You are on page 1of 25

2010-05-17

Analogowe ukady mnoce

Wprowadzenie
Zadaniem analogowych ukadw mnocych jest
wytworzenie napicia wyjciowego proporcjonalnego do
iloczynu napi wejciowych:
u wy = k m u x u y =

u xu y
ER

gdzie: ux, uy napicia wejciowe,


km = 1/ER staa skalowania,
ER normujce napicie odniesienia, zazwyczaj
+10V lub -10V.

2010-05-17

Wprowadzenie
Ukady mnoce moemy podzieli ze wzgldu na zakresy
napi wejciowych:
- ukady jednowiartkowe ukady, w ktrych napicia ux i
uy s tego samego znaku,
- ukady dwuwiartkowe ukady, w ktrych jedno z napi
wejciowych ma ustalon biegunowo,
- ukady czterowiartkowe ukady, w ktrych napicia
wejciowe uX i uy mog posiada dowolny znak.

Wprowadzenie
Ukady mnoce (realizowane w technice scalonej) moemy
podzieli take ze wzgldu na sposb realizacji funkcji
mnoenia:
- poprzez modulacj szerokoci i amplitudy impulsw
prostoktnych,
- poprzez zastosowanie operacji logarytmowania i
potgowania,
- poprzez zastosowanie kwadratorw,
- poprzez wykorzystanie tranzystorowych wzmacniaczy
rnicowych o zmiennej transkonduktancji (metoda
sterowanego podziau prdu).

2010-05-17

Wprowadzenie
Rzeczywiste ukady mnoce realizuj operacj mnoenia
z pewnym bdem:
u xu y
u xu y
u wy =
+ =
(1 + 0 )
ER
ER
gdzie: , 0 oznaczaj odpowiednio bdy bezwzgldny i
wzgldny.
Parametry dynamiczne mnonikw:
- f3dB maosygnaowa czestotliwo graniczna,
- f czstotliwo graniczna przy jednoprocentowym bdzie amplitudy,
- f czstotliwo graniczna przy jednoprocentowym bdzie fazy,
- S wielkosygnaowa maksymalna szybko narastania napicia
wyjciowego

Wprowadzenie

Maksymalna szybko
zmian napicia wyjciowego
dana jest zalenoci:

Rys. 1. Odpowied ukadu


mnocego na standardowe
pobudzenie wielkosygnaowe

S=

du wy (t )
dt

max

2010-05-17

Ukad mnocy
z modulacj szerokoci impulsu
t
t
U wy = U x B A
T
T

E +U y E U y
t
t

U wy = U x B A = U x
2E
T T
2E

U x U y
=
E

E U y
tB E + U y
t
=
; A =
;
T
2E
T
2E

Ukady mnoce z modulacj szerokoci i


amplitudy impulsw prostoktnych

Rys. 2. Ukad mnocy wykorzystujcy metod


modulacji amplitudy i szerokoci impulsw: a)
przebiegi czasowe, b) uproszczony schemat ideowy

2010-05-17

Ukady mnoce z modulacj szerokoci i


amplitudy impulsw prostoktnych
Napicie sterujce kluczem wyraone jest zalenoci:

U
u > uT
u S (t ) = S max dla x
u x < uT
U S min
Dla napicia ux zachodzi zwizek (rys.2a):
ux
2T
= 1 1
ER
T

Napicie wyjciowe ukadu:


u xu y
2T

uWY = 1 1u y =
ER
T

Ukady mnoce z modulacj szerokoci i


amplitudy impulsw prostoktnych
Zaleta ukadu - dua dokadno bd statyczny 0 mieci
si w zakresie (0.010.1 %), f3dB = 1kHz, S <0.7V/ms.
Ograniczenia:
- czas przeczania klucza, ktry powinien by pomijalny w
stosunku do okresu przeczania,
- czstotliwo uredniania filtru dolnoprzepustowego
powinna by duo wiksza od czstotliwoci sygnau
Dlatego ukady te stosuje si w przypadku mnoenia
przebiegw wolno zmiennych. Dodatkowa wada due
skomplikowanie ukadu i wysoki koszt.

2010-05-17

Ukady mnoce wykorzystujce operacje:


logarytmiczn i wykadnicz
Ukady mnoce oparte na wzmacniaczach logarytmujcych
i wykadniczych realizuj funkcj:
uWY = ER e

uy
ux
ln
E + ln E
R
R

=e

ux u y

ln E E
R R

u xu y

dla u x , u y > 0

ER

Rys. 3. Schemat blokowy ukadu mnocego wykorzystujcego


wzmacniacze logarytmujce i wzmacniacz realizujcy funkcj
wykadnicz

Ukady mnoce wykorzystujce operacje:


logarytmiczn i wykadnicz

Rys. 4. Schemat ideowy ukadu mnocego opartego na


wzmacniaczach logarytmujcych i wykadniczym

2010-05-17

Ukad logarytmujcy analogowy


(z wykadu o nieliniowych zastosowaniach WO)

Ukad logarytmujcy analogowy


(z wykadu o nieliniowych zastosowaniach WO)

2010-05-17

Ukady mnoce wykorzystujce operacje:


logarytmiczn i wykadnicz
Ukad realizuje funkcj:
u wy = exp(ln u x + ln u y ln E R ) =

u xu y
ER

dla u x , u y , E R > 0

Zalet ukadu jest pena kompensacja temperaturowa,


pod warunkiem, e wszystkie tranzystory maj takie
same parametry i tak sam temperatur. Dlatego
ukad powinien by zrealizowany w technice scalonej.
Wad ukadu jest to, e wszystkie napicia wejciowe
musz by dodatnie, czyli ukad jest mnonikiem
jednowiartkowym.

Ukady mnoce wykorzystujce operacje:


logarytmiczn i wykadnicz

Rys. 5. Schemat blokowy czterowiartkowego ukadu


mnocego zbudowanego ze wzmacniaczy logarytmujcych
i wzmacniacza wykadniczego

2010-05-17

Ukady mnoce wykorzystujce operacje:


logarytmiczn i wykadnicz
W ukadzie tym, na wyjciu mnonika jednowiartkowego
wystpuje napicie: ' '
uxu y
'
u wy
=
dla ER > 0.
ER
Napicia pomocnicze:
u x' = E R u x > 0
u 'y = E R u y > 0
'
=
u wy

(E R u x )(E R u y )

= ER u x u y +

ER
Napicie wyjciowe ukadu:

'
u wy = u wy
ER + u x + u y =

u xu y
ER
u xu y
ER

Ukady mnoce wykorzystujce operacje:


logarytmiczn i wykadnicz
W ukadzie tym zakres napi wejciowych, dla ER = 10V,
mieci si w przedziale: ux,y = (-10+9.99)V.
Czterowiartkowe ukady mnoce wykorzystujce operacje
logarytmiczne i wykadnicze posiadaj umiarkowany stopie
zoonoci, wzgldnie may statyczny bd mnoenia (0 =
0.10.5 %), przy czstotliwoci granicznej f3dB < 250kHz i S
< 0.5 V/s.

2010-05-17

Ukady mnoce z wykorzystanie


kwadratorw

Rys. 6. Schemat blokowy ukadu mnocego


wykorzystujcego kwadratory
Ukad realizuje funkcj:
u wy = a (u x + u y ) a (u x u y ) = 4au x u y
2

Ukady mnoce z wykorzystanie


kwadratorw
W rzeczywistych ukadach mnocych z kwadratorami bd
mnoenia zaley gownie od jakoci kwadratorw. Funkcj
paraboliczn w kwadratorach realizuje si za pomoc
aproksymacji odcinkowej z wykorzystaniem drabinek
diodowo rezystorowych (patrz poprzedni wykad). W celu
zmniejszenia bdu aproksymacji ukady te zawieraj du
liczb diod, przez co w ukadach tych wymagana jest dobra
kompensacja temperaturowa oraz rda napi odniesienia
o duej stabilnoci.Innym sposobem realizacji kwadratorw
jest technologia CMOS, gdzie wykorzystuje si kwadratow
zaleno prdu drenu ID tranzystorw od napicia UGS.
Generalnie ukady te posiadaj lepsze parametry od
omawianych wczeniej: 0 < 0.5%, f3dB <2 MHz, S < 3 V/s.

10

2010-05-17

Transkonduktancyjne ukady mnoce

Rys. 7. Dwuwiartkowy mnonik transkonduktancyjny


(modulator pojedynczo zrwnowaony)

Transkonduktancyjne ukady mnoce


rdo prdowe wzmacniacza ma wydajno opisan
zalenoci:
i0 (u y ) = I 0 + g m u y
Rnicowe napicie wyjciowe wzmacniacza:
u
uWYR = i0 RC tgh x
2U T
Korzystajc za zalenoci:
u
u
tgh x x
u x << 2U T
dla
2U T 2U T
Napicie wyjciowe ukadu wynosi:
uxu y
u
u
uWYR = (I 0 + g m u y )RC tgh x I 0 RC x + g m RC
2U T
2U T
2U T

11

2010-05-17

Transkonduktancyjne ukady mnoce

Rys. 8. Czterowiartkowy transkonduktancyjny ukad mnocy


(modulator podwjnie zrwnowaony)

Transkonduktancyjny ukady mnocy


zasada dziaania

12

2010-05-17

Transkonduktancyjny ukady mnocy


zasada dziaania

Transkonduktancyjny ukady mnocy


zasada dziaania

13

2010-05-17

Transkonduktancyjny ukady mnocy


zasada dziaania

Transkonduktancyjne ukady mnoce


Wyjciowy prd rnicowy ukadu wynosi:
u
u
u
iWYR = i5 tgh x i6 tgh x = (i5 i6 )tgh x
2U T
2U T
2U T
uy
= I 0
2U T

u x

2U T

I
0 2 u x u y
4U T

przy napiciach wejciowych: u x , u y << U T


Napicie wyjciowe ukadu dane jest zalenoci:
uWYR = iWYR RC

14

2010-05-17

Transkonduktancyjne ukady mnoce


Wad obu prezentowanych mnonikw
transkonduktancyjnych jest bardzo may zakres napi
wejciowych. Mona ten zakres powikszy dwoma
sposobami:
- zastosowanie tzw. przetwornika Gilberta,
- zastosowanie we wzmacniaczach rnicowych duych
rezystancji emiterowych czyli sprzenia zwrotnego (patrz
Wzmacniacze prdu staego).
Bardzo czsto stosuje si oba sposoby linearyzacji
jednoczenie.

Transkonduktancyjne ukady mnoce

Rys.9.Linearyzacja charakterystyk transkonduktancyjnego


ukadu mnocego: a) charakterystyki przejciowe ukadu,
b) przetwornik Gilberta

15

2010-05-17

Transkonduktancyjne ukady mnoce


Para rnicowa jest sterowana napiciem na diodach
D1 i D2. Jeeli zcza diod i zcza baza-emiter
tranzystorw maj takie same charakterystyki
napiciowo prdowe to, przy zachowaniu warunkw
iA + iB = const, i1 + i2 = const, zachodzi proporcja:
i2 i A
=
i1 i B
Diody s zazwyczaj sterowane prdami kolektorowymi
oddzielnej pary rnicowej, ktra moe by
zlinearyzowana poprzez zastosowanie rezystorw
emiterowych, co powoduje take linearyzacj pracy pary
rnicowej T1, T2.

Transkonduktancyjne ukady mnoce

Rys. 10. Zlinearyzowany ukad czterowiartkowego mnonika


transkonduktancyjnego (rezystory: Rx, Ry, RCM, RC s zazwyczaj dopinane do
ukadu scalonego)

16

2010-05-17

Transkonduktancyjne ukady mnoce


Napicia wejciowe s powizane z prdami
wejciowymi zalenociami:
uy
u
ix = x i y =
Rx
Ry
Rnicowy prd wyjciowy ukadu jest dany rwnaniem:
ixi y
iWYR = 2
I 01
Napicie wyjciowe obliczamy z zalenoci:
2 RC
uWYR = iWYR RC =
u xu y = kmu xu y
I 01 R x R y
gdzie k m =

2 RC
jest sta mnoenia, rn zwykle 0.1 V-1.
I 01 R x R y

Transkonduktancyjne ukady mnoce

Rys.11. Typowe zlinearyzowane charakterystyki ukadu


mnocego i jego symbol

17

2010-05-17

Uniwersalne ukady mnoce

Rys. 12. Uniwersalne ukady mnoce: a) z niesymetrycznym


wejciem, b) z symetrycznym wejciem, c) oznaczenie ukadu z rys.b

Uniwersalne ukady mnoce


I tak przykadowo dla ukadu z rys. 12a:
- podczenie wyjcia wzmacniacza z wejciem Z (uz = uwy):
uxu y
uWY =
ER
- podczenie wyjcia wzmacniacza z wejciem Y (uy = uwy):
u
u wy = E R Z dla u x < 0
ux
- podczenie wyjcia wzmacniacza z wejciami X i Y
(ux = -uy = uwy):

u wy = E R u Z

dla

uz < 0

Przykad uniwersalnego wzmacniacza mnocego AD535.

18

2010-05-17

Uniwersalne ukady mnoce


Tabela 1. Przykadowe scalone transkonduktancyjne
ukady mnoce

Zastosowanie ukadw mnocych ukady


dzielce

uWY uY u Z
+
=0
ER R2 R1
uWY =

Rys. 13. Ukad dzielcy zbudowany z


wykorzystaniem mnonika

u Z R2
ER
uY R1

19

2010-05-17

Zastosowanie ukadw mnocych ukady


dzielce
Napicie wyjciowe ukadu dane jest zalenoci:
u wy = u x

R2
u
ER z
R1
uy

dla

uy > 0

Uwzgldniajc bd operacji mnoenia:


u wy =

R2
u
E
ER Z + 0 R
R1
uy
uy

Wany jest wpyw amplitudy uy na warto bdu.

Zastosowanie ukadw mnocych ukady


pierwiastkujce

(uWY )2 + uZ

=0

uWY = u Z

R2
ER
R1

E R R2

R1

Rys. 14.Schemat ukadu pierwiastkujcego


wykorzystujcego ukad mnonika

20

2010-05-17

Zastosowanie ukadw mnocych ukady


pierwiastkujce
Napicie wyjciowe ukadu dane jest zalenoci:

u wy = u x

R2
ERu z
R1

dla

uz < 0

Bd operacji pierwiastkowania wzrasta wraz z maleniem


napicia uz.
Dioda pprzewodnikowa zapobiega zablokowaniu
(zatrzaniciu) si ukadu gdy napicie uZ bdzie wiksze od
zera. Przy braku diody i zastosowaniu uz >0 ukad by si
nasyci i powrt do normalnego dziaania byby moliwy po
rozwarciu ptli SZ.

Zastosowanie ukadw mnocych


dwupowkowy prostownik precyzyjny

uWY = u X sgn(u X )
Rys. 15. Ukad precyzyjnego prostownika
dwupowkowego zbudowanego z ukadu mnocego

21

2010-05-17

Zastosowanie ukadw mnocych


przetwornik wartoci skutecznej

Rys. 16. Ukad przetwornika wartoci skutecznej

Zastosowanie ukadw mnocych


przetwornik wartoci skutecznej
Ukad realizuje zaleno:
u wy =

R2 1 T 2
u we (t )dt
R1 RC 0

22

2010-05-17

Zastosowanie ukadw mnocych


przetwornik trjkt - sinus

Rys. 17. Ukad przetwornika trjkt sinus zbudowany w


oparciu o ukady mnoce

Zastosowanie ukadw mnocych


przetwornik trjkt - sinus
Wejciowe napicie trjktne dane jest zalenoci:
uT (t ) = ( 1)

2U T

(t k )

dla

(2k 1) t (2k + 1)

2
Przebieg sinusoidalny mona aproksymowa szereg
potgowym:

(t )3 + (t )5 ...
U m sin t = U m t

3!
5!

Napicie wyjciowe ukadu dane jest zalenoci:

(t )3
u wy = U m sin t U m t

6.81

23

2010-05-17

Zastosowanie ukadw mnocych


detektor fazoczuy

Rys. 18. Schemat detektora fazoczuego

Zastosowanie ukadw mnocych


detektor fazoczuy
Napicie na wyjciu ukadu mnocego wynosi:

uz =

U 1mU 2 m
[sin (2t + ) + sin ]
2 ER

Po odfiltrowaniu napicia uz w filtrze dolnoprzepustowym


otrzymujemy napicie wyjciowe ukadu rwne:

u wy =

U 1mU 2 m
sin
2ER

24

2010-05-17

Zagadnienia
1. Rodzaje i parametry analogowych ukadw mnocych

Ukady mnoce z modulacj szerokoci i amplitudy impulsw prostoktnych

Mnoenie w oparciu o ukady logarytmujce i wykadnicze

Mnoenie z wykorzystaniem kwadratorw

Transkonduktancyjne ukady mnoce

2. Zastosowania

ukad dzielcy

ukad pierwiastkujcy

dwupowkowy prostownik precyzyjny

przetwornik wartoci skutecznej

przetwornik trjkt sinus

detektor fazoczuy (bdzie w nastpnym wykadzie)

25

You might also like