5 politika pr tu zbatuar pr t tkurrur pabarazin e t ardhurave n

Shqipri

Politikbrsit shqiptar duhet t marrin parasysh politikat pr ulur

pabarazin, e cila po rritet prdit dhe n vetvete sht nj krcnim pr
vlerat e brishta t shoqris shqiptare. Rritja e pjess s t ardhurave pr t
varfrit dhe garantimi i nj rritje t shtress s klass s mesme sht n t
vrtet nj vepr e mir q politika mund t jap pr rritjen ekonomike t
vendit. Edhe pse faktort dhe ndikuesit n rritjen e pabarazis ndryshojn
nga njeri vend n tjetrin ka vend pr t renditur disa politika q mundet t
japin ndikimin e fort n tkurrjen e pabarazis.
Politikat e prmendura m posht jan nj prmbledhje e prvojs
ndrkombtare q ka dhn efekte t dukshme n tkurrjen e pabarazis s
t ardhurave midis shtresave shoqrore t vendeve t zhvilluara dhe atyre
n zhvillim.
S pari sht zvoglimi i evazionit dhe shmangieve tatimore. Politikat e
prjashtimit nga tatimet dhe taksat, si dhe krijimi i zonave q kan prfituar
favorizime fiskale nn politikat e nxitjes s investimeve kan pasur nj rol t
rndsishm n krijimin e carjeve t mdha t sndukut t qeverive. Nga
ana tjetr, fakti q jan zbatuar n kushtet e nj mjedisi infoprmal dhe nn
nj administrim t dobt kan prishur balancat e barazis s individve
prpara ligjit duke krijuar zona dhe streha t favorshme pr evazion, dhe n
rastin m t mir pr shmangie fiskale. Kto streha fiskale q n praktikn
shqiptare kan qen favorizuar me tepri pr sektorin e bujqsis, turizmit, si
dhe industris kan prodhuar n t tre kta sektor m shum informalitet,
pabarazi n t ardhura midis individve, si dhe varfri e papunsi. Politikat
q e kan nxitur kt pabarazi, nse krahasohen me premtimet dhe
argumentet q kan prmendur n kto raste dhe sektor jan baza ku
mbshtete dshtimi pr nxitje ekonomike, thithje investimesh, por edhe
pabarazi t theksuar n t ardhurat e individve. Nga ana tjetr, individt e
pasuruar t angazhuar nga politikant pr t prfituar nga kto prjashtime
n kurriz t buxhetit dhe investimeve kan ndikuar direkt n rritjen e barrs

pr segmentet e tjera t biznesit dhe n rritjen e informalitetit n kta

sektor.
Mjafton t kutjojm shumat q individt e pasur transferojn jasht vendit n
mnyr ilegale, pr t dhn shembullin m t qart se ekonomia nuk ka
prfituar asnj vler t shtuar, por edhe buxheti ka humbur t paktn 7
miliard US.D n kto 15 vitet e fundit nga taksat e munguara dhe mungesa
e qarkullimit t ktyre fondeve n ciklin e e ekonomis shqiptare.
Edhe pse prpjekje dhe politika hartohen dhe hidhen pr zbatim, ku
shqipria ka edhe angazhime pr t zbatuar nga pjesmarrja n organizatat
ndrkombtare t krijuara pr t luftuar fenomene t tilla nuk duket se kan
arritur n at standart q t bjn ndryshimin pr t ardhmen.
Ky konkluzion mbshtetet nga fakti i prezencs masive t ekonmis
informale dhe nivleit t evazionit ende t pacnuar n pikat e dobta t tij.
S dyti vjen, rritja e investimeve n shrbimet publike. Politikat q na
ka vn prpara qeveria pr t argumentuar faktin pse ka zgjedhur masat
shtrnguese jan lidhur me konsolidimin e financave publike dhe krijimi i nj
baze t sigurt t buxhetit dhe politikave fiskale s bashku pr t nxitur rritjen
ekonomike dhe pr kt arsye premtimi q mban mbi vete kjo politik sht
se do t prfitojn t gjitha pjest e shoqris, e vecanrisht ata q i
prkasin shtresave t niveleve t ulta dhe t mesme. Qeverit shpesh
prezantojn frikn e borxhit dhe deficitit pr t justifikuar shkurtimet
buxhetore, si dhe mungesa n politikat dhe administrimin e dobt t
financave publike. Megjithat, historia ka treguar se n t vrtet masat
shtrnguese pr m shum se dy vite fiskale kan dshtuar n aspektin
fiskal, ekonomik dhe politik.
Nj pjes e madhe e mekanizmit prballues pr krizn financiare n Evrop
ishte pikrisht zbatimi i politikave me masa shtrnguese rigoroze. N t
kundrt, SHBA ju drejtua politikave t stimulit financiar dhe tani po korr t
mirat e ksaj politike. Nuk duhet harruar se SHBA ishte n syrin e ciklonit
financiar n krahasim me situatn europiane.

Shum prej ekonomive evropiane q miratuan masa shtrnguese jan n

pozita t t ndenjurit n vend dhe jan duke luftuar pr t shlyer borxhet e
tyre. Jo vetm q politikat shtrnguese q zbatuan po pengojn rritjen
ekonomike t tyre, por nj efekt dytsor ka rezultuar n rritje t pabarazis
s t ardhurave duke vn shtresat m t varfra t shoqris n nj
disavantazh edhe m t madh.
Shum ekonomist kan argumentuar se investimet n shrbimet publike
jan nj alternativ favorizuese q nxit produktivitetin e sektorit privat,
investimet dhe punsimin.
S treti sht rritja e pagave. shtja m thelbsore e pabarazis s t
ardhurave sht se ndrsa t ardhurat e disa t zgjedhurve nga politika e
smur vazhdojn t rriten me shpejtsi, pjesa m e madhe e popullsis n
pun dhe jo jan ose po ecin ende nn nivelin e varfris apo n drejtim t
kundrt me kategorin e przgjedhur pr tu pasuruar.
N shum vende, pabarazia fillon n tregun e puns. FMN-ja thot se
erozioni i pagave minimale sht i lidhur me rritjen e konsiderueshme
pabarazis s prgjithshme.
Sipas Organizats Ndrkombtare t Puns (ILO), vendet e zhvilluara jan
m t rrezikuar nga pabarazia e t ardhurave, ndrkoh q disa vende n
zhvillim kan dshmuar nj tendenc t tkurrjes s pabarazis, ku po
mbizotron praktika e shprndarjes m t barabart t pagave dhe
punsimit.
Por nj nga temat m tabu t politiks sht paga minimale. Edhe n
ekonomit m t avancuara, paga minimale ka mbetur n vend.
Bizneset shpesh hezitojn pr t rritur pagat, si pasoj e nj llogaritje t
thjesht q vjen nga ekuacioni se paga m t larta jan t barabarta me m
pak fitime. Megjithat, pagat e rritura kan provuar se ka prfitime aty ku ato
jan zbatuar. Puntort e paguar m mir rezultojn n nj produktivitet m
t madh, nj rnie t mungesave n pun dhe nj rritje n qarkullim. Prve
ksaj, pagat m t larta shkojn n konsum duke rritur krkesn pr mallra
dhe shrbime.

Njohja e pagave minimale pr standartet baz t jetess (minimumi jetik)

sipas referencave ndrkombtare (nj llogaritje n baz t kostos baz t
jetess) do t prodhoj prfitime si shoqrore, po ashtu dhe ekonomike.
Pundhnsit mund t stimulohen pr t rritur pagat vullnetarisht pikrisht
duke u bazuar te nj minimum jetik apo standard baz i jetess. N t
njjtn koh, drejtuesit e vendit mund t bjn prpjekje t prbashkta pr
t zbatuar nj pag q niset nga minimumi jetik n t ardhmen e afrt.
S katrti sht qasja m e mir ndaj financimeve. Prve rasteve t
zgjedhur si tregime t suksesshme t hapjes s disa biznesve t reja, e
vrteta sht se prej disa vitesh, investitort kan shmangur n mas t
madhe bizneset e mdha. Rreziku i investimit n biznese t mdha pengon
aftsin e Ndrmarrjeve t Vogla dhe t Mesme (NVM) t afrohen drejt
burimeve t financimit. Ekonomia aktualisht sht ngusht me financime
kapitale pr siprmarrsit, duke ruajtur kshtu ende nj cikl t varsis,
produktivitet te humbur dhe rritje t pabarazis.
NVM-t kan nj efekt pozitiv lidhur me mardhniet q krijohen nga
pronart e tyre me punonjsit, klientt dhe komunitetet. Nj qasje m e mir
ndaj kapitalit do t jap mbshtetjen e nevojshme pr siprmarrsit me pak
ose aspak t ardhura pr t'u dhn atyre aftsin pr t qen t aft t
vetmenaxhojn bizneset e tyre. Qeveria duhet t nxisi investitort pr t
siguruar kapital pr bizneset e vogla, t cilat mund t realizohen nprmjet
programeve t kreditimit publik dhe privat.
S pesti sht transparenca e politikave ekonomike gjat procesit t
zbatimit t tyre. Veanrisht n vendet n zhvillim, mungesa e
transparencs sht problematike, kur vjen fjala pr politikn ekonomike n
procesin e zbatimit. Nj sistem, t cilit i mungon transparenca tenton t
kultivoj nivele t larta t korrupsioni. Sipas Transparency International, ka
nj korrelacion t fort negativ ndrmjet korrupsionit dhe nivelit t PBB-s
pr frym. Korrupsioni pengon shpenzimet e nevojshme t qeveris, t cilat
ndikojn n mirqenien sociale dhe krijojn pabarazi n mas.
N nj studim t FMN-s, thuhet se organizatat q jan nn nj ndikim t
konsiderueshm t korrupsionit dhe pabarazis s t ardhurave, rezultojn

me nj devijim standard t pikve n rritje t korrupsionit dhe me nj

reduktim t t ardhurave pr t varfrit me 7.8 pr qind n vit.
Studimi argumenton se rritja e ult ekonomike, nj sistem tatimor i
njanshm dhe q praktikisht (prtej asaj q prcakton ligji) favorizon de
facto nivelet e pasura dhe t mir-lidhur me politikn, e japin efektin
drejtprdrejt n uljen e shpenzimeve sociale dhe aksesin e pabarabart ndaj
arsimit dhe shrbimeve publike q faktikisht t gjitha rrisin pabarazin
akoma m tej.
Politikat pr t prmirsuar aftsit pr t gjith, q sigurojn se
infrastruktura e nj vendi i plotson nevojat e saj dhe q inkurajojn
prshtatjen e ekonomis me inovacionin dhe teknologjin jan t gjitha
thelbsore pr t nxitur rritje dhe pr t siguruar nj prosperitet m
prfshirs se deri m sot.
Shtator 2016