by
zrealizowane). Warunek ten wyraaj nastpujce rwnania:
C12=G12
C13=G13

C14=G14
C15=G15

C16=G16
C17=G17

Liczba egzemplarzy produktw, ktre pozostay w magazynie, nie moe by ujemna,

poniewa hurtownia nie moe wysa wicej towarw, ni wynosi stan magazynowy.
Ten warunek przedstawiaj nastpujce nierwnoci:
D21>=0

E21>=0

F21>=0

Wartoci komrek zmienianych nie mog by liczbami ujemnymi, poniewa nie

mona wysa ujemnej liczby przesyek. W oknie dialogowym Parametry dodatku

Solver znajduje si przydatna opcja, ktra rozwizuje problem tego warunku Ustaw
wartoci nieujemne dla zmiennych bez ogranicze. Opcja ta powinna zosta wczona.
Zanim Solver rozpocznie obliczenia, mona sprbowa samemu zminimalizowa koszty
przesyki, wprowadzajc rcznie wartoci w komrkach D12:F17. Naley przy tym upewni si,
e wartoci speniaj wszystkie warunki brzegowe. To nieatwe zadanie pozwala bardziej
doceni moliwoci Solvera.

Zdefiniowanie problemu wcale nie jest proste, choby z tego wzgldu, e trzeba okreli 9 warunkw ograniczajcych. Po wprowadzeniu wszystkich niezbdnych informacji naley klikn
przycisk Rozwi, aby Solver rozpocz prac nad zadaniem. Rysunek 36.13 przedstawia rozwizanie opracowane przez Solver po dokonaniu oblicze.
Rysunek 36.13.
Rozwizanie uzyskane
przez Solver

688

Cz V Analiza danych

Jeszcze wicej o Solverze

Solver to bardzo zoone narzdzie, a ten rozdzia omawia tylko jego podstawowe zastosowania. Aby
dowiedzie si wicej o Solverze, naley zajrze na stron firmy Frontline Systems (http://www.solver.com).
Firma Frontline Systems stworzya to narzdzie na potrzeby Excela. Na jej stronach internetowych
znajduje si wiele przydatnych informacji, samouczkw oraz szczegowy podrcznik uytkownika do pobrania za darmo. Na tej samej stronie mona rwnie zakupi dodatkowe produkty dla Solvera, ktre
pomog w rozwizaniu bardziej skomplikowanych zada.

Cakowity koszt przesyek przy spenieniu wszystkich warunkw wynis 55 515 z. Warto zauway, e do Gdaska towar jest wysyany z dwch hurtowni: z odzi i z Warszawy.

Przydzia zasobw
Przykad opisany w tej czci rozdziau stanowi wrcz idealny problem do rozwizania przez
Solver. Zadania tego rodzaju wymagaj zoptymalizowania produkcji rnych wyrobw, do
ktrych wytworzenia potrzeba zasobw w rnych ilociach. Prosty przykad zilustrowany na
rysunku 36.14 dotyczy fabryki zabawek.
Rysunek 36.14.
Solver obliczy
maksymalny zysk
ze sprzeday produktu
przy ograniczonych
zasobach surowcw

Przykadowy skoroszyt, o nazwie przydzial zasobow.xlsx, mona pobra z serwera FTP

pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Fabryka produkuje pi rodzajw zabawek, uywajc do tego szeciu surowcw w rnej iloci.
Na przykad do produkcji zabawki A zuywa 3 jednostki niebieskiej farby, 2 biaej, 1 jednostk
plastiku, 3 drewna i 1 kleju. W kolumnie G znajduje si wielko zapasw kadego typu materiau.
Wiersz 10. pokazuje zysk jednostkowy ze sprzeday kadej zabawki.
Obszar B11:F11 prezentuje liczb zabawek, ktre naley wyprodukowa te wartoci okreli
Solver (komrki zmieniane). Zadanie polega na okreleniu przydziau poszczeglnych surowcw
w taki sposb, eby zmaksymalizowa zysk (B13). Inaczej mwic, celem Solvera jest obliczenie,
ile sztuk zabawek kadego rodzaju naley wyprodukowa. Warunki ograniczajce s tutaj do
proste:
Produkcja nie moe wykracza poza ramy dostpnych surowcw. Oznacza to,
e wszystkie komrki znajdujce si w kolumnie I musz by rwne zeru lub wiksze.
Wielko produkcji rwnie nie moe by ujemna. Spenienie tego warunku moemy
wymusi na przykad przez wczenie opcji Ustaw wartoci nieujemne dla zmiennych
bez ogranicze.

Rozdzia 36. Analiza danych przy uyciu funkcji Szukaj wyniku i Solver

689

Na rysunku 36.15 widzimy rezultat oblicze Solvera. Rozwizanie pozwala osign zysk w wysokoci 12 365 z, przy cakowitym wykorzystaniu wszystkich surowcw z wyjtkiem kleju.
Rysunek 36.15.
Solver okreli
wykorzystanie
poszczeglnych
surowcw tak,
aby osign
maksymalny zysk

Optymalizacja portfela inwestycyjnego

Kolejny przykad ilustruje moliwo wykorzystania Solvera do wyznaczenia maksymalnej
stopy zwrotu z portfela inwestycyjnego. Na portfel skada si kilka inwestycji, ktre przynosz
rny zysk. Naszym zadaniem bdzie zdefiniowanie rnorodnych warunkw ograniczajcych,
w tym na przykad zmniejszajcych ryzyko inwestycji oraz dywersyfikacj portfela. Bez tych
ogranicze rozwizanie byoby dziecinnie proste wystarczy zainwestowa wszystkie pienidze
w przedsiwzicie przynoszce najwikszy zysk.
Ten przykad dotyczy spdzielczej kasy poyczkowej. Jest to instytucja finansowa, ktra inwestuje pienidze swoich czonkw w rnego rodzaju przedsiwzicia, a take korzysta z nich
w celu udzielenia poyczki innym czonkom. Cz zyskw z tych inwestycji spdzielnia
zwraca swoim czonkom w postaci dywidend lub odsetek od depozytw.
Ta hipotetyczna spdzielnia musi cile przestrzega przepisw dotyczcych inwestowania,
a ponadto jest ograniczona warunkami okrelonymi przez zarzd. Wanie te przepisy i ograniczenia stanowi warunki naszego zadania. Na rysunku 36.16 pokazany zosta skoroszyt, na ktrym
zosta oparty ten przykad.
Rysunek 36.16.
Arkusz, na podstawie
ktrego Solver
obliczy maksymalny
zysk inwestycji
spdzielczej
kasy poyczkowej

690

Cz V Analiza danych

Przykadowy skoroszyt, o nazwie inwestycje.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Cao inwestycji wynosi 5 milionw z, ktre trzeba rozdysponowa zgodnie z poniszymi

warunkami:
Kwota zainwestowana w kredyty przeznaczone na zakup nowych samochodw musi
by przynajmniej trzy razy wiksza od kwoty przeznaczonej na kredyty na zakup
starych samochodw (poniewa druga operacja jest obarczona wikszym ryzykiem).
Warunek ten wyrazi si za pomoc nierwnoci:
C5>=C6*3

Kredyty samochodowe powinny stanowi co najmniej 15 procent portfela.

Ten warunek okrela nastpujca nierwno:

D14>=,15

Kredyty nieubezpieczone mog stanowi nie wicej ni 25 procent portfela.

Ten warunek okrela nastpujca nierwno:

E8<=,25

Co najmniej 10 procent portfela naley przeznaczy na lokaty bankowe.

Warunek ten wyrazi si za pomoc nastpujcej nierwnoci:

E9>=,10

Kwota cakowita inwestycji to 5 000 000 z.

adna inwestycja nie powinna przynosi strat, czyli zysk nie moe by ujemny.

Komrki zmieniane znajduj si w obszarze C5:C9. Celem jest osignicie maksymalnej wartoci
zysku cakowitego w komrce D12. W komrkach zmienianych wpisano warto pocztkow
1 000 000. Solver uruchomiony przy tych parametrach znajdzie rozwizanie, ktre pokazano na
rysunku 36.17 zysk cakowity wynis 9,25 procent.
Rysunek 36.17.
Wyniki optymalizacji
portfela inwestycyjnego

Rozdzia 37.

Analiza danych za pomoc

dodatku Analysis ToolPak
W tym rozdziale:
Analysis ToolPak przegld moliwoci analizy danych
Uywanie dodatku Analysis ToolPak
Omwienie narzdzi z dodatku Analysis ToolPak
Mimo e Excel by tworzony z myl o uytkownikach ze wiata biznesu, czsto jest on wykorzystywany do innych zastosowa midzy innymi w edukacji, badaniach naukowych, statystyce czy w pracach inynierskich. Jednym z narzdzi przeznaczonych dla uytkownikw spoza
wiata biznesu jest dodatek Analysis ToolPak. Jednak dodatek w zawiera wiele funkcji, ktre
mog okaza si wartociowe rwnie dla uytkownikw biznesowych.

Analysis ToolPak
przegld moliwoci analizy danych
Analysis ToolPak jest dodatkiem oferujcym narzdzia analityczne, ktre standardowo nie
wchodz w skad Excela.
Dostpne w nim narzdzia analizy danych oferuj wiele funkcji, ktre mog by przydatne dla
naukowcw i inynierw, nie wspominajc o ludziach biznesu, ktrych potrzeby znacznie przerastaj standardowe moliwoci Excela.
W tej czci rozdziau zamieszczony zosta krtki przegld typw analiz, ktrych mona dokona przy uyciu dodatku Analysis ToolPak. W caym rozdziale omwiono nastpujce funkcje:
analiza wariancji (3 rodzaje),
korelacja,
kowariancja,
statystyka opisowa,
wygadzanie wykadnicze,
test F,
analiza Fouriera,
histogram,
rednia ruchoma,

692

Cz V Analiza danych
generowanie liczb pseudolosowych,
ranga i percentyl,
regresja,
prbkowanie,
test t (3 rodzaje),
test z.

Jak wida, dodatek Analysis ToolPak dodaje do Excela wiele nowych moliwoci analizy.
Powysze procedury maj jednak pewne ograniczenia, dlatego w niektrych sytuacjach lepiej
pokusi si o utworzenie wasnych formu obliczeniowych.

Instalowanie dodatku Analysis ToolPak

Analysis ToolPak jest dodatkiem do Excela, dlatego zanim bdzie mona z niego skorzysta,
naley si najpierw upewni, e jest on zainstalowany. Aby to zrobi, naley wywietli na Wstce
kart Dane i sprawdzi, czy znajduje si w niej grupa Analiza z poleceniem Analiza danych.
Jeli tak, to znaczy, e dodatek zainstalowano. Jeli polecenie Dane/Analiza/Analiza danych nie
jest dostpne, naley zainstalowa omawiany dodatek w nastpujcy sposb:
1. Wybra polecenie Plik/Opcje, aby wywietli okno dialogowe Opcje programu Excel.
2. Otworzy zakadk Dodatki.
3. W dolnej czci okna z listy rozwijanej Zarzdzaj wybra opcj Dodatki programu
Excel i klikn przycisk Przejd. Pojawi si okno dialogowe Dodatki.
4. W oknie Dodatki zaznaczy opcj Analysis ToolPak.
5. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Dodatki.

Uywanie narzdzi analizy danych

Obsuga procedur zawartych w dodatku Analysis ToolPak jest stosunkowo prosta, pod warunkiem e rozumie si zasady analizy okrelonego typu. Aby przeprowadzi dowoln z dostpnych analiz, najpierw naley wybra polecenie Dane/Analiza/Analiza danych. Na ekranie pojawi
si wwczas okno dialogowe, widoczne na rysunku 37.1, w ktrym naley wybra potrzebny
rodzaj analizy z listy i klikn przycisk OK. Excel wywietli okno dialogowe odpowiednie dla
wybranej procedury.
Rysunek 37.1.
W oknie dialogowym
Analiza danych
mona wybra
potrzebne narzdzie

W oknie tym zwykle trzeba okreli co najmniej jeden zakres wejciowy oraz zakres wyjciowy
(jedna komrka wystarcza). Mona te umieci wyniki w nowym arkuszu lub w nowym skoroszycie. Procedury rni si iloci dodatkowych informacji, ktre s potrzebne do ich przeprowadzenia. W wielu oknach dialogowych mona okreli, czy zakres wejciowy zawiera tytuy.
Jeeli tak, naley zaznaczy cay zakres wejciowy, cznie z tytuami, i wskaza Excelowi, e

Rozdzia 37. Analiza danych za pomoc dodatku Analysis ToolPak

693

pierwsza kolumna (lub pierwszy wiersz) zawieraj opis danych. Excel uyje tych tytuw w wygenerowanych tabelach. Wiele rodzajw analiz oferuje rne opcje wynikowe, ktre mona wybra w zalenoci od potrzeb.
Analysis ToolPak nie jest konsekwentny w sposobie generowania wynikw. W przypadku
niektrych procedur tworzone s formuy, wic po zmianie danych wejciowych wynik uaktualni
si automatycznie. W innych procedurach wyniki s wprowadzane do komrek jako wartoci,
co uniemoliwia automatyczn aktualizacj.

Narzdzia dodatku Analysis ToolPak

W tej czci rozdziau s opisane poszczeglne narzdzia dodatku Analysis ToolPak wraz
z przykadami. Ze wzgldu na ograniczon ilo miejsca nie omawiaem wszystkich dostpnych
opcji dla kadego narzdzia, ale wierz, e uytkownicy, ktrzy bd potrzebowali jednej z przedstawionych analiz, zapewne wiedz, w jaki sposb posugiwa si opcjami, ktre nie zostay opisane w tej ksice.
Przykadowy skoroszyt, o nazwie atp przyklady.xlsx, mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip.

Analiza wariancji
Analiza wariancji (czasami uywany jest skrt Anova) to test statystyczny, ktry okrela, czy
prbki (co najmniej dwie) zostay wzite z tej samej populacji. Przy uyciu narzdzi dodatku
Analysis ToolPak mona dokona trzech rodzajw analizy wariancji:
Jednoczynnikowa. Analiza wariancji z jednym czynnikiem, z jedn prbk dla kadej
grupy danych.
Dwuczynnikowa z powtrzeniami. Analiza wariancji z dwoma czynnikami, z wieloma
prbkami (powtrzeniami) dla kadej grupy danych.
Dwuczynnikowa bez powtrze. Analiza wariancji z dwoma czynnikami, z jedn
prbk dla kadej grupy danych.
Na rysunku 37.2 pokazano okno dialogowe dla jednoczynnikowej analizy wariancji. Parametr
Alfa oznacza poziom istotnoci dla testu.
Rysunek 37.2.
Wprowadzanie
parametrw
jednoczynnikowej
analizy wariancji

Wynikiem tego testu s rednie i wariancje dla kadej prbki, wartoci statystyki F, krytyczna
warto F i poziom istotnoci statystyki (warto P).

694

Cz V Analiza danych

Korelacja
Korelacja suy do okrelania stopnia wzajemnej zalenoci zmian zachodzcych w dwch seriach danych. Jeeli na przykad wartoci w jednej serii danych s zwykle wysze dla wyszych
wartoci w drugiej serii, oznacza to, e midzy tymi danymi zachodzi korelacja dodatnia. Stopie
korelacji jest wyraany za pomoc wspczynnika korelacji, ktry przyjmuje wartoci od 1
(idealna korelacja ujemna) do 1 (idealna korelacja dodatnia). Warto wspczynnika rwna 0
oznacza, e nie ma zwizku korelacyjnego midzy dwoma cechami.
Na rysunku 37.3 pokazano okno dialogowe Korelacja. Naley w nim okreli zakres wejciowy,
ktry moe zawiera dowoln liczb zmiennych, uporzdkowanych w kolumny lub wiersze.
Rysunek 37.3.
Okno dialogowe
Korelacja

Zakresem wyjciowym jest macierz korelacji, w ktrej s wywietlane wartoci wspczynnika

korelacji dla kadej pary zmiennych.
Warto zauway, e do wyliczenia wynikw w macierzy korelacji nie s uywane formuy. Z tego
wzgldu zmiana danych rdowych powoduje dezaktualizacj otrzymanej macierzy. Ewentualnie
mona uy funkcji Excela WSP.KORELACJI, aby utworzy macierz, ktra bdzie zmieniaa si
automatycznie przy kadej modyfikacji danych.

Kowariancja
Analiza Kowariancja generuje macierz podobn do tej tworzonej w przypadku analizy Korelacja.
Kowariancja, podobnie jak korelacja, mierzy stopie zalenoci midzy dwiema zmiennymi.
Definiuje si j jako redni iloczynw odchyle par zmiennych od odpowiednich rednich arytmetycznych tych par.
Poniewa narzdzie Kowariancja nie generuje formu, czasami lepiej obliczy macierz kowariancji za pomoc funkcji KOWARIANCJA.

Statystyka opisowa
Wynikiem dziaania narzdzia Statystyka opisowa jest tabela, ktra opisuje dane za pomoc pewnych podstawowych statystyk. Przykadowy wynik tej analizy zosta zilustrowany na rysunku 37.4.
Poniewa w rezultacie otrzymuje si wartoci (a nie formuy), ta procedura powinna by stosowana, gdy uytkownik ma pewno, e dane nie ulegn zmianie. W przeciwnym razie trzeba bdzie jeszcze raz j wykona. Tego rodzaju statystyki mona obliczy take przy uyciu
formu.

Rozdzia 37. Analiza danych za pomoc dodatku Analysis ToolPak

695

Rysunek 37.4. Rezultat analizy Statystyka opisowa

Wygadzanie wykadnicze
Wygadzanie wykadnicze suy do prognozowania danych na podstawie danych istniejcych
oraz wczeniejszych prognoz. Przy wykonywaniu tej analizy mona okreli wspczynnik tumienia (inaczej nazywany sta wygadzania), ktry przyjmuje wartoci od 0 do 1. Suy on do
okrelania wag wzgldnych dla punktw danych i wczeniejszych prognoz. W oknie dialogowym Wygadzanie wykadnicze mona rwnie wybra opcje umoliwiajce wywietlenie wartoci
bdw standardowych i utworzenie wykresu.
Procedura wygadzania wykadniczego generuje formuy, ktre uywaj podanego wspczynnika
tumienia. To oznacza, e po zmianie danych formuy i wyniki zostan odpowiednio uaktualnione.

Test F (z dwiema prbami dla wariancji)

Test F jest popularnym testem statystycznym, pozwalajcym porwna wariancje dwch populacji. Na rysunku 37.5 pokazano niewielki zbir danych oraz wyniki testu F.
Rysunek 37.5.
Wynik wykonania testu F

Wynikiem tego testu s rednie i wariancje dla kadej z dwch prbek, wartoci statystyki F,
krytyczna warto F i poziom istotnoci statystyki F.

696

Cz V Analiza danych

Analiza Fouriera
To narzdzie suy do transformacji danych metod szybkiej transformaty Fouriera. Zakresem
wejciowym analizy Fouriera moe by obszar skadajcy si z nastpujcej liczby punktw danych: 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512, 1024. Procedura ta przyjmuje i generuje liczby zespolone, ktre s przedstawiane jako tekst (nie jako wartoci).

Histogram
To narzdzie jest przydatne do tworzenia wykresw rozkadw wartoci i histogramw. Wartoci
wejciowe s pobierane z zakresu komrek z danymi oraz zakresu definiujcego granice poszczeglnych zbiorw (koszykw). Zakres koszykw zawiera wartoci, ktre okrelaj przedziay
histogramu. Jeeli ominie si ten zbir, Excel utworzy 10 koszykw o takiej samej wielkoci, a rozmiar kadego z nich zostanie okrelony za pomoc nastpujcej formuy:
=(MAX(obszar_wej)MIN(obszar_wej))/10

Wynik dziaania narzdzia Histogram pokazano na rysunku 37.6. W sekcji Opcje wyjcia mona
zaznaczy opcj odpowiedzialn za to, aby powstay histogram zosta posortowany wedug czstoci wystpie danych w kadym zbiorze.
Rysunek 37.6.
Za pomoc
narzdzia Histogram
mona wygenerowa
rozkady wartoci
oraz wykres wyjciowy

Jeeli wybierze si opcj Pareto (posortowany histogram), zakres koszykw musi zawiera same
wartoci, bez formu. Jeeli znajd si w nim formuy, Excel nie posortuje wynikw prawidowo,
a w skoroszycie pojawi si wartoci bdw. Narzdzie Histogram nie daje wynikw w postaci
formu, dlatego po zmianie wartoci wejciowych naley t procedur wykona jeszcze raz, aby
uaktualni wyniki.
Inne sposoby generowania rozkadw czstoci zostay omwione w rozdziaach 13. i 34.

Rozdzia 37. Analiza danych za pomoc dodatku Analysis ToolPak

697

rednia ruchoma
Narzdzie rednia ruchoma pomaga wygadzi seri danych o duej zmiennoci. Najczciej
uywa si go w poczeniu z wykresem. Excel ujednolica dane poprzez wyliczenie redniej
ruchomej dla okrelonej liczby wartoci. W wielu sytuacjach dziki redniej ruchomej mona
zauway trendy, ktre bez niej byyby niewidoczne z powodu zakce.
Na rysunku 37.7 zosta przedstawiony wykres uzyskany za pomoc analizy rednia ruchoma.
Oczywicie istnieje moliwo okrelenia liczby wartoci, jak Excel ma bra do liczenia redniej. Jeeli w oknie dialogowym rednia ruchoma zaznaczy si pole wyboru Bdy standardowe, Excel wyliczy te bdy i wstawi ich formuy przy formuach redniej ruchomej. Bdy
standardowe okrelaj stopie zmiennoci midzy wartociami rzeczywistymi a wyliczonymi
rednimi ruchomymi.

Rysunek 37.7. Wykres wygenerowany przez narzdzie rednia ruchoma

Warto zauway, e w pierwszych kilku komrkach pojawiy si wartoci bdu #N/D! ze

wzgldu na brak wystarczajcej liczby punktw danych do wyliczenia redniej.

Generowanie liczb pseudolosowych

Chocia Excel jest wyposaony w funkcje arkuszowe do generowania liczb losowych, narzdzie
Generowanie liczb pseudolosowych jest znacznie bardziej elastyczne, co wynika midzy innymi
z moliwoci okrelenia typu rozkadu dla generowanych liczb. Na rysunku 37.8 pokazano okno
dialogowe Generowanie liczb pseudolosowych. Pola parametrw s rne w zalenoci od wybranego typu rozkadu.
Liczba zmiennych oznacza liczb kolumn, a Liczba wartoci oznacza liczb wierszy obszaru,
w ktrym chcemy umieci liczby losowe. Aby na przykad wygenerowa 200 liczb losowych,
tak aby zajmoway 10 kolumn i 20 wierszy, naley wpisa te wartoci w odpowiednich polach.

698

Cz V Analiza danych

Rysunek 37.8.
Przy uyciu tego okna
mona wygenerowa
liczby losowe na wiele
rnych sposobw

Opcje Rozrzut pozwalaj okreli warto pocztkow, ktrej Excel uywa w algorytmie generujcym liczby losowe. Zwykle to pole zostaje puste. Jednak jeeli chcemy wygenerowa tak
sam sekwencj wartoci losowych, mona wpisa konkretn warto rozrzutu rwn od 1 do
32 767 (tylko wartoci cakowite). Za pomoc listy Rozkad, znajdujcej si w oknie dialogowym Generowanie liczb pseudolosowych, mona wygenerowa nastpujce rodzaje rozkadw:
Jednostajny. Kada liczba losowa ma tak sam szans, e zostanie wybrana. Okrela si
tylko grn i doln granic.
Normalny. Liczby losowe odpowiadaj rozkadowi normalnemu o podanych parametrach
redniej i odchylenia standardowego.
Bernoulliego. Na podstawie podanej wartoci prawdopodobiestwa generowane s liczby
albo 1, albo 0.
Dwumianowy. Liczby s generowane na podstawie rozkadu Bernoulliego, przy zadanej
liczbie prb i prawdopodobiestwie, ktre naley okreli w odpowiednich polach.
Poissona. Liczby losowe podlegaj rozkadowi Poissona, ktry czsto stosuje si
do cakowitej liczby zdarze zachodzcych w okrelonym przedziale czasu, kiedy
prawdopodobiestwo zajcia pojedynczego zdarzenia jest proporcjonalne do dugoci
przedziau. Wspczynnik Lambda jest oczekiwan liczb zdarze w przedziale czasu.
W rozkadzie Poissona lambda jest rwna redniej, ktra jest te rwna wariancji.
Wg wzorca. Ta opcja nie generuje liczb losowych, ale raczej powtarza serie liczb wedug
okrelonego wzorca.
Dyskretny. Ta opcja pozwala okreli prawdopodobiestwo generowanych wartoci.
Wymaga obszaru skadajcego si z dwch kolumn. W pierwszej znajduj si wartoci,
a w drugiej prawdopodobiestwa ich wylosowania. Suma prawdopodobiestw z drugiej
kolumny musi by rwna 100 procent.

Ranga i percentyl
To narzdzie tworzy tabel, w ktrej s wywietlane wartoci rangi porzdkowej i procentowej
dla kadej wartoci z zakresu. Te wartoci mona te wyliczy za pomoc funkcji Excela, ktrych
nazwy zaczynaj si od sw POZYCJA lub PERCENTYL.

Rozdzia 37. Analiza danych za pomoc dodatku Analysis ToolPak

699

Regresja
Narzdzie Regresja (rysunek 37.9) dokonuje analizy regresji liniowej na zbiorze danych. Mona
je wykorzysta midzy innymi do analizy trendw i prognozowania, tworzenia modeli prognostycznych i szukania logicznych zalenoci wrd pozornie niezwizanych ze sob danych.
Rysunek 37.9.
Okno dialogowe
Regresja

Analiza regresji liniowej pozwala okreli, do jakiego stopnia dane z pewnego obszaru (zmienna
zalena) mog by traktowane jako funkcja danych z jednego obszaru lub wikszej liczby innych
obszarw (zmienne niezalene). Zaleno jest wyraana matematycznie przy uyciu wartoci
wyliczanych przez Excel. Mona uy tych wartoci do opracowania matematycznego modelu
danych i prognozowania zmiennej zalenej na podstawie wartoci zmiennych niezalenych. Omawiane narzdzie umoliwia tworzenie prostych oraz wielokrotnych regresji liniowych, a take
obliczanie skadnikw resztkowych.
Jak wida na rysunku 37.9, w oknie dialogowym Regresja znajduje si wiele opcji:
Zakres wejciowy Y. Zakres zawierajcy zmienn zalen.
Zakres wejciowy X. Jeden lub wiksza liczba zakresw, zawierajcych zmienne niezalene.
Poziom ufnoci. Poziom ufnoci dla analizy regresji.
Staa wynosi zero. Naley zaznaczy to pole, jeeli chcemy wymusi, aby linia regresji
przechodzia przez pocztek ukadu wsprzdnych.
Skadniki resztkowe. Cztery opcje dostpne w oknie dialogowym okrelaj, czy
uwzgldni skadniki resztkowe w tabeli wyjciowej skadnikw resztkowych. Skadniki
resztkowe s to rnice midzy wartociami zaobserwowanymi a prognozowanymi.
Rozkad prawdopodobiestwa normalnego. Spowoduje, e zostanie wygenerowany
wykres rozkadu prawdopodobiestwa normalnego.

Prbkowanie
Narzdzie Prbkowanie generuje losow prbk na podstawie zakresu wartoci. Moe ono pomc w pracy z du baz danych przez pobranie z niej prby reprezentatywnej.
W oknie Prbkowanie s do wyboru dwie metody Okresowa i Losowa. Po wybraniu metody
okresowej Excel pobierze co n-t warto ze zbioru wejciowego, gdzie n oznacza wybrany okres.
Dla prby losowej wybiera si tylko wielko prbki, jak chcemy uzyska, a kada warto ma
takie samo prawdopodobiestwo wylosowania.

700

Cz V Analiza danych

Test t
Narzdzia Test t uywa si do ustalenia, czy midzy dwiema maymi prbkami istnieje statystycznie istotna rnica. Za pomoc dodatku Analysis ToolPak mona dokona trzech typw testw t:
Test t: par skojarzonych z dwiema prbami dla redniej. Dla prbek skojarzonych.
Przeprowadzany wtedy, gdy potrzebne s wyniki obserwacji, dotyczcych jednego
zagadnienia (na przykad prbki z grupy przed wykonaniem eksperymentu i po jego
wykonaniu). Obie prbki musz mie taki sam rozmiar.
Test t: z dwiema prbkami zakadajcy rwne wariacje. Dla prbek niezalenych
(nieskojarzonych). Excel zakada, e obie prbki maj takie same wariancje.
Test t: z dwiema prbkami zakadajcy nierwne wariacje. Dla prbek niezalenych
(nieskojarzonych). Excel zakada, e obie prbki maj rne wariancje.
Na rysunku 37.10 pokazano rezultat analizy Test t par skojarzonych z dwiema prbami dla
redniej. Zadanie uytkownika polega na okreleniu poziomu istotnoci (Alfa) oraz rnicy
rednich wedug hipotezy (a konkretnie wedug hipotezy zerowej).
Rysunek 37.10.
Wyniki otrzymane
na podstawie
analizy Test t
par skojarzonych

Test z (z dwiema prbami dla rednich)

Test t jest uywany dla maych prbek. Test z jest uywany dla wikszych prbek lub dla populacji. Przy jego wykonywaniu naley zna wariancje dla obu obszarw wejciowych.

Cz VI

Program Excel
i programowanie
w jzyku VBA
Kady ambitny uytkownik Excela, ktry chcia zgbi tajniki tego programu albo zautomatyzowa rutynowe operacje, tak aby nie musie zawsze wykonywa tych samych nudnych, powtarzajcych si zada, koniecznie powinien przeczyta t cz ksiki. Adresuj j take do tych
uytkownikw, ktrzy chc tworzy dla innych aplikacje bazujce na Excelu. Jzyk VBA (Visual
Basic for Applications) jest uniwersalnym jzykiem programowania, ktry mona wykorzysta
do powyszych zastosowa, jak rwnie do bardziej nietypowych celw, takich jak projektowanie
specjalizowanych funkcji, ktrych program Excel po prostu nie oferuje.
W tej czci:
Rozdzia 38. Podstawowe informacje na temat jzyka programowania Visual Basic
for Applications
Rozdzia 39. Tworzenie niestandardowych funkcji arkusza
Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych
Rozdzia 41. Zastosowanie w arkuszu kontrolek okien dialogowych
Rozdzia 42. Praca ze zdarzeniami programu Excel
Rozdzia 43. Przykady aplikacji napisanych w jzyku VBA
Rozdzia 44. Tworzenie wasnych dodatkw do programu Excel

702

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

703

Rozdzia 38.

Podstawowe informacje
na temat jzyka
programowania
Visual Basic
for Applications
W tym rozdziale:
Podstawowe informacje na temat makr jzyka VBA
Tworzenie makr jzyka VBA
Rejestrowanie makr jzyka VBA
Pisanie kodu rdowego w jzyku VBA
Wicej informacji na temat jzyka VBA
W niniejszym rozdziale zawarto podstawowe informacje dotyczce jzyka VBA (Visual Basic
for Applications), sucego do tworzenia makr. Jest to kluczowy komponent dla uytkownikw,
ktrym zaley na dostosowaniu programu Excel do wasnych wymaga oraz zautomatyzowaniu
pracy. W tym rozdziale Czytelnik dowie si, w jaki sposb rejestrowa makra i tworzy proste
procedury makr. Poruszone w nim zagadnienia zostan rozwinite w kolejnych rozdziaach.

Podstawowe informacje
na temat makr jzyka VBA
W swoim najszerszym znaczeniu makro jest sekwencj instrukcji automatyzujcych niektre
aspekty programu Excel, dziki czemu mona korzysta z niego w bardziej wydajny sposb
i ograniczy liczb bdw. Mona na przykad utworzy makro automatyzujce proces formatowania i drukowania raportu sprzeday generowanego pod koniec miesica. Po utworzeniu
makra wystarczy je uruchomi, aby za jednym razem wykona wiele czasochonnych operacji.

704

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Moliwoci jzyka VBA

Jzyk VBA jest jzykiem programowania o wyjtkowo bogatych moliwociach, ktre mona wykorzysta
w tysicach zastosowa. Na poniszej licie zawarto tylko kilka operacji, ktre mona zrealizowa przy
uyciu makr jzyka VBA. (Nie wszystkie zostay omwione w tej ksice).
Wstawianie acucha tekstowego. Jeli trzeba wprowadzi do komrek zakresu standardowy
tekst, mona utworzy makro, ktre wykona to zadanie za uytkownika.
Automatyzacja czsto wykonywanej procedury. Mona by na przykad zmuszonym do
wykonywania comiesicznego zestawienia. Jeli zadanie to jest proste, mona utworzy makro,
ktre si nim zajmie.
Automatyzacja powtarzajcych si operacji. Jeli trzeba w dwunastu rnych skoroszytach
wykona t sam czynno, wystarczy za pierwszym razem zarejestrowa makro, a nastpnie
uruchomi je w pozostaych skoroszytach.
Tworzenie wasnych polece. Istnieje moliwo poczenia ze sob kilku polece menu
programu Excel, tak aby byy wykonywane po naciniciu jednego klawisza lub po jednokrotnym
klikniciu przycisku myszy.
Tworzenie uproszczonego interfejsu dla pocztkujcych uytkownikw programu Excel.
Mona utworzy odporny na bdy szablon, sucy do wprowadzania danych.
Projektowanie nowej funkcji arkusza. Co prawda program Excel dysponuje bogatym zbiorem
wbudowanych funkcji, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby utworzy wasne funkcje, znacznie
upraszczajce niezbdne formuy.
Tworzenie kompletnych aplikacji, opierajcych si na makrach. Makra programu Excel mog
wywietla niestandardowe okna dialogowe i reagowa na nowe polecenia dodane do Wstki.
Tworzenie wasnych dodatkw do programu Excel. Wikszo dodatkw doczonych do programu
Excel zostao stworzonych przy uyciu makr. Przy pisaniu narzdzia Power Utility Pak posugiwaem si
wycznie jzykiem VBA.

Aby tworzy proste makra jzyka VBA i uywa ich, nie potrzeba szczeglnej wiedzy i umiejtnoci. Nawet okazjonalni uytkownicy programu Excel mog skorzysta z funkcji rejestrowania makr polega ona na tym, e program Excel sam zapamituje wykonywane czynnoci
i zapisuje je w postaci makra jzyka VBA. Po uruchomieniu makra Excel ponownie wykona zapisane operacje. Bardziej zaawansowani uytkownicy mog tworzy kod rdowy, nakazujcy
programowi Excel wykonywanie zada, ktrych rejestracja jest niemoliwa. Mona na przykad
pisa procedury wywietlajce niestandardowe okna dialogowe, dodajce do menu programu
Excel nowe polecenia, przetwarzajce dane znajdujce si w kilku skoroszytach, a nawet tworzy dodatki do Excela, realizujce nietypowe zadania.

Wywietlanie karty Deweloper

Przed przystpieniem do pracy z makrami VBA trzeba zadba o to, aby na Wstce znalaza si
karta o nazwie Deweloper. Karta Deweloper zawiera przydatne narzdzia i polecenia dla uytkownikw jzyka VBA (rysunek 38.1), ale jest domylnie ukryta. W celu jej wywietlenia naley
wykona nastpujce kroki:

Rysunek 38.1. Karta Deweloper

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

705

1. Klikn prawym przyciskiem myszy dowoln kontrolk na Wstce i wybra

polecenie Dostosuj Wstk z menu podrcznego. Na ekranie pojawi si okno

dialogowe Opcje programu Excel z otwart zakadk Dostosowywanie Wstki.
2. Na licie z prawej strony okna naley zaznaczy opcj obok karty Deweloper.
3. Klikn przycisk OK, aby powrci do okna Excela.

Bezpieczestwo makr
Makra maj na tyle szerokie moliwoci, e mog zosta wykorzystane do wywoania powanej
awarii systemu, polegajcej na usuniciu plikw albo zainstalowaniu zoliwego oprogramowania.
Dlatego firma Microsoft wprowadzia pewne zabezpieczenia w celu atwiejszego zapobiegania
problemom zwizanym z makrami.
Rysunek 38.2 przedstawia zakadk Ustawienia makr okna dialogowego Centrum zaufania. W celu
wywietlenia tego okna naley wybra polecenie Deweloper/Kod/Bezpieczestwo makr.
Rysunek 38.2.
Zakadka
Ustawienia makr
okna dialogowego
Centrum zaufania

Domylnie wczona jest opcja Wycz wszystkie makra i wywietl powiadomienie. Gdy opcja ta
jest aktywna, po otwarciu pliku skoroszytu zawierajcego makra (ktry nie jest podpisany cyfrowo) zostan one wyczone, a ponadto powyej paska formuy Excel wywietli komunikat
Ostrzeenie o zabezpieczeniach (rysunek 38.3). Jeeli ma si pewno, e skoroszyt pochodzi
z zaufanego rda, naley klikn opcj Wcz zawarto na pasku ze wspomnianym komunikatem; w ten sposb obsuga makr zostanie wczona. Excel zapamita podjt decyzj, dlatego
jeeli uytkownik zgodzi si na wczenie obsugi makr, wwczas przy okazji kolejnego otwarcia
tego samego pliku ostrzeenie nie zostanie ju wywietlone.

Rysunek 38.3. Po otwarciu skoroszytu zawierajcego makra Excel wywietla komunikat

Ostrzeenie o zabezpieczeniach
Jeli okno edytora Visual Basic (VB) jest aktywne podczas otwierania skoroszytu z makrami,
Excel nie wywietli nad paskiem formuy komunikatu Ostrzeenie o zabezpieczeniach. Zamiast
niego pojawi si okno dialogowe z dwoma przyciskami Wcz makra i Wycz makra.

706

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

By moe najlepszym sposobem rozwizania problemu z bezpieczestwem makr jest przypisanie jednemu lub wikszej liczbie katalogw roli zaufanych miejsc. Wszystkie skoroszyty zapisane w takich miejscach s otwierane bez generowania ostrzeenia dotyczcego makr. Zaufane
katalogi wyznacza si w sekcji Zaufane lokalizacje okna dialogowego Centrum zaufania.

Zapisywanie skoroszytw zawierajcych makra

Jeli w pliku skoroszytu umieci si co najmniej jedno makro, trzeba temu plikowi nada rozszerzenie XLSM.
Przy pierwszej prbie zapisania skoroszytu z makrami (albo nawet pustego moduu VBA) program zaproponuje domylny format pliku XLSX, ktry nie obsuguje makr. Jeeli nie zmieni si
formatu pliku na XLSM, Excel wywietli ostrzeenie widoczne na rysunku 38.4. Trzeba wwczas
klikn przycisk Nie, a nastpnie z listy Zapisz jako typ wybra opcj Skoroszyt programu Excel
z obsug makr (*.xlsm).

Rysunek 38.4. Excel ostrzega, gdy w formacie nieobsugujcym makr sprbuje si zapisa skoroszyt
zawierajcy makra
Alternatyw jest zapisanie skoroszytu w starszym formacie Excela 97 2003 (czyli w pliku
z rozszerzeniem XLS) albo w formacie binarnym (z rozszerzeniem XLSB). Pliki w tych formatach
mog zawiera makra.

Dwa typy makr jzyka VBA

Zanim przejdziemy do szczegw zwizanych z tworzeniem makr, konieczne jest zrozumienie
rnicy o kluczowym znaczeniu. Ot makra VBA (zwane te procedurami) mona podzieli na
dwa rodzaje Sub i Function. Wyjanieniu wspomnianej rnicy powicone s dwa kolejne
punkty.

Procedury Sub jzyka VBA

Procedur Sub mona traktowa jak nowe polecenie, wykonywane przez uytkownika lub inne
makro. W skoroszycie programu Excel moe znajdowa si dowolna liczba procedur Sub. Na
rysunku 38.5 pokazano prost procedur Sub jzyka VBA. Po jej wykonaniu interpreter jzyka
VBA do aktywnej komrki wstawi aktualn dat, zastosuje odpowiedni format danych, sformatuje j przy uyciu pogrubienia, a nastpnie dopasuje do niej szeroko kolumny.
Skoroszyt z tym makrem mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. W skoroszycie znajduje si przycisk, ktrego kliknicie powoduje
uruchomienie makra. Plik ze skoroszytem nosi nazw aktualna data.xlsm.

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

707

Co nowego w edytorze Visual Basic?

Jednym sowem: nic. Poczwszy od Excela 2007, Microsoft wprowadzi wiele zmian w interfejsie uytkownika programu, natomiast edytor Visual Basic pozosta praktycznie niezmieniony. Jzyk VBA poszerzono o obsug nowych funkcji Excela, natomiast sam edytor nie zosta wyposaony w nowe funkcje,
a paski narzdzi i menu dziaaj dokadnie tak samo jak dotychczas. Jedyn nowoci w Excelu 2013
jest system pomocy, dostpny wycznie w internecie. Innymi sowy, w celu uzyskania pomocy na temat
jzyka VBA komputer musi mie dostp do internetu.
Rysunek 38.5.
Prosta procedura
Sub jzyka VBA

Procedury Sub zawsze zaczynaj si od sowa kluczowego Sub, nazwy makra (kade makro musi
posiada unikaln nazw) i pary nawiasw okrgych. Uycie nawiasw jest niezbdne. Jeli
procedura nie przyjmuje z jednego lub kilku argumentw, pozostaj one puste. Instrukcja End
Sub oznacza koniec procedury. Wiersze znajdujce si powyej tej instrukcji stanowi kod rdowy procedury.
Makro AktualnaData zawiera te komentarz. Komentarze s po prostu uwagami uytkownika,
ignorowanymi przez interpreter jzyka VBA. Wiersz komentarza rozpoczyna si znakiem
apostrofu. Komentarz moe te by umieszczony w tym samym wierszu co instrukcja na jej
kocu. Innymi sowy, gdy interpreter jzyka VBA napotka apostrof, zignoruje pozosta zawarto wiersza.
Procedura Sub jzyka VBA moe zosta wykonana na jeden z poniszych sposobw:
Wybranie polecenia Deweloper/Kod/Makra w celu otwarcia okna dialogowego Makro.
Nastpnie z listy naley wybra nazw makra i klikn przycisk Uruchom. Okno dialogowe
Makro mona te wywietli za pomoc skrtu Alt+F8.
Zastosowanie skrtu klawiaturowego przypisanego procedurze (jeli taki istnieje).
Kliknicie przycisku albo ksztatu, do ktrego przypisane zostao makro.
Otwarcie okna Microsoft Visual Basic, umieszczenie kursora w dowolnym miejscu
kodu rdowego i nacinicie klawisza F5.
Wykonanie procedury przez wywoanie jej z poziomu innej procedury jzyka VBA.

Funkcje jzyka VBA

Drugim typem procedury jzyka VBA jest funkcja. Funkcja zawsze zwraca konkretn warto
(podobnie jest w przypadku funkcji arkusza). Funkcja jzyka VBA moe zosta wykonana przez
inne procedury lub zastosowana w formuach zdefiniowanych w arkuszach, podobnie jak w przypadku wbudowanych funkcji programu Excel.

708

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Na rysunku 38.6 pokazano listing kodu rdowego niestandardowej funkcji arkusza. Funkcja
o nazwie CubeRoot wymaga podania jednego argumentu. Funkcja CubeRoot oblicza dla argumentu pierwiastek trzeciego stopnia. Procedura Function jest bardzo podobna do procedury Sub.
Naley jednak zauway, e procedura Function zaczyna si od sowa kluczowego Function,
natomiast koczy instrukcj End Function.
Rysunek 38.6.
Funkcja jzyka VBA
zwraca pierwiastek
trzeciego stopnia dla
podanego argumentu

Kilka definicji
Osoby rozpoczynajce programowanie w jzyku VBA czsto s przytoczone stosowan w nim terminologi.
Aby uatwi zrozumienie najczciej uywanych poj, poniej zebraem kilkanacie z nich (o kluczowym
znaczeniu). Dotycz one jzyka VBA i formularzy UserForm (niestandardowych okien dialogowych), czyli
dwch komponentw, wanych przy dostosowywaniu programu Excel do wasnych wymaga. Oto one:
Kod rdowy. Instrukcje jzyka VBA generowane w trakcie rejestrowania makra w arkuszu
moduu. Kod rdowy jzyka VBA mona wprowadzi te rcznie.
Kontrolki. Interaktywne obiekty, znajdujce si na formularzu UserForm lub w arkuszu.
Przykadem takich obiektw s przyciski, pola wyboru i listy.
Funkcja. Jeden z dwch typw tworzonych makr jzyka VBA. Drugim jest procedura Sub. Funkcja
zwraca pojedyncz warto. Funkcje jzyka VBA mog by uywane w innych makrach lub arkuszach.
Makro. Zestaw automatycznie wykonywanych instrukcji jzyka VBA.
Metoda. Operacja powizana z obiektem. Na przykad zastosowanie metody Clear (wyczy)
w stosunku do obiektu Range (zakres) spowoduje wyczyszczenie zawartoci komrek i ich
sformatowanie.
Modu. Kontener przechowujcy kod rdowy jzyka VBA.
Obiekt. Podstawowy element przetwarzany przy uyciu jzyka VBA. Przykadami obiektw s
zakresy, wykresy, rysunki itd.
Procedura. Inna nazwa makra. Procedura jzyka VBA moe by procedur Sub lub Function.
Waciwo. Okrelona cecha obiektu. Na przykad obiekt Range ma waciwoci takie jak
Height (wysoko), Style (styl) i Name (nazwa).
Procedura Sub. Jeden z typw makr jzyka VBA, ktre mona tworzy samemu. Drugim jest funkcja.
Formularz UserForm. Kontener przechowujcy kontrolki niestandardowego okna dialogowego
i zawierajcy kod rdowy jzyka VBA, umoliwiajcy manipulowanie nimi.
Formularze UserForm zostay dogbnie omwione w rozdziaach 41. i 42.
Jzyk VBA. Visual Basic for Applications jzyk makr stosowany przez program Excel, jak
rwnie przez inne aplikacje wchodzce w skad pakietu Microsoft Office.
Edytor Visual Basic. Program niezaleny od programu Excel, umoliwiajcy tworzenie makr
jzyka VBA i formularzy UserForm. Za pomoc klawiszy Alt+F11 mona si przecza midzy
Excelem i edytorem Visual Basic.

Poprzez utworzenie funkcji jzyka VBA i zastosowanie ich w formuach zdefiniowanych

w arkuszach mona uproci arkusze i uzyska moliwo wykonania oblicze, ktrych
nie da si przeprowadzi za pomoc standardowego zestawu narzdzi. Funkcje jzyka
VBA zostay szerzej omwione w rozdziale 39.

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

709

Skoroszyt zawierajcy t funkcj mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw pierwiastek trzeciego stopnia.xlsm.

Tworzenie makr jzyka VBA

Program Excel oferuje dwie nastpujce metody tworzenia makr:
poprzez uruchomienie funkcji rejestrujcej makra i zapisanie wykonywanych czynnoci,
poprzez wprowadzenie kodu rdowego bezporednio do moduu jzyka VBA.
Obydwie te metody zostay opisane w dalszej czci rozdziau.

Rejestrowanie makr jzyka VBA

W tej czci rozdziau omwiono podstawowe czynnoci, ktre naley wykona w celu zarejestrowania makra w jzyku VBA. W wikszoci przypadkw moliwa jest rejestracja wykonywanych operacji i odtworzenia ich jako makra. Nie ma potrzeby sprawdzania automatycznie generowanego kodu. Uytkownicy, ktrzy nie mieli wiele do czynienia z jzykiem VBA, nie musz
zagbia si w kod (cho oczywicie nie zaszkodzi poszerzenie oglnej wiedzy na jego temat).

Tworzenie kodu rdowego jzyka VBA

poprzez rejestrowanie czynnoci podstawy
Funkcja programu Excel rejestrujca makra zamienia wykonywane czynnoci na kod rdowy
jzyka VBA. Aby j uaktywni, naley wybra polecenie Deweloper/Kod/Zarejestruj makro
(lub klikn ikon rejestrowania makr widoczn z lewej strony paska stanu). Program Excel
otworzy okno dialogowe Rejestrowanie makra, pokazane na rysunku 38.7.
Rysunek 38.7.
Okno dialogowe
Rejestrowanie makra

Okno dialogowe Rejestrowanie makra zawiera kilka nastpujcych opcji:

Nazwa makra. W tym polu mona poda nazw makra. Domylnie program Excel
proponuje nazw tak jak Makro1, Makro2 itd.
Klawisz skrtu. To pole pozwala na podanie skrtu klawiaturowego uruchamiajcego
makro. Kady taki skrt musi zawiera klawisz Ctrl. Przy podawaniu litery mona te
nacisn klawisz Shift. Na przykad nacinicie klawisza Shift przy wprowadzaniu litery
H spowoduje, e skrt bdzie mia posta Ctrl+Shift+H.
Klawisze skrtu przypisane do makr maj pierwszestwo nad wbudowanymi klawiszami skrtu
Excela. Jeeli na przykad makru zostanie przypisany skrt Ctrl+S, nie bdzie mona za pomoc
tego skrtu zapisa skoroszytu.

710

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Przechowuj makro w. To pole umoliwia okrelenie lokalizacji makra. Do wyboru s takie

opcje, jak Ten skoroszyt, Skoroszyt makr osobistych (omwiono go w dalszej czci rozdziau,
w podpunkcie Zapamitywanie makr w skoroszycie makr osobistych) lub Nowy skoroszyt.
Opis. W tym polu wprowadza si opis makra (opcjonalne).
Aby rozpocz rejestrowanie wykonywanych czynnoci, naley klikn przycisk OK. Operacje,
ktre zostan pniej wykonane, bd od razu przeksztacane na kod rdowy jzyka VBA. Po zakoczeniu rejestrowania makra naley wybra polecenie Deweloper/Kod/Zatrzymaj rejestrowanie
lub klikn przycisk Zatrzymaj rejestrowanie znajdujcy si na pasku stanu. Przycisk Zatrzymaj
rejestrowanie zastpuje przycisk Rejestrowanie makra w czasie rejestracji makra.
Wynikiem rejestracji wykonywanych operacji zawsze jest nowa procedura Sub. Nie jest moliwe
utworzenie procedury Function przy uyciu rejestratora makr. Tego typu procedury musz by
tworzone rcznie.

Prosty przykad rejestracji makra

Ten przykad ilustruje sposb rejestrowania bardzo prostego makra, ktre w aktywnej komrce
umieszcza personalia uytkownika.
W celu utworzenia makra naley przej do nowego skoroszytu i wykona nastpujce kroki:
1. Uaktywni pust komrk.
Komrk docelow naley wybra, zanim rozpocznie si rejestrowanie makra. Jest to bardzo
istotna czynno. Jeeli komrka zostanie zaznaczona w czasie, gdy trwa ju rejestrowanie makra,
wybr tej wanie konkretnej komrki zostanie zapisany w kodzie makra. W takim przypadku
makro bdzie zawsze wybiera konkretn komrk, a przez to straci swj oglny charakter.

2. Wybra polecenie Deweloper/Kod/Zarejestruj makro. Excel wywietli okno dialogowe

Rejestrowanie makra (pokazane wczeniej na rysunku 38.7).

3. Wprowadzi now 1-wyrazow nazw makra, aby zastpi ni domyln nazw
Makro1. Moe to by na przykad nazwa MojePersonalia.
4. W polu Klawisz skrtu nacisn Shift+N, aby przypisa do makra skrt klawiaturowy
Ctrl+Shift+N.
5. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Rejestrowanie makra i rozpocz
rejestrowanie wykonywanych czynnoci.
6. Wprowadzi personalia w zaznaczonej komrce, a nastpnie nacisn klawisz Enter.
7. Wybra polecenie Deweloper/Kod/Zatrzymaj rejestrowanie (lub klikn przycisk
Zatrzymaj rejestrowanie znajdujcy si na pasku stanu).

Przegldanie makra
Zarejestrowane makro zostanie umieszczone w module o nazwie Module1. Aby zobaczy kod
rdowy moduu, naley otworzy okno programu Visual Basic Editor (VBE). W tym celu mona
skorzysta z jednej z poniszych metod:
uy skrtu Alt+F11;
wybra polecenie Deweloper/Kod/Visual Basic.
W edytorze jzyka VB, w okienku Project, wywietli si lista wszystkich otwartych skoroszytw i dodatkw. Lista ma posta diagramu w ksztacie drzewa, ktre moe by rozwijane lub
zwijane. Kod rdowy zarejestrowanego makra znajduje si w module Module1, nalecym do
aktywnego skoroszytu. Gdy dwukrotnie klikniemy pozycj Module1, w oknie Code wywietli si
jego kod rdowy.

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

711

Na rysunku 38.8 pokazano zarejestrowane makro z otwartym oknem Code.

Rysunek 38.8. Procedura MojePersonalia wygenerowana przez rejestrator makr programu Excel

Makro powinno by podobne do poniszego (oczywicie imi i nazwisko w kodzie makra bdzie
inne ni w przykadzie).
Sub MojePersonalia()
'
' MojePersonalia Makro
'
' Klawisz skrtu: Ctrl+Shift+N
'
ActiveCell.FormulaR1C1 = "Zenon Drzewiecki"
End Sub

Zarejestrowane makro jest procedur Sub o nazwie MojePersonalia. Zawarte w nim instrukcje
informuj Excel o tym, co powinien zrobi po uruchomieniu makra.
Naley zauway, e program Excel na pocztku procedury umieci kilka komentarzy. S to informacje, ktre byy widoczne w oknie dialogowym Rejestrowanie makra. Tak naprawd te
wiersze komentarza (zaczynaj si znakiem apostrofu) nie s potrzebne, dlatego te ich usunicie
nie bdzie miao wpywu na sposb dziaania makra. Jeli pominie si komentarze, okae si, e
procedura posiada tylko jedn instrukcj jzyka VBA. Oto ona:
ActiveCell.FormulaR1C1 = "Zenon Drzewiecki"

Instrukcja ta powoduje wstawienie do aktywnej komrki personaliw wpisanych w trakcie rejestracji makra. FormulaR1C1 to nazwa waciwoci obiektu Range jednak do tego dojdziemy
nieco pniej.

Testowanie makra
Przed zarejestrowaniem makra przypisalimy do niego skrt klawiaturowy Ctrl+Shift+N. W celu
przetestowania makra naley teraz powrci do okna programu Excel. Mona to zrobi nastpujco:
nacisn Alt+F11;
klikn przycisk View Microsoft Excel, znajdujcy si na pasku narzdzi edytora VBE.

712

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Po uaktywnieniu okna Excela naley otworzy dowolny skoroszyt. (Moe to by ten sam skoroszyt,
ktry zawiera modu VBA, albo jakikolwiek inny). Nastpnie wystarczy zaznaczy dowoln komrk i nacisn Ctrl+Shift+N. Makro natychmiast wstawi personalia uytkownika do komrki.

Edycja makra
Po zarejestrowaniu makra mona dokona w nim zmian (co jednak wymaga pewnej wiedzy).
Zamy, e personalia maj zosta pogrubione. W takiej sytuacji mona ponownie zarejestrowa makro, ale poniewa jest to bardzo prosta modyfikacja, efektywniejsze bdzie wprowadzenie zmiany w kodzie rdowym. W celu wywietlenia okna edytora VBA naley zastosowa
kombinacj klawiszy Alt+F11, a nastpnie uaktywni modu Module1 i powyej instrukcji End
Sub wstawi nastpujc:
ActiveCell.Font.Bold = True

Zmodyfikowane makro ma nastpujc posta:

Sub MojePersonalia()
'
' MojePersonalia Makro
'
' Klawisz skrtu: Ctrl+Shift+N
'
ActiveCell.FormulaR1C1 = "Zenon Drzewiecki"
ActiveCell.Font.Bold = True
End Sub

Gotowe makro mona przetestowa, aby si przekona, e dziaa zgodnie z oczekiwaniami.

Kolejny przykad
Ten przykad demonstruje przebieg rejestrowania makra, ktre do aktywnej komrki wstawia
aktualn dat i czas.
W celu utworzenia takiego makra naley wykona nastpujce kroki:
1. Uaktywni pust komrk.
2. Wybra polecenie Deweloper/Kod/Zarejestruj makro. Excel wywietli okno dialogowe
Zarejestruj makro.
3. Wprowadzi now jednowyrazow nazw makra, aby zastpi ni domyln nazw
Makro1. Proponuj nazwa je TimeStamp.
4. W polu Klawisz skrtu nacisn Shift+T, aby przypisa do makra skrt klawiaturowy
Ctrl+Shift+T.
5. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Rejestrowanie makra.
6. Wprowadzi ponisz formu do zaznaczonej komrki.
=TERAZ()

7. Nie zmieniajc zaznaczonej komrki, klikn przycisk Kopiuj (lub zastosowa

kombinacj klawiszy Ctrl+C), aby skopiowa jej zawarto do schowka.

8. Wybra polecenie Narzdzia gwne/Schowek/Wklej wartoci (W). Ta operacja
powoduje zastpienie formuy statycznym tekstem. W efekcie po ponownym obliczeniu
skoroszytu data i czas nie zostan uaktualnione.
9. Nacisn klawisz Esc, aby anulowa tryb kopiowania.
10. Wybra polecenie Deweloper/Kod/Zatrzymaj rejestrowanie (lub klikn przycisk
Zatrzymaj rejestrowanie, znajdujcy si na pasku stanu).

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

713

Wykonywanie makra
Aby wykona makro, naley zaznaczy pust komrk i nacisn klawisze Ctrl+Shift+T. Najprawdopodobniej makro nie zadziaa!
Kod jzyka VBA zarejestrowany w ramach makra zaley od ustawie skonfigurowanych w zakadce Zaawansowane okna dialogowego Opcje programu Excel, a konkretnie od ustawienia
jednej opcji: Przenie zaznaczenie po naciniciu klawisza Enter. Jeeli opcja ta bdzie wczona, zarejestrowane makro nie zadziaa prawidowo, poniewa w momencie nacinicia klawisza
Enter zmienia si aktywna komrka. Nawet jeli w trakcie rejestracji makra (w kroku 7.) ponownie wybrano by komrk z dat, makro i tak nie zostaoby wykonane prawidowo.

Sprawdzanie makra
Po uaktywnieniu edytora VBA naley przyjrze si zarejestrowanemu kodowi. Rysunek 38.9
przedstawia kod makra widoczny w oknie Code.
Rysunek 38.9.
Procedura TimeStamp
zostaa wygenerowana
przez rejestrator
makr Excela

Procedura ma 5 instrukcji. Pierwsza wstawia do aktywnej komrki formu NOW()1. Druga instrukcja wybiera komrk A2, czyli przeprowadza operacj, ktra wykonaa si niejako sama,
kiedy wskanik zosta przeniesiony do kolejnej komrki po wpisaniu formuy. Oczywicie konkretny adres tej komrki jest uzaleniony od tego, w jakiej komrce znajdowa si wskanik
w chwili rejestrowania makra.
Trzecia instrukcja kopiuje komrk. Czwarta, rozcignita na dwa wiersze kodu (znak podkrelenia wskazuje na kontynuacj instrukcji w nastpnym wierszu), wkleja zawarto schowka do
aktualnego zaznaczenia. Pita instrukcja wycza tryb kopiowania, symbolizowany animowan
ramk otaczajc zaznaczony zakres.
Problem z przedstawionym makrem polega na tym, e pojawia si w nim instrukcja powodujca
zaznaczenie konkretnej komrki, a mianowicie A2. Jeeli makro zostanie wykonane, gdy zaznaczona bdzie inna komrka, kod i tak wybierze komrk A2. Nie jest to zgodne z naszymi oczekiwaniami i powoduje, e makro dziaa nieprawidowo.
Nietrudno zauway, e w makrze zostay zarejestrowane dziaania, ktrych nie wykonano.
Przykadowo makro zawiera kilka waciwoci metody PasteSpecial. Rejestrowanie operacji,
ktrych w rzeczywistoci uytkownik nie zrealizowa, to efekt uboczny metody uywanej przez
Excel w celu translacji dziaa na kod.
1

Czyli angielski rdowy odpowiednik funkcji TERAZ() w polskim Excelu. Funkcje w makrach s rejestrowane
zgodnie z ich rdowymi nazwami przyp. tum.

714

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Ponowne rejestrowanie makra

Nasze makro mona naprawi na kilka sposobw. Uytkownik, ktry zna ju jzyk VBA, moe
wprowadzi odpowiednie poprawki bezporednio w kodzie rdowym. Alternatywnym rozwizaniem jest zarejestrowanie makra na nowo, tak by stosowane w nim odwoania do komrek miay charakter wzgldny.
W celu zastosowania drugiego rozwizania naley usun istniejc procedur TimeStamp i zarejestrowa j na nowo. Przed rozpoczciem rejestracji naley wybra polecenie Uyj odwoa
wzgldnych, ktre znajduje si w grupie Kod karty Deweloper. Kontrolka ta ma charakter przecznika, ktry domylnie jest wyczony.
Na rysunku 38.10 przedstawiono nowe makro, zarejestrowane z wczon opcj uycia odwoa
wzgldnych.
Rysunek 38.10.
Nowa wersja
makra TimeStamp
dziaa ju prawidowo

Testowanie makra
Po uaktywnieniu okna Excela naley wybra dowolny arkusz (moe on wchodzi w skad skoroszytu zawierajcego modu VBA lub jakiegokolwiek innego skoroszytu), zaznaczy w nim
jak komrk i zastosowa kombinacj klawiszy Ctrl+Shift+T. Tym razem makro od razu
wstawi do komrki aktualn dat i czas. Aby zobaczy cay wpis, moe by konieczne poszerzenie kolumny.
Jeli efekt dziaania makra wymaga rcznych, kosmetycznych poprawek, to znak, e takie makro
mona udoskonali. W celu automatycznego poszerzenia kolumny, aby pomiecia umieszczony
w niej wpis, wystarczy doda na kocu makra ponisz instrukcj (powyej instrukcji End Sub).
ActiveCell.EntireColumn.AutoFit

Wicej informacji na temat rejestracji makr jzyka VBA

Czytelnicy, ktrzy wykonali opisane przykady, powinni ju z grubsza si orientowa, w jaki
sposb rejestrowa makra i jakie problemy mog wystpi nawet w najprostszych makrach. Jeli
kod rdowy jzyka VBA sprawia wraenie niejasnego nie szkodzi. Dopki zarejestrowane
makro dziaa poprawnie, tak naprawd nie trzeba sobie tym zawraca gowy. Jeli makro
nie zadziaa, czsto prostsze bdzie jego ponowne zarejestrowanie ni modyfikowanie kodu
rdowego.

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

715

Dobra metoda umoliwiajca zdobycie wiedzy na temat elementw rejestrowanego makra polega na takim skonfigurowaniu ekranu, aby w oknie edytora Microsoft Visual Basic mona byo
na bieco ledzi generowany kod rdowy. W tym celu naley zmniejszy okno Excela (by
nie byo zmaksymalizowane), a nastpnie umieci obok niego okno edytora VBE, aby oba byy
widoczne. Naley zadba o to, aby w trakcie rejestrowania wykonywanych czynnoci w oknie
edytora jzyka VBA byo otwarte okno moduu, w ktrym jest umieszczany generowany kod
rdowy. (By moe trzeba bdzie w tym celu dwukrotnie klikn nazw tego moduu w okienku
Project).
Uytkownicy, ktrzy czsto programuj w VBA, powinni rozway podczenie do komputera
drugiego monitora. W ten sposb na ekranie jednego monitora bdzie mona wywietli
okno Excela, natomiast na ekranie drugiego monitora okno edytora Visual Basic.

Porwnanie rejestrowania bezwzgldnego i wzgldnego

Uytkownicy, ktrzy planuj rejestrowanie makr, powinni zapozna si z pojciami rejestrowania wzgldnego i bezwzgldnego. Na podstawie poprzedniego przykadu omwionego w tym
rozdziale mona si przekona, e nawet najprostsze makro moe dziaa bdnie, jeeli zastosowany zostanie zy tryb odwoania do komrek.
Zazwyczaj przy rejestracji makra program Excel zapamituje dokadne odwoania do zaznaczanych komrek (czyli rejestruje ich bezwzgldne adresy). Jeeli na przykad w trakcie rejestrowania makra zostan zaznaczone komrki z zakresu B1:B10, program Excel zapisze t operacj
pod postaci poniszego wiersza:
Range("B1:B10").Select

Wiersz ten znaczy tyle, co: Zaznacz komrki z zakresu B1:B10. Po uruchomieniu makra zawsze zostan zaznaczone te same komrki, niezalenie od pooenia komrki aktywnej.
Wrmy do przycisku Uyj odwoa wzgldnych w grupie Deweloper/Kod na Wstce. Gdy
klikniemy ten przycisk, w trakcie tworzenia makra program Excel zmieni tryb rejestrowania
z bezwzgldnego (domylnego) na wzgldny. W przypadku rejestracji w trybie wzgldnym
zaznaczenie zakresu komrek jest konwertowane w rny sposb w zalenoci od pooenia
aktywnej komrki. Jeli na przykad rejestracja makra jest wykonywana w trybie wzgldnym
i aktywna jest komrka o adresie A1, zaznaczenie komrek z zakresu B1:B10 spowoduje wygenerowanie poniszej instrukcji:
ActiveCell.Offset(0, 1).Range("A1:A10").Select

Powysza instrukcja znaczy tyle, co: Z komrki aktywnej przemie si o zero wierszy w d
i jedn kolumn w prawo i t komrk potraktuj tak, jakby bya komrk o adresie A1. Nastpnie, poczwszy od tej komrki, zaznacz zakres bdcy odpowiednikiem zakresu A1:A10. Innymi
sowy, makro rejestrowane w trybie wzgldnym na pocztku opiera si na komrce aktywnej,
a nastpnie zapisuje odwoania wzgldem niej. W efekcie uzyskuje si rne wyniki w zalenoci od pooenia aktywnej komrki. Po ponownym uruchomieniu makra to, ktre komrki zostan zaznaczone, zaley od lokalizacji aktywnej komrki. Przykadowe makro zaznaczy zakres
zajmujcy obszar dziesiciu wierszy i jednej kolumny, przesunity wzgldem aktywnej komrki
o zero wierszy i jedn kolumn.
Gdy program Excel rejestruje makro w trybie wzgldnym, przycisk Uyj odwoa wzgldnych
jest aktywny (co symbolizuje zmiana koloru jego ta). Aby powrci do rejestracji w trybie
bezwzgldnym, naley ponownie klikn ten przycisk, ktry zostanie wwczas wywietlony
w normalny sposb (bez zmienionego koloru ta).

716

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Zapisywanie makr w skoroszycie makr osobistych

Co prawda, wikszo makr tworzonych przez uytkownikw jest wykorzystywana tylko w okrelonym skoroszycie, ale do niektrych warto mie dostp we wszystkich dokumentach. Makra
oglnego przeznaczenia mona zapisywa w skoroszycie makr osobistych, dziki czemu bd
one zawsze pod rk. Skoroszyt makr osobistych jest adowany przy kadym uruchomieniu
programu Excel. Pocztkowo plik z tym skoroszytem nie istnieje i jest tworzony dopiero po
umieszczeniu w nim pierwszego zarejestrowanego makra. Skoroszyt makr osobistych nosi nazw
personal.xlsb.
Skoroszyt makr osobistych standardowo znajduje si w ukrytym oknie, aby nie przeszkadza
uytkownikowi.

W celu umieszczenia rejestrowanego makra w skoroszycie makr osobistych naley wybra opcj
Skoroszyt makr osobistych, znajdujc si w oknie dialogowym Rejestrowanie makra. Jest to
jedna z opcji na licie Przechowuj makro w.
Jeli makro zostanie zapisane w skoroszycie makr osobistych, przy otwieraniu skoroszytu korzystajcego z makr nie trzeba pamita o zaadowaniu tego skoroszytu. Przy zamykaniu okna
programu Excel uytkownik zostanie zapytany, czy chce zapisa zmiany w skoroszycie makr
osobistych.

Przypisywanie klawisza skrtu do makra

Po rozpoczciu rejestrowania makra okno dialogowe Zarejestruj makro umoliwia okrelenie
skrtu klawiaturowego. Aby pniej zmieni klawisz skrtu lub przypisa nowy skrt do makra,
ktre jeszcze go nie posiada, naley wykona nastpujce kroki:
1. Wybra polecenie Deweloper/Kod/Makra lub uy kombinacji klawiszy Alt+F8,
aby otworzy okno dialogowe Makro.
2. W oknie tym wybra z listy nazw makra.
3. Klikn przycisk Opcje. Excel wywietli okno dialogowe Opcje makra, pokazane
na rysunku 38.11.
Rysunek 38.11.
W oknie dialogowym
Opcje makra
mona doda
lub zmieni skrt
klawiaturowy makra

4. Okreli klawisz skrtu. W tym celu mona nacisn jedn liter (skrt bdzie mia

wwczas posta Ctrl+litera) albo nacisn klawisz Shift i wpisa wielk liter
(wwczas skrt bdzie mia posta Ctrl+Shift+wielka litera).
5. Klikn przycisk OK, aby powrci do okna dialogowego Makro.
6. Klikn przycisk Anuluj w celu zamknicia okna Makro.

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

717

Przypisywanie makra do przycisku

Po zarejestrowaniu i sprawdzeniu makra mona mu przypisa przycisk umieszczony w arkuszu.
W tym celu naley wykona nastpujce kroki:
1. Jeli makro jest makrem oglnego przeznaczenia, ktre ma zosta uyte w wicej
ni jednym skoroszycie, trzeba upewni si, czy zapisano je w skoroszycie makr
osobistych.
2. Rozwin list Deweloper/Formanty/Wstaw i klikn kontrolk Przycisk, znajdujc
si w sekcji Formanty formularza (rysunek 38.12). Po wskazaniu poszczeglnych ikon
kursorem myszy pojawi si okienka podpowiedzi opisujce dziaanie kadej z kontrolek.
Rysunek 38.12.
Dodawanie przycisku
do arkusza
w celu uruchamiania
za jego pomoc makra

3. Przecign kursorem myszy w obrbie arkusza, aby narysowa przycisk.

Excel otworzy okno dialogowe Przypisywanie makra.

4. W oknie tym wybra z listy makro.
5. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Przypisywanie makra.
6. (Opcjonalnie). Na og warto zmieni tekst widoczny na przycisku na bardziej

opisowy. W tym celu naley klikn przycisk prawym przyciskiem myszy, a nastpnie
z menu podrcznego wybra polecenie Edytuj tekst i wprowadzi modyfikacje.
Po wykonaniu powyszych krokw kliknicie przycisku spowoduje uaktywnienie przypisanego
makra.

Dodawanie makra do paska Szybki dostp

Przycisk uruchamiajcy makro mona rwnie umieci na pasku Szybki dostp.
1. Klikn pasek Szybki dostp prawym przyciskiem myszy i wybra polecenie Dostosuj
pasek narzdzi Szybki dostp. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Opcje programu
Excel z otwart zakadk Pasek narzdzi Szybki dostp.
2. Z rozwijanej listy po lewej stronie wybra opcj Makra.
3. Z listy znajdujcej si w prawej grnej czci okna wybra opcj Dla wszystkich
dokumentw albo Dla XXX (gdzie XXX jest nazw aktywnego skoroszytu).
Ten punkt decyduje o tym, czy makro bdzie dostpne dla wszystkich skoroszytw,
czy tylko dla tego, ktry zawiera makro.
4. Wybra makro i klikn przycisk Dodaj.
5. W celu zmiany ikony makra albo wywietlanego tekstu pomocniczego klikn
przycisk Modyfikuj.
Gdy wykonamy te czynnoci, na pasku Szybki dostp pojawi si przycisk, ktrego kliknicie
spowoduje uruchomienie makra.

718

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Pisanie kodu rdowego w jzyku VBA

Jak mona byo si przekona na podstawie poprzednich przykadw, najprostsza metoda utworzenia nieskomplikowanego makra polega na zarejestrowaniu wykonywanych czynnoci. Jednak
aby zaprojektowa bardziej zoone makra, konieczne bdzie rczne wprowadzenie kodu rdowego jzyka VBA. Innymi sowy, naley napisa program. Dla zaoszczdzenia czasu (i w celu przyspieszenia nauki) rczne wprowadzanie kodu rdowego czsto da si poczy z rejestrowaniem.
Przed rozpoczciem pisania kodu rdowego w jzyku VBA konieczne jest odpowiednie zrozumienie i opanowanie rozmaitych zagadnie dotyczcych obiektw, waciwoci i metod. Nie
zaszkodzi te zaznajomienie si z powszechnie uywanymi w jzykach programowania konstrukcjami, takimi jak ptle oraz instrukcje warunkowe if-then.
W niniejszym punkcie zamieciem podstawowe informacje na temat programowania w jzyku
VBA. S one niezbdne, jeli chcemy pisa makra jzyka VBA, a nie tylko je rejestrowa. Informacje tu zawarte nie odgrywaj roli kompletnego materiau instruktaowego. W mojej ksice
zatytuowanej Excel 2013 PL. Programowanie w VBA. Vademecum Walkenbacha (Helion 2013),
omwiem wszystkie wane aspekty programowania w jzyku VBA oraz projektowania zaawansowanych aplikacji opartych na arkuszach kalkulacyjnych.

Wprowadzanie i modyfikowanie kodu rdowego podstawy

Zanim bdzie moliwe wprowadzenie kodu rdowego, konieczne jest umieszczenie w skoroszycie moduu jzyka VBA. Jeli taki modu istnieje ju w skoroszycie, mona go uy do
wprowadzania kodu rdowego.
Aby utworzy nowy modu jzyka VBA, naley wykona ponisze kroki:
1. Nacisn Alt+F11, aby otworzy okno edytora Visual Basic Editor. W okienku
Project wywietlona zostanie lista wszystkich otwartych skoroszytw i dodatkw.
2. W okienku Project zlokalizowa aktualnie uywany skoroszyt i zaznaczy go.
3. Z menu Insert wybra polecenie Module. Edytor jzyka VBA doda do skoroszytu
nowy pusty modu i wywietli jego zawarto w oknie Code.
Rady dotyczce programowania w jzyku VBA
Gdy wprowadzamy kod rdowy w module arkusza, w dowolny sposb mona stosowa wcicia i wstawia puste wiersze w celu zwikszenia jego przejrzystoci. Tak naprawd jest to znakomity nawyk.
Po zatwierdzeniu wprowadzonego wiersza kodu rdowego (poprzez nacinicie klawisza Enter) zostanie
on sprawdzony pod ktem bdw skadni. Jeli aden bd nie zostanie wykryty, wiersz zostanie odpowiednio sformatowany, a sowa kluczowe i identyfikatory bd wyrnione kolorami. W trakcie automatycznej operacji ponownego formatowania zostan usunite niepotrzebne spacje, a inne dodane w celu
ujednolicenia (np. przed i za znakiem rwnoci). Jeli zostanie wykryty bd skadni, wywietli si komunikat i wiersz bdzie wyrniony innym kolorem (domylnie jest to kolor czerwony). Przed uruchomieniem makra konieczne jest usunicie bdu.
Jedna instrukcja moe mie dowoln dugo, ale istnieje moliwo podzielenia jej na dwa wiersze lub
wiksz liczb wierszy. W tym celu naley zakoczy wiersz spacj oraz znakiem podkrelenia. Poniszy
kod rdowy skada si z dwch wierszy, ale w rzeczywistoci jest jedn instrukcj jzyka VBA:
Sheets("Arkusz1").Range("B1").Value = _
Sheets("Arkusz1").Range("A1").Value

Komentarze mog by umieszczane w dowolnym miejscu kodu rdowego jzyka VBA. Pocztek komentarza jest identyfikowany przez znak apostrofu. Tekst znajdujcy si za apostrofem jest ignorowany. Komentarz moe by niezalenym wierszem lub znajdowa si za instrukcj. Poniej zawarto dwa
przykadowe komentarze:
' Przypisuje wartoci zmiennym
Wartosc = .085 ' Warto na dzie 16 listopada

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

719

Modu jzyka VBA wywietlany w niezalenym oknie dziaa podobnie jak edytor tekstu. Mona
w nim nawigowa, zaznacza tekst, wykonywa operacje wstawiania, wklejania, kopiowania,
wycinania itp.

Zasady dziaania moduu jzyka VBA

Modu jzyka VBA jest bez wtpienia najbardziej zoonym komponentem programu Excel
i moe sprawia przytaczajce wraenie. Przed szczegowym omwieniem elementw jzyka
VBA proponuj wic krtkie zestawienie podstawowych zasad funkcjonowania tego jzyka:
W jzyku VBA operacje s wykonywane poprzez wprowadzanie w arkuszu moduu
VBA kodu rdowego lub przez rejestrowanie czynnoci, a nastpnie uruchamianie
makra na jeden z dostpnych sposobw. Moduy jzyka VBA s przechowywane
w skoroszycie programu Excel, ktry moe zawiera dowoln ich liczb. W celu
przejrzenia lub zmodyfikowania zawartoci moduu jzyka VBA konieczne jest
uaktywnienie okna edytora Visual Basic Editor (pomidzy programem Excel i edytorem
VBE mona si przecza za pomoc skrtu Alt+F11).
Modu jzyka VBA skada si z procedur. Procedura to pewien kod realizujcy okrelon
operacj. Poniej zawarto przykad prostej procedury Sub o nazwie ShowSum, ktra wykonuje
operacj dodawania 1+1 i wywietla jej wynik:
Sub ShowSum()
Sum = 1 + 1
MsgBox "Wynik wynosi " & Sum
End Sub

Modu jzyka VBA moe te zawiera funkcje. Funkcja wykonuje okrelone obliczenia

i zwraca pojedyncz warto. Funkcja moe zosta wywoana z poziomu innej procedury
jzyka VBA lub moe nawet zosta uyta w formule arkusza. Oto przykad funkcji
o nazwie AddTwo, ktra przyjmuje dwa argumenty, sumuje je i zwraca wynik tej operacji.
Function AddTwo(arg1, arg2)
AddTwo = arg1 + arg2
End Function

Jzyk VBA operuje na obiektach. Program Excel oferuje ponad sto klas obiektw,

ktrych mona uy do konstruowania kodu. Przykadami obiektw s skoroszyt, arkusz,

zakres komrek arkusza, wykres albo ksztat (np. prostokt).
Obiekty s uporzdkowane w sposb hierarchiczny i mog odgrywa rol
kontenerw dla innych obiektw. Na przykad program Excel sam jest obiektem
o nazwie Application i zawiera inne obiekty, takie jak Workbook (skoroszyt). Obiekt
Workbook moe by z kolei kontenerem dla innych obiektw, takich jak Worksheet
(arkusz) i Chart (wykres). Obiekt Worksheet moe zawiera w sobie takie obiekty, jak
Range (zakres), PivotTable (tabela przestawna) itd. Uporzdkowanie tego typu obiektw
jest okrelane mianem modelu obiektowego.
Obiekty o podobnym charakterze s nazywane kolekcj albo zbiorem. Na przykad
zbir Worksheets skada si ze wszystkich arkuszy okrelonego skoroszytu. Kolekcja
ChartObjects skada si ze wszystkich obiektw ChartObject arkusza. Kolekcje same
w sobie take s obiektami.
W celu odwoania si do obiektu zdefiniowanego w kodzie rdowym jzyka VBA
naley okreli jego lokalizacj w hierarchii obiektw. Separatorem poziomw
hierarchii jest kropka.
Na przykad przy uyciu poniszej instrukcji mona odwoa si do skoroszytu o nazwie
Zeszyt1.xlsx:
Application.Workbooks("Zeszyt1.xlsx")

720

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Ta instrukcja odwouje si do skoroszytu Zeszyt1.xlsx, nalecego do zbioru Workbooks.

Zbir Workbooks znajduje si w obiekcie Application, czyli w programie Excel.
Zagbiajc si o jeszcze jeden poziom, przy uyciu poniszej instrukcji mona odwoa
si do arkusza Arkusz1 zawartego w skoroszycie Zeszyt1:
Application.Workbooks("Zeszyt1.xlsx").Worksheets("Arkusz1")

Przechodzc do kolejnego poziomu, w nastpujcy sposb mona odwoa si do danej

komrki:
Application.Workbooks("Zeszyt1.xlsx").Worksheets("Arkusz1").Range("A1")

Jeli pominie si okrelone odwoania, program Excel uyje aktywnych obiektw.

Jeli skoroszyt Zeszyt1.xlsx jest skoroszytem aktywnym, poprzednie odwoanie moe

zosta uproszczone do nastpujcej postaci:
Worksheets("Arkusz1").Range("A1")

Jeli wiadomo, e arkusz Arkusz1 jest aktywny, instrukcj odwoania mona jeszcze
bardziej uproci:
Range("A1")

Obiekty posiadaj waciwoci. Waciwo moe by traktowana jako pewien parametr

obiektu. Na przykad obiekt Range posiada takie waciwoci, jak Value i Name. Obiekt Chart
dysponuje takimi waciwociami, jak HasTitle i Type. Jzyk VBA pozwala zarwno
na zidentyfikowanie, jak i na zmodyfikowanie waciwoci obiektu.
W celu odwoania si do waciwoci naley uy zarwno jej nazwy, jak i nazwy obiektu,
rozdzielonych znakiem kropki. Przykadowo za pomoc poniszej instrukcji mona odwoa
si do wartoci, znajdujcej si w komrce o adresie A1 i zawartej w arkuszu Arkusz1:
Worksheets("Arkusz1").Range("A1").Value

Mona przypisywa wartoci zmiennym. Aby przypisa warto zmiennej o nazwie

Interest, zawartej w komrce o adresie A1, ktra znajduje si w arkuszu Arkusz1,

naley uy nastpujcej instrukcji jzyka VBA:
Interest = Worksheets("Arkusz1").Range("A1").Value

Obiekty posiadaj metody. Metoda jest operacj wykonywan na obiekcie. Na przykad

jedn z metod obiektu Range jest ClearContents. Powoduje ona wyczyszczenie zawartoci
zakresu.
Metody s okrelane poprzez uycie ich nazw w poczeniu z nazwami obiektw
nazwy rozdziela si znakiem kropki. Przykadowo w celu wyczyszczenia zawartoci
komrek z zakresu A1:C12 naley posuy si ponisz instrukcj:
Worksheets("Arkusz1").Range("A1:C12").ClearContents

Jzyk VBA zawiera te wszystkie inne elementy, spotykane w nowoczesnych

jzykach programowania, wczajc w to tablice, ptle itp.

Powysza lista to omwienie jzyka VBA w piguce. Pora na obszerniejsze informacje o poruszonych przed chwil zagadnieniach. Cz z nich omwiono w pozostaej czci rozdziau.

Obiekty i zbiory
Jzyk VBA jest jzykiem obiektowo zorientowanym, co oznacza, e pozwala na manipulowanie
takimi obiektami, jak Ranges, Charts, Shapes itp. Obiekty te s uporzdkowane w sposb hierarchiczny. Obiekt Application (czyli program Excel) zawiera inne obiekty, na przykad:
AddIns (zbir obiektw AddIn),
Windows (zbir obiektw Window),
Workbooks (zbir obiektw Workbook).

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

721

Wikszo tych obiektw zawiera inne obiekty. Na przykad obiekt Workbook moe by kontenerem dla:
Charts (zbioru obiektw Chart),
Names (zbioru obiektw Name),
Styles (zbioru obiektw Style),
Windows (zbioru obiektw Window skoroszytu),
Worksheets (zbioru obiektw Worksheet).
Z kolei kady z wymienionych obiektw moe zawiera kolejne obiekty. Na przykad obiekt
Worksheet moe by kontenerem dla:
ChartObjects (zbioru wszystkich obiektw ChartObject),
PageSetup (obiektu przechowujcego informacje dotyczce wydruku),
PivotTables (zbioru wszystkich obiektw PivotTable).
Zbir zawiera wszystkie obiekty podobne do siebie. Na przykad zbir wszystkich obiektw
Workbook nosi nazw Workbooks. W celu odwoania si do wybranego obiektu zbioru naley po-

suy si wartoci jego indeksu lub jego nazw. Jeli na przykad skoroszyt skada si z trzech
arkuszy o nazwach Arkusz1, Arkusz2 i Arkusz3, to w celu odwoania si do pierwszego obiektu
zbioru Worksheets naley uy jednej z poniszych instrukcji:
Worksheets(1)
Worksheets("Arkusz1")

Waciwoci
Modyfikowane obiekty posiadaj waciwoci, ktre mona traktowa jak ich atrybuty. Na przykad obiekt Range ma takie waciwoci, jak Column, Row, Width i Value. Obiekt Charts posiada
takie waciwoci, jak Legend, ChartTitle itp. Waciwo ChartTitle jest rwnie obiektem
zawierajcym takie waciwoci, jak Font, Orientation i Text. Program Excel posiada wiele
obiektw, z ktrych kady zawiera wasny zestaw waciwoci. Kod w jzyku VBA moe wykonywa nastpujce operacje:
sprawdza aktualne wartoci waciwoci obiektu i na tej podstawie realizowa okrelone
czynnoci,
zmienia wartoci waciwoci obiektu.
Aby odwoa si do waciwoci obiektu, naley w kodzie rdowym jzyka VBA wstawi po
jego nazwie znak kropki i nazw waciwoci. Na przykad ponisza instrukcja jzyka VBA
przypisuje warto 15 waciwoci Value obiektu bdcego zakresem komrek o nazwie Dane.
Spowoduje to, e liczba 15 pojawi si we wszystkich komrkach tego zakresu.
Range("Dane").Value = 15

Niektre waciwoci s przeznaczone tylko do odczytu, co oznacza, e mona sprawdzi ich

warto, ale nie mona dokona ich modyfikacji. W przypadku obiektu Range, zajmujcego obszar jednej komrki, waciwoci Row i Column mog by tylko odczytywane mona sprawdzi lokalizacj komrki (poprzez odczytanie numeru wiersza i kolumny), ale nie jest moliwa
jej modyfikacja, polegajca na ustawieniu innych wartoci waciwoci.
Obiekt Range posiada te waciwo Formula, ktra moe by modyfikowana. Oznacza to, e
poprzez zmian wartoci waciwoci Formula mona umieci w komrce formu. Ponisza instrukcja poprzez zmian wartoci waciwoci Formula komrki o adresie A12 wstawia do niej
formu.
Range("A12").Formula = "=SUM(A1:A10)"

722

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Niejako wbrew intuicji w Excelu nie ma takiego obiektu jak komrka. W celu zmiany
pojedynczej komrki naley uy obiektu Range zawierajcego tylko jedn komrk.

Na szczycie hierarchii obiektw znajduje si obiekt Application, ktry w rzeczywistoci jest

programem Excel. Obiekt Application posiada kilka nastpujcych, przydatnych waciwoci:
Application.ActiveWorkbook. Zwraca aktywny skoroszyt (obiekt Workbook) programu Excel.
Application.ActiveSheet. Zwraca aktywny arkusz (obiekt Sheet) w otwartym skoroszycie.
Application.ActiveCell. Zwraca aktywn komrk (obiekt Range), znajdujc si
w otwartym oknie.
Application.Selection. Zwraca aktualnie zaznaczony obiekt, znajdujcy si w aktywnym
oknie obiektu Application. Mog nim by takie obiekty, jak Range, Chart, Shape lub jaki
inny, ktry mona zaznaczy.
Naley rwnie wiedzie, e waciwoci mog zwraca obiekty. Wanie to miao miejsce w poprzednich przykadach. Na przykad wynikiem zastosowania instrukcji Application.ActiveCell
bdzie obiekt Range. A zatem w celu uzyskania dostpu do waciwoci naley uy instrukcji podobnych do poniszej:
Application.ActiveCell.Font.Size = 15

W tym przypadku waciwo ActiveCell zwraca obiekt Range. Waciwo Font zwraca obiekt
Font zawarty w obiekcie Range. Size jest waciwoci obiektu Font. Powysza instrukcja ustawia
dla waciwoci Size warto 15. Oznacza to, e tekst w aktualnie zaznaczonej komrce bdzie
mia rozmiar wynoszcy 15 punktw.
Ze wzgldu na to, e waciwoci obiektu Application s bardzo czsto stosowane, mona
pomin kwalifikator obiektu (Application). Na przykad w celu uzyskania numeru wiersza
aktywnej komrki naley uy nastpujcej instrukcji:
ActiveCell.Row

W wielu sytuacjach do tego samego obiektu mona si odwoa na kilka rnych sposobw.
Zamy, e jedyny otwarty skoroszyt nosi nazw Sprzeda.xlsx. Dodatkowo przyjmijmy, e
zawiera on tylko jeden arkusz o nazwie Podsumowanie. W celu odwoania si do tego arkusza
mona posuy si dowoln z poniszych instrukcji kodu rdowego jzyka VBA:
Workbooks("Sprzeda.xlsx").Worksheets("Podsumowanie")
Workbooks(1).Worksheets(1)
Workbooks(1).Sheets(1)
Application.ActiveWorkbook.ActiveSheet
ActiveWorkbook.ActiveSheet
ActiveSheet

To, ktra instrukcja zostanie uyta, zaley od zakresu informacji na temat obszaru roboczego.
Jeli na przykad otwarto wicej ni jeden skoroszyt, druga lub trzecia instrukcja si nie sprawdzi.
W przypadku aktywnego arkusza (moe by dowolny) zadziaa kada z trzech ostatnich instrukcji. Ale aby mie cakowit pewno, e odwoanie bdzie si odnosio do okrelonego arkusza
konkretnego skoroszytu, najlepiej posuy si pierwsz instrukcj.

Metody
Obiekty posiadaj rwnie metody. Metod mona traktowa jak czynno wykonan na obiekcie.
Na przykad w odniesieniu do obiektu Range mona zastosowa metod Clear, powodujc jego
wyczyszczenie. Tak operacj wykonuje ponisza instrukcja jzyka VBA. Czynno ta odpowiada
zaznaczeniu danego zakresu i wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Edycja/Wyczy/Wyczy wszystko.
Range("A1:C12").Clear

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

723

W kodzie rdowym jzyka VBA metody wygldaj podobnie jak waciwoci, poniewa s
poczone z nazw obiektu przy uyciu znaku kropki. Jednak metody i waciwoci s rnymi
pojciami.

Zmienne
Jzyk VBA, podobnie jak wszystkie pozostae jzyki programowania, umoliwia korzystanie ze
zmiennych. W przeciwiestwie do niektrych jzykw tu nie jest konieczne deklarowanie
zmiennych jeszcze przed ich uyciem w kodzie rdowym (jednak postpowanie w ten sposb
jest zdecydowanie wskazane).
Jeli na pocztku kodu moduu VBA znajduje si instrukcja Option Explicit, trzeba
zadeklarowa w nim wszystkie zmienne. Niezadeklarowane zmienne spowoduj bd
kompilacji, a w efekcie procedury nie zadziaaj.

W poniszym przykadzie warto komrki arkusza Arkusz1 o adresie A1 zostaa przypisana

zmiennej o nazwie Rate:
Rate = Worksheets("Arkusz1").Range("A1").Value

Poczwszy od tej instrukcji, w dalszych czciach kodu VBA mona korzysta ze zmiennej Rate.

Sterowanie wykonywaniem kodu

Jzyk VBA umoliwia stosowanie wielu typowych konstrukcji spotykanych w innych jzykach
programowania, uywanych w celu zarzdzania sposobem wykonywania kodu rdowego. W tej
czci rozdziau przedstawiem kilka powszechnie uywanych konstrukcji tego typu.
Instrukcje If i Then

Jedna z najwaniejszych struktur sterujcych jzyka VBA jest zoona z instrukcji If i Then.
Te powszechnie stosowane instrukcje umoliwiaj implementowanie mechanizmw decyzyjnych w aplikacjach. Podstawowa skadnia instrukcji If i Then na nastpujc posta:
If warunek Then instrukcje [Else instrukcje]

Jeli warunek jest speniony, zostanie wykonany pierwszy zestaw instrukcji. Po dodaniu klauzuli Else mona zastosowa drugi zestaw instrukcji, wykonywany w przypadku niespenienia
warunku.
W poniszym przykadzie nie zastosowano opcjonalnej instrukcji Else. Ta procedura sprawdza
zawarto aktywnej komrki. Jeli zawiera ona warto ujemn, jej kolor zmieni si na czerwony.
W przeciwnym razie nic si nie stanie.
Sub CheckCell()
If ActiveCell.Value < 0 Then ActiveCell.Font.Color = vbGreen
End Sub

A oto inna, kilkuwierszowa wersja tej procedury, z uyciem klauzuli Else. Ze wzgldu na to, e
cao zostaa rozbita na kilka wierszy, naley zakoczy procedur instrukcj End If. Jeli
warto w komrce jest ujemna, ta procedura powoduje zmian koloru tekstu na czerwony,
a w przeciwnym razie na zielony.
Sub CheckCell()
If ActiveCell.Value < 0 Then
ActiveCell.Font.Color = vbRed
Else
ActiveCell.Font.Color = vbGreen
End If
End Sub

724

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Ptle For Next

Ptla oparta na instrukcjach For i Next moe zosta uyta do przetworzenia serii danych. Oto
przykad tego typu ptli:
Sub SumSquared()
Total = 0
For Num = 1 To 10
Total = Total + (Num ^ 2)
Next Num
MsgBox Total
End Sub

W powyszym przykadzie pomidzy instrukcjami For i Next zawarto jedn instrukcj, ktra jest
wykonywana dziesi razy. Zmienna Num kolejno przyjmuje wartoci 1, 2, 3 a do 10. Zmienna
Total przechowuje wynik sumowania zmiennej Num podniesionej do kwadratu, dodanej do dotychczasowej wartoci zmiennej Total. Wynik jest wic sum pierwszych dziesiciu liczb cakowitych podniesionych do kwadratu. Zostanie on wywietlony w oknie komunikatu.
Instrukcje With i End With

Kolejny element jzyka programowania, z ktrym mona si spotka po zarejestrowaniu makra,

opiera si na konstrukcji With i End With. Pozwala ona w uproszczony sposb przetwarza kilka
waciwoci lub metod tego samego obiektu. Oto przykad:
Sub AlignCells()
With Selection
.HorizontalAlignment = xlCenter
.VerticalAlignment = xlCenter
.WrapText = False
.Orientation = xlHorizontal
End With
End Sub

Ponisze makro wykonuje dokadnie takie same operacje, ale nie korzysta z instrukcji With i End With.
Sub AlignCells()
Selection.HorizontalAlignment = xlCenter
Selection.VerticalAlignment = xlCenter
Selection.WrapText = False
Selection.Orientation = xlHorizontal
End Sub

Konstrukcja Select Case

Konstrukcja Select Case jest przydatna w przypadku dokonywania wyboru spord dwch lub
wikszej liczby opcji. Jej dziaanie ilustruje poniszy przykad. Kod sprawdza zawarto aktywnej komrki. Jeli jej warto jest mniejsza od zera, zostanie wywietlona na czerwono. Jeli
warto jest rwna zeru, zostanie uyty kolor niebieski. Jeli z kolei warto bdzie wiksza od
zera, zostanie zastosowany kolor czarny.
Sub CheckCell()
Select Case ActiveCell.Value
Case Is < 0
ActiveCell.Font.Color = vbRed
Case 0
ActiveCell.Font.Color = vbBlue
Case Is > 0
ActiveCell.Font.Color = vbBlack
End Select
End Sub

Po instrukcji Select mona umieci dowoln liczb warunkw Case. Jeli warunek jest speniony, wykonane zostan znajdujce si po nim instrukcje.

Rozdzia 38. Jzyk programowania Visual Basic for Applications

725

Makro, ktrego nie mona zarejestrowa

Oto przykad makra w jzyku VBA, ktre nie moe zosta zarejestrowane, poniewa s w nim
uyte konstrukcje wymagajce rcznego wprowadzenia kodu. Ponisze makro tworzy list
wszystkich formu aktywnego arkusza. Lista jest umieszczana w nowym arkuszu.
Sub ListFormulas()
' Utworzenie obiektu Range
Set InputRange = ActiveSheet.UsedRange
' Dodanie nowego arkusza
Set OutputSheet = Worksheets.Add
' Zmienna wiersza wyjciowego
OutputRow = 1
' Przetwarzanie zakresu w ramach ptli
For Each cell In InputRange
If cell.HasFormula Then
OutputSheet.Cells(OutputRow, 1) = "" & cell.Address
OutputSheet.Cells(OutputRow, 2) = "" & cell.Formula
OutputRow = OutputRow + 1
End If
Next cell
End Sub

Skoroszyt z przykadowym makrem mona pobra z serwera FTP pod adresem

ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw lista formu.xlsm.

Powysze makro moe wydawa si zoone, ale po przeanalizowaniu okae si do proste.

Oto w jaki sposb ono dziaa:
1. Makro tworzy obiekt (zmienn) o nazwie InputRange. Zmienna jest powizana z uytym
zakresem aktywnego arkusza (co eliminuje potrzeb sprawdzania kadej komrki).
2. Nastpnie makro tworzy nowy arkusz i przypisuje go zmiennej obiektowej o nazwie
OutputSheet. Warto zmiennej OutputRow jest zmieniana na 1; w dalszej czci kodu jej
warto bdzie cyklicznie zwikszana.
3. Ptla For-Next sprawdza kad komrk zakresu InputRange. Jeli w komrce znajduje
si formua, adres komrki oraz formua s zapisywane w zmiennej OutputSheet.
Dodatkowo jest zwikszana warto zmiennej OutputRow.
Rysunek 38.13 przedstawia wynik uruchomienia tego praktycznego makra pen list formu
arkusza.
Rysunek 38.13.
Makro ListFormulas
tworzy list wszystkich
formu arkusza

726

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Jako przykad to makro spenia swoje zadanie, ale daleko mu do ideau nie jest elastyczne
i nie zawiera mechanizmu obsugi bdw. Jeli na przykad struktura skoroszytu jest chroniona,
podjcie prby dodania nowego arkusza zakoczy si wygenerowaniem bdu.

Wicej informacji na temat jzyka VBA

Niniejszy rozdzia stanowi jedynie wstp do moliwoci jzyka VBA. Czytelnicy, ktrzy dotychczas nie mieli z nim do czynienia, zapewne czuj si przytoczeni nadmiarem poj
obiekty, waciwoci, metody itd. Nic dziwnego. Jeli pocztkujcy sprbuje na przykad uy
waciwoci, ktra w przypadku danego obiektu jest niedostpna, program zwrci komunikat
o bdzie, a wykonywanie makra zostanie wstrzymane a do usunicia problemu. Na szczcie
istnieje wiele przydatnych rde wiedzy, dziki ktrym obiekty, waciwoci i metody stan si
przystpne.
Dalsza cz tej ksiki. W kolejnych rozdziaach tej ksiki znajduj si dodatkowe
informacje o jzyku VBA i znacznie wicej przykadw.
Rejestrowanie wykonywanych czynnoci. Najlepsza metoda zaznajomienia si
z jzykiem VBA polega na wczeniu funkcji rejestrowania makr i zapisywaniu operacji
wykonywanych w programie Excel. Analiza otrzymanego kodu to znakomity sposb
na zyskanie dodatkowej wiedzy na temat jego elementw, takich jak definicje obiektw,
waciwoci i metody.
System pomocy. Podstawowym rdem dokadnych informacji na temat obiektw,
metod i procedur programu Excel jest system pomocy. Zawarte w nim informacje s
bardzo obszerne i przystpne. Po otwarciu okna moduu VBA wystarczy umieci kursor
na waciwoci lub metodzie i nacisn klawisz F1, aby wywietli informacje dotyczce
wskazanego sowa. W Excelu 2013 cay system pomocy jest dostpny wycznie online,
tote korzystanie z niego wymaga dostpu do internetu.
Inne ksiki. Istnieje kilka ksiek powiconych wycznie zastosowaniu jzyka VBA
w programie Excel. Jedn z nich jest publikacja mojego autorstwa, zatytuowana
Excel 2013 PL. Programowanie w VBA. Vademecum Walkenbacha (Helion 2013).

Rozdzia 39.

Tworzenie
niestandardowych
funkcji arkusza
W tym rozdziale:
Podstawowe informacje na temat funkcji jzyka VBA
Procedury Function
Argumenty procedury Function
Usuwanie bdw funkcji niestandardowych
Wklejanie funkcji niestandardowych
Jak ju wspomniaem w poprzednim rozdziale, w przypadku jzyka VBA mona tworzy dwa
typy procedur procedury Sub i Function. Ten rozdzia jest powicony procedurom Function.

Podstawowe informacje
na temat funkcji jzyka VBA
Procedury Function stosowane w jzyku VBA s do uniwersalne. Mona skorzysta z nich
w dwch nastpujcych przypadkach:
przy wywoywaniu funkcji z innej procedury jzyka VBA;
przy zastosowaniu funkcji w formuach definiowanych w arkuszu.
W tym rozdziale szczegln uwag zwrciem na funkcje stosowane w formuach.
Program Excel jest wyposaony w ponad 400 funkcji arkusza. Przy takim bogactwie dostpnych
funkcji tworzenie nowych moe si wydawa bezzasadne. Gwnym powodem tworzenia nowych funkcji jest ch uproszczenia i skrcenia formu. Krtsze formuy s bardziej przejrzyste
i atwiejsze w obsudze. Na przykad czsto istnieje moliwo zastpienia zoonej formuy
pojedyncz funkcj. Kolejnym powodem jest to, e mona tworzy funkcje realizujce operacje,
ktrych wykonanie w inny sposb nie jest moliwe.
W niniejszym rozdziale przyjem zaoenie, e uytkownik potrafi ju wprowadza i modyfikowa
kod rdowy w oknie edytora VBE (Visual Basic Editor).

728

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Oglne informacje o edytorze VBE zostay zawarte w rozdziale 38.

Przykad wprowadzajcy
Po zdobyciu podstawowej wiedzy na temat jzyka VBA proces tworzenia niestandardowych
funkcji staje si stosunkowo prosty. Przejdmy moe od razu do poniszego przykadu funkcji
napisanej w jzyku VBA. Funkcja ta jest przechowywana w module VBA dostpnym z poziomu
edytora VB.

Funkcja niestandardowa
Przykadowa funkcja o nazwie NumSign przyjmuje jeden argument. Jeli argument ma warto
wiksz od zera, funkcja zwraca acuch tekstowy o treci Dodatni. Jeli argument ma warto
mniejsz od zera, funkcja zwraca acuch tekstowy Ujemny. Z kolei jeli warto argumentu jest
rwna zero, funkcja zwraca acuch Zero. Kod rdowy funkcji pokazano na rysunku 39.1.
Rysunek 39.1.
Prosta niestandardowa
funkcja arkuszowa

Oczywicie taki sam efekt mona uzyska przy uyciu poniszej formuy arkusza, opierajcej
si na zagniedonej funkcji JEELI:
=JEELI(A1=0;"Zero"; JEELI(A1>0;"Dodatni";"Ujemny"))

Niemniej wielu Czytelnikw zapewne zgodzi si z tym, e rozwizanie oparte na funkcji niestandardowej jest atwiejsze do zrozumienia i modyfikacji ni taka formua.

Zastosowanie funkcji w arkuszu

Po wprowadzeniu formuy korzystajcej z funkcji NumSign program Excel wywoa j w celu
uzyskania wyniku. Tego typu niestandardowa funkcja dziaa dokadnie tak, jak dowolna funkcja
wbudowana. W celu uycia funkcji w formule mona wybra polecenie Formuy/Biblioteka funkcji/
Wstaw funkcj, co spowoduje otwarcie okna dialogowego Wstawianie funkcji (niestandardowe
funkcje znajduj si w kategorii Zdefiniowane przez uytkownika). Po wybraniu funkcji z listy
mona skorzysta z okna dialogowego Argumenty funkcji (pokazanego na rysunku 39.2) do
wprowadzenia konkretnych argumentw. Funkcje niestandardowe mog by zagniedane i czone z innymi elementami uywanymi w formuach.

Rozdzia 39. Tworzenie niestandardowych funkcji arkusza

729

Rysunek 39.2.
Tworzenie
formuy arkusza,
opierajcej si
na funkcji
niestandardowej

Analiza funkcji niestandardowej

W tym punkcie dokonano omwienia funkcji NumSign. Oto jej kod rdowy:
Function NumSign(num)
Select Case num
Case Is < 0
NumSign = "Ujemny"
Case 0
NumSign = "Zero"
Case Is > 0
NumSign = "Dodatni"
End Select
End Function

Warto zauway, e funkcje rozpoczynaj si sowem kluczowym Function, po ktrym wstawia

si ich nazw (NumSign). Powysza funkcja niestandardowa przyjmuje jeden argument (num). Jego
nazwa znajduje si w nawiasach okrgych. Argument num odpowiada wartoci komrki lub
zmiennej, ktra zostanie przetworzona. Po zastosowaniu funkcji w arkuszu mona do niej przekaza argument w postaci odwoania do komrki (na przykad A1) lub wartoci liczbowej (na
przykad 123). Gdy funkcja zostanie uyta w innej procedurze, jej argument moe by zmienn
o wartoci liczbowej, liczb lub wartoci pobran z komrki.
Funkcja NumSign zostaa zbudowana z uyciem konstrukcji Select Case (omwiono j w rozdziale 38.), umoliwiajcej podejmowanie rnych dziaa w zalenoci od wartoci argumentu
num. Jeli warto argumentu num jest mniejsza od zera, funkcja NumSign zwraca tekst Ujemny.
Gdy warto argumentu num bdzie rwna zeru, funkcja NumSign zwrci tekst Zero, natomiast
w przypadku wartoci wikszej od zera funkcja zwrci tekst Dodatni. Warto zwrcona przez
funkcj zawsze jest przypisywana jej nazwie.
Czego nie da si zrobi za pomoc funkcji?
Prawie kady, kto zaczyna tworzy w jzyku VBA niestandardowe funkcje arkusza, popenia powany bd.
Polega on na podejmowaniu prb uzyskania efektw, ktrych za pomoc funkcji otrzyma si nie da.
Funkcja arkusza zwracajca warto musi by cakowicie pasywna. Innymi sowy, funkcja nie moe
zmienia czegokolwiek, co znajduje si w arkuszu. Na przykad nie jest moliwe zdefiniowanie funkcji
arkusza modyfikujcej formatowanie komrki. Chyba kady programista uywajcy jzyka VBA prbowa to zrobi i adnemu si to nie udao! Jeli zdefiniowana funkcja sprbuje wykona niedozwolon
operacj, po prostu w rezultacie zwrci bd.
No dobrze; moe powysze stwierdzenie nie jest stuprocentowo prawdziwe. W trakcie wielu lat pracy
z Excelem odkryem kilka przypadkw, w ktrych funkcja VBA moe mie pewien wpyw na zawarto
arkusza mona na przykad utworzy funkcj, ktra bdzie dodawaa albo usuwaa komentarze dodane do komrek. Ale w zdecydowanej wikszoci przypadkw funkcje uyte w formuach musz mie
pasywny charakter.
Tylko te funkcje jzyka VBA, ktre nie s przeznaczone do uycia w formuach, mog zrobi to samo,
na co pozwala zwyka procedura, wcznie ze zmian formatowania komrki.

730

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

W trakcie korzystania z omawianej funkcji mona napotka problem, ktry pojawia si w przypadku argumentw niebdcych liczbami. Funkcja wwczas zwrci warto Dodatni. Inaczej
mwic, kod rdowy funkcji zawiera bd. Poniej znajduje si poprawiona wersja funkcji,
ktra w przypadku przekazania do niej argumentu innego ni liczba zwrci pusty cig znakw.
W kodzie uyto funkcji VBA o nazwie IsNumeric, aby sprawdzi rodzaj argumentu. Jeeli argument jest liczb, kod sprawdza jej znak. Jeeli natomiast argument nie jest liczb, wykonywana
jest cz Else struktury If-Then-Else.
Function NumSign(num)
If IsNumeric(num) Then
Select Case num
Case Is < 0
NumSign = "Ujemny"
Case 0
NumSign = "Zero"
Case Is > 0
NumSign = "Dodatni"
End Select
Else
NumSign = ""
End If
End Function
Procedury Function

Nasz niestandardow funkcj mona zastpi nastpujc formu, ktra daje analogiczny rezultat:
=JEELI(CZY.LICZBA(A1);JEELI(A1=0;"Zero"; JEELI(A1>0;"Dodatni";"Ujemny"));"")

O procedurach Function
Niestandardowa procedura Function ma wiele wsplnego z procedur Sub, dziel je jednak pewne istotne rnice. Prawdopodobnie najwaniejsza z nich jest taka, e funkcja zwraca warto
(ktr moe by liczba lub cig znakw). Przy tworzeniu procedury Function naley pamita
o tym, e zwracana przez ni warto jest te automatycznie przypisywana do nazwy funkcji
w momencie zakoczenia jej dziaania.
W celu utworzenia niestandardowej funkcji naley wykona ponisze kroki:
1. Uaktywni okno edytora Visual Basic Editor lub nacisn Alt+F11.
2. W okienku Project wybra skoroszyt.
3. Wybra polecenie Insert/Module, aby utworzy nowy modu VBA. Mona te
posuy si istniejcym moduem, jednak musi to by standardowy modu VBA.
4. Wprowadzi sowo kluczowe Function, a za nim nazw funkcji i list argumentw
(jeli s wymagane), zawart w nawiasach okrgych. Jeeli funkcja nie posiada
adnych argumentw, edytor VB doda puste nawiasy.
5. Wprowadzi kod rdowy jzyka VBA, wykonujcy okrelone zadanie, i sprawdzi,
czy zmiennej powizanej z nazw funkcji jest przypisywana w momencie zakoczenia
jej dziaania waciwa warto. Warto ta jest zwracana przez funkcj.
6. Zakoczy funkcj instrukcj End Function.
Bardzo istotny jest zwaszcza krok 3. Jeeli funkcj umieci si w kodzie moduu
Ten_Skoroszyt albo arkusza (na przykad arkusza Arkusz1), to funkcja nie bdzie
rozpoznawana przez formuy arkusza i Excel wywietli bd #NAZWA?.

Stosowanie nazw funkcji w formuach arkusza podlega takim samym zasadom jak w przypadku
nazw zmiennych.

Rozdzia 39. Tworzenie niestandardowych funkcji arkusza

731

Wywoywanie procedur Function

Procedury Sub mona wykonywa na wiele sposobw, ale w przypadku procedury Function istniej tylko dwa. Oto one:
poprzez wywoanie z innej procedury VBA;
poprzez zastosowanie w formule arkusza.

Wywoywanie funkcji niestandardowych z procedury

Funkcje niestandardowe mog by wywoywane z procedury VBA tak samo jak wbudowane
funkcje jzyka VBA. Na przykad po zdefiniowaniu funkcji o nazwie CalcTax mona zastosowa
nastpujc instrukcj:
Tax = CalcTax(Amount, Rate)

Instrukcja wykonuje niestandardow funkcj CalcTax, przyjmujc argumenty Amount i Rate.

Wynik dziaania funkcji jest przypisywany zmiennej Tax.

Zastosowanie funkcji niestandardowych w formule arkusza

Stosowanie funkcji niestandardowych w formule arkusza wyglda podobnie jak w przypadku
funkcji wbudowanych. Jednak naley zadba o to, aby program Excel mg zlokalizowa procedur Function. Jeli znajduje si ona w tym samym skoroszycie, nie bdzie konieczne wykonywanie adnych dodatkowych czynnoci. Ale jeli funkcja zostaa zdefiniowana w innym skoroszycie, by moe trzeba bdzie poda programowi Excel informacje dotyczce jej lokalizacji.
Poniej wymieniono trzy metody wykonania tej operacji:
Poprzez umieszczenie przed nazw funkcji odwoania do pliku. Jeli na przykad
chcemy uy funkcji o nazwie CountNames, zdefiniowanej w skoroszycie MojeFunkcje,
naley posuy si odwoaniem o nastpujcej postaci:
=MojeFunkcje.xlsm!CountNames(A1:A1000)

Jeli w nazwie skoroszytu znajduje si spacja, konieczne bdzie zawarcie jej w znakach
pojedynczego cudzysowu. Oto przykad:
='Moje Funkcje.xlsm'!CountNames(A1:A1000)

Jeli funkcja zostanie wybrana przy uyciu okna dialogowego Wstawianie funkcji,
odwoanie do skoroszytu pojawi si automatycznie.
Poprzez zdefiniowanie odwoania do skoroszytu. Jeli niestandardowa funkcja zostaa
zawarta w skoroszycie, do ktrego zdefiniowane zostao odwoanie, nie jest konieczne
umieszczanie przed nazw funkcji nazwy tego skoroszytu. Aby zdefiniowa odwoania
do innego skoroszytu, z menu Tools edytora Visual Basic Editor naley wybra polecenie
References. Na ekranie pojawi si lista odwoa, uwzgldniajca wszystkie otwarte
skoroszyty. Naley zaznaczy opcj znajdujc si obok skoroszytu zawierajcego
niestandardow funkcj. Jeli potrzebny skoroszyt nie jest otwarty, naley uy
przycisku Browse.
Poprzez utworzenie dodatku. Gdy zostanie utworzony dodatek opierajcy si na
skoroszycie zawierajcym procedury Function, w przypadku uycia jednej z takich
funkcji w formule nie jest konieczne definiowanie odwoania do pliku trzeba jednak
pamita o zainstalowaniu dodatku.
Dodatki zostay omwione w rozdziale 44.

732

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

W oknie dialogowym Makro nie s widoczne procedury Function, poniewa nie mona
ich wywoa w sposb bezporedni. W efekcie w celu przetestowania funkcji w trakcie jej
tworzenia konieczne bdzie wykonanie dodatkowych czynnoci. Jedna z metod polega
na utworzeniu prostej procedury wywoujcej funkcj. Jeli funkcja zostaa zaprojektowana
z myl o uyciu w formuach arkusza, w celu sprawdzenia jej dziaania wystarczy wprowadzi
prost formu, ktra j zawiera.

Argumenty procedury Function

Naley pamita o nastpujcych rzeczach, dotyczcych argumentw procedur Function:
Argumenty mog by zmiennymi (take typu tablicowego), staymi, literaami lub
wyraeniami.
Niektre funkcje nie posiadaj argumentw.
Niektre funkcje maj niezmienn liczb wymaganych argumentw (od 1 do 60).
Niektre funkcje mog przyjmowa dwa rodzaje argumentw wymagane i opcjonalne.
W dalszej czci rozdziau zawarto kilka przykadw demonstrujcych, w jaki sposb efektywnie uywa w funkcjach argumentw. Omwienie opcjonalnych argumentw wykracza poza
zakres tej ksiki.
Przykady zamieszczone w tym rozdziale mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw funkcje vba.xlsm.

Funkcja pozbawiona argumentw

Funkcje niekoniecznie musz korzysta z argumentw. Na przykad niektre wbudowane funkcje arkusza w programie Excel nie przyjmuj argumentw. Nale do nich takie funkcje, jak
LOS, DZI i TERAZ.
Poniej zamieszczono prosty przykad funkcji pozbawionej argumentw. Funkcja zwraca warto
waciwoci UserName obiektu Application jest to nazwa uytkownika, wywietlana w sekcji
Personalizowanie okna dialogowego Opcje programu Excel. Przykad jest prosty, ale moe
okaza si przydatny, poniewa nie istnieje inny sposb wywietlenia nazwy uytkownika przy
uyciu formuy.
Function User()
' Zwraca nazw uytkownika programu Excel.
User = Application.UserName
End Function

Po wprowadzeniu do komrki arkusza poniszej formuy zostanie w niej wywietlona nazwa

uytkownika programu Excel:
=User()

Przy uywaniu funkcji pozbawionej argumentw, podobnie jak w przypadku wbudowanych

funkcji programu Excel, konieczne bdzie zastosowanie pary nawiasw okrgych.

Funkcja przyjmujca jeden argument

Ponisza funkcja przyjmuje jeden argument tekstowy i powoduje wypowiedzenie go za pomoc syntezatora mowy Excela (funkcji zamieniajcej tekst na mow).
Function SayIt(txt)
Application.Speech.Speak(txt)
End Function

Rozdzia 39. Tworzenie niestandardowych funkcji arkusza

733

Aby mona byo usysze syntezatorowy gos, system musi mie moliwo odtwarzania
dwiku.

Jeli na przykad wprowadzi si ponisz formu, program odczyta zawarto komrki A1

kadorazowo podczas ponownego obliczania arkusza.
=SayIt(A1)

Funkcj mona zastosowa w troch bardziej zoonej formule, takiej jak ponisza. W tym
przykadzie argument nie jest odwoaniem do komrki, tylko acuchem tekstowym.
=JEELI(SUMA(A:A)>1000;SayIt("Cel osignity");)

Formua oblicza sum wartoci kolumny A. Jeeli suma przekroczy 1000, wygoszony zostanie
komunikat: Cel osignity.
Gdy funkcji SayIt uyje si w formule arkusza, funkcja zawsze zwrci warto 0, poniewa jej
nazwie nie jest przypisana warto.

Kolejna funkcja z jednym argumentem

W tym punkcie opisaem bardziej zoon funkcj, utworzon z myl o kierowniku dziau
sprzeday, ktremu zaley na obliczeniu prowizji przedstawicieli handlowych. Wysoko prowizji jest zalena od wartoci sprzeday. Im wiksza sprzeda, tym wysza prowizja. Funkcja
zwraca wysoko prowizji w oparciu o uzyskan sprzeda (jedyny wymagany argument funkcji).
Obliczenia zastosowane w przykadzie opieraj si na poniszej tabeli:
Warto sprzeday w miesicu

Wysoko prowizji

0 9999

8,0%

10 000 19 999

10,5%

20 000 39 999

12,0%

powyej 40 000

14,0%

Istnieje kilka metod obliczania wysokoci prowizji dla rnych wartoci sprzeday wprowadzonych w arkuszu. Mona zdefiniowa nastpujc formu:
=JEELI(ORAZ(A1>=0;A1<=9999.99);A1*0,08; JEELI(ORAZ(A1>=10000;A1<=19999.99);A1*0,105;
JEELI(ORAZ(A1>=20000;A1<=39999.99);A1*0,12; JEELI(A1>=40000;A1*0,14;0))))

Z kilku powodw uycie takiej formuy nie jest najlepszym rozwizaniem. Po pierwsze, formua
jest zoona i mao przejrzysta. Po drugie, wartoci s trwale wprowadzone w formule, przez co
w przypadku zmiany struktury obliczania prowizji jej modyfikacja bdzie utrudniona.
Lepsza metoda obliczania prowizji polega na zastosowaniu tabeli wyszukiwania. Oto przykad:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(A1;Tabela;2)*A1

Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO wymaga zdefiniowania w arkuszu tabeli zawierajcej stawki prowizji.

Kolejna metoda polega na zastosowaniu niestandardowej funkcji, takiej jak ponisza:
Function Commission(Sales)
' Oblicza wysoko prowizji.
Tier1 = 0,08
Tier2 = 0,105
Tier3 = 0,12
Tier4 = 0,14
Select Case Sales

734

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Case 0 To 9999,99
Commission = Sales *
Case 1000 To 19999,99
Commission = Sales *
Case 20000 To 39999,99
Commission = Sales *
Case Is >= 40000
Commission = Sales *
End Select
End Function

Tier1
Tier2
Tier3
Tier4

Po zdefiniowaniu w module VBA funkcji Commisssion mona jej uy w formule arkusza.

Wprowadzenie do komrki poniszej formuy spowoduje uzyskanie wartoci wynoszcej 3000
(wynik taki odpowiada prowizji wynoszcej 12%, obliczonej w oparciu o warto sprzeday
rwn 25 000).
=Commission(25000)

Jeli warto sprzeday znajduje si w komrce D23, argumentem funkcji bdzie odwoanie do
komrki.
=Commission(D23)

Funkcja przyjmujca dwa argumenty

Poniszy przykad stanowi pewne rozwinicie poprzedniego. Wyobramy sobie kierownika
dziau sprzeday wprowadzajcego nowe zasady. Ot cakowita wysoko prowizji jest zwikszana o jeden procent po kadym kolejnym roku przepracowanym przez przedstawiciela w firmie.
Na potrzeby tego przykadu niestandardowa funkcja Commission (zdefiniowana w poprzednim
punkcie) zostaa zmodyfikowana tak, e pobiera dwa argumenty obydwa wymagane. Zmieniona funkcja Commission2 ma nastpujc posta:
Function Commission2(Sales, Years)
' Oblicza prowizj w oparciu o lata pracy.
Tier1 = 0,08
Tier2 = 0,105
Tier3 = 0,12
Tier4 = 0,14
Select Case Sales
Case 0 To 9999,99
Commission2 = Sales * Tier1
Case 1000 To 19999,99
Commission2 = Sales * Tier2
Case 20000 To 39999,99
Commission2 = Sales * Tier3
Case Is >= 40000
Commission2 = Sales * Tier4
End Select
Commission2 = Commission2 + (Commission2 * Years / 100)
End Function

Dokonana zmiana bya do prosta. Do instrukcji Function dodano drugi argument, Years, a ponadto zastosowano dodatkowe dziaanie, modyfikujce wysoko prowizji przed zakoczeniem
pracy funkcji.
Poniej zawarto przykad formuy opierajcej si na tej funkcji. W jej przypadku przyjto, e
warto sprzeday zawarto w komrce o adresie A1, natomiast liczb lat przepracowanych przez
przedstawiciela handlowego w komrce o adresie B1.
=Commission2(A1;B1)

Rozdzia 39. Tworzenie niestandardowych funkcji arkusza

735

Funkcja przyjmujca argument w postaci zakresu

Przykad zamieszczony w niniejszym punkcie demonstruje, w jaki sposb w roli argumentu zastosowa zakres komrek arkusza. W praktyce wcale nie jest to takie skomplikowane, jak mogoby si wydawa Excel zatroszczy si o wszystkie niezbdne szczegy.
Zamy, e chcemy obliczy redni piciu najwikszych wartoci z zakresu o nazwie Data.
Program Excel nie dysponuje funkcj realizujc tak operacj, wic w celu uzyskania szukanego
wyniku trzeba by napisa ponisz formu:
=(MAX(Data;1)+ MAX(Data;2)+ MAX(Data;3)+ MAX(Data;4)+ MAX(Data;5))/5

Formua korzysta z funkcji MAX programu Excel, ktra zwraca n najwikszych wartoci zakresu.
W powyszej formule jest dodawanych pi najwikszych wartoci zakresu o nazwie Data,
a nastpnie wynik jest dzielony przez 5. Formua dziaa bezproblemowo, ale jest niezbyt wygodna.
Co si stanie, gdy zaistnieje konieczno obliczenia redniej szeciu najwikszych wartoci?
Trzeba bdzie przerobi formu i zadba o uaktualnienie jej ewentualnych kopii.
Czy nie byoby prociej, gdyby program Excel mia dostp do funkcji o takim dziaaniu? Nazwijmy j TopAvg. W celu obliczenia redniej mona by wtedy posuy si nastpujc formu:
=TopAvg(Data;5)

Jest to przykad problemu, w ktrym zastosowanie niestandardowej funkcji moe znacznie uatwi
prac. Ponisza funkcja o nazwie TopAvg, napisana w jzyku VBA, zwraca redni n najwikszych
wartoci zakresu:
Function TopAvg(Data, Num)
' Zwraca redni najwikszych wartoci zmiennej Num w zakresie Data
Sum = 0
For i = 1 To Num
Sum = Sum + WorksheetFunction.Large(Data, i)
Next i
TopAvg = Sum / Num
End Function

Funkcja przyjmuje dwa argumenty Data (zakres komrek arkusza) i Num (liczba urednianych
najwikszych wartoci). Po uruchomieniu funkcji najpierw zmiennej Sum zostanie przypisana
warto 0, a nastpnie do obliczenia sumy n najwikszych wartoci zakresu jest uyta ptla,
opierajca si na instrukcjach For i Next. Warto zauway, e w ptli jest zastosowana funkcja
1
LARGE . W przypadku uycia w kodzie rdowym jzyka VBA funkcji arkusza programu Excel
naley przed jej nazw wstawi sowo kluczowe WorksheetFunction i znak kropki. Na kocu
zmiennej TopAvg jest przypisywana warto zmiennej Sum, podzielona przez warto zmiennej Num.
W procedurach jzyka VBA mona stosowa wszystkie funkcje arkusza programu Excel z wyjtkiem tych, ktre posiadaj odpowiedniki w jzyku VBA. Jzyk VBA oferuje na przykad
funkcj Rnd, zwracajc liczb losow. A zatem w procedurze jzyka VBA nie mona uy
funkcji RAND programu Excel.

Prosta, ale przydatna funkcja

Przydatne funkcje nie musz by skomplikowane. Funkcja opisana w tej czci rozdziau stanowi swego rodzaju arkuszowy odpowiednik funkcji VBA o nazwie Split. Funkcja Split suy do
prostego wyodrbniania elementw z acucha znakw. Jej arkuszowy odpowiednik nazwaem
ExtractElement:
1

Czyli funkcja MAX w polskim Excelu; w dalszej czci tekstu analogicznie jest wspomniana funkcja RAND, czyli w polskim Excelu funkcja LOS. W kodzie VBA obowizuj nazwy angielskie przyp. tum.

736

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Function ExtractElement(Txt, n, Separator)
' Zwraca n-ty element acucha tekstowego, w ktrym elementy
' s rozdzielone okrelonym znakiem
ExtractElement = Split(Application.Trim(Txt), Separator)(n - 1)
End Function

Funkcja przyjmuje trzy argumenty:

Txt jest to acuch tekstowy albo odwoanie do komrki zawierajcej acuch
tekstowy.
n numer elementu w acuchu.
Separator pojedynczy znak, uyty do rozdzielenia elementw acucha.
A oto formua, w ktrej wykorzystana zostaa funkcja ExtractElement:
=EXTRACTELEMENT("123-45-678";2; "-")

Formua zwraca warto 45, czyli drugi element acucha znakw, w ktrym do rozdzielenia
segmentw uyto mylnikw.
Separatorem acucha moe by te spacja. Oto przykad formuy, ktra wyodrbnia imi z acucha skadajcego si z imienia i nazwiska, zawartego w komrce A1:
=EXTRACTELEMENT(A1;1;" ")

Usuwanie bdw funkcji niestandardowych

Usuwanie bdw procedur Function moe stanowi wiksze wyzwanie ni taka sama operacja
w przypadku procedur Sub. W funkcjach opracowanych z myl o zastosowaniu w formuach
arkusza wystpienie bdu powoduje pojawienie si go rwnie w komrce formuy (zazwyczaj
jest to bd #LICZBA!). Innymi sowy, w takich przypadkach nie jest wywietlany standardowy
komunikat o bdzie kodu VBA dziaania, ktry to komunikat byby pomocny w zlokalizowaniu
powodujcej go instrukcji.
Przy usuwaniu bdw na podstawie formu arkusza najlepszym rozwizaniem jest uycie w arkuszu tylko jednej kopii funkcji. Poniej wymieniono trzy metody, z ktrych mona skorzysta
przy usuwaniu bdw:
Umieszczenie funkcji MsgBox w strategicznych miejscach w celu monitorowania
wartoci wybranych zmiennych. Funkcja MsgBox wstawiona w kodzie rdowym
procedury Function powoduje wywietlenie okna komunikatu w trakcie wykonywania tej
procedury. Jednak naley sprawdzi, czy w arkuszu znajduje si tylko jedna formua
opierajca si na utworzonej funkcji. W przeciwnym razie okna komunikatw bd
generowane dla kadej sprawdzanej formuy.
Testowanie procedury poprzez wywoanie jej z procedury Sub. Bdy w dziaaniu s
wwczas wywietlane w zwyky sposb, dziki czemu mona od razu usun problem
(jeli zna si jego przyczyn) lub uruchomi debuger (czyli program do usuwania bdw).
Ustawienie w kodzie funkcji punktu kontrolnego (ang. breakpoint), a nastpnie
wykonanie funkcji krok po kroku za pomoc debugera programu Excel. Po naciniciu
klawisza F9 instrukcja, przy ktrej znajduje si kursor, stanie si punktem kontrolnym.
Nastpi zakoczenie wykonywania kodu, po czym mona przeanalizowa go wiersz po
wierszu (za pomoc klawisza F8). W celu uzyskania dodatkowych informacji na temat
uywania narzdzi edytora VBA, sucych do wychwytywania bdw, naley skorzysta
z systemu pomocy.

Rozdzia 39. Tworzenie niestandardowych funkcji arkusza

737

Wklejanie funkcji niestandardowych

Okno dialogowe Excela o nazwie Wstawianie funkcji jest przydatnym narzdziem umoliwiajcym wyszukiwanie funkcji arkusza i wstawianie ich do formu. Za jego pomoc mona te korzysta z funkcji niestandardowych. Po wybraniu funkcji uytkownik moe wprowadzi w oknie
Argumenty funkcji jej argumenty.
Procedury Function definiowane przy uyciu sowa kluczowego Private nie s wywietlane
w oknie dialogowym Wstawianie funkcji. Jeli tworzy si funkcj uywan wycznie przez
inne procedury VBA, deklarujc j, powinno si zastosowa sowo kluczowe Private.

W oknie Wstawianie funkcji mona te wywietli opis funkcji niestandardowej. W tym celu naley
wykona nastpujce kroki:
1. W module edytora VB utworzy funkcj.
2. Uaktywni okno Excela.
3. Wybra polecenie Deweloper/Kod/Makra. Program Excel otworzy okno dialogowe
Makro.
4. W oknie dialogowym Makro w polu Nazwa makra wprowadzi nazw funkcji.
Naley zauway, e standardowo w oknie nie s wywietlane funkcje, dlatego te
konieczne jest rczne wprowadzenie ich nazw.
5. Klikn przycisk Opcje. Program Excel wywietli okno dialogowe Opcje makra
(rysunek 39.3).
Rysunek 39.3.
Wprowadzanie opisu
funkcji niestandardowej.
Opis wywietli si
w oknie dialogowym
Wstawianie funkcji

6. Wprowadzi opis funkcji, a nastpnie klikn przycisk OK. Pole Klawisz skrtu

nie ma zastosowania w przypadku funkcji.

Wprowadzony opis wywietli si w oknie dialogowym Wstawianie funkcji.
Inny sposb dodawania opisu dla funkcji niestandardowych polega na wykonaniu instrukcji jzyka VBA, ktra uywa metody MacroOptions. Metoda MacroOptions pozwala rwnie na przypisywanie funkcji do konkretnej kategorii, a nawet na definiowanie opisw dla argumentw
funkcji. Opis argumentw jest wywietlany w oknie dialogowym Argumenty funkcji, otwieranym po wybraniu funkcji w oknie dialogowym Wstawianie funkcji. Moliwo dodawania opisw
do argumentw funkcji po raz pierwszy pojawia si w Excelu 2010.
Na rysunku 39.4 pokazano okno dialogowe Argumenty funkcji z prob do uytkownika o podanie argumentw niestandardowej funkcji (TopAvg). Funkcja ta zostaa przypisana do kategorii
numer 3, czyli Matematyczne. Dla funkcji zdefiniowany zosta jej opis, kategoria, do ktrej ma
nalee, oraz opis jej argumentw, a wszystko to dziki wykonaniu nastpujcej procedury Sub:

738

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rysunek 39.4.
Okno dialogowe
Argumenty funkcji,
umoliwiajce podanie
argumentw funkcji
niestandardowej

Sub CreateArgDescriptions()
Application.MacroOptions Macro:="TopAvg", _
Description:="Oblicza redni n najwikszych wartoci w zakresie", _
Category:=3, _
ArgumentDescriptions:=Array("Zakres, ktry zawiera dane", "Warto n")
End Sub

Numery poszczeglnych kategorii s podane w systemie pomocy jzyka VBA. Przedstawion

procedur wystarczy wykona tylko jeden raz. Po wykonaniu procedury opis funkcji, jej kategoria
oraz opis argumentw funkcji zostan zapisane w pliku.

Dodatkowe informacje
Informacje zawarte w tym rozdziale stanowi tylko znikom cz wiedzy dotyczcej tworzenia
niestandardowych funkcji. Dla zainteresowanych taka ilo materiau powinna by jednak na
pocztek wystarczajca.
W celu zapoznania si z wiksz liczb przykadw przydatnych funkcji jzyka VBA naley
zajrze do rozdziau 43. Niektre s tak uniwersalne, e by moe nie bd wymaga
przerbek; inne mona atwo przystosowa do wasnych wymaga.

Rozdzia 40.

Tworzenie
okien dialogowych
W tym rozdziale:
W jakich przypadkach mog si przyda okna dialogowe?
Alternatywy dla okien dialogowych
Podstawowe informacje na temat tworzenia okien dialogowych
Przykady okien dialogowych
Wicej informacji na temat okien dialogowych
Nie sposb pracowa w Excelu przez dusz chwil i nie zobaczy jakiego okna dialogowego.
Excel, tak jak wikszo programw dla Windows, wykorzystuje okna dialogowe do pobierania
informacji, objaniania polece i wywietlania komunikatw. Uytkownicy, ktrzy pisz wasne
makra jzyka VBA, mog zaprojektowa niestandardowe okna dialogowe, ktre w obsudze bd
bardzo podobne do standardowych okien dialogowych Excela. Tego typu okna dialogowe s nazywane formularzami UserForm.

Do czego mog si przyda okna dialogowe?

Niektre makra dziaaj identycznie po kadym uruchomieniu. Mona na przykad zaprojektowa
makro wprowadzajce do zakresu komrek arkusza list pracownikw. Wynik dziaania takiego
makra zawsze bdzie taki sam, bez koniecznoci dodatkowej ingerencji ze strony uytkownika.
Jednak mona tworzy inne makra, od ktrych wymaga si, aby w rnych okolicznociach zachowyway si inaczej lub oferoway uytkownikowi okrelone opcje. W takich przypadkach
mona rozway uycie w makrze niestandardowego okna dialogowego.
Oto kod rdowy przykadowego, prostego makra, ktre w kadej komrce zaznaczonego zakresu zamienia znaki na due (z wyjtkiem komrek zawierajcych formuy). Procedura opiera
si na wbudowanej funkcji jzyka VBA o nazwie StrConv.
Sub ChangeCase()
For Each cell In Selection
If Not cell.HasFormula Then
cell.Value = StrConv(cell.Value, vbUpperCase)
End If
Next cell
End Sub

740

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Powysze makro jest przydatne, ale mona je udoskonali. Byoby bardziej uyteczne, gdyby
mogo zamienia znaki zawarte w komrkach na mae lub w taki sposb, aby tylko pierwsza litera kadego sowa bya dua. Taka modyfikacja nie jest trudna do wykonania, ale jeli zostanie
wprowadzona w makrze, konieczne bdzie zastosowanie jakiej metody umoliwiajcej zapytanie uytkownika o typ zmiany, ktra ma zaj w komrkach. Rozwizanie polega na wywietleniu okna dialogowego, podobnego do pokazanego na rysunku 40.1. Takie okno dialogowe jest
formularzem UserForm, utworzonym przy uyciu edytora Visual Basic Editor i wywietlanym
przez makro jzyka VBA.
Rysunek 40.1.
Formularz UserForm
umoliwiajcy
uytkownikowi wybranie
jednej z kilku opcji

Kolejne rozwizanie polega na utworzeniu trzech makr, po jednym dla kadego rodzaju operacji
zmiany wielkoci znakw. Jednak poczenie tych trzech operacji w ramach jednego makra i zastosowanie formularza UserForm jest efektywniejsze. Niniejszy przykad wraz z metodami tworzenia formularzy UserForm omwiono w dalszej czci rozdziau, zatytuowanej Kolejny przykad formularza UserForm.

Alternatywy dla okien dialogowych

Co prawda projektowanie formularzy UserForm nie jest trudne, ale czasami prostsze bdzie uycie gotowych narzdzi jzyka VBA. W jzyku VBA s na przykad dostpne dwie funkcje,
InputBox i MsgBox, ktre pozwalaj na wywietlanie prostych okien dialogowych bez koniecznoci tworzenia w edytorze VBE formularza UserForm. Tego typu okna dialogowe mog by konfigurowane na kilka sposobw, ale z pewnoci nie oferuj takiego wachlarza opcji jak w przypadku formularzy UserForm.

Funkcja InputBox
Funkcja InputBox umoliwia pobranie pojedynczej wartoci wprowadzonej przez uytkownika.
Uproszczona wersja skadni tej funkcji ma nastpujc posta:
InputBox(etykieta[,tytu][,warto_domylna])

Znaczenie argumentw funkcji jest nastpujce:

etykieta. Tekst wywietlony przy polu tekstowym (argument jest wymagany).
tytu. Tekst widoczny na pasku tytuowym okna dialogowego (argument jest opcjonalny).
warto_domylna. Warto domylna (argument jest opcjonalny).
Oto przykad zastosowania funkcji InputBox.
CName = InputBox("Nazwa klienta?", "Dane klienta")

Po wykonaniu tej instrukcji jzyka VBA program Excel wywietli okno dialogowe pokazane na
rysunku 40.2. Warto zauway, e w tym przykadzie dla funkcji InputBox uyto tylko pierwszych dwch argumentw i nie podano wartoci domylnej. Gdy uytkownik wprowadzi warto i kliknie przycisk OK, zostanie ona przypisana zmiennej CName, ktra nastpnie moe by
uyta w kodzie jzyka VBA.

Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych

741

Rysunek 40.2.
Okno dialogowe
wywietlane przez
funkcj jzyka VBA
o nazwie InputBox

Funkcja MsgBox
Funkcja jzyka VBA o nazwie MsgBox umoliwia wywietlenie informacji i pobranie od uytkownikw danych w prosty sposb. W tej ksice w wielu przykadach uyem funkcji MsgBox do
wywietlenia wartoci zmiennej. Uproszczona skadnia funkcji MsgBox ma nastpujc posta:
MsgBox(etykieta[,przyciski][,tytu])

Znaczenie argumentw funkcji jest nastpujce:

etykieta. Tekst wywietlony przy polu tekstowym (argument jest wymagany).
przyciski. Kod rdowy przyciskw wywietlanych w oknie dialogowym
(argument jest opcjonalny).
tytu. Tekst widoczny na pasku tytuowym okna dialogowego (argument jest opcjonalny).
Funkcja MsgBox moe by uyta niezalenie, jej wynik moe by te przypisany zmiennej. Jeli
funkcja zostanie zastosowana niezalenie, jej argumentw nie naley umieszcza w nawiasach
okrgych. W poniszym przykadzie funkcja wywietla komunikat i nie zwraca wyniku:
Sub MsgBoxDemo()
MsgBox "Kliknij OK, aby kontynuowa."
End Sub

Na rysunku 40.3 pokazano okno dialogowe wygenerowane przez funkcj.

Rysunek 40.3.
Proste okno dialogowe
wywietlane przez
funkcj jzyka VBA
o nazwie MsgBox

Aby takie okno dialogowe zwrcio jak informacj, wynik dziaania funkcji MsgBox mona
przypisa zmiennej. W poniszym kodzie rdowym uyem kilku wbudowanych staych
(zebranych w tabeli 40.1), uatwiajcych prac z wartociami zwracanymi przez funkcj MsgBox:
Sub GetAnswer()
Ans = MsgBox("Czy kontynuowa?", vbYesNo)
Select Case Ans
Case vbYes
' ...[kod rdowy wykonywany, gdy wartoci zmiennej Ans jest Tak]...
Case vbNo
' ...[kod rdowy wykonywany, gdy wartoci zmiennej Ans jest Nie]...
End Select
End Sub

Po uruchomieniu powyszej procedury zmienna Ans bdzie miaa warto odpowiadajc staej
vbYes lub vbNo. Instrukcja Select Case w zalenoci od wartoci zmiennej Ans wykonuje odpowiedni czynno.

742

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Ze wzgldu na elastyczno argumentw powizanych z przyciskami z atwoci mona dostosowywa wygld okien dialogowych do wasnych wymaga. W tabeli 40.1 zawarto list wbudowanych staych, ktrych mona uy do tworzenia przyciskw. Mona okreli nie tylko, jakie
przyciski zostan wywietlone, ale te czy pojawi si ikona i ktry przycisk bdzie domylnie
zaznaczony.
Tabela 40.1. Stae stosowane w funkcji MsgBox
Staa

Warto

Opis

vbOKOnly

Wywietla przycisk OK.

vbOKCancel

Wywietla przyciski OK i Anuluj.

vbAbortRetryIgnore

Wywietla przyciski Przerwij, Ponw prb i Ignoruj.

vbYesNoCancel

Wywietla przyciski Tak, Nie i Anuluj.

vbYesNo

Wywietla przyciski Tak i Nie.

vbRetryCancel

Wywietla przyciski Ponw prb i Anuluj.

vbCritical

16

Wywietla ikon komunikatu o krytycznym znaczeniu.

vbQuestion

32

Wywietla ikon pytania (znak zapytania).

vbExclamation

48

Wywietla ikon komunikatu ostrzegawczego.

vbInformation

64

Wywietla ikon komunikatu informacyjnego.

vbDefaultButton1

Pierwszy przycisk jest domylny.

vbDefaultButton2

256

Drugi przycisk jest domylny.

vbDefaultButton3

512

Trzeci przycisk jest domylny.

Kolejny przykad korzysta z kombinacji staych powodujcych wywietlenie okna dialogowego

zawierajcego przyciski Tak i Nie (vbYesNo), a take ikon ze znakiem zapytania (vbQuestion).
Drugi z przyciskw (czyli przycisk Nie) odgrywa rol domylnie aktywnego (vbDefaultButton2),
co oznacza, e zostanie uaktywniony po naciniciu przez uytkownika klawisza Enter. Dla
uproszczenia sum staych przypisano zmiennej Config, ktra nastpnie zostaa uyta jako drugi
argument funkcji MsgBox.
Sub GetAnswer()
Config = vbYesNo + vbQuestion + vbDefaultButton2
Ans = MsgBox("Przetworzy raport miesiczny?", Config)
If Ans = vbYes Then RunReport
If Ans = vbNo Then Exit Sub
End Sub

Na rysunku 40.4 pokazano okno dialogowe, wywietlane w trakcie wykonywania procedury Sub
o nazwie GetAnswer. Jeli uytkownik kliknie przycisk Tak, procedura wykona inn procedur
o nazwie RunReport1 (ktrej kod nie zosta tutaj pokazany). Z kolei jeli uytkownik kliknie
przycisk Nie (albo nacinie klawisz Enter), procedura zostanie zakoczona i nie wykona adnej
czynnoci. Ze wzgldu na pominicie argumentu funkcji MsgBox zwizanego z nazw okna dialogowego program Excel uyje domylnej nazwy Microsoft Excel.

Bez procedury RunReport kod wygeneruje komunikat o bdzie. Aby wywietli omawiane okno, naley usun
z kodu odwoanie do tej procedury przyp. tum.

Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych

743

Rysunek 40.4.
Drugi argument funkcji
MsgBox decyduje o tym,
co bdzie widoczne
w oknie dialogowym

Ponisza procedura jest kolejnym przykadem zastosowania funkcji MsgBox:

Sub GetAnswer2()
Msg = "Przetworzy raport miesiczny?"
Msg = Msg & vbNewLine & vbNewLine
Msg = Msg & "Przetwarzanie raportu miesicznego bdzie trwa "
Msg = Msg & "okoo 15 minut. Wygenerowany zostanie 30-stronicowy "
Msg = Msg & "raport sprzeday dla wszystkich dziaw za biecy miesic."
Title = "Firma Marketingowa XYZ"
Config = vbYesNo + vbQuestion
Ans = MsgBox(Msg, Config, Title)
If Ans = vbYes Then RunReport
If Ans = vbNo Then Exit Sub
End Sub

W tym przykadzie zademonstrowano skuteczny sposb wywietlania w oknie dialogowym

duszych komunikatw. Do utworzenia komunikatu wywietlanego przy uyciu kilku instrukcji
zastosowano zmienn Msg i operator czcy &. W drugiej instrukcji uyto staej vbNewLine, powodujcej wstawienie znaku nowego wiersza. (Poczenie dwch takich staych umoliwia uzyskanie pustego wiersza). Odpowiedniego argumentu uyto take do zmiany domylnego tytuu
okna. Zmienna Config przechowuje warto staych odpowiadajc za wygenerowanie przyciskw
Tak i Nie oraz ikony ze znakiem zapytania. Na rysunku 40.5 pokazano okno dialogowe pojawiajce si po uruchomieniu tej procedury.
Rysunek 40.5.
Okno dialogowe
zawierajce duszy
komunikat i tytu

Podstawowe informacje
na temat tworzenia okien dialogowych
Funkcje InputBox i MsgBox wietnie sprawdzaj si w wielu sytuacjach, ale jeli zaley nam na
uzyskaniu wikszej iloci informacji, konieczne bdzie utworzenie formularza UserForm.
Oto oglna lista czynnoci, ktre zazwyczaj s wykonywane przy tworzeniu formularza UserForm:
1. Dokadne okrelenie sposobu uycia okna dialogowego i ulokowania go w kodzie
makra VBA.
2. Uaktywnienie edytora Visual Basic Editor i wstawienie nowego formularza UserForm.

744

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

3. Dodanie do formularza UserForm odpowiednich kontrolek.

4. Utworzenie w jzyku VBA makra wywietlajcego formularz UserForm. Makro naley

umiejscowi w zwykym module VBA.

5. Utworzenie obsugujcych zdarzenia procedur jzyka VBA, wykonywanych w trakcie

manipulowania kontrolkami przez uytkownika (np. kliknicie przycisku OK).

Procedury te trafiaj do moduu kodu formularza UserForm.
W kolejnych punktach podaem wicej szczegw na temat tworzenia formularzy UserForm.

Praca z formularzami UserForm

W celu utworzenia formularza UserForm konieczne jest umieszczenie go w oknie edytora Visual
Basic Editor. Aby uaktywni okno VBE, naley wybra polecenie Deweloper/Kod/Visual Basic
albo nacisn Alt+F11. Nastpnie naley si upewni, e w okienku Project zaznaczono waciwy skoroszyt, i wybra polecenie Insert/UserForm. Edytor Visual Basic Editor wywietli pusty
formularz UserForm, pokazany na rysunku 40.6. Gdy uaktywnimy formularz UserForm, na ekranie
pojawi si okienko Toolbox, suce do dodawania kontrolek do formularza.

Rysunek 40.6. Pusty formularz UserForm

Dodawanie kontrolek
Okno Toolbox, take pokazane na rysunku 40.6, zawiera rne kontrolki ActiveX, dodawane do
tworzonego formularza UserForm. Jeli okno to bdzie niewidoczne, mona je otworzy poleceniem
View/Toolbox.
Po umieszczeniu kursora myszy nad kontrolk znajdujc si w oknie Toolbox wywietli si jej
nazwa. W celu dodania kontrolki naley j klikn i przecign na formularz. Po dodaniu kontrolki mona j przemieszcza lub zmienia jej wielko.
W tabeli 40.2 zebrano kontrolki znajdujce si w oknie Toolbox.

Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych

745

Tabela 40.2. Kontrolki zawarte w oknie Toolbox

Kontrolka

Opis

Select Objects

Umoliwia zaznaczenie innych kontrolek poprzez przecignicie.

Label

Dodaje etykiet (kontener acucha tekstowego).

TextBox

Dodaje pole edycji (umoliwia uytkownikowi wprowadzanie tekstu).

ComboBox

Dodaje pole kombi (lista rozwijana).

ListBox

Dodaje pole listy (umoliwia uytkownikowi wybr pozycji z listy).

CheckBox

Dodaje pole wyboru (kontroluje opcje logiczne).

OptionButton

Dodaje przycisk opcji (umoliwia uytkownikowi wybr spord wielu opcji).

ToggleButton

Dodaje przycisk przeczajcy (kontroluje opcje logiczne).

Frame

Dodaje pole grupy (kontener dla innych obiektw).

CommandButton

Dodaje przycisk polece (mona go klikn).

TabStrip

Dodaje zakadk (kontener dla innych obiektw).

MultiPage

Dodaje kontrolk obsugujc wiele stron (kontener dla innych obiektw).

ScrollBar

Dodaje pasek przewijania (umoliwia okrelenie wartoci poprzez przeciganie suwaka).

SpinButton

Dodaje pokrto (umoliwia okrelenie wartoci poprzez kliknicie strzaki w gr lub w d).

Image

Dodaje kontrolk, ktra moe zawiera obraz.

RefEdit

Dodaje kontrolk edycji odwoania do komrek (pozwala uytkownikowi zaznaczy zakres).

Niektre z wymienionych kontrolek mog te by bezporednio umieszczone w arkuszu. W celu
uzyskania dodatkowych informacji na ten temat naley zajrze do rozdziau 41.

Modyfikacja waciwoci kontrolki

Kada kontrolka dodana do formularza UserForm posiada kilka waciwoci, decydujcych o jej
wygldzie i sposobie dziaania. Poprzez kliknicie i przecignicie obrzea kontrolki mona
modyfikowa niektre z jej waciwoci, takie jak Height (wysoko) i Width (szeroko). Aby
zmieni wartoci pozostaych waciwoci, naley posuy si oknem Properties.
W celu otwarcia okna Properties z menu View naley wybra polecenie Properties Window lub
nacisn klawisz F4. Okno Properties zawiera list waciwoci wybranej kontrolki. (Kada
kontrolka ma nieco inny zestaw waciwoci). Jeli zostanie kliknity sam formularz, w oknie
Properties pojawi si waciwoci formularza. Na rysunku 40.7 pokazane zostao okno Properties, zawierajce waciwoci kontrolki CommandButton.
Aby zmodyfikowa waciwo, naley zaznaczy j w oknie Properties, a nastpnie wprowadzi now warto. Niektre waciwoci, takie jak BackColor, umoliwiaj wybranie wartoci
z listy. Na samej grze okna Properties znajduje si lista rozwijana, umoliwiajca wybranie
kontrolki, z ktr zamierza si pracowa. Aby zaznaczy kontrolk i wywietli jej waciwoci,
mona te j klikn.
W przypadku ustawiania wartoci waciwoci przy uyciu okna Properties operacja jest wykonywana w trybie projektowania. Istnieje te moliwo modyfikacji waciwoci kontrolek przy
uyciu jzyka VBA ju po wywietleniu formularza UserForm (wtedy mwimy o operacji wykonywanej w trybie uruchomienia).

746

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rysunek 40.7. Okno Properties, zawierajce waciwoci kontrolki CommandButton

Pene omwienie wszystkich waciwoci wykracza poza zakres tej ksiki (zreszt czytanie
o tym byoby naprawd nudne). W celu uzyskania informacji na temat okrelonej waciwoci
naley wybra jej nazw w oknie Properties i nacisn klawisz F1.

Obsuga zdarze
Formularz UserForm moe te zawiera procedury Sub jzyka VBA, obsugujce zdarzenia generowane przez ten formularz. Zdarzenie ma miejsce, gdy uytkownik posuguje si kontrolkami.
Wygenerowanie zdarzenia nastpuje na przykad wskutek kliknicia przycisku. Innego rodzaju
zdarzenie zaistnieje w wyniku wybrania pozycji z listy. Aby formularz UserForm by w peni
funkcjonalny, naley napisa w jzyku VBA kod, ktry po wystpieniu zdarzenia wykona okrelon operacj.
Nazwy procedur obsugujcych zdarzenia (niekiedy nazywanych uchwytami zdarze) skadaj si
z nazwy kontrolki i zdarzenia. Oglna ich posta zawiera nazw kontrolki, za ktr znajduje si
znak podkrelenia i nazwa zdarzenia. Na przykad procedura wykonywana po klikniciu przez
uytkownika przycisku o nazwie MyButton bdzie miaa nazw MyButton_Click.

Wywietlanie formularza UserForm

Konieczne jest te napisanie procedury wywietlajcej formularz UserForm. W tym celu uywa
si metody Show obiektu UserForm. Ponisza procedura wywietla formularz UserForm o nazwie
UserForm1:
Sub ShowDialog()
UserForm1.Show
End Sub

Ta procedura powinna by umieszczona w zwykym module VBA (nie w kodzie rdowym

moduu formularza UserForm). Jeli projekt Visual Basic nie posiada zwykego moduu VBA,
w celu jego dodania z menu Insert naley wybra polecenie Module.
Po uruchomieniu procedury ShowDialog wywietli si formularz UserForm. To, co si wydarzy
dalej, zaley od utworzonych procedur obsugujcych zdarzenia.

Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych

747

Przykad formularza UserForm

Nie da si ukry, e informacje zawarte w poprzedniej czci rozdziau s bardzo oglnikowe.
W tej czci zaprezentuj proces tworzenia formularza UserForm krok po kroku. Przykad jest raczej prosty. Formularz UserForm wywietla komunikat, czyli co, co znacznie prociej mona
osign przy uyciu funkcji MsgBox. Jednak formularz UserForm oferuje o wiele wiksz elastyczno pod wzgldem moliwoci formatowania i modyfikowania wygldu komunikatu.
Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw wyswietl komunikat.xlsm.

Tworzenie formularza UserForm

Czytelnicy, ktrzy zamierzaj wykona to wiczenie, powinni zacz od utworzenia nowego
skoroszytu, a nastpnie wykona nastpujce kroki:
1. Wybra polecenie Deweloper/Kod/Visual Basic (lub nacisn Alt+F11). Na ekranie
pojawi si okno edytora VB.
2. Dwukrotnie klikn nazw skoroszytu, aby go uaktywni.
3. Z menu Insert wybra polecenie UserForm. W oknie edytora VBE pojawi si pusty
formularz o nazwie UserForm1 i zostanie otwarte okno Toolbox.
4. Nacisn klawisz F4, aby wywietli okno Properties, a nastpnie zmodyfikowa

ponisze waciwoci obiektu UserForm.

Waciwo

Zmiana wartoci na

Name

AboutBox

Caption

O skoroszycie

5. Za pomoc okienka Toolbox doda do formularza UserForm kontrolk typu Label.

Jeli okienko Toolbox jest niewidoczne, naley wybra polecenie View/Toolbox.

6. Zaznaczy kontrolk Label. W oknie Properties jako warto waciwoci Caption
naley wprowadzi dowolny tekst.
7. W oknie Properties klikn waciwo Font i wybra krj pisma. Mona okreli
rozmiar, styl i inne waciwoci tekstu. Dokonane zmiany bd widoczne w formularzu.
Na rysunku 40.8 pokazano przykad sformatowanej kontrolki Label. W omawianym
przykadzie waciwoci TextAlign przypisano kod 1 fmTextAlignLeft, ktry powoduje
wyrwnanie tekstu do lewej strony.
8. Za pomoc okna Toolbox doda do formularza UserForm kontrolk CommandButton

i w oknie Properties zmodyfikowa wartoci nastpujcych waciwoci:

Waciwo

Zmiana wartoci na

Name

OKButton

Caption

OK

Default

True

9. Dokona innych zmian tak, aby wygld formularza by zgodny z wymaganiami

uytkownika. Istnieje moliwo zmiany wielkoci formularza, modyfikacji rozmiaru

kontrolek oraz ich przemieszczania.

748

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rysunek 40.8.
Kontrolka Label
po zmodyfikowaniu
wartoci jej
waciwoci Font

Testowanie formularza UserForm

Teraz formularz UserForm zawiera wszystkie wymagane kontrolki. Brakuje tylko sposobu jego
wywietlania. Aby podczas projektowania formularza UserForm wywietli go i zobaczy, jak
wyglda, naley nacisn klawisz F5. Aby zamkn formularz UserForm, naley klikn przycisk X na pasku tytuu formularza.
W tym punkcie wyjaniono, w jaki sposb w jzyku VBA napisa procedur Sub, wywietlajc
formularz UserForm w oknie Excela. Oto lista czynnoci:
1. Wybra polecenie Insert/Module, aby utworzy nowy modu VBA.
2. W pustym module wprowadzi poniszy kod rdowy:
Sub ShowAboutBox()
AboutBox.Show
End Sub

3. Nacisn Alt+F11, aby uaktywni okno programu Excel.

4. Wybra polecenie Deweloper/Kod/Makra (lub nacisn Alt+F8), aby wywietli okno

dialogowe Makro.
5. W oknie dialogowym Makro z listy makr wybra makro ShowAboutBox i klikn
przycisk Uruchom. Wywietli si formularz UserForm.
Naley zauway, e po klikniciu przycisku OK formularz UserForm nie zostanie zamknity,
wbrew temu, czego mona by oczekiwa. Aby po klikniciu przycisku zostao wykonane jakiekolwiek dziaanie, musi z nim zosta powizana procedura obsugujca zdarzenie. W celu zamknicia formularza UserForm naley klikn ikon X, znajdujc si na pasku tytuu.
Formularz UserForm mona wywietli take poprzez kliknicie kontrolki CommandButton
umieszczonej w arkuszu. W celu uzyskania szczegw dotyczcych przypisywania makra
do kontrolki CommandButton naley zajrze do rozdziau 41.

Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych

749

Tworzenie procedury obsugujcej zdarzenie

Procedura obsugujca zdarzenie jest wykonywana po wystpieniu zdarzenia. W tym przypadku
wymagana jest procedura obsugujca zdarzenie Click, ktre ma miejsce wtedy, gdy uytkownik
kliknie przycisk OK. W celu jej utworzenia naley wykona nastpujce kroki:
1. Nacisn Alt+F11, aby uaktywni okno edytora VB.
2. Uaktywni formularz UserForm o nazwie AboutBox poprzez dwukrotne kliknicie
tej nazwy w oknie Project.
3. Dwukrotnie klikn kontrolk CommandButton. Edytor VBE uaktywni modu formularza
UserForm i wstawi do niego bazowy kod rdowy, widoczny na rysunku 40.9.

Rysunek 40.9. Modu formularza UserForm

4. Wstawi powyej instrukcji End Sub nastpujc instrukcj:

Unload AboutBox
Instrukcja Unload spowoduje zamknicie formularza UserForm. A oto peny kod rdowy
procedury obsugujcej omawiane zdarzenie:
Private Sub OKButton_Click()
Unload AboutBox
End Sub

Po dodaniu procedury obsugujcej zdarzenie kliknicie przycisku OK przynosi oczekiwany efekt.

Kolejny przykad formularza UserForm

Przykad zamieszczony w tej czci rozdziau jest rozbudowan wersj przykadu procedury
ChangeCase, zaprezentowanej na pocztku. Dla przypomnienia oryginalna wersja makra w wybranych komrkach zmieniaa w tekcie znaki na due. W zmodyfikowanej wersji makro pyta
uytkownika o sposb zmiany wielkoci znakw. Do wyboru jest zmiana na due lub mae znaki
bd zmiana pierwszej litery kadego sowa na du.

750

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/

przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw zmiana wielkosci znakow.xlsm.

Tworzenie formularza UserForm

Ten formularz UserForm wymaga od uytkownika podania jednej informacji sposobu zmiany
wielkoci znakw tekstu. Ze wzgldu na to, e tylko jedna opcja moe zosta wybrana, najwaciwsze bd kontrolki typu OptionButton. Naley otworzy pusty skoroszyt i w celu utworzenia
formularza UserForm wykona nastpujce kroki:
1. Nacisn Alt+F11, aby uaktywni okno edytora VB.
2. W oknie edytora VB z menu Insert wybra polecenie UserForm. Edytor VB doda
pusty formularz o nazwie UserForm1 i wywietli okno Toolbox.
3. Nacisn klawisz F4, aby otworzy okno Properties, a nastpnie zmieni wartoci
nastpujcych waciwoci obiektu UserForm:
Waciwo
Zmiana wartoci na
Caption

Zmiana wielkoci znakw

4. Doda do formularza UserForm obiekt CommandButton, a nastpnie zmieni wartoci

nastpujcych jego waciwoci:

Waciwo
Zmiana wartoci na
Name

OKButton

Caption

OK

Default

True

5. Doda do formularza kolejny obiekt CommandButton, a nastpnie zmieni wartoci

nastpujcych jego waciwoci:

Waciwo
Zmiana wartoci na
Name

CancelButton

Caption

Anuluj

Cancel

True

6. Doda obiekt OptionButton, a nastpnie zmieni wartoci nastpujcych jego

waciwoci (ze wzgldu na to, e ta kontrolka jest domylnie aktywna, jej waciwo
Value powinna mie warto True):
Waciwo
Zmiana wartoci na
Name

OptionUpper

Caption

Dua litera

Value

True

7. Doda drug kontrolk OptionButton, a nastpnie zmieni wartoci nastpujcych

jej waciwoci:
Waciwo

Zmiana wartoci na

Name

OptionLower

Caption

Maa litera

8. Doda trzeci kontrolk OptionButton, a nastpnie zmieni wartoci nastpujcych

jej waciwoci:
Waciwo

Zmiana wartoci na

Name

OptionProper

Caption

Pierwsze litery wyrazw due

Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych

751

9. Ustawi wielko kontrolek i formularza UserForm, a take okreli ich lokalizacj

tak, aby cao przypominaa to, co pokazano na rysunku 40.10. Trzeba si upewni,
czy kontrolki nie nachodz na siebie.
Rysunek 40.10.
Formularz UserForm
po dodaniu do niego
kontrolek
i zmodyfikowaniu
niektrych waciwoci

Edytor jzyka Visual Basic oferuje kilka przydatnych polece, pomocnych przy ustalaniu
wielkoci kontrolek i ich wyrwnywaniu. Na przykad dla grupy zaznaczonych kontrolek mona
okreli taki sam rozmiar bd te ustawi je w taki sposb, by byy wyrwnane do lewej
strony. Naley zaznaczy kontrolki przeznaczone do zmodyfikowania, a nastpnie z menu
Format wybra odpowiednie polecenie. Polecenia raczej nie wymagaj komentarza, a ponadto
szczegy na ich temat znajduj si w pomocy online.

Testowanie formularza UserForm

Teraz formularz UserForm zawiera wszystkie wymagane kontrolki; brakuje jedynie sposobu jego
wywietlania. Poniej wyjaniem, w jaki sposb napisa w jzyku VBA procedur Sub wywietlajc formularz UserForm. Oto kroki, jakie trzeba podj:
1. Sprawdzi, czy okno edytora VB jest aktywne.
2. Wstawi modu przez wybranie polecenia Insert/Module.
3. W pustym module wprowadzi poniszy kod rdowy:
Sub ShowUserForm()
UserForm1.Show
End Sub

4. Z menu Run wybra polecenie Run Sub/UserForm lub nacisn klawisz F5.

Spowoduje to uaktywnienie okna programu Excel i wywietlenie nowego formularza

UserForm, pokazanego na rysunku 40.11. Kontrolki OptionButton dziaaj, natomiast
kliknicie przyciskw OK i Anuluj nie daje adnego efektu. Konieczne jest przypisanie
im procedur obsugujcych zdarzenia.
5. Aby zamkn formularz UserForm, naley klikn ikon X, widoczn na jego pasku
tytuowym.

752

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rysunek 40.11.
Wywietlony formularz
UserForm

Tworzenie procedur obsugujcych zdarzenia

W tym punkcie wyjaniem, w jaki sposb tworzy procedury obsugujce zdarzenia. Pierwsza
z nich obsuy zdarzenie Click, powizane z kontrolk CommandButton o nazwie CancelButton,
natomiast druga zdarzenie Click kontrolki CommandButton o nazwie OKButton. W przypadku
kontrolek OptionButton procedury obsugujce zdarzenia nie s wymagane. Kod rdowy jzyka
VBA potrafi okreli, ktra kontrolka OptionButton zostaa wybrana.
Procedury obsugujce zdarzenia s przechowywane w kodzie rdowym moduu formularza
UserForm. W celu utworzenia procedury obsugujcej zdarzenie Click, powizane z kontrolk
CancelButton, naley wykona ponisze kroki:
1. Uaktywni formularz UserForm1 przez dwukrotne kliknicie jego nazwy, widocznej
w oknie Project.
2. Dwukrotnie klikn kontrolk CancelButton. Edytor VB uaktywni modu formularza
i wstawi pust procedur.
3. Powyej instrukcji End Sub wstawi nastpujc instrukcj:
Unload UserForm1

To wszystko. Poniej zawarto listing caej procedury powizanej ze zdarzeniem Click kontrolki
CancelButton.
Private Sub CancelButton_Click()
Unload UserForm1
End Sub

Procedura zostanie wykonana po klikniciu przycisku Anuluj (kontrolka CancelButton). Zawiera

ona jedn instrukcj, zamykajc formularz UserForm1.
Kolejna operacja polega na dodaniu kodu rdowego, obsugujcego zdarzenie Click powizane
z kontrolk OKButton. W tym celu naley wykona nastpujce kroki:
1. Z listy rozwijanej, znajdujcej si na samej grze okna moduu, wybra obiekt
OKButton lub uaktywni okno formularza UserForm i dwukrotnie klikn kontrolk
przycisku OKButton. W edytorze VB zostanie zainicjowana nowa procedura o nazwie
OKButton_Click.
2. Wprowadzi poniszy kod rdowy. Pierwsza i ostatnia instrukcja zostay ju
wprowadzone przez edytor VB.
Private Sub OKButton_Click()
' Koczy dziaanie, jeli nie zaznaczono zakresu.
If TypeName(Selection) <> "Range" Then Exit Sub
' Dua litera.
If OptionUpper Then
For Each cell In Selection
If Not cell.HasFormula Then
cell.Value = StrConv(cell.Value, vbUpperCase)
End If
Next cell

Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych

753

End If
' Maa litera.
If OptionLower Then
For Each cell In Selection
If Not cell.HasFormula Then
cell.Value = StrConv(cell.Value, vbLowerCase)
End If
Next cell
End If
' Pierwsze litery wyrazw due.
If OptionProper Then
For Each cell In Selection
If Not cell.HasFormula Then
cell.Value = StrConv(cell.Value, vbProperCase)
End If
Next cell
End If
Unload UserForm1
End Sub

Dziaanie makra zaczyna si od sprawdzenia typu zaznaczenia. Jeli nie zaznaczono zakresu
komrek, procedura koczy dziaanie. Pozostaa cz kodu rdowego procedury skada si
z trzech oddzielnych blokw. W zalenoci od wybranej kontrolki OptionButton jest wykonywany tylko jeden z blokw. Waciwo Value wybranej kontrolki OptionButton ma warto
True. Na kocu formularz UserForm jest zamykany.

Testowanie formularza UserForm

W celu sprawdzenia formularza UserForm naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Uaktywni program Excel.
2. W kilku komrkach wprowadzi tekst.
3. Zaznaczy komrki zawierajce tekst.
4. Wybra polecenie Deweloper/Kod/Makra lub nacisn Alt+F8. Na ekranie pojawi si
okno dialogowe Makro.
5. Z listy wybra makro ChangeCase, a nastpnie klikn przycisk Uruchom.
Wywietli si formularz UserForm.
6. Dokona wyboru i klikn przycisk OK.
Formularz mona sprawdzi na podstawie rnych zaznacze, w tym obejmujcych kilka niessiadujcych obszarw komrek. Naley zauway, e po klikniciu przycisku Anuluj formularz
UserForm zostanie zamknity bez dokonania adnych zmian.
Opisany kod ma jednak pewn wad jeli zaznaczy si jedn ca kolumn albo kilka kolumn, procedura przetwarza wszystkie komrki, co zajmuje bardzo duo czasu. Wersja skoroszytu dostpna na serwerze FTP jest wzbogacona wzgldem opisanej w ksice o rozwizanie
tego problemu, ktre polega na wyodrbnieniu tej czci zaznaczenia, ktra jest wsplna z aktywnym obszarem arkusza.

Wykonywanie makra przy uyciu przycisku arkusza

W tym miejscu wszystko powinno dziaa poprawnie. Nie dysponujemy jednak szybk i prost
metod uruchamiania makra. Byoby znakomicie, gdyby takie makro dao si uruchomi przyciskiem umiejscowionym w arkuszu. Aby utworzy taki przycisk, naley wykona nastpujce
czynnoci:

754

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

1. Wybra polecenie Deweloper/Formanty/Wstaw i klikn kontrolk Przycisk grupy

Formanty formularza.
2. Klikn i przecign w obrbie arkusza, aby utworzy przycisk. Na ekranie pojawi
si okno dialogowe Przypisywanie makra.
3. W oknie tym wybra makro ShowUserForm i klikn przycisk OK.
4. Poniewa przycisk w dalszym cigu jest zaznaczony, mona zmieni znajdujcy si
na nim napis na bardziej opisowy (opcjonalnie). Operacj t mona wykona w dowolnej
chwili, klikajc przycisk prawym przyciskiem myszy.
Po wykonaniu powyszych czynnoci kliknicie przycisku spowoduje uruchomienie makra i wywietlenie formularza UserForm.
Przedstawiony w przykadzie przycisk wchodzi w skad grupy Formanty formularza. Inny
przycisk tego typu znajduje si w grupie Formanty ActiveX. W rozdziale 41. mona znale
wicej informacji na temat tej grupy.

Umieszczanie makra na pasku narzdzi Szybki dostp

Dodanie przycisku makra do paska Szybki dostp uatwia uruchomienie go z poziomu dowolnego skoroszytu. W celu dodania do paska Szybki dostp przycisku makra naley wykona nastpujce kroki:
1. Upewni si, e otwarto skoroszyt przechowujcy makro.
2. Prawym przyciskiem myszy klikn w dowolnym miejscu Wstki, a nastpnie z menu
podrcznego wybra polecenie Dostosuj pasek narzdzi Szybki dostp. Pojawi si okno
dialogowe Opcje programu Excel z otwart zakadk Pasek narzdzi Szybki dostp.
3. Z listy Wybierz polecenia z, znajdujcej si po lewej stronie, wybra opcj Makra.
Na licie powinno si znajdowa utworzone wczeniej makro.
4. Zaznaczy nazw makra i klikn przycisk Dodaj, aby umieci je na licie
znajdujcej si po prawej stronie.
5. Klikn przycisk Modyfikuj i wybra inn ikon, aby zmieni ikon domyln
(opcjonalnie). Mona rwnie zmodyfikowa wywietlan nazw.
6. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe Opcje programu Excel. Gdy te
czynnoci zostan wykonane, na pasku Szybki dostp pojawi si nowa ikona makra.

Wicej informacji na temat okien dialogowych

Dziki formularzom UserForm makra mog by o wiele bardziej uniwersalne. Mona tworzy
niestandardowe polecenia, powodujce wywietlenie okien dialogowych wygldajcych tak samo jak ich odpowiedniki uywane przez program Excel. W tej czci rozdziau znajduj si dodatkowe informacje, przydatne przy projektowaniu okien dialogowych, dziaajcych podobnie
jak standardowe okna Excela.

Dodawanie skrtw klawiaturowych

Niestandardowe okna dialogowe powinny uwzgldnia przyzwyczajenia osb, ktre zamiast
myszy preferuj stosowanie klawiatury. Wszystkie okna dialogowe programu Excel mona obsuy zarwno za pomoc myszy, jak i klawiatury, gdy z kad kontrolk jest powizany skrt
klawiaturowy. W celu uaktywnienia okrelonej kontrolki okna dialogowego uytkownik moe
nacisn klawisz Alt i klawisz skrtu.

Rozdzia 40. Tworzenie okien dialogowych

755

Z tego wzgldu warto uatwi obsug formularza UserForm za pomoc skrtw klawiaturowych.
Aby to zrobi, w oknie Properties, w polu waciwoci Accelerator, naley wprowadzi odpowiedni klawisz skrtu.
Litera, ktra ma odgrywa rol skrtu klawiaturowego, musi znajdowa si w acuchu bdcym
wartoci waciwoci Caption obiektu. Moe to by dowolna litera acucha; niekoniecznie
pierwsza. Naley sprawdzi, czy skrty klawiaturowe zdefiniowane w formularzu UserForm si
nie powielaj. Jeli do tego dojdzie, zadziaa skrt powizany z t kontrolk formularza UserForm,
ktra po naciniciu klawisza Tab zostanie uaktywniona jako pierwsza. Ponowne nacinicie klawisza skrtu spowoduje uaktywnienie kolejnej kontrolki.
Niektre kontrolki, takie jak pola edycji, nie posiadaj waciwoci Caption. W takim przypadku
klawisz skrtu mona przypisa etykiecie opisujcej kontrolk. Nacinicie klawisza skrtu
spowoduje uaktywnienie nastpnej kontrolki, uwzgldnianej przez klawisz Tab (naley zadba
o to, aby bya ona polem edycji).

Sterowanie kolejnoci uaktywniania kontrolek

przez klawisz Tab
W poprzednim punkcie nawizaem do kolejnoci uaktywniania kontrolek formularza UserForm
przez klawisz Tab (ang. tab order). Przy korzystaniu z formularza UserForm nacinicie klawisza
Tab i uycie kombinacji klawiszy Shift+Tab powoduje uaktywnianie kolejnych kontrolek okna
dialogowego. Przy tworzeniu formularza UserForm naley sprawdzi, czy ta kolejno jest prawidowa. Zazwyczaj chodzi po prostu o to, aby uaktywnianie kontrolek przez klawisz Tab nastpowao w logiczny sposb.
W celu sprawdzenia lub zmodyfikowania kolejnoci uaktywniania kontrolek formularza UserForm
z menu View naley wybra polecenie Tab Order, co spowoduje otwarcie okna dialogowego
Tab Order. Nastpnie mona z listy wybra kontrolk i przy uyciu przyciskw Move Up oraz
Move Down okreli, po ilu naciniciach klawisza Tab zostanie ona uaktywniona.

Dalsza nauka
Opanowanie umiejtnoci tworzenia formularzy UserForm wymaga praktyki. Doskonaym wiczeniem jest analiza standardowych okien dialogowych Excela. Wikszo z nich mona bez
trudu odtworzy we wasnym zakresie.
Kolejn dobr metod zdobywania wiedzy na temat tworzenia okien dialogowych jest zapoznanie si z systemem pomocy jzyka VBA. Aby byskawicznie otworzy okno systemu pomocy,
wystarczy nacisn F1.

756

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rozdzia 41.

Zastosowanie
w arkuszu kontrolek
okien dialogowych
W tym rozdziale:
Dlaczego stosuje si kontrolki w arkuszu?
Zastosowanie kontrolek
Przegld kontrolek arkusza
W rozdziale 40. zawarto podstawowe informacje na temat formularzy UserForm. Ten rozdzia
adresuj zwaszcza do tych Czytelnikw, ktrym przypado do gustu stosowanie kontrolek okien
dialogowych, ale nie tworzenie samych okien. Wyjaniem w nim, w jaki sposb wzbogaci arkusz
o rne interaktywne kontrolki, takie jak przyciski, pola listy i przyciski opcji.

Dlaczego stosuje si kontrolki w arkuszu?

Podstawowym powodem stosowania kontrolek w arkuszu jest uatwienie uytkownikowi wprowadzania danych. Na przykad po utworzeniu pewnego modelu oblicze, wymagajcego wprowadzenia danych do jednej lub kilku komrek, warto zastosowa kontrolki umoliwiajce uytkownikowi wybranie wartoci, ktre zostan umieszczone w tych komrkach.
Dodawanie kontrolek do arkusza jest mniej pracochonne ni tworzenie okna dialogowego. Poza
tym nie jest konieczne pisanie jakichkolwiek makr, poniewa kontrolka moe zosta bezporednio poczona z komrk arkusza. Jeli do arkusza zostanie dodana na przykad kontrolka Pole
wyboru, mona j powiza z wybran komrk. Gdy uaktywnimy kontrolk, w poczonej z ni
komrce pojawi si warto PRAWDA. Z kolei gdy wyczymy kontrolk, w komrce wywietli si
warto FASZ.
Na rysunku 41.1 pokazano przykad arkusza, w ktrym uyto kontrolki Pole opcji, dwch kontrolek Przycisk opcji oraz kontrolki Pasek przewijania. W zalenoci od tego, jakie ustawienia
wybra uytkownik, w drugim arkuszu jest generowana lista spat. Skoroszyt jest bardzo interaktywny, cho nie zawiera makr.
Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw pozyczka hipoteczna.xlsm.

758

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rysunek 41.1.
W skoroszycie uyto
kontrolek formularza
UserForm

Dodawanie kontrolek do skoroszytu moe wydawa si troch zagmatwane, poniewa Excel oferuje dwa rne zestawy kontrolek, wywietlanych po klikniciu przycisku Deweloper/Formanty/
Wstaw. Oto one:
Kontrolki formularza. Kontrolki te wystpuj tylko w Excelu.
Kontrolki ActiveX. Stanowi one podzbir kontrolek, ktre mona umieci w formularzu
UserForm.
Rysunek 41.2 przedstawia kontrolki pojawiajce si po klikniciu przycisku Deweloper/Formanty/
Wstaw. Po wskazaniu wybranej kontrolki kursorem myszy Excel wywietli okienko z informacj
identyfikujc t kontrolk.
Rysunek 41.2.
Dwa zestawy
kontrolek Excela

Dodatkowa komplikacja wynika z faktu, e wiele kontrolek jest dostpnych w obu zestawach.
Jest tak na przykad w przypadku kontrolki o nazwie Pole listy s to jednak dwie cakowicie
rne kontrolki. Oglnie rzecz biorc, kontrolki formularza s prostsze w uyciu, natomiast
kontrolki ActiveX oferuj wiksz elastyczno.
W tym rozdziale omwiono wycznie kontrolki ActiveX.

Tabela 41.1 zawiera zestawienie kontrolek ActiveX.

Rozdzia 41. Zastosowanie w arkuszu kontrolek okien dialogowych

759

Tabela 41.1. Kontrolki ActiveX

Przycisk

Funkcja

Przycisk polecenia

Wstawia kontrolk Przycisk polecenia (przycisk, ktry mona klikn).

Pole kombi

Wstawia kontrolk Pole kombi (lista rozwijana).

Pole wyboru

Wstawia kontrolk Pole wyboru (zarzdza opcjami logicznymi).

Pole listy

Wstawia kontrolk Pole listy (umoliwia uytkownikowi wybranie pozycji z listy).

Pole tekstowe

Wstawia kontrolk Pole tekstowe (umoliwia uytkownikowi wprowadzenie tekstu).

Pasek przewijania

Wstawia kontrolk Pasek przewijania (umoliwia okrelenie wartoci poprzez

przecignicie suwaka).

Przycisk pokrta

Wstawia kontrolk Przycisk pokrta (umoliwia okrelenie wartoci poprzez kliknicie

strzaki w gr lub w d).

Przycisk opcji

Wstawia kontrolk Przycisk opcji (umoliwia uytkownikowi wybr spord wielu opcji).

Etykieta

Wstawia kontrolk Etykieta (kontener dla acucha tekstowego).

Obraz

Wstawia kontrolk Obraz (przechowuje obraz).

Przycisk przecznika

Wstawia kontrolk Przycisk przecznika (zarzdza opcjami logicznymi).

Wicej formantw

Wywietla list innych kontrolek ActiveX, zainstalowanych w systemie. Nie wszystkie

dostpne kontrolki s obsugiwane przez Excel.

Zastosowanie kontrolek
Dodawanie kontrolek ActiveX do arkusza jest proste trzeba jedynie zapozna si z kilkoma
podstawowymi informacjami na temat ich uywania.

Dodawanie kontrolki
Przed dodaniem kontrolki do arkusza naley klikn przycisk Deweloper/Formanty/Wstaw.
Nastpnie w galerii kontrolek naley klikn i przecign wybran kontrolk do arkusza.
Nie naley si zbytnio przejmowa sam wielkoci i pooeniem kontrolki, poniewa parametry te mona okreli w dowolnej chwili.
Trzeba si upewni, e wybrano kontrolk ActiveX, a nie kontrolk formularza. Informacje podane
w tym rozdziale nie maj zastosowania w odniesieniu do kontrolek z sekcji Kontrolki formularza.
Kontrolki ActiveX znajduj si w dolnej czci galerii kontrolek, w sekcji Formanty ActiveX.

Tryb projektowania
Przy dodawaniu kontrolki do arkusza program Excel uaktywnia tryb projektowania. W tym trybie mona konfigurowa waciwoci dowolnych kontrolek, znajdujcych si w arkuszu, a take
dodawa lub modyfikowa makra z nimi powizane bd zmienia ich wielko lub pooenie.
Po wczeniu trybu projektowania Excela ikona Tryb projektowania w grupie Deweloper/Formanty
jest podwietlona. Ikon t mona klikn w celu wyczenia lub ponownego wczenia
tego trybu.

W trybie projektowania nie jest moliwe sprawdzanie dziaania kontrolek. W celu przetestowania kontrolek konieczne jest wyczenie trybu projektowania poprzez kliknicie ikony Tryb
projektowania, znajdujcej si w grupie Formanty. Przy pracy z kontrolkami czste wczanie
i wyczanie trybu projektowania jest powszechn sytuacj.

760

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Modyfikowanie waciwoci
Kada dodawana kontrolka zawiera rne waciwoci, okrelajce jej wygld i sposb dziaania.
Wartoci tych waciwoci mog by modyfikowane tylko wtedy, gdy jest aktywny tryb projektowania. W momencie dodawania kontrolki do arkusza program Excel automatycznie wcza
tryb projektowania. Jeli Czytelnikowi zaley na zmodyfikowaniu kontrolki po wyjciu z trybu
projektowania, wystarczy klikn ikon Tryb projektowania, znajdujc si w grupie Formanty
karty Deweloper.
W celu zmiany waciwoci kontrolki naley wykona nastpujce kroki:
1. Sprawdzi, czy jest aktywny tryb projektowania Excela.
2. Klikn kontrolk, aby j zaznaczy.
3. Jeli okno Properties nie jest widoczne, klikn ikon Waciwoci w grupie
Formanty karty Deweloper. Pojawi si okno Properties, pokazane na rysunku 41.3.
Rysunek 41.3.
Okno Properties
umoliwia
modyfikowanie
waciwoci kontrolki
w tym przypadku
kontrolki
CommandButton

4. Wybra waciwo i wprowadzi zmiany.

Sposb modyfikowania waciwoci zaley od jej typu. Niektre waciwoci zmienia si za

pomoc listy rozwijanej, umoliwiajcej wybranie jednej z opcji. Cz waciwoci (na przykad Font) oferuje przycisk, ktrego kliknicie powoduje otwarcie okna dialogowego. Jeszcze
inne wymagaj wprowadzenia wartoci. Po zmodyfikowaniu waciwoci dokonane zmiany s
natychmiast uwzgldniane.
Aby uzyska informacje na temat wybranej waciwoci, naley j zaznaczy w oknie Properties
i nacisn klawisz F1.

Okno Properties zawiera dwie zakadki. Zakadka Alphabetic zawiera waciwoci uporzdkowane
w kolejnoci alfabetycznej. Z kolei zakadka Categorized zawiera waciwoci podzielone wedug
kategorii. Obie zakadki zawieraj takie same waciwoci, tylko uporzdkowane w rny sposb.

Waciwoci wspdzielone
Kada kontrolka posiada unikalny zestaw waciwoci. Jednak wiele waciwoci jest wsplnych dla rnych kontrolek. W tej czci rozdziau omwiem niektre spord takich wsplnych waciwoci (tabela 41.2).

Rozdzia 41. Zastosowanie w arkuszu kontrolek okien dialogowych

761

Niektre waciwoci kontrolek ActiveX s niezbdne (na przykad Name). Inaczej mwic, takie
waciwoci nie mog pozosta bez wartoci. W przypadku braku wymaganej waciwoci Excel
zawsze wywietla komunikat o bdzie.
Tabela 41.2. Waciwoci wspdzielone przez wiele kontrolek
Waciwo

Opis

AutoSize

W przypadku wartoci True wielko kontrolki zmienia si automatycznie, zalenie

od dugoci acucha tekstowego, bdcego wartoci waciwoci Caption.

BackColor

Kolor ta kontrolki.

BackStyle

Styl ta (przezroczyste lub nieprzezroczyste).

Caption

Tekst widoczny w kontrolce.

LinkedCell

Komrka arkusza zawierajca aktualn warto wprowadzon do kontrolki.

ListFillRange

Zakres komrek arkusza zawierajcy pozycje wywietlone przez kontrolk Pole listy
lub Pole kombi.

Value

Warto kontrolki.

Left i Top

Wartoci okrelajce pooenie kontrolki.

Width i Height

Wartoci okrelajce szeroko i wysoko kontrolki.

Visible

W przypadku wartoci False kontrolka jest ukryta.

Name

Nazwa kontrolki. Domylnie nazwa kontrolki zaley od jej typu. Mona j zmieni na
dowoln inn poprawn nazw. Jednak nazwa kadej kontrolki arkusza musi by unikalna.

Picture

Umoliwia wybranie obrazu do wywietlenia w kontrolce.

czenie kontrolek z komrkami

Czsto kontrolki ActiveX mog by dodawane do arkusza bez koniecznoci stosowania adnego
makra. Wiele kontrolek posiada waciwo LinkedCell, umoliwiajc wskazanie komrki arkusza poczonej z kontrolk.
Mona na przykad doda kontrolk Przycisk pokrta i dla waciwoci LinkedCell jako warto ustawi adres B1. Po wykonaniu tej operacji komrka o adresie B1 bdzie przechowywaa
warto kontrolki Przycisk pokrta, natomiast kliknicie tej kontrolki spowoduje zmian wartoci
znajdujcej si w komrce. Oczywicie wartoci znajdujcej si w komrce poczonej z kontrolk mona uy w formuach.
Gdy w oknie Properties jest okrelana waciwo LinkedCell, nie da si klikn komrki
w arkuszu, do ktrej chcemy utworzy odwoanie. Konieczne jest rczne wprowadzenie
adresu komrki (lub jej nazwy, jeeli taka zostaa zdefiniowana).

Tworzenie makr dla kontrolek

W celu utworzenia makra dla kontrolki konieczne jest uycie edytora VB (Visual Basic Editor).
Makra s przechowywane w kodzie rdowym moduu powizanego z arkuszem zawierajcym
kontrolk. Jeli na przykad kontrolk umieci si w arkuszu Arkusz2, jej kod VBA zostanie zapisany w kodzie moduu tego arkusza. Z kad kontrolk moe by powizane makro obsugujce dowolne z jej zdarze. Na przykad kontrolka Przycisk polecenia moe posiada makro obsugujce zdarzenia Click i DblClick, a take rne inne.

762

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Najprostsza metoda uzyskania dostpu do kodu rdowego moduu powizanego z kontrolk
polega na jej dwukrotnym klikniciu po uaktywnieniu trybu projektowania. Program Excel wywietli
okno edytora VB i utworzy puste makro, obsugujce domylne zdarzenie kontrolki. Na przykad
domylnym zdarzeniem kontrolki Pole opcji jest zdarzenie Click. Rysunek 41.4 prezentuje
automatycznie wygenerowany kod kontrolki CheckBox1 zlokalizowanej w arkuszu Arkusz1.

Rysunek 41.4.
Dwukrotne kliknicie
kontrolki po wczeniu
trybu projektowania
spowoduje uaktywnienie
edytora Visual Basic
i wstawienie pustej
procedury obsugi
zdarzenia

Nazwa kontrolki wywietli si w lewym grnym rogu okna Code, natomiast nazwa zdarzenia
w prawym grnym. Aby utworzy makro, ktre bdzie uruchamiane, gdy wystpi inne zdarzenie,
naley wybra dane zdarzenie z listy w prawej grnej czci okna Code.
Poniszy przykad opisuje dodawanie kontrolki Przycisk polecenia oraz tworzenie prostego makra
wywietlajcego komunikat po jej klikniciu. Oto niezbdne czynnoci:
1. Klikn ikon Deweloper/Formanty/Wstaw.
2. Klikn kontrolk Przycisk polecenia znajdujc si w sekcji Formanty ActiveX.
3. W celu utworzenia przycisku klikn i przecign kontrolk na arkuszu.
Excel automatycznie uaktywni tryb projektowania.
4. Dwukrotnie klikn utworzony przycisk. Zostanie uaktywnione okno edytora VB
z pust procedur Sub.
5. Przed instrukcj End Sub wprowadzi nastpujc instrukcj:
MsgBox "Witaj, jest godzina " & Time

6. Aby powrci do okna programu Excel, nacisn Alt+F11.

7. W razie potrzeby (opcjonalnie) przy uyciu okna Properties zmodyfikowa dowolne

inne waciwoci kontrolki CommandButton. Jeli okno Properties nie jest widoczne,
naley wybra polecenie Deweloper/Formanty/Waciwoci.
8. Klikn przycisk Tryb projektowania w grupie Deweloper/Formanty, aby wyczy
tryb projektowania.
Po wykonaniu powyszych krokw w celu wywietlenia okna komunikatu naley klikn kontrolk Przycisk polecenia.
Kod VBA trzeba wprowadzi rcznie. Nie jest moliwe utworzenie dla kontrolek makr przy uyciu
rejestratora. Mona jednak zarejestrowa makro, a nastpnie wykona je z poziomu procedury
obsugujcej zdarzenie powizane z kontrolk. Jeli na przykad zostanie zarejestrowane makro
o nazwie FormatCells, mona w tym celu uy instrukcji jzyka VBA Call FormatCells. Mona
take skopiowa kod zarejestrowanego makra i umieci go w procedurze obsugi zdarzenia.

Rozdzia 41. Zastosowanie w arkuszu kontrolek okien dialogowych

763

Dostpne kontrolki ActiveX

W kolejnych punktach omwione zostay kontrolki ActiveX, ktre mona zastosowa w arkuszach.
Skoroszyt z przykadami wszystkich kontrolek ActiveX mona pobra z serwera FTP pod adresem
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw kontrolki arkusza.xlsm.

Kontrolka Pole wyboru

Kontrolka Pole wyboru znajduje zastosowanie w przypadku wyboru pomidzy dwiema wartociami, takimi jak tak lub nie, prawda lub fasz, aktywny lub nieaktywny itp.
Poniej znajduje si opis najprzydatniejszych waciwoci kontrolki Pole wyboru:
Accelerator. Litera odpowiadajca klawiszowi na klawiaturze, umoliwiajca
uytkownikowi zmian wartoci kontrolki. Jeli na przykad bdzie to litera A,
nacinicie Alt+A spowoduje zmian wartoci kontrolki Pole wyboru. Wybrana litera
jest podkrelona w etykiecie kontrolki.
LinkedCell. Komrka arkusza powizana z kontrolk Pole wyboru. Jeli kontrolka
zostanie uaktywniona, w komrce pojawi si warto PRAWDA. W przeciwnym razie
bdzie to warto FASZ.

Kontrolka Pole kombi

Kontrolka Pole kombi jest podobna do kontrolki Pole listy. Jednak zawiera ona list rozwijan
i w danej chwili wywietla tylko jedn pozycj. Kolejna rnica polega na tym, e uytkownik
moe wprowadzi warto, ktrej nie ma na licie pozycji.
Na rysunku 41.5 pokazano kontrolk Pole kombi, utworzon na podstawie komrek z zakresu
D1:D12 (waciwo ListFillRange) i powizan z komrk o adresie A1 (waciwo LinkedCell).
Rysunek 41.5.
Kontrolka Pole kombi

Poniej zawarto opis najprzydatniejszych waciwoci kontrolki Pole kombi:

BoundColumn. Jeli lista zdefiniowana za pomoc waciwoci ListFillRange zawiera
wiele kolumn, ta waciwo okreli, ktra z nich zawiera zwrcon warto.
ColumnCount. Liczba kolumn znajdujcych si na licie.
LinkedCell. Komrka arkusza wywietlajca wybran pozycj.
ListFillRange. Zakres komrek arkusza zawierajcych list pozycji.
ListRows. Liczba pozycji wywietlanych po rozwiniciu listy.

764

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

ListStyle. Okrela sposb wywietlenia pozycji na licie.
Style. Okrela, czy kontrolka odgrywa rol listy rozwijanej, czy kontrolki Pole kombi.

Lista rozwijana nie pozwala uytkownikowi wprowadzi nowej wartoci.

List rozwijan mona utworzy bezporednio w komrce za pomoc mechanizmu
sprawdzania poprawnoci danych. Wicej informacji na ten temat znajduje si w rozdziale 26.

Kontrolka Przycisk polecenia

Kontrolka Przycisk polecenia jest najczciej uywana do uruchamiania makr. Po jej klikniciu
zostanie wykonane makro, ktrego nazwa jest zoona z nazwy kontrolki Przycisk polecenia,
znaku podkrelenia i sowa Click. Jeli na przykad kontrolka Przycisk polecenia ma nazw
MyButton, jej kliknicie spowoduje uruchomienie makra o nazwie MyButton_Click. Makro jest
przechowywane w kodzie rdowym moduu arkusza zawierajcego kontrolk Przycisk
polecenia.

Kontrolka Obraz
Kontrolka Obraz suy do wywietlania obrazu.
Oto najprzydatniejsze waciwoci kontrolki Obraz:
AutoSize. W przypadku wartoci TRUE rozmiar kontrolki jest automatycznie dopasowywany
do obrazu.
Picture. Waciwo okrela ciek dostpu do pliku z obrazem. Po klikniciu przycisku
w oknie Properties Excel wywietli okno dialogowe umoliwiajce odszukanie obrazu.
Mona take skopiowa obrazek do schowka, w oknie Properties zaznaczy waciwo
Picture i nacisn klawisze Ctrl+V.
Obrazek mona wstawi do arkusza rwnie przez wybranie polecenia Wstawianie/Ilustracje/
Obraz. W praktyce wykorzystanie kontrolki Obraz nie daje adnych dodatkowych korzyci.

Kontrolka Etykieta
Kontrolka Etykieta wywietla jedynie tekst. Nie jest zbyt przydatna w arkuszach, a poza tym
kontrolka TextBox (omwiona poniej) cechuje si wiksz uniwersalnoci.

Kontrolka Pole listy

Kontrolka Pole listy zawiera list pozycji, ktre moe wybiera uytkownik (jedn z nich lub
wiele). Jest podobna do kontrolki Pole kombi. Podstawowa rnica polega na tym, e kontrolka
Pole listy wywietla jednoczenie wicej ni jedn pozycj.
Poniej zawarto opis najprzydatniejszych waciwoci kontrolki Pole listy:
BoundColumn. Jeli lista zawiera wiele kolumn, ta waciwo decyduje o tym, w ktrej
z nich znajduje si zwrcona warto.
ColumnCount. Liczba kolumn znajdujcych si na licie.
IntegralHeight. Waciwo ma warto True, gdy wysoko kontrolki Pole listy jest
automatycznie tak dopasowywana, aby wywietli cae wiersze tekstu przy przewijaniu
listy w pionie. W przypadku wartoci False kontrolka Pole listy moe przy przewijaniu
listy w pionie wywietla fragmenty wierszy tekstu.

Rozdzia 41. Zastosowanie w arkuszu kontrolek okien dialogowych

765

LinkedCell. Komrka arkusza wywietlajca wybran pozycj.

ListFillRange. Zakres komrek arkusza zawierajcy list pozycji.
ListStyle. Okrela sposb wywietlenia pozycji na licie.
MultiSelect. Pozwala okreli, czy uytkownik moe wybra z listy wiele pozycji.

W przypadku uycia waciwoci MultiSelect kontrolki Pole listy nie mona skorzysta z waciwoci
LinkedCell. W celu zidentyfikowania wybranych pozycji konieczne jest napisanie makra.

Kontrolka Przycisk opcji

Kontrolki Przycisk opcji s przydatne, gdy uytkownikowi zaley na dokonaniu wyboru spord
niewielkiej liczby pozycji. Tego typu kontrolki zawsze s stosowane w grupach zoonych przynajmniej z dwch elementw.
Poniej zawarto opis najprzydatniejszych waciwoci kontrolki Przycisk opcji:
Accelerator. Litera odpowiadajca klawiszowi na klawiaturze, umoliwiajca
uytkownikowi wybranie jednej opcji. Jeli jest to na przykad litera C, nacinicie
klawiszy Alt+C spowoduje uaktywnienie kontrolki Przycisk opcji.
GroupName. Nazwa identyfikujca kontrolk Przycisk opcji jako powizan z innymi tego
typu kontrolkami o tej samej wartoci waciwoci GroupName.
LinkedCell. Komrka arkusza powizana z kontrolk Przycisk opcji. Komrka bdzie
zawieraa warto PRAWDA, gdy kontrolka zostanie wybrana; w przeciwnym razie bdzie
zawieraa warto FASZ.
Jeli arkusz zawiera wicej ni jeden zestaw kontrolek Przycisk opcji, naley zadba o to,
aby kady z nich posiada inn warto waciwoci GroupName. W przeciwnym razie wszystkie
kontrolki Przycisk opcji stan si czci tego samego zestawu.

Kontrolka Pasek przewijania

Kontrolka Pasek przewijania znajduje zastosowanie przy okrelaniu wartoci komrki. Na rysunku 41.6 pokazano arkusz zawierajcy trzy kontrolki Pasek przewijania. Kontrolki su do
zmiany koloru obiektu w ksztacie prostokta. Wartoci okrelone przy uyciu kontrolek Pasek
przewijania to trzy skadowe koloru prostokta czerwona, zielona i niebieska. W tym przykadzie do zmiany kolorw uyto kilku prostych makr.
Rysunek 41.6.
Arkusz zawiera
kilka kontrolek
Pasek przewijania

766

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Poniej zawarto opis najprzydatniejszych waciwoci kontrolki Pasek przewijania:

Value. Aktualna warto kontrolki.
Min. Minimalna warto kontrolki.
Max. Maksymalna warto kontrolki.
LinkedCell. Komrka arkusza wywietlajca aktualn warto kontrolki.
SmallChange. Skok, o jaki zostanie zmieniona warto kontrolki po klikniciu jednego
z przyciskw ze strzak.
LargeChange. Skok, o jaki zostanie zmieniona warto kontrolki po klikniciu po lewej
albo po prawej stronie suwaka.
Kontrolka Pasek przewijania najbardziej przydaje si przy okrelaniu zmiennych, ktre mog
przyjmowa wartoci z bardzo szerokiego zakresu.

Kontrolka Przycisk pokrta

Kontrolka Przycisk pokrta umoliwia okrelenie wartoci za pomoc dwch przyciskw ze
strzakami (jeden zwiksza warto, natomiast drugi j zmniejsza). Kontrolka Przycisk pokrta
moe zosta wywietlona w pionie lub w poziomie.
Poniej zawarto opis najprzydatniejszych waciwoci kontrolki Przycisk pokrta:
Value. Aktualna warto kontrolki.
Min. Minimalna warto kontrolki.
Max. Maksymalna warto kontrolki.
LinkedCell. Komrka arkusza wywietlajca aktualn warto kontrolki.
SmallChange. Skok, o jaki po klikniciu przycisku zostanie zmieniona warto kontrolki.
Zazwyczaj wynosi on 1, ale mona go zmieni na dowoln inn warto.

Kontrolka Pole tekstowe

Na pozr kontrolka Pole tekstowe nie wydaje si przydatna. W kocu przechowuje jedynie tekst
a przecie tekst mona wpisywa wprost do komrek arkusza. W praktyce kontrolek Pole
tekstowe rzeczywicie niezbyt czsto uywa si do wprowadzania tekstu, a raczej do jego wywietlania. Ze wzgldu na to, e kontrolka Pole tekstowe moe zawiera paski przewijania,
mona jej uy do wywietlenia na niewielkim obszarze znacznej iloci informacji.
Rysunek 41.7 przedstawia kontrolk TextBox zawierajc inwokacj z Pana Tadeusza (prawie
1000 znakw). Warto zwrci uwag na pionowy pasek przewijania wywietlany za pomoc
waciwoci ScrollBars.
Rysunek 41.7.
Kontrolka TextBox
z pionowym paskiem
przewijania

Rozdzia 41. Zastosowanie w arkuszu kontrolek okien dialogowych

767

Poniej zawarto opis najprzydatniejszych waciwoci kontrolki Pole tekstowe:

AutoSize. Okrela, czy w zalenoci od iloci tekstu kontrolka automatycznie dopasuje
do niego swj rozmiar.
IntegralHeight. Waciwo ma warto True, gdy wysoko kontrolki Pole tekstowe jest
automatycznie tak dopasowywana, aby wywietli cae wiersze tekstu przy przewijaniu
listy w pionie. W przypadku wartoci False kontrolka Pole tekstowe moe przy przewijaniu
listy w pionie wywietla fragmenty wierszy tekstu.
MaxLength. Maksymalna liczba znakw, ktre mona wprowadzi w kontrolce
Pole tekstowe. Po ustawieniu wartoci zero liczba znakw bdzie nieograniczona.
MultiLine. W przypadku wartoci True kontrolka Pole tekstowe jest w stanie wywietli
wicej ni jeden wiersz tekstu.
TextAlign. Okrela, w jaki sposb tekst jest wyrwnywany w kontrolce Pole tekstowe.
WordWrap. Okrela, czy kontrolka pozwala na zawijanie tekstu.
ScrollBars. Decyduje o wywietleniu paskw przewijania w poziomie, w pionie,
obydwu albo adnego.

Kontrolka Przycisk przecznika

Kontrolka Przycisk przecznika posiada dwa stany moe by wczona i wyczona. Kliknicie tej kontrolki powoduje przeczenie z jednego stanu w drugi i zmian wygldu. Waciwo
Value moe mie warto True (przycisk wcinity) lub False (przycisk zwolniony). Czsto
kontrolki tej mona uy zamiast kontrolki Pole wyboru.

768

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rozdzia 42.

Praca ze zdarzeniami
programu Excel
W tym rozdziale:
Zdarzenia
Zastosowanie zdarze na poziomie skoroszytu
Praca ze zdarzeniami arkusza
Zastosowanie zdarze niepowizanych z obiektami
W poprzednich rozdziaach przedstawiem przykady procedur jzyka VBA obsugujcych zdarzenia. Procedury te odgrywaj kluczow rol przy tworzeniu interaktywnych aplikacji programu Excel. W tym rozdziale omwiem podstawowe zagadnienia zwizane ze zdarzeniami programu Excel i zamieciem wiele praktycznych przykadw, ktre mona atwo dostosowa do
wasnych wymaga.

Zdarzenia
Program Excel potrafi monitorowa wiele rnorodnych zdarze i po wystpieniu okrelonego
zdarzenia wykonywa kod rdowy napisany w jzyku VBA. W niniejszym rozdziale omwione
zostay nastpujce typy zdarze:
Zdarzenia na poziomie skoroszytu. Tego typu zdarzenia wystpuj w okrelonym
skoroszycie. Jako przykad niech posu zdarzenia Open (utworzenie lub otwarcie
skoroszytu), BeforeSave (skoroszyt ma zosta zapisany) i NewSheet (dodanie nowego
arkusza). Kod rdowy zdarze skoroszytu napisany w jzyku VBA musi znajdowa si
w module o nazwie Ten_skoroszyt.
Zdarzenia na poziomie arkusza. Tego typu zdarzenia wystpuj w okrelonym arkuszu.
Jako przykad mog posuy zdarzenia Change (modyfikacja komrki arkusza),
SelectionChange (zmiana lokalizacji odwoania do komrki) i Calculate (ponowne
wykonanie oblicze w arkuszu). Kod rdowy zdarze arkusza napisany w jzyku VBA
musi znajdowa si w module arkusza (np. noszcego nazw Arkusz1).
Zdarzenia niepowizane z obiektami. Ostatnia kategoria obejmuje dwa przydatne typy
zdarze zachodzcych na poziomie aplikacji OnTime i OnKey. Dziaaj one inaczej ni
pozostae zdarzenia.

770

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Wprowadzanie kodu procedury jzyka VBA

obsugujcej zdarzenie
Kada procedura obsugujca zdarzenie musi si znale w odpowiednim typie moduu przechowujcego kod rdowy. Kod rdowy zwizany ze zdarzeniami zachodzcymi na poziomie
skoroszytu znajduje si w module o nazwie Ten_skoroszyt. Z kolei kod rdowy powizany ze
zdarzeniami zachodzcymi na poziomie arkusza jest umieszczany w konkretnym module arkusza,
np. noszcego nazw Arkusz1.
Dodatkowo kada procedura obsugujca zdarzenie posiada z gry ustalon nazw. Co prawda
deklaracj procedury mona wprowadzi rcznie, ale lepiej zda si w tym przypadku na edytor
VB, a konkretnie na dwie listy znajdujce si w grnej czci jego okna.
Na rysunku 42.1 pokazano modu kodu rdowego, powizanego z obiektem ThisWorkbook.
Modu kodu rdowego uaktywnia si przez dwukrotne kliknicie go w okienku Project. W celu
wstawienia deklaracji procedury naley z listy obiektw, widocznych w lewym grnym rogu
okna kodu, wybra pozycj Workbook, a nastpnie z listy procedur, znajdujcej si w prawym
grnym rogu okna kodu, wybra potrzebne zdarzenie. Po wykonaniu tej operacji pojawi si
szkielet procedury, zawierajcy jej deklaracj i instrukcj End Sub.
Rysunek 42.1.
Najlepsza metoda
inicjowania procedur
obsugujcych zdarzenia
polega na
scedowaniu tego
zadania na edytor VB

Jeli z listy obiektw zostanie wybrana na przykad pozycja Workbook, a z listy procedur pozycja
Open, edytor VB wstawi poniszy kod rdowy procedury (pustej):
Private Sub Workbook_Open()
End Sub

Kod VBA obsugujcy zdarzenie powinno si umieci pomidzy powyszymi wierszami.

Niektre procedury obsugujce zdarzenia zawieraj list argumentw. Przykadowo w celu monitorowania zdarzenia SheetActivate powizanego ze skoroszytem moe by konieczne utworzenie procedury, ktra bdzie je obsugiwaa (zdarzenie SheetActivate jest wywoywane w momencie, gdy uytkownik uaktywnia inny arkusz). Jeli procedur suc do obsugi tego zdarzenia
utworzy si w opisany powyej sposb, w edytorze VB pojawi si nastpujcy kod:

Rozdzia 42. Praca ze zdarzeniami programu Excel

771

Private Sub Workbook_SheetActivate(ByVal Sh As Object)

End Sub

Procedura opiera si na jednym argumencie Sh, ktry reprezentuje uaktywniony arkusz. W tym
przypadku typ danych argumentu Sh zosta zadeklarowany jako Object, a nie jako Worksheet.
Powodem tego jest fakt, e aktywny arkusz moe te by arkuszem wykresu.
Oczywicie w kodzie rdowym mona wykorzysta dane przekazywane jako argument. W kolejnym przykadzie poprzez zastosowanie waciwoci Name argumentu wywietlono nazw aktywnego arkusza. Argument moe by obiektem Worksheet lub Chart.
Private Sub Workbook_SheetActivate(ByVal Sh As Object)
MsgBox Sh.Name & " zosta uaktywniony."
End Sub

Kilka procedur obsugujcych zdarzenia korzysta z argumentu typu Boolean o nazwie Cancel.
Na przykad deklaracja dla zdarzenia BeforePrint ma nastpujc posta:
Private Sub Workbook_BeforePrint(Cancel As Boolean)

Wartoci argumentu Cancel przekazan do procedury jest FALSE. Jednak kod rdowy moe
zmieni warto argumentu Cancel na TRUE, co spowoduje anulowanie operacji drukowania.
Zostao to zademonstrowane w poniszym przykadzie:
Private Sub Workbook_BeforePrint(Cancel As Boolean)
Msg = "Czy zaadowae zapas etykiet 5164?"
Ans = MsgBox(Msg, vbYesNo, "O drukowaniu")
If Ans = vbNo Then Cancel = True
End Sub

Procedura Workbook_BeforePrint zostanie wykonana przed wydrukowaniem skoroszytu. Wywietli ona okno dialogowe, w ktrym uytkownik zostanie poproszony o sprawdzenie, czy zaadowano zapas prawidowych etykiet. Jeli uytkownik kliknie przycisk Nie, argument Cancel przyjmie warto TRUE i nic nie zostanie wydrukowane.
A oto kolejna procedura, wykorzystujca zdarzenie BeforePrint dla skoroszytu. Ten przykad
pozwala rozwiza problem z obsug nagwkw i stopek w Excelu. Ot w nagwku i stopce
nie da si umieci zawartoci wybranej komrki. Ta prosta procedura jest wyzwalana w chwili
drukowania arkusza i powoduje umieszczenie w nagwku strony zawartoci komrki A1.
Private Sub Workbook_BeforePrint(Cancel As Boolean)
ActiveSheet.PageSetup.CenterHeader = Worksheets(1).Range("A1")
End Sub

Zastosowanie zdarze
zachodzcych na poziomie skoroszytu
Zdarzenia na poziomie skoroszytu wystpuj w okrelonym skoroszycie. W tabeli 42.1 zebrano
tego typu zdarzenia wraz z opisem kadego z nich.
W pozostaej czci rozdziau zaprezentowano przykady zastosowania zdarze zachodzcych
na poziomie skoroszytu.
Wszystkie przykadowe procedury musz zosta umieszczone w module kodu rdowego
obiektu Ten_skoroszyt. Jeli wstawi si je do moduu innego typu, nie zadziaaj.

772

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Tabela 42.1. Zdarzenia poziomu skoroszytu

Zdarzenie

Czynno wywoujca zdarzenie

Activate

Uaktywnienie skoroszytu.

AfterSave

Skoroszyt zosta zapisany.

BeforeClose

Skoroszyt zostanie zamknity.

BeforePrint

Skoroszyt (lub jego element) zostanie wydrukowany.

BeforeSave

Skoroszyt zostanie zapisany.

Deactivate

Skoroszyt przestaje by aktywny.

NewSheet

W skoroszycie jest tworzony nowy arkusz.

Open

Skoroszyt jest otwierany.

SheetActivate

W skoroszycie jest uaktywniany dowolny arkusz.

SheetBeforeDoubleClick

Dwukrotnie kliknito w dowolnym arkuszu skoroszytu. Zdarzenie to wystpuje,

zanim jeszcze zostanie wykonana domylna operacja dla dwukrotnego kliknicia.

SheetBeforeRightClick

Kliknito prawym przyciskiem myszy w dowolnym arkuszu skoroszytu. Zdarzenie

to wystpuje, zanim jeszcze zostanie wykonana domylna operacja dla kliknicia
prawym przyciskiem myszy.

SheetChange

Dowolny arkusz skoroszytu jest modyfikowany przez uytkownika.

SheetDeactivate

Dowolny arkusz skoroszytu przestaje by aktywny.

SheetSelectionChange

W dowolnym arkuszu skoroszytu zmienio si zaznaczenie komrek.

WindowActivate

Uaktywniono dowolne okno skoroszytu.

WindowDeactivate

Wyczono dowolne okno skoroszytu.

Zastosowanie zdarzenia Open

Jednym z najczciej monitorowanych zdarze jest zdarzenie skoroszytu o nazwie Open. Jest ono
wywoywane w chwili otwierania skoroszytu lub dodatku i uruchamia procedur Workbook_Open.
Procedura Workbook_Open jest bardzo uniwersalna i czsto uywana do:
wywietlania komunikatw powitalnych,
otwierania innych skoroszytw,
uaktywniania wybranego arkusza,
sprawdzania, czy speniono okrelone warunki. Na przykad skoroszyt moe wymaga
zainstalowania konkretnego dodatku.
Naley mie wiadomo, e nie ma gwarancji, e procedura Workbook_Open zostanie
uruchomiona na przykad ze wzgldu na to, e uytkownik wyczy obsug makr.
Procedura ta nie zostanie wykonana take wtedy, gdy w trakcie otwierania skoroszytu
zostanie nacinity klawisz Shift.

Poniej zawarto przykad prostej procedury Workbook_Open. W celu okrelenia dnia tygodnia korzysta
ona z funkcji Weekday jzyka VBA. Jeli bdzie pitek, pojawi si komunikat przypominajcy uytkownikowi o koniecznoci wykonania kopii zapasowej danych. W innym razie nic si nie wydarzy.
Private Sub Workbook_Open()
If Weekday(Now) = 6 Then
Msg = "Nie zapomnij wykona cotygodniowej kopii zapasowej danych!"
MsgBox Msg, vbInformation
End If
End Sub

Rozdzia 42. Praca ze zdarzeniami programu Excel

773

W kolejnym przykadzie przy otwieraniu skoroszytu jest wykonywanych kilka operacji. Procedura maksymalizuje okno skoroszytu, uaktywnia arkusz o nazwie DataEntry, zaznacza pierwsz
pust komrk w kolumnie A i wprowadza do niej biec dat. Jeli arkusz o nazwie DataEntry
nie bdzie istnia, kod wygeneruje bd.
Private Sub Workbook_Open()
ActiveWindow.WindowState = xlMaximized
Worksheets("DataEntry").Activate
Range("A1").End(xlDown).offset(1,0).Select
ActiveCell.Value = Date
End Sub

Zastosowanie zdarzenia SheetActivate

Ponisza procedura jest wykonywana kadorazowo, gdy uytkownik uaktywni dowolny arkusz
skoroszytu. Kod rdowy zaznacza komrk o adresie A1. Instrukcja On Error Resume Next powoduje, e procedura ignoruje bd wystpujcy wtedy, gdy jest uaktywniany arkusz wykresu.
Private Sub Workbook_SheetActivate(ByVal Sh As Object)
On Error Resume Next
Range("A1").Select
End Sub

Alternatywna metoda obsugujca arkusz wykresu polega na sprawdzeniu typu arkusza. Zosta
w niej wykorzystany argument Sh przekazywany do procedury.
Private Sub Workbook_SheetActivate(ByVal Sh As Object)
If TypeName(Sh) = "Worksheet" Then Range("A1").Select
End Sub

Zastosowanie zdarzenia NewSheet

Ponisza procedura jest wykonywana zawsze, gdy do skoroszytu jest dodawany nowy arkusz.
Arkusz jest przekazywany do procedury w postaci argumentu. Ze wzgldu na to, e moe to by
zwyky arkusz lub arkusz wykresu, procedura okrela jego typ. Jeli bdzie to zwyky arkusz,
w komrce o adresie A1 zostan wstawione data i czas.
Private Sub Workbook_NewSheet(ByVal Sh As Object)
If TypeName(Sh) = "Worksheet" Then Range("A1") = "Dodano arkusz " & Now()
End Sub

Zastosowanie zdarzenia BeforeSave

Zdarzenie BeforeSave wystpuje, zanim skoroszyt zostanie zapisany. Jak wiadomo, wybranie
z menu Plik polecenia Zapisz czasami powoduje otwarcie okna dialogowego Zapisywanie jako.
Ma to miejsce na przykad wtedy, gdy plik wczeniej nie zosta zapisany lub otwarto go w trybie
tylko do odczytu.
Uruchomiona procedura Workbook_BeforeSave pobiera argument umoliwiajcy jej ustalenie,
czy zostanie otwarte okno dialogowe Zapisywanie jako. Zostao to zademonstrowane w poniszym
przykadzie:
Private Sub Workbook_BeforeSave(ByVal SaveAsUI As Boolean, Cancel As Boolean)
If SaveAsUI Then
MsgBox "Naley uy nowej konwencji nazewniczej."
End If
End Sub

774

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Procedura Workbook_BeforeSave zostanie wykonana przy prbie zapisania skoroszytu przez uytkownika. Jeli operacja zapisu spowoduje wywietlenie okna dialogowego Zapisywanie jako,
zmienna SaveAsUI przyjmie warto TRUE. Powysza procedura sprawdza warto tej zmiennej
i wywietla komunikat tylko wtedy, gdy zostanie otwarte okno dialogowe Zapisywanie jako. W tym
przypadku komunikat przypomina o nadaniu plikowi nazwy zgodnej z nowymi zasadami.
Na licie argumentw procedury obsugujcej zdarzenie BeforeSave jest te zmienna o nazwie
Cancel. Jeli tej zmiennej przypisana zostanie warto TRUE, plik nie bdzie zapisany.

Zastosowanie zdarzenia BeforeClose

Zdarzenie BeforeClose ma miejsce w przypadku zamykania skoroszytu. Zdarzenie to czsto
jest stosowane w poczeniu z obsugujc je procedur Workbook_Open. Na przykad procedura Workbook_Open moe posuy do inicjalizacji elementw skoroszytu, natomiast procedura
Workbook_BeforeClose do wyczyszczenia lub przywrcenia standardowych ustawie przed zamkniciem skoroszytu.
Przy prbie zamknicia skoroszytu, ktrego nie zapisano, program Excel wywietli okno z pytaniem, czy wczeniej chcemy wykona operacj zapisu.
Zdarzenie BeforeClose moe by przyczyn problemw. W chwili, gdy uytkownik zobaczy
komunikat, samo zdarzenie BeforeClose ju wystpi. Oznacza to, e procedura
Workbook_BeforeClose zostaa ju uruchomiona.

Praca ze zdarzeniami arkusza

Zdarzenia powizane z obiektem Worksheet nale do najprzydatniejszych. Jak zobaczymy, monitorowanie tego typu zdarze pozwala aplikacjom na wykonywanie operacji, ktre w przeciwnym razie nie byyby moliwe.
W tabeli 42.2 zawarto najczciej wykorzystywane zdarzenia arkusza wraz z krtkim opisem
kadego z nich. Naley pamita, e procedury obsugujce te zdarzenia musz by wstawione
w moduach przechowujcych kod rdowy arkusza. Tego typu moduy posiadaj domylne
nazwy, takie jak Arkusz1, Arkusz2 itd.
Tabela 42.2. Zdarzenia arkusza
Zdarzenie

Czynno wywoujca zdarzenie

Activate

Uaktywnienie arkusza.

BeforeDoubleClick

Dwukrotne kliknicie arkusza.

BeforeRightClick

Kliknicie arkusza prawym przyciskiem myszy.

Change

Zmodyfikowanie komrek arkusza przez uytkownika.

Deactivate

Wyczenie arkusza.

SelectionChange

Zmiana zaznaczonych komrek arkusza.

Zastosowanie zdarzenia Change

Zdarzenie Change wystpuje na skutek zmodyfikowania przez uytkownika dowolnej komrki
arkusza. Zdarzenie to nie jest wywoywane, gdy w wyniku przeprowadzonych oblicze formua
wygeneruje inn warto lub gdy do arkusza zostanie dodany obiekt (na przykad wykres lub
ksztat).

Rozdzia 42. Praca ze zdarzeniami programu Excel

775

Uruchomiona procedura Worksheet_Change jako argument Target pobiera obiekt Range. Obiekt
Range reprezentuje zmodyfikowan jedn komrk (lub ich zakres), ktra spowodowaa wystpienie zdarzenia. W poniszym przykadzie jest wywietlany komunikat, zawierajcy adres komrek zakresu Target:
Private Sub Worksheet_Change(ByVal Target As Excel.Range)
MsgBox "Zakres " & Target.Address & " zosta zmodyfikowany."
End Sub

W celu zorientowania si, jakie czynnoci powoduj wystpienie zdarzenia arkusza o nazwie
Change, naley wprowadzi kod rdowy powyszej procedury do moduu powizanego z obiektem Worksheet. Po wykonaniu tego zadania naley uaktywni okno programu Excel i przy uyciu rnych metod dokona zmian w arkuszu. Za kadym razem, gdy wystpi zdarzenie Change,
pojawi si komunikat zawierajcy adres komrek zmodyfikowanego zakresu.
Niestety, zdarzenie Change nie zawsze wystpuje zgodnie z oczekiwaniami. Oto przykady takich
sytuacji:
Zmiana formatowania komrki nie wywouje zdarzenia Change (zgodnie z oczekiwaniami),
ale wybranie polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Wyczy/Wyczy formaty ju tak.
Nacinicie klawisza Delete generuje zdarzenie nawet wtedy, gdy komrka jest pusta.
Komrki zmodyfikowane przy uyciu polece programu Excel mog wywoywa
zdarzenie Change, ale nie musz. Na przykad takie operacje jak sortowanie i szukanie
wyniku nie uaktywniaj tego zdarzenia. Jednak takie dziaania jak szukanie i zastpowanie,
zastosowanie przycisku Autosumowanie lub dodanie do tabeli wiersza sumy spowoduj
wywoanie zdarzenia Change.
Jeli procedura jzyka VBA zmodyfikuje komrk, spowoduje to wystpienie zdarzenia Change.

Monitorowanie zmian w okrelonym zakresie

Zdarzenie Change ma miejsce wtedy, gdy modyfikacji ulegnie dowolna komrka arkusza. Tymczasem w wikszoci przypadkw najbardziej interesuj nas zmiany zachodzce w cile okrelonej komrce lub w zakresie komrek. Po wywoaniu obsugujcej to zdarzenie procedury
Worksheet_Change jako argument pobierze ona obiekt Range. Obiekt Range reprezentuje zmodyfikowan komrk lub komrki.
Zamy, e w arkuszu znajduje si zakres o nazwie InputRange i zaley nam na monitorowaniu
zmian dokonanych tylko w tym zakresie. Co prawda dla obiektu Range nie istnieje zdarzenie
Change, ale instrukcj dokonujc szybkiej weryfikacji tego zakresu mona umieci w kodzie
rdowym procedury Worksheet_Change. Zostao to zademonstrowane w poniszej procedurze:
Private Sub Worksheet_Change(ByVal Target As Excel.Range)
Dim VRange As Range
Set VRange = Range("InputRange")
If Union(Target, VRange).Address = VRange.Address Then
MsgBox "W zakresie znajduje si zmodyfikowana komrka."
End If
End Sub

W powyszym przykadzie utworzono obiekt Range o nazwie VRange, reprezentujcy zakres arkusza, w ktrym zmiany s monitorowane. W celu okrelenia, czy obiekt VRange zawiera zakres
Target (przekazywany do procedury jako jej argument), procedura korzysta z funkcji jzyka
VBA o nazwie Union. Funkcja Union zwraca obiekt zoony ze wszystkich komrek nalecych
do obydwu jej argumentw (czyli ich cz wspln). Jeli adres zakresu Target jest taki sam
jak adres zakresu VRange, to znaczy, e pierwszy z tych zakresw zawiera si w drugim, a na
ekranie pojawia si komunikat wywietlony przez funkcj MsgBox. W przeciwnym razie procedura zakoczy dziaanie i nic si nie wydarzy.

776

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Powysza procedura ma pewn wad. Argument Target moe by pojedyncz komrk lub zakresem. Jeli uytkownik na przykad zmieni jednoczenie wicej ni jedn komrk, argument
Target bdzie zakresem zawierajcym wiele komrek. A zatem procedura wymaga zmodyfikowania tak, aby moga wykona ptl dla wszystkich komrek zakresu Target. Ponisza procedura sprawdza kad zmienion komrk i wywietla komunikat, jeli komrka znajduje si w danym zakresie:
Private Sub Worksheet_Change(ByVal Target As Excel.Range)
Set VRange = Range("InputRange")
For Each cell In Target
If Union(cell, VRange).Address = VRange.Address Then
MsgBox "W zakresie znajduje si zmodyfikowana komrka."
End If
Next cell
End Sub

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/

przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw monitorowanie zakresu.xlsm.

Zastosowanie zdarzenia SelectionChange

Ponisza procedura demonstruje zdarzenie SelectionChange. Procedura jest wykonywana kadorazowo, gdy uytkownik dokona nowego zaznaczenia w arkuszu.
Private Sub Worksheet_SelectionChange(ByVal Target As Excel.Range)
Cells.Interior.ColorIndex = xlNone
With ActiveCell
.EntireRow.Interior.ColorIndex = 35
.EntireColumn.Interior.ColorIndex = 35
End With
End Sub

Procedura zmienia kolor wiersza i kolumny z aktywn komrk, co uatwia jej identyfikacj.
Pierwsza instrukcja usuwa kolor ta ze wszystkich komrek arkusza, a nastpnie cay wiersz i kolumna z aktywn komrk s kolorowane na seledynowo. Rysunek 42.2 ilustruje efekt tej operacji.
Rysunek 42.2.
Zmiana pooenia
kursora spowoduje
pokolorowanie caego
wiersza i kolumny
uaktywnionej komrki

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/

przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw zdarzenie selectionchange.xlsm.
Opisanej procedury lepiej nie uywa, jeli w arkuszu zastosowano komrki o rnokolorowych
tach, poniewa spowoduje ona ich usunicie. Ta procedura nie ma jednak wpywu na kolor
komrek uzyskany wskutek zastosowania stylu tabeli.

Rozdzia 42. Praca ze zdarzeniami programu Excel

777

Zastosowanie zdarzenia BeforeRightClick

Gdy klikniemy prawym przyciskiem myszy w obrbie arkusza, na ekranie na og pojawia si
menu kontekstowe. Jeli z jakiego powodu chcemy temu zapobiec, mona skorzysta ze zdarzenia BeforeRightClick. Ponisza procedura zmienia warto argumentu Cancel na TRUE, co
powoduje anulowanie zdarzenia RightClick, a zatem zapobiega pojawieniu si menu podrcznego. Zamiast niego wywietli si komunikat.
Private Sub Worksheet_BeforeRightClick(ByVal Target As Range, Cancel As Boolean)
Cancel = True
MsgBox "Menu podrczne jest niedostpne."
End Sub

Zastosowanie zdarze
niepowizanych z obiektami
Omwione dotd zdarzenia byy powizane z obiektami (np. Application, Workbook, Sheet itp.).
W tej czci rozdziau przedstawiem dwa dodatkowe zdarzenia OnTime i OnKey. Zdarzenia te
nie s powizane z obiektami. Aby z nich skorzysta, naley uy metod obiektu Application.
W przeciwiestwie do opisw i przykadw innych zdarze omwionych w tym rozdziale przy
pisaniu kodu rdowego zdarze OnTime i OnKey uywa si oglnego moduu jzyka VBA.

Zastosowanie zdarzenia OnTime

Zdarzenie OnTime wystpuje w cile okrelonym czasie. Poniszy przykad demonstruje, w jaki
sposb nakaza programowi Excel, aby o godzinie pitnastej wygenerowa dwik i wywietli
komunikat:
Sub SetAlarm()
Application.OnTime 0.625, "DisplayAlarm"
End Sub
Sub DisplayAlarm()
Beep
MsgBox "Pobudka. Pora na podwieczorek!"
End Sub

W tym przykadzie procedura SetAlarm wykorzystuje metod OnTime obiektu Application do

wywoania zdarzenia OnTime. Metoda pobiera dwa argumenty czas (w tym przykadzie 0.625,
czyli godzina 15:00) i nazw procedury (tutaj DisplayAlarm), ktra zostanie uruchomiona po nadejciu ustalonej pory. W opisanym przykadzie po uruchomieniu procedury SetAlarm jest wywoywana procedura DisplayAlarm, ktra o godzinie 15:00 wywietla stosowny komunikat.
Wikszo osb ma problemy z myleniem o czasie w taki sposb, w jaki to robi program Excel,
w ktrym czas jest obliczany na podstawie numerw seryjnych. Z tego wzgldu do reprezentowania czasu mona te uy funkcji jzyka VBA, noszcej nazw TimeValue. Funkcja TimeValue
zamienia acuch znakw odpowiadajcy konkretnej godzinie na posta zrozumia dla programu Excel. Ponisza instrukcja prezentuje prostszy sposb programowania zdarzenia, ktre ma
wystpi o godzinie 15:
Application.OnTime TimeValue("3:00:00 pm"), "DisplayAlarm"

778

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Jeli chcemy zaplanowa zdarzenie w odniesieniu do aktualnego czasu, na przykad takie, ktre
ma zosta wykonane za 20 minut, mona uy nastpujcej instrukcji:
Application.OnTime Now + TimeValue("00:20:00"), "DisplayAlarm"

Metody OnTime mona te uy do zaplanowania wykonania procedury okrelonego dnia.

Oczywicie komputer musi by wczony i musi dziaa program Excel.

Zastosowanie zdarzenia OnKey

Gdy korzystamy z programu, Excel cay czas monitoruje stan klawiatury. To za pozwala na
zdefiniowanie klawisza (lub kombinacji klawiszy), ktrego nacinicie spowoduje uruchomienie
okrelonej procedury.
W poniszym przykadzie zdarzenie OnKey zostao obsuone za pomoc metody OnKey. Przykadowa procedura powoduje przypisanie niestandardowych zada klawiszom Page Up i Page
Down. Po uruchomieniu procedury Setup_OnKey nacinicie klawisza Page Down spowoduje
wykonanie procedury PgDn_Sub, natomiast nacinicie klawisza Page Up procedury PgUp_Sub.
Wskutek wykonania tych procedur nacinicie klawisza Page Down spowoduje przemieszczenie
aktywnej komrki o jeden wiersz w d, natomiast nacinicie klawisza Page Up o jeden
wiersz w gr.
Sub Setup_OnKey()
Application.OnKey "{PgDn}", "PgDn_Sub"
Application.OnKey "{PgUp}", "PgUp_Sub"
End Sub
Sub PgDn_Sub()
On Error Resume Next
ActiveCell.Offset(1, 0).Activate
End Sub
Sub PgUp_Sub()
On Error Resume Next
ActiveCell.Offset(1, 0).Activate
End Sub

Naley zauway, e kody klawiszy zawarto w nawiasach klamrowych, a nie okrgych. Pen list
kodw klawiszy mona znale w systemie pomocy online dla jzyka VBA, pod hasem OnKey.
W powyszych przykadach w celu zignorowania wszelkich generowanych bdw uyto instrukcji
On Error Resume Next. Jeli aktywna komrka znajduje si na przykad w pierwszym wierszu,
prba przemieszczenia si o jeden wiersz w gr spowoduje bd. Bd zostanie wygenerowany
take wtedy, gdy arkusz aktywny jest arkuszem wykresu, poniewa w przypadku tego typu
arkusza nie wystpuje co takiego jak aktywna komrka.

Poprzez wykonanie poniszej procedury mona anulowa zdarzenia OnKey i przywrci klawiszom
ich normalne funkcje.
Sub Cancel_OnKey()
Application.OnKey "{PgDn}"
Application.OnKey "{PgUp}"
End Sub

Wbrew temu, czego mona by oczekiwa, przekazanie pustego acucha jako drugiego argumentu
metody OnKey nie spowoduje anulowania zdarzenia OnKey. Zamiast tego sprawi, e program
Excel zignoruje nacinicie klawisza lub skrtu i nie wykona adnej operacji. Na przykad
ponisza instrukcja nakazuje programowi Excel zignorowanie kombinacji klawiszy Alt+F4
(znak procentu odpowiada klawiszowi Alt):
Application.OnKey "%{F4}"

Rozdzia 43.

Przykady aplikacji
napisanych w jzyku VBA
W tym rozdziale:
Praca z zakresami
Praca z wykresami
Modyfikowanie waciwoci
Przyspieszanie dziaania programw VBA
W mojej filozofii dotyczcej nauki pisania makr programu Excel duy nacisk kad na przykady.
Stwierdziem, e dobrze przemylany przykad czsto lepiej wyjania jakie zagadnienie ni dugi
opis opierajcy si na teorii. Ze wzgldu na objto ksiki nie jest moliwe opisanie kadego
aspektu jzyka VBA, dlatego te przygotowaem wiele przykadw. Aby znale wicej szczegowych informacji na temat jzyka VBA, naley posuy si jego systemem pomocy online.
W tym celu w trakcie korzystania z edytora VB naley nacisn klawisz F1. Aby wywietli
pomoc dotyczc konkretnego sowa kluczowego, obiektu, waciwoci albo metody, przed naciniciem klawisza F1 naley zaznaczy odpowiedni fragment kodu.
Niniejszy rozdzia zawiera kilka przykadw demonstrujcych powszechnie stosowane metody
tworzenia makr w jzyku VBA. Co prawda istnieje moliwo bezporedniego uycia niektrych spord tych przykadw, ale w wikszoci przypadkw konieczne bdzie dostosowanie ich
do wasnych wymaga. Przykady podzielono na przedstawione poniej kategorie.

Praca z zakresami
Prawdopodobnie wikszo operacji wykonywanych przy uyciu jzyka VBA jest zwizana
z zakresami komrek. W trakcie pracy z obiektami typu Range naley by wiadomym nastpujcych rzeczy:
Kod rdowy napisany w jzyku VBA nie musi zaznacza zakresu, aby wykona na nim
okrelon operacj.
Jeli kod rdowy rzeczywicie ma zaznaczy zakres, to arkusz z tym zakresem musi by
aktywny.
Rejestrator makr nie zawsze generuje najbardziej optymalny kod rdowy. Czsto, aby
utworzy makro, mona posuy si rejestratorem, a nastpnie w celu zoptymalizowania
go przeprowadzi modyfikacj.

780

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Zalecam stosowanie w kodzie rdowym jzyka VBA nazwanych zakresw. Na przykad

odwoanie takie jak Range ("Total") jest lepsze ni Range ("D45"). W drugim wariancie,
w przypadku dodania do arkusza wiersza powyej wiersza 45., konieczne bdzie
zmodyfikowanie makra.
Przy rejestrowaniu makr zaznaczajcych zakresy naley zwrci uwag na to, czy uyto
trybu rejestrowania wzgldnego, czy bezwzgldnego. Wybrany tryb rejestrowania moe
w znaczcym stopniu wpyn na sposb dziaania makra.
Wicej informacji o trybach rejestrowania zostao zawartych w rozdziale 38.
W przypadku tworzenia makra wykonujcego ptl dla wszystkich komrek aktualnie

zaznaczonego zakresu naley pamita o tym, e uytkownik moe zaznacza cae

kolumny lub wiersze. W takim przypadku konieczne bdzie utworzenie podzbioru
zaznaczonego zakresu, zawierajcego wycznie niepuste komrki w przeciwnym
razie wykonanie makra bdzie trwao bardzo dugo. Mona te przetwarza komrki
znajdujce si w uywanym zakresie arkusza (za pomoc waciwoci UsedRange).
Naley ponadto pamita, e program Excel umoliwia zaznaczenie wielu zakresw
komrek naraz. Na przykad po zaznaczeniu jednego zakresu mona nacisn klawisz
Ctrl, a nastpnie zaznaczy kolejny zakres. Warto przetestowa makro pod ktem takiej
sytuacji i w razie potrzeby wprowadzi odpowiednie modyfikacje.
W dalszej czci rozdziau zilustrowaem powysze uwagi na przykadach.

Kopiowanie zakresu
Kopiowanie zakresu jest operacj czsto wykonywan przez makra. Po uaktywnieniu rejestratora makr (przy uyciu trybu rejestrowania bezwzgldnego) i skopiowaniu zakresu A1:A5 do zakresu B1:B5 uzyska si makro jzyka VBA o nastpujcej postaci:
Sub CopyRange()
Range("A1:A5").Select
Selection.Copy
Range("B1").Select
ActiveSheet.Paste
Application.CutCopyMode = False
End Sub

Co prawda powysze makro dziaa, ale nie jest najbardziej optymaln metod kopiowania zakresu. Dokadnie taki sam efekt mona uzyska przy uyciu poniszego makra, zoonego z jednej instrukcji:
Sub CopyRange2()
Range("A1:A5").Copy Range("B1")
End Sub

Powyszy kod rdowy wykorzystuje fakt, e metoda Copy moe przyj argument okrelajcy
miejsce docelowe zakresu. Informacja na ten temat jest dostpna w systemie pomocy online.
Powyszy przykad dowodzi, e rejestrator makr nie zawsze generuje najbardziej optymalny kod
rdowy. Ju na jego podstawie mona zauway, e nie jest konieczne zaznaczanie obiektu,
aby mc z nim pracowa procedura CopyRange2 nie powoduje zaznaczenia zakresu. To za
oznacza, e po uruchomieniu makra aktywna komrka nie ulegnie zmianie.

Rozdzia 43. Przykady aplikacji napisanych w jzyku VBA

781

Kopiowanie zakresu o zmiennej wielkoci

Czsto zaley nam na skopiowaniu zakresu komrek, ktrych rzeczywista wielko, okrelona
liczb wierszy i kolumn, jest nieznana.
Na rysunku 43.1 pokazano pewien zakres komrek. Zawiera on dane, ktre s uaktualniane
co tydzie. A zatem liczba wierszy tego zakresu cyklicznie ulega zmianie. Ze wzgldu na to, e
w danej chwili rzeczywisty adres zakresu jest nieznany, sporym wyzwaniem moe by napisanie
makra wykonujcego operacj jego kopiowania.
Rysunek 43.1.
Ten zakres moe si
skada z dowolnej
liczby wierszy

Ponisze makro demonstruje, w jaki sposb skopiowa taki zakres z arkusza Arkusz1 do arkusza
Arkusz2 (poczwszy od komrki o adresie A1). Makro korzysta z waciwoci CurrentRegion,
zwracajcej obiekt Range, odpowiadajcy blokowi uywanych komrek otaczajcych okrelon
komrk. Odpowiednikiem tej czynnoci jest operacja polegajca na wybraniu polecenia Narzdzia
gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do, klikniciu przycisku Specjalnie, a nastpnie
zaznaczeniu opcji Biecy obszar.
Sub CopyCurrentRegion()
Range ("A1").CurrentRegion.Copy Sheets("Arkusz2").Range("A1")
End Sub

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/

przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw kopiowanie zakresu.xlsm.

Zaznaczanie komrek
od aktywnej a do koca wiersza lub kolumny
Wikszo uytkownikw w celu zaznaczenia zakresu od aktywnej komrki a do koca wiersza
lub kolumny korzysta z kombinacji klawiszy takich jak Ctrl+Shift+ i Ctrl+Shift+. Po zarejestrowaniu tych operacji w makrze programu Excel (przy uyciu trybu rejestrowania wzgldnego)
otrzymany kod rdowy powinien dziaa zgodnie z oczekiwaniami.
Ponisza procedura jzyka VBA zaznacza zakres rozpoczynajcy si od aktywnej komrki i koczcy si na ostatniej komrce kolumny (lub pierwszej pustej komrce, zalenie od tego, ktra
z nich bdzie pierwsza). Po zaznaczeniu zakresu mona wykona na nim dowoln operacj, tak
jak kopiowanie, przeniesienie, sformatowanie itp.
Sub SelectDown()
Range(ActiveCell, ActiveCell.End(xlDown)).Select
End Sub

782

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Warto zauway, e waciwo Range przyjmuje dwa argumenty. Reprezentuj one komrki
zakresu, znajdujce si w jego grnym lewym i dolnym prawym naroniku.
W tym przykadzie uyto metody o nazwie End, zwracajcej obiekt Range. Metoda End pobiera
jeden argument, ktrym moe by dowolna z nastpujcych staych xlUp, xlDown, xlToLeft
i xlToRight.
Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw zaznaczanie komorek.xlsm.

Zaznaczanie wiersza lub kolumny

Ponisze makro demonstruje, w jaki sposb zaznaczy kolumn aktywnej komrki. Opiera si
ono na waciwoci EntireColumn, zwracajcej zakres bdcy kolumn.
Sub SelectColumn()
ActiveCell.EntireColumn.Select
End Sub

Jak mona przypuszcza, dostpna jest rwnie waciwo EntireRow, zwracajca zakres w postaci wiersza.
Jeli chcemy wykona operacj na wszystkich komrkach wybranej kolumny, nie jest konieczne
jej zaznaczanie. Na przykad ponisza procedura dla wszystkich komrek wiersza zawierajcego
komrk aktywn stosuje pogrubienie:
Sub MakeRowBold()
ActiveCell.EntireRow.Font.Bold = True
End Sub

Przenoszenie zakresu
Operacja przenoszenia zakresu skada si z wycicia go i umieszczenia w schowku, a nastpnie
wklejenia w inne miejsce. Jeli czynnoci wykonywane w trakcie przenoszenia s rejestrowane,
rejestrator makr wygeneruje nastpujcy kod rdowy:
Sub MoveRange()
Range("A1:C6").Select
Selection.Cut
Range("A10").Select
ActiveSheet.Paste
End Sub

Jak ju zostao zademonstrowane wczeniej, przy okazji opisu operacji kopiowania (punkt
Kopiowanie zakresu), nie jest to najbardziej optymalny sposb przenoszenia zakresu komrek.
W rzeczywistoci mona to zrobi przy uyciu jednej instrukcji jzyka VBA, zawartej poniej:
Sub MoveRange2()
Range("A1:C6").Cut Range("A10")
End Sub

Ten kod wykorzystuje fakt, e metoda Cut moe przyj argument identyfikujcy miejsce docelowe
zakresu.
Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw przeniesienie zakresu.xlsm.

Rozdzia 43. Przykady aplikacji napisanych w jzyku VBA

783

Optymalne wykonywanie ptli w zakresie

Wiele makr wykonuje operacj na kadej komrce zakresu lub przeprowadza okrelone czynnoci w zalenoci od zawartoci komrek. Operacje te zazwyczaj opieraj si na instrukcjach ptli
For i Next, przetwarzajcych kad komrk zakresu.
W poniszym przykadzie zademonstrowano, w jaki sposb w ramach ptli s przetwarzane wszystkie komrki zakresu. W tym przypadku aktualnie jest zaznaczony zakres. Nazwa Cell jest nazw
zmiennej odwoujcej si do przetwarzanej komrki. Warto zauway, e zmienna ta jest zadeklarowana jako obiekt Range. W ptli zbudowanej z instrukcji For i Next najpierw sprawdzana jest przy
uyciu pojedynczej instrukcji warto komrki. Jeli jest ujemna, zostanie zamieniona na dodatni.
Sub ProcessCells()
Dim Cell As Range
For Each Cell In Selection
If Cell.Value < 0 Then Cell.Value = Cell.Value * -1
Next Cell
End Sub

Co prawda powysza procedura dziaa, ale co si stanie, gdy zostanie zaznaczona caa kolumna lub
zakres kolumn? Jest to czsta sytuacja, poniewa program Excel umoliwia wykonywanie operacji na
caych kolumnach lub wierszach. W takim przypadku wykonanie makra bdzie trwao cae wieki,
poniewa jego ptla zakresem swojego dziaania obejmuje wszystkie komrki, nawet te puste. Aby
tego unikn, trzeba uy metody pozwalajcej przetworzy tylko te komrki, ktre nie s puste.
Cel ten mona osign poprzez zastosowanie metody SelectSpecial. W kolejnym przykadzie
metoda SelectSpecial zostaa uyta do utworzenia nowego obiektu podzbioru zaznaczenia,
zawierajcego komrki ze staymi (zamiast formuami). Nastpnie przetwarzany jest tylko ten
podzbir co skutkuje pominiciem wszystkich pustych komrek i komrek z formuami.
Sub ProcessCells2()
Dim ConstantCells As Range
Dim Cell As Range
' Ignorowanie bdw
On Error Resume Next
' Przetwarzanie staych
Set ConstantCells = Selection.SpecialCells(xlConstants, xlNumbers)
For Each Cell In ConstantCells
If Cell.Value < 0 Then Cell.Value = Cell.Value * -1
Next Cell
End Sub

Procedura ProcessCells2 dziaa szybko, niezalenie od dokonanego zaznaczenia. Przed jej uruchomieniem mona zaznaczy zakres, wszystkie kolumny lub wiersze w zakresie, a nawet cay
arkusz. W kadym z tych przypadkw wewntrz ptli przetworzone zostan tylko te komrki,
ktre zawieraj stae. Jest to znaczny postp w porwnaniu z wczeniej zaprezentowan procedur
ProcessCells.
Warto zauway, e w procedurze uyta zostaa ponisza instrukcja:
On Error Resume Next

Nakazuje ona programowi Excel zignorowanie wszelkich wystpujcych bdw i przejcie do

wykonywania kolejnej instrukcji. Jest to konieczne, poniewa metoda SpecialCells wygeneruje
bd, jeli adna komrka nie speni kryteriw okrelonych w makrze, a take dlatego, e porwnanie wartoci numerycznych si nie powiedzie, gdy w komrce bdzie si znajdowaa
bdna warto. Po zakoczeniu dziaania procedury zostanie przywrcone standardowe sprawdzanie bdw. W celu nakazania programowi Excel powrcenia do trybu sprawdzania bdw
naley uy poniszej instrukcji:
On Error GoTo 0

784

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/

ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw przetwarzanie komorek w ramach petli.xlsm.

Wywietlenie proby o wprowadzenie do komrki wartoci

Zgodnie z tym, o czym pisaem w rozdziale 40., w celu pobrania od uytkownika wartoci mona skorzysta z funkcji jzyka VBA o nazwie InputBox. Przykad jej dziaania zosta pokazany
na rysunku 43.2.
Rysunek 43.2.
Uycie funkcji
jzyka VBA o nazwie
InputBox do pobrania
od uytkownika wartoci

Mona przypisa pobran warto zmiennej i zastosowa j w procedurze. Jednak czsto bdzie
nam zaleao na umieszczeniu takiej wartoci w komrce arkusza. Ponisza procedura demonstruje, w jaki sposb przy uyciu tylko jednej instrukcji poprosi uytkownika o podanie wartoci
i umieci j w komrce aktywnego arkusza o adresie A1:
Sub GetValue()
Range("A1").Value = InputBox("Wprowad warto w komrce A1")
End Sub

Ta procedura ma jednak pewn wad jeli uytkownik kliknie przycisk Cancel, zawarto
komrki A1 zostanie zastpiona pustym acuchem znakw. Oto zmodyfikowana wersja tej procedury, w ktrej zawarto pola InputBox jest przypisywana zmiennej o nazwie UserVal. Warto tej zmiennej jest nastpnie weryfikowana w kodzie, ktry podejmie odpowiednie dziaania
tylko wtedy, gdy zmienna ta nie bdzie pustym cigiem znakw.
Sub GetValue()
UserVal = InputBox("Wprowad warto w komrce A1")
If UserVal <> "" Then Range("A1").Value = UserVal
End Sub

A oto kolejna wersja, ktra przyjmuje tylko wartoci numeryczne. Gdy zostanie wprowadzony
cig znakw niebdcy liczb, na ekranie pojawi si stosowny komunikat, a procedura GetValue
bdzie ponownie wywoana.
Sub GetValue()
UserVal = InputBox("Wprowad warto w komrce A1")
If UserVal = "" Then
Exit Sub
Else
If IsNumeric(UserVal) Then
Range("A1").Value = UserVal
Else
MsgBox "Naley poda liczb."
Call GetValue
End If
End If
End Sub

Rozdzia 43. Przykady aplikacji napisanych w jzyku VBA

785

Okrelanie typu zaznaczenia

Jeli makro zostao utworzone z myl o przetwarzaniu zaznaczonego zakresu, konieczne bdzie
okrelenie, czy zakres rzeczywicie zosta wybrany. W przeciwnym razie najprawdopodobniej
makro nie zadziaa. Ponisza procedura identyfikuje typ aktualnie zaznaczonego obiektu:
Sub SelectionType()
MsgBox TypeName(Selection)
End Sub

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/

przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw typ zaznaczenia.xlsm.

Jeli zaznaczono komrk lub zakres, funkcja MsgBox wywietli obiekt Range. Jeli makro obsuguje tylko zakresy, w celu sprawdzenia, czy zakres rzeczywicie zosta zaznaczony, mona uy
instrukcji If. Poniej znajduje si przykad procedury wywietlajcej komunikat i koczcej
dziaanie, gdy aktualnie zaznaczony obiekt nie jest obiektem Range:
Sub CheckSelection()
If TypeName(Selection) <> "Range" Then
MsgBox "Zaznacz zakres."
Exit Sub
End If
' ... [Miejsce dla innych instrukcji]
End Sub

Kolejna metoda pozwalajca okreli, czy zaznaczono zakres, polega na zdefiniowaniu niestandardowej funkcji, zwracajcej warto TRUE, jeli zaznaczony obszar (reprezentowany przez argument sel) jest obiektem Range, lub warto FALSE w przeciwnym razie. Poniej zawarto kod
rdowy wanie takiej funkcji:
Function IsRange(sel) As Boolean
IsRange = False
If TypeName(sel) = "Range" Then IsRange = True
End Function

Oto bardziej zwarta wersja funkcji IsRange:

Function IsRange(sel) As Boolean
IsRange = TypeName(sel) = "Range"
End Function

Po dodaniu funkcji IsRange do moduu mona nieco zmodyfikowa procedur CheckSelection:

Sub CheckSelection()
If IsRange(Selection) Then
' ... [Miejsce dla innych instrukcji]
Else
MsgBox "Zaznacz zakres."
Exit Sub
End If
End Sub

To rozwizanie jest szczeglnie efektywne w przypadku zastosowania wielu procedur wymagajcych weryfikacji zaznaczenia zakresu.

Identyfikacja zaznacze wielokrotnych

Jak wiadomo, w trakcie zaznaczania obiektw lub zakresw program Excel pozwala na zaznaczanie wielokrotne (przy uyciu klawisza Ctrl). W przypadku niektrych makr moe to by
przyczyn problemw. Nie mona na przykad skopiowa zaznaczenia wielokrotnego, ktre zawiera niessiadujce ze sob zakresy. Ponisze makro demonstruje, w jaki sposb okreli, czy
uytkownik dokona zaznaczenia wielokrotnego:

786

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Sub MultipleSelection()
If Selection.Areas.Mount > 1 Then
MsgBox "Zaznaczenia wielokrotne s niedozwolone."
Exit Sub
End If
' ... [Miejsce dla innych instrukcji]
End Sub

W tym przykadzie uyto metody Areas, zwracajcej zbir wszystkich zaznaczonych obiektw
Range. Waciwo Count zwraca liczb obiektw znajdujcych si w zbiorze.
Ponisza funkcja jzyka VBA zwraca warto TRUE, gdy zaznaczenie jest zaznaczeniem wielokrotnym:
Function IsMultiple(sel) As Boolean
IsMultiple = Selection.Areas.Count > 1
End Function

Zliczanie zaznaczonych komrek

Mona utworzy makro przetwarzajce zaznaczony zakres komrek. Za pomoc waciwoci
Count obiektu Range moliwe jest okrelenie liczby komrek zaznaczonego zakresu (lub dowolnego zakresu). Na przykad ponisza instrukcja wywietla komunikat informujcy o liczbie
komrek aktualnego zaznaczenia.
MsgBox Selection.Count

W przypadku arkuszy o zwikszonych rozmiarach, jakie pojawiy si w Excelu 2007, waciwo

Count moe by przyczyn bdu. Poniewa uywa ona typu danych Long, najwiksza warto,
jak moe przechowywa, to 2 147 483 647. Jeli uytkownik zaznaczy w sumie na przykad
2048 kolumn (2 147 483 648 komrek), waciwo Count zwrci bd. Z tego wzgldu firma
Microsoft dodaa now waciwo o nazwie CountLarge, ktra korzysta z typu danych Double,
bdcego w stanie obsuy maksymaln warto 1,79+E^308.
Wicej informacji na temat typw danych jzyka VBA znajduje si w tabeli 43.1.
Jaki z tego wniosek? W zdecydowanej wikszoci sytuacji waciwo Count sprawdzi si
doskonale, ale jeli zaistnieje konieczno zliczenia wikszej liczby komrek (na przykad
wszystkich komrek arkusza), zamiast waciwoci Count naley zastosowa CountLarge.

Jeli aktywny arkusz zawiera zakres o nazwie dane, ponisza instrukcja przypisze zmiennej
CellCount liczb komrek tego zakresu.
CellCount = Range("dane").Count

Mona rwnie wyznaczy liczb wierszy lub kolumn wchodzcych w skad zakresu. Ponisza
instrukcja okrela liczb kolumn aktualnie zaznaczonego zakresu.
Selection.Columns.Count

Oczywicie moliwe jest te uycie waciwoci Rows do wyznaczenia liczby wierszy zakresu.
Ponisza instrukcja zwraca liczb wierszy zakresu dane i przypisuje j zmiennej RowCount.
RowCount = Range("dane").Rows.Count

Praca ze skoroszytami
Przykady zamieszczone w tej czci rozdziau demonstruj rne warianty wykorzystania kodu
VBA do przetwarzania skoroszytw.

Rozdzia 43. Przykady aplikacji napisanych w jzyku VBA

787

Zapisywanie wszystkich skoroszytw

Ponisza procedura w ramach ptli przetwarza wszystkie skoroszyty zbioru Workbooks i ponownie
zapisuje kady plik, ktry by ju wczeniej zapisywany.
Public Sub SaveAllWorkbooks()
Dim Book As Workbook
For Each Book In Workbooks
If Book.Path <> "" Then Book.Save
Next Book
End Sub

Warto zwrci uwag na zastosowanie waciwoci Path. Jeli warto tej waciwoci skoroszytu
jest pusta, oznacza to, e pliku jeszcze nie zapisano (innymi sowy, jest to nowy skoroszyt). Procedura ignoruje takie skoroszyty i zapisuje tylko te, ktrych waciwo Path ma warto inn
ni pusta.

Zapisywanie i zamykanie wszystkich skoroszytw

Ponisza procedura w ramach ptli przetwarza zbir Workbooks. Kod VBA zapisuje i zamyka
wszystkie skoroszyty.
Sub CloseAllWorkbooks()
Dim Book As Workbook
For Each Book In Workbooks
If Book.Name <> ThisWorkbook.Name Then
Book.Close savechanges:=True
End If
Next Book
ThisWorkbook.Close savechanges:=True
End Sub

W obrbie ptli For-Next procedura uywa instrukcji If, aby ustali, czy dany skoroszyt zawiera
kod wykonywanej procedury. Jest to konieczne, poniewa zamknicie skoroszytu z procedur
spowodowaoby zakoczenie jej wykonywania, a wwczas pozostae skoroszyty nie zostayby
przetworzone.

Praca z wykresami
Manipulowanie wykresami przy uyciu jzyka VBA moe by trudne, gwnie z powodu
znacznej liczby wykorzystywanych obiektw. Dla zaznajomienia si z tematem naley wczy
rejestrator makr, utworzy wykres i przeprowadzi na nim kilka standardowych operacji edycji.
Ilo wygenerowanego w ten sposb kodu rdowego moe by niema niespodziank.
Jednak po zapoznaniu si z obiektami wykresu mona utworzy kilka przydatnych makr. W tej
czci rozdziau przedstawiem kilka makr obsugujcych wykresy. Przy pisaniu takich makr
warto zwrci uwag na kilka wanych aspektw. Na przykad wykres osadzony w arkuszu jest
obiektem ChartObject, w ktrym znajduje si waciwy obiekt Chart. Z kolei wykres znajdujcy
si w arkuszu wykresu nie posiada kontenera ChartObject.
Czsto warto utworzy odwoanie obiektowe do wykresu (wicej na ten temat napisaem w punkcie Upraszczanie odwoa do obiektw, w dalszej czci rozdziau). Na przykad ponisza instrukcja tworzy zmienn obiektow (MyChart) dla osadzonego wykresu o nazwie Wykres 1,
znajdujcego si na aktywnym arkuszu.
Dim MyChart As Chart
Set MyChart = ActiveSheet.ChartObjects("Wykres 1")

788

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

W poniszych punktach zamieszczono przykady makr przetwarzajcych wykresy.

Przykadowy skoroszyt mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/
przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw makra wykresow.xlsm.

Modyfikowanie typu wykresu

W poniszym przykadzie zmieniany jest typ wszystkich wykresw osadzonych w aktywnym
arkuszu. Poprzez modyfikacj waciwoci ChartType obiektu Chart kady wykres jest zamieniany na kolumnowy grupowany. Wbudowana staa xlColumnClustered reprezentuje standardowy
wykres kolumnowy.
Sub ChartType()
Dim ChtObj As ChartObject
For Each ChtObj In ActiveSheet.ChartObjects
ChtObj.Chart.ChartType = xlColumnClustered
Next ChtObj
End Sub

W powyszym przykadzie uyto ptli opartej na instrukcjach For i Next, ktra przetwarza
wszystkie obiekty typu ChartObject, znajdujce si w aktywnym arkuszu. Waciwoci okrelajcej typ wykresu jest przypisywana wewntrz ptli nowa warto, ktra powoduje przeksztacenie
wykresu na kolumnowy.
Ponisze makro odgrywa tak sam rol, ale obsuguje wszystkie arkusze wykresw aktywnego
skoroszytu:
Sub ChartType2()
Dim Cht As Chart
For Each Cht In ActiveWorkbook.Charts
Cht.ChartType = xlColumnClustered
Next Cht
End Sub

Modyfikowanie waciwoci wykresu

W poniszym przykadzie modyfikowany jest krj pisma legendy dla wszystkich wykresw
aktywnego arkusza. Procedura korzysta z ptli opartej na instrukcjach For i Next, ktra przetwarza
wszystkie obiekty typu ChartObject, oraz z waciwoci HasLegend, umoliwiajcej ustalenie,
czy wykres posiada legend. Jeli tak jest, procedura modyfikuje wartoci waciwoci obiektu
Font, zawartego w obiekcie Legend.
Sub LegendMod()
Dim ChtObj As ChartObject
For Each ChtObj In ActiveSheet.ChartObjects
With ChtObj.Chart.Legend.Font
.Name = "Arial"
.FontStyle = "Bold"
.Size = 8
End With
Next ChtObj
End Sub

Formatowanie wykresu
Kolejny przykad polega na zmianie kilku waciwoci formatowania wskazanego wykresu
(w tym przypadku jest to wykres o nazwie Wykres 1, znajdujcy si w aktywnym arkuszu).

Rozdzia 43. Przykady aplikacji napisanych w jzyku VBA

789

Sub ChartMods()
With ActiveSheet.ChartObjects("Wykres 1").Chart
.ChartType = xlColumnClustered
.ChartTitle.Text = "Firma XYZ"
.ChartArea.Font.Name = "Arial"
.ChartArea.Font.FontStyle = "Regular"
.ChartArea.Font.Size = 9
.PlotArea.Interior.ColorIndex = 6
.Axes(xlValue).TickLabels.Font.Bold = True
.Axes(xlCategory).TickLabels.Font.Bold = True
End With
End Sub

Jedna z metod pozwalajcych zaznajomi si z powyszymi waciwociami polega na zarejestrowaniu makra podczas poddawania wykresu rnym modyfikacjom.

Rady dotyczce przyspieszania programw VBA

Jzyk VBA jest szybki, ale czsto to nie wystarcza. W tej czci rozdziau zaprezentowaem kilka
przykadw instrukcji pomocnych przy zwikszaniu szybkoci wykonywania makr.

Wyczanie funkcji aktualizacji zawartoci ekranu

W trakcie wykonywania makra mona obserwowa wszystkie jego kolejne kroki. Czasami jest
to przydatne, ale gdy makro ju dziaa poprawnie, taki podgld moe by irytujcy i znaczco
obniy szybko dziaania makra.
Na szczcie istnieje metoda wyczenia funkcji uaktualniania zawartoci ekranu, ktra normalnie
ma miejsce po uruchomieniu makra. W celu jej zastosowania naley uy poniszej instrukcji:
Application.ScreenUpdating = False

Aby w dowolnej chwili w trakcie wykonywania makra przywrci zwyky sposb wywietlania
jego przebiegu, naley uy instrukcji uaktywniajcej funkcj aktualizacji zawartoci ekranu:
Application.ScreenUpdating = True

Zapobieganie wywietlaniu komunikatw ostrzegawczych

Jedn z zalet wynikajcych z uycia makr jest moliwo automatycznego wykonania serii
czynnoci. Po uruchomieniu makra mona spokojnie zaparzy sobie kaw, a Excel bdzie cierpliwie wykonywa przydzielone mu zadania. Jednak niektre operacje powoduj wywietlenie
komunikatw wymagajcych interwencji uytkownika. Jeli makro na przykad bdzie miao
usun arkusz, pojawi si komunikat pokazany na rysunku 43.3. Tego typu komunikaty sprawiaj, e nie jest moliwe wykonanie makra bez interwencji uytkownika.

Rysunek 43.3. Mona poinstruowa program Excel, aby w trakcie wykonywania makra nie wywietla
tego typu ostrzee

790

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Aby zapobiec pojawianiu si tego typu komunikatw ostrzegawczych i automatycznie wybiera

odpowied domyln, naley uy poniszej instrukcji jzyka VBA:
Application.DisplayAlerts = False

Aby przywrci wywietlanie tych komunikatw, naley uy poniszej instrukcji:

Application.DisplayAlerts = True

Upraszczanie odwoa do obiektw

Niektrzy Czytelnicy by moe zauwayli, e odwoania do obiektw mog by bardzo dugie,
zwaszcza gdy kod rdowy odwouje si do obiektu nieznajdujcego si w aktywnym arkuszu
lub skoroszycie. Na przykad w peni kwalifikowane odwoanie do obiektu Range moe mie nastpujc posta:
Workbooks("MjZeszyt.xlsx").Worksheets("Arkusz1").Range("IntRate")

Jeli makro czsto korzysta z tego zakresu danych, wygodniej bdzie utworzy zmienn obiektow za pomoc instrukcji Set. Aby na przykad zmiennej obiektowej o nazwie Rate przypisa
obiekt Range, naley uy poniszej instrukcji:
Set Rate = Workbooks("MjZeszyt.xlsx").Worksheets("Arkusz1").Range("IntRate")

Po zdefiniowaniu zmiennej Rate mona si ni posuy, aby unikn tak dugiego odwoania.
Oto przykad:
Rate.Font.Bold = True
Rate.Value = ,0725

Poza uproszczeniem kodu rdowego dziki zastosowaniu zmiennych obiektowych mona te

w pewnym stopniu zwikszy szybko wykonywania makr. Miaem do czynienia ze zoonymi
makrami, ktre po zadeklarowaniu zmiennych obiektowych zaczynay dziaa dwukrotnie szybciej.

Deklarowanie typw zmiennych

Zazwyczaj nie trzeba si martwi typem danych przypisywanych zmiennej. Program Excel sam
zajmuje si wszystkimi szczegami. Na przykad zmiennej o nazwie MyVar mona pocztkowo
przypisa liczb dowolnego typu, a w dalszej czci procedury umieci w niej acuch tekstowy.
Jeli jednak zaley nam na tym, aby procedury byy wykonywane jak najszybciej, powinno si
wczeniej poinformowa program Excel o typie danych, ktre zostan przypisane do kadej
zmiennej. Operacja ta jest nazywana deklarowaniem typu zmiennych.
W tabeli 43.1 zebrano wszystkie typy danych, obsugiwane przez jzyk VBA. Podano w niej te
liczb bajtw uywanych przez kady typ danych i przybliony zakres dopuszczalnych wartoci.
Jeli zmienna nie zostanie zadeklarowana, program Excel uyje typu danych Variant. Zasadniczo najlepsza metoda polega na zastosowaniu typu danych zajmujcego jak najmniejsz liczb
bajtw i bdcego jeszcze w stanie obsuy wszystkie przewidywane wartoci zmiennej. Wyjtkiem s obliczenia opierajce si na liczbach zmiennoprzecinkowych. W takiej sytuacji w celu
uzyskania maksymalnej precyzji zawsze najlepiej uy typu danych Double (zamiast typu danych Single). Kolejny wyjtek dotyczy typu danych Integer. Wprawdzie typ danych Long zajmuje wicej bajtw, lecz jego przetwarzanie zwykle przebiega szybciej.
Szybko przetwarzania danych przez kod rdowy napisany w jzyku VBA jest w pewnym
stopniu funkcj liczby bajtw, ktrymi w kod musi si zaj. Innymi sowy, im mniej bajtw
zajmuj dane, tym szybciej makro VBA jest w stanie uzyska do nich dostp oraz je przetworzy.

Rozdzia 43. Przykady aplikacji napisanych w jzyku VBA

791

Tabela 43.1. Typy danych w jzyku VBA

Typ danych

Liczba bajtw

Przybliony zakres wartoci

Byte

Od 0 do 255.

Boolean

True lub False.

Integer

Od 32 768 do 32 767.

Long (due liczby cakowite)

Od 2 147 483 648 do 2 147 483 647.

Single (liczby zmiennoprzecinkowe

Od 3,4E38 do 1,4E45 dla wartoci ujemnych.

Od 1,4E45 do 4E38 dla wartoci dodatnich.

Double (liczby zmiennoprzecinkowe

podwjnej precyzji)

Od 1,7E308 do 4,9E324 dla wartoci

ujemnych. Od 4,9E324 do 0,7E308 dla
wartoci dodatnich.

Currency (cakowite liczby

staoprzecinkowe)

Od 9,2E14 do 9,2E14.

Decimal

14

+/7,9E28 bez kropki dziesitnej.

Date

Od 1 stycznia 100 r. do 31 grudnia 9999 r.

Object

Dowolne odwoanie do obiektu.

String (o zmiennej dugoci)

10+dugo acucha

Od 0 w przyblieniu do 2 miliardw.

String (o staej dugoci)

Dugo acucha

Od 1 w przyblieniu do 65 400.

Variant (z liczbami)

16

Dowolna warto liczbowa nieprzekraczajca

zakresu typu Double.

Variant (ze znakami)

22+dugo acucha

Taki sam zakres jak w przypadku acuchw

o zmiennej dugoci.

Zdefiniowane przez uytkownika

(przy uyciu deklaracji Type)

Liczba bajtw zajmowana

przez elementy

Zakres wartoci kadego elementu jest taki

sam jak zakres jego typu danych.

pojedynczej precyzji)

Przed pierwszym uyciem zmiennej naley zadeklarowa j przy uyciu instrukcji Dim. Na przykad
w celu zadeklarowania zmiennej Units jako zmiennej typu Long naley uy nastpujcej instrukcji:
Dim Units as Long

Aby zadeklarowa zmienn UserName jako zmienn typu String, naley posuy si ponisz
instrukcj:
Dim UserName as String

Jeli deklaruje si zmienn w procedurze, bdzie ona obowizywaa tylko w obrbie tej procedury.
W przypadku deklarowania zmiennej poza dowolnymi procedurami (ale przed pierwsz z nich)
bdzie ona rozpoznawana we wszystkich procedurach znajdujcych si w module.
Jeli zostanie uyta zmienna obiektowa (zgodnie z wytycznymi zawartymi w punkcie Upraszczanie odwoa do obiektw, zamieszczonym wczeniej w rozdziale), mona j zadeklarowa
jako zmienn waciwego obiektowego typu danych. Oto przykad:
Dim Rate as Range
Set Rate = Workbooks("MjZeszyt.xlsx").Worksheets("Arkusz1").Range("IntRate")

Aby wymusi (na sobie) konieczno zadeklarowania wszystkich uywanych zmiennych, naley
na pocztku moduu wstawi nastpujc instrukcj:
Option Explicit

Po uyciu tej instrukcji program Excel wywietli komunikat o bdzie, gdy napotka zmienn, ktrej
nie zadeklarowano. Uytkownicy, ktrzy nabior nawyku poprawnego deklarowania wszystkich
zmiennych, przekonaj si, e takie dziaanie uatwia wykrywanie oraz eliminowanie bdw.

792

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rozdzia 44.

Tworzenie
wasnych dodatkw
do programu Excel
W tym rozdziale:
Dodatki
Konwersja skoroszytu na dodatek
Dla projektantw jedn z najprzydatniejszych funkcji programu Excel jest moliwo tworzenia
dodatkw. W tym rozdziale omwiem to zagadnienie i przedstawiem praktyczny przykad
tworzenia dodatku.

Czym jest dodatek?

Oglnie rzecz biorc, dodatek jest czym doczanym do oprogramowania i zwikszajcym jego
funkcjonalno. Program Excel zawiera kilka dodatkw, w tym narzdzia Analysis ToolPak
i Solver. W idealnej sytuacji nowe funkcje bezproblemowo wsppracuj z oryginalnym interfejsem, przez co mog by uwaane za cz programu.
Moliwoci programu Excel zwizane z dodatkami s do spore, poniewa kady jego uytkownik dysponujcy odpowiedni wiedz moe tworzy dodatki na podstawie plikw skoroszytw. Dodatek programu Excel jest po prostu inn postaci pliku skoroszytu. Dowolny skoroszyt Excela moe zosta zamieniony na dodatek, ale nie kady skoroszyt si do tego nadaje.
Co odrnia dodatek od zwykego skoroszytu? Domylnie pliki dodatkw posiadaj rozszerzenie
.xlam. Dodatki s zawsze ukryte, dlatego te nie jest moliwe wywietlenie arkuszy zwykych
lub arkuszy wykresw, ktre stanowi cz dodatku. Jednak mona uzyska dostp do procedur dodatkw napisanych w jzyku VBA i okien dialogowych, opierajcych si na formularzach
UserForm.
Poniej wymieniono kilka typowych zastosowa dodatkw programu Excel:
Przechowywanie jednej lub kilku niestandardowych funkcji arkusza. Po zaadowaniu
dodatku jego funkcje mog by uywane podobnie jak dowolna wbudowana funkcja arkusza.
Przechowywanie narzdzi programu Excel. Jzyk VBA idealnie nadaje si do tworzenia
narzdzi oglnego zastosowania, zwikszajcych moliwoci programu Excel. Przykadem
jest opracowane przeze mnie narzdzie Power Utility Pak.

794

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Przechowywanie prywatnych makr. Jeli nie chcemy, aby inni uytkownicy mieli

moliwo przegldania lub modyfikowania kodu rdowego makr, naley umieci je

w dodatku i ochroni przy uyciu hasa projektu w edytorze VBE. Tak chronione makra
mog by uruchamiane, ale bez znajomoci hasa nie da si ich przeglda i edytowa.
Dodatkowa korzy jest taka, e dodatek nie jest wywietlany w osobnym oknie skoroszytu,
ktre mogoby przeszkadza w pracy.
Jak ju wczeniej wspomniaem, program Excel jest wyposaony w kilka przydatnych dodatkw; mona te doczy do niego wiele innych, opracowanych przez niezalenych producentw i pobranych z internetu. Ponadto program Excel zawiera narzdzia umoliwiajce tworzenie
wasnych dodatkw. Zadanie to omwiono w dalszej czci rozdziau, zatytuowanej Tworzenie
dodatkw.

Praca z dodatkami
Najlepsza metoda pracy z dodatkami polega na zastosowaniu menedera dodatkw programu
Excel. Aby uruchomi menedera, naley wykona nastpujce kroki:
1. Wybra polecenie Plik/Opcje.
2. W oknie dialogowym Opcje programu Excel zaznaczy kategori Dodatki.
3. Na dole okna wybra z listy Zarzdzaj opcj Dodatki programu Excel i klikn
przycisk Przejd.
W efekcie Excel wywietli okno dialogowe Dodatki, pokazane na rysunku 44.1. Na licie znajduj si wszystkie dodatki rozpoznane przez program Excel. Zaznaczone dodatki s aktualnie
otwarte. W celu otwarcia lub zamknicia dodatkw widocznych w tym oknie dialogowym naley
odpowiednio uaktywni lub wyczy powizane z nimi pola wyboru.
Rysunek 44.1.
Okno dialogowe Dodatki

Okno dialogowe Dodatki mona te otworzy znacznie szybciej za pomoc sekwencji

klawiszy Alt, Q, X bd te za pomoc polecenia Dodatki/Dodatki z karty Deweloper
(jeli jest ona widoczna).
Wikszo plikw dodatkw mona te otworzy przez wybranie polecenia Plik/Otwrz,
ale otwartego dodatku nie da si zamkn poleceniem Plik/Zamknij. Jedyny sposb usunicia
tak otwartego dodatku polega na ponownym uruchomieniu programu Excel lub na napisaniu
makra zamykajcego dodatek. Zwykle lepiej wic otwiera dodatki za pomoc okna dialogowego
Dodatki.

Rozdzia 44. Tworzenie wasnych dodatkw do programu Excel

795

Interfejs uytkownika niektrych dodatkw (przede wszystkim tych doczonych do Excela) jest
zintegrowany ze Wstk. Gdy na przykad otworzy si dodatek Analysis ToolPak, dostp do
niego mona uzyska po wybraniu polecenia Dane/Analiza/Analiza danych.
Jeli otworzy si dodatek utworzony za pomoc wersji Excela wczeniejszej ni Excel 2007
(zapisany w pliku *.xla), wszelkie zmiany dotyczce interfejsu uytkownika nie zostan
uwzgldnione w sposb przewidziany przez autora dodatku. W takich przypadkach trzeba
wybra polecenie Dodatki/Polecenia menu lub Dodatki/Niestandardowe paski narzdzi,
aby skorzysta z elementw interfejsu dodatku (menu i paski narzdzi).

Dlaczego tworzy si dodatki?

Wikszo uytkownikw programu Excel nie ma potrzeby korzystania z dodatkw. Jeli jednak
projektujemy arkusze kalkulacyjne dla innych osb lub po prostu chcemy w jak najwikszym
stopniu wykorzysta moliwoci programu, warto zgbi to zagadnienie.
Poniej wymieniono kilka powodw, dla ktrych warto dokona konwersji pliku skoroszytu na
dodatek. Oto one:
Uniknicie zamieszania. Jeli uytkownik zaaduje aplikacj jako dodatek, plik nie
bdzie widoczny w oknie programu Excel, a zatem bdzie mniej prawdopodobne, e
wywoa konsternacj (zwaszcza wrd pocztkujcych) albo e bdzie przeszkadza.
W przeciwiestwie do ukrytego pliku skoroszytu nie jest moliwe wywietlenie
ukrytego dodatku.
Uproszczenie dostpu do funkcji arkusza. Niestandardowe funkcje arkusza
przechowywane w dodatku nie wymagaj zastosowania kwalifikatora, bdcego nazw
skoroszytu. Jeli na przykad w skoroszycie o nazwie Newfuncs.xlsm znajduje si
niestandardowa funkcja MOVAVG, w celu jej uycia w innym skoroszycie bdzie konieczne
zastosowanie poniszej formuy:
=NEWFUNCS.XLSM!MOVAVG(A1:A50)

Jeli jednak funkcja ta zostanie zapisana w dodatku, ktry zostanie nastpnie otwarty,
posta formuy bdzie o wiele prostsza, poniewa nie bdzie konieczne doczanie
odwoania do pliku:
=MOVAVG(A1:A50)

Uatwienie dostpu. Mona zadba o to, aby nazwa dodatku oraz oglny opis jego

przeznaczenia pojawiay si po jego zlokalizowaniu w oknie dialogowym Dodatki.

Umoliwienie lepszej kontroli procesu adowania. Dodatki mog by automatycznie

adowane przy uruchamianiu programu Excel, niezalenie od katalogu, w ktrym si

znajduj.
Wyeliminowanie okien dialogowych, pojawiajcych si przy zamykaniu. W trakcie
zamykania dodatku uytkownik nie zobaczy okna Zapisz zmiany w, poniewa zmiany
dokonane w dodatku nie s zapisywane. Wyjtkiem jest sytuacja, w ktrej zapis dodatku
wymusi si samemu, z poziomu okna edytora VB.

Tworzenie dodatkw
Cho z technicznego punktu widzenia kady skoroszyt moe zosta zamieniony na dodatek, nie
wszystkie na wykonaniu takiej operacji skorzystaj. Tak naprawd skoroszyty zawierajce jedynie arkusze (czyli pozbawione makr lub niestandardowych okien dialogowych) po konwersji
stan si bezuyteczne, poniewa jako dodatki po prostu bd niewidoczne.

796

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Skoroszyty, ktre warto przeksztaci, to te, ktre zawieraj makra. Moe to by na przykad
skoroszyt zawierajcy makra i funkcje oglnego przeznaczenia. Tego typu skoroszyt jest idealnym
kandydatem na dodatek.
Oto lista czynnoci, jakie naley wykona, aby utworzy dodatek na podstawie skoroszytu:
1. Zaprogramowa wszystkie funkcje i upewni si, e dziaaj poprawnie.
2. Zdefiniowa tytu dodatku i poda jego opis (opcjonalnie). Aby to zrobi, naley
wybra polecenie Plik/Informacje, a nastpnie klikn cze Poka wszystkie waciwoci,
znajdujce si w dolnej czci panelu, po prawej stronie. W polu Tytu poda krtki
opisowy tytu, a nastpnie w polu Komentarze duszy opis. Cho krok ten nie jest
wymagany, uatwia instalacj i identyfikacj dodatku.
3. Zablokowa projekt VBA (opcjonalnie). Ten opcjonalny krok pozwala zablokowa
moliwo przegldania kodu rdowego jzyka VBA i formularzy UserForm.
Operacj t naley wykona w oknie edytora Visual Basic przy uyciu polecenia
Tools/[nazwa_projektu] Properties (nazwa_projektu identyfikuje nazw projektu VBA).
W oknie dialogowym, ktre si wwczas pojawi, naley klikn zakadk Protection
i zaznaczy opcj Lock project for viewing. W razie potrzeby mona poda haso,
aby uniemoliwi innym osobom przegldanie kodu.
4. Zapisa skoroszyt jako plik dodatku. Aby to zrobi, naley wybra polecenie
Plik/Zapisz jako, a nastpnie z listy Zapisz jako typ wybra opcj Dodatek programu
Excel. Domylnie program Excel przechowuje dodatki w katalogu Dodatki. Oczywicie
w razie potrzeby mona wybra inny katalog.
Po zapisaniu skoroszytu jako dodatku oryginalny skoroszyt pozostanie aktywny.
Przed zainstalowaniem dodatku i przetestowaniem go naley zamkn ten skoroszyt,
aby unikn wystpienia dwch makr o identycznej nazwie.

Utworzony dodatek trzeba zainstalowa, wykonujc nastpujce kroki:

1. Wybra polecenie Plik/Opcje i otworzy zakadk Dodatki.
2. Z listy Zarzdzaj wybra pozycj Dodatki programu Excel i klikn przycisk Przejd,
aby otworzy okno dialogowe Dodatki.
3. W oknie Dodatki klikn przycisk Przegldaj w celu zlokalizowania utworzonego
pliku XLAM, ktry zawiera dodatek. W oknie dialogowym Dodatki bdzie widoczny
opisowy tytu dodatku, podany wczeniej w panelu z waciwociami skoroszytu.
W pliku XLAM nadal mona dokonywa zmian w makrach i formularzach UserForm. Poniewa
dodatek nie pojawia si w oknie Excela, wprowadzone zmiany zapisuje si w oknie edytora VB
poleceniem File/Save.

Przykad dodatku
W tej czci rozdziau omwiem czynnoci wymagane przy tworzeniu przydatnego dodatku na
bazie pliku skoroszytu o nazwie zmiana wielkosci znakow.xlsm omwionego w rozdziale 40.
Skoroszyt zawiera formularz UserForm, ktry wywietla opcje wyboru modyfikacji tekstu umieszczonego w zaznaczonych komrkach (zmienianie liter na due, mae lub zmiana pierwszej litery
kadego wyrazu na du). Rysunek 44.2 pokazuje aktywny dodatek.
Z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip mona pobra plik
z oryginalnym skoroszytem zawierajcym omawiane makro (zmiana wielkosci znakow.xlsm) oraz
jego wariant po konwersji na dodatek (zmiana wielkosci znakow.xlam). aden ze skoroszytw
nie zosta zablokowany, mona wic bez przeszkd edytowa kod VBA oraz okno UserForm.

Rozdzia 44. Tworzenie wasnych dodatkw do programu Excel

797

Rysunek 44.2.
Widoczne okno
dialogowe umoliwia
uytkownikowi
zmian wielkoci
znakw tekstu
znajdujcego si
w zaznaczonych
komrkach

rdowy skoroszyt zawiera jeden arkusz, ktry jest pusty. Cho arkusz nie jest uywany, jego
obecno jest niezbdna, poniewa kady skoroszyt musi zawiera przynajmniej jeden arkusz.
Skoroszyt zawiera ponadto jeden modu VBA oraz okno UserForm.

Modu Module1
W kodzie moduu Module1 znajduje si jedna procedura, suca do wywietlania formularza
UserForm. Nosi ona nazw ShowChangeCaseUserForm i sprawdza typ zaznaczenia. Jeli zaznaczono zakres komrek, wywietlone zostanie okno dialogowe UserForm1. W przeciwnym razie na
ekranie pojawi si odpowiedni komunikat.
Sub ShowChangeCaseUserForm()
If TypeName(Selection) = "Range" Then
UserForm1.Show
Else
MsgBox "Naley zaznaczy kilka komrek."
End If
End Sub

Formularz UserForm
Na rysunku 44.3 pokazano formularz UserForm1, zawierajcy pi kontrolek trzy typu OptionButton
i dwie typu CommandButton. Kontrolki posiadaj nazwy opisujce ich przeznaczenie. Waciwo
Accelerator zostaa skonfigurowana tak, aby w nazwach kontrolek byo widoczne podkrelenie
oznaczajce klawisz skrtu (z myl o uytkownikach korzystajcych z klawiatury). Dla przycisku
opcji z etykiet Dua litera warto waciwoci Value zostaa zmieniona na TRUE, przez co ta
kontrolka jest domylnie zaznaczona.
Dziaanie kodu omawianej funkcji zostao wyjanione w rozdziale 40.

Testowanie skoroszytu
Przed konwersj skoroszytu na dodatek konieczne bdzie jego sprawdzenie. W celu zasymulowania tego, co bdzie miao miejsce, gdy skoroszyt stanie si dodatkiem, powinno si go testowa
po uaktywnieniu innego skoroszytu. Naley pamita, e dodatek nigdy nie bdzie aktywnym
skoroszytem i nie bdzie widoczny aden z jego arkuszy.

798

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Rysunek 44.3.
Niestandardowe
okno dialogowe

W celu sprawdzenia skoroszytu zapisaem go, zamknem, a nastpnie ponownie otworzyem.

Po otwarciu skoroszytu uaktywniem inny skoroszyt, zaznaczyem kilka komrek z tekstem, a nastpnie uyem kombinacji klawiszy Alt+F8, aby wywietli okno dialogowe Makro. Uruchomiem makro ShowChangeCaseUserForm i wyprbowaem wszystkie opcje.

Dodawanie opisw
Wprowadzenie informacji o dziaaniu dodatku nie jest obowizkowe, ale zalecane. Aby to zrobi,
naley wybra polecenie Plik/Informacje, a nastpnie klikn cze Poka wszystkie waciwoci,
znajdujce si w dolnej czci panelu, po prawej stronie (rysunek 44.4). W polu Tytu naley
poda nazw dodatku. Tekst ten pojawi si w oknie dialogowym Dodatki. W polu Komentarze
naley wprowadzi opis. W momencie wybrania dodatku informacje wpisane w polu Komentarze
zostan wywietlone w dolnej czci okna dialogowego Dodatki.
Rysunek 44.4.
Za pomoc okienka
waciwoci mona
poda opis dodatku

Tworzenie interfejsu
uatwiajcego obsug makra w dodatku
Na tym etapie w naszym przyszym dodatku brakuje w zasadzie tylko jednego wanego skadnika
sposobu wykonania makra, ktre wywietla okno UserForm. Najprostsze rozwizanie tego
problemu polega na zdefiniowaniu skrtu klawiaturowego, ktry powodowaby uruchomienie
makra. Mona w tym celu wykorzysta na przykad kombinacj klawiszy Ctrl+Shift+C. Oto jak
naley to zrobi:

Rozdzia 44. Tworzenie wasnych dodatkw do programu Excel

799

1. W Excelu nacisn Alt+F8. Na ekranie pojawi si okno dialogowe Makro.

2. Na licie makr zaznaczy makro o nazwie ShowChangeCaseUserForm.
3. Klikn przycisk Opcje. Pojawi si okno dialogowe Opcje makra.
4. Zdefiniowa skrt w postaci Ctrl+Shift+C i klikn przycisk OK.
5. Klikn przycisk Anuluj, aby zamkn okno dialogowe Makro.

Po wprowadzeniu tych zmian naley koniecznie zapisa skoroszyt.

W poprzednich wydaniach tej ksiki opisywaem sposb tworzenia kodu, ktry powodowaby
dodanie nowego polecenia do menu kontekstowego, wywietlanego po klikniciu komrki
bd zakresu prawym przyciskiem myszy. Jest to znakomity (i bardzo wygodny) sposb na
uruchomienie makra. Niestety, wprowadzenie nowego, jednodokumentowego interfejsu
uytkownika w Excelu 2013 wywoao pewne zmiany w dziaaniu menu kontekstowych.
Dawniej dodanie do nich nowego polecenia skutkowao zmian obejmujc wszystkie
otwarte skoroszyty, jednak ulego to zmianie. Opierajc si na swoich dowiadczeniach,
uznaem, e modyfikacja menu kontekstowego z myl o uatwieniu uruchomienia dodatku
przestaa mie racj bytu.

Ochrona projektu
W okrelonych sytuacjach (dotyczy to na przykad komercyjnego produktu) mona chcie zabezpieczy projekt, aby kodu rdowego nie mogy zobaczy inne osoby. W tym celu naley
wykona ponisze kroki:
1. Uaktywni okno edytora Visual Basic.
2. W okienku Project klikn projekt.
3. Z menu Tools wybra polecenie [nazwa projektu] Properties. Pojawi si okno
dialogowe z Project Properties dla biecego projektu.
4. Otworzy zakadk Protection, pokazan na rysunku 44.5.
Rysunek 44.5.
Okno dialogowe
VBProject
Project Properties

5. Zaznaczy opcj Lock project for viewing.

6. Dwukrotnie wprowadzi haso chronice projekt.
7. Klikn przycisk OK.

800

Cz VI Program Excel i programowanie w jzyku VBA

Tworzenie dodatku
W celu zapisania skoroszytu jako dodatku naley wykona nastpujce czynnoci:
1. Uaktywni najpierw okno programu Excel, a potem waciwy skoroszyt.
2. Wybra polecenie Plik/Zapisz jako.
3. Z listy Zapisz jako typ naley wybra opcj Dodatek programu Excel.
4. Po podaniu nazwy pliku dodatku naley klikn przycisk OK. Domylnie program
Excel zapisuje dodatek w katalogu Dodatki, ale w razie koniecznoci mona wybra
inny katalog.

Instalowanie dodatku
Pora wyprbowa dodatek. Najpierw naley si upewni, e rdowy skoroszyt w formacie
XLSM nie jest otwarty, a nastpnie wykona nastpujce czynnoci:
1. Wybra polecenie Plik/Opcje i otworzy zakadk Dodatki.
2. Z listy Zarzdzaj wybra pozycj Dodatki programu Excel i klikn przycisk Przejd,
aby otworzy okno dialogowe Dodatki.
3. W oknie Dodatki klikn przycisk Przegldaj w celu zlokalizowania zapisanego
przed chwil pliku zmiana wielkosci znakow.xlam. Dodatek powinien pojawi si na
licie w oknie dialogowym Dodatki. Warto zauway, e w oknie tym widoczny bdzie
te opis dodatku, wprowadzony w panelu z waciwociami skoroszytu.
4. Klikn przycisk OK, aby zamkn okno dialogowe i wczyta dodatek.
Po zainstalowaniu dodatku mona uruchomi zapisane w nim makro za pomoc skrtu
Ctrl+Shift+C. Inna metoda polega na dodaniu przycisku makra do paska Szybki dostp albo
do Wstki.
Szczegowe wskazwki dotyczce konfigurowania interfejsu Excela mona znale
w rozdziale 24.

Dodatki
W tej czci:
Dodatek A. Spis funkcji arkusza
Dodatek B. Skrty klawiaturowe uywane w Excelu
Ta cz zawiera dwa przydatne dodatki. Dodatek A stanowi kompletne zestawienie wszystkich
funkcji arkusza. W dodatku B zebrane zostay skrty klawiaturowe Excela.

802

Dodatki

Dodatek A Spis funkcji arkusza

803

Dodatek A

Spis funkcji arkusza

Ten dodatek zawiera pen list funkcji arkusza programu Excel. Funkcje s podzielone na kategorie znajdujce si w oknie dialogowym Wstawianie funkcji. W ramach tych kategorii zastosowano sortowanie alfabetyczne.
W celu uzyskania informacji na temat okrelonej funkcji i jej argumentw naley w oknie dialogowym Wstawianie funkcji wybra funkcj, a nastpnie klikn odnonik Pomoc dotyczca tej funkcji.
W przypadku nowszych funkcji podane zostay wersje Excela, w ktrych dana funkcja pojawia si
po raz pierwszy. Wiedza na temat chronologii implementacji funkcji przydaje si zwaszcza wtedy,
gdy projektowane skoroszyty maj by udostpniane uytkownikom starszych wersji Excela.
Interaktywny skoroszyt z informacjami zawartymi w tym dodatku mona pobra z serwera FTP pod
adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/ex13bi.zip. Plik ze skoroszytem nosi nazw funkcje arkusza.xlsx.
Tabela A.1. Funkcje nalece do kategorii Zgodno
Funkcja

Przeznaczenie

ROZKAD.BETA

Zwraca skumulowan funkcj gstoci prawdopodobiestwa beta.

ROZKAD.BETA.ODW

Zwraca odwrotno skumulowanej funkcji gstoci prawdopodobiestwa beta.

ROZKAD.DWUM

Zwraca pojedynczy czon dwumianowego rozkadu prawdopodobiestwa.

ZAOKR.W.GR

Zaokrgla liczb do najbliszej liczby cakowitej lub do najbliszej wielokrotnoci dokadnoci.

ROZKAD.CHI

Zwraca warto prawdopodobiestwa z jednym ladem dla rozkadu chi-kwadrat.

ROZKAD.CHI.ODW

Zwraca odwrotno wartoci prawdopodobiestwa z jednym ladem dla rozkadu chi-kwadrat.

TEST.CHI

Zwraca test niezalenoci.

UFNO

Zwraca przedzia ufnoci dla redniej populacji.

KOWARIANCJA

Zwraca kowariancj, czyli redni warto iloczynw odpowiednich odchyle.

PRG.ROZKAD.DWUM

Zwraca najmniejsz warto, dla ktrej skumulowany rozkad dwumianowy jest rwny
wartoci kryterium lub mniejszy.

ROZKAD.EXP

Zwraca rozkad wykadniczy.

ROZKAD.F

Zwraca rozkad prawdopodobiestwa F.

ROZKAD.F.ODW

Zwraca odwrotno rozkadu prawdopodobiestwa F.

ZAOKR.W.D

Zaokrgla liczb w d, w kierunku zera.

TEST.F

Zwraca wynik testu F.

ROZKAD.GAMMA

Zwraca rozkad gamma.

ROZKAD.GAMMA.ODW

Zwraca odwrotno skumulowanego rozkadu gamma.

ROZKAD.HIPERGEOM

Zwraca rozkad hipergeometryczny.

804

Dodatki

Tabela A.1. Funkcje nalece do kategorii Zgodno cig dalszy

Funkcja

Przeznaczenie

ROZKAD.LOG.ODW

Zwraca odwrotno rozkadu logarytmu naturalnego.

ROZKAD.LOG

Zwraca skumulowany rozkad logarytmu naturalnego.

WYST.NAJCZCIEJ

Zwraca warto najczciej wystpujc w zbiorze danych.

ROZKAD.DWUM.PRZEC

Zwraca ujemny rozkad dwumianowy.

ROZKAD.NORMALNY

Zwraca rozkad normalny skumulowany.

ROZKAD.NORMALNY.ODW

Zwraca odwrotno rozkadu normalnego skumulowanego.

ROZKAD.NORMALNY.S

Zwraca standardowy rozkad normalny skumulowany.

ROZKAD.NORMALNY.S.ODW

Zwraca odwrotno standardowego rozkadu normalnego skumulowanego.

PERCENTYL

Wyznacza k-ty percentyl wartoci w zakresie.

PROCENT.POZYCJA

Zwraca procentow pozycj wartoci w zbiorze danych.

ROZKAD.POISSON

Zwraca rozkad Poissona.

KWARTYL

Wyznacza kwartyl zbioru danych.

POZYCJA

Zwraca pozycj liczby na licie liczb.

ODCH.STANDARDOWE

Szacuje odchylenie standardowe na podstawie prbki, bez uwzgldnienia wartoci

logicznych i tekstowych.

ODCH.STANDARD.POPUL

Oblicza odchylenie standardowe na podstawie caej populacji; ignoruje tekst i wartoci logiczne

ROZKAD.T

Zwraca rozkad t-Studenta.

ROZKAD.T.ODW

Zwraca odwrotno rozkadu t-Studenta.

TEST.T

Zwraca prawdopodobiestwo zwizane z testem t-Studenta.

WARIANCJA

Szacuje wariancj na podstawie prbki; ignoruje tekst i wartoci logiczne.

WARIANCJA.POPUL

Oblicza wariancj na podstawie caej populacji; ignoruje tekst i wartoci logiczne.

ROZKAD.WEIBULL

Zwraca rozkad Weibulla.

TEST.Z

Zwraca warto prawdopodobiestwa o jednym ladzie dla testu z.

Wszystkie funkcje z kategorii Zgodno maj nowe wersje wprowadzone w Excelu 2010 lub Excelu 2013.
Nowe wersje zostay wymienione w kategorii Statystyczne albo Matematyczne i trygonometryczne.
Stare funkcje zostay zachowane w celu utrzymania zgodnoci z poprzednimi wersjami programu.
Tabela A.2. Funkcje nalece do kategorii Moduowe
Funkcja

Przeznaczenie

ELEMENT.KPI.MODUU*

Zwraca nazw, waciwo i miar kluczowego wskanika wydajnoci (KPI),

a take wywietla nazw i waciwo w komrce.

ELEMENT.MODUU*

Zwraca element lub krotk z hierarchii moduu.

WACIWO.ELEMENTU.MODUU*

Zwraca warto waciwoci elementu w module.

USZEREGOWANY.ELEMENT.MODUU*

Zwraca n-ty lub uszeregowany element zestawu.

ZESTAW.MODUW*

Definiuje obliczeniowy zestaw elementw lub krotek, wysyajc wyraenie

zestawu do moduu na serwerze.

LICZNIK.MODUW.ZESTAWU*

Zwraca liczb elementw zestawu.

WARTO.MODUU*

Zwraca zagregowan warto z moduu.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2007.

Dodatek A Spis funkcji arkusza

805

Tabela A.3. Funkcje nalece do kategorii Baza danych

Funkcja

Przeznaczenie

BD.REDNIA

Urednia te wartoci w kolumnie listy lub bazy danych, ktre speniaj podane kryteria.

BD.ILE.REKORDW

Zlicza komrki zawierajce liczby, znajdujce si w kolumnie listy lub bazy danych
i zgodne z podanymi kryteriami.

BD.ILE.REKORDW.A

Zlicza niepuste komrki zgodne z podanymi kryteriami, znajdujce si w kolumnie

listy lub bazy danych.

BD.POLE

Wyodrbnia z listy lub bazy danych pojedyncz warto kolumny, speniajc

okrelone kryteria.

BD.MAX

Zwraca warto najwikszej liczby w kolumnie listy lub bazy danych, zgodnej
z podanymi warunkami.

BD.MIN

Zwraca warto najmniejszej liczby w kolumnie listy lub bazy danych, zgodnej
z podanymi warunkami.

BD.ILOCZYN

Mnoy wartoci w konkretnym polu rekordw bazy danych. Pole to musi spenia
podane kryteria.

BD.ODCH.STANDARD

Oszacowuje odchylenie standardowe populacji na podstawie prby, uywajc tych

liczb w kolumnie listy lub bazy danych, ktre zgodne s z podanymi warunkami.

BD.ODCH.STANDARD.POPUL

Oblicza odchylenie standardowe populacji na podstawie caej populacji, uywajc tych liczb
w kolumnie listy lub bazy danych, ktre speniaj warunki okrelone przez uytkownika.

BD.SUMA

Dodaje te liczby w kolumnie listy lub bazy danych, ktre speniaj warunki okrelone
przez uytkownika.

BD.WARIANCJA

Oszacowuje wariancj populacji na podstawie prby, wykorzystujc te liczby w kolumnie

listy lub bazy danych, ktre speniaj warunki okrelone przez uytkownika.

BD.WARIANCJA.POPUL

Oblicza wariancj populacji na podstawie caej populacji, uywajc tych liczb

w kolumnie listy lub bazy danych, ktre speniaj warunki okrelone przez uytkownika.

Tabela A.4. Funkcje nalece do kategorii Data i czas

Funkcja

Przeznaczenie

DATA

Zwraca kolejn liczb, reprezentujc okrelon dat.

DATA.WARTO

Konwertuje dat zapisan w postaci tekstu na kolejn liczb.

DZIE

Konwertuje kolejn liczb na dzie miesica.

DNI**

Zwraca liczb dni midzy dwiema datami.

DNI.360

Oblicza liczb dni pomidzy dwiema datami na podstawie przyblionego,

umownego, 360-dniowego roku.

NR.SER.DATY

Zwraca kolejn liczb daty jako wskazan liczb miesicy przed podan dat
pocztkow lub po niej.

NR.SER.OST.DN.MIES

Zwraca kolejn liczb oznaczajc ostatni dzie miesica przed podan liczb
miesicy lub po niej.

GODZINA

Konwertuje kolejn liczb na oznaczenie godziny.

ISO.NUM.TYG**

Zwraca numer tygodnia w roku dla podanej daty, zgodny z normami ISO.

MINUTA

Konwertuje kolejn liczb na oznaczenie minuty.

MIESIC

Konwertuje kolejn liczb na oznaczenie miesica.

DNI.ROBOCZE

Zwraca liczb penych dni roboczych pomidzy dwiema datami.

806

Dodatki

Tabela A.4. Funkcje nalece do kategorii Data i czas cig dalszy

Funkcja

Przeznaczenie

DNI.ROBOCZE.NIESTAND*

Zwraca liczb penych dni roboczych pomidzy dwiema datami z niestandardowymi

parametrami dotyczcymi weekendw.

TERAZ

Zwraca kolejn liczb reprezentujc biec dat i czas.

SEKUNDA

Konwertuje kolejn liczb na oznaczenie sekundy.

CZAS

Zwraca reprezentacj okrelonego czasu jako liczb dziesitn.

CZAS.WARTO

Zwraca liczb dziesitn czasu reprezentowanego przez cig tekstowy.

DZI

Zwraca kolejn liczb aktualnej daty.

DZIE.TYG

Konwertuje kolejn liczb na dzie tygodnia.

NUM.TYG

Zwraca numer tygodnia w roku.

DZIE.ROBOCZY

Zwraca liczb reprezentujc dat, ktr wyznacza si poprzez odliczenie od pewnej

daty pocztkowej (do przodu lub wstecz) okrelonej liczby dni roboczych.

DZIE.ROBOCZY.NIESTAND*

Zwraca liczb reprezentujc dat, ktr wyznacza si poprzez odliczenie od pewnej

daty pocztkowej (do przodu lub wstecz) okrelonej liczby dni roboczych
z niestandardowymi parametrami weekendw.

ROK

Konwertuje kolejn liczb na oznaczenie roku.

CZ.ROKU

Zwraca nazw czci roku reprezentowanej przez pen liczb dni pomidzy dat
pocztkow i dat kocow.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2010.

** Identyfikuje now funkcj Excela 2013.
Tabela A.5. Funkcje nalece do kategorii Inynierskie
Funkcja

Przeznaczenie

BESSEL.I

Zwraca warto zmodyfikowanej funkcji Bessela In(x).

BESSEL.J

Zwraca warto funkcji Bessela Jn(x).

BESSEL.K

Zwraca warto zmodyfikowanej funkcji Bessela Kn(x).

BESSEL.Y

Zwraca warto funkcji Bessela Yn(x).

DWJK.NA.DZIES

Konwertuje liczb w postaci dwjkowej na liczb w postaci dziesitnej.

DWJK.NA.SZESN

Konwertuje liczb w postaci dwjkowej na liczb w postaci szesnastkowej.

DWJK.NA.SM

Konwertuje liczb w postaci dwjkowej na liczb w postaci semkowej.

BITAND**

Zwraca warto operacji bitowej AND (ORAZ) dla dwch liczb.

BIT.PRZESUNICIE.W.LEWO**

Zwraca liczb przesunit w lewo o liczb bitw okrelon przez argument

warto_przesunicia.

BITOR**

Zwraca warto operacji bitowej OR (LUB) dla dwch liczb.

BIT.PRZESUNICIE.W.PRAWO**

Zwraca liczb przesunit w prawo o liczb bitw okrelon przez argument

warto_przesunicia.

BITXOR**

Zwraca warto operacji bitowej alternatywy wykluczajcej (XOR) dla dwch liczb.

LICZBA.ZESP

Konwertuje cz rzeczywist i urojon na liczb zespolon.

KONWERTUJ

Konwertuje liczb z jednego systemu miar na inny.

DZIES.NA.DWJK

Konwertuje liczb w postaci dziesitnej na posta dwjkow.

DZIES.NA.SZESN

Konwertuje liczb w postaci dziesitnej na liczb w postaci szesnastkowej.

DZIES.NA.SM

Konwertuje liczb w postaci dziesitnej na liczb w postaci semkowej.

Dodatek A Spis funkcji arkusza

807

Tabela A.5. Funkcje nalece do kategorii Inynierskie cig dalszy

Funkcja

Przeznaczenie

CZY.RWNE

Sprawdza, czy dwie wartoci s rwne.

FUNKCJA.B

Zwraca warto funkcji bdu.

FUNKCJA.B.DOK*

Zwraca warto funkcji bdu.

KOMP.FUNKCJA.B

Zwraca warto komplementarnej funkcji bdu.

KOMP.FUNKCJA.B.DOK*

Zwraca warto komplementarnej funkcji bdu.

SPRAWD.PRG

Sprawdza, czy liczba jest wiksza ni warto progowa.

SZESN.NA.DWJK

Konwertuje liczb w postaci szesnastkowej na liczb w postaci dwjkowej.

SZESN.NA.DZIES

Konwertuje liczb w postaci szesnastkowej na liczb w postaci dziesitnej.

SZESN.NA.SM

Konwertuje liczb w postaci szesnastkowej na liczb w postaci semkowej.

MODU.LICZBY.ZESP

Zwraca warto bezwzgldn (modu) liczby zespolonej.

CZ.UROJ.LICZBY.ZESP

Zwraca warto czci urojonej liczby zespolonej.

ARG.LICZBY.ZESP

Zwraca warto argumentu liczby zespolonej, przy czym kt wyraony jest w radianach.

SPRZ.LICZBY.ZESP

Zwraca warto liczby sprzonej danej liczby zespolonej.

COS.LICZBY.ZESP

Zwraca warto cosinusa liczby zespolonej.

COSH.LICZBY.ZESP**

Zwraca cosinus hiperboliczny liczby zespolonej.

COT.LICZBY.ZESP**

Zwraca cotangens liczby zespolonej.

CSC.LICZBY.ZESP**

Zwraca cosecans liczby zespolonej.

CSCH.LICZBY.ZESP**

Zwraca cosecans hiperboliczny liczby zespolonej.

ILORAZ.LICZB.ZESP

Zwraca warto ilorazu liczb zespolonych.

EXP.LICZBY.ZESP

Zwraca posta wykadnicz liczby zespolonej.

LN.LICZBY.ZESP

Zwraca warto logarytmu naturalnego liczby zespolonej.

LOG10.LICZBY.ZESP

Zwraca warto logarytmu o podstawie 10 z liczby zespolonej.

LOG2.LICZBY.ZESP

Zwraca warto logarytmu o podstawie 2 z liczby zespolonej.

POTGA.LICZBY.ZESP

Zwraca warto liczby zespolonej podniesionej do potgi cakowitej.

ILOCZYN.LICZB.ZESP

Zwraca warto iloczynu liczb zespolonych.

CZ.RZECZ.LICZBY.ZESP

Zwraca warto czci rzeczywistej liczby zespolonej.

SEC.LICZBY.ZESP**

Zwraca secans liczby zespolonej.

SECH.LICZBY.ZESP**

Zwraca secans hiperboliczny liczby zespolonej.

SIN.LICZBY.ZESP

Zwraca warto sinusa liczby zespolonej.

SINH.LICZBY.ZESP**

Zwraca sinus hiperboliczny liczby zespolonej.

PIERWIASTEK.LICZBY.ZESP

Zwraca warto pierwiastka kwadratowego z liczby zespolonej.

RN.LICZB.ZESP

Zwraca warto rnicy dwch liczb zespolonych.

SUMA.LICZB.ZESP

Zwraca warto sumy liczb zespolonych.

TAN.LICZBY.ZESP**

Zwraca tangens liczby zespolonej.

SM.NA.DWJK

Konwertuje liczb w postaci semkowej na liczb w postaci dwjkowej.

SM.NA.DZIES

Konwertuje liczb w postaci semkowej na liczb w postaci dziesitnej.

SM.NA.SZESN

Konwertuje liczb w postaci semkowej na liczb w postaci szesnastkowej.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2010.

** Identyfikuje now funkcj Excela 2013.

808

Dodatki

Tabela A.6. Funkcje nalece do kategorii Finansowe

Funkcja

Przeznaczenie

NAL.ODS

Zwraca narose odsetki dla papieru wartociowego z oprocentowaniem okresowym.

NAL.ODS.WYKUP

Zwraca narose odsetki dla papieru wartociowego z oprocentowaniem w terminie wykupu.

AMORT.NIELIN

Zwraca amortyzacj dla kadego okresu rozliczeniowego przy uyciu wspczynnika

amortyzacji.

AMORT.LIN

Zwraca amortyzacj dla kadego okresu rozliczeniowego. (Wspczynnik amortyzacji jest

uzaleniony od okresu uytkowania rodkw trwaych).

WYP.DNI.OD.POCZ

Zwraca liczb dni od pocztku okresu dywidendy do dnia rozliczeniowego.

WYP.DNI

Zwraca liczb dni w okresie dywidendy, z uwzgldnieniem dnia rozliczeniowego.

WYP.DNI.NAST

Zwraca liczb dni od dnia rozliczeniowego do daty nastpnego dnia dywidendy.

WYP.DATA.NAST

Zwraca dzie nastpnej dywidendy po dniu rozliczeniowym.

WYP.LICZBA

Zwraca liczb dywidend patnych midzy dniem rozliczeniowym a dniem wykupu.

WYP.DATA.POPRZ

Zwraca dzie poprzedniej dywidendy przed dniem rozliczeniowym.

SPAC.ODS

Zwraca warto procentu skadanego patnego midzy dwoma okresami.

SPAC.KAPIT

Zwraca warto kapitau skumulowanego spaty poyczki midzy dwoma okresami.

DB

Zwraca amortyzacj rodka trwaego w podanym okresie metod rwnomiernie

malejcego salda.

DDB

Zwraca amortyzacj rodka trwaego za podany okres metod podwjnego spadku salda
lub metod okrelon przez uytkownika.

STOPA.DYSK

Zwraca warto stopy dyskontowej papieru wartociowego.

CENA.DZIES

Konwertuje cen w postaci uamkowej na cen wyraon w postaci dziesitnej.

CENA.UAM

Konwertuje cen wyraon w postaci dziesitnej na cen wyraon w postaci uamkowej.

ROCZ.PRZYCH

Zwraca warto rocznego przychodu z papieru wartociowego o okresowych wypatach

oprocentowania.

EFEKTYWNA

Zwraca warto efektywnej rocznej stopy procentowej.

FV

Zwraca przysz warto lokaty.

WART.PRZYSZ.KAP

Zwraca przysz warto kapitau pocztkowego wraz z szeregiem procentw skadanych.

STOPA.PROC

Zwraca warto stopy procentowej papieru wartociowego cakowicie ulokowanego.

IPMT

Zwraca wysoko spaty oprocentowania lokaty za dany okres.

IRR

Zwraca warto wewntrznej stopy zwrotu serii przepyww rodkw pieninych.

ISPMT

Oblicza wysoko spaty oprocentowania za dany okres lokaty.

ROCZ.PRZYCH.M

Zwraca warto zmodyfikowanego okresu Macauleya dla papieru wartociowego

o zaoonej wartoci nominalnej 100 z.

MIRR

Zwraca warto wewntrznej stopy zwrotu dla przypadku, gdy wpywy i wypywy rodkw
pieninych maj rn stop finansow.

NOMINALNA

Zwraca wysoko nominalnej rocznej stopy procentowej.

NPER

Zwraca liczb okresw dla lokaty.

NPV

Zwraca aktualn warto netto lokaty na podstawie szeregu okresowych przepyww

rodkw pieninych i stopy dyskontowej.

Dodatek A Spis funkcji arkusza

809

Tabela A.6. Funkcje nalece do kategorii Finansowe cig dalszy

Funkcja

Przeznaczenie

CENA.PIERW.OKR

Zwraca cen za 100 z wartoci nominalnej papieru wartociowego z nietypowym

pierwszym okresem.

RENT.PIERW.OKR

Zwraca rentowno papieru wartociowego z nietypowym pierwszym okresem.

CENA.OST.OKR

Zwraca cen za 100 z wartoci nominalnej papieru wartociowego z nietypowym

ostatnim okresem.

RENT.OST.OKR

Zwraca rentowno papieru wartociowego z nietypowym ostatnim okresem.

O.CZAS.TRWANIA*

Zwraca liczb okresw wymaganych przez inwestycj do osignicia okrelonej

wartoci.

PMT

Zwraca wysoko okresowej spaty renty.

PPMT

Zwraca wysoko spaty kapitau w przypadku lokaty dla podanego okresu.

CENA

Zwraca cen za 100 z wartoci nominalnej papieru wartociowego

z oprocentowaniem okresowym.

CENA.DYSK

Zwraca cen za 100 z wartoci nominalnej papieru wartociowego zdyskontowanego.

CENA.WYKUP

Zwraca cen za 100 z wartoci nominalnej papieru wartociowego

z oprocentowaniem w terminie wykupu.

PV

Zwraca aktualn warto lokaty.

RATE

Zwraca wysoko stopy procentowej w okresie renty.

KWOTA.WYKUP

Zwraca warto kapitau otrzymanego przy wykupie papieru wartociowego

cakowicie ulokowanego.

RWNOW.STOPA.PROC*

Zwraca rwnowan stop procentow dla okrelonego wzrostu wartoci inwestycji.

SLN

Zwraca amortyzacj rodka trwaego za pojedynczy okres metod liniow.

SYD

Zwraca amortyzacj rodka trwaego za dany okres metod sumy cyfr wszystkich lat
amortyzacji.

RENT.EKW.BS

Zwraca rentowno ekwiwalentu obligacji dla bonu skarbowego.

CENA.BS

Zwraca cen za 100 z wartoci nominalnej bonu skarbowego.

RENT.BS

Zwraca rentowno bonu skarbowego.

VDB

Oblicza amortyzacj rodka trwaego w podanym okresie lub jego czci metod
malejcego salda.

XIRR

Zwraca warto wewntrznej stopy zwrotu dla serii rozoonych w czasie przepyww
rodkw pieninych niekoniecznie okresowych.

XNPV

Zwraca obecn warto netto serii rozoonych w czasie przepyww pieninych

niekoniecznie okresowych.

RENTOWNO

Zwraca rentowno papieru wartociowego z oprocentowaniem okresowym.

RENT.DYSK

Zwraca roczn rentowno zdyskontowanego papieru wartociowego, na przykad

bonu skarbowego.

RENT.WYKUP

Zwraca roczn rentowno papieru wartociowego oprocentowanego przy wykupie.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2013.

810

Dodatki

Tabela A.7. Funkcje nalece do kategorii Informacyjne

Funkcja

Przeznaczenie

KOMRKA

Zwraca informacje o formacie, pooeniu lub zawartoci komrki.

NR.BDU

Zwraca liczb odpowiadajc typowi bdu.

INFO

Zwraca informacj o aktualnym rodowisku pracy.

CZY.PUSTA

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto jest pusta.

CZY.B

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto jest dowoln wartoci bdu, z wyjtkiem #N/D!.

CZY.BD

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto jest dowoln wartoci bdu.

CZY.PARZYSTE

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto jest liczb parzyst.

CZY.FORMUA*

Zwraca warto PRAWDA, jeli podana komrka zawiera formu.

CZY.LOGICZNA

Zwraca warto PRAWDA, jeeli warto jest wartoci logiczn.

CZY.BRAK

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto jest wartoci bdu #N/D!.

CZY.NIE.TEKST

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto nie jest tekstem.

CZY.LICZBA

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto jest liczb.

CZY.NIEPARZYSTE

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto jest liczb nieparzyst.

CZY.ADR

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto jest odwoaniem.

CZY.TEKST

Zwraca warto PRAWDA, jeli warto jest tekstem.

Zwraca warto przeksztacon na liczb.

BRAK

Zwraca warto bdu #N/D!.

ARKUSZ*

Zwraca numer arkusza, ktrego dotyczy odwoanie.

ARKUSZE*

Zwraca liczb arkuszy, ktrych dotyczy odwoanie.

TYP

Zwraca liczb wskazujc typ danych wartoci.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2013.

Tabela A.8. Funkcje nalece do kategorii Logiczne
Funkcja

Przeznaczenie

ORAZ

Zwraca warto PRAWDA, jeeli wszystkie argumenty maj warto PRAWDA.

FASZ

Zwraca warto logiczn FASZ.

JEELI

Okrela warunek logiczny do sprawdzenia.

JEELI.BD*

Zwraca inny wynik, gdy pierwszy argument wygeneruje bd.

JEELI.ND**

Jeeli obliczenia zwracaj bd #N/D!, zwraca podan warto; w przeciwnym razie zwraca
wynik oblicze.

NIE

Odwraca warto logiczn argumentu.

LUB

Zwraca warto PRAWDA, jeli ktrykolwiek argument ma warto PRAWDA.

PRAWDA

Zwraca warto logiczn PRAWDA.

XOR**

Zwraca wynik logicznej alternatywy wykluczajcej dla wszystkich argumentw.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2007.

** Identyfikuje now funkcj Excela 2013.

Dodatek A Spis funkcji arkusza

811

Tabela A.9. Funkcje nalece do kategorii Wyszukiwanie i adres

Funkcja

Przeznaczenie

ADRES

Zwraca odwoanie do pojedynczej komrki w arkuszu jako warto tekstow.

OBSZARY

Zwraca liczb obszarw wystpujcych w odwoaniu.

WYBIERZ

Wybiera warto z listy wartoci.

NR.KOLUMNY

Zwraca numer kolumny z odwoania.

LICZBA.KOLUMN

Zwraca liczb kolumn dla podanego odwoania.

FORMUA.TEKST*

Zwraca formu w postaci cigu znakw.

WEDANETABELI

Zwraca dane zapisane w tabeli przestawnej.

WYSZUKAJ.POZIOMO

Przeglda grny wiersz tablicy i zwraca warto wskazanej komrki.

HIPERCZE

Tworzy skrt lub skok, ktry otwiera dokument przechowywany na dysku twardym,
serwerze sieciowym lub w internecie.

INDEKS

Wykorzystuje indeks do wybierania wartoci z odwoania lub tablicy.

ADR.POR

Zwraca odwoanie okrelone przez warto tekstow.

WYSZUKAJ

Przeszukuje wartoci w zakresie (zoonym z jednego wiersza lub kolumny) lub tablicy.

PODAJ.POZYCJ

Zwraca wzgldn pozycj elementu tablicy.

PRZESUNICIE

Zwraca adres przesunity od podanego odwoania.

WIERSZ

Zwraca numer wiersza odwoania.

ILE.WIERSZY

Zwraca liczb wierszy podanego odwoania.

DANE.CZASU.RZECZ

Pobiera w czasie rzeczywistym dane z programu obsugujcego automatyzacj COM.

TRANSPONUJ

Zwraca transponowan tablic.

WYSZUKAJ.PIONOWO

Przeszukuje pierwsz kolumn tablicy i przechodzi wzdu wiersza, aby zwrci warto
komrki.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2013.

Tabela A.10. Funkcje nalece do kategorii Matematyczne
Funkcja

Przeznaczenie

MODU.LICZBY

Zwraca warto absolutn liczby.

ACOS

Zwraca arcus cosinus liczby.

ACOSH

Zwraca arcus cosinus hiperboliczny liczby.

ACOT***

Zwraca arcus cotangens liczby.

ACOTH***

Zwraca arcus cotangens hiperboliczny liczby.

AGREGUJ**

Zwraca warto zagregowan z listy lub bazy danych.

ARABSKIE***

Przeksztaca liczb rzymsk na liczb arabsk.

ASIN

Zwraca arcus sinus liczby.

ASINH

Zwraca arcus sinus hiperboliczny liczby.

ATAN

Zwraca arcus tangens liczby.

ATAN2

Zwraca arcus tangens liczby na podstawie wsprzdnych x i y.

812

Dodatki

Tabela A.10. Funkcje nalece do kategorii Matematyczne cig dalszy

Funkcja

Przeznaczenie

ATANH

Zwraca arcus tangens hiperboliczny liczby.

PODSTAWA***

Konwertuje liczb na reprezentacj tekstow o podanej podstawie.

ZAOKR.W.GR.MATEMATYCZNE***

Zaokrgla liczb w gr do najbliszej liczby cakowitej lub do najbliszej

wielokrotnoci podanej istotnoci.

KOMBINACJE

Zwraca liczb kombinacji dla danej liczby obiektw.

KOMBINACJE.A***

Zwraca liczb kombinacji (wraz z powtrzeniami) dla danej liczby elementw.

COS

Zwraca cosinus liczby.

COSH

Zwraca cosinus hiperboliczny liczby.

COT***

Zwraca cotangens kta.

COTH***

Zwraca cotangens hiperboliczny liczby.

CSC***

Zwraca cosecans kta.

CSCH***

Zwraca cosecans hiperboliczny kta.

DZIESITNA***

Konwertuje posta tekstow liczby o okrelonej podstawie na liczb dziesitn.

STOPNIE

Konwertuje radiany na stopnie.

ZAOKR.DO.PARZ

Zaokrgla liczb w gr do najbliszej liczby parzystej.

EXP

Zwraca warto liczby e podniesionej do potgi okrelonej przez podan

liczb.

SILNIA

Zwraca silni liczby.

SILNIA.DWUKR

Zwraca podwjn silni liczby.

ZAOKR.W.D.MATEMATYCZNE***

Zaokrgla liczb w d do najbliszej liczby cakowitej lub najbliszej

wielokrotnoci podanej istotnoci.

NAJW.WSP.DZIEL

Zwraca najwikszy wsplny dzielnik.

LICZBA.CAK

Przycina liczb do wartoci cakowitej (uytkownik okrela dokadno

operacji).

ISO.ZAOKR.W.GR

Zaokrgla liczb w gr do najbliszej wartoci cakowitej lub wielokrotnoci

podanej istotnoci.

NAJMN.WSP.WIEL

Zwraca najmniejsz wspln wielokrotno.

LN

Zwraca logarytm naturalny podanej liczby.

LOG

Zwraca logarytm liczby o podanej podstawie.

LOG10

Zwraca logarytm dziesitny podanej liczby.

WYZNACZNIK.MACIERZY

Zwraca wyznacznik macierzowy tablicy.

MACIERZ.ODW

Zwraca odwrotno macierzow tablicy.

MACIERZ.ILOCZYN

Zwraca iloczyn macierzowy dwch tablic.

MOD

Zwraca reszt z dzielenia.

ZAOKR.DO.WIELOKR

Zwraca liczb zaokrglon w gr do najbliszej liczby cakowitej lub

wielokrotnoci podanej istotnoci.

WIELOMIAN

Zwraca wielomian dla zbioru liczb.

Dodatek A Spis funkcji arkusza

813

Tabela A.10. Funkcje nalece do kategorii Matematyczne cig dalszy

Funkcja

Przeznaczenie

MACIERZ.JEDNOSTKOWA***

Zwraca macierz jednostkow lub okrelony wymiar.

ZAOKR.DO.NPARZ

Zaokrgla liczb w gr do najbliszej liczby nieparzystej.

PI

Zwraca warto liczby p.

POTGA

Zwraca liczb podniesion do potgi.

ILOCZYN

Mnoy argumenty.

CZ.CAK.DZIELENIA

Zwraca iloraz (cakowity).

RADIANY

Konwertuje stopnie na radiany.

LOS

Zwraca liczb pseudolosow z zakresu od 0 do 1.

LOS.ZAKR

Zwraca liczb losow z zakresu okrelonego przez podane argumenty.

RZYMSKIE

Konwertuje liczb arabsk na rzymsk jako tekst.

ZAOKR

Zaokrgla liczb do okrelonej liczby cyfr.

ZAOKR.D

Zaokrgla liczb w d, w kierunku zera.

ZAOKR.GRA

Zaokrgla liczb w gr, w kierunku od zera.

SEC***

Zwraca secans kta.

SECH***

Zwraca secans hiperboliczny kta.

SUMA.SZER.POT

Zwraca sum szeregu potgowego na podstawie wzoru.

ZNAK.LICZBY

Zwraca znak liczby.

SIN

Zwraca sinus danego kta.

SINH

Zwraca sinus hiperboliczny liczby.

PIERWIASTEK

Zwraca dodatni pierwiastek kwadratowy.

PIERW.PI

Zwraca pierwiastek kwadratowy iloczynu (liczba * Pi).

SUMY.CZCIOWE

Zwraca sum czciow listy lub bazy danych.

SUMA

Dodaje argumenty.

SUMA.JEELI

Dodaje komrki okrelone przez podane kryterium.

SUMA.WARUNKW*

Oblicza sum komrek okrelonych za pomoc wielu kryteriw.

SUMA.ILOCZYNW

Zwraca sum iloczynw odpowiednich elementw tablicy.

SUMA.KWADRATW

Zwraca sum kwadratw argumentw.

SUMA.X2.M.Y2**

Zwraca sum rnic kwadratw odpowiednich wartoci w dwch tablicach.

SUMA.X2.P.Y2**

Zwraca sum sum kwadratw odpowiednich wartoci w dwch tablicach.

SUMA.XMY.2**

Zwraca sum kwadratw rnic odpowiednich wartoci w dwch tablicach.

TAN

Zwraca tangens liczby.

TANH

Zwraca tangens hiperboliczny liczby.

ZAOKR.DO.CAK

Zaokrgla liczb w d do najbliszej liczby cakowitej.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2007.

** Identyfikuje now funkcj Excela 2010.
*** Identyfikuje now funkcj Excela 2013.

814

Dodatki

Tabela A.11. Funkcje nalece do kategorii Statystyczne

Funkcja

Przeznaczenie

ODCH.REDNIE

Zwraca redni warto odchyle absolutnych punktw danych od ich wartoci redniej.

REDNIA

Zwraca warto redni argumentw.

REDNIA.A

Zwraca warto redni argumentw z uwzgldnieniem liczb, tekstw i wartoci logicznych.

REDNIA.JEELI*

Oblicza redni arytmetyczn dla komrek speniajcych okrelone kryterium.

REDNIA.WARUNKW*

Oblicza redni arytmetyczn dla komrek speniajcych wiele kryteriw.

ROZK.BETA**

Zwraca funkcj skumulowanego rozkadu beta.

ROZK.BETA.ODWR**

Zwraca odwrotno funkcji rozkadu skumulowanego dla okrelonego rozkadu beta.

ROZK.DWUM**

Zwraca pojedynczy czon dwumianowego rozkadu prawdopodobiestwa.

ROZK.DWUM.ZAKRES*** Zwraca prawdopodobiestwo wyniku prby na podstawie rozkadu dwumianowego.

ROZK.DWUM.ODWR**

Zwraca najmniejsz warto, dla ktrej skumulowany rozkad dwumianowy jest mniejszy
ni warto kryterium lub rwny jej.

ROZK.CHI**

Zwraca rozkad chi-kwadrat.

ROZK.CHI.PS**

Zwraca prawostronne prawdopodobiestwo rozkadu chi-kwadrat.

ROZK.CHI.ODWR**

Zwraca odwrotno lewostronnego prawdopodobiestwa rozkadu chi-kwadrat.

ROZK.CHI.ODWR.PS**

Zwraca odwrotno prawostronnego prawdopodobiestwa rozkadu chi-kwadrat.

CHI.TEST**

Zwraca test niezalenoci.

UFNO.NORM**

Zwraca przedzia ufnoci dla redniej populacji, uywajc rozkadu normalnego.

UFNO.T**

Zwraca przedzia ufnoci dla redniej populacji, uywajc rozkadu t-Studenta.

WSP.KORELACJI

Zwraca wspczynnik korelacji dwch zbiorw danych.

ILE.LICZB

Zlicza liczby znajdujce si na licie argumentw.

ILE.NIEPUSTYCH

Zlicza wartoci znajdujce si na licie argumentw.

LICZ.PUSTE

Zwraca liczb pustych komrek w pewnym zakresie.

LICZ.JEELI

Zlicza liczb niepustych komrek w zakresie, zgodnych z podanym kryterium.

LICZ.WARUNKI*

Wyznacza liczb komrek speniajcych wiele kryteriw.

KOWARIANCJA.POPUL**

Zwraca kowariancj populacji, czyli redni warto iloczynw odpowiednich odchyle.

KOWARIANCJA.PRBKI**

Zwraca kowariancj prbki, czyli redni warto iloczynw odpowiednich odchyle.

ODCH.KWADRATOWE

Zwraca sum kwadratw odchyle.

ROZK.EXP**

Zwraca rozkad wykadniczy.

ROZK.F**

Zwraca rozkad prawdopodobiestwa F.

ROZK.F.PS**

Zwraca prawostronne prawdopodobiestwa F.

ROZK.F.ODWR**

Zwraca odwrotno rozkadu prawdopodobiestwa F.

ROZK.F.ODWR.PS**

Zwraca odwrotno prawostronnego rozkadu prawdopodobiestwa F.

F.TEST**

Zwraca wynik testu F.

ROZKAD.FISHER

Zwraca transformacj Fishera.

ROZKAD.FISHER.ODW

Zwraca odwrotno transformacji Fishera.

REGLINX

Zwraca warto trendu liniowego.

CZSTO

Zwraca rozkad czstotliwoci jako tablic pionow.

GAMMA***

Zwraca warto funkcji gamma.

Dodatek A Spis funkcji arkusza

815

Tabela A.11. Funkcje nalece do kategorii Statystyczne cig dalszy

Funkcja

Przeznaczenie

ROZK.GAMMA**

Zwraca rozkad gamma.

ROZK.GAMMA.ODWR**

Zwraca odwrotno skumulowanego rozkadu gamma.

ROZKAD.LIN.GAMMA

Zwraca logarytm naturalny funkcji gamma, G(x).

ROZKAD.LIN.GAMMA.DOK**

Zwraca logarytm naturalny funkcji gamma, G(x).

GAUSSA***

Zwraca wartoci o 0,5 mniejsze ni standardowy skumulowany rozkad normalny.

REDNIA.GEOMETRYCZNA

Zwraca redni geometryczn.

REGEXPW

Zwraca wartoci trendu wykadniczego.

REDNIA.HARMONICZNA

Zwraca redni harmoniczn.

ROZK.HIPERGEOM**

Zwraca rozkad hipergeometryczny.

ODCITA

Zwraca punkt przecicia osi pionowej z lini regresji liniowej.

KURTOZA

Zwraca kurtoz zbioru danych.

MAX.K

Zwraca k-t najwiksz warto ze zbioru danych.

REGLINP

Zwraca parametry trendu liniowego.

REGEXPP

Zwraca parametry trendu wykadniczego.

ROZK.LOG**

Zwraca skumulowany rozkad logarytmu naturalnego.

ROZK.LOG.ODWR**

Zwraca odwrotno rozkadu logarytmu naturalnego.

MAX

Zwraca maksymaln warto listy argumentw.

MAX.A

Zwraca maksymaln warto listy argumentw z uwzgldnieniem liczb, tekstw

i wartoci logicznych.

MEDIANA

Zwraca median podanych liczb.

MIN

Zwraca minimaln warto listy argumentw.

MIN.A

Zwraca najmniejsz warto listy argumentw z uwzgldnieniem liczb, tekstw

i wartoci logicznych.

WYST.NAJCZCIEJ.TABL**

Zwraca pionow tablic z najczciej wystpujcymi lub powtarzajcymi si

wartociami w tablicy lub zbiorze danych.

WYST.NAJCZCIEJ.WART**

Zwraca warto najczciej wystpujc w zbiorze danych.

ROZK.DWUM.PRZEC**

Zwraca ujemny rozkad dwumianowy.

ROZK.NORMALNY**

Zwraca rozkad normalny skumulowany.

ROZK.NORMALNY.ODWR**

Zwraca odwrotno skumulowanego rozkadu normalnego.

ROZK.NORMALNY.S**

Zwraca standardowy rozkad normalny skumulowany.

ROZK.NORMALNY.S.ODWR**

Zwraca odwrotno standardowego skumulowanego rozkadu normalnego.

PEARSON

Zwraca wspczynnik korelacji momentu iloczynu Pearsona.

PERCENTYL.PRZEDZ.OTW**

Wyznacza k-ty percentyl wartoci w zakresie, gdzie k naley do przedziau

obustronnie otwartego od 0 do 1.

PERCENTYL.PRZEDZ.ZAMK**

Wyznacza k-ty percentyl wartoci w zakresie, gdzie k naley do przedziau

obustronnie zamknitego od 0 do 1.

PROC.POZ.PRZEDZ.OTW**

Zwraca pozycj procentow wartoci w zbiorze danych, nalec do zakresu od 0

do 1 (bez wartoci granicznych).

PROC.POZ.PRZEDZ.ZAMK**

Zwraca pozycj procentow wartoci w zbiorze danych.

PERMUTACJE

Zwraca liczb permutacji dla danej liczby obiektw.

816

Dodatki

Tabela A.11. Funkcje nalece do kategorii Statystyczne cig dalszy

Funkcja

Przeznaczenie

PERMUTACJE.A***

Zwraca liczb permutacji dla podanej liczby obiektw (wraz z powtrzeniami), ktre mona
wybra spord wszystkich obiektw.

FI***

Zwraca warto funkcji gstoci dla standardowego rozkadu normalnego.

ROZK.POISSON**

Zwraca rozkad Poissona.

PRAWDPD

Zwraca prawdopodobiestwo, e wartoci w zakresie le pomidzy dwoma ograniczeniami.

KWARTYL.PRZEDZ.OTW**

Wyznacza kwartyl zbioru danych na podstawie wartoci percentyli z przedziau obustronnie

otwartego od 0 do 1.

KWARTYL.PRZEDZ.ZAMK**

Wyznacza kwartyl zbioru danych.

POZYCJA.R**

Zwraca pozycj liczby na licie liczb.

POZYCJA.NAJW**

Zwraca pozycj liczby na licie liczb.

R.KWADRAT

Zwraca kwadrat wspczynnika korelacji momentu iloczynu Pearsona.

SKONO

Zwraca skono rozkadu.

SKONO.P***

Zwraca skono rozkadu na podstawie populacji, charakteryzujc stopie asymetrii

rozkadu wok redniej.

NACHYLENIE

Zwraca nachylenie linii regresji liniowej.

MIN.K

Zwraca k-t najmniejsz warto ze zbioru danych.

NORMALIZUJ

Zwraca warto znormalizowan.

ODCH.STAND.POPUL**

Oblicza odchylenie standardowe na podstawie caej populacji.

ODCH.STANDARD.PRBKI** Szacuje odchylenie standardowe na podstawie prbki.

ODCH.STANDARDOWE.A

Szacuje odchylenie standardowe na podstawie prbki z uwzgldnieniem liczb, tekstw

i wartoci logicznych.

ODCH.STANDARD.POPUL.A

Oblicza odchylenie standardowe na podstawie caej populacji z uwzgldnieniem liczb,

tekstw i wartoci logicznych.

REGBSTD

Zwraca bd standardowy przewidzianej wartoci y dla kadej wartoci x w regresji.

ROZK.T

Zwraca punkty procentowe (prawdopodobiestwa) dla rozkadu t-Studenta.

ROZK.T.DS**

Zwraca punkty procentowe (prawdopodobiestwa) dla rozkadu t-Studenta.

ROZK.T.PS**

Zwraca rozkad t-Studenta.

ROZK.T.ODWR**

Zwraca warto t rozkadu t-Studenta jako funkcj prawdopodobiestwa i stopni swobody.

ROZK.T.ODWR.DS**

Zwraca odwrotno rozkadu t-Studenta.

T.TEST**

Zwraca prawdopodobiestwo zwizane z testem t-Studenta.

REGLINW

Zwraca wartoci trendu liniowego.

REDNIA.WEWN

Zwraca redni warto dla wntrza zbioru danych.

WARIANCJA.POP**

Oblicza wariancj na podstawie caej populacji.

WARIANCJA.PRBKI**

Szacuje wariancj na podstawie prbki.

WARIANCJA.A

Szacuje wariancj na podstawie prbki z uwzgldnieniem liczb, tekstw i wartoci logicznych.

WARIANCJA.POPUL.A

Oblicza wariancj na podstawie caej populacji, z uwzgldnieniem liczb, tekstw i wartoci

logicznych.

ROZK.WEIBULL**

Zwraca rozkad Weibulla.

Z.TEST**

Zwraca warto prawdopodobiestwa o jednym ladzie dla testu z.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2007.

** Identyfikuje now funkcj Excela 2010.
*** Identyfikuje now funkcj Excela 2013.

Dodatek A Spis funkcji arkusza

817

Tabela A.12. Funkcje nalece do kategorii Tekstowe

Funkcja

Przeznaczenie

BAT.TEKST

Konwertuje liczb na tekst, stosujc format walutowy (baht).

ZNAK

Zwraca znak o podanym numerze kodu.

OCZY

Usuwa z tekstu wszystkie znaki, ktre nie mog by drukowane.

KOD

Zwraca warto kodu liczbowego pierwszego znaku w cigu tekstowym.

ZCZ.TEKSTY

czy kilka oddzielnych tekstw w jeden tekst.

KWOTA

Konwertuje liczb na tekst, stosujc format walutowy z (PLN).

PORWNAJ

Sprawdza identyczno dwch wartoci tekstowych.

ZNAJD

Znajduje jedn warto tekstow wewntrz innej

(z uwzgldnieniem wielkich i maych liter).

ZAOKR.DO.TEKST

Formatuje liczb jako tekst przy staej liczbie miejsc dziesitnych.

LEWY

Zwraca skrajne lewe znaki z wartoci tekstowej.

Zwraca liczb znakw cigu tekstowego.

LITERY.MAE

Konwertuje wielkie litery tekstu na mae litery.

FRAGMENT.TEKSTU

Zwraca okrelon liczb znakw z cigu tekstowego, zaczynajc od zadanej pozycji.

WARTO.LICZBOWA*

Konwertuje tekst na liczb w sposb niezaleny od ustawie regionalnych.

Z.WIELKIEJ.LITERY

Zastpuje pierwsz liter kadego wyrazu tekstu wielk liter.

ZASTP

Zastpuje znaki w tekcie.

POWT

Powiela tekst dan liczb razy.

PRAWY

Zwraca skrajne prawe znaki z wartoci tekstowej.

WYSZUKAJ

Przeszukuje wartoci w zakresie (zoonym z jednego wiersza lub kolumny) lub tablicy.

PODSTAW

Podstawia nowy tekst w miejsce poprzedniego tekstu w cigu tekstowym.

Konwertuje argumenty na tekst.

TEKST

Formatuje liczb i konwertuje j na tekst.

USU.ZBDNE.ODSTPY

Usuwa spacje z tekstu.

ZNAK.UNICODE*

Zwraca znak Unicode, do ktrego odwouje si okrelona warto liczbowa.

UNICODE*

Zwraca liczb (punkt kodowy) odpowiadajc pierwszemu znakowi tekstu.

LITERY.WIELKIE

Konwertuje znaki tekstu na wielkie litery.

WARTO

Konwertuje argument tekstowy na liczb.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2013.

Tabela A.13. Funkcje internetowe
Funkcja

Przeznaczenie

ENCODEURL*

Zwraca cig zakodowany w adresie URL.

FILTERXML*

Zwraca okrelone dane z treci XML, korzystajc z okrelonego wyraenia XPath.

WEBSERVICE*

Zwraca dane z usug internetowych.

* Identyfikuje now funkcj Excela 2013.

818

Dodatki

Dodatek B

Skrty klawiszowe
stosowane
w programie Excel
Wielu uytkownikw Excela dochodzi do wniosku, e uycie klawiatury czsto moe by znacznie efektywniejsze od korzystania z myszy. W tym dodatku zawarto list najprzydatniejszych
skrtw klawiszowych, dostpnych w programie Excel. Skrty pogrupowano tematycznie.
Przy tworzeniu listy skrtw zaoyem, e nie bdzie uaktywniona opcja Przeniesienie klawiszy
nawigacyjnych, umoliwiajca emulowanie skrtw obsugiwanych przez program Lotus 1-2-3.
Opcja ta znajduje si w sekcji Zgodno z programem Lotus, w zakadce Zaawansowane okna
dialogowego Opcje programu Excel.
Pocztkowo mona odnie wraenie, e Wstk zaprojektowano z myl wycznie o myszy.
Jednak za pomoc klawiatury mona uzyska dostp do niemal wszystkich polece interfejsu.
Gdy nacinie si klawisz Alt, Excel wywietli skrty klawiaturowe dla kadego elementu
Wstki, a wwczas wystarczy nacisn klawisz powizany z dan kart albo poleceniem.
Na przykad w celu wywietlenia lub ukrycia linii siatki naley zaznaczy albo wyczy opcj
Widok/Pokazywanie/Linie siatki. Aby zrobi to za pomoc klawiatury, naley nacisn najpierw
Alt, a potem sekwencj klawiszy O, F. Warto zauway, e nie trzeba trzyma wcinitego
klawisza Alt przy wprowadzaniu kolejnych liter sekwencji.
Tabela B.1. Przemieszczanie si w obrbie arkusza
Klawisze

Dziaanie

Klawisze nawigacji (, , , )

Przenosi o jedn komrk w gr, w d, w prawo lub w lewo.

Klawisze nawigacji* (, , , )

Przewija o jedn komrk w lewo lub w prawo, w gr lub w d.

Home

Przenosi do pocztku wiersza.

Home*

Przenosi do komrki w lewym grnym rogu okna.

End*

Przenosi do komrki w lewym dolnym rogu okna.

Page Up

Przenosi o jeden ekran w gr.

Page Down

Przenosi o jeden ekran w d.

Ctrl+Page Up

Przenosi do poprzedniego arkusza.

Ctrl+Page Down

Przenosi do nastpnego arkusza.

Alt+Page Up

Przenosi o jeden ekran w lewo.

Alt+Page Down

Przenosi o jeden ekran w prawo.

820

Dodatki

Tabela B.1. Przemieszczanie si w obrbie arkusza cig dalszy

Klawisze

Dziaanie

Ctrl+Home

Przenosi do pierwszej komrki arkusza o adresie A1.

Ctrl+End

Przenosi do ostatniej aktywnej komrki w arkuszu.

Ctrl+klawisz nawigacji

Przenosi do krawdzi biecego obszaru danych. Jeli komrka jest pusta, przenosi
do pierwszej zawierajcej dane.

Ctrl+Backspace

Przewija, aby wywietli aktywn komrk.

End, a nastpnie Home

Przenosi do ostatniej komrki arkusza, zawierajcej dane.

F5

Wywietla okno dialogowe Przechodzenie do.

F6

Przecza do nastpnego panelu podzielonego okna.

Shift+F6

Przecza do poprzedniego panelu podzielonego okna.

Ctrl+Tab

Przenosi do nastpnego okna.

Ctrl+Shift+Tab

Przenosi do poprzedniego okna.

Ctrl+F6

Przenosi do nastpnego okna.

Ctrl+Shift+F6

Przenosi do poprzedniego okna.

* Z wczonym klawiszem Scroll Lock.

Tabela B.2. Zaznaczanie komrek w arkuszu
Klawisze

Dziaanie

Shift+klawisz nawigacji

Rozszerza zaznaczenie we wskazanym kierunku.

Shift+klawisz spacji

Zaznacza cay wiersz (cae wiersze) w zaznaczonym zakresie.

Ctrl+klawisz spacji

Zaznacza ca kolumn (cae kolumny) w zaznaczonym zakresie.

Ctrl+Shift+klawisz spacji

Zaznacza cay arkusz.

Ctrl+Shift+klawisz spacji

Jeeli zaznaczona komrka naley do tabeli, zaznacza tabel bez wierszy

nagwkw i wiersza podsumowujcego. Nastpne zastosowanie tej kombinacji
klawiszy powoduje zaznaczenie caej tabeli, natomiast ponowne jej uycie
zaznaczenie caego arkusza.

Shift+Home

Rozszerza zaznaczenie do pocztku aktualnego wiersza.

Ctrl+*

Jeeli zaznaczona komrka naley do zakresu wielu komrek, zaznacza blok

danych otaczajcych aktywn komrk.

F8

Rozszerza zaznaczenie po uyciu klawiszy ze strzakami. Ponowne nacinicie

klawisza F8 spowoduje powrt do normalnego trybu zaznaczania.

Shift+F8

Rozszerza zaznaczenie o inne nieprzylegajce komrki lub zakresy. Ponowne

nacinicie klawiszy Shift i F8 spowoduje wyczenie trybu dodawania.

F5

Pojawia si okno zawierajce prob o podanie zaznaczanego zakresu lub jego nazwy.

Ctrl+G

Pojawia si okno zawierajce prob o podanie zaznaczanego zakresu lub jego nazwy.

Ctrl+A

Zaznacza cay arkusz.

Ctrl+A

Jeeli zaznaczona komrka naley do tabeli, zaznacza tabel bez wierszy

nagwkw i wiersza podsumowujcego. Nastpne zastosowanie tej kombinacji
klawiszy powoduje zaznaczenie caej tabeli, natomiast ponowne jej uycie
zaznaczenie caego arkusza.

Shift+Backspace

Anuluje zaznaczenie zakresu i zaznacza jedynie aktywn komrk.

Dodatek B Skrty klawiszowe stosowane w programie Excel

821

Tabela B.3. Przenoszenie w obrbie zaznaczonego zakresu

Klawisze

Dziaanie

Enter

Przenosi wskanik komrki. Kierunek jest zaleny od ustawie, dokonanych w zakadce

Edycja okna dialogowego Opcje.

Shift+Enter

Przenosi wskanik komrki do poprzedniej komrki zaznaczenia.

Tab

Przenosi wskanik komrki na praw stron nastpnej komrki zaznaczenia.

Shift+Tab

Przenosi wskanik komrki na lew stron poprzedniej komrki zaznaczenia.

Ctrl+. (kropka)

Przenosi wskanik komrki do nastpnego naronika aktualnie zaznaczonego zakresu.

Shift+Backspace

Zmniejsza zaznaczenie tylko do aktywnej komrki.

Tabela B.4. Edytowanie zawartoci paska formuy

Klawisze

Dziaanie

F2

Rozpoczyna edycj aktywnej komrki.

Klawisze nawigacji

Przenosi kursor o jeden znak w kierunku strzaki.

Home

Przenosi kursor na pocztek wiersza.

End

Przenosi kursor na koniec wiersza.

Ctrl+

Przenosi kursor o jedno sowo w prawo.

Ctrl+

Przenosi kursor o jedno sowo w lewo.

F3

Wywietla okno dialogowe Wklejanie nazwy podczas tworzenia formuy.

Ctrl+A

Otwiera okno dialogowe Argumenty funkcji (po wprowadzeniu w formule nazwy funkcji).

Delete

Usuwa znak po prawej stronie kursora.

Ctrl+Delete

Usuwa wszystkie znaki od kursora do koca wiersza.

Backspace

Usuwa znak po lewej stronie kursora.

Esc

Anuluje edycj.

Tabela B.5. Klawisze formatujce

Klawisze

Dziaanie

Ctrl+1

Otwiera okno dialogowe Formatowanie dla zaznaczonego obiektu.

Ctrl+B

Stosuje lub usuwa pogrubienie.

Ctrl+I

Stosuje lub usuwa kursyw.

Ctrl+U

Stosuje lub usuwa podkrelenie.

Ctrl+5

Stosuje lub usuwa przekrelenie.

Ctrl+Shift+~

Stosuje format liczbowy Oglne.

Ctrl+Shift+!

Stosuje format Liczbowe z dwoma miejscami po przecinku.

Ctrl+Shift+#

Stosuje format Data z dniem, miesicem i rokiem.

Ctrl+Shift+@

Stosuje format Czas z godzinami i minutami, a take symbolami A.M. lub P.M.

Ctrl+Shift+$

Stosuje format Walutowe z dwoma miejscami po przecinku.

Ctrl+Shift+%

Stosuje format Procentowe bez miejsc po przecinku.

Ctrl+Shift+&

Stosuje obramowanie z konturem.

Ctrl+Shift+_

Usuwa obramowanie.

822

Dodatki

Tabela B.6. Inne skrty klawiszowe

Klawisze

Dziaanie

Ctrl+F1

Wywietla i ukrywa Wstk.

Alt+=

Wstawia formu Autosumowanie.

Alt+Backspace

Odpowiada wybraniu polecenia Cofnij.

Alt+Enter

Rozpoczyna nowy wiersz w aktualnej komrce.

Ctrl+;

Wstawia aktualn dat.

Ctrl+:

Wstawia aktualny czas.

Ctrl+0 (zero)

Ukrywa kolumny.

Ctrl+6

Przecza pomidzy rnymi metodami wywietlania obiektw arkusza.

Ctrl+8

Pokazuje lub ukrywa symbole konspektu.

Ctrl+9

Ukrywa wiersze.

Ctrl+[

Zaznacza bezporednie poprzedniki komrki.

Ctrl+]

Zaznacza bezporednie komrki zalene.

Ctrl+C

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj.

Ctrl+D

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Wypenij/W d.

Ctrl+F

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Znajd.

Ctrl+H

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Zamie.

Ctrl+K

Odpowiada wybraniu polecenia Wstawianie/cza/Hipercze.

Ctrl+N

Tworzy nowy skoroszyt.

Ctrl+O

Odpowiada wybraniu polecenia Plik/Otwrz.

Ctrl+P

Odpowiada wybraniu polecenia Plik/Drukuj.

Ctrl+R

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Wypenienie/W prawo.

Ctrl+T

Odpowiada wybraniu polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela.

Ctrl+Shift+T

Pokazuje i ukrywa wiersz podsumowujcy tabeli.

Ctrl+Shift+L

Pokazuje i ukrywa w obrbie tabeli kontrolki automatycznego filtrowania.

Ctrl+S

Odpowiada wybraniu polecenia Plik/Zapisz.

Ctrl+Alt+V

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej specjalnie.

Ctrl+Shift+(

Pokazuje ukryte wiersze zaznaczonego obszaru.

Ctrl+Shift+)

Pokazuje ukryte kolumny zaznaczonego obszaru.

Ctrl+Shift+A

Wstawia nazwy argumentw i nawiasy funkcji (po wprowadzeniu w formule poprawnej

nazwy funkcji).

Ctrl+V

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wklej.

Ctrl+X

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Schowek/Wytnij.

Ctrl+Z

Odpowiada wybraniu polecenia Cofnij.

Dodatek B Skrty klawiszowe stosowane w programie Excel

823

Tabela B.7. Klawisze polece

Klawisze

Dziaanie

F1

Wywietla okno pomocy.

Alt+F1

Wstawia domylny obiekt wykresu uywajcy zaznaczonego zakresu.

Alt+Shift+F1

Wstawia nowy arkusz.

F2

Edytuje aktywn komrk.

Shift+F2

Edytuje komentarz komrki.

Alt+F2

Odpowiada wybraniu polecenia Plik/Zapisz jako.

Alt+Shift+F2

Odpowiada wybraniu polecenia Plik/Zapisz.

F3

Wkleja nazw do formuy.

Shift+F3

Wkleja funkcj do formuy.

Ctrl+F3

Odpowiada wybraniu polecenia Formuy/Nazwy definiowane/Meneder nazw.

Ctrl+Shift+F3

Odpowiada wybraniu polecenia Formuy/Nazwy definiowane/Utwrz z zaznaczenia.

F4

Powtarza ostatni operacj.

Shift+F4

Powtarza ostatni operacj wyszukiwania (przycisk Znajd nastpny).

Ctrl+F4

Zamyka okno.

Alt+F4

Odpowiada wybraniu polecenia Plik/Zamknij.

F5

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Przejd do.

Shift+F5

Odpowiada wybraniu polecenia Narzdzia gwne/Edytowanie/Znajd i zaznacz/Znajd.

Ctrl+F5

Przywraca zminimalizowane lub zmaksymalizowane okno skoroszytu.

Alt+F5

Odwiea aktywne zapytanie lub tabel przestawn.

F6

Przenosi do nastpnego panelu.

Shift+F6

Przenosi do poprzedniego panelu.

Ctrl+F6

Przenosi do nastpnego okna.

Ctrl+Shift+F6

Przenosi do poprzedniego okna skoroszytu.

F7

Odpowiada wybraniu polecenia Recenzja/Sprawdzanie/Pisownia.

Ctrl+F7

Odpowiada przenoszeniu okna za pomoc klawiszy ze strzakami.

F8

Wcza lub wycza tryb rozszerzania zaznaczenia.

Shift+F8

Wcza lub wycza tryb doczania komrek do zaznaczenia.

Ctrl+F8

Odpowiada zmianie rozmiaru okna za pomoc klawiszy ze strzakami.

Alt+F8

Odpowiada wybraniu polecenia Widok/Makra/Makra lub Deweloper/Kod/Makra.

F9

Wykonuje obliczenia we wszystkich arkuszach otwartych skoroszytw.

Shift+F9

Wykonuje obliczenia w aktywnym arkuszu.

Ctrl+Alt+F9

Wykonuje obliczenia globalne.

Ctrl+F9

Minimalizuje skoroszyt.

824

Dodatki

Tabela B.7. Klawisze polece cig dalszy

Klawisze

Dziaanie

Ctrl+Alt+Shift+F9

Odtwarza wszystkie zalenoci i dokonuje ponownego przeliczenia arkusza.

F10

Wywietla skrty klawiszowe dla polece Wstki.

Shift+F10

Wywietla menu podrczne dla zaznaczonego obiektu (odpowiednik kliknicia obiektu

prawym przyciskiem myszy).

Ctrl+F10

Maksymalizuje lub przywraca okno skoroszytu.

F11

Tworzy wykres w obrbie arkusza wykresu.

Shift+F11

Wstawia nowy arkusz.

Ctrl+F11

Wstawia arkusz makra programu Excel 4.0.

Alt+F11

Odpowiada wykonaniu polecenia Deweloper/Kod/Visual Basic.

F12

Odpowiada wykonaniu polecenia Plik/Zapisz.

Shift+F12

Odpowiada wykonaniu polecenia Plik/Zapisz jako.

Ctrl+F12

Odpowiada wykonaniu polecenia Plik/Otwrz.

Ctrl+Shift+F12

Odpowiada wykonaniu polecenia Plik/Drukuj.

Skorowidz
.xlsx, 155
.xlw, 158
.zip, 163

A
adres komrki, 37, 89
aktualizacja
czy, 536
zawartoci ekranu
wyczanie, 789
amortyzacja, 318
metody, 318
analiza
analiza Fouriera, 696
Analysis ToolPak, 691
co-jeli, 663
meneder scenariuszy, 664
odwrotna, 675
rczna, 664, 665
tabele danych, 664
typy, 664
danych o duej zmiennoci, 697
funkcja Szukaj wyniku, 675
brak rozwizania, 678
dla jednej komrki, 676
funkcji stworzonej w jzyku VBA,
729
histogram, 696
korelacja, 694
kowariancja, 694
prognozowanie, 699
prognozowanie danych
staa wygadzania, 695
wspczynnik tumienia, 695
regresji liniowej, 699
scenariusz, 665
Solver, 675
procedura korzystania, 680
tworzenie raportw, 682
zapisywanie rozwizania, 682
zastosowania, 678
statystyka opisowa, 694
trendw, 699
wariancji, 693
dwch populacji, 695

dwuczynnikowa bez powtrze,

693
dwuczynnikowa
z powtrzeniami, 693
jednoczynnikowa, 693
wygadzanie wykadnicze, 695
Analysis ToolPak, 275, 691
Analiza Fouriera, 696
Analiza wariancji, 693
Generowanie liczb
pseudolosowych, 697
Generowanie liczb
pseudolosowychrodzaje
rozkadw, 698
generowanie wynikw, 693
Histogram, 696
Pareto, 696
zakres koszykw, 696
instalowanie, 692
korelacja, 694
Kowariancja, 694
narzdzia, 693
obsuga procedur, 692
Prbkowanie, 699
Ranga i percentyl, 698
Regresja, 699
Statystyka opisowa, 694
rednia ruchoma, 697
Test F, 695
Test t, 700
Test z, 700
wygadzanie wykadnicze, 695
animacja ramki, 98
annuita, 316
kalkulator, 317
Anova, 693
ANSI, 222
arkusz, 35
blokowanie okienek, 83
blokowanie operacji, 78
danych, 73
dodawanie
kontrolek, 757
dodawanie do skoroszytu, 76
dodawanie grafiki w tle, 142
drukowanie, 53, 173

dzielenie na okienka, 82
formatowanie, 129
formaty, 594
karta, 36, 75
zmiana koloru, 77
konsolidacja, 538
konspekt, 525
kontrola okienek, 84
kontrolki przegldania kart, 76
kopiowanie, 78
kroje pisma, 132
nawigacja za pomoc klawiatury, 38
wykaz klawiszy, 38
nawigacja za pomoc myszy, 39
nawigowanie po komrkach, 37
ochrona, 557
odkrywanie, 79
okrelanie widoku, 80
OpenDocument, 594
podstawowe zasady pracy, 73
porwnanie w wielu oknach, 81
porwnywanie, 82
powikszanie, 80
powikszenie, 39
zmiana, 80
przeniesienie, 78
przenoszenie, 77
scalanie komrek, 137
stosowanie kontrolek, 757
tworzenie
szablonu, 169
uaktywnianie, 75
ukrywanie, 78, 79
upraszanie formuami
tablicowymi, 349
usuwanie, 76
warstwa rysunkowa, 35
wprowadzanie formu, 199
wykresw, 73, 373
wykresu, 35
zapisywanie
PDF, 563
zmiana nazwy, 77
zmiana wygldu, 51
zmniejszanie, 80
Arkusz1, 151

826

Excel 2013 PL. Biblia

arkusza
sprawdzanie
pisowni, 587
to, 486
Autokorekta, 64, 588
matematyczna, 486, 589
tworzenie skrtw, 589
wstawianie symboli, 224
automatyzacja
operacji, 704
procedury, 704
automatyzacja zoonych zada, 34
Autoodzyskiwanie, 54, 155
konfooguracja, 156
rola, 155
zmiana ustwie, 54
Autouzupenianie, 63, 107
formu, 199, 211
Autowypenianie, 63
daty, 245

B
backstage, 36
baza danych, 619
umiejscowienie, 620
Biblioteka funkcji, 202
bieca
data, 66
godzina, 66
bitmapy, 483
blokowanie operacji na arkuszach, 78
bd
#ADR, 110
#ADR!, 573
#ADRES!, 212
#ARG!, 574
#DZIEL/0!, 212, 571
#LICZBA!, 212, 573
#N/D, 212
#N/D!, 572
#NAZWA?, 110, 212, 572
#WARTO!, 212
#ZERO!, 212, 573
brakujce nawiasy, 568
formuy
automatyczna korekta, 569
identyfikacja, 567
kategorie, 567
nieobliczanie, 575
formuy zwracajce, 570
funkcje wykrywania, 267
funkcji niestandardowych, 736
ignorowanie, 583
kolejno operatorw, 575
komunikat, 205
liczb zmiennoprzecinkowych, 576
logiczny, 567
cza, 577
nadmiarowe znaki spacji, 570
narzdzia inspekcji, 577
niepenych oblicze, 568

nieprawidowych odwoa, 567

niewidoczne znaki, 569
odwoania, 574
odwoania cykliczne, 568
usuwanie, 582
ograniczanie
makra, 703
podczas importowania danych, 222
roku przestpnego, 242
semantyczny, 567
skadni, 567
jzyk VBA, 718
spacji, 569
sposb drukowania, 571
sprawdzanie
automatyczne, 582
ledzenie, 577
ledzenie wartoci, 571, 582
w formule tablicowej, 568
w formuach
komunikaty, 212
poprawianie, 212
w operacjach matematycznych, 575
wartoci wywietlanych, 575
znak #, 569
breakpoint, 736

C
cig znakw, 221
cieniowanie, 139
csv, comma separated values, 595
cyfrowy podpis, 565
niewidoczny, 566
podpisywanie skoroszytu, 566
uzyskanie cyfrowego
identyfikatora, 565
widoczny, 566
czas
biecy, 255
dodawanie, 260
dowolny, 256
format niestandardowy
kod, 506
formatowanie, 511
funkcje, 255
inny ni pora dnia, 261
interpretacja numerw seryjnych, 240
konwertowanie zapisu, 259
numery seryjne, 240
obliczanie rnic, 256
pory dnia, 240
rozpoznawane formaty, 240
sumowanie, 257
ujemny, 257
w Excelu, 240
wbudowane formaty, 242
wojskowy, 259
zmiana sposobu wywietlania, 241
czasu
zaokrglanie wartoci, 260
cz wsplna obszarw, 216

D
dane
arkusza, 557
Boolean, 791
Byte, 791
Currency, 791
Date, 791
Decimal, 791
dla tabeli przestawnej, 620
do wykresu, 372, 376
dodawanie
dopasowywanie tekstu na licie,
608
Double, 791
edycja, 55
eksportowanie, 614
importowanie, 593
Integer, 791
klasyfikowanie
konwertowanie wartoci, 605
kopiowanie i przenoszenie, 97
kopiowanie i wklejanie, 597
Long, 791
losowe rozmieszczanie wierszy, 607
czenie kolumn, 607
metody porzdkowania, 597
minusy na kocu wartoci, 613
modele dynamiczne, 663
nadmiarowych spacji, 604
Object, 791
ochrona
oczyszczanie, 613
odzyskiwanie, 156
pisowni, 612
porzdkowanie, 614
prezentacja, 617
prognozowanie, 695
projektu Visual Basic, 557
przeksztacanie, 230
przetwarzanie, 724
Single, 791
skoroszytu, 557
sposb organizacji, 600
sprawdzanie
sprawdzanie poprawnoci, 513
String, 791
tabela przestawna, 621
tabele przestwane, 635
tekstowe, 56
tekstu do komrek, 613
tekstu z komrek, 612
typy, 55
ujednolicenie, 603
ukad
usuwanie:, 605
Variant, 791
wartoci, 606
weryfikowanie, 112
wklejanie, 100
wprowadzanie, 55
wstawianie, 100

Skorowidz
wyodrbnianie nazw plikw, 608
wypenianie luk, 610
za pomoc formu, 604
zastpowanie, 586
zmiana kolejnoci kolumn, 607
zmiana na wykresie, 419
zmiana, 609
znormalizowane
data
bieca
wywietlanie, 244
bd
roku przestpnego, 242
Boe Narodzenie, 254
dowolna
wywietlanie, 245
dzie roku, 249
dzie tygodnia, 251
format
data krtka, 238
format niestandardowy
kod, 506
formatowanie, 241, 511
funkcje, 244
jako tekst, 243, 246
kwarta roku, 255
Memorial Day, 253
niezgodne wpisy, 243
Nowy Rok, 252
n-ty dzie tygodnia, 252
numer tygodnia, 251
obliczanie
liczby lat, 249
ostatniej niedzieli, 251
pierwszy dzie tygodnia, 251
problemy, 242
przed 1900, 243
rok przestpny, 254
serii, 245
system
1900, 238
1904, 238
szukanie, 239
w Excelu, 237
wartoci ujemne czasu, 238
wbudowane formaty, 242
Wielkanoc, 253
wpisywanie, 238
wybr systemu, 238
wyliczanie
dni witecznych, 252
liczby dni, 247
liczby dni roboczych, 247
wiek osoby, 249
wyznaczanie ostatniego dnia
w miesicu, 254
zmiana
o okrelon liczb dni, 248
zmiana sposobu wywietlania, 241
daty
rozpoznawane formaty, 239

definiowanie
scenariuszy
meneder scenariuszy, 670
deklarowanie
typw zmiennych, 790
diagram, Patrz wykres
dodatek, 793
dodawanie opisw, 798
instalowanie, 800
interfejs, 795
meneder programu Excel, 794
ochrona projektu, 799
testowanie
skoroszytu, 797
tworzenie
interfejsu, 798
tworzenie, 795
na podstawie skoroszytu, 796
przykad, 796
zapisanie skoroszytu, 800
zastosowania, 793
dodawanie
arkusza, 76
cyfrowego podpisu, 565
czas, 260
danych
do konspektu, 530
elementw wykresu, 382
fragmentatorw, 127
grafiki w tle, 142
kontrolki, 759
ksztatu, 469
linii trendu na wykresach, 424
makra
do pasku Szybki dostp, 717
nagwka lub stopki, 185
polece do paska Szybki dostp, 492
serii danych do wykresu, 418
skrtw klawiaturowych
formularz UserForm, 754
supkw bdw na wykresach, 424
stylw z innych arkuszy, 146
tekstu
do komrek, 613
tekstu do ksztatu, 471
zer do wartoci, 509
zer przed liczbami, 509
znakw
do wartoci, 228
dodawanie wartoci, 52
dokument
sfinalizowany, 564
domylna nazwa, 155
dostp do innych danych, 33
dostosowywanie
paska Szybki dostp, 491
typowych ustawie strony, 178
Wstki, 495
wykresu przebiegu w czasie, 463
drukowanie
arkuszy, 173
kilku kopii, 180

827

komentarzy, 113
linii siatki, 183
nagwkw wierszy i kolumn, 185
obiektw, 477
blokowanie, 188
Obszar wydruku, 188
orientacja strony, 180
podzia na strony, 181
rozmiar papieru, 180
skalowanie, 183
tytuw wierszy i kolumn, 182
Tytuy wydruku, 188
ukrywanie komrek, 188
ustawienia domylne, 173
usuwanie niepotrzebnych znakw,
229
wybr drukarki, 179
wykres osadzony, 373
wykresw, 384
zamaskowanie obszaru, 188
zmiana ustawie, 178
drukowanie arkusza, 53
drukowanie
okrelanie obszaru drukowania, 179
duplikaty, 123
wyszukiwanie, 598
dwukrotne kliknicie, 29
dynamiczne modele danych, 663
dziaania na liczbach, 33
dzielenie
arkusza, 82
tekstu, 599

E
edycja danych, 55
edycja zawartoci komrki, 60
edytor rwna, 486
edytowanie rwnania, 486
formatowanie obiektu, 486
Narzdzia, 486
Struktury, 486
Symbole, 486
edytowanie
formu, 204
formuy SERIE, 420
formuy tablicowej, 341
komentarzy, 114
czy, 535
makra, 712
obrazw, 483
szablonw, 170
wykresu
legenda, 408
ekran startowy, 151
pominicie przy otwieraniu Excela,
151
eksportowanie
danych, 614
do innych formatw, 615
do pliku tekstowego, 614
dostosowa, 495
obiektw graficznych, 477

828

Excel 2013 PL. Biblia

element obliczeniowy, 643

elementy graficzne
importowanie, 482
Etykieta, 764
etykiety danych, 421
Excel, 33
dokadno liczb, 56
formaty plikw, 162
nowe funkcje, 34
obiekt jzyka VBA, 720
obsuga plikw, 151
ograniczenia liczbowe, 56
podstawowe informacje, 31
praca w oknach, 73
wprowadzenie, 33
wsppraca z internetem, 547
zastosowanie, 33
zgodno plikw, 161
Extensible Markup Language, XML, 595

F
F4, 43
farmat liczb
Tekstowe, 56
filtrowanie
nazw plikw, 153
tabel przestawnych, 648
osie czasu, 650
tabeli, 123, 125
usuwanie, 126
za pomoc fragmentatorw, 127
Filtry wykresu, 418
finalizowanie
skoroszytu, 564
folder Templates, 168
font, 132
aktualizowanie, 133
format
ACCDB, 594
CSV, 595
DIF, 595, 615
HTM, 615
MDB, 594
ODS, 594, 615
PDF, 615
PRN, 595
SYLK, 595, 615
TXT, 595
XLA, 594
XLM, 594
XLS, 594
XLT, 594
XPS, 615
format liczbowe
Procentowe, 70
Uamkowe, 70
format liczbowy
Czas, 502
czci kodu, 503
Data, 502

domylny
zmiana, 504
kategorie, 502
kod, 502
Ksigowe, 502
Liczbowe, 502
Naukowe, 502
Niestandardowe, 502
Niestandardowy
kod, 504
testowanie, 512
tworzenie, 502
Oglne, 502
okrelanie warunkw, 509
Procentowe, 502
skalowanie wartoci, 506
Specjalne, 502
symbol gwizdki, 512
Tekstowe, 502
ukrywanie typw danych, 512
Uamkowe, 502
Walutowe, 502
wypenianie powtarzajcym si
znakiem, 512
wywietlanie cznie tekstu i liczb,
511
wywietlanie uamkw, 510
wywietlanie znaku minus, 510
formatowanie, 67
dat i czasw, 241, 511
definiowanie stylw, 143
komentarzy, 111
komrek, 69
ksztatw, 471
liczb, 67
automatyczne, 67, 500
klawisze skrtw, 501
okno Formatowanie komrek, 501
przyciski Wstki, 501
wbudowane formaty, 500
wpyw na wynik oblicze, 70
Wstka, 500
liczbowe, 499
kategorie, 502
nadawanie nazw stylom, 143
narzdzia, 129
obszarw na rnych arkuszach, 93
skrty klawiaturowe, 68
style, 143
tabeli przestawnej, 625
usuwanie, 60
wartoci, 51
Wstka, 68
wykresw, 404
wykresu, 384
jzyk VBA, 788
resetowanie, 407
wyszukiwanie, 586
Zawijaj tekst, 64
formatowanie warunkowe, 439
dostpne typy, 441
Duplikaty wartoci, 440

identyfikacja bdnych danych, 439

identyfikowanie dat, 452
kolorowanie grup wierszy, 453
kolorowanie naprzemiennych
wierszy, 452
kopiowanie komrek, 455
Niestandardowa regua, 440
odwoania, 450
paski danych, 443
zamiast wykresu, 444
paski danych, 440
podwietlanie wiersza, 452
polecenia, 441
Powyej redniej, 440
przykady formu, 451
reguy, 439
reguy bazujce na formule, 450
skala kolorw, 445
Skala kolorw, 440
Sowa zawierajce, 440
tworzenie regu, 442
typy regu, 442
usuwanie, 455
uywanie grafiki, 443
Wiksze ni 10, 440
wyszukiwanie komrek, 456
wywietlanie sumy, 454
wzr szachownicy, 453
zarzdzanie reguami, 454
Zestaw ikon, 440
zestawy ikon, 447
Formatowanie warunkowe, 42
formaty
malowanie, 143
formaty liczbowe
Czas, 70
Data, 70
Ksigowe, 70
Liczbowe, 70
Naukowe, 70
Niestandardowe, 71
Oglny, 70
Specjalne, 71
Tekstowe, 70
tworzenie wasnych, 71
Walutowe, 51, 70
formularz, 65
formularz UserForm, 708, 739
dodatkowe funkcje, 754
dodawanie kontrolek, 744
dodawanie skrtw
klawiaturowych, 755
modyfikacja waciwoci kontrolki,
745
obsuga zdarze, 746
tworzenie procedury, 749, 752
opis kontrolek, 745
testowanie, 748, 751, 753
tworzenie, 743
wiczenie, 750
przykad, 747
wywietlanie formularza, 746

Skorowidz
formua, 56, 193
a sztywne wartoci, 218
autokorekta, 196
autouzupenianie, 211
bdy
identyfikacja, 567
dla trjkta prostoktnego, 324
DoSzecianu, 216
dzi(), 66
edytowanie, 204
elementy, 193
finansowa, 301
formatowania warunkowego, 451
funkcje, 197
konsolidacja arkuszy, 539
czenie komrek, 225
martwa, 219
nawiasy, 196
automatyczna korekta, 196
zagniedane, 196
nieobliczanie, 575
obliczanie
tryb rczny, 214
obliczanie wartoci
zasady, 195
odwoania do komrek, 205
odwoa zewntrznych, 532
niezapisany skoroszyt, 534
problemy, 537
wklejanie czy, 533
okrelanie momentu przeliczenia, 213
operatory, 194
oznaczenie komrek kolorami, 573
pasek
jako kalkulator, 218
podsumowujca, 52
rodzaje, 122
poprawianie bdw, 212
porednia
eliminowanie, 349
przegldanie, 579
przeksztacanie danych, 604
przeksztacenie
w tekst, 219
w wartoci, 219
PRZESUNICIE, 609
SERIE, 420
argumenty, 421
nazwy zakresw, 421
sprawdzanie poprawnoci danych,
517
sumujca, 263, 277
szacowanie, 584
tablicowa, 263, 265, 333, 335, 667
edytowanie, 341
jednokomrkowa, 334, 335, 346,
351
kalendarz, 366
komrki niepuste, 364
liczenie redniej, 354
najduszy tekst, 357
odwracanie kolejnoci, 365

ostatnia warto, 362, 363

porwnanie zakresw, 356
porzdkowanie wartoci, 365
pozycja najwikszej wartoci, 356
prawidowo wpisw, 357
suma cyfr liczby cakowitej, 358
sumowanie, 352, 353, 360
sumowanie zaokrgle, 360
upraszczanie arkusza, 349
usuwanie znakw, 361
wady, 341
wartoci dodatnie, 364
wartoci unikalne, 366
warto najblisza, 361
wielokomrkowa, 334, 342, 363
wpisywanie, 340
wystpienia okrelonej wartoci,
354
zaznaczanie zakresu, 340
zliczanie bdw, 352
zliczanie znakw, 346
zmniejszanie obszaru, 342
zwikszanie obszaru, 342
tekstowa
zaawansowana, 233
teraz(), 66
tworzenie
dokadnej kopii, 219
rozkadw czstoci, 275
typu logicznego, 517
w tabelach, 208
wklejanie
nazw obszarw, 202
wprowadzanie
do arkusza, 199
lista rozwijana, 201
nazwy, 202
przez wskazywanie, 201
z klawiatury, 201
wskazwki, 218
wstawianie
funkcji, 202, 204
wykorzystanie, 50
wyliczanie harmonogramu spaty
poyczki, 308
wyszukujca, 285
funkcje, 286
specjalna, 291
zaokrglanie, 328
zastosowanie
w tabelach, 210
zliczajca, 263, 265
zaawansowana, 267
ZCZ.TEKSTY, 226
zwracajca bd, 570
fragmentatory, 127, 648
likwidowanie filtrowania, 649
tabela przestawna
filtrowanie danych, 649
wersje Excela, 162
funkcja
LICZ.WARUNKI, 269

829

funkcja, 197
ADR.POR, 299
AGREGUJ, 199, 279
amortyzacyjna, 318
argumenty, 318
ARABSKIE, 323
argument
inna funkcja, 198
konkretna warto, 198
litera cig znakw, 198
odwoanie do komrki, 198
wyraenie, 198
argument w postaci zakresu, 735
argumenty, 198
okrelanie, 204
ARKUSZ, 198
arkusza, 727
automatycznego sprawdzania
bdw, 582
automatycznej korekty formu, 569
BD.ILE.REKORDW, 264
BD.ILE.REKORDW.A, 264
BD.SUMA, 264
bez argumentw, 732
Biblioteka funkcji, 222
CENA.DZIES, 327, 329
CENA.UAM, 327, 329
COS(A), 324
COS(B), 324
CUMIPMT, 304
CUMPRINC, 304
czas, 255
CZAS, 255, 256
CZAS.WARTO, 255
CZSTO, 264, 273
CZ.ROKU, 244
CZY.B, 267
CZY.BD, 267
CZY.BRAK, 267
CZY.FORMUA, 198
CZY.NIE.TEKST, 267
DATA, 244, 245
DATA.RNICA, 249, 250
DATA.WARTO, 244, 245
daty, 244
D, 229
DNI, 244, 247
DNI.360, 244
DNI.ROBOCZE, 244, 247
DNI.ROBOCZE.NIESTAND, 244,
248
DWJK.NA.DZIES, 323
DWJK.NA.SM, 323
dwuargumentowa, 734
DZIE, 244
DZIE.ROBOCZY, 244, 248
DZIE.ROBOCZY.NIESTAND, 244
DZIE.TYG, 244, 251
DZIES.NA.DWJK, 323
DZIES.NA.SM, 323
DZIES.NA.SZESN, 323
DZI, 244

830

Excel 2013 PL. Biblia

funkcja
EDATE, 244
EOMONTH, 244
finansowa
argumenty, 303
FORMUA.TEKST, 198
FRAGMENT.TEKSTU, 231
GODZINA, 255
ILE.LICZB, 264, 266
ILE.NIEPUSTYCH, 264, 266
INDEKS, 286, 290
argumenty, 290
InputBox, 740, 784
argumenty, 740
internetowa, 817
IPMT, 304
ISO.NUM.TYG, 244
ISO.ZAOKR.W.GR, 327
jednoargumentowa, 732
JEELI, 197, 286
wyszukiwanie, 287
JEELI.BD, 286, 352, 572
JEELI.ND, 198
jzyk VBA, 728
analiza, 729
jzyka VBA, 708
kategoria, 202
kategorii
Zgodno, 803
kategorii
Baza danych, 805
Data i czas, 805
Finansowe, 808
Informacyjne, 810
Inynierskie, 806
Logiczne, 810
Matematyczne, 811
Moduowe, 804
Statystyczne, 814
Tekstowe, 817
Wyszukiwanie i adres, 811
KOD, 223
KONWERTUJ, 321, 605
argumenty, 322
nieobsugiwane jednostki, 323
KOWARIANCJA, 694
KWOTA, 227
LARGE, 735
LEWY, 230
LICZ.JEELI, 264, 267
LICZ.PUSTE, 264, 266
LICZ.WARUNKI, 264
LICZBA.CAK, 327, 330
LITERY.MAE, 230, 603
LITERY.WIELKIE, 230, 603
MAX, 197
MIESIC, 244
MINUTA, 255
Model danych, 659
MODU.LICZBY, 257
MsgBox, 736, 741
argumenty, 741
opis staych, 742

niestandardowa
usuwanie bdw, 736
wklejanie, 737
wywietlanie opisu, 737
wywoywanie, 731
zastosowanie w formule, 731
NPER, 304
NUM.TYG, 244, 251
OCZY, 229, 605
SM.NA.DWJK, 323
SM.NA.DZIES, 323
SM.NA.SZESN, 323
PMT, 303
PODAJ.POZYCJ, 286, 290
argumenty, 290
PODSTAW, 231, 236
PODSTAWA, 323
Polecane tabele przestawne, 622
PORWNAJ, 225
POWT, 227
PPMT, 303
PRAWY, 231
procedura jzyka VBA, 707
przeliczanie jednostek, 323
PRZESUNICIE, 286
PV, 305
RADIANY, 323
RATE, 304
ROK, 244, 249
rne formy, 204
SEKUNDA, 255
SIN(A), 324
SIN(B), 324
Split, 735
sprawdzania poprawnoci danych,
513
STOPNIE, 323
SUMA, 264, 278
argumenty, 278
SUMA.ILOCZYNW, 264
SUMA.JEELI, 264
argumenty, 281
SUMA.WARUNKW, 264
sumujca, 264
SUMY.CZCIOWE, 210
SUMY.POREDNIE, 264
SZESN.NA.DWJK, 323
SZESN.NA.DZIES, 323
SZESN.NA.SM, 323
Szukaj wyniku, 675
Stan szukania wyniku, 677
SZUKAJ.TEKST, 232
REDNIA, 197, 199
TAN, 197
TAN(A), 324
TAN(B), 324
TEKST, 226, 512
tekstowa, 222
TERAZ, 244, 255, 256
TERAZ(), 198
TimeValue, 777
TRANSPONUJ, 340, 344

trygonometryczna, 324
Union, 775
USU.ZBDNE.ODSTPY, 229,
236, 570
Weekday, 772
WEDANETABELI, 651
WSP.KORELACJI, 694
wstawianie, 204
WYBIERZ, 286
WYST.NAJCZCIEJ, 271
WYSZUKAJ, 286, 289, 293
argumenty, 289
WYSZUKAJ.PIONOWO, 286, 287
argumenty, 287
WYSZUKAJ.POZIOMO, 286, 288
argumenty, 288
wyszukiwanie, 203
Z.WIELKIEJ.LITERY, 197, 230,
603
ZAOKR, 327, 328
ZAOKR(), 70
ZAOKR.DO.CAK, 327, 330
ZAOKR.DO.NPARZ, 327, 330
ZAOKR.DO.PARZ, 327, 330
ZAOKR.DO.WIELOKR, 327, 328
ZAOKR.D, 327
ZAOKR.GRA, 327
ZAOKR.W.D, 327, 329
ZAOKR.W.GR, 327, 329
zaokrglanie liczb, 327
ZASTP, 231, 232
zliczajca, 264
ZNAJD, 232
ZNAK, 224
zwracajca tablic, 346
funkcje
sposb zapisu, 28
Future Value, 302

G
galeria
Style tabeli, 118
generowanie
liczb losowych, 697
raportu scenariusza
meneder scenariuszy, 674
grupowanie, 474
obiektw, 474
grupowanie pozycji
automatycznie, 637
kilka tabel przestawnych, 640
metoda rczna, 637
tabela przestawna, 637

H
haso
okrelanie, 157
hipercza, 552
dodawanie
do obiektu, 554

Skorowidz
rodzaje, 552
wstawianie, 552
wygld, 554
zastosowanie, 554
zaznaczanie komrki, 554
histogram, 227
histogram tekstowy, 227
HTML, 548

I
identyfikacja
zaznacze wielokrotnych
jzyk VBA, 785
identyfikatory serii, 376
identyfikowanie
komrek
okrelonego typu, 577
wierszy
powtarzajcych si, 598
importowanie
danych, 593
podzia tekstu, 599
z pliku, 594
dokumentw HTML, 595
elementw graficznych, 482
plikw
XML, 595
pliku dostosowa, 495
problemy, 222
tekstu do zakresu komrek, 596
Information Rights Management, 558
Inquire, 579
inspekcja
skoroszytu, 564
inspekcja dokumentw
Inquire, 579
Inspektor dokumentw, 160
instrukcja
Else, 723
End, 723
End With, 724
If i Then, 723
On Error GoTo 0, 783
On Error Resume Next, 773, 778
Option Explicit, 723, 791
ptli For i Next, 783
Selection.Columns.Count, 786
With, 724
interfejs Excela, 491
interfejs uytkownika, 491
interpretacja numerw seryjnych
czasu, 240
IRM, 558

J
jzyk VBA, 701, 703, 708
Else, 723
End, 723
End With, 724

For - Next, 724

funkcja, 719
InputBox, 740
MsgBox, 741
funkcje
ograniczenia, 729
wywoywanie z procedury, 731
zastosowanie w formule arkusza,
731
If i Then, 723
karta Deweloper, 704
kod rdowy, 779
biece ledzenie, 715
lokalizacja, 770
operacje, 721
pisanie, 718
punkt kontrolny, 736
ustawienia Excela, 713
uzyskiwanie dostpu, 762
kolekcje, 719
komentarz, 707
komentarze, 718
usuwanie, 711
makro
okno dialogowe, 740
metody obiektw, 720, 722
modu
zasady dziaania, 719
moliwoci, 704
nowoci, 707
obiekt, 720
obiektowo, 720
odwoanie do obiektu, 719
odwoanie do waciwoci, 720
odwoanie do waciwoci obiektu,
721
okrelanie metod, 720
operacje na obiektach, 719
podstawowe definicje, 708
pominicie odwoa, 720
procedura
obsugujca zdarzenie, 770
procedura Function, 707, 727, 730
procedura Sub, 706
budowa, 707
sposoby wykonania, 707
procedury, 719
kod rdowy, 707
programowanie, 718
rady, 718
przypisywanie wartoci zmiennym,
720
Select Case, 724
sterowanie wykonywaniem kodu, 723
tworzenie
niestandardowych funkcji, 728
typy danych, 791
umieszczanie moduu w
skoroszycie, 718
uporzdkowanie obiektw, 719
With, 724
waciwoci obiektw, 720

831

wykonywanie operacji, 719

zbiory, 719
zbir, 720
zmienne, 723
jzyka VBA
dodatkowe wiadomoci, 726
jzykVBA
tworzenie
kodu rdowego, 709

K
kalendarz, 366
kapitalizacja ciga, 315
kapitalizacja odsetek, 313
karta
Dane, 40
Deweloper, 40
Dodatki, 40
Formuy, 39
Recenzja, 40
Ukad strony, 39
Widok, 40
Wstawianie, 39
karta
arkusza, 75
kontekstowa, 41
Narzdzia tabel, 116
lista, 36
Narzdzia gwne, 39
narzdzia formatujce, 130
Schowek
automatyczne wywietlanie, 98
karta kontekstowa
Narzdzia fragmentatora, 128
Narzdzia nagwkw i stopek, 185
Narzdzia wykresw przestawnych,
654
karty
widoczno, 40
klasyfikowanie
wartoci, 606
klawisz
Delete, 59
End, 61
Home, 61
Num Lock, 38
Page Down, 38
Page Up, 38
Scroll Lock, 38
klawisz skrtu, 46
klikanie, 28
dwukrotne, 29
prawym przyciskiem myszy, 29
klucz, 408
kod rdowy, 708
modu
uaktywnianie, 770
modyfikowanie, 718
pisanie, 718
wprowadzanie, 718
kodowanie na sztywno, 664

832

Excel 2013 PL. Biblia

kody znakw, 222

kolejno wykonywania dziaa, 195
nawiasy, 196
kolory, 139
tekstu, 139
ta, 139
kolumna
dodawanie
w tabeli, 120
litera, 36
czenie, 607
numery, 37
szeroko, 87
tytuowa, 182
ukrywanie, 87
usuwanie, 86
w tabeli, 121
wstawianie, 85
metody, 86
zaznaczanie, 90
zmiana kolejnoci, 607
zmiana szerokoci, 36, 87
komentarz
dodawanie, 110
drukowanie, 113
Ustawienia strony, 113
edytowanie, 114
formatowanie, 111
konfiguracja sposobu wywietlania,
111
makra, 707
odczytywanie, 113
rozmiar pola, 110
ukrywanie i pokazywanie, 113
umieszczanie obrazw, 111
usuwanie, 114
zaznaczanie, 114
zmiana ksztatu, 112
komrka, 35, 37, 89
a obszary komrek, 89
adres, 89
aktywna, 37
identyfikacja, 38
automatyczne przemieszczanie
wskanika, 61
blokowanie
w szablonie, 171
dodawanie
tekstu, 613
dodawanie komentarzy, 110
edycja zawartoci, 60
format
niestandardowy, 502
kolor ta, 139
a style tabeli, 140
kopiowanie, 97, 100
lista rozwijana, 516
czenie kontrolek, 761
czenie w formule, 225
modyfikacja zawartoci, 59
nadawanie nazwy, 106
odblokowywanie, 558

odwoania, 205
przemieszczanie, 100
scalanie, 137
sumowanie, 263
uaktywnianie, 39
ukrywanie podczas drukowania, 188
usuwanie zawartoci, 59
wejciowa, 667
funkcja Szukaj wyniku, 676
wiele stylw, 134
wklejanie jako obiekt, 485
wstawianie, 86
zastpienie zawartoci, 60
zliczanie, 263, 786
zmiana i usuwanie tekstu, 612
zmieniajca, 670
komrki zalene, 580
komunikat
ostrzegawczy
wyczanie, 789
Ostrzeenie o zabezpieczeniach,
705
konfigurowanie
elementw tabeli przestawnej, 627
marginesw strony, 180
obiektu SmartArt, 478
symboli konspektu, 530
ustawie internetowych, 551
wykresw przebiegu w czasie, 460
konsolidacja
arkuszy, 538
polecenie Konsoliduj, 541
polecenie Wklej specjalnie, 540
przy uyciu formu, 539
sposoby, 539
dynamiczna, 541
metody, 541
moliwoci, 545
odwieanie, 544
skoroszytw, 542
statyczna, 541
konspekt, 523
dodawanie danych, 530
kolumnowy, 525
poziomy, 526
przygotowanie danych, 526
sekcja, 523
stopnie szczegowoci, 523
symbole poziomw, 529
konfigurowanie, 530
ukrywanie, 530
tabela danych, 526
tworzenie, 526
automatyczne, 527
rczne, 528
usuwanie, 526, 530
wierszowy, 525
wywietlanie poziomw, 529
zakres danych, 526
konstrukcja
Select Case, 724
konstruowanie
tabeli przestawnej, 624

kontrolka
ActiveX, 758, 763
Etykieta, 764
Obraz, 764
Pasek przewijania, 765
Pole kombi, 763
Pole listy, 764
Pole tekstowe, 766
Pole wyboru, 763
Przycisk opcji, 765
Przycisk pokrta, 766
Przycisk polecenia, 764
Przycisk przecznika, 767
przyciski i funkcje, 759
dodawanie, 759
Elementy wykresu, 403
formularza, 758
czenie z komrkami, 761
modyfikowanie waciwoci, 760
Pole nazwy, 107
tryb projektowania, 759
tworzenie
makr, 761
waciwoci wspdzielone, 761
zastosowanie, 759
zestawy, 758
kontrolka powikszania, 37
kontrolki, 708
konwersja
skoroszytu na dodatek
zalety, 795
konwertowanie
czasu wojskowego, 259
wartoci, 605
zapisu czasu, 259
kopiowanie, 97
a przenoszenie, 97
Autowypenianie, 101
danych, 597
do przylegajcych komrek, 101
formatowania wykresu, 410
komrek
z formatowaniem warunkowym,
455
metod, 100
obszarw komrek, 97
obszaru komrek
do innych arkuszy, 101
polecenia menu, 99
polecenia Wstki, 98
skrty klawiaturowe, 99
tabeli przestawnej, 629
ustawie strony midzy arkuszami,
187
wykresu, 382
zakresu komrek
jzyk VBA, 780
o zmiennej wielkoci, 781
korekta formu
automatyczna, 569
korelacja, 694
macierz korelacji, 694

Skorowidz
kowariancja, 694
krawdzie, 140
krj pisma, 132
zmiana, 132
kryterium
Lub, 270, 283
Oraz, 269, 282
Oraz i Lub, 271, 283
ksztaty
Bazgroy, 471
ksztaty, 469
dodawanie, 469
tekstu, 471
dowolny ksztat, 471
edycja punktw ksztatu, 475
formatowanie, 471
grupowanie, 475
grupowanie z wykresem, 474
Krzywa, 471
modyfikowanie, 475
obracanie, 475
odrczne rysowanie, 475
stosy, 474
tworzenie, 471
uywanie, 469
zmiana konfiguracji, 475
kursor myszy, 28
kwerenda internetowa, 554
przeprowadzanie, 555
uaktualnianie, 556
znaczniki tabel, 556

L
liczba
formatowanie, 500
losowa
generowanie, 697
rozkad, 698
zaokrglanie, 327
zmiennoprzecinkowa
bdy, 576
liczby
formatowanie, 500
liczebnik porzdkowy, 236
linia trendu, 424
linie siatki
drukowanie, 183
Linie siatki, 42
lista
Scenariusze, 673
z tabeli przestawnej, 649
lista argumentw, 198
lista kontrolna, 614
lista rozwijana
lista zalena, 521
tworzenie, 516
lista zalena
tworzenie, 521

acuch znakw, 221

cza
aktualizacja, 536
edytowanie, 535
fantomowe, 577
konsolidacja arkuszy, 538
otwieranie skoroszytu
Aktualizuj, 535
Nie aktualizuj, 535
Pomoc, 535
poredniczce, 538
przerywanie, 536
wklejanie, 533
wybr metody obsugi, 535
zabezpieczenie, 534
cze
usuwanie, 535
zmiana rda, 536
czenie
kolumn, 607
skoroszytw, 531

M
makro, 703, 708
bezpieczestwo, 705
zaufane lokalizacje, 706
dodawanie
do paska Szybki dostp, 717
edytowanie, 712
jzyka VBA
pisanie kodu rdowego, 718
komentarze, 707
kontrolka uruchamiania, 764
kopiowanie zakresu, 780, 781
lista formu aktywnego arkusza, 725
lokalizacja, 710
naprawianie, 714
nazwa, 707
procedura, 706
przegldanie, 710
przenoszenie zakresu komrek, 782
przypisywanie
do przycisku, 717
klawisza skrtu, 716
rejestrowanie, 704, 709, 712, 714
ponowne, 714
rejestrowanie bezwzgldne, 715
rejestrowanie wzgldne, 715
sprawdzanie, 713
testowanie, 711, 714
tworzenie, 704, 709
dla kontrolek, 761
umieszczanie przycisku na pasku
Szybki dostp, 754
usuwanie minipaska narzdzi, 131
VBA
rodzaje, 706
wczenie obsugi, 705
wykonujce ptl, 780

833

wykonywanie, 713
przycisk arkusza, 753
zapisywanie
skoroszyt makr osobistych, 716
zapisywanie skoroszytu, 706
zatrzymanie rejestrowania, 710
zaznaczajce zakres, 780
zaznaczanie
wiersza lub kolumny, 782
Malarz formatw, 143
mapy bitowe, 483
margines, 180
konfigurowanie, 180
ustawienia drukowania, 181
meneder dodatkw, 794
meneder scenariuszy, 670
definiowanie scenariuszy, 670, 671
generowanie raportu, 674
modyfikowanie scenariuszy, 673
scalanie scenariuszy, 673
wada, 674
wywietlanie scenariuszy, 672
menu podrczne, 43
Kopiuj, 99
Wklej, 99
Wytnij, 99
metoda, 708, 720
MacroOptions, 737
OnKey, 778
OnTime, 777
SelectSpecial, 783
minipasek narzdzi, 44
kontrolka Elementy Wykresu, 403
nagwek i stopka, 187
usuwanie, 131
zastosowanie, 130
modu, 708
modu jzyka VBA, 719
modyfikacja zawartoci komrki, 59
modyfikowanie
kodu rdowego jzyka VBA, 718
ksztatw, 475
scenariuszy
meneder scenariuszy, 673
szablonu, 167
tabeli przestawnej, 628
waciwoci kontrolek, 760
wykresu
3-W, 425
jzyk VBA, 788
linie siatki, 409
obszar, 406
obszar krelenia, 407
osie, 411
monitorowanie
zmian
w okrelonym zakresie, 775
motyw, 146
dostosowywanie, 148
Motywy dokumentu, 134, 140, 146
dostosowywanie, 148
efekty, 149

834

Excel 2013 PL. Biblia

Motywy dokumentu
galeria, 148
uycie, 148
w skoroszycie, 148

N
nadawanie
nazw, 214
formuom, 215
wartociom staym, 214
nadawanie nazw obszarom, 106
nagwek, 182, 185
definiowanie
przyciski, 186
elementy kodu, 186
opcje, 187
predefiniowany, 185
narzdzia
Aparat fotograficzny, 485
Czcionka, 132
Kolor czcionki, 139
Kolor wypenienia, 139
Rozmiar czcionki, 132
Solver, 678
Sprawdzanie zgodnoci, 161
Style komrki, 143
Szacowanie formuy, 361
Text Tools, 613
narzdzia inspekcji, 577
identyfikacja
komrek, 577
komrek zalenych, 582
poprzednikw komrki, 581
Inquire, 579
odwoania cykliczne, 582
przegldanie formu, 579
sprawdzanie bdw w tle, 582
szacowanie formu, 584
ledzenie powiza, 580
ledzenie wartoci bdw, 582
narzdzie
Cofnij, 492
Wykonaj ponownie, 492
Zapisz, 492
nazwa
nadawanie
formuom, 215
wartociom staym, 214
zaawansowane techniki, 214
pliku
wyodrbnianie, 608
znaki niedozwolone, 156
przypisywanie do odwoa, 217
skrty jednostek, 322
staych tablicowych, 339
nazwy klawiszy, 28

O
obiekt
Range, 775, 779
WordArt
komponenty, 482
obiekt jzyka VBA, 708, 720
Application, 720
waciwoci, 722
metoda, 722
waciwoci, 721
tylko do odczytu, 721
obiekty
doczanie do komrek, 472
drukowanie, 477
eksportowanie, 477
grupowanie, 474
opcje, 472
rozgrupowanie, 474
rwnania matematyczne, 486
SmartArt, 478
konfigurowanie, 478
wprowadzanie tekstu, 479
zmiana stylu, 481
zmiana ukadu, 480
stosy, 474
ukrywanie, 473
ustalanie odlegoci, 475
w warstwie rysunkowej, 472
WordArt
wstawianie, 481
wyrwnywanie, 475
zaznaczanie, 473
zmiana kolejnoci, 474
obliczanie
amortyzacji, 318
dni witecznych, 252
elementw poyczki, 302, 311
harmonogramu spaty, 307
inwestycji, 312
kapitalizacja ciga, 315
kapitalizacja odsetek, 313
odsetki, 315
odsetki proste, 313
oprocentowanie, 313
oprocentowanie proste, 313
liczby lat midzy datami, 249
liczby wyrazw w komrce, 236
objtoci
kuli, 326
objtoci
graniastosupa, 327
prostopadocianu, 326
stoka, 326
szecianu, 326
walca, 327
obwodu
koa, 325
kwadratu, 325
prostokta, 325
pola
koa, 325

kwadratu, 325
prostokta, 325
trapezu, 325
trjkta, 326
powierzchni
kuli, 326
prostopadocianu, 326
stoka, 326
szecianu, 326
raty poyczki, 305
rznic midzy czasami, 256
spaty zaduenia karty kredytowej,
306
redniej
tabela wyszukiwania, 295
tabela przestawna, 627
wieku, 249
obliczenia
finansowe, 301
precyzowanie, 678
obracanie tekstu, 138
obramowania, 140
definiowanie, 140
Kontur, 141
style, 140
tworzenie, 140
Wewntrz, 141
Obraz, 764
obrazy
jako to arkusza, 486
obrazy rastrowe, 483
obsuga
brakujcych danych, 461
kwot uamkowych, 329
ukrytych danych, 461
obsuga e-maili, 556
obsugiwanie
brakujcych danych, 423
obszar komrek, 89
adres, 89
cz wsplna, 216
kopiowanie, 100
kopiowanie i przenoszenie, 97
nadawanie nazw, 106
Pole nazwy, 107
w skoroszycie, 107
przemieszczanie, 100
zarzdzanie nazwami, 109
zaznaczanie, 90
obszar krelenia, 407
obszar wydruku
definiowanie, 175
obszar wykresu, 375, 406
obszary
dwuwymiarowe, 92
niecige, 91
a obszary cige, 92
metody zaznaczania, 92
trjwymiarowe, 92
obszary robocze, 158
ochrona
arkusza, 557

Skorowidz
odblokowanie czci komrek,
558
opcje, 559
przypisywanie uprawnie
uytkownika, 560
wyczanie, 558
projektu Visual Basic, 563
skoroszytu, 561
haso, 561
struktury, 562
z makrami, 563
ochrona danych, 557
hasa, 557
uprawnienia dostpu do skoroszytu,
558
odchylenie standardowe, 122
odkrywanie
arkusza, 79
odnalezienie
imienia i nazwiska, 234
sowa w acuchu znakw, 233
odwieanie
konsolidacji, 544
odwoania
bezwzgldne, 205, 421, 450
problemy, 574
cykliczne, 213, 568
do danych tabeli, 211
do komrek
poza arkuszem, 207
sprawdzanie poprawnoci
danych, 517
w tabeli przestawnej, 651
z innych arkuszy, 207, 208
z innych skoroszytw, 208
do obiektw
upraszczanie, 790
do obiektu
VBA, 719
do obszaru
zastpienie, 350
mieszane, 205, 279
operatory dla obszarw, 216
podczas wycinania i wklejania, 207
przypisywanie nazw, 217
wzgldne, 205, 450
nazwy formu, 216
problemy, 574
zewntrzne
aktualizacja czy, 536
formua automatyczna, 533
konsolidacja arkuszy, 539
modyfikowanie skoroszytu
rdowego, 537
otwieranie skoroszytu, 535
przerywanie czy, 536
skadnia formu, 532
tworzenie formu, 532
tworzenie czy, 534
wielokrotne, 538
wklejanie czy, 533
zabezpieczenie czy, 534

zapisywanie skoroszytu
rdowego, 537
zmiana rda cza, 536
zmiany w dokumencie
rdowym, 537
zmiana rodzaju, 207
odwracanie
kolejnoci komrek, 365
odzyskiwanie
niezapisanych danych, 156
wersji biecej, 156
Office Compatibility Pack, 163
okienka zada
Formatowanie supkw bdw, 424
okienko zada, 404
Formatowanie etykiet danych, 422
Formatowanie ksztatu, 472, 474
Formatowanie osi, 411
Formatowanie serii danych, 418
Formatowanie tytuu wykresu, 383,
408
Pola tabeli przestawnej, 623, 624,
660
Pola wykresu przestawnego, 655
Poszukiwanie, 553
Zaznaczenie, 473
okna zada, 47
obsuga za pomoc klawiatury, 48
zastosowanie, 47
zmiana pooenia, 48
okno
przeczanie, 74
przemieszczanie, 74
przywrcone, 74
w Excelu, 73, 82
zamykanie, 75
zmaksymalizowane, 74
zmiana rozmiarw, 74
zminimalizowane, 74
Okno czujki, 84
okno dialogowe, 46, 739
alternatywy, 740
Analiza danych, 692
Argumenty funkcji, 202, 203
Autokorekta, 224, 588
opis opcji, 589
Centrum zaufania, 154, 168
Ustawienia makr, 705
Zaufane lokalizacje, 154
Chronienie arkusza, 558
opis opcji, 559
Chronienie struktury i systemu
Windows, 562
Dodatki, 794
Dodawanie scenariusza, 671
Dostosuj opcje regionalne, 239
Edytowanie czy, 535
Edytowanie serii, 420
formatowania warunkowego
Pomidzy, 441
Formatowanie komrek, 69, 131
krj pisma, 132

835

Liczby, 241, 501

Obramowanie, 140
Ochrona, 558
Orientacja, 138
otwieranie, 132
Scal i wyrodkuj, 138
wyrwnanie pionowe, 137
wyrwnanie poziome, 135
Formatowanie obrazu
Obraz, 184
Generowanie liczb
pseudolosowych, 697
Grupowanie, 637
Haso, 561
Histogram, 275
Importowanie danych, 596
Importowanie z pliku tekstowego,
596
Inspektor dokumentw, 160, 564
Konfiguracja podpisu, 566
Konsolidowanie, 541
opis kontrolek, 541
Korelacja, 694
Kreator importu tekstu, 596
Kreator konwersji tekstu na
kolumny, 600
Makro, 707
Meneder nazw, 109
Edytuj, 110
Filtr, 109
moliwoci, 109
Usu, 110
Meneder regu formatowania
warunkowego, 454
Meneder scenariuszy, 671
modalne, 46
Modyfikowanie stylu tabeli, 120
Monit podczas uruchamiania, 535
niemodalne, 46
niestandardowe, 708
Nowa nazwa, 108, 109, 215, 339
Nowa regua formatowania, 442, 444
Nowy styl tabeli, 119
obsuga, 46
Odkrywanie, 78, 79
Opcje edycji, 60
Opcje makra, 716
Opcje oglne
Haso ochrony przed zmianami,
562
Opcje programu Excel
Dostosowywanie Wstki, 496
Maksymalna zmiana, 678
Szybki dostp, 493
Opcje sieci Web, 477
Opcje Solvera, 683
Otwieranie, 152, 594
Panel informacji o dokumencie, 159
Parametry dodatku Solver, 680
Pisownia, 588
opis opcji, 588
Podpisywanie, 566

836

Excel 2013 PL. Biblia

okno dialogowe
Podsumowanie scenariuszy, 674
Polecane tabele przestawne, 622
Properties, 78
Przechodzenie do - specjalnie, 94
Przechodzenie do specjalnie, 577
Przenoszenie lub kopiowanie, 78
Przenoszenie wykresu, 374
Regresja
opis opcji, 699
Rejestrowanie makra, 709
opis opcji, 709
Rozmieszczanie okien, 74, 82
Scalanie stylw, 133, 146
Sortowanie, 125
Dodaj poziom, 125
Sprawdzanie bdw, 584
Sprawdzanie poprawnoci danych,
112, 514
Sprawdzanie zgodnoci, 160, 161
Stosowanie nazw, 217
Styl, 144
Ochrona, 146
Symbol, 224
Szacowanie formuy, 361, 584
Szukanie wyniku, 677
Szyfrowanie dokumentu, 157, 561
Tabela danych, 666
tworzenie, 739
Tworzenie nazw z zaznaczenia, 108
Tworzenie nowych kolorw
motywu, 149
Tworzenie tabeli, 51, 118
Tworzenie wykresw przebiegu
w czasie, 459
uaktywnianie kontrolek, 755
Ustawienia pola wartoci, 627
Ustawienia strony, 113
Arkusz, 182
Marginesy, 180
Ustawienia ukrytych i pustych
komrek, 424
Usu duplikaty, 597
Usuwanie duplikatw, 123
Wartoci scenariusza, 672, 673
Wklej specjalnie, 100
Wklejanie specjalne, 104, 540
Waciwoci drukarki, 179
Waciwoci zakresu danych
zewntrznych, 556
Wstaw element obliczeniowy, 647
Wstawianie, 86
Wstawianie fragmentatorw, 127
Wstawianie funkcji, 122, 199, 203
Data i czas, 255
wskazwki, 204
wywietlanie opisu funkcji, 737
Wstawianie hipercza, 552
Wstawianie obrazu, 482
Wstawianie pola obliczeniowego,
645
Wstawianie wykresu, 427

Wybieranie szczegw, 158

Wybieranie rda danych, 409, 419
wykorzystanie, 739
wywietlane na wierzchu, 46
zakadki, 47
Zapisywanie jako, 155
Zapisz jako typ, 155
Zapisywanie obszaru roboczego, 158
Zapisywanie szablonu wykresu, 429
Zezwalanie uytkownikom na
edycj zakresw, 560
Zmienianie typu wykresu, 379
Znajdowanie i zamienianie, 96, 585
Zamie, 586
zmiana formatowania, 587
Znajd, 585
Znajdowanie i zaznaczanie, 239
zwyke, 46
okno zada
Schowek, 102
okrelanie
formatowania warunkowego, 441
lokalizacji tabeli przestawnej, 624
momentu przeliczania formu, 213
obszaru drukowania, 179
typu zaznaczenia
jzyk VBA, 785
okrelanie kierunku tekstu, 139
opcja
Automatyczne z wyjtkiem tabel, 214
Chro skoroszyt, 78
Drukuj aktywne arkusze, 179
Drukuj cay skoroszyt, 179
Drukuj zaznaczenie, 179
Drukuj zaznaczon tabel, 179
Drukuj zaznaczony wykres, 179
Etykiety danych, 421
Inne na pierwszej stronie, 187
Inne na stronach parzystych i
nieparzystych, 187
Kierunek tekstu, 139
Kolor karty, 77
Linie siatki, 409
Ochrona, 146
Odblokuj okienka, 83
Ogranicz uprawnienia wedug osb,
159
Okno aktywnego skoroszytu, 82
Opcje stylu tabeli, 119
Opcje stylu tabeli przestawnej, 625
Ostatni punkt, 462
Ostatnio uywane skoroszyty, 152
Otwrz, 152
Otwrz i napraw, 152
Otwrz jako kopi, 152
Otwrz tylko do odczytu, 152
Otwrz w przegldarce, 152
Otwrz w widoku chronionym, 152
Oznacz jako wersj ostateczn, 159
Pierwszy punkt, 462
Pokazywanie/Linie siatki, 142
Poka podziay stron, 175

Poka poprzednie wersje, 152

Pomijaj puste, 106
Przemn, 105
Przewijanie synchroniczne, 82
Przycisk filtru, 123
Punkt najniszej wartoci, 462
Punkt najwyszej wartoci, 462
Punkty ujemne, 462
Skaluj do rozmiaru dokumentu, 187
Szybka analiza, 91
Transpozycja, 106
Tytu wykresu, 408
Ustaw dokadno zgodnie z
wywietlan, 70, 499, 576
Utwrz cze z danymi rdowymi,
545
Wartoci w kolejnoci odwrotnej, 412
Warto maksymalna osi, 412
Wiersz sumy, 122
Wicej kolorw, 140
Wicej okien, 75
Wklej cze, 106
wklejania
Bez obramowania, 104
Formatowanie, 104
Formatowanie formu i liczb, 103
Formatowanie wartoci i liczb,
104
Formatowanie wartoci i rda,
104
Formaty, 105
Formuy, 103, 105
Formuy i formaty liczb, 105
Komentarze, 105
Obraz, 104
Obraz poczony, 104
Scal formatowanie warunkowe,
104
Sprawdzanie poprawnoci, 105
Szerokoci kolumn, 105
Transpozycja, 104
Uyj wycznie motywu
rdowego, 105
Wartoci, 104, 105
Wartoci i formaty liczb, 105
Wklej, 103
Wklej cze, 104
Wklej specjalnie, 104
Wszystkie scalajce formaty
warunkowe, 105
Wszystko, 105
Wszystko poza obramowaniem,
105
Zachowaj formatowanie
rdowe, 104
Zachowaj szeroko kolumn, 104
Wcz obliczanie iteracyjne, 213
Wcz sprawdzanie bdw w tle,
205, 582
Wybierz funkcj, 203
Wyrwnaj do marginesw strony,
187

Skorowidz
Zablokuj grny wiersz, 83
Zablokuj pierwsz kolumn, 83
Zawijaj tekst, 137
Zmniejszaj, aby dopasowa, 137
Znaczniki, 462
operand, 212
operator, 194
dwukropek, 216
konkatenacji, 225
pierwszestwo w formuach, 195
przecicia, 216
spacja, 216
rednik, 216
w formuach, 194
organizacja plikw, 157
organizowanie list, 33
orientacja strony, 180
ostrzeenie o zabezpieczeniach, 534
o czasu, 650
otwieranie
skoroszytw
Ostrzeenie bezpieczestwa, 153
otwieranie
pliku HTML, 552
skoroszytw, 152
automatyczne, 154
skoroszytu, 158
aktualizacja czy, 536
formuy odwoa zewntrznych,
535

P
panel
Informacje, 159
pasek
formuy, 36
przewijania, 39
przewijania pionowego, 37
przewijania poziomego, 36
stanu, 36
Szybki dostp, 36
dodawanie makra, 717
konfigurowanie, 44
Szybkie drukowanie, 173
Zapisz, 154
Zmie ksztat, 112
Szybki Dostp
Scenariusze, 673
tytuu, 37
pasek danych
prosty, 443
pasek narzdzi
Szybki dostp, 492
dodawanie polece, 492
domylna konfiguracja, 495
dostosowywanie, 491
separator, 494
usuwanie ikon, 495
widoczno, 491
zmiana pooenia, 492
zmiana pooenia ikon, 495

Pasek przewijania, 765

pasek stanu, 264
Payment, 302
PDF, 190
ptla
For - Next, 724
plik
baz danych, 594
CSV, 615
dBase, 594
DIF, 615
filtrowanie nazw, 153
formaty, 162
graficzny, 483
HTM, 615
HTML, 548
importowanie, 595
otwieranie, 552
tworzenie, 549
konsolidacja, 531
MHTM
otwieranie, 551
MIME HTML, 548
obszaru roboczego, 158
ODS, 615
OpenDocument, 615
organizacja, 157
PDF, 563, 615
PRN, 615
programu Access, 594
reguy nazywania, 156
strony WWW, 548, 550, 615
SYLK, 615
tekstowy, 595
TXT, 615
tylko do odczytu, 564
XLA, 594
XLM, 594
XLS, 594
XLT, 594
XML
importowanie, 595
XPS, 563, 615
zapisywanie, 163
zmiana sposobu wywietlania, 154
podgld na ywo, 143
podgld wydruku, 174
Poka marginesy, 174
Powiksz do strony, 174
podzia stron
usuwanie, 182
wstawianie, 182
pojedynczy cudzysw, 208
pole
Normalna czcionka, 132
Wyszukaj funkcj, 203
Pole kombi, 763
Pole listy, 764
pole nazwy, 36
pole obliczeniowe, 643
Pole tekstowe, 766
Pole wyboru, 763
alternatywa, 767

837

polecenia
dodawanie, 498
polecenie
Rozmiar, 471
Rozmieszczanie, 471
Style ksztatw, 471
style WordArt, 471
polecenie, 28
Autodopasowanie szerokoci
kolumn, 88
Autodopasowanie wysokoci
wierszy, 88
Autokonspekt, 527
Brak krawdzi, 119
Chro biecy arkusz, 159
Cofnij, 45, 98
Definiuj nazw, 108, 215
Dodaj do paska narzdzi Szybki
dostp, 493
Dodaj podpis cyfrowy, 159, 566
Dostosuj pasek narzdzi Szybki
dostp, 493
Dostosuj Wstk, 496
Drukuj, 179
Duplikuj, 120
Edytuj komentarz, 111
Efekty artystyczne, 484
Filtry liczb, 126
Filtry tekstu, 126
Formatuj komentarz, 111
Formatuj komrki, 132
Formatuj obraz, 47
Inspekcja formu/Poka formuy, 579
Kolor linii, 140
Kolor wypenienia, 94
Kolory motywu, 149
Komentarze/Nastpny, 113
Konspekt/Poka szczegy, 529
Konspekt/Ukryj szczegy, 529
Konwertuj na formuy, 662
Konwertuj na liczb, 222
Konwertuj na zakres, 128
Kopiuj, 98
Ksztaty, 469
Marginesy niestandardowe, 180
Meneder nazw, 109
Modyfikuj, 144
Nagwek i stopka, 185
niedostpne na Wstce, 45
Nowa regua, 441
Nowe okno, 81
Nowy komentarz, 110
Nowy styl komrki, 145
Nowy styl tabeli, 119
Obszar wydruku, 175
Odkryj, 79
Odkryj kolumny, 87
Odzyskaj niezapisane skoroszyty,
156
Okno czujki, 84, 665
opcje wyboru, 42
O czasu, 650

838

Excel 2013 PL. Biblia

polecenie
O/Typ osi daty, 465
Otwrz jako kopi, 170
Paski danych, 441
Pisownia, 587, 612
Plik/Informacje, 153
Plik/Zapisz, 154
Podziel, 82
Pogrubienie, 90
Poka wszystkie komentarze, 113
Poka wszystkie waciwoci, 157
Poka/Ukryj komentarze, 111
pokrta, 42
Pole tekstowe, 221, 409
Polecane wykresy, 374
Poprawno danych, 112
Powiksz, 81
Powiksz do zaznaczenia, 81
proste listy rozwijane, 42
Przenie lub kopiuj, 78
Przenie wykres, 373
Przeprowad inspekcj dokumentu,
160, 564
przyciski
podzielone, 42
proste, 41
przeczajce, 42
Reguy pierwszych/ostatnich, 441
Reguy wyrniania komrek, 441
Resetuj pooenie okna, 82
Resetuj, aby dopasowa do stylu, 407
Rozdziel komrki, 138
Rozmie wszystko, 82
Rysuj obramowanie, 140
Rysuj siatk obramowa, 140
Scal komrki, 138
Scal style, 133, 146
Scal wszystkie, 138
Skale kolorw, 441
Solver, 679
Sortowanie niestandardowe, 125
Sortuj wedug kolorw, 124
Sprawdzanie bdw, 583
Sprawd ustawienia dostpu, 160
Sprawd zgodno, 160
Styl linii, 140
Symbol, 224
Szeroko domylna, 88
Szeroko kolumny, 88
Szyfruj przy uyciu hasa, 157, 159
led bdy, 571
led poprzedniki, 581
led zalenoci, 582
Tabela, 84, 115
Tabela danych, 308, 666
Tabela przestawna, 623
Tekst jako kolumny, 600
To, 142
To i plik graficzny, 486
Tytuy wydruku, 182
Ukryj, 79, 87
Ukryj i odkryj, 87

Ukryj komentarz, 111, 113

Ustaw obszar wydruku, 179
Usu duplikaty, 123
Usu podzia strony, 182
Usu wiersze arkusza, 86
Usu z listy (skoroszyty), 152
Usu/Kolumny tabeli, 121
Usu/Wiersze tabeli, 121
Utwrz z zaznaczenia, 108, 217
Visual Basic, 710
Widoki niestand., 190
Widoki niestandardowe
konspekt, 529
Widoki skoroszytu, 174
Wicej formatw liczb, 241
Wicej obramowa, 140
Wklej, 98, 100, 103
Wklej cze, 533
Wklej specjalnie, 104
Wstaw fragmentator, 127
Wstaw grafik SmartArt, 478
Wstaw kolumny arkusza, 86
Wstaw komentarz, 110
Wstaw komrki, 86
Wstaw podzia strony, 182
Wstaw wiersze arkusza, 86
Wstawianie ksztatw, 471
Wyczy filtr, 126
Wyczy nieprzypite skoroszyty,
152
Wyczy obszar wydruku, 179
Wyczy reguy, 441
Wykres przestawny, 652
Wypenianie byskawiczne, 601
Wypenij, 101
Wypenij/We wszystkich arkuszach,
101
Wyrwnanie, 135
Wysoko wiersza, 88
Wywietl obok siebie, 82
Wytnij, 98
Zablokuj okienka, 83
Zapisz jako, 155
Zarejestruj makro, 709
Zarzdzaj reguami, 441, 447
Zaznacz dane, 409, 420
Zestawy ikon, 441, 447
Znajd, 96
Znajd i zaznacz/Przejd do, 87,
90, 92
Znajd i zaznacz/Przejd do
specjalnie, 94
Znajd i zaznacz/Zamie, 231
Zrzut ekranu, 484
polecenie
Chro struktur skoroszytu, 159
polityka blokowania plikw, 153
poprzedniki komrki, 580
porwnywanie
arkuszy, 82
Portable Document Form, 563

porzdkowanie
danych, 614
zakresu wartoci, 365
Power Utility Pak, 613
PowerPivot, 662
powikszanie arkusza, 80
powikszenie podgldu, 174
Present Value, 302
procedura, 708, 719
obsugujca zdarzenie, 749
ProcessCells2, 783
SetAlarm, 777
Setup_OnKey, 778
ShowChangeCaseUserForm, 797
Workbook_BeforeClose, 774
Workbook_BeforeSave, 774
Workbook_Open, 772, 774
Worksheet_Change, 775
zapisywanie i zamykanie
wszystkich skoroszytw, 787
zapisywanie wszystkich
skoroszytw, 787
procedura Function, 727, 730
argumenty, 732
tworzenie, 730
usuwanie bdw, 736
w oknie dialogowym Wstawianie
funkcji, 737
wywoywanie, 731
w zalenoci od lokalizacji, 731
procedura Sub, 706, 708
obsuga zdarze, 746
testowanie funkcji
niestandardowych, 736
projektowanie
nowej funkcji arkusza, 704
proste oprocentowanie, 313
przecignicie, 29
przegldanie
formu, 579
makra, 710
przegldanie szablonw, 165
przeksztacanie
cyfr na wartoci, 222
danych, 604
za pomoc formu, 230
wartoci w tekst, 226
przeliczanie
jednostek, 321
Convert, 323
przeczanie
okien, 74
przemieszczanie
okien, 74
przemieszczanie wskanika komrki, 61
przenoszenie
arkusza, 77
elementw wykresu, 382
metod, 100
obszarw komrek, 97
tabeli, 121
wykresu, 381

Skorowidz
zakresu komrek
jzyk VBA, 782
przeszukiwanie acucha znakw, 232
przetwarzanie tekstu, 33
przycisk
Bieca data, 186
Bieca godzina, 186
Formatowanie obrazu, 186
Liczba stron, 186
Maksymalizuj, 37, 74
Maksymalizuj okno, 37
Microsoft Excel - Pomoc, 36
Minimalizuj, 74
Nazwa arkusza, 186
Nazwa pliku, 186
Nowy arkusz, 36
Numer strony, 186
Obraz, 186
Opcje wywietlania Wstki, 36
Plik, 36, 40
przewijania kart arkuszy, 36
Przycisk filtru, 123
Przywr w d, 37, 74
cieka pliku, 186
Ukad strony, 53
widokw arkusza, 36
wklejania, 100
Wykonaj ponownie, 45
Zamknij, 37
Zapisz, 54
Znajd wszystko, 96
Zwi Wstk, 36
Przycisk opcji, 765
Przycisk pokrta, 766
Przycisk polecenia, 764
Przycisk przecznika, 767
przypisanie niestandardowych zada
klawiszom, 778
przypisywanie
klawisza skrtu do makra, 716
makra do przycisku, 717
uprawnie uytkownika, 560
punkt danych, 375
punkt widoku, 425
PUP, 613

R
raport, 619
rata, 302
rejestrator makr
generowanie kodu, 779
rejestrowanie
makr, 709, 714
bezwzgldne, 715
wzgldne, 715
makra
ponowne, 714
resetowanie
Wstki, 498
RMS, 558
rok przestpny, 242

rozkad czstoci, 273

rozkad liczb, 698
rozmiar papieru
okrelanie, 180
rozmiar wydruku
zmiana, 80
rozrnienie
zer i pustych komrek, 291
rozszerzenie
*.mht, 548
rozszerzenie
*.mhtml, 548
XLS, 706
XLSB, 706
XLSM, 706
rozwizywanie
trjktw prostoktnych, 323
rysunki wektorowe, 483

S
scalanie
scenariuszy
meneder scenariuszy, 673
sandbox, 153
scalanie komrek, 137
scenariusz, 665
schowek
Office, 98
wklejanie, 102
Windows, 98
serie danych, 375
SharePoint, 547
Skala, 42
skalowanie
wartoci, 506
wydruku, 183
skoroszyt, 35, 73
blokowanie moliwoci zmian, 78
dodawanie
cyfrowego podpisu, 565
finalizowanie, 564
inspekcja, 564
jednoczesne przegldanie arkuszy, 81
konsolidowanie, 542
czenie, 531
makr osobistych, 716
ochrona, 561
odzyskiwanie wersji biecej, 156
organizacja, 157
otwieranie, 152
przywracanie ustawie domylnych,
170
rozrnienie widoku, 81
sekcja
ochrony, 159
sprawdzanie, 160
tryb zgodnoci, 160
sprawdzanie zgodnoci, 565
testowanie, 797
tworzenie, 49, 151
przy uyciu szablonu, 166

839

uatwienia dostpu, 565

ustawienia informacji, 159
w Excelu 2013, 73
w kilku oknach, 75
w wielu oknach, 81
wasny szablon, 169
z makrami
zapisywanie, 706
zabezpieczanie
hasem, 157
zaleny, 531
zamykanie, 160
zapisywanie, 54, 154
ustawienia internetowe, 551
w formacie HTML, 548
w internecie, 547
zmiana ustawie domylnych, 168
skoroszyt rdowy, 531
skrt kalwiaturowy
Ctrl+Shift+!, 68
Ctrl+Shift+#, 68
Ctrl+Shift+$, 68
Ctrl+Shift+%, 68
Ctrl+Shift+@, 68
Ctrl+Shift+^, 68
Ctrl+Shift+~, 68
Ctrl+spacja, 91
skrt klawiaturowy, 46
Alt, Q, X, 794
Alt+F1, 374
Alt+F11, 78, 710
Alt+F8, 707
Alt+litera, 46
Alt+Shift+strzaka w lewo, 528
Alt+Shift+strzaka w prawo, 528
Ctrl +spacja, 120
Ctrl+;, 66
Ctrl+[, 581
Ctrl+1, 132
Ctrl+5, 134
Ctrl+8, 530
Ctrl+A, 91
Ctrl+Alt+F9, 214, 575
Ctrl+Alt+Shift+F9, 568
Ctrl+B, 90, 134
Ctrl+Backspace, 38
Ctrl+C, 99
Ctrl+D, 101
Ctrl+E, 601
Ctrl+End, 174
Ctrl+Enter, 62
Ctrl+F, 96, 239, 585
Ctrl+F3, 109
Ctrl+F4, 160
Ctrl+F6, 75
Ctrl+I, 134
Ctrl+K, 552
Ctrl+N, 49, 133, 151
Ctrl+P, 174
Ctrl+Page Down, 47, 75
Ctrl+Page Up, 47, 75
Ctrl+R, 101

840

Excel 2013 PL. Biblia

skrt klawiaturowy
Ctrl+S, 154
Ctrl+Shift+!, 501
Ctrl+Shift+#, 501
Ctrl+Shift+$, 501
Ctrl+Shift+%, 501
Ctrl+Shift+*, 95
Ctrl+Shift+;, 66
Ctrl+Shift+@, 501
Ctrl+Shift+^, 501
Ctrl+Shift+{, 581
Ctrl+Shift+~, 242, 501
Ctrl+Shift+Enter, 265
Ctrl+Shift+strzaka w d, 781
Ctrl+Shift+strzaka w prawo, 781
Ctrl+Shift+T, 713
Ctrl+Shift+U, 57
Ctrl+T, 117
Ctrl+U, 134
Ctrl+V, 99
Ctrl+W, 160
Ctrl+X, 99
Ctrl+Y, 43
Ctrl+Z, 45, 98
edytowanie zawartoci paska
formuy, 821
F1, 779
F11, 374
F12, 155
F2, 134, 204
F3, 202
F4, 207
F5, 107
F7, 587, 612
F9, 214
formatowanie liczb, 68, 501
klawisze formatujce, 821
klawisze polece, 823
okien dialogowych, 754
przemieszczanie w obrbie arkusza,
819
przenoszenie w obrbie zakresu, 821
przypisane do makr, 709
przypisywanie do makr, 716
Shift+Ctrl+F6, 75
Shift+F11, 76
Shift+F12, 154
Shift+F2, 110
Shift+F8, 92
Shift+F9, 214
Shift+Home, 219
Shift+klawisz nawigacji, 61
Shift+spacja, 91
Shift+spacja, 120
Shift+Tab, 46
spis, 819
zaznaczanie komrek, 820
SkyDrive, 547
slicer, 648
supki bdw, 424
niestandardowa, 424
odchylenie standardowe, 424

staa warto, 424

warto procentowa, 424
supki bdw standardowy, 424
Solver, 678
dodatkowe wiadomoci, 688
Dokadno ograniczenia, 683
Ignoruj ograniczenia
cakowitoliczbowe, 684
Liczba iteracji, 684
Maksymalna liczba dopuszczalnych
rozwiza, 684
Maksymalna liczba podproblemw,
684
Maksymalny czas, 684
opis opcje, 683
Poka wyniki iteracji, 683
ustawienia, 683
Uyj skalowania automatycznego,
683
wykorzystanie, 684
optymalizacja kosztw, 686
optymalizacja portfela
inwestycyjnego, 689
przydzia zasobw, 688
rozwizywanie rwna
liniowych, 684
zapisanie modelu, 683
sortowanie
listy plikw, 158
tabeli, 123, 124
wielokolumnowe, 125
sparkline, 458
sparklines excel, 467
sprawdzanie
makra, 713
pisowni, 587, 612
sprawdzanie poprawnoci danych, 513
akceptowanie
okrelonej wartoci, 519
tylko tekstu, 519
alert o bdzie, 514
Data, 515
Dugo tekstu, 515
Dowolna warto, 515
Dziesitne, 515
formuy, 517, 519
odwoania do komrek, 517
Godzina, 515
komunikat wejciowy, 514
kryteria, 515
Lista, 515
lista zalena, 521
Niestandardowe, 515
okrelanie kryteriw, 514
Pena liczba, 515
warunek
nieprzekraczania sumy, 520
okrelonego dnia tygodnia, 520
okrelonych znakw, 520
sprawdzanie skoroszytu, 160
staa tablicowa, 336
a odwoania do obszaru, 350
nazywanie, 339

sterowanie
kolejnoci uaktywniania kontrolek,
755
stopa procentowa, 302
stopie powikszenia, 80
stopka, 185
definiowanie
przyciski, 186
elementy kodu, 186
opcje, 187
predefiniowana, 185
stos obiektw, 474
struktura ksiki, 29
styl
atrybuty, 143
dodawanie z innych arkuszy, 146
kopiowanie, 146
modyfikowanie, 144
niestandardowy
przechowywanie, 146
Normalny, 144
stosowanie, 143
tworzenie, 145
zapisywanie w szablonach, 146
zarzdzanie, 144
style
WordArt, 481
sumowanie
cyfr liczby cakowitej, 358
ignorowanie bdw, 279
komrek, 263, 277
szybkie wywietlanie, 264
n najwikszych wartoci, 280
n najwikszych wartoci, 353
n-tej wartoci, 360
sumy skumulowane, 278
sumy warunkowe, 280
tylko wartoci ujemnych, 281
wartoci
bdy w obszarze, 351
na podstawie innego obszaru, 281
na podstawie porwna dat, 282
na podstawie porwna
tekstw, 282
w tablicach, 347
zaokrglonych, 359
sumy skumulowane, 278
sumy warunkowe, 280
z wieloma kryteriami, 282
sumy z przeniesienia, 278
suwak
Powikszenie, 80
symbol
fx, 204
symbole wieloznaczne, 97
szablon
otwieranie, 167
szablony, 165
arkusza, 169
blokowanie komrek, 171
domylne, 168
dla arkuszy, 168
dla skoroszytw, 168

Skorowidz
edycja dokumentu, 166
kompletnych skoroszytw, 172
Microsoft Office Online, 165
modyfikowanie, 166, 167
niestandardowe, 168
dla skoroszytw, 168
tworzenie, 170
zapisywanie, 171
zastosowanie, 171
przegldanie, 165
Pusty skoroszyt, 151
ustawienia modyfikowalne, 171
wykresw, 429
wykresu
tworzenie, 410
z obsug makr, 170
zapisywanie stylw, 146
Zeszyt.xltx, 169, 170
sztywne przypisywanie, 664
szukanie
dat, 239
informacji, 585
wyniku
dla jednej komrki, 676
szukanie i zastpowanie, 585
Szybkie drukowanie, 173

cieka dostpu, 154

ledzenie
powiza midzy komrkami, 580
wartoci bdw, 582
rednia
z wykluczeniem zer, 353

T
tabela przestawna
filtrowanie
osie czasu, 650
tabela, 115, 208
a zakres danych, 116
bazy danych
pola, 620
danych
z dwiema zmiennymi, 310
z jedn zmienn, 309
definiowanie, 84
dodawanie
wierszy i kolumn, 120
filtrowanie, 123, 125
fragmentatory, 127
usunicie, 126
nawigowanie, 120
odwoania, 211
opcje stylu, 119
podsumowywanie danych, 209
przenoszenie, 121
przestawna, 277
a konspekt, 526

sortowanie, 123, 124

styl, 118, 140
niestandardowy, 119
tworzenie, 117
usuwanie
kolorw wypenienia ta, 119
obramowania, 119
powielonych wierszy, 123
wierszy i kolumn, 121
uycie formu, 208
wiersz nagwka, 115
wiersz sumy, 122
waciwoci formatowania, 119
wyliczanie elementw poyczki, 308
zastosowanie formu, 210
zaznaczanie, 120
zaznaczanie fragmentw, 120
kolumna, 120
wiersz, 120
zmiana
na zakres, 128
zmiana wygldu, 118
tabela danych, 665
ograniczenia, 670
oparta na dwch komrkach
wejciowych, 667
oparta na jednej komrce
wejciowej, 665
tworzenie, 665
tabela przestawna, 617, 620
a rozkad czstoci, 642
analiza danych, 630
dane, 620
dane nienumeryczne, 635
dane rdowe, 626
docelowy ukad, 624
element obliczeniowy, 643
elementy obliczeniowe
przegldanie, 657
wstawianie, 646
etykiety kolumn, 626
etykiety pl, 648
filtr raportu, 619, 632, 634
filtr tabeli, 626
filtrowanie
fragmentatory, 648
formatowanie, 625
funkcja podsumowujca, 631
grupa, 626
grupowanie pozycji, 637
automatyczne, 638
rczne, 637
wedug czasu, 641
wedug daty, 638
interaktywno, 617
kategorie, 620
kilka rde danych, 659
konfigurowanie elementw, 627
konstruowanie, 624
kopiowanie, 629
lokalizacja, 624
metody pracy, 655

841

modyfikowanie, 628
obliczenia, 627
obszar wartoci, 626
odwieanie, 626
odwoania do komrek, 651
odwrotno, 649
okrelanie danych, 623
pami podrczna, 640
pola obliczeniowe, 643
przegldanie, 657
tworzenie, 644
pole wiersza, 626
pozycja, 626
przeksztacenie na formuy, 662
przykad, 618, 628
puste wiersze, 627
sekcja Filtry, 628
sortowanie, 657
sortowanie danych, 630
suma kocowa, 626
suma porednia, 626
suma zbiorcza, 647
sumy czciowe, 627
sumy kocowe, 627
terminologia, 626
tworzenie
automatyczne, 622
funkcja Model danych, 660
rczne, 623
tworzenie raportu, 658
ukad raportu, 627
usuwanie pola, 628
tymczasowe, 628
wykres przestawny, 633, 654
zewntrzna baza danych, 623
zewntrzne rdo danych, 624
zmiana kolejnoci pl, 628
rdo danych, 620
tablica, 333
dwuwymiarowa, 333, 338
formuy, 333
jednowymiarowa, 333
pionowa, 338
pozioma, 337
odwoania do obszaru, 350
orientacja, 337
przeprowadzanie dziaa, 343
staa tablicowa, 336
nazywanie, 339
tworzenie z obszaru, 343
stosowanie funkcji, 344
transponowanie, 340, 344
tworzenie
z obszaru, 342
wyszukiwania, 606
z cigu liczb cakowitych, 345
tekst, 56, 221
a wartoci, 222
dopasowywanie
na licie, 608
dzielenie, 599
formuy
zaawansowane, 233

842

Excel 2013 PL. Biblia

tekst
funkcje, 222
importowanie do zakresu komrek,
596
kolor, 139
konwertowanie na dat, 246
obliczanie
liczby wyrazw, 236
obracanie, 138
odnalezienie
imienia lub nazwiska, 234
ostatniego sowa, 234
pierwszego sowa, 233
okrelanie kierunku, 139
orientacja, 138
powtarzanie, 227
przeszukiwanie acucha znakw,
232
sprawdzanie pisowni, 612
Tekst jako kolumny, 600
tworzenie
angielskich liczebnikw
porzdkowych, 236
usuwanie
pierwszego sowa, 234
tytuw, 235
z komrek, 612
wielko liter
zmiana, 603
Wypenianie byskawiczne, 601
wyrwnanie, 135
wywietlanie
sformatowanych wartoci, 226
wartoci w formacie Walutowe,
227
zamienianie cigu w acuchu
znakw, 232
zastpienie innym tekstem, 231
zawijanie, 137
zliczanie wystpie, 271
zliczanie znakw, 229
zmiana, 612
zmniejszanie, 137
testowanie
makra, 711, 714
to
obraz
zastosowanie, 185
to graficzne, 142
transpozycja obszaru komrek, 106
tryb
Automatyczne przeliczanie, 213
projektowania, 745, 759
uruchomienia, 745
tryb edycji
uaktywnianie, 60
Tryb zgodnoci, 160
Konwertuj, 160
tworzenie
angielskich liczebnikw
porzdkowych, 236
aplikacji, 704

dodatkw, 795
dodatkw do Exclea, 704
dokumentw
PDF, 190
dynamicznych obrazw, 485
formatw liczbowych, 71
formularz UserForm, 743
formularza UserForm, 747
formu
odwoa zewntrznych, 532
graficznych podsumowa, 33
grafik i diagramw, 34
grupy na Wstce, 497
harmonogramu spaty poyczki, 307
histogramw
narzdzie, 696
histogramu porwnawczego, 434
karty na Wstce, 497
konspektu, 526
automatyczne, 527
rczne, 528
ksztatw, 471
list
rozwijanych, 516
listy
zalenej, 521
makr, 704
jzyka VBA, 709
modeli prognostycznych, 699
nazw, 108
niedozwolone nazwy, 107
nieprawidowe nazwy, 109
obszarw, 107
niestandardowego formatu
liczbowego, 502
niestandardowych widokw, 189
nowego skoroszytu, 151
okien dialogowych, 739
pliku HTML, 549
pliku strony WWW, 550
pola obliczeniowego, 644
procedur
obsugujcych zdarzenia, 770
procedur Function, 730
raportu, 619
raportu tabeli przestawnej, 658
regu formatowania warunkowego,
442
rozkadu czstoci, 273, 642
Analysis ToolPak, 275
formuy, 275
tabela przestawna, 277
skoroszytu, 49
szablony, 166
skrtw, 64
staej tablicowej, 336
z obszaru, 343
stylw, 145
szablonw
niestandardowych, 170
wykresw, 410, 429
szablonu
arkusza, 169

tabel danych, 665

tabeli, 117
tabeli przestawnej
automatyczne, 622
rczne, 623
tablicy
z cigu liczb cakowitych, 345
z obszaru, 342
uproszczonego interfejsu, 704
wasnych polece, 704
wykresw, 33, 371
funkcji matematycznych, 436
rysunkowych, 430
zoonych, 427
wykresw przebiegu w czasie, 459
wykresw przestawnych, 652
wykresw rozkadw wartoci
narzdzie, 696
wykresu, 52, 374
wykresu Gantta, 435

U
uaktywnianie
arkusza, 75
uchwyt wypeniania, 49
udostpnianie
niestandardowych ustawie, 495
ukrywanie
arkusza, 79
obiektw, 473
symboli konspektu, 530
wierszy i kolumn, 87
Unicode, 222
ustalanie
adresu komrki
na podstawie jej wartoci, 298
liczby rnic midzy zakresami, 355
prawidowoci wpisw, 357
roku przestpnego, 254
wartoci
najbliszej, 361
tabela wyszukiwania, 295
wystpienia okrelonej wartoci, 354
ustawienia
uytkownika, 495
ustawienia strony
kopiowanie midzy arkuszami, 187
usuwanie
arkusza, 76
elementw wykresu, 382
formatowania warunkowego, 455
komentarzy, 114
konspektu, 530
nadmiarowych spacji, 604
niepotrzebnych odstpw i znakw,
229
pierwszego sowa w acuchu, 234
podziau stron, 182
powielonych wierszy, 123
serii danych z wykresu, 418
tytuw sprzed nazwisk, 235

Skorowidz
wierszy
powtarzajcych si, 597
wierszy i kolumn, 86
wykresu, 382
znakw poza cyframi, 361
usuwanie zawartoci komrki, 59

V
Visual Basic, 701
edytor, 705, 708
formularz UserForm, 744
inicjowanie procedur, 770
otwieranie, 710
Properties, 745

W
wariancja, 122
warstwa
rysunkowa, 55
warstwa rysunkowa, 472
wartoci
konwertowanie, 605
przydzielanie do grup, 606
wywietlane, 576
wartoci liczbowe, 55
warto
obecna, 302
pienidza
okres, 302
termin, 302
pienidza w czasie, 301
przysza, 302
depozytu, 312
serii depozytw, 316
skalowanie, 506
uamkowa, 329
walutowa
zaokrglanie, 328
warto logiczna
FASZ, 225
PRAWDA, 225
Web App, 547
wersja ostateczna, 159
weryfikowanie danych, 112
widok
niestandardowy
tworzenie, 189
Normalny, 174, 175
Podgld podziau stron, 174, 176
powikszenie podgldu, 174
Ukad strony, 53, 174, 176
ukadu stron, 174
widok arkusza, 80
widok Backstage, 40
widok chroniony, 153
obiekty, 153
widok strony
zmiana, 174
Widoki niestandardowe, 189

wielokrotne zaznaczenie, 91
wiersz
dodawanie
w tabeli, 120
grupowanie, 528
losowe rozmieszczenie, 607
numer, 36, 37
sumy, 122
Brak, 122
filtrowanie, 126
Licznik, 122
Licznik num., 122
Maksimum, 122
Minimum, 122
OdchStd, 122
Suma, 122
rednia, 122
Wariancja, 122
Wicej funkcji, 122
tytuowy, 182
ukrywanie, 87
usuwanie, 86
powielonych, 123
w tabeli, 121
usuwanie powtrzonych, 597
wstawianie, 85
metody, 85
zaznaczanie, 90
zmiana wysokoci, 88
wiersz sumy
Suma, 209
Windows Rights Management
Services, 558
wizualizacja danych
formatowanie warunkowe, 439
wklejanie
danych, 100, 597
funkcji niestandardowych, 737
czy, 533
obszaru komrek, 99
schowek Office, 102
specjalne, 103
opcje, 103
operacje matematyczne, 105
pomijanie pustych komrek, 106
transpozycja obszaru komrek,
106
waciwoci
kontrolek, 761
waciwo, 708
ChartType, 788
Count, 786
CountLarge, 786
EntireColumn, 782
EntireRow, 782
HasLegend, 788
kontrolek
LinkedCell, 761
ScrollBars, 766
UsedRange, 780
wpisywanie
formuy tablicowej, 340

843

pr dnia, 240
wpisywanie nazw miesicy, 49
wprowadzanie
danych, 49
automatyczne wpisywanie serii
wartoci, 63
autouzupenianie
wprowadzonego tekstu, 63
formularz, 65
jednoczesne wpisywanie w
wielu komrkach, 62
klawisze nawigacji, 61
wskazwki, 61
zaznaczanie obszaru komrek, 62
dat, 58
daty, 66
godzin, 59
godziny, 66
kodu rdowego jzyka VBA, 718
liczb
automatyczne wpisywanie
przecinkw dziesitnych, 62
serii dat, 245
tekstu, 57
autokorekta, 64
przenoszenie do nowego
wiersza, 64
uamkw, 65
wartoci, 57
wprowadzanie danych, 55
wskazywanie, 28
wskanik
aktywnej komrki, 36
rejestratora makr, 36
wstawianie
danych, 100
hipercza, 552
acucha tekstowego, 704
obiektw
SmartArt, 478
podziau stron, 182
tabela przestawna
pola i elementy obliczeniowe, 643
wierszy i kolumn, 85
znakw specjalnych, 224
znaku wodnego, 184
zrzutw ekranu, 484
wstka
zwijanie, 36
Wstka, 28, 36
automatyczne ukrywanie, 74
dodatek Inquire, 579
dodawanie
polece do grupy, 498
dostosowywanie, 495
karta Deweloper
wywietlanie, 704
karty, 28, 39
modyfikowanie
grup, 496
kart, 496
ograniczenia, 496
nazwy polece, 28

844

Excel 2013 PL. Biblia

Wstka
Nowa karta, 497
obsuga, 39
obsuga za pomoc klawiatury, 43
opcje wywietlania, 39
Opcje wywietlania, 74
polecenia, 39
typy, 41
przeczanie stanu, 39
resetowanie, 498
Style komrki, 144
tworzenie
grupy, 497
karty, 497
ukrywanie, 39
Wicej (...), 132
Wykresy, 385
Zawijaj tekst, 137
zmiana kolejnoci, 498
wszukiwanie
wartoci
w wielu tabelach
wyszukiwania, 294
Wyczy
formaty, 59
hipercza, 60
komentarze, 60
zawarto, 59
Wyczy
wszystko, 59
wykonywanie
makra, 713
ptli w zakresie komrek
jzyk VBA, 783
wykres, 371
3-W
modyfikowanie, 425
bbelkowy, 397
dodawanie
ksztatw, 470
tekstu, 409
dodawanie elementw, 382
dodawanie i usuwanie elementw,
378
dostosowywanie, 376, 401
drukowanie, 384
elementy, 375
etykiety danych, 382, 421
formatowanie, 401
elementw, 384
ikony formatowania, 404
jzyk VBA, 788
minipasek narzdzi, 406
okienko zada Formatowanie, 404
Wstka, 405
funkcji matematycznych, 436
Gantta, 435
giedowy, 398
wiece, 398
grupowanie z ksztatem, 474
histogram porwnawczy, 434
jednostki, 375

kolumnowy, 372, 387

3-W, 388
skumulowany, 387
warunkowe wywietlanie
kolorw, 433
koowy, 391
koowego, 392
kopiowanie, 382
formatowania, 410
legenda, 408
nazwy serii, 409
linia trendu, 424
linie siatki, 409
liniowy, 372, 389
modyfikowanie
jzyk VBA, 787
typu, 788
waciwoci, 788
modyfikowanie obszaru, 406
obsuga brakujcych danych, 423
czenie lini, 424
odstpy, 424
zera, 424
obsuga w Excelu, 372
obszar, 375, 406
krelenia, 407
osadzony, 373
przeniesienie do innego arkusza,
373
osie, 411
etykiety, 413
etykiety kategorii, 416
jednostki wywietlania, 413
kategorii, 413
O daty, 415
O tekstu, 415
pomocnicze, 427
skala logarytmiczna, 412
Typ osi, 415
wartoci, 411
zmiana skali, 411
o kategorii, 375
o wartoci, 375
perspektywa, 425
powierzchniowy, 396, 437
przenoszenie, 381
elementw, 382
przesuwanie, 377
punkt widoku, 425
punktowy, 392
radarowy, 394
resetowanie formatowania, 407
rysunkowy, 430
seria danych, 418
serie danych
dodawanie, 418
ukrywanie, 418
usuwanie, 418
skalowanie, 381
supki bdw, 424
supkowy, 389
koowego, 392

styl, 377
termometru, 431
wskanika, 432
szablony, 429
tworzenie, 374
porada, 417
typ, 376, 384
Kombi, 427
wybr, 385
zmiana, 379
typy
czenie, 428
tytu, 408
dodawanie, 408
odwoanie do komrki, 408
powizanie z komrk, 378
uaktywnianie, 373
ukad, 378
ustawienia konfiguracyjne, 377
usuwanie, 382
elementw, 382
warstwowy, 394
widok danych, 379
waciwoci, 372
wywietlanie
tabeli danych, 429
XY, 392
zastpienie paskiem danych, 444
zastosowanie, 385
zaznaczanie
elementw, 401
kontrolka Elementy wykresu,
403
przy uyciu klawiatury, 403
przy uyciu myszy, 402
zaznaczanie danych, 376
zoony, 375, 427
zmiana rozmiaru, 377, 381
wykres przebiegu w czasie, 457
automatyczne uaktualnianie, 466
dla dynamicznego zakresu
komrek, 466
dodatki Excela, 467
dwjkowy, 458
grupy, 460
kolumnowy, 458
konfigurowanie, 460
liniowy, 458
osie dat, 465
skalowanie osi, 463
symulowana linia referencyjna, 463
tworzenie, 459
typy, 457
ukryte i puste komrki, 461
usuwanie, 460
wyrnianie
punktw danych, 462
zamian rozmiaru, 460
zmiana
koloru i szerokoci linii, 461
typu, 461
zmiana rda danych, 460
zysk/strata, 458

Skorowidz
wykres przestawny, 652
fragmentatory i o czasu, 655
kontrolki, 655
cze z tabel przestawn, 655
opcje, 652
osadzenie, 655
przykad, 653
tworzenie, 652
usuwanie tabeli przestawnej, 655
z tabeli przestawnej, 654
zmiana motywu, 655
wyliczanie
liczby dni midzy datami, 247
liczby dni roboczych, 247
wyodrbnianie
znakw z acucha, 230
wyraenie regularne, 612
wyrwnanie
Dolne, 137
Grne, 137
Lewa (Wcicie), 135
Oglne, 135
pionowe
opcje, 136
poziome
opcje, 135
Prawa (Wcicie), 135
Rozoone, 137
Rozoone (Wcicie), 136
rodek, 135, 137
tekstu
zmiana, 135
Wyjustuj, 136, 137
Wypenij, 136
Wyrwnaj zaznaczenie do rodka,
136
wyrwnanie tekstu
Wcicie, 136
wysyanie
dokumentw e-mailem, 556
wyszukiwanie
dokadne dopasowanie, 299
dokadnej wartoci, 292
dwuargumentowe, 296
formatowania, 586
funkcja JEELI, 287
funkcje, 286
komrek z formatowaniem
warunkowym, 456
najlepsze dopasowanie, 299
wartoci
najbliszej, 299
w dwch kolumnach, 297
z lewej strony, 293
z uwzgldnieniem wielkoci liter, 293
wywietlanie
czasu
biecego, 255
dowolnego, 256
daty
biecej, 244
dowolnej, 245

etykiet danych na wykresie, 421

formularza UserForm, 746
karty Deweloper, 704
tabeli danych, 429
tekstu i liczb, 511
uamkw, 510
wartoci
w milionach, 507
w setkach, 507
w tysicach, 506
wywietlenie
proby do uytkownika
jzyk VBA, 784
wywietlenie widoku informacji, 36
wywoywanie
procedur Function, 731
wyznaczanie
daty ostatniej niedzieli, 251
dnia roku, 249
dnia tygodnia, 251
kwartau roku, 255
liczby komrek, 265
n-tego wystpienia dnia, 252
numeru tygodnia w roku, 251
ostatniego dnia w miesicu, 254
pierwszego dnia tygodnia, 251

X
XLSA, 162
XLSB, 156, 162
XLSK, 162
XLSM, 162
XLSX, 162
XLTM, 162
XLTX, 162
XML
otwarte formaty, 163
XPS, 190

Z
zabezpieczanie
skoroszytu
haso, 157
zabezpieczenie
efektw pracy, 161
kopia zapasowa, 161
zachowanie podgldu nagwkw, 83
zakres danych
konwertowanie na tabel, 117
zakres komrek, 89
kopiowanie, 780
o zmiennej wielkoci
kopiowanie, 781
optymalne wykonywanie ptli, 783
przenoszenie, 782
stasowanie nazw, 780
zakresy komrek
dynamiczne obrazy, 485
zamiana
cigu w acuchu znakw, 232

845

zamiana wysokoci wierszy, 87

zamykanie
okien, 75
skoroszytw, 160
jzyk VBA, 787
zaokrglanie
do liczb cakowitych, 330
do n cyfr znaczcych, 331
do najbliszej wielokrotnoci, 328
liczb, 327
wartoci walutowych, 328
zapisywanie
arkusza
jako PDF, 563
automatyczne, 155
makr
w skoroszycie makr osobistych,
716
pliku
wersje Excela, 163
skoroszytw
jzyk VBA, 787
ustawienia internetowe, 551
w formacie HTML, 548
w internecie, 547
skoroszytu, 154
zawierajcego makra, 706
zmiana domylnego formatu, 155
stylw w szablonach, 146
szablonw
niestandardowych, 171
zapisywanie skoroszytu, 54
zarzdzanie
nazwami, 109
prawami do informacji, 558
reguami formatowania
warunkowego, 454
stylami, 144
zasada
liczby 72, 316
zastpienie
tekstu innym tekstem, 231
zastpienie zawartoci komrki, 60
zastpowanie
danych, 586
zastosowanie
kontrolek, 759
zaznaczanie
caych wierszy i kolumn, 90
elementw wykresu, 401
komentarzy, 114
komrek
jzyk VBA, 781
obiektw, 473
obszarw
niecigych, 91
w kilku arkuszach, 92
obszarw komrek, 90
obszaru danych, 91
okrelonych typw komrek, 94
przez wyszukiwanie, 96

846

Excel 2013 PL. Biblia

zaznaczanie
specjalne
opcje, 95
umiejscowienie, 96
wiersza lub kolumny
jzyk VBA, 782
zakresu formuy tablicowej, 340
zaznaczenia wielokrotne
identyfikacja, 785
zbir
jzyka VBA, 720
zdarzenie, 746, 769
Activate, 772, 774
AfterSave, 772
BeforeClose, 772, 774
BeforeDoubleClick, 774
BeforePrint, 772
BeforeRightClick, 774, 777
BeforeSave, 769, 772, 773
Calculate, 769
Change, 769, 774, 775
wystpowanie, 775
Deactivate, 772, 774
na poziomie
arkusza, 769, 774
skoroszytu, 769, 771
NewSheet, 769, 772, 773
niepowizane z obiektami, 769, 777
obsuga
procedura, 770
OnKey, 769, 778
OnTime, 769, 777
Open, 769, 772
SelectionChange, 769, 774, 776
SheetActivate, 770, 772
SheetActive, 773
SheetBeforeDoubleClick, 772
SheetBeforeRightClick, 772
SheetChange, 772
SheetDeactivate, 772
SheetSelectionChange, 772
WindowActivate, 772
WindowDeactivate, 772
zestawy ikon, 447
Zeszyt1, 151
zgodno plikw Excela, 161
sprawdzanie, 161
zliczanie
bdw
w zakresie, 352

komrek, 263, 265, 267

jzyk VBA, 786
kryterium Lub, 270
kryterium Oraz, 269
szybkie wywietlanie, 264
wiele kryteriw, 268
liczba komrek niezawierajcych
tekstu, 267
liczby komrek tekstowych, 266
liczby komrek z wartociami
liczbowymi, 266
liczby niepustych komrek, 266
liczby pustych komrek, 266
liczby unikalnych wartoci, 273
w tablicach
komrki tekstowe, 348
znaki w obszarze, 346
wartoci bdw w obszarze, 267
wartoci logicznych, 267
wartoci najczciej wystpujcej, 271
wystpie okrelonego tekstu, 271
zliczanie znakw w komrce, 233
zmiana
daty
o okrelon liczb dni, 248
domylnego formatu liczb, 504
kolejnoci kolumn, 607
orientacji strony, 180
rodzaju odwoania, 207
rozmiaru wykresu, 381
rozmiaru wykresu przebiegu w
czasie, 460
sposobu wywietlania plikw, 154
stylu
obiektw SmartArt, 481
ukadu
danych, 609
obiektw SmartArt, 480
w zakresie
monitorowanie, 775
widoku strony, 174
wielkoci liter, 230
zakresu danych w serii wykresu, 419
rda cza, 536
zmiana koloru karty arkusza, 77
zmiana nazwy
arkusza, 77
zmiana rozmiaru okna, 74
zmiana szerokoci
kolumn, 87

zmiana wygldu
tabeli, 118
zmniejszanie arkusza, 80
znacznik
inteligentny, 205
znajdowanie
Dopasuj do caej zawartoci
komrki, 97
i zamienianie, 96
Szukaj w, 97
tyldy, 97
Uwzgldnij wielko liter, 97
wiersza
n-tego wystpienia wartoci, 356
znakw formatowania liczbowego,
500
znaku gwiazdki, 97
znaku zapytania, 97
znak
#, 212
&, 225
dodawanie do wartoci, 228
gwiazdka, 232
kody, 222
porwnanie dwch acuchw, 225
powtarzanie, 227
specjalny
wstawianie, 224
standard ANSI, 222
standard Unicode, 222
wieloznaczny, 232
wyodrbnianie z acucha, 230
zliczanie
czstotliwoci wystpowania
acucha, 233
w komrce, 233
zliczanie w acuchu, 229
znak zapytania, 232
znak wodny, 184
zrzut ekranu, 484
zwracanie
komrek
niepustych, 364
najduszego tekstu, 357
pozycji najwikszej wartoci, 356
wartoci
dodatnich, 364
ostatniej w kolumnie, 362
ostatniej w wierszu, 363
unikalnych, 366

Notatki