0Filozofia

1. BYT U HERAKLITA I PERMENIDESA

a) Heraklit: Nie ma bytu jest stawanie si i przemijanie. Nie ma rzeczy,
zjawisk etc., ktre byyby stae i niezmienne. wiat ulega przemian. Wg
Heraklita wiat nie m pocztku ani koca.
b) Parmenides: Byt nie ma pocztku, tak samo jest z kocem bytu. Byt jest
wic cigy i wieczny, a take niezmienny, niepodzielny ma ,a rnic.
2. EWOLUCJONIZM
Jest to pogld mwicy, i rzeczywisto mona wyjani jako rozwj
ktremu podlegaj przedmioty i zjawiska. Ewolucjonizm wic stawia
czowieka na rwni z organizmami przyrodniczymi. Zakada, i oba maj te
same prawa do ewolucji, przeksztacania si, doskonalenia swojej formy.
3. DETERMINIZM I INDETERMINIZM
a) Determinizm: koncepcja filozoficzna, w ktrej wszystkie zdarzenia maj
swoj przyczyn. Dlatego znajc stan obecny wszechwiata jestemy w
stanie przewidzie wydarzenia. Wydarzenia bowiem konsekwencj
przeszych decyzji ( acuch przyczynowo skutkowy ) Wolna wola jest iluzj,
w ktrej czowiek yje.
b) Indeterminizm: neguj teori przyczynowo skutkow. Zakada istnienie
wolnej woli wiadome poczynania.
4. EGZYSTENCJONALIZM O WOLNOCI
Przedmiotem bada egzystencjalizmu s losy jednostki, wolnej i
odpowiedzialnej. Egzystencjalizm istnieje w wartociach teistycznej jak i
ateistycznej. Ide egzystencjalizmu jest przekonanie, i czowiek jako
jedyny z bytw ma wpyw na to kim jest i co robi. Ludzie s skazani na
wolno. Wolno jest atrybutem czowieczestwa. Istotom ludzkim
towarzyszy poczucie przemijania i niespenienia. Bo si osamotnienia. W
peni ponosi odpowiedzialno za swoje czyny.
5. EGZYSTENCJONALIZM WOBEC RELIGII SARTE
Czowiek to jedyny z istniejcych bytw. Sam si kreuje i dokonuje
wiadomych wyborw. Sartre uwaa, i czowiek nie ma ustalonego sensu
bytu. Odrzuca boga kreuje sam swoje ycie. Byt w sobie rzecz ; Byt dla
siebie wiadomo. Wedug Sarte co moe by rzecz, albo
wiadomoci. Powoywanie Boga do ycia, jest ucieczk ludzi od
odpowiedzialnoci za wykreowany wiat.
6. EPIKUREIZM I PROBLEM WATOCI
Epikurejczycy za podstawowe zagadnienie filozofii uwaali szczcie oparte
na przyjemnoci. ycie szczliwe to ycie w ktrym suma przyjemnoci
przewaa sumie cierpie. Przyjemno zostaa podzielona na 1. Rado z
ycia 2. Przyjemnoci bierne 3. Przyjemnoci czynne. By zazna szczcia
naley unika cierpienia, cieszy si z kadego dnia, nie ba si mierci.

7. ETYKA KANTA
Celem czowieka jest realizowanie prawide etycznych. Kant prawa moralne
umieci wewntrz kadej jednostki. Co oznacza, i nakazu moralne nie
mog zosta narzucone. Wyznacznikiem dobra i za jest wolna wola
czowieka. Etyczne postpowanie wg Kanta jest bezinteresowne i legalne.
Co czyni czowieka w pogldzie Kanta wolnym i rozumnym ( sam
podejmuje decyzje )
8. FILOZOFIA BYTU PLATONA
Platon myla dualistycznie ( dwie istoty bytu ) 1. Byt przeywany przez
zmysy 2. Poznawany przez pojcia. Bytem jest to co jest i nie moe
przesta by. Np. Idee. Wynikiem rozumowania Platona byo, i nie ma II
bytw jest jeden idee.
9. GWNE PROBLEMY FILOZOFII EGZYSTENCJONALNEJ
10.FILOZOFIA GRECKA A CHRZECIJASTWO
Chrzecijaskiego pogldu na wiat od pocztku czerpa z filozofii greckiej.
Z platonizmu chrzecijastwo przejo idealistyczny pogld na wiat i
przekonanie o wyszoci wiata duchowego nad materialnym. Z
arystotelizmu koncepcj Boga jako pierwszej przyczyny i celu wiata. Z
stoicyzmu wiat materialny przesycony jest duchem. Od cynikw
obojtno dla rzeczy doczesnych. Z sceptycyzmu objawienie rdem
poznania prawdy. Gdy co jednak z greckiej filozofii nie pasowao, byo
niezgodne Koci odrzuca to natychmiast.
11.FILOZOFIA MARKSA (PRACY)
Marks od Hegla przej dialektyczny sposb rozumowania oraz
przekonanie o zasadniczej roli pracy w procesie doskonalenia si
czowieka i wiata. Odrzuci byty abstrakcyjne (absolut, duch). Uzna, e
waciwym wyrnieniem czowieka jest praca. Jednake, nie kady
czowiek jest z pracy zadowolony. Gdy przynosi ona mu troski i pozbywa
go bycia sob. Robotnik zamiast pracowa, realizujc wasn istot,
pracuje bezmylnie, aby zaspokoi swoje podstawowe potrzeby. Doszed
do wniosku, e ludzie wykonujc prac, ktrej nie kochaj wykonuj j le.
Tym bardziej, e nie robi tego na wasny uytek, tylko pracodawcy.
Skutkuje to ma wydajnoci, co doprowadza do zwikszania wyzysku
klasy spoecznej.
12.STOICYZM EPIKUREIZM SCEPTYCYZM
a) Stoicyzm to doktryna filozoficzna zapocztkowana w III w. p.n.e. zajmujca
si etyk i uznajca cnot za najwysze i jedyne dobro; warunkiem penego
szczcia oraz wolnoci czowieka jest zasada umiarkowania zarwno w
smutku, jak i radoci.
b) Epikureizm kierunek filozoficzny zapocztkowany w staroytnoci przez
Epikura. Epikureizm zakada, e dobro rwna si przyjemnoci i dlatego
ycie szczliwe to ycie, w ktrym suma doznanych przyjemnoci jest
wiksza ni suma cierpienia
c) Sceptycyzm to pogld filozoficzny, podwaajcy pen wiarygodno
ludzkiego poznania. Sceptycy zakadaj, e nigdy nie mona znale ani

ostatecznej racji dla danego sdu, ani niepodwaalnego kryterium prawdy.

A powcigliwo i odrzucenie sdw, ktre s niepewne daj czowiekowi
spokj i szczcie.

13.FILOZOFICZNE POSZUKIWANIE SENSU DZIEJW

Historiozofia, jest refleksj nad sensem oraz istot dziejw, rozumianymi
jako cig uporzdkowanych lub nie zmian zachodzcych w czasie.
Historiozofia stara si odpowiedzie na pytanie czy istnieje uporzdkowany
proces, sens dziejw czy moe maj one charakter przypadkowy. Zadaje
rwnie pytanie czy na dzieje wpyw maj pojedyncze jednostki, czy jest
zdeterminowany przez okrelone zewntrzne lub wewntrzne prawa oraz
czy kade wydarzenie w historii ma miejsce jednorazowo lub moe istnieje
jaka powtarzalno historii. Historiozofia rozwa take, czy cao
dziejw zmierza do konkretnego celu czy moe maj one nieskoczon
natur
14.GWNI PRZEDSTAWICIELE FILOZOFII SPOTKANIA XX WIEKU BUBER,
LEVINAS
15.HERMENEUTYKA FILOZOFICZNA H.G. GADAMERA
Hermeneutyka, to wg niego dialog midzy tekstem a czowiekiem; tekst
zawsze odczytuj si poprzez pryzmat pewnych zoe i uprzedze, ktre
interpretacja ma odsoni tzw. Zasada hermeneutyczna. Hermeneutyka
zajmuje si badaniem, objanianiem i interpretacj rde po to by ustali
ich oprawny tekst i waciwy sens. Zatem aby zrozumie tekst naley
pozby si uprzedze i wasnych pogldw.
16.HOBBES, SCHELER I KANT O RELIGII.
a) Hobbes krytykowa Koci katolicki. Filozof przez cae swoje ycie walczy
ze redniowieczn scholastyk i jej ostojami. Scholastyka bya dla niego
tylko faszyw wiedz i mdroci. Preferowa racjonaln nauk. Teologia
wedug Hobbesa nie miaa adnej racji bytu, a to z tego wzgldu, e Boga
nie sposb pojc racjonalnie ani wyrazi. Najlepszym rozwizaniem wedug
filozofa byoby cakowite usunicie kleru i zastpienie relacji racjonalnym
pogldem na wiat.
b) Scheler przyjmowa istnienie swoistego dowiadczenia religijnego,
wiadomoci religijnej. Z niej wypywaj akty religijne, ktre w swoim
istotowym charakterze nale konstytutywnie do ludzkiej wiadomoci.
Dziki naturalnym aktom religijnym czowiek widzi, ujmuje je mylowo i
odczuwa zasadniczo we wszystkim i przez wszystko, co jest mu jeszcze
dane w swym istnieniu i wyposaeniu, otwierajcy si przed nim
(objawiajcy mu si) pewien byt, ktry posiada przynajmniej dwa
istotowe okrelenia: jest bytem absolutnie istniejcym i witym. Czym
pierwotnie danym i nie dajcym si z niczego wywie jest sfera
fenomenw, ktre wyaniaj si poprzez ducha w akcie religijnym, sfera
tego, co Boskie. Zgodnie z zastosowan przez Schelera metod

c) Idea Boga, wedug Kanta jest wycznie "konieczn hipotez dla

zaspokojenia rozumu", nie za podmiotowym rozumowania. Stanowi
umysow hipotez pod postaci "pozawiatowego budowniczego". Tote
Kant odrzuca metafizyczne dowody majce wytumaczy istnienie Boga
( kosmologiczny, ontologiczny oraz fizyczno - teologiczny), tumaczc, i
kwestia istnienia czy te nieistnienia Boga nie moe stanowi przedmiotu
nauki. Niemoliwa jest nauka gdzie przedmiot rozwaa staje si Bg,
istota pozaziemska, moe jednak stanowi wiedz o "rzeczy samej w
sobie", a wic o granicach i moliwociach ludzkiego poznania. Kant
zastanawiajc si nad moliwoci istnienia religii ujtej przez czysty
rozum stwierdzi, e moralno nie implikuje istnienia religii, jednak religia
musi mie oparcie w moralnoci. Religia jest wycznie etyk, gdzie normy
moralne a take ludzkie obowizki maj charakter "boych przykaza".
Religia bez etyki traci swoje znaczenie, sw warto. W przyszoci, jak
sdzi Kant nie bdzie ju etyki religijnej a religia czystej moralnoci.

17.HYLEMORFIZM ARYSTOTELESA A METAFIZYKA PLATONA

Jednostka jest czci fizycznego wiata, odbiera wraenia zmysowe itp.
Jednoczenie jest wyposaona w umys zdolny do poznania form. Posiada
rwnie czynnik sterujcy dusz, ktra przedstawiana jest jako wonica
rydwanu, kierujca i kierowana przez dwa konie umys i ciao. Umys dy
tylko do kontemplacji. Ciao poda aktywnoci naturalnego ycia. Dusza
ludzka, zamknita w wizieniu ciaa. Dusza osiga harmonie po mierci.
18.IMMATERLAIZM BERKELEVA
Immaterializm jest teori goszc, i materia nie istnieje. Berkeley prbuje
wykaza, e wiat empiryczny nie istnieje, natomiast idee istniej w
naszym umyle dziki Bogu, w zwizku z czym wszystkie przedmioty przez
nas postrzegane s tylko zbiorem idei. Nie istnieje zatem nic prcz idei
oraz Boga. Stworzy on podstawy idealizmu subiektywnego, zakadajcego
e podstaw istnienia jest posiadanie wraenia zmysowego. Materia nie
jest zatem potrzebna do mwienia o istnieniu wiata. Istnieje tylko wiat
duchowy, ktrego gwarantem jest Bg mona wic mwi o
spirytualizmie. Wszystko co widzimy jest wic wytworem ludzkiego,
znudzonego umysu znajdujcego si w prni.
19.INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA
Sokratesa uwaa si za twrc etyki, w jego przekonaniu najwyszym
dobrem jest cnota. Uwaa e poyteczne jest to co dobre. Wedug
Sokratesa nikt z wiadomoci za nie czyni. Skoro dobro jest poyteczne i
daje szczcie to nie ma powodw do czynienia za. Wiedza jest wic
wedug Sokratesa cnot. Natomiast jeli wiedza nie wystarcza do cnoty to
musi by ona niepena i powierzchowna. Jeeli wic kto ma prawdziw i
pen wiedz to nie moe czyni inaczej ni dobrze. Cnota jest wiedz.
Zdobywajc wic wiedz osigamy dobro, a z nim poytek i szczcie.
20.ISTOTA I ISTNIENIE W FILOZOFII

a) Istota to esencj, jest samym sednem rzeczy ich prawdziw natur, wiedza
ktra wydaje si osigalna jeli jeszcze troch wgbiamy si w poznanie
wiata. Istota to to co sprawia e byt jest taki jaki jest.
b) Istnienie w filozofii to inaczej egzystencja, bytowanie, fakt bycia czego.
c) W filozofii humanistycznej byt skada si z istoty ( okrela czym ona jest ) i
z
istnienia
(
sam
fakt
bycia).
21.KANT I KRYTYKA METAFIZYKI
Wg Kanta nie kade poznanie wywodzi si z dowiadczenia, a wszelkie
poznanie ogranicza si do dowiadczenia. Kant chcia wyj poza zjawiska i
pozna rzeczy same w sobie. Ogosi je jednak za niepoznawalne i nazwa
przedmiotami mylnymi, rozumowymi poniewa za istot rozumu uznawa
poznanie rzeczy w sobie. Wedug Kanta rozsdek domaga si od rozumu
uzupenienia o rzeczy gdy to co poznane jest tylko czciowe. Rozum wic
czy te czci wyniku rozsdku i odnosi je do przedmiotw nieskoczonych
i absolutnych. Same czyste pojcia rozumy Kant nazwa ideami. S trzy
gwne
idee:
duszy
(dowiadczenie
wewntrzne),
wszechwiata
(dowiadczenie zewntrzne) i Boga (dowiadczenie w ogle). Idee te
stanowi otoczk metafizyki i od nich zaley jej warto. Podstawowym
zamierzeniem krytyki Kanta byo sprawdzenie ich. Wynik by ujemny. Idea
to cel do ktrego dy rozum, ale osign go nie moe. Idee nie stanowi
take skadniku dowiadczenia. Kant te doszed do przekonania, e
pojcia rozumu wyznaczaj idealny kres poznania. To by dla Kanta gwny
bd metafizyki. Metafizyka wykracza poza granice dowiadczenia i przez
to powstaj w niej paralogizmy, antynomie i pseudo-dowody. W takich
warunkach metafizyka nie moe by nauk.
22.KRYTYKA CHRZESCIJASTWA W FILOZOFII NIETZSCHEGO
Nietzsche uwaa chrzecijastwo za przejaw saboci ludzi. Chrzecijanie
s wedug niego cakowitym przeciwiestwem wyszego typu czowieka
zwanego nadczowiekiem. Chrzecijastwo byo wedug Nietzschego
wartoci cakowicie upadkow. Ponadto chrzecijastwo nazywam religi
litoci. Lito jest wg niego mnonikiem ndzy, czynnikiem zachowujcym
wszystko co aosne i niegodne ycia. Moralno chrzecijaska wg filozofa
opiera si na samych urojeniach: urojonych przyczynach takich jak Bg,
dusza, wolna wola ; urojonych skutkach takich jak grzech, zbawienie,
aska. Oprcz tego fikcj s wszelkie istoty nierealne takie jak duchy czy
Bg, jak i teoria o pochodzeniu ludzkoci, czy wiara w urojenie miejsca. W
gruncie rzeczy Nietzsche nie krytykowa samej witoci chrzecijaskiej.
Uznawa, e ludzie pozbawieni pdu ycia, czyli sabi kieruj si
instynktem, ktry nakazuje im powica si bezmylnym urojeniom.
23.KRYTYKA INTELEKTU A INTUICJA W FILOZOFII BERGSONA
Bergson pisa, e inteligencja i intuicja stanowi dwie funkcj rnice si
w istotny sposb pochodzeniem i mechanizmem, ale wspdziaajce w
akcie mylenia. Uwaa, e intelekt stanowi swego rodzaju aparat kontrolny
dla intuicji, gdy nabiera ona zbyt duego napdu. Intelekt pozwalaj
jedynie na jej pragmatyczne ujcie w formie symboli.. Wedug Bergsona nie
inteligencja, ale intuicja odkrywa natur rzeczywistoci. Dziki czemu
moliwe jest poznanie rzeczy. Wydobywa ona mylenie ze schematw
przestrzennych, jest zdolnoci bezporedniego i caociowego ujmowania

rzeczywistoci w jej zmiennoci i dynamizmie. Poznania intuicyjne jest jak

osobista znajomo czowieka a poznania intelektualne jak znajomo ze
syszenia.
24. MADROC I GUPOTA JAKO KATEGORIE KULTUROWE
25. NEOPOZYTYWIZM A METAFIZYKA
Neopozytywizm odrzuca metafizyk, gdy daje ona iluzj poznania nie bdc
rzeczywistym poznaniem
26. ONTOLOGICZNY DOWD NA ISTNIENIE BOGA A DROGI SW TOMASZA
a) Ontologiczny dowd na istnienie Boga jest autorstwa w. Anzelma.
istnieje Byt, ponad ktry niczego wicej pomyle nie mona, jeeli istnieje
w intelekcie, to take musi istnie w rzeczywistoci, i tam te jest Bytem
najdoskonalszym.
b) Wedug w. Tomasza istnienie Boga nie jest prawd oczywist, nie
wymagajc dowodzenia. Tomasz da pi dowodw na istnienie Boga : 1)
z istnienia ruchu wnosi, e istnieje pierwsza przyczyna ruchu. 2) z
samoistnoci wiata wnosi, e istnieje istota samoistna bdca przyczyn
wiata. 3) z przypadkowoci rzeczy wnosi, e istnieje poza nimi istota
konieczna. 4) z faktu, e istniej istoty rnej doskonaoci, wnosi, i
istnieje istota najdoskonalsza. 5) z powszechnej celowoci przyrody wnosi,
e istnieje istota najwysza, rzdzca przyrod a dziaajca celowo.
Wszystkie te dowody s typu kosmologicznego. Wszystkie opieraj si na
zaoeniu, e szereg przyczyn nie moe i w nieskoczono, lecz musi
istnie przyczyna pierwsza.

27. PESYMIZM SCHOPENHAUERA

Schopenhauer by twrc tzw. filozofii pesymizmu. Wedug tego filozofa na
dnie czowieka i wszystkich innych rzeczy jest popd bezrozumny, dziaajcy
bez celu i nieznajcy ukojenia. Popd ten nie jest do zaspokojenia do koca.
Nawet, gdy go na chwil zaspokoimy popd powrci. Czowiek dy do
szczcia, cho i tak nie moe go osign, chce, wic przynajmniej utrzyma
ycie, ktre take nie jest osigalne. Czowiekowi towarzyszy lk przed
mierci i szuka on, wic ulgi. Najczciej szuka jej w filozofii, religii,
wytwarzajc zudzenia, przejmujc si pozornymi wartociami. Takie Zycie
wedug Schopenhauera jest mk. Widzia ona dwa sposoby by uly mce.
Pierwszym z nich byo wyzbycie si poda i potrzeb oraz przejcie si
cierpieniem innego czowieka, bo wtedy to wyzwalamy si od wasnego.
Drugim sposobem bya sztuka, bo dziki niej zatapiamy si w kontemplacji. W
niej ustaje popd i wola a jest ona bezinteresowna. Sztuka nie tylko daje nam
najwysze poznanie to, co stae i niezmienne.
28. PODZIA SDW PRZEZ KANTA I JEGO ZNACZNIE
Kant podzieli sdy na analityczne (o charakterze definicji, suce objanieniu
ju posiadanej wiedzy - zawsze a priori a wiec niezalene od dowiadczenia)
oraz syntetyczne , a wic takie ktre wykraczaj poza definicj i rozszerzaj
nasz wiedze. Wrd owych sdw wyrni sdy a posteriori ktre wynosimy
z dowiadczenia oraz a priori czyli majce rda w umyle, niezalenie od
dowiadczenia Te ostatnie byy dla Kanta najistotniejsze ze wzgldu na

funkcje poszerzania wiedzy, pewno i powszechno. Empiryci jednak

zaprzeczali istnieniu sdw a priori -zauwayli bowiem e niemoliwe jest by
istniay sdy ktre nie opieraj si ani na dowiadczeniu ani na definicji. Dla
Kanta jednak ich istnienie byo czym oczywistym mimo e ich prawdziwoci
nie da si udowodni.
29. POSTAWA APOLLISKA I DIAGNOSTYKA W FILOZOIFF NIETZSCHEGO
W swej pierwszej ksice Narodziny tragedii Nietzsche wprowadzi koncepcje
apolliskoci i dionizyjskoci. Nietzsche przeciwstawi sobie obie te postawy,
opowiadajc si zdecydowanie za postaw dionizyjsk. Bya wg niego rdem
wszystkiego co twrcze, potne i wielkie. Zakadaa ona propagowanie
witalnoci, podnoci i peni ycia, ycie pozbawione norm i ogranicze,
unicestwienie indywidualnoci w ekstazie, namitnoci. Bya pdem
yciowym niszczcym granice, wprowadzajcym chaos, dynamika by tu
waniejsza od doskonaoci. Przeciwnie do postawy apolliskiej, zakadajcej
opanowanie, harmoni, rwnowag, ad i denie do doskonaoci.
Dionizyjsko bya motywem przewodnim w twrczoci Nietzschego do
samego koca, uwaa j za przepeniajc ycie wol denia ku mocy i
potdze.
30. POTEPIENIE CYWILIZACJI PRZEZ J.J. ROUSSEAU
Rousseau uwaa, e nauki, sztuki i cywilizacja pozbawione s wartoci.
Podstaw tego zaoenia byo przekonanie, e dobra moralne s jedyne i
niezastpione. Z kolei nauki i sztuki powstay ze za i rodz zo, prowadz do
degradacji moralnej przez tumienie naturalnych instynktw, ktre czyniy
czowieka dobrym. Czowiek by wg Rousseau pierwotnie istot dobr, a owa
dobro braa si wanie z irracjonalnoci. Cywilizacja za wcale nie uczynia
czowieka lepszym czy szczliwszym, wrcz przeciwnie wyksztacia
bowiem przebiego, planowanie i wyrachowanie. Cywilizacja narzucia na
czowieka siatk konwenansw i ogady, jednak spod niej rozum rozwija
gwnie zawi, zazdro i wszelkie negatywne emocje. Rozwj cywilizacji
powoduje rwnie w czowieku wieczne poczucie niedosytu. Z kolei nauka
daje ludziom dobrobyt, ten przeradza si w zbytek, potem w rozprenie,
ktre powoduje upadek.

31. POZYTYWIZM I NEOPOZYTYWIZM

Pozytywizm gosi, i jedyn prawdziw wiedz jest ta poznana naukowo.
Uznawa tezy metafizyczne za niepewne, a wrcz nieprawdziwe. Odrzuca on
niejako pytania o praprzyczyn rzeczy, skupiajc si natomiast na opisie praw
natury i mechanizmach, jakich ona uywa. Cakiem odrzuci metafizyk,
uznajc e sprawia ona jedynie iluzj poznania. Neopozytywici sprowadzali
metafizyk do bdu logicznego i uwaali, ze powinna by ona zastpiona
przez logik. O ile u pozytywistw nauka i metafizyka funkcjonuj obok siebie,
w neopozytywistw wykluczaj si.