MAGORZATA BERNAS)

MEDYCZNA INTERWENCJA W SYSTEM OGLNYCH

LUDZKICH WARTOCI
MEDICAL INTERVENTION INTO GENERAL HUMAN VALUES
Klinika Chorb Wewntrznych, Diabetologii i Endokrynologii, II Wydzia Lekarski,
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Medycyna zrodzia si jako sublimacja instynktu samozachowawczego; wdalszym cigu jest on jej pierwotn
podstaw. Rozwj kulturowy czowieka oddali j od tego
prarda iskomplikowa. Wdalszym cigu jednak czowiek oczekuje, e medycyna pomaga bdzie wrealizacji
najwaniejszych jego wartoci, zaspokoi potrzeby, ktre
te wartoci rodz.
Potrzeby te mona by podzieli na te, ktre maj podstawowy, biologiczny charakter wsplny czowiekowi
izwierztom oraz takie, ktre zostay tak bardzo silnie
zmodyfikowane pod wpywem cywilizacji ikultury, e
uzna je mona za swoiste dla ewolucji czowieka, nowe
jakociowe cechy.
Wymiemy je:
1. Potrzeby biologiczne, nieswoiste dla czowieka, wsplne dla niego izwierzt:
--instynkt samozachowawczy,
--reprodukcyjny,
--alimentacyjny.
2. Swoicie ludzkie wartoci ipotrzeby:
--zrozumienie wiata isiebie,
--odczuwanie sensu ycia,
--potrzeba podmiotowoci w zachowaniach in
dywidualnych ispoecznych, awic potrzeba wolnoci, lk przed ,,rol marionetki,
--lk przed brakiem dobroci, mioci, sprawiedliwoci,
szlachetnoci,
--potrzeba dziaa altruistycznych,
--nadzieja na spenienie indywidualnych i gru
powych moliwoci fizycznych, intelektualnych
iuczuciowych,
--poczucie indywidualnej sprawnoci, przydatnoci,
godnoci,
--potrzeba czonkostwa we wsplnocie ludzkiej - rodzinnej, etnicznej, spoecznej - ocechach wyrniajcych,
--potrzeba poczucia tworzenia trwaych wartoci wbrew
przemijaniu (mit Fausta, lk przed unicestwieniem),

--potrzeba poczucia misji yciowej, gwnego celu, lk

przed pustk yciow,
--potrzeba estetyki.
Na wiele pyta dotyczcych medycyny awynikajcych
zrozwoju jej biologii mona odpowiedzie odnoszc si
wanie do systemu wartoci ludzkich.
Oto ich przykady:
Jak wiele narzdw mona przeszczepi, aby nie zmieni tosamoci jednostki?
Czy ijak naley wpywa na dziedziczno uludzi?
Czy modyfikowa zachowanie, pami, inteligencj
iuczuciowo rodkami farmakologicznymi?
Odpowiedzi tutaj winna ustali filozofia wartoci - jeli jest do tego niezdolna, traci swoj funkcj pomocnika
medycyny, ponosi wspln odpowiedzialno za jej nieporadno wtym wzgldzie.
Choroba jest zagroeniem wielu, niekiedy wszystkich,
wartoci ludzkich. Fakt choroby jest bowiem uszkodzeniem ludzkiej egzystencji. Chory ztego powodu traci cz
swej biologicznej ispoecznej wartoci. Jego ciao nie jest
ju sprawnym, podlegym mu instrumentem, asamemu
choremu brakuje wiedzy jak go naprawi lub podj wolny iracjonalny wybr koniecznych zmian. Chory musi
odda si wrce innych; musi im zaufa. Zostaje wic
pozbawiony podstawowej, ludzkiej wolnoci dziaania na
zasadzie wasnych decyzji, niezalenie od wpyww innych. Chory cierpi wic dodatkowo zpowodu nierwnoci
wstosunku do tych, ktrzy zobowizali si nim najlepiej
jak mona opiekowa, ale take wykonuj wstosunku do
niego zewntrzne decyzje.
Leczenie nie moe by wobec tego etyczne bez jak najwikszych stara, aby znie ograniczenie wolnoci zpowodu choroby, przywrci pene, ludzkie prawa choremu
ito rwnolegle zuwolnieniem go od blu, kalectwa lub
choroby.
Kiedy lekarz tak jak nakazuje mu to przysiga Hipokratesa przenika do wszystkich wymiarw osobowoci

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 3

www.medycyna-metaboliczna.pl

13

swojego pacjenta, spoglda musi na wiat zpunktu widzenia chorego. Dzisiaj, kiedy osobowo ipogldy na
wiat s tak zrnicowane: bogate - czsto wteorii, lub
ubogie - czsto wpraktyce, lekarz napotyka wiele przeciwstawnych obrazw czowieka. Moe nie mie wtedy
dostatecznej siy wyobrani, aby towarzyszy swemu pacjentowi wjego cierpieniach, ktre stanowi take funkcje
indywidualnej osobowoci. wiat kadego chorego inaczej
barwi jego chorob, jego reakcj na chorob, rnie ksztatuje znaczenie choroby. Filozofia chorego jest czci jego
osobowoci. Braki wtym wzgldzie dotycz zachowania
si chorego iprzyczyniaj si do niewiadomego schodzenia na bezdroa mylenia oswoim losie. Wynika std
mog przerosty lub zaniki potrzeb leczniczych, zaskakujce decyzje ioceny.
Tej ontologicznej problematyki unika i nie prbuje
rozwizywa, poza personalistami Marcelem iJaspersem,
aden zkierunkw filozofii; wtym take egzystencjalnej.
Niedostatek filozofii tutaj upoledza medycyn; jej spoeczny odbir staje si znw kontrowersyjny. Lekarz musi
si nad tym zastanowi, poniewa filozoficzna dojrzao
jest czci dojrzaoci emocjonalnej; bez niej lekarz nie
moe okaza penej pomocy innym.
Gwn czci filozofii praktycznie potrzebnej kademu lekarzowi s problemy czowieka, osobowoci iegzystencji; tutaj lekarz moe prowadzi owocny dialog zteori
na podstawie swojej praktyki, wicej - powinien t teori
sam tworzy.

NOTA BIBLIOGRAFICZNA
1. Biegaski W.: Myli i aforyzmy o etyce lekarskiej,
Warszawa, PZWL, 1957 (wyd. IV).
2. Crane D.: The Sancitity of Social Life: Physicians.
Treatment of Critically 111 Patients, N. York, Russel
Sage Foundation, 1975.
3. Fox R. C: Ethical and Existential Developments in
Comtemporary American Medicine. Their Implications for Culture and Society, Milbank Memorial Found Quaterly, 1974, str. 445 - 83.
4. Kpiski A.: Psychopatologia nerwic, Warszawa,
PZWL, wyd. II.
5. Urbanek A.: Midzy egoizmem, altruizmem iagresj:
spr osocjologi, w: Wizje czowieka ispoeczestwa
w teoriach i badaniach naukowych. S. Nowak red..
Warszawa. PWN, 1984.
Adres do korespondencji:
M. Bernas
ul. Pocka 15C/73
01-231 Warszawa

REKLAMA IWYBR LEKW

W2014 r wUSA wydatkowano na bezporedni, skierowan do konsumentw, reklam lekw ok. 4,5 miliarda USD.
Oparta na dowodach praktyka lekarska przedstawia oceny lekw tak lekarzom jak ipacjentom wsposb obiektywny.
Okazuje si jednak, e nie zapewnia lepszych wyborw lekw tak wodniesieniu do ceny jak iwartoci terapeutycznej.
WUSA nie ma ustawy regulujcej sposoby izakres reklamy lekw. Zuycie lekw corocznie wzrasta. Przepisywanie lekw zaley od nasilenia dziaa reklamowych. 50 najbardziej reklamowanych lekw zwikszyo w2000 r. sprzeda o32%
podczas gdy sprzeda wszystkich lekw zwikszya si o13,6% (badania National Institute for Health Care Managemnt).
Suma ta nie obejmuje kosztw przekazywanych medykom prbek lekw, rabatw udzielanych szpitalom iinformacji
wczasopismach, sponsorowania reklamowych wykadw ikonferencji.
Istnieje konieczno skutecznej propagacji wtym zakresie zasad medycyny opartej na dowodach iregulacjach
prawno-etycznych.
(Snyder J.E., Gauthier C.C., Evidence Based Ethics, Humana Press, 2008, Scientific American, 2016, 6, 6)

14

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 3

www.medycyna-metaboliczna.pl