Nollke Matthias - Asertywność I Sztuka Celnej Riposty PDF

B I Z N E S B E S T S E L L E R
Matthias Nllke
Asertywno
i sztuka
celnej riposty
JAK UMIEJTNIE I SKUTECZNIE

ODPIERA KRYTYK I ATAKI SOWNE
ORAZ ROZADOWYWA SYTUACJE
KONFLIKTOWE
825945
Spis treci
Przedmowa / 5
Jak zosta mistrzem citejriposty? / 7
Zuchwao nie zawsze wygrywa8;
Zprzymrueniemoka12; Cel: obrona wasnej
suwerennoci14; Reagujnatychmiast18;
Ripostaprzeciwnatrtom19; Ripostajakozabawa21;
Doczego przydacisi taksika22
Lekcja pierwsza: Mowa ciaa / 24

Riposta zaczyna si od mowy ciaa24; Zacznijmy od
postawy26; Jak uczucia ipostawa wpywaj na siebie
nawzajem26; Jak gestykulowa?33; Co zmimik?35;
Kontakt wzrokowy37; Jak dostroi gos39
Lekcja druga: Zrozumie iprzeama blokad / 48

Dlaczego takie co zdarza si nietylkotobie48;
Jakdziaamy50; Dlaczego mamy wsobie blokad52;
Jakprzeamablokad53
Lekcja trzecia: Proste techniki / 65

Powiedz cokolwiek65; Zdania byskawiczne67;
Teatrabsurdu77
Lekcja czwarta: Jak reagowa

naniesprawiedliwkrytyk / 88
Zraniona duma88; Niesprawiedliwy osd90;
Technikaodwrconegoobrazu92; Technika zapytania95;
Zatrutykomplement99; Technika tumacza102
825945
Spis treci
Lekcja pita: Jak sobie radzi zgniewem? / 114

Skumulowana energia114; Pozosta niezaleny
wobliczu napaduzoci116; wiadomemilczenie119;
Dwiepodstawowezasady walkizfuri123;
Piwnicazoci125; Jzyk dyplomatyczny
ostudziemocje127; Stj na stray wasnej godnoci130;
Czy mona wykorzysta czyj impulsywno?133
Lekcja szsta: Parowanie ciosw poniej pasa / 136

Wielka kpina136; Pozornie dowcipne odwracanieuwagi148;
Zraniona duma151; Tealuzje155
Lekcja sidma: Jak rozmiesza innych / 163

miech cudowny rodek163; Dowcipna odpowied165;
Odpieranie atakw170; Efekt zaskoczenia171;
Prawdziwezaskoczenie technika MaPR174;
Wykorzystajzaraliwomiechu180; Sia aluzji182;
Zagrajklauna186; Wymiej przeciwnika190
Lekcja sma: Ripostowanie przed publicznoci / 204

Suchacze s wszdzie204; Suwerenny wdyskusji205;
Pytaniem na pytanie229; Wir wsteczny233
Lekcja dziewita: Szlifuj (wy)mow / 238

Twoje najwaniejsze narzdzie jzykmwiony238;
Uczy swoj mow byskotliw 240;
Wprawynabierzeszzczasem251
Rozwizania / 261
825945
Przedmowa
miejtno formuowania citych ripost uatwia ycie. Celna

kontra pomaga odeprze krzywdzce ataki sowne, zaegna konflikt, zyska sympati, unikn niezrcznych sytuacji
lub doprowadzi znajomych do miechu co czasami potrafi
zdziaa cuda. Osoby uzbrojone wripost szybciej zyskuj uznanie woczach innych iskupiaj na sobie uwag. Ci, ktrym odpowiedzi wizn wgardle wnajmniej odpowiednich momentach,
wstarciu zbardziej wygadanymi kolegami nie maj wikszych
szans, cho prawdopodobnie dysponuj celnymi argumentami.
Kady, kto umie si obchodzi ze sowami, powinien szkoli
umiejtno ripostowania, ktra przydaje si zarwno wyciu
zawodowym, jak iprywatnym.
Ale jak si do tego zabra? Czy ripostowania mona si nauczy?
Czy t umiejtno mona wywiczy? Amoe jest to po prostu
naturalny dar, ktry elokwentni ludzie otrzymali przy narodzinach, aktry nie by dany tym mniej sprawnym werbalnie?
Oczywicie s tacy, ktrzy ju od najmodszych lat doskonale
posuguj si jzykiem. Nie oznacza to jednak, e inni, mniej
utalentowani wtej dziedzinie, nie mog im dorwna. Wrcz
przeciwnie mog to zrobi dziki systematycznemu treningowi.
Umiejtno byskotliwego ripostowania jest wgwnej mierze
owocem wicze. Ludzie, ktrych dzi podziwiamy za zdolno
825945
Przedmowa
szybkiego reagowania sownego, przez lata doskonalili iwzbogacali swj warsztat. Ta ksika pomoe ci pj wich lady. By
moe uda ci si osign cel atwiej iszybciej ni tym, ktrzy
postanowi zda si wycznie na wrodzony talent bo bdziesz
systematycznie budowa iszkoli umiejtno kontrowania.
Poznasz podstawowe (ijake przydatne) techniki; nauczysz si,
kiedy je stosowa, akiedy lepiej znich zrezygnowa. Dowiesz si,
jak wyostrzy dowcip, wzbogaci sownictwo iskutecznie sparowa sown zaczepk. Szybko przekonasz si te, e werbalna
skuteczno to nie tylko przydatne narzdzie, lecz take rdo
przyjemnoci isatysfakcji.
825945
Jak zosta mistrzem

citejriposty?
ita riposta jest wmodzie. Pki wksigarniach uginaj

si pod ciarem ksiek omagii citej riposty, sztuce
retoryki bojowej czy dowcipnych odpowiedziach na gupie
zaczepki. Warto wspomnie te okieszonkowym przewodniku
Schlagfertigkeit (Szermierka sowna), ktry do tej pory sprzeda si w Niemczech wnakadzie ponad pidziesiciu tysicy
egzemplarzy. Szkoleniowcy pokazuj, jak skutecznie broni
si wwalkach sownych, jak sta si dowcipniejszym ijak
odnie sukces. Najrniejsze grupy docelowe (kobiety, sprzedawcy, kadry kierownicze) ucz si, jak swobodnie icelnie kontrowa wypowiedzi wsprozmwcw. Czy naprawd potrzebna
jest kolejna publikacja osownej szermierce?
Owszem. Ito bardzo. Bo wanie ta ksika pomoe ci wywiczy umiejtno formuowania zgrabnych ripost, krok po kroku.
Co jeszcze waniejsze, nie chodzi oto, aby odpowiada dowcipnie lub nawet bezczelnie, ale by broni wasnej suwerennoci izachowa godno. Jeli na pierwszym miejscu stawia si
wycznie ch zaimponowania niewymuszon swad, mona
doprowadzi do wielu nieprzyjemnych sytuacji, szczeglnie
wyciu zawodowym.
825945
Jak zosta mistrzem citejriposty?
Zuchwao nie zawsze wygrywa

Cite riposty znatury nie s mie. Czsto zawieraj pewn doz
zoliwoci, ktra potguje ich dziaanie idodaje im pikanterii.
Istnieje jednak pewne niebezpieczestwo. Techniki ischematy
proponowane przez niektre publikacje mog wpdzi ci wkopoty. Mistrz citej riposty nie musi by koniecznie zuchway czy
wrcz bezczelny takie zachowanie tylko przysparza wrogw.
Inie pomaga te, gdy uwaamy, e inni nie powinni tak bardzo
bra do siebie wszystkiego, co powiemy. Itak bd to robi
zwaszcza ci, zktrymi pracujemy.
Ostatni rzdowy raport dotyczcy mobbingu wykaza, e to
zjawisko czsto zaczyna si od przykrych, bolesnych uwag. Osoba
mobbujca na swj sposb mci si na swej ofierze. Czy szkoleniowcy zzakresu komunikacji werbalnej s tego wiadomi?
Rada
Nie poniaj innych. Zawsze szanuj godno drugiego czowieka.
Kto, kto miesza innych zbotem, nie jest mistrzem citej
riposty, ale chamstwa.
Waciwa ocena sytuacji

Riposta jest zawsze uzaleniona od sytuacji. Co, co dzi zyskuje
uznanie woczach kolegw, jutro wobecnoci szefa moe si
spotka zgrobowym milczeniem. Ina odwrt. Autorzy wielu
ksiek nieprzypadkowo nie poruszaj tego tematu, poniewa
wyciu dochodzi do najrniejszych sytuacji. Nawet najwnikliwsza publikacja nie podpowie ci, czy na cit uwag twj
szef zareaguje zoci, czy rubasznym miechem. Musisz usta-
825945
li to sam na podstawie dowiadcze izastanowi si dwa razy,

zanim zaryzykujesz.
Powiniene pamita te otym, e zbyt drobiazgowa analiza
sytuacji nie prowadzi do niczego dobrego. Gdy zbyt gorczkowo
mylimy, blokujemy si od wewntrz inie potrafimy szybko znale waciwej odpowiedzi. Prawda jest taka, e gdy sytuacja ju
ma miejsce, wogle nie powinnimy si zastanawia. Musimy
zorientowa si wczeniej, co si wok nas dzieje, iwiedzie,
czego nie wypada mwi. Ta ksika podpowie ci, jak wyrobi
wsobie ten nawyk.
Rada
Kto wkadej sytuacji odpowiada tak samo, ma prawdopo
dobnie wiele zalet, ale na pewno nie posiada umiejtnoci
ripostowania.
Wjakich sytuacjach ripostowa?

Aby ripostowa, trzeba mie powd. Jest nim zazwyczaj nieprzyjemna sytuacja, ktrej si nie spodziewae iktra wymaga
od ciebie pewnej reakcji. Kto ci atakuje, mieje si zciebie lub
odnosi si wstosunku do ciebie lekcewaco. Skup si teraz na
poniszych przykadach izastanw si, jak zareagowaby wopisanych sytuacjach:
Wanie kupie sobie kaw wbufecie iusiade przy stoliku.
Obok ciebie przechodzi kolega zpracy irzuca: O, znowu
robisz sobie dwugodzinn przerw na kawk?.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
825945
10
Chcesz wyj dzi wczeniej do domu. Na krtko przed godzin,

oktrej chciae skoczy prac, przychodzi do ciebie szef,
kadzie na twoim biurku stos papierw imwi: Przejrzyj
to jeszcze dzi.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Siedzisz na zebraniu. Wanie opowiadasz co kolegom, gdy
nagle ssiad zfotela obok rzuca nonszalancko: Kiedy ostatni
raz czyci pan sobie uszy?. Sala wybucha miechem.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Twoja sekretarka napisaa list handlowy, wktrym a roi si
od bdw. Gdy zwracasz jej uwag, odpowiada: Niech pan
nie bdzie taki drobiazgowy. Kto dzi patrzy na ortografi,
najwaniejsza jest tre.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prowadzisz prezentacj. Dowcipny kolega podrzuci ci foli, na
ktrej widnieje karykatura szefa. Niczego niewiadomy kadziesz
nieszczsn foli na rzutnik. Rozlega si gromki miech.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pracujesz nad pewnym projektem w grupie raczej sabo
zmotywowanych osb. Prbujesz zachci kolegw do pracy,
proponujc konkretne rozwizania. Jeden ze wsppracownikw rzuca ci pene dezaprobaty spojrzenie icedzi przez zby:
Aty co? Masz si za szefa?.
825945
11
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czy bezskutecznie starasz si wymyli zgrabn ripost? Moe
uwaasz, e odpowied, ktra przysza ci do gowy, nie jest
zbyt przekonujca? Albo po prostu czujesz si nieswojo? Nie
ma wtym nic dziwnego. To naturalny punkt wyjcia, take dla
osb obytych wsownych przepychankach. Umiejtnoci ripostowania potrzebujemy wanie wtedy, gdy jzyk staje kokiem.
Wystarczy byskotliwa odpowied iwychodzimy zsytuacji
ztwarz.
Uwaga, ryzyko skaleczenia!

Ripostowanie przypomina szermierk. Ju samo pojcie riposta wywodzi si zjzyka sportu oznacza gotowo do oddania
precyzyjnego, byskawicznego ciosu czubkiem floretu. Musimy
pchn przeciwnika, zanim on to zrobi.
Nie oznacza to jednak, e ripostujcy jest rwnoczenie atakujcym. Duo czciej broni si on wprzemylany isprytny
sposb. Odpiera atak. Pochodzce zfrancuskiego sowo riposte
ma dokadnie te dwa znaczenia opisuje kontratak wwalce szermierczej oraz cit odpowied na napa sown.
Postrzegajc zagadnienie ztej perspektywy, przekonujemy
si, e werbalne kontrowanie nie jest zupenie nieszkodliwe.
Zawsze istnieje ryzyko skaleczenia, bo riposta to bro bro,
ktr powinnimy stosowa tylko do obrony. Wykorzystywana
winny sposb moe si okaza destrukcyjna ina dugo zatru
atmosfer nawet wtedy, gdy wbijamy szpilki pod pretekstem
artu. Istnieje jeszcze jedna, wana kwestia sia kontry powinna
825945
12
by dostosowana do siy ataku. Oczywicie nie chodzi oto, aby

wszystkie wypowiedzi rzuca na szal, ale by nie reagowa zbyt
ostro. Jeli kto na niewinny art odpowiada miadc ripost,
zachowuje si tak samo niestosownie jak wtedy, gdy nie odpowiada wogle. Wpierwszym przypadku naraa si na utrat
sympatii ich zemsty, wdrugim staje si obiektem wspczucia iryzykuje, e wsppracownicy przestan go szanowa.
Pamitaj, e celem twojej riposty ma by uwiadomienie atakujcemu, e nie pozwolisz, aby ci le traktowano.
Zprzymrueniemoka
Mimo e mwimy tu osytuacjach nieprzyjemnych gdy kto
nas atakuje, namiewa si znas lub po prostu dziaa nam na
nerwy powinnimy podej do sprawy zdystansem. Riposty
maj to do siebie, e nie s do koca powane, naley je traktowa zprzymrueniem oka. Dlaczego? Poniewa pomagaj nam
zachowa niezaleno. Wyraaj myl: To tylko arty. Twj
atak tak naprawd wcale mnie nie zrani, bo postrzegam go jako
co zabawnego, niewinnego. Co, co po mnie spywa. Owszem,
broni si, ale te nie na powanie, dlatego nie czuj si uraony.
To tylko gra.
Ta strategia deeskalacyjna zazwyczaj spenia swoj funkcj szczeglnie wtedy, gdy akurat nie jestemy wstanie celnie skontrowa wypowiedzi przeciwnika. Dobrze sprawdza si
rwnie wroli amortyzatora prowokacji. Istniej jednak pewne
granice. Jeli kto narusza nasz godno, nie moemy obrci
sytuacji wart izbagatelizowa ataku. Wten sposb zachcilibymy napastnika, by przy kolejnej okazji zaatakowa nas jeszcze agresywniej izuchwalej.
825945
13
Zprzymrueniemoka
Nie ma zwycistwa bez zaskoczenia!

Umiejtno ripostowania opiera si na zaskoczeniu oponenta.
Wrmy do szermierki: zawodnik przewidywalny, walczcy
schematycznie ma nike szanse na zadanie ciosu przeciwnikowi.
Dlatego trzeba zaskakiwa jest to klucz do sukcesu.
Upodstaw wielu technik ripostowania ley wanie ta zasada.
Reaguj tak, jak nie spodziewaby si tego po tobie twj przeciwnik. Zaskoczony, nie bdzie potrafi znale odpowiednich sw,
aty, usatysfakcjonowany, bdziesz mg rozsi si wfotelu
ismakowa zwycistwo.
Nie jest to jednak sprawa do koca jasna. Techniki zaskakiwania? To przecie sprzeczno sama wsobie. Wtechnikach,
czyli zgry ustalonych schematach, nie ma przecie adnej niespodzianki, poniewa dziaaj one wedug zasady jeli zjednej
strony woymy A, zdrugiej wyjdzie B.
Uzmysawia to pewn prawd: techniki, ktre przyswoisz
iwywiczysz, bd skuteczne wtedy, gdy przestan by technikami. Stosowane zbyt mechanicznie strac na celnoci.
Zpocztku nie obdzie si jednak bez pewnego zgrzytania co
nie powinno wywoywa wtobie niepokoju. Te nieco automatyczne techniki, ktre zastosowane wpraktyce najpierw bd
wyglday nieporadnie, stanowi niezbdn pomoc wdoskonaleniu umiejtnoci ripostowania. Speniaj funkcj wspierajcego gorsetu, ktry umoliwia pierwsze samodzielne zagranie zkontry. Gdy ju nabierzesz wprawy, zdejmiesz w gorset
iprzekonasz si, e jeste wstanie zaskakiwa najrniejszych
ludzi na najrniejsze sposoby. Wicej na ten temat znajdziesz
wczci praktycznej.
825945
14
Czy cite riposty musz by dowcipne?

Nierzadko umiejtno ripostowania ocenia si na podstawie
zdolnoci do rozmieszania innych. Ma to wiele wsplnego
zefektem niespodzianki osoba zaskoczona zazwyczaj reaguje
miechem. Ibardzo dobrze. miech rozlunia, oczyszcza atmosfer, agodzi napicia; poza tym ludzie, ktrzy potrafi rozmieszy innych, s na og bardzo lubiani. Musimy jednak
rozgraniczy bycie dowcipnym od werbalnego kontrowania.
Gwnym celem riposty nie jest rozbawienie drugiej osoby, ale
zachowanie wasnej suwerennoci iwyjcie ztwarz znieprzyjemnej sytuacji.
Poczucie humoru bywa bardzo pomocne (wicej na stronie163),
ale wgruncie rzeczy stanowi tylko instrument, ktrego moemy
uy lub nie. Czasami lepiej zrezygnowa zdowcipu iwystosowa cakiem powan kontr. Wniektrych sytuacjach wgr
wchodzi wycznie odpowied pozbawiona humorystycznego
zabarwienia.
Cel: obrona wasnej suwerennoci

Skoro celem ripostowania nie jest rozmieszanie, to co nim jest?
Wnaszym rozumieniu cita odpowied ma broni niezalenoci,
poszerzy j lub te na nowo stworzy. Wnieprzyjemnej sytuacji,
wktrej powiniene ripostowa, twoja autonomia jest zagroona.
Kto odnosi si do ciebie zpogard, anie zszacunkiem, ignoruje twoje yczenia izapomina oprzysugujcych ci przywilejach. da od ciebie rzeczy, na ktre wcale nie masz ochoty, ale
na ktre ostatecznie musisz si zgodzi. Jeli odpowiednio zareagujesz, odzyskasz panowanie nad sytuacj, wolno iprawo do
825945
15
decydowania osobie. To ty ustalasz reguy gry przynajmniej

wodniesieniu do samego siebie.
Rada
Suwerenno (zaciny superanus dominujcy, wyszy)
to moliwo samodzielnego decydowania owasnych dzia
aniach. Kto j traci, pozwala sob manipulowa ipodejmowa
innym decyzje sprzeczne zjego interesami lub nawet zjego
wol. Utrata autonomii to utrata wolnoci.
Dlaczego obrona suwerennoci jest taka wana?

Autonomia nie daje ci wadzy nad innymi. Nawet na podporzdkowanej pozycji moesz zachowa suwerenno irwnoczenie
wypenia wszystkie powierzone ci obowizki. Suwerenny pracownik jest przede wszystkim lojalny iniekoniecznie nastawiony
na wasne korzyci.
Autonomia jest wgruncie rzeczy tym, co wyrnia ci jako
czowieka, ijeli jej bronisz, robisz dobrze. Nie ma to nic wsplnego ztwoim statusem wfirmie, lecz zczowieczestwem. Obojtnie, na jakiej pozycji pracujesz, masz prawo wymaga, aby
traktowano ci zszacunkiem. Eleganck iskuteczn metod
wypracowania tego szacunku jest umiejtno ripostowania.
Odrobina zoliwoci nie zaszkodzi

Nie zawsze uda ci si obroni wuprzejmy sposb. Czasami
aby zyska szacunek, musisz ubrudzi sobie rce agresywnie
zaatakowa przeciwnika, uwydatni jego saboci, uzmysowi
mu jego mieszno. Wniektrych sytuacjach nie obdzie si
bez zoliwoci.
825945
16
Nie daj si jednak wprowadzi wbd prawienie zoliwoci, szczeglnie wsppracownikom, nie jest takie atwe, jak by
si wydawao. Dlaczego? Bo zkolegami powinno si y dobrze,
traktowa ich zszacunkiem isympati take tych, ktrzy nie s
dla ciebie najmilsi. Zdarzaj si jednak chwile, wktrych uprzejmo zda si na niewiele. Wrcz przeciwnie, moe ci nawet zaszkodzi. Ugrzecznione zachowanie iodpowiednie reagowanie na
zaczepki rzadko id wparze. Pragniesz spokoju iharmonii, a tu
nagle padasz ofiar prowokacji. Kto zuchwale rzuca ci rkawic,
zatruwa atmosfer, rani twoj dum. Co wtedy robisz? Zazwyczaj nic, bo wtakich sytuacjach czujesz si sparaliowany. Sprawiasz wraenie bezsilnego, bo nie nauczye si, jak skutecznie
si broni.
S te osoby, ktre na prowokacje reaguj zbyt gwatownie.
Wystarczy may przytyk, aod razu wybuchaj, zoszcz si isnuj
plany sodkiej zemsty. Nie ma to oczywicie nic wsplnego zumiejtnoci celnego ripostowania iumiarkowan zoliwoci, bo
konflikt zaognia si iobie strony s poszkodowane. Czy widzisz
ju, dlaczego lepiej dawa upust drobnym zoliwociom, zamiast
tumi je wsobie? Jeli nad nimi zapanujesz, nigdy nie doprowadzisz do eskalacji konfliktu ikolejnych niemiych sytuacji.
Zoliwo niczym lekarstwo
Abymy mieli jasno: nie chodzi oto, by przy kadej okazji
ucieka si do bezczelnoci czy nawet grubiastwa. Kluczem do
sukcesu jest wypracowanie umiejtnoci dostrzegania maych
iduych saboci przeciwnika. Niestety ta zdolno jest wnas
zazwyczaj owiele sabiej rozwinita, ni nam si wydaje.
Rada
Wikszo ludzi jest zbyt skupiona na sobie, aby pozwoli sobie
na prawdziw uszczypliwo. (Fryderyk Nietzsche)
825945
17
Jeli wiesz, czego brakuje drugiej osobie iwjaki sposb najatwiej

j zrani, moesz dokadnie okreli cel swojego ataku. Nie uderzaj jednak tam, gdzie zaboli najbardziej, bo twj oponent obrazi
si na amen. Dozuj zoliwoci tak, aby kontra bya skuteczna,
ale taktowna. Nie przesadzaj, bo uszczypliwo jest niczym trucizna tylko wmaych dawkach dziaa jak lek.
Podwjne uzasadnienie
Powtrzmy wic: umiejtno ripostowania to nie grubiastwo.
Zoliwo nie moe by celem samym wsobie, musi by uzasadniona ito podwjnie:
pragmatycznie cito riposty musi wynika zsytuacji,
estetycznie kontr trzeba opakowa tak, aby nie przypominaa armaty cikiej artylerii.
Przedstawmy powysz teori na konkretnych przykadach.
Baagan wbiurze
Pani Franczak zapodziaa gdzie bardzo wany dokument. Jej
szefowa, pani Telnicka, postanawia pomc jej wposzukiwaniach. Wobliczu oglnego nieadu przeoona zwraca uwag
swojej pracownicy: Pani Franczak, w pani biurze panuje
kompletny chaos. Bardzo prosz, aby wprzyszoci zadbaa
pani oporzdek, na co zadumana pani Franczak odpowiada:
Ach, wie pani, kto utrzymuje porzdek, jest zbyt leniwy, aby
szuka.
To przykad riposty, ktra nie jest ani zgrabna, ani celna, a jedynie impertynencka. Pani Franczak zapomniaa ouprawnieniu pragmatycznym. Proba jej szefowej bya wpeni uzasadniona, wic jeli nie chciaa si do niej dostosowa, powinna
bya przedstawi solidne argumenty. Sytuacja wygldaaby zgoa
825945
18
inaczej, gdybymy wyobrazili j sobie tak: wbiurze pani Franczak

panuje wzgldny porzdek, przez drzwi wtyka nos koleanka
zpracy irzuca tak sam uwag jak pani Telnicka. Nawet jeli
na biurku pani Franczak ley kilka zbdnych papierw, jej odpowied moe wtym przypadku uj za niemal trafn. Powd: dla
proby koleanki nie ma uzasadnienia. Riposta pani Franczak
jest zatem nieco milsz form wyraenia myli: Lepiej zajmij
si swoimi sprawami.
Ale zciebie fujara
Dyrektor do spraw marketingu, pan Fiszko, zacina si wpoowie
prezentacji. Najwyraniej pomyliy mu si wykresy. Jego kolega
zdziau, pan Doroch, komentuje: Fiszko, ale zciebie fujara.
Fiszko odpowiada: Aty, Doroch, jeste fujar nad fujary.
Kolega Doroch nieco si zagalopowa, dlatego pan Fiszko jest
pragmatycznie uprawniony do tego, aby si broni. Jego odpowied nie naley jednak do najfortunniejszych, bo tylko powiela
to, co wymyli Doroch. Riposta pana Fiszko powinna zawiera may fortel sowny, nawizanie do wypowiedzi kolegi inaczej nawet w minimalnym stopniu nie zbliy si do celu. Fiszko
mgby odpowiedzie nastpujco: Ja, fujara? Owszem, wszyscy
tacz tak, jak im zagram.
Reagujnatychmiast
Kto chce celnie ripostowa, nie ma czasu do stracenia. Odpowied
musi pa od razu, to decydujca kwestia. Dugie zastanawianie
si iwaenie sw nie wchodzi wgr. Albo odpowiadasz od razu,
albo reagujesz milczeniem. Imilczysz na zawsze. Byskotliwa
riposta nie ma adnej mocy, jeli pada zbyt pno.
825945
19
Ripostaprzeciwnatrtom
Dlatego osoby owyrafinowanym poczuciu humoru zazwyczaj

nie radz sobie zripostowaniem, bo zbyt dugo zastanawiaj si
nad odpowiedzi. Nawet jeli wkocu wpadn na dobr kontr,
itak ponosz klsk bo ich przeciwnicy nie rozumiej, oco im
chodzi. Aten oczym mwi? Czy to byo do mnie? Czy kto moe
mi wyjani, co mia na myli?. Takie pytania zabij kad ripost. Dbaj oto, aby nigdy nie paday zust twoich oponentw.
Wybieraj krtsz drog

Bdmy szczerzy: to ludzie onieco mniej wyrafinowanym poczuciu humoru ripostuj najcelniej, ito zdwch wzgldw szybciej znajduj odpowiedni kontr inie s tak wybredni, jak ich
koledzy dysponujcy nieco gadszym dowcipem. Nie wstydz
si rzuca redniej jakoci ripost po kilka razy wkierunku tej
samej osoby. Nie s wic moe najbardziej finezyjnymi humorystami, ale wkocu nie oto chodzi. Wana jest szybko icelno przy czym celno nie oznacza od razu strzau wkomor
serca ofiary. Pozostajc przy argonie myliwych: nie wystarczy
wycelowa, trzeba te pocign za spust.
Szczeglnie ci, ktrzy lubuj si wukrytej ironii, powinni
zwraca uwag na to, aby wrozmowie unika skomplikowanych
rozwiza. Oglnie rzecz biorc, perfekcjonizm nie przyda si
na wiele. Myl prosto, nie kombinuj, wybieraj najkrtsze cieki
mylowe. Wten sposb szybciej dotrzesz do celu. Ico rwnie
wane bdziesz stanowi przykad dla innych.
Ripostaprzeciwnatrtom
Riposta to przede wszystkim narzdzie obrony, ale zdarzaj
si sytuacje, wktrych nic nam nie grozi, jednak byskotliwa
825945
20
odpowied moe okaza si bardzo pomocna, np. gdy kto si

nam narzuca, wrcz naprzykrza si swoim przesadnie miym
zachowaniem, prbujc ugra co dla siebie. Warto wtedy za
pomoc citej riposty sprowadzi natrta do parteru.
Jak pozby si natrtnego wielbiciela
Podobnie jak wiele innych wiedeskich znakomitoci krytyk
teatralny ifelietonista Alfred Polgar mia ulubion kawiarni
wsamym sercu Austrii. Od jakiego czasu nachodzi go tam
pewien natrtny wielbiciel, ktry za kadym razem siada przy
jego stoliku idoprowadza Polgara do pasji swoim sualczym
zachowaniem. Pewnego wieczoru krytyk nie wytrzyma bez
sowa wsta od stolika iskierowa si do wyjcia. Wielbiciel zapa
paszcz ipogna za swoim idolem. Gdy obaj wyszli zkawiarni,
zapyta: Wktr stron pan idzie, panie Polgar?, na co ten
odpar chodno: Winn ni pan.
Zwaszcza wkontaktach znatrtami powiniene cile przestrzega zasady umiarkowania. Obnaanie miesznoci czowieka
otrudnym charakterze nie jest godne pochway, ale odpychajce. Zdrugiej strony nie musisz pozwala na to, aby kto ci si
naprzykrza. To jedna zsytuacji, wktrych twoja suwerenno
jest ograniczana iktra moe by dla ciebie szczeglnie nieprzyjemna, jeli wspomniany natrt nie zechce si po prostu odczepi. w czowiek moe by wstosunku do ciebie przesadnie
uprzejmy lub te narzuca ci si, planujc za ciebie, jak bdziesz
spdza czas oczywicie wjego obecnoci.
Wzalenoci od stopnia nasilenia natarczywoci natrta
moesz delikatnie lub nieco dobitniej zasugerowa mu, e nie
odpowiada ci jego zachowanie. Dopiero gdy to nie odniesie
skutku, zastosuj drastyczniejsze metody. Jeli ione nic nie dadz,
nie zastanawiaj si idziaaj zdecydowanie.
825945
21
Ripostajakozabawa
Rada
Swoje uwagi kieruj zawsze pod adresem czyjego denerwuj
cego zachowania, anie samej osoby [argumenty ad rem, anie
ad personam przyp. red.]
Nie daj si wykorzysta

City jzyk przyda si take wsytuacji, gdy kto chce wykorzysta twoj sympati iwsparcie do wasnych celw. Jeli pracujesz na kierowniczym stanowisku, na pewno znasz takie przypadki. Podwadny zasypuje ci komplementami, zdradza ci
poufne informacje albo gono narzeka na koleg, ktrego nie
lubi, ioczekuje, e staniesz po jego stronie. Co powiniene zrobi? Da mu do zrozumienia, e przejrzae jego taktyk inie
zamierzasz by pionkiem wjego grze.
Czasami wystarcz drobne aluzje, ktre zrozumie tylko on.
Plus jest taki, e z takiej sytuacji obydwaj wychodzicie ztwarz
ie takim zachowaniem moesz zyska szacunek iuznanie. Wicej na ten temat znajdziesz wczci praktycznej.
Ripostajakozabawa
Istniej sytuacje, w ktrych nie trzeba od razu ucieka si do
broni cikiego kalibru, np. gdy ktry zkolegw zpracy prbuje ci nabra lub wcign wgr sown. Droczenie si, artobliwe docinki, nieszkodliwe aluzje wszystko to wymaga
byskotliwych odpowiedzi. Musisz dotrzyma kroku kolegom,
anawet ich pokona. Wprzeciwnym razie znajdziesz si na
przegranej pozycji i staniesz si obiektem niekoczcych si
artw.
825945
22
Naturalnie moesz te wycofa si zgry, ale wtedy prawdopodobnie zostaniesz okrelony mianem tego, kto nie umie si
bawi. Przecie czasami trzeba sobie pozwoli na odrobin rozrywki, prawda?
To nie na powanie, kretynie!

Istnieje rnica midzy koleeskimi przepychankami, ktre
sprawiaj obu stronom przyjemno, aukrytym wspzawodnictwem, ktrego celem jest wyeliminowanie rywala. Ciekawe
jest to, e oba te zjawiska s do siebie udzco podobne. Osobom
zzewntrz czsto moe si wydawa, e dwch wsppracownikw obrzuca si nawzajem wyzwiskami, wyraajc w ten sposb
wzajemn nienawi. Tymczasem zwroty typu ty kretynie czy
pody nacigaczu wrzeczywistoci umacniaj relacje, szczeglnie midzy mczyznami.
Zdarza si jednak, e pod pozorem wymiany artobliwych zda
jedna osoba chce pogry drug, aponiewa nie moe zrobi
tego wprost, ukrywa prawdziwe intencje pod paszczem dowcipu.
Powiniene by przygotowany na obie ewentualnoci. Nie jest
wskazane, aby obraa si na kolegw za kumpelskie docinki.
Musisz te wiedzie, jak reagowa, gdy kto wciga ci wpozornie figlarn konwersacj, aby tak naprawd przemyci wniej
inwektywy pod twoim adresem.
Doczego przydacisi taksika

Niniejsza ksika zawiera cznie dziewi lekcji. Dziki zamieszczonym w nich technikom i wiczeniom staniesz si prawdziwym mistrzem citej riposty. Pierwsze lekcje koncentruj si
825945
23
Doczego przydacisi taksika
na sprawach podstawowych, takich jak mowa ciaa, odpowiednia modulacja gosu iprzeamanie bariery mentalnej. Nastpnie
poznasz najrniejsze techniki proste, ale skuteczne, dowcipne,
dyplomatyczne, odwane iagodne dowiesz si, jak reagowa
na napady zoci, parowa ciosy poniej pasa, odpowiada na
niesprawiedliw krytyk, rozmiesza suchaczy. Powiemy te,
na co uwaa, gdy twoim przeciwnikiem jest publiczno, oraz
co robi, aby doskonali swoje umiejtnoci.
Radzimy przeczyta t ksik od pocztku do koca, zacz
od lekcji pierwszej iskoczy na dziewitej. Moesz rwnie
skoncentrowa si na konkretnym rozdziale, ktry szczeglnie
ci interesuje. Na pocztku kadej lekcji informujemy, co jest jej
gwnym tematem.
Ijeszcze kilka sw na temat wicze: przynios efekt tylko
wtedy, gdy nie tylko je przeczytasz, lecz take rzeczywicie
powicisz im troch czasu. Niektre moesz wykona samodzielnie, do innych bdziesz potrzebowa (co najmniej) jednego
partnera. Zapro do wsppracy kolegw to dziaa mobilizujco. Nie tylko bdziecie si dobrze bawi, lecz take uczy si
od siebie nawzajem.
825945
24
Lekcja pierwsza: Mowa ciaa

Zpierwszego rozdziau dowiesz si, wjaki sposb mowa ciaa
wpywa na skuteczno ripostowania idlaczego formuowanie
zda naley wesprze odpowiedni postaw, gestami, mimik,
modulacj gosu oraz kontaktem wzrokowym.
Riposta zaczyna si od mowy ciaa
iczy si nie tylko to, co mwimy, lecz take jak mwimy

atu ogromne znaczenie ma mowa ciaa. Jest ona fundamentem, na ktrym naley budowa ripost. Jeli nie jest on stabilny,
istnieje niebezpieczestwo, e caa budowla runie.
To, co mwisz, powinno pozostawa wharmonii zmow
twojego ciaa. Gdy tej harmonii nie ma, publiczno zawsze
uwierzy najpierw twoim gestom imimice, adopiero pniej
sowom.
Gdy osobie prbujcej zmotywowa innych trzs si

kolana
Firm Wendeler dotkn kryzys obroty gwatownie spadaj, stali klienci odchodz. Prezes przedsibiorstwa, Henryk
Korzecki, postanawia wygosi pomienn przemow do swoich
825945
25
Riposta zaczyna si od mowy ciaa
pracownikw, aby przekona ich, e wsplnymi siami s wstanie wyj z tego kryzysu. Jak utrzymuje, pewne dane wskazuj
na to, e sytuacja firmy si poprawia. Podczas mowy Korzecki
stoi lekko pochylony do przodu ikurczowo trzyma si pulpitu.
Wszczeglnie dramatycznych momentach podnosi gos izaciska pi, aby za chwil j rozluni ibezwadnie zwiesi rk.
Pod koniec przemowy jego kolana zaczynaj lekko dre. Co przekazuje wten sposb swoim podwadnym? Wszyscy zobecnych
nabieraj pewnoci, e wfirmie wcale nie dzieje si lepiej, lecz
coraz gorzej. Niektrzy myl: Biedny Korzecki, inni, zdezorientowani, zastanawiaj si: Dlaczego on opowiada nam bajki,
wktre sam nie wierzy?.
Ciao nie kamie przynajmniej nie woczywisty sposb

Nasze ciao nieustannie wysya sygnay, zktrych czsto nie
zdajemy sobie sprawy. Pewnych reakcji organizmu nie jestemy
wstanie kontrolowa izdarza si, e zachodz one wbrew naszej
woli na przykad gdy oblewamy si potem lub rumiecem. Nie
moemy ich ukry. Nasze ciao zdradzi nas tak czy inaczej.
Mowa ciaa to co fundamentalnego. Co, co istniao, zanim
powstay sowa. Dlatego jest owiele bardziej przekonujca. Jeli
kto mwi ci, e jest gboko wstrznity, ale jego ciao tego
nie wyraa, na pewno mu nie uwierzysz. Nie dasz si przekona
rwnie wtedy, gdy jego gestykulacja imimika bd neutralne.
Dopiero gdy zwiesi smutno gow inic nie powie, bdziesz wiedzia, e rzeczywicie jest poruszony.
Nie ma wtpliwoci co do tego, e przekaz niewerbalny jest
wiarygodniejszy ni sowa. Jednak take za pomoc mowy ciaa
mona kogo okama. To sztuka trudna do opanowania, ale
825945
26
skuteczna. Gdyby nie ona, nie byoby na wiecie aktorw ihochsztaplerw. Kto chce kama sowami, musi zacz od ciaa.
W naszym przypadku nie chodzi jednak okamstwo, ale
oodpowiednie wyraenie tego, co chcemy powiedzie. Itu
moemy pomc sobie kilkoma sztuczkami.
Rada
Trudniej jest ukry prawdziwe uczucia, ni upozorowa te, kt
rych nie ma. (Franois de la Rochefoucauld)
Zacznijmy od postawy
Ju sama postawa naszego ciaa decyduje otym, jak postrzegaj
nas inni. Kto siedzi przed publicznoci zzaoonymi rkami
inakania do oywionej dyskusji, nie powinien si dziwi, e
uczestnicy debaty nie wygldaj na zachconych. Rce zaoone
na piersi wysyaj sygna: Jestem zamknity, zdystansowany.
Osoba, ktra przyjmuje nas zotwartymi ramionami (jak prezenterzy telewizyjnych teleturniejw), sprawia wraenie yczliwej
izachcajcej do dziaania. Ciekawe jest to, e postaw wpywamy nie tylko na otoczenie, lecz take na wasne samopoczucie; na to, jak przeywamy dan sytuacj ijakie myli pojawiaj
si wnaszej gowie.
Jak uczucia ipostawa wpywaj na siebie

nawzajem
Mowa ciaa wyraa emocje iodwrotnie postawa wpywa na
odczucia. Prawdopodobnie znasz to zsytuacji stresowych.
825945
27
Jak uczucia ipostawa wpywaj na siebie nawzajem
Gdy czujesz si niepewnie, jeste spity, oddychasz pytko,

zasycha ci wustach, jest ci sabo. Chcesz co powiedzie, ale nie
moesz wydusi zsiebie sowa. Gdy wkocu zaczynasz mwi,
okazuje si, e twj gos si amie, aty wpadasz wpanik idenerwujesz si jeszcze bardziej. Nie moesz wydosta si ze spirali
klski.
WRODKU
NA ZEWNTRZ
Nowe pomysy,
silne argumenty
Wewntrzna sia
przekonywania
Pewno podczas
wystpie
publicznych,
mocny gos
Suwerenno
Harmonia ruchw
Dobre
samopoczucie
Sygnay wewntrzne izewntrzne wzmacniaj si wzajemnie imog

sprawi, e przewyszymy wasne moliwoci.
Zdrugiej strony istnieje spirala powodzenia. Wszystko idzie po

twojej myli, czujesz si swobodnie, wchodzisz na sal pewny
825945
28
siebie iwidzisz, e zebrani wanie tak ci postrzegaj jako

pewnego siebie. To dodaje ci animuszu. Mwisz mocnym gosem,
jasno i zrozumiale wyjaniasz nawet najbardziej skomplikowane
kwestie. Uwaasz si za osob przekonujc itakie te sprawiasz
wraenie na suchaczach. Widzc to, czujesz si jeszcze bardziej
przekonujcy ijeszcze skuteczniej dziaasz na innych. Std te
powodzenie tezy goszcej, e
sia tkwi wpozytywnym wraeniu

Ju wielokrotnie opisywano zwizek pomidzy uczuciami isposobem ich wyraania. Ma on nawet zastosowanie terapeutyczne.
Gdy miejemy si naprawd szczerze, anie wycznie ustami, nie
tylko pokazujemy, e jestemy wdobrym nastroju, lecz take
uwalniamy ogromn ilo pozytywnej energii. Naczynia krwionone dostarczajce mzgowi tlen rozszerzaj si, twarz si rozjania, mylimy swobodniej, nasz umys staje si bardziej przenikliwy.
Istnieje nawet terapia za pomoc wiadomego umiechu,
ktra pomaga walczy ze stresem. Kto czuje si zdenerwowany lub
przestraszony, powinien jak najczciej si umiecha. Naukowcy
przypuszczaj, e istnieje poczenie midzy ruchami konkretnych mini apewnymi obszarami mzgu. Innymi sowy: jeli
jeste wzym nastroju, moesz go szybko polepszy dziki zmianie wasnego zachowania. Zakadajc, e wogle tego chcesz
Efekt tego zabiegu ma wiele konsekwencji, dlatego zanim
przejdziesz do nastpnego akapitu, wyprbuj go na sobie. To wiczenie nazywa si Facebuilding (pojcie stworzy komik Ren
Schweizer).
825945
29
Facebuilding
Unie wysoko kciki ust, tak jakby przesadnie si umiecha.
Twoje usta lekko si rozchyl. Utrzymaj ten wyraz twarzy przez
kilka sekund.
Wmidzyczasie ya biegnca midzy koci jarzmow aczoem napeni si krwi (moesz wyczu j palcem). Krew na krtk
chwil pozostanie wmzgu, co wywoa przyjemne uczucie. Jeli
wykonae wiczenie prawidowo, na pewno wiesz, oczym mowa.
Tak? Gratulacje!
Teraz cignij twarz, opu lekko kciki ust, przymru oczy
izmarszcz brwi. Wytrzymaj tak przez chwil. Jak si teraz
czujesz?
Co moesz osign zmian postawy

Powysze wiczenie dotyczyo mimiki, jednak wprzypadku
postawy ciaa sprawa wyglda bardzo podobnie. Jeli stoisz pewnie na nogach, w rodku te czujesz si pewniej. Jeli siedzisz na
koyszcej si awce, nie bdzie ci atwo si obroni.
Przekonasz si sam, jak bardzo postawa ciaa wpywa na skuteczno ripostowania, jeli zmienisz pozycj przed wyprowadzeniem kontry.
Zamy, e siedzisz na krzele znog zaoon na nog, plecami do napastnika. Aby mu odpowiedzie, musisz mocno
odwrci gow. Wsta, ustaw si pewnie naprzeciw rozmwcy
idopiero wtedy ripostuj. Niewane, co wtym momencie powiesz.
Ju samo to, e wstae, atwoje oczy znalazy si na tej samej
wysokoci co oczy przeciwnika, sprawia, i ronie skuteczno
twojej obrony. To naprawd dziaa!
825945
30
Pewna postawa
Sta na jednej nodze, drug trzymaj uniesion wpowietrzu.
Niech twj kolega przejmie rol wsppracownika lub przeoonego stojc za tob, powinien penym wyrzutu tonem wypowiada zdania typu: Dlaczego znowu zastaj ci tutaj? Nie
powiniene przypadkiem pracowa?. Jak zareagujesz na takie
sowa? Czy znajdziesz wgowie gotow odpowied, czy stracisz
rwnowag iwyldujesz na deskach?
Powtrzcie to wiczenie, ale zamiecie si rolami iwprowadcie dwie mae zmiany. Tym razem niech to szef stoi na
jednej nodze, aatakowana osoba na rodku pokoju. Jak teraz
bd wyglda reakcje? Ile mocy moesz nada swojej odpowiedzi? Zacznij od czego banalnego, np. Pjd po ciasto albo
Czy tobie te przynie kaw?. Oczywicie wadnym razie nie
s to celne riposty. Chodzi oto, aby dostrzeg, e atwiej powiedzie cokolwiek zbezpiecznej ipewnej pozycji, ni wycelowa
najbardziej cit ripost, gdy nie czujesz si pewnie.
Tak powiniene sta

Waciwa postawa zdecydowanie dziaa na twoj korzy. Jak
sta pewnie? Na co uwaa, aczego unika?
Nie stawiaj stp zbyt blisko siebie. Buty pod adnym pozorem nie mog si dotyka. Zbyt szeroko rozstawione nogi
sygnalizuj natomiast, e szukasz zaczepki. Wzalenoci od
wymiarw ciaa, ewentualnie dugoci ng, odstp pomidzy stopami powinien wynosi od siedmiu do dwunastu
centymetrw. Zwr uwag na to, aby palce stp nie kieroway si ku rodkowi; mog by za to nieco rozchylone na
zewntrz.
825945
31
Nie opieraj si onic. Staraj si unika sytuacji, wktrych stoisz pod cian. Nie chowaj si za mwnic, bo pewnie prdzej
czy pniej uczepisz si jej jak koa ratunkowego. Lepiej sta
przed ni lub obok niej.
Stj tak prosto, jak tylko potrafisz. Wyprostowana sylwetka
budzi szacunek izaufanie, dlatego nie garb si podczas rozmowy lub prezentacji.
Nie zmieniaj co chwil pozycji moesz wwczas sprawia
wraenie niespokojnego izestresowanego ale nie stj te
cay czas sztywno, bo wyglda to nienaturalnie.
Niektrzy przez wikszo czasu opieraj ciar ciaa na jednej zng. Na dusz met moe to by nieco monotonne
azapewne take niezdrowe. Jednak pewnym osobom odpowiada taka postawa jeli czujesz si w niej komfortowo, nie
powiniene nic zmienia.
Co zrkami?
Rce mog stanowi problem, szczeglnie podczas dugich przemwie czy prezentacji. Jeli pozwalamy im swobodnie zwisa,
wygldamy zdecydowanie niekorzystnie. Rwnie ze wraenie
robi skrzyowane ramiona ischowane donie. Trzymaj rce
lekko ugite iod czasu do czasu podkrelaj gestem poszczeglne fragmenty wywodu. To standardowa pozycja, ktra cho
nieco sztywna jest bezpieczna. wicz j osoby uczszczajce
na kursy retoryki iprezentacji.
Riposta to nie duga przemowa, dlatego moesz bez wahania
pozwoli sobie na energiczniejsz gestykulacj iuycie doni
bez obawy, e zdenerwujesz tym rozmwc. Pamitaj jednak,
aby przyjmowa pozycj otwart czyli nie krzyowa rk inie
chowa doni do kieszeni.
825945
32
Rada
Gdy atakuje ci sownie kto, kto stoi, wskazane jest, aby
rwnie wsta. Wasze oczy powinny znajdowa si na podob
nej wysokoci. Nie zawsze jest to jednak moliwe. Poza tym
im wiksza odlego midzy przeciwnikami, tym mniej opaca
si wstawa zmiejsca.
Jak siedzie?
Wikszo zawodw wie si zprac wpozycji siedzcej. Take
wtym przypadku moesz przyj odpowiedni postaw, gdy
chcesz kontrowa. Podobnie jak przy pozycji stojcej chodzi
oto, aby ciao wyraao jak najwiksz pewno siebie. Dlatego
siedzc, zwracaj uwag na nastpujce kwestie:
Nie chowaj stp za nogami krzesa. To sygnalizuje nerwowo ibrak zaradnoci. Wogle nie trzymaj ng pod krzesem, bo bdziesz wtedy wyglda tak, jakby chcia zaraz
wsta iuciec.
Wmiar moliwoci nie zakadaj nogi na nog. Ten gest oznacza wycofanie (to jak stanie na jednej nodze). Wten sposb
tracisz stabilno, apotrzebujesz jej, aby celnie ripostowa.
Wyjtek: jeste kobiet iwtej pozycji czujesz si najlepiej.
Wykorzystuj ca powierzchni fotela. Nie siadaj na brzegu,
bo wydasz si zestresowany iniepewny siebie.
Unikaj mikkich siedzisk, wktre mona si zapa izktrych nie bdziesz mg si szybko wydosta. Stro od gbokich foteli, kanap ioryginalnych mebli od znanych projektantw. Mog one znacznie zmniejszy twoje szanse na
skuteczn obron.
825945
33
Jak gestykulowa?
Stawiaj obie stopy pasko na pododze, przed krzesem.

Grne idolne czci ng powinny tworzy kt nieco szerszy ni 90o.
Sied prosto, lekko nachylony ku przeciwnikowi, dziki czemu
atwiej si skoncentrujesz. Unikaj sytuacji, wktrych musisz
si odwraca, aby zobaczy swojego oponenta lepiej obr
fotel wjego stron.
Jak gestykulowa?
Skuteczno wypowiedzi mona wzmocni odpowiednimi
gestami. Wniektrych przypadkach gesty mog zastpi pojedyncze sowa jeli atakowany potrafi posugiwa si nimi
wystarczajco jednoznacznie. Ztakimi niewerbalnymi sygnaami naley si jednak obchodzi bardzo ostronie, bo czsto
prowadz do eskalacji konfliktu.
Powszechniejsze ibardziej pomocne s gesty wspierajce, ktre
podkrelaj dan wypowied lub j komentuj, takie jak upominajce unoszenie wskazujcego palca, defensywne ruchy domi
ku doowi lub zapraszajce rozpocieranie ramion.
Niejasne znaczenie gestw

Gesty s wyrazem naszych uczu. Za ich pomoc pokazujemy,
jak mocno angaujemy si emocjonalnie. Dlatego odpowiednim gestem moemy podkreli nasz wypowied. Co kryje si
pod pojciem odpowiedni gest? Nieatwo odpowiedzie na to
pytanie, poniewa gesty nie posiadaj zgry przypisanych znacze nie moemy si ich nauczy jak jzyka mwionego. Aby
je rozszyfrowa, kierujemy si intuicj, wyczuciem. Warto take
podkreli, e gesty s naznaczone kulturowo. Przedstawiciele
825945
34
niektrych warstw spoecznych ikrgw kulturowych gestykuluj

intensywniej ni reprezentanci innych grup, wktrych osoba nadmiernie wymachujca rkami uchodzi za natarczyw. Rwnie
znaczenie sygnaw niewerbalnych moe si rni wposzczeglnych spoecznociach. To, co wjednej kulturze jest uwaane
za gest obraliwy, winnej moe by zupenie neutralne.
Ostronie ze sztampowymi gestami
My, mieszkacy Europy rodkowej, raczej nie przesadzamy
zgestykulacj, dlatego wiadome wprowadzenie pewnych gestw
moe znacznie zwikszy skuteczno riposty. Trzeba jednak
uwaa jaki czas temu, przede wszystkim wrodowisku kadr
kierowniczych, rozpowszechniy si bardzo dynamiczne gesty,
ktre osobom zzewntrz wydaj si nieco sztuczne. Uycie
takich niewerbalnych znakw moe przynie skutek odwrotny
od zamierzonego. Zapoyczanie cudzych gestw jest do ryzykowne, bo mog one nie pasowa do osobowoci tego, kto je
przej.
Korzystaj zwasnego arsenau gestw. Pozwl sobie na ich
wiadome wprowadzanie isilniejsze akcentowanie. Pamitaj jednak, e przesadna gestykulacja wyglda po prostu miesznie.
Unikaj negatywnych gestw
Wasne gesty te trzeba stosowa umiejtnie. Istniej bowiem
takie, ktre wykonujemy zupenie niewiadomie, aktre mog
woczach innych uchodzi za negatywne. Mowa tu ogestach
wyraajcych niepewno, np. owzruszaniu ramionami czy nerwowym potrzsaniu gow, czy ogestach przemocy, takich jak
uderzanie pici lub gwatowne chwytanie iciskanie przedmiotw. Szczeglnie niemile widziane s gesty zuyciem palca
wskazujcego. Najlepiej wogle znich zrezygnowa.
825945
35
Co zmimik?
Schowaj ten palec!

Byy przewodniczcy frakcji CDU/CSU wniemieckim parlamencie,
Friedrich Merz, od zawsze by wspaniaym oratorem. Mimo to
jego wyszlifowane mowy czsto uchodziy take wrd partyjnych kolegw za nieco przemdrzae ipouczajce. Prawdopodobnie dlatego, e Merz mia pewien nawyk. Co chwil wgecie
groby podnosi wskazujcy palec, anastpnie gwatownie
go opuszcza, niczym gilotyn. Wkrtce prawdopodobnie sam
to zauway, a moe zwrci mu na to uwag doradca do spraw
wizerunku, bo karzcy palec ju nie poucza suchaczy podczas kolejnych wystpie.
Co zmimik?
Kady, kto popatrzy w twoje oblicze, od razu si zorientuje,
co chodzi ci po gowie nawet jeli bdziesz prbowa zachowa
kamienn twarz pokerzysty. To nie przypadek, e kada twarz
ma zawsze jaki wyraz. Jest ona nie tylko lustrem naszego wntrza; kady znas jest doskonale wyszkolony wczytaniu ztwarzy innych. Potrafimy dostrzec nawet najdrobniejsze niuanse
inada im znaczenie. Umiemy wic rozrni umiech faszywy
od szczerego, cho trudno nam wskaza, wczym tak naprawd
tkwi rnica. Atkwi ona wtym, e pewne minie naszej twarzy, ktrych nie jestemy wstanie wiadomie kontrolowa, nie
napinaj si przy nieszczerym umiechu.
Rzeczywicie, mimiki nie da si wpeni kontrolowa. Ibardzo dobrze. Dziki temu nie moemy si do koca zakamuflowa
ipozwalamy innym zaglda wswoje karty. Poza tym szczere
kontakty zludmi s iprzyjemniejsze, izdrowsze.
825945
36
Nie chodzi oto, aby twoja twarz wyraaa uczucia, ktrych

wtobie tak naprawd nie ma. Bardziej zaley nam na tym, aby
przez negatywny Facebuilding nie popad wspiral stresu inie
zablokowa si od rodka.
Nie pokazuj, e si boisz

Gdy kto ci atakuje, naturalnie nie rozsiadasz si zrelaksowany
wfotelu. Sowna napa nie jest jednak powodem, aby wpada
wpanik isztywnie ze strachu. Znastpnego rozdziau dowiesz
si, jak przeama pewne bariery. Najpierw jednak nauczysz si,
jak sam nie podstawia sobie nogi.
Staraj si kontrolowa swoj mimik na tyle, aby nie wyglda na przestraszonego. Nie otwieraj szeroko oczu iust ze zdziwienia, nie podno brwi, nie opuszczaj kcikw ust. Jeli zastygniesz wprzeraeniu, przeciwnik poczuje satysfakcj, aty nie
bdziesz wstanie si obroni.
Unikaj umiechu numer pi

Pakujesz si wjeszcze wiksze kopoty, gdy prbujesz ratowa
sytuacj bladym umiechem. Masz nadziej, e wten sposb
ukryjesz strach. Nic ztego. Efekt jest owiele gorszy twoja twarz
wyglda groteskowo niczym maska, aprzeciwnik itym razem
widzi, e wygra. Paul Ekman, znany badacz emocji, okrela ow
ekspresj mianem mizernego umiechu. To wyraz cakowitej
bezradnoci, ktr natychmiast dostrzega twj oponent.
825945
37
Kontakt wzrokowy
Bd opanowany
Jaki wic powiniene przybra wyraz twarzy? Najbardziej neutralny zmoliwych. Nie daj si sprowokowa, pozosta spokojny
iopanowany. Nic ci si nie moe sta, na pewno skutecznie si
obronisz. To ty decydujesz, jak reagowa na atak.
Kontakt wzrokowy
Kontakt wzrokowy to podstawa. Patrzc drugiej osobie woczy,
budujesz midzy wami most, ktry jest ci potrzebny nie tylko
wrelacjach zludmi, ktrych darzysz sympati, lecz take ztymi,
ktrzy werbalnie ci atakuj. Nie patrzc komu woczy, sygnalizujesz, e za wszelk cen chcesz unikn znim kontaktu. Mog
istnie ku temu dwa powody:
Brzydzisz si kim tak bardzo, e wymazujesz go zrzeczywistoci. Nie istnieje dla ciebie, karzesz go cakowitym lekcewaeniem.
Jeste tak podlegy drugiej osobie, e boisz si, i kade jej
spojrzenie ci zniszczy.
Wobu przypadkach nie ma mowy oskutecznym ripostowaniu.
Nie moesz lekceway przeciwnika ani te ulega mu na kadym kroku. Musisz go obserwowa. Wtedy przekonasz si, e
jego wzrok wcale nie jest taki straszny.
Patrz woczy ale nie za dugo

Gdy odpowiadasz, szukaj kontaktu wzrokowego. Patrz przeciwnikowi prosto woczy to moe go wytrci zrwnowagi ale nie
wpatruj si zbyt dugo. Jak stwierdzi antropolog Irven DeVore,
825945
38
ludzie, ktrzy patrz sobie woczy duej ni sze sekund, albo

si pozabijaj, albo wsobie zakochaj.
Jak odwraca wzrok

Utrzymuj kontakt wzrokowy zprzeciwnikiem przez cay czas
trwania rozmowy szczeglnie na pocztku, gdy zaczynasz
mwi oraz gdy puentujesz swoj wypowied.
Potem skieruj wzrok w inn stron! Wpewnych sytuacjach
moesz si wtedy odwrci plecami. Sygnalizujesz wten sposb, e sprawa jest dla ciebie zamknita ie to do ciebie naleao
ostatnie sowo. Wymuszasz na przeciwniku, aby zrobi kolejny
ruch, ato dla niego spore wyzwanie, ktre wymaga wysiku
iinwencji. Ibardzo dobrze. Skoro ju ci zaatakowa, niech si
troch potrudzi.
Rada
Zmaej chmury duy deszcz: Gdy nawizujesz kontakt wzro
kowy, apo wygoszeniu zdania go przerywasz, wyprowadzasz
wzorcow kontr przynajmniej wjzyku ciaa. Jeli utrzy
mujesz spojrzenie, skaniasz oponenta do ponownego ataku.
Kontakt wzrokowy
Twj kolega rzuca wtwoim kierunku niewybredny komentarz.
Spogldasz na niego, zastanawiasz si przez krtk chwil imu
odpowiadasz. Jeli nie przychodzi ci do gowy adna byskotliwa
kontra, nie przejmuj si. To nie ma teraz znaczenia. Wypowiedz
pierwsze zdanie, na ktre wpadniesz. Ajeeli kompletnie nic
ci nie zawita, wyartykuuj spokojnym gosem niewyszukan
fraz: To bardzo ciekawe, co mwisz.
825945
39
Jak dostroi gos
Wtym wiczeniu najwaniejsze jest twoje spojrzenie. Na pocztku potyczki sownej nawizujesz kontakt wzrokowy zprzeciwnikiem. Gdy mwisz, moesz na chwilk odwrci spojrzenie
(pamitaj oteorii szeciu sekund Irvena DeVorea!). Decydujcy
jest moment, wktrym koczysz swoj wypowied. Gdy ztwoich ust padaj ostatnie trzy, cztery sowa, ponownie spogldasz
na oponenta, anastpnie odwracasz wzrok. Co si wtedy dzieje?
Czy partner jest wstanie kontynuowa potyczk? Jeli tak, jak
oddziauje to na ciebie?
Powtrz wiczenie, ale tym razem nie odwracaj spojrzenia,
gdy ju wyprowadzisz kontr. Co si teraz dzieje? Czy dostrzegasz, e wtej sytuacji to nie ty kontrolujesz sytuacj, ale twj
przeciwnik?
Powtrz wiczenie po raz kolejny. Zachowuj si tak samo jak
za pierwszym razem spogldaj na koleg wtrakcie mwienia, apo zakoczeniu wypowiedzi odwr wzrok. Niech partner unika twojego spojrzenia, gdy mwisz. Jak teraz zmienia
si twoja pozycja? Czy czujesz, e gdy oponent nie chce patrze
ci woczy, nagle stajesz si silniejszy?
Jak dostroi gos

Do tej pory zajmowalimy si aspektami wizualnymi tym, jak
przyjmowa postaw, jak operowa gestami, mimik ispojrzeniem. To bardzo istotne kwestie, ktre tworz fundament skutecznej riposty, ale ostatecznie przecie nie widzimy odpowiedzi,
tylko j syszymy. Syszymy gos.
Gdy brzmienie gosu nie pasuje do treci wypowiedzi, nawet
najbardziej cita riposta traci na sile. Zbyt piskliwy, cienki, skrzekliwy lub cichy gos nigdy nie idzie wparze ze skuteczn kontr.
825945
40
Terapeuci gosu utrzymuj, e 80% treci wypowiedzi zawieramy

wanie wgosie. Co prawda nie wiadomo do koca, wjaki sposb to zmierzyli, ale nikt nie zaprzecza temu, e gos wpywa
na si wypowiedzi.
Wszystko zaley od tonu

Modelujc gos, moesz odpowiednio koloryzowa swoj wypowied. Do dyspozycji masz ogromn palet barw. Najbardziej
kujc zoliwo moesz opakowa tak sodko, e odbiorca
przekazu nawet si nie zorientuje, e wanie usysza przytyk.
Lub wdrug stron najwikszy bana moesz wypowiedzie
tak znaczco, e rozmwca zacznie si nad nim powanie zastanawia.
Takie efekty osigniesz tylko wwczas, gdy nauczysz si operowa wasnym gosem tak, jakby mistrzowsko opanowa gr
na instrumencie. T umiejtno moesz doskonali dziki wiczeniom i testowaniu rozmaitych rozwiza wsytuacjach yciowych. Trudn sztuk malowania gosem zajmiemy si pniej
najpierw skupmy si na podstawach.
Niestety wielu ludzi nie potrafi odpowiednio uywa gosu
podczas sownej potyczki. Zaatakowani, wpadaj wpanik,
sztywniej, co sprawia, e ich gos brzmi piskliwie. Niektrzy
mczyni wpadaj wton szczekliwy, ktry wbrew ich oczekiwaniom nie sprawia, e wygldaj na silnych, lecz na majcych
problemy zwyduszeniem zsiebie sowa.
Czy znasz wasny repertuar gosowy?

Gos jest czym bardzo indywidualnym, zwasn histori iokrelonymi moliwociami. Kady znas dysponuje bogatym reper-
825945
41
Jak dostroi gos
tuarem barw, ktrych uywa wdanej sytuacji zazwyczaj zupenie niewiadomie wybierajc okrelony ton.
Ten nieuwiadomiony wybr zreguy dobrze si sprawdza.
Inaczej rozmawiamy zklientem, ainaczej zmaonkiem. Automatycznie dobieramy inne brzmienie gosu, gdy przeoony rozmawia znami jak zkolegami, anie jak zpodwadnymi. Nie zdajemy sobie wtedy sprawy ztego, jak mwimy. Azdarza si, e nie
potrafimy odpowiednio dopasowa tonu do sytuacji.
S ludzie, ktrzy wrozmowie zosob uwaan przez nich za
wan, np. szefem czy klientem, mwi przez nos. Odziwo
w ton jest czsto postrzegany jako arogancki lub anemiczny
wprzekazie, ana takim wraeniu raczej ci nie zaley.
Niektre kobiety maj tendencj do naladowania sposobu
mwienia maych dziewczynek, gdy rozmawiaj zprzeoonym. Przybieraj wysoki, wrcz piskliwy ton, przez co sprawiaj wraenie bezsilnych isabych.
Rwnie panom zdarza si mwi wysokim gosem wsytuacjach stresowych. S itacy, ktrzy wybieraj przeciwn drog
stosuj zbyt niski ton, ktry nie brzmi mocno istanowczo, ale
monotonnie ichrypliwie.
Podczas wanych wystpie wiele osb popenia podstawowy bd wobawie przed pomyk wpada wzbyt jednostajny ton.
Rada
Takich wpadek uda ci si unikn tylko wtedy, gdy nauczysz
si panowa nad wasnym gosem iuywa tonu odpowied
niego do sytuacji. Aby wywiczy t umiejtno, nagraj
swj gos, anastpnie odtwrz iuwanie mu si przysu
chaj. Bdziesz mia wtedy czas na analiz. Przecie gdy ju
zkim rozmawiasz, nie moesz rwnoczenie artykuowa
825945
42
poszczeglnych wyrazw irozkada na czynniki pierwsze

brzmienia wasnego gosu.
Uderz wodpowiedni ton

Nie musisz by mistrzem komunikacji werbalnej, aby formuowa zgrabne riposty. Przede wszystkim musisz odpowiedzie
sobie na pytanie, co chcesz przekaza wswojej wypowiedzi.
Dobrym przesaniem byby komunikat: Jestem niezaleny
ipewny siebie.
To wanie powinien wyraa twj gos niezaleno ipewno. Do wszelkich stara, aby twj gos nie zdradza zdenerwowania. Mw spokojnie, ale zdecydowanie, uwaaj na wysoko
gosu. Jeli jeste kobiet, nie uderzaj wzbyt wysokie tony. Jednak
mwienie niskim gosem rwnie moe si okaza zawodne
zazwyczaj brak mu mocy iodpowiedniej gonoci. Najlepiej
jeli bdziesz posugiwa si swoim optymalnym tonem gosu,
zwanym tonem czekoladowym. Jak go znale, dowiesz si za
chwil.
Nie za cicho, nie za gono
Natenie gosu jest rwnie istotne, jak jego ton. Osoby mwice
cicho wysyaj sygna: Jestem malutki, niewany, ato, co mwi,
nie ma wikszego znaczenia. Istnieje jednak pewien sposb
mwienia, ktry cho cichy jest bardzo silny wprzekazie. Taki
ton zmusza drug stron do skupienia si na tym, co chcemy przekaza. Ta metoda sprawdza si gwnie wprzypadku osb piastujcych wysokie stanowiska; stojcy niej w hierarchii powinni
si go wystrzega, bo ich wypowiedzi bd ignorowane. Ludzie
atakowani werbalnie czsto mwi zbyt gono jednak nie jest
825945
43
Jak dostroi gos
to dobre rozwizanie. Gos drani wtedy uszy kobiety zaczynaj piszcze, amczyni krzycze czy wrcz ujada. Krtko
mwic, nie jest to ton, ktry wskazywaby na opanowanie ipewno siebie. Poza tym krzykiem trudno zjedna sobie sympati.
Ton artobliwy
Ton artobliwy bywa bardzo skuteczny, oczywicie zakadajc,
e pasuje do treci riposty. Moe on przybiera przerne formy,
wzalenoci od osoby. Niektrzy reprezentuj nieco ironiczny
styl, ochrzczony przez Anglikw mianem tongue in cheek, bd
puszczaj perskie oko, inni preferuj gony, zaraliwy miech.
Obojtnie, do ktrej grupy naleysz, artobliwy ton moe znaczco wpyn na skuteczno twojej riposty. Gdy podchodzisz
do sprawy zdystansem, sprawiasz wraenie niezalenego ipewnego siebie. Wicej na ten temat znajdziesz wrozdziale ohumorze imiechu (strona163).
Jak znale ton czekoladowy?

Wspomnielimy otym wczeniej kady gos posiada tzw. ton
czekoladowy, czyli rednic. Chodzi tu ooptymaln wysoko,
ktra sprawia, e gos brzmi zarazem mikko izdecydowanie.
Upraszczajc, przy tej wysokoci tonu wciele powstaje najsilniejszy rezonans. Poniewa kady znas jest inny, istnieje wiele
indywidualnych tonw czekoladowych.
Wykorzystywanie zjawiska rezonansu nie musi by wycznie
domen osb aspirujcych do miana wokalistw rwnie ty
moesz zniego korzysta podczas mwienia. Ton czekoladowy
umoliwia osignicie odpowiedniej gonoci bez wysiku twj
gos brzmi wwczas aksamitnie ispokojnie.
825945
44
Jak znale ton czekoladowy?

Wsta. Otwrz usta iwypowiedz samogosk o, dugo igono (Oooooo). Po do na klatce piersiowej. Czujesz, jak
wibruje? Stopniowo zmieniaj wysoko tonu najpierw na niszy, potem na wyszy. Czy potrafisz okreli, na jakiej wysokoci
brzmienie twego gosu jest najbardziej misiste, ale imikkie
zarazem? Ten ton stanowi twoj rednic. Wyrnia si spord
innych, tworzy silny rezonans. Jeli masz wdomu instrument
muzyczny ipotrzebujesz punktu zaczepienia, wiedz, e ukobiet
ton czekoladowy znajduje si zazwyczaj wokolicach dwiku
d razkrelnego, umczyzn oktaw niej.
Pamitaj oartykulacji
Dobra artykulacja to odpowiednie wsparcie dla twojego gosu.
Gdy mwisz wyranie, jeste przekonujcy. Osoba zapominajca odykcji sprawia wraenie niepewnej itakiej, ktra boi si
powiedzie gono iwyranie, co ma na myli lub te niestarannej, niedbajcej oszczegy. Pamitaj: artykulacja to przede
wszystkim otwieranie ust iodpowiednie poruszanie nimi.
Mw wyranie zkorkiem wzbach
Artykulacj mona trenowa, trzymajc wzbach korek od wina
iwypowiadajc gono zdania. Aby mwi zrozumiale, jeste
zmuszony porusza ustami mocniej istaranniej ni zwykle. Najpierw bez korka, pniej dwa razy zkorkiem, anastpnie znw
bez korka wypowiadaj nastpujce frazy: Czy tata czyta cytaty
Tacyta, Hongkong wChinach, King-Kong wkinach, Przeleciay trzy pstre przepirzyce przez trzy pstre kamienice. Nagraj
si ikontroluj wasn dykcj. Jeli pewne goski nie brzmi do
wyranie, wicz do skutku, zkorkiem ibez niego.
825945
45
Jak dostroi gos
Problematyczny jzyk regionalny

Sprawa ma si nieco inaczej, gdy mwisz jzykiem regionalnym
lub nawet gwar inie wszyscy potrafi ci zrozumie. Problemem nie jest wtym przypadku artykulacja, ale to, e wymawiasz pewne goski inaczej ni osoby posugujce si jzykiem
oglnym. Istniej specjalne kursy, ktre ucz, jak mwi, aby by
zrozumiaym dla wszystkich. Pamitaj jednak, e regionalizmy,
anawet dialektyzmy bywaj przydatne mog doda pikanterii
twoim ripostom. Poza tym prawdopodobnie szybciej przyjd ci
one do gowy ni wyraenia zjzyka oglnego.
Wada wymowy to nie przeszkoda
Wady wymowy nie stanowi podstawy do tego, aby zrezygnowa zcitoci jzyka. Wrcz przeciwnie osoba zwad wymowy,
ktra potrafi celnie ripostowa, demonstruje si ipewno siebie.
To naprawd dziaa. Wielu mistrzw byskotliwej riposty, ktrych sprawno jzykowa budzi powszechne powaanie, cierpi
na zaburzenia mowy.
Wady wymowy nie przeszkadzaj te wdoskonaleniu panowania nad gosem. Twj gos jest czym bardzo indywidualnym,
czym, co naley tylko do ciebie wyrazem twojej osobowoci,
jedynej wswoim rodzaju. Dlatego nie chodzi oto, aby dopasowa go do konkretnych schematw czy wyszlifowa na gadko.
Oczywicie moesz efektywniej wykorzystywa jego moliwoci,
ale itak zawsze bdzie to twj niepowtarzalny gos.
Oddychaj prawidowo
Oddech to krgosup twojego gosu. Gdy mwisz, wydychasz
powietrze, gdy je wdychasz nie moesz mwi. Potrzebujesz
przerw na oddech, ktre dziel potok sw na czci. Jeli masz
825945
46
wystarczajco duo powietrza wpucach, moesz mwi duej,

wten sposb budujc napicie. Dugi, spokojny wdech umoliwia pozyskanie czasu na uksztatowanie wypowiedzi.
Oddech przerywa potok sw
Wiele osb zbyt czsto bierze wdech izbyt szybko wydycha
powietrze. Ich problem polega rwnie na tym, e robi przerwy
wnieodpowiednich momentach. Zobawy, e wrodku zdania
zabraknie im powietrza wpucach, robi wdech pomidzy sowami, pozbawiajc wypowied spjnoci. Takie poprzerywane
frazy sprawiaj ze wraenie.
Przeczytaj ostatnie zdanie we wdech przed sowami ze
wraenie. Nie klei si, prawda? Biorc oddech wodpowiednich momentach, uatwiasz rozmwcom zrozumienie twojej
wypowiedzi.
Nie wdychaj powietrza przy kadej pauzie
Nie rb wdechu za kadym razem, gdy robisz przerw wmwieniu. To czsty bd. Po kadym wdechu bdziesz musia na nowo
zbudowa napicie podtrzymasz je, jeli zrobisz przerw inie
zaczerpniesz oddechu. To doskonay sposb, aby uczyni wypowied bardziej interesujc.
Bierz gbokie wdechy
Gboki wdech to dobry wdech. Nie prbuj jednak szeroko
otwiera ust igwatownie apa powietrza, bo wdech bdzie
wtedy bardzo pytki. Nabieraj tchu przez nos i oddychaj za
pomoc przepony. Oddychanie tego typu dostarcza wikszej iloci powietrza izapewnia stabilno gosu. Wyprbuj t technik
na sobie.
825945
47
Jak dostroi gos
Dugie ikrtkie wdechy

Nabierz powietrza. Iprzeczytaj. Ten tekst. Gono. Za pierwszym
razem rb wdech. Przy kadej kropce. Za drugim razem. Rb
przerw. Przy kadej kropce. Ale nie wdychaj powietrza. Utrzymaj napicie. Za trzecim razem. Przeczytaj ten tekst. Bez przerw
od pocztku do koca.
Oddychanie wsytuacjach stresowych

Spokojny iregularny oddech moe zdziaa cuda wsytuacjach
stresowych. Nerww mona si pozby wraz zwydychanym
powietrzem. Niestety wanie wtedy, gdy jestemy zestresowani,
zazwyczaj oddychamy nieprawidowo szybko ipytko. Zdarza
si, e chwytamy powietrze niczym ryba wycignita z wody
itak te si wtedy czujemy.
Szybkie igwatowne oddychanie nie niweluje stresu, ale
go potguje. Co wicej nerwowe apanie powietrza moe
wyzwoli wnas strach.
Dlatego wsytuacjach stresowych staraj si oddycha powoli
ispokojnie. Koncentruj si na oddechu. Dopiero gdy powstrzymasz fal paniki iuspokoisz oddech, moesz zacz mwi
wprzeciwnym razie moe ci zabrakn tchu wpoowie zdania.
Ato na pewno nie poprawi twojego samopoczucia.
825945
48
Lekcja druga: Zrozumie iprzeama blokad
Lekcja druga: Zrozumie

iprzeama blokad
Umiejtno citego ripostowania przydaje si przede wszystkim
wtedy, gdy kto nas nieprzyjemnie zaskakuje, prbujc zagrozi
naszej suwerennoci. Niestety wanie wtych sytuacjach zazwyczaj brakuje nam odpowiednich sw. Podczas lektury tego rozdziau dowiesz si, dlaczego tak si dzieje iwjaki sposb moesz
przeama t blokad.
Dlaczego takie co zdarza si

nietylkotobie
este wcentrum handlowym. Szukasz baterii. Podchodzisz

do ekspedientki ipytasz, gdzie mona je znale, na co ona,
mierzc ci wzrokiem, odpowiada chodno: Apan zchoinki si
urwa? Wdziale elektronicznym, agdzieby indziej!. Jak reagujesz? Jeli nie przychodzi ci do gowy adna riposta, zachowujesz
si tak, jak wikszo ludzi albo odbiera ci mow, albo wyduszasz zsiebie nieco aosny sarkazm wstylu Och, przepraszam,
e zapytaem. Potem odchodzisz izocisz si zarwno na ekspedientk, jak ina samego siebie. Gdy ju docierasz do dziau
825945
Dlaczego takie co zdarza si nietylkotobie
49
elektronicznego, wymylasz odpowied, ktr powiniene by

rzuci sprzedawczyni na odchodnym. By moe nie jest ona
doskonaa, ale na pewno lepsza ni ta, ktrej udzielie przed
paroma minutami.
Ale dlaczego to zdanie nie przyszo ci do gowy wczeniej?
Dlaczego zareagowae tak bezsilnie wstarciu zekspedientk,
ktra nie powinna bya zachowa si wstosunku do ciebie
nieuprzejmie? Dlaczego zdarza si to tylko tobie i to bez
przerwy?
Nie jestemy przygotowani

Tak naprawd kady czowiek ma na swoim koncie podobne przeycia. Nawet mistrzowie werbalnych sztuczek czasem nie wiedz,
co powiedzie. Powd? Na niektre sytuacje nie jestemy przygotowani. Mniej lub bardziej przykre niespodzianki kompletnie
wytrcaj nas zrwnowagi, chocia wwikszoci sytuacji yciowych radzimy sobie wietnie iwiemy, jak si zachowa.
Przykre niespodzianki czaj si wszdzie

Kade dziaanie, jakie podejmujemy, dopasowujemy do naszych
oczekiwa. Ekspedientki nie maj na og zwyczaju odzywa si
do nas opryskliwie, ale traktuj nas przyjanie iuprzejmie, wic
nie spodziewamy si, e nagle jedna znich zacznie nas strofowa, gdy grzecznie spytamy obaterie.
Iwanie dlatego nie jestemy przygotowani na niemie niespodzianki, ktre czyhaj na nas wpozornie bezpiecznych miejscach.
Wmiejscach, wktrych czujemy si na tyle swobodnie, e nie
zastanawiamy si, jak powinnimy si zachowywa. Gdybymy
codziennie mieli do czynienia zniewychowanym personelem,
825945
50
bylibymy przygotowani na niemi reakcj sprzedawczyni inie

czulibymy si zmuszani do gorczkowego szukania odpowiedzi
na jej atak. Ale tak nie jest. Inie wiemy, jak reagowa, gdy czyje
zachowanie nie spenia naszych oczekiwa. To sprawia, e czujemy si bezradni.
Ukryta kamera
Popularne programy telewizyjne zcyklu Wukrytej kamerze
opieraj si na zasadzie zaskoczenia. Bohaterw wspomnianych programw stawia si wsytuacjach, ktrych kompletnie
si nie spodziewaj. Mao kto umie wyj znich ztwarz. Jako
widzowie miejemy si zich reakcji, bo na kocu przecie itak
dowiaduj si, e znaleli si wukrytej kamerze. Wmidzyczasie arty zukryt kamer rozpowszechniy si tak bardzo,
e kady, kto staje wobliczu zagadkowej sytuacji, podejrzewa,
e kto nagrywa go zukrycia.
Jakdziaamy
Co prawda nie odpowiada to naszemu wyobraeniu onas samych
jako owiadomie dziaajcych istotach, ale tak naprawd nad
wieloma rzeczami wogle si nie zastanawiamy. Albo inaczej
przestalimy si zastanawia. To nic zego. Dziki temu dobrze
radzimy sobie wdzisiejszym wiecie.
Nauczeni dowiadczeniem wytworzylimy pewne schematy,
wedug ktrych dziaamy mniej lub bardziej automatycznie.
Mowa tu midzy innymi obardzo zoonych zachowaniach,
ktrych wgruncie rzeczy nie jestemy wiadomi. Istnieje ku
temu powd zastanawianie si wymaga czasu iwysiku. Ato,
825945
51
Jakdziaamy
co zazwyczaj idzie jak po male, komplikuje si wtedy, gdy zaczynamy nad tym rozmyla.
Prawy grny czy lewy dolny rg?
Mecz pikarski. Duski napastnik Brian Laudrup znalaz si
przed pust bramk. Ogra ostatniego obroc, wymin bramkarza, ktry wybieg za daleko. Zosta sam na sam zpust bramk
i popeni bd zacz si zastanawia. Powinienem celowa wprawy czy wlewy dolny rg? zada sobie pytanie, na
ktre nie byo jednoznacznej odpowiedzi, bo iza jednym, iza
drugim rozwizaniem przemawiao tyle samo argumentw.
Laudrup mg rwnie dobrze strzeli wsam rodek. Ostatecznie nie trafi wogle.
Rozum potrzebuje czasu

Wmiejscach irodowiskach, ktre znamy, oraz wsytuacjach,
ktrych si spodziewamy, dziaamy skutecznie bez zastanowienia. Gdy mamy nagle do czynienia zczym nowym, nieznanym lub trudnym do przewidzenia, wcza si nasz rozum. On
pomaga nam zanalizowa pooenie iwyznaczy odpowiedni
ciek zachowa.
Ale rozum potrzebuje czasu. Ariposta iczas nie id wparze.
Wrezultacie amiemy sobie gow ioczekujemy, e zastanawiajc si, znajdziemy odpowied rwnie szybko, co dziaajc automatycznie. Nie tdy droga. Im bardziej bdziemy chcieli znale
rozwizanie, tym mocniej si zablokujemy.
825945
52
Dlaczego mamy wsobie blokad

Nie moemy wkadej sytuacji polega na dotychczasowym
wachlarzu zachowa, niekiedy musimy naprdce tworzy nowe
wzorce. Znajdujemy si pod ogromn presj czasu, dwigamy
zbyt duy ciar na swoich barkach prbujc robi wszystko,
aby zaprowadzi porzdek, jednoczenie pogarszamy swoje pooenie. Czujemy si bezsilni isabi.
Przygnbia nas to, e nie potrafimy poradzi sobie wpewnych sytuacjach, na czym cierpi nasze poczucie wasnej wartoci. Kada maa poraka utwierdza nas wprzekonaniu, e zawiedlimy. Warto przy tym podkreli, e nasze zachowania nie s
czym wrodzaju osobistego defektu, lecz cakowicie naturaln
reakcj na zaistniae okolicznoci.
Stres zawa mylenie

Stres wiele utrudnia. Przede wszystkim zawa mylenie isprowadza moliwoci dziaania do ucieczki lub ataku. Aby celnie
ripostowa, powinnimy otworzy umys, a zamiast tego myli
tuk si nam po gowie, brakuje nam powietrza, zasycha wgardle Wszystkie te objawy wzmagaj si isprawiaj, e stajemy
si sabi. Zachowujemy si niczym toncy, ktry uderzajc gwatownie ramionami otafl wody, zmniejsza wasne szanse na uratowanie. Im bardziej chcemy wyj cao zsytuacji, tym mocniej
si blokujemy.
Co moesz zrobi wtakiej sytuacji? Zapomnie. Oniezrcznych okolicznociach, oosobie, ktra ci zaatakowaa. Skup si
na sobie isprbuj si uspokoi. wiat si nie koczy, anastpnym razem na pewno pjdzie ci lepiej.
825945
53
Jakprzeamablokad
Jakprzeamablokad
Przyjrzyjmy si jeszcze raz czynnikom tworzcym wewntrzn
blokad:
Przykra niespodzianka: Takiego rozwoju wydarze wogle
nie brae pod uwag!
Zagroenie suwerennoci: Gdy nie reagujesz, nie wypadasz
najlepiej.
Tempo, tempo: Musisz szybko co wymyli!
Obnienie poczucia wasnej wartoci: Inni s silni, ty czujesz si saby.
Syndrom toncego: Im bardziej desperacko walczysz, tym
szybciej idziesz na dno.
Istnieje kilka sposobw, aby przeama blokad lub wrcz unikn wewntrznego zablokowania.
Bd otwarty na niespodzianki
To mi si wicej nie przydarzy! Nastpnym razem powiem to
ito!. To pierwsza, naturalna reakcja, gdy minie szok. Wydaje
nam si, e nie damy si zablokowa, jeli bdziemy odpowiednio przygotowani iwszystko dokadnie zaplanujemy wedug
wzorca: wsytuacji Areaguj zachowaniem B. Gdy ekspedientka
wypowiada zdanie X, ja kontruj ripost Y.
Niestety trudno znale sprzedawczyni, ktra bdzie na tyle
mia ipowie dokadnie to, co bymy chcieli. Dojdzie raczej do
sytuacji odwrotnej, czyli takiej, ktrej zupenie si nie spodziewamy. Iznw damy si zablokowa.
Przygotowanie na wszelkie ewentualnoci nie rozwizuje problemu, lecz czyni nas wrcz mniej elastycznymi. Nie buduj twierdzy, gosi starochiskie powiedzenie dotyczce sztuki wojennej.
825945
54
Wtwierdzy jestemy odcici od wiata. Jeli do rodka dostanie

si wrg, stanie si ona mierteln puapk. Jest te iinne powiedzenie wiat jest peen niespodzianek musimy nauczy si
ztym y ipogodzi si zmyl, e nie kada znich jest przyjemna.
Rada
Bd otwarty na niespodzianki, nie zakadaj niczego zgry,
nie planuj zbyt pieczoowicie. Pozwl, aby czasami co poszo
nie po twojej myli.
Jeli mimo wszystko jeste przygotowany

Czy masz wic pozwala na to, aby rzeczy po prostu si dziay?
Niekoniecznie. Pewne przygotowanie moe by pomocne, zanim
wkroczysz do akcji. Twoja reakcja stanie si wtedy pewniejsza
iskuteczniejsza. Przecie t ksik oparlimy na zaoeniu, e
umiejtno citego ripostowania jest bardzo czsto rwnoznaczna zlepszym przygotowaniem.
Wbrew pozorom ta teza nie stoi wopozycji do wczeniej omawianej otwartoci na niespodzianki, ale bazuje na niej. Pamitaj,
aby przestrzega dwch poniszych zasad:
Bd elastyczny. Nie trzymaj si kurczowo wyprbowanych
zda. Rnicuj swoje wypowiedzi istawiaj wszystko na gowie. Staraj si traktowa ycie jak zabaw wtedy bdziesz
otwarty na niespodzianki.
Koncentruj si na wanych, przewidywalnych sytuacjach, np.
gdy prowadzisz prezentacj, musisz wiedzie, jak postpowa
zosobami, ktre zakcaj spokj. Musisz zna te swoje sabe
punkty, wktre bdzie uderza atakujcy. Odnoszc si do
nich, moesz opracowywa odpowiednie riposty.
825945
55
Jakprzeamablokad
Rada
Twoj elazn rezerw moe by zestaw odpowiedzi, ktre
na swj sposb pasuj do kadej niezrcznej sytuacji (wicej
na ten temat na stronie 67).
Nabierz dystansu
Jeli ju znalaze si w nieprzyjemnych okolicznociach, za pno
na jakiekolwiek przygotowania. Musisz dziaa byskawicznie.
Przede wszystkim nie pozwl na to, aby sytuacja ci przerosa.
Sprbuj si zdystansowa. To nie takie trudne, jak si wydaje; co
wicej t umiejtno mona wywiczy, oczym przekonasz si
za chwil. Musisz zda sobie spraw, e jeste wstanie odmieni
kad sytuacj. Nie myl otym, czego oczekuj od ciebie inni,
ale jak wycign korzyci zpozornie niewygodnego pooenia.
Musisz odzyska zdolno do dziaania. Jak tego dokona? Sytuacj niezrczn dla ciebie wyobra sobie jako pocig. Po prostu
zniego wysid. To pierwszy ibardzo wany krok.
Trenerka komunikacji Barbara Berckhan stworzya pojcie
wewntrznej osony przeciwuderzeniowej, ktre dokadnie opisuje to, oczym przed chwil mwilimy. Budujesz we wasnym
wntrzu rodzaj tarczy, ktra chroni ci przed atakami, niweluje
skutki nieprzyjemnych star. Nikt nie moe ci zrani.
Ow oson moesz sobie wyobrazi pod postaci dzwonu ze
szka pancernego, pod ktrym wkadej chwili moesz si schowa. Widzisz isyszysz wszystko, ale jeste nietykalny. Ludzie
zzewntrz wal piciami wdzwon, lecz to oni czuj bl, anie
ty. Znajdujesz si wbezpiecznym miejscu, wktrym moesz
pozosta niezaleny.
825945
56
Rada
Wewntrzna osona przeciwuderzeniowa pomaga przetrwa
starcia ze zdenerwowanymi klientami, poirytowanymi czon
kami rodziny, zoliwymi kolegami lub szefem cholerykiem.
Wtrudnych sytuacjach musisz pozosta opanowany, atarcza
zdecydowanie ci to uatwi.
Jak zbudowa wewntrzn oson przeciwuderzeniow
Nie moesz budowa osony, gdy ju tkwisz wnieprzyjemnej
sytuacji musisz stworzy j wczeniej, kiedy czujesz si spokojny iodprony. Moesz to zrobi wanie teraz!
Oto cztery punkty sformuowane przez Barbar Berckhan:
1. Przypomnij sobie sytuacj, wktrej zachowae zimn krew
izareagowae spokojnie, chocia okolicznoci byy naprawd
nieprzyjemne. Jak si wtedy czue? Jak zareagowali inni?
2. Zbuduj wwyobrani wasn oson. Moe to by dzwon, plastikowy kaptur, ubranie ochronne lub poduszka, ktra amortyzuje uderzenia. Wane, aby twoje wyobraenia byy jak najkonkretniejsze. Zdecyduj si na jedno z nich i zachowaj je
wmylach.
3. Do swojej tarczy dopasuj odpowiednie haso, ktre bdziesz
przywoywa wsytuacjach awaryjnych, np. Nie rusza mnie
to lub Jestem bezpieczny. W ten sposb utrwalasz w pamici wyobraenie osony izapewniasz sobie szybki dostp
do niej.
4. Wyprbuj dziaanie tarczy. Wczaj j, wyczaj iobserwuj,
co si dzieje. Ze nastroje innych osb ju ci nie dotycz. Jeste
bezpieczny wciepej przestrzeni wasnych emocji imyli.
825945
57
Jakprzeamablokad
amoe zprzymrueniem oka?

Mwilimy ju co nieco otym, e gdy czujesz si zablokowany,
twoje ciao tylko pogarsza sytuacj iblokuje ci jeszcze bardziej.
Dlaczego tak si dzieje? Przecie organizm zazwyczaj nie sprawia
ci takich przykrych niespodzianek. Uzasadnienie siga czasw
prehistorycznych, gdy naszym przodkom zdarzao si natkn na
tygrysa szablozbnego. Ich mzg uruchamia wwczas wszelkie
moliwe sygnay alarmowe majce uatwi przetrwanie minie si napinay, serce zaczynao omota, na czoo wystpowa
pot. Nasi prehistoryczni protoplaci wjednym momencie rzucali
wszystko iuciekali wpopochu. Aponiewa ucieczka zapewniaa
im przeycie, odziedziczylimy po nich te specyficzne reakcje.
Jak na zo wdzisiejszych czasach nie przydaj nam si na wiele,
bo (na szczcie) tygrysy szablozbne nie maj wzwyczaju czyha
na nas za biurkiem. Gdybymy mogli chocia uciec nie przed
tygrysem, ale przed nieprzyjemn sytuacj lub osob, ktra nas
atakuje znalelibymy ujcie dla caej energii, jaka kumuluje
si wnas wchwilach zagroenia. Niestety ucieczka nie wchodzi
wgr, wic strach pozostaje wrodku. Reagujemy wtedy innym,
ciekawym odruchem udajemy martwych
Humor pomoe ci odzyska zdolno do dziaania
Na szczcie nie jeste cakowicie zdany na ask inieask niewygodnego dziedzictwa. Zdolno do dziaania moesz odzyska
dziki odpreniu si iwprowadzeniu programu odwracania
reakcji. Wydobd zsytuacji wszystko, co pomoe ci zniwelowa stres. Jednym znajlepszych sposobw na rozadowanie
atmosfery jest wanie humor.
825945
58
Humor pozwala ci zachowa dystans wobec danej sytuacji.

Jednoczenie nadal bierzesz wniej udzia, czyli nie uciekasz
od problemw inie chowasz gowy w piasek.
Humor niweluje stres ioczyszcza atmosfer.
Humor dodaje kreatywnoci, sprawia, e wgowie pojawiaj
si nowe pomysy.
Humor oddaje wtwoje rce to, co prbowano ci odebra
niezaleno ipewno siebie.
Jak dostrzec komizm wtrudnych sytuacjach
Wniesprzyjajcych okolicznociach wcale nie jest nam do miechu, ale musimy nauczy si dostrzega zabawne strony najrniejszych sytuacji. To jak historia barona Karola Fryderyka
Hieronima von Mnchhausena, ktry wydosta si zbagna,
wycignwszy si za wosy.
Sprbuj poprawi sobie humor. Pomyl oczym zabawnym,
przypomnij sobie mieszn anegdot lub dowcip.
Odkryj komizm sytuacji. By moe nagle bardzo rozmieszy
ci to, e poszede zapyta obaterie, aekspedientka wylaa
ci na gow kube zimnej wody.
Wyobra sobie nieco inn wersj sytuacji. Zmie wmylach
sceneri, zastp osoby zwierztami lub dopraw im czerwone,
okrge nosy. Pewien odnoszcy liczne sukcesy negocjator
zdradzi, e podczas stresujcych pertraktacji wyobraa sobie
swoich rozmwcw bez ubra. To dodaje mu odwagi ipozwala
na nabranie dystansu do sytuacji.
Ta strategia funkcjonuje tylko wtedy, gdy sytuacja nie jest miertelnie powana igdy mona dostrzec wniej elementy komiczne.
Na pewno to wyczujesz. Zdolno do odkrywania humorystycznych elementw lub ich wprowadzania to sprawa bardzo indywidualna ujednych rozwinita bardziej, auinnych sabiej. Jeli
825945
59
Jakprzeamablokad
j posiadasz, starannie j pielgnuj, gdy nieraz ci uly wtrudnych momentach.

Firmowe zoo
Wyobra sobie, e twoi wsppracownicy, przeoeni, klienci
irywale to zwierzta. Dopasuj odpowiednie zwierz do kadej
osoby. Moe wtwojej firmie pracuje lew, prosi, mapa albo mysz?
Czy twj szef przypomina bardziej gruboskrnego hipopotama,
nadpobudliwego teriera czy szczwanego lisa? Czy wyobraasz
sobie kogo pod postaci leniwca, kozy, wa, kojota lub krlika?
Aty? Jakim mgby by zwierzciem? Niedwiedziem, tygrysem czy fldr? Sprbuj nada poszczeglnym zwierztom konkretne cechy. Czy lew jest dostojnym krlem puszczy, czy starym,
bezzbnym, przeronitym kotem? Moe wtwojej firmie pracuj
same myszy, szaracza lub rekiny? Maa wskazwka: bdzie ci
atwiej dopasowa odpowiednie zwierzta do osb, gdy pomylisz okonstelacjach. Pani Aipan B pracuj jak kot zmysz?
Pies zkotem? Szersze zgzem?
Jeli kademu przypisae ju dane zwierz, wymyl jak
historyjk. Wykorzystaj aktualne wydarzenia wfirmie, wyolbrzymiaj je, przedstawiaj wkrzywym zwierciadle. Rzu jednego
zbohaterw na poarcie drapiecy. Gdy opowiastka bdzie ju
gotowa, zapisz j. Wkrtce przekonasz si, e wobliczu najbliszej nieprzyjemnej sytuacji wfirmie bardzo ci si przyda.
Znajd wsobie odwag

Czy ty te naleysz do osb, ktre boj si przedobrzy zartami, szczeglnie wkontaktach zprzeoonym? Czy uwaasz, e
lepiej jest czasami przemilcze pewne sprawy? Nie odpowiada
825945
60
na zaczepki kolegi, eby tylko unikn konfliktu ibro Boe nie

doprowadzi do wiecznej nienawici (przypomnij sobie fragment
omobbingu strona8)?
Jeli tak wanie mylisz, nie masz szans na przeamanie blokady. Nie da si ripostowa bezbolenie, nie krzywdzc nikogo.
Musisz zdoby si na odwag ipodj ryzyko, ktre na pewno
si opaci. Po pierwsze, nie bdziesz tumi wsobie zoci, lecz
broni si odpowiednimi metodami. Po drugie, dodasz sobie
pewnoci siebie ipodniesiesz samoocen. Po trzecie, wskaesz
kolegom, e posuwaj si za daleko ato oznacza korzyci dla
ciebie. Jeli nie zwrcisz im uwagi, nadal bd zachowywa si
niewaciwie wstosunku do twojej osoby.
Pozwl sobie na odwaniejsze poczynania, zwaszcza jeli
jeste pokojowo nastawionym, nader uprzejmym czowiekiem.
Szybko przekonasz si, e to pomoe ci zyska szacunek idostarczy wielu korzyci. Jeli wdanej sytuacji nie przychodzi ci do
gowy nic oprcz zuchwaej riposty, nie wahaj si. Na pewno sobie
nie zaszkodzisz, wrcz przeciwnie zyskasz uznanie woczach
kolegw.
Ludzie dowcipni maj atwiej
Osoby, ktre nie boj si zuchwale ripostowa, maj wyciu
atwiej. Nie dlatego, e inni czuj strach przed ich citym
jzykiem, ale dlatego, e poprawiaj innym humor. Ich ripos
t y s celne idowcipne, anie pene nienawici. Lubimy ludzi,
ktrzy potrafi nas rozmieszy. Dlatego te wiele im wybaczamy. Wostatecznym rozrachunku to oni zyskuj najwicej, szczeglnie wtedy, gdy nie traktuj samych siebie zbyt
powanie.
825945
61
Jakprzeamablokad
Nieszkodliwe arty cementuj przyja

Wzajemna sympatia iuznanie mog si wyraa wdrobnych
docinkach izoliwociach. Jeden droczy si zdrugim, nieszkodliwie artujc zjego maych saboci albo robic mu wyrzuty
odo niejasne sprawy. Ten kontruje, dowcipkujc na temat
przywar pierwszego. Obie strony wietnie si przy tym bawi,
aco wicej cementuj wzajemne relacje.
Istnieje jednak kilka aspektw, na ktre naley zwrci uwag,
zanim zacznie si dokucza koledze:
Obie strony musz nadawa na tych samych falach. Jeli zaartujesz zkolegi, ktry wogle nie rozumie twojego poczucia
humoru, bdziesz musia si gsto tumaczy.
Zawsze dobitnie sygnalizuj, e wdanej chwili artujesz. Twj
rozmwca musi by wpeni wiadomy tego, e nie mwisz
powanie.
Jeli zarzucasz co koledze wartach, niech bd to sprawy,
oktrych nigdy nie wspomniaby wpowanej wymianie
zda (na przykad e cay czas ci okamuje lub e si leni,
podczas gdy ty ciko pracujesz). Inaczej wartobliw pogawdk mog wkra si dwuznacznoci, ato nigdy nie prowadzi do niczego dobrego.
artuj tylko iwycznie ztakich saboci drugiej osoby, ktrymi ona zbytnio si nie przejmuje izktrych potrafi si
mia. Nie wolno ci dowcipkowa na temat powanych problemw kolegi.
Na koniec trzeba podkreli, e to nie twoja ocena jest miarodajna,
ale drugiej osoby. Jeli koledze wypadaj wosy, co go martwi,
nie wolno ci si ztego mia. Nawet wtedy, gdy uwaasz, e bez
wosw wygldaby wietnie. Wolno ci natomiast artowa ze
saboci, ktre ci przeszkadzaj, ale wedug kolegi s zupenie
nieszkodliwe, np. zjego regularnego spniania si do pracy.
825945
62
Nie bd zbyt przewraliwiony

Wniektrych przypadkach warto odpowiedzie na artobliwy
przytyk cakiem powanie iodpuci sobie przekomarzanie.
Ojakich sytuacjach mowa? Gdy masz wraenie, e tak naprawd
kolega wcale nie artuje, lecz prbuje zmiesza ci zbotem pod
przykrywk dowcipu. Czsto zdarza si jednak, e intencje
naprawd s niegrone, akolega prbuje jedynie pokaza si od
zabawnej strony. Wtedy lepiej sobie troch podocina ipoprzeciga temat, a utonie woparach absurdu. To na pewno oczy
ci atmosfer.
Ratunku, kto si ze mn droczy!
Pani Pietras pracuje na stanowisku autorki tekstw wagencji reklamowej. Niedawno stworzya broszur dla pewnej firmy iprzed
oddaniem jej do druku ma omwi ostatnie szczegy zdyrektorem dziau marketingu, panem Baraskim. Pan Baraski jest bardzo zadowolony ztekstu, nie wprowadza prawie adnych poprawek.
Na koniec puszcza oko do pani Pietras imwi: To naprawd krciutki tekst jak na takie pienidze. Pewnie zajo to pani nie wicej
ni dwie godziny. Pani Pietras otwiera szeroko oczy inerwowo
zauwaa: Ze wszystkim zajo mi to cae siedem godzin. Poza
tym miaam otrzyma honorarium nie wysze ni zwykle.
Lepiej byoby, gdyby pani Pietras odpowiedziaa np. Dwie
godziny? Chyba minuty! albo: Mylaam wycznie opana
wygodzie. Im mniej pisz, tym mniej musi pan czyta.
Jak daleko moesz si posun?
To, jak agresywnie lub dowcipnie powiniene si broni, zaley
przede wszystkim od okolicznoci. Musisz wyczu, na ile moesz
825945
63
Jakprzeamablokad
sobie pozwoli wdanej sytuacji. Cito riposty uzalenij od

nastpujcych czynnikw:
Sia ataku: Na niewinne docinki odpowiadaj rwnie niewinnie. Jeli kto chce ci skompromitowa czy wrcz zniszczy,
nie wahaj si iodpowiadaj ostro.
Poczucie humoru rozmwcy: S ludzie, dla ktrych humor to
czarna magia. Nie rozumiej, gdy kto si dobrze bawi, szczeglnie ich kosztem. Postpuj znimi bardzo ostronie. Jeli
masz do czynienia zosob dowcipn, moesz sobie pozwoli na ryzyko.
Zalenoci: Wstosunku do osb, od ktrych jeste zaleny,
bd raczej powcigliwy.
Pozycja atakujcego: Jeli masz do czynienia zosob, ktra
jest zdecydowanie sabsza intelektualnie od ciebie, decyduj
si na agodne iraczej dowcipne riposty. Wytaczanie cikich
dzia jest wtym przypadku nie na miejscu. Sprawa wyglda
inaczej, gdy twj przeciwnik zajmuje wysz pozycj (ze
wzgldu na status materialny, wadz, stanowisko). Wtedy
uderzaj mocno.
Publiczno: Gdy wymiana zda odbywa si wobecnoci
osb trzecich, musisz zdecydowa, co jest dla ciebie waniejsze reakcja publicznoci czy niezmcone relacje zrozmwc?
Wtym przypadku istotna jest te inna kwestia jak dziel si
sympatie. Czy wszyscy popieraj twojego przeciwnika? Moe
jednak cz osb, anawet wikszo, stoi po twojej stronie?
Pamitaj, e na oczach publicznoci zawsze warto postawi
na cit ripost, nawet gdy caa widownia jest przeciwko
tobie. By moe nie zjednasz sobie sympatii, ale przynajmniej
zyskasz szacunek. I kto wie by moe twoja byskotliwa
odpowied zaprocentuje wprzyszoci.
825945
64
Rada
Moesz by zuchway, moesz nie okazywa szacunku, ale
nie wolno ci przekroczy pewnej granicy naruszy godno
ci drugiego czowieka.
Ripostowanie okciami?
Podczas gdy jedni boj si sownych potyczek imilcz, aby nie
sprawi komu przykroci, drudzy postpuj dokadnie na
odwrt. Miotaj zoliwoci, bo wiedz, e to rani innych. To
dla nich metoda na wyjcie przed szereg, na odepchnicie konkurentw, udowodnienie swojej wyszoci inapawanie si ni.
S to ludzie, dla ktrych riposty s rwnoznaczne zrozpychaniem si okciami.
Takiego zachowania nie bdziemy pochwala ani promowa.
Wczeniej podkrelalimy, e cito jzyka ma chroni przed
utrat niezalenoci inie zastrasza innych. Osoby rozpychajce
si okciami zazwyczaj nie spotykaj si zsympati wsppracownikw, araczej zzawici iwieloma negatywnymi emocjami
zich strony. Jeli uda ci si wygra potyczk sown zkim takim,
na pewno zyskasz uznanie ipoparcie kolegw.
825945
65
Powiedz cokolwiek
Lekcja trzecia: Proste techniki

Wtym rozdziale przedstawimy proste techniki, ktrych nauczysz
si wmig iktre bdziesz mg stosowa od zaraz. Nie s to metody
wyszukane, ale zpewnoci bardzo skuteczne. Ju niebawem stworzysz wasny repertuar odpowiedzi owszechstronnym zastosowaniu, po ktre bdziesz mg siga wsytuacjach awaryjnych
gdy nic innego nie przyjdzie ci do gowy.
Powiedz cokolwiek
to rzuca wtwoj stron zoliwy komentarz. Co odpowiedzie? Zaczynasz si zastanawia iod tej pory jest coraz
gorzej. Nic nie przychodzi ci do gowy, blokujesz si jeszcze bardziej (mwilimy otym na stronie 52). Tkwisz wpuapce, bo
przekonujesz sam siebie, e musisz wtej chwili znale dobr
odpowied na zaczepk. Anajwaniejsze jest to, aby powiedzia cokolwiek. Nawet jeli bdzie to odpowied pozbawiona
wikszego sensu.
Zaskoczony? Pewnie tak. Przecie mistrzowie citej riposty
zawsze kontruj celnie. S mistrzami dlatego, e ich odpowiedzi maj sens. Niebawem ity zdobdziesz t umiejtno, wanie dziki tej ksice. Ale zanim nauczysz si taczy, musisz
825945
66
nauczy si chodzi zanim poznasz tajniki byskotliwego ripostowania, musisz zmusi si do tego, aby wprzypadku sownego
ataku wogle co powiedzie. To zdecydowanie lepsza reakcja
ni milczenie.
Rada
Gdy ju co powiesz, przestaniesz czu si bezsilny, wpyniesz
na przebieg sytuacji. Nie bdziesz ju tylko ofiar!
Utrzymaj si na powierzchni
To zadziwiajce, ale ju samo to, e odpowiesz cokolwiek, pomoe
ci utrzyma si na powierzchni. Pamitaj, jak wany jest ton
gosu (strona39). Nie zrobisz na rozmwcy adnego wraenia,
jeli odpowiesz sabiutkim, amicym si gosem. Mw spokojnie ipewnie, apozostaniesz wgrze.
Ten efekt moesz zaobserwowa uinnych osoba zaatakowana, ktra mwi spokojnie, nigdy nie sprawia wraenia sabej,
nawet jeli wypowiada zdania typu: Naprawd nie wiem, co
powiedzie lub Nie zamierzam odpowiada na twoje zarzuty.
Jeli milczy, przestaje si liczy. Gdy mwi, ma wpyw na to, co
si dzieje.
Zdania zerowe
Do wykonania tego wiczenia bdziesz potrzebowa partnera,
zktrym pniej zamienisz si rolami. Wyglda ono nastpujco: partner atakuje ci sownie zarzuca ci co (np. Jeste
leniwy jak pierg!) albo namiewa si zciebie (Zczego zrobie
te okulary? Zdenek od soikw). Zastanawiasz si, co mgby
odpowiedzie, ale nie mwisz nic.
825945
67
Zdania byskawiczne
Tym razem odpowiedz spokojnym, opanowanym tonem. Sformuuj jakiekolwiek zdanie zerowe czyli takie, ktre nie ma adnego zwizku zatakiem na twoj osob, np. Jutro kupi sobie
samochd albo: Niestety nie mam na to odpowiedzi, dotarem
dopiero do trzeciej lekcji wmojej ksice oripostowaniu.
Czym rni si te dwie sytuacje? Nie tylko dla atakowanego,
lecz take dla atakujcego? Czy zauwaye, e wchwili, wktrej zabrae gos, udao ci si odzyska odrobin niezalenoci?
Rada
Sam decydujesz, jak brzmi twoja odpowied. Nie musisz nawi
zywa do tego, co powiedzia atakujcy.
Zdania byskawiczne
Zdania zerowe oczywicie nie nale do citych ripost. Nie trafiaj wkonkretny cel, bo kieruje si je donikd. Sprawa wyglda
inaczej ztak zwanymi zdaniami byskawicznymi. To pierwsza
technika, ktr poznasz, poniewa jest nie tylko prosta, lecz take
skuteczna. Korzystaj zniej nawet profesjonalici.
Najwiksz zalet tych zda jest to, e zawsze s pod rk.
Przy ich formuowaniu twj wysiek umysowy ogranicza si
do zera, aniewykorzystan energi moesz spoytkowa na co
przyjemniejszego.
Czym s zdania byskawiczne? Na pewno znasz zupki instant
ztorebki, ktre wystarczy zala wod, aby byy gotowe do spoycia. Podobnie jest ze zdaniami byskawicznymi. To gotowe
frazy, ktrych moesz uy wniezrcznej sytuacji. Inie musisz
dodawa wody, aby znich skorzysta
825945
68
Wyprbowane sformuowania
atwo powiedzie po prostu uy. Ale skd wzi zdania byskawiczne? Nie mona ich kupi wsupermarkecie, jak zupek
wproszku. To proste: wystarczy, e podsuchasz od czasu do
czasu, jak dyskutuj inni, ipodbierzesz kilka zda, ktre ci
odpowiadaj.
Bior zciebie przykad
Pan Marszaek jest nowy wfirmie. Wsppracownicy nie oszczdzaj go nawet przez chwil artuj zjego aktwki ikrawatw. Pewnego dnia jeden zpracownikw, pan Ekiert, zwraca si
do pana Marszaka: Hej, Marszaek, aco ty tak biegasz jak kot
zpcherzem?, na co pan Marszaek bez zastanowienia odpowiada: Bior zciebie przykad.
Kwestie musz by dopasowane
Takich zda jest na pczki: Ja tylko dopasowuj si do otoczenia,
Zapytaj oto mojego doradc podatkowego, Umiesz to powiedzie od tyu? czy Nie masz innych problemw?. Spokojnie
zapamitasz dziesi, moe dwadziecia frazesw tego typu iuyjesz ich wrazie potrzeby. Ale nie zapominaj: zdanie byskawiczne
musi pasowa do ciebie, do twojej osobowoci ido sytuacji.
U sobie wgowie kilka zda byskawicznych

Byskotliwa riposta to odpowied, ktra zaskakuje. Trudno jednak wymyli co takiego, gdy sytuacja ju ma miejsce. Niespodzianka to czsto owoc starannych przygotowa. To nie ty masz
by zaskoczony, ale przeciwnik, wic u sobie wgowie list
zda byskawicznych.
825945
69
Zdania byskawiczne
Nie musisz wiernie odtwarza wypowiedzi, ktre zasyszysz

uinnych. Moesz je modyfikowa, anawet wymyli wasne.
Riposty wasnego autorstwa s najlepsze, bo idealnie do ciebie
pasuj.
Odnalezienie odpowiednich zda byskawicznych wcale nie
jest tak trudne, jak mogoby si wydawa. Nie musisz przecie
cile odnosi si do treci ataku. Wybierz mniej lub bardziej
logiczny komentarz, powiedzenie lub mdro yciow, ktre
moesz skierowa przeciw napastnikowi.
Wzr na zdania byskawiczne
Twoje zdania instant nie mog by zbyt specyficzne. Wkocu ich
zastosowanie ma by wszechstronne, atwoim celem jest odparcie ataku. Moesz wybra odpowied absurdaln, wyolbrzymi
atak lub da przeciwnikowi do zrozumienia, e nie zamierzasz
odnosi si do jego zarzutw.
Moesz wywierci sobie otwr wkolanie iuywa go jako
pojemnika na musztard takimi sowami odpowiada na
zaczepki pewien specjalista do spraw sieci komputerowych.
To zbyt okrge na moj kanciast gow to absolutny klasyk
wrd zda byskawicznych, przy czym ksztat gowy mwicego nie ma najmniejszego znaczenia.
Bon moty itrafne cytaty

Pomocne bywaj take sowa wypowiedziane przez osoby znane
ilubiane. Wzalenoci od otoczenia itwoich upodoba moesz
czerpa znajrniejszych rde. Mog to by sowa poety, filozofa, pisarza, rekina biznesu, trenera pikarskiego czy gwiazdy
telewizji. Wane, aby cytat pasowa do sytuacji.
825945
70
Poziom si podnis
Pan Zamojski przedstawia nowy projekt. Jego kolega, pan
Malec, zlekcewaeniem komentuje jego dzieo. Sugeruje, e
jest zbyt proste inie odpowiada dzisiejszym standardom
firmy. Pan Zamojski prosi go, aby wytumaczy, czym s owe
dzisiejsze standardy. Pan Malec, zaskoczony, zaczyna si jka,
wodpowiedzi na co pan Zamojski zauwaa sucho: Rozumiem.
Jak stwierdzi niegdy Karl Kraus, poziom si podnis, ale
wszyscy zostali na dole.
Umiejtno wprowadzenia odpowiedniego cytatu wdanym
momencie jest nie lada sztuk. Mimo to sowa znanych osb s
niczym innym jak zdaniami byskawicznymi, ktrymi mona
si swobodnie posugiwa. S one lepsze od innych zda pod
dwoma wzgldami:
Nie ty jeste autorem wypowiedzi, ale mniej lub bardziej znany
autorytet. Oznacza to, e czsto moesz przyoy mocniej
ni wsytuacji, wktrej to ty staby za pewnymi sowami.
Posugujc si cytatami zGoethego czy Grety Garbo, nabierasz dystansu do sytuacji (strona55) ipokazujesz, e jeste
niezaleny.
Jednak istniej te dwie puapki, na ktre powiniene uwaa:
Kto szafuje klasycznymi cytatami, moe sprawia wraenie
osoby przeintelektualizowanej. Nie musi to by wada, ale
wielu kolegw moe denerwowa wsppracownik, ktry na
kadym kroku mwi oczym, oczym oni nie maj zielonego
pojcia (Wtej sytuacji mog jedynie przytoczy cytat egipskiego laureata nagrody Nobla, Nadiba Mahfuza).
Gdy cay czas cytujesz te same sowa, twoja wypowied przestaje przynosi jakikolwiek efekt. Koledzy, ktrzy dokadnie
wiedz, ktry ztwoich trzech ulubionych cytatw za chwil
825945
71
Zdania byskawiczne
przytoczysz, prawdopodobnie nie bd podejrzewali ci oobycie ierudycj.

Czyje sowa cytowa?
To oczywicie kwestia upodoba, na czyje sowa si zdecydujesz.
Cytaty zklasykw raczej nie znajd uznania woczach kolegw.
Jeli szukasz ironicznych komentarzy, poczytaj wypowiedzi Karla
Krausa, Woodyego Allena, Winstona Churchilla lub Oscara
Wildea. Groteskowym wariantem s cytaty Karla Valentina.
Nie musisz korzysta wycznie zmdroci wybitnych osb.
Wrcz przeciwnie: zaskoczysz wszystkich owiele bardziej, jeli
przytoczysz sowa kogo, kto wadnym wypadku nie uchodzi
za autorytet trenera pikarskiego, modelki czy wokalisty disco
polo. Inie musz to by doniose cytaty. Rozkoszne banay bywaj
owiele skuteczniejsze.
Popatrzymy, to zobaczymy. (Franz Beckenbauer)
Gdy bd chcia pozna pask opini, to j panu przeka.
(producent filmowy Samuel Goldwyn)
Podejmowaem dobre decyzje wprzeszoci iwprzyszoci. (byy
prezydent Stanw Zjednoczonych G.W. Bush)
Teoria jest mtna. Liczy si to, co na boisku. (trener pikarski
Adi Preiler)
Stwrz wasny repertuar cytatw
Cytaty mog stanowi doskona ripost, ale musisz zna ich
naprawd duo, aby mc dopasowa je do sytuacji. Jeli podoba
ci si jaki cytat, zapisz go. Istniej te ksikowe zbiory cytatw,
lecz wiele znich zawiera banalne imocno zakurzone fragmenty
wypowiedzi znanych osb. Dlatego postaraj si wybra te, ktre
s jak najbardziej aktualne. Moesz te skorzysta zlicznych
stron internetowych powiconych temu tematowi.
825945
72
Nie moesz dopasowa cytatu? Wymyl go sam!

Jeli aden zcytatw nie odpowiada ci do koca, sprbuj sam
wymyli jakie powiedzonko. Nie chodzi tu jednak oto, aby wkada wusta np. Goethego swoje osobiste pogldy na ycie. Twoi
suchacze powinni rozpozna, e cytujesz zprzymrueniem oka.
Przytaczaj wic wasne sowa iutrzymuj przy tym, e wypowiedzia
je znany autorytet. Koledzy bd wiedzieli, e tak znana osoba nie
moga powiedzie czego takiego, iwmig zrozumiej art.
Jak to dziaa? Sprawdmy na przykadzie kreskwki Simp
sonowie, ktra nawiasem mwic stanowi bogate rdo
byskotliwych wypowiedzi kadego rodzaju.
Ale Biblia mwi te
Kierowca szkolnego autobusu, Otto, wielbiciel heavy metalu niestronicy od narkotykw, traci dach nad gow izatrzymuje si
uSimpsonw. Pan domu, Homer, nie jest zadowolony ztakiego
obrotu spraw istara si jak najszybciej pozby niechcianego gocia.
Marge, ona Homera, przypomina mowi onauce Kocioa
mwicej omioci do bliniego, anastpnie przytacza odpowiedni cytat zBiblii. Homer odpowiada: Ale Biblia mwi te:
Nie bdziesz przyjmowa pod dach swj brudnych meneli!.
Popsuj innym zabaw

Wniektrych sytuacjach najlepiej sprawdzaj si nie oryginalne
ipene inwencji zdania byskawiczne, ale takie, ktre stanowi
ich przeciwiestwo oklepane, nudne, stereotypowe. Tego typu
odpowiedzi wytrcaj przeciwnika zrytmu psuj mu zabaw.
Poza tym maj jedn ogromn zalet mona ich uywa wielokrotnie. Im czciej powtarzane, tym skuteczniejsze ibardziej
irytujce dla oponenta.
825945
73
Zdania byskawiczne
No idobrze
Istnieje powiedzonko, ktre by moe pamitasz zlat szkolnych,
aktre waciwie nic nie wyraa No idobrze. Nie jest ani
zabawne, ani agresywne; nie kryj si za nim adne podteksty.
Idlatego tak doskonale nadaje si do obrony przed wszelkiego
rodzaju atakami werbalnymi. Musisz tylko konsekwentnie trzyma si swojego No idobrze, awtedy nawet najsilniejszy wrg
nie przebije si przez twj pancerz.
No idobrze dla wrony
cile powizana zpowysz technik jest metoda polecana
przez Matthiasa Phma, szkoleniowca uczcego trudnej sztuki
ripostowania. Wswoj odpowied musisz wkomponowa cz
wypowiedzi atakujcego, na przykad: piewasz jak wrona!
No idobrze dla wrony, albo O, to znasz naprawd fajne wrony.
Wten sposb moesz ripostowa tylko wtedy, gdy kto zawiera
wswojej wypowiedzi porwnanie. Mimo to jest to bardzo rozpowszechniona technika.
Ja nie mam ztym adnego problemu!
Mod na to powiedzenie zapocztkowa byy kanclerz Niemiec,
Helmut Kohl. WNiemczech zyskao ono ogromn popularno.
Najskuteczniej dziaa razem zgromkim miechem, ktry jednoznacznie daje do zrozumienia, e jedyn osob, ktra tu pitrzy
problemy, jeste ty, zrzdo.
Jeli to ci poprawi humor
To kolejne nieszkodliwe sformuowanie, ktre moe skutecznie
popsu komu zabaw. Przydaje si wszystkim, ktrym koledzy
zpracy funduj codziennie sta dawk zoliwoci. Pozornie
przyznajesz racj przeciwnikowi, ale dodajesz magiczne sowa:
Jeli to ci poprawi humor. Wten sposb sygnalizujesz, e jego
825945
74
uwagi wcale nie dotycz ciebie, ale jego samego oraz jego samopoczucia. Kto ci atakuje, bo czuje tak potrzeb. Ty przekazujesz mu informacj: Dobrze, rozumiem to iwten sposb
kompletnie go obezwadniasz. Przeciwnik ju wie, e nie jest
wstanie ci zrani.
Korzystajc ztej techniki opracowanej przez pedagoga itrenerk komunikacji Barbar Berckhan, zamieniasz si wpsychologa hobbyst ipozbawiasz swojego drczyciela caej satysfakcji.
Powicz wic ton gosu, jakim mgby mwi pedagog, iregularnie wytrcaj przeciwnikw zrwnowagi. Bd milcze jak zaklci.
Wol by gruby ni gupi

Powoli zamykamy temat zda byskawicznych, poniewa technika,
ktr bdziemy zajmowa si teraz, jest nieco bardziej elastyczna
od typowych, sztywnych zda gotowcw. Mowa oskromniejszym wydaniu klasycznej kontry (strona192), przy okazji ktrego zaczniesz powolutku przechodzi do kontrataku.
Zasada jest bardzo prosta. Przytaczasz zarzut, ktry usyszae na wasny temat, anastpnie dodajesz, e wolisz by wanie
taki ni taki, jak twj przeciwnik. Wedug wzoru: Wol by (a)
ni (b)!. Za b nie musisz koniecznie podstawia cechy oponenta. Moe to by co zupenie absurdalnego, co stworzy ciekawy kontrast. Jeli midzy a ib wtrcisz jeszcze jak gr
sw, otrzymasz cakiem zgrabn ripost.
adnie si pani przytyo
Stara znajoma mwi do pani Bujnickiej: adnie si pani przytyo. Pulchniutka pani Bujnicka odpowiada sucho: Lepiej przyty iby adn ni chud jak patyk ido tego brzydk.
825945
75
Zdania byskawiczne
Dziesi krtkich zda byskawicznych

Wymyl teraz ispisz dziesi zda byskawicznych. By moe
wydaje ci si, e to zbyt duo, ale przekonasz si, e po pierwsze,
uoenie tych dziesiciu zda zajmie ci mniej czasu, ni mylisz,
apo drugie, dziesi zda to zdecydowanie za mao na pokrycie
podstawowego zapotrzebowania. Zastanw si, wobliczu jakich
sytuacji stajesz najczciej. Ktre ztwoich cech stanowi cel dla
napastnikw? Wjaki sposb moesz reagowa na te ataki? Czy
moesz przytoczy jaki cytat, motto? Zmodyfikowa je?
Przejrzyj jeszcze raz podane przez nas przykady. Czy widzisz
wrd nich taki, ktry ci odpowiada? Jeli tak, przejmij go!
Moje zdania byskawiczne:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pomyka, powiedzia je
Na pewno znasz kilka mniej lub bardziej zabawnych powiedzonek, ktre wartobliwy sposb parafrazuj zwyk wypowied. Zamiast Nie masz racji! lub To nieprawda! mwi
si wwczas: Pomyka, powiedzia je, ciskajc szczotk drucian. Albo przy przywitaniu rzuca si haso: Piona!. Niewiadomy niczego todzib wyciga wgr do, bo nie wie,
825945
76
e nie chodzi tu oprzybicie pitki, ale opi palcw, ktre

kto chce ucisn.
Kadego dnia powstaj nowe powiedzonka biurowe igry
sw, ktre maj na celu rozlunienie atmosfery iwprowadzenie odrobiny humoru wschematyczne ycie firmowe. Niestety
wikszo znich jest ju tak wywiechtana, e bardziej denerwuje, ni mieszy. Nie maj one nic wsplnego zumiejtnym
ripostowaniem, cho twoi koledzy pewnie myl inaczej. Wniektrych przypadkach kontrowanie rwnie banalnym zwrotem,
typu Spadaj wkrzaki na malaki, jest jedynym sposobem na
uciszenie mao dowcipnych wsppracownikw.
Uwaga, dystrybutor powiedzonek

Po zdania byskawiczne powinno si siga zumiarem (zwyjtkiem tych, ktre psuj zabaw). Kade, nawet bardzo zabawne
powiedzonko, to jednak tylko powiedzonko czyli wypowied
nieautentyczna, ktra nie pochodzi wprost od ciebie. Ona nie
sygnalizuje, czego naprawd chcesz. Kto ogranicza si wycznie do powiedzonek, moe ijest nietykalny, ale na pewno nie
pozostaje niezaleny. Taka osoba nie moe te liczy na szczeglne powaanie.
Wsppracownik, ktry na kad okoliczno ma przygotowany odpowiedni komentarz, zpocztku moe budzi podziw,
ale szybko zaczyna dziaa innym na nerwy. Wtakim chodzcym dystrybutorze powiedzonek nie ma nic prawdziwego,
wydaje si pusty wrodku. Czy znasz kogo takiego, kto cieszy
si powszechnym uznaniem?
825945
77
Teatrabsurdu
Teatrabsurdu
Czasami kto rzuca ci uwag, ktrej nie umiesz puci mimo
uszu, ktra ma ci sprowokowa lub stanowi regularny atak.
Mylisz sobie wtedy, e tak naprawd powiniene j zignorowa, bo jest tak gupia, e szkoda twoich nerww. Milczenie nie
jest dobrym rozwizaniem (oczywicie istniej wyjtki od tej
reguy). Milczc, oddajesz mecz walkowerem, atwj drczyciel
wygrywa bez trudu.
Wtakich sytuacjach doskonale sprawdza si spektakl teatru
absurdu. Nie wdajesz si wsown utarczk, azaskakujesz oponenta surrealistyczn reakcj. On powinien jako na to odpowiedzie, ale nie potrafi, bo spodziewa si, e wybuchniesz gniewem albo zaczniesz znim dyskutowa. Ty robisz tymczasem
co zupenie innego. Ucierasz atakujcemu nosa iwprawiasz go
wosupienie bez sownej walki ibez zadawania ran.
Po prostu zadziwiajce
Technika teatru absurdu nie naley do trudnych. Dostarcza rozrywki, jeli masz cho niewielki zmys absurdalnego humoru.
Jeeli przypadnie ci do gustu, moesz j stosowa regularnie,
cho po pewnym czasie moe si troch przeje twoim kolegom.
To zagroenie jest jednak znikome. Istnieje nieskoczenie wiele
rnych spektakli wteatrze absurdu. Osoba, ktr poczstujesz
surrealistycznym humorem, za drugim lub trzecim razem prawdopodobnie odpuci sobie zaczepki. Jeli tak si nie stanie, nadal
korzystaj zdobrodziejstw absurdu. Nie ma szans na to, aby ktokolwiek znalaz na niego dobr kontr.
825945
78
Czym wogle jest teatr absurdu?

By moe syszae osztukach francuskiego dramaturga Eugnea
Ionesco lub innych przedstawicieli teatru absurdu. Bohaterowie
owych spektakli prowadz nader dziwaczne dialogi. Wypowiadaj zdania, ktre waden sposb nie odnosz si do wczeniejszych, inieustannie zaskakuj publiczno.
Wniektrych sytuacjach moesz postpowa tak samo. Formuuj zdania zupenie niezwizane ztym, co powiedzia przeciwnik,
ale pozostawaj przy tym bardzo powany. Moesz wygadywa
kompletne bzdury liczy si sposb, wjaki je wypowiesz. Ma on
wskazywa na to, e odpowiadasz najnormalniej na wiecie.
Teatr absurdu ma wiele twarzy. My przedstawiamy dwa sprawdzone warianty.
Niepasujce przysowie
Zpozoru zachowujesz si tak samo, jak przy formuowaniu
zda byskawicznych odpowiadasz na atak pewn fraz. Jednak wtym przypadku jest ona niezwizana zprowokacj, wic
ma pene prawo by pozbawiona sensu. Pty dzban wod nosi,
pki si ucho nie urwie, Praca nie zajc, nie ucieknie, czy
Dawniej lepiej bywao itrawa lepiej rosa. Masz do dyspozycji
ca gam przysw, wic na pewno znajdziesz takie, ktre bd
ci najbardziej odpowiada.
To naukowo udowodnione kobiety nie umiej parkowa
Bartek pracuje od niedawna wdziale, wktrym wikszo personelu stanowi kobiety. Oczywicie nie radzi sobie ztym najlepiej, wic zamcza koleanki uwagami, ktre nazywa politycznie niepoprawnymi. Pewnego ranka informuje koleank
Karolin: Wczoraj przeczytaem wgazecie, e udowodniono
825945
79
Teatrabsurdu
naukowo, i kobiety nie umiej parkowa. Karolina odpowiada

zumiechem: Jak to szo, Bartusiu? Dla zazdrosnego zzepsutych jaj kaczych lgn si abdzie.
To, co nie pasuje, pasuje zawsze
Przysowia, ktre pasuj wszdzie inigdzie (takie jak wspomniane
rosyjskie porzekado oabdziach ikaczych jajach), czsto si
przydaj. To czysta rozkosz patrze, jak na czole kolegi pojawia
si gboka zmarszczka ijak zastanawia si on, co tak waciwie
przed chwil powiedziae. Dopiero po paru minutach uwiadamia sobie, e zrobie go na szaro.
Inne przykady:
Golibroda uczy si fachu na brodzie gupiego. (przysowie
hiszpaskie)
Gdy suka szczeni si wpopiechu, mode rodz si lepe.
(przysowie litewskie)
Jeli kurze jajo rozbio gow mczynie, wrodku musia
by kamie. (przysowie afrykaskie)
Nie ma gwodzia zdwoma ostrymi kocami. (przysowie
chiskie)
Moesz te przekrca przysowia lub dodawa wasne elementy,
np. Kto pod kim doki kopie, ten jest robotnikiem budowlanym.
Warto te wymyla co swojego. Warunek jest jeden przysowie nie moe pasowa do sw przeciwnika. Gdy rozmwca
zapyta zdziwiony: Aco to ma do rzeczy?, ty spojrzysz mu gboko woczy iodpowiesz tajemniczo: Porzdnie si zastanw
albo po prostu Nic.
Lista twoich absurdalnych przysw
Czy zdarzaj ci si sytuacje, wktrych musisz wysuchiwa zjadliwych komentarzy na swj temat wypowiadanych pgosem?
825945
80
Amoe najwiksz pasj twoich kolegw jest nieustanne przekomarzanie si ztob? Jak na to reagujesz? Puszczaj ci nerwy?
Czy dochodzi do ostrego starcia, czy wpewnym momencie wzruszasz ramionami iwychodzisz? Amoe wogle nie reagujesz,
akoledzy pozwalaj sobie na coraz wicej?
Nastpnym razem signij po skuteczn bro czyli absurd.
Zapisz teraz trzy absurdalne przysowia, ktrych bdziesz uywa wprzyszoci.
Moje absurdalne przysowie nr 1:
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
Absurdalne przysowie nie boli
Absurd ma jedn zasadnicz zalet elegancko omijasz starcie
inie ranisz drugiej osoby. Dajesz tylko do zrozumienia, e nie
pozwalasz, aby rozmawiano ztob wdany sposb. Jeeli osoba,
ktra wczeniej ci atakowaa, zechce porozmawia ztob rzeczowo, zawsze moesz wrci do konwersacji jeli tylko bdziesz
mia na to ochot.
Bez wtpienia takie uniki maj wiele dobrych stron. Moesz
uciec si do absurdu wsytuacji, wktrej kto artobliwie ci
zaczepia, aty nie masz najmniejszej ochoty cign tej zabawy.
Istniej jednak pewne granice. Zrezygnuj zteatru absurdu iniepasujcych przysw wchwili, gdy kto naprawd ci obraa
iposuwa si za daleko.
825945
81
Teatrabsurdu
Absurdalny cznik
Absurdalny cznik jest zdecydowanie bardziej spektakularny od
absurdalnych przysw, wprzypadku ktrych trudno popeni
jakikolwiek bd. Sformuowanie cznika jest jednak owiele
trudniejsze, poniewa musisz zbudowa go na wydarzeniach,
ktre maj miejsce wdanej chwili. Nie kady umie odpowiada
absurdalnie, acznik to na pewno nie technika dla pocztkujcych. Dlaczego wic mwimy oniej ju teraz? Po pierwsze dlatego,
e chcemy pozosta przy temacie absurdu, apo drugie poniewa
wierzymy, e by moe drzemie wtobie pewien nieodkryty talent.
Odkryj wsobie talent do formuowania absurdalnych ripost
Niektrym absurdalny humor po prostu nie odpowiada. Nonsens jest dla nich rwnoznaczny zbzdur. Innym wydaje si, e
absurd jest im obcy, podczas gdy tak naprawd maj wysoko
rozwinity zmys abstrakcji. Sprbuj stwierdzi, czy groteska
to twoje drugie ja. Jeli nie nic nie szkodzi; istnieje wiele
innych sposobw na formuowanie citych ripost, ktre poznasz
wkolejnych rozdziaach. Jeli tak pielgnuj wsobie ten talent
igo rozwijaj. Zamiowanie do absurdu wyranie uatwia kontrowanie wsownych potyczkach. Co prawda jest to tylko jedna
zform obrony, ale na pewno b
ardzo rnorodna.
Wykorzystaj atak
Stosujc technik absurdalnego cznika, wykorzystujesz sowa
przeciwnika do tego, aby przenie konwersacj na wyszy poziom
abstrakcji. Moesz wyolbrzymi jego atak lub wprowadzi do
gry elementy absurdu. Sytuacja staje si komiczna, sowny cios
zostaje zamortyzowany. Zyskujesz sympati, bo wywoujesz umiech na ustach kolegw.
825945
82
Magiczne morele
Grono znajomych zamawia wrestauracji ciasto zmorelami. Kelner przynosi zamwienie iznika za drzwiami kuchni. Jedna
zpa przy stole podejrzliwie przyglda si deserowi, anastpnie rozgrzebuje ciasto widelcem. To nie kawaki moreli, ale liwek! owiadcza. Gdy kelner ponownie mija stolik, kobieta
zatrzymuje go ipyta sarkastycznym tonem: Prosz mi powiedzie, co si stao ztymi morelami?. Kelner uwiadamia sobie
nagle, e pomyli ciasta, ale zpenym spokojem odpowiada:
Och, chyba zamieniy si wliwki. Towarzystwo przy stoliku
wybucha miechem. Kelner proponuje wymian deseru, ale
klienci decyduj si zje ciasto ze liwkami.
Opisana wyej sytuacja moga zakoczy si owiele gorzej.
Uwaga klientki bya wpeni uzasadniona, ale kelner mg zachowa si bezczelnie ina ni nie zareagowa. Tymczasem on przytpi nieco ironiczn wypowied kobiety wczy si do gry
izabarwi sytuacj absurdem. Okaza niezaleno, anastpnie
postpi waciwie przyzna si do bdu izaoferowa ciasto
zmorelami. Publiczno graa razem znim.
Moe si zdarzy, e bdziesz mia przed sob audytorium
kompletnie pozbawione poczucia humoru, na ktrym twoje abstrakcyjne arty nie zrobi najmniejszego wraenia. Najwaniejsze, aby okaza suwerenno. Pamitaj jednak, aby nie stosowa
techniki absurdalnego cznika wstosunku do osoby, od ktrej
jeste zaleny. To zdecydowanie zbyt ryzykowne.
Rada
Wobecnoci audytorium masz wiksze szanse na powodze
nie czyli na pogodn reakcj, miech. Jeli osoba atakujca
ci wykae si sporym poczuciem humoru, zacznie si mia
825945
83
Teatrabsurdu
razem z pozostaymi. Ale nigdy nie moesz bezgranicznie pole

ga na potencjalnym poczuciu humoru napastnika.
Wprowadzaj do gry nowe elementy
Nawizywanie do wypowiedzi napastnika nie jest konieczne.
Moesz zawrze wripocie zupenie nowe elementy. Nie tylko
zapewniaj one efekt wikszego zaskoczenia, lecz take kieruj
uwag suchaczy na inne tory aoto ci wanie chodzi. Sytuacja staje si jeszcze mieszniejsza.
Obcinanie emerytury wautobusie
Zatoczony autobus. Dwuletnia dziewczynka gono prosi oco
do picia. Stojcy obok starszy pan zwraca si do jej ojca: Czy nie
moe jej pan uciszy? To nie do wytrzymania. Mczyzna prbuje uspokoi crk: Wdomku czeka na ciebie pyszny sok jabkowy. Maa nie daje za wygran ipojkuje dalej. Starszy pan
kiwa gow zdezaprobat, aojciec mwi do crki: Kochanie,
nie mamy przy sobie nic do picia. Nastpnie odwraca si do
pasaerw autobusu iowiadcza gono: Kady, kto teraz si
poskary, dostanie wtym miesicu emerytur o50 zotych nisz ni zwykle. Pasaerowie w ybuchaj miechem.
Takie pomysy przychodz do gowy pod wpywem chwili. Nie
mona ich zaplanowa. Pamitaj: wszystko bdzie dobrze, jeli
podejdziesz do sytuacji zprzymrueniem oka inie dasz si
wyprowadzi zrwnowagi (wicej na ten temat wrozdziale
ohumorze imiechu strona 163).
Znajd absurdalne kontrargumenty
Wswojej odpowiedzi moesz zawrze take tez odwrotn do
wysunitej przez oponenta lub przedstawi zalety wynikajce
825945
84
ztego, co zarzuca ci przeciwnik. Pomyl, co dobrego moe

tkwi wtym, co tak bardzo nie podoba si twojemu koledze. Kto
mgby wycign ztego korzyci? Twj lekarz, fiskus, amoe
zoo? Czy to co sprawia, e jeste bogatszy, szczliwszy, oszczdzasz czas albo pienidze, unikasz nieprzyjemnoci? Zawsze
znajd si jakie niemie przypadki, zktrych wychodzisz cao
wanie dlatego, e zrobie to, co ci si zarzuca. Inie chodzi tu
ologik, ale ojej brak. Rozdmuchaj jaki drobiazg do monstrualnych rozmiarw iignoruj sedno sprawy. Inaczej komu moe
przyj do gowy pomys podyskutowania otwoim absurdalnym kontrargumencie.
Absurdalne kontrargumenty
Uwaam, e podczas wykadu potraktowa pan temat zbyt powierzchownie. Owszem, ale przynajmniej nie poszedem na dno.
Masz przedpotopow komrk! Ale przynajmniej zniej
nie kapie.
Nie pij tyle! Rujnujesz sobie zdrowie! Dlaczego? Znam
wicej starych pijakw ni starych lekarzy. (klasyk; wymylony
przez Franois Rabelaisgo)
Jeste zbyt tusty. No i co z tego? Tuszcz zawsze wypywa
na powierzchni.
Masz farbowane wosy! Ale dugo jest prawdziwa.
Nie jeste wstanie pracowa samodzielnie! Ic mam na
to poradzi, e jestem tak bardzo lubiany wrd kolegw?
Rada
Absurdalne kontrargumenty przedstawiaj wtedy, gdy nie ma
oczym dyskutowa. Nie stosuj ich wprzypadku uzasadnio
nej krytyki.
825945
85
Teatrabsurdu
Folguj sobie
Kolejna odmiana techniki absurdalnego cznika polega na
tym, e przejmujesz zarzut napastnika imocno go wyolbrzymiasz. Nie usprawiedliwiasz si, nie tumaczysz swojego zachowania, bo to mogoby doprowadzi do niekoczcej si dyskusji. Po prostu przerysowujesz to, na co skary si kolega rb
to tak dugo, a caa sytuacja stanie si mieszna. Wnajlepszym
przypadku zaczniecie si obaj mia. Wgorszym pomiejesz
si sam, co te nie jest takie ze.
Szataski plan
Leszek iTomek umwili si na miecie. Tomek zjawia si punktualnie, Leszek przychodzi po trzech minutach. Tomek skary si:
Dlaczego zawsze musz na ciebie czeka?, na co Leszek odpowiada: To proste. Chciaem ci utrze nosa. Specjalnie wyszedem zdomu otrzy minuty za pno. Wczoraj wieczorem przestawiem wskazwki zegara otrzy minuty do przodu, aonie
podaem silny rodek usypiajcy. Ateraz taki sukces, sterczysz
tu od caych trzech minut!.
Ta taktyka ma sens tylko wtedy, gdy stawiane ci zarzuty s po
prostu mieszne albo chodzi ojak drobnostk, albo oco,
zczego tumaczye si ju tysice razy. Stosujc t technik,
nie dajesz si zaatakowa po raz drugi, bo sam podkrelasz, jak
straszn rzecz zrobie. Zdrugiej strony jest to twarda technika,
ktr moesz przysporzy sobie wrogw. Nie ma bowiem nic
bardziej krzywdzcego, jak odmowa komunikacji.
Przesadzaj bez zahamowa
Na podobnej zasadzie dziaa kolejna, ostatnia ju technika bazujca na absurdzie, o jakiej chcemy wspomnie. Przytaczasz zarzut
825945
86
kolegi, anastpnie dodajesz od siebie wasn wyolbrzymion

wypowied na zasadzie to jeszcze nic. Przykad: kto zarzuca ci,
e za duo palisz, ty odpowiadasz: Wypalam tyle papierosw, e
kadego dnia wyjmuj mi puco ismouj nim ulic. Albo: kto
ma pretensje, e zuywasz za duo prdu, iprosi, aby tak czsto
nie wycza komputera (bo przy kadym wczeniu maszyna
poera prd), ty sugerujesz wodpowiedzi, e zpowodu twojej
niegospodarnoci postawiono now elektrowni atomow.
Graj wteatrze absurdu
Sprbuj wymyli po dwa czniki do poniszych sytuacji. Naturalnie nie istnieje wtym przypadku adna poprawna odpowied.
Dobr odpowiedzi jest taka, ktra tobie wyda si odpowiednia.
Nasze propozycje znajdziesz na stronie 261.
Przypadek 1. Zamy, e masz problem zwypadaniem wosw
inosisz tupecik. Podczas przyjcia pewna spostrzegawcza koleanka to zauwaa iwykrzykuje: Ty nosisz tupecik!.
cznik nr 1:
........................................................
cznik nr 2:
........................................................
Przypadek 2. Pojechalicie zkolegami na kongres. Podczas przerwy dyskutujecie na korytarzu oktrym zwykadw. Jeden
zkolegw pyta prowokacyjnie: Aczy ty wogle zrozumiae, oczym mwi profesor Nowak, gdy stosowa pojcie data
mining?.
cznik nr 1:
........................................................
cznik nr 2:
........................................................
825945
87
Teatrabsurdu
Przypadek 3. Jako odpowiedzialny kierowca dobrze wiesz, e po

paru gbszych nie wsiada si za kko. Ale wten wieczr wypie tylko jedno piwo. Ju wsiadasz do samochodu, gdy zatrzymuje ci gospodarz domu imwi: Pie. Nie wolno ci jecha!.
To stwierdzenie wprawia ci wzo. Odpowiadasz:
cznik nr 1:
........................................................
cznik nr 2:
........................................................
Przypadek 4. Opowiadasz wgronie kolegw opewnym bardzo
trudnym kliencie, przez ktrego firma miaa ju sporo problemw.
Jedna zkoleanek zauwaa zprzeksem: C, nic dziwnego.
Przecie wiadomo, e nie umiesz obchodzi si zklientami.
cznik nr 1:
........................................................
cznik nr 2:
........................................................
825945
88
Lekcja czwarta: Jak reagowa naniesprawiedliwkrytyk
Lekcja czwarta: Jak reagowa

naniesprawiedliwkrytyk
Ztego rozdziau dowiesz si, jak reagowa na niesprawiedliw
iniekonstruktywn krytyk, co robi, gdy kto bez powodu ci
oskara, gani na kadym kroku, podnosi na ciebie gos. Poznasz
dwie wane techniki polemik oraz technik tumacza.
Zraniona duma
iesprawiedliwa krytyka bardzo boli. Gdy angaujesz si

wjaki projekt, dajesz zsiebie wszystko, powicasz swj
czas, liczysz na to, e twj wysiek zostanie doceniony. Tymczasem szef nie zwraca szczeglnej uwagi na twoje dokonania, co wicej krytykuje je inieustannie narzeka, aty czujesz si rozczarowany izy. Chciaby na to jako zareagowa,
ale jak?
Moe by te tak, e krytykuje ci osoba, ktra sama nie
grzeszy kompetencjami. Mierzy ci niewaciw miar iferuje
miadce wyroki. Co robisz? Albo zdarzyo si, e popenie
bd. Jeden zkolegw nadmiernie si unosi, zarzuca ci lenistwo.
Czy nie czujesz potrzeby wyjanienia sytuacji?
825945
89
Zraniona duma
Sia opinii
Dlaczego wtakich sytuacjach tak bardzo zaley nam na tym,
aby co powiedzie? Idlaczego wanie wtedy zazwyczaj brakuje nam sw? Po raz kolejny odpowied brzmi nastpujco:
nasza suwerenno jest zagroona. Nie potrafimy pogodzi si
ztym, e ocena drugiej osoby jest tak rna od naszej szczeglnie gdy dotyczy nas ijest negatywna. Nawet gdy ta opinia
pochodzi od kogo, kto jest nam zupenie obojtny. Przecie ta
osoba podaje wwtpliwo nasz warto iwiatopogld.
To do odwane, ale uzasadnione sowa. Nie moemy pozwala, aby kto niesprawiedliwie nas ocenia. Musimy zgasza
sprzeciw inaczej utracimy niezaleno. Aby przekona si, jak
wielk moc maj opinie, przeprowad may eksperyment.
Eksperyment: Bdne wyroki
Gdy nastpnym razem pjdziesz ze znajomymi do kina lub
obejrzysz znimi film wtelewizji, na pewno bdziecie rozmawiali otym, czy wam si podoba. Odwr wasn opini o180
stopni.
Jeli film przypad ci do gustu, powiedz, e by okropny.
Nie podoba ci si odtwrca gwnej roli mskiej? Wychwalaj
go pod niebiosa. Jedna zaktorek zabysna wspania kreacj?
Nie pozostaw na niej suchej nitki. Obserwuj bacznie, co si dzieje.
Czy dochodzi do ostrej wymiany zda midzy tob aznajomymi?
Czy zmienia si twoja opinia na temat filmu? Na koniec powiedz
kolegom, e przeprowadzae eksperyment chyba e chcesz
uchodzi wtowarzystwie za dziwaka. Zapytaj ich, co myleli
otobie wtrakcie dyskusji iczy polemika ztwoj opini bya dla
nich wyzwaniem.
825945
90
Chcemy by oceniani sprawiedliwie

Nie chodzi oto, aby wysuchiwa samych pochwa na swj temat.
Negatywna opinia nie stanowi problemu. Wrcz przeciwnie uzasadniona nagana bywa bardzo pomocna, jeli rzeczywicie popenilimy bd, anie zdawalimy sobie ztego sprawy. Zdrugiej strony
nieuzasadnione pochway mog wprawi nas wzakopotanie, cho
wtym przypadku nie bdziemy gorczkowo szuka wgowie citej riposty. Sytuacja pozostanie jednak niezrczna. Chodzi wic
ouczciwo. Jeli jej nie ma, mamy prawo jej da.
Mylnej opinii nie mona zostawi ot tak

Dlaczego wogle powinnimy reagowa na niesprawiedliw
krytyk, przedstawia wasn wizj? Przecie nasza interwencja itak niewiele zmieni. Jeli czyja opinia nie ma dla nas adnych konsekwencji, jest nam wszystko jedno, jeeli je ma, nasz
gony odzew nie na wiele si zda.
Mimo to trzeba reagowa. Nie mona po prostu zostawi
sprawy ot tak. Naley si przeciwstawi, broni wasnej niezalenoci.
Niesprawiedliwy osd
Niesprawiedliwe opinie potrafi popsu humor. Mimo to kadego dnia osdzamy innych, nie zawsze waciwie. Wkocu
wszyscy jestemy tylko ludmi. Niesprawiedliwy osd nie podlega dyskusji, bo to, co jednemu wydaje si sukcesem, inny moe
postrzega jako porak.
Oto kilka typowych przykadw:
825945
91
Niesprawiedliwy osd
Powierzone ci zadanie wykonae bardzo dobrze. Mimo to

twoje wysiki zostay zignorowane. Co wicej przeoony
przyczepi si do jakiego nieistotnego szczegu.
Zlecono ci projekt, ktry przers twoje moliwoci. Dae
zsiebie wszystko, ale ostateczny efekt nie jest zadowalajcy.
Odpowiedzialno za fiasko spada na ciebie.
Kto zarzuca ci co, cho nie ma adnych argumentw.
Kto mierzy ci niewaciw miar.
Przyczyny niesprawiedliwego osdu

Co skania nas do ferowania niesprawiedliwych wyrokw? Istniej ku temu cztery powody. Gdy uda nam si rozpozna, co kieruje osob oceniajc, atwiej bdzie nam temu przeciwdziaa.
Brak zainteresowania: Oceniajcy nie ma ochoty zagbia si
wproblem, wic sdzi po pozorach. Apozory myl.
Brak odpowiednich kompetencji: Oceniajcy wie zbyt mao
osprawie, na ktrej temat si wypowiada.
Ukryty motyw: Oceniajcy wykorzystuje sytuacj, aby osign co zupenie innego moe prbuje si ciebie pozby,
zdegradowa ci, da ci nauczk albo po prostu utwierdzi
si wprzekonaniu, e ma nad tob wadz.
Rne pogldy na spraw: Nie zawsze chodzi owytykanie
drugiej osobie saboci czy oantypati. Czasami oceniajcy
ma rzeczowe powody do wydania sdu, ktry tobie wydaje
si niesprawiedliwy.
Jak reagowa
Najatwiej przekona niezainteresowanego. Zazwyczaj tumaczy on, e krzywdzc uwag rzuci ot, tak sobie. Wyjanij
825945
92
mu wic dokadnie, jak ty postrzegasz spraw, ipopro go na

koniec, aby zaj konkretne stanowisko.
Wprzypadku braku kompetencji bardzo istotna jest pozycja oceniajcego. Jeli jest to twj przeoony, musisz wykaza
si ogromnym wyczuciem. Jeli jednak jest to osoba postawiona niej, nie wahaj si iwytknij jej niekompetencj. Pewnie nie zostaniecie przyjacimi, dlatego pamitaj otym, aby
trzyma si faktw iprzedstawia rzeczowe argumenty. Na
tym polu przeciwnik bdzie mia zwizane rce.
Osoby kierujcej si ukrytymi motywami nigdy nie przekonasz do swoich racji. Trwaj jednak przy swojej odmiennej
ocenie. Jeli przeciwnikiem nie jest twj przeoony, moesz
sprbowa wycign na wiato dzienne prawdziwy motyw
jego dziaania. Rb to jednak tylko wtedy, gdy zgromadzisz
niezbite dowody, inaczej czeka ci kompromitacja.
Wprzypadku rnicy pogldw uwiadom rozmwcy,
jak ty postrzegasz spraw. Jeli on od dawna zna twoje zapatrywania, przypomnij mu krtko, e masz nieco odmienne
zdanie ni on.
Wformuowaniu ripost przydadz ci si nastpujce techniki:
technika tumacza (strona102), technika odwrconego obrazu
oraz technika zapytania. Wszystkie trzy mona ze sob czy.
Technikaodwrconegoobrazu
Ta technika nie naley moe do najbardziej eleganckich, ale na
pewno do najskuteczniejszych. Twoja odpowied skada si zdwch
czci. Wpierwszej odrzucasz zarzut przeciwnika, wdrugiej umieszczasz sprostowanie jak gazeta, ktra wczeniej opublikowaa artyku zpogoskami. Cita riposta korzystajca ztechniki odwrco-
825945
93
Technikaodwrconegoobrazu
nego obrazu jest ekstremalnie krtka. Twj ton powinien by mocny

izdecydowany. Przyjrzyj si poniszemu przykadowi.
Odwrcony obraz niesprawiedliwych osdw
Pan Fornalski upora si ze swoim zadaniem szybciej ni jego
kolega, pan Banach. Banach rzuca szybkie spojrzenie na dzieo
Fornalskiego imwi: Ale poszede na atwizn, na co ten
odpowiada: Wadnym wypadku nie poszedem na atwizn.
Po prostu pracowaem efektywniej od ciebie.
Pani Nowicka znalaza si na celowniku swojej szefowej. Powodem jest rzekomo niestosowny strj. Jak pani si ubraa? To nie
salon masau! piekli si szefowa. Nowicka odpowiada: Wcale
nie ubraam si jak do salonu masau. To zupenie normalny
strj biurowy.
Jak sam widzisz, to bardzo atwe. Cao przebiega prawie mechanicznie. Nie musisz sili si na oryginalno; trzymaj si tylko
swoich dwch zda. Tyle wystarczy.
Walcz zinsynuacjami
Technika odwrconego obrazu moe okaza si przydatna wtedy,
gdy chcesz odpowiedzie na krzywdzce sugestie. Ach, chcia
pan i wczeniej do domu, dlatego narzuci pan sobie dzisiaj
takie tempo zauwaa twj szef. Zgodnie zzaoeniami odwrconego obrazu odpowiadasz: Nie, nie spieszyem si. Po prostu
uwinem si zprac.
Oczywicie, znw usiade obok szefa zauwaa kliwie
jeden zkolegw podczas imprezy firmowej. Czego niektrzy
nie zrobi dla kariery. Odpowiadasz spokojnie: Nie, nie usiadem obok szefa. To on usiad obok mnie.
825945
94
To paska opinia
Dobrym sposobem na zaostrzenie pierwszej czci odwrconego
obrazu jest podkrelenie, e niesprawiedliwa ocena lub zarzut
kierowany wtwoj stron to owoc subiektywnej obserwacji twojego przeciwnika. Warto stosowa t metod szczeglnie wtedy,
gdy osd brzmi jak co niezaprzeczalnego.
Jak zamierza pan zarzdza tym dziaem, skoro nie posiada
pan adnej fachowej wiedzy wtej dziedzinie? To paska
opinia. Jestem przekonany, e doskonale nadaj si na to sta
nowisko nie tylko pod wzgldem przygotowania merytorycz
nego, lecz take pod ktem osobowoci.
Przy pierwszym projekcie poleg pan na caej linii. To pa
ska opinia. Wrzeczywistoci udao nam si ukoczy bardzo
trudny projekt, aefekty przerosy nasze oczekiwania.
Uwaga: nie chodzi oto, aby ukazywa siebie wjak najlepszym

wietle wtedy byby niewiarygodny. Masz po prostu przedstawi
swj punkt widzenia. Wten sposb demonstrujesz niezaleno.
Na ostatni zarzut mgby te odpowiedzie nastpujco:
To paska opinia. Owszem, na pocztku przydarzyo nam si
kilka potkni, ale wycignlimy wnioski znaszych bdw.
Ostatecznie udao nam si ukoczy projekt, aefekty prze
rosy nasze oczekiwania.
Niedorzeczne zarzuty? Tylko odpiera!

Zreguy zaleca si stosowanie dwuczciowego modelu, ktry
przedstawilimy powyej. Zdarza si jednak, e zarzuty s nap
rawd niedorzeczne lub przesadzone. Moesz wtedy zrezygnowa zformalnego, dwuczciowego sprostowania iograniczy
si tylko do elementu odparcia zarzutu. Ta metoda sprawdza si
825945
95
Technika zapytania
wtedy, gdy sytuacja rozgrywa si bez udziau publicznoci, ktr

musiaby przekonywa do swoich racji. Wypowiedz tylko jedno
zdanie, ktre bdzie sugerowa, e opinia twojego przeciwnika
jest nieistotna, np. Jest mi to obojtne albo: Nie obchodzi mnie
to czy Co za pech. Musisz jednak wiedzie, e taki sposb
odpierania zarzutw jest do szorstki, wic stosuj go zrozwag.
Zdrugiej strony czsto jest to jedyne wyjcie podczas dyskusji
znatrtnymi kolegami.
Ale masz wielkie stopy! To twoja opinia. Jest mi obojtne,
co sdzisz omoich stopach.
Zawsze spniasz si do pracy. To twoja opinia albo Aco
ci to obchodzi?
Ostatni odpowiedzi nawizujemy ju do kolejnej techniki.
Technika zapytania
Rnorodnymi technikami wykorzystujcymi pytania zajmiemy
si wjednym zdalszych rozdziaw (strona229). Na razie skoncentrujemy si na tym, jak powiniene reagowa na niesprawiedliw krytyk. Przydatn metod jest tak zwana technika zapytania. Wprzeciwiestwie do nieco oschej techniki odwrconego
obrazu jest ona do agodna, dlatego jej stosowanie zaleca si
wkontaktach zprzeoonym.
Co ma pani na myli?
Na insynuacje izarzuty reaguj prostym pytaniem typu: Co ma
pan na myli?, Co pan przez to rozumie? lub Dlaczego pan
tak uwaa?. Dziki temu pozostajesz niezaleny bez zadawania ciosw, arozmwca jest zmuszony do uzasadnienia swojej
825945
96
oceny. Oto przykad takiej sytuacji moe znajdziesz wnim

kilka punktw zaczepienia.
Nowe zadanie
Pani Nawrot chciaaby si podj nowego zadania. Jej szefowa
nie zgadza si, tumaczc, e nie jest ona odpowiedni osob.
Pani Nawrot postrzega t ocen jako niesprawiedliw, gdy uwaa,
e doskonale poradziaby sobie wnowej roli. Pyta wic szefow:
Co ma pani na myli, mwic, e nie jestem odpowiedni osob?.
C wyjania przeoona to zadanie wymaga dowiadczenia wkierowaniu zespoem. Dlaczego twierdzi pani, e go nie
posiadam? Na ostatnim stanowisku nadzorowaam prac grupy.
To nie wystarczy! odpiera szefowa. Musiaaby pani kierowa zespoem nieco duej iregularnie. Wtym momencie pani
Nawrot jest gotowa na przedstawienie wasnego punktu widzenia: Nie rozumiem. Prowadziam zesp przez cay rok, aprzygotowany przez nas projekt zakoczy si sukcesem.
Pozostajesz niezaleny
Moesz kontynuowa zadawanie pyta tak dugo, a sprawa
bdzie dla ciebie zupenie jasna. Potem albo zaakceptujesz opini
drugiej osoby, albo przejdziesz do techniki odwrconego obrazu.
Pamitaj ojednym: twoim celem nie jest przekonanie rozmwcy
do twoich racji (cho oczywicie byby to miy efekt uboczny).
Co prawda pani Nawrot nie powierzono wymarzonego projektu,
ale poprzez zadawanie pyta iprzedstawienie wasnego punktu
widzenia osigna najwaniejszy cel zachowaa niezaleno.
Rada
Technika zapytania przydaje si wtedy, gdy ocena rozmwcy
nie jest rzeczowa. Pytaniami wymuszasz na nim przedstawie
nie konkretnych argumentw iwyjanie.
825945
97
Technika zapytania
Stalinowskie metody
Powiedzia pan przed chwil, e wnaszej firmie stosuje si stalinowskie metody mwi pan Ostrowski. Co pan przez to
rozumie? Rezolutny pracownik, ktry dopiero co ochoczo ferowa wyroki, nagle milknie.
Niech pan najpierw zdefiniuje

Zdye ju pozna ostrzejsz wersj techniki zapytania: Co pan
przez to rozumie?. Mona jeszcze mocniej: Co pan wogle przez
to rozumie?. Jeszcze agresywniej brzmi sformuowanie Niech pan
najpierw zdefiniuje. To fraza, ktra na pierwszy rzut oka wydaje
si bardzo zdecydowana ioniemielajca, szczeglnie gdy uzupeni si j zdaniem: Awidzi pan? Nawet nie umie pan wyjani,
co pan ma na myli. Jak wtakim razie mamy dalej rozmawia?.
Prawda jest taka, e podczas oywionej wymiany zda nikt
nie jest wstanie zdefiniowa, oco tak naprawd mu chodzi ku
uciesze strony przeciwnej. Moesz mie wraenie, e dziki takiej
strategii zsatysfakcj zniszczysz oponenta. Tak naprawd zdanie Niech pan najpierw zdefiniuje okalecza porozumienie
midzy ludmi, wic wostatecznym rozrachunku sam podstawiasz sobie nog. Zwaszcza gdy rozmwca okazuje si obojtny
na twoje werbalne sztuczki. Tak agresywny atak zazwyczaj nie
znajduje te poklasku uneutralnej publicznoci.
Rada
Jeli to ciebie kto atakuje wten sposb ida, aby precy
zowa, co masz na mysli, bd opanowany. Wyjanij spokoj
nym tonem, e definiowanie opinii ma sens tylko wtedy, gdy
obie strony s zainteresowane porozumieniem, aakurat wtym
momencie nie wydaje ci si, aby tak byo.
825945
98
Odpowiedzi na zarzuty iniesprawiedliw krytyk

Kontruj za pomoc technik odwrconego obrazu, odpierania
zarzutw izapytania. Decyduj si na metody, ktre najbardziej
ci odpowiadaj. Nasze propozycje znajdziesz wna stronie 262.
Przypadek 1. Chcesz pojecha wpodr subow do Woch,
ktrej celem jest zawarcie wanych kontaktw biznesowych.
Jedna zkoleanek zauwaa ze zdziwieniem: Ty chcesz jecha?
Przecie jeste za stary.
Technika odwrconego obrazu:
........................................................
Technika odpierania zarzutw:
........................................................
Technika zapytania:
........................................................
Przypadek 2. Identyczne okolicznoci. Ta sama koleanka zau
waa tym razem: Ty jedziesz do Woch? Wspaniale. Caa twoja
robota spadnie na mnie.
........................................................
........................................................
Technika zapytania:
........................................................
Przypadek 3. Opracowae koncepcj usprawnienia pracy wbiurze. Przedstawiasz j szefowi. On przeglda twj projekt imwi:
C, ten pomys jest jeszcze troch surowy.
........................................................
825945
99
Zatrutykomplement

........................................................
Technika zapytania:
........................................................
Przypadek 4. Wtwojej firmie istnieje druyna siatkwki, do
ktrej chciaby doczy. Jeden zkolegw, ktry nie darzy ci
szczegln sympati, owiadcza: Jeste okularnikiem, wic nie
moesz znami gra.
........................................................
........................................................
Technika zapytania:
........................................................
Zatrutykomplement
Twj wywd by naprawd interesujcy stwierdza jeden zkolegw po tym, jak skoczye przedstawia raport. Co prawda
nie da si wprowadzi wycie twoich propozycji, ale s naprawd
oryginalne. Brakowao mi pewnego porzdku, nie mogem nady za tym, co mwisz, ale raport itak by wietnie przygotowany. Takie pokrtne opinie nie nale do przyjemnych. Najczciej nie wiesz, jak na nie zareagowa. Iwanie to jest celem
zatrutego komplementu. Masz myle, e kto wychwala twoj
prac, podczas gdy tak naprawd jeste atakowany.
Wcodziennym yciu zawodowym zatrute komplementy padaj
nadzwyczaj czsto. Powd? Kto chce ci skrytykowa, ale nie ma
odwagi zrobi tego wprost, dlatego pod zason pochwa wbija
825945
100
kolejne szpile. Dlaczego jednak niektrzy stosuj taki kamufla?

Przyczyny mog by nastpujce:
Komu bardzo zaley na tym, aby ci nie zrani. To charakterystyczne przede wszystkim dla przedstawicieli kadr kierowniczych. Wydaje im si, e zanim skrytykuj, powinni najpierw
wychwala pod niebiosa. To bd brzemienny wskutki.
Kto chce ci zdyskredytowa. Moe obawia si ciebie jako
konkurenta albo po prostu ci nie lubi. Oczywicie nie przyzna si ani do jednego, ani do drugiego, dlatego bdzie udawa, e ma wycznie dobre zamiary.
Gdy wszyscy chwal nieszczerze

Wniektrych firmach panuje chorobliwe uzalenienie od harmonii wzespole. Wszystko, co zostanie zrobione, jest wspaniae
irewelacyjne. Krytyk postrzega si jako co negatywnego, co
demotywuje pracownikw, dlatego najpierw wychwala si personel, adopiero pniej niemiao sugeruje, e tak naprawd jego
praca jest niewiele warta. Takie zakamanie nie przynosi niczego
dobrego. Ludziom coraz trudniej przychodzi formuowanie
szczerych, prawdziwych pochwa iniekamanej, konstruktywnej
krytyki. Kady pracownik zastanawia si, co tak naprawd szef
ma na myli, gdy mwi: Mamy za sob wspaniay rok. Wszyscy,
bez wyjtku, spisali si na medal, dlatego ztego miejsca chciabym wam serdecznie podzikowa za fenomenalne dwanacie
miesicy. Czy naprawd sytuacja wyglda tak rowo, czy te
wfirm uderzy za chwil fala zwolnie?
Co robi?
Musisz wjaki sposb wydoby od drugiej osoby, co tak naprawd
ma na myli. S na to dwa sposoby zastosowanie techniki
825945
101
Zatrutykomplement
zapytania (Co przez to rozumiesz?) lub techniki tumacza, ktr

za chwil poznasz. Poza tym powiniene uwiadomi koledze,
e bardziej doceniasz szczero ni faszywe pochway.
Zakamuflowane oczernianie
To waciwy cel zatrutego komplementu kto chce powiedzie
otobie co zego, zdyskredytowa ci, oczerni. Gdyby jednak
zrobi to bezporednio, prosto wtwarz, ty mgby si broni
albo inni stanliby po twojej stronie. Wtedy twj przeciwnik
postawiby siebie wzym wietle. Pozostawia wic faszywy trop
prawi ci komplementy, aby wszyscy myleli, e stoi po twojej
stronie. Poza tym komplementowanie wgrupie funkcjonuje na
zasadzie linki spadochronu. Gdy trucizna nie zadziaa, anajwaniejsze osoby stan po twojej stronie, atakujcy pociga za
link czyli wraca do komplementw.
Wspaniale! jak na twoje moliwoci
Szczeglnie perfidne s komplementy zawierajce fraz jak na
twoje moliwoci lub jak na ciebie. Wspaniae wystpienie
jak na ciebie. Obiektywnie patrzc, twoje przemwienie byo
okropne, ale jak na ciebie, osob pozbawion jakichkolwiek
umiejtnoci, itak byo wietne.
Jak si broni?
Strategia obrony jest bardzo prosta nazwij po imieniu dyskredytacj twojej osoby. Nie bj si przy tym doda od siebie nieco pieprzu. Wicej na ten temat dowiesz si we fragmencie o technice tumacza, pod hasem jzyk jadowity
(strona107). Na razie wystarczy ci nastpujca wskazwka:
Gdy ju zdemaskujesz przeciwnika, zadaj mu dodatkowe pyta-
825945
102
nie, np. Czy chciae przez to powiedzie, e? Dobrze zrozumiaem?. Moesz by pewien, e oponent nie bez powodu
opakowa trucizn wsodycz komplementu. Albo si wycofa,
albo skrytykuje ci otwarcie. Tak czy inaczej, wszyscy bd
wiedzieli, na czym stoj.
Wcale si nie nudziem
Wspaniaa prezentacja, wcale si nie nudziem. Najwyej przez
ostatnie dziesi minut. wietnie. Czyli jestem takim nudziarzem, e prezentacja, ktra nuy dopiero pod koniec, jest szczytem moich osigni? Dobrze rozumiem? Nie, naprawd bardzo mi si podobao. Ale kada prezentacja ma lepsze igorsze
momenty. Tak uwaam.
Oczywicie zdarza si, e zatruty komplement jest okraszany
ironi lub zoliwoci, ale tym, jak obchodzi si zszyderstwem,
zajmiemy si winnym rozdziale (strona136).
Technika tumacza
Poznasz teraz jedn znajbardziej efektownych iskutecznych
technik ripostowania. Jak to czsto wyciu bywa, to, co robi
najwiksze wraenie, jest bardzo proste wzastosowaniu. Technika tumacza jest nie tylko nieskomplikowana, lecz take elastyczna. Za jej pomoc sformuujesz riposty ornym stopniu citoci zabawne, agresywne, szarmanckie, zuchwae lub
absurdalne. Opaca si j wytrwale trenowa iudoskonala
przez czste uycie, bo dziki niej nie tylko odpowiesz na niesprawiedliw krytyk, lecz take obronisz si przed kadym
atakiem sownym.
825945
103
Technika tumacza
Zosta tumaczem
Sowem wstpu: wcielasz si wrol tumacza iprzekadasz zoliwe sowa przeciwnika na przyjaniejszy jzyk. By moe na
razie nie brzmi to ekscytujco, ale to tylko pozory. Tak naprawd
przejmujesz kontrol nad sytuacj; uwiadamiasz oponentowi,
co przed chwil powiedzia. Wten sposb zachowujesz niezaleno. To ty decydujesz, wktr stron powdruje konwersacja. Zapewne wikszoci przeciwnikw nie bdzie to odpowiadao, ale ich prby sprowadzenia ci na wygodn dla nich ciek
prawdopodobnie spal na panewce.
Nie odpowiadaj na zarzuty

Gdy kto co do nas mwi, zazwyczaj zajmujemy okrelone stanowisko wobec tej wypowiedzi. To nic zego, bo dziki temu
odnajdujemy wsplny jzyk. Istniej te techniki ripostowania,
ktre bazuj na tym zaoeniu (np. odwrcony obraz, oktrym
ju mwilimy). Kto ci co zarzuca, ty odrzucasz insynuacje
iformuujesz sprostowanie. Wprzypadku techniki tumacza
sprawa wyglda nieco inaczej wydostajesz si poza lini ognia.
Po prostu powtarzasz wypowied przeciwnika, ale ubierasz j
winne sowa. Wten sposb obraliwe zdania zamieniaj si
wkomplementy. Oto klasyczny przykad:
Ale zciebie koek. Awic wedug ciebie jestem podpor
caego przedsibiorstwa.
Twoje tumaczenie musi by zrozumiae

Nie moesz tak po prostu zastpowa ostrych sw agodnymi (lub na odwrt). Potrzebne jest pewne nawizanie, rodzaj
825945
104
pomostu mylowego. Prostego pomostu. Przeczytaj poniszy

przykad.
Jak zamieni koek wpodpor
Koek to pejoratywne okrelenie osoby niezbyt lotnej umysowo, nierozgarnitej. Aby je przetumaczy, musisz dopatrze si wnim cech pozytywnych, takich, oktrych wszyscy
wiedz. Zaley ci przecie na tym, aby twj przekad by zrozumiay. Koki midzy innymi wspieraj konstrukcje, wic sowo
koek mona zastpi wyrazem podpora. Ajeli dodatkowo
jest to podpora przedsibiorstwa, to jeszcze lepiej. Tumaczenie
gotowe. Pomost mylowy by prosty ikrtki, dlatego odpowied
jest tak efektowna.
Nie zawsze uda ci si sformuowa tak eleganck ripost. To nie
szkodzi. Najwaniejsze, aby odnalaz powizanie, do ktrego inni bd mogli si odnie. Moesz potraktowa napastnika dowcipem, odwrceniem znaczenia lub po prostu go rozbroi.
Trzy jzyki techniki tumacza

Za technik tumacza kryj si waciwie trzy pomniejsze techniki ripostowania, zktrych korzysta si wrnych sytuacjach.
Jako tumacz bdziesz posugiwa si trzema jzykami:
jzykiem cukierkowym, ktry zamieni zoliwe ataki wsodkie pochlebstwa,
jzykiem jadowitym, ktry uczyni ukryte szyderstwa jeszcze
boleniejszymi,
jzykiem dyplomatycznym, ktry zaagodzi ostre sowa iwycignie ci ztarapatw.
825945
105
Technika tumacza
Jzyk cukierkowy
Tumaczenie za pomoc jzyka cukierkowego to parowanie
ciosw artem. Zestawiasz ze sob kwestie, ktre do siebie nie
pasuj. Wten sposb powstaje wikszo dowcipw. miejemy
si zpozornie oksymoronicznych zwizkw mylowych.
Poniewa atak sowny zazwyczaj nie jest zabawny, to ty wygrywasz pojedynek. Bronisz si. Robisz wraenie na znajomych,
kontrujc celnym dowcipem oczywicie przy zaoeniu, e sytuacja rozgrywa si na oczach osb trzecich.
Rada
Rozpoczynanie odpowiedzi od sw Czyli masz na myli to,
e nie zawsze jest dobrym pomysem. Oponenci pozbawieni
poczucia humoru mog wwczas skontrowa zdaniem: Nie,
mylaem oczym zupenie innym. Wtakiej sytuacji twoja
sowna akrobatyka zda si na nic. Wtakich przypadkach opu
fragment Czyli masz na myli to, e ipozosta przy zwi
zym Aha.
Jzyk cukierkowy to bardzo zoona iwymagajca technika.
Funkcjonuje na podobnej zasadzie, co absurdalny cznik, oktrym ju mwilimy. Wtym przypadku trzeba si jednak wykaza jeszcze bardziej abstrakcyjnym myleniem.
Niech nie wydaje ci si, e takie olniewajce riposty przychodz do gowy automatycznie ispontanicznie. Sformuowania
wjzyku cukierkowym moesz przygotowa wczeniej. Zastanw si wic, jakie zarzuty mog stawia ci koledzy, iwspokoju
znajd odpowiednie powizania.
Nie kady atak da si zamieni wco pozytywnego. Jzyk
cukierkowy na pewno nie przyda ci si wsytuacji, gdy kto
825945
106
nazywa ci zwile idiot. Istnieje jednak wystarczajco duo

sownych atakw, wktrych odkryjesz punkty zaczepienia.
Ale zciebie fujara. Tak, wszyscy tacz, jak im zagram./
Tak, ostatni sygna zawsze naley do mnie.
Tumacz, posugujc si jzykiem cukierkowym
Przyjrzyj si poniszym przykadom isprbuj znale wnich
pozytywny aspekt. Jak mona wykorzysta te okrelenia? Jakie s
ich mocne strony? Czy maj jakikolwiek zwizek zczym pozytywnym? Nasze propozycje znajdziesz na stronie263.
1. Ale zciebie wielbd!
Twj przekad:
........................................................
2. Jeste marionetk kadry kierowniczej.
Twj przekad:
........................................................
3. Jeste najbardziej leniwym pracownikiem wtej firmie. Zawsze
wychodzisz pierwszy.
Twj przekad:
........................................................
4. Zachowujesz si nietaktownie jak siekiera wlesie.
Twj przekad:
........................................................
5. Stary piernik zciebie.
Twj przekad:
........................................................
825945
107
Technika tumacza
Jzyk jadowity
Po jzyk jadowity sigaj zawsze wtedy, gdy przeciwnik prawi ci
zatrute komplementy (strona99) lub bezmylnie sprawia ci
przykro.
Oto gwne zaoenia tej metody. Zwypowiedzi przeciwnika
skrupulatnie wyuskujesz wszystkie zoliwoci inikczemne
uwagi. Aby nawet najmniej wraliwy gbur dostrzeg, e twj
oponent posun si za daleko, nadajesz swoim sowom odpowiednio ostry wydwik. Nietaktowny komentarz kolegi przedstawiasz jako naprawd obraliwy igrubiaski. Jeli wszystko
pjdzie zgodnie zplanem, przeciwnik odwoa to, co powiedzia,
aty pozbdziesz si negatywnych emocji spowodowanych przez
zatrute komplementy ipozbawione wyczucia uwagi.
Urlop wRPA
Ach, jedziecie do RPA? pyta zprzeksem pani Lewandowska My jedziemy nad Morze Batyckie. Nie czujemy potrzeby
chwalenia si caemu wiatu, gdziemy to nie byli. Pani Florczak kontruje chodno: Czy chcesz przez to powiedzie, e ja
imj m jestemy nadtymi bufonami, ktrzy wybieraj miejsce urlopu tylko na podstawie wraenia, jakie zrobi na znajomych? Wielkie dziki.
Przejaskrawiaj zwyczuciem
Pamitaj, aby wyolbrzymia zwyczuciem. Umiarkowane przejaskrawienie ma sens, jednak gdy zaczynasz si dopatrywa cikich
zarzutw wniewinnym komentarzu, wystawiasz si na pomiewisko. Twoje wnioski musz mie uzasadnienie. Wprzeciwnym
razie rozmwca zacznie si zastanawia: Dlaczego on jest tak
przewraliwiony na wasnym punkcie? Kad uwag traktuje
825945
108
jak atak na swoj osob. Amoe wtych zarzutach, ktre sam

sobie przypisa, rzeczywicie co jest?.
Nie moesz te dopuci do sytuacji, wktrej po twoim wywodzie oponent zauwaa beztrosko: Dokadnie tak, nareszcie to
do ciebie dotaro.
Tumacz, posugujc si jzykiem jadowitym
Przeformuuj ponisze wypowiedzi tak, aby oponent wycofa
swoje zarzuty. Nasze propozycje znajdziesz na stronie 263.
1. Zostae zaproszony na imprez urodzinow do znajomej,
zktr nie pozostajesz wbliskich kontaktach. Zjawiasz si
punktualnie. Znajoma otwiera drzwi imwi: Aniech to!
Zaprosiam tyle osb, ale akurat ty musiae przyj jako
pierwszy!.
Twj przekad:
........................................................
2. Opowiadasz kolegom opewnym filmie, ktry widziae wtelewizji. Jeden znich zauwaa: Ja nie ogldam telewizji. Mam ciekawsze zajcia.
Twj przekad:
........................................................
3. Postaw si na miejscu mczyzny, ktry kupi swojej onie na
urodziny kosztown biuteri. Podczas przyjcia jeden zgoci
komentuje: Zawsze powtarzam, e ten, kto kupuje onie drogie prezenty, ma co na sumieniu.
Twj przekad:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .\
825945
109
Technika tumacza
Jzyk dyplomatyczny
Posugujc si jzykiem dyplomatycznym, nie tylko dbasz oefekt
zaskoczenia, lecz take wiele osigasz. Wanie te cechy charakteryzuj sprawnego dyplomat. Wykorzystujc t technik,
agodzisz ataki przeciwnika ikierujesz uwag na aspekty wane
dla ciebie.
Ostud emocje
Umiejtno posugiwania si jzykiem dyplomatycznym przydaje si szczeglnie wtedy, gdy emocje sigaj zenitu, aprzeciwnicy przecigaj si wwymylaniu przykrych uwag na temat
drugiej strony. Cho umiejtno citego ripostowania zazwyczaj nie pomaga wagodzeniu konfliktw, wtym przypadku jest
inaczej. Jzyk dyplomatyczny pomaga przestawi konwersacj
na waciwe tory. Kto mwi na przykad: Poznaem wyciu
wielu idiotw, ale ty jeste najwikszym znich; ty przenosisz
rozmow na paszczyzn rzeczow iodpowiadasz: Rozumiem,
e czujesz si niesprawiedliwie potraktowany?.
Pozostajesz niezaleny
Jeli na ostatnie pytanie rozmwca odpowie twierdzco, udao
ci si przeoy cik zniewag na jzyk dyplomatyczny. Nie
musisz si ju broni, jeli nie chcesz. Rozmowa moe nadal przebiega na paszczynie rzeczowej. Nawet jeli twj oponent jest
wci mocno rozgniewany, ty pozostajesz niezaleny, pokazujesz
si od rozsdnej strony. Odziwo, to nie ty tracisz suwerenno,
ale twj przeciwnik bo pozwala wzi gr emocjom. Warto
jednak podkreli, e jest mao prawdopodobne, aby po twojej
dyplomatycznej odpowiedzi rozmwca nadal kipia zemocji.
Zdziwisz si, jak szybko ostygnie temperatura dyskusji.
825945
110
Ajeli rozmwca wyprowadzi kontr?

Niestety nie kady oponent zaakceptuje twj przekad. Mimo
to domagaj si sprostowania opinii albo zaproponuj kolejne tumaczenie dyplomatyczne.
Wten sposb moesz bardzo subtelnie kierowa rozmow,
zwaszcza gdy jeste na wyszym stanowisku ijeden zpracownikw traci panowanie nad sob. Jzyk dyplomatyczny sprowadza was obu na paszczyzn wsplnych interesw.
Traktuje pan ludzi jak mieci
Pani Haas puciy nerwy: Traktuje pan ludzi jak mieci!. Kierownik biura, pan Kazimierski, upewnia si rzeczowo: Awic
sugeruje pani, e zostaa potraktowana niesprawiedliwie?.
Niesprawiedliwie to mao powiedziane! Wrzeszczy pan na
wszystkich dookoa, gdy tylko co przestaje panu pasowa.
Czyli twierdzi pani, e wtej sprawie jednak mam troch racji,
ale powinienem by wstosunku do pastwa nieco bardziej
uprzejmy? Mniej wicej.
Nie daj si zniszczy
Jzyk dyplomatyczny przydaje si nie tylko przeoonym. Jako
pracownik moesz skutecznie parowa ciosy szefa miotajcego
si wnapadzie szau.
Jeszcze pani mi tu brakowao!
Pani Haas zaglda do pokoju pana Utrackiego: Czy miaby
pan dla mnie dwie minutki?. Jeszcze pani mi tu brakowao!,
wrzeszczy pan Kazimierski. Pani Haas nie daje si wytrci
zrwnowagi: Rozumiem, e potrzebuje pan jeszcze piciu minut
dla siebie?. Niech mi pani da jeszcze dziesi, odpowiada
zdenerwowany kierownik.
825945
111
Technika tumacza
To bardzo prosty mechanizm nie pozwalasz, aby druga osoba

ci obraaa. Filtrujesz jej wypowied iodrzucasz zniewag.
Wszystko, co mogoby ci dotkn, puszczasz mimo uszu. Przykra uwaga wcale do ciebie nie dociera. Poprzez dyplomatyczne
tumaczenie sygnalizujesz, e:
chcesz powrci na paszczyzn rzeczowej rozmowy,
obelgi nie s wstanie wytrci ci zrwnowagi.
Dlatego jzyk dyplomatyczny przydaje si take wtedy, gdy przeciwnik nie rezygnuje zobraliwych sw inadal kieruje je wtwoj
stron. Dziki dyplomacji nie dajesz si przytoczy i pozostajesz niezaleny (wicej na ten temat wnastpnym rozdziale
strona 205).
Pomoc w tumaczeniu pi paszczyzn
Trenerzy komunikacji, Christoph iMatthias Dahms, opracowali
technik bardzo podobn do techniki tumacza, tak zwan technik lustra. Wjej obrbie wyrniamy pi paszczyzn, ktre
mog by pomocne przy stosowaniu techniki tumacza.
Ja: Rozmowa toczy si wok przeciwnika: Awic twierdzi
pani, e zostaa niesprawiedliwie potraktowana. Koncentrujesz si na samopoczuciu rozmwcy. Co si znim dzieje?
Zaleta: nie stoisz zbyt dugo na linii ognia.
Ty: Kierujesz wypowied na siebie: Awic twierdzi pani, e
potraktowaem pani niesprawiedliwie. Rozmowa toczy si
wok ciebie. Co myli otobie oponent? Zaleta: atak zostaje
zagodzony. atwiej wtedy zaj stanowisko.
My: Formuujesz wypowied osobie iswoim rozmwcy:
Awic twierdzi pani, e nie potrafimy razem pracowa.
Rozmowa toczy si wok waszych wzajemnych relacji.
Zaleta: dyskusja na tej paszczynie sprawdzi si doskonale,
jeli wasze osobiste relacje nie s najlepsze.
825945
112
Informacja: Odnosisz si do faktw: Awic twierdzi pani,

e na tym powinna zakoczy si nasza wsppraca. Bez
emocji. Co si teraz tak naprawd dzieje? Zaleta: szybciej dowiadujesz si, co jest sednem sprawy. Unikasz nieporozumie.
Apel: Postrzegasz wypowied drugiej osoby jako apel: Awic
chodzi pani ododatkowy dzie urlopu. Czego ona waciwie chce? Czy jej yczenia s moliwe do zrealizowania?
Zaleta: dyskusja jest zwykle owiele krtsza.
Zajmij stanowisko
Zaoeniem jzyka dyplomatycznego nie jest skrupulatne zgbianie znaczenia wypowiedzi oponenta wcelu jej przeksztacenia. Oglnie mwic, chodzi oto, aby odnalaz paszczyzn
porozumienia. Dlatego tak wane jest, aby zajmowa stanowisko wobec przetumaczonych zda przeciwnika. Obojtnie,
czy bdziesz si znimi zgadza, czy nie.
Tumacz, posugujc si jzykiem dyplomatycznym
Do kadego zprzykadw sprbuj sformuowa trzy tumaczenia, ktre agodz konflikt. Korzystaj do woli zpaszczyzn,
oktrych mwilimy wczeniej. Nasze propozycje znajdziesz
na stronie 263.
Wkwestii przykadu nr 2: pamitaj, e czasami waniejsze jest
zachowanie niezalenoci ni osignicie porozumienia.
1. Zebranie pracownikw. Nastroje nie s najlepsze. Szef jest zajty,
dlatego to ty masz poprowadzi spotkanie. Gdy zaczynasz mwi,
przerywa ci jeden ze starszych wsppracownikw: Niech pan
da spokj. Przecie pan jest tylko pionkiem.
Twoje przekady:
........................................................
........................................................
........................................................
825945
113
Technika tumacza
2. Wyobra sobie, e jeste sprzedawc czasopisma redagowanego przez bezdomnych. Uprzejmie proponujesz kupno gazety
pewnemu elegancko ubranemu panu. Ten reaguje ostro: Niech
si pan odczepi. Nie chc tej cholernej gazety!.
Twoje przekady:
........................................................
........................................................
........................................................
3. Twj szef nie moe sobie poradzi zkomputerem. Wzywa ci
do siebie iprosi, aby znalaz rozwizanie problemu. Do pewnego momentu idzie ci wietnie, ale pniej okazuje si, e przez
ciebie doszo do awarii systemu. Gin wane dane. Szef wrzeszczy: Pan nic nie umie zrobi dobrze!.
Twoje przekady:
........................................................
825945
114
Lekcja pita: Jak sobie radzi zgniewem?
Lekcja pita: Jak sobie radzi

zgniewem?
Temat tej lekcji bdzie do trudny skupimy si na reagowaniu
na napady zoci. Jak si zachowa, gdy rozmwca nagle wpada
wsza? Przyjrzymy si kilku reakcjom, poznamy ich dobre ize
strony. Pogbimy wiedz na temat techniki tumacza ijzyka
dyplomatycznego. Poza tym przedstawimy now technik wiadome milczenie.
Skumulowana energia
o to ogromna, ale niszczycielska sia. Wstarciu zoszalaym wsppracownikiem nie mamy wiele do zaproponowania my, nastawieni pokojowo, nieprzygotowani na tak
wysok temperatur emocji. Zanim zareagujemy na wcieko rozmwcy, zazwyczaj mija dusza chwila. Co dzieje si
potem?
My te wpadamy wsza, zaczynamy wrzeszcze. Nastpuje
eskalacja konfliktu.
Tumimy wsobie zo, dajemy si zepchn do roli ofiary,
czujemy si stamszeni.
825945
115
Skumulowana energia
Nie zwalczaj zoci zoci

Gdy kto wyadowuje na nas frustracj, moe si zdarzy, e nam
take puszcz nerwy przynajmniej wtedy, gdy druga osoba nie
jest naszym przeoonym. Czasami jednak dochodzi do sytuacji,
gdy pracownik si zapomina izaczyna krzycze na swojego szefa.
Atakie historie zreguy nie kocz si happy endem
Starcie moe stanowczo przybra na sile, wrcz wymkn si
spod kontroli, jeli jedna zosb szybko nie opuci miejsca zdarzenia (przy czym nie oznacza to, e si ona poddaje czy ustpuje, ale e musi si wyciszy).
Potrzeba sporo czasu, aby po takim wybuchu powrci do
normalnych relacji. Zdarza si te, e po awanturze wsppracownicy nie potrafi si ju dogada.
Rada
Pamitaj, aby nigdy nie zwalcza zoci jeszcze wiksz zoci.
Uczucie stamszenia
Kady, kto jest zmuszony znosi ataki wciekoci drugiej osoby,
czuje si stamszony. Na pewno wiesz, oczym mowa, jeli twj
szef ma choleryczne usposobienie. Mao jest osb, ktre wobliczu napadu szau przeoonego nie daj si zepchn do roli
ofiary. Wkocu to on jest na silniejszej pozycji.
Wielu kierownikom odbiera jednak mow, gdy nagle jednemu
zpracownikw puszczaj nerwy albo wrcz wpada on wsza.
Wrzaski osoby podporzdkowanej zagraaj pozycji przywdcy.
Inni widz, e szef jest wtej sytuacji bezsilny inieporadny, przez
co trac do niego szacunek. Nawet jeli przeoony wycignie
825945
116
konsekwencje ipocignie niepokornego pracownika do odpowiedzialnoci, tamtej sceny nie da si wymaza zpamici. Wszyscy bd wspomina, jak kolega nakrzycza na szefa, aten siedzia jak trusia.
Moc iniemoc
Wcieko moe by oznak zarwno siy, jak isaboci. Starcie
zrozjuszon osob zreguy nie wry niczego dobrego. Ztego
punktu widzenia furiat ma nieograniczon wadz nad swoj
ofiar, ktra zdaje si zupenie bezsilna wobec napadu zoci.
Patrzc zdrugiej strony, rwnie bezradny jest ten, ktry si
wcieka. Pozwoli, by zawadny nim emocje, agresja, przez co
straci swoj niezaleno. Sytuacja wymkna mu si spod kontroli jest bezsilny wobec wasnej zoci.
Oczywicie nie jest to regu. Istnieje bowiem zo wykalkulowana, ktrej ludzie uywaj wiadomie jako broni lub metody
dochodzenia do wadzy. Takie osoby nigdy nie trac kontroli
chodzi im raczej oto, aby kogo zniszczy albo pokaza, jak s
potne: Zobacz, mog wytoczy przeciwko tobie najcisze
dziaa, aty, biedactwo, nic na to nie poradzisz.
Pozosta niezaleny wobliczu

napaduzoci
Cywilizowani ludzie nie powinni na siebie wrzeszcze. To oczywiste. Istnieje przecie wiele innych sposobw komunikacji to
wanie ich trzymaj si wsytuacji awaryjnej. Pamitaj: nie musisz
pozwala na to, aby kto si na tobie wyywa, nawet jeli popenie jaki bd. Ale jak masz si zachowa, gdy kto ju wpad
825945
Pozosta niezaleny wobliczu napaduzoci
117
wsza? Przecie nie bdziesz prawi mu kaza na temat konstruktywnej krytyki. Zamiast tego prbuj ratowa wasn suwerenno,
podczas gdy ten drugi znajduje ujcie dla swojej wciekoci.
Aktywuj swoj oson przeciwuderzeniow

Na pewno przypominasz sobie wewntrzn oson przeciwuderzeniow, oktrej mwilimy wlekcji drugiej (strona55). Moesz
aktywowa j nie tylko wtedy, gdy kto rzuca wtwoj stron niestosowne uwagi, lecz przede wszystkim wstarciach zczowiekiem
kipicym ze zoci. Odczekaj chwil, pozwl, aby zniewagi si od
ciebie odbiy. Nie rb nic. Przyjmij odpowiedni pozycj tak,
ktra nie bdzie sugerowaa, e si boisz (strona36). Skoncentruj si na spokojnym, regularnym oddechu.
Mw jak najmniej. Milczenie jest zotem. Nie tumacz si
ani nie daj wyjanie, bo jeszcze bardziej rozjuszysz przeciwnika.
Rada
Prawdopodobnie nie bdzie ci atwo tego dokona, ale spr
buj nie przyjmowa pozycji wyraajcej przesadn pewno
siebie lub spokj.
Przeciwnik musi da upust zoci

Zo to energia, ktra musi znale ujcie. Daj oponentowi czas
na to, aby wyrzuci zsiebie negatywne emocje. Poczekaj, a przestanie obrzuca ci wyzwiskami inieco ochonie. Wr do dyskusji dopiero wtedy, gdy zacznie wysuwa rzeczowe argumenty,
do ktrych bdziesz si mg ustosunkowa. Odpowiadaj zwile,
na temat, bez emocji.
825945
118
Najgorszy pracownik wszech czasw

Naprawd jeste najgorszym pracownikiem wszech czasw!
grzmi redaktor. Nie wiesz, jak si trzyma mikrofon?! Reporter milczy. Iskd to bzdurne pytanie na kocu?! redaktor
uderza pici wst: Cay program nadaje si do kosza!
Reporter nadal milczy. Adlaczego? Zero odpowiedzi. Bo
jeste zbyt gupi, aby poprowadzi wywiad zsekretarz stanu!
Milczenie. Dlaczego, do cholery, nie nagrae swoich pyta?
Pierwsze rzeczowe pytanie. Reporter odpowiada: Wyszedem
zzaoenia, e bdziemy potrzebowali tylko odpowiedzi pani
sekretarz.
Podaruj sobie cite riposty
Cite riposty kierowane wstron osoby kipicej ze zoci to
czysta brawura. Kontrujc podczas takiego sporu, naraasz si
na prawdziw eksplozj wciekoci. Moe (na razie) trudno
ci wyobrazi sobie, e podczas wysuchiwania obelg mgby
wymyla byskotliwe riposty. Ale poczekaj jeszcze troch. Gdy
nauczysz si uaktywnia oson przeciwuderzeniow itraktowa pewne sytuacje zdystansem, zdziwisz si, ile pomysw
na zgrabne kontry bdzie przychodzi ci na myl.
Powd: twj przeciwnik sam si nakrca wswojej zoci. Poniewa ty nie reagujesz, jest zmuszony sam prowadzi spr. Sama
wcieko mczy go ju tak bardzo, e nie jest wstanie trzewo
myle, wic wygaduje kompletne bzdury, co oczywicie jest
punktem zaczepienia dla ciebie. Nieskadne wypowiedzi to
doskonaa podstawa citej riposty. Ale powstrzymaj si iza
adne skarby nie kontruj!
825945
119
wiadomemilczenie
wiadomemilczenie
Milczenie iumiejtno ripostowania? Czy to idzie wparze? C,
czasami trzeba wiedzie, kiedy zamkn usta. Ale przecie wczeniej mwilimy cay czas otym, e wszystko jest lepsze od milczenia. e riposta pomaga zachowa niezaleno. e czasami
lepiej powiedzie cokolwiek, ni nie powiedzie nic (przypomnij
sobie zdania zerowe strona66).
Wbrew pozorom nadal si tego trzymamy. Jednak wniektrych sytuacjach rozsdniej jest milcze milcze wiadomie,
anie zprzeraenia czy zaskoczenia.
Ty decydujesz, kiedy padnie odpowied

wiadome milczenie to najstosowniejsza reakcja na napad zoci. Milczy si na tematy, na ktre nie mona porozmawia
uczy filozof Ludwig Wittgenstein. To dotyczy te ciebie. Nie ma
sensu wogle otwiera ust, pki ten drugi wije si wamoku. C
mdrego mgby wtedy powiedzie? Przeciwnik itak przekrzyczaby wszystkie twoje tumaczenia iargumenty. Nie musisz te
odpowiada, gdy wcieky rozmwca dopytuje si: No ico mi
na to powiesz?. Poczekaj wic na odpowiedni moment. Warto
wytrzyma a do chwili, wktrej oponent zacznie mwi rzeczowo, czyli odniesie si do faktw, ktre spowodoway jego
wybuch. Moesz wtedy odpowiedzie, ale nie musisz.
Im duej milczysz, tym bardziej bezradny staje si

przeciwnik
To do ciekawy fenomen. Gdy przez dugi czas milczysz, przeciwnik pozostaje sam na sam ze swoj zoci istopniowo si
825945
120
wycisza. Wane jest to, aby milczao te twoje ciao przyjmij wic jak najbardziej neutraln pozycj. Jeli bdziesz siedzia wcinity wrg fotela izaciska powieki, oponent raczej
si nie uspokoi.
Ktnia maeska
Wdomu pastwa Tomaszewskich ma miejsce ostra ktnia
maeska. Pani Tomaszewska wrzeszczy na ma: Jeste najgorszym draniem, mylisz tylko osobie! Wykorzystae mnie!
Okamae izdradzie! Dlaczego mi to robisz?. Pan Tomaszewski nie odpowiada. Siedzi wfotelu iwspokoju popija piwo.
Jak moesz tak po prostu nic nie mwi ipi sobie piwo? Zero
reakcji. Nic ju dla ciebie nie znacz? Pan Tomaszewski spoglda na on, ale nadal milczy. Powiedz co wkocu! adnej
odpowiedzi. Dlaczego nic nie mwisz? Skoczya ju?
pyta nieporuszony pan Tomaszewski.
Pozostawiasz przeciwnika wniepewnoci

To proste: ten, kto milczy, kieruje przebiegiem sytuacji. Przeciwnik nie moe nic zrobi, pki ty milczysz, nie zajmujesz stanowiska. Staje si coraz bardziej bezsilny.
Sprbuj sobie teraz wyobrazi, e bohaterowie naszych dwch
ostatnich przykadw, reporter ipan Tomaszewski, wtrcili
si wtyrad swoich rozmwcw. Obojtnie, co by powiedzieli,
doprowadziliby do eskalacji konfliktu. wiadomie dolaliby oliwy
do ognia.
Ktnia maeska wersja druga
Ona: Jeste najgorszym draniem! On: Chyba troch przesadzasz! Ona: Ach tak? Przesadzam? Amnie si wydaje,
825945
121
wiadomemilczenie
e itak jestem dla ciebie zbyt pobaliwa! On: Ale posuchaj Ona: Jak moesz si tak zachowywa, tak egoistycznie, tak bezwzgldnie! On: Owszem, przyznaj, e Ona:
Oszukae mnie iwykorzystae! On: Aty za to jeste bez
winy, tak? Ona: No, to ju jest szczyt wszystkiego! Oszukujesz mnie, apotem jeszcze zrzucasz na mnie win!.
Milcz irozkoszuj si chwil

Odpowiednio dozowane wiadome milczenie moe przyda si
nie tylko wstarciach zrozwcieczonymi osobami. Zastosuj t
technik, gdy kto oczekuje od ciebie natychmiastowej odpowiedzi, aty chcesz go zdezorientowa, np.:
Kto skada ci ofert. Milczysz, wic ani si nie zgadzasz, ani
nie odmawiasz. Twj rozmwca jest zdezorientowany moe
powinien przedstawi ci lepsz propozycj?
Jeden zpracownikw przedstawia raport, oczywicie wrowych barwach. Nie dowierzasz mu, wic milczysz. Sygnalizujesz wten sposb: To na pewno jeszcze nie wszystkie informacje, mw dalej. Wkocu pracownik przyznaje, e istnieje
kilka problemw
Przejmujesz kierownictwo nad zespoem pracownikw. Nie
wydajesz od razu dyspozycji, tylko czekasz iobserwujesz, jak
rozwinie si sytuacja.
Uwaga, ryzyko eskalacji konfliktu!

wiadome milczenie moe by dla niektrych irytujce. Dlatego ta metoda jest nie tylko potna, lecz take niebezpieczna.
Gdy podczas ktni przeciwnik zauway, e wogle nie reagujesz,
825945
122
bdzie prbowa wydoby zciebie cokolwiek, a do skutku. Jeli

wszystko pjdzie dobrze, on zorientuje si, e zoci nic nie
wskra, iprzejdzie do rzeczowych argumentw. Moesz jednak
trafi na oponenta, ktry do samego koca bdzie ci atakowa
coraz zajadlej iboleniej a do momentu, wktrym powiesz
cokolwiek. Nawet gdy liczy si ztym, e twoja odpowied moe
by absolutnie druzgocca.
Staraj si robi wszystko, aby unika takiej eskalacji konfliktu.
Gdy zauwaysz, e przeciwnik nie spuszcza ztonu, ale atakuje
coraz mocniej, przejd do techniki tumacza akonkretniej do
jzyka dyplomatycznego (wicej na ten temat powiemy ju niebawem strona127).
Nie pozwl si ogra
Technik wiadomego milczenia stosuj zwyczuciem. Jeli bdziesz
milcza wsytuacji, gdy naprawd oczekuje si od ciebie odpowiedzi, moesz rozsierdzi rozmwc iprzegra parti.
wiadome milczenie
To wiczenie wykonaj wraz zpartnerem. Wyobra sobie, e poyczye od kolegi samochd igo rozbie. Pienidzy zubezpieczenia nie bdzie, bo nie zapie pasw, jechae zbyt szybko i co
najgorsze bye nietrzewy. Ty te nie jeste wstanie zwrci
pienidzy, bo krucho uciebie zoszczdnociami. Kolega robi ci
wyrzuty, ty prbujesz si usprawiedliwia. Wdrugiej rundzie nie
tumaczysz si, ale milczysz. Po zakoczeniu wiczenia moecie
zamieni si rolami.
To wiczenie pozwoli ci oceni, wktrym momencie milczenie drugiej osoby zaczyna si robi nieznone.
825945
123
Dwiepodstawowezasady walkizfuri
Dwiepodstawowezasady walkizfuri
Wrmy teraz do naszego tematu gwnego, czyli napadu zoci.
Zazwyczaj istnieje ku niemu jaki powd. No c, moe popenie may bd. Albo nawet duy? Wkocu nikt nie jest nieomylny. Ale to nie stanowi pocieszenia, gdy stoi przed tob rozjuszony szef iwylewa zsiebie . Aby wyj ztakiej sytuacji
bez szkody, zastosuj si do dwch podstawowych regu:
Przyznaj si otwarcie do bdu.
Nie zaczynaj dyskusji na temat usyszanych zniewag.
Regua nr 1: Przyznaj si otwarcie do bdu

Szczeglny nacisk kadziemy tu na sowo otwarcie. Przyznaj
si do pomyki, daruj sobie mtne tumaczenia iwykrty. Bd
odpowiedzialny. To zazwyczaj agodzi konflikt, podczas gdy
mczce wyciganie zciebie caej prawdy rozwciecza przeciwnika jeszcze bardziej.
Gdy nie prbujesz ukry tego, co zrobie, iotwarcie przyznajesz si do bdu, rozmwca nie ma ju waciwie nic do powiedzenia. Jeli dodatkowo zapewnisz, e nigdy wicej nie popenisz
tego bdu, oponent nie bdzie mia ju powodw do wciekoci, prawda?
Regua nr 2: Nie zaczynaj dyskusji na temat

usyszanych zniewag
To jasne: oobelgach si nie dyskutuje. Powiniene po prostu
puszcza je mimo uszu. Nie oznacza to oczywicie, e wjakikolwiek sposb masz je zaakceptowa ale dziki temu przynajmniej zachowujesz niezaleno. Gdy tylko poczujesz si gotowy,
825945
124
aby uwiadomi rozmwcy, e wanie ci obrazi, moe u ciebie

wystpi jedna z nastpujcych reakcji:
Chcesz poprosi przeciwnika, aby cofn to, co powiedzia.
Na pewno tego nie zrobi, pki cigle kipi ze zoci. Niezwocznie opuszczasz pomieszczenie, bo chcesz zachowa resztki
godnoci. Niestety raczej nie zaagodzi to konfliktu.
Pozostajesz wpomieszczeniu ipozwalasz, aby przeciwnik
wylewa na ciebie kolejne kuby pomyj. Co najgorsze: on wie,
e ciebie to boli.
Informujesz rozmwc, e wanie ci obrazi, ibez zbdnych
sw wychodzisz zpokoju. Odwane posunicie, ktre niestety nie przysporzy ci sympatii. Przeciwnik, ktry nie zdy
si nawet porzdnie wykrzycze, bdzie mia ci szczeglnie
za ze, e tak szybko skapitulowae.
Wcieko wystpuje zbrzegw
Dyskusja zosob, ktra obrzuca ci obelgami, moe zachci j
do tego, aby jeszcze bardziej ci dopiec. Zamiast da jej czas na
ochonicie, sprawiasz, e jej zo osiga wyyny. Jak to wyglda?
Spjrz na poniszy przykad.
Kompletne zero
Czego takiego jeszcze nie widziaem na oczy!, wrzeszczy prezes firmy na rzecznika prasowego. Pooye ten wywiad! Jeste
kompletnym zerem! Zaraz, zaraz, odpowiada rzecznik.
Niech pan nie bdzie napastliwy. Napastliwy?, fuka prezes.
Na razie to przypomina raczej gaskanie po gowie. Pan wybaczy, ale nie jestem zerem. Wypraszam sobie. Aha, wypraszasz
sobie. Aco byo przed rokiem? Spnie si zzaproszeniami na
nasz gwn konferencj prasow. Aprzed dwoma laty? Pomylie teczki prasowe. Aprzed trzema laty
825945
125
Piwnicazoci
ioto przeciwnik zaczyna wyciga sytuacje zprzeszoci. Otwieraj si stare rany. Rzecznik oczywicie nie zgadza si ztym, co
mwi prezes, idyskusja trwa. Obaj panowie kc si zaciekle
osprawy, ktre ju dawno s nieaktualne.
Obelgi nie mona skomentowa
Przekonanie, e koniecznie trzeba odpowiedzie na zarzuty skadajce si wycznie zobelg, to rozpowszechniony bd. Przypomnij sobie nasz przykadow ktni maesk ( strona120):
m nie moe waden sposb odpowiedzie na zarzut, e jest
najgorszym draniem. Oszczd sobie komentarzy nawet
wtedy, gdy przeciwnik ich od ciebie da. Bro wasnej suwerennoci lub godnoci.
Piwnicazoci
Napad zoci to wyjtkowy stan emocjonalny. Wyobra sobie, e
starcie zrozjuszonym przeciwnikiem rozgrywa si na dwch pitrach na parterze iwpiwnicy. Na parterze dochodzi do rzeczowej wymiany zda; wpiwnicy przeciwnik pozbywa si pokadw
furii. Pozostaw go tam, nie podejmuj pochopnej decyzji ozejciu
na d. Zdarza si, e wpiwnicy zoci zaskakujco szybko
zapada cisza. Wtedy moesz kontynuowa rozmow zprzeciwnikiem na parterze caa wcieko zgromadzona na dole ujdzie
na zewntrz kominem. Wten sposb wywiadczysz przysug nie
tylko sobie, lecz take rozmwcy, ktremu puciy nerwy.
Zoci nie mona dugo ignorowa

Mwilimy ju wczeniej, e zo nie zawsze si wypala. Czasami przybiera na sile. Niektrzy nakrcaj si sami wtrakcie
825945
126
swojej tyrady albo nie potrafi cierpie, e zaatakowany nie

reaguje na ich furi. Wtedy musisz dziaa zej do piwnicy
zoci ale nie po to, aby si kci, lecz by wystosowa rzeczowy komentarz.
Poka rozmwcy lustro

Zwr si do swojego rozmwcy iskonstatuj: Jeste zdenerwowany, Jeste wcieky lub Mwisz bardzo gono. Wypowiedz
to zdanie tak trzewo isucho, jak to moliwe. Opisz to, co widzisz
isyszysz, azczego przeciwnik moe nie zdawa sobie sprawy.
Wypowiedzi wartociujce typu: Ty chyba nie wiesz, co mwisz!
mog jeszcze bardziej sprowokowa adwersarza.
Wtakich sytuacjach powiniene pokaza rozmwcy lustro,
wktrym si przejrzy i wsprzyjajcych okolicznociach przestraszy samego siebie. Pamitaj, aby nie przycza si do jego
gry, szczeglnie w roli bezbronnej ofiary. Stwierdzenie Ty krzyczysz jest owiele silniejsze ni wywoujce politowanie zdanie
Dlaczego tak na mnie krzyczysz?. Jeli wypowiesz to drugie,
prawdopodobnie po raz kolejny usyszysz ten sam zestaw obelg,
by moe wypowiedzianych nieco ciszej.
Nie daj si zepchn do roli ofiary

Rzeczowy komentarz ma jeszcze jedn zalet pozostajesz
niezaleny. Nie jeste ofiar, lecz obserwatorem, ktry trzyma
lustro przed rozwcieczonym koleg. Na pewno poczujesz, jak
po wypowiedzeniu komentarza przybywa ci si. Nie jeste bezsilny. Nawet jeli twoja uwaga rozzoci rozmwc, konsekwentnie trzymaj si obranej strategii, awtedy wyjdziesz ze starcia
bez szwanku.
825945
127
Jzyk dyplomatyczny ostudziemocje

Jzyk dyplomatyczny poznae podczas lekcji czwartej (strona109). Ta technika moe ci si przyda wsytuacji, gdy twj rozmwca traci panowanie nad sob szczeglnie wtrzech przypadkach przedstawionych poniej:
Twj rozmwca jest mocno zdenerwowany, ale jeszcze nie
wpad wsza. Takie umiarkowane napady zoci s wsytuacjach zawodowych owiele czstsze ni prawdziwe burze
zpiorunami. Nie moesz wtedy po prostu stan zboku
iwiadomie milcze.
Nie wiesz dokadnie, oco tak naprawd chodzi. Co zrobie le?
Czy przeciwnik wie wszystko otym, co zbroie? Amoe po
prostu kto ci oczerni? Musisz to wyjani isprbowa porozumie si ztym czym, co siedzi naprzeciwko ciebie, toczc pian.
wiadome milczenie nie odnioso zamierzonego efektu. Rozmwca wcieka si coraz bardziej. Skorzystaj zjzyka dyplomatycznego, zanim przeciwnik ci pobije albo zanim pknie
mu yka na czole.
Zmie obelgi wrzeczow rozmow

Nie milczysz, nie usprawiedliwiasz si. Powtarzasz to, co powiedzia oponent, ale konkretniej. Przyjrzyjmy si jeszcze raz przykadowi rozmowy reportera iredaktora (strona118). Gdyby
reporter uy jzyka dyplomatycznego, konwersacja mogaby
wyglda nastpujco:
Najgorszy pracownik wszech czasw
Naprawd jeste najgorszym pracownikiem wszech czasw!
grzmi redaktor. Nie wiesz, jak si trzyma mikrofon?! Reporter
825945
128
odpowiada: Czyli jako dwiku jest za. (Paszczyzna: informacja; reporter upewnia si, co jest przyczyn problemu).
Za to za mao powiedziane!, piekli si redaktor. Twoje pytania mog wyrzuci do kosza! Wogle nie mona zrozumie, co
ty tam mamroczesz! Chodzi panu oto, e powinienem by
kierowa mikrofon nie tylko wstron pani sekretarz, odpowiada
reporter (Paszczyzna: ty, reporter obmyla usprawiedliwienie;
istniej powody, dla ktrych zachowa si tak, anie inaczej).
Redaktor: Oczywicie, e nie tylko wstron pani sekretarz!
Twoje gupkowate pytania te s nam potrzebne!. Reporter
wyjania: Nie mogem tego wiedzie. Wyszedem zzaoenia,
e bdziemy potrzebowali tylko odpowiedzi pani sekretarz,
dlatego kierowaem mikrofon wycznie wjej stron. Chciaem
unikn sytuacji, wktrej ona nadal mwi ijej nie sycha, bo
ja ju kieruj mikrofon na siebie. (Teraz czas na zastosowanie
techniki odwrconego obrazu).
Ico teraz bdzie znaszym wywiadem? Dopisz idogram
swoje kwestie, mwi reporter.
Wymiana paszczyzn
Jak wida zpowyszego przykadu, formuowanie zda na rnych paszczyznach pomaga wpewnym stopniu sterowa konwersacj. Jeli chcesz oddali od siebie atak, tumaczysz na paszczynie ja: Awic zosta pan okamany. Rozmwca oprze si
na tym zdaniu ije skomentuje, aty nie bdziesz ju gwnym
tematem rozmowy.
Moe si zdarzy itak, e bdziesz chcia podzieli si zrozmwc pewn informacj na swj temat; zapragniesz si usprawiedliwi. Nierozsdnie jest tumaczy si ot tak, bez asekuracji,
825945
129
bo przeciwnik zmiady twoje argumenty. Wejd na paszczyzn ty, jeli okae si, e rozmwca chce pozna motywy twojego dziaania. Na tej paszczynie zdanie brzmiaoby nastpujco: Myli pan, e pana okamaem. To oczywiste, e tego
nie zrobiem. Po tej wypowiedzi powiniene od razu wyoy
swoje racje.
Ale ten drugi chce si denerwowa

Nie zawsze sprawa zakoczy si dla ciebie pomylnie iwszystko
wrci do normy. Bywa tak, e kto jest po prostu na ciebie zy
ijeszcze przez jaki czas zamierza si gniewa. Musisz przyj to
do wiadomoci ido pewnego stopnia uszanowa. Odpu sobie
rady typu: Nie denerwuj si!, bo odpowied na takie pouczenie
mogaby brzmie jedynie tak: Ale ja chc si denerwowa.
Jeli ten drugi chce si denerwowa, prosz bardzo, to przecie jego zo, nie twoja. Zdystansuj si wobec jego zachowania
inie oceniaj, czy musi, ma prawo lub powinien si denerwowa.
Trzymaj si od tego zdaleka. Pki bdziesz si posugiwa jzykiem dyplomatycznym, nic zego ci si nie stanie nawet jeli
rozmwca nadal bdzie si unosi. Gdy nabierzesz ju pewnej
wprawy wtumaczeniu, przekonasz si, jak niewiele wskra
przeciwnik, kiedy zostanie sam ze swoj zoci.
Atak na dyplomat
Do tego wiczenia bdziesz potrzebowa partnera. Polega ono
na wzajemnym wystawianiu si na prb. Wymylcie wsplnie
jaki scenariusz, ktry mgby przypomina prawdziw sytuacj
yciow. Na przykad: atakujcy jest wcieky, poniewa jego rozmwca nie przyszed na czas wumwione miejsce. Czeka bardzo
dugo, ajego czekanie miao wiele nieprzyjemnych konsekwencji.
825945
130
Przegapi wany mecz i/lub zosta okradziony przez kieszonkowcw. Dosta udaru sonecznego, spni si na randk/na ostatni
tramwaj do domu imusia wraca pieszo. Ustalcie, kto pierwszy
atakuje, akto tumaczy. Zanim zaczniecie, wczujcie si wrole.
Ograniczcie czas rozmowy do piciu lub dziesiciu minut. Najwaniejsze s dwie kwestie: atakujcy musi szale zwciekoci
przez cay czas trwania dyskusji, aatakowany konsekwentnie
tumaczy. Dozwolone jest uywanie od czasu do czasu techniki odwrconego obrazu. Ijeszcze jedno: jako tumacz lawiruj midzy paszczyznami (strona111).
Pniej zamiecie si rolami. Na koniec omwcie nastpujce
zagadnienia: Czy jako atakujcemu udao ci si dotrze do rozmwcy swoj zoci? Czy jako tumacz zdoae pozosta
niezaleny? Czy przekad by wykonany poprawnie? Czy wroli
tumacza czue si pewnie?
Stj na stray wasnej godnoci

By moe zorientowae si ju przy okazji tego wiczenia, e istnieje granica, po ktrej przekroczeniu nie masz ju siy na dyplomatyczn gr. Gdy tylko poczujesz, e zagroona jest twoja godno osobista, musisz dziaa zdecydowanie. Nie moesz duej
kaza koledze przeglda si wlustrze czy przeksztaca sw.
Musisz przej inicjatyw isprawi, aby nie doszo do kolejnych atakw na twoj osob. Prawdopodobnie nie wyobraasz
sobie, aby podczas starcia zszefem zacz si broni, ale tak wanie powiniene postpi. Wpewnej chwili po prostu musisz
zrobi co, aby broni wasnej godnoci. Nie pozwl jej zdepta
nikomu, nawet swojemu przeoonemu.
825945
131
Stj na stray wasnej godnoci
Wjakim punkcie znajduje si granica?

Trudno okreli moment, od ktrego musisz zacz dziaa.
Zaley to od wielu czynnikw, m.in. od tego, jak silna jest twoja
pozycja wobec atakujcego, czy jeste od niego zaleny, jaki masz
temperament, czy przeciwnik jest nadpobudliwym kbkiem nerww czy te osobnikiem zimnym i beznamitnym. Czy napad
zoci jest uzasadniony, bo atakujcy ponis powane szkody
ztwojej winy, czy te chodzi ozwyky akt samowoli, ktry ma
podda ci prbie.
To wszystko ma znaczenie, gdy do pewnego stopnia pozwalamy drugiej osobie wyy si, pozby nagromadzonej frustracji.
Ale wpewnej chwili odzywa si wnas wewntrzny gos, ktry
podpowiada: Do tego. Pamitaj, aby sucha tego gosu.
Trzy sposoby na zatrzymanie fali obelg

We si wgar, nabierz pewnoci siebie. Mw dononym, pewnym gosem, ale nie krzycz. Bd spokojny iopanowany. Skonstatuj: Pan mnie wanie obrazi. Powiedz to tak, aby obyo
si bez nieporozumie. Moesz wyrazi si jeszcze dobitniej:
Wanie nazwa mnie pan skoczonym idiot. To obelga. Masz
do wyboru trzy sposoby na zakoczenie lub kontynuowanie
dyskusji:
1. Metoda agodna
Moesz sprbowa zbudowa most porozumienia midzy wami:
Wiem, e jest pan zdenerwowany, bo powiesiem swj paszcz
na pana wieszaku. Potrafi to zrozumie. Postaram si nie robi
tego wprzyszoci. Ale nie widz powodu do tego, aby pan mnie
obraa.
825945
132
2. Metoda mniej agodna

Umacniasz swoj pozycj poprzez danie: Oczekuj od pana,
e mnie pan przeprosi. Przeprosiny to chyba jedyne, czego
moesz si spodziewa, gdy kto nazywa ci skoczonym
idiot pamitaj, aby zawsze je docenia. Jeli nie usyszysz
sakramentalnego Przepraszam, wiesz ju, e twj rozmwca
jest nieokrzesanym gburem, imoesz przej do metody trzeciej.
3. Metoda ostra
Przerywasz rozmow: Wzaistniaych okolicznociach nie czuj
si gotowy do rozmowy z panem. Jeli jeszcze siedzisz, wsta
iwyjd zpokoju. Cicho zamknij drzwi.
Zadbaj oefektowne wyjcie

Trzeci metod moesz delikatnie zagodzi. Jeli mimo wszystko
jeste zainteresowany porozumieniem zrozmwc, daj mu jeszcze jedn szans. Zanim opucisz pokj, powiedz: Moe pan
do mnie wkadej chwili zadzwoni, gdy wrci pan do normalnego tonu.
Iwtedy wychodzisz. Bez ocigania. By moe przeciwnik
rzuci jeszcze jak obraliw uwag. Zignoruj j. To twj rozmwca znajduje si teraz wwysoce niezrcznym pooeniu, nie
ty. Moe zdarzy si tak, e do wielu wypowiedzianych wczeniej
nieprzemylanych sw doda jeszcze kilka podobnych. Na przykad: Jeli teraz pan wyjdzie, nie ma pan po co wraca. Takie
sowa to zazwyczaj puste groby, wic moesz je zignorowa
albo odbi pieczk: Czy oznacza to, e teraz wreszcie porozmawiamy jak ludzie?.
825945
Czy mona wykorzysta czyj impulsywno?
133
Pewnoci siebie zdobywasz szacunek

Kto konsekwentnie domaga si przeprosin iignoruje groby, ten
nie tylko okazuje pewno siebie, lecz take przygotowuje si na
przysze starcia werbalne. Ina odwrt. Osoba, ktra szybko si
poddaje inie walczy oswoje, najprawdopodobniej nie poradzi
sobie wkolejnej potyczce sownej.
Nie obawiaj si, e pewno siebie wjakikolwiek sposb ci
zaszkodzi. To nieuzasadniony lk. Dziaajc zdecydowanie,
zyskujesz uznanie woczach innych. Pamitaj, e kto da szacunku, temu si ten szacunek okazuje. Jeli jednak niezmiennie
pozwalasz, aby ci upokarzano, nie ud si, e nagle wszyscy
zaczn ci szanowa.
Rada
Pewno siebie nie ma nic wsplnego zbrakiem uprzejmoci
lub bezczelnoci. Dziki niej bronisz tego, do czego ma prawo
kady czowiek godnoci osobistej.
Czy mona wykorzysta czyj

impulsywno?
Napady zoci zazwyczaj nie przynosz nikomu korzyci. Ajednak istniej sytuacje wyjtkowe amianowicie sceny rozgrywajce si przed publicznoci lub okolicznoci, gdy rozmwca
jest twoim kontrahentem wktrych wcieko drugiej osoby
moe si okaza rdem profitw.
Wramach wstpu do lekcji smej (strona204), ktra traktuje oripostowaniu na oczach audytorium, zbadamy, wjakim
stopniu mona wykorzysta impulsywno innych.
825945
134
Ten, kto si wcieka, jest na przegranej pozycji

Furiatw zreguy nie postrzega si najlepiej. Kto szybko traci
panowanie nad sob, nie moe liczy na sympati kolegw.
Ten, kto krzyczy, na og nie ma racji gosi stare, mdre
powiedzenie. Takie podejcie mamy te zakodowane wgowach.
Dlatego jeli podczas otwartej dyskusji uda ci si sprowokowa
przeciwnika idoprowadzi go do wciekoci, prawie wygrae.
Tak przynajmniej mogoby si wydawa.
Rzeczywicie, wiele osb siga po t metod, aby ugra nieco
dla siebie tu mae ukucie, tam niewielka prowokacja wnadziei,
e rozmwca wkocu wpadnie wsza. Taka kalkulacja rzadko
przynosi korzyci. Dlaczego? Bo ten, kto docina, te nie wypada
dobrze. Jeli atakowany nie da si sprowokowa izachowa spokj,
zyska sympati zwaszcza jeli publiczno odniesie wraenie,
e mia powody, aby porzdnie si zdenerwowa.
Nie odkrywaj saboci innych

Prby zdobycia sympatii kosztem innych to oczywicie proceder do wtpliwy moralnie. Wysoce niestosowne byoby nieustanne denerwowanie haaliwego irubasznego kolegi zpracy
iczekanie, a wreszcie straci cierpliwo. Uciliwe prowokowanie innych moe oznacza, e atakujcemu brakuje rzeczowych
argumentw, ktre mgby wykorzysta wdyskusji.
Rada
Jeli sam naleysz do ludzi impulsywnych, pamitaj, aby nigdy
nie da si sprowokowa w obecnoci innych osb.
825945
Czy mona wykorzysta czyj impulsywno?
135
Gdy nie chodzi ospraw, leczoczowieka

Istniej jednak pewne wyjtkowe okolicznoci, wktrych prowokowanie drugiej osoby wydaje si uzasadnione. Mianowicie
gdy nie chodzi ospraw, lecz oczowieka. Zamy, e pracujesz
zwybuchowym cholerykiem, ktry wcelu pozyskania sympatii udaje powcigliwego inad wyraz przyjaznego. Pobaw si
troch jego faszywym wizerunkiem. Pozostali koledzy bd ci
wdziczni, gdy nagle dowiedz si, e ich agodny idobrotliwy
wsppracownik wpada wsza zbyle powodu. e dotd niele
si maskowa. Nie znaczy to jednak, e zdobdziesz sympati,
jeli bdziesz bez przerwy drani innych.
Wicej jawnoci
Ostatnia wana wskazwka: istnieje pewna elazna regua, ktra
gosi, e napady zoci s tym gwatowniejsze, im mniej osb je
obserwuje. Dlatego gdy poczujesz, e twj szef zaraz wybuchnie,
zapewnij sobie obecno wsppracownikw.
825945
136
Lekcja szsta: Parowanie ciosw poniej pasa
Lekcja szsta: Parowanie ciosw

poniej pasa
Ztego rozdziau dowiesz si, jak postpowa, gdy twj przeciwnik
zadaje ciosy poniej pasa czyli atakuje ci z wyjtkowym wyrachowaniem ica bezwzgldnoci. Nauczysz si, jak stosowa
rne formy obrony, jak reagowa na zabawne manewry operacyjne, parowa obelgi iataki na twoj godno. Sprbujemy te
odpowiedzie na pytanie, jak zachowa niezaleno pod ostrzaem zoliwych komentarzy.
Wielka kpina
ak, to byo naprawd wyjtkowe wystpienie. Intelektualne

delicje. Dzikuj panu za tak wnikliw analiz tego zoonego zagadnienia, informuje zsatysfakcj szef, podczas gdy
poncy ze wstydu przedstawiciel handlowy, ktry przed chwil
zaprezentowa swj raport, nerwowo pakuje notatki. Obecni na
sali wsppracownicy miej si pod nosem. Co si stao? Prezentacja przedstawiciela handlowego nie przypada szefowi do gustu.
Bya niedokadna, niezrozumiaa inieaktualna. Prezes wielokrotnie przerywa mwicemu, zadawa podchwytliwe pytania. Zdez-
825945
137
Wielka kpina
orientowany pracownik znajwikszym trudem zdoa dobrn

do koca wystpienia. Ostatnie zdania ledwie wybka.
Ponianie przez wywyszanie

Skd tak dziwaczna procedura? Dlaczego pracodawca nie powiedzia po prostu: To byo beznadziejne. Nastpnym razem prosz
si lepiej przygotowa? Odpowied jest prosta szef chcia poniy pracownika. Osign to jednak nie przez wytknicie mu bdw, ale przez wystawienie go na pomiewisko. Aby upewni si,
e koledzy go wymiej, zastosowa tzw. kontrast komiczny.
Kontrast komiczny
Nic nie jest mieszne samo zsiebie. Komizm ma wiele wsplnego znaszymi oczekiwaniami (strona171). Potrzebujemy
sprzecznoci, kontrastu. Krasnal sam wsobie nie jest mieszny,
ale gdy prbuje udawa olbrzyma, natychmiast budzi wesoo.
Podobnie jest znieprzygotowanym, dukajcym pracownikiem,
ktry wygasza prezentacj. Nie jest zabawny. Ale gdy powiemy,
e przedstawi intelektualne arcydzieo, staje si naprawd
komiczny.
Im lepiej, tym gorzej
Podsumowujc: im bardziej szef wychwala pracownika, tym
mocniej chce podkreli, jak saby by jego raport. Wywysza
go, aby go poniy. Gdyby powiedzia tylko: Dzikuj za ten
interesujcy wykad, sytuacja nie wygldaaby tak le.
Rwnie normalno mona zmiesza zbotem
Szyderstwo wczystej postaci moemy obserwowa rwnie
wwczas, gdy co zupenie normalnego, nieszczeglnego zostaje
825945
138
wyniesione na piedesta. Tak naprawd wprzecitnoci nie ma

nic miesznego, dlatego rozdmuchuje si j do groteskowych rozmiarw. Cakiem pospolit ofert opisuje si jako sensacyjn,
aprzecitnego pracownika nazywa wzorem dla wszystkich.
Jeli kto bdzie drwi zciebie wten sposb, moesz by pewien,
e chce ci zaszkodzi.
Obrona stopniowana
Kpina jest jednym znajgorszych wrogw naszej godnoci osobistej przynajmniej wtedy, gdy przybiera tak ogromne rozmiary jak wzaprezentowanym przykadzie. Wskromniejszym
wydaniu jest po prostu nieprzyjemna, jednak wtakiej odmianie zdarza si znacznie czciej, dlatego take te drobne, zoliwe cho zpozoru niewinne komentarze mog podkopa
nasze morale.
Najgorsze wszyderstwie jest to, e nie mona si przed nim
bezporednio obroni. Jeli kto ci obraa, moesz od razu
pocign go za to do odpowiedzialnoci: Wanie nazwa
mnie pan idiot. Oczekuj od pana, e cofnie pan to, co powiedzia, imnie przeprosi. Oczywiste jest, e na drwin musisz
reagowa inaczej.
Radzimy broni si stopniowo. Dostosuj reakcj do zjadliwoci ataku, bo kpina wmaych dawkach moe by zupenie nieszkodliwa, awrcz sympatyczna.
Pi stopni obrony przed szyderstwem:
1. stopie Graj zprzeciwnikiem
2. stopie miej si, dowcipnie komentuj
3. stopie Ignoruj
4. stopie Traktuj rzeczy dosownie
5. stopie Odpieraj atak
825945
139
Wielka kpina
Ironia niczym przyprawa

Szyderstwo ma swoje korzenie wironii, ktra jest waciwie czym
bardzo przyjemnym. Ludzie oironicznym poczuciu humoru
nie traktuj ycia miertelnie powanie mwi jedno, amyl
drugie. Ale po co? Oczywicie aby uj sytuacji powagi. Spjrz
na poniszy przykad:
Zamienione klucze
Go hotelowy: Wanie staa si tragedia. Daa mi pani nie te
klucze, co trzeba. Onie!, krzyczy przeraona recepcjonistka.
Czy mi pan to wybaczy?. Go krci gow iodpowiada: Nie.
Do koca ycia bd si na pani gniewa.
To proste: go daje recepcjonistce do zrozumienia, e nie ma jej
za ze pomyki. Dziki ironii sytuacja staje si zabawniejsza, przyjaniejsza. Recepcjonistka postpuje waciwie, poniewa podejmuje gr itake pozwala sobie na nutk ironii. Podsumowujc:
may wypadek przy pracy unieszkodliwia zabawa sowna.
Ironia odcia
Ironia moe take dziaa wdrug stron, czyli polega na
wychwalaniu czego, co tak naprawd wcale nam nie odpowiada.
Wtakiej ironii ma swoje korzenie wanie szyderstwo, ale musisz
pamita, e s to dwa cakiem rne zjawiska.
Szybka przekska
Przy do obskurnej budce zprzekskami stoi elegancko ubrany
mczyzna iskada zamwienie: Czy ma pan moe jeszcze te
fantastyczne, synne wcaej okolicy kanapki?. Sprzedawca kiwa
825945
140
gow. To poprosibym jeszcze t niepowtarzaln plitrow

col zjake dwicznie syczcymi bbelkami.
Ta sytuacja jest ju nieco groteskowa. Wypowiedzi eleganckiego
pana s bez wtpienia ironiczne, ale skoro nie lubi kanapek icoli,
to przecie nikt nie zmusza go do ich kupowania. Dlaczego wic
wypowiada si w taki sposb? Poniewa chce sprawi, aby sytuacja bya dla niego znoniejsza. Prawdopodobnie nie przepada za
kanapkami zprzydronych budek, ale jest zmuszony je od czasu
do czasu jada. Jego ironia nie uraa sprzedawcy. Dziki niej elegancki pan dystansuje si wobec okolicznoci, ktre wprawiaj
go wzakopotanie. Zachowuje niezaleno.
To ju prawie nasz klasyk
Rzecznik prasowy Franciszek Szymaski ma do specyficzn,
okraszon ironi metod zachwalania produktw firmy, dla ktrej
pracuje. Produkt wprowadzony na rynek przed rokiem opisuje
sowami: To ju prawie nasz klasyk. Prezesa firmy nazywa nie
inaczej jak naszym ukochanym bogiem. Szefa oburza to okrelenie, ale dziennikarze uwielbiaj Szymaskiego ijego barwne,
ironiczne wypowiedzi.
Baw si razem zinnymi
Wzetkniciu ztakim rodzajem ironii masz dwie moliwoci:
albo j zignorujesz, albo wejdziesz do gry. Decydujc si na to
drugie, sygnalizujesz, e rozumiesz rozmwc ijego potrzeb
zaczerpnicia powietrza, ktr zaspokaja poprzez ironiczne
wypowiedzi.
Zupenie bdne byoby traktowanie ironicznych uwag jako
frontalnego ataku. Nie sprzeciwiaj si im ani nie prbuj waden
sposb kara osoby, ktra je wypowiada. Wspomniany wostat-
825945
141
Wielka kpina
nim przykadzie prezes nie powinien uywa takich sformuowa jak jego rzecznik, ale jego oburzenie nie znajduje adnego
uzasadnienia.
Jak odrni ironi od szyderstwa?
Jeli nie znasz dobrze swojego rozmwcy, prawdopodobnie nie
bdzie ci atwo odrni komentarzy ironicznych od szyderczych.
Celem zjadliwej kpiny jest przede wszystkim upokorzenie drugiej osoby, aczsto take umocnienie wasnej pozycji. Jeeli nie
obserwujesz takich zapdw urozmwcy, istnieje dua szansa,
e masz do czynienia znieszkodliw ironi.
Sarkazm
To jeszcze nie szyderstwo, ale ju nie czysta ironia. Sarkastyczny
komentarz ma na celu delikatne ukucie rozmwcy jak wbicie
szpilki czy szybki policzek. Zpozoru niegrony, moe bolenie
upokorzy przeciwnika.
Wycieczka po krakowskich knajpach
Kongres wKrakowie. Trzech kolegw zpracy wybiera si wieczorem na miasto, aby pozwiedza modne lokale. Oprowadza ich
pan Dbek, ktry wczeniej przez kilka lat mieszka wKrakowie.
Kilka barw, do ktrych zabiera kolegw, niespecjalnie przypada
im do gustu. Po opuszczeniu trzeciego lokalu pan Misiak komentuje: Ciekawe, do jakich wspaniaych pereek krakowskiej sceny
kulinarnej pan Dbek nas jeszcze zacignie.
miej si ztego
Okaesz niezaleno, jeli na sarkastyczn uwag zareagujesz miechem. Oczywicie uda si to jedynie wprzypadku,
825945
142
gdy komentarz nie by nazbyt zoliwy. Moe sarkazm mia pewne

uzasadnienie przypomnij sobie chociaby zatruty komplement
(strona99). Jeli kto czstuje ci sarkazmem, przyznaj mu ze
miechem racj. Zgryliwa uwaga pana Misiaka nie bya wpeni
uzasadniona, mimo to najodpowiedniejsz reakcj pana Dbka
powinien by gony miech lub dowcipna riposta.
Ale jak podej do takiej sytuacji zhumorem? Poznae ju
kilka technik ripostowania, wic nie powiniene mie problemu
zwymyleniem dwch sprytnych odpowiedzi, ktre mgby
wykorzysta pan Dbek.
Odpowiedzi pana Dbka
Sprbuj wymyli dwa dowcipne zdania, ktrymi pan Dbek
mgby odpowiedzie panu Misiakowi. Nasze trzy propozycje
znajdziesz na stronie 264.
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
........................................................
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
........................................................
Udaj, e nie syszysz
Czasami sarkastyczny komentarz warto po prostu zignorowa.
Zwaszcza wsytuacjach, gdy wypowiadajca go osoba chce ci
sprowokowa albo wyadowa si na tobie, bo akurat jest wzym
humorze. Nie ma sensu powica uwagi takim komentarzom,
bo na ni nie zasuguj.
Potraktuj wypowied dosownie

Wzalenoci od stopnia natenia sarkazm moe si zblia do
szyderstwa. Gdy kto naprawd dziaa ci na nerwy, nieustannie
825945
143
Wielka kpina
drczc ci sarkastycznymi uwagami, nie pozostawaj obojtny.

Nie wybieraj te dowcipnych ripost.
Rozbrajajce dziaanie sarkazmu polega na tym, e odczytujesz go tak, jak wzaoeniu nie mia by odczytany, czyli
dosownie. Jeli przeciwnik powie, e poprowadzie kolejn
wspania prezentacj, potraktuj t wypowied jako autentyczn pochwa. Dodaj jeszcze skromnie, e twj rozmwca
moe troch przesadza.
Gruntowne przygotowanie
Kolega zwraca si do przedstawiciela handlowego, ktrego ostatni
raport nie wypad najlepiej: No ico, tym razem te przygotowae si a nazbyt gruntownie?. Nazbyt moe nie, ale na
pewno wystarczajco.
Jeli konsekwentnie obstajesz przy takim sposobie zachowania,
jeste wstanie wybi przeciwnikowi sarkazm zgowy. Prawdopodobnie odejdzie mu ochota na formuowanie zoliwych
komentarzy, jeli za kadym razem bdzie musia ci tumaczy,
oco tak naprawd mu chodzio.
Rada
Uwaga! Dosowno sprawdza si tylko wprzypadku agod
nych form sarkazmu. Gdy kto zciebie szydzi iponia ci przy
innych, ta forma obrony nie zdaje egzaminu.
Rozgry szyderstwo
Ju przy okazji omawiania metody dosownoci wyklarowa si
pewien sposb postpowania, ktry stanowi obietnic sukcesu.
Staraj si rozgry sarkastyczn wypowied przeciwnika izmusi
825945
144
go, aby mwi wprost, oco mu chodzi. Pewnie zapytasz, dlaczego?

Przecie wten sposb tylko go prowokujesz do rzucenia ci prosto
woczy, co mu wtobie nie odpowiada. Pamitaj: nawet najniekorzystniejsza dla ciebie opinia wypowiedziana wprost jest lepsza
ni zawoalowana, upokarzajca krytyka. Oto powody:
Szyderstwo nie skupia si na wydarzeniach ani na faktach
jest adresowane bezporednio do osoby. Ma na celu wystawienie jej na pomiewisko. Na ten temat nie mona dyskutowa, zaoenie jest jasne.
Szczera, bezporednia krytyka, nawet jeli jest miadca,
odnosi si wpierwszej kolejnoci do stanu rzeczy. Jeli dotyka
twojej osoby, przynajmniej wiesz, na czym stoisz, imoesz si
broni. Tymczasem szyderstwo zawsze ma podtekst osobisty.
Szyderstwo nie wymaga wysiku
Istnieje jeszcze jeden powd do tego, aby zmusza rozmwc do
formuowania jasnych wypowiedzi bez podtekstw szyderstwo
nie wymaga od niego adnego wysiku. Aty chcesz, aby troch
si zmczy. Dlaczego? To proste: napady zoci kosztuj wiele
energii. Energii, ktra po pierwszym gwatownym wybuchu
zazwyczaj si wypala. Wtedy istnieje spora szansa na rzeczow
rozmow. Wprzypadku szyderstwa sprawa ma si zupenie inaczej. Twj przeciwnik moe przez cay dzie siedzie wygodnie
wfotelu irzuca kliwe uwagi, terroryzujc cae dziay wfirmie,
ana jego czoo nie wystpi nawet kropelka potu. Iraczej mao
prawdopodobne, aby wkocu powanie ispokojnie porozmawia zosob, ktr wczeniej zaatakowa.
Rada
Szyderca nie musi mie adnych konkretnych powodw, aby
dziaa tak, jak dziaa zjadliwa kpina moe zniszczy kadego,
825945
145
Wielka kpina
ajego samego nic nie kosztuje wypowiedzenie kilku uszczyp

liwych sw.
Daruj sobie ironiczne komentarze
Niektrzy prbuj odpowiada na sarkazm ironi, czyli stosowa
metody podobne do tych, zktrych korzysta atakujcy. Niestety
nie jest to najlepszy pomys. Twj komentarz musiaby wjaki
sposb przewyszy przytyk oponenta ( kontra, strona 192).
Ale jak tego dokona? Odpowiada piknym za nadobne, gdy
inni ju si zciebie miej?
Masz do wyboru dwa wyjcia
Chciabym tu podkreli, e nie mwimy owmiar niewinnych,
gupich komentarzach, ktre moesz odeprze bez najmniejszego problemu. Mwimy oprawdziwym ponianiu, ktrego
przykad podalimy na pocztku lekcji. Wtakiej sytuacji masz
do wyboru dwa wyjcia:
Dajesz rozmwcy wyranie do zrozumienia, e nie akceptujesz szyderczej krytyki. Odrzucasz j. dasz od przeciwnika,
aby odnis si do caoci rzeczowo izaj konkretne stanowisko. Szukasz sprzymierzecw, przy pomocy ktrych osabisz
pozycj osoby stosujcej tak destrukcyjne metody.
Udajesz, e ci to nie dotyka. Wpuszczasz jednym uchem,
wypuszczasz drugim. Jest to co prawda bardzo sabe rozwizanie, ale itak lepsze ni wystawianie si na ciosy przeciwnika iwewntrzne uczucie ponienia.
Rada
Dla szyderstwa nie ma usprawiedliwienia masz pene prawo
si przed nim broni.
825945
146
Jak odrzuci szyderstwo

Gdy kto zciebie szydzi, czujesz si bezsilny. Najchtniej zapadby si pod ziemi. Broni si? Ale jak? Istnieje pewien sposb
na zatrzymanie ataku. Musisz tylko wypowiedzie magiczne
sowo: ja. Nie mw przeciwnikowi, e zachowuje si nikczemnie, podle, bo wten sposb sprowokujesz go do kolejnych atakw.
Mw osobie iotym, co ty czujesz. Na przykad: Chciabym,
aby przesta ze mnie szydzi albo: Chciabym, aby przesta
mwi do mnie szyderczym tonem.
Taka wypowied zawinie wpowietrzu niczym mga, aprzeciwnik bdzie musia jako si do niej odnie. Nawet jeli bardzo narozrabiae, to zdanie moesz wypowiedzie zawsze
ono ci nie zawiedzie.
Wyjd zroli ofiary
Wypowiadajc zdanie: Chciabym, aby przesta ze mnie szydzi, formuujesz yczenie, ktrego przeciwnik nie bdzie mg
odrzuci chyba e chce wyj na potwora. Ma ono ogromn
moc. Dziki niemu psujesz atakujcemu ca zabaw, wic istnieje spora szansa, e od tej pory nie bdzie ju zciebie szydzi,
ale zacznie ci krytykowa konstruktywnie. Owszem, adna
krytyka nie jest przyjemna, ale przynajmniej porozmawiacie
rzeczowo, aty zejdziesz zlinii ognia.
Jeli jednak oponent nadal bdzie zciebie szydzi, nalegaj, aby
przesta. Podkrelaj przy tym, e zchci przyjmiesz uzasadnion ikonstruktywn krytyk. Moesz powiedzie na przykad:
Dobrze, porozmawiajmy otym, ale innym tonem.
Atakujcy nie zdobdzie poklasku
Jeli przeciwnik nie przystanie na twoj prob, na pewno nie
zyska sympatii wrd kolegw. Nie bd umiecha si pod
825945
147
Wielka kpina
nosem raczej poczuj si zakopotani izaenowani. By moe

gono wyra swoj dezaprobat wobec twojego oponenta.
Sprbuj znale sprzymierzeca wgrupie osb, ktre obserwuj zajcie. Zwr si bezporednio do niego ipopro, aby
odnis si do caej sprawy. Pamitaj, e nie moe on by waden
sposb zaleny od atakujcej ci osoby, bo inaczej postawisz go
wbardzo niezrcznej sytuacji izaryzykujesz, e nie stanie po
twojej stronie.
Zawsze moesz wyj
Jeli czujesz, e sytuacja waden sposb si nie zmieni ie duej jej nie zniesiesz, wyjd zpokoju. Podobnie jak wprzypadku
napadw zoci (strona133) pozostajesz dziki temu niezaleny
izyskujesz uznanie woczach innych. Moesz by pewien, e po
twoim wyjciu rozgorzeje dyskusja koledzy bd si zastanawia, czy powiniene by zosta potraktowany wtaki sposb.
Parowanie szyderczych komentarzy
Pomyl, jak mgby zareagowa na ponisze komentarze. Przeanalizuj sytuacj izastanw si, ktry stopie obrony byby najodpowiedniejszy. Nasze propozycje znajdziesz na stronie 264.
1. Jeste na naradzie. Wanie odrzucono jedn ztwoich propozycji. Zgaszasz kolejn, ale jeden zkolegw komentuje: Czy ten
pomys bdzie rwnie byskotliwy jak poprzedni?.
Twoja reakcja:
........................................................
2. Popenie niewielki bd. Twj szef zauwaa szyderczo:
Pan jest naszym najgenialniejszym pracownikiem.
Twoja reakcja:
........................................................
825945
148
3. Oprowadzasz goci po firmie. Wyczerpujco opowiadasz

oposzczeglnych dziaach. Jeden ze zwiedzajcych zauwaa
znudzony: To naprawd niebywale interesujce, co nam pan
opowiada.
Twoja reakcja:
........................................................
4. Przekrcasz wyraz wzdaniu. Kolega komentuje zprzeksem:
Cudownie! Wymylie nowe sowo!.
Twoja reakcja:
........................................................
5. Prowadzisz prywatn rozmow wmiejscu pracy. Podchodzi do ciebie klient ipyta: Wadnym wypadku nie chc
panu przerywa, ale czy mgby pan askawie powici mi
minut?.
Twoja reakcja:
........................................................
Pozornie dowcipne odwracanieuwagi

Wyobra sobie, e bierzesz udzia wdebacie publicznej. Przekonujco przedstawiasz swj punkt widzenia iwytrcasz tym
samym przeciwnikowi zrk wszystkie argumenty. Wtedy on
rzuca dowcipn uwag na temat twojego wygldu. Publiczno
wybucha miechem.
Jak reagowa na takie zachowanie? Zpocztku czujesz si
szczerze zaskoczony. Co to miao by? Zzakopotania prbujesz
kontratakowa, ale wpoowie zdania braknie ci sw. dasz
przeprosin wtedy zkolei rozpoczyna si jaowa dyskusja na
825945
149
Pozornie dowcipne odwracanieuwagi
temat tego, czy wypowied oponenta bya obraliwa, czy by to

tylko zwyky art. Wracacie do debaty, ale czujesz, e po tym
drobnym incydencie ubyo ci pewnoci siebie inie jeste ju tak
silny jak wczeniej.
Nie pozwl na zmian tematu

Ztakimi operacjami dywersyjnymi musisz si liczy zawsze,
gdy wystpujesz przed publicznoci, ktr mog by take przyjaciele lub koledzy zpracy. Sowem taka nieprzyjemna sytuacja
moe si zdarzy kademu.
Wbrew pozorom tego typu ciosy da si zatwoci sparowa.
Musisz tylko pamita, aby nie wpa wjedn zpuapek opisanych poniej:
Nie moesz straci zimnej krwi. Nie daj si obezwadni
iwytrci zrwnowagi.
Zrezygnuj zjakiejkolwiek formy rewanu, usprawiedliwiania
si, dyskusji na temat stosownoci lub niestosownoci uwagi
kierowanej wtwoj stron.
Twj oponent nie bez powodu prbuje przenie dyskusj na
inne tory. Nie moesz mu na to pozwoli. Nie daj si wcign
wjego gr ipozosta przy gwnym temacie. Pamitaj, aby nie
zmienia postawy stj dokadnie tak jak wczeniej. Potraktuj
niewybredny komentarz przeciwnika jako pretekst do jeszcze
celniejszego argumentowania.
Wystarczy jedno zdanie

Niektrzy prbuj udawa, e nie usyszeli krzywdzcej uwagi.
Niestety nie jest to dobre rozwizanie przecie na pewno dotara
do innych. Trzeba wic jako odpowiedzie ale jak?
825945
150
To do cikawy wybieg wcelu odwrcenia uwagi. C,

brzmi cakiem niele, cho nieco sztywno. Wyobra sobie, e po
niewybrednej sugestii twojego oponenta publiczno namiewa
si ztwojej fryzury. Wtej sytuacji mgby skorzysta ztechniki tumacza (strona102), ktr na pewno ju opanowae,
ipowiedzie: Awic zastanawia si pan teraz nad moimi wosami, anastpnie od razu doda: Aja sugerowabym wrci
do tematu naszej debaty. Pozostao jeszcze kilka nieomwionych kwestii. Zacznijmy moe od. To bardzo wane, aby
przywrci waciwy schemat dyskusji. Musisz zaabsorbowa
publiczno, aby przestaa koncentrowa si na twojej fryzurze
czy ubraniu.
Jeli zareagujesz wanie wtaki sposb, twj oponent znajdzie si w tarapatach. Nagle wyda si mieszny igodny poaowania, tymczasem ty bdziesz mia pewno, e wicej nie
zboczy ztematu.
Nie daj si sprowokowa

Moe si zdarzy, e twj przeciwnik bdzie poczyna sobie do
zuchwale. Wrozmowie prywatnej mgby go pocign do
odpowiedzialnoci ida przeprosin, jednak nie rb tego, jeli
masz przed sob publiczno. Jej jest wszystko jedno, czy twj
oponent przeprosi, czy nie, wic taki manewr nie przyniesie ci
adnych korzyci. Wrcz przeciwnie. Istnieje bowiem ryzyko,
e gwny wtek debaty zniknie ci zpola widzenia. Widownia
bdzie postrzega ci jako osob, ktra rozptaa niekoczc
si dyskusj na temat przeprosin.
Wicej na ten temat dowiesz si podczas lekcji smej (strona204). Wtedy te powiemy, jak powiniene postpowa, gdy
kto prbuje publicznie ci oczerni.
825945
151
Zraniona duma
Zraniona duma
Zoliwy komentarz nie zawsze wynika zchci odwrcenia uwagi
audytorium iskierowania jej na inne sprawy. Czasami chodzi
wycznie oto, aby skompromitowa drug osob. By moe twj
oponent widzi wtobie konkurencj, moe chce si dowartociowa albo po prostu jest wzym humorze. Wtakich sytuacjach
nie warto si specjalnie trudzi. Gdy kto ci obraa, ponia
irani twoj dum, zdecyduj si na szybk kontr (strona192)
inie tra czasu na wymagajc wysiku technik tumacza. Niewybredne uwagi zwykego awanturnika warto odpiera szybko
izwile.
Pobij przeciwnika jego wasn broni

Jedn zdo oczywistych reakcji jest odbicie ataku iskierowanie go wstron przeciwnika. Jeli kto nazwie ci na przykad
gupkiem, twoja odpowied powinna sugerowa, e on sam nie
naley do najmdrzejszych.
Warto dziaa wedug tego schematu. Nie ryzykujesz wtedy,
e riposta bdzie niecelna, aobrona zbyt saba.
Usunicie mzgu
Pan Jaworski denerwuje si na pana Florka: Tobie chyba usunli
mzg?!. Pan Florek odpowiada chodno: Adlaczego pytasz?
Potrzebujesz?.
Wybierz okrn drog
Zasada jest prosta: musisz pobi przeciwnika jego wasn broni. Ten, ktry przypisuje ci usunicie mzgu, ma ostatecznie
wyj na tego, ktremu brakuje tego organu. Nie moesz jednak
825945
152
tak po prostu powtrzy sw oponenta. Musisz pj okrn

ciek, oktrej ju wspominalimy.
Ta droga nie musi by duga wystarczy may fortel. Moesz go
oprze na grze sownej lub celowym nieporozumieniu. Wprzytoczonym przez nas przykadzie trik pana Florka polega na tym,
e nie odczytuje sw pana Jaworskiego jako obelgi, ale jako pytanie opilnie potrzebny organ. Krtko mwic: osoba obraona
deklaruje si jako dawca narzdw.
Poznae ju wiele rodkw wyrazu, ktrych moesz uy:
zaskoczenie, absurd, odwrcony obraz itp. Nie musisz zawsze
kontrowa zhumorem, cho komizm zdecydowanie wzmacnia efekt.
Deszcz wmzgu
Pan Jaworski zmodyfikowa nieco swoj mao wyszukan obelg
iprzy nastpnej okazji rzuca j panu Florkowi prosto wtwarz.
Tobie chyba napadao do mzgu. Florek odpowiada: Awtwoim
mzgu nadal panuje wielka susza.
Odwr znaczenie
Bardzo wdzicznym iprzekonujcym rodkiem stylistycznym
jest odwrcenie znaczenia. Jeli kto mwi, e masz mokro
wmzgu, ty odpowiadasz, e on ma np. sucho jak na pustyni,
co oczywicie nie jest komplementem.
Gdy usyszysz obelg, zastanw si szybko, czy odwrcenie
znaczenia zada lekki cios przeciwnikowi. Jeli tak, nie wahaj si
ani chwili izastosuj t metod.
Komplet ipoowa
Jeste kompletnym idiot cedzi przez zby pan Jaworski. Pan
Florek odpowiada: Ana ciebie wystarczya poowa idioty.
825945
153
Zraniona duma
Poszukiwanie odpowiednich przeciwiestw jest owiele atwiejsze,

gdy druga strona wykorzystuje przymiotniki neutralne treciowo.
Gdy twj przeciwnik powie: Jeste ostatnim kretynem!, postaw
na sowa pierwszy kretyn. Ajeli przydarzy mu si nazwa ciebie aosnym, maym d, nie musisz daleko szuka, aby znale odpowiedni kontr. Dziaa to take wdrug stron.
Duy imay
Jeste najwikszym d, jakiego znam, ciska si pan Jaworski.
Niestety nie mog odda komplementu, bo ty jeste najmniejszym d, jakiego znam.
By moe ten przykad nie przypad ci do gustu, ale tak grubiaska uwaga zasuguje na rwnie ordynarn odpowied.
Baw si sowami
Wrmy do ostatniego przykadu: mgby te wykorzysta
zawarte wwypowiedzi zdanie przydawkowe (jakiego znam).
Efekt wygldaby nastpujco: Mj Boe, to ilu ty ich znasz?
Jeli chodzi omnie, to znam tylko jednego d itak si skada,
e jeste nim wanie ty. Samo to, e bawisz si sowami iznaczeniami, sprawia, e woczach innych osb uchodzisz za niezalenego. Nawet jeli twoja odpowied nie bdzie najmocniejsza
wprzekazie, dasz rozmwcy do zrozumienia, e nie pozwolisz
si obraa.
Odpowiedz przyjanie
Przyznajemy, e wyej wymienione wypowiedzi s do grubiaskie. Ale wiesz ju od pewnego czasu, e twoim najwaniejszym
zadaniem jest zachowanie suwerennoci. Dlatego czasami moe
825945
154
si zdarzy, e bdziesz musia odpowiedzie dobitnie. Lepsze

to ni niezrczne milczenie.
Istnieje te agodniejsza moliwo, ktra jest oczywicie bardziej konstruktywnym rozwizaniem, pod warunkiem e sia
odpowiedzi jest adekwatna do siy ataku. Jest to jednak zarazem metoda bardziej defensywna, ktra moe doprowadzi
do tego, e niezraony niczym przeciwnik nadal bdzie rzuca
wyzwiska. Powiniene wic samodzielnie oceni, jak odpowiada wdanej sytuacji.
Dobra rada
Na lito bosk, jak mona by tak grubym, zastanawia si na
gos szczuplutka pani Bartkowiak, spogldajc na swoj nieco
pulchn koleank, pani Wilczek. To bardzo proste, odpowiada pani Wilczek. Trzeba po prostu wystarczajco duo
je.
Zniewaga ci nie boli
Twoja reakcja powinna da do zrozumienia przeciwnikowi, e
jego zniewaga ci nie dosiga. Wten sposb zachowujesz kontrol nad sytuacj. Pamitaj, e moesz skorzysta ztechniki
tumacza.
Parowanie obelg
Do kadej zponiszych obelg sformuuj po dwie odpowiedzi,
ktre mogyby stanowi skuteczn obron. Nasze propozycje
1. Co tak latasz wt izpowrotem jak torba na ramieniu?!
Twoje odpowiedzi:
........................................................
........................................................
825945
155
Tealuzje
2. C, moim zdaniem jeste niesprawny umysowo.

Twoje odpowiedzi:
........................................................
........................................................
3. Jeste niczym faszywy w!
Twoje odpowiedzi:
........................................................
........................................................
4. Mgby si wreszcie umy
Twoje odpowiedzi:
........................................................
........................................................
5. Higiena osobista to dla ciebie najwyraniej obce pojcie.
Twoje odpowiedzi:
........................................................
........................................................
Tealuzje
Skoro mwimy ociosach poniej pasa, nie moemy pomin
podtekstw seksualnych. Niestety s one bardzo rozpowszechnione zwaszcza wrd mczyzn. Zjakiego powodu czynienie niestosownych aluzji sprawia niektrym z nich niekaman
przyjemno, ku niezadowoleniu kolegw ikoleanek.
Twoim zadaniem jest odpowiednie reagowanie na komentarze tego typu. To wcale nie takie proste, bo podteksty seksualne wystpuj pod najrniejszymi postaciami. Zanim wic
825945
156
ystosujesz sown kontr, musisz si zastanowi, co kryje si

w
za t aluzj. Co kieruje drug osob? Istnieje kilka moliwoci:
Rozmwca chce sprawia wraenie zabawnego.
Rozmwca chce ci wprawi wzakopotanie.
Rozmwca chce si ztob spoufali.
Rozmwca chce ci upokorzy, zrani, obrazi.
Nie zawsze da si oddzieli od siebie te motywy. Mog one
wystpowa naraz, gdy np. kto ma na myli cel poredni midzy zblieniem azniewag, ale tumaczy, e tak naprawd robi
to dla zabawy ichce ci troch zakopota. Tak czy inaczej
rozpoznanie motyww jest bardzo istotne do sformuowania
odpowiedniej riposty.
Specyficzne poczucie humoru

Wikszo aluzji dotyczcych seksu to naprawd tylko niewinne
arty. Kto opowiada dowcipy oseksie, chce zazwyczaj rozluni atmosfer. Przypomnij sobie przykad zgociem hotelowym
irecepcjonistk (strona139), ktrzy porozumiewali si na paszczynie ironicznej, aby unikn niezrcznej sytuacji.
Podobne zamiary maj ludzie, ktrzy lubuj si wniestosownych sugestiach. Zazwyczaj chc oni przyda barw szaroci dnia
codziennego; pokaza, e s wyluzowani, izachci do wsplnych artw. Niektrzy s przy tym autentycznie dowcipni, inni
ironiczni, ajeszcze inni (ktrzy niestety nie s wmniejszoci)
nietaktowni lub wrcz sproni.
Znasz si na artach?
Wtakich sytuacjach musisz przede wszystkim zachowa spokj.
Moesz uprzejmie mia si zinnymi, zasugerowa, e ten art
jednak nie by najlepszy, albo uda, e nie usyszae aluzji.
825945
157
Tealuzje
Jak rozmawia zwiecznymi kawalarzami?

Lekko dwuznaczny arcik od czasu do czasu nie stanowi adnego problemu. Niektrzy jednak nie znaj umiaru iuwaaj,
e nieustanne dowcipkowanie czyni ich zabawnymi ilubianymi. Wobcowaniu ztakimi ludmi wskazane jest, aby zaj
konkretne stanowisko. Nie odno si do pojedynczych artw, ale daj do zrozumienia, e tak liczne aluzje po prostu ci
denerwuj.
Po kanonadzie seksualnych podtekstw mgby powiedzie
na przykad: No dobrze. Teraz porozmawiajmy jak kulturalni
ludzie. Jeli sowo kulturalny nie wydaje ci si odpowiednie,
zastp je wyrazem normalny (Teraz porozmawiajmy jak normalni ludzie).
To powinno wystarczy. Istnieje jednak pewien wyjtek! Jeli
masz do czynienia zgrup osb, ktre wzajemnie przerzucaj
si odniesieniami do seksu, twoje ingerencje na niewiele si zdadz. Wtakim przypadku moesz albo gono protestowa, albo
wyczy si zdyskusji.
Kto chce wprawi ci wzakopotanie

To drugi powd, dla ktrego rozmwca zadaje ciosy poniej pasa.
Zaley mu na tym, aby ci zawstydzi, albo po prostu sprawdza,
czy mu si to uda. To co wrodzaju testu na suwerenno.
Wodrnieniu od komentarzy humorystycznych, te zawieraj
element prowokacji. Nie masz si znich mia, masz si zaczerwieni po uszy ze wstydu albo ze zoci.
Jeli twojemu przeciwnikowi si to uda, poczuje si usatysfakcjonowany. Bdzie pewien, e ma nad tob wadz wkocu
udao mu si wytrci ci zrwnowagi. Dlatego pamitaj, aby
zachowa spokj.
825945
158
Jak nie da si zawstydzi?

atwo powiedzie zachowaj spokj, nie daj si wprawi wzakopotanie. Przecie nad tym nie da si zapanowa. Nie decydujemy
otym, czy co nas zawstydza, czy nie. Jednym ze sposobw na
uniknicie zakopotania jest mentalne zmierzenie si zpodtekstami seksualnymi iprzygotowanie odpowiednich ripost.
Odpowiadaj na aluzje
Niektrzy mczyni wietnie si bawi, zarzucajc koleanki
zpracy niestosownymi aluzjami. Wgr wchodz dwie reakcje
moesz doczy do tej gry albo szybko zakoczy rozmow.
Zalet pierwszej znich jest to, e prawdopodobnie zyskasz uznanie
woczach kolegw inie obciysz waszych wsplnych relacji. Jest te
iwada koledzy mog poczu si zachceni do dalszej zabawy.
Zakoczenie dyskusji powinno by spektakularne. Cito
twojej riposty musi sprawi, e to oni zarumieni si po uszy.
Moesz te da im wyranie do zrozumienia, e wtwoim towarzystwie nie wolno im pozwala sobie na takie zachowanie. Pamitaj przy tym, aby wypowiada si jasno izrozumiale.
Komunikat dla pana Grzybka
Pan Grzybek po raz kolejny poczyni bardzo niestosown aluzj
iwybuchn gromkim miechem. Suchaj, Grzybek, odzywa
si pani Majer. Nie wiem, na czym polegaj twoje problemy erotyczne, inie interesuje mnie to. Wiem za to, e nie ycz sobie,
aby wmojej obecnoci pozwala sobie na takie komentarze.
Koniec komunikatu.
Podejmowanie gry zinnymi nie jest takie trudne
Niestety okolicznoci nie zawsze pozwalaj na obranie kursu
przedstawionego wprzykadzie. Zdrugiej strony podejmowanie
825945
159
Tealuzje
gry zrozmwcami wcale nie wymaga duego wysiku. Za pomoc

naszych technik lekko przelizgniesz si przez kolejne rundy.
Cytujc Goethego: Czasami waniejsze jest, aby powiedzie
co, ni co powiedzie.
Pogawdka wbiurze
Widzielicie, jak spdnic ma na sobie Bogacka?, pyta pan
Kwaniak towarzystwo zebrane wbiurze. To ju nie jest spdnica, araczej pas. Uwaam, e wszystkie panie wnaszym dziale
powinny takie nosi. Pewnie!, odpowiada pani Barczyk.
Jeli ty przyjdziesz do pracy wstringach wpanterk. Daj
spokj, wtrca si pani Romaczuk. Kwaniak jest zdolny do
czego takiego. Oczywicie, e jestem zdolny, informuje
Kwaniak. No c, pomidzy chcie amc istnieje zasadnicza rnica, zauwaa pani Barczyk. Nie mam racji, Kwaniak?.
Rada
Wielu mczyzn uwaa, e dowcipy oblondynkach to wspaniaa
metoda prowokacji. Na wszelki wypadek warto uzbroi si wkilka
takich artw, tudzie warsena dowcipw omczyznach.
Kumpel czy miczak?
Nie tylko kobiety stanowi cel niestosownych uwag opodtekcie
seksualnym bywaj nim take mczyni. Jednak wtym przypadku gra wyglda nieco inaczej. Kto nie daje si wni wcign,
zostaje obwoany zniewieciaym miczakiem. Tak przynajmniej postrzega go autor niewybrednego komentarza. Jednak
tego, kto doczy do zabawy, traktuje si jak najlepszego kumpla. Wtakich sytuacjach moesz kontrowa przy uyciu znanych
ci technik lub udawa, e nie dosyszae aluzji.
825945
160
Zniewieciay miczak
Ten znowu tak dziwnie na mnie patrzy, mwi pan Godek
oswoim modym koledze, panu Halickim, ktry nie zareagowa miechem na jego dowcip. Nie moe by. Nie lubisz takich
artw? Niespecjalnie, odpowiada Halicki. Tak, tak,
cignie Godek cienkim gosikiem. Jeste zniewieciaym miczakiem ijednym ztych, co sikaj na siedzco, dobrze myl?.
No c, odpiera Halicki. Jestem przekonany, e wiesz wicej
osikaniu, ni okobietach.
Prby zblienia si do rozmwcy lub zniewaenia go

Granica midzy rekreacyjn prowokacj aagresywn prb zblienia si do rozmwcy jest zazwyczaj do pynna. Ito dosownie poniewa pynny jest take alkohol, ktry sprzyja przekraczaniu granic. Gdy poczujesz, e sprawy zaszy za daleko, daj
sobie spokj zartami.
Wtakich przypadkach masz dwie moliwoci:
Moesz przebi wypowied przeciwnika czyli powiedzie
co tak wulgarnego, e a odbierze mu mow. Oczywicie zdanie sformuowane przez ciebie musi kierowa si przeciwko
twojemu rozmwcy, anie umacnia go wjego opinii.
Daj rozmwcy wyranie do zrozumienia, e posun si okrok
za daleko ie ma jeszcze szans na wycofanie swoich sw.
Dodaj, e jeli tego nie zrobi, nie bdziesz go oszczdza.
Pomau koczymy dzia oripostowaniu przynajmniej wrozumieniu szermierki sownej. Pamitaj, aby nie bagatelizowa sytuacji inie prbowa obraca jej wart. Nie przejmuj si rwnie
tym, czy twj rozmwca wyjdzie zniej ztwarz. Przecie to on
zachowa si niewaciwie, anie ty.
825945
161
Tealuzje
Prba upokorzenia
Wniektrych przypadkach ludzie wykorzystuj temat seksu
wcelu upokorzenia innych. To absolutnie niedopuszczalne zachowanie, poniewa stanowi silny atak na godno osobist. Masz do
wyboru dwa wyjcia: albo pokaza przeciwnikowi, e jego obrzydliwe zaczepki spywaj po tobie jak po kaczce, albo zadba oto,
aby zosta ukarany. Takie upokarzajce aluzje seksualne zaliczaj
si ju do molestowania wpracy. Porozmawiaj zprzeoonym
wkocu ma on obowizek opiekowania si swoimi pracownikami. Moesz te zwrci si do innych osb lub instytucji, ktre
pomog ci rozwiza problem mobbingu (np. do rady zakadowej, doradcy do spraw rozwizywania konfliktw, organizacji
pozarzdowej prowadzcej kampanie antymobbingowe).
Parowanie uwag opodtekcie seksualnym
Zastanw si, jak zareagowaby na ponisze uwagi. To oczywiste, e odpowiedzi kobiet imczyzn mog si rni. Podczas
gdy panie mogyby poczu si uraone izaatakowane niektrymi
ztych wypowiedzi, panowie prawdopodobnie poczuliby irytacj.
Wymieszalimy wic sytuacje specyficzne dla kobiet imczyzn.
Nasze propozycje ripost znajdziesz na stronie 266.
1. Starszy pracownik szepcze do ucha modszemu: Co powiesz
na t ma Hanick zdziau sprzeday? Nie miaby na ni
ochoty?.
Jego reakcja:
........................................................
2. Przeoony mwi znaczcym tonem do modej pracownicy:
To, co miaa pani na sobie wczoraj, bardziej mi si podobao.
Jej reakcja:
........................................................
825945
162
3. Mody kolega zwraca si do starszej od siebie koleanki:

No dalej, przyznaj, e marzysz oszalonej nocy ze mn.
Jej reakcja:
........................................................
4. Mska rozmowa. Jeden zkolegw milczy. Natychmiast zostaje
zaatakowany: Dlaczego nic nie mwisz? Pewnie nie interesuj
ci kobiety Jeste gejem?.
Jego reakcja:
........................................................
825945
163
miech cudowny rodek
Lekcja sidma: Jak rozmiesza

innych
Dziki tej lekcji dowiesz si, dlaczego humor zwiksza skuteczno
ripostowania. Pokaemy ci, e aby rozmiesza innych, wcale nie
musisz by komikiem. Powiemy, jak za pomoc miechu wyj ztwarz znajbardziej enujcych sytuacji, co wsplnego maj miech
iniespodzianka oraz jak zdobywa sympati humorystycznymi
aluzjami. I oczywicie kiedy arty si kocz. Poznasz rne
rodzaje miechu dobrotliwy, rozbrajajcy, agresywny. Dowiesz
si te, zjakich technik korzysta wrnych okolicznociach.
miech cudowny rodek
miech odpra oraz zapobiega niebezpiecznym iniemiym

sytuacjom. Wyobra sobie nowego pracownika, ktry wanie doczy do zespou. Pozostali obserwuj go podejrzliwie.
Wtedy on mwi co zabawnego, wszyscy wybuchaj miechem,
anieufno znika. Nowy zostaje przyjty do grona.
Gdy miejemy si zdowcipnego komentarza, czujemy si
dobrze. Zrelaksowani, skonni do dalszych artw, wharmonii
zpozostaymi, ktrzy miej si ztego samego dowcipu. miech
jest zaraliwy.
825945
164
Lekcja sidma: Jak rozmiesza innych
miech pogodny, miech szyderczy

Istnieje nie tylko nieszkodliwy, pogodny miech, lecz take wiele
innych jego odmian miech konspiracyjny, wyraajcy rozgoryczenie lub rado zkrzywdy drugiej osoby, namiewanie
si, miech podstpny igupkowaty. Kady zrodzajw miechu
funkcjonuje na swj sposb. Ta lekcja pokae ci, jak wykorzystywa miech do wasnych celw.
miech jako ma spoeczna

Wostatnich czasach naukowcy skupili si na dokadnej analizie
miechu. Przede wszystkim prbowali ustali, co nas mieszy.
Odziwo, nieczsto miejemy si zkawaw czy porywajcych
puent. Owiele zabawniejsze s dla nas spontaniczne, banalne
spostrzeenia (dla 80% ankietowanych).
miech to nie tylko reakcja na udany art. Wwikszym stopniu stanowi on ma spoeczn, ktra pomaga zamieni sytuacj nieprzyjemn lub gron wznon i akceptowaln. miechem moemy pokry zaenowanie lub zasugerowa komu, e
popeni bd, igo przy tym nie zrani. Przypomnij sobie przykad zkluczami whotelu (strona139). Ta sytuacja mogaby te
wyglda nastpujco:
Niewaciwy klucz 2
Wydaje mi si, e zasza maa pomyka, mwi ze miechem
go hotelowy. Daa mi pani nie ten klucz, co trzeba. Mj
pokj to 205, nie 204. Och, bardzo pana przepraszam!,
odpowiada recepcjonistka zumiechem. Ale byam ju cakiem blisko.
825945
165
Dowcipna odpowied
To, e recepcjonistka pomylia klucze, wcale nie jest mieszne.

Ale go sugeruje miechem, e zignoruje bd, jeli pani zrecepcji szybko go naprawi. Recepcjonistka, przepraszajc iartujc,
sygnalizuje zkolei, e nie bierze sprawy do siebie ie podejmuje
gr zgociem.
Operacja zakoczona sukcesem. Oboje skutecznie rozbroili
niezrczn sytuacj, ato czy ludzi. Ale czy ma to co wsplnego zripostowaniem? Owszem. Zabawna odpowied potrafi
skruszy barier midzy rozmwcami, ale pod warunkiem, e
nasz partner dialogu na to pozwoli. Wyobramy sobie t sam
sytuacj wjeszcze innej wersji.
Niewaciwy klucz 3
Go hotelowy podchodzi do recepcji izauwaa chodno: Daa
mi pani nie ten klucz, co trzeba. Mj pokj to 205, nie 204.
Recepcjonistka wrcza mu waciwy klucz imwi: Prosz mi
wybaczy t pomyk, anastpnie dodaje zporozumiewawczym
umiechem: Ale byam ju cakiem blisko. Go umiecha si
izabiera klucz.
Dowcipna odpowied
Jeli na czyj uwag odpowiesz dowcipnie, zasygnalizujesz rozmwcy: Jestem rozluniony ispokojny; nie daj si przytoczy
atmosferze, pozostaj niezaleny. Taka odpowied zachca interlokutora do podjcia wsplnej gry idoprowadzenia sytuacji do
szczliwego finau.
Twj rozmwca najprawdopodobniej przystanie na t propozycj. Bo jeli wsplnie rozwiecie problem, on take odniesie
ztego korzyci. Podobnie jak ty okae niezaleno ipoczuje si
825945
166
lepiej. Dlatego opaca si czasami podej do sytuacji zprzymrueniem oka ipostawi na dowcip.
Unieszkodliwianie krytycznych momentw

Czsto zdarzaj si sytuacje, wktrych czujemy si niepewnie
nawizujemy kontakt zkim nieznajomym; nie do koca wiemy,
jak si zachowa; musimy zrobi co, czego jeszcze nie robilimy
lub stwierdzamy, e co jest nie wporzdku. Wtakich okolicznociach zazwyczaj si stresujemy, zamykamy wsobie. Dowcipna
uwaga jest tu rodkiem zaradczym. Dziki niej sygnalizujemy
rozmwcy, e wcale nie znajdujemy si wsytuacji alarmowej,
e nie ma adnego zagroenia. Humor jest wtego typu momentach szczeglnie mile widziany.
Pokonywanie niezrcznoci
Dowcipny komentarz jest najlepsz form wyjcia zniezrcznej
sytuacji. Obojtnie, czy znalaze si wniej sam, czy zkim, czy
moe prbujesz kogo ratowa przed zakopotaniem. Zabawn
uwag dajesz do zrozumienia, e podchodzisz do sytuacji
zdystansem ie udao ci si zniej wybrn bez utraty suwerennoci.
Rzut tortem
Multimiliarder Bill Gates zdy si przyzwyczai do tego, e
przypadkowi ludzie rzucaj wniego tortami zkremem. Po
jednym ztakich atakw zebra troch kremu ztwarzy, woy palec do ust iowiadczy, e ten tort niestety nie smakuje
najlepiej.
825945
167
Dowcipna odpowied
Najwaniejszy sygna: Nie traktuj tego powanie

Aby sformuowa dowcipny komentarz, wcale nie musisz by
komikiem. Wystarczy zasygnalizowanie, e nie traktujesz sprawy
powanie izachowujesz dystans. Moesz skorzysta znastpujcych rodkw:
przerysowana mimika, przesadna gestykulacja, patetyczny ton,
niedopasowane sformuowania, popadanie wprzesad,
celowe lapsusy jzykowe, przeinaczanie wyrazw,
mruganie okiem, miech.
Dziki nim wmig znajdziesz zabawn odpowied. Na papierze moe si ona wydawa kompletnie banalna, ale wrealnych
okolicznociach jeli rozsdnie uyjesz wyej wymienionych
instrumentw na pewno rozaduje napit atmosfer. Pomoesz sobie jeszcze skuteczniej, jeli zachowasz si tak, jak gdyby
znajdowa si wzupenie innej sytuacji. Tak wanie zareagowa
Bill Gates. Pozosta niezaleny, bo postpi tak, jakby kto kaza
mu posmakowa tortu. To bardzo prosta metoda, ktra pozostawia miejsce na wiele wariacji.
Upadek bez salta
Pan Tomczyk jest wanie na przyjciu w swoim najlepszym garniturze. Wszystko idzie wietnie do czasu, a podczas ceremonialnego zejcia ze schodw mczyzna nagle potyka si izhukiem
lduje na tylnej czci ciaa. Pozostali gocie natychmiast podbiegaj zpytaniem, czy nic mu si nie stao. Pan Tomczyk powoli
wstaje izeskrzywion min owiadcza: Nastpnym razem zrobi wam do tego salto.
Wnaprawd gronych sytuacjach lub gdy rozmwca czuje si niezrcznie, aty jeste zupenie rozluniony, dowcipna uwaga nie jest
na miejscu. Wrcz przeciwnie inni mog wzi ci j za ze.
825945
168
Zagubiony baga
Na lotnisku wGdasku, przy tamie zbagaami, tocz si pasaerowie zKrakowa. Podjedaj kolejne walizki, ale tama szybko
pustoszeje. Wkocu nie pojawia si na niej ju aden baga, cho
ponad dziesiciu pasaerw nadal czeka na swoje rzeczy. C,
moi pastwo, to by byo na tyle, owiadcza pracownik lotniska,
umiechajc si szeroko. Walizki, ktre nie podjechay, wanie
lec do Szanghaju. Pasaerowie si nie miej. Czuj si zdezorientowani iwciekli. Jeden znich postanawia zada od linii
lotniczych odszkodowania.
Jeli przykra sytuacja ci nie dotyczy lub nie moesz pomc
drugiej osobie unikn nieprzyjemnoci, daj do zrozumienia,
e jej wspczujesz.
Dowcipne komentarze rozluniajce atmosfer
Sprbuj wymyli po dwie zabawne uwagi do kadego zprzytoczonych przykadw. Maj one sygnalizowa, e sytuacja nie
jest tak powana, na jak wyglda, ie wsplnie jestecie wstanie sobie zni poradzi. Nasze propozycje znajdziesz na stronie266.
Przypadek 1: Jedziesz zczterema osobami wind, ktra nagle si
zacina. Istnieje spora szansa, e niedugo zostaniecie uwolnieni.
Komentarz pierwszy:
........................................................
Komentarz drugi:
........................................................
Przypadek 2: Jeste wrestauracji. Wpewnej chwili przechodzca
obok kelnerka potyka si iprzewraca stojc na twoim stoliku
butelk czerwonego wina. Zawarto wylewa si na obrus.
825945
169
Dowcipna odpowied
Komentarz pierwszy:
........................................................
Komentarz drugi:
........................................................
Przypadek 3: Prowadzisz prezentacj, wktrej wystpuj sowa
punkt widzenia. W pewnym momencie przejzyczasz si
imwisz Wunkt pidzenia. Suchacze wybuchaj miechem.
Powtarzasz zdanie, ale przejzyczasz si po raz kolejny.
Komentarz pierwszy:
........................................................
Komentarz drugi:
........................................................
Przypadek 4: Znajdujesz si wcentrum handlowym. Wdrzwiach
jednego ze sklepw rozlega si alarm, cho oczywicie nic nie
ukrade. Podchodzi do ciebie wyranie zakopotany sprzedawca.
Najwyraniej alarm wcza si tu do czsto.
Komentarz pierwszy:
........................................................
Komentarz drugi:
........................................................
Przypadek 5: Prowadzisz prezentacj, po ktrej publiczno zadaje
pytania. Jeden ze suchaczy zgasza si imwi: Ma pan rozpity
rozporek. Natychmiast go zapinasz iodpowiadasz
Komentarz pierwszy:
........................................................
Komentarz drugi:
........................................................
825945
170
Odpieranie atakw
Gdy jestemy zmuszani do wymylania citych ripost, nasz
interlokutor zazwyczaj nie ma wobec nas dobrych intencji. Robi
nam wyrzuty, prbuje nas zdyskredytowa lub atakuje. Takiej
sytuacji nie da si przezwyciy jedynie dziki wyluzowaniu
ibyciu zabawnym.
Znw spniony
Pan Maecki spnia si do pracy. Wbiurze czeka ju jego przeoony, pan Lipski, ktry zauwaa drwico: No, panie Maecki,
wczoraj wieczorem znw si ostro zabalowao, co?. Bagam pana!, odpowiada Maecki podniosym tonem. Niech
pan bdzie askawy dla czowieka, ktrego zapotrzebowanie na
sen jest naprawd niespotykanie due. Pan Lipski krci gow
wgecie niezrozumienia.
Jeli chcesz odeprze atak, musisz zaproponowa co wicej ni
tylko sygna, e nie traktujesz sprawy powanie. Musisz doprowadzi rozmwc do miechu. Wtedy na pewno wygrasz.
miech obezwadnia
Jeli rozmwca zareaguje na twoj odpowied miechem, nic
zego ju ci si nie stanie. Oponent nie bdzie mg zaatakowa
ci na powanie. miech jedna przeciwnikw idziaa obezwadniajco dlatego obrona miechem jest tak niebywale atrakcyjna.
Gdy atakujcy mieje si ztwojej riposty, atmosfera si oczyszcza. Ale jak rozmieszy kogo, kto przed chwil by dla ciebie
niemiy? Nie ma na to recepty, ale jeli zastosujesz si do poniszych wskazwek, istnieje spora szansa, e ci si uda.
825945
171
Efekt zaskoczenia
Trzy sposoby na rozmieszenie agresora

Gdy kto ci atakuje, zazwyczaj nie nosi si zzamiarem wsplnego artowania. Musisz go wic przechytrzy idoprowadzi
do miechu wbrew jego woli. Jest to jak najbardziej moliwe,
poniewa miech da si kontrolowa tylko wpewnym stopniu.
Czasem moe on wnas po prostu eksplodowa obezwadni
nas nawet wtedy, gdy tego nie chcemy.
Istniej trzy sposoby na rozmieszenie kogo, kto zpocztku
wcale nie zamierza prowadzi artobliwej pogawdki:
efekt zaskoczenia,
zaraliwo miechu,
rola klauna.
Efekt zaskoczenia
Komizm opiera si na niespodziance. Nie mieszy nas to, co
przewidywalne, dlatego te same dowcipy opowiadane wkko
tak szybko si nudz. Jeli jednak zrobisz co, czego oponent si
nie spodziewa bdzie si mia. Przynajmniej wniegronych
sytuacjach. Jeli nagle do rozmowy wkradnie si strach, rozmwca nie zareaguje miechem, ale panik.
Gwne zaoenie jest bardzo proste. Mamy zakodowane biologicznie, e gdy kto lub co nas niewinnie zaskoczy, musimy
si rozemia. Udowodniono to naukowo!
Bardzo lekki miech
Wyobra sobie dziesi odwanikw ustawionych w rzdzie. Podnosisz pierwszy. Jest bardzo lekki. Chwytasz drugi
jest ju nieco ciszy. Trzeci way jeszcze wicej; itak dalej,
825945
172
kolejne odwaniki s coraz cisze. Dochodzisz do dziesitego

ipodnosisz go wgbokim przekonaniu, e bdzie najciszy.
Okazuje si, e jest najlejszy ze wszystkich. Gdy twoja rka
wdruje zrozpdem wgr, mimowolnie w ybuchasz miechem.
Rozbudzone izawiedzione oczekiwania

Zabawa woczekiwania sprawdza si prawie zawsze pod warunkiem, e twj rozmwca ma jakie oczekiwania. Im pewniejszy bdzie konkretnych wydarze, tym atwiej da si go zwie
idoprowadzi do miechu.
Wniejasnych sytuacjach, wktrych wszystko jest moliwe,
wywoanie miechu przez zaskoczenie jest owiele trudniejsze.
Nawet najbardziej szalone, oszaamiajce zachowanie nie rozmieszy innych tak jak drobne, ale jednoznaczne odstpstwo od
stabilnych oczekiwa. Osile tego zjawiska na pewno niejednokrotnie przekonasz si wyciu codziennym.
Nie speniaj oczekiwa
Sprbuj wpraktyce nie speni oczekiwa innych osb iobserwuj, co si stanie. Nie musz to by spektakularne zachowania.
Moe to by na przykad sytuacja, w ktrej kto podaje ci swj
numer telefonu: Mj numer to 32 40 67, a ty odpowiadasz:
Powtarzam: 97 80 22. Czy rozmwca zareaguje miechem, czy
zdziwieniem?
Inny przypadek: zostae zaproszony do domu kolegi. Na cianach wisz liczne obrazy przedstawiajce morze iaglwki.
Zauwaasz: Ach, widz, e naprawd kochasz gry.
Kto pyta ci na ulicy: Czy wie pan, ktra jest godzina?.
Odpowiadasz: Tak iidziesz dalej.
825945
173
Efekt zaskoczenia
Oczekiwania, ktrym nie sprostae:

........................................................
........................................................
........................................................
miech izdziwienie s sobie bliskie
Zadziwiajco czsto takie zachowania wywouj miech. Zwaszcza wtedy, gdy towarzyszy im odpowiednia mina: To tylko tak
dla artu. Jeli jej nie zrobimy, istnieje niebezpieczestwo, e
rozmwca nie zareaguje miechem, ale zdumieniem. Oco mu/
jej teraz chodzi? Czy on/ona nie jest troch zdziwaczay/-a?.
Oto powd: to, zczego si miejemy, ito, co nas dziwi, jest
do siebie bardzo podobne. Gdy wybuchamy miechem, oznacza to, e jestemy pewni: Aha, ten kto artuje. Jeli brakuje
nam tej pewnoci, nie miejemy si. Osoba, ktrej powtarzamy
przekrcony numer jej telefonu, nie zareaguje miechem, jeli
nie bdzie przekonana, e jest to po prostu art.
Sygnalizuj dobitnie: Uwaga, art!
Musisz wyranie da rozmwcy do zrozumienia, e artujesz.
Jeli dobrze go znasz, nie bdziesz musia wkada wto wikszego wysiku. Wkontaktach zludmi, ktrych dopiero poznae, powiniene nieco dobitniej zaznaczy, e wanie usyszeli
dowcip. To jeden zpowodw, dla ktrych autorzy zabawnych
komentarzy miej si zwasnych artw. Robi to nie dlatego, e
tak bardzo ubawili si swoim dowcipem, ale aby pokaza innym:
To by art. Moecie/Powinnicie si teraz mia.
Nonsens nie jest mieszny
Jeszcze jedna wana kwestia: zazwyczaj nie miejemy si zczystego nonsensu (moe si to zdarzy tylko czasami, gdy jestemy
825945
174
wbardzo swawolnym nastroju). Pamitaj wic, aby twoja wypowied nawet najbardziej absurdalna miaa jakie powizanie ztym, czego oczekuje rozmwca. Niespodzianka owszem,
ale taka, do ktrej dyskutant potrafi si odnie.
Prawdziwezaskoczenie technika MaPR

Czego oczekujemy, gdy kogo atakujemy? Oczywicie tego, e ten
kto bdzie si broni. Czym wic moe nas zaskoczy? Tym, e
przyzna nam racj. Na tej prostej zasadzie opiera si popularna
technika MaPR, ktra wpewnym stopniu nawizuje do teatru
absurdu (strona77). MaPR to skrt od sw: Ma pan racj.
To oczywiste, e tak naprawd nie przyznajesz rozmwcy
racji. Przytaczasz tylko powody, dla ktrych si znim zgadzasz,
aone s tak niejasne, e caa sprawa nagle wydaje si mieszna.
Moesz te karykaturalnie wyolbrzymi zarzuty przyniesie
to ten sam skutek. Kontra MaPR potrafi zneutralizowa nawet
najagresywniejszy atak.
Poszukiwane dziwaczne argumenty

Wteorii wszystko wydaje si proste; wpraktyce jest nieco trudniej,
poniewa wprzecigu kilku sekund musisz przebi czyj atak
niespodziewanym argumentem. Przy pierwszych prbach zastosowania techniki MaPR nie powiniene zdawa si na instynkt,
ale gruntownie przygotowa si na ewentualne napaci sowne.
Wsytuacjach krytycznych twoje odpowiedzi bd przybieray
rne formy, bdziesz dopasowywa je do okolicznoci, ale ich
podstaw powiniene przygotowa wczeniej.
825945
175
agodnie isuwerennie
Stosujc technik MaPR, uchodzisz woczach innych osb za
pewnego siebie, penego humoru idystansu. To szczeglne
zalety tej techniki. Nawet jeli inni nie potraktuj twojej odpowiedzi powanie, dostrzeg wniej doz autoironii iobdarz ci
sympati, podczas gdy atakujcy wyjdzie na zgorzkniaego zoliwca. Kolejnym plusem techniki MaPR jest jej defensywno,
agodno. Moesz j zczystym sumieniem stosowa wrelacjach
zwyej postawionymi osobami.
Przygotuj si
Po raz kolejny przygotuj si na to, co ci moe spotka. Jakimi
docinkami moe ci zaatakowa rozmwca? Zczego moe si
namiewa? Na pewno jeste wstanie przejrze jego repertuar.
Pamitaj przy tym, e nie chodzi oobiektywne mankamenty,
lecz odrobne rzeczy, do ktrych przeciwnik moe nawizywa,
aby ci zdenerwowa.
Twj wygld: jeste za gruby, za chudy, za wysoki, za niski,
nijaki? Jeste ysy, nosisz kucyk, masz krzaczaste brwi albo
piegi? Uywasz intensywnie pachncych perfum lub wody
po goleniu?
Sposb mwienia: mwisz szybko czy wolno, jzykiem regionalnym czy oglnym, czsto mwisz eee, seplenisz?
Sposb ubierania: jest zbyt/za mao wyrazisty, ubrania s zbyt
drogie/tanie, zbyt rustykalne, eleganckie, ciepe, odkryte lub
zakryte?
Zainteresowania ipodejcie do ycia: jakie masz hobby, sympatie polityczne, przekonania religijne imoralne?
825945
176
Inne domniemane braki: przejzyczenia, jkanie si, luki

wedukacji, roztargnienie?
To twj materia wyjciowy, na ktrym bdziesz pracowa. Sformuuj sowny atak, anastpnie zastanw si, jak go przewyszy
lub wyolbrzymi.
Pan je za duo. Ma pan racj. Wrestauracji zawsze mwi
kelnerom: Poprosz wszystkie dania zkarty, raz.
Pan je za mao. Ma pan racj. Po oblizaniu znaczka pocz
towego nie musz ju je obiadu.
Pan za mao si rusza. Powinien pan czciej uprawia sport.
Ma pan racj. Wystarczy, e poprzeczam kanay wtele
wizorze, aju mam zakwasy.
Zapachu pana perfum wrcz nie da si wytrzyma. Ma
pan racj. WBrazylii zabijaj tym termity.
Ale pan jest may. Ma pan racj. Gdy byem dzieckiem,
moimi towarzyszami zabaw byy atomy.
Ale pan jest chudy. Ma pan racj. Gdy skacz do basenu
z trampoliny, w wodzie najpierw lduj moje kpielwki,
adopiero potem ja.
Jak znale niespodziewane argumenty

Im bardziej dziwaczny izaskakujcy argument, tym wikszy
efekt komiczny. Na poczekaniu nie wymylisz tak skutecznych
ripost, dlatego musisz je przygotowa wczeniej. To wcale nie
takie trudne, jak mogoby ci si wydawa.
Sprbuj wple zarzut wjak typow scenk. Kto mwi ci,
e jesz za duo ty mylisz orestauracji lub okuracji odchudzajcej. Albo onocnym pldrowaniu lodwki czy te odostawcy,
ktry wrcza ci pizz orednicy koa zapasowego.
825945
177
Wyobraasz sobie tak scen, anastpnie wyolbrzymiasz j

do karykaturalnych rozmiarw zamiast jednego dania zamawiasz wszystkie potrawy zmenu; pizzeria, wktrej zawsze jadasz,
musiaa ztwojego powodu zakupi ciarwk albo zatrudni
sztangist.
Moesz si te oddali mylowo od usyszanego zarzutu. Pu
wodze fantazji by moe na myl przyjdzie ci znaczek pocztowy,
gdy kto mwi ojedzeniu, albo trutka na termity, gdy przeciwnik komentuje zapach twoich perfum.
Ludzie nazywaj mnie

Zadanie uatwi ci nadanie sobie do dziwacznego izaskakujcego przydomka. Na przykad: Ma pan racj, ludzie nazywaj
mnie wdrujc szaf pancern/parkometrem wludzkim ciele/
gadajc skarbonk/metrem biecym albo Moi przyjaciele
nazywaj mnie.
Wariant: Skd taki pomys?
Moesz te sprbowa zinnej strony: wybierz przydomek, ktry
wogle do ciebie nie pasuje. Bdzie jeszcze zabawniej. Na przykad: Ale pan jest may. Skd taki pomys? Moi przyjaciele
nazywaj mnie wie cinie.
Technika MaPR
Do poniszych werbalnych atakw znajd jak najbardziej zaskakujce odpowiedzi. Nasze propozycje znajdziesz na stronie 267.
1. Ale ma pan wielkie stopy.
Twoja odpowied:
Ma pan racj, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
825945
178
2. Pan jest naprawd niedouczony.

Twoja odpowied:
Ma pan racj, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
3. Pan zdecydowanie za duo mwi.
Twoja odpowied:
Ma pan racj, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
4. Pan najwyraniej nie przywizuje wagi do schludnego wyg
ldu.
Twoja odpowied:
Ma pan racj, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
5. Pan jest kompletnie pozbawiony ambicji.
Twoja odpowied:
Ma pan racj, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
6. Mgby pan wreszcie usiebie posprzta.
Twoja odpowied:
Ma pan racj, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . !
Amunicja dla przeciwnika?

Technika MaPR moe wydawa ci si nieco osobliwa. Wkocu
to, co mwisz na wasny temat, byoby do bolesne, gdyby usysza to z ust innej osoby. Zapewne mylisz: Nie bd si sam
omiesza. Ale takie zagroenie wogle nie istnieje, jest wrcz
przeciwnie postpujc wten sposb, pozostajesz niezaleny.
Ty, jako zaatakowany, sam wyolbrzymiasz zarzut, wic przeciwnik nie moe ci ju zrani.
825945
179
Twoja wypowied jest tak absurdalna, e wywouje raczej

miech ni powan reakcj. Oczyszczajcy miech pokazuje,
e sparowae cios przeciwnika.
Ostatecznie sygnalizujesz oponentowi: Twj atak nie sprawi
mi adnego blu. Jeli uwaasz to za sabo, jest to wycznie twj problem. Ja potrafi ztym y.
Nie kady umie si mia zwasnych saboci
Obawa, e wasn odpowiedzi zrobisz zsiebie pomiewisko, jest
co prawda nieuzasadniona, niemniej moesz nalee do osb,
ktre nie umiej si mia zwasnych (domniemanych) saboci.
Jeli masz kompleksy ichciaby zmieni wsobie pewne rzeczy,
ta technika prawdopodobnie nie jest dla ciebie. Nie martw si
tym istnieje wiele innych metod na odparcie sownego ataku.
Co robi, gdy przeciwnik atakuje twoj odpowied?

Niektrzy bd prbowali wykorzysta twoj odpowied do
kolejnego ataku. Cho to do desperackie iniezdarne zachowanie, ktre nie przysporzy im sympatii, na pewno jest niezbyt
przyjemne dla ciebie.
Wtakim przypadku wgr wchodzi tylko jedno rozwizanie
baw si dalej. Wkocu znajdujesz si ju na wyszym poziomie
abstrakcji, wic popu wodze fantazji. Przeciwnik nie moe
ztob wygra. Potraktuj go jako asystenta komika.
Odsyaj do sownika
Jeli nie masz ju ochoty na dalsz gr, skorzystaj zwyprbowanej metody sownikowej, ktra na pewno zamknie usta
przeciwnikowi.
825945
180
Powiedz mi, czy masz wdomu sownik? Tak. Wic

przy okazji zajrzyj do niego iznajd pod liter I definicj
sowa ironia.
Wten sposb sygnalizujesz, e sprawa ju ci nie dotyczy ie

nie bdziesz duej dyskutowa na temat kolejnych komentarzy
oponenta.
Uwaaj na dowcipne uwagi

Technika MaPR traci na sile, gdy stosuje si j wodpowiedzi
na dowcipne komentarze. Przecie chodzi wniej oto, by to
ty ratowa sytuacj miechem. Jeli wic kto atakuje ci dowcipem, odpu sobie metod MaPR. Wprzeciwnym razie wyjdzie na to, e przyznajesz oponentowi racj ioddajesz bitw
walkowerem.
Wykorzystajzaraliwomiechu
To naprawd niesamowite, jak zaraliwy jest miech. Rozmawiasz zkim, zaczynasz si mia, aten drugi mieje si razem
ztob. Jeli tak nie jest, oznacza to, e masz powany problem ze
swoim rozmwc. miejc si, wycigasz rk do drugiej osoby.
Gdy mieje si ona wraz ztob, wiesz, e co was poczyo. Jeli
pozostaje powana, to wyrany znak, e nie chce mie ztob
wiele do czynienia. Przynajmniej wdanej chwili.
Wracajc do gwnego tematu:
Jeli chcesz rozmieszy rozmwc, na pewno sobie nie zaszkodzisz, gdy kontrujc, zaczniesz si mia.
Jeli rozmwca stanowi cz grupy (publicznoci), powiniene rozmieszy wszystkich. Twj przeciwnik bdzie musia
825945
181
Wykorzystajzaraliwomiechu
mia si wtedy zinnymi. Gdy tego nie zrobi, wyjdzie na outsidera co czasami moe by ci na rk.
miech wgrupie
Ludzie stanowicy grup miej si zarwno zrzeczy zaskakujcych, jak imiesznych. Odziwo, miesz ich te sytuacje, ktre
nie s ani zabawne, ani niespodziewane. Im stabilniejsza grupa,
tym czciej si to zdarza.
Dynamika grupy dla pocztkujcych
Grupy wyrnia to, e przynalecy do nich ludzie miej si
zkonkretnych artw isytuacji. Zazwyczaj wcale nie s one
mieszne dla innych ito jest decydujca kwestia. Polega to na
tym, e wszyscy czonkowie danej grupy miej si do rozpuku
z jakich dowcipw czy zdarze, ktre osobom nienalecym
do tej grupy wcale nie wydaj si mieszne a wic odbieraj je
jako niezrozumiae.
Jeli naleysz do grupy, moesz wykorzysta ten mechanizm
do swoich celw. Pozwalaj sobie na aluzje do spraw, ktre wspoecznoci uchodz za zabawne, awtedy na pewno osigniesz
zamierzony efekt.
Jeli jednak jeste czonkiem grupy od niedawna lub pozostajesz outsiderem, sporo wten sposb ryzykujesz. Odmieca
zazwyczaj poznaje si po tym, e nikt wgrupie nie mieje si
zjego artw.
arty na wiziennym dziedzicu
Wizie, ktry dopiero niedawno trafi za kratki, idzie na
swj pierwszy spacer na dziedziniec. Tam jeden ze skazanych
wykrzykuje: Trzydzieci cztery!. Pozostali wybuchaj mie-
825945
182
chem. Inny krzyczy: Dwadziecia!. Znw miech. Zabawa

trwa przez jaki czas, a wkocu nowy pyta starszego winia, oco chodzi. Wiesz, wikszo znas siedzi tu ju bardzo
dugo, tumaczy wizie. Znamy ju wszystkie kaway, jakie
potrafilimy kiedykolwiek opowiedzie, wic nadalimy im
numery. Nie opowiadamy ju caych dowcipw, tylko rzucamy
numer.
Nowy uznaje to za fantastyczny pomys. Podekscytowany
wykrzykuje: Czterdzieci jeden!. Nikt si nie mieje. Pitnacie!. Znw adnej reakcji.
Co zrobiem nie tak?, pyta. Przecie to numery artw,
prawda? Owszem. Ale trzeba jeszcze umie je opowiedzie.
Sia aluzji
Aluzja to kolejne bardzo przydatne iskuteczne narzdzie. Ale jak
funkcjonuje? Jak wple aluzj w wypowied? Niestety nie
moemy da ci konkretnych wytycznych, poniewa to, czy dana
aluzja zostanie odebrana jako zabawna, czy nie, zaley wycznie od twojej publicznoci.
Uniektrych miech wywoa aluzja do Kuby Wojewdzkiego,
podczas gdy inni bd si mia znawiza do WIG-u20 lub
dziaa prezesa TP SA.
Rada
Jeli orientujesz si, oczym ostatnio dyskutuj twoi sucha
cze, sprawa jest prosta. Zazwyczaj wystarczy, e wspomnisz
jakie nazwisko, azareaguj miechem.
825945
183
Sia aluzji
Proste nawizanie przez porwnanie

To bardzo atwe mwisz, co chcesz powiedzie, czyli udzielasz
najzwyklejszej odpowiedzi, ale wplatasz wni nawizanie. rodkiem stylistycznym, zktrego moesz skorzysta, jest porwnanie. Na przykad: Jestem szybki jak XY albo Wstaem dzi
tak wczenie jak Z.
Dla wielbicieli klasycznego kryminau
Powiedz, znowu pie? No co ty. Byem trzewiuteki niczym
Raymond Chandler podczas pisania Siostrzyczki.
Wtajemniczeni wiedz, e Raymond Chandler nigdy nie
pozwala sobie nawet na kropl alkoholu, wprzeciwiestwie
do stworzonej przez niego postaci Phillipa Marlowea detektywa, ktry nie stroni od mocnych drinkw.
Nie utrudniaj suchaczom ycia

Kierujc aluzje do osoby, ktra moe ich nie zrozumie, sporo
ryzykujesz. Kto nie wie, oczym mowa, czuje si wykluczony
izniechcony. Jeli jednak wikszo osb wgrupie rozumie, do
czego odnosi si aluzja, masz wygran wkieszeni. Ci, dla ktrych sprawa nie jest do koca jasna, itak bd si mia razem
zreszt grupy. Do czego warto si odwoywa?
do osb znanych czonkom twojej grupy iich cech, np. gwiazd
muzyki, politykw, sportowcw, filozofw iinnych saw;
do wydarze, oktrych wszyscy syszeli, najlepiej tych zabawnych na przykad publicznych blamay;
do cytatw, ktre znaj twoi suchacze; take tekstw piosenek, tytuw ksiek, sloganw reklamowych.
825945
184
Premier Hesji, Roland Koch, zapowiada swego czasu jak najbrutalniejsze wyjanienie afery finansowej. To oryginalne izgrabne
sformuowanie przydaje si wnajrniejszych sytuacjach. Moesz
na przykad jak najbrutalniej wyjani, jak spdzie weekend.
Moesz te jak najbrutalniej planowa urlop lub jak najbrutalniej je wbufecie.
Uwaaj na zmczenie materiau

Na podanym wyej przykadzie wida, jak szybko nudz si
odwoania. Wpewnej chwili nikt ju nie bdzie mia si znajbrutalniejszej przerwy obiadowej lub odbierania najbrutalniejszych dzieci znajbrutalniejszego przedszkola.
Istnieje jednak pewne ciekawe zjawisko: odniesienia do wydarze powszechnie znanych staj si banalne owiele szybciej
ni takie, ktre znane s jedynie wskiej grupie ludzi. Pomyl
oswoich najbliszych by moe znasz jakie historie, cytaty lub
odwoania do wsplnych przey, ktre zrozumieliby wycznie
czonkowie twojej rodziny. Mog one przetrwa pokolenia, jeli
cz was szczeglnie silne wizi.
Rada
Nowe, wiee odwoania s bardziej interesujce, ale moe
by tak, e nie wszyscy je zrozumiej.
Znieksztacenia potguj efekt komiczny

Owszem, czasami wystarczy, e nazwiesz swoje aluzje po imieniu, ale niekiedy warto je lekko znieksztaci. Pobawi si sowami albo odwoa si do ludzi lub wydarze, ktre akurat nie
825945
185
Sia aluzji
pasuj do sytuacji. Potguje to efekt idaje ci wiksze pole do

popisu. Dla przykadu: jeden zdocentw wykadajcy w dzkiej filmwce zaskarbi sobie sympati swojego audytorium,
gdy oznajmi, e jest gwiazd hollyodzi (wnawizaniu do
Hollywoodu).
Rada
Zadbaj okomiczne kontrasty iodwouj si do najrniejszych
dziedzin. Jeli rozmowa toczy si wok skomplikowanej, facho
wej materii, warto odnie si do zjawiska, osoby lub postaci
zkultury masowej (na przykad: doradca finansowy odwouje si
do Kaczora Donalda). Iodwrotnie: jeli dyskutujecie olunych
sprawach, wple wwypowied odniesienie do kultury wysokiej
(na przykad: rozmowa omuzyce pop iodwoanie do filozofii kla
sycznej) oczywicie zakadajc, e twoi suchacze nadaj za
tym, co mwisz.
Odwoania
Sprbuj znale po dwa odwoania do poniszych wypowiedzi. Sam wybierz, zjakich zakresw tematycznych zaczerpn
pomysy, ipostaraj si, aby nie by to cay czas ten sam krg.
Cho wtym przypadku jak najbardziej podane s odpowiedzi wymylone przez ciebie, moesz zerkn na nasze propozycje (strona267).
1. Chcesz powiedzie, e jeste bardzo zmczony.
Odwoanie 1:
........................................................
Odwoanie 2:
........................................................
825945
186
2. Chcesz powiedzie, e ostatnia uwaga wcale nie wydaa ci si

zabawna.
Odwoanie 1:
........................................................
Odwoanie 2:
........................................................
3. Chcesz powiedzie, e chciaby wczeniej pj do domu.
Odwoanie 1:
........................................................
Odwoanie 2:
........................................................
4. Chcesz powiedzie, e chciaby otrzyma podwyk.
Odwoanie 1:
........................................................
Odwoanie 2:
........................................................
5. Przejzyczye si podczas prezentacji. Po chwili znw potykasz si na tym samym sowie.
Odwoanie 1:
........................................................
Odwoanie 2:
........................................................
Zagrajklauna
Aby rozmieszy rozmwc, moesz te wcieli si wposta
klauna. Dajesz mu wten sposb do zrozumienia, e nie traktujesz
825945
187
Zagrajklauna
powanie jego wypowiedzi, ale bawisz si ni ina dodatek sprawia ci to przyjemno. Komunikujesz, e chcesz, aby bawi si
wraz ztob iczerpa rado zkonwersacji.
Klaun jest nietykalny

Jako klaun zachowujesz si niestosownie do sytuacji, przekrcasz wyrazy, celowo rozumiesz inaczej wszystko, co si do ciebie mwi. Jednym sowem dobrowolnie grasz bazna, ktry
w kadej sytuacji potrafi dostrzec co zabawnego. Oczywicie
wszyscy wiedz, e gdyby tylko chcia, bez problemu potrafiby reagowa tak, jak tego po tobie oczekuj. Ale tego nie robisz.
Wolisz pen swobod, niedorzeczne zachowania iarty zatakw werbalnych. Jeli wszystko idzie po twojej myli, atakujcy
mieje si razem ztob.
Posta klauna tylko wyglda na sab. Wrzeczywistoci jest
bardzo silna. Klaun jest nietykalny, ciosy przeciwnika wogle
go nie dosigaj. Sygnalizuje dyskutantowi: Nie traktuj ci
powanie, nie czuj si zagroony. Irzeczywicie. Bazna nie
da si pokona, bo blama go nie dotyczy. On gra wswoj gr
idlatego pozostaje niezaleny.
To kuszca rola, ale musisz pamita, aby nie gra bez przerwy. Wkocu zaley ci na tym, aby czasami traktowano ci
powanie, prawda?
Klaun nigdy si nie kompromituje
Nie musisz si martwi, e jako klaun stracisz szacunek innych
lub si skompromitujesz. Wrcz przeciwnie blama grozi
ci, gdy za wszelk cen starasz si go unikn igdy panicznie boisz si, e kto ci wymieje. Wystawiasz si wtedy na
atak.
825945
188
Celowe nieporozumienie
Typowa technika klauna polega na tym, aby celowo niewaciwie
rozumie to, co powiedziaa druga osoba. Na zasadzie: Pojedziemy
razem? Nie. Nie chc by taki pojechany jak ty. Lub: Czy
duchowni powinni mie prawo do lubu? Dlaczego nie? Skoro
si kochaj. Pamitaj, e gry sowne szybko si nudz ipo jakim
czasie nie bd stanowiy ju adnego zaskoczenia. Kto na pytanie:
Jak podoba ci si nasz szef? odpowiada: Wyglda dzi naprawd
adnie, ma do nike szanse na rozmieszenie kolegw.
Okolicznoci agodzce
Sytuacja wyglda nieco inaczej, gdy kto ci atakuje. Wtedy ujd ci
na sucho gry sowne poledniejszego gatunku. Wsytuacji, wktrej musisz si broni, dobrze jest, jeli wogle wydusisz zsiebie
jaki art. To bardzo istotne dla ripostowania defensywnego.
Natychmiastowa reakcja
Zdenerwowana przekupka krzyczy na mod dziennikark, ktra
prbuje nakrci reporta przy jej stoisku prasowym: Czy pani
jest przy zdrowych zmysach?. Nie, przy gazetach.
To przykad naprawd dobrej riposty. Tak te zostaaby ona
odebrana przez suchaczy. Wyobra sobie jednak t sam gr
sw wnieco innej sytuacji, wlunej atmosferze awyda ci si
banalna.
Rada
Nie bj si do miernych gier sownych, jeli su obronie.
Nie zawsze musisz kontrowa eleganckim floretem, rwnie
dobrze obronisz si wakiem do ciasta.
825945
189
Zagrajklauna
Szukaj dwuznacznoci
Moesz uatwi sobie wprowadzanie celowych nieporozumie
iprzeanalizowa wszystkie moliwe sowa ipowiedzonka pod
wzgldem dwuznacznoci. Chodzi tu nie tylko opodobiestwa semantyczne, ale take fonetyczne (na przykad: awka
ikawka). Wicej na ten temat dowiesz si znastpnego rozdziau, wktrym zajmiemy si poszerzaniem twoich umiejtnoci wyraania myli.
Szukanie dwuznacznoci
Sprbuj odnale jak najwicej znacze poniszych wyrazw
oraz powiedze lub przysw, wktrych one wystpuj. Na przykad do sowa rg: rg na gowie zwierzcia, rg jako instrument,
zrogowaciaa skra (na pitach), rogwka (woku), Rg szczyt
wGrach Stoowych, rg obfitoci, zapdzi kogo wkozi rg,
pokazywa rogi, przyprawi komu rogi, wzi byka za rogi.
ruba: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ognisko: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ld: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Broda: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chorgiew: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Drut: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Niewaciwie rozumiane sytuacje
Doszukuj si dwuznacznoci nie tylko wsowach, lecz take
wcodziennych sytuacjach. Jeli kto ci atakuje, nadaj jego wypowiedzi neutralne lub pozytywne znaczenie. Zamy, e kolega
namiewa si ztwojego ubrania, przekr to tak, jakby chcia je
od ciebie odkupi. Na nastpnej stronie znajdziesz bardzo znany
przykad techniki tego typu:
825945
190
Przedstawianie si
Pan Dziedzic wbiega na ulic. Kierowca samochodu, zmuszony
do gwatownego hamowania, opuszcza szyb i wrzeszczy:
Idiota!. Pan Dziedzic kania si imwi: Mio mi, Dziedzic
jestem.
Inna skuteczna metoda polega na tym, e obiecujesz zachowa
co, co rozmwca krytykuje, azmieni to, co mu si podoba.
Za mao treci
Pani Ewo, gdy tak ogldam pani raport, mwi pan Milanowski,
myl sobie: adne grafiki, ale mao treci. Dobrze, odpowiada
pani Ewa, nastpnym razem odpuszcz sobie adne grafiki.
Wymiej przeciwnika
arty idowcipne komentarze nie zawsze maj na celu rozmieszenie przeciwnika. Jeli kto agresywnie ci atakuje, nie zaley
mu na tym, aby mia si wraz ztob, ale aby ci omieszy.
Naturalnie chcesz tego unikn, dlatego musisz ripostowa.
Tym razem jednak nie za pomoc agodnych technik, ktre
poznae wpoprzednich rozdziaach, ale przy uyciu takich,
ktre wystawi twojego oponenta na pomiewisko. Nie zdobdziesz sobie wten sposb sympatii rozmwcy, ale to ju nie jest
wane. Masz si obroni, zachowa twarz.
Tylko wtrudnych przypadkach

Musisz uwiadomi sobie, e tym razem wytaczasz bardzo cikie dziao. Korzystaj zniego tylko, gdy:
825945
191
Wymiej przeciwnika
atak jest naprawd miadcy,

zarzuty s nieuzasadnione.
Si kontrataku mona stopniowa, cho gdy trzeba odpowiada
szybko, kontrola nad mylami jest nieco ograniczona. Moe si
zdarzy, e wymierzysz cios silniejszy, ni zamierzae.
Kto chce zrobi zciebie pomiewisko
Jeli kto prbuje wystawi ci na pomiewisko, zapomnij oskrupuach. Tu nie przydadz ci si ju subtelne, pene dowcipu
techniki, ktre niedawno poznae. Teatr absurdu te zda si
na niewiele. Te metody s zbyt neutralne. Powiniene je zastpi bardziej rzeczowymi, pozbawionymi komizmu, takimi jak
odwrcony obraz, odparcie czy pewne techniki wykorzystujce
pytania (strona229).
Omieszajc osob, ktra sama zamierzaa zrobi zciebie
pomiewisko, zyskujesz szacunek ipozostajesz niezaleny. Poza
tym pokonanie bezwzgldnego, niesprawiedliwego napastnika
przysporzy ci sympatii.
Kto ci obrazi
Zobelgami jest bardzo podobnie. Jednak wtym przypadku czasami mona si doszuka okolicznoci agodzcych, takich jak
zo (strona114), ktre uzasadniaj wprowadzenie nieco agodniejszych technik ripostowania. Najwaniejsza zasada brzmi: im
agresywniejszy atak, tym mocniejsza obrona.
Rada
Pamitaj, e pogarda iponianie przeciwnika nie s twoim
celem. Ostro riposty uzaleniaj wycznie od siy ataku.
825945
192
Klasyczna kontra
Oto cita riposta wczystej postaci. Kto ci atakuje, aty odwracasz bro izadajesz cios. Wychodzisz zpojedynku bez szwanku,
ranny jest tylko twj przeciwnik. Klasyczna kontra jest elegancka, ale bardzo trudna do opanowania to tzw. wysza
szkoa ripostowania. Wczeniej, przy okazji innych technik,
moge opracowa gotowe schematy. Wprzypadku klasycznej
kontry takie rozwizanie nie wchodzi wgr, poniewa powiniene reagowa spontanicznie, atwoja odpowied musi wynika z sytuacji. Mao prawdopodobne, e kto zaatakuje ci
akurat takim zdaniem, jakie uoye sobie wgowie. Wprzeciwiestwie do technik teatru absurdu, zda byskawicznych
czy metody MaPR, liczy si tu przede wszystkim tre zarzutu,
anie sformuowanie.
Pokonaj przeciwnika jego wasn broni
Wwikszoci przypadkw publiczno wybaczy ci klasyczn,
celn kontr, poniewa to atakujcy woy ci bro wrk. Inaczej mwic: jeli twj kontratak bdzie miadcy, bdzie to
wycznie wina atakujcego, ktry sam si oto prosi.
Ta ogromna sia ma jednak pewne wady. Bro, ktr musisz
obrci przeciw oponentowi, dostarcza on sam. Zjednej strony
oznacza to, e moesz powiedzie prawie wszystko, co przyjdzie ci do gowy, jednak zdrugiej jeste uzaleniony od tego, co
powie atakujcy. Jeli nie znajdziesz dobrej riposty na jego sowa,
jeste na przegranej pozycji.
Klasyczny przykad
Pewnego wieczoru, podczas rautu, Winston Churchill usysza
od niejakiej Lady Astor do wtpliwy komplement. Gdybym
825945
193
Wymiej przeciwnika
bya pana on, podaabym panu trucizn. Churchill odpowiedzia: Gdybym by pani mem, chtnie bym j zay.
Chodzi osformuowanie
Ten czsto cytowany przykad pokazuje, oco chodzi wmistrzowsko skonstruowanej kontrze. Churchill przejmuje prawie wszystkie elementy ataku, ale wnajbardziej decydujcym momencie
zastpuje jedno z poj wyrazem o znaczeniu przeciwstawnym
(podawa trucizn/zaywa trucizn). Wten sposb formuuje zaskakujc kontr, ktra przymiewa atak.
Kontra dziaa tak miadco, poniewa jest skonstruowana
prawie tak samo jak atak. Gdyby Churchill powiedzia: Aja
dobrowolnie bym j pokn, nie wyszoby to tak efektownie
iskutecznie.
Wprowad nowy, zaskakujcy element
Samo sformuowanie nie wystarczy. Odpowied: Gdybym by
pani mem, zastrzelibym pani prawdopodobnie nie zostaaby uznana za szczytowe osignicie sztuki ripostowania.
Kontra Churchilla nabraa citoci przez to, e mimo podobnego sformuowania powstaa zupenie nowa, zaskakujca
wypowied. Lady Astor wyrazia swoj antypati do premiera
poprzez ch mordu, aChurchill uzewntrzni swoj awersj
do niej poprzez ch popenienia samobjstwa (oczywicie nie
na serio).
Odpowiadaj niczym echo
Udana kontra bardzo cile opiera si na ataku. Przejmij wszystkie sformuowania, ktre uda cie si przej, szczeglnie te znajdujce si na pocztku wypowiedzi. Staniesz si wten sposb
echem napastnika.
825945
194
lub niczym przewrotne echo

Drug metod jest odwrcenie znacze poszczeglnych sw.
Ja zamieniasz na ty, mczyzn na kobiety, z na bez,
czarny na biay lub chociaby ultramaryn.
Klska godu
Pisarz George Bernard Shaw by bardzo chudy wprzeciwiestwie do swojego kolegi Gilberta Keitha Chestertona. Gdy tak
na ciebie popatrze, Shaw, orzek Chesterton, mona by pomyle, e wAnglii panuje klska godu. Shaw odpar: Agdy tak
popatrze na ciebie, Chesterton, mona by pomyle, e to ty j
spowodowae.
Zaskakuj!
Najwaniejsze jest oczywicie to, aby twoja odpowied nie bya
cikim, niezgrabnym rykoszetem, ale by wprowadzaa element
wieoci, zaskoczenia. Tylko wten sposb skontrujesz atak
przeciwnika itrafisz wdziesitk. Gdy jeden jest przedstawiany
jako ofiara godu, drugi stanowi jego przyczyn. Gdy kto oczekuje od ciebie sprzeciwu, ty ustpujesz. Zamie powd wskutek, na pytanie nie reaguj zwyk odpowiedzi, ale kolejnym
pytaniem.
Wniosek jest nastpujcy: na takiej paszczynie moesz
pozwoli sobie na owiele wiksz zuchwao ni na paszczynie zwykego zdania. Masz prawo wypowiada sowa, ktre
winnych warunkach wydayby si bezczelne iniegrzeczne.
Nieczytelne pismo
Nowa sekretarka narzeka na nieczytelne pismo swojego szefa:
Nie mog odczyta pana pisma. Szef odpowiada: Daj pani dwa
miesice na nauczenie si rozszyfrowywania moich hieroglifw.
825945
195
Wymiej przeciwnika
Sekretarka kontruje: Daj panu dwa tygodnie na nauczenie si

czytelnego pisania.
To bardzo miaa, ale icelna riposta. Zapoycza sformuowania
atakujcego, ado tego wprowadza element zaskoczenia. Zalecenie szefa nie zostaje przyjte, ale oddane, ito wostrzejszej
wersji sekretarka dostaa dwa miesice czasu, aszef tylko dwa
tygodnie.
Kontruj, jak chcesz
Nie bdziesz mia zbyt wielu okazji do tak klasycznego kontrowania. Wanie dlatego przytoczone przez nas przykady s tak
wyjtkowe. Poniewa takie sytuacje zdarzaj si niebywale rzadko,
szybko staj si perekami krcymi przez wiele lat wpowszechnym obiegu. Pamitaj, e dobra kontra nie musi by od razu
mistrzowska. Przejmij kilka elementw zwypowiedzi przeciwnika, adalej rb, co chcesz. Riposta itak bdzie skuteczna.
Wyrzuceni zpracy
Pan Domagalik zauwaa zoliwie: Do tej pory nie wyrzucia
jeszcze nikogo, kto podziela twoj opini. Pani Grzelak odpowiada: Awic najwyszy czas, aby ty wyrzuci tych, ktrzy
podzielaj twoj. Po chwili dodaje: Znasz takich? Bo ja nie.
Ostre sowa. Kontry zazwyczaj nie da si stopniowa, wic ostatecznie trzeba by lepszym od przeciwnika. Wyobra sobie nieco
agodniejsz wersj, wktrej pani Grzelak odpowiada: Awic
najwyszy czas, aby zostali tylko ci, ktrzy podzielaj moj opini. To zdecydowanie sabsza kontra.
Nie zawsze musisz dawkowa poziom jadu i zoliwoci.
Moesz od razu zaatakowa uszczypliwoci.
825945
196
Zoliwe przywitanie
Pani Walkowiak zegzaltacj wita swojego dawnego wroga, pani
Michalsk. Ach, pani Michalska! Pani tutaj? Zpocztku wogle
pani nie poznaam. Ale potem ju tak, po pani sukni. Zanim
pani Walkowiak zdy si nacieszy wasn zoliwoci, pani
Michalska kontruje: Ja rozpoznaam pani od razu. Pani jest
jedyn, ktra uinnych widzi tylko ubrania.
Odpieranie (pozornie) dowcipnych atakw
Klasyczn kontr moesz odpiera take (pozornie) dowcipne
ataki. Jest ona nie tylko nieco figlarna, lecz take wystarczajco
ostra. Nikt nie zarzuci ci, e nie umiesz si bawi przypomnij sobie chociaby przypadek Shawa iChestertona. Pamitaj
ojednym: jeli wejdziesz do gry iskontrujesz, prawdopodobnie
narazisz si na kolejne rednio zabawne uderzenia. Jeli to ci nie
przeszkadza, kontruj miao.
Klasyczna kontra
Do kadego zponiszych zda dopisz odpowiedni kontr. Nasze
propozycje znajdziesz na stronie 268.
1. Znasz si na wszystkim, ale bardzo powierzchownie.
Twoja kontra:
........................................................
2. Gdy rozdawali inteligencj, ty akurat miae wolne.
Twoja kontra:
........................................................
3. Co mi si zdaje, e twj mzg jest nieszczelny.
Twoja kontra:
........................................................
825945
197
Wymiej przeciwnika
4. Powiniene powoli przesta zachowywa si jak idiota.

Twoja kontra:
........................................................
Technika akupunktury
Klasyczna kontra, cho bardzo elegancka, ma pewn wad nie
jest do koca celna. To, gdzie trafi przeciwnika, zaley od tego,
jak ten sformuuje swj atak. Oczywicie moe to by take zaleta,
bo jeste wstanie pozwoli sobie na zuchwaoci bez obawy, e
rozmwca poczuje si uraony. Wszystko pozostaje zabaw.
Ztego samego powodu klasyczna kontra nie jest podana
we wszystkich sytuacjach. Nie zawsze masz ochot po prostu
odbija zoliwoci przeciwnika. Czasem chcesz broni si bardziej zdecydowanie. Itu przyda ci si tzw. technika akupunktury.
Dziaa ona wedug zasady: mae ukucie racy efekt.
Celuj wsabe punkty przeciwnika
Gwnym zaoeniem techniki akupunktury jest celno. Nie zadajesz ciosu wto samo miejsce, wktre przeciwnik uku ciebie, ale
tam, gdzie najbardziej go zaboli. Robisz to, aby osign podobny
efekt, jaki on zamierza uzyska, atakujc ciebie. Ztego punktu
widzenia technika akupunktury jest rwnie defensywna.
Oto regua: twj przeciwnik kieruje atak na twoje sabe
punkty, aty na jego. Brzmi to dramatyczniej, ni wyglda wrzeczywistoci. Aby osign zamierzony efekt, ukucia wcale nie
musz by mocne.
Minister wSyrii
Byy minister spraw zagranicznych Niemiec, Joschka Fischer,
wybra si zwizyt na Bliski Wschd, do Syrii. Dla dyplomaty
825945
198
jest to prawdziwe pole minowe. Rzd syryjski zarzuci go komplementami wcelu przecignicia go na swoj stron. Przede
wszystkim wmawiano mu, e jest owiele lepszy ni jego poprzednik. Fischer nie da si zapa wt zasadzk izauway sucho:
Awic sami pastwo widz, e od czasu do czasu warto zmieni wadz.
Strza wdziesitk. Naley wspomnie, e wSyrii od 30 lat rzdzi jedna partia Baas. Komentarz Fischera przyjto zlekkim
niezadowoleniem. Ale niewielkim ukuciem minister osign
cel udowodni swoj niezaleno izyska szacunek.
Pocz ukucie zatakiem
Przy technice akupunktury najwaniejsze jest odnalezienie sabego punktu przeciwnika. Wnaszym przykadzie by to antydemokratyzm Syrii. Iwanie wte miejsca musisz ku. Fischerowi
udao si to bezbdnie nie przyj faszywych komplementw
delegacji syryjskiej, aprzy okazji j skompromitowa.
Dlaczego waciwie si miejemy?
Technika akupunktury dziaa szczeglnie dobrze wsytuacjach,
wktrych moemy liczy na miech publicznoci. Atakujcy
zostaje wymiany, bo skompromitowa si przez wasn napa.
Ale dlaczego tak si dzieje? Poniewa zaatakowany wwyrafinowany sposb przyjmuje uderzenie, anastpnie kuje wzupenie
inne miejsce. To zaskakujca sytuacja, ktra wywouje miech.
To popularna technika
Technik akupunktury upodobali sobie zwaszcza politycy, ktrzy
jednak czsto stosuj j do niezgrabnie. Ale nie zawsze chodzi
825945
199
Wymiej przeciwnika
oelegancj, abardziej oto, aby zej zlinii ognia icelnie trafi

wsaby punkt oponenta.
Ta sama zasada
To zadziwiajce, jak mao mona przekaza za pomoc tak wielu
sw, krytykuje kierownik, pan Waszak, ktrego dzia nie naley
do najlepiej zorganizowanych. C, odpowiada referent, niech
pan to przyrwna do swojego dziau, wktrym tak wiele grup
osiga tak marne wyniki.
Akupunktura
Pomyl nad odpowiedziami, ktre uderzaj wsabe miejsca przeciwnika iwystawiaj go na mieszno. Wponiszych przykadach masz do czynienia znastpujcymi oponentami: prnym,
skpym oraz okrutnym.
Zwr uwag, aby na podstawie odpowiedzi publiczno
moga wydedukowa, jakie cechy charakteru posiadaj twoi
przeciwnicy. Nasze propozycje znajdziesz na stronie 269.
1. Mam wraenie, e tylko siedzisz inic nie robisz.
Odpowied dla oponenta prnego:
........................................................
Odpowied dla oponenta skpego:
........................................................
Odpowied dla oponenta okrutnego:
........................................................
2. Wtwojej gowie kbi si wycznie chaotyczne pomysy.
........................................................
825945
200

........................................................
........................................................
3. Czy wogle nie widzisz, na jakie pomiewisko wystawiae
si przez ostatnie miesice?
........................................................
........................................................
........................................................
Stosuj zrozwag
Nie musimy chyba tumaczy, e przeciwnik potraktowany technik akupunktury raczej nie zostanie twoim przyjacielem. Stosujc t metod bez rozwagi, naraasz si take na utrat sympatii
pozostaych osb. Musisz wiedzie, do czego moe doprowadzi
twoje zachowanie czy do pozyskania nowych wrogw, czy
pogbienia zych relacji zdotychczasowymi.
Rada
Technika akupunktury moe by szczeglnie efektywna, jeli
sytuacja rozgrywa si na oczach publicznoci. Dziki tej meto
dzie bez wikszego wysiku osigniesz to, czego nie dopiby
za pomoc mniej celnych odpowiedzi.
Korek wuchu
Ta technika nieco przypomina celowe niezrozumienie, cho
wpraktycznym uyciu jest zdecydowanie ostrzejsza. Podczas
825945
201
Wymiej przeciwnika
gdy przy celowym niezrozumieniu puszczasz oko do rozmwcy,

metoda korka wuchu stawia na konfrontacj, po ktrej twj przeciwnik na pewno nie bdzie si mia. Stosujc j, wogle nie
atakujesz oponenta, ale przekrcasz to, co powiedzia, udajc, e
nie rozumiesz jego sw. Zachowujesz si tak, jakby woy sobie
wucho korek inie potrafi dokadnie zidentyfikowa brzmienia wyrazw. Gdy opanujesz t technik, bdziesz mg liczy
na miech publicznoci inienawi oponenta. Pamitaj jednak,
e ilekro j zastosujesz, jakiekolwiek porozumienie nie bdzie
moliwe, nawet na absurdalnej paszczynie. Dlatego radzimy,
aby nie uywa tej techniki wrelacjach zosobami, zktrymi
chcesz pozosta wdobrej komitywie, na przykad zprzeoonym lub maonkiem.
Zamknij usta mcicielom
Technik korka wuchu najlepiej stosowa wzetkniciu zludmi,
ktrzy prbuj wytrci ci zrwnowagi gupimi komentarzami,
na przykad gdy prowadzisz prezentacj. Jeli twoja reakcja bdzie
zaskakujca, osigniesz podany efekt.
Uwaga, naladowcy!
Istnieje ryzyko, e napastnik, ktremu tak skutecznie zamkne
usta, przy nastpnej okazji odpaci si tym samym izastosuje technik korka wuchu wrozmowie ztob. Jeli wiksza liczba czonkw danej grupy wpadnie na pomys stosowania tej metody, cae
porozumienie zostanie zablokowane cho tylko na jaki czas.
Udawaj, e nie dosyszae
Reaguj na napa tak, jakby przeciwnik powiedzia co zupenie innego. Co, co brzmi podobnie, ale ma zupenie inne znaczenie. Aby wszyscy dostrzegli nieporozumienie, powtrz najpierw swoj wersj sw oponenta, anastpnie udziel odpowiedzi
825945
202
(pod tym wzgldem technika korka wuchu przypomina technik tumacza). Sowa, ktre zrozumiae, nie maj nic wsplnego ztym, co powiedzia przeciwnik. Im dalej odejdziesz od
pierwotnego znaczenia, tym wiksza szansa, e publiczno
wybuchnie miechem.
Dotkn chmur
Pan Kauny przerywa prezentacj swojego kolegi, Pokorskiego:
Nigdy nie syszaem podobnych bzdur!. Pokorski odpowiada:
Dotkne chmur? Gratuluj izazdroszcz!, po czym nieporuszony kontynuuje wykad.
Powiniene nie tylko powtrzy niezrozumiane sowo lub zdanie,
lecz take doda co od siebie. Dopiero wtedy osigniesz efekt
komiczny. Wymaga to jednak pewnego polotu ifantazji.
Napastnik jest bezsilny
Po takiej ripocie atakujcemu pozostaje niewiele moliwoci
dziaania. Oto kilka jego ewentualnych reakcji:
milczy,
potguje atak istaje si naprawd napastliwy,
powraca do rzeczowej rozmowy,
zwraca si do kolegw opomoc iprbuje obrci ich przeciwko tobie.
Wpierwszym i ostatnim przypadku nie musisz robi zupenie
nic. Czwarta reakcja uda si tylko wtedy, gdy napastnik ma silne
wsparcie grupy. Wgronie osb, ktre nie s do ciebie nastawione
przyjanie, powiniene unika techniki korka wuchu. Nie moesz
te liczy na poklask izrozumienie, jeli uwaga, ktrej ztakim
uporem nie chcesz usysze, jest wjaki sposb uzasadniona lub
stanowi tylko lekko p
rzesadzon krytyk.
825945
203
Wymiej przeciwnika
Jeli napastnik nie zaprzestanie sownych atakw, przerwij

stosowanie techniki korka wuchu izakocz wymian zda. Daj
przeciwnikowi do zrozumienia, e nie tolerujesz jego zachowania. Ka mu opuci pomieszczenie lub sam wyjd.
Korek wuchu
Sprbuj jak najszybciej zareagowa na ponisze uwagi za pomoc
techniki korka wuchu. Pomyl te nad krtkim komentarzem.
1. To byo gupie inieskadne.
Twoja reakcja:
........................................................
2. Jeste absolutnie niekompetentny.
Twoja reakcja:
........................................................
3. Masz za duo wosku wuszach?
Twoja reakcja:
........................................................
4. Ale zciebie niedorobiony idiota!
Twoja reakcja:
........................................................
825945
204
Lekcja sma: Ripostowanie przed publicznoci
Lekcja sma: Ripostowanie przed

publicznoci
Ta lekcja uwiadomi ci, na co powiniene uwaa, gdy wypowiadasz si przed publicznoci; co sprawia, e wydajesz si osob
sympatyczn; aco nie wyglda najlepiej woczach innych. Zajmiemy si take tematem wywiadw. Poruszymy nastpujce
kwestie: jak odpowiada na podchwytliwe pytania, reagowa na
insynuacje irzuca zason, gdy robi si gorco. Poznasz dwie nowe
techniki odpowiadanie pytaniem na pytanie oraz wir wsteczny.
Obie mog si okaza bardzo pomocne wwielu sytuacjach, nie
tylko podczas konfrontacji zudziaem publicznoci.
Suchacze s wszdzie
dy ripostujesz, zazwyczaj nie jest to wycznie konfrontacja

midzy tob arozmwc. Ogromn rol odgrywaj osoby
trzecie, czyli publiczno. Przysuchujcy si czsto decyduj
otym, czy twoja riposta ostatecznie osigna podany efekt.
Wystpujemy przed rnego rodzaju widowni owiele czciej, ni nam si wydaje. Wyobra sobie, e kolega namiewa
si zciebie wbiurze, czemu przysuchuje si koleanka. Naturalnie zaley ci na tym, aby odpowiednia riposta trafia przede
825945
205
Suwerenny wdyskusji
wszystkim do twojego rozmwcy. Ale pomyl teraz, e koleanka

mogaby zareagowa na twoj odpowied miechem albo grobowym milczeniem. To znaczca rnica.
Wzalenoci od sytuacji publiczno moe odgrywa wiksz
lub mniejsz rol. Czasami suy ona wycznie za pomieszczenie rezonansowe, ktre wzmacnia lub osabia skuteczno twojej
wypowiedzi. Jednak s takie sytuacje, wktrych opowodzeniu
twoich dziaa decyduje wycznie widownia ito j musisz
przekona, e racja jest po twojej stronie.
Wychodzc ztego punktu, moemy wyrni dwie typowe
sytuacje:
Prowadzisz zkim dyskusj, publiczno si przysuchuje
ibuduje wasn opini na temat istoty waszej rozmowy,
Jeste przepytywany, odnosisz si do kadego zpyta. Czysta
forma to wtym przypadku wywiad, ale publiczno moe
zadawa pytania take podczas prezentacji, wykadw, referatw.
Dokadnie przeanalizujemy oba te przypadki iomwimy typowe
problemy, zjakimi bdziesz si musia zmierzy.
Suwerenny wdyskusji
Wiele dyskusji toczy si poza publicznoci, cho znajduje si ona
wnajbliszym otoczeniu rozmwcw. Dyskutanci wyraaj si
niezrozumiale, przerzucaj si liczbami, ktrych nikt nie moe
sprawdzi ido niczego odnie, atakuj si personalnie idenerwuj zpowodw, ktre suchaczom s kompletnie obojtne.
Tobie nie powinno si to zdarza. Jeli dyskutujesz na oczach
widowni, musisz wpierwszej kolejnoci uwiadomi sobie, do
kogo najpierw powinny dotrze twoje argumenty do rozmwcy,
czy do publicznoci.
825945
206
Mw zrozumiale
Zasada numer 1: mw tak, aby wszyscy ci rozumieli. Na nic
przyda ci si fachowa nowomowa, skoro nikt nie bdzie mg za
tob nady. Nie bj si uproszcze. Jeli przeciwnik zarzuci ci
posugiwanie si oglnikami, wtedy moesz wej wszczegy.
Co prawda wwczas publiczno nie zrozumie ci do koca, ale
bdzie wiadoma, e to oponent zada od ciebie takiej formy
wypowiedzi. Skutek: to ty pozostajesz tym dobrym. Punkt dla
ciebie.
Prosimy okrtkie zdania
Uywaj krtkich, treciwych zda tylko wtedy zostaniesz zrozumiany. Zdania zawierajce wicej ni 13 sw s niezrozumiae twierdzi niemiecki prezenter telewizyjny Max Schau
tzer. To bardzo rozsdna granica.
Czy mwisz fachow chiszczyzn?
Nawet jeli rozmawiasz ze specjalist na tematy dobrze znane
itobie, ijemu, unikaj fachowego argonu. Nie obawiaj si, e
przez to prynie twoja aura eksperta. Myl osuchaczach oni
nie potrzebuj fachowca, ktrego nie rozumiej.
Szybko do sedna
Zasada numer 2: przechod szybko do sedna sprawy, nie owijaj wbawen. Wdobie internetu iskakania po kanaach suchacze nie s przyzwyczajeni do dugotrwaej koncentracji. Ich
skupienie jest cennym surowcem, zktrym musisz obchodzi
si oszczdnie. Ale ja nie chc dalej gada, tylko wreszcie wam
powiedzie, zwyk mawia jeden zmoich nauczycieli. Itej zasady
825945
207
Suwerenny wdyskusji
si trzymaj. Zamiast niepotrzebnie gada, po prostu powiedz,

oco ci chodzi.
Nie wchod wsowo
To, e masz szybko przej do sedna, nie oznacza, e powiniene
si spieszy. Wrcz przeciwnie: spokojni irozwani wypadaj
lepiej ni nerwowi irozgorczkowani. Emanuj pewnoci siebie
iniezalenoci dziki temu zdobdziesz sympati.
Pamitaj te, aby nie sygnalizowa przesadnie, e teraz twoja
kolej, e teraz ty powiniene zabra gos. To czsty bd. Oczywicie skoro masz co wanego do powiedzenia, bdziesz chcia
zrobi to jak najszybciej. Prawda jest jednak taka, e swoj natarczywoci inieustannym wchodzeniem wsowo moesz straci
duo wicej sympatii, ni zyskasz wypowiedzi. Jeli chcesz co
powiedzie, podejd do tego spokojnie. Skup na sobie uwag.
Pamitaj otym, e zawsze lepiej poczeka ipozwoli oponentowi
na wypowied, ni mu przerywa (strona210). Na pewno jeszcze nadarzy si odpowiedni moment, aby przedstawi publicznoci swj punkt widzenia.
Sprecyzuj zachowanie rozmwcy

Czy twj rozmwca unika pewnych sytuacji? Rozwleka zdania
imwi wnieskoczono? Nigdy nie koczy myli? Amoe
jest impulsywny iszybko si denerwuje? Znajd wnim co, co
moesz lekko skrytykowa, anastpnie stwrz na tej podstawie
sugestywny, zabawny obraz.
Strategia mtwy
Dyskusja wgronie dyrekcji firmy. Panowie Pieniek iSiwiski
ostro si spieraj. Pan Pieniek impulsywnie reaguje na zarzuty
825945
208
pana Siwiskiego izapomina orzeczowej rozmowie. Pan Siwiski stwierdza: Wiesz co, Pieniek? Zachowujesz si jak mtwa.
Zawsze gdy czujesz si atakowany, tryskasz atramentem dookoa,
eby nikt nic nie widzia.
Barwny wiat zwierzt
Bardzo przydatne iwdziczne s przykady ze wiata zwierzt.
S plastyczne, przejrzyste iniekoniecznie pochlebne dla twojego
przeciwnika. Staj si jego swoist karykatur. Suchacze po raz
kolejny dostrzegaj negatywne zachowania twojego oponenta
iumiechaj si na myl otwoim porwnaniu.
Ale jak dobra odpowiednie zwierz? Kade z nich jest znane
zkonkretnych zachowa. Wszyscy wiedz, e gepard bardzo
szybko biega, aso ma grub skr. Musisz odnale podobiestwa midzy zachowaniami typowymi dla zwierzt itwojego przeciwnika. Moesz rozoy je na czynniki pierwsze, co
pokazuj ponisze przykady:
W: peza powoli, pozostawiajc za sob ciek luzu, co
pozwala mu na pezanie po ostrych przedmiotach, takich jak
yletki. Twj przeciwnik argumentuje powoli. Lekceway ostre
argumenty, jak gdyby nie istniay.
Chomik: chowa jedzenie wpoliczkach (chomikuje), biega
wkoowrotku. Twj przeciwnik chowa argumenty (Na pewno
chomikujesz jeszcze jakie argumenty!) albo jego argumentacja
krci si wkko, coraz szybciej iszybciej (jak chomik wkoowrotku).
Meduza: prawie wcaoci skada si zwody. Jeli wyniesie si
j na ld, zostaje zniej maa, mokra plama. Twj przeciwnik
argumentuje niejasno, mtnie ibez treci (jak meduza). Jeli
si dokadnie przyjrze jego racjom (= wynie je na ld), okazuje si, e prawie nic znich nie zostaje.
825945
209
Suwerenny wdyskusji
Sp: padlinoerca, kry nad padymi zwierztami; ywi si

misem pozostawionym przez drapieniki. Twj przeciwnik nie
jest samodzielny, ale wygodny; nie przejmuje inicjatywy, eruje
na bdach innych osb lub na tym, co inni upoluj.
Twoje przykady powinny by zrozumiae, proste iprzekonujce. Porwnanie do australijskiego golca nie przyniesie podanych skutkw, bo mao kto zna to zwierz. Rwnie niewiele
uzyskasz, jeli uyjesz przykadu nieodpowiedniego w stosunku
do danej osoby lub takiego, ktry naruszajej godno.
Obrazki ze zwierztami
Pomyl teraz otrzech rnych zwierztach, ktrych zachowania przypominaj styl bycia twojego rozmwcy. Napisz, zczego
znane jest kade z nich. Nastpnie prze obraz na zachowanie
oponenta. Nasze propozycje znajdziesz na stronie 270.
Pierwsze zwierz: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Znane z: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podobne zachowania rozmwcy: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
........................................................
Drugie zwierz: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Znane z: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
........................................................
Trzecie zwierz: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Znane z: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
........................................................
825945
210
Czy mona przerywa innym wrodku zdania?

Ripostowanie polega na szybkim, bezporednim reagowaniu na
sowny atak. Podczas debaty publicznej obowizuje jednak zasada,
ktra mwi, e gdy jeden zdyskutantw przedstawia argumenty,
drugi milczy iczeka na swoj kolej. Dopiero gdy pierwszy skoczy,
ten drugi moe odnie si do zarzutw, insynuacji istwierdze.
Te reguy s na pewno sprawiedliwe, jednak stanowi dla ciebie pewne utrudnienie. Oto ich wady:
Zanim dojdziesz do sowa, chodzi ju oco zupenie innego.
Nikt waciwie nie wie, do czego si odnosisz. Sprawiasz wraenie osoby, ktra nie nada za tokiem dyskusji iprbuje
wrci na z gry upatrzone pozycje. To nie wyglda dobrze.
Idea citej riposty zakada, e reagujesz natychmiast na dan
wypowied/sytuacj. Kade opnienie zmniejsza skuteczno
kontry. Jeli masz czeka, a kto wreszcie skoczy wywd,
lepiej od razu zrezygnuj zriposty.
Co wic zrobi, jeli byskotliwa kontra przyjdzie ci do gowy
wtedy, gdy wanie kto mwi? Czy mona mu tak po prostu
przerwa? Owszem. Ale tylko wprzypadku, gdy twoja riposta
jest naprawd mistrzowska. Musisz si zastanowi, czy wejcie
komu wsowo ci si opaci. Jeli wyprowadzona przez ciebie
kontra trafi wdziesitk, nikt nie bdzie analizowa, czy mwie
wwyznaczonym dla ciebie czasie. Jeli jednak chybisz, strzelisz
sobie samobjczego gola. Poza tym nie bdziesz mg si pniej
skary, gdy tym razem rozmwca wejdzie ci wsowo. Wielu starych wyjadaczy doskonale wie, jak wykorzystywa takie bdy.
Nie przerywaj co chwil
Nawet jeli dziki lekturze naszej ksiki nieustannie przychodz ci do gowy byskotliwe riposty, nie wchod dyskutantowi
825945
211
Suwerenny wdyskusji
wsowo czciej ni jedno- lub dwukrotnie. Wprzeciwnym razie

sprawisz wraenie natarczywego iniewychowanego. Pamitaj
te, aby nie przypiera rozmwcy zbyt mocno do muru.
Uwaga na wykaczanie
Podczas debaty publicznej zaley ci przede wszystkim na tym,
aby twoje argumenty byszczay, aracje przeciwnika obnayy
luki wjego wiedzy. Cieszysz si wic szczerze, gdy mankamenty
dyskutanta wychodz na wiato dzienne, aon sam zamyka si
wsobie, sprawia wraenie bezsilnego iupiera si przy swoich
nieprzekonujcych argumentach. Wtedy to ty go punktujesz.
Rwnie wielk rado przynosi ci moment, wktrym przeciwnik zaprzecza samemu sobie, aty go na tym przyapujesz. Jeste
ju tak blisko wygranej
No wanie, blisko. Miej si na bacznoci. Stro przede wszystkim od uwag, ktre maj na celu ostateczne wykoczenie rozmwcy, poniewa prdzej czy pniej odbij si na tobie. Nawet
jeli przez taki komentarz twj oponent kompletnie si skompromituje, publiczno moe nie pochwali twojego zachowania.
Wtedy ucierpi nie tylko twj dyskutant, lecz take ty.
Nie id na cao
Twj sukces bdzie zdecydowanie wikszy, jeli publiczno
odniesie wraenie, e oszczdzie przeciwnika. Twj oponent
nigdy nie moe wyda si widowni zbyt saby. Jeli ju zdy
si lekko skompromitowa, na lito bosk, nie skacz po nim,
nie zncaj si, tylko podaj mu rk, pom mu. Publiczno
dostrzee wtobie czowieka sprawiedliwego ipragmatycznego.
Bo przecie wanie taki jeste.
825945
212
Rada
Nie prowokuj rozmwcy zbyt napastliwie. Im silniejsza prowo
kacja, tym wiksza utrata sympatii (strona136).
Przepraszam, czy mog dokoczy (swoj wypowied)?

Zdanie, ktre najczciej pada podczas publicznych dyskusji,
brzmi: Przepraszam, czy mog dokoczy (swoj wypowied)?.
Zazwyczaj im wiksza liczba politykw wstudiu telewizyjnym,
tym bardziej prawdopodobne, e usyszymy to magiczne sformuowanie.
Trudno mu si sprzeciwi. Kady ma prawo przedstawi swj
punkt widzenia iwypowiedzie si do koca bez koniecznoci wysuchiwania wtrcanych zoliwych komentarzy. Dziki
jednoznacznemu Teraz moja kolej! moesz egzekwowa to
prawo.
Niestety wwielu dyskusjach naduywa si tego pytania. Przepraszam, czy mog dokoczy? wypowiada si po to, aby osign jeden zdwch celw:
zyska wicej czasu,
wprawi oponenta wzakopotanie.
Nie moesz pozwoli ani na jedno, ani na drugie. Gdy tylko
zauwaysz uprzeciwnika takie zachowanie, dziaaj stanowczo.
Pozwl mu dokoczy!
Jak najskuteczniej zwalcza prby manipulacji czasem przeznaczonym na wypowied? Po prostu nie przerywa oponentowi.
Nie wchod mu wsowo nawet wtedy, gdy uwaasz, e opowiada
niestworzone historie. Wykorzystanie przeduonego czasu na
wypowied wcale nie jest takie atwe. Twj przeciwnik zacznie
825945
213
Suwerenny wdyskusji
si wkocu powtarza, wpewnej chwili zabraknie mu argumentw i ku twojej uciesze bdzie przeczy sam sobie.
Jeden ze synnych pisarzy stwierdzi kiedy, e aden rozsdny
czowiek nie potrafi mwi duej ni pi minut bez zaprzeczenia wasnym pogldom. Na pewno co wtym jest. Oprzyj
si wic wygodnie, nastaw uszu isuchaj uwanie, jak twj rozmwca plcze si iwika.
Przepraszam, czy mog dokoczy?
Oto kilka odpowiedzi, ktrymi moesz zaskoczy gawdziarzy.
Pamitaj jednak, aby korzysta znich ze szczegln rozwag.
Przecie mwi pan przez cay czas. Kiedy nastpi ten szumnie zapowiadany koniec?
Ale bardzo prosz. Co ma pan do powiedzenia?
Chciaem wywiadczy panu przysug iskrci nieco pana
mki.
Oczywicie. Jeli pniej tak samo dugo bdzie pan milcza.
Czy to proba, czy groba?
Przereklamowany czas
Dokoczyzm czsto suy pozyskaniu dodatkowego czasu na
wypowied. Co ciekawe, ten czas bywa wykorzystywany bardzo nieefektywnie. Zdarza si nawet, e dyskutant zaciera dobre
wraenie, jakie wczeniej wywar na publicznoci. Wniosek jest
jeden: ten, kto mwi wicej, niekoniecznie zostaje ulubiecem
widowni.
Osigniesz zdecydowanie lepszy efekt, jeli twoja mowa bdzie
zwiza itreciwa, amimo to publiczno odniesie wraenie, e
miae do powiedzenia wicej ni twj przeciwnik. Pamitaj
825945
214
oregule argumentacji jest ona tak silna, jak najsabsze ogniwo

wjej acuchu. Dlatego zawsze lepiej przytoczy tylko dwa miadce argumenty, ni doda do nich dwa redniej jakoci.
Rada
Jeli rzeczywicie przeznaczono dla ciebie za mao czasu na
wypowied, nie omieszkaj zauway, e nie miae szansy
na wyczerpujce przedstawienie swojego stanowiska.
Gdy przeciwnik obrzuca ci botem

Gdy twj przeciwnik znalaz si ju pod cian iwie, e nie
pokona ci wrzeczowej dyskusji, zaczyna obrzuca ci botem.
Wierzy, e wten sposb ci zaszkodzi, wic wypluwa zsiebie
insynuacje, obelgi, stawia zuchwae tezy, ktrych ty wcale nie
zamierzasz komentowa. Jest jednak jeden problem co, co
zostao ju wypowiedziane, moe do ciebie przylgn. To tak
jak zfiltrami odpadw mimo usilnych stara zawsze co na
nich zostanie
Takie zachowanie nie zdobdzie akceptacji
Jednego moesz by pewien ten, kto siga po takie metody,
jest przegrany woczach publicznoci. Nie denerwuj si wic
inie uno, gdy dyskutant przypisuje ci problem alkoholowy lub
nietypowe preferencje seksualne. Zachowaj spokj nawet wtedy,
gdy jego insynuacje s naprawd obelywe.
Postaraj si, aby nic do ciebie nie przywaro
Twj przeciwnik sam zapdzi si wkozi rg, wic nie musisz si
nim duej zajmowa. Poczekaj na moment, wktrym bdziesz
mg wspokoju odnie si do jego zarzutw. Trzewo sprostuj
825945
215
Suwerenny wdyskusji
wszystkie faszywe oskarenia. Jeli tego nie zrobisz, istnieje

ryzyko, e pewna ilo oszczerstw przylgnie do twojej osoby.
Problem alkoholowy
Podczas dyskusji wgronie pracownikw jeden znich jest ostro
krytykowany przez pozostaych za pozostawienie swojego zespou
na lodzie. Mocno zdenerwowany zarzuca koledze, e najpierw
powinien rozwiza swj problem alkoholowy, zanim zacznie
go krytykowa. Kolega odpowiada spokojnie, e niestety wyszo
na jaw, i wsppracownik nie radzi sobie zzespoem, poniewa
nie umie przekaza mu swojej obszernej wiedzy. Zarzut dotyczcy problemu alkoholowego komentuje nastpujco: Nie
wiem, jak moesz stawia tak niedorzeczne iordynarne zarzuty.
Aby wszystko byo jasne: oczywicie nie mam problemu zalkoholem. Kto ma tutaj problem, widzimy wszyscy. Ina pewno nie
dotyczy on alkoholu.
Ajeli naprawd co jest na rzeczy?
Przeciwnik moe te zarzuci ci co, co nie ma nic wsplnego
zdyskusj, ale jest zgodne zprawd. Co wtedy? Musisz krtko
skomentowa zarzut, np. Jak pastwo wiedz, jestem alkoholikiem. Od p roku lecz si zuzalenienia iod tamtego czasu
moja sytuacja znacznie si polepszya. Dziki takim stwierdzeniom sprawisz wraenie silnego iniezalenego. Dasz publicznoci do zrozumienia, e nie zamierzasz nic ukrywa ie stawiasz
sprawy jasno.
Agdy zejdziesz na drugi plan?

Od czasu do czasu zdarzaj si sytuacje, ktre nie s dla ciebie
najkorzystniejsze. Twj przeciwnik ma lepszy kontakt zpublicz-
825945
216
noci, sprawia wraenie sympatyczniejszego lub ozgrozo!

po prostu ma racj. Co wtedy? Nie ma powodu do paniki. Jeli
wszystko robisz tak, jak trzeba, masz jeszcze szans na cakiem
pomylny fina dyskusji.
Ten drugi ma racj? Wic ma pecha!
Jeli oponent rzeczywicie dysponuje lepszymi argumentami, po
prostu przyznaj mu racj! To dziaa cuda. Dopiero co zacz si
rozkrca, ma wzanadrzu jeszcze 35 ciosw, aty mwisz: Wtej
kwestii ma pan racj.
Ico dalej? Koniec dyskusji! Temat zamknity. Teraz ty skoncentruj si na swoich asach wrkawie. Dziki temu strcisz
przeciwnika znajwyszego stopnia podium, na ktrym ju siebie widzia. Jak powinien na to zareagowa? Rozpocz nowy
temat? Zpsychologicznego punktu widzenia zdobye nad nim
przewag. On by przygotowany na to, e kolejnymi argumentami bdzie skutecznie przypiera ci do muru, aty nagle przerwae jego szar. Teraz rozmwca musi si przestawi mentalnie. Punkt dla ciebie.
Niektrzy twierdz, e powiniene odnosi si kolejno do
kadego z35 argumentw, ktre chcia przedstawi oponent. To
ogromny bd. Zachowaby si wtedy niczym genera, ktry
wysya wojska na puste pole bitwy. Moesz jeszcze raz przyzna
rozmwcy racj izgry podzikowa mu za nastpne argumenty.
Mwisz: Mam na ten temat dokadnie takie samo zdanie jak
pan. Odmienne mam natomiast wkwestiach iwtedy przechodzisz do kontrataku.
Rzu zason ale prawidowo
Nie zawsze moesz tak po prostu przyzna racj oponentowi
na przykad jeli reprezentuje on stanowisko, ktrego ty nie
825945
217
Suwerenny wdyskusji
akceptujesz, ale ktre popiera publiczno. Argumentami nie

zdziaasz ju nic. Co wic powiniene zrobi?
Wprowad zamt. Zagb si wdziedzin, wktrej jeste
ekspertem, aoktrej publiczno niewiele wie. Za tak zason
bdziesz wstanie rozdmucha swoje niedostateczne argumenty,
tak by nabray wystarczajcych rozmiarw.
Oczywicie twj rozmwca nie puci ci tego pazem. Musisz
te zdawa sobie spraw, e widownia nie przepada za tego
typu manewrami. Co robi wtakich sytuacjach profesjonalici? Wchodz na zupenie inny poziom rozmowy istaraj si
przekona publiczno, e s miymi idowcipnymi ludmi. Jeli
masz wic wzanadrzu jak zabawn anegdot, moe to by
dobry moment, aby j zaprezentowa. Przy odrobinie szczcia
wszystko pjdzie po twojej myli, aoponent wyjdzie na pozbawionego humoru formalist bazujcego jedynie na suchych
argumentach.
Pozbierane liczby
Mogoby si wydawa, e nic nie jest tak przekonujce jak liczby.
Tymczasem gdy wdyskusji pojawiaj si dane statystyczne, rozmwcy rzucaj najwicej zason. Oto maa kompilacja: Znam te
liczby, s nieprawdziwe. Nie wiem, skd wzi pan te liczby.
Nie moe pan tak po prostu wyrywa tych liczb zkontekstu.
Wiem, to s paskie liczby. Ja znam zupenie inne dane.
Zmiana tematu
Zmiana tematu to kolejny elegancki sposb na wybrnicie zniewygodnej sytuacji. Trzeba to jednak robi umiejtnie. Nage
przejcie do innego wtku nigdy nie wyglda dobrze. Mistrzem
zmiany tematu jest niemiecki polityk Unii Chrzecijasko
Demokratycznej, Wolfgang Schuble. Publiczno zawsze za
825945
218
nim nada irozumie, dlaczego wprowadza on now myl. Dziaanie Schubla mona podzieli na trzy etapy:
1. Dotychczasowa dyskusja zostaje podsumowana: Pan powiedzia to ito, ja odniosem si do tego tak itak.
2. Publiczno otrzymuje sygna, e dyskusja nie bdzie kontynuowana: Na ten temat moglibymy jeszcze dugo dyskutowa,
ale naszych suchaczy nieszczeglnie to interesuje.
3. Nowy temat zostaje wprowadzony: Owiele bardziej interesujcy wydaje mi si za to wtek.
Jak sam widzisz, zmiana tematu dziaa podobnie do przyznawania racji zt znaczc rnic, e tutaj tej racji nie przyznajesz. Plus jest taki, e nie musisz rezygnowa ze swojego stanowiska, zktrym by moe zgadza si publiczno. Minus temat
jeszcze nie zosta zakoczony, wic twj przeciwnik moe do
niego wrci. Std rada: Jeli moesz przyzna rozmwcy racj,
zrb to. Sprawisz wraenie przyjaznego iniezalenego.
Suwerennie przed wrog publicznoci

Moe si zdarzy, e bdziesz musia wystpi przed widowni
nastawion do ciebie nieprzyjanie, uprzedzon. To zoczywistych wzgldw niezbyt lubiana konstelacja, ktrej wielu stara
si unika. Aniesusznie. Bo wanie wtakich okolicznociach
moesz zyska naprawd wiele.
Zyskujesz szacunek
Nie masz wiele do stracenia. Nawet jeli nie zyskasz aprobaty,
masz szans na udowodnienie swojej wiarygodnoci izdobycie szacunku. To wanie trudne wystpienia skupiaj na tobie
uwag zarwno przeciwnikw, jak isprzymierzecw. Pamitaj
onastpujcych kwestiach:
825945
219
Suwerenny wdyskusji
Suchaj uwanie iupewnij si, e wszyscy to widz. Nie feruj

przygotowanych wczeniej wyrokw, unikaj sw dranicych.
Konsekwentnie obstawaj przy swoim zdaniu. Uzasadniaj, dlaczego postrzegasz pewne sprawy inaczej. Szanuj opini przeciwnika idaj wzamian tego samego.
Nie spoufalaj si inie prbuj odgrywa przyjaciela twojego
oponenta. Nawet jeli nie masz zych intencji, wostatecznym
rozrachunku nie wyjdzie ci to na dobre.
Jeli osoby zasiadajce na widowni przerywaj ci wypowied
zoliwymi okrzykami, zadaj, aby przestay to robi. Wsytuacji, gdy nie jeste wstanie przedstawi swojego stanowiska,
bo co chwil kto ci przerywa, rozwa opuszczenie sali.
Byo okropnie? Odczekaj
Zawsze warto walczy, nawet jeli pod koniec czujesz si pokonany irozdraniony. Pozytywne efekty twojego wystpienia
mog ujawni si dopiero po jakim czasie. Na temat kogo,
kogo wygwizdano podczas zebrania, mona pniej usysze:
Ale oniektrych sprawach mwi cakiem do rzeczy.
Dyskusja przed publicznoci
Wtym wiczeniu powinny bra udzia co najmniej trzy osoby
dwie wroli dyskutujcych iprzynajmniej jedna udajca kogo
zpublicznoci. Wylosujcie, kto wcieli si wrol zwolennika, akto
przeciwnika danego rozwizania, iporozmawiajcie na jeden
zponiszych tematw.
Tematy: Przymusowe zakadanie kagacw psom tak
czy nie?, Zrezygnowa zsamochodu?, Nastpny urlop spdzimy wkraju, Czy powinnimy czciej siga po literatur
fachow?, Czy zakaza wasnym dzieciom ogldania telewizji?,
825945
220
Czy prawo do gosowania powinno przysugiwa osobom po

80. roku ycia?
Dajcie sobie 1015 minut na przygotowanie. Zgromadcie argumenty. Prowadcie dyskusj przez cztery rundy. Kady zwas ma
maksymalnie dwie minuty na przedstawienie swojego punktu
widzenia. Pierwsza runda: zaprezentuj swoje stanowisko. Druga
itrzecia runda: odnie si do argumentw oponenta. Czwarta
runda: podsumowanie. Po zakoczeniu dyskusji wypowiada si
publiczno. Kto by bardziej przekonujcy? Dlaczego? Pniej
do gosu dochodz dyskutanci. Wsplnie zastanawiaj si, czy
byli mocni, sabi? Czy udao im si przerwa wypowied oponenta byskotliw ripost?
Wywiady
Nieco inaczej wyglda sytuacja, wktrej odpowiadasz na pytania publicznoci. Wprzeciwiestwie do dyskusji, tu nie ma oponenta. Chodzi wycznie ociebie iotwoje stanowisko. Jeste
jedyn osob, ktr mona zaatakowa. Musisz odpowiedzie
na wszystkie pytania ipozwoli si pokierowa.
Kto pyta, prowadzi
Zazwyczaj pytania zadaj osoby, ktre nie reprezentuj wasnego
stanowiska. Nawet jeli s wobec ciebie krytyczne lub nieprzyjazne, przepytuj ci, poniewa dziaaj winteresie publicznoci. Wten sposb ma ona szans dowiedzie si od ciebie czego
wicej. Pamitaj, e besztanie pytajcych to bardzo ryzykowne
posunicie. Taki zwyczaj pielgnowa byy kanclerz Niemiec,
Helmut Kohl, ktry do kadej zodpowiedzi dodawa komentarz: C za niebywale gupie pytanie albo Takich pyta
wogle si nie stawia. Takie uwagi miay na celu oniemielenie
825945
221
Suwerenny wdyskusji
pytajcych. Mogoby si wydawa, e jeli ju przy pierwszej okazji zruga si osob stawiajc pytanie, bdzie si miao pniej
wity spokj. Niestety nie dziaa to wten sposb. Kanclerzowi
moe uszo to na sucho, ale tobie nie musi. Jeli chcesz zaskarbi sobie sympati publicznoci, odno si do pytajcych zszacunkiem iuprzejmoci.
Masz udziela informacji

Celem wywiadu jest uzyskanie od ciebie jak najwikszej iloci
informacji, poniewa jeste ekspertem wjakiej dziedzinie lub
ponosisz za co odpowiedzialno. Musisz podzieli si wiedz lub wyjani pewne kwestie zwizane ztwoimi kompetencjami. Wpierwszym przypadku bdziesz wstanie udzieli
wyczerpujcych informacji. Wdrugim prawdopodobnie nie
powiesz wszystkiego, poniewa nie moesz albo nie chcesz
tego zrobi.
Takie mylenie defensywne (Mam nadziej, e nie wszystko
si wyda) nie jest dla ciebie korzystne. Owszem, nie musisz
mwi wszystkiego, zwaszcza gdy masz ku temu wane powody.
Ale publiczno przestanie ci ufa, jeli zauway, e co ukrywasz idlatego nie odpowiadasz na pytania.
Zaskakuj
Wykorzystaj okazj iudzielaj dobrych, chwytliwych odpowiedzi.
Takich, ktre twoi suchacze zrozumiej izapamitaj. Postrzegaj
wywiad nie jako zamach na twoj prywatno, lecz jako szans
na porozumienie si i zdobycie uznania.
Dobre odpowiedzi s krtkie iwmiar moliwoci zaskakujce. Czyli takie jak cite riposty. Przykuwajce uwag!
825945
222
Wjaki sposb zaskoczy publiczno? Poprzez:

oryginalne porwnania,
rozbrajajc otwarto,
autoironi,
zabawne sformuowania.
Zasada automatu do kawy

Dziennikarz pyta kierownika dziau bada irozwoju: Dlaczego
koszty wpana dziale wzrosy o10%, apana wynik jest o8% gorszy ni wzeszym roku?. Niestety nasz dzia nie funkcjonuje
na zasadzie automatu do kawy, czyli tak, e ugry wrzucamy
pienidze, ana dole wyskakuje odpowiednia liczba gorcych,
wieutkich wynalazkw.
Przyznaj si do bdu
Wbrew powszechnemu przekonaniu umiejtno przyznania si
do bdu przed publicznoci stanowi ogromn zalet. Dziki
niej dana osoba uchodzi za ludzk iwiarygodn. Nie oznacza to
jednak, e zawsze, gdy kto zarzuci ci bd, masz si obszernie
tumaczy. Zastanw si, ktra zponiszych odpowiedzi wydaje
ci si pewniejsza ibardziej suwerenna.
Przespany postp
Reporter pyta: Wprowadzili pastwo na rynek nowy napj truskawkowy, ale dopiero dwa miesice po tym, jak zrobi to wasz
najpowaniejszy konkurent. Czy przespalicie postp?.
a) Wrcz przeciwnie. Rozpoczlimy prac nad tym napojem na dugo przed konkurencj. Ale poniewa dbamy oto,
aby nasi klienci otrzymywali wycznie produkty najwyszej
jakoci, dopiero teraz wprowadzilimy napj na rynek. Jego
825945
223
Suwerenny wdyskusji
ogromna popularno uwiadomia nam, e podjlimy wa

ciw decyzj.
b) Rzeczywicie, troch przespalimy. Ju od duszego czasu
pracowalimy nad nowym napojem, ale postanowilimy si nie
spieszy. Wkocu zaleao nam na tym, aby do rk klientw
trafi dojrzay produkt. Potem okazao si, e konkurencja nas
wyprzedzia. Owszem, to nieco irytujce, mimo e uwaamy
nasz napj za lepszy. Powinnimy byli zaprezentowa go wczeniej.
Jak odpowiada na pytania sugerujce?

Pytania sugerujce to takie, wktrych osoba pytajca sugeruje
respondentowi odpowied. Pan chyba nie wierzy, e sytuacja
wbrany si polepszya? Nie, oczywicie, e nie, brzmi
odpowied, ktr podsun pytajcy.
Potwierdzenie izapewnienie
By moe zastanawiasz si, dlaczego kto wogle zadaje ci pytanie, skoro itak ju zna na nie odpowied. Powd jest prosty
on potrzebuje potwierdzenia izapewnienia. Za pomoc zdania: Awic rozumiem, e przynajmniej my dwaj podzielamy
opini, i prbuje stworzy wsplny fundament. Pytania
sugerujce czsto s uzasadnione inie zawsze musz uruchamia alarm wtwojej gowie. Nie jest te powiedziane, e musisz
odpowiada przeczco na kade znich. Ale pamitaj, by nie da
si zaskoczy.
Ten drugi potrzebuje twojej zgody
Nie ma pan chyba nic przeciwko temu, e tu zapal?, pyta
rozmwca iju wyciga zapalniczk. Takie pytania sugerujce
825945
224
zazwyczaj nas denerwuj. Niektrzy na przytoczone wyej pytanie bez wahania odpowiadaj: Owszem, mam. Skoro ju kto
nas oco pyta, powinien pozwoli, abymy decydowali samodzielnie, anie wkada nam wusta gotow odpowied.
Teraz wyobra sobie t sam sytuacj, ale wnieco zmienionej
scenerii. Ty itwj rozmwca siedzicie wrestauracji, wczci dla
palcych. Kolega zadaje ci to samo pytanie. Gdyby itym razem
mia jakie obiekcje, zachowaby si co najmniej dziwnie, dlatego
nie pozostaje ci nic innego, jak pozwoli koledze na zapalenie
papierosa. Dlaczego wic wogle o to pyta? Poniewa potrzebowa twojej zgody. Na takim fundamencie mona budowa.
Co rozumiesz przez oczywiste?
Wedug tej zasady funkcjonuj nie tylko dobre, efektywne, lecz
take grone pytania sugerujce. One wskazuj nam, co uwaamy lub powinnimy uwaa za oczywiste. Niebezpiecznie
robi si wchwili, gdy kto prbuje przemyci wpytaniu tre,
ktrej wcale nie uwaamy za oczywist iktrej wogle nie
pochwalamy. Takie pytania syszymy nie tylko wwywiadach,
lecz take na co dzie, np. wpracy.
Dyskusja osprawach podstawowych
Podczas spotkania subowego kierownik dziau marketingu
zapoznaje pracownikw ze swoj now koncepcj. Pani Hawryluk nie szczdzi sw krytyki. Kierownik broni swoich racji
ipyta: Chyba nie chce pani teraz zaczyna dyskusji osprawach
podstawowych?. Pani Hawryluk milczy.
To pytanie sugerujce przynioso podany skutek, poniewa
nawizao do kwestii, zktr pani Hawryluk si zgadza e
nie warto rozpoczyna mudnej, mczcej dyskusji, zktrej nie
825945
225
Suwerenny wdyskusji
wypyn adne konstruktywne wnioski. To wanie kryje si za

magicznymi sowami dyskusja osprawach podstawowych. Cel
kierownika jest jednak zupenie inny zaley mu na tym, aby
ojego koncepcji dyskutowano powierzchownie.
Kwestionuj to, co oczywiste
Istniej dwa skuteczne sposoby na to, aby nie da si zapa
wsida pyta sugerujcych. Jeden to wir wsteczny, oktrym
bdziemy mwi niebawem (strona233), drugi to technika
zapytania, ktr ju poznae (strona95). Moesz otworzy
szczelnie zamknit paczk z pytaniem sugerujcym iodkry,
co naprawd znajduje si wrodku, albo zidentyfikowa pytanie jako nieuzasadnione ije odrzuci.
Dyskusja osprawach podstawowych odpowied
Pani Hawryluk odpowiada: To nie ja chc rozpoczyna dyskusj osprawach podstawowych. To pana koncepcja wymaga
takiej dyskusji. Skoro pana projekt obfituje wfundamentalne
braki, musimy mie prawo do szczegowej rozmowy na jego
temat.
Jak odpowiada na pytania puapki

Pytania puapki, czyli takie, ktre zawieraj wsobie insynuacj
lub tez, s do niebezpieczne. Jeli odpowiesz na nie jak na
zwyke pytanie, zaakceptujesz insynuacj.
cieg zygzakowy
Pani Wrona przeprowadza wywiad zzaoycielem firmy informatycznej, panem Barskim. Polityka paskiej firmy przypomina cieg zygzakowy. Czy nie powinien pan obra bardziej
825945
226
konsekwentnej linii dziaania iskupi si na priorytetowych

interesach?. Wie pani, rzeczywicie, widzimy duy potencja
wusugach dodatkowych, odpowiada Barski.
Pan Barski wpad wpuapk pani Wrony. Swoj odpowiedzi
potwierdzi, e jego dziaania przypominaj cieg zygzakowy
ie brak mu konsekwencji. Prawdopodobnie wcale tak nie myli
wic powinien by nazwa insynuacj po imieniu.
cieg zygzakowy sprostowanie
Pan Barski odpowiada: Skd pomys, e jestemy niekonsekwentni ie nasze dziaania przypominaj cieg zygzakowy?
Sama pani wie, na jak trudne warunki bya wystawiona wostatnich miesicach brana informatyczna. To niewygodna sytuacja,
ale trzeba reagowa na ni nowymi, rnorodnymi strategiami.
Dlatego nie moe pani mwi, e dziaamy niekonsekwentnie.
Wrcz przeciwnie. Jestemy konsekwentnie elastyczni iodpowiedzialni.
Prostuj insynuacje
Takie pytania puapki syszymy nad wyraz czsto. Czasami
insynuacje s tak subtelne, e nawet ich nie zauwaamy: Jak
zamierzaj pastwo wyj zkryzysu?. Zaraz, zaraz. Mamy
pewne problemy, ale eby od razu kryzys? Wtakich przypadkach zanim odpowiesz, sformuuj sprostowanie albo przedstaw
swoj wizj stanu rzeczy.
Nie oburzaj si nadmiernie
Pamitaj, aby nie reagowa na pytanie puapk zbytnim oburzeniem. Ze spokojem zaprezentuj swj punkt widzenia. Jeli
825945
227
Suwerenny wdyskusji
za bardzo si uniesiesz, zaryzykujesz utrat wiarygodnoci oraz

to, e pytajcy skwituje twoj wypowied nieprzyjemn uwag.
Pozostamy wic przy naszym przykadzie:
cieg zygzakowy oburzenie
Pan Barski odpowiada oburzony: Nie wiem, jak pani na to
wpada. To oczywiste, e nasza polityka nie przypomina ciegu
zygzakowego. Ach tak, komentuje pani Wrona znaczcym
tonem, czyli uwaa pan, e wpaskiej firmie wszystko chodzi
jak wzegarku. Ciekawe.
Insynuacje zazwyczaj nie s formuowane bez powodu. Ity bdziesz wstanie ten powd zidentyfikowa. Zamy, e raz nie
dotrzymae terminu, atwj rozmwca zarzuca ci od razu noto
ryczn niesowno izadaje pytanie puapk: Prosz mi powie
dzie, czy powinnimy zleci ten projekt osobie notorycznie
niesownej?.
Przeciwdziaaj, zajmujc konkretne stanowisko wobec insynuacji drugiej strony iwycigajc wasne wnioski.
Notoryczna niesowno
Dlaczego mwi pan, e jestem notorycznie niesowny? Owszem,
nie ukoczyem prac w terminie, ale po pierwsze dlatego, e czas
na wykonanie projektu by zdecydowanie zbyt krtki, apo drugie musiaem w tym samym okresie zaj si kilkoma dodatkowymi zleceniami. Projekt ukoczyem zpowodzeniem, wykonaem te wszystkie zlecenia. Tego chyba nie mona nazwa
notoryczn niesownoci. Inie wydaje mi si, aby by to dostateczny powd, aby nie zleci mi nowego projektu.
825945
228
Odparcie sprostowanie wnioski

Wzorcowa odpowied na pytanie puapk skada si ztrzech
czci:
1. Odpierasz zarzut lub insynuacj: Skd taki pomys?
lub: By moe to paski punkt widzenia, mj jest zupenie
inny.
2. Przedstawiasz fakty, formuujesz sprostowanie: Powiedziabym raczej, e.
3. czysz insynuacj zwaciw treci pytania: Poniewa
wmoim dziale nie panuje chaos, nie musz nikogo przywoywa do porzdku.
Odpowiedzi na pytania puapki
Pozwl sobie na odrobin fantazji isformuuj odpowiedzi na
ponisze pytania puapki. Sprbuj sobie wyobrazi, co tak
naprawd mg mie na myli twj rozmwca ijak moesz
sprostowa jego insynuacje. Nasze propozycje znajdziesz na
stronie 270.
1. Pan znowu nie dotrzyma terminu! Dlaczego nie nada pan
zprac?
Twoja odpowied: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Nie przedstawia pan ju adnych nowych pomysw. Nie
powinien pan przej na emerytur?
Twoja odpowied: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Od czterech lat nie by pan na adnym szkoleniu. Jak mamy
do czegokolwiek doj, skoro nie chce pan przyswoi ani krzty
nowej wiedzy?
Twoja odpowied: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
825945
229
Pytaniem na pytanie
4. Pascy ludzie graj panu na nosie. Jak zamierza pan zdoby

ich szacunek?
Twoja odpowied: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pytaniem na pytanie
Kto stawia pytania, steruje rozmow. Moe zadawa dodatkowe
pytania istrofowa za uchylanie si od odpowiedzi: Nadal nie
odpowiedziae na moje pytanie. Osoby uparcie pytajce potrafi
przyprze rozmwc do muru. Jeli do samego koca nie usysz odpowiedzi, gono dadz wyraz swojemu niezadowoleniu:
To nadal nie bya jasna odpowied na moje pytanie. Najwyraniej nie chcesz na nie odpowiedzie.
Na szczcie nie jeste zdany na ask inieask tych natrtw,
poniewa istnieje pewien przydatny instrument odpowied
pytaniem na pytanie. Kto pyta, prowadzi. Jeli nie chcesz by
prowadzony przez kogo, sam zadaj pytanie iprzejmij kontrol.
Ale tylko na krtko.
Rada
Wprzypadku tej techniki zalecamy szczegln ostrono.
Jeli zbyt czsto bdziesz odpowiada pytaniem na pytanie,
bdziesz postrzegany jako czowiek zimny inieprzystpny.
Zkolei stosowanie tej metody tylko dla zasady dziaa na innych
niebywale irytujco.
Nie uchylaj si od odpowiedzi

Gdy odpowiadasz pytaniem na pytanie, pytajcy czuje si okradziony znalenej mu odpowiedzi. Daj mu do zrozumienia, e tak
825945
230
naprawd jeste gotowy, aby odpowiedzie, ale potrzebujesz wicej informacji. Idlatego pytasz.
Jest to jedna zagodniejszych technik, cho na dusz met
uciliwa. Moesz zastosowa j wkontaktach zprzeoonym lub
klientem. Pamitasz technik zapytania (strona95)? Co pan
przez to rozumie? to moe by jedno zpyta, ktrymi odpowiesz na pytanie.
Dlaczego pan tak uwaa?

Oto pytanie, ktre mona intonowa na dziesitki sposobw
sugerujc zainteresowanie, zdziwienie, uraz lub oburzenie. Jest
ono cile spokrewnione zinnym pytaniem, ktre ju wczeniej
stawialimy: Skd taki pomys?. Do tej pory, wprzykadach,
miao ono funkcj retoryczn. Moesz jednak uczyni zniego
prawdziw odpowied pytaniem na pytanie, gdy twj rozmwca
staje si natarczywy lub chce ci sprowokowa.
Wrmy do ostatniego zdania naszego wiczenia: Pascy
ludzie graj panu na nosie. Jak zamierza pan zdoby ich szacunek?.
Zanim wpadniesz na jakkolwiek odpowied, zapytaj swobodnie:
Moi ludzie graj mi na nosie? Dlaczego pan tak uwaa?.
Rozmwca musi poda przyczyny
Wten sposb zmuszasz dyskutanta do odpowiedzi. Musi poda
konkrety. By moe wyliczy kilka sytuacji, ktre skoniy go do
wyraenia takiej opinii. Tymczasem ty moesz odnie si do
kadego przypadku, ktry wymieni. To na pewno owiele przyjemniejsze iatwiejsze ni odpieranie oglnego zarzutu.
Dowiadujesz si, co wie rozmwca
Odpowied pytaniem na pytanie pozwoli ci wdelikatny sposb
dowiedzie si, ile tak naprawd wie twj rozmwca. Zamy,
825945
231
Pytaniem na pytanie
e wtwoim dziale rzeczywicie panuje totalny baagan, aty

wierzye, e do tej pory nikt otym nie wiedzia. Zadajc rozmwcy dodatkowe pytania, ustalasz, czy on naprawd wie co
konkretnego, czy moe tylko sysza krce wok plotki. Przy
tym lepiej nie zdradzaj wicej, ni wie oponent, jeli obawiasz
si, e prdzej czy pniej sprawa wyjdzie na jaw.
Prosz odpowiedzie na moje pytanie!
Niektrzy pytajcy zareaguj nerwowo, gdy odpowiesz im pytaniem, ibd nalega, aby to ty pierwszy odnis si do ich pytania, zanim oni odnios si do twojego. Istnieje na to prosty sposb. Powiedz: Bardzo chtnie odpowiedziabym na pana pytanie,
ale ja pana nie rozumiem!.
Co musiabym zrobi, aby by pan zadowolony?

Twj rozmwca denerwuje si na ciebie z powodu chaosu
wtwoim dziale. Ty niestety musisz przyzna, e ma ku temu
powody. Moesz zbi go nieco ztropu izabarwi sytuacj pozytywnie dziki pytaniu, co musiaby zmieni, aby by znw
zadowolony.
cile powizane zt technik jest pytanie stawiane regularnie przez psychoterapeutw: Czego by pan sobie yczy, aby
byo dobrze?. Oba te pytania mog okaza si bardzo przydatne izapobiec sytuacji, wktrej zarzuty pitrz si bez koca.
Mog te jednak zaszkodzi. Wwielu przypadkach lepiej je sobie
po prostu darowa.
Zmiana na yczenie
Pan Hermanowicz jest sprzedawc, ktry nie osiga podanych
wynikw. Poza tym kilku klientw skaryo si na jego nieco
zuchwae zachowanie. Szef wzywa go na dywanik izasypuje
825945
232
zarzutami. Hermanowicz odpowiada spokojnie: Co musiabym

zmieni, aby by pan ze mnie zadowolony?. Szef mierzy pracownika wzrokiem ikomentuje ze zniecierpliwieniem: Na Boga,
czy ja przez ten cay czas mwiem do ciany?.
Cho stawiane wdobrej wierze, to pytanie czsto brzmi sztywno.
Poza tym naley zadawa je tylko wtedy, gdy rzeczywicie nie
wiadomo, oco tak naprawd chodzi. Jeli twj rozmwca a
nazbyt jasno tumaczy ci, co stanowi problem, lepiej zrezygnuj
ztakiej reakcji.
Odbij pytanie
Cikawe, mao byskotliwe pytania najlepiej po prostu odbija.
Co prawda za tak reakcj nie dostaniesz nagrody za oryginalno, ale lepsze to ni milczenie iprzewracanie oczami.
Imponujca wydajno
Chciaem jeszcze zapyta ojedno, owiadcza drwico pan
Hyy w rozmowie z koleg, panem Balewskim, jak ty to
robisz, e majctak may mzg, produkujesz tak ogromn ilo
bzdur?. Pan Balewski odpowiada wesoo: Nie wiem. Aty jak
to robisz?.
Agresywne odpowiedzi pytaniem na pytanie

Poza agodnymi, defensywnymi pytaniami istnieje caa gama
pyta agresywnych, ktre stanowi zacztek kontrataku. Moesz
sobie na nie pozwoli tylko wtedy, gdy kto rzeczywicie traktuje
ci bardzo nie fair. Zadajc je winnych przypadkach, ryzykujesz,
e inni bd ci postrzega jako osob zacit iniesympatyczn.
825945
233
Wir wsteczny
Nie pomoesz sobie, jeli na lekko lekcewace pytanie od razu

odpowiesz agresj. Oto kilka przykadw pyta agresywnych:
Skd to wiesz? (to najagodniejszy przykad)
Dlaczego pytasz?, Oco ci chodzi?, Co chcesz przez to
powiedzie?
Przecie ju ci tumaczyem. Dlaczego wogle mnie nie suchasz?, Dlaczego nie chcesz mnie zrozumie?, Dlaczego
przeinaczasz moje sowa?
Nie skomentuj tego pytania. Dlaczego tak uparcie prbujesz
mnie sprowokowa?
Nie zasigne wczeniej odpowiednich informacji. Czy
moesz mi powiedzie, dlaczego?
Na pierwszy rzut oka powysze pytania wygldaj na bardzo
mocne. Ten, kto pyta pierwszy, ma zareagowa na nie oniemieleniem imilczeniem. Niektrzy przeoeni sigaj po pytania agresywne, aby uchyli si od odpowiedzi wsprawach, ktre
ich krpuj. Nie jest to jednak najszczliwszy pomys, poniewa wtedy demonstruj wszystkim naokoo, e traktuj takie
pytania jak pretensje inie zamierzaj na nie reagowa. Pamitaj, e jeli pytanie jest uzasadnione, odpowiadanie agresj jest
nad wyraz aroganckie.
Wir wsteczny
Jak ju wspomnielimy przy okazji pyta sugerujcych, istniej
sytuacje, wktrych musimy zachowywa si wokrelony sposb
inaczej pogwacimy pewne niepisane reguy iwyjdziemy na nieuprzejmych, bezczelnych albo gupich. Jeli kto nas wita, powinnimy odpowiedzie na powitanie. Gdy idziemy do kogo wodwiedziny, nie powinnimy zachowywa si jak usiebie wdomu.
825945
234
Te niepisane zasady maj swj gboki sens inaley si ich

trzyma. Jednak zdrugiej strony zdarzaj si sytuacje, wktrych
musimy reagowa wdany sposb, cho wcale tego nie chcemy.
To tak jak gdybymy znaleli si wniewidzialnym wirze, ktry
porywa nas wbrew naszej woli. Wydaje nam si wtedy, e nie
moemy zachowa si inaczej cho wrzeczywistoci nic nie
stoi temu na przeszkodzie. Musimy tylko stworzy co wrodzaju
wiru wstecznego.
Krok pierwszy: Rozpoznaj dziaanie ssce
Musisz sobie uwiadomi, e niektre sytuacje wywouj dziaanie ssce. Wiedzc otym, bdziesz wstanie si im oprze. To, e
zachowujemy si tak, anie inaczej, czsto jest nastpstwem pewnego sposobu formuowania zda. Mwilimy ju opytaniach
sugerujcych. Innym przykadem s pominite moliwoci,
oktrych przeczytasz za chwil.
Krok drugi: Ustal inne moliwoci
Poddanie si ssaniu nie musi przynie negatywnych skutkw. Wniektrych okolicznociach moe to by najlepszy wybr.
Musisz wic zdawa sobie spraw ztego, jakich interesw bronisz
iczy masz inne moliwoci dziaania. Dopiero wtedy zdecyduj,
czy poddasz si ssaniu, czy wiadomie opucisz wir.
Krok trzeci: Przerwij ssanie
Przerwanie zpozoru nieuchronnego ssania nie jest tak trudne,
jak mogoby si wydawa. Zwyke, nieskomplikowane sformuowanie jest wstanie wycign ci zwiru iskonfrontowa
przeciwnika zzupenie nowym dziaaniem sscym, ktre tym
razem nadchodzi zzupenie innej strony.
825945
235
Wir wsteczny
Wir pyta sugerujcych

Chyba nie chce pan/pani teraz zaczyna dyskusji osprawach
podstawowych? tak brzmiao jedno znaszych pyta sugerujcych. Gdyby postanowi wyrwa si zwiru, odpowiedziaby: Wanie tak dyskusj chc teraz rozpocz.
Ta riposta ma ogromn moc. Dziaanie ssce pytania sugerujcego znika bez ladu, apytajcy musi uzasadni, dlaczego
nie zamierza prowadzi dyskusji osprawach podstawowych.
Jeste gr. Poza tym takie ofensywne stwierdzenia prowokuj
owiele bardziej ni zwyke zapytanie (Dlaczego nie chce pan/
pani prowadzi dyskusji osprawach podstawowych?). Jeli
nikt oprcz ciebie nie zechce rozmawia na ten temat, masz
pecha.
Moesz te nieco zagodzi swoj wypowied wtym celu
powtrz pytanie sugerujce lub zadaj pytanie retoryczne: Dlaczego nie?.
Wir wsteczny: Obrona przed pytaniami sugerujcymi
Firmowy bufet. Pan Pitkiewicz wyciga zkieszeni paczk papierosw. Pani Groska komentuje: Chyba nie chce pan tutaj pali?.
Owszem!, odpowiada pan Pitkiewicz. Chc tutaj pali.
Pominite moliwoci
Czsto stosowan metod narzucania ci konkretnej reakcji jest
przedstawienie kilku moliwoci do wyboru. Istniej przy tym
rozwizania, ktre odpowiadayby ci bardziej, ale rozmwca
onich nie wspomina. Aby si przed tym obroni, przywr do
gry pominit moliwo jeli j znasz.
825945
236
Pytanie: Zamwimy dzisiaj pizz czy zjemy resztki zwczorajszego obiadu?. Odpowied: Aco powiesz na to, aby zje
dzisiaj na miecie?.
Nawet jeli nie znasz innych moliwoci, moesz zachowa si
nastpujco: Pytanie: Idziemy dzisiaj do teatru czy zostajemy
wdomu?. Odpowied: Nie mam pojcia. Zobaczmy, co graj
wkinie.
Dopytaj oniewypowiedziane przesanki
Wniektrych pytaniach zawierajcych moliwo wyboru kryj
si przesanki, oktrych pytajcy nie wspomina. To jeden zulubionych chwytw stosowanych przez sprzedawcw, ktry moesz
zatwoci zdemaskowa iunieszkodliwi.
Planowanie terminu
Pan Wolnicki ma jeszcze dwa wolne terminy. Odpowiada panu
wtorek czy czwartek?, pyta kobieta przez telefon. Prosz mi
najpierw wytumaczy, dlaczego wogle powinienem zaplanowa sobie spotkanie zpanem Wolnickim, odpowiada pan
Kamiski.
Nie poddawaj si poleceniom

To prawdziwy fenomen kto wydaje nam polecenie, amy je
wypeniamy. Prosz poda mi trzy powody, dla ktrych lepiej
pi kaw ni herbat! iju szukamy dokadnie trzech powodw. Wkocu nic nie przemawia za tym, abymy tego nie robili.
Nie ma te adnych przesanek ku temu, bymy wypenili polecenie ale robimy to tak czy inaczej.
Polecenia tworz wiry, niekiedy naprawd bardzo silne.
Jeli wypenienie polecenia wogle nie ley wtwoim interesie,
825945
237
Wir wsteczny
pamitaj, aby jak najszybciej oprze si dziaaniu sscemu. Jeeli

raz podysz za wskazaniem, ssanie przybierze na sile. Dlatego
ju na samym pocztku zapytaj: Dlaczego miabym to robi?.
Rozmwca bdzie musia poda powody.
Moesz te nieco zmieni polecenie, tak aby odpowiadao
twoim interesom oczywicie jeli to moliwe. Czsto chodzi
owaniejsze sprawy ni wyszo kawy nad herbat. Prosz
wymieni trzy powody, dla ktrych to pana zesp powinien
wykona ten projekt! Dwa na pewno panu wystarcz.
Tworzenie wiru wstecznego
Sprbuj przerwa dziaanie ssce poniszych sformuowa
iwmiar moliwoci stworzy wiry wsteczne. Nasze propozycje znajdziesz na stronie 271.
1. Podczas seminarium prowadzcy pyta: Czy przerw na papierosa chce pan zarzdzi teraz, czy dopiero za p godziny?.
Twoja reakcja:
........................................................
2. Pani domu zwraca si do ciebie: Na pewno nie bdzie pan
mia nic przeciwko temu, e posadz pana obok pana Kalisiaka.
Wolaby usi obok pani Makowskiej.
Twoja reakcja:
........................................................
3. Mczyzna na ulicy prosi: Czy byby pan tak uprzejmy ipotrzyma mojego psa przez dwie minutki? Musz wskoczy do apteki,
atam nie wolno wchodzi zpsami!.
Twoja reakcja:
........................................................
825945
238
Lekcja dziewita: Szlifuj (wy)mow

Podczas tej lekcji dowiesz si, jak udoskonali swoje umiejtnoci werbalne iprzyspieszy formuowanie ripost. Poznae ju
wszystkie techniki, wic nadszed czas, aby zacz znich korzysta. Wtym rozdziale znajdziesz ca gam przykadw, na ktrych moesz wiczy kontrowanie.
Twoje najwaniejsze narzdzie

jzykmwiony
to marzy oformuowaniu citych ripost, musi sprawnie

posugiwa si jzykiem mwionym. Rni si on znacznie od jzyka pisanego. Za biego wobu tych dziedzinach
odpowiadaj rne obszary mzgu, dlatego wspaniali mwcy
czsto nie potrafi uoy skadnego zdania, gdy tylko bior do
rki dugopis. Pomimo zachty typu: Po prostu zapisz to, co
przed chwil powiedziae, wcale nie jest to dla nich takie proste. Mwimy tu odwch sprawnociach, ktre cho spokrewnione funkcjonuj samodzielnie.
Trenuj mow
Poniewa nie zaley ci na nauce dowcipnego pisania, musisz wypowiada na gos kad ze swoich ripost. Nie wszystko, co wydaje
825945
Twoje najwaniejsze narzdzie jzykmwiony
239
si zabawne na papierze, odnosi efekt po gonym wypowiedzeniu. Iodwrotnie: uwagi bdce strzaem wdziesitk wygldaj
dziwnie lub banalnie, gdy si je zapisze iprzeczyta.
Dlatego od tej pory wypowiadaj gono kad ripost, ktra
przyjdzie ci do gowy. Gono iwyranie. Tak jak zrobiby to
wkonkretnej sytuacji. Przecie podczas rozmowy zkoleg nie
zapisywaby odpowiedzi na kartce.
Najpierw wolno, potem szybko
Pewnie zadajesz sobie pytanie, dlaczego dopiero teraz poruszamy temat mwienia, skoro wczeniej zapisywae wszystkie
swoje odpowiedzi. To proste. Piszc, formuujemy zdania wolniej.
To nad wyraz przydatne podczas nauki ripostowania. wiczenia
przynosz najlepszy efekt, gdy najpierw wykonuje si je powoli,
apotem coraz szybciej. Wszystkie wiczenia, ktre wczeniej
wykonae pisemnie, moesz teraz powtrzy ustnie. Pamitaj
jednak, aby nie czyta swoich odpowiedzi. Nawet jeli powiesz
to samo, co wczeniej napisae, istnieje spora rnica midzy
czytaniem amwieniem wasnymi sowami.
Pielgnuj swj indywidualny styl
Kady znas mwi inaczej, co znajduje odzwierciedlenie wwyraeniu: Powiedz to wasnymi sowami. Jzyk mwiony to co
bardzo osobistego, co naley tylko do nas ito wowiele wikszym stopniu ni jzyk pisany. Dlatego zawsze, gdy ripostujesz,
mw swoimi sowami. Nawet najdowcipniejsza inajoryginalniejsza kontra nie przyniesie podanego skutku, jeli nie bdzie
naprawd twoja.
Niczym aktor
Aktorzy filmowi itelewizyjni czsto zmieniaj kwestie zapisane wscenariuszu na takie, ktre atwo im wyartykuowa.
825945
240
Bierz z nich przykad. Formuuj zdania, ktre swobodnie

w ypowiesz.
Uczy swoj mow byskotliw

Oczywicie nie wolno ci rezygnowa zindywidualnego sposobu mwienia. Nie oznacza to jednak, e nie moesz uczyni
swojego jzyka mwionego nieco bardziej citym. Ju za chwil
przekonasz si, e to moliwe. Nie zamierzamy narzuca ci konkretnego sposobu mwienia, chcemy tylko przekaza ci pewne
wskazwki.
Zastanwmy si wic, co charakteryzuje byskotliw wypowied?
Jest zwiza.
Jest sugestywna.
Jest przejrzycie zbudowana.
Jest dowcipna iartobliwa.
Iwanie nad tymi waciwociami moesz pracowa. Jedyne,
czego potrzebujesz, to urzdzenie do nagrywania gosu na
przykad zwyky magnetofon czy dyktafon.
Krtko izwile
By moe masz skonno do formuowania nieco rozwlekych zda. Absolutnie nie jest to wad, ale przekonasz si, e
twoje wypowiedzi stan si owiele bardziej cite, gdy pozbdziesz si niepotrzebnych wyrazw. Powd? Zdanie jest szybsze, ma wsobie wikszy adunek energii. Przypomnij sobie
szermierk trudno bdzie ci ugodzi przeciwnika, jeli twj
cios bdzie zbyt zamaszysty. Ijeszcze jedno krtkie zdania
825945
241
s bardziej zrozumiae. Mwilimy ju onaturalnej granicy

13 sw. Bro Boe nie licz wyrazw przy kadym wypowiadanym zdaniu inie wyduszaj zsiebie poucinanych sformuowa. Nie oto chodzi. Po prostu sprbuj si przekona, jak
zmieni si twoja mowa, gdy pominiesz wszystkie niepotrzebne
zwroty typu: No c, Awic, ja myl, e, Jak ju wspominaem itp.
Unikaj sw nadmiernie rozbudowujcych zdanie
Zapomnij owszystkich wyraeniach, ktre nadmiernie rozbudowuj zdanie. Mona je zastpi krtszymi ibardziej treciwymi. Spjrz na fraz: Bezzwocznie poinformuj pana ojakichkolwiek nieprawidowociach wpracy zakadu. Owiele lepiej
brzmi: Od razu poinformuj pana ozakceniach lub: Jeli
co bdzie nie tak, odezw si.
Zwize zdania
Opisz swoj dziaalno zawodow. Najpierw bez ogranicze, od
serca. Za drugim razem postaraj si formuowa zwize itre
ciwe zdania. Obie wersje nagraj, anastpnie odsuchaj. Ktra
podoba ci si bardziej? Ktra jest precyzyjniejsza, dobitniejsza,
atrakcyjniejsza? Dlaczego?
Mw sugestywnie
Postaraj si, aby twoje wypowiedzi byy sugestywne. Bd nie
tylko bardziej zrozumiae, ale imocniejsze. Zaczn zapada
wpami. Tajemnic mowy sugestywnej jest sia przekonywania emanujca z jej obrazw iporwna. To, co chcesz powiedzie, przekadasz na odpowiednie porwnanie zrozumiae dla
twojego rozmwcy.
825945
242
Oryginalno jest skuteczniejsza

Istnieje caa masa sztampowych sownych obrazkw iporwna, ktre kady zna irozumie: To tylko wierzchoek gry lodowej, Znowu bd wyciga dla kogo kasztany zognia, Trafiem zdeszczu pod rynn. To, e s zrozumiae dla wszystkich,
jest oczywicie zalet, jednak zdrugiej strony wydaj si do
mde wporwnaniu zoryginalnymi, zaskakujcymi ilustracjami sownymi.
Mycie zbw miot
Aby rozwiza ten problem, nie musimy podejmowa a tak
powanych krokw, zauwaa kierownik biura. Kto chce umy
zby, nie potrzebuje mioty, tylko szczoteczki do zbw.
Zapotrzebowanie na oryginalno jest zdecydowanie wiksze
wjzyku pisanym ni mwionym. Mimo to wiee, sugestywne
ilustracje sowne s zawsze wcenie. Zamiast po raz setny mwi
owywaaniu otwartych drzwi, sprbuj zastpi to sformuowanie oryginalniejszym. Masz jaki pomys?
Zastpowanie sztampowych powiedze
Sprbuj znale oryginalne odpowiedniki poniszych powiedze. Jeli uda ci si zrobi to ustnie gratulujemy. Jeli
nie nic nie szkodzi, wkocu to wiczenie naprawd nie jest
atwe. Najpierw przeanalizuj, oco waciwie chodzi wdanym
powiedzeniu, anastpnie sprbuj przenie je na inny grunt
iodnale podobiestwa. Nasze propozycje znajdziesz na
stronie271.
1. Nie musimy wywaa otwartych drzwi.
Twoja wersja: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
825945
243
2. Szczury uciekaj ztoncego okrtu.

Twoja wersja: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Nie rb zigy wide.
Twoja wersja: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Wszyscy jedziemy na jednym wzku.
Twoja wersja: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tchnij nowe ycie wwywiechtane powiedzenia
Powiedzenia, ktre dzi wydaj nam si banalne, byy pierwotnie bardzo oryginalne isugestywne. wiato na kocu tunelu
czy wierzchoek gry lodowej to barwne ilustracje sowne, za
pomoc ktrych mona byo krtko izrozumiale opisa wiele
rnych sytuacji izjawisk. Wanie dlatego tak chtnie korzystano znich przy kadej okazji.
Dzi stay si one tak wywiechtane, e a nie wypada ich uywa podczas powanej konwersacji. Pozbawiaj nasz jzyk barw
ioryginalnoci. Moemy je jednak nieco zmodyfikowa. Wszyscy jedziemy na jednym wzku do nikogo ju nie przemawia.
Zdania Wszyscy jedziemy na jednej deskorolce albo Wszyscy
jedziemy jedn limuzyn brzmi owiele ciekawiej. Moesz pj
jeszcze dalej: To, co uwaalimy za wiateko wtunelu, okazao
si nadjedajcym pocigiem albo: Stalimy na skraju przepaci. Dzi poszlimy okrok dalej.
Pozwl y swoim obrazkom
Twj jzyk stanie si sugestywniejszy, jeli twoje ilustracje
sowne bd tak barwne, esuchacze zdoaj wyobrazi sobie
to, oczym mwisz. Powoli wychodzimy na prost nie mwi
825945
244
nic. Domaluj kilka elementw, dodaj to iowo, atwj obraz

nabierze rumiecw.
Szukaj nowych, oryginalnych ilustracji
Wyraanie myli za pomoc sownych ilustracji wcale nie jest
takie proste. Skd czerpa inspiracj? Najwaniejsze zaoenie
brzmi: obraz ma by czytelny izrozumiay dla suchaczy. Na nic
si nie zda najoryginalniejsza ilustracja, jeli twoja publiczno
jej nie zrozumie. Przedstawiaj na swoich obrazach to, co znaj
wszyscy: wspinaczk grsk, wdkarstwo, jabo, pajczyn,
pywanie dk po jeziorze, jazd samochodem, gr wpik
non itd. Tym popularnym ilustracjom moesz take nada
nowe znaczenia.
Mio niczym rekin
Aktor Richard Gere stworzy wjednym zwywiadw now, oryginaln metafor odpowiadajc mioci obraz rekina. Wedug
Gerea, mio musi cay czas znajdowa si wruchu, poniewa inaczej pjdzie na dno (podobnie jak rekin). Poza tym musi od czasu
do czasu zapuszcza si na gbiny, aby znale nowy pokarm.
Przyznajemy, e to do ryzykowne porwnanie ale jednoczenie zapadajce wpami. Rekin kojarzy nam si zazwyczaj
zupenie zczym innym. Uchodzi (zreszt niesprawiedliwie) za
brutalnego zabjc, okrutnego drapiec. To dobry przykad,
ktry udowadnia, e mona szuka zwizkw znaczeniowych
wcakiem niespodziewanych miejscach.
Ilustracje
Sprbuj dopasowa odpowiednie ilustracje sowne do poniszych przykadw powinny one opisywa konkretne aspekty.
825945
245
Pomyl owsplnych elementach. Co wykazuje podobiestwo

do tego, co chcesz opisa? Ogranicz si do pojedynczych cech
tak jak przedstawiono to wprzykadzie zrekinem (np. zawsze
wruchu, tajemniczy), poniewa przykadw nie da si odwzorowa wcaoci. Nasze propozycje znajdziesz na stronie 272.
Twoja rodzina jest jak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,
poniewa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Twoja kariera jest jak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,
poniewa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czowiek ambitny jest jak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,
poniewa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zazdro jest jak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,
poniewa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uywaj przejrzystych struktur

Byskotliwe riposty s przejrzycie skonstruowane. Zawie myli
nie przypadn do gustu twoim suchaczom. Liczne dygresje,
wtrcenia inawizania do kwestii pobocznych osabiaj skuteczno odpowiedzi. Inie chodzi tu ojej dugo, ale ojaniejsze formuowanie myli.
Przeciwiestwa zaostrzaj wypowied
Zdania pozbawione przeciwiestw s mde imao zrozumiae.
Duo atwiej poj takie, ktre zawieraj wiele kontrastw. Szybciej dostrzeemy obraz czarno-biay ni ilustracj wodcieniach
szaroci.
825945
246
Przeciwiestwa moesz wprowadza na rnych paszczyznach:

Wypowied twojego przeciwnika, na ktr odpowiadasz
cit ripost: Twoja odpowied stanowi przeciwiestwo tej
wypowiedzi.
Paszczyzna zdaniowa: Wypowiadasz pewne zdanie, a za
chwil drugie, ktre mu przeczy: Wiele osb uwaa ci za
agresywnego iaroganckiego. Aja twierdz, e naprawd znasz
swoj warto.
Paszczyzna sowna: Wzmacniasz wypowied, wprowadzajc pojcie odwrotne: Tak dugo czekalimy na tak krtk
przyjemno.
Wicej kontrastw
Sprawa jest otyle prosta, e do jednego pojcia mona dopasowa nie jedno, ale wiele przeciwiestw. Itak do sowa sodki
pasuj kwany, gorzki lub sony, wszerszym znaczeniu
take paskudny lub rozwydrzony (sodkie dziecko, rozwydrzone dziecko). Do niebieskiego pasuje rowy (mski kolor,
eski kolor), ale te szary, gdy mowa okolorze nieba, brzowy, gdy mwimy okolorze wody (czystej ibrudnej).
Podobiestwo zapewnia przejrzysto
Twoje zdanie nabierze odpowiedniego ksztatu dopiero wtedy,
gdy do przeciwiestw dodasz kilka elementw przypominajcych wypowied rozmwcy jako kontrast kontrastu. Przeciwiestwa s owiele skuteczniejsze, gdy wystpuj wobramowaniu tak samo sformuowanych zda. Przypomnij sobie
klasyczn odpowied Winstona Churchilla (strona192). Bya
ona tak przekonujca dlatego, e wznaczcym miejscu pojawio
si przeciwiestwo (dawa bra), areszta zdania wygldaa tak
samo jak wypowied Lady Astor.
825945
247
Wzmocnienie przez powtrzenie

Odpowied Churchilla bya echem wypowiedzi Lady Astor.
Take ty moesz raz za razem powtarza pewne elementy, aby
wzmocni efekt iuczyni swoj wypowied bardziej przejrzyst. Powtrzenia podkrelaj pewne sowa, przez co zapadaj
one suchaczom wpami.
Jednym znajbardziej znanych przykadw jest przemowa
Martina Luthera Kinga, ktr wygosi 28 sierpnia 1963 roku
podczas tak zwanego Marszu na Waszyngton. Wszyscy Amerykanie do dzi pamitaj regularnie powtarzane podczas mowy
zdanie Ihave adream.
Przeciwiestwa ipodobiestwa
W poniszych zdaniach postaraj si zmieni na przeciwne tylko
jedno zcentralnych poj, reszt pozostawiwszy niezmienion
nawet jeli otrzymasz zdanie pozbawione sensu. To proste wiczenie, dlatego powiniene wykona je ustnie. Nasze propozycje
1. Przesta urzdza tu awantury.
........................................................
2. Czy mgby pniej jeszcze raz do mnie zadzwoni?
........................................................
3. Nie rozumiem, dlaczego ju dawno nie rozwizalimy tak
miesznie drobnej sprawy!
........................................................
4. Ty chyba spade zksiyca.
........................................................
825945
248
5. Czy przychodzisz jutro na otwarcie wystawy?

........................................................
6. Prosz, podaj mi widelec.
........................................................
Postaw na humor iarty

Temat humoru imiechu poruszalimy ju wczeniej. Mwilimy midzy innymi oefekcie zaskoczenia (strona171). Wtym
miejscu chcielibymy udzieli paru dodatkowych wskazwek,
ktre sprawi, e twj jzyk mwiony bdzie jeszcze dowcipniejszy.
Sztuka pomijania
Wspominalimy ju otym, e cite ibyskotliwe riposty s
zreguy zwize itreciwe. Tymczasem arty powinny by a
nazbyt zwize. Nie mw wszystkiego. To, czego nie powiesz,
rozmwca dopowie sobie sam. Iwybuchnie miechem.
niadanie wpensjonacie
Gospodyni pensjonatu nalewa gociowi kaw do filianki. Jednoczenie spoglda przez okno izauwaa: To chyba deszcz.
Go odpowiada uprzejmie: Ale gdy dokadniej si przyjrze,
to jednak kawa.
Ten art jest zabawny dlatego, e nie wszystko zostao powiedziane. Gospodyni mwi opogodzie, go okawie. Zaczynamy
si mia dopiero wtedy, gdy zaskoczeni dostrzegamy to, oczym
wogle nie byo mowy kawa jest tak saba jak woda. Oto i caa
puenta.
825945
249
Pomin ale co?

Samo pominicie wyrazu czy frazy nie sprawi, e twoja wypowied bdzie zabawna. Najpierw nadaj nowe znaczenie temu, co
ju istnieje, idopiero wtedy usu jaki fragment.
Nic nie tumacz. Miej nadziej, e twoi suchacze zrozumiej
nowe znaczenie. Kto nie potrafi uzupeni wgowie brakujcego
fragmentu, nie zrozumie artu. Ajak sam wiesz zdowiadczenia,
dowcipu nie mona objani albo si go rozumie, albo nie.
Podane wieloznacznoci
Aby nada sytuacji nowe znaczenie, potrzebujesz wieloznacznoci. Chodzi owyrazy, ktre maj wiele znacze lub brzmi
podobnie do sw znaczcych co zupenie innego. Mwilimy
ju odwuznacznociach teraz jeszcze raz podkrelamy ich
przydatno.
Mog to by take sytuacje wieloznaczne. Przypomnij sobie
kierowc, ktry opuszcza szyb ikrzyczy: Idiota!, anastpnie
syszy odpowied Mio mi, Dziedzic jestem (strona190).
Ta scena jest zabawna dlatego, e wgowach mamy zupenie
inny schemat: Nowak Mio mi, Kowalski.
Formuujemy dowcipn odpowied
Niestety nie moesz liczy na to, e wpraktyce zabawne puenty
bd tak po prostu przychodzi ci do gowy. To nic nie szkodzi,
dopki zareagujesz jakkolwiek gr sw lub artem. Mwilimy otym ju wielokrotnie ipowtarzamy jeszcze raz: gdy kto
ci atakuje, zdolno do formuowania eleganckich, dowcipnych ioryginalnych ripost jest znacznie ograniczona. Dlatego
teraz wsplnie stworzymy artobliw odpowied, ktra prawdopodobnie nikogo nie rozmieszy, ale moe ci si przyda
wpraktyce.
825945
250
Waciwe obchodzenie si zklientami

Opowiadasz wgronie kolegw opewnym bardzo trudnym kliencie, otym, ile problemw ju spowodowa. Jedna zkoleanek
zauwaa zprzeksem: C, nic dziwnego. Przecie wiadomo,
e nie umiesz obchodzi si zklientami.
Brzmi znajomo? Mamy nadziej. Ten przykad wystpi wczeniej we fragmencie oteatrze absurdu. Teraz jednak nie bawimy
si wteatr, ale wiczymy arty sowne. Czy masz ju pomys,
ojakie sowo mgby zahaczy?
Wposzukiwaniu dwuznacznoci
Dokadnie tak powinien to by wyraz obchodzi. Nie jest
on jednoznaczny. Mona obchodzi si zczym lub kim albo
co obej czyli czego unikn. Przychodzisz na imprez firmow? Chyba nie da si to jako obej?
Trafiony, zatopiony! To doskonay materia na zgrabn kontr.
Wrmy wic do naszego przykadu: C, ty najlepiej wiesz, jak
obej klientw. Albo wariant autoironiczny: Nikt wfirmie nie
umie tak obej klientw, jak ja.
Wychwytywanie dwuznacznoci
Sformuuj odpowiedzi, ktre odnosz si do dwuznacznoci
zawartych wponiszych przykadach. Wmiar moliwoci zrb
to ustnie. Nasze propozycje znajdziesz na stronie 273.
1. Psuje ci si urzdzenie elektroniczne. Dzwonisz do dziau
obsugi klienta danej firmy. Jeste odsyany od konsultanta do
konsultanta, a wkocu wsuchawce odzywa si mczyzna
odpowiedzialny za wadliwe urzdzenie. Jego pierwsze pytanie brzmi: Apodpisywa pan znami umow na konserwacj
sprztu?.
825945
251
Wprawynabierzeszzczasem
Twoja odpowied:
........................................................
2. Popeniasz niewielki bd. Twj szef, pan Jesionka, wpada
wzo ipyta: Czy chce mnie pan wykoczy?.
Twoja odpowied:
........................................................
3. Twj wieloletni kolega, pan Drabicki, popeni duy bd iprbuje zrzuci win na innych. Koledzy przestaj si do niego odzywa. Sekretarka zwraca si do ciebie zuwag: Wydaje mi si, e
Drabicki nie zasuy na takie traktowanie.
Twoja odpowied:
........................................................
Ripostowanie to nie tylko szybko reagowania, lecz take umiejtno natychmiastowego dobierania odpowiednich sw. Bez
tego nie przyda ci si adna, nawet najbardziej wyrafinowana
technika. Ale wszystko przychodzi z czasem. Na pocztku
moesz by nieco nieporadny. Nie zniechcaj si. By moe
bdzie ci si wydawa, e ta czy inna technika nie jest dla ciebie odpowiednia, bo wykorzystujc j, reagujesz zbyt wolno.
To bdne zaoenie. Pozosta przy metodzie, ktra dostarczy
ci najwiksz liczb przydatnych odpowiedzi, nawet jeli ich
wymylanie bdzie trwao zpocztku do dugo. Bd cierpliwy. Dopiero gdy nowa technika wejdzie ci wkrew, bdziesz
wstanie wpeni j wykorzysta. Ato bdzie ogromny krok
naprzd.
825945
252
Najpierw wicz, potem stosuj w praktyce

Najwaniejsze jest to, aby zrozumia zasady dziaania poszczeglnych technik. Dopiero wtedy wykorzystuj je wpraktyce, powoli
icierpliwie. To nic zego, jeli na razie dajesz sobie duo czasu
na pisemne sformuowanie odpowiedniej riposty; wrcz przeciwnie we wczesnym stadium to naturalne zjawisko.
Nie moesz jednak sta wmiejscu. Kolejny krok to odoenie na bok dugopisu iwiczenia ustne. Take tu zpocztku nie
bdziesz najszybszy, aszukanie waciwych sw idoskonalenie
umiejtnoci na pewno zajmie ci sporo czasu.
Kolejny przystanek to trening wautentycznej sytuacji, kiedy
zostajesz skonfrontowany zwerbalnym atakiem imusisz zareagowa. Co bardzo wane: musisz sysze sowa ataku, aripos
t formuowa na gos, tak jak robiby to wprawdziwej sytuacji yciowej. By moe pomylisz, e to nieco dziwne izbyt
drobiazgowe, ale wrzeczywistoci to bardzo wany etap. Jeli
bdziesz wycznie mamrota pod nosem swoje cite riposty,
nie moesz oczekiwa, e wrealnym starciu wypadniesz przekonujco. Musisz wiedzie, jak brzmi twj gos ijak zniego
korzysta.
Trening zdyktafonem
Na pewno przyda ci si magnetofon lub dyktafon. Zapenij
cae nagranie najrniejszymi atakami sownymi lub uszczypliwymi komentarzami, przed ktrymi bdziesz musia si obroni.
Moesz skorzysta zprzykadw zamieszczonych wtej ksice
lub przytoczy wasne, np. takie, ktre czsto syszysz wswoim
otoczeniu.
825945
253
Masz 12 sekund na kad odpowied

Podczas nagra korzystaj ze stopera. Midzy kadym sownym
atakiem rb 12-sekundow przerw (jest to czas na twoj ripost).
Nie zniechcaj si, jeli przy odsuchiwaniu nagrania pozostawisz wiele atakw bez odpowiedzi. Zkadym kolejnym podejciem bdziesz coraz lepszy. Wwiczeniu nie przeszkadza te to,
e po jakim czasie bdziesz zna tre wszystkich atakw iich
kolejno. Pracuj znagraniem do momentu, a bdziesz potrafi odpowiedzie na kady zarzut czy komentarz.
Nagraj odpowiedzi
Aby nagra odpowiedzi, potrzebujesz drugiego magnetofonu
lub dyktafonu. Odtwrz nagranie, zktrym wiczye wczeniej,
anastpnie dograj swoje odpowiedzi. Potem odsuchaj tam/
pyt zripostami.
Jak brzmi twj gos?
Ktre odpowiedzi najbardziej ci si podobay?
Ktre byy nieco gorsze od pozostaych? Dlaczego?
Co mgby jeszcze ulepszy?
Wymiecie si nagraniami
Na tym etapie na pewno ripostujesz ju cakiem sprawnie. By
moe niektre ztechnik opanowae do perfekcji. Przed tob
kolejne wyzwanie wymie si nagraniami zjednym lub kilkoma znajomymi, zktrymi wczeniej wiczye. Chodzi oczywicie otamy/pyty znagranymi atakami. Nie zdradzajcie sobie
nawzajem, co znajduje si na nagraniach.
Jak ci poszo? Nie bd dla siebie zbyt surowy. Pamitaj ojednym: podczas odsuchiwania nagrania ciosy spadaj na ciebie
co 12 sekund co nie zdarza si wprawdziwym yciu. Poza tym
nie s one zwizane zjedn konkretn sytuacj, tylko zwie-
825945
254
loma rnymi. Dlatego jeli ju po drugim przesuchaniu zaliczysz kilka strzaw wdziesitk, moesz by zsiebie naprawd
dumny.
wicz winternecie
Umiejtno ripostowania moesz doskonali take winternecie. Zaloguj si na jakimkolwiek czacie najlepiej na oglnym.
Na kanale dla fanw Formuy 1, gdzie ludzie dyskutuj na temat
tylnej prawej osi bolidu Michaela Schumachera, nie bdziesz
mia wielu okazji do wicze.
Zamy wic, e jeste ju na kanale oglnym. Rozpoczynasz
rozmow zdrugim internaut. Po jakim czasie zaczynasz lekko
si znim droczy. Nie posuwaj si jednak zbyt daleko inaczej
nikt nie bdzie chcia ztob rozmawia.
Twoim celem jest sprowokowanie rozmwcy do kontratakw.
Gdy osigniesz ten cel, musisz szybko reagowa iripostowa.
Krtko mwic, czat moe si okaza bardzo pomocny wszlifowaniu umiejtnoci ripostowania. Ten rodzaj treningu ma
niestety jedn zasadnicz wad udzielasz pisemnych odpowiedzi. Cho jzyka czatu nie mona nazwa pisanym, nie jest
to take jzyk mwiony.
Kontrowanie atakw
Sformuuj po trzy odpowiedzi na ponisze ataki ikomentarze.
Dobr metody pozostawiamy tobie. Przed rozpoczciem treningu warto jeszcze raz szybko przekartkowa ksik iprzypomnie sobie poszczeglne techniki. Apotem do dziea! Nasze
propozycje znajdziesz na stronie 273.
1. Dlaczego odreagowujesz na mnie swj zy humor?
825945
255
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
2. Prosz wreszcie przesta stroi sobie arty ze swoich kolegw!
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
3. Ale masz dugi przewd mylowy!
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
4. Jeszcze przed tygodniem gadae zupenie inaczej.
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
825945
256
5. Czy ty naprawd wierzysz wto, co mwisz?

Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
6. Czy to by art?
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
7. Idiot mog zrobi zsiebie sam.
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
8. Czy twoja mowa zawsze musi by taka napuszona?
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
825945
257
9. Pytasz ogodziny otwarcia sklepu. Sprzedawczyni pokazuje

ci palcem szyld ifuka: Tu jest przecie napisane! Nie umie pan
czyta?.
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
10. Prosisz modego pracownika, aby poustawia na pkach
segregatory. On podnosi wgr lew brew ikomentuje: Ipo to
tyle lat studiowaem.
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
11. Nie zadawaj takich gupich pyta!
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
12. Sprzeciwiasz mi si tylko po to, aby zyska na czasie!
Pierwsza odpowied:
........................................................
825945
258
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
13. Przejrzyj si wlustrze izobacz, jak ty wygldasz.
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
14. Jako szef jest pan lepy jak kret.
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
15. Nadal kupujesz ciuchy na bazarze?
Pierwsza odpowied:
........................................................
Druga odpowied:
........................................................
Trzecia odpowied:
........................................................
825945
259
Wrmy do pocztku
Nasz trening dobiega koca. Mamy dla ciebie jeszcze jedno wiczenie. Na pocztku ksiki skonfrontowalimy ci zkilkoma
nieprzyjemnymi sytuacjami ipytalimy otwoj reakcj. Teraz
przypominamy je po raz kolejny. Jestemy pewni, e tym razem
zareagujesz owiele szybciej itrafniej. Amoe nie? Nasze propozycje znajdziesz na stronie 215.
Wanie kupie sobie kaw wbufecie iusiade przy stoliku.
Obok ciebie przechodzi kolega zpracy irzuca: O, znowu
robisz sobie dwugodzinn przerw na kawk?.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chcesz wyj dzi wczeniej do domu. Na krtko przed godzin,
oktrej chciae skoczy prac, przychodzi do ciebie szef,
kadzie na twoim biurku stos papierw imwi: Przejrzyj to
jeszcze dzi.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Siedzisz na zebraniu. Wanie opowiadasz co kolegom, gdy
nagle ssiad zfotela obok rzuca nonszalancko: Kiedy ostatni
raz czyci pan sobie uszy?. Sala wybucha miechem.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Twoja sekretarka napisaa list handlowy, wktrym a roi si
od bdw. Gdy zwracasz jej uwag, odpowiada: Niech pan
nie bdzie taki drobiazgowy. Kto dzi patrzy na ortografi,
najwaniejsza jest tre.
825945
260
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prowadzisz prezentacj. Dowcipny kolega podrzuci ci foli,
na ktrej widnieje karykatura szefa. Niczego niewiadomy
kadziesz nieszczsn foli na rzutnik. Rozlega si gromki
miech.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pracujesz nad pewnym projektem w grupie raczej sabo
zmotywowanych osb. Prbujesz zachci kolegw do pracy,
proponujc konkretne rozwizania. Jeden ze wsppracownikw rzuca ci pene dezaprobaty spojrzenie icedzi przez zby:
Aty co? Masz si za szefa?.
Twoja reakcja:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
825945
261
Rozwizania
wiczenie: Graj wteatrze absurdu (str. 86)
1. Ty nosisz tupecik!
Aco mam (z) nim robi? onglowa?
Za to wosy na klacie mam prawdziwe.
To wosy ofiarowane przez Claudi Schiffer.
To mj piesek pokojowy. Lubi spacerowa po gowie.
2. Aczy ty wogle zrozumiae, oczym mwi profesor Nowak, gdy stosowa pojcie data mining?
Tak, ale ci tego nie zdradz.
Tak. Otym, e Ziemia to szyba.
Ociec, pra?
Tak, mona to co poskada izrobi ztego kapelusz.
3. Pie. Nie wolno ci jecha!
No co ty. Nie mog jecha, gdy wczeniej nie wypiem.
Aco mam zrobi? Jestem zbyt pijany, eby zadzwoni po takswk.
Wiem, wiem. Po alkoholu naley trzyma rce zdala od kierownicy. Dlatego bd jecha bez trzymanki.
Dlaczego? Przecie teraz wszystko widz podwjnie.
4. C, nic dziwnego. Przecie wiadomo, e nie umiesz obchodzi si zklientami.
Ajednak umiem. Ukoczyem nawet kurs samoobrony.
Ajednak umiem. Trzeba przyczai si przed nor, wktrej siedzi klient,
ajak zniej wyjdzie, zapa go ipore.
Za to umiem onglowa poncymi pochodniami.
Nie auj sobie oleju. Wtedy klienci s chrupicy ibrzowi.
825945
262
Rozwizania
wiczenie: Odpowiedzi na zarzuty iniesprawiedliw krytyk

(str. 98)
1. Ty chcesz jecha? Przecie jeste za stary.
Odwrcony obraz: Wcale nie jestem za stary. Wkocu to wyjazd subowy,
anie wypad wtropiki.
Odparcie: To twoja opinia. C za pech.
Zapytanie: Co przez to rozumiesz?
Komentarz: Wzasadzie wgr wchodz wszystkie trzy riposty. Jeli jednak
musisz odeprze naprawd niedorzeczne zarzuty, sugerujemy odparcie.
2. Ty jedziesz do Woch? Wspaniale. Caa twoja robota spadnie na mnie.
Odwrcony obraz: Nie, nie spadnie. Kady znas wykonuje to, co do niego
naley.
Odparcie: Uwaasz, e moje obowizki spadn na ciebie. C, jeli naprawd
wto wierzysz
Zapytanie: Dlaczego tak mylisz?
Komentarz: Odparcie jest wtym przypadku nieco za ostre. My zdecydowalibymy si na odwrcony obraz.
3. C, ten pomys jest jeszcze troch surowy.
Odwrcony obraz: Nie, nie jest surowy. Przeanalizowaem rne propozycje iprzedstawiem wnioski.
Odparcie: Pan uwaa mj pomys za surowy. No i?
Zapytanie: Co uwaa pan za surowe wtym projekcie?
Komentarz: Odparcie wstosunku do przeoonego jest zdecydowanie zbyt
agresywne. Najlepsze jest wtym przypadku zapytanie.
4. Jeste okularnikiem, wic nie moesz znami gra.
Odwrcony obraz: Owszem, mog. Mam okulary sportowe, poza tym uprawiam te inne dyscypliny, wktrych gra si pik.
Odparcie: To twoja opinia. Ipiknie.
Zapytanie: Skd pomys, e okulary uniemoliwiaj gr wsiatkwk?
Komentarz: Jeli nie chcesz pogbi konfliktu midzy tob akoleg, lepiej
zrezygnuj zodparcia. Korzystniej wypada odwrcony obraz, anajlepiej
zapytanie zdodanym na kocu odwrconym obrazem.
825945
263
wiczenie: Tumacz, posugujc si jzykiem cukierkowym

(str. 106)
1. Ale zciebie wielbd! Tak, potrafi unie najwicej zcaej karawany.
2. Jeste marionetk kadry kierowniczej. Tak, aby mn sterowa, potrzeba
wyczucia iintuicji.
3. Jeste najbardziej leniwym pracownikiem wtej firmie. Zawsze wychodzisz
pierwszy. Tak. Jako jedyny pracuj tak efektywnie, e wyrabiam si przed
zamkniciem.
4. Zachowujesz si nietaktownie jak siekiera wlesie. Tak, przede mn padaj
najsilniejsze drzewa.
5. Stary piernik zciebie. Stary moe tak, ale nadal do schrupania.
wiczenie: Tumacz, posugujc si jzykiem jadowitym

(str. 108)
1. Aniech to! Zaprosiam tyle osb, ale akurat ty musiae przyj jako pierwszy! Czy naprawd jestem dla ciebie tak mao wany, e spdzenie ze mn
kilku minut traktujesz jak mczarni? Wielkie dziki. Mog sobie pj.
2. Ja nie ogldam telewizji. Mam ciekawsze zajcia. Czy chcesz powiedzie,
e jestem zgnuniaym staruchem, ktry gapi si wtelewizor, bo nie ma ycia?
Dziki za komplement.
3. Zawsze powtarzam, e ten, kto kupuje onie drogie prezenty, ma co na
sumieniu. Twierdzisz wic, e zdradziem swoj on, anastpnie kupiem
jej biuteri wramach rekompensaty? Co za bezczelno!
wiczenie: Tumacz, posugujc si jzykiem

dyplomatycznym (str. 112)
1. Niech pan da spokj. Przecie pan jest tylko pionkiem.
Rozumiem, e jest pan rozczarowany, poniewa prezes nie zjawi si osobicie. (Paszczyzna ja; okazujesz zrozumienie, schodzisz zlinii ognia.)
825945
264
Rozwizania
Uwaa pan, e nie mam nic ciekawego do powiedzenia. (Paszczyzna ty;

agodzisz atak, aby pniej zaj stanowisko wkocu na pewno masz co
interesujcego do powiedzenia)
Wic uwaa pan, e powinnimy odwoa zebranie. (Paszczyzna apel;
koczysz spraw lub przynajmniej j zaostrzasz.)
2. Niech si pan odczepi. Nie chc tej cholernej gazety!
Awic mwi pan, e ma pan ju do lektur wdomu. (Paszczyzna ja; to
nie ty stanowisz problem, moesz spokojnie kontynuowa.)
Awic uwaa pan, e jako bezdomny nie powinienem sprzedawa gazet. (Paszczyzna ty; atak zagodzony; na ten temat mgby mwi imwi.)
Awic uwaa pan, e nie powinnimy ze sob rozmawia. (Paszczyzna
my; atak zagodzony; odpuszczasz sobie dyskusj zczowiekiem nietowarzyskim.)
3. Pan nic nie umie zrobi dobrze!
Jest pan wcieky, bo przepady pana dane. (Paszczyzna ja; biedny czowiek ma problem, podczas gdy ty moesz spokojnie wraca do pracy.)
Myli pan, e powinnimy byli wczeniej zachowa te dane. (Paszczyzna
my; rozmwca jest wspwinny.)
Twierdzi pan, e powinienem by zapobiec awarii systemu. (Paszczyzna
ty; atak zagodzony; moesz te wytumaczy, e to nie ty odpowiadasz
za awari, ale programista ioprogramowanie.)
wiczenie: Odpowiedzi pana Dbka (str. 142)

1. Panie Misiak, niech si pan cieszy. Teraz znamy przynajmniej trzy lokale,
do ktrych nastpnym razem nie pjdziemy! (absurdalna korzy)
2. Panie Misiak, ja pana nie prowadz. To pan za mn azi. (odwrcony obraz)
3. Jeszcze jedna skarga, panie Misiak, ipjdzie pan pieszo! (teatr absurdu)
wiczenie: Parowanie szyderczych komentarzy (str. 147)

1. Czy ten pomys bdzie rwnie byskotliwy jak poprzedni? Czy bdzie
byskotliwy, to si dopiero okae. Ale powinnimy chyba otym porozmawia, prawda?
825945
265
Komentarz: stopie 3.4. Twj kolega ma prawo by zdenerwowany, ale to nie
powd, aby tamsi ciebie itwoje pomysy.
2. Pan jest naszym najgenialniejszym pracownikiem. Genialny to troch
zbyt due sowo. Ale rzeczywicie jestem cakiem dobry.
Komentarz: stopie 4. (rozumienie dosowne), wpewnych okolicznociach
nawet 5. (odparcie ataku). Twj rozmwca najwyraniej znalaz okazj do
tego, aby ci upokorzy.
3. To naprawd niebywale interesujce, co nam pan opowiada. To jeszcze
nic. Niech pan poczeka, co bdzie dalej.
Komentarz: stopie 2.3., podejd do sprawy zhumorem lub zignoruj wypowied.
4. Cudownie! Wymylie nowe sowo! Musz ci rozczarowa, tylko si
przejzyczyem.
Komentarz: stopie 4.; ta uwaga jest naprawd zoliwa inieprzyjazna; masz
zosta upokorzony bez powodu, dlatego nie sil si na dowcip.
5. Wadnym wypadku nie chc panu przerywa, ale czy mgby pan askawie powici mi minut? Panu powic nawet dwie minuty.
Komentarz: stopie najniszy; graj zrozmwc, jego uwaga nie jest nieprzyjazna, ale wpeni uzasadniona.
wiczenie: Parowanie obelg (str. 154)

1. Co tak latasz wt izpowrotem jak torba na ramieniu?!
Nie wiedziaem, e torby umiej lata. Pomijajc ciebie, oczywicie.
Powiniene wiedzie, e wprzypadku toreb nie liczy si to, co na zewntrz,
ale to, co wrodku.
2. C, moim zdaniem jeste niesprawny umysowo.
Co takiego! Przecie wiem, e szukasz jakiego gupka, ktry pjdzie ztob
na terapi grupow!
Kto nie wykorkuje wtwojej obecnoci, temu nic ju nie pomoe.
3. Jeste niczym faszywy w!
Nie musisz nazywa mnie faszywym wem tylko dlatego, e sam jeste
faszyw tchrzofretk.
825945
266
Rozwizania
No dobrze, moe ijestem faszywy, ale ty za to jeste prawdziwym wem.

4. Mgby si wreszcie umy
Aty mgby mnie pocaowa
Gdybym si umy, musiaby mierdzie samotnie.
5. Higiena osobista to dla ciebie najwyraniej obce pojcie.
Nie, higiena osobista jest dla mnie codzienn przyjemnoci.
Bardzo dobrze znam obce sowa. Aty?
wiczenie: Parowanie uwag opodtekcie seksualnym

(str. 161)
1. Co powiesz na t ma Hanick zdziau sprzeday? Nie miaby na ni
ochoty? Aco, handluje pan kobietami?
2. To, co miaa pani na sobie wczoraj, bardziej mi si podobao. Och, nie
wiedziaam, e lubi pan damskie ciuszki.
3. No dalej, przyznaj, e marzysz oszalonej nocy ze mn. Adlaczego? Bo
wten sposb zaoszczdziabym na tabletkach nasennych?
4. Dlaczego nic nie mwisz? Pewnie nie interesuj ci kobiety Jeste gejem?
Nie, jestem dorosy. Dlatego nie miej si ztakich artw.
wiczenie: Dowcipne komentarze rozluniajce atmosfer (str. 168)

Przypadek 1: Winda
Co bdziemy robi do czasu, a nas uratuj? Moe pobawimy si wchowanego?
Zamawiamy pizz?
Przypadek 2: Rozlane wino
Czy pilimy za wolno?
Nastpnym razem prosimy do kieliszkw.
Przypadek 3: Przejzyczenie
To najbardziej skomplikowany fragment mojej przemowy.
Ja mie due problem zte obce wyrazy.
825945
267
Przypadek 4: Alarm wcentrum handlowym
Wasz alarm wcza si tylko wtedy, gdy przez drzwi przechodzi uczciwy
klient.
Bagam, prosz mi tylko nie mwi, e tym razem te nie wygraem adnej wycieczki.
Przypadek 5: Rozpity rozporek
Dzikuj za zgoszenie. Czy jeszcze co zwrcio pana uwag?
Mam nadziej, e moja mowa bya rwnie ekscytujca.
wiczenie: Technika MaPR (str. 177)

1. Ale ma pan wielkie stopy. Ma pan racj, wmoich kapciach mieszkaa
wczeniej rodzina niedwiedzi.
2. Pan jest naprawd niedouczony. Ma pan racj, zawsze mylaem, e Pie
oNibelungach skomponowaa Shazza.
3. Pan zdecydowanie za duo mwi. Ma pan racj. Gdybym mwi mniej,
zorientowabym si, e jestem guchy.
4. Pan najwyraniej nie przywizuje wagi do schludnego wygldu. Ma pan
racj. Bardziej ley mi na sercu zdrowie moich wszy.
5. Pan jest kompletnie pozbawiony ambicji. Ma pan racj. Przeoeni regularnie mnie awansowali, cho broniem si rkami inogami.
6. Mgby pan wreszcie usiebie posprzta. Ma pan racj, pierwsze stonogi
ju si ode mnie wyprowadziy, bo nie podoba im si baagan.
wiczenie: Odwoania (str. 185)

1. Chcesz powiedzie, e jeste bardzo zmczony.
Czuj si jak worek treningowy po sesji zMikeem Tysonem.
Jestem saby jak arty Karola Strasburgera.
2. Chcesz powiedzie, e ostatnia uwaga wcale nie wydaa ci si zabawna.
Twoje arty s jak akcje TP SA. Na wiecznym minusie.
Sowami brytyjskiej rodziny krlewskiej: We are not amused.
825945
268
Rozwizania
3. Chcesz powiedzie, e chciaby wczeniej pj do domu.

Murzyn wykona swoj prac, murzyn chce i do domu.
Skadam podanie owczeniejsze zwolnienie.
4. Chcesz powiedzie, e chciaby otrzyma podwyk.
Chc wicej pienidzy. Zmioci do gotwki.
Kto codziennie ponia si tak jak ja, potrzebuje podwyki.
5. Przejzyczye si podczas prezentacji. Po chwili znw potykasz si na tym
samym sowie.
Mog jedynie przytoczy sowa Britney Spears: Oops, Idid it again.
To powtrne przejzyczenie byo sponsorowane przez Kompani Piwowars
k isie sklepw Praktiker.
wiczenie: Szukanie dwuznacznoci (str. 189)

ruba: ruba (do wkrcania), ruba okrtowa, przykrci komu rub, mie
rub, wyrubowa, salto zpotrjn rub
Ognisko: ognisko (poncy stos), ognisko domowe, ognisko woptyce, ogniskowa, ogniskowa obiektywu, ognisko wychowawcze, ognisko muzyczne/
plastyczne, ognisko w medycynie
Ld: ld (do jedzenia), ld (na jeziorze), ld wnapoju, przeama lody, chodzi
po cienkim lodzie, mie forsy jak lodu, zostawi kogo na lodzie
Broda: broda (zarost), broda (cz twarzy), plu sobie wbrod, kawa zbrod,
druga broda, kozia broda
Chorgiew: chorgiew (pat materiau), flaga, bandera, chorgiew harcerska,
chorgiew wojskowa, zdoby chorgiew, wyglda jak mier na chorgwi
Drut: drut (element konstrukcyjny), drut kolczasty, prt, proste jak drut,
szczotka druciana, odrutowa, pogoda jak drut, pj za druty
wiczenie: Klasyczna kontra (str. 196)

1. Znasz si na wszystkim, ale bardzo powierzchownie. Jak dobrze, e uciebie jest odwrotnie. Masz gruntown wiedz oniczym.
825945
269
2. Gdy rozdawali inteligencj, ty akurat miae wolne. Wanie dlatego miaem czas, aby ustawi si na samym pocztku kolejki. Aty chyba cay dzie
ciko pracowae, prawda?
3. Co mi si zdaje, e twj mzg jest nieszczelny. Aja wiem, e twj mzg
jest zapakowany prniowo.
4. Powiniene powoli przesta zachowywa si jak idiota. Nie chciaem,
aby czu si samotnie.
wiczenie: Akupunktura (str. 199)

1. Mam wraenie, e tylko siedzisz inic nie robisz.
Odpowied dla oponenta prnego: Ja? Siedz inic nie robi? Amoe miaby dla mnie jak gazetk ourodzie? Urozmaicibym sobie siedzenie.
Odpowied dla oponenta skpego: Siedz? Na Boga, przy tobie pracuj tylko
na stojco, eby nie niszczy ci mebli.
Odpowied dla oponenta okrutnego: Wiem, e wolaby, abym zamiast siedzie, smay si na wolnym ogniu.
2. Wtwojej gowie kbi si wycznie chaotyczne pomysy.
Odpowied dla oponenta prnego: Uspokoj ci. Pki s wgowie, nie
psuj fryzury.
Odpowied dla oponenta skpego: Aty zdye wrzuci wszystkie swoje
myli na lokat.
Odpowied dla oponenta okrutnego: Pewnie chtnie wywierciby mi dziur
wgowie izajrza do rodka.
3. Czy wogle nie widzisz, na jakie pomiewisko wystawiae si przez ostatnie miesice?
Odpowied dla oponenta prnego: Dlaczego? Moje stroje nie pasoway do
twoich butw ze skry krokodyla?
Odpowied dla oponenta skpego: Aco takiego zrobiem? Zabraem ci za
duo powietrza zbiura?
Odpowied dla oponenta okrutnego: Adlaczego? Wtwojej sali tortur zwolnio si miejsce?
825945
270
Rozwizania
wiczenie: Korek wuchu (str. 203)

1. To byo gupie inieskadne. Co ci upie wsercu na dnie? Radz przej
si do lekarza.
2. Jeste absolutnie niekompetentny. Masz makija permanentny? Och,
to wspaniae, e tak dbasz owygld.
3. Masz za duo wosku wuszach? Nie ma kioskw wguszach? Oczywicie,
e nie ma, wkocu to gusze!
4. Ale zciebie niedorobiony idiota! Skonstruowae robota? Brawo, to naprawd
imponujce!
wiczenie: Obrazki ze zwierztami (str. 209)

1. Prosi: jest znane ztego, e lubi tapla si wbocie. Porwnywalne zachowanie: ciosy twojego przeciwnika s nierzeczowe iosobiste (boto). Nie zwaa
na to, e take on si przy tym brudzi.
2. So: jest znany ze swojej grubej skry. Jeli na co nadepnie, nawet tego nie
poczuje. Porwnywalne zachowanie: rozmwca nie zwraca uwagi na dziaanie
swoich argumentw, nie martwi si oinnych, nie zauwaa, gdy kogo zrani.
3. Pies na acuchu: szczeka na kadego, kto si do niego zbliy, ma ograniczony zasig ruchu. Porwnywalne zachowanie: rozmwca jest agresywny,
przytacza zawsze te same argumenty; nie jest gotowy, aby przyj inny punkt
widzenia.
wiczenie: Odpowiedzi na pytania puapki (str. 228)

1. Pan znowu nie dotrzyma terminu! Dlaczego nie nada pan zprac? Klient
wostatniej chwili zmieni zdanie, dlatego czas wykonania projektu automatycznie si wyduy. Wnormalnych warunkach zawsze dotrzymuj terminw.
2. Nie przedstawia pan ju adnych nowych pomysw. Nie powinien pan
przej na emerytur? Mam wiele nowych pomysw, ale nie s one wprowadzane wczyn. Jeli kto powinien przej na emerytur, to ci, ktrzy
hamuj nasz rozwj.
825945
271
3. Od czterech lat nie by pan na adnym szkoleniu. Jak mamy do czegokolwiek doj, skoro nie chce pan przyswoi ani krzty nowej wiedzy? Nie jedziem na szkolenia, poniewa byem niezbdny tu, na miejscu. Nie moe
pan wic zakada, e nie jestem gotowy na dalsz nauk.
4. Pascy ludzie graj panu na nosie. Jak zamierza pan zdoby ich szacunek?
Jak wpad pan na to, e moi ludzie graj mi na nosie? cz nas koleeskie relacje zbudowane na wzajemnym szacunku, wic nie musz ju walczy oich respekt.
wiczenie: Tworzenie wiru wstecznego (str. 237)

1. Czy przerw na papierosa chce pan zarzdzi teraz, czy dopiero za p
godziny? Moe powinnimy si najpierw zastanowi, czy wogle naley
robi przerw na papierosa?
2. Na pewno nie bdzie pan mia nic przeciwko temu, e posadz pana obok
pana Kalisiaka. Nie mam nic przeciwko panu Kalisiakowi, ale wolabym
usi obok pani Makowskiej.
3. Czy byby pan tak uprzejmy ipotrzyma mojego psa przez dwie minutki?
Musz wskoczy do apteki, atam nie wolno wchodzi zpsami! Nie, nie bybym tak uprzejmy. Spiesz si na autobus.
wiczenie: Zastpowanie sztampowych powiedze (str. 242)

1. Nie musimy wywaa otwartych drzwi. (= Moemy skorzysta zczego, co
ju zostao zrobione, stworzone) Dom ju stoi. Musimy tylko pooy dach.
2. Szczury uciekaj ztoncego okrtu. (= Ostatni trac nadziej na popraw
sytuacji; powiedzenie oznaczeniu pejoratywnym) Teraz usychaj ju nawet
chwasty.
3. Nie rb zigy wide. (= a. Kto wyolbrzymia problem, b. Kto niepotrzebnie
si martwi) a. Jeden plus jeden daje dwa, anie jedenacie.; b. Zanim odwaysz si zapali wieczk, zaopatrz si wganic.
4. Wszyscy jedziemy na jednym wzku. (= Wszyscy jestemy zdani na siebie
nawzajem) Razem tworzymy piramid zup wpuszkach. Jeli wyj jedn
ze spodu, caa konstrukcja runie.
825945
272
Rozwizania
wiczenie: Ilustracje (str. 244)

Twoja rodzina jest jak np. soce. Daje ciepo, energi potrzebn do rozwoju.
Twoja kariera jest jak np. winda. Wystarczy wcisn odpowiednie guziki,
aby szybko znale si na grze.
Czowiek ambitny jest jak np. cytryna. Zdrowy dla wszystkich osb pracujcych wdziale (motywacja, bodziec), ale kwany, gdy przebywa si znim
sam na sam.
Zazdro jest jak np. jzyk, ktry dotyka bolcego zba. Cho bl jest silny,
jzyk bezwiednie wdruje cay czas wto samo miejsce.
wiczenie: Przeciwiestwa ipodobiestwa (str. 247)

1. Przesta urzdza tu awantury.
Przesta urzdza tu spokj.
Zacznij urzdza tu awantury.
Przesta znosi tu awantury.
2. Czy mgby pniej jeszcze raz do mnie zadzwoni?
Czy mgby wczeniej jeszcze raz do mnie zadzwoni?
Czy mgby pniej jeszcze raz do mnie odoy?
Czy mgby pniej jeszcze raz do siebie zadzwoni?
3. Nie rozumiem, dlaczego ju dawno nie rozwizalimy tak miesznie drobnej sprawy!
Nie rozumiem, dlaczego ju dawno nie rozwizalimy tak miesznie modnej sprawy!
4. Ty chyba spade zksiyca.
Ty chyba wszede na ksiyc.
Ty chyba spade ze soca.
5. Czy przychodzisz jutro na otwarcie wystawy?
Czy przychodzisz wczoraj na otwarcie wystawy?
Czy przychodzisz jutro na zamknicie wystawy?
825945
273
6. Prosz, podaj mi widelec.
Prosz, zabierz mi widelec.
Prosz, podaj sobie widelec.
wiczenie: Wychwytywanie dwuznacznoci (str. 250)

1. Apodpisywa pan znami umow na konserwacj sprztu? Zdylicie
mnie zakonserwowa, gdy tak odsyalicie mnie od konsultanta do konsultanta, wic nie potrzebuj umowy.
2. Czy chce mnie pan wykoczy? Ale panie Jesionka, pan nie potrzebuje
prac wykoczeniowych. Jest pan doskonay, taki jaki jest.
3. Wydaje mi si, e Drabicki nie zasuy na takie traktowanie. Moim zdaniem suy nam ju wystarczajco dugo.
wiczenie: Kontrowanie atakw (str. 254)

1. Dlaczego odreagowujesz na mnie swj zy humor?
Przepis ustawy. Paragraf 195 ustawy o ustroju zakadw pracy. (teatr
absurdu)
To nie zy humor. Jestem po prostu na ciebie wkurzony. (odwrcony
obraz)
Dlaczego twierdzisz, e jestem wzym humorze? (zapytanie)
2. Prosz wreszcie przesta stroi sobie arty ze swoich kolegw!
Zhumorem wszystko idzie sprawniej. (zdanie byskawiczne)
Akto wtedy zadba odobr atmosfer? (reinterpretacja)
Twierdzisz, e zrobiby to lepiej? (odwrcenie ataku)
3. Ale masz dugi przewd mylowy!
Lepszy dugi przewd, ni krtki rozum. (zdanie byskawiczne)
Poniewa ty cigle wisisz na kablu, jeszcze dugo nie bd mia dugiego
przewodu. (dwuznaczno)
Ale jak zaczn wam przewodzi, miejcie si na bacznoci! (dwuznaczno)
4. Jeszcze przed tygodniem gadae zupenie inaczej.
Tak, szybko si ucz. (tumacz: jzyk cukierkowy)
825945
274
Rozwizania
Nie bd taki pamitliwy. (artobliwe wyolbrzymienie)

Bo przed tygodniem tamten pogld by waciwy. (sprostowanie)
5. Czy ty naprawd wierzysz wto, co mwisz?
Zawsze wierz wto, co mwi. Aty nie? (sprostowanie zdodatkowym
pytaniem sugerujcym)
Ja wto nie wierz. Ja to wiem. (odwrcony obraz)
Sugerujesz, e opowiadam ci zmylone historie, tak prosto wtwarz? (tumacz: jzyk jadowity)
6. Czy to by art?
Tak, dla ludzi zhumorem. (odwrcenie ataku)
Nie, ale potwornie zabawny. (dowcipne sprostowanie)
Nie, miej si zciebie. (odparcie zkontratakiem)
7. Idiot mog zrobi zsiebie sam.
Oczywicie, ale ja zrobi to lepiej. (przyznanie racji zkontr)
Imponujce dokonanie. (celowe nieporozumienie)
Wiem, wkocu wiczysz kadego dnia. (przyznanie racji inieporozumienie)
8. Czy twoja mowa zawsze musi by taka napuszona?
Staram si dopasowa do suchaczy. (zdanie byskawiczne)
Uwaasz, e powinienem nieco obniy poziom, eby mg za mn nady? (tumacz: jzyk jadowity)
Co rozumiesz pod pojciem napuszona? (zapytanie)
9. Tu jest przecie napisane! Nie umie pan czyta?
Owszem, umiem czyta. Apani moe mnie pocaowa. (odparcie)
Owszem, umiem czyta. Nauczy pani? (odwrcenie ataku)
Myli pani, e nie umiem czyta, bo nie dostrzegem szyldu, ktry pani ma
przed nosem kadego dnia? (tumacz: jzyk dyplomatyczny)
10. Ipo to tyle lat studiowaem.
Jest pan konowaem? (korek wuchu)
Czyli powinnimy pana wyrzuci izatrudni ucznia podstawwki? (tumacz: jzyk jadowity)
Nie wiedziaem, e ma pan zbyt wysokie kwalifikacje, aby pracowa wnaszej
firmie. (dowcipne wyolbrzymienie)
825945
275
11. Nie zadawaj takich gupich pyta!
Nie zadaj gupich pyta. Zadaj pytania tobie. (nieporozumienie)
Nie ma gupich pyta, s gupie odpowiedzi. Takie jak twoja. (odparcie)
Dlaczego sdzisz, e akurat ty zasuye sobie na mdre pytania? (kontrpytanie)
12. Sprzeciwiasz mi si tylko po to, aby zyska na czasie!
Aty sprzeciwiasz mi si po to, aby mi ten czas zabra. (kontra)
Czy chcesz przez to powiedzie, e moj niekonstruktywn krytyk blokuj twoj prac? (tumacz: jzyk jadowity)
Jeli wprowadzimy twj pomys wycie, wszyscy zmarnujemy czas. (kontra)
13. Przejrzyj si wlustrze izobacz, jak ty wygldasz.
Przejrzyj si wkontenerze na mieci izobacz, jak ty wygldasz. (kontra)
Przegldam si regularnie. Iza kadym razem jestem zachwycony. (rozumienie dosowne)
Nie potrzebuj lustra. Wystarcz mi zazdrosne spojrzenia innych. (celowe
nieporozumienie)
14. Jako szef jest pan lepy jak kret.
Ma pan racj. Cho nie widz, potrafi odnale waciw drog. (tumacz:
jzyk cukierkowy)
Wic niech si pan ma na bacznoci. Krety jedz robaki. (reinterpretacja)
Ale potrafi przery si przez najtrudniejsze przeszkody. (tumacz: jzyk
cukierkowy)
15. Nadal kupujesz ciuchy na bazarze?
Nie, inaczej na pewno ju bymy si tam spotkali. (odwrcenie obelgi)
Dlaczego tak sdzisz? (kontrpytanie)
Jak to si mwi, przejed si na tygrysie, abdzie ci trudno zniego zej.
(absurdalne przysowie)
Wrmy do pocztku (str. 259)

O, znowu robisz sobie dwugodzinn przerw na kawk?
Adlaczego pytasz? Znw szukasz kogo, kto potowarzyszy ci wtwojej piciogodzinnej przerwie na siusiu?
825945
276
Rozwizania
Dwudniow! Dwch godzin potrzebuj na zamieszanie kawy.

To nie jest przerwa na kawk. To urlop od twoich komentarzy.
Przejrzyj to jeszcze dzi.
Co rozumie pan przez pojcie przejrzyj?
Ale przegldanie dzisiaj trwa do jutra.
Sugeruje pan, e powinienem wyduy swj dzie pracy otrzy godziny?
Kiedy ostatni raz czyci pan sobie uszy?
Pan zastanawia si nad moimi uszami. Aja zastanawiam si nad nasz
strategi sprzeday.
Ciekawy sposb na zmian tematu.
Widz, e jest pan bardzo skoncentrowany na sprawie.
Niech pan nie bdzie taki drobiazgowy. Kto dzi patrzy na ortografi, najwaniejsza jest tre.
No tak. Ten, kto otrzyma pani list, bdzie przynajmniej wiedzia, jak nie
powinno si pisa.
Twierdzi pani, e jestem drobiazgowy, poniewa nie jestem wstanie przyj pani listu penego bykw?
Pewnie ma pani nadziej, e adresat te nie ma zielonego pojcia oortografii.
Prowadzisz prezentacj. Dowcipny kolega podrzuci ci foli, na ktrej widnieje karykatura szefa. Niczego niewiadomy kadziesz nieszczsn foli na
rzutnik. Rozlega si gromki miech.
Ten, ktry mieje si teraz najgoniej, podoy mi t foli.
Bardzo si ciesz, e tak bardzo podoba si wam ta folia. Ale musz wam
co wyzna: kto mi j podrzuci.
Wasza wesoo nie zna granic. Granic dobrego smaku te nie.
Aty co? Masz si za szefa?
Adlaczego? Gdybym by szefem, zrobiby wreszcie co dla naszego projektu?
Nie jestem szefem. Skadam tylko konstruktywne propozycje. Przeszkadza ci to?
Apotrzebujemy tu szefa?
825945

Nollke Matthias - Asertywność I Sztuka Celnej Riposty PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nollke Matthias - Asertywność I Sztuka Celnej Riposty PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

B I Z N E S B E S T S E L L E R

JAK UMIEJTNIE I SKUTECZNIE

Lekcja pierwsza: Mowa ciaa / 24

Lekcja druga: Zrozumie iprzeama blokad / 48

Lekcja trzecia: Proste techniki / 65

Lekcja czwarta: Jak reagowa

Lekcja pita: Jak sobie radzi zgniewem? / 114

Lekcja szsta: Parowanie ciosw poniej pasa / 136

Lekcja sidma: Jak rozmiesza innych / 163

Lekcja sma: Ripostowanie przed publicznoci / 204

Lekcja dziewita: Szlifuj (wy)mow / 238

miejtno formuowania citych ripost uatwia ycie. Celna

Jak zosta mistrzem

ita riposta jest wmodzie. Pki wksigarniach uginaj

Jak zosta mistrzem citejriposty?

Zuchwao nie zawsze wygrywa

Waciwa ocena sytuacji

Zuchwao nie zawsze wygrywa

li to sam na podstawie dowiadcze izastanowi si dwa razy,

Wjakich sytuacjach ripostowa?

Jak zosta mistrzem citejriposty?

Chcesz wyj dzi wczeniej do domu. Na krtko przed godzin,

Zuchwao nie zawsze wygrywa

Uwaga, ryzyko skaleczenia!

Jak zosta mistrzem citejriposty?

by dostosowana do siy ataku. Oczywicie nie chodzi oto, aby

Nie ma zwycistwa bez zaskoczenia!

Jak zosta mistrzem citejriposty?

Czy cite riposty musz by dowcipne?

Cel: obrona wasnej suwerennoci

Cel: obrona wasnej suwerennoci

decydowania osobie. To ty ustalasz reguy gry przynajmniej

Dlaczego obrona suwerennoci jest taka wana?

Odrobina zoliwoci nie zaszkodzi

Jak zosta mistrzem citejriposty?

Cel: obrona wasnej suwerennoci

Jeli wiesz, czego brakuje drugiej osobie iwjaki sposb najatwiej

Jak zosta mistrzem citejriposty?

inaczej, gdybymy wyobrazili j sobie tak: wbiurze pani Franczak

Dlatego osoby owyrafinowanym poczuciu humoru zazwyczaj

Wybieraj krtsz drog

Jak zosta mistrzem citejriposty?

odpowied moe okaza si bardzo pomocna, np. gdy kto si

Nie daj si wykorzysta

Jak zosta mistrzem citejriposty?

To nie na powanie, kretynie!

Doczego przydacisi taksika

Doczego przydacisi taksika

Lekcja pierwsza: Mowa ciaa

Lekcja pierwsza: Mowa ciaa

Riposta zaczyna si od mowy ciaa

iczy si nie tylko to, co mwimy, lecz take jak mwimy

Gdy osobie prbujcej zmotywowa innych trzs si

Riposta zaczyna si od mowy ciaa

Ciao nie kamie przynajmniej nie woczywisty sposb

Lekcja pierwsza: Mowa ciaa

Jak uczucia ipostawa wpywaj na siebie

Jak uczucia ipostawa wpywaj na siebie nawzajem

Gdy czujesz si niepewnie, jeste spity, oddychasz pytko,

Sygnay wewntrzne izewntrzne wzmacniaj si wzajemnie imog

Zdrugiej strony istnieje spirala powodzenia. Wszystko idzie po

Lekcja pierwsza: Mowa ciaa

siebie iwidzisz, e zebrani wanie tak ci postrzegaj jako