N

50 lat
Mamy

AS

TPN

13

1965 2015

l RICHARD DAWKINS O PRZEMIJANIU l Co zrobi z ciaem po mierci?

LISTOPADA
PITEK

N A J C I E K

A W S Z E

H I S T O R

I E

YD

I
AN

W I ATA

nr 22 (30.10 12.11.2015)
Cena 6,90 z (w tym 8% VAT)

ROSJANIE
W SYRII

TRWOGA W WITYM
MIECIE

Powstanie noownikw
PUTIN Z BLISKA

Boi si tylko chaosu

PRZYSTOJNIAK ZWATYKANU

Suga dwch papiey

UKRAINA TO DZIEWCZYNA

NOWE

Anioki gubernatora Odessy

ROMANS ELIZEJSKI

Hollande na koci ap
KASA, MNICHU, KASA

Budda skorumpowany
SZMUGIEL W SAHELU

Z kokain przez Afryk

POWRACA BOND.
JAMES BOND
Sekrety agenta 007

WYBRZEE SZKIELETW

W piaskach Namibii

OD DZI NOWA RUBRYKA

CYWILIZACJA

USA 4,6 USD, Strefa Euro 2,9 euro, Wielka Brytania 2,5 GBP
nr 22 (2551) rok LI, Nr indeksu 358207 PL ISSN 0015-8402

CZYLI NAJCIEKAWSZE
INFORMACJE NAUKOWE

14

www.forumdwutygodnik.pl
nr 22 (2551) rok LI, 30.10 12.11.2015

Pan
ipani Bond
W tajnej
subie
showbiznesu

6 FOKUS

WYDARZENIA
10 Powstanie noownikw.

Panika wIzraelu
14 W
 idmo Spectre. 007 po raz 24
18 K
 rwawe safari. Dajcie y soniom!

Idziemy powas!
Dihad bezRabatu

26

O TYM MWI WIAT

20 P
 iloci zHmejmim. Std Rosjanie
bombarduj Syri
23 T
 orsem wtors zPutinem. Niemiecki
biograf prezydenta ostrzega Zachd
26 D
 ihad traci urok.
Maroko ma sposb naterrorystw
PROFILE
28 O
 nich si mwi: Guillermo delToro,
Marina Vlady, Jo Nesb
LUDZIE
32 G
 eorg Ganswein. Przystojniak
zWatykanu
36 A
 nioki Saakaszwilego. Gubernator
zOdessy stawia naesk modzie
38 J ulie Gayet. Co ona widzi utego
Hollandea?

Miss
ca
Rewizja
osobista

32

36
Boski don Georg
Biskup wierny ipikny

LA CARTE
40
 wiat woczach rysownikw
REPORTA
42 Budda skorumpowany. Tajemnice

tajskich klasztorw
46 Wielki szmugiel wMali. Zkokain

przez pustyni
50 Czarna dziura Europy. Kosowo

bezperspektyw

Kasa, mnichu, kasa

Owiecenie przezpacenie

42

Elizejska mio
Zagra pierwsz dam?

38

pi noweN
te
as
k1
t
3 F pn
lis O e
to RU
pa M
da
a2
01
5
w

Dyktatura beznadziei
W Prisztinie, czyli nigdzie

50

FOTOSTORY
54 Nowy premier Kanady. Nie za mody?

Nie za adny?
OBYCZAJE
56 Klucz doniemiertelnoci. Co zrobi

zwasnym trupem
60 Islam wRosji. Trzy ony ujd,

ale te teciowe...
CYWILIZACJA
64 Trendy, zagadki, odkrycia

ROZMOWA
66 R
 ichard Dawkins. Nie boj si
mierci. Boj si wiecznoci
KOMPAS
70 B
 awaria napiasku. Niemieckie
lady wNamibii

66

Papie ateistw
W co wierzy Dawkins

60

Ich tyle, am jeden

Moskwa nie ufa muzumankom

70

HISTORIA
76 N
 ajwikszy szpieg XX wieku.
Izraelski czy egipski?

Od razu
si sobie spodobalimy.
Co midzy nami zaiskrzyo.
Chemia zadziaaa. Myl, e
mnie po prostu pociga.

Tu byli
Niemcy
Gdzie
piwo,
gdzie
diamenty?

Silvio Berlusconi
oGeorgeu W. Bushu

80

80 MIKROFORUM

Chcesz
dzib?
Nie kada
papuga to
adwokat

POWIEDZIELI
82 Z
 abjcze puenty:
Silvio Berlusconi, Sandra Bullock,
Ahmet Davutoluiinni
Zdjcia na okadce: AFP/EAST NEWS,
RIA/EAST NEWS, MAT. PRASOWE

4FORUM

22 2015

82

Tablety.pl

FORUM 22 2015

FOKUS

FILIPINY

Kaczki nadlatuj!

REUTERS/FORUM

Wielkie stado kaczek szturmuje nowy ld.

Po tym, gdy nad pnocnymi Filipinami
przeszed potny tajfun Koppu, niszczc
wszystko na swej drodze, ptaki musiay
poszuka nowego domu. Tym kaczkom
si udao, niemniej bezlitosny ywio
zabi dziewi osb, dziesitki tysicy
pozostawiajc bez dachu nad gow.
Wichura zerwaa domy ipowalia linie
telefoniczne. Wwyniku tajfunu wylay rzeki,
awoda dokoczya dziea zniszczenia.

6FORUM 22 2015

FORUM 22 2015

FOKUS

SOWENIA

Granice si
zatrzaskuj

REUTERS/FORUM

Jeli nawet przez pierwsze tygodnie

wielkiego exodusu uchodcw na stary
kontynent Europa przyjmowaa ich
serdecznie i zotwartymi ramionami, to
ten nastrj min bezpowrotnie. Kolejne
kraje zamykaj granice cakowicie, jak
Wgrzy albo wprowadzajc drastyczne
kontrole iniewielkie limity imigrantw
mogcych przej na drug stron. Tej
kobiecie ztrjk dzieci jeszcze si udao
przemkn zChorwacji do Sowenii, ale tego
samego dnia parlament wLublanie przyj
nowe prawo, drastycznie ograniczajce
moliwo przekraczania granic kraju oraz
wyposaajce wojsko ipolicj wnowe,
szerokie uprawnienia. Wrzenie trwa take
wNiemczech, pocztkowo najchtniej
przyjmujcych imigrantw. Teraz wadze
wBerlinie zapowiedziay wielk akcj
odsyania do domu tych uchodcw, ktrzy
nie uzyskali wRFN prawa azylu.

8FORUM 22 2015

FORUM 22 2015

 AP/EAST NEWS

powstanie noownikw

wydarzenia

KAMIENIE IN bojowy
rynsztunek palestyskiego
demonstranta wstarciu
zizraelsk policj wRamallah
(18padziernikabr.).

10FORUM 22 2015

Trwoga
wwitym
miecie
Napicie midzy ydami iArabami
wJerozolimie gwatownie wzroso.
wiat obawia si wybuchu kolejnej intifady.

11

FORUM 22 2015

powstanie noownikw

wydarzenia

raf chcia, e Aron Benita zosta zasztyletowany

przed domem przy ulicy
ElWad53. Amoe to raczej jego zabjca Muhannad Halabi chcia zabi swojego yda dokadnie wtym miejscu? Na Starym Miecie wszystko ma wymiar
symbolu, wic wybr miejsca ataku te mg by nieprzypadkowy.
3padziernika Aron, 22-letni ortodoksyjny yd, goci zrodzin
uteciw. Wieczorem, po ostatnim
szabasowym posiku, wybra si
zon Odel idwjk maych dzieci pod cian Paczu. Zrozmysem
skierowali kroki ku Bramie Damasceskiej idalej na ulic ElWad,
ktra przecina dzielnic muzumask, cho mogli wybra bez-

12FORUM 22 2015

pieczniejsz drog przez dzielnic ydowsk. Nasz rabin zaleca,

abymy bez wzgldu na wszystko
chodzili tamtdy inie ulegali presji Arabw, bo jestemy tu usiebie
tumaczy inny religijny yd Josef
Dahan, suchacz tej samej jesziwy,
do ktrej uczszcza Aron.

Czyja ziemia?

Minwszy jedn z omiu bram

Starego Miasta izagbiwszy si
wdzielnic muzumask, ydowska rodzina poczua raptem niepokj. Atmosfera stawaa si coraz bardziej wroga. Nie ogldajc
si za siebie, przyspieszyli kroku.
Aron pad pierwszy cignie
swoj opowie Josef. 19-letni palestyski student prawa rzuci si

PIERWSZY
NOOWNIK
zaatakowa pod
dawnym domem
byego premiera
Ariela Szarona.

najpierw na Odel. Aron zasoni

on wasn piersi izacz si
szarpa zterroryst, prbujc wytrci mu zrki n. Na prno.
Gdy mody yd zmaga si znapastnikiem, jego ona pobiega
po pomoc. Arabscy przechodnie
miali si jej wtwarz ispluwali
wjej stron. Nehemia Lawi, rabin
zpobliskiej szkoy talmudycznej,
usysza krzyki iwybieg na ulic. Bez namysu pospieszy na pomoc przeraonej kobiecie, jednak
nawet wsplnymi siami nie zdoali obezwadni napastnika. Aron
iNehemia zginli na miejscu zrk
zamachowca, ciko ranna Odel
wraca do zdrowia wszpitalu. Palestyski noownik zosta zastrzelony przez izraelskich policjantw.

Tego wieczoru trzy ciaa zabitych ludzi leay w kauy krwi

przed wielkim kamiennym budynkiem przy ulicy ElWad35. Ma to
swoj ponur wymow, bo wanie pod tym adresem mieci si
synny dom Szarona. Byy izraelski premier Ariel Szaron w1987r.
kupi tu mieszkanie. ydzi maj prawo y, gdzie im si podoba,
nawet wsamym sercu dzielnicy
muzumaskiej owiadczy. Bya to nie tyle zuchwaa prowokacja, ile przejaw brutalnej strategii.
Od 1967r. Izrael nie ustaje wdeniach do judaizacji Jerozolimy. Polega to na budowie nowych osiedli
we wschodniej czci miasta, masowym skupowaniu nieruchomoci od
Arabw, atake na eksmisjach wie-

lu muzumaskich mieszkacw.
Dla izraelskich wadz nie ma znaczenia, e woczach wsplnoty midzynarodowej Jerozolima jest okupowana przez Izrael, awszystkie te
inicjatywy s nielegalne.
Nie przejmuje si tym rwnie
Daniel Luria, szef organizacji Ateret
Kohanim, ktra odgrywa kluczow
rol wprocesie judaizacji Starego
Miasta. Ci ortodoksyjni ydzi stoj
na pierwszej linii frontu idoskonale wiedz, co im grozi. Dlatego s
na kadym kroku chronieni przez
prywatn milicj isami te nosz
pistolety, anawet karabiny. Zreszt rabin Nehemia Lawi, ktry pospieszy na pomoc rodzinie Arona,
zosta zabity ze swojej wasnej broni. Mamy obowizek si broni.

ydzi maj
prawo y,
gdzie im si
podoba,
nawet
wdzielnicy
muzumaskiej
Ariel Szaron
(19282014)

KONTEKST

Dwa narody, jedna stolica

W podzielonej Jerozolimie wrogowie s najbliszymi ssiadami.

FLASH90/FORUM, CAGLECARTOONS

otychczas Palestyczycy dwukrotnie organizowali powstania przeciw izraelskiej okupacji. Pierwsza intifada (powstanie kamieni) trwaa
wlatach 19871993 izakoczya si
po podpisaniu porozumienia z Oslo,
na mocy ktrego utworzono Autonomi Palestysk. Kolejna
fala zamieszek wybucha
w 2000 r., gdy izraelski premier Ariel Szaron zoy wizyt na
Wzgrzu witynnym w Jerozolimie. Wostatnim
czasie wIzraelu
ina terytoriach
palestyskich
znw narasta napicie. Fala atakw
zuyciem biaej broni (co izraelski premier Beniamin Netanjahu nazywa terroryzmem
noownikw) przynosi krwawe
niwo. Wcigu ostatnich kilku tygodni wich wyniku zgino omiu Izraelczykw. mier ponioso take okoo
30 Palestyczykw, ktrzy byli sprawcami atakw albo uczestnikami coraz
gwatowniejszych star zsiami izraelskimi. Dziesitki osb zostao rannych.

Wgranicach Starego Miasta, na obszarze opowierzchni niespena kilometra kwadratowego, zwanione spoecznoci od kilkudziesiciu lat pozostaj
wstanie zimnej wojny. ydzi, yjcy
w diasporze od setek lat, powtarza-

li w modlitwie sowa:
W p r z y szym roku
w Jerozolimie!. Dla
wielu znich
to yczenie
spenio si po powstaniu pastwa
Izrael, ktre jednostronnie ogosio Jerozolim sw wieczn iniepodzieln
stolic. Palestyczycy nie uznaj tej decyzji podobnie jak wsplnota midzynarodowa zwyjtkiem Stanw Zjednoczonych.

Jestemy rdzennymi mieszkacami tej ziemi, aArabowie to tylko

dzicy lokatorzy tumaczy Luria.
Chtnie oprowadza zagranicznych
goci po domu Szarona, gdzie obecnie mieszka osiem rodzin ydowskich osadnikw cznie 65 osb.
Rodzina Arika odstpia jego dawne mieszkanie na rzecz organizacji
kierowanej przez Luri. Modzi ydzi mog spdzi tam kilka dni, aby
na si przekona, jak to jest y na
Starym Miecie zanim przenios
si tam na stae.
Dziki wysikom organizacji
Ateret Kohanim, wspieranej przez
wadze isuby bezpieczestwa,
ju ponad tysic ydowskich osadnikw zamieszkao w dzielnicy
muzumaskiej. Zasiedlaj domy
wykupione od arabskich rodzin.
Nikogo nie wypdzamy. Kupujemy jedynie nieruchomoci wystawione na sprzeda, pacc za nie
dobr cen. Oferujemy Arabom
moliwo ycia obok siebie, ale
pod izraelskim zwierzchnictwem
tumaczy Luria.

Haasuj i strasz

Jego arabscy ssiedzi zdomu przy

ulicy ElWad51 zupenie inaczej
odbieraj to narzucone wspycie. Na drugim pitrze mieci si
jesziwa prowadzona przez Ateret Kohanim. Palestyska rodzina Nadibw zpierwszego pitra
ma ztego powodu wiele utrapie.
Aby si dosta do wasnego mieszkania, musz si przedrze przez
kordon bezpieczestwa. Agdy tylko na Starym Miecie wydarzy si
jaki incydent, to wogle nie mog
wychodzi zdomu.
Jego ssiad znaprzeciwka, Salah Metwalli, opowiada, jak izraelscy ssiedzi daj si Arabom we
znaki. Ich zarozumiae dzieciaki zatruwaj nam ycie. Wyrzucaj mieci na nasz taras, zastraszaj nasze dzieci, piewaj itacz przez ca noc. Surowe rodki bezpieczestwa wprowadzone
przez ydw dawi nasz biznes,
ale chobymy mieli je tylko suchy chleb, to pozostaniemy tutaj,
wjerozolimskim Starym Miecie.
PARIS MATCH, LE PTIT HEBDO

13

FORUM 22 2015

26 padziernika2015r.: data wiatowej premiery

6 listopada2015r.: data premiery wPolsce

Nadchodzi Bond.
James Bond
Kada kolejna produkcja
oagencie Jej Krlewskiej
Moci odnosi wikszy sukces
ni poprzednia. Rosn take

FORUM FILM

budety, gae aktorw, anawet

dugo filmu. Spectre bije
wszystkie rekordy.

14FORUM 22 2015

rajcy uboku Moniki Bellucci, Christophera Waltza i Ralpha Fiennesa

47-letni Daniel Craig po
raz kolejny wciela si wrol agenta007, ktry wyrusza na misj do
Meksyku iRzymu. Bondowi udaje
si przenikn na tajne zebranie,
podczas ktrego odkrywa istnienie zowrogiej organizacji Widmo
(Spectre). To dalszy cig opowieci rozpocztej wfilmie Skyfall
z2012r., ktry odnis wielki kasowy sukces. Obraz reyserowa
Sam Mendes. Najnowszy Bond na
ekranach polskich kin pojawi si
6listopada, amy przyjrzelimy si
rnym sekretom agenta Jej Krlewskiej Moci.

Czy Bond to religia?

Miliony wielbicieli ruszaj do kin,
gotowe na rytua seksu, mierci
i wybawienia pisze brytyjski
bondolog Simon Winder.
Siedziaem przy biurku, pogrony wpracy, kiedy nagle przypomniao mi si, e od kilku miesicy
nie ogldaem Pozdrowie zRosji. Poderwaem si zfotela, by natychmiast naprawi ten bd. Charakterystyczna muzyka wczowce filmu wywabia zzakamarkw
domu moich synw, ktrzy natychmiast do mnie doczyli. Bond to
religia. Trzeba by emerytem, eby
pamita wiat bez filmw oagencie007, aemerytem od wielu lat,
eby pamita wiat bez ksiek
o nim. Gdy na ekrany wejdzie
Spectre, miliony ludzi na caym
wiecie niemal bez zastanowienia
pjd do kina, by obejrze kolejn
sekwencj widowiskowych wybuchw, kolorowych drinkw, egzotycznych pejzay, eleganckich strojw iluksusowych aut.
Waciwie aden aspekt owego religijnego misterium nie zmieni si od lat 60.XXw., poza moe
pomijaln prb udawania, e niemiertelny Bond ma uczucia, ktre
mona zrani. Tak czy inaczej system, wktrym mamy do czynienia
zzagroeniem izwycistwem dobra, pozostaje niewzruszony idoskonale czuj go miliony ludzi, bo
15

FORUM 22 2015

nie liczy si pojedynczy film, ale

caa seria. Albo te, jak wklasycznym religijnym paradoksie, niekoczcy si cykl.
Co najwaniejsze, ta wiara jest
odporna na porak. Kilka filmw
oBondzie to albo wcaoci prawdziwe gnioty, albo przynajmniej
przykady nieudanych scen. Ukadego lista takich wpadek bdzie
wyglda inaczej dla mnie to pocig odzi wQuantum ofSolace,
sceny na platformie wiertniczej
wDiamenty s wieczne oraz prawie wszystko, wczym bra udzia
Pierce Brosnan. Niemniej cho pojedynczy film moe by koszmarny, popularno Bonda trwa bez
wzgldu na wszystko.
Nie ma takiej serii filmw, ktra
choby zbliya si liczb czci do
historii oagencie007. Konkurenci, tacy jak Superman, Gwiezdne wojny czy Szklana puapka,
nie wyszli poza kilka sequeli. KaZa takie nazwisko warto
umrze. (Bond do Pana Killa)

mier nadejdzie jutro (2002)

da wytwrnia chciaaby mie co
podobnego premiera mniej wicej co dwa ip roku, od 1962r. do
teraz, kady tytu przynosi krociowe zyski, ado tego panteon postaci, wktrym co jaki czas mona
wymieni kadego aktora, nawet

11 nowych
Bondw
Podczas promocji Spectre Daniel
Craig zaartowa, e raczej podetnie sobie yy, ni znowu zagra
synnego szpiega. Kto go zastpi?
Po raz kolejny si okazao, e wyobrania fanwagenta 007 nie zna
granic. Ot nowy Bond niekoniecznie musi by biaym facetem
Damian Lewis
Faworyt Rogera
Moorea. Mimo
udanej kariery
(role wserialach Homeland
iWolf Hall)
jest jednym

16FORUM 22 2015

gwnego bohatera, nie tracc ztego powodu wyznawcw.

To szok. Na pewno szok.
(Po poraeniu przeciwnika prdem)

Goldfinger (1964)

Tajemnic zapewne zna rd

Broccolich, acilej AlbertR. Cubby Broccoli, apo jego mierci crka, Barbara Broccoli. Ten hollywoodzki klan producentw od pocztku trzyma rk na kulcie Bonda. Ma wyczne prawo do interpretacji ksiek Iana Fleminga wedug wasnego uznania. Wok rodziny kry wielopokoleniowa ju
grupa specjalistw muzykw, kaskaderw, dostawcw jachtw iin-

zmniej znanych pretendentw do

roli Bonda, wic ten wybr mgby si okaza inteligentnym posuniciem. Craig, zanim si pokaza
wCasino Royale w2006 r., mia
wHollywood podobny status.
Chiwetel Ejiofor
Bardzo wytwornie wyglda wgarniturze, ale ten nominowany do
Oscara aktor ma do zaoferowania
wicej. By ju brany pod uwag do
roli czarnego charakteru wSpectre, arola wZniewolonym potwierdza, e warto trzyma zaniego kciuki. Wprawdzie ma teraz
wplanach kilka innych fabu, ale
jako e filmy oBondzie powstaj
zwykle co kilka lat, wytwrnie mogyby si dogada.

ne rekwizytw, scenarzystw (najwaniejszy znich to nieyjcy ju

Richard Maibaum) oraz pirotechnikw. Wszyscy oni wsppracuj
przy kolejnych filmach, co zapewnia im dostatnie iprzyjemne ycie. Ale to rodzina Broccolich podejmuje kluczowe decyzje, niczym
najwysi kapani kultu Bonda.
Panna Anders!
Nie poznaem pani wubraniu.

Czowiek ze zotym pistoletem (1974)

Broccoliowie decyduj, ktre zpowieci Fleminga wybra do ekranizacji i jakie wtki pozostawi
wfilmie. Zogromnym wyczuciem
eliminuj wszystkie mielizny, na

Charlize
Theron
Jest mao
prawdopodobne, e rola
Bonda kiedykolwiek przypadnie kobiecie Bd co
bd, to nie Doctor Who inie zachodzi tu proces regeneracji. Gdyby
jednak przyszo co do czego, Charlize Theron byaby dobrym wyborem. Wszystkim si podobaa wfilmie Mad Max: Nadrodze gniewu
jako Cesarzowa Furiosa, mogaby
uczyni jeszcze mniej sympatycznym twardziela wykreowanego
przez Craiga.

David Harewood
W jednym zwywiadw gwiazdor Homeland sam powiedzia,
e chtnie by sprbowa. Kady chce by Jamesem Bondem.
Wprawdzie przede mn stoi kolejka dobrych aktorw, ale wszystko
jest moliwe.
Hayley Atwell
Zagraa superdetektywa wpopularnym serialu Marvela Agentka Carter, wic nie powinna mie
problemw zpostaci agentaMI6.
Mwiono oniej jako opotencjalnej dziewczynie Bonda, ale skoro
wietnie sobie radzi wroli Peggy,
byej dziewczyny Kapitana Ameryki, dlaczego nie miaaby zagra samego007?

FORUM FILM, MCT (4)

widmo Spectre

wydarzenia

LeChiffre torturuje Bonda,

uderzajc go wjdra
trzepaczk do dywanw.
Bond: Teraz cay wiat si
dowie, e umare, drapic mnie
po jajach. Casino Royale (2006)

jakie zdarzao si wpywa podnemu pisarzowi. Wiedz te doskonale, co kupi kinowa publiczno. Dlatego w filmie DoktorNo (z1962r.) nie ma opisanej wksikowym pierwowzorze
finaowej walki, wktrej ciko
poparzony i wyczerpany Bond
mierzy si zogromn omiornic. Podobnie jest ze mierci DoktoraNo, ktry wpowieci dusi si
przygnieciony tonami suchych
ptasich odchodw. Po obejrzeniu
Zrobi wszystko dla kobiety
znoem.

Licencja na zabijanie (1989)

walki zomiornic cz publicznoci wyszaby zkina, duszc si

tak samo, jak czarny charakter.
Przez wiele lat Broccoliowie
przesiewali historie Fleminga,
dzielc je na te, zktrych mona zrobi kasowe filmy (Pozdrowienia zRosji), ite, ktre lepiej
odoy na bok. Jak np. Moonraker ksika oferujca wiele atrakcji (na przykad scena,
Tom Hardy
By faworytem fanw przez kilka ostatnich miesicy ina pewno
potrafiby zagra posta nieokrzesanego szpiega stworzon przez
Craiga. Umiaby take odda emocjonaln stron Bonda. Wybr logiczny, ale jego oczywisto moe
zniechci wytwrni. Hardy jest
zbyt podobny do obecnego agenta007. Jedno wiadomo na pewno wietnie wyglda weleganckich strojach, ale moe te walczy
wnich na mier iycie.
Henry Cavill
Przypominajcy Seana Conneryego czy Piercea Brosnana
Cavill mgby stworzy posta nieco bardziej wyrafinowanego Bonda,

w ktrej Bond przywizany jest

do policjantki), ale koczca si jakim nonsensem onazistach zbroni atomow wSouth Downs. Powie trzymano na pce, dopki
nie zostay zekranizowane pozostae ksiki inawet wtedy do
adaptacji trafio jedynie nazwisko
zoczycy.
M.: Gdzie ty si do cholery podziewa?
Bond: wietnie si bawiem,
umierajc.
Skyfall (2012)

Oczywicie nie ma Bonda bez

seksu, aseria oagencie007 to jedno z najbardziej seksistowskich
przedsiwzi wdziejach kina. Popatrzmy nie tylko na relacje Bonda zkobietami, ale choby na stosunek liczby zabijanych mczyzn
do zabijanych kobiet. Na kad
dziewczyn pokryt zot farb,
zjedzon przez ryby czy utopion przypada nieskoczona liczba ochroniarzy czy innych pomocnikw. Ale seksizm to tylko jeden zproblemw obok cynizmu,
przemocy, chciwoci i fetyszyzmu. Niesamowity pocztek filmu
Goldfinger zawsze uderza mnie
jako jeden znajbardziej niepokojOto, co robi dla Anglii.
(Rozpinajc sukienk Helgi)

yje si tylko dwa razy (1967)

jakiego nie widzielimy od czasw

filmu mier nadejdzie jutro. Jest
jednoczenie doskonale przygotowany fizycznie ina pewno speniby
oczekiwania publicznoci.
Idris Elba
Pracowicie si
pnie po szczeblach kariery,
grajc whollywoodzkich superprodukcjach
takich jak Prometeusz czyThor.
Wydaje si, e rola Bonda byaby
dobrym krokiem wjego karierze.
Nie ma wtpliwoci, e doskonale
by si wniej odnalaz, ucieleniajc
ponur stron agenta 007 ijednoczenie jego talent do amania ko-

Spectre w liczbach
10: liczba samochodw Aston
MartinDB10 zaprojektowanych specjalnie do Spectre

17: liczba lokowanych produktw (do marek reklamowanych wfilmie

nale m.in.: projektant Tom Ford, piwo

Heineken, telefon komrkowy Sony, szampan Bollinger, zegarki Omega)
148: tyle minut trwa Spectre, najduszy film oBondzie
70tys.: liczba sprzedanych nagra (internet ipyty razem) Writings On The
Wall, piosenki Sama Smitha napisanej
do tego filmu
37mln dolarw: koszt samochodw
zniszczonych naplanie filmowym
300350mln dolarw: oto budet
Spectre (produkcja Skyfall kosztowaa
tylko 200mln dolarw).
cych obrazw otreci erotycznej:
pomalowana na zoto modelka ma
tablic rejestracyjn wmiejscu ust.
Jeli szukamy boka, ktry symbolizowaby powojenny Zachd to
wanie go mamy.
Nie ma znaczenia, czy Spectre okae si dobrym czy zym
filmem. Miliony widzw zawsze
przyjd do kina, by odby swj religijny rytua.
SIMON WINDER GUARDIAN NEWS &MEDIA

Simon Winder jest autorem ksiki

TheMan WhoSaved Britain: APersonal
History ofJames Bond.

biecych serc. Przeszkod moe by

wiek (43 lata). Gwnym powodem
rezygnacji 47-letniego dzi Craiga
bdzie zapewne fakt, e sta si za
stary naBonda.
Emily Blunt
Udowodnia, e radzi sobie zfilmami akcji ostatnio wSicario. Bez
trudu pokazuje zmienne nastroje
od wciekoci po skrzcy si ripostami humor. Mogaby sprowadzi rol Bonda do jej pocztkw
czc humor Rogera Moorea
zpowag Daniela Craiga.
Tom Hiddleston
Uczyniby Bonda bardziej ukadnym
iwyrafinowanym, troch jak Pierce
Brosnan. Iwyglda na to, e zchci przyjby t fuch. Chciabym

nada tej roli brytyjski urok mwi. Ma sporo fanw, wic jeli producenci chcieliby dobrze zarobi
naczyim debiucie wtej roli, powinni j powierzy Hiddlestonowi.
Sprzeda wszystkie bilety.
Angelina Jolie
Czsto miaa do czynienia zbroni paln na planie filmowym. Od
czasw Lary Croft oraz wystpw
wfilmach Pan
iPani Smith,
Wanted cigani iSalt
na pewno wie,
jak gra takie
role, wic byaby dobrym
Bondem.

17

FORUM 22 2015

krwawe safari

wydarzenia

Zimbabwe

doodstrzau
Nie umilka jeszcze wrzawa
pomierci lwa Cecila, gdy wybuch
kolejny skandal. Niemiecki myliwy

18FORUM 22 2015

Wszystko
odbyo si legalnie! tumacz RAINER
SCHORR ijego
afrykaski przewodnik.

Gdy trafi potnego samca, wybucha burza. Na forach internetowych pojawiy si informacje, e to najwiksze zwierz zabite wAfryce od ponad 30 lat. Anthony Kaschula, ktry organizuje fotograficzne safari
wGonarezhou, zamieci zdjcia sonia na Facebooku
inapisa: Nie mamy kontroli nad kusownikami, ale
mamy kontrol nad organizacj polowa, ktra powinna opiera si na zasadzie, e zwierzta takie jak to s
owiele bardziej wartociowe ywe ni martwe. Wyjtkowe sonie powinny zosta zaliczone do dziedzictwa
narodowego, apolowa na nie naley zabroni.
Z pocztku pochodzenie tego sonia nie byo znane.
Spekulowano, e mg przywdrowa zRepubliki Poudniowej Afryki, bo midzy parkami Krugera iGonarezhou nie ma adnej granicy. Niektrzy przypuszczaj,
e mg to by Nkombo, ktry mieszka kiedy wparku
Krugera inosi obro, ale zgubi j w2014r. Niemniej
Nkombo by widziany wparku Krugera 3padziernika, ajest mao prawdopodobne, eby pokona kilkaset
kilometrw wpi dni.

AN

Wielki nieznajomy

zapaci 60tys. dolarw za zabicie

jednego znajwikszych soni wAfryce.

to obraz, ktry na dugo zapadnie wpamici

obrocw przyrody: jedno znajbardziej majestatycznych stworze Afryki ley martwe
na ziemi, aobok biay myliwy dumnie pozuje do zdjcia. Zaledwie trzy miesice po zastrzeleniu
lwa Cecila (gosy oburzenia na caym wiecie zmusiy wwczasamerykaskiego dentyst do zamknicia
kliniki iukrycia si) niemiecki myliwy zaryzykowa
atak wciekoci obrocw zwierzt, zabijajc jednego znajwikszych soni, jakie widziano wAfryce. Na
zdjciu zrobionym tu po strzale wida ogromne ky
(wrzeczywistoci s to grne siekacze), zktrych kady way ponad 50kg.

So zosta zastrzelony 8padziernikabr. na terenie prywatnym graniczcym zparkiem Gonarezhou.

Myliwy zapaci wadzom Zimbabwe 60tys. dolarw
za pozwolenie upolowania duego samca. Towarzyszy
mu miejscowy dowiadczony myliwy, znany ztego, e
zawsze znajdowa klientom wielkie sonie. Tym razem
klientem by Rainer Schorr, niemiecki magnat nieruchomociowy, ktry przyjecha na 21-dniowe polowanie.
Mia zabija sonie, lamparty, lwy, bawoy inosoroce.

So a sprawa afrykaska
l

Problem

W cigu ostatnich 10 lat populacja soni zmniejszya si

o62procent. Dzi na kontynencie afrykaskim jest ich mniej
ni p miliona, aobrocy przyrody ostrzegaj, e do koca nastpnego dziesiciolecia mog si sta gatunkiem wymarym.
l

Trofea

Polowania na sonie wZimbabwe przynosz 14mln dol.

rocznie. Poniewa ich ciaa s ogromne, rzadko kiedy zostaj wywiezione zkraju. Na miejscu wykonuje si repliki zlekkiego wkna szklanego, wktre si wkada prawdziwe ky.
Wkwietniu 2014r. Stany Zjednoczone zakazay importu soniowych trofew zZimbabwe iTanzanii.
l

Rozwizanie

Obrocy przyrody wzywaj do radykalnego podniesienia opat

dla myliwych idomagaj si ochrony wyjtkowych osobnikw. Wniektrych krajach (np. wBotswanie iKenii) cakowicie zakazano polowania na grubego zwierza. Jednak winnych
pastwach myliwski biznes kwitnie, utrzymujc wrwnowadze populacj dzikich zwierzt oraz stanowic rdo dochodu
dla wadz ilokalnych spoecznoci.

Louis Muller, prezes stowarzyszenia zawodowych

myliwych iprzewodnikw Zimbabwe, mwi, e miejscowy towarzyszcy Schorrowi dopiero po strzale zda
sobie spraw zogromnych rozmiarw sonia. Kiedy
tropili zwierz, widzia, e ma wielkie ky, ale nie zdawa sobie sprawy zrzeczywistych rozmiarw, pki nie
zobaczy go zbliska. Teraz wrci na miejsce iposzuka uchwy, ebymy mogli oszacowa jego wiek. Ju
wczeniej proponowalimy, eby zakada obroe osobnikom znajwikszymi kami. Ale pastwo nie zareagowao na nasz sugesti opowiada.

To dobre dla kraju?

Przewodnik Schorra (chce pozosta anonimowy) broni swojego klienta. To byo legalne polowanie, aon
nie zrobi nic zego. My, myliwi, mamy tward skr
iwiemy, co powiedz ekolodzy. Ale ten so mia okoo 60 lat irozmnaa si ju wielokrotnie tumaczy.
Idodaje, e jego organizacja przekazaa 70proc. opaty za polowanie na rzecz lokalnej spoecznoci, wpacia te znaczn kwot na opiek nad zwierztami. To
dobre dla Zimbabwe idobre dla miejscowych mieszkacw mwi. Tymczasem wparkach narodowych
Zimbabwe ronie liczba soni trutych cyjankiem przez
kusownikw.
THE DAILY TELEGRAPH, BBC NEWS
REKLAMA

Pilot BOMBOWCA SU-34

gotowy do ataku.

20FORUM 22 2015

RIA/EAST NEWS (2)

Rosjanie w Syrii

o tym mwi wiat

W KUCHNI POLOWEJ
pracuj cywilni fachowcy.

Wypas
przed
wylotem

Rosyjski onierz zawsze sobie

stworzy znone warunki, nawet
wokopach na froncie. Ale wbazie
Hmejmim wSyrii panuje prawdziwy
komfort, co zdum podkrelaj
kremlowskie media.

siedle dla rosyjskich onierzy na porzuconym wrd pustyni cywilnym lotnisku wLatakii wyroso byskawicznie. Wrozgrzanym
powietrzu materializoway si domki icaa potrzebna infrastruktura. Jednym zelaznych punktw codziennego rytuau jest wcignicie na maszt rosyjskiej
flagi przy dwikach hymnu pastwowego, rozlegajcego si zgonikw wcaym obozie. Sprzt dostarczyy
do portu Tartus wielkie okrty desantowe Floty Czarnomorskiej.
21

FORUM 22 2015

 Kiedy pad rozkaz, wcigu kilku dni na pustyni

powstao prawdziwe miasteczko. System zaopatrzenia
dziaa idealnie. Uruchomiono punkty tankowania paliwa, magazyny, piekarnie, pralnie, anie. Ludzie mieszkaj wwygodnych, umeblowanych kontenerach, wyposaonych wklimatyzatory, co jest niezbdne wgorcym
klimacie Syrii mwi Wadimir Drobyszewski, przedstawiciel zaplecza Si Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.
Dziennikarze rosyjskiej telewizji Zvezda potwierdzaj:
podobnego komfortu wwarunkach bojowych rosyjska
armia jeszcze nigdy nie zaznaa.

Wania w bani

Plan zagospodarowania przypomina miasteczko numer14, czyli osiedle armii radzieckiej wKabulu, gdzie
umiejscowiono sztab kilku jednostek wojsk desantowych oraz kwatermistrzostwo. Wssiedztwie znajdowao si kabulskie lotnisko, wykorzystywane przez siy
lotnicze. Kady podobz mia wasn stowk, garae, hangary imagazyny. Pralnia, ania ipiekarnia byy
wsplne dla wszystkich. Przedmiot dumy kadego podobozu stanowiy wasnorcznie zbudowane sauny, czyli banie. Najbardziej ceniono sobie te, ktre si opalao
drewnem (towar deficytowy).
W syryjskiej bazie onierze jeszcze nie zmajstrowali bani. Trudno te bdzie otradycyjne brzozowe witki,
zastpi je eukaliptusy, ktre jak twierdz wojacy niczym nie ustpuj rodzimym gazkom. Awgorcym
klimacie sauna jest bardzo polecana, pomaga wregulacji wydzielania potu ioczyszcza skr. Zanim na pustyni stan rosyjskie banie, kontyngent korzysta zmobilnych kompleksw anio-pralni. Ich rozkadanie wwarunkach polowych trwa nie wicej ni godzin. Moe
si wnich umy 200 osb. Agdy onierze si kpi,
wczci odpowiadajcej za upranie idezynfekcj przerabia si 299kg odziey ipocieli. T ostatni zmienia
si raz wtygodniu.
Piekarnia typu PHB-04 codziennie wypieka chleb: po
300kg pszennego i400kg ytniego na dob. Po kilku
dniach rosyjscy lotnicy zaczli tskni za chlebem borodiskim pysznym ciemnym pieczywem intensywnie
pachncym kolendr. Na razie jednak kwatermistrzostwu nie udao si sprowadzi do Syrii piecw umoliwiajcych jego wypiek. Posiki gotuje si wkuchniach
polowych KP130 iPAK200, wktrych mona stosowa
kady typ opau: drwa, paliwa pynne, wgiel Jednoczenie mona przygotowywa trzy dania.
Nasi kucharze s cywilami, zatrudnilimy te kobiety. Gotuj bardzo smacznie. Obraaj si, gdy kto
nie zje caej porcji. Aporcje s olbrzymie. Niedawno jeden zkolegw obchodzi urodziny, zrobili dla niego tort.
Wkuchni polowej! Mistrzowie. Nigdy bym nie pomyla, e co takiego jest moliwe. Ajaki ten tort by dobry! opowiada jeden zoficerw sucych wLatakii.
Warunki mieszkaniowe obsada ma bardziej ni komfortowe. Moduy mieszkalne mona ustawia wrnych
konfiguracjach, niektre kontenery tworz cae uliczki,
podwreczka, mie zaktki. Wpokojach mieszkaj po
22FORUM 22 2015

dwie do czterech osb, domki wyposaono wklimatyzatory ikabiny prysznicowe. Pokoje s umeblowane. Maj
na wyposaeniu pierwszorzdn pociel, ostemplowan
piecztk wksztacie gwiazdy inapisem MOFR (Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej), co stanowi gwarancj odpowiedniej jakoci. Atake telewizory odbierajce rosyjskie stacje.
Cho kuchnie polowe gotuj znakomite jedzenie, zawsze znajdzie si kto, kto chce sobie uzupeni posiki.
W cigu kilku Dlatego wobozie dziaa sklepik, wktrym mona naby
rodzime sodycze, herbat czy upominki. Ale nie alkodni na pusty- hol! To towar surowo zabroniony. Nie tylko dlatego, e
ni powstao picie iupa nie id wparze. Przed lotnikami stoj tu na
co dzie tak powane zadania, e nikt nawet nie myli
prawdziwe
ozagldaniu do kieliszka.
POSIKI s tu
wymienite. Ale
oalkoholu lepiej
zapomnie.

miasteczko

Chry pieway

Do zada zaogi naley obrona bazy przed atakami si

Pastwa Islamskiego. Ju si zdarzyo, e Hmejmim
ostrzelali terroryci, obeszo si jednak bez strat. Baz
ochrania taktyczny batalion piechoty morskiej z810
brygady Floty Czarnomorskiej. Su wnim wycznie
onierze kontraktowi. Ich liczba jest pilnie strzeon
tajemnic. Jak nas nauczyo dowiadczenie bojowe
zAfganistanu, najlepszym sposobem powstrzymywania przeciwnika jest wystawienie posterunkw zdala
od gwnej bazy. Dziki temu terroryci nie mog zaatakowa bazy zbliska, aich ostrza jest nieefektywny: nie
s wstanie trafi wcel, aponadto nie mog zaatakowa
startujcych ildujcych samolotw mwi weteran
Nikoaj Nikulnikow, byy dowdca 31brygady wojsk
powietrznodesantowych.
Morale onierzy sucych z dala od ojczyzny
wzmacniaj wystpujce wobozie zespoy artystyczne
rosyjskiej armii. Przed publicznoci wmundurach wystpili ju artyci zchru Aleksandrowa, zespou wojsk
powietrznodesantowych, Floty Pnocnej iFloty Czarnomorskiej. Frekwencja dopisaa, cho wprzeciwiestwie
do imprez wczasach pokoju informacje oprzybyciu artystw podaje si po wystpach. Oile wogle si podaje.
NA PODST. TVZVEZDA.RU

RIA/EAST NEWS

Rosjanie w Syrii

o tym mwi wiat

o tym mwi wiat

torsem w tors z Putinem

Rosja

Hubert Seipel

jest penoletnia
Najbardziej nienawidzi chaosu. Nawet nie prbujcie zniszczy

mu mocarstwa Hubert Seipel, niemiecki biograf Wadimira Putina,

ma dlaZachodu kilka przestrg.

Der Spiegel

adimir Putin, przemawiajc w ONZ,

chwali prezydenta Syrii Baszara al-Asada jako polityka, ktry mnie walczy zterrorem. Co waciwie czy Putina zAsadem?
Hubert Seipel: Na pewno nie

TASS/FORUM

stosunek miosny. Syryjski prezydent jest dla Putina wan iuyteczn postaci. Rosja bdzie go
wspiera, dopki nie uda si znale rozwizania.
Co Putin chce uzyska, interweniujc wSyrii?

Dla Putina Asad ijego armia

stanowi czynnik stabilizacji

PUTIN jest
demonizowany
jako zimny kagiebista. Wrzeczywistoci nie brak
mu osobistego
uroku mwi
Seipel.

w rozsypujcym si kraju. Asad

wci jeszcze ma pod kontrol
miasta na zachodzie ina wybrzeu. Nie bez znaczenia jest tu rosyjska baza wojskowa wTartusie. Rosja utrzymuje od dziesitkw lat
bliskie kontakty zreimem Asada, ale Putinowi osobicie na nim
szczeglnie nie zaley. Dla niego
decydujce jest to, eby si nie powtrzya historia zIrakiem iLibi,
ktre stay si dzi kompletnie niestabilne.
Ale jak on moe stawia na
Asada, ktry jest wznacznej mierze odpowiedzialny za wojn domow?

(ur. w1950r.), niemiecki dziennikarz iautor filmw dokumentalnych,

spotka Wadimira Putina po raz pierwszy
wstyczniu 2010r. Od
tamtej pory przeprowadzi znim 24 obszerne
wywiady. Putin zabra
dokumentalist ze sob
wpodr do papiea,
do Chin, Afryki Poudniowej ina rosyjsk prowincj. Ksika Seipela
Putin Innenansichten
derMacht (Putin wadza widziana od rodka) wanie ukazaa si
wNiemczech.
Nie jestem rzecznikiem prasowym rosyjskiego prezydenta. Powiem tylko, e ju w2012r. Putin proponowa utworzenie rzdu
tymczasowego zudziaem przedstawicieli partii Asada iopozycji.
Asad miaby niedugo potem ustpi. Jednak Stany Zjednoczone
iArabia Saudyjska obstaway przy
natychmiastowej dymisji dyktatora. Dzisiaj mamy o200tys. zabi23

FORUM 22 2015

tych wicej, miliony Syryjczykw

ucieko zkraju, dziesitki tysicy
trafio do Niemiec. Iznowu tocz
si podobne negocjacje. Putin jest
zwolennikiem stabilnoci, to klucz
do zrozumienia jego sposobu mylenia. Jeli przyjrze si jego drodze yciowej, wida, e niczego nie
nienawidzi bardziej ni chaosu.
Czy Putinowi nie chodzi raczej oto, aby wykorzysta wojn wSyrii, eby po sporze zZachodem oUkrain znowu nawiza relacje zAmerykanami iEuropejczykami?

Putin jest politykiem, ktry ma

instynkt wadzy. Takim politykiem
jest te Barack Obama.
I strategia Putina si sprawdza?

Tak. Okazao si, e Rosja miaa racj, ostrzegajc Zachd przed

interwencj na Bliskim Wschodzie.
Poza tym Putin przyczy do Rosji Krym, aosabienie gospodarcze
mimo sankcji iniskich cen ropy
wcale nie jest tak znaczne, jak si
obawiano. Wzawarciu porozumienia zIranem wkwestii energii jdrowej rola Rosji bya decydujca.
WSyrii take nie bdzie rozwizania bez Rosji. Putin staje si niezbdnym partnerem dla Zachodu,
szybuje teraz naprawd wysoko.
Pan mu towarzyszy przez
dugie miesice: podczas podry, w Moskwie. Odwiedza go
pan na Kremlu. Czy on jest sympatyczny?

Putin jest demonizowany. Mwi si, e jest zimny, cyniczny,

prawdziwy kagiebista. Wrozmowie jest jednak bezporedni, potrafi posuy si osobistym urokiem.
Dyskutuje rozmaicie czasem powanie, czasem wtonie artobliwym. Jednak zawsze ma do dyspozycji duy zasb argumentw,
by przekona rozmwc.
Jak to si stao, e dopuci
pana do swego towarzystwa?

Przeprowadzaem znim rozmow do filmu ipoprosiem okolejne spotkanie. Wczeniej zano-

24FORUM 22 2015

towaem sobie na kartce cztery

punkty w odniesieniu do ksiki,
jak chciaem onim napisa. Po
pierwsze: bdzie mi trzeba wicej wywiadw znim. Po drugie:
chciabym towarzyszy mu podczas podry iwystpie publicznych. Po trzecie: nie bdzie mg
wycofa si zniczego, co ju raz
powiedzia. Ipo czwarte: nie zobaczy tej ksiki przed jej wydaniem.
Putin si zamia ipowiedzia, e
on te ma jeden warunek: adnych
opowieci ojego rodzinie, ani sowa oonie, crkach idomniemanej kochance.

W SYRII nie
bdzie adnego
rozwizania bez
udziau Rosji.
Asad ijego armia
s dla Putina
gwarantami
stabilizacji
wregionie.

O rosyjskich problemach
decyduj Rosjanie, anie
Amerykanie czy te Niemcy
Czy prywatnie te jest taki
chodny, jak podczas publicznych
wystpie?

Nie sprawia na mnie wraenia

chodnego. Widziaem go wrnych sytuacjach. Podczas rozmw
oSyrii ioBliskim Wschodzie spokojnie analizowa sytuacj, bez
szczeglnych emocji. Cakiem inaczej byo przy temacie Ukrainy al-

bo po zestrzeleniu samolotu MH17,

gdy zgino 298 osb. Wtedy by
naprawd poruszony iprzejty.
Wspczu ofiarom czy raczej
obawia si konsekwencji?

I to, ito. Na paszczynie politycznej oczywicie doszo przez

to do eskalacji. Ite straszne oskarenia pod jego adresem, prezentowanie go niemal wroli masowego
mordercy to nie mogo pozostawi Putina obojtnym. Chocia na
co dzie rola czarnego charakteru,
wjakiej jest obsadzany, specjalnie
mu nie przeszkadza.
Z czego pan to wnosi?

Gdy jeszcze na samym pocztku zapytaem go, czemu Rosja nie

przyjmuje zachodnich wartoci, odpowiedzia: Musz by taki, jakiego oczekuje mj nard. Nie ubiegam si przecie oposad kanclerza Niemiec.
Napisa pan, e woczach Putina Zachd wkonflikcie oUkrain przekroczy czerwon lini.
Jak?

To, co prezentowano unas jako

krucjat Zachodu na rzecz rozwoju demokracji, Putin postrzega jako
prb demontau wpyww Rosji

CAGLECARTOONS

torsem w tors z Putinem

o tym mwi wiat

Podczas aneksji Krymu przez

kilka dni zaprzecza, jakoby byy
tam obecne rosyjskie jednostki.
To nie przyczynia si do uspokojenia Batw iPolakw.

A co mia robi? Jego zdaniem

broni na Krymie rosyjskich interesw. Reagowa na rozpychanie si
Zachodu ina rozwj wydarze na
Ukrainie. Wlutym 2014r. trzech
ministrw spraw zagranicznych
Niemiec, Francji iPolski wynegocjowao tam zprezydentem Wiktorem Janukowyczem izopozycj
kompromis, ktry przewidywa,
e demonstranci opuszcz Majdan
ie si odbd nowe wybory. Za
kilka godzin wszystko to przestao
si liczy. Dlatego Putin poczu si
zdradzony przez Zachd.
Czy doszukiwanie si w Zachodzie siy napdowej ruchw
rewolucyjnych nie naley do klasycznego arsenau rosyjskiej propagandy?

A czy Rosja musi odpowiada

naszym wyobraeniom? Stanowisko Putina jest tu jednoznaczne.
Mwi: Orosyjskich problemach
decyduj Rosjanie, anie Amerykanie czy te Niemcy. Rosja nie jest
koloni Zachodu. Putin nie potrzebuje cigych upomnie zWaszyngtonu, Brukseli czy Berlina.
Owszem, Rosja jest krajem rzdzonym autorytarnie, w ktrym nie
brak konfliktw spoecznych. Nam
jednak trudno przychodzi zrozumie, e te konflikty musz zosta
rozwizane przez samych Rosjan.
Rosja jest penoletnia.
I to wanie ley u podstaw
wielkiego braku zrozumienia
midzy Rosj iZachodem?

Jak najbardziej, nasz misjonarski

zapa mona porwna zgorliwoci demonstrowan dawniej przez

wysannikw Kocioa wAfryce. Na

Zachodzie wytworzya si wostatnich latach atmosfera sprzyjajca
oskaraniu owszystko Putina. To
on ma by wszystkiemu winien. Nawet gdy gdzie nad Bajkaem padnie
krowa, winien jest Putin.

REKLAMA

izastpienia jej na Ukrainie przez

UE iNATO. Czyta te, e amerykaski strateg Zbigniew Brzeziski ju
w1997r. snu projekty takiego rozszerzenia na Wschd. Bez Ukrainy
Rosja przestaje by mocarstwem.
Tego Putin nie moe sobie yczy,
nie moe do tego dopuci.

Jak powanie Putin traktuje

rokowania wMisku, wramach
ktrych spotyka si tam zMerkel, Hollandeem iPoroszenk?

Bardzo powanie. Konflikt

ukraiski kosztuje Rosj duo pienidzy. Rosja musi zaopatrywa
wschodni Ukrain. Putinowi zaley na porozumieniu, nawet gdyby
warunki kompromisu byy trudne.
Poza tym wprzeciwiestwie do
wielu czonkw moskiewskiej elity
jeszcze nie spisa Europy na straty. Jest do niej przywizany.
Jak dugo jeszcze bdzie prezydentem?

Tego nie wiem. Moe przyjdzie

taki moment, jak przed ostatnimi
wyborami prezydenckimi, kiedy
mia ochot zrezygnowa, amoe bya to tylko kokieteria. Wtej
chwili wkadym razie siedzi mocno wsiodle.
Czy jest bogaty?

Wie, co to dobre ubrania idobre jedzenie, ale nie ma pozacanych zapalniczek. Aczy posiada
imponujce konta bankowe? Nie
mam pojcia.
A czy uprawia pan z nim
sport?

Od razu przy pierwszym spotkaniu zaprosi mnie na mat do

dudo. Grzecznie odmwiem. To
by si dla mnie dobrze nie skoczyo. Sport jest dla niego bardzo
wany, take ze wzgldw politycznych. Obama robi sobie rodzinne
fotki, aPutin zdjcia zodsonitym torsem podczas wdkowania lub polowania. To si wietnie sprawdza wrd wyborcw,
zwaszcza kobiet midzy 35 a55
rokiem ycia, iwrd wszystkich
rosyjskich mczyzn.
ROZM. B. SANDBERG, M. SCHEP
DERSPIEGEL, DISTR. BYNYT SYND.

25

FORUM 22 2015

To nie
dihad,
to ciema!
Od kilku miesicy liczba
rekrutw wyruszajcych
zAfryki Pnocnej, by
walczy pod sztandarem
Pastwa Islamskiego,
stale spada. Jak to si
robi wMaroku, pisze
Moha Ennaji.

czerwcu 2014r. wszeregach Pastwa Islamskiego walczyo

a 1193 Marokaczykw. Zopublikowanego wkwietniu 2015r. raportu ONZ wynikao, e Marokaczycy iTunezyjczycy stanowi najwiksz grup zagranicznych dihadystw wIraku
iSyrii.
Nie oszukujmy si. Atrakcyjno PI ma charakter gwnie
ekonomiczny. Dihadysta zarabia
rednio 1400 dolarw miesicznie
to ogromna suma dla modych
mczyzn, najczciej zbiednych
rodzin, bezrobotnych albo pracujcych dorywczo za 150 dolarw
miesicznie. Jako e wielu marokaskich dihadystw ukoczyo tylko podstawwk, ajedynie
10 procent ma dyplom uniwersytecki, ich szanse na awans ekonomiczny wkraju s znikome. Oczywicie dochodz te czynniki ideowe, cho religia ustpuje miejsca
wizji przeycia przygody iokazania mstwa wbitwie.
Czy to dla pienidzy, czy zchci
zostania bohaterem, od wybuchu
wojny domowej wSyrii co miesic
rednio 30 Marokaczykw wstpowao wszeregi PI. Dzi to tem26FORUM 22 2015

po znacznie spado. Wedug Moroccan North Observatory ofHuman Rights wpierwszej poowie
tego roku do Syrii iIraku przedostao si tylko 16 marokaskich
dihadystw.
Ten radykalny spadek dopywu
wieej krwi zAfryki Pnocnej
ma kilka powodw. Przede wszystkim zasb potencjalnych ekstremistw jest ograniczony iPastwo Islamskie wduej mierze ju go wyczerpao. Iraczej nie uronie ponownie, bo Marokaczycy wiedz,
e PI okazao si oszustwem. Nie
do, e ycie w obozach dihadystw jest znacznie mniej przyjemne, ni opisywali werbownicy,
to wida coraz wyraniej, e samozwaczy kalifat skupiony na
masowych zabjstwach, cinaniu
gw iinnych zbrodniach nie ma
nic wsplnego zislamem. Podobnie jak wAfryce Pnocnej mieszkacy Syrii iIraku nie znosz zagranicznych dihadystw, ktrych
uwaaj za najemnikw pragn-

TO JU
HISTORIA.
Pocztek XXIw.
upyn wMaroku pod znakiem
zamachw bombowych (nazdjciu mobilizacja
policji poataku nakawiarni
wMarrakeszu
wmaju 2011r.).
Wostatnich latach pastwo odzyskao kontrol
nadbezpieczestwem kraju.

cych wadzy ibogactwa, anie za

prawdziwych obrocw islamu.
Co wicej, marokaskie pastwo wykonao niezwyky wysiek, by nie dopuci do wyjazdw
nowych rekrutw oraz by zapobiec
atakom terrorystycznym wkraju.
Zarazem przyszli dihadyci maj
wiadomo, co ich czeka, jeli kiedykolwiek wrc do Maroka: wizienie przez 15 lat, ado tego bezwzgldne przesuchania na policji
ibardzo surowe warunki wareszcie. To wszystko dziaa.
Jednak chwilowe opanowanie
sytuacji nie powinno nas upi.
Terroryci czsto si cofaj, by zyska czas na odbudow arsenau,
opracowanie nowej taktyki iwyszkolenie nowych bojownikw. PI
nadal doskonale wykorzystuje sieci spoecznociowe, by przyciga
i indoktrynowa modych ludzi
zcaego regionu. Co wicej, nadal
istnieje powane ryzyko atakw
terrorystycznych wkrajach Afryki Pnocnej, zwaszcza e coraz

REUTERS/FORUM, MAT. PRASOWE

sposb na terror

o tym mwi wiat

REKLAMA

czciej dochodzi do zamachw ze

strony samotnych wilkw takich jak ci, ktrzy wczerwcu zabili 38 turystw wTunezji.
To dlatego Maroko realizuje
kompleksow strategi powstrzymywania terrorystw. Obejmuje
ona monitoring rodowisk religijnych, reform kodeksu karnego,
wdraanie rozbudowanego systemu bezpieczestwa Hadar, ale jednoczenie walk zwykluczeniem
spoecznym ibied, bo te zawsze
s poywk dla terroru. Strategia
jest skuteczna. Minister spraw
wewntrznych Mohamed Hasad
ujawni, e wlatach 20132014
policja rozbia 27 komrek dihadystw iosiem kolejnych wcigu
pierwszych piciu miesicy tego
roku. cznie aresztowano ponad
200 terrorystw.
Jednak Maroko nie dziaa samo.
Terroryzm to problem midzynarodowy, wic marokaskie pastwo
koordynuje program antyterrorystyczny zsojusznikami, zwaszcza

zHiszpani iFrancj. Niedawno

wsppraca zhiszpaskimi siami
bezpieczestwa umoliwia marokaskiej agencji wywiadu wewntrznego rozbicie dziewicioosobowej siatki terrorystycznej,
ktra aktywnie rekrutowaa iwysyaa modych Marokaczykw
do walki wszeregach PI. Aby walczy zterroryzmem wAfryce Pnocnej ina caym wiecie, bdziemy musieli nadal dziaa na wielu
paszczyznach: wywiadu, si bezpieczestwa ipolityki spoecznej.
Ainne kraje powinny wycign
wnioski zsukcesw Maroka. Terror mona zdawi wzarodku.
Tekst pochodzi zportalu Project Syndicate
Polska, www.project-syndicate.pl
Moha Ennaji
jest prezesem
marokaskiego
South North Center
forIntercultural
Dialogue
andMigration Studies.

o nich si mwi

profile
GUILLERMO DEL TORO

Takiego mnie nie znacie

Mistrz fantastyki filmowej powraca z nowym, eleganckim,
lecz odraajcym horrorem
Crimson Peak. Wzgrze krwi.
Oto, co warto wiedzie oGuillermo delToro.

1. Egzorcyzmy
Moja babka Josephina bya zagorza katoliczk. Uwaaa,
e jestem optany przez zego
ducha, bo lubiem rysowa potwory. Dwa razy posaa mnie
na egzorcyzmy. Miaa te flakonik po perfumach, do ktrego co niedziela nabieraa wody
wiconej. Potem spryskiwaa
mnie, eby mnie oczyci. Miaem wtedy 13 lat ito mnie mieszyo. Jednak ktrego razu wieczorem, gdy do niej zadzwoniem, powiedziaa mi, e umrze
przed witem. Przez ca noc
byem wstrachu. Nazajutrz rano si okazao, e jest caa izdrowa. ya potem jeszcze wiele lat.
Moja babka przypomina mi matk Lucille iThomasa Sharpew
zCrimson Peak.

ka nosia kame poyczon od

mojej babci. WCrimson Peak
Jessica Chastain take nosi t
kame. Marisa Paredes miaa j
zkolei wKrgosupie diaba.

3. Urwanie gowy
Miaem cztery lata, kiedy po raz
pierwszy zobaczyem czowieka
zucit gow. Jechaem samochodem zojcem ibrami. Wracalimy znad jeziora do Chapali miasta, wktrym dorastaem.
Wyprzedzi nas
czerwony samochd jadcy z szalecz
prdkoci. Ojciec powiedzia:
Co za wariaci,
przecie si zabij. Po 20 minutach

zobaczylimy policyjny radiowz irozbity wywrcony samochd. Jaki kajcy facet siedzia
na ziemi zbutelk tequili wrku. Obok samochodu leay okaleczone zwoki. Ucita gowa zawisa na ogrodzeniu zdrutu kolczastego.

4. Porwanie
W tym samym czasie, w1968r.,
ojciec wygra milion dolarw na
loterii. Zajmowa si sprzeda samochodw i wszyscy
uwaali go za prawdziwego bystrzach majcego
wielk gow do interesw. yem wjego przytaczajcym cieniu a do
momentu, gdy zosta porwany. Miaem wtedy 33
lata. Porywacze wypucili go dopiero po 72

dniach idwukrotnym zgarniciu

okupu. Od tej pory zaczem go
postrzega jako zwykego czowieka, anie jakiego niedosigego giganta.

5. Emigracja
W pocztkach mojej kariery,
w1992r., Amerykanie za grosz
nie ufali Meksykanom takim jak
ja. Po co mielibymy zatrudnia
Meksykanina? Przecie mamy
ju ogrodnika!. Tak odpowied
usysza kiedy mj operator
Guillermo Navarro, gdy szuka
pracy. Potem zdoby Oscara za
zdjcia do Labiryntu fauna. Nie
mgbym mieszka wMeksyku.
Nie chc y otoczony wianuszkiem ochroniarzy, wrd pistoletw ipancernych samochodw.

6. Wilkoak
Mam trzy domy dwa wKanadzie ijeden wParyu. Trzymam
tam m.in. wilkoaka, ktrego zrobiem wwieku siedmiu lat, wykorzystujc sztuczne futro ioczy
wydubane zlalki.

2. Morderczy pd

7. Dzieciobjstwo

W wieku 16 lat nakrciem film amatorsk kamer,

wktrym moja matka graa
pd. Wtym filmie kobieta
na wzku inwalidzkim zauwaa pknicie na cianie.
Nagle z tej szpary wysuwaj si palce, a potem wyania
si cay pd orozmiarach dorosej osoby. To wanie moja
matka. Pniej pd dusi niepenosprawn. Wtym filmie mat-

Kiedy zaproponowano mi nakrcenie jednej zczci Harryego Pottera, odpowiedziaem: Gdybycie zamierzali
zabi ktrego ztych dzieciakw, to dajcie mi zna. Wtedy
nakrc dla was ten film.

Leo Messi moe jedynie zzazdroci oglda kolejne

wyczyny Roberta Lewandowskiego (nawet jeli ten

ostatnio spuci nieco ztonu). Gwiazda Barcelony dochodzi do siebie po zerwaniu kilka tygodni temu wizada pobocznego wlewym kolanie. Od tamtej pory
Kataloczykom chodzi po gowie tylko jedno pytanie: IMessi, qu fa? (AMessi co porabia?). Ot,
jak donosi prasa, chodzi (okulach) do teatru, modnych restauracji iczsto si spotyka zkoleg zdruyny Luisem Surezem. Poza tym nudzi si niemiosiernie.

28FORUM 22 2015

8. winie
Moje ulubione danie? Wszystko,
byle zwieprzowiny!
LOBS

Chiski artysta Ai Weiwei zbiera lego. Duska firma

odmwia przyjcia hurtowego zamwienia na plastikowe klocki, ktrych Ai Weiwei potrzebuje na wystaw
wMelbourne. Wuzasadnieniu napisaa, e lego su
do zabawy, wic nie bdzie si miesza wdziaania polityczne, ataka jest wanie sztuka chiskiego artysty.
AiWeiwei stwierdzi, e to cenzura idyskryminacja.
Lego ma wprzyszym roku otworzy wChinach now
fabryk, afirma Merlin Entertainments planuje stworzy tam park rozrywki Legoland.

MARINA VLADY

Wyprzeda
przeszoci
Francuska aktorka rosyjskiego pochodzenia Marina Vlady wystawia
na sprzeda obrazy, srebra, meble,
atake przedmioty nalece do jej
ma, kultowego radzieckiego poety, aktora ibarda Wadimira Wysockiego. Na nabywcw wdomu
aukcyjnym bd czeka m.in. pomiertna maska Wysockiego oraz
jeden zostatnich jego wierszy, na-

pisany 11 lipca 1980r. na bilecie

lotniczym i dedykowany onie.
Rozstaj si zwieloma rzeczami
zprozaicznego powodu: przeprowadzam si zwielkiego domu pod
Paryem, wktrym wostatnich latach mieszkam zupenie sama, do
maego mieszkanka wmiecie, nie
mog wszystkiego ze sob zabra.
Poza tym odcinam si od przeszoci ibiegn wprzyszo wyjania aktorka. Marina Vlady bya on
Wysockiego wlatach 19701980.
77-latka szczyt sawy ma dawno za
sob, ale nadal wystpuje.
ROSSIJSKAJA GAZIETA

JO NESB

TNS, MAXPPP/FORUM, TASS/FORUM, MCT (3), CAGLECARTOONS

Pod rosyjsk okupacj

W Norwegii dochodzi do wadzy radykalna partia Zielonych,
ktra zamyka cay przemys wydobywczy. Unia Europejska,
przeraona widmem kryzysu paliwowego, skania Rosj do
okupacji Norwegii ieksploatacji jej z ropy. Rosjanie wchodz jak wmaso bez walki, bez rozlewu krwi. Pod rosyjsk
okupacj Norwegowie zachowuj dotychczasowy styl ycia,
ale musz si pogodzi znowymi gospodarzami kraju. To
scenariusz serialu norweskiej telewizji Okkupert wedug
scenariusza znanego autora kryminaw Jo Nesb. Serial bije rekordy ogldalnoci. Prawa do emisji zakupio ju kilkanacie krajw.
Nesb idealnie trafi woczekiwania widzw. Europejczycy najwidoczniej chcieliby, siedzc wieczorem wygodnie na
kanapie przed plazmowym telewizorem, przey intensywne uczucie strachu. Tym razem nie przed atakiem maniaka
zabjcy, tylko najedcw ze Wschodu. Jednak twrcom serialu chodzi nie tyle onastraszenie Norwegw Rosjanami,
ile oposzukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy nard wrazie zagroenia stanie do walki oswoje swobody, czy bdzie
obojtnie patrze na to, co si dzieje za oknem.
Kiedy miaem 15 lat, dowiedziaem si, e mj ojciec
w1940r. kolaborowa zniemieckimi okupantami wwalce
przeciw Armii Czerwonej. To by dla mnie szok! Ojciec zdradzi swj nard. Czsto zadawaem sobie pytanie, jak poNa Kapitolu jak wserialu House ofCards: ustpujcy szef Izby Reprezentantw John Boehner
zostawia republikanw wstanie wojny domowej.
3listopadabr. mija termin podniesienia limitu zaduenia rzdu federalnego iwyglda na to, e jego nastpc (prawdopodobnie Paula Ryana) czekaj
twarde negocjacje zObam. Sympatycy Tea Party
domagaj si ci budetowych wzamian za podniesienie limitu, ale partyjna wierchuszka przede
wszystkim chce unikn widma niewypacalnoci
rzdu. Kto wyjdzie gr zprby si?

stpioby nasze pokolenie? Czy jestemy gotowi do powice? Rosjanie do nikogo nie strzelaj, po prostu przychodz
ioznajmiaj, e teraz oni tutaj rzdz tak oswoich inspiracjach mwi pisarz wjednym zwywiadw.
OGONIOK

Byy brytyjski premier Tony Blair bije si

wpier. Wwywiadzie dla CNN po raz pierwszy
przyznaje, e inwazja na Irak w2003 r., wktrej bray udzia wojska brytyjskie, ma zwizek
zdzisiejszymi sukcesami Pastwa Islamskiego. Niektrzy analitycy zauwaaj, e dziaania
wojsk okupacyjnych podsyciy wirackim spoeczestwie stumiony konflikt religijny, ktry
najpierw skutkowa powstaniem sunnitw, apo
jego zakoczeniu odnowi si winnych krajach
regionu iwrci do Iraku na sztandarachPI.

29

FORUM 22 2015

ANTON LUNDIN PETTERSSON

Zdjcie zmorderc
Szwecja jest w szoku
po tym, gdy nauczyciel
ijeden zuczniw szkoy wdzielnicy imigranckiej zostali zabici przez
21-letniego zamaskowanego napastnika, ktry
wedug pierwszych doniesie sympatyzowa
ze skrajn prawic. Mczyzna przed atakiem pozowa do zdj zuczniami, a pniej zosta zastrzelony przez policj.
Do ataku doszo wTrollhttan koo Gteborga. Nauczyciel zgin na
miejscu, a17-letni ucze
zmar w szpitalu. Dwie
osoby pozostaj wstanie
krytycznym.
Kiedy go zobaczylimy, pomylelimy naj-

pierw, e to art. Mia

mask, czarny strj idugi miecz. Kilku uczniw
chciao z nim pogada
ipotrzyma miecz opowiada jeden znich. Zdjcia wykonane telefonem
komrkowym przedstawiaj mczyzn whemie przypominajcym
strj nazistw albo bohaterw Gwiezdnych

wojen. Nastolatki uznay, e to art halloweenowy, anapastnik pozwoli

im robi fotografie. Policja mwi, e mia przy
sobie wicej ni jedn
bro, midzy innymi
przedmiot przypominajcy n. Atak sprawi,
e wadze zastanawiaj
si nad wprowadzeniem
systemw zabezpiecze,
poniewa obecnie niektre szkolne obiekty s dostpne dla osb
z zewntrz. Oczywicie szkoy powinny by
otwarte dla spoeczestwa, ale nie tak, eby
kady mg do nich swobodnie wej mwi szef
zwizku nauczycieli.
THE GUARDIAN

KSINA KATE

Podbia
chiskie serca
Chiska prasa oszalaa na punkcie kreacji ksinej Kate, jak woya podczas bankietu na cze prezydenta Xi
Jinpinga przebywajcego zoficjaln wizyt wWielkiej Brytanii. Ubraa si na
czerwono, by uhonorowa prezydenta
ijego on zachwycaa si pastwowa gazeta China Daily. Czerwie to
symbol szczcia, ale rwnie oczywicie barwa flagi komunistycznego pastwa. Prasa odnotowaa, e Xi Jinping
zosta przyjty zwyjtkow pomp, co

odczytano jako znak denia do jak najlepszych stosunkw na linii Londyn

Pekin. Czy takie gesty sympatii s
wdobrym gucie? pytali angielscy
parlamentarzyci, adziennikarze BBC
zwrcili uwag na stosunek chiskich
wadz do praw czowieka.
BBC NEWS

Ziemia pali si pod nogami trenera Chelsea Jos

Mourinho. Po 10 meczach ligowych zesp znalaz si

na 15 miejscu wPremier League. Najwikszym ciosem bya poraka 2:1 zWest Ham United, gdy team
koczy gr wdziesitk, adwie osoby wtym trenera wyrzucono zawki za ktnie zsdzi. Mourinho
wyszed wcieky inawet si nie pojawi na konferencji prasowej. Menader gwiazdor traci poparcie fanw,
pikarzy, amoe nawet waciciela klubu, Romana
Abramowicza. Wspczuj mu skomentowa trener West Ham United.

30FORUM 22 2015

MARLON JAMES

Triumf po latach
Dziesi lat temu Marlon James
mia do wszystkiego. Wysa swoj
pierwsz powie (John Crows Devil) do ponad 70 wydawnictw inic
adnego pozytywnego odzewu. By
tak rozgoryczony, e postanowi usun orygina zkomputera. Rzuciem pisarstwo, poddaem si wspomina. Nacinicie klawisza delete
zakoczyoby pewnie jego literack
karier, gdyby nie interwencja znajomej pisarki. Kaylie Jones zmusia Marlona do odszukania wwysanej poczcie skasowanego pliku, przeczytaa powie iwydaa j wasnym
sumptem w2005r.
Wtym roku Marlon otrzyma najwaniejsze wyrnienie literackie na
Wyspach Brytyjskich Nagrod Man
Booker Prize za powie ABrief History ofSeven Killings rozcignit
na 30 lat opowie oJamajce, ktrej
inspiracj by zamach na Boba Marleya wlatach70. 44-letni James jest
pierwszym Jamajczykiem, ktry moe si pochwali Bookerem. Wyczyn
tym wikszy, e jak sam przyznaje
jego powie ma tak trudn form
ijest tak wymagajca wodbiorze, e
cieszyby si, gdyby cho dwie osoby
zechciay j przeczyta. Najwyraniej
byy to dwie waciwe osoby.
THE GUARDIAN

Ronda Rousey, zdobywczyni olimpijskiego brzu

wdudo, mistrzyni UFC wkategorii do 61kg iaktorka, uczy samoobrony crk kolegi zplanu Vina Diesla.
Siedmioletnia Hania Riley Sinclair ma ju pomaraczowy pas. Podobno aktor szykuje creczk na mistrzyni olimpijsk albo fighterk MMA. Ciocia
Ronda robi zmaej besti. Chc, eby moga pokaza,
e nie to znaczy nie mwi aktor. Na razie
Rousey przygotowuje si do walki 15 listopada wAustralii, wic raczej powie nie, jeli Vin Diesel poprosi
j ododatkowe lekcje.

ZUMA/FORUM, INSIGHT/FORUM (2), REUTERS/FORUM (2), MCT, CAGLE (3)

o nich si mwi

profile

JOAQUN GUZMN LOERA

Zabawa wkotka
imyszk
Szef meksykaskiego
kartelu zSinaloa Joaqun Guzmn Loera, znany jako ElChapo, znw
omieszy meksykask
policj irzd. Po spektakularnej ucieczce zwizienia Altiplano wlipcubr., ju dwukrotnie
wymyka si zzastawionych na niego puapek. Najpierw wokrytym z saw miecie LosMochis, apotem wgrach Sierra
Madre. Elitarny oddzia komandosw przyby do jego kryjwki kilka dni po tym, jak
gangster j opuci. Ranny wnog itwarz
ElChapo (mia si poturbowa, uciekajc
pieszo przez gry) pozostaje na wolnoci,
mimo e cay czas depcze mu po pitach
kilka tysicy funkcjonariuszy.
W obaw zaangaowano jednostki
specjalne marynarki wojennej tylko im
bez zastrzee ufaj Amerykanie wspomagane przez kilka tysicy policjantw
i onierzy, ktrzy przetrzsaj wioska
po wiosce tzw. zoty trjkt obszar na
styku trzech stanw: Sinaloi, Chihuahuy
iDurango. Cho wadze milcz na temat
ledztwa wsprawie ucieczki ElChapo, coraz wicej szczegw wycieka do prasy.
Wiadomo, e po wyjciu ztunelu odugoci 1,5km, poczonego zcel, Guzmn
zosta przewieziony furgonetk na zamaskowany pas startowy wstanie Queretaro.
Tam czekay dwie awionetki. Jedna miaa odwrci uwag pocigu, druga zabraa
uciekiniera do Sinaloi, gdzie cieszy si powszechnym szacunkiem. Obaj piloci wpadli wrce policji. AEl Chapo? Trzyma fason wiadkowie si zarzekaj, e widzieli, jak si rozbija w rodzinnych stronach
luksusowym ferrari.
LA JORNADA, ELUNIVERSAL

HENRIETTE REKER

Burmistrz wpiczce
Czy mona zosta burmistrzem wielkiego miasta, bdc wstanie piczki farmakologicznej? Okazuje si, e
mona, cho wczeniej nikt tego nie
prbowa. Zreszt Henriette Reker, jasnowosa prawniczka zKolonii, kandydujca na stanowisko burmistrza,
te prowadzia spokojn kampani
wyborcz. Dzie dobry, prosimy bliej powiedziaa zmiym umiechem
do niepozornego mczyzny wdinsach, zplecaczkiem, ktry stan koo
jej wyborczego stoiska na rynku. Wicej ju nie miaa szansy powiedzie.
Mczyzna nage wbi jej wszyj dugi n myliwski i trafi wtchawic.
Wstaem wczenie rano po to, aby
wieczorem znale si wwizieniu jako morderca. Ona bya odpowiedzialna
wurzdzie miasta za sprawy uchodcw. Organizowaa tym tumom zakwaterowanie, leczenie, pomoc Pomyla-

Minister rozwoju gospodarczego Arabii Saudyjskiej

Ali al-Mansuri powiedzia, e ropa po 50 dolarw
za baryk to prezent dla wiata. Portal Business Insider pisze, e kraje OPEC, do ktrych naley Arabia,
boj si utraty udziaw wrynku, wic stale zwikszaj produkcj. Graj oto, kto ustpi pierwszy, co moe
doprowadzi do spadku cen do 1020 dolarw za baryk. Tymczasem MFW ostrzega, e nawet przy biecych cenach Saudyjczykom wcigu piciu lat skoczy si gotwka. Nastpne spotkanie OPEC dopiero
4grudnia.

em, e jak zostanie burmistrzem, bdzie jeszcze gorzej tumaczy swj

czyn 44-letni FranzS. bezrobotny, uwaany przez ssiadw za odludka. Niegdy prawicowy ekstremista, siedzia
nawet wwizieniu. Jednak od kilkunastu lat dziaa tylko na prawicowych forach internetowych. Kandydat na zabjc przygotowa si do aresztowania,
m. in. usun twardy dysk zkomputera. Jego przeszo nie jest do koca jasna cz akt utajniono.
W niedziel wyborcz koloczycy
gosowali wciemno nie byo jasne,
czy Reker przeyje zamach. Ale wikszo itak oddaa gos wanie na ni.
Przyjmuj wybr napisaa Reker
jeszcze wszpitalu, zaraz po wybudzeniu ze piczki. Na dowd, e wraca
do si, napisaa to adnym, starannym
pismem.
DER SPIEGEL

Prezydent Argentyny Cristina Fernndez deKirchner

egna si zwadz. Na wiecu swojego potencjalnego
nastpcy Daniela Scioli, centrolewicowego gubernatora prowincji Buenos Aires daa si porwa muzyce
izmysowo krcia biodrami. Nie wiadomo, jaki efekt
wywary na wyborcach te plsy, ale Scioli przeszed
do drugiej rundy wyborw prezydenckich, wktrej
zmierzy si 22 listopada zMauriciem Macrim, centroprawicowym burmistrzem stolicy. Tak oto, wrytmie
rocka, skoczy si wArgentynie kirchneryzm.

31

FORUM 22 2015

Przystojniak
zWatykanu

Georg Ganswein
(ur. w1956r.), arcybiskup, prefekt
Domu Papieskiego, teolog. Pochodzi
zBadenii-Wirtembergii, wmodoci
pracowa jako instruktor narciarski ilistonosz, omao nie zosta maklerem
giedowym. Ukoczy teologi katolick weFryburgu, wywicony naksidza w1984r. Doktor prawa kanonicznego, od1995r. urzduje wKurii
Rzymskiej iwykada na Uniwersytecie witego Krzya. Dewiza biskupia:
Testimonium perhibere veritati (Dawa wiadectwo prawdzie).
32FORUM 22 2015

ZUMA/FORUM, ARCHIWUM

suga dwch papiey

ludzie

Przed dwoma laty arcybiskup

Georg Ganswein trafi na
okadk woskiej edycji
magazynu Vanity Fair.

Zdjcie szelmowsko
umiechnitego hierarchy
opatrzono wymownym tytuem:
By przystojnym to nie grzech.

o prawda, e Georg Ganswein bardzo si wyrnia na tle brzuchatych watykaskich notabli. Czarujcy umiech, intrygujce stalowe
spojrzenie iwysportowana sylwetka, na ktrej
dobrze ley nawet sutanna, sprawiaj, e naprawd jest
na czym zawiesi oko. Jeszcze lepiej, gdy watykaski
George Clooney, jak go niektrzy nazywaj, przebiera
si wsportowy strj, by pogra wtenisa albo wdrowa
po grach. Widok Don Georga wkrtkich spodenkach
jest akomym kskiem dla paparazzich.
Jednak za t atrakcyjn zewntrzn powok kryje si bardzo wana dla Kocioa posta. Ten 59-letni
niemiecki duchowny jest bowiem gwarantem bezkonfliktowego przebiegu niecodziennej kohabitacji, jaka
od ponad dwch lat trwa wWatykanie. Arcybiskup
Ganswein jest jednoczenie osobistym sekretarzem
emerytowanego papiea BenedyktaXVI iprefektem
Domu Papieskiego uboku urzdujcego papiea Franciszka. Peni tym samym rol porednika midzy dwoma hierarchami wbiaych sutannach mieszkajcymi
za Spiow Bram wodlegoci 700 metrw od siebie.

Mniej mini, wicej duszy

Powiedzie, e Gnswein jest oddanym wsppracownikiem obu papiey to zdecydowanie zbyt mao. Kadego
ranka po odprawieniu mszy witej odwiedza Josepha
Ratzingera, by zje znim niadanie. Potem wsplnie
spaceruj po watykaskich alejkach. Przed obiadem arcybiskup nie omieszka jeszcze zaj si korespondencj
sdziwego BenedyktaXVI. Ajednoczenie cay czas ma
pod kontrolagend papiea Franciszka organizujc
jego publiczne wystpienia ipodre, ustalajc terminy spotka iosobicie podejmujc mniej lub bardziej
znamienitych goci. Ostatnio zabawia m.in. Wadimira Putina goszczcego zoficjaln wizyt wWatykanie
iuci znim sobie pogawdk po niemiecku.
Gnswein opowiada o tym w swobodnym tonie,
zumiechem na ustach przypominajc, e kagiebista Putin pozna ten jzyk, gdy przebywa na placwce wNRD.
Podobny luz, kontrastujcy zdostojnym wystrojem Domu Papieskiego, niemiecki purpurat wykazuje zreszt
wtoku caej rozmowy. Chtniej opowiada oswoich sportowych pasjach (tenisie, pice nonej igrskich wdrwkach wAbruzji), ukochanej muzyce klasycznej iostatnich lekturach ni obiecej sytuacji wWatykanie.
33

FORUM 22 2015

Kim zatem tak naprawd jest Georg Ganswein, arcybiskup tytularny Urbs Salvia? Wspczesn ikon
mody, jak zdaje si uwaa stylistka Donatello Versace,
ktra zadedykowaa mu jedn ze swoich mskich kolekcji pod chwytliwym hasem Mniej mini, wicej
duszy? A moe poeraczem serc niewiecich wsutannie, jak opisuj go niektrzy? Take ido takich ocen
niemiecki hierarcha podchodzi zdu swobod. Nigdy nie miaem problemw ztak zwan sab pci.
Mam bardzo naturalne relacje zkobietami komentuje
arcybiskup. Przyznaje zreszt, e nie jest zupenie nieczuy na kobiece wdziki, awmodoci miewa take
sympatie. Na pytanie oswj czsto podziwiany mski
seksapil odpowiada: Na pocztku strasznie mi to schlebiao, potem zaczo mnie irytowa, ateraz ju wogle
mnie to nie wzrusza.
Nadal jednak jest asy na komplementy. Pewnie dlatego nigdy nie odci si od swoich fanw prowadzcych stron internetow Georgganswein.com. Jest na
niej opisywany wkilku jzykach jako suga wierny
idobry, ktry charakteryzuje si yczliwoci, gocinnoci ihojnoci, aponadto ma jeszcze mnstwo innych zalet. Jego wielbicielki zupodobaniem wymieniaj si tam filmikami izdjciami. Mona na nich
zobaczy adny profil Georga, pikny umiech Georga, Georga przyjmujcego komuni, Georga troskliwie
zajmujcego siBenedyktemXVI Sama sodycz. Nie
naley jednak poprzestawa na tych czysto wizerunkowych aspektach. Warto baczniej si przyjrze kocielnej karierze don Georga iroli, jak odgrywa obecnie
wWatykanie.

Oko i ucho Benedykta

Przyszy papieski sekretarz przyszed na wiat

w1956r. wRiedern amWald, niewielkiej, liczcej sobie 450 dusz miejscowoci wBadenii-Wirtembergii.
By najstarszym zpiciorga dzieci wiejskiego kowala
igospodyni domowej. wicenia kapaskie przyj
wwieku 28 lat, po studiach teologicznych we Fryburgu. Dwanacie lat pniej, ju jako doktor prawa kanonicznego, zosta oddelegowany do Rzymu, gdzie pracowa najpierw wKongregacji ds. Kultu Boego iDyscypliny Sakramentw, apotem od 1996r. wKongregacji Nauki Wiary. Jej prefektem by wwczas kardyna
Joseph Ratzinger. Spotkanie zpancernym kardynaem byo momentem przeomowym wkarierze ksidza Gnsweina. Zosta jego osobistym sekretarzem iod
tamtej pory towarzyszy mu wszdzie jak cie take
wwczas, gdy Ratzinger wlatach 20052013 zasiada na stolicy Piotrowej. Tak si zrodzio wyjtkowe
przywizanie, ktre nadal czy go zemerytowanym
papieem.
Te bardzo silne wizi umocniy si jeszcze po wybuchu afery Vatileaks w2012r., bo to wanie don
Georg zdemaskowa rdo bulwersujcych przeciekw. Niczym rasowy detektyw odnalaz wsensacyjnej
ksice Gianluigiego Nuzziego wskazwki wiadczce
otym, e informatorem musia by papieski kamer34FORUM 22 2015

dyner Paolo Gabriele. Ten po aresztowaniu przyzna

si do winy. Skazano go na ptora roku wizienia za
kradzie tajnych dokumentw, po czym szybko zosta
uaskawiony przez papiea. Na pewno si zastanawiacie, jak mona pracowa dla dwch papiey naraz,
prawda? To codzienne wyzwanie, ktre sprbowaem
podj. Nie zawsze jest to atwe, ale nie rozczulam si
nad sob mieje si Gnswein.

Maj zupenie rny styl!

Nie jest atwo pracowa ztak
przeciwstawnymi osobowociami
Cho darzy szacunkiem obu papiey, to jednak mona wyczu, e zwikszym przejciem mwi osdziwym 88-letnim BenedykcieXVI. Wyraa swj podziw
dla tego czowieka, ktry zdoby si na rewolucyjny
gest, skadajc rezygnacj, imieszka obecnie wklasztorze. Poinformowa mnie otym duo wczeniej. Niemniej jego odejcie byo szokiem, niczym cios zadany
noem. Miaem zy woczach, kiedy po raz ostatni zgasiem wiato wpapieskich apartamentach po spakowa-

REUTERS/FORUM, MAXPPP/FORUM

suga dwch papiey

ludzie

BENEDYKTA
podziwia za rewolucyjny gest,
czyli abdykacj.

niu walizek. Potem ezka znw zakrcia mi si woku,

gdy lecielimy helikopterem do Castel Gandolfo mwi zamylony arcybiskup.
Niewykluczone, e gdy Franciszek zatwierdzi
Gansweina na stanowisko prefekta Domu Papieskiego,
najseksowniejszy ksidz wWatykanie znw si wzruszy do ez. Tym razem zradoci, cho ciga bieganina
midzy dwoma papieami to nie takie atwe zadanie.
Maj tak rny styl! wzdycha don Georg. Gdy otym
mwi, obraca na palcu piercie, jakby chcc dobitnie
pokaza swoje trudnoci we wsppracy zdwoma tak
przeciwstawnymi osobowociami, jak nieprzewidywalny ywioowy innowator ikostyczny teolog na wskro
przesiknity kocieln tradycj.
Podwjna rola Gansweina jest tym bardziej delikatna, e konserwatyci tsknicy za starym papieem widzieli wnim zwolennika ortodoksyjnej doktryny wstylu Ratzingera, ktry mgby nieco tonowa
animozje zwizane zoszaamiajcym stylem Franciszka. Czy nie deklarowa stanowczo, e homoseksualici powinni by traktowani zszacunkiem, ale ich czyny s sprzeczne zprawem naturalnym, maestwo
jest nierozerwalne, arozwodnicy, ktrzy zawarli nowe
zwizki, postpuj wbrew naukom Pana?

Stranik Franciszka

Bezpieczestwo FRANCISZKA jest rdem

cigego niepokoju Gnsweina.

Zdaniem komentatorw, takich jak watykanista Sandro Magister, don Georg mgby nawet sta si koniem
trojaskim przeciwnikw Franciszka, ktrzy s bardziej liczni, ni si uwaa, nie tylko wKurii, ale te
wrd zwykych praktykujcych katolikw. Nie wszyscy jednak podzielaj t opini. Mwi si, e Gnswein mgby si naprawd wysoko wybi, grajc na nastrojach tych, ktrzy pragn powrotu do bardziej tradycyjnego papiestwa opowiada ksidz Andrea Ciucci zPapieskiej Rady ds. Rodziny. Tyle e jego zdaniem
trzeba pamita oniebywaej lojalnoci tego hierarchy, ktry jest przekonany, e dwaj tak odmienni papiee reprezentuj po prostu dwa rne sposoby dawania
wiadectwa Ewangelii. Jeli kiedy wielu uwierzyo
dziki Ratzingerowi, to dzi inni wracaj na waciw drog za spraw Bergoglia dodaje ksidz Ciucci.
AGnswein ma tego wiadomo inajwyraniej nie
lka si reform papiea Franciszka.
Jego obawy s raczej zwizane zczym innym. Martwi si obezpieczestwo papiea wobliczu powtarzajcych si pogrek ze strony Pastwa Islamskiego,
aprzede wszystkim jest zatroskany stanem zdrowia
obu swoich szefw. aden znich nie jest zdrw jak ryba. BenedyktXVI ma powane problemy zkreniem
i zchodzeniem. Nogi odmawiaj mu ju posuszestwa mwi Gnswein. A78-letni Franciszek jest zestresowany, zbyt apczywy iza mao si rusza. Pomimo
duej aktywnoci duszpasterskiej od pocztku pontyfikatu znacznie przyty. Don Georg musi wic si modli
oto, aby Bg oszczdzi mu szoku wpostaci kolejnej papieskiej rezygnacji. Albo zadba ozdrow diet szefw.
LOBS

35

FORUM 22 2015

Miss ca

Ma 26 lat, niebieskie oczy idugie

brzowe wosy. Pikna Julia Maruszewska
zgracj wspina si po szczeblach
administracyjnej kariery. Podobnie jak kilka
innych, rwnie atrakcyjnych dziewczyn.

szystko si zaczo
w lutym 2014 r. od
wzruszajcego nagrania z Majdanu.
Jestemy cywilizowanymi ludmi, nasz rzd to barbarzyscy. Pomcie nam! apelowaa do wiata moda Ukrainka. Dwuminutowy
filmik IAm AnUkrainian obejrzao na YouTube 8,5mln osb. Julia Maruszewska staa si twarz
ukraiskiej rewolucji. Wkrtce
si okazao, e spontaniczne wystpienie szeregowej uczestniczki
protestu nagra profesjonalny fotograf zWielkiej Brytanii, aautorem pomysu by Ben Moses, amerykaski reyser i scenarzysta,
producent takich hitw jak Good
Morning, Vietnam.

Kalifornia Europy?

Po zwycistwie Majdanu Julia

jedzia po wiecie zwykadami.
Opowiadaa o pokonanej dyktaturze, omodej ukraiskiej demokracji inowej nadziei dla milionw wspobywateli. Uniwersytet
Stanforda zaprosi mod dziaaczk na czteromiesiczny kurs zarzdzania pastwem iwdraania reform. Itak absolwentka filologii
ukraiskiej, doktorantka na kijowskim uniwersytecie, specjalistka od
rodzimej literatury, rzucia karier
naukow dla bardziej intratnego
zajcia. Pod swoje skrzyda wzi
j Micheil Saakaszwili, byy prezydent Gruzji, aod maja 2015r. gubernator obwodu odeskiego. Zrobia byskotliw karier: ju wlipcu
gruziski polityk mianowa j wicegubernatorem. Kilka dni temu,
36FORUM 22 2015

na osobist prob Saakaszwilego,

prezydent Petro Poroszenko ogosi 26-latk szefow odeskiej suby celnej.
Kandydatura niedowiadczonej
aktywistki zMajdanu nie spodobaa si mieszkacom Odessy. Eksperci wtpi, czy absolwentka filologii poradzi sobie z wzem
gordyjskim odeska suba celna synie z gigantycznej korupcji. Tu, wportowym miecie nad
Morzem Czarnym, splataj si
wielomiliardowe interesy politykw, biznesmenw iprzestpcw zUkrainy, Rosji, Turcji oraz
pozostaych pastw wybuchowego regionu. By rozbi miejscowe
ukady, potrzeba wiedzy, dowiadczenia, determinacji iogromnego
szczcia. Atake dobranej, doskonale wyszkolonej grupy wsppracownikw. Czy 26-latka poradzi
sobie zzadaniem? Wikszo komentatorw jest sceptyczna.
O tym, jak atwo trafi wOdessie na min, przypominaj tragiczne wydarzenia z2maja 2014r.,
kiedy to w ulicznych walkach
ipoarze Domu Zwizkw Zawodowych zgino kilkadziesit
osb. Saakaszwili robi jednak co
moe, by jego region znalaz si
wawangardzie zmian. Ima dobr pras. Nigdzie indziej na
Ukrainie walka zkorupcj nie
jest tak ostra jak tu, gdzie rzdzi najwikszy krytyk Wadimira Putina chwali go BBC.
Zachwyt Brytyjczykw wzbudzio te pene modych kobiet wtych krawatach biuro gubernatora, ktre otwar-

DEMOTIX/CORBIS/PROFIMEDIA

anioki Saakaszwilego

ludzie

to dla petentw. Zaproszeni przez

Saakaszwilego zachodni eksperci
twierdz, e Odessa ma szans zosta Kaliforni Europy iportem
na miar Rotterdamu iHamburga.
Saakaszwili obiecuje mieszkacom minimum biurokracji, maksimum przejrzystoci, spokj idobrobyt, na razie jednak zasyn
zkontrowersyjnych decyzji kadrowych. Oprcz Maruszewskiej stanowisko wicegubernatora rzutki
Gruzin zaproponowa Marii Gajdar. Ta 33-letnia dziaaczka zMoskwy to crka byego premiera
iministra finansw Federacji Rosyjskiej.
Masza, ktra dla kariery wOdessie zrzeka si obywatelstwa, potpia rosyjsk aneksj Krymu, cho
wczeniej jak ognia unikaa jednoznacznej deklaracji. Miaa jednak
problem zodpowiedzi na pytanie,
kto wojuje na wschodzie Ukrainy.
Jej obcesowe potraktowanie odeskiej dziennikarki odbio si nad
Dnieprem szerokim echem. Inie
pomogy obietnice, e przywrci
transparentno izwalczy korupcj. Saakaszwili zosta skrytykowany za sprowadzanie zwrogiej Rosji nieopierzonej dziaaczki, ktrej
najwikszym osigniciem pozostaje znany wwiecie tata.
W programie telewizyjnym
Tajne materiay oprcz Maszy
iJulii gubernatorowi wypomniano

take now rzeczniczk prasow

odeskiej milicji. Osukcesach mundurowych opowiada teraz zdum
28-letnia bya modelka Anna Panczewa. Winternecie natychmiast
przypomniano sobie ojej odwanych sesjach zdjciowych. Energiczny Gruzin ju wTbilisi stawia
na mode kobiety. Miejscowi dziennikarze nazywali je faworytkami
prezydenta.
Korowd otwieraa Alana Gagojewa. W 2005 r. prezydent
mianowa swoim sekretarzem
prasowym 21-letni dziennikark
zOsetii. Ze jzyki przypisay gowie pastwa romans zatrakcyjn
podwadn. Oliwy do ognia dodaa maonka prezydenta Sandra
Roelofs, ktra nagle opucia Gruzj. Tbilisi a huczao od plotek
ociy inieudanej prbie wydania
Gagojewej za jednego zgubernatorw. Seksskandal wpenej krasie.

Damy bior wszystko

Afera w kocu przycicha, ona

wrcia, ale Saakaszwili nie zmieni zwyczajw. Wysokie stanowiska pastwowe zajmoway kolejne
urodziwe damy. Wrd nich Chatuna Kalmachelidze, 30-letnia minister ds. spraw penitencjarnych.
Iona znalaza si na jzykach jako domniemana kochanka gowy
pastwa. Jednak powodem jej dymisji nie by skandal obyczajowy,

tylko tortury wgruziskich wizieniach, ujawnione w2012r. Emocje

budzia te pikna Wera Kobalia,
minister gospodarki. Saakaszwili
pozna 28-latk w2010r. na igrzyskach wKanadzie inatychmiast
sprowadzi j do rzdu, cho jej
dotychczasowa kariera wskazywaa na kompletny brak kompetencji
wzarzdzaniu pastwem (Kobalia
pomagaa ojcu prowadzi piekarni wVancouver).
Przykady mona mnoy.
Zwolennicy Saakaszwilego widz
wjego odwanych decyzjach kadrowych bysk geniuszu. Polityk
nie boi si oddawa modym, zdol-

Gruziski gubernator
zOdessy pamita,
e modzie to sowo
rodzaju eskiego
nym izdeterminowanym sterw,
by ci zsukcesem wprowadzali reformy. Przeciwnicy kontruj, e nowe twarze s tylko kwiatkiem do
koucha. Maj si umiecha do kamer, jedzi po wiecie isprawia
dobre wraenie, gdy ca realn
wadz trzyma elazn rk niestrudzony Misza. Jak nie wGruzji,
to wOdessie.
NA PODST. DZERKAO TYNIA
REKLAMA

rola ycia

ludzie

Gdy wzeszym roku

plotkarski tygodnik
Closer ujawni
romans prezydenta
Francji, mogo si
wydawa,eta historia
ma tylko jednego
tajemniczego bohatera.

y nim Franois Hollande

nudnawy polityk, ktry
raptem si zamieni wfilmowego amanta. Przed
wyborami lider socjalistw solennie obiecywa Francuzom, e wodrnieniu od impulsywnego Nicolasa Sarkozyego bdzie normalnym prezydentem. Apotem zosta
przyapany przez paparazzich, gdy
wmotocyklowym kasku wymyka
si na noc do kochanki, znanej aktorki Julie Gayet. Pojawio si wiele kopotliwych pyta. Na ile wiarygodny jest ten notoryczny wiaroomca? Czy szef pastwa yje

38FORUM 22 2015

wbabskim piekieku ijaki wpyw

na jego decyzj maj ambitne kobiety, zktrymi by zwizany? No
ijak to wogle moliwe, e taki nijaki facet, do ktrego wyjtkowo
pasuje okrelenie ciepe kluchy,
zmienia pikne towarzyszki ycia
jak rkawiczki?

Masz teraz kogo?

Sprawa miaa swj dalszy cig za

spraw Valrie Trierweiler, nieformalnej pierwszej damy. Wprawdzie Hollande szybko si rozsta
zdotychczasow partnerk, ale jej
wyprowadzka zpaacu Elizejskiego nie bya kocem tej historii. Dowiadczona dziennikarka wykorzystaa swoje cite piro, by srodze
si zemci na niewiernym partnerze. Po kilku miesicach wydaa
bulwersujc ksik Merci pour
cemoment (Dzikuj za te chwile),
wktrej odmalowaa Hollandea jako tchrza, lawiranta ifaszywca.
W polityczno-medialnej operze
mydlanej ta trzecia szybko zesza
wcie. Gdy min pierwszy szok
po ujawnieniu skandalu, urodziwej

JULIE GAYET
bardzo starannie unika uroczystoci zudziaem
prezydenta.

aktorce powicano znacznie mniej

uwagi ni omieszonemu prezydentowi imciwej pierwszej damie. To
prawda, e francuskie tabloidy nadal zawzicie poloway na jej zdjcia z prezydentem, a powaniejsze tytuy dociekay, jak rol peni ujego boku. Efekty byy jednak
mizerne: sensacyjnych fotek jak
na lekarstwo, awmao treciwych
artykuach powiconych aktorce
opisywano j jako tajemnicz inieuchwytn dam zcienia.
Byy ku temu powody. Po wybuchu skandalu Gayet zaszya si
wswoim lofcie wXI dzielnicy Parya istaraa si nie wyciubia nosa. Uznaa, e najlepszym rozwizaniem bdzie znikn, nie pokazywa si, nie zabiera gosu. Bya
mocno dotknita sytuacj ipotrzebowaa czasu. A potem zacza
znw robi swoje. Bardzo chce skupi si na tym, co umie najlepiej
opowiada jej bliski znajomy.
Rzeczywicie, jeli okochance
prezydenta ostatnio znw zrobio
si gono, to przede wszystkim za
spraw wzmoonej zawodowej ak-

REUTERS/FORUM

Dama zcienia

tywnoci. Spory rozgos towarzyszy

jej wystpowi wserialu Dix pour
cent, gdzie wjednym zodcinkw
gra niejak Julie Gayet, aktork wystpujc w filmie kostiumowym. Wjednej ze scen ubrana
wstrj markizy (by nie powiedzie
krlewskiej metresy) pozwala si
obapia wpaacowej scenerii lokajowi, ktry wkulminacyjnym momencie szepcze jej do ucha pytanie:
Masz kogo wtej chwili?. Wszelkie podobiestwo jest oczywicie
przypadkowe. W kocu to tylko
baha komedyjka o francuskiej
brany filmowej. Niemniej pena
podtekstw rola Gayet spotkaa si
zentuzjastycznym przyjciem. Krytycy widz wtym dowd, e aktorka ma duo dystansu do samej siebie iogromne poczucie humoru.
Odkd na pocztku roku wrcia na plan filmowy, zdya ju
zagra jedn zgwnych rl wnowym filmie Pascala Elb Je compte
survous ipar epizodw winnych
obrazach. Wmajubr. pojawia si
na festiwalu wCannes, by zaprezentowa wyprodukowany przez
siebie film Skarb wreyserii Corneliu Porumboiu. Wyglda na to,
e wszystko wrcio do normy. Co
prawda Gayet nigdy nie bya gwiazdwielkiego formatu, tylko dobr
aktork drugoplanow. Gdyby nie
zwizek zprezydentem, pewnie nie
trafiaby na okadki. Nie mona jej
jednak odmwi talentu, artystycznej pasji izapau do pracy. Wwieku 43 lat ma na koncie ponad 70
rl kinowych itelewizyjnych. Unikaa przy tym atwych schematw
iwcielaa si wwiele rnych postaci, grajc m.in. narkomank, lesbijk, prostytutk, ale take matk porwanego dziecka czy on
hochsztaplera.
Za to zca pewnoci nie da
si zepchn do roli gospodyni paacu Elizejskiego. Cho jej zwizek
zHollandeem trwa od trzech lat,
aod ponad ptora roku pozostaje tajemnic poliszynela, to Gayet
wci si nie pokazuje na uroczystociach z udziaem prezydenta
(wyjtkiem byy czerwcowe obchody 75 rocznicy apelu generaa deGaullea do rodakw, tyle e

uczestniczya wnich jako wnuczka

weterana wojennego). Wiadomo, e
bywa wpaacu Elizejskim, ale nigdy nie wchodzi gwn bram,
tylko bocznym wejciem od ogrodw. Okolicznoci wizyt s otoczone najgbsz tajemnic inawet jeden znajbliszych doradcw gowy pastwa utyskuje: Chciabym
j wreszcie zobaczy na ywo, anie
tylko wfilmach.
Taka sytuacja najwyraniej odpowiada obojgu zakochanym. Gayet
nie zamierza bawi si wurzdowanie. Po wyprowadzce jej poprzedniczki zpaacu Elizejskiego zlikwidowano tam biuro przeznaczone do
obsugi pierwszej damy. Aktorka
ograniczya si do przemeblowania
prywatnych prezydenckich apartamentw, unikajc jednak mnoenia
wydatkw. Lwi cz jej budetu stanowi koszty gorcej wody na
herbat, ktr pija wogromnych
ilociach artuje pewna osoba
zotoczenia prezydenta. Hollande nie moe znie, gdy si mwi
oJulie jako opierwszej damie. Dosownie wychodzi wtedy zsiebie,
to temat tabu twierdzi znajomy
aktorki.
Po dotychczasowych przykrych
dowiadczeniach Hollande nie zamierza dopuci do tego, aby media znw roztrzsay jego prywatne
sprawy. Stara si te usilnie, eby
nikt nie odnis wraenia, e nowa
mio wpywa na jego polityczne
decyzje. Gdy podczas spotka towarzyskich wnieformalnym gronie
Gayet zaczyna rozmow na tematy polityczne, Hollande zachowuje
czujno. Stara si obrci spraw wart iszybko zmienia temat
opowiada naoczny wiadek. Po latach spdzonych uboku najpierw
prominentnej polityczki (Sgolne
Royal), apotem znanej dziennikarki (Valrie Trierweiler), prezydent
ma ju najwyraniej do takich
ukadw.
Tym bardziej e Gayet ma nie
tylko artystyczn dusz, ale take
gorcy polityczny temperament,
idobrze zna kulisy polityki. Ta crka chirurga i antykwariuszki od
dziecka si obracaa w tych krgach. Jej ojciec Brice zasyn nie

Franois
Hollande
to wielki
mionik
kina.
Ale eby
dotego
stopnia?

tylko jako ceniony lekarz, ale take jako doradca ministrw zdrowia w socjalistycznych rzdach
wlatach80. i90. Hollandea zna
zreszt osobicie na dugo przedtem, zanim zwizaa si znim jego
crka. Julie naley do lewicowych
artystw, ktrzy agituj na rzecz
Partii Socjalistycznej. Angauje si
wwiele akcji spoecznych: wspierajc pomoc niewidomym ichorym
na AIDS, pitnujc zbrodnie islamistw zBoko Haram czy wystpujc wobronie wolnoci twrczej
wTunezji.
Skoro prezydent nie chce sucha politycznych rad partnerki, to
oczym rozmawiaj? Ofilmach
Mao kto wie, e Hollande jest wielkim mionikiem dziesitej muzy.
Oglda duo filmw ipotrafi kompetentnie dyskutowa nawet oobrazach mao znanych zagranicznych twrcw. Pono wanie tym
zaimponowa aktorce. Ona sama
zreszt uwaa, e kinematografia
jest na pograniczu tych dwch na
pozr odlegych wiatw. Wzi
do rki kamer to akt polityczny
owiadczya niedawno wjednym
zwywiadw.

lub? Bez przesady!

Legalizacja ich zwizku raczej nie

wchodzi wgr. Hollande, ktry jest
zatwardziaym kawalerem izawsze
y wnieformalnych ukadach, nie
zamierza zmienia przyzwyczaje. Gayet bya wprawdzie kiedy
zamna zpisarzem iscenarzyst
Santiago Amigoren i ma z tego
zwizku dwoje dzieci, ale te si
nie pali do lubu. Nie wiadomo,
czy byoby to dobre dla ich zwizku. S po prostu par, ktra przeywa swoj histori miosn, bez
potrzeby natychmiastowych decyzji. Zreszt zbyt wiele osb itak
wywiera na nich presj mwi jej
bliska znajoma. Wgruncie rzeczy
jest to banalna historia. Prezydent
iaktorka spotykaj si, by mio spdzi czas. Jako para wystpuj tylko na prywatnych imprezach. Ona
przyprowadza swoich przyjaci,
on przedstawia jej swoich znajomych. Samo ycie.
LOBS, LEXPRESS, LE JOURNAL DUDIMANCHE

Kto jest kim?

Syryjski Asad, rosyjski niedwied, perski lewi... amerykaski orze.

A gdzie nasza Wojenna Nagroda

Nobla?

Noble Obamy: zawkad wwiatowy

pokj, zawyjcie zAfganistanu
Gos Palestyny

Popularno pani kanclerz

Zatrzyma imigrantw wTurcji

CAGLECARTOONS

wiat wedug rysownikw

la carte

40FORUM 22 2015

Obietnice Obamy

Joe Biden wycofa si zprezydenckiego

wycigu.

Wyjcie zAfganistanu: nastpne drzwi

Zagrasz znami?

PEGIDA mwi nie uchodcom wNiemczech.

Asad: Beze mnie Syria nie ma przyszoci.

Jeli si nie wycofamy zAfganistanu,

nikt nie powie, e go stracilimy.

Wybory wEgipcie: niska frekwencja

Jeli spodzimy wicej uchodcw, nasi faszystowscy przyjaciele zEuropy

wkrtce dojd dowadzy!

Szwajcaria skrca naprawo.

41

FORUM 22 2015

sekret mnicha

reporta

Kasa

pod habitem
Czy mnich, ktry lubowa skromno
iubstwo, powinien robi sobie selfie
na pokadzie wasnego samolotu?

ocista kopua wityni

Dhammakaya lni na tle
nocnego nieba niczym
ogromny latajcy spodek.
Na wewntrznym dziedzicu zebray si tysice mczyzn odzianych w powczyste biae szaty.
Siedz wpozycji lotosu ze zoonymi domi, modlc si arliwie.

42FORUM 22 2015

Dhammakaya jest jednym znajwikszych obiektw sakralnych

wTajlandii. Wtym gigantycznym
kompleksie, pooonym na pnocnych obrzeach Bangkoku, mieszka ponad trzy tysice mnichw. Poza tym na terenie wityni zwykle
si roi od goci. cigaj tam rzesze wiernych zkraju izagranicy,

KLASZTOR
DHAMMAKAYA
zosta uwikany
wwielki skandal
finansowy.

ktrzy chc uprawia medytacj

wtym witym miejscu iujrze na
wasne oczy jednego znajsynniejszych tajskich mnichw.
Phra Dhammachayo jest przeoonym tej religijnej wsplnoty
iztego wzgldu cieszy si wrd
wyznawcw ogromnym prestiem. Cho rwnoczenie jest jed-

REUTERS/FORUM

WTajlandii, gdzie buddyjskie witynie

ociekaj zotem, nie takie afery ju widziano.

szani wtak grube przekrty? Afera

wywoywaa tym wiksze emocje,
e nie by to aden precedens ani
odosobniony przypadek. Nie dalej
jak wstyczniu przeoony jednego
znajstarszych tajlandzkich klasztorw, wityni Wat Saket, zagarn dla siebie 50tys. euro, za ktre mia wyprawi godny pogrzeb
swojemu poprzednikowi. Wlistopadzieub.r. inny mnich trafi za
kratki, gdy wyszo na jaw, e zainwestowa na giedzie ponad milion
euro zebranych od wiernych wformie datkw. Aco powiedzie obuddyjskim mnichu, ktry kupi sobie
prywatny samolot? Sprawa si wydaa, gdy Phra Wiraphol Sukphol
nieopatrznie zrobi sobie selfie na
pokadzie swojej maszyny. Obecnie mnich aferzysta jest cigany
pod zarzutem sprzeniewierzenia
24mln euro. Jednak lad po nim
ipo skradzionych pienidzach ulokowanych zapewne na tajnych kontach bankowych zagin.

Klasztory mamony

n znajbardziej kontrowersyjnych
postaci wkrgu tajskiego buddyzmu. Na pocztku roku jego klasztor zosta uwikany w ogromny
skandal finansowy. Prezes jednego zbankw spdzielczych zdefraudowa kwot orwnowartoci
ponad 20mln euro, po czym ofiarowa te rodki na rzecz wity-

ni. Po dugich negocjacjach przeor

zgodzi si zwrci cz pienidzy.
Pozwolio mu to unikn odpowiedzialnoci karnej, ale caa ta afera
wzbudzia ogromny niesmak.
Jak to moliwe, e buddyjscy
mnisi, wychwalajcy skromno,
powcigliwo ibrak przywizania do dbr materialnych, s zamie-

Co si dzieje ze witobliwymi
buddyjskimi mnichami? Czyby
mara zy duch i kusiciel, zdoa podstpnie zamci im wgowach? Mnich nie powinien
wogle dotyka pienidzy, bo to
czyni go nieczystym upomina
Sulk Sivaraksa, zaoyciel organizacji Network ofEngaged Buddhism, blisko wsppracujcy zdalajlam. Jest to jedna z227 zasad
zawartych w kodeksie dyscypliny (Patimokkha) obowizujcym
kadego mnicha. Tyle jeli chodzi
oteori, bo wpraktyce wyglda to
zupenie inaczej
Tajskie klasztory dosownie ociekaj mamon: wedug ustale badaczy zNarodowego Instytutu Rozwoju Administracji zbieraj corocznie
datki wwysokoci 2,53mld euro.
Poza tym mnisi wycigaj rk po
dofinansowanie zbudetu pastwa:
tylko wtym roku wadze wBangkoku przeznaczyy na renowacj wity 100mln euro. Zubiegorocznego raportu World Giving Index wynika,e Tajowie s obok Birmaczykw iMaltaczykw jednym
znarodw najhojniej wspierajcych
43

FORUM 22 2015

organizacje religijne icharytatywne. Zgodnie z prastar praktyk

wprowadzon pod koniec XVIIIw.
przez krla RamI, przekazuj oni
mnichom datki wzamian za modlitwy ibogosawiestwa, by zyska
lepsz karm albo po prostu uly
swemu sumieniu.
Sk wtym, e obieg tego pienidza jest zupenie nieprzejrzysty.
witynie nie s zobowizane do
skadania rozlicze finansowych,
co sprawia, e trudno okreli, jakimi rodkami dysponuj ijak wykorzystuj zgromadzony majtek.
Na og mnisi dostaj pienidze
bezporednio do rki. Wielko
datkw zaley nie tylko od tego,
czy pozostaj wdobrej komitywie
zwiernymi, ale take od lokalizacji wityni. Wzamonych dzielnicach mona liczy na wiksz ofiarno zauwaa Sinchai Chaojaroenrat, teolog z fundacji Pantakit
Shumshon. Ten system jest przyczyn zepsucia. Wielu mnichw
chce si pi whierarchii. Aby to
osign, dobrze jest posmarowa
zarzdcy klasztoru albo wityni.
Tak rodzi si pokusa, aby si przeciga wpozyskiwaniu datkw idarowizn ocenia Phra Tajwan Warawunno, mnich publikujcy winternecie zjadliwe artykuy powicone
biznesmenom whabitach.

Brygady ledcze

Niektrzy mnisi wmawiaj wiernym, e za ofiarowane pienidze

mog sobie kupi odpuszczenie
win. Inni sbardziej pomysowi:
niedawno wUdon Thani wpnocno-wschodniej czci kraju
aresztowano starego mnicha, ktry wykrada czaszki na cmentarzu.
Zamierza je wykorzysta podczas
rytuaw czarnej magii, aby przewidywa numery lotto ipodawa
je wiernym w zamian za udzia
wnagrodzie. Mogyby sito wydawa komiczne, gdyby nie wiadczyo opotnej skali nieprawidowoci. Aby temu zaradzi, duchowiestwo buddyjskie powoao kilka lat temu policj whabitach.
Phra Rachapariyat Wethi, stary
mnich ze wityni Sunwannaram
wsamym sercu stolicy, jest szefem
44FORUM 22 2015

jednej ztakich brygad ledczych.

Niedawno przyapalimy modego ucznia, ktry sprzedawa na
straganie magiczne amulety opowiada buddyjski glina. Jak si udao go zapa? Urzdzamy patrole wdzielnicach handlowych wyjania str moralnoci. Czsto na
waciwy trop naprowadzaj go
donosiciele. Uruchomiono nawet
telefon zaufania, na ktryyczliwi mog dzwoni dzie inoc, aby
zoy anonimowe doniesienie.
Otrzymujemy kilkanacie zgosze miesicznie opowiada jeden
zdyurnych, przesiadujcy godzinami przy telefonie ikomputerze
wobskurnym biurze.
Te dziaania maj pokaza
spoeczestwu, e kler prbuje si zmierzy zkompromitujcym problemem. Wrzeczywistoci nie jest to zbyt przekonujce,
choby dlatego, e nie ma adnego rejestru ani bazy danych takich
przypadkw. Mnich przyapany na
szachrajstwach albo rozwizoci
iwyrzucony zklasztoru moe bez
wikszych problemw przywdzia
habit wwityni na drugim kocu kraju. Kto bdzie o tym wiedzia? A zreszt, czy jest sens ciga drobnych kombinatorw, gdy
wwielkich wityniach, takich jak
Dhammakaya, zupenie bezkarnie
robi si duo gorsze przekrty?

PHRA
DHAMMACHAYO
(drugi odprawej),
przeoony
wDhammakaya,
przyj na rzecz
klasztoru
datki pochodzce
zprzekrtu.

Mano Laohavanich, ktry jest

dzi wykadowc na Uniwersytecie Thammasat wBangkoku, przez
wiele lat by praw rk zwierzchnika tej wityni. Od lat70. obserwowa rozwj kariery Phra Dhammachayo i jego drog na szczyt.
Pienidze stay si zczasem jego gwn motywacj, dzi robi
wszystko, eby si jak najwicej
nachapa mwi Mano. Wedug
niego w Dhammakaya wszystko
ma swoj cen: na przykad za
przywilej zasiadania obok przeora
podczas religijnych ceremonii trzeba zapaci kilka tysicy euro. Darczycy s sklasyfikowani wgigantycznej bazie danych, dziki czemu mona atwo do nich dotrze,
by ponownie poprosi owsparcie.
Charyzmatyczny przeor zaoy te
szereg firm dziaajcych wbrany
nieruchomoci, zajmujcych si
budownictwem, wydobyciem, anawet handlem broni iztego te
czerpie profity.

Misja czystych serc

Czcigodny Phra Payom Kalayano

wybra inn drog. Siedzc wstarym fotelu wygryzionym przez mole, ten leciwy mnich, utrzymujcy
wswoim klasztorze surow dyscyplin, pomstuje na haniebne postpki kolegw. Uczniowie nie
znaj nawet podstawowych tek-

REUTERS/FORUM (2)

sekret mnicha

reporta

ju? pyta. Przedstawi klerowi

wasny projekt reform; prbowa
te przekonywa do niego politykw. Nic to jednak nie dao. Moi
wspbracia chodno przyjli te
propozycje. Ju kilka razy groono mi mierci, anawet przystawiano pistolet do gowy. Pewnego
razu kto ostrzela moj wityni
zwojskowego karabinu opowiada duchowny, ktry nigdzie si nie
rusza bez ochroniarzy

wiat to za mao

stw religijnych. Najbardziej zepsuci s niespenieni politycy, ktrym si nie udao zrobi wielkiej
kariery i wstpuj do klasztoru,
eby to sobie zrekompensowa.
Wykorzystuj status mnichw,
aby zdoby jak najwiksze wpywy iwadz mwi. Przerywa na
chwil swoj tyrad, gdy jaka para stawia przed nim koszyk wypeniony jedzeniem. W zamian duchowny wrcza im ksik ipyt
DVD ze swoimi kazaniami.
Zabraniam mnichom zmojego klasztoru przyjmowania pienidzy. Dziki temu mog si skupi
na swojej misji: na upowszechnianiu nauczania Buddy ipomaganiu
ludziom, by mogli wie lepsze ycie. Ci, ktrym zaley na splendo-

rach, wybior inn wityni. Mam

niewielu uczniw, ale wiem przynajmniej, e maj czyste serca
A gdyby tak zmusi witynie
do wikszej przejrzystoci? Takie
propozycje skada Phra Buddha
Issara. Ten mnich znany ze swego
zaangaowania wsprawy polityczne (jest bliskim zausznikiem premiera) gosi potrzeb radykalnej
reformy systemu. Trzeba zmusi
witynie do prowadzenia ksigowoci ipooy kres nadmiernej
centralizacji. Caa wadza skupia
si wrkach okoo 20 mnichw,
ktrzy tworz najwysz rad. Nawet gdyby wszyscy byli krysztaowo uczciwi, to jak mog skutecznie kontrolowa 30 tys. wity
i300tys. mnichw wcaym kra-

Reformator
PHRA BUDDHA
ISSARA chce
zmusi witynie
doprowadzenia
ksigowoci.
Groono mu ju
mierci.

Take inne projekty reform jak

choby propozycja jednego zsenatorw, aby mnisi dokonywali zakupw bezgotwkowo na imienne
faktury rozliczane przez macierzyst wityni wywouj ogromne protesty. Przeciwko temu rozwizaniu manifestowao niedawno na ulicach Bangkoku 20 tys.
mnichw. Aprzecie nawa skandali finansowych iobyczajowych
powanie nadszarpn wizerunek
kleru, ktry gwatownie traci zaufanie wsondaach. Wydaje si, e
duchowni powinni sijak najszybciej oczyci woczach wiernych.
Tyle e istniej co najmniej dwie
powane przeszkody. Po pierwsze
duchowiestwo ceni swoje przywileje. Po drugie trudno byoby mu
si raptem rozsta z takimi maszynkami do zarabiania pienidzy,
jak choby Dhammakaya.
Tajski kler chce sobie zapewni wiodc rol w wiatowym
buddyzmie mwi teolog Sinchai
Chaojaroenrat. Para Dhammachayo chce rozszerzy swe wpywy na cay wiat. Pewnego dnia,
patrzc na map kuli ziemskiej, powiedzia mi nawet, e wiat jest dla
niego za maypotwierdza Mano
Laohavanich. Klasztor Dhammakaya, majcy pod swymi skrzydami ponad trzy miliony wiernych,
zyska ju oparcie wwielu krajach
poza Tajlandi. Za granic, take
wEuropie, otwarto okoo 60 jego
filii. Ta potna religijna korporacja wci ma si dobrze, anawet
ronie wsi. Amoralici mog sobie woa na puszczy.
LEXPRESS, LEPETIT JOURNAL,
HINDUSTAN TIMES

45

FORUM 22 2015

szmugiel wSahelu

reporta

46FORUM 22 2015

atacy li

REUTERS/FORUM, MCT

Tacy mali,

a pierwszy rzut
Przypomnijmy, e na pooka w Tabankort
cztku 2012r. tuarescy sepanie dzieje si nic
ratyci z Ruchu Wyzwolenia
ciekawego. Ta maNarodowego Azawadu ogosili
leka osada pooona na
powstanie ipobili malijsk arafrykaskiej pustyni, upodmi. Kilka miesicy pniej na
na skalistych wzgrz, wyzajtych przez nich terenach
daje si miejscem zapomniarozpanoszyli si bojownicy
nym przez Boga iludzi. Aby
Al-Kaidy wIslamskim MaghPustynne obszary Sahelu, skd francuska
tam trafi, trzeba zboczy
rebie (AKIM) iinnych islamiarmia przed dwoma laty wypdzia
o10km ze szlaku wiodcego
stycznych organizacji. Dopiero
zGao, najwikszego miasta
zbrojna interwencja zarzdzoislamistw, stay si jednym zgwnych
w Mali, w kierunku algierna przez Franois Hollandea
korytarzy przemytu narkotykw do Europy.
skiej granicy. Jej 50 mieszumoliwia przegnanie ekstrekacw dzie wdzie walmistw.
czy oprzeycie, chronic si przed sonecznym arem
Trzy lata pniej wpnocnym Mali wci panuje
wndznych chatynkach. Mimo to wostatnich miesiniepokj. Mimo obecnoci omiu tysicy bkitnych
cach wokolicach Tabankort dochodzio do zacitych
hemw zmisji stabilizacyjnej, staych patroli wojskowalk. Star zbrojnych na t skal nie notowano na tych
wych iustawicznego nadzoru zwykorzystaniem droobszarach od pocztkw 2013r., kiedy to wtrakcie
nw, tu iwdzie pojawiaj sigrupki dihadystw. Naoperacji Serwal francuska armia przegnaa stamtd
dal te utrzymuje sinapicie wstosunkach midzy
dihadystw okupujcych pnocn cz Mali.
wadzami wBamako aTuaregami, ktrzy od pwiecza

W sierpniu islamici dokonali ataku nahotel

wSEVARE. Zgino osiem osb.
Na zdjciu drugi
od prawej malijski
minister obrony
Timan Coulibaly poodbiciu zakadnikw przez
wojsko.

ALGIERIA

MALI
MAURETANIA

Tabankort
Sevare

Bamako
GWINEA

organizuj co jaki czas zbrojne zrywy. Trudno sispodziewa, aby planowana obecnie nowa tura rokowa
wAlgierze przyniosa znaczcy postp.
Na przeciwstawne polityczne roszczenia nakadaj siprywatne, nie zawsze czyste interesy itradycyjna rywalizacja plemienna. Tylko od lipca 2014 do lutego 2015r. wokolicach Tabankort doszo do wielu
potyczek zuyciem broni cikiej. Zgino kilkadziesit osb. Sytuacja staa si tak krytyczna, e bkitne hemy poczuy si wywoane do tablicy: 20styczniabr. oenzetowski migowiec po raz pierwszy otworzy ogie do bojownikw, zabijajc siedmiu tuareskich
rebeliantw.

Karawana z towarem

Dlaczego ludzie morduj si na tych pustynnych wertepach? To prawda, e ten obszar jest od wiekw miejscem zadawnionych klanowych wani ipolitycznych
konfliktw. Obecnie jednak pojawi si jeszcze inny
powd do zawzitych utarczek. Kto panuje na obszarach pooonych wok Tabankort, ten kontroluje
gwne szlaki przemytnicze, zwaszcza kokainy m-

NIGER

wi Yvan Guichaoua, ekspert wsprawach Sahelu zUniwersytetu Wschodniej Anglii. Wedug niego handel
narkotykami jest obecnie jednym zgwnych czynnikw destabilizacji caego regionu. Odwieczne szlaki
karawan, przecinajce Sahar zpoudnia na pnoc
izzachodu na wschd, s obecnie wykorzystywane
przez handlarzy narkotykw szmuglujcych poudniowoamerykask kokain, marokaski haszysz iamfetamin.
W cigu minionego dziesiciolecia Sahel sta si
gwnym obszarem tranzytu narkotykw do Europy.
Kolumbijskie iwenezuelskie kartele coraz czciej omijaj bezporednie szlaki morskie ilotnicze do Europy, by unikn intensywnych kontroli. Zamiast tego
dostarczaj adunek najpierw do nadmorskich krajw
wAfryce Zachodniej, skd przerzucaj go przez pustyni na wybrzea Morza rdziemnego. ZMaroka, Algierii czy Libii trefny towar trafia do Europy.
W wietle najnowszych szacunkw Biura Narodw Zjednoczonych ds. narkotykw iprzestpczoci
(UNODC) przez ten region przerzuca si co najmniej
18 ton kokainy rocznie. Liczc po cenach detalicznych
obowizujcych wEuropie, zapewnia to handlarzom
narkotykw przychd wwysokoci 1,2mld euro. Na
kokainie si jednak nie koczy. Wedug ustale ONZ
przez Sahar przerzuca si co roku okoo tysica ton
marokaskiego haszyszu, by go sprzedawa po 4,5tys.
euro za kilo za Morzem Czerwonym. Ponadto wstyczniu wBamako skonfiskowano handlarzom 16kg metamfetaminy.
W pnocnym Mali handel narkotykami jest tradycyjnie kontrolowany przez potnych arabskich handlarzy ze spoecznoci Lamhar. Zdu doz strachu
iszacunku nazywa si ich tutaj wielkimi ludmi.
Ogromne zyski ztego biznesu umoliwiaj im kupowanie poplecznikw: celnikw, wojskowych oraz przywdcw lokalnych grup zbrojnych imilicji. Nie mwic ju osprzedajnych politykach.

Air Cocaine

Aby zapewni bezpieczestwo narkotykowych transportw urzdzanych na dystansie tysicy kilometrw,

trzeba zatrudni przewodnikw, kierowcw iuzbrojonych stranikw. Trzeba te mie kas na apwki, bo
na kadym odcinku terytoriw plemiennych, przez ktre sun konwoje, dowdcy lokalnych milicji albo grup
dihadystw pobierajmyto. Wtrakcie podry towar
czsto wiele razy przechodzi zrk do rk dla zmylenia
tropw. Bywa te, e worki zkokain zakopuje si ze
wzgldw bezpieczestwa gdzie na rodku pustyni,
wmiejscach starannie oznaczonych przy uyciu urzdze GPS. Na tych niestabilnych obszarach brudne narkotykowe pienidze stanowi cenne rdo zarobku.
Wielu modych ludzi pozbawionych zajcia zgadza si
wykonywa robot pomagierw. Wiadomo, e na pocztku roku jedna zgrup zbrojnych inkasowaa 270tys.
euro miesicznie wycznie za eskortowanie konwojw
zpnocno-wschodniej czci kraju do Nigru.
47

FORUM 22 2015

Realn skal problemu wiat

pozna pod koniec 2009r. Wlistopadzie boeing leccy zWenezueli wyldowa niespodziewanie na pustyni w regionie Gao.
Maszyna transportujca dziesitki ton biaego proszku bya zbyt
cika, eby zpowrotem wzbi si
wpowietrze. Handlarze przerzucili wic adunek na kolumn samochodw terenowych, po czym
podpalili samolot. Wadze malijskie robiy wwczas wszystko, co
wich mocy, by zamie pod dywan afer Air Cocaine.
Uziemion dostaw przejli dwaj czoowi arabscy handlarze. Pierwszy znich, prominentny kupiec zGao onazwisku Baba
Ould Cheikh, by te przy okazji
rzdowym negocjatorem wyznaczonym przez wczesnego prezydenta kraju do ratowania zakadnikw. Drugi nazywa
si Mohammed Ould Awainat ijest krewnym wysokiego rang oficera malijskiej armii. Obaj zostali na krtko aresztowani, ale zaraz ich wypuszczono. W2012 r.
weszli wkonszachty zjedn grup islamistw powizan zAKIM. Wtym samym czasie inny lokalny handlarz narkotykowy, Hanoun Ould Ali, zi byego ministra, zwiza si zosawionym hersztem dihadystw
Mokhtarem Belmokhtarem.
Poczwszy od stycznia 2013r., francuska interwencja wojskowa sparaliowaa przemyt narkotykw. Jednak po jej zakoczeniu p roku pniej szmugiel znw
zacz kwitn. Wostatnich tygodniach odya nawet
synna sprawa lotu Air Cocaine. Pojawiy si doniesienia, e wokolicach Tabankort jest ukryty skarb.
Rzekomo gdzie tam zakopano resztki kokainy, ktra
przed szecioma laty spada znieba. Budzi to oczywicie ogromne emocje wrd miejscowych watakw.
Skoro nie ma wiarygodnych wiadkw, trudno potwierdzi te rewelacje. Jednak biorc pod uwag brutalne walki, jakie toczyy si wokolicach Tabankort, hipoteza zakopanego skarbu wydaje si wiarygodna mwi Guichaoua. Ten specjalista kategorycznie podkrela:
to wanie handel narkotykami sta si dzi gwnym
paliwem wojny na tych obszarach. Aby chroni swj
biznes, narcos s gotowi zawrze sojusz zkadym, kto
dysponuje realn si. Zkolei walczce organizacje potrzebuj gotwki na zakup uzbrojenia ifinansowanie
swoich operacji tumaczy.
Narkotykowe grube ryby nie wahaj si rozstrzyga
porachunkw midzy sob za porednictwem lokalnych grup zbrojnych. Wtrakcie niedawnych cikich
walk pod Tabankort oddziay tuareskich iarabskich
separatystw finansowa Mohammed Ould Awainat.
Ajego wielki rywal Hanoun Ould Ali sponsorowa
drug stron koalicyjne oddziay tzw. Platformy, wier48FORUM 22 2015

SIY ONZ prbuj zapanowa

nad sytuacj.

ne wadzom wBamako. Wrd ludzi na jego usugach

by jednak take niejaki Yoro Ould Daha, byy szef policji islamskiej wczasach, gdy sztandar Proroka powiewa nad Gao. Gdy francuskim onierzom udao si go
wkocu aresztowa, zosta wekspresowym tempie wypuszczony przez malijskie wadze

Bezkarni i bezczelni

Pod koniec grudniaub.r. lotnicy patrolujcy okolice

Gao wypatrzyli dwa konwoje handlarzy narkotykw
poruszajce si wnieduej odlegoci od siebie. Oba
byy eskortowane przez wojskowe terenwki. Ochrona
pierwszego konwoju wystpowaa pod flagami zbuntowanych Tuaregw, anad bezpieczestwem drugiego
czuwali lojalici. Cho wrogw dzieli nieznaczny dyIm wikszy
stans, nie doszo do potyczki. Tamtego dnia bojowniwataka
cy zwanionych stron mieli widocznie co lepszego do
wpadnie,
roboty, ni strzela do siebie nawzajem.
O poczuciu bezkarnoci, jakie towarzyszy handlatym szybciej
rzom narkotykw, mog te wiadczy inne gone
zostaje
przypadki. 13 i15 marca wpnocno-wschodniej czwypuszczony ci kraju pojawiy si nagle dwa niedue samoloty. Jeden przylecia do miasta Mnaka, adrugi wyldowa
na pustyni wpobliu Tabankort. Na pokadzie kadego
znich przeszmuglowano wpoblie granicy po p tony
kokainy. Nasz misj jest przede wszystkim ochrona
ludnoci cywilnej. Nie mamy specjalnego mandatu do
walki zhandlem narkotykami tumaczy si Radhia
Achouri, rzecznik oenzetowskiej misji pokojowej MINUSMA. Jego zdaniem spoeczno midzynarodowa
powinna bardziej stanowczo ikonsekwentnie walczy
zhandlarzami, bo ich dziaalno jest rdem wielu
nieszcz, ktre nkaj ten region. Na razie nie ma si
kto tym zaj, azapach biaego proszku zatruwa krystalicznie czyste powietrze na pustyni.
SAHEL INTELLIGENCE, LEXPRESS

REUTERS/FORUM

szmugiel wSahelu

reporta

exodus z Kosowa

reporta

Dyktatura bez

DOLINA DRENICY wrodkowym

Kosowie. Ruiny serbskiej radiostacji
zbombardowanej przezNATO.

50FORUM 22 2015

Kosowo to dzi
czarna dziura
Europy, zarzdzana
przez mafiosw
izbrodniarzy
wojennych.

nadziei

Mieszkacy uciekaj
wic na wymarzony
Zachdi wracaj
dodomu.
Die Zeit

PANOS/CZARNY KOT, MCT

Serbia
CZARNOGRA
Pristina
KOSOWO

ALBANIA

MACEDONIA

a drodze zator. Lewym

pasem wlimaczym tempie wlok si samochody
do Prisztiny. To mercedesy, audi ibmw, co trzeci ma rejestracj szwajcarsk. Emigranci
przyjechali na urlop do ojczyzny.
Mijamy nowiutekie stacje benzynowe, podupade motele iczyste
pawilony weselne. Przed sklepami
pitrz si muszle klozetowe, miedziane druty, woskie meble ogrodowe. Wok ruiny budowli. Oto
boom budowlany wnajbiedniejszym kraju Europy.
Na falujcych wzgrzach poza
miastem agodnie zieleni izoc
si pola. Mona by pomyle, e to
poudniowe Niemcy, gdyby nie to,
e midzy czerwonymi spadzistymi dachami pobyskuj zote kopuy meczetw. Nasz may biay fiat
telepie si po szutrowej szosie do
rozwidlenia drg, gdzie stoi dwch
mczyzn palcych papierosy. Ktrdy do Mirash? Jeden bez sowa
pokazuje wlewo, adrugi wprawo. Po lewej rzeczywicie wpewnej chwili pojawia si wie Mirash,
gdzie prawie kada rodzina ma kogo, kto si stara oazyl wNiemczech. Tylko wpierwszej poowie
2015r. Kosowo opucio 80tys. ludzi (zok.1,7 miliona).

Azyl? Nigdy wicej!

Prawie wszyscy wyjechali nielegalnie, autobusem przez Serbi

do granicy zWgrami, by potem
zmierza ku Niemcom. By wrd
nich 26-letni Elham, ktry teraz
51

FORUM 22 2015

wygupia si zinnymi modziecami przed wejciem do sklepu. Poszturchuj si, dowcipkuj, miej iogldaj za dziewczynami. Na
czas rozmowy wysoki modzian
usiad na murku inerwowo mruy niebieskie oczy. Spdzi dziewi miesicy wSigmaringen, mwi, e nie byo warto. Mylaem,
e kraje Zachodu pkaj od szmalu
wzdycha. Wkade wakacje widzi, jak do Kosowa zjedaj emigranci. Setki tysicy jego rodakw
mieszkaj w Europie Zachodniej,
gwnie wNiemczech iSzwajcarii. Przyjedaj wodwiedziny
wspaniaymi brykami i szastaj pienidzmi. Te tak chciaem,
ale nie wiedziaem, e trzeba na
to ciko pracowa, autrzymanie
kosztuje a tyle.
W Niemczech nie byo go sta
nawet na ciuchy, w orodku dla
azylantw panowa haas ibrud,
jak wwizieniu. Na szczcie przyjaciele, ktrzy byli tam duej, podarowali mu sportowe buty. Zdum pokazuje czarne teniswki
zbiaym znakiem firmowym Nike. Kosztoway wicej, ni zarabia
przez miesic jako kierowca. Zarzeka si uroczycie, e nigdy ju nie
bdzie si ubiega oazyl wNiemczech. Cieszy si, e jest znowu
zrodzin, ale nie wierzy, eby sytuacja wjego kraju kiedykolwiek
si poprawia.
Dawniej, przed rozpadem Jugosawii, przed czystkami etnicznymi iwojn oniepodlego, wokolicy byy rafinerie ropy naftowej,
kopalnie ifabryka obuwia. Dzisiaj
nic nie zostao. Jedna trzecia Kosowarw yje za mniej ni 1,80 euro
dziennie, a bezrobocie dochodzi do
50 procent. Obecnie nie ma ju
wprawdzie walk i przemocy, ale
poza tym wszystko si pogorszyo mwi kierowca fiata toczcego
si do nastpnego sklepu.
Asortyment jest taki jak wszdzie: cola ipestki sonecznikw
w workach, turecka czekolada
iwoskie sosy. Przed sklepem stoj biae plastikowe krzesa, na ktrych wkrtce usidzie chmara znudzonych modych mczyzn. Nie
ma tu nic do roboty. eby si za52FORUM 22 2015

bawi, trzeba jecha do Prisztiny,

co zajmuje dwie godziny. Wsklepie pracuje Shefget, ktry dopiero co wrci z Niemiec. Znalaz
nawet prac na budowie, ale gdy
powiedzia otym swemu kuratorowi wobozie dla azylantw, ten
odpar: Dlaczego maj zatrudnia ciebie, anie jakiego Niemca?. Inie da mu zgody na prac.
Shefget nie po to wyjeda, by siedzie bez roboty worodku azylanckim, gdzie wdodatku musia
pra swoje rzeczy, co wdomu robi
za niego matka. Wrci wic wojczyste strony.

600 euro wystarczy

Gromada dzieciakw miga na

rowerach po zniszczonej ulicy,
za nimi biegnie wklapkach may chopiec, ktry o mao co si
nie wywraca. Shefget macha do
niego. Ich ojcowie s wNiemczech mwi. Inni zabrali dzieci
ze sob. Szkoa wMirash musiaa zlikwidowa dwie klasy. Wgrupie, zktr wyjecha Shefget, by
17-letni Shpend, ale wCzechach
zatrzymaa go policja iodesaa do
domu. Teraz krci si przed sklepem ibaznuje, zanim si odway usi wrd dorosych. Prosi
opapierosa.
27-letni Shagit by przez dwa
miesice wBerlinie, ale niewiele
tam zwojowa. Gwnie pi kaw,
bo na wicej nie starczao z300 euro, ktre dostawa. Mwi oautobusie, ktry wSerbii spad do lodowatej rzeki, okrzyczcych dzieciach,
ale wicej nie chce opowiedzie.
Marzy tylko ogodziwym yciu: potrzebuje 600 euro na miesic, by
si oeni iwyywi rodzin. Gdy
Kosowo zyskao niepodlego, by
optymist, ale obecnie ju nie wierzy wpopraw, podobnie jak pozostali siedzcy pod sklepem mczyni.
Fiat turkocze z powrotem do
Prisztiny, stolicy pastwa, ktry
istnieje dopiero od 2008r. Flag
wybra ambasador Stanw Zjednoczonych, wasnej waluty nie ma
wadze wprowadziy euro. Nadjedajce auta wita Bill Clinton,
ktry ma cokolwiek nieporadny

NIE MA
ROBOTY inie
ma nadziei
nalepsz
przyszo. Ale
lepiej siedzie
bezczynnie
usiebie ni
wobozie dla
azylantw.

umiech, iwysoko unosi rk. Pomnik stoi przy bulwarze noszcym

imi byego prezydenta. Kosowo
chtnie fetuje swoich bohaterw,
wyzwolicieli iobrocw. Clinton
doprowadzi do interwencji NATO
wSerbii, aBush zapewni krajowi
niepodlego ijest teraz patronem
alei. Take Armia Wyzwolenia Kosowa (UCK) doczekaa si wasnej
ulicy. Partyzanckie oddziay oskara si onapady na Serbw, Cyganw i opozycjonistw, a nawet
ohandel organami do przeszczepw, ale caa elita polityczna kraju
wywodzi si zUCK.
Na reprezentacyjnym deptaku
Matki Teresy sprzedawcy oferuj
zegarki, pluszowe zabawki, orzechy ziemne, ksiki, aparaty komrkowe, papierosy. Wszdzie biegaj dzieci, ktre jedz lody iobgryzaj kolby kukurydzy. Kosowo
jest nie tylko najnowszym pastwem Europy, ale take najmodszym, gdy poowa ludnoci nie
przekroczya 25 lat. Dwudziestokilkulatki zbieraj si tu na przechadzk, tzw. korz. To nie Mirash,
gdzie mona si zadowoli trampkami ze znakiem Nike. Tu modzi
si stroj, jakby szli robi zakupy

PANOS/CZARNY KOT

exodus z Kosowa

reporta

na Polach Elizejskich. Spacerowicze lustruj si wzrokiem, rzucaj

podliwe spojrzenia, wystarczy
halo, by wymieni numery telefonw, wysa zaproszenie na Facebooka iumwi pniejsze spotkanie. WPrisztinie mona znale
prawdziw mio wykrzykuje Shpetim Selmani, ajego broda
trzsie si ze miechu. Ten 29-letni poeta napisa przed rokiem
wiersz oEuropie. Pisz, gdy jestem wcieky wyznaje.
A wcieka go wiele spraw: korupcja, instytucje bdce poronionym podem ju wchwili powstania, organizacje midzynarodowe,
ktre sigaj po wielkie sowa, ale
niczego nie zmieniaj. Dziaa worganizacji pozarzdowej do walki zkorupcj. Jestemy wczarnej dziurze, kompletnie izolowani
mwi. Ma na myli obowizek
wizowy dla Kosowarw wUnii Europejskiej. Poniajce jest wystawanie godzinami przed ambasad
wnadziei, e za trzy miesice by
moe dadz wiz. Najwyraniej
uwaaj mnie za niebezpiecznego osobnika. Po co nam euro, skoro nawet nie moemy pojecha do
Europy? wzdycha.

Jeton Neziraj musi mie wiz,

gdy si wybiera do teatru wNiemczech. Ten reyser iautor sztuk teatralnych jest jednym z najwikszych krytykw swego kraju. By
dyrektorem sceny narodowej, ale
angaowa si na rzecz pojednania, wystawia spektakle zudziaem serbskich aktorw, wyjeda
na gocinne wystpy do Belgradu.
Nacjonalistyczne wadze miay tego do i nie przeduyy z nim
kontraktu. Obecny program teatru? aosne nudy odpowiada.
Siedzi wlokalu Soma, gdzie przy
barze znieheblowanego drewna
jednokolorowo ubrani ludzie pij piwo zprzedziwnych butelek.
Wszystkie kafejki wtej dzielnicy
oferuj kaw serwowan na miejscow mod.
Prisztina to miasto niespenionych utopii. Pomniki dawnych
wielkich nadziei wida na kadym
kroku. Na jednym z placw widnieje wielki napis Newborn, czyli nowo narodzony. Haso pochodzi
z2008r., gdy witowano niepodlego. Za nim znajduje si symbol minionej utopii. Niczym ebra
wieloryba wznosz si ku niebu
kolumny paacu sportu. Budynek
przypomina statek kosmiczny, odwouje si do wiary wprzyszo
i kojarzy z socjalistyczn awangard. Dawniej na jego fasadzie
byo malowido przedstawiajce
dwch najsynniejszych kosowskich partyzantw: Serba iAlbaczyka. Razem polegli, ale przetrwali jako symbol braterstwa ijednoci. Dzi widzimy wtym miejscu
albaskiego nacjonalist zgron
brod. Czystki etniczne zniszczyy dawn Jugosawi. Wdawnym
paacu sportu mieci si teraz centrum handlowe. Kosowo nie jest
utopi, lecz antyutopi. Kraj znajduje si wszponach autorytarnego
reimu, ktrym zawiaduje mafijna
elita uwaa Andrea Capussela.
Ten Woch przez cztery lata sta
na czele dziau gospodarczego unijnej misji policyjnej EULEX, ktra
po 2008r. miaa pomc wbudowie pastwa prawa. Jej roczny budet wynosi ponad 100 mln euro. Zatrudnia prawie dwa tysice

osb, ktre maj zwalcza korupcj

iprzestpczo zorganizowan. To
najwiksze skupisko urzdnikw
unijnych poza Bruksel. Woski
Chciaem mie prawnik naley do najsurowszych
krytykw misji. Opublikowa niepienidze,
dawno ksik, wktrej stawia tez, e Kosowo ponioso fiasko jaale nie
ko pastwo, atym samym niepowiedziaem,
wodzeniem zakoczya si polityka zagranicznaUE. Unia rwnie
e trzeba
mao potrzebuje Kosowa, jak Czarciko
nogry czy Serbii. Tyle tylko, e interwencja daa jej moliwo wypracowa
stpienia wroli globalnego gracza.
Elham, kierowca
Oczywicie ludzie uciekaj, bo nie
maj pracy. Ale rok temu te jej nie
mieli. Dlaczego wic exodus zacz
si zim 2014 roku? Moim zdaniem wyjedali, bo stracili zaufanie do pastwa mwi Capussela.

I jeszcze ten pot

Musiaem
sam pra
sobie ciuchy!
WKosowie
robi to
kobiety
Shefget, sprzedawca wsklepie

Fala emigracji zacza si dokadnie wtedy, gdy dwie najwiksze

partie postanowiy stworzy koalicj rzdow. Byo to rozwizanie
szeciomiesicznego kryzysu politycznego, ale zniweczyo nadziej ludzi na jakkolwiek zmian.
Midzynarodowa interwencja si
nie powioda. Korzystaa zogromnych rodkw finansowych ipolitycznych, amimo to Kosowo zmaga si znajwyszym bezrobociem
inajwiksz w regionie bied oraz
przestpczoci twierdzi Capussela izwraca uwag, e to jedyny
autorytarny reim na zachd od
Biaorusi, ajako rzdw jeszcze
si pogorszya od ogoszenia niepodlegoci.
Pokazuje przez okno nowy islamski orodek kultury. Kilka lat
temu adna kobieta nie nosia tu
chusty, dzi modzie zgasza akces
do dihadu. To take forma emigracji. Strumie uchodcw zmala, gdy si rozesza wie, e Niemcy nie udzielaj azylu zprzyczyn
ekonomicznych, i odkd Wgry
zbudoway pot na granicy zSerbi. Dla Zachodu stabilizacja Kosowa bya waniejsza ni demokracja
irozwj gospodarczy, dopki nie
pojawili si uchodcy podsumowuje Capussela.
CASPAR SHALLER DIE ZEIT

53

FORUM 22 2015

mody adny

fotostory

Tak byo
1971

Tak jest
2015

ustin Trudeau, zoty chopiec kanadyjskiej polityki, nieoczekiwanie

pokona wwyborach parlamentarnych dziercego wadz od
dziesiciu lat Stephena Harpera itym samym wycign Liberaln
Parti Kanady zpolitycznego niebytu. 43-letni charyzmatyczny
przywdca jako jeden zniewielu mg poszczyci si tym, e naprawd
urodzi si do tej pracy. Jego ojciec Pierre Elliott Trudeau by ikon
kanadyjskiej polityki ipremierem wlatach 19681984. Justin spdzi
12 pierwszych lat ycia wrezydencji przy 24Sussex Drive, gdzie
tradycyjnie mieszka rodzina szefa rzdu.
Narodzinami chopca y cay kraj. Jednak polityk zaj si
pno, do parlamentu wszed dopiero w2008r., awczeniej by
m.in. nauczycielem matematyki ifrancuskiego oraz instruktorem
snowboardu. Ma tyle samo lat co John F.Kennedy, gdy zosta
prezydentem. Zdecydowany zwolennik legalizacji marihuany, obiecuje
wydatki na infrastruktur, eby pobudzi wzrost gospodarczy, oraz
wprowadzenie ustaw na rzecz walki ze zmianami klimatycznymi.
Jego wybr do koca sta pod znakiem zapytania. Konserwatyci
zobozu Harpera zorganizowali kosztujc wiele milionw dolarw
kampani pod hasem Jeszcze niegotowy (Just not ready gra sw
odnoszca si do imienia Justin). Zarzucano mu, e jest zbyt przystojny,
mao inteligentny, wycignito te wiele ekscesw zprzeszoci.
Pokaza jednak pazury. Pokona wszystkich przeciwnikw wdebatach,
nawizujc do podobnych hase zmiany, co Barack Obama w2008 r.
Na pewno jest ju wKanadzie wielk gwiazd, ale jeszcze si okae, czy
bdzie politykiem tego formatu, co jego kolega zWaszyngtonu.

54FORUM 22 2015

Kiedy PIERRE
TRUDEAU obejmowa urzd
w1968r., mia
pidziesitk
nakarku iby kawalerem. Oeni si z22-letni
Margaret Sinclair
w1971r., arozwid 13 lat pniej.
JUSTIN
TRUDEAU witowa wyborczy
sukces wraz zmaonk, 40-letni
prezenterk telewizyjn Sophie
Grgoire.

TORONTO STAR/GETTY, REUTERS/FORUM

Powrt
do przeszoci

55

FORUM 22 2015

klucz do niemiertelnoci

obyczaje

Kriozagadka

pomys na niemiertelno.

The Guardian

eli chciaby zgosi zgon

lub zbliajc si mier
czonka Alcor, wcinij 2
oznajmia radonie kobiecy gos, gdy czymy si zsiedzib
firmy Alcor wScottsdale wArizonie. Mieci si ona wszarym betonowym budynku przypominajcym fili regionalnego banku. Jego
wntrze kryje kadzie, wktrych zanurzone wciekym azocie spoczywaj ciaa lub mzgi 138 zmarych
osb. Zamroono je znadziej, e
wbliej nieokrelonej przyszoci
postpy wnauce umoliwi przywrcenie ich do ycia.

56FORUM 22 2015

Krionika to technika ochadzania iprzechowywania cia zwierzt

iludzi wskrajnie niskich temperaturach. W Stanach Zjednoczonych to kwitncy biznes. We wrzeniubr. Alcor przyj swojego 138
pacjenta, chisk pisark SF Du
Hong, ktra zmara na raka trzustki wwieku 61 lat. Jej rodzina skontaktowaa si zAlcorem na krtko
przed mierci Hong i poprosia oprzechowanie jej mzgu. Zamroenie tego organu kosztuje od
100tys. dolarw ijest dwukrotnie tasze ni konserwacja caego
ciaa. Firma utrzymuje, e jest or-

Z nauk
na ty

Twoje ciao moe si przyczyni do postpu bada

naukowych, podobnie jak
w przypadku Amerykanki Henrietty Lacks, zmarej
w1951r. na raka szyjki macicy. Pobrane zjej narzdw zaatakowane przez nowotwr tkanki otrzymay nazw HeLa. Stay si wanym materiaem laboratoryjnym wbadaniach
nad rakiem, klonowaniem, wirusami,
zapodnieniem pozaustrojowym iskutkami radiacji. Naukowcy do tej pory pracuj na komrkach replikowanych zmateriau pobranego z ciaa zmarej kobiety przez ponad p wieku wlaboratoriach wyhodowano przeszo 50mln
ton komrek HeLa. Rwnie dzi wiat
nauki zwdzicznoci przyjmie wasze
doczesne szcztki medycyna stale potrzebuje wieych zwok do wicze.

DZIKI UPRZEJMOCI ALCOR LIFE EXTENSION FOUNDATION, FREEPIK (2), FACEBOOK

Coraz wicej osb postanawia zamrozi

swoje ciaa wnadziei, e nauka przywrci
ich do ycia wprzyszoci. I nie jest to jedyny

Na wystaw
Jeli nie chcesz sta si materiaem badawczym, moesz
zapisa swoje szcztki artystom. Niemiecki patomorfolog Gunther vonHagens od lat pracuje nad ekspozycj
BodyWorlds, na ktrej prezentuje spreparowane ludzkie zwoki, zastyge wrnych, czasem wymylnych pozach. Poddaje je plastynacji, czyli usuniciu zkomrek
wody ituszczw oraznasyceniu polimerami pozwalajcymi nada izachowa ksztat oraz kolor. WNiemieckim Instytucie Plastynacji rejestrowane s osoby, ktre pragn zosta poddane po mierci
tej specyficznej obrbce. Aktualnie na licie oczekujcych figuruje 12 tysicy nadal yjcych dawcw.

ganizacj non profit, awszystkie

wpaty id na pokrycie biecych
kosztw dziaania fundacji. Cho
przypomina to fragment powieci
fantastycznej, zwolennicy krioniki
utrzymuj, e wizja ycia wiecznego staje si coraz bardziej realna.
Sto lat temu, gdy stano serce,
jego waciciel bd wacicielka

umierali. Dzi takich ludzi przywracamy do ycia za pomoc defibrylatorw mwi Joseph Kowalski, prezes Instytutu Krioniki zMichigan, ktry rwnie oferuje mroenie mzgw icia.
Krionika polega na ochodzeniu ciaa zmarego (po uprzednim stwierdzeniu zgonu przez le-

Firma ALCOR
(Scottsdale,
Arizona)
przechowuje
wciekym azocie
ciaa 138osb.

Rodzina
zmarej pisarki
DUHONG
poprosia
ozamroenie jej
mzgu.

karza) do temperatury ciekego

azotu (-196st.C), aby zatrzyma
procesy rozkadu. Celem jest zachowanie tkanek, narzdw imzgu wjak najlepszym stanie. Idea
sprowadza si do zyskania na czasie idoczekania chwili, gdy technologia pozwoli cakowicie naprawi
iprzywrci do ycia schodzone
tkanki czytamy na stronie Cryonics Institute. Tocz si zacieke
dyskusje otym, jak powinno wyglda owo przywracanie do ycia.

Zimna kalkulacja

Wostatnim czasie zanotowano pewien postp. Wkwietniubr. pismo

Nature Methods opublikowao
prac Shawna Mikuli zInstytutu
Bada Medycznych Maksa Plancka
wHeidelbergu, wktrej opisa, jak
zwykorzystaniem rozpuszczalnika
zamrozi cay mzg myszy, zachowujc komrki wna tyle dobrym
57

FORUM 22 2015

Jak drzewo lub grzyb

Na dnie
Z punktu widzenia ekologii morski pogrzeb jest mniej kontrowersyjny ni ogniowy podwodne organizmy szybko
sobie radz zrozoeniem ludzkiego ciaa. Wzachodniej
kulturze marynarzy zmarych podczas podry chowano
wwodzie: zawinite wptno aglowe ciaa wyrzucano za burt. Do dzi
si zdarza, e oficerowie marynarki wtestamentach wyraaj yczenie,
by zosta pochowanymi wanie wtaki sposb. WUSA kady moe wykupi sobie taki morski pogrzeb na wybrzeu dziaaj firmy, ktre oferuj zorganizowanie ceremonii. Przepisy zastrzegaj, e uroczysto moe
si odby wodlegoci co najmniej trzech mil od brzegu, gdzie woda ma
gboko co najmniej 182 metrw.

Diament, pyta, mi
Ci, ktrzy poszukuj oryginalnych form istnienia, mog
skorzysta zusug firmy Life Gem zChicago, ktra zajmuje si przemian ludzkich prochw wdiamenty. Szcztki
poddaje si obrbce termicznej wspecjalnym piecu. Powstaje grafit, ktrego struktura molekularna podobna jest
do struktury diamentu. Nastpnie rozgrzana masa umieszczana jest pod
pras, ktra utwardza inadaje jej charakterystyczny ksztat brylantu. Prochy mog posuy te jako tworzywo do produkcji pyt winylowych, na
ktrych mona nagra ulubion melodi zmarego. Spka Huggable Urns
zIndianapolis umieszcza prochy wpluszowych misiach.

stanie, by mc je skanowa elektromagnetycznie. Askoro mzg mona zeskanowa falami elektromagnetycznymi po wychodzeniu, to
teoretycznie istnieje moliwo
jego zmapowania (skopiowania miliardw pocze synaptycznych,
co na razie wykracza poza moliwoci wspczesnych komputerw)
izaadowania do pamici komputera. Otwiera to moliwo przynajmniej cyfrowego, jeli nie fizycznego, wskrzeszenia czowieka.
Oczywicie wszystko to jest
wielk niewiadom. Nie wiemy, czy zakadajc, e mzg Du
Hong uda si przywrci do ycia bdzie ona istnie dalej wtej
samej formie? Czy nadal bdzie
mwi po mandarysku? O Bo-

Z dymem

e! przewraca oczami Kowalski.

Kada osoba, ktr tu przechowujemy, moe zosta przywrcona do ycia, przynajmniej jeli chodzi ojej DNA. To, ile umysu jestemy wstanie ocali, zaley od wielu czynnikw, np. jak szybko dotar
do nas pacjent. Im prdzej to nastpi, tym wiksze prawdopodobiestwo zachowania umysu.

Jak si zbudzi, to...

Kowalski porwnuje to do udaru

im szybciej nastpi interwencja lekarska, tym wiksza szansa
na peny powrt do zdrowia. Zaznacza jednak, e wikszo ztych
przekona opiera si na domysach
i wierze. Kiedy rozmawiamy
okrionice, na myl przychodzi dr

Kremacja, tradycja liczca sobie tysice lat, to dzi nic niezwykego. Jeli jednak od krematorium bardziej cenicie sobie
prawdziwy stos, to wStanach Zjednoczonych dziaa wyspecjalizowana firma oferujca legalny pochwek przez ogie.
Firma zapewnia, e wydzielanie szkodliwych substancji jest
minimalne inie stwarza zagroenia dla rodowiska.

58FORUM 22 2015

Po mierci moesz sta si

drzewem. T metod opracowa hiszpaski projektant
Martn Aza. Wspecjalnej
urnie (zupiny kokosa, celulozy iprasowanego torfu)
umieszcza si prochy zmarego, ktre pokrywa si
warstewk ziemi inasionami drzewa. Nastpnie urn
zakopuje si wziemi. Po pewnym czasie nasiona
kiekuj. Prochy, dajce poywk wzrastajcemu
drzewu, maj nie tylko czysto symboliczne znaczenie: zawieraj due iloci fosforu, su wic
jako nawz. Naley wybra taki gatunek drzewa,
ktry odpowiadaby charakterowi zmarego. Jeli zamiana wdrzewo wam nie odpowiada, moecie sprbowa przemiany wgrzybki. Koreanka
Jae Rhim Lee zamierza nauczy grzybki shiitake (twardnik japoski) tak rozkada ciaa, by nie
zanieczyszczay rodowiska. Artystka robi specjalne kostiumy pogrzebowe zbaweny, wktrych atwiej bdzie przej od stanu czowieczego wstan grzybny.

Frankenstein, prawda? Ale kiedy

dokadnie tak samo ludzie reagowali na przeszczepy organw argumentuje Kowalski.
Alcor wzbudza coraz wiksze zainteresowanie. We wrzeniu o fundacji pisa obszernie
TheNew York Times. Autor artykuu przypomnia histori Kim
Souzzi, 23-letniej kobiety w terminalnej fazie raka, ktra zdecydowaa si zakonserwowa swoj
gow wciekym azocie. Potrzebne rodki zebraa w internecie.
Wikszo pacjentw zawiera jednak ubezpieczenie na ycie, wktrym jako beneficjenta wskazuje
Alcor. Niektrzy s na tyle bogaci, e sami pokrywaj koszty. Kowalski zapewnia, e kady pacjent
jest inny, wrd 135 osb przechowywanych winstytucie s zarwno mae dzieci, jak iosoby po dziewidziesitce. Pochodz zcaego
wiata, ale najwicej jest Amerykanw. Na dalszych miejscach znajduj si Brytyjczycy, Kanadyjczycy,
Australijczycy iNiemcy. S wrd
nich profesorowie, szefowie firm,

FREEPIK (5)

klucz do niemiertelnoci

obyczaje

KONTEKST

W niebo

Wrogi ld

Spka Celestis oczywicie zsiedzib wHouston!

proponuje kilka opcji kosmicznego pochwku. Pierwsza polega na wysaniu skremowanych prochw na orbit okooziemsk wkapsule, ktra po pewnym czasie
spali si watmosferze. Dla zamoniejszych klientw
przeznaczony jest wariant zwysaniem prochw na
Ksiyc. W1998 roku NASA postanowia uhonorowa
doktora Eugenea Shoemakera, wysyajc jego prochy na Ksiyc, dokd
ten amerykaski astronom bardzo chcia dotrze. Jeeli ziemski satelita
ley zbyt blisko, by sprosta waszym potrzebom, mona wybra opcj
std do wiecznoci ikaza wyprawi si wgb wszechwiata wraz
zmisj Voyager.
Tym, ktrzy nie upieraj si przy kosmosie, brytyjska firma Heavens Above Fireworks oferuje fajerwerki zdodatkiem ludzkich prochw iorganizuje
wyjtkowe uroczystoci pogrzebowe poczone zpokazem sztucznych
ogni wykonanych ze szcztkw zmarego.

ajwikszym wyzwaniem krioniki pozostaje kwestia, jak zamrozi czowieka,

by nie spowodowa nieodwracalnych uszkodze narzdw itkanek. Wostatnich latach
technologia schadzania posza znacznie naprzd powszechnie stosowane s substancje witryfikujce, ktre ograniczaj powstawanie lodu podczas chodzenia organizmu.
Najmniejsze nawet krysztaki lodu mog
rozsadza cianki komrek, siejc nieodwracalne spustoszenia. Za ojca krioniki uwaa
si Roberta Ettingera, ktry przez wier
wieku kierowa pracami Cryonics Institute, zaoonego w1976r. Ettinger zmar
w2011r. ioczywicie zosta pomiertnie zamroony.

FURFUR.ME

sekretarki, studenci, anawet ukochane zwierzta.

Czy jednak odmroenie iprzywrcenie do ycia jest wogle moliwe? PisarzSF Michael Shermer
porwnuje to do truskawek, ktre
po wyjciu zzamraarki szybko si
zamieniaj wcieknc pulp. Neurochirurg Jiang Jiyao, czsto operujcy wniskich temperaturach, take
ma wtpliwoci. Nie mog sobie
wyobrazi, co si dzieje zludzkim
mzgiem schadzanym do skrajnie
niskiej temperatury mwi. Michael Hendricks, neurolog ibiolog
zUniwersytetu McGilla wMontre-

alu, zapewnia, e technologia potrzebna do zamraania ludzkiego

mzgu zmyl ojego pniejszym
przywrceniu do ycia nie istnieje nawet na papierze. Na amach
MIT Technology Review Hendricks napisa niedawno, e taki
eksperyment, oile by si powid,
doprowadziby do powstania zupenie nowej osoby: Sugestia powrotu do ycia jest odraajc i zgruntu faszyw obietnic, ktrej realizacja znajduje si poza zasigiem
obecnej technologii. Mao tego, powrt do ycia oparty na martwym,
zamroonym materiale przechowy-

wanym przez bran krioniczn

jest po prostu niemoliwy. Dlatego
ci, ktrzy czerpi zyski ztej nadziei,
zasuguj na nasz gniew ipogard.
Kowalski wydaje si tym nie
przejmowa. Jak mwi, warto zaryzykowa, bo to przecie samofinansujcy si eksperyment kliniczny. Wiemy, co si dzieje zgrup
kontroln, ktra jest kremowana
lub chowana wziemi. Ale nie wiemy, co si stanie zgrup eksperymentaln poddan kriokonserwacji. Mamy jej DNA, wic zobaczymy, co si stanie.
ELIZABETH DAY GUARDIAN NEWS &MEDIA
REKLAMA

Jak
jeden m

stan cywilny: wyjtkowy

obyczaje

Rosyjskie prawo zakazuje poligamii. Ajednak nie tylko naKaukazie,

d razu mi powiedzia, e
nie ma mowy o powanych planach, bo jest onaty. Mnie te nie wgowie byy romanse, tym bardziej zjakim obcoplemiecem mwi Dasza. Ma rude wosy, na twarzy ani
ladu makijau, ubrana jest wkwiecist sukienk. Tym razem nie nosi
hidabu. Wtrakcie rozmowy karmi
piersi modsz creczk Leil, starsza, trzyletnia Kausar, bawi si obok.
Wszystko si zaczo wrd plastikowych kwiatkw, zoconych kinkietw izdobicych ciany obrazw
zgigantycznymi winogronami restauracja Ognie Baku wMoskwie
nie przypominaa miejsca, gdzie
dziewczyna z Rostowa mogaby
znale nowy pomys na ycie. Dasza przyjechaa do stolicy zRostowa nad Donem, miaa 25 lat. Wystpowaa jako piosenkarka wrestauracjach. Do Moskwy cign j na-

60FORUM 22 2015

rzeczony, miao by piknie: lub,

wesele na stateczku, apotem dzieci
irodzinne szczcie. Marzenia pozostay marzeniami: pewnego dnia,
gdy ukochany znw brutalnie j pobi, Dasza spakowaa rzeczy ipostanowia zacz od nowa: skoro zrodzin nie wyszo, to zrobi karier
piosenkarsk. Zatwoci przesza
przesuchania wOgniach Baku. Od
razu jej si tu spodobao.

Z wanej przyczyny?

Od sidmej wieczorem do pierwszej

wnocy piewaa przeboje rosyjskiej
estrady itradycyjne azerskie pieni.
Po pewnym czasie si zorientowaa,
e na jej wystpy regularnie przychodzi starszy mczyzna, Azer:
siada blisko sceny, sucha, patrzy, je
kolacj iwychodzi. Wkocu poprosi j ospotkanie. Przedstawi si jako Elmir. Mylaam, e bdzie si
do mnie dostawia. Tymczasem on

Dwie ony
razem
wjednej
kawalerce?
Takie rzeczy
tylko
wRosji!

zacz mnie przekonywa, e robi rzeczy naganne. Mj piew zachca ludzi do tego, aby wicej pili,
prowokuje do zdrady maeskiej.
Spytaam, dlaczego mi prawi moray. Odpar, e widzi we mnie innego czowieka: dobrego iwraliwego
opowiada Dasza.
Powiedzia, e jest biznesmenem. Przychodzi codziennie do restauracji, pomaga wrozwizywaniu rnych problemw, np. wznalezieniu mieszkania. adnych
propozycji, nawet aluzji, e czego
ode mnie chce. Zachowywa si bardzo powcigliwie, amnie pozwala na wszystko: paliam przy nim
papierosy, piam piwo albo drinki.
Wpewnym momencie zrozumiaam, e si do niego przywizaam
wspomina Dasza. Po miesicu si
owiadczy. Nie rozwid si ani nie
uczyni jej swoj kochank. Zaproponowa, by zostaa jego drug o-

TASS/FORUM

aleiwMoskwie mona spotka kobiety, ktre si zgadzaj zosta drug,

trzeci czy czwart on. Dobrowolnie.

n. We wrzeniu 2010r. Dasza wysza za niego za m.

Wieloestwo wislamie jest jedynie dopuszczalne, anie zalecane.
W Koranie zapisano: ecie si
zkobietami, ktre s dla was przyjemne zdwiema, trzema lub czterema. Lecz jeli si obawiacie, e nie
bdziecie sprawiedliwi, to ecie
si tylko zjedn. Atake: Nigdy
nie zdoacie by sprawiedliwi wobec kilku on, nawet jeeli bdziecie si stara. Zgodnie zislamskim
prawem, aby wzi drug, trzeci
lub czwart on, musi by po temu jaka istotna przyczyna, np. bezpodno maonki, wojna lub czas
powojenny, gdy liczba niezamnych kobiet i wdw jest wiksza
ni liczba mczyzn. Dopuszczalne
s iinne przyczyny, np. fizjologiczne cechy mczyzny, polegajce na
wzmoonej (wstosunku do jego ony) aktywnoci seksualnej, ale przy
spenieniu warunku jednakowego
materialnego zabezpieczenia dwch
lub trzech on.

Dziwne zalubiny

Zgodnie zszarijatem kada zon

ma rwny status, niezalenie od
wieku i tego, czy jest pierwsz
maonk, czy kolejn wszystkie ciesz si tymi samymi prawami. Wanie dlatego nie kadego
sta na utrzymanie kilku on. Wedug Szamila Alautdinowa, imama meczetu na Pokonnej Grze
wMoskwie, tylko wrosyjskich warunkach mona spotka rodziny,
wktrych obie ony zajmuj razemjednopokojowe mieszkanko.
Uwaga ma musi by dzielona
midzy maonki po rwno od
mczyzny, ktry ma wicej ni
jedn on, religia wymaga odpowiedzialnoci ielaznych nerww.
Nie ma statystyk, ktre okrelayby, ile podobnych rodzin yje
wFederacji Rosyjskiej. Maestwa
religijne, nikah, nie s rejestrowane
wurzdach stanu cywilnego, apodczas ceremonii zalubin mczyzny
nikt nie pyta, ktr on sobie bierze. Ponadto wislamie istnieje instytucja rozwodu, niewymagajca
skomplikowanych procedur sdowych mczyzna trzykrotnie wy-

powiada okrelon formuk, apo

trzech miesicach maonkowie s
wolni. Tote nikah mona zawiera
wielokrotnie.
Nikah odbywa si wobecnoci
imama lub muy idwch wiadkw. Duchowny pyta modych
o zgod na zawarcie maestwa
ioddzielnie zadaje pytanie opiekunowi panny modej, zwykle jest to
jej ojciec lub starszy krewny. Dla
wierzcych muzumanw to obrzd
obowizkowy, piecztka wstawiana
wurzdzie jest zupenie nieistotna.
Dasza nie miaa nic przeciwko
nikah. Przed zalubinami wielokrotnie proponowaa Elmirowi, by zosta uniej na noc, ale on za kadym
razem powtarza, e przed nikah
nie mog ich czy adne intymne
relacje. lub Daszy iElmira rni
si nieco od przyjtych standardw
ceremonia odbya si nie wmeczecie, tylko wwynajtym mieszkaniu Daszy. Nikt nie pyta ozgod jej ojca. Na miejscu nie byo
te wiadkw przyjaciele Elmira
wzili udzia wobrzdzie za porednictwem telefonu nastawionego na
tryb gonomwicy. Powtarzajc
za znajomym imamem nieznane
jej arabskie sowa, Dasza staa si
islamsk on Elmira.

Od Syberii do hidabu

Pocztkowo wjej yciu nic si nie

zmienio. Moe tylko przestaa odczuwa wieczne niedobory finansowe. Chodziam na fitness, po sklepach, adnych ogranicze, y nie
umiera. M mnie nie zmusza,
bym przyja jego wiar, tylko raz,
kiedy kupowalimy nowy paszcz
dla mnie, zakupi rwnie chust
ipowiedzia, e jeli Allah pozwoli,
to kiedy zakryj ni wosy ibd
j nosi jak prawdziwa muzumanka. Rozemiaam si, bo uwaaam
muzumanki za zniewolone istoty
wpaskudnych dugich szatach. Nie
wyobraaam sobie siebie wtej roli
opowiada.
Kiedy 29 marca 2010 r. rano
media poinformoway ozamachu
terrorystycznym wmoskiewskim
metrze, Marina rzucia si do telefonu. Wpobliu miejsca, gdzie wybuchy adunki, pracowa jej starszy

syn. Nie moga si dodzwoni do

niego na komrk, wkocu wksice telefonicznej znalaza numer jego przychodni stomatologicznej.
Pocztkowo Dowiedziaa si, e tego dnia pracuje na drug zmian.
wyciu Daszy
Histori 42-letniej Mariny, kobiety kochajcej ycie, jedzenie
nic si nie
(Mczyzna nie pies, na koci nie
zmienio.
poleci), walecznej i energicznej,
mona by zatytuowa WposzukiTylko
waniu szczcia. Urodzia si na Sypienidzy
berii, dziecistwo spdzia wUzbejakby byo
kistanie, wmodoci chciaa i do
klasztoru, ale przyjaciele j od tego
wicej
odwiedli (Ztakim temperamentem
kady klasztor rozniesiesz na strzpy). Postanowia zaczepi si jako
wMoskwie. Ukoczya technikum,
podja prac jako tkaczka, zamieszkaa whotelu robotniczym, wysza
za m. Na pocztku lat90. podja
prac wfirmie czyszczcej aluzje
wbiurach. Rozesza si zmem,
bo strasznie pi. Sama wychowaa
dwch synw.
Religi interesowaa si przez
cae ycie, ale wprawosawiu co
jej nie pasowao: caowanie ikon,
wielo witych (Nie wiadomo,
do kogo si modli), przytaczajca atmosfera wcerkwi. Przestaa chodzi na naboestwa. Przez
p roku prbowaa szczcia uadwentystw dnia sidmego, p roku uscjentologw. Machna rk: zamiast duchowoci, jedno oszustwo iwyciganie pienidzy.
Po zamachu na metro, ktrego
dokonali fanatyczni islamici zKaukazu, zacza si interesowa islamem. Poczytaa troch winternecie
idosza do wniosku, e wanie takiej religii szukaa przez cae ycie.
Przesza na islam. Wpracy pocztkowo patrzyli na ni koso, ale zczasem si przyzwyczaili, aszef udostpnia jej nawet swj gabinet na
namaz (modlitwa odmawiana przez
pobonych muzumanw pi razy
dziennie).

Trwoga w rodzinie

Kilka miesicy po lubie Dasza zacza interesowa si religi ma.

Odwiedzaa strony internetowe powicone islamowi, ogldaa zdjcia
muzumaskich kobiet, wypatrujc
61

FORUM 22 2015

stan cywilny: wyjtkowy

obyczaje
wich wizerunkach, ubraniach, makijau czego, co ijej by si spodobao. Doszam do wniosku, e
Bg jest jeden, e to nie do ikon si
trzeba modli, tylko po prostu do
Boga. Zaoyam chust, ktr mi
podarowa, idug spdnic. M
przyszed do domu, powiedziaam,
e odtd tak si bd ubiera. Mia
zy woczach. Czuam si tak, jakbym lataa. Zrozumiaam, na czym
polega sens ycia. To upojne, czowiek chce si tym podzieli zcaym wiatem opowiada zentuzjazmem Dasza.
Rodzina ztrwog przyja wiadomo, e ta przyzwyczajona do
wolnoci artystyczna dusza przyja obc, niezrozumia religi,
przestaa si malowa i zacza
nosi hidab. Mama pakaa, koleanki pakay, ojciec nie chcia
ze mn przez dugi czas rozmawia mwi Dasza. Z pierwsz
on Elmira, mod Azerk, nigdy
si nie spotkaa. Pocztkowo to j
mczyo. Modliam si do Boga,
eby uwolni mnie od zazdroci.
Po jakim czasie zrozumiaam, e
to ju nie ma dla mnie znaczenia
wspomina.
Kiedy pierwsza ona wyjechaa
do Azerbejdanu, eby si opiekowa star teciow, zRostowa przyjechaa do Moskwy mama Daszy,
zaniepokojona przejciem crki na
islam. Po kilku dniach spdzonych
wjej domu, uspokoia si. Dasza
rzucia prac wrestauracji, do spki zkoleank zaja si sprowadzaniem zTajlandii strojw dla muzumanek izaoya wasny sklep.
Przed urodzeniem pierwszej
crki Elmir zaproponowa, by zalegalizowa maestwo wurzdzie stanu cywilnego. Pozna czonkw jej rodziny, po pewnym czasie,
gdy ju urodziy si dzieci, przez
Skypea przedstawi Dasz swojej
matce. Zpierwsz on te rozmawia przez Skypea, od czasu do czasu jedzi do Azerbejdanu, by si
zni zobaczy. Dasza spodziewa
si trzeciego dziecka, dla Elmira to
bdzie sidme, rnica wieku midzy najmodszymi dziemi zrnych maestw wynosi zaledwie
trzy miesice. Moe sobie mie
62FORUM 22 2015

idziesi on. Itak jestem gotowa

by znim do koca ycia. To najwspanialszy czowiek na wiecie
zapewnia Dasza.

pi z nim razem?

Marina poznaa Saida za porednictwem internetowej strony matrymonialnej dla muzumanw.

Pocztkowo nie zwrciam na
niego uwagi ja bizneswoman,
aon kierowca autobusu, na dodatek Tadyk opowiada. Przyjecha
do Rosji na zarobek. Wysya pienidze do kraju, gdzie mia dwie
ony iczworo dzieci. Marina przez
tydzie wypakiwaa wtpliwoci
koleance wmankiet inie moga
si zdecydowa. Miaa zosta trzeci on czowieka, ktry na dodatek by odziesi lat modszy od
niej. Nie kochaam go, ale wiedziaam, e musz mu pomc. To
przesdzio. Po miesicu przysza
mio mwi. Poznaa dwie ony
Saida telefonicznie. Poinformowa
je, e oeni si po raz trzeci. Zrozmowy nic nie wyszo, bo nie rozumiay rosyjskiego. Obiecaa, e
sprbuje sprowadzi ca rodzin
ma zTadykistanu do Moskwy.
Gromem zjasnego nieba by dla
niej czwarty oenek Saida, z25-letni Juli. Nie spaam po nocach,
pakaam. Kiedy miaam zosta
trzeci on, wiedziaam, na co si
decyduj, ale na t czwart nie byam przygotowana wspomina. Julia chciaa si wyrwa spod opieki
apodyktycznych rodzicw, ktrzy
zabraniali jej wyznawa islam inosi hidab. Said chcia, eby jego ony yy ze sob wzgodzie, razem
robiy zakupy, przygotowyway posiki, by Marina dzielia si zJuli
dowiadczeniem yciowym iuczya j zasad wiary.
Przed lubem Julia mwia, e
zgadza si na wszystko, ale wkrtce zacza urzdza sceny zazdroci.
Oliwy do ognia dolewaa mama Julii, ktra kategorycznie nie zgadzaa si zwyborem crki, przyjedaa, robia awantury, podejrzewaa,
e obie kobiety pi zSaidem jednoczenie. Po dwch tygodniach
awantur Julia nie wytrzymaa ipowiedziaa, e chce si rozwie.

Wszystko
jako szo,
pki wdomu
nie pojawia
si czwarta
teciowa

Wiadomo od Julii: Dla mnie

ten czowiek ju nie istnieje, nie
mam nic do powiedzenia. Prosz
napisa przestrog dla dziewczyn,
eby nie wierzyy wte brednie ozaletach wieloestwa. Zosta drug
on, to jeszcze ujdzie, ale trzeci
czy czwart koszmar.
Marina i Dasza poznay si
w muzumaskim klubie Aisza,
zaoonym w2012r. Wniedziel kobiety spotykaj si wklubie,
przynosz saatki iciasta, plotkuj omach, co jaki czas jed na
konferencje, ucz si arabskiego,
urzdzaj kinderbale, wyprawiaj si za miasto pojedzi na nartach. Wikszo czonki stanowi
mode Rosjanki, ktre przeszy na
islam.

Klub drugich on

Klubem zarzdza 28-letnia Klaudia.

Ma na sobie chust ibluzk znapisem Hijab myright, mychoice, mylife. Przesza na islam, gdy
miaa 18 lat, spontanicznie. Wychowana wwielodzietnej, biednej
rodzinie, wreligii znalaza ukojenie
iprawd. To moje zasady yciowe,
nie musiaam si niczemu podporzdkowywa. Ale cigle si musz
ztego tumaczy. Jestem Rosjank,
urodziam si wMoskwie, nic zego
nie robi, ale dzielnicowy regularnie
mnie odwiedza ipyta: Co ztob,
Klaudio? Co ty narobia?. Aprzecie nie jestem narkomank ani prostytutk. Co robi nie tak? Ludzie
si ze mnie miej: Id do haremu
powiadaj. To boli. Moe zostan
drug czy trzeci on jakiego porzdnego muzumanina. Wcale nie
musz by pierwsz ijedyn.
Ci, ktrzy patrz zboku na kobiety godzce si by kolejn on,
nie rozumiej, dlaczego tak si dzieje. Te dziewczyny trafiaj na mur
niezrozumienia podkrela Dasza.
AKlaudia dodaje, ledwie hamujc
emocje: W wieckim spoeczestwie mczyni porzucaj kobiety,
dzieci, zdradzaj wspmaonkw
ipanuje wok tego tolerancja. Za
to jak sysz, e muzumanin wzi
drug on, zaraz krzycz: Co za
barbarzycy!. Czy to wporzdku?
NA PODST. ESQUIRE.RU

cywilizacja

Z W IE R Z TA

Dziewc

PSYCHOTROPY
Psycholog:
Yes you can!

ie mamy wpywu na polityk i politykw takie jest do powszechne odczucie. Oni suchaj gwnie specjalistw
od wizerunku imowy ciaa, trenuj gesty
budzce zaufanie. To, co wane, schodzi na
dalszy plan.
A jednak i my moemy wpywa na politykw zapewnia Craig Malkin, psycholog zHarvardu. A t drog moemy mie
wpyw na przyszo kraju.
Politycy twierdzi Malkin s ksztatowani przez nas: przez nasz aplauz, wyniki
sonday, nasze gosy w wyborach. Dlatego
powinnimy uwaa, komu bijemy brawo,
aod kogo si odwracamy. Bo z tego politycy (ikandydaci na politykw) wycigaj
wnioski, czego oczekujemy od przywdcy.
Za politycy godni aprobaty to tacy, ktrzy
inspiruj, a nie szczuj; ktrzy zawdziczaj sw pozycj sile przekona, a nie sprytowi ibezwzgldnoci; ktrzy budz w spoeczestwie to, co najlepsze, anie to, co najgorsze.
Nie powinnimy premiowa polityka za to,
e obstaje przy swoim i nigdy nie daje si
przekona, nawet wbrew faktom. Nie aprobujmy polityka, ktry widzi wiat wkategoriach czarnych i biaych, nie uznaje szaroci, dzieli spoeczestwo na przyjaci
iwrogw. Taki polityk uwaa, e kto nie
z nami, ten przeciwko nam, i wkrtce zacznie sporzdza list wrogw akiedy
moe i ty si na niej znajdziesz.
Nie powinnimy odrzuca polityka dlatego,
e rzekomo jest zbyt mikki, gdy potrafi
powiedzie przepraszam, a czasem okazuje
wzruszenie. Takie uczucia, jak smutek wobec nieszczcia czy wspczucie dla ofiar,
integruj nard.
Nie nagradzajmy bezwzgldnoci, osobistych atakw, bezpardonowego poniania
innych wdyskusji. Moe nas to cieszy, gdy
w TV bliski nam polityk gruje nad przeciwnikiem. Jeli jednak jest napastliwy, nie
dopuszcza innych do gosu, mona si obawia, e okae si guchy take na odczucia
spoeczestwa.

iedy ta niespena
osiemnastoletnia
dziewczyna umieraa, w Jutlandii musiao by wanie lato. Wosy miaa
nieco krtsze po bokach i dugie
ztyu. Nosia krciutk spdniczk
zplecionych wenianych sznurkw
i bluzk z krtkimi rkawami. Na
pasie wok jej bioder znajdowaa
si wyjtkowa ozdoba: spory krek z brzu, zapewne wyobraenie
dysku sonecznego. Inne ozdoby
dziewczyny to kolczyki i bransoletki z brzu.
Musiaa wyglda do nowoczenie, nawet jak na nasze standardy, w tej minispdniczce i T-shircie
uwaa duska
archeoloka Karin
Margarita Frei.
Ale nie sposb
odgadn, jak
wygldaa ta tajemnicza dziewc z y n a , u m a ra bowiem przed
3400 laty.

Na jej grb natrafi pewien duski rolnik w Egtved jeszcze

w 1921 r., gdy chcial
zniwelowa spory pagrek na swoim polu.
Krtko potem trumna
wyobiona z dbowego
pnia wraz ze szcztkami
dziewczyny znalaza si
w muzeum w Kopenhadze. To wanie dziki zachowaniu si pnia
mona byo ustali, kiedy cito db, z ktrego wykonano trumn. Dendrochronolodzy
stwierdzili, e musiao to by okoo 1370 r. p.n.e.
Jednak dopiero obecne metody
badawcze pozwoliy rzuci wicej
wiata na znalezisko. Na podstawie bada stenia strontu we wosach i zbach (izotop ten wystpuje w rnych steniach w rnych
rejonach) dao si ustali, e dziewczyna bya niestrudzonym podrnikiem.
Nie urodzia si na terenie dzisiejszej Danii, tylko na poudniu obecnych Niemiec.
Ponad rok przed mierci odwiedzia swoj
dawn ojczyzn, potem znowu bya wJutlandii, na 9 miesicy
przed mierci znw
wrcia w rodzinne
strony i tam zostaa okoo p roku. Do

TRENDY

Nie wracaj wieczorem sama

Studentki i studenci Uniwersytetu Michigan czuli si nieswojo,

wracajc samotnie wieczorami do domw. Postanowili co z tym zrobi.
Tak narodzi si pomys na now aplikacj The Companion App ktr mona bdzie zainstalowa na swoim smartfonie. W aplikacji wystarczy okreli tras, jak zamierzamy samotnie pokona, a nastpnie poda namiary do czonkw rodziny bd znajomych. Potem aplikacja sama
sprawdza, czy nie zbaczamy z drogi, a w razie czego (naga zmiana trasy,
upadek telefonu itp.) zawiadamia osoby z podanej listy, e co jest nie
wporzdku. W aplikacji jest te dostpna opcja wezwania policji.

SDDEUTSCHE ZEITUNG, THE NEW YORK TIMES, FRANFURTER ALLGEMEINE ZEITUNG, WIRED, TELEPOLIS, SKEPTIC

64FORUM 22 2015

A R C HE O L O GI A

NATIONALMUSEET (4), THOTH TECHNOLOGY, MAT. PRASOWE (2)

S C I -T E C H

Z D R O W IE

INN O WA C JE

zyna w drodze
Stenie strontu w pierwszym staym zbie
dziewczyny pokazuje, gdzie przebywaa przez pierwsze
3lata ycia. Stenie strontu we wosach zdradza,
gdzie spdzia ostatnie 23 miesice ycia.
Stenie strontu w 3 segmentach
paznokci wyjania, gdzie bya przez
ostatnie p roku ycia.

Egtved przybya nieco ponad miesic przed mierci i zostaa tu ju

na zawsze. Wyglda na to, e jej
ycie to byy cige podre midzy tymi dwoma rejonami Europy.
Moe dziewczyna z Egtved bya kapank? Wskazywaby na to
dysk z brzu, przypity do jej pasa. Rwnie jej ubir ozdobna
krtka spdniczka spotykany by
wanie wrd kapanw kultu sonecznego.
Ale moga te by crk wodza
plemienia z poudnia obecnych
Niemiec, wydan za syna wodza
z Jutlandii. Tego typu zwizki zawierano w epoce brzu dla zacienienia wizw pomidzy dwoma
potnymi plemionami.
Nie wiadomo, jaka bya przyczyna mierci wdrowniczki z Egtved. Ale naukowcom udao si
ustali, e musiaa zmaga si ze
stresem bd powan chorob.

Paszcz niewidka

Jest jeszcze inna zagadka. Przy

gowie dziewczyny, w pojemniczku
z kory brzozowej, pochowano prochy szecioletniego dziecka.
U stp dziewczyny znajdowa
si jeszcze jeden pojemnik z kory,
a w nim lady wywaru z jakich
zi z domieszk alkoholu. Czy by
to magiczny napj, ktry mia kapank wprawia w trans? Czy tylko rozgrzewajcy napitek przed
najdusz drog?

Jeszcze jedno marzenie z bani dziecicych udao si zrealizowa: powsta maskujcy materia
o gruboci zaledwie 90 nanometrw, ktry sprawia, e zasonite nim trjwymiarowe obiekty
staj si niewidzialne. Badacze z uniwersytetu w Berkeley wKalifornii uszyli ten paszcz
niewidk z metamateriau, czyli sztucznej
struktury o waciwociach elektromagnetycznych: materia odwraca kierunek padajcych promieni wiata od skrywanego obiektu. Wynalazkiem ywo zainteresowa si ju Pentagon.

za g ad k i

KO SM O S

VARIA
Wind
do nieba
W Pimie witym do nieba sigaa drabina, po
ktrej wchodzili i schodzili anioowie. A przynajmniej taki sen mia
patriarcha Jakub.
W naszych czasach projektanci lotw kosmicznych,
np. z NASA, od dawna ju marz o kosmicznej
windzie. Takiej, ktra sigaaby do stratosfery.
Pojazdy kosmiczne zuywayby o 30 proc. mniej
paliwa, gdyby nie musiay startowa z Ziemi.
Dzi wiele wskazuje na to, e to marzenie ma
szans si speni. Kanadyjska firma Thoth Technology uzyskaa wanie w USA patent na budow wiey o wysokoci bagatela 20 kilometrw. Astronauci docieraliby na szczyt wind. Tajemnic patentu jest konstrukcja wiey, ktra ma
zabezpieczy j przed porywami wiatru. Zakada si, e budowa potrwa ok. 5 lat. Wiea (ktra
bdzie wypeniona powietrzem) ma zarobi na
siebie: zapac firmy telekomunikacyjne i turyci, spragnieni widoku Ziemi (prawie) z nieba.

Sanie ka
szkodzi zdrowiu!
W ku nigdy nie jestemy sami. Towarzysz
nam mikroskopijne roztocza powodujce alergie. Pono jest ich do 1,5 mln.
Roztocza potrzebuj do ycia wilgoci i ciepeka. Zdaniem naukowcw lepiej wic odrzuci rano
kodr i ka nie sa. Wtedy (moe) wygin?
A moe to pomys leniwych naukowcw?

atwiej wykry raka

Test, opracowany przez specjalistw z Royal Brompton

Hospital i Instytut NHL w Londynie, pozwala wykry
worganizmie rne formy raka. Test polega na screeningu osocza krwi w poszukiwaniu mikroskopijnych
fragmentw nowotworowego materiau genetycznego,
znanych jako circulating tumor DNA.
Taki test by teoretycznie moliwy ju dawniej, ale praktycznie nierealny z uwagi na olbrzymie koszty bada
ludzkiego DNA, idce w miliony dolarw. Postpy
technologii pozwoliy ostatnio obniy koszt testu
do ok. 200 dolarw.

65

FORUM 22 2015

Papie
ateistw
Richard Dawkins jest jednym znajbardziej znanych
wspczesnych naukowcw, autorem przeomowego dziea
Samolubny gen. Ostatnio jednak czciej ni wnaukowe dysputy

angauje si wkrucjat przeciwko religii.

The Observer

Richard Dawkins
(ur. w1941 r.), brytyjski zoolog iewolucjonista, gorcy
ordownik ateizmu iwrg religii. Autor gonych ksiek, takich jak Samolubny gen czy Fenotyp rozszerzony. Przedstawi wnich teori ewolucji, wktrej
jednostk doboru naturalnego jest gen, aorganizmy
ywe s jedynie maszynami przetrwania. Krytycy
twierdzili, e to zamach na wartoci humanistyczne,
czemu autor zdecydowanie zaprzecza. Dawkins uwielbia poezj, zwaszcza Betjemana, Yeatsa iHousmana.
Przyznaje, e czsto pacze nad szczeglnie piknymi
wierszami. Jego naukowym idolem jest Karol Darwin.
Uwaa, e kontynuuje jego misj, walczc zreligijnymi
zabobonami iobskurantyzmem. Ma te sabo
do nowoczesnych technologii, zwaszcza Twittera,
na ktrym zamieszcza kontrowersyjne komentarze.
eni si trzykrotnie, ostatnio zaktork Lall Ward.
Od 2006r. stoi na czele Fundacji na rzecz Rozumu
iNauki promujcej racjonalizm ihumanizm oraz
zachca ateistw do publicznego ujawniania
swojego wiatopogldu.

66FORUM 22 2015

WRITER PICTURES/FORUM

nauka kontra religia

rozmowa

67

FORUM 22 2015

a forum publicznym jest

wojowniczy, wygadany
i nieugity zupenie
inny ni wyciu prywatnym. To on wymyli sowo mem
na okrelenie wszystkiego, co si
rozchodzi niczym wirus na dugo przed pojawieniem si internetu. Mem wystpuje wostatnim
rozdziale jego ksiki Samolubny
gen, opublikowanej w1976r. To
wanie ona przyniosa 74-letniemu dzi naukowcowi saw iwyniosa go na akademicki olimp.
Staa si wiatowym bestselerem;
przeoona na 25 jzykw, rozesza
si wponad milionie egzemplarzy.
Drugi bestseler to Bg urojony
z2006r. pokaza zupenie nowe
oblicze autora, wojujcego ateisty.
Zczasem w wizerunek przymi
Dawkinsa naukowca. Akcja jego
najnowszej ksiki Brief Candle
intheDark drugiej czci jego
autobiografii (wWielkiej Brytanii ukazaa si pod koniec wrzeniabr.) rozpoczyna si wkrtce
po publikacji poprzedniego dziea.
Brief Candle intheDarkzaczyna si od 70 urodzin irefleksji, e czuje si pan jak 25-latek.
Richard Dawkins: Jestem jak

modzieniaszek, wci peen radoci ycia. Nie czuj si zbyt odpowiedzialny ani bardzo dorosy.
W czym si to przejawia?

Myl, e w braku zahamowa. Mam nadziej, e generalnie jestem grzeczny, ale lubi wali prawd prosto zmostu. Zaley
mi na pewnych rzeczach inie jest
mi obojtne, co si wydarzy. Mam
bardzo emocjonalny stosunek do
tego, co si dzieje wok.
Napisa pan Samolubny
gen jako mody czowiek. Czy
dalej podtrzymuje pan zawarte
wksice tezy?

Nie wycofuj si zniczego, co

napisaem. Wpewnym sensie to
godne poaowania, bo naukowcy
raczej szczyc si zmian stanowiska wprzeciwiestwie do politykw. Ja jednak zca moc podpisuj si pod przesaniem Samo-

68FORUM 22 2015

lubnego genu. Co wicej, uwaam,

e gwna teza ksiki (przetrwaj tylko te geny, ktre dziaaj tak,
by maksymalnie zwikszy szanse na skuteczn replikacj iprzetrwanie; wszystkie organizmy, take czowiek, s jedynie wehikuami przetrwania, nonikami genw
przyp. FORUM) wielokrotnie si
od tamtego czasu potwierdzia.
To niesamowite, jak bardzo
wiat si zmieni od tamtej ksiki. Zwaszcza genetyka posza
bardzo do przodu, prawda?

Wszystko, co jest zwizane

zbiologi, stao si niemal ga-

zi technologii informatycznej, bo
przecie DNA jest jak jzyk komputerowy. Zakadali to ju Watson
iCrick w1953r., ale dopiero ostatnio stao si to oczywiste.
Wielu uwaa, e biotechnologia wyznacza kolejne granice
wnauce. Obszar poznania wtej
dziedzinie poszerza si wpostpie geometrycznym, jak moc procesorw. Pana to ekscytuje czy
przeraa?

Raczej to pierwsze. Ostatnio

uczestniczyem w Los Alamos
wpierwszej konferencji powiconej sztucznemu yciu. Sdz, e to

CAGLECARTOONS

nauka kontra religia

rozmowa

niezwykle ekscytujca perspektywa, bo jako naturalista wsensie filozoficznym nie postrzegam ycia
jako czego magicznego czy nadprzyrodzonego. Dlatego powinno
by moliwe stworzenie ycia za
porednictwem reakcji chemicznych lub sztucznej inteligencji,
jak obdarzony byby komputer.
Obie moliwoci s niezwykle inspirujce itroch niepokojce.
W jakim sensie niepokojce?

Chodzi mi oprzejcie paeczki, zastpienie ycia zbudowanego na atomach wgla yciem krzemowym. Jestem wstanie wyobrazi sobie tak oto scen, gdy dwie
krzemowe istoty siedz naprzeciwko siebie idyskutuj otym, jak to
wodlegej przeszoci, uzarania
dziejw, istniaa mikka, wodnista
izbudowana zatomw wgla forma ycia, ktra daa pocztek ich
cywilizacji. Wielu ludzi uwaa tak wizj za straszn ija to rozumiem. Ale myl, e jest ona rwnie niezwykle ekscytujca.
Niezbyt si pan przejmuje kruchoci i sabociami, jakie dotykaj wikszo ludzi.
Wtrudnych czasach wielu znich
zwraca si ku religii wposzukiwaniu ukojenia ipocieszenia

Tak, nawet jeli to faszywa pociecha. Kiedy adnie to uj Steven Pinker: Kiedy goni ci tygrys,
czerpiesz pocieszenie zwyobraania sobie, e goni ci krlik. Ale
to naprawd jest tygrys. Nie zamierzam rozwiewa iluzji ani wyprowadza zbdu kogo, kto jest
wrozpaczy. Ale ceni prawd. Myl, e prawda owiecie niesie ze
sob wielk pozytywn warto.
Kto wie, moe nawet pewne pocieszenie? To zdumiewajce, e
my, owoce ewolucji, mamy mzgi
zdolne zrozumie, dlaczego tu jestemy, skd pochodzimy, a take skd pochodzi i dokd zmierza wiat wok nas. Jako biologa
zachwyca mnie fakt, e znajbardziej podstawowej formy ycia
moe powsta, bez amania praw
fizyki, niesychanie skomplikowany organizm ludzki, ktry potrafi

rachowa, mwi tyloma jzykami

itworzy poezj.
Sdzi pan, e nauka wygrywa starcie zwielkimi religiami,
oferujc przekonujc narracj?
Czy te przyjdzie nam jeszcze poczeka na jej ostateczne zwycistwo?

Patrzc na wiat jako cao,

stwierdzenie, e nauka wygrywa
t batali, byoby zbyt optymistyczne. Kiedy jednak si spojrzy
na obszary, gdzie edukacja stoi na
dobrym poziomie, gdzie pastwo
socjalne rozwinite jest na tyle, e
ludzie maj czas pomyle irobi
rzeczy, na ktre naprawd maj
ochot, anie tylko walcz oprzetrwanie, to tak, sdz, e wygrywamy.
Czy nie dziwi pana to, e czowiek, ktry wymyli termin
mem, siedzi sobie na kanapie,
wstukuje 140 znakw ipatrzy,
jak jego idee pyn wwiat?

W 1976r. nie mogem otym

nawet pomarzy. Myl, e internet jest zadziwiajc emanacj wspczesnego wiata. Jestem
nim zafascynowany. To niezwykle
interesujcy pomys, na ktry sam
bym nie wpad.

Jest pan mistrzem Twittera

Nie wiem, czy mistrz to dobre

sowo. Ofiara brzmi ju lepiej.

Czuje si pan bardzo nierozumiany czy te lubi pan, od czasu

do czasu, wzi udzia wtakiej
wirtualnej mcce?

O nie, tylko nie mcka. Ona zawsze prowadzi do nieporozumie.

Jak si pan czuje wcentrum
wirtualnego zamieszania?

Ciesz si, e nie padem na razie ofiar prawdziwego polowania

na czarownice, cho Twitter oraz
cay internet s wprost stworzone
do nagonek urzdzanych przez motoch. Przypomina to redniowiecze,
gdy ludzie ponli na stosach.
Mwi pan oprawdzie ipasji,
ale czy nie sdzi pan, e niektre

Czowiek
zwgla

paskie wypowiedzi raczej szkodz, ni pomagaj? Wemy choby uwag otym, e 20proc. laureatw Nagrody Nobla to ydzi,
ajedynie miesznie maa grupka to Arabowie?

Myl, e rnica jest ogromna,

zwaywszy liczb ydw na wiecie. Jest wtym co frapujcego, czeczowieka
go jestem ciekaw ico chtnie bym
krzemowego. zgbi.

zbuduje

Izacznie si
nowa era

W autobiografii nieraz docenia pan kobiety. Gdy na zakoczenie jednego zwykadw koleanka podesza i pocaowaa
pana wczoo, mia pan to skomentowa tak: Kobieca czuo
jeden zpowodw, dla ktrych
warto dalej y.

Bo to prawda. To oczywiste, e
doceniam kobiety, mao tego, ja je
uwielbiam. Oczywicie nie wszystkie, ale

Co takiego maj kobiety, czego brak mczyznom?

O czuoci ju wspominalimy,
cho mczyni te potrafi by
czuli. C mam powiedzie? Jestem heteroseksualnym samcem.
atwo mnie... zauroczy.
Myli pan ostaroci imierci?

Tak. Cho niespecjalnie podoba

mi si proces umierania, bo lekarze
to nie weterynarze, ktrzy mog
szybko zakoczy nasze cierpienie.
Ajeli chodzi obycie martwym, to
podzielam stanowisko Marka Twaina, ktry powiedzia kiedy: Nie
boj si mierci. Byem martwy
przez miliardy lat, zanim si urodziem, inie czuem ztego powodu adnego dyskomfortu. Jedyn
rzecz, ktra moe budzi strach
wzwizku ze mierci, jest wieczno. Wistocie jest tak przeraajca, e lepiej j przetrwa wstanie
oglnego znieczulenia.
auje pan czego wyciu?

Kto zada to samo pytanie poecie Johnowi Betjemanowi, aten odpar: auj, e nie uprawiaem
wyciu wicej seksu.
CAROLE CADWALLADR
GUARDIAN NEWS &MEDIA

69

FORUM 22 2015

 ARCO/FORUM

samochodem po Namibii

kompas

Wymare miasto KOLMANSKOP. Grnikw

zkopalni diamentw ju tu nie ma, ich miejsce
zajy wydmy.

NAMIBIA
Sossusvlei
Kolmanskop
Lderitz

Kanion Fish River

Bawaria na piasku
70FORUM 22 2015

Pustynia, miasta widma iWybrzee Szkieletw.

Oto dzika ipikna Namibia, wci jeszcze nieodkryta przez obieywiatw.

Los Angeles Times

71

FORUM 22 2015

ascynujcy kanion, widoki niczym zinnego wiata,

ekskluzywne hotele imiasto jakby ywcem przeniesione zBawarii to wszystko zapiera dech wtym pustynnym kraju na poudniowo-zachodnim wybrzeu Afryki. Anocne niebo jest
tu naprawd jedyne wswoim rodzaju. Pustynia gorca jak patelnia, opustoszae miasta widma,
mienice si kolorami kaniony
iwstgi pustych autostrad. Witajcie wNamibii, na zachodnim wybrzeu Afryki, midzy RPA aAngol, gdzie pustynia jest bardziej
gorca, adrogi bardziej puste ni
gdziekolwiek na wiecie.
Jak wiele niezapomnianych wypraw samochodowych moja pierwsza podr do Namibii zacza si
pod pretekstem urwania ze szkoy.
Byo to w1998r., miaem 24 lata izbieraem materiay do pracy
dyplomowej wKenii, kiedy kupiem bilet na samolot do Kapsztadu.
Jeszcze zanim wyldowalimy, byem tak urzeczony opisami ssiedniej Namibii wmoim przewodniku, e jedyn rozsdn rzecz, jak
mogem zrobi, to wynaj samochd iruszy wkierunku granicy.

wierszcze XXL

W tym roku udao mi si wkocu namwi kilku przyjaci, eby

znw tam ze mn pojechali. Musielimy zmodyfikowa tras tak, aby
dostosowa j do nowych warunkw: nie mamy ju dwudziestu kilku lat ijestemy bardzo zajtymi
ludmi. Odpucilimy sobie dug
podr samochodem zKapsztadu
ipolecielimy prosto do Windhuk,
stolicy Namibii, atam wynajlimy
zgrabny minivan (chocia wAmeryce uznano by go raczej za troch
wikszy wzek golfowy). Trzeba
byo te odwiey muzyk: Nirvana ustpia miejsca Fleet Foxes.
Kada wyprawa samochodowa
na poudniowy wschd wiedzie
przez wysokie gry o stromych
zboczach, tote pierwszy postj
zaplanowalimy wkanionie Fish
River, dwa dni jazdy na poudnie
od Windhuk. Miejsce to jest praktycznie nieznane poza granicami
72FORUM 22 2015

Namibii, cho wielkoci ustpuje

jedynie amerykaskiemu Wielkiemu Kanionowi. Nie ma tu jednak
ogromnych parkingw, autokarw
wypenionych po brzegi turystami ani kina wywietlajcego filmy
wsystemie IMAX jedynie may,
pusty taras widokowy. Mona tu
swobodnie spacerowa po nieogrodzonym brzegu urwiska; czowiek
odnosi wraenie, e znajduje si na
kracu wiata.
Dla tych bardziej ambitnych
isprawnych fizycznie organizowana
jest piciodniowa wdrwka wgb
kanionu (niepokojce jest to, e na
mapach wpoowie trasy zaznaczona jest droga ewakuacyjna). Dla innych przewidziane s sundowners,
mocne drinki serwowane ozacho-

Morze wydm
na pustyni
SOSSUSVLEI.

dzie soca, po powrocie na kwater, wmyl uwiconej tradycji safari. Nocowalimy weklektycznym
Caon Lodge, w wolno stojcych
domkach ukrytych wrd blokw
skalnych (zupenie jak wJaskiniowcach), na skraju rozlegej rwniny.
Hotel oferuje wdrwki zprzewodnikiem, mi obsug iupragnione
schronienie przed olbrzymich rozmiarw insektami: wygldaj na
wystarczajco due, by powali kota (podobno to niewinne wierszcze,
ale zachowaniem przypominaj bardziej bestie zhorrorwSF).
Nastpny punkt na naszej
trasie to miasto Lderitz na
szczcie nie ma wnim wierszczy na atlantyckim wybrzeu.
Podr z kanionu na wybrzee

ARCO/FORUM

samochodem po Namibii

kompas

trwa cay dzie: najpierw kilka

godzin na wyboistych, pokrytych
wirem drogach, a potem duga, wygodna jazda autostrad B4,
tak prost ipust, e trzymanie
rk na kierownicy wydaje si formalnoci.
Mimo pozornego podobiestwa Namibii do zachodu Stanw
Zjednoczonych nikt nie pomyli
tego miejsca zkrajobrazami Arizony czy Nevady. Moe to przez
strusie przechadzajce si leniwie
wzdu drogi. Amoe po prostu
przez pustk. Namibia jest dwa razy wiksza od Kalifornii, ale liczba
jej ludnoci to zaledwie pi procent mieszkacw tego amerykaskiego stanu. Tutaj termin tereny
wiejskie oznacza, e jadc przez

100 mil autostrad, nie natrafimy

na siedziby ludzkie (ani na stacj
benzynow). Co jaki czas zatrzymywalimy samochd iszlimy kawaek wgb pustyni, rozmylajc
nad tym, jak ogromna pusta przestrze dzieli nas od niewyobraalnie odlegego horyzontu. Nigdy
wczeniej nie znajdowaem si tak
daleko od innych ludzi.
Jeli ju teraz poczulicie si
nieswojo, zaczekajcie, a dotrzemy
na wybrzee. Wmiar jak si tam
zbliamy, piasek zmienia barw
ztej na ksiycowo szar. Tutejsze wybrzee, od piciu wiekw cieszce si z saw wrd marynarzy, jest czsto spowite zdradzieck
mg. Dalej na pnoc, na Wybrzeu Szkieletw, wci bielej resztki

kadubw rozbitych statkw, czciowo zagrzebane pod naniesionym przez sztormy piaskiem.

Angeliny nie wpucimy

Wrd tego pustkowia ley kolejny,

nieprawdopodobny cel naszej podry: Lderitz. Namibia bya kiedy niemieck koloni, awLderitz ta spucizna jest tyle widoczna, co zaskakujca. Niemieckie
piekarnie, bawarska architektura
iwicej umlautw wnazwach ulic,
ni jestecie sobie wstanie wyobrazi. Bezadny to jedyne sowo, jakim mona okreli t XIX-wieczn
wiosk wcinit midzy setki mil
kwadratowych spalonego socem
pustkowia ilodowate antarktyczne
prdy, obmywajce wybrzee.
73

FORUM 22 2015

samochodem po Namibii

kompas
Lderitz, ze sw pen ycia bawarsk atmosfer, lece pord
tak niegocinnego otoczenia, samo
wsobie jest atrakcj. Op godziny
drogi std na poudnie znajduje si
Dias Point, gdzie samotnie trzyma
stra replika krzya ustawionego
tu w1488 r. przez podrnika Bartolomeu Diasa (pierwszego Europejczyka, ktry opyn Przyldek
Dobrej Nadziei).
Niedaleko Lderitz znajduje si
miasto widmo Kolmanskop, opuszczona osada grnikw z kopalni diamentw, oktr upomniay
si czas ipustynia. Mona tu swobodnie chodzi po smaganych piaskiem zabudowaniach, obserwujc,
jak wydmy przedostaj si powoli
do ich wntrz przez drzwi iokna.
Jeli wejdziecie do jednego ztych
domw, przebrniecie przez wypeniony do poowy piaskiem parter
iostronie wejdziecie po czciowo
sprchniaych schodach do sypialni, zobaczycie, e tapety, ozdoby na
cianach, agdzieniegdzie nawet szyby woknach pozostay nietknite.
Opuszczamy Lderitz ipo 12
godzinach jazdy samochodem zbliamy si do najwikszej atrakcji
Namibii: Sossusvlei, wparku narodowym Namib-Naukluft. Niekoczce si fale najwikszych na
wiecie inajbardziej fotogenicznych piaszczystych wydm tworz
krajobraz nie z tego wiata. Ich
barwy oszaamiajca czerwie
i ognisty pomaracz na tle krystalicznego, bkitnego nieba s
jeszcze bardziej imponujce ni
ich rozmiary.
Niezalenie od urokw wydm
uznalimy, e to odpowiedni moment, by po tygodniu spdzonym
wprymitywnych motelach ina zakurzonych drogach, zafundowa
sobie odrobin luksusu. Niewiele
miejsc wAfryce nadaje si do tego celu lepiej ni okolice Sossusvlei,
gdzie si mieszcz najbardziej ekskluzywne hotele, wktrych mona
ukry si przed wiatem. Najdroszy ze wszystkich orodek Wolwedans kompleks, na ktry skada
si szereg bungaloww isuperluksusowe namioty odmwi pono
przyjcia Brada Pitta i Angeliny
74FORUM 22 2015

Jolie oraz ich wity, eby nie zmienia rezerwacji dokonanych przez
innych goci. Taszy, ale rwnie
fantastyczny jest Sossus Dune Lodge, skd najatwiej dotrze do synnych wydm.
Wybieramy Sossusvlei Desert
Lodge, ktry jak wiele innych tutejszych orodkw znajduje si
w niewielkiej odlegoci od Sossusvlei, wosobnej dolinie. Wolno
stojce domki zbudowane s wysoko, na zboczu doliny, wotoczeniu gr iwydm niemal tak widowiskowych jak te wSossusvlei. Poyskujca wdole rwnina dziaa tak
samo uspokajajco jak widok wody: zupenie jakbymy byli wPost
Ranch Inn wKalifornii, tyle tylko
e zamiast wielorybw moemy
obserwowa tu antylopy.

ARCO/FORUM (2)

Drink przy Drodze Mlecznej

Zarezerwujcie sobie co najmniej

jeden dzie na zwiedzanie Sossusvlei: wielu podrnikw przemierza p wiata tylko po to, eby
zobaczy tutejsze wydmy. Lot balonem wypenionym gorcym powietrzem to niezapomniany, cho
kosztowny sposb, by podziwia
ich fantastyczn geometri zgry.
Mona te wybra przelot samolotem iobejrze nie tylko wydmy,
ale take wiekowe wraki statkw
na Wybrzeu Szkieletw.

Swoim
wygldem
inazw
LDERITZ
przypomina,
e Namibia bya
kiedy koloni
niemieck.
Aloesy
wkanionie
FISH RIVER.

Mionicy fotografii bd na
pewno chcieli uda si na skraj
wydm o wicie lub o zmierzchu,
by uchwyci padajce pod maym
ktem wiato iostro zarysowane
cienie. Potem odo aparaty ibuty izaczn si wspina na wydmy:
wasze wewntrzne dziecko dawno ju bawio si wtak ogromnej
piaskownicy. Strome zbocza mog
wprawdzie budzi strach, ale jeli
si przewrcicie, po prostu upadniecie wkomiczny sposb na grub
warstw mikkiego piasku, czego ja
sam jestem najlepszym przykadem.
Gdy ju skoczycie podziwia
wydmy, kady hotel oferuje popoudniowe wypady samochodem do
miejsc, zktrych mona obserwowa zebry, strusie, szakale iantylopy. Ioczywicie, gwiazdy. Pewnego
wieczoru nasz przewodnik zaparkowa samochd na szczycie wzgrza,
otworzy przenony barek izacz
serwowa drinki wchwili, gdy na
nocnym niebie Poudnia zaczy si
pokazywa pierwsze lnice punkciki. Z dala od wszechobecnego
wietlnego smogu Droga Mleczna
staa si rwnie widoczna jak Ksiyc cicha rzeka gwiazd przecinajca niebo. Szampan, dobre towarzystwo, ana horyzoncie sylwetki zebr,
owietlonych blaskiem gwiazd oto
nocne ycie wnamibijskim stylu.
M. VANHOENACKER LOS ANGELES TIMES

75

FORUM 22 2015

zagadka mierci superszpiega

historia

Z balkonu
upad Anio

Przez niektrych uwaany by za najwikszego szpiega XXw.

Mia pracowa dla Egiptu, Izraela ikilku innych wywiadw. Byskotliw karier
zakoczy skok zpitego pitra.

76FORUM 22 2015

karz przyzna, e pacjent ostatnio

by powanie zestresowany iwcigu dwch miesicy straci 10kg. S
jednak powody, by nie wierzy wsamobjstwo. Nie pozosta aden list.
Marwan mia jeszcze tego wieczora
lecie do Stanw Zjednoczonych na
spotkanie z prawnikiem. Dopiero
co zosta przyjty do Reform Club,
ktrego czonkami s ksi Karol
ibya szefowaMI5 Stella Rimington. Mia wiele umwionych spotka, planw ipowodw, eby y.
Nie ma dowodw na zaburzenia
umysowe czy psychiczne ani jakie-

Armia izraelska
na Synaju (padziernik 1973r.).
ASZRAF MARWAN (pseudonim Anio) uprzedzi Tel Awiw
oegipskiej inwazji. Jako zi Nasera mia przecieki znajwyszych
elit Kairu.

gokolwiek zamiaru samobjstwa

ogosi koroner William Dolman.
Paradoksalnie, wdochodzeniu nie
znaleziono absolutnie adnych dowodw na poparcie tezy, e Marwana zamordowano.
Z pewnoci ba si o ycie.
Gdy po raz ostatni znalaz si zon sam na sam wmieszkaniu, powiedzia, e moe zosta zabity.
Wostatnich miesicach ycia nabra zwyczaju sprawdzania co wieczr drzwi izamkw. Wedug rodziny by jeszcze jeden trop bliskie ukoczenia pamitniki. Trzy

VIG/FORUM, AFP/EAST NEWS, R. FRENSDORFF

edno jest pewne: Aszraf Marwan jeszcze y, kiedy lecia

z balkonu wartego 4,4 mln
funtw apartamentu na pitym pitrze. Spad na prywatny ogrd rany pod numerem
24Carlton House Terrace, kilkaset
metrw od Piccadilly Circus. Ratownicy nie zdyli na czas iEgipcjanin zmar zpowodu pknicia
aorty. By 27 czerwca 2007r., krtko po 13.30.
Skoczy czy zosta wypchnity? Sekcja zwok wykazaa wkrwi
lady antydepresantw. Jego le-

The Guardian

tomy, kady po okoo 200 stron,

i dyktowane nagrania nigdy nie
zostay odnalezione. Zdaniem jednego zhistorykw Marwan przez
lata pracowa dla kilku wywiadw:
egipskiego, izraelskiego, woskiego,
amerykaskiego ibrytyjskiego; czy
szykowa si do ujawnienia sekretw, ktre mogy zawstydzi krlw inarody?
Kto zabra dokumenty, oile faktycznie istniay? By trzecim Egipcjaninem mieszkajcym wLondynie, ktry zmar wpodobnych okolicznociach. Wczerwcu 2001r.
zbalkonu wieowca Stuart Tower
wypada aktorka Soad Hosny, ktra zwrcia si do wydawcy zofert napisania wspomnie. Wsierpniu 1973r. zbalkonu tego samego budynku wypad El-Leithy Nasif, byy szef gwardii prezydenckiej
Anwara Sadata. On rwnie pisa
pamitniki. Wszystkie ofiary miay
zwizki zegipskimi subami specjalnymi.
Dokadnie wchwili gdy Aszraf
Marwan wypad zbalkonu, Ahron
Bregman siedzia wswoim gabinecie wlondyskim Kings College,
czekajc na telefon od niego. Kiedy
wkocu aparat zadzwoni, okazao
si, e to siostra zIzraela zwiadomoci, e Marwan nie yje.
Zanim Bregman wkroczy wycie Marwana, Egipcjanin by znany
jako zamony biznesmen inamitny fan Chelsea (mia ponad trzy
procent udziaw wklubie). Urodzi si wEgipcie w1944r. jako
syn oficera gwardii prezydenckiej.
W1965r. zwyrnieniem ukoczy inynieri chemiczn na Uniwersytecie Kairskim idosta powoanie do armii. Gdy mia 21 lat,
podczas gry wtenisa wHeliopolis,
na zamonym przedmieciu stolicy, wypatrzy atrakcyjn dziewczyn. Bya to 17-letnia Mona Naser,
trzecia, ulubiona crka prezydenta. Rok pniej wzili lub, amody Aszraf wszed do egipskiej elity.
Dwa lata pniej wyjecha kontynuowa studia wLondynie.
Wedug jednego zhistorykw
niezadowolony z kieszonkowego od rodziny Marwan oczarowa
on pewnego kuwejckiego szej-

ka, ktra zapewnia mu wLondynie dodatkowe pienidze. Gdy si

otym dowiedzia Naser, wezwa
zicia do Kairu izada natychmiastowego rozwodu. Mona stana jednak po stronie ma iskoczyo si na nakazie pozostania
wstolicy. Aszraf mia wyjeda
do Londynu tylko na egzaminy.
Wiosn 1969r. pojecha tam
rzekomo na konsultacj lekarsk.
Historyk Howard Blum opisuje, jak Marwan wrczy lekarzowi swoje zdjcia rentgenowskie
wraz zteczk pen egipskich dokumentw pastwowych i zada dostarczenia ich do izraelskiej
ambasady. Trzy dni pniej agent
Mosadu mia go zaczepi wdomu
towarowym. Wedug innej wersji
Marwan dzwoni do ambasady ico
najmniej dwukrotnie zosta zlekcewaony, zanim wkocu pozwolono mu zostawi wiadomo dla
rezydentw wywiadu. Przedstawi si znazwiska iowiadczy, e
chce pracowa dla Izraelczykw.

nadany Marwanowi przez Mosad

Anio porednio potwierdza,
e traktowano go jak dar niebios.
Tymczasem zdobywa zaufanie wEgipcie. Po mierci Nasera
we wrzeniu 1970r., mia przekaza rzekome tajne dokumenty Izraela nastpcy swojego tecia, Anwarowi Sadatowi. Mosad zawid
Historyk AHRON si jednak na Aniele trzy lata pBREGMAN odkry
niej, gdy wkwietniu 1973r. przeiopisa podwjn
sa ostrzeenie przed bliskim atagr agenta. Dzi
kiem Egipcjan. Izrael wysa na Syczuje si wspnaj dziesitki tysicy onierzy, ale
odpowiedzialny
atak nie nastpi. Faszywy alarm
zajego mier
kosztowa podobno Izraelczykw
iszuka zabjcy.
35 mln dolarw. 4 padziernika
szpieg znw ostrzeg przed inwazj (zadzwoni do oficera prowadzcego zParya, gdzie goci
zegipsk delegacj). Osmej rano
nastpnego dnia izraelski rzd zebra si na nadzwyczajnym posiedzeniu. Postanowiono nie ryzykowa iznw zarzdzi mobilizacj
si pancernych. Tym razem informacja bya prawdziwa, cho niedokadna: Marwan ostrzeg, e EgipPo stronie zwycizcw
cjanie uderz ozachodzie soca,
Szmuel Goren, szef Mosadu na Eutymczasem inwazja zacza si
rop, by akurat wLondynie. Nacztery godziny wczeniej, o14.00.
tychmiast skojarzy Marwana, bo
Czemu zi prezydenta zdecyz powodu zwizkw z egipskim Aszraf
dowa si na wspprac z wroprzywdztwem ju wczeniej zagiem? Z pewnoci wiedzia,
Marwan
oono mu teczk, uznajc za pojak wiele ma do zaoferowania.
tencjalne rdo. Goren umwi by trzecim
Wowym czasie Izrael mia mniej
si znim na spotkanie wkawiar- londyskim
ni trzy miliony obywateli. Armia
ni. Zasonity gazet, porwna
opieraa si na rezerwistach ipowchodzcego ze zdjciem iskin Egipcjaninem, trzebowaa informatorw, eby
drugiemu agentowi, ktry zaczepi ktry zgin wiedzie, kiedy ich zmobilizowa.
Marwana. Ten opowiedzia oswoMotywy Marwana zpewnoci s
ich koneksjach wKairze i otym, co wpodobnych kluczem do odpowiedzi, wobec komoe zaoferowa. Przynis koper- okolicznogo by tak naprawd lojalny ikto
t zdokumentami. Oto prbka
go zabi.
powiedzia izada 100tys. do- ciach
To tylko krymina
larw przy nastpnym spotkaniu.
Nikt nie przeczy, e pracowa
Mosad powtpiewa wjego inzIzraelczykami. ona twierdzi, e
tencje. Moe zamierza gra jako
gdy zapytaa go oto wprost na popodwjny agent i przekazywa
cztku XXIw., najpierw zaprzecza,
bdne informacje albo szpiegowa
apotem powiedzia, e informacje,
na rzecz tecia? Marwan mia na to
ktre przekazywa, byy faszywe.
odpowied. Owiadczy, e po klJaka jest prawda? Bregman uwaa,
sce Egiptu wwojnie szeciodnioe zna odpowied. Jednoczenie
wej w1967r. woli sta po stronie
mczy go inne pytanie: czy jest odzwycizcw. Dokumenty wygldapowiedzialny za mier Marwana?
y na autentyczne. Jakbymy mie Zdemaskowa yjcego szpiega
li kogo wku Nasera stwierto wielki bd mwi zpowag.
dzi jeden zagentw. Pseudonim
77

FORUM 22 2015

zagadka mierci superszpiega

historia
Bregman naley do czoowych
historykw XX-wiecznych wojen Izraela. Mwi osobie, e jest
akademikiem oduszy dziennikarza. By doj do tego, e Marwan
iAnio to ta sama osoba, musia
si wykaza nie lada talentem ledczym. Nabra podejrze na podstawie przestudiowanych dokumentw ipamitnikw, ale potrzebowa potwierdzenia. Nie mona
tak po prostu oskary kogo, e
jest szpiegiem. Marwan by bardzo
zamony; mg mi wytoczy proces wyjania.
Od 1999r. wysya mu swoje
artykuy wnadziei, e ten si przyzna. Gdy nic ztego nie wyszo, pojecha do Izraela spotka si zwydawc wspomnie generaa Elego
Zeiry, byego szefa wywiadu wojskowego. Zeira, zwolniony po faszywym alarmie szpiega wkwietniu 1973 r., wielokrotnie wspomina oAniele wswojej ksice.
Zaoyem, e jeli nie genera,
to moe jego wydawca potwierdzi mi nazwisko tumaczy Bregman. Spotkali si w Tel Awiwie
w2000r. Bregman upi czujno
rozmwcy przyjazn pogawdk.
Czy tym szpiegiem jest Marwan?
wypali nagle. Wydawca tylko odwrci wzrok isi umiechn. To mi wystarczyo kwituje
Bregman.
W druku nadal jednak pozosta
ostrony. W wydanej w tym samym roku ksice Israels Wars
(Wojny Izraela), wzawoalowany
sposb napisa, e Anio by praw rk Nasera. Wysa Marwanowi egzemplarz. adnej reakcji. Omielony, wkolejnej ksice (History ofIsrael z2002r.)
wspomnia, e Anio by jednym
zkrewnych Nasera ie czasem posugiwa si kryptonimem Zi.
Byo to kamstwo, majce sprowokowa Marwana ida wskazwk
innym dziennikarzom. Tym razem Bregman wysa szpiegowi
egzemplarz zdedykacj Aszrafowi Marwanowi, bohaterowi Egiptu. Nadal nic. Ale plan ostatecznie zadziaa. Pewien dziennikarz
z Egiptu zdoa umwi si na
wywiad ispyta Marwana, co s78FORUM 22 2015

dzi orewelacjach historyka. Ta

ksika to gupi krymina usysza wodpowiedzi.
Bregman jednak uzna, e skoro
zamiast grozi procesem ozniesawienie, Marwan prbuje tylko zlekceway jego prac, oznacza to dalsze potwierdzenie. Tydzie pniej
udzieli wic wywiadu egipskiemu
tygodnikowi Al-Ahram Al-Arabi
iwprost nazwa go szpiegiem. Jako historyk musz broni swojego
dobrego imienia argumentowa.
29 grudnia 2002r., siedem dni
po publikacji wywiadu wIzraelu,
Bregman odebra telefon. Jestem
czowiekiem, oktrym pan pisze
powiedzia mczyzna zsilnym
arabskim akcentem. Jak mog
by pewny, e to pan? odpowiedzia historyk. Wysa mi pan
ksik zdedykacj pada odpowied. Tak si zaczy ich nieregularne kontakty.
Bregman, kiedy chcia porozmawia, musia dzwoni do sekretarki agenta wKairze, apo kilku
minutach ten oddzwania zLondynu. Ostrzeg, e wszystkie jego
rozmowy nagrywa egipski ibrytyjski wywiad izawsze przedstawia si tylko jako temat pana
ksiki. Myla logicznie. Rozumia, e jego tajemnica si wydaa, wic korzysta ze swojego uroku, ebym si sta jego obroc.
Nie widziaem ju nieuchwytnego
szpiega, ale czowieka, ktry ma
stresy, kopoty zsercem. Poza tym
nie mia zkim pogada. Opracy
szpiega nie rozmawia si przecie
zon ani zdziemi wspomina
Bregman.
W kocu historyk zapyta, czy
moe napisa jego biografi. Marwan odmwi. Po co wic miaby
sam si zabiera za pamitniki,
skoro chcia, eby jego historia posza wzapomnienie? Pytanie za
milion dolarw. Ale czy rzeczywicie pracowa nad ksik? Moe
chcia tylko nie dopuci, ebym
napisa swoj? zastanawia si
Bregman. Znalezienie dowodu na
istnienie dziennikw Marwana stao si jego obsesj.
Osobicie spotkali si tylko raz,
wpadzierniku 2003r. Marwan

Najwicej
na jego
mierci
mogliby
zyska
Egipcjanie

ju wtedy si lka oycie. Powiedzia, e wydana wanie ksika owojnie Jom Kippur, wktrej
Blum wprost okreli go jako Anioa iopisa rekrutacj, to zaproszenie do zabjstwa. Zdaniem Bregmana Marwan liczy, e poznany
historyk opowie jego wersj. Wci
nie istniao te urzdowe potwierdzenie jego szpiegowskiej kariery,
ale to si miao zmieni. WIzraelu
by przedmiotem gonego procesu midzy Zeir a Cewim Zamirem, byym szefem Mosadu. Zamir oskara Zeir o ujawnienie
prasie tosamoci Marwana, aZeira pozwa Zamira ozniesawienie.
Sd uzna, e Zeira faktycznie wyjawi tosamo Anioa nieuprawnionym osobom. Wyrok ogoszono
14 czerwca 2007r., a13 dni pniej Marwan ju nie y.

Dla swego ego

Hosni Mubarak, wczesny prezydent Egiptu, wchwili mierci Marwana by jedynym przywdc, ktry publicznie wskaza winowajc
(Libijczycy). Jeli za za morderstwo odpowiada Egipt, to dooy
stara, by tak nie wygldao. Pogrzeb szpiega wKairze mia charakter pastwowy. Hosni Mubarak
wyda nawet owiadczenie: Nie
wtpi wlojalno Marwana.
Wjego lojalno nie wtpi rwnie Zamir. Jak mwi, Marwan
wiernie szpiegowa na rzecz Izraela z powodu pienidzy i ego.
Podczas ledztwa Mona Marwan
oskaraa Mosad. Jednak zabicie
byego agenta po jego dekonspiracji byoby sab zacht do wsppracy kolejnych werbowanych.
Nawet jeli Izrael uzna, e by podwjnym szpiegiem, lepiej byoby
nic nie robi idawa wten sposb
do zrozumienia, e suy sprawie
izraelskiej. Trudno nie zauway,
e to Egipcjanie mogli najwicej
zyska wprzypadku jego mierci,
tak jak mogli straci najwicej, gdyby przyzna wpamitnikach, e ich
oszukiwa. Ajeli wemiemy jeszcze pod uwag innych obywateli
Egiptu, ktrzy wypadli wLondynie zwysokich piter...
SIMON PARKIN GUARDIAN NEWS &MEDIA

MATERIA KANCELARII PRAWNEJ SKARBIEC. REDAKCJA DWUTYGODNIKA FORUM NIE ODPOWIADA ZA TRE MATERIAU.

mikroforum

lekki kaliber

Spapugowa papug

56

-letni Ted Richards zBristolu hoduje papuki oimionach Ellie, Teaka, Timneh, Jake iBubi. Dawniej pracowa wwytwrni
obuwia, adzi, na emeryturze, yje tylko dla swoich
ptakw. Do tego stopnia zwariowa na ich punkcie,
e zapragn wyglda jak one: twarz ipowieki wytatuowa iozdobi kolczykami, aniedawno posun
si jeszcze dalej odci sobie uszy, aby si jeszcze
bardziej do nich upodobni. Wsumie na ciele ma ponad 100 barwnych tatuay i50 piercingw. Operacja
odcicia uszu trwaa sze godzin. Aby nie spaday
mu okulary, wszczepi sobie metalowe bolce poniej
skroni. Czuj si jak wniebowzity. Bez przerwy
wpatruj si we wasne odbicie wlustrze powiedzia pooperacji.
W szkole koledzy wymiewali si zjego uszu, ale
podkrela, e nie dlatego poszed pod n. Odcite
maowiny podarowa przyjacice, ktra na pewno je doceni. Wdomu ma jeszcze poudniowoamerykaskiego legwana zielonego Iggy ipitbulla Candy.
Teraz zwariowany na punkcie papug emeryt pragnie
posun si jeszcze dalej: chce znale chirurga, ktry byby gotw zamieni mu nos wdzib.
ODDITYCENTRAL.COM, DAILY MAIL

Mahatma
Adolf

ajpopularniejszy autor wIndiach?

Nie, nie Matka Teresa, tylko...
Adolf Hitler. Od niedawna Mein
Kampf bije rekordy na listach bestselerw. Sprzedaje si jak wiee bueczki zarwno wwersji angielskiej, jak i wkilku
miejscowych jzykach. To klasyk, jak
biografie Gandhiego. Wielu ludzi uwaa
posiadanie tego dziea wswojej biblioteczce za przejaw dobrego tonu mwi sprzedawca ksiek zKhan Market
wNew Delhi. Atak konkretnie, to kto kupuje? Zwykle studenci albo pracownicy
wyszych uczelni, ale tacy specyficzni, co
nie wygldaj na inteligentw wyjania
handlowiec.
Fascynacj Hitlerem przejawiaj modzi ludzie opowierzchownej wiedzy humanistycznej, widzcy wFhrerze wzr
siy woli, jaka moe im pomc wkarierze zawodowej. Mein Kampf to dla nich
co midzy poradnikiem samodoskonalenia apodrcznikiem typu Jak odnie
sukces wbiznesie. Wielu znich sympa-

80FORUM 22 2015

tyzuje zhindusk Narodow Organizacj Patriotyczn (RSS), szowinistycznym

ugrupowaniem zaoonym w1925r. na
wzr Hitlerjugend. Rasowy hinduski nacjonalista, podobnie jak jego europejscy
towarzysze nazici, zwraca baczn uwag na fizjonomie napotykanych ludzi
iuwaa, e naley do wyszej kasty ni
bardziej od niego ciemnoskrzy rodacy.
Aju prawdziwym miodem na jego serce
jest wykorzystana przez Hitlera starohinduska swastyka.
Eksplozja sprzeday Mein Kampf
wIndiach nastpia po wyganiciu praw
do tego utworu 60 lat po mierci autora,
czyli w 2005 r. Wtym roku wydawnic-

two Jaico, specjalizujce si wporadnikach samopomocy iduchowoci, wznowio t publikacj ju kilkakrotnie. Cena
wprzeliczeniu waha si midzy jednym
adwoma euro. Szczeglnym wziciem
Moja walka, ozdobiona podobizn autora, cieszy si wdworcowych kioskach
ina ulicznych straganach, anawet w...
ksigarni partii komunistycznej. Specyficzny stosunek doHitlera wIndiach nie
jest zreszt owocem naszych czasw. Ju
Gandhi pisywa do niego listy znagwkiem Szanowny przyjacielu. Dzi swastyka znowu przynosi szczcie zwaszcza indyjskim wydawcom iksigarzom.
LA VANGUARDIA

W W W . F O R U M dwuty g odni k . P L

Adres redakcji: ul.Supecka 6

02-309 Warszawa 22
tel. (48) (22) 451 60 96
fax (48) (22) 451 61 64
e-mail: redakcja@tygodnikforum.pl
Redak tor naczelny

Pawe Moskalewicz
s e k r e ta r z r e da kc j i
i Redak tor prowadzcy:

Igor Walenczak
Pr a w a a u t o r s k i e :

Maciej Domagaa

Magia liczb
seksualnym. Tylko 11proc. zgasza
ten fakt policji lub wadzom.

492 piosenki nagra

((
dotychczas Bob Dylan.
85 proc. przedsibiorstw
((
zbyej NRD jest wrkach wacicieli
zNiemiec Zachodnich.

200kg poow wagi zrzuci

najgrubszy Australijczyk.

((

596 miliarderw mieszka

((
wChinach, o59 wicej ni wUSA.
THE ATLANTIC, LEXPRESS, DAILY MAIL

Li polecony

BULLS, ALAMY/BE&W, PIXABAY, MAT. PRASOWE

rzeba przyzna, e Kyle Waring

zSomerville wstanie Massachusetts ma nosa do interesw. Wlutym br. sprzedawa z powodzeniem
paczki niegu, ktry zbierano
z okolic Bostonu cierpicego zpowodu rekordowych opadw. Od niedawna natomiast za
porednictwem
swojej strony internetowej Shipfoliage.com oferuje jesienne licie, zrywane
przez ekspertw listowia
wznanej zprzepiknych jesiennych krajobrazw Nowej Anglii. Kady li poddaje si ogldzinom, anajlepsze zalicza do
pierwszej kategorii. Sprawdzam kady
li, by si upewni, czy nie podziurawiy go robaki, czy nie jest rozdarty. Wybieram te obarwach najmocniejszych, dzia-

Maciej Zglinicki

ap kij ibij

Dzia niemiecki

Hanna Hartwig, Joanna Hartwig

Dzia romaski

Sawomir Szarejko

ije bejsbolowe, golfowe, omy takie oto bibeloty zdobi

ciany lokalu Rage Room (Pokj wciekoci) wToronto. Okoo 30
osb tygodniowo wpada tu na dusz chwil, by da upust swojej zoci,
rozbijajc nagromadzone rupiecie, ktrych nie udao si sprzeda: krzesa,
budziki, krasnale ogrodoweitp. Najbardziej podanym przez frustratw
kozem ofiarnym okazaa si jednak
drukarka, wyjtkowo wytrzymaa na
uderzenia (rozpada si dopiero po 30
ciosach). C, jedni handlowcy miad ceny, ainni zleay towar.

D z i a ro syj s k i

Anna abuszewska
pracownia graficzna

Dyrektor artystyczny

Magorzata liwiska
Studio

Andrzej Fuksiewicz
Fotoedycja

Marcin Kapica
S ta l e w s p p r ac u j

Roman Kazior, Tomasz Krzyanowski,

Agnieszka Mitraszewska, Marta Nowicka,
Adam Peszke, Kamil Puczko, Micha Rydz,
Robert Sud, Monika Swadowska,
Anna Tatarkiewicz, Katarzyna Witakowska
Ko r e k ta

Elbieta Guchowska
Reklama

Biuro Reklamy
tel. (48) (22) 451 61 36
reklama@polityka.com.pl
Izabela Kowalczyk-Dudek dyrektor

LE CANARD ENCHAN

ajcych na emocje mwi Waring. Selekcj przechodzi pomylnie mniej wicej co

dziesity okaz.
Nastpnie licie poddaje si kilkudniowemu procesowi konserwacji zanurza si je wroztworze wody igliceryny
apotem suszy
na powietrzu.
Dziki temu s wytrzymae i zachowuj ywe barwy
przez wiele
lat. Za 19,
99 dolarw (nie liczc kosztw transportu) Waring dostarczy klientom prosto pod
drzwi paczuszk ztrzema starannie dobranymi limi, wkolorach czerwonym,
tym izielonym lub obarwach mieszanych, atake wrnych rozmiarach. Alicie drugiej kategorii mona sobie zawsze pozbiera samemu.
THE GUARDIAN, THEBOSTON GLOBE

ISTNIEJE OD 1965 ROKU

20 proc. amerykaskich
((
studentek pada ofiar napaci natle

Dzia anglo- amerykaski

Dzia dystrybuc ji

Marcin Panicki kierownik

dystrybucja@polityka.com.pl
Pr e n u m e r a t a

tel. (48) (22) 451 61 00

Infolinia: tel. (67) 210 86 30
www.sklep.polityka.pl
konto: Polityka Spka z ograniczon odpowiedzialnoci S.K.A.
Forum
Raiffeisen Bank Polska S.A.
18 1750 0009 0000 0000 1004 2763.
SWIFT: RCBWPLPW
Oddziay terenowe RUCH S.A. na obszarze caego kraju, wszystkie
urzdy pocztowe i listonosze.
RUCH S.A., ul. Jana Kazimierza 31/33,
00-958 Warszawa tel. (48) (22) 53 28 731

www.ruch.com.pl
prenumerata.poczta-polska.pl
www.polishmagazines.com

Wydawca: Polityka Spka z ograniczon

odpowiedzialnoci S.K.A.
Druk:
okadka: Galery Fine 115 g Sappi
rodki: Stella Press 65g StoraEnso
FORUM zamieszcza wycznie przekady tekstw zprasy
zagranicznej. Redakcja zastrzega sobie moliwo zmiany
tytuu, leadu i skracania tumaczonych artykuw,
o ile nie wypacza to sensu oryginau. Teksty wasne s
odrbnie sygnowane.
Sprzeda bezumowna numerw
aktualnych i archiwalnych
po cenie niszej od ustalonej
przez Wydawc jest zabroniona,
nielegalna i grozi odpowiedzialnoci karn.

81

FORUM 22 2015

Jak dobrze by z!
Sandra Bullock, aktorka amerykaska

Powiedziaem Angeli Merkel, e Turcja

nie jest obozem koncentracyjnym
dlauchodcw. Nie zgadzamy si na umow
typu: Dajcie nam pienidze iniech zostan
wTurcji.
Ahmet Davutolu, premier Turcji

We Francji, jeli masz jaki pomys,

trzeba go przygotowa, przeanalizowa...
WPolsce, im bardziej jaka idea jest szalona,
tym wikszy wzbudza entuzjazm.
Maya Szymanowska, dziennikarka, wydaa
weFrancji ksik oPolakach

W miar jak Elton John pogra

si whomoseksualizmie, jego
potencja twrcza stawaa si
coraz bardziej wta.

Ludzie wpadli wpopoch, widzieli si ju na

dworcu wMonachium, chocia wSzwajcarii
nie ma takiego kryzysu imigracyjnego jak
wpastwach ociennych.
Daniel Brlaz, polityk ze szwajcarskiej Partii Zielonych,
osukcesie wyborczym ugrupowa antyimigranckich

Od razu
si sobie spodobalimy.
Co midzy nami zaiskrzyo.
Chemia zadziaaa. Myl, e
mnie po prostu pociga.
Silvio Berlusconi
oGeorgeu W. Bushu

Wsiewood Czaplin, hierarcha Rosyjskiej

Cerkwi Prawosawnej, wprzeszoci
wielbiciel artysty

Takie rzeczy si
zdarzaj.
Jeb Bush, jeden
zrepublikaskich
kandydatw
naprezydentaUSA,
po strzelaninie
naUniwersytecie
Umpqua

Roboty wkocu
zastpi to, co jeszcze
zostao zludzkiego
proletariatu. Do
roku 2025 pojawi si
robotariat, ktremu obce
bd stres, urlopy istae
godziny pracy.
Bruno Teboul, francuski analityk
nowych technologii

Mog zniszczy mnie,

ale nie mog zniszczy
dziea mojego ycia.
Jestem fighterem.
Joseph Blatter, prezydent FIFA,
zawieszony na90dni

82FORUM | 22 2015

W Stanach Zjednoczonych
nimy opienidzach.
Oto prawdziwe
amerykaskie
marzenie.
Oliver Stone, reyser
filmowy

Jeli kto chodzi we nie

po nocy, jest lunatykiem.
Jeli chodzi we nie za
dnia, jest pracownikiem.
Dominique Noguez, pisarz francuski

Donald Trump jest jak

Kim Kardashian bez
duej...,
no, wiecie czego.
Tina Brown, dziennikarka
amerykaska

Mczyzna, ktry
ma jedn on,
jest w75 procentach kawalerem.
Tagat Taduddin, naczelny mufti Rosji

www.caglecartoons.com

zabjcze puenty

powiedzieli

Najnowszy Pomocnik Historyczny POLITYKI

WIELKA HISTORIA KOLEI
OD PAROWOZW DO PENDOLINO
pocigi w subie kolonialnej
i militarnej
najwiksze kolejowe fortuny
koleje wskotorowe, metro,
linie linowe i nadziemne
najpikniejsze trasy, legendarne
pocigi, najciekawsze dworce,
synne wagony
rekordy prdkoci,
najtragiczniejsze katastrofy
kolejowe
muzea i skanseny kolejowe,
drugie ycie dworcw

Do kupienia
w kioskach i salonach
prasowych oraz na
www.sklep.polityka.pl

164
strony

Partner wydania