4

27 Mart 2015 Cuma

Aydnlk

DR. AHMET KERM GLTEKN

Tanrlar ldrn!
Avakiann bilimsel
sosyalist perspektife
sadk, zekice tartmalar
hem Amerikan
toplumunu biraz daha
yakndan tanmak iin
hem amzda ulusal,
snfsal ve cinsel
smrnn en nemli
ideolojik aralarndan
birisi olan din hakknda
cesur, kkrtc ve
gl kar argmanlar
retebilmek iin
bizlere ok nemli
bir kaynak sunuyor

nmzden 50 yl kadar nce, II.

Dnya Savann ortaya kard
konjonktrde, birok devletin (toplumun sosyal, ekonomik ve kltrel yaamnda) dinle kurduu iliki hemen hemen
benzerdi diyebiliriz. Dinin de dier geleneksel
(ya da krsal) sosyal rgtlenmeler, davranlar,
tutumlar, alkanlklar yahut eitli benzer
kltrel rntler gibi modernleme nnde
bir engel olduu fikri hkim kabuld. Konu hakkndaki genel akademik ve entelektel kan,
modern dnyann nlenemez geliimi ve gelitirici etkisi ierisinde dinsel dncelerin ve
yaplarn/kurumlarn nemsizleecei, zel/bireysel alana giderek daha fazla hapsolaca ve
hatta orada da tutunamayarak uzun vadede insanlarn gndelik yaam kltrnden silinecei
ynndeydi diyebiliriz.

Emperyalist dnya
gericilemeyi besliyor
Ne ki sadece birka on yl ierisinde durum
dramatik biimde tepetaklak oldu. 1980li yllardan gnmze dein geen srede sadece pre-modern kalntlar olarak grlen etnik
ve dinsel kimliklerin canlanmasna tanklk edilmedi. Bu temelde ezilen dnyay kasp kavuran i savalar birbiri ardnda patlak verdi ve
dnya sava sonrasnda kurulan birok ulus
devlet milyonlarn hayatn kaybettii kanl atmalarla da-tl-d. Gnmzde ise emperyalist dnya, ezilenlere kar zgrletirme sylemi altnda etnik ve dinsel kimliklerin yeniden retimine dayal bir ideolojik propaganda reterek gericilemeyi beslemektedir. 11 Eyll saldrlar, yeni bin yln Hal Seferlerinin (medeniyetler atmasnn) milad
olmutur. Sonuta, sadece ezilenler cephesinde
deil, tm dnyada dinsel dnceler ve kurumlar yeniden (elbette hkim kresel kapitalist dnya dzeninin talepleri dorultusunda) baskn bir grnm kazanmtr. Din, gnmzde btnlkl olarak siyasal sylemin
merkezine yerlemi grnmektedir. Doal olarak toplum hayatnn birok boyutunda da tartmalarn odadr. Gndelik hayatta dinselleme (muhafazakrlama) boyutuyla nemli dnmler grnr olmutur. Bugn Ortadouda dinci gericiliin taraf olduu tarifsiz
bir ykm, insanln byk mirasn olduu ka-

Tm Tanrlardan
Kurtulun
Bob Avakian
ev: Neenur Domani
El Yaynlar, 288 s.

dar yaayan insanlarn tad btn modern

deerleri de ciddi biimde tehdit etmektedir.
rnein Trkiyede bugnlerde kadna ynelik fiziksel ve cinsel iddette yaanan patlama, kadnlarn toplum hayatndan dlanmas
ve ikinci snf insan, ucuz i gc muamelesi
grmesi de toplumda devlet eliyle yaygnlatrlan dinsel dncelerin ykc sonularndan
yalnzca birisidir. Ulusal laik eitimin dinciletirilmesi ve toplumsal hayatn her alannda
meruiyetini dinsel referanslarla salayan
cinsel ve snfsal eitsizliklerin derinletirilmesi,
beraberinde toplumsal rmeyi ve dalmay da getirmektedir. Dinsel sylem, bugn
toplumda tepeden trnaa yaanan yozlamann, rmenin ve dalmann ideolojik bir
klf haline getirilmitir. Hrszlklar, vurgunlar,
soygunlar, cinayetler ve tecavzler, erkek egemen eitsiz ve arpk bir dinsel sylem ierisinde alenen merulatrlmaktadr.

deolojik bir cephanelik olarak

Hristiyan kktendincilii
Bu adan Bob Avakiann, Haziran 2014te
El Yaynlar tarafndan baslan ve Ayenur
Domaniin Trkeletirdii eserinin bizlere dinci gericilikle mcadelede ok gl yeni argmanlar sunduunu dnyorum. Fakat
kitabn Trkiyeli okur asndan tad asl kymetin, Mslman vs Hristiyan-Musevi dnyalarn atmas gibi lanse edilen medeniyetler sava propagandas karsnda, tek tanrl dinlerin yasland tarihsel ve snfsal gerekleri gnmz siyasal haritas ierisinde irdelemesi olduu kanaatindeyim. rnein Bat
dnyasnda yaygn bir kavram olan slamofobi-Islamophobia, btn kktendinciliklerin
kayna olarak slam yani Douyu iaret eder.
Bu dnce, Doulu uygarlklarn, devletlerin
ve toplumlarn azgelimiliini; Rnesans ve
Reform gibi tarihsel sreleri yaamam olmalarn (hatta antik Yunan gibi tarihsel/soylu-akll dayanaklarndan yoksun olduklarn);
kltrel olarak hanedan, slale, yerel feodal otoriteler vb. tarafndan ynetilmeye/smrlmeye
yatknlklarn ve Batl modern yaam tarzna olan dmanlklar gibi eitli kurgular ima

eder. Bunlarn nemli bir nedeninin de slamn

vaaz ettii otoriter, kat ve hatta vahi dinsel
buyruklar olduu ileri srlr. Ne ki Avakiann
arpc ve derinlikli analizleri, bizlere tm tek
tanrl dinlerin hangi tarihsel ve sosyal koullarda ekillendiini, hangi ekonomi-politiin rn olduklarn ve bu anlamda temsil ettikleri
Ortadoulu snfl toplumlarn dnsel ve yaamsal benzerliklerini nasl da ayn ieriklerde yansttklarn aka gstermektedir. Hristiyan faistlerden Siyonistlere kadar dinci gericiliin modern Bat toplumlarnda vaaz ettikleri eitsizlikler, kadn dmanlklar, kendinden olmayana kar sava rtkanlklar ve
bilime, bilimsel dnceye kar savunduklar hurafeler en ince detaylarna varana kadar
Avakian tarafndan zekice akl yrtmelerle,
analizlerle ortaya serilmektedir. Bugn dnyann birok yerinde yaanan emperyalist igallerde, zellikle ABDnin ban ektii yeni igal ve ilhaklarda, Hristiyan kktendinciliin nasl kuvvetli bir ideolojik cephanelik grevi stlendiini de Amerikan toplumu ierisindeki tartmalara deinerek gstermektedir.
Bob Avakian, olduka ilgin bir figrdr.
Maonun Marksist teoriye olan zgn katksn Bilimsel Sosyalist perspektif ierisinde kabul eden, zellikle ABDde ve dnya genelinde kendine zg takipi kitlesi bulunan bir komnist dnr ve siyasetidir. Gnmz
uluslararas Maoist hareket ierisinde de tannan Avakiann zgn siyasi hayat 60lar,
70ler Amerikasndaki sokak hareketlerine,
Kara Panterlere kadar uzanyor. Avakian, bu tarihlerde kurulu srecine katld Amerikan
Devrimci Komnist Partisindeki almalarn gnmzde de ilerleyen yana karn srdryor.

Spartaks de sa gibi
armha gerilmiti, ama...
Din, Avakiann zel ilgi alanlarndan birisi
ve konu hakknda birok kitab, makalesi, konumas var. Tm Tanrlardan Kurtulun ismiyle kitaplatrlan eseri de yazarn eitli tarihlerde yapt baz konumalardan derlenmi. Kitabn birinci ksmndaki deerlendir-

Aydnlk

melerin konusu, Tevrat ve ncilin kkenleri, benzerlikleri ve tarihsel sreklilikleri hakkndadr. sann ve yakn arkadalarnn, aslnda Musann dinini
(Musevilii) daha muhafazakr ve zne uygun ekilde yaamaya alan
kk bir tarikatn yeleriyken, eitli tarihsel ve toplumsal gelimeler, etkiler neticesinde, birka yzyl ierisinde milyonlarca insan etkileyen ve jeo-politik
neme sahip kurumsallam bir ideolojik aygta dnm akc bir slupla
anlatlyor. Bu blmde Avakiann olduka ilgin ve gzel bir sorusu var: Niin Spartaksn armha gerildii ha
deil de sann armha gerildii ha bir
dinsel ikon haline geldi? Avakian, bu soruya snfsal (komnist) perspektiften yant veriyor: nk yenilmi olsa bile
Spartaksn temsil ettii ey, yani kle
ayaklanmas, iinde yaadmz toplumlarda ve gemi alardan bu yana
egemen snflarn tevik edip yaygnlatrmak istedikleri bir ey deildir.
Ynetenler, tarihte her zaman isyan
ederek ayaklananlar hatrlatacak sembolleri yasaklamlardr. Onlarn istedikleri, yine her zaman, mevcut eitsizliklerin dost glerin arzular olduu fikrinin yaygnlamas ve sorgulanmamasdr.
Eserin ikinci blmnde Avakian Musevilik ve Hristiyanlkla birlikte slamiyeti
de tarihsel ve gncel boyutlaryla ele alyor. slamiyetin ortaya k, yaylmas ve
dier tek tanrl dinlerle olan benzerlikleri, akc bir slupla irdeleniyor. Fakat bu
blmde asl dikkat ekici deerlendirme, birbirine kart ve dlayc gibi grnen bu dinlerin gnmz kktendincilikleri besledikleri ideolojik rollerde ortaya kyor. Avakian, Kktendincilik,
Emperyalizm ve Terrle Sava alt bal altndaki analizlerinde dinsel ideolojinin Amerikan toplumunu dntrme,
maniple etme ve ABDnin igallerine,
haksz savalarna nasl ikna edildii
hususundaki roln arpc analizlerle ortaya koyuyor. Bylelikle Reagandan Clintona, Bushdan Obamaya kadar Amerikan hkim snflarnn Hristiyan faist hareketle kol kola nasl yrdn; devletin bu gibi gerici akmlar nasl besle-

diini; toplumsal muhalefeti maniple etmek iin krtaj yasas vb. konularda kadn bedeni zerinden nasl tartmalar atklarn Trkiyeyle olan arpc benzerlikleri ierisinde okuyoruz.
Kitabn nc ve drdnc ksmlar ise Amerikann tarihsel ve toplumsal
arkaplannda din ve tanr dnceleri zerine tartmalara ayrlm. Herbiri dierinden ilgi ekici alt balklarda srdrlen bu deerlendirmelerde Amerikan toplumunu, Amerikan ynetici snflarn ve dn dnyalarn biraz daha
yakndan tanmak ve anlamak olduka
mmkn.

Sradaki nesil
akl zgrletirecek
Avakiann bilimsel sosyalist perspektife sadk, zekice tartmalar hem
Amerikan toplumunu biraz daha yakndan tanmak iin hem amzda ulusal,
snfsal ve cinsel smrnn en nemli ideolojik aralarndan birisi olan din hakknda cesur, kkrtc ve gl kar argmanlar retebilmek iin bizlere ok
nemli bir kaynak sunuyor. Avakiann
nktedan ve akc slubu da bu son derece nemli konularda okuyucuyu skmadan bilgilendirmeye ve zihin amaya
fazlasyla yardmc oluyor.
Avakian, dinsel akln gemiten bugne insanla verdii muazzam zararlar, insan aklnn doal ve toplumsal gereklikle kurduu ilikideki sakatlayc
roln irdeleyerek ortaya koyuyor. En byk iddias ise 21. yzyln biz yaayan insanlnn ve gelecek nesillerin, insanlk
tarihinde ilk olarak, akl zerindeki dinsel
tahakkm ortadan kaldrabilme ve insan zgrletirebilme deneyim ve tecrbesine; bunun teorisine ve yntemine
sahip oluumuzdur. Smr dzeninin ortadan kaldrlmasnn, diyalektik bir iliki ierisinde, ayn zamanda akl zerindeki ideolojik prangalarn da krlmasyla olan ilikisine yaplan ok gl bir vurgudur Avakiann tartmalar. Kesinlikle
karlmamas gereken, bizlere Atlantiin
tesindeki dnsel ve pratik mcadelelerden deneyimler ve fikirler sunun deerli bir kitap.