ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI RZESZOWSKIEJ

Budownictwo i Inynieria rodowiska z. 58 (2/11)

Nr 276
2011

Bogdan STANKIEWICZ
Politechnika Rzeszowska

ANALIZA STALOWYCH BELEK NARAONYCH

NA ZWICHRZENIE METOD ELEMENTW
SKOCZONYCH
Analiza statecznoci oglnej elementw stalowych przy zginaniu jest zadaniem
trudnym. Metody teoretyczne nie pozwalaj na analiz wikszoci typowych belek. Metody inynierskie, czce podejcie teoretyczne i eksperymentalne, s bardziej uyteczne, jednak ograniczenia w ich stosowaniu bywaj bardzo kopotliwe.
Takim ograniczeniem jest na przykad wymg istnienia podparcia widekowego.
Zastosowanie metody elementw skoczonych i podejcia imperfekcyjnego umoliwia obliczanie na zwichrzenie dowolnych belek. W artykule przedstawiono algorytm oblicze belek stalowych naraonych na zwichrzenie, przy uyciu metody
elementw skoczonych, i dwa przykady obliczania dwuteowych belek swobodnie podpartych: belki dwuteowej z ebrami na podporze i belki bez eber.

1. Wprowadzenie
Obliczanie belek stalowych na zwichrzenie byo i jest nadal zadaniem trudnym [1-4]. Nie udao si opracowa uniwersalnych i relatywnie prostych procedur obliczeniowych, ktre znalazyby bezporednie zastosowanie w inynierskich obliczeniach belek. Procedura proponowana przez polsk norm z 1990 r.
[5] odnosi si do belek jednoprzsowych podpartych widekowo. Bardziej zoone przypadki mona analizowa, wykorzystujc t procedur jedynie w sposb przybliony. Bardzo podobne podejcie proponowano w normie europejskiej
z 1992 r. [6].
Obowizujca obecnie norma europejska [7] w kontekcie tradycyjnych
oblicze inynierskich nie wprowadzia nowej jakoci. Pozostawiono do wyboru
projektanta trzy metody oblicze: dwie oparte na wiedzy o wielkoci momentu
krytycznego belki przy zwichrzeniu sprystym Mcr, przy czym w normie nie
podano wzorw na obliczanie Mcr, oraz na metodzie uproszczonej utworzonej
przy przyjciu analogii supowej:
Metoda 1. Punkt 6.3.2.2 normy [7]: Krzywe zwichrzenia przypadek oglny.
Metoda 2. Punkt 6.3.2.3 normy [7]: Krzywe zwichrzenia dla dwuteownikw oraz ich spawanych odpowiednikw.

396

B. Stankiewicz

Metoda 3. Punkt 6.3.2.4 normy [7]: Uproszczona ocena zwichrzenia belek

w budynkach.
Now jako stanowi moliwo stosowania komputerowej metody elementw skoczonych (MES) i podejcia imperfekcyjnego wraz z podaniem
podstawowych zasad dotyczcych sposobu tworzenia modeli komputerowych
MES [7, 8]. Najwaniejsze zasady tworzenia modeli MES do analizy zwichrzenia belek przedstawiaj si nastpujco:
do wyznaczania przemieszcze i si wewntrznych stosuje si analiz
drugiego rzdu, z uwzgldnieniem wpywu deformacji na statyk ukadu,
wpyw imperfekcji uwzgldnia si wycznie za pomoc analizy globalnej,
rzeczywiste imperfekcje geometryczne i materiaowe uwzgldniane s
przez zastosowanie zastpczych imperfekcji geometrycznych,
uywa si sprysto-plastycznego modelu materiau.
Celem niniejszego artykuu jest pokazanie moliwoci, jakie daje zastosowanie MES do analizy zwichrzenia belek i przedstawienie sposobu tworzenia
modelu MES oraz jego wykorzystania. By cele te osign, wystarczajce jest
przeprowadzenie przykadowe analizy nonoci na zwichrzenie belki swobodnie
podpartej obcionej obcieniem cigym (rys.1.).

5400
Rys. 1. Schemat Wykres
statycznymomentw
analizowanej
belki
zginajcych

Belka ma rozpito 5,4 m, wykonana jest z dwuteownika walcowanego

IPE 270 ze stali S235. Cige obcienie wyjciowe ma warto 1 kN/m.
Analiz MES wykonano, uwzgldniajc dwa przypadki:
1) belka oparta jest w sposb speniajcy warunki podparcia widekowego
poprzecznych
dziki Wykres
ebromsipodporowym
(rys. 3., 5.),
2) belka oparta jest w sposb niespeniajcy warunkw podparcia widekowego brak eber podporowych, oparcie na stalowej pytce centrujcej (rys. 8., 9.).
Dla porwnania wynikw oblicze komputerowych MES z wynikiem uzyskanym metod tradycyjn wykonano obliczenia belki na zwichrzenie metod drug
wedug normy [7, 9].

2. Model komputerowy MES belki z ebrami podporowymi

Model komputerowy opracowano za pomoc programu ADINA (Automatic Dynamic Incremental Nonlinear Analysis, ADINA R & D Inc., USA,

Analiza stalowych belek ...

397

www.adina.com) [10]. Gwnym autorem programu jest profesor K.J. Bathe

z Massachusetts Institut of Technology. Program ADINA umoliwia uwzgldnienie nieliniowoci materiaowych i geometrycznych oraz modelowanie stref
kontaktowych wraz z wpywem tarcia, spenia wic wszystkie wymagania do
modelowania i analizowania belek stalowych.
Model zbudowano, wykorzystujc elementy skoczone czterowzowe typu
powokowego. Sup jest wykonany ze stali S235. Przyjto model materiau nieliniowy, sprysto-plastyczny bez wzmocnienia, o charakterystykach odpowiadajcych charakterystykom stali S235 zgodnie z norm [7]:
2
granica plastycznoci: fy = 23,5 kN/cm ,
2
modu sprystoci podunej: E = 21000 kN/cm ,
wyduenie przy zniszczeniu: = 15%.
Obliczenia prowadzono w dwch etapach. Etap I obejmowa liniow analiz wyboczyniow, etap II analiz nieliniow modelu o zmodyfikowanej geometrii, tak by uzyska ksztat bdcy wynikiem analizy wyboczeniowej (etap I).
Charakterystyka modelu
8564 elementw powokowych czterowzowych,
liczba wzw 8857,
liczba rwna 32638,
czas trwania oblicze etapu I, komputer klasy PC, procesor 2.4 GHz, 1.5
GB RAM: od 10 do 14 s,
czas trwania oblicze etapu II, komputer o parametrach jak podczas etapu I: od 54 do 347 s.
Na rysunku 2. pokazano cay model, na rys. 3. powikszony fragment modelu. Natomiast na rys. 4. i 5. przedstawiono uzyskane w etapie I postaci wyboczenia i spryste mnoniki obcienia.

Rys. 2. Widok caego modelu belki z ebrami

398

B. Stankiewicz

Rys. 3. Model belki z ebrami fragment podporowy

Rys. 4. Pierwsza posta wyboczenia sprystego widok caego modelu belki z ebrami

W etapie II oblicze przeprowadzono analiz nieliniow modelu o zmodyfikowanej geometrii w taki sposb, by uzyska ksztat bdcy wynikiem analizy
wyboczeniowej (etap I oblicze, rys. 4., 5.). Analiza polegaa na zwikszaniu

Analiza stalowych belek ...

399

wstpnie przyoonego obcienia cigego o wartoci 1 kN/m. Wielko imperfekcji zastpczej uzaleniono od wartoci przemieszczenia poziomego punktu
wsplnego rodnika i pki grnej w rodku rozpitoci belki. Obliczenia wykonano, przyjmujc kilka wartoci z przedziau od 0 do 30 mm. Uwzgldniono
rwnie warto zalecan przez norm [7], tj. 13,375 mm.

Rys. 5. Pierwsza posta wyboczenia sprystego widok fragmentu podporowego belki z ebrami

Rysunki 6. i 7. przedstawiaj najbardziej miarodajne wyniki oblicze

w postaci krzywych siaugicie pionowe przy wartociach imperfekcji zastpczych wynoszcych 0,0000 cm (co oznacza brak zwichrzenia), 0,0004 cm,
1,3375 cm i 3,0000 cm.
35,00

mnonik obcienia

30,00
25,00
20,00

15,00

0,0005

10,00

1,3375
3

5,00
0,00
0,00

2,00
4,00
6,00
strzaka ugicia, cm

8,00

Rys. 6. Krzywe sia-ugicie pionowe uzyskane dla modelu idealnego

belki z ebrami i modeli obarczonych imperfekcjami

400

B. Stankiewicz

18,00

mnonik obcienia

16,00
14,00
12,00
10,00
0,0005

8,00
6,00

1,3375

4,00

2,00
0,00
0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

strzaka ugicia, cm

Rys. 7. Krzywe sia-ugicie pionowe uzyskane dla modeli belki z ebrami i obarczonych imperfekcjami

3. Model komputerowy MES belki bez eber podporowych

Model utworzono w wyniku modyfikacji modelu belki z ebrami, polegajcej na usuniciu eber podporowych i modyfikacji warunkw podporowych.
Fragment podporowy modelu pokazano na rys. 8. (konfiguracja wyjciowa)
i rys. 9. (konfiguracja kocowa). Obliczenia wykonano analogicznie do belki
z ebrami podporowymi.

Rys. 8. Model belki bez eber podporowych

Analiza stalowych belek ...

401

Rys. 9. Model belki bez eber podporowych pierwsza posta wyboczenia sprystego

Rysunki 10. i 11. przedstawiaj najbardziej miarodajne wyniki oblicze

w postaci krzywych siaugicie pionowe przy wartociach imperfekcji zastpczych wynoszcych 0,0000 cm (co oznacza brak zwichrzenia), 0,0004 cm,
1,3375 cm i 3,0000 cm.
35,0000

mnonik obcienia

30,0000
25,0000
20,0000
15,0000
0,0000
10,0000

0,0004
1,3375

5,0000
0,0000
0,0000

3,0000

5,0000

10,0000

15,0000

20,0000

strzaka ugicia, cm

Rys. 10. Krzywe sia-ugicie pionowe uzyskane dla modelu idealnego belki bez eber
i modeli obarczonych imperfekcjami

402

B. Stankiewicz

14,0000

mnonik obcienia

12,0000
10,0000
8,0000
6,0000
0,0004
4,0000

1,3375

2,0000

3,0000

0,0000
0,0000 2,0000 4,0000 6,0000 8,0000 10,0000 12,0000 14,0000

strzaka ugicia, cm

Rys. 11. Krzywe sia-ugicie pionowe uzyskane dla modeli belki bez eber i modeli
obarczonych imperfekcjami

4. Zestawienie podstawowych wynikw oblicze

W tabeli 1. przedstawiono maksymalne wartoci mnonikw obcienia
wstpnego o wartoci 1,0 kN/m i wartoci wspczynnika zwichrzenia, obliczone jako iloraz obcienia maksymalnego belki obarczonej imperfekcj zastpcz
i belki bez imperfekcji (zwichrzenie nie wystpuje). W tabeli zestawiono wartoci obu analizowanych belek oraz wszystkie wartoci imperfekcji uwzgldnione w obliczeniach. Wspczynnik zwichrzenia belki z ebrami podporowymi,
obliczony metod 2., zgodnie z norm [7] wynosi wedug [11] (przykad 7.2):
LT = 0,509.
Tabela 1. Zestawienie maksymalnych wartoci mnonikw obcienia jednostkowego i odpowiadajce im wartoci wspczynnikw zwichrzenia
Belka z ebrami podporowymi
Belka bez eber podporowych
Warto imperfekcji zastp- mnonik obcienia wspczynnik mnonik obcienia wspczynnik
czej, cm
wstpnego
zwichrzenia
wstpnego
zwichrzenia
0,0000
30,39
1,00
30,39
1,00
0,0002
30,38
1,00
12,79
0,42
0,0004
30,38
1,00
12,79
0,42
0,1000
16,31
0,54
12,45
0,41
1,0000
13,13
0,43
11,49
0,38
1,3750
12,51
0,41
10,19
0,34
1,5000
12,33
0,41
9,98
0,33
2,0000
11,73
0,39
9,47
0,31
2,5000
11,24
0,37
9,00
0,30
3,0000
10,81
0,36
8,59
0,28

Analiza stalowych belek ...

403

5. Podsumowanie
Postp w rozwoju komputerowych programw metody elementw skoczonych i oglna dostpno komputerw o duych mocach obliczeniowych
spowodoway, e nieliniowe obliczenia MES mog by wykonywane nie tylko
w orodkach naukowo-badawczych, ale rwnie przez inynierw konstruktorw pracujcych w biurach projektowych. Nie znaczy to jednak, e obliczenia
MES ukadw prtowych z wykorzystaniem powokowych lub trjwymiarowych elementw skoczonych wypr tradycyjne metody oblicze, gdy mimo
dokonujcego si postpu s nadal metod bardzo pracochonn, wymagajc
posiadania programu komputerowego do oblicze nieliniowych i umiejtnoci
jego stosowania. Sens stosowania oblicze MES pojawia si, gdy zawodz metody tradycyjne bd gdy zaley na szczeglnie duej dokadnoci wykonywanych oblicze. Bardzo wane jest, e zasady prowadzenia oblicze MES pojawiy si w normach konstrukcyjnych [7, 8].
Mona wymieni nastpujce zalety stosowania imperfekcyjnych nieliniowych modeli MES:
moliwo analizy belek o dowolnych konfiguracjach (ksztat, warunki
podparcia i obcienia),
brak ogranicze moliwoci obliczeniowych komputerw (wystarcza
typowy komputer biurkowy z systemem operacyjnym Windows lub
Linux),
niewielkie koszty oprogramowania (cigy spadek cen),
atwo oceny prawidowoci wykonania konstrukcji poprzez porwnanie rzeczywistych imperfekcji z przyjt w obliczeniach wielkoci
imperfekcji zastpczej,
metoda jest atwa do zrozumienia i intuicyjnej akceptacji.
Wadami stosowania imperfekcyjnych nieliniowych modeli MES s: konieczno posiadania zaawansowanego programu MES oraz relatywnie dugi
czas tworzenia modelu.
Sensowne stosowanie imperfekcyjnych oblicze nieliniowych MES do
celw naukowo-badawczych (np. opracowanie i weryfikacja sposobw inynierskich okrelania nonoci na zwichrzenie) oraz w projektowaniu lub ekspertyzach, gdy ekonomicznie uzasadniony jest wikszy nakad pracy przy obliczaniu
konstrukcji (np. uniknicie koniecznoci wzmacniania istniejcej konstrukcji).

Literatura
1. Timoshenko S.P., Gere J.M.: Teoria statecznoci sprystej, Arkady, Warszawa
1963.
2. Trahair N.S.: Flexural-torsional buckling of structures, E & FN Spon, London 1993.
3. Weiss S., Giejowski M.: Stateczno konstrukcji metalowych: ukady prtowe,
Arkady, Warszawa 1991.

404

B. Stankiewicz

4. muda J.: Problemy niestatecznoci w projektowaniu dwigarw stalowych, Studia

i Monografie, nr 156, Wydaw. Politechniki Opolskiej, Opole 2004.
5. Norma PN-90/B-03200: Konstrukcje stalowe Obliczenia statyczne i projektowanie.
6. Norma ENV 1993-1-1: Eurocode 3 Design of steel structures Part 1-1: General
rules and rules for buildings, CEN, Brussels 1992.
7. Norma PN-EN 1993-1-1: Eurokod 3 Projektowanie konstrukcji stalowych Cz
1-1: Reguy oglne i reguy dla budynkw, PKN, Warszawa 2006.
8. Norma PN-EN 1993-1-5: Eurokod 3 Projektowanie konstrukcji stalowych Cz
1-5: Blachownice, PKN, Warszawa 2008.
9. Gardner L., Nethercot D.A.: Designers guides to the eurocodes. Designers guide to
EN 1993-1-1: Eurocode 3 Design of steel structures. General rules and rules for
buildings, series ed. H. Gulvanessian, Thomas Telford, London 2005.
10. Bathe K.J.: Finite element procedures, Englewood Cliffs, Prentice Hall, New York
1996.
11. Konstrukcje stalowe. Przykady oblicze wedug PN-EN 1993-1, praca zbiorowa
pod red. A. Kozowskiego, wyd. II, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszw 2010.

FEM ANALYSIS OF LATERALLY UNRESTRAINED STEEL BEAMS

Summary
In general an analysis of laterally unrestrained steel beams is very difficult to carry out.
Theoretical methods cannot be directly used in most practical cases. Engineering methods, that
combine theoretical approach with results of experimental tests, are much more useful, but
limitations are very troublesome. Especially important is the assumption, Particularly important is
the assumption of fork support. Application of finite element method with using concept of
equivalent geometrical imperfections enables calculations of all beams. The article presents the
algorithm of finite element method analysis of laterally unrestrained steel I-beams and worked
examples of analysis of two simply supported beams, one with stiffeners over the support, the
other without any stiffeners.
Zoono w Oficynie Wydawniczej w maju 2010 r.

Analiza stalowych belek ...

405

Propozycja artykuu do Zeszytu Naukowego PRz:

dr in. Bogdan Stankiewicz

Analiza stalowych belek naraonych na zwichrzenie

metod elementw skoczonych
Jako recenzenta proponuj profesora dr hab. in. Szymona Pakowskiego (autorytet w tej dziedzinie) z Politechniki Koszaliskiej.
Prof. dr hab. in. Szymon Pakowski
Politechnika Koszaliska
Katedra
Konstrukcji
ul. niadeckich 2
75-453 Koszalin
email: szp@wb.tu.koszalin.pl
tel.: (+48 94) 34 78 579

Metalowych