NR 9(11) WRZESIE 2016

ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Wrzesie dziewity miesic w roku, wedug kalendarza gregoriaskiego, ma 30 dni.Nazwa miesica (wedug Brcknera) pochodzi od kwitncych w
tym miesicu wrzosw (por. ukr. / werese, br. / wierasie). Dawniej uywano
rwnie nazwy pajcznik od nici babiego lata. aciska nazwa September (sidmy miesic; zobacz:
kalendarz rzymski) zostaa zapoyczona przez
wikszo jzykw europejskich.We wrzeniu nastpuje rwnonoc jesienna na pkuli pnocnej, a
wiosenna na pkuli poudniowej. Pod wzgldem
meteorologicznym jest to w Polsce miesic jesienny.

Przysowia ludowe na wrzesie

gdy wrzesie bez deszczw bdzie, w zimie wiatrw peno wszdzie
gdy si wrzesie rozpoczyna na majwk gna rodzina
jaki pierwszy wrzesie, taka bdzie jesie
jeli wrzesie bdzie suchy, padziernik nie oszcz-

dzi nam pluchy

kiedy wrzesie, to ju jesie, wtedy jabek pena
kiesze
tego wrzesie nie doparzy, czego sierpie nie dowarzy
we wrzeniu tak jak w sierpniu tylko dni s krtsze
wrzesie miesic wyborowy, wyskoczy z trawy
borowik
wrzesie plecie bo przeplata: troch zimy, troch
lata
czego lipiec i sierpie nie dowarzy, tego wrzesie
nie dosmay
wrzeniowa sota, miarka deszczu, korzec bota
gdy nadejdzie wrzesie, wieniak ma zawsze pen
stodo i kiesze
oto wrzesie, bliska jesie
we wrzeniu gdy tuste ptaki, mrz w zimie nie byle jaki
gdy wrzesie to jesie, leniwiec ma prn kiesze
wiele ostu we wrzesie wry pogodn jesie
gdy wrzesie z pogod zaczyna, zwykle przez mie-

SZCZEBRZESZYN

CHRZSZCZ NR 9 (11)

sic pogoda si trzyma

wrzesie jeszcze w socu chodzi, babie lato ju si
rodzi
Polski padziernik 1956, potoczne okrelenie
przeomu politycznego w Polsce w 2. poowie 1956.
Po wydarzeniach poznaskiego czerwca kierownictwo PZPR zadeklarowao ch naprawy tzw. "bdw
i wypacze". W spoeczestwie i w samej partii narasta sprzeciw wobec stalinizmu, wykorzystywany
przez walczce o wpywy frakcje partyjne (tzw. grupa puawska i grupa natoliska).
Punktem kulminacyjnym byy obrady VIII Plenum KC PZPR (19-21 padziernika), podczas ktrego wybrano na I sekretarza W. Gomuk. W trakcie
obrad toczyy si rwnolege rozmowy z przybyym
do Warszawy kierownictwem Komunistycznej Partii
Zwizku Radzieckiego (z N.S. Chruszczowem na
czele), zaniepokojonym sytuacj w Polsce.
Jednoczenie w kierunku Warszawy przesuway si
wojska radzieckie ze stacjonujcej w Polsce tzw. Pnocnej Grupy. Ostatecznie jednak ZSRR nie zdecydowa si na zbrojn interwencj. Zwolennicy demokratyzacji organizowali wiece poparcia dla W. Gomuki (najwikszy odby si 24 padziernika na Placu Defilad w Warszawie z udziaem 400 tys. ludzi).
Rezultatem polskiego padziernika byy istotne
przemiany spoeczne: uwolnienie kardynaa S. Wyszyskiego (28 padziernika), odwoanie ministra
obrony narodowej K. Rokossowskiego (13 listopada)
i in. generaw oraz wyszych oficerw radzieckich
w Wojsku Polskim, zaniechanie kolektywizacji rolnictwa, masowe rehabilitacje ofiar przeladowa politycznych, ograniczenie dziaalnoci Suby Bezpieczestwa oraz ustalenie korzystniejszych dla Polski
zasad polsko-radzieckiej wsppracy gospodarczej, a
take wznowienie repatriacji Polakw z ZSRR.

Wrzesie
Usiada na awce w cieniu jarzbiny
w swoje wosy szafrany i licie.
Nie dziewczyna wcale, ani nie bogini,
zwiewna zjawa raczej z kobiecym obliczem.
On, sun tu obok klonow alej
w paszczu podniszczonym, ozdobionym szalem.
Gar liliowych wrzosw w deszczow zawiej,
rozdawa przechodniom za umiechw par.

Jaka mia pani, gazk tarniny,

bukiet ozdobia z astrw herbacianych.
Pan spoglda na ni z mylami ciepymi,
usiadszy na kadki fotelu bujanym.
Posiwiay yciem, wesoy staruszek,
ktry przed p wieku by skocznym brunetem,
ze miechem na twarzy w listnej zawierusze,
dumnie oprowadza po parku kobiet.
Grupka przedszkolakw biega po trawnikach,
goni babie lato, rado z sob niesie.
brzowe kasztany z penego koszyka
zakochanym daje - rudy miesic wrzesie.
-A.G./12.09.09/ poprawiony

Najwaniejsza jest pami...

Grudzie 1942 rok, w tzw. II Doach Radecznickich,
daleko za wsi ukrywa si 12 osb pochodzenia ydowskiego, w grupie ktra umkna mierci (ludzie
ci zostali wczeniej aresztowani i wywiezieni do
Szczebrzeszyna by podzieli los tamtejszych ydw,
(ale udao im si uciec) jest take kobieta w zaawansowanej ciy, oraz moda dziewczynka o imieniu
Rajla. Ukrywaj si w wykopanej niewielkich rozmiarw ziemiance. Powoli zbliaj si wita Boego Narodzenia, nadchodzi dzie 22 grudnia. Dwaj
modzi chopcy z Radecznicy Stanisaw Zybaa i
jego kolega wybieraj si do lasu po choinki. W pewnym momencie sysz strzay. Przezornie przykucnli w gszczu drzew wstrzymujc oddech. Strzay, zamieszanie trwa duszy czas, kiedy zapanowaa wok jaka przeraliwa, drtwa cisza wychodz z ukrycia i biegn nie zwaajc na uderzajce po twarzach
gazie w miejsce skd niedawno sycha byo strzay. Ich oczom ukazuje si wieo usypana mogia...
Rajla, szepcze Stanisaw, Rajla... Tego dnia andarmi z Turobina rozstrzelali 10 niewinnych osb,
kobieta w ciy i jej m wczeniej opucili ziemiank, ale take zginli niebawem tylko w innych okolicznociach. Stanisaw nie namylajc si dugo wyciga ukryty za cholewk buta scyzoryk i wycina na
rosncym najbliej mogiy modym drzewie krzy,
by w jaki sposb oznaczy i upamitni miejsce
zbrodni. Potem powrci jeszcze w to miejsce, na ko-

CHRZSZCZ NR 9 (11)

lejnym drzewie wytnie imi koleanki, gwiazd Dawida. Po latach przyprowadzi tutaj swoj modziutk
narzeczon Mariann, ktra bdzie zdziwiona dlaczego ma wzi wieczk i kamyczek...
2 wrzesie 2016 roku, z Radecznicy wyrusza w
stron Radecznickich Dow grupa modziey ze
szkoy podstawowej i gimnazjum, zaproszeni gocie,
wrd nich bp. Mieczysaw Ciso, wjt gminy Radecznica pan Edward Polak, pracownicy naukowi
Uniwersytetu Jagielloskiego w Krakowie, proboszcz z Turobina i inni. Tego dnia odsonito tablic
upamitniajc tamto bolesne wydarzenie. Stanisaw
nie doczeka tej chwili, jake byyby szczliwy,
gdyby doy, dzieli si swoimi przeyciami pani Marianna i opowiada o przyjani Stanisaw z Rajl, o
tym wycitym na drzewie jej imieniu, i o jej twarzy,
ktr ju jako dorosy czowiek wyrzebi w drewnie..
Modlitw za pomordowanych odmwili: rabin Michael Schurdrich, bp. Mieczysaw Ciso, prezes Fundacji Matzeva. Zoono kwiaty, zapalono znicze...
W
jzyku
hebrajskim
jest
sowo
"zachar" ("pamitaj"). Pamitamy, bo czowiek yje
tak dugo, jak dugo trwa o nim pami
Regina Smoter Grzeszkiewicz
Migawki z odsonicia pomnika.

CHRZSZCZ NR 9 (11)

Strofy o pnym lecie

1

Zobacz, ile jesieni!

Peno jak w cebrze wina,
A to dopiero pocztek,
Dopiero si zaczyna.
2
Nazocio si lici,
e koszami wynosi,
A trawa jaka bujna,
A si prosi, by kosi.
3
Lato, w butelki rozlane,
Na pkach sodem si burzy.
Zaraz korki wysadzi,
Ju nie wytrzyma duej.
4
A tu uwidem narasta
Winna jabeczna pora.
Czerwienna, trawiasta, liciasta,
W szkle pkatego gsiora.
5
Na gorcym kamieniu
Jaszczurka jeszcze siedzi.
Ziele, ziele wowe
Wije si z gibkiej miedzi.
6
Siano suche i miodne
Wiatrem nad k stoi.
Westchnie, woni powieje
I znowu si uspokoi.
7
Oboki lea w stawie,
Jak patki w szklance wody.
Lask pluskam ostronie,
Aby nie zmci pogody.
8
Soce gboko weszo
W wod, we mnie i w ziemi,
Wiatr nam oczy przymyka.
Ciepem przejty drzemie.
9
4

Z kuchni aromat leny:

Kipi we wrztku igliwie.
Ten wywar sam wymyliem:
Br wre w zocistej oliwie.
10
I wiersze sam wymyliem.
Nie wiem, czy co pomog,
Powoli je pisze, powoli,
Z mioci, alem, trwog.
11
I ty, mj czytelniku,
Powoli, powoli czytaj
Wielkie lato umiera
I wielk jesie wita
12
Wypij kwart jesieni,
Do parku pustego wrc,
Nad zimn, ciemn ziemi
Pod jasny ksiyc si rzuc.
Julian Tuwim, Rzecz czarnoleska

Doynki 2016
Tradycyjnie, w pierwsz niedziel wrzenia rolnicy
z Gminy Szczebrzeszyn zebrali si na Rynku Miejskim na doroczne wito plonw. Uroczystoci rozpocz korowd doynkowy prowadzony przez
jedcw Roztoczaskiej Konnej Stray Ochrony
Przyrody im. 25 Puku Uanw Wielkopolskich.
W korowodzie w strojach ludowych wzia udzia
delegacja modziey z Zespou Szk Nr 2 im. dr.
Zygmunta Klukowskiego w Szczebrzeszynie. Starostw, ktrymi w tym roku byli Renata Piasecka
i Wiesaw Zych wiz bryczk Grzegorz Taanda.
W asycie
Orkiestry
Dtej
Echo
Kniei
ze Szczebrzeszyna pod wodz kapelmistrza Jzefa
Magryty korowd wkroczy na plac, gdzie zebranych
powita Burmistrz Szczebrzeszyna Marian Mazur.
Po oficjalnych przemwieniach rozpocza si
uroczysta Msza wita, po ktrej nastpio rozdzielenie chlebw midzy zebranymi na placu uczestnikami.

CHRZSZCZ NR 9 (11)

Cz artystyczna skupiona bya wok jubileuszu

10-lecia istnienia Szczebrzeskiej Kapeli Podwrkowej. Na scenie wystpiy zaprzyjanione kapele:
RZEMYKI z Jzefowa, HASZCZANIE z Haska
oraz CIANTO z Rzeszowa.
Spoeczno Chrzszczowego Grodu wczya si
rwnie w Narodowe Czytanie - oglnokrajow akcj pod patronatem pary prezydenckiej. Fragmenty
"Quo Vadis" Henryka Sienkiewicza czytali przedstawiciele Rady Rodzicw Szkoy Podstawowej nr 1,
Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej, a take Sekretarz Miasta i Gminy Szczebrzeszyn Maria LocOczko.
Zwieczeniem obchodw by jubileuszowy koncert Szczebrzeskiej Kapeli Podwrkowej.
Zapraszamy do obejrzenia naszej fotogalerii, w ktrej
umiecilimy najciekawsze ujcia Doynek 2016.
MDK Szczebrzeszyn

CHRZSZCZ NR 9 (11)

gdy
ziarno
byo
wystarczajco
twarde,
a soma miaa odpowiedni kolor. Wierzono take, e
gos przepirki wyznacza czas rozpoczcia zaynkw. cinanie pierwszych kosw byo obowizkiem
gospodarza, ktry zdejmowa kapelusz, czyni znak
krzya i mwi: Boe dopom, a nastpnie rozpoczyna prac. Po ciciu ostatniego anu dziewczta,
ktre najlepiej pracoway przy niwach, wiy
co najmniej dwa wiece doynkowe - jeden z
wszelkiego zboa i prosa, drugi mniejszy
z laskowych orzechw.
Nadchodzi dzie doynek. Orszak
doynkowy
prowadzili
najlepsi
niwiarze
w wiecach na gowach. Za nim postpowali odwitnie ubrani ecy i pozostali mieszkacy wsi.
Jeeli byy to doynki dworskie, wszyscy zmierzali
najpierw do kocioa, w ktrym ksidz wici wiece, a niwiarze piewali dzikczynne pieni.

Przyjmij od nas dobry Boe

wieniec z naszych pl i k.
My dajemy Ci w pokorze
z naszych spracowanych rk.

Malowana skrzynia,
czyli wspczesne powroty do kultury ludowej
Zapraszam na kolejne spotkanie z kultur ludow - zagadnieniami, ktre wi si
z obrzdami i obyczajami kultywowanymi przez najstarszych mieszkacw naszego regionu. W obyczajowoci wiejskiej kady miesic ma istotne znaczenie
w dopenianiu rocznego cyklu. Jednym z najwaniejszych dla rolnikw miesicy jest sierpie moment,
w ktrym koczy si cika praca niwiarzy i zaczynaj przygotowania do wita dzikczynienia
za plony doynek.

Widzisz Boe nasz prac,

widziae codzienny trud.
I na co dzie nam pomaga
majestatu Twego cud.
Dzi zebrani przed otarzem
wznosimy bagalny gos.
By pobogosawi Boe
przyniesiony ytni kos.
Kos owocem naszej ziemi
i owocem ycia on.
Spraw o Boe by te kosy.
wyday stokrotny plon.
Spustoszao nasze pole,
przemin ju niwny czas.
Spraw, by czarny chleb na stole
goci u kadego z nas.

wito plonw zaczto obchodzi w

Polsce w XVI lub na przeomie XVI
i XVII w. Obchody doynkowe zwyczajowo dzielono na dwie sekwencje: poln i wiecow. Pierwsza z
nich wizaa si z prac przy niwach, ktra niegdy (pie doynkowa autorstwa ludowej poetki z Suowa - Feliksy
obwarowana bya wieloma nakazami. Mieszkacy
Podzik)
wsi zabiegali o to, aby ich praca przyniosa oczekiwany plon, dlatego z powag traktowali ksztatowane
przez wieki niwne zwyczaje. Niezwykle wany by
Po zakoczeniu uroczystoci kocielnych orpocztek niw rozpoczynano je dopiero wwczas, szak doynkowy zmierza do dworu. niwiarze wy6

CHRZSZCZ NR 9 (11)

konali cik prac, a na jej dowd skadali gospodarzowi dar z wiecw, orzechw, owocw i chleba
upieczonego z ziaren ztego zboa. Wiece doynkowe miay rne ksztaty, wielko oraz dekoracje.
Najczciej wito je na drewnianych albo wiklinowych obrczach w ksztacie korony, ale zdarzao si,
e wiecem by cay snop zboa. Wiece ozdobione
kolorowymi wstkami, kosami, kwiatami i zioami
skadano w darze dziedzicowi, ktry wraz z ca rodzin oczekiwa na ecw przed dworem. Przyjmujc dar, gospodarz nagradza niwiarzy sowicie, a
przyniesione wiece przechowywa a do wiosny.
Potem rozpoczynaa si uczta z muzyk i tacami,
bowiem czas doynek naleao uczci godnie, by za
rok prace polowe day rwnie obfity plon.
Aneta Bartoszczyk - Trochimiuk
Od redakcji: pr zedstawiamy w tym numer ze biogram przyjaciela naszego miasta ksidza Tadeusza
Sochana. W licie do prof. Aleksandra Przyczyny
pisa: ,,Wszystko co wie si ze Szczebrzeszynem
ma wielkie dla mnie znaczenie tam przeyem najpikniejsze lata mojego ycia, czas niezapomnianej
szkoy, wspaniaych Nauczycieli i Wychowawcw,
wspaniaych Koleanek i Kolegw. Tam otworzyo
si moje okno na wiat, ktry by dla mnie pniej
rny, byy i s chwile pikne ale i trudne. Mj sentyment do szczebrzeskiej Szkoy i miasta nigdy nie
sabnie.

Tadeusz Sochan
Ksidz Kanonik absolwent Liceum Pedagogicznego w Szczebrzeszynie, nauczyciel, muzyk, pedagog,
regionalista, muzealnik, spoecznik czowiek renesansu, urodzi si w 1946 roku w maej wiosce Grabowica koo Suca, w rodzinie rolniczej.
W liceum oprcz zainteresowa pedagogicznych
interesowa si kultur ludow, histori regionaln i
muzyk. Nalea do zespow artystycznych, gra na
akordeonie, mandolinie, a gwnie na skrzypcach.
Nauka w szczebrzeskim liceum, jak podkrela w rozmowach z nauczycielami podczas zjazdw absolwentw, miaa znaczcy wpyw na ksztatowanie jego
osobowoci, uczu patriotycznych zainteresowa
czowiekiem i ca humanistyka i fascynacj pik-

nem przyrody.
Po ukoczeniu Liceum Pedagogicznego w 1966 r.
zosta jako nauczyciel zatrudniony w szkole podstawowej w rodzinnej Grabowicy, ktr uwaa za najpikniejsz wrd uroczych lasw to wywaro znaczcy wpyw na ksztatowanie jego osobowoci a
nawet wyboru drogi yciowej.
W ksice Oto jestem kapanem wydanej pod redakcj Kajetana Rajskiego pisze o powoaniu: ,,Tu w
Grabowicy miaem wspaniaych rodzicw, rodzestwo, nauczycieli, ktrzy nauczyli mnie wiary w Boga, mioci do czowieka i przyrody; odrnia dobro
od za. Ju w szkole podstawowej w Grabowicy
okaza si dobrym organizatorem zespow artystycznych, ktre ukazyway dzieciom i modziey
oraz spoecznoci lokalnej pikno dawnych tradycji
ludowych i religijnych.
Po ukoczeniu studiw muzycznych w Lublinie
zosta zatrudniony na stanowisku dyrektora w szkole
podstawowej w Lubyczy Krlewskiej, a pniej w
Jzefowie. Jednoczenie: uczy muzyki, prowadzi
zespoy artystyczne.
Umiowanie tradycji katolickich, wielka religijno rodzicw i mieszkacw wsi, w ktrych uczy
dzieci, sprawiy, ze po 11 latach pracy w szkolnictwie, zapragn zosta duchownym, aby lepiej, jak
mwi, suy Bogu i ludziom.
Wraz z rozpoczciem pontyfikatu papiea Jana
Pawa II rozpoczyna nowicjat w Zakroczymiu, a pniej klerykat w Lublinie. wicenia Kapaskie przyj w Lublinie 8 grudnia 1984 roku. Po uzyskaniu
wice rozpocz prac w omy, penic obowizki postulatu duszpasterza rodzin cygaskich, moderatora oazowego i katechety. Nastpnie podj prac w
Warszawie jako poszukujcy nowych powoa do
zakonu. Kolejno rozpocz prac z modzie w Lubartowie, prowadzc katechizacje czterdziestu klas
modziey uczcej si w Zespole Szk Zawodowych
i Elektronicznych.
Po pobycie w Lubartowie, wadze duchowne diecezji lubelskiej podjy decyzje o zamianie pracy
duszpasterza zakonnego na prac ksidza diecezjal7

CHRZSZCZ NR 8 (11)

nego. Ksidz biskup Bolesaw Pylak ordynariusz

lubelski przydzieli t. Sochanowi prac w parafii p.w.
w. Jzefa w Lublinie. Po udanej rocznej prbie mianowa go proboszczem w Honiatyczach.
Tam wanie w Honiatyczach ksidz Tadeusz Sochan mg w peni realizowa marzenia wieckie dotyczce przyrody, zwierzt, ludzi i wciela w ycie
swoje zainteresowania artystyczne, a zwaszcza muzyczne. Wyrazem tego byo zaoenie maego ZOO
penego baantw, pawi, perliczek, ozdobnych kur,
pochodzcych z rnych regionw wiata i nazwa je
ogrodem w. Franciszka. Rozpocz rwnie zakadanie pasieki. Zapocztkowa rwnie proces tworzenia zespow artystycznych i muzycznych, w ktrych
obok modziey uczestniczyli ludzie doroli ludno rolnicza. Zaktywizowa ludno odo pracy spoecznej, dziki czemu powsta nowy koci. Stary
koci zosta spalony prze banderowcw, w czasie
niszczenia polskoci i mordowania Polakw zamieszkujcych te ziemie. Opowiadali o tym parafianie, kiedy to w roku 1974 wraz z rodzin korzystaem z zaproszenia i zoyem wizyt ksidzu proboszczowi.
Zakadane przez niego zespoy piewacze, muzyczne, teatrzyki, organizowane koncerty umacniay
w nim myl stworzenia trwaych, cyklicznych koncertw, dla spoeczestwa ludzi mieszkajcych na
Roztoczu. Postanowi wic powoa do ycia Festiwal Pieni Maryjnej z udziaem znanych, polskich
piosenkarzy. Zabiega o to aby organizowane festiwale oprcz charakteru religijnego, speniay role
kulturalno edukacyjn. Pragn eby szerszy og
spoeczestwa wiejskiego, zwaszcza ludzi starszych,
miaa moliwo bezporedniego spotkania z artystami, mc poznawa ich dziaalno, doznawa wrae, przey i wzrusze. I to si ksidzu Sochanowi
w peni udao.
Festiwale Pieni Maryjnej rozpoczy swj ywot
w parafii aszczwka, w ktrej zosta proboszczem
po przeniesieniu z Honiatycz. Pierwszy festiwal odby si 6 padziernika 1966 r. cztery nastpne odbyy
si rwnie w aszczwce k/Tomaszowa. Nastpne
8

od 2000 r. odbyway si ju w Grecku w parafii

w. Stanisawa, w amfiteatrze wybudowanym spoecznie w pobliu kocioa.
Kadego roku w pierwsz niedziel sierpnia
przybywaj tu tysice sympatykw festiwalu i uroczego Grecka z Zamojszczyzny, Lubelszczyzny, a
obecnie czsto z odlegych terenw Polski, by dozna przey duchowych i artystycznych. Na deskach greckiego amfiteatru wystpoway wielkie
sawy polskiej piosenki: Sawa Przybylska, Krzysztof Krawczyk, Eleni, Janusz Laskowski, Don Wasyl
i Zesp Roma, Golec Orkiestra, Bogdan Trojanek,
Tercet Egzotyczny, Czerwone Gitary.
Organizowane festiwale stanowi bez wtpienia
jedne z waniejszych wydarze artystycznych o treciach religijnych i patriotycznych na Roztoczu.
Wiedza o nich dociera daleko poza granice Polski.
Dziki festiwalom gone stao si Grecko i sanktuarium w. Stanisawa, do ktrego przybywa wielu
ptnikw, ktrym ks. Sochan opowiada o w. Stanisawie i roztoczaskich cudach
Odszed na emerytur 15 sierpnia 2016 r. i zosta
rezydentem kocioa p.w. w. Jzefa w Tomaszowie
po 32 latach posugi duszpasterskiej. Dziaalno
duchowa i wiecka organizatora muzeum historii
wsi, przewodnika wycieczek, mionika przyrody i
propagatora historii regionalnej, sprawiy, e ks. kanonik Sochan uwaany jest za kustosza Roztocza.
Wana jest te jego dziaalno spoeczna, kulturalna i publicystyczna propagujca pikno Roztocza.
Zostao to dostrzeone i nagrodzone przez wadze.
Otrzyma godno kanonika, Minister Kultury
nagrodzi odznak Zasuonego Dziaacza Kultury,
tygodnik Niedziela medalem ,,Mater Verbi, marszaek
wojewdztwa
przyzna
tytu ,,Wiceambasadora Wojewdztwa Lubelskiego za
rok 2004, a z okazji X Festiwalu Pieni Maryjnych
tytu Zasuonego dla Lubelszczyzny.
Duga jest lista ksiy, zakonnikw, misjonarzy,
proboszczw i uczonych duchownych zwizanych
ze Szczebrzeszynem pochodzeniem, nauk lub prac. Wszyscy oni wzbogacali tradycje katolickie,

CHRZSZCZ NR 9 (11)

umacniali w narodzie patriotyzm i umiowanie ziemi

ojczystej. Jednym z nich jest ksidz kanonik Tadeusz
Sochan proboszcz parafii w. Mczennika w. Stanisawa w Grecku Kocielnym.
Aleksander Przysada

Z dziejw poczty w Szczebrzeszynie.

Wedug danych z roku 1887 w Szczebrzeszynie ju
istniaa poczta. W roku 1903 jej naczelnikiem zosta
Siergiej Fiedorowicz Obram. O perypetiach Urzdu
Pocztowego podczas I wojny wiatowej pisa dr Klukowski we wspomnieniach zatytuowanych "W przyfrontowym miasteczku", ktre publikowane byy na
lamach "Tygodnika Zamojskiego". Po wyzwoleniu
Szczebrzeszyna spod okupacji niemieckiej w lipcu
1944 roku Urzd Pocztowy zosta uruchomiony ponownie 14 sierpnia tego roku w budynku, w ktrym
funkcjonowa przed wybuchem wojny, nie zniszczonym przez okupanta. Zostaa uratowana rwnie centrala telefoniczna. Po uruchomieniu Urzdu czynnoci pracownikw ograniczono do przyjmowania przesyek zwykych i poleconych opacanych gotwk, z
tej prostej przyczyny, e brakowao znaczkw.
11 grudnia 1944 roku zosta aresztowany dotychczasowy naczelnik UP - Kajetan Padziora, jego stanowisko obj delegowany z Urzdu Pocztowego w
Zamociu starszy asystent o imieniu Bolesaw (w notatkach na podstawie ktrych sporzdzony zosta poniszy zapis nazwisko napisane jest nieczytelnie). W
roku 1945 Urzdem Pocztowym kierowa asystent
Tadeusz Kus.
10 stycznia 1945 roku wprowadzono obrt pieniny
za pomoc krajowych przekazw pocztowych. Z
dniem 20 stycznia tego roku wprowadzono przyjmowanie wszelkich przesyek zwykych, rejestrowanych (listy wartociowe i paczki) za wysyk ktrych pobierano stosown opat. Z kocem stycznia
1946 roku dokonano na szczebrzesk poczt zbrojnego napadu - po sterroryzowaniu pracownikw rabusie zabrali sum 33 zotych stanowica reszt kasow, ocalaa kwota 1.186 zotych. Naczelnikiem Urz-

du w roku 1946 by starszy asystent Wincenty acka

po przeniesieniu tego do Radomia funkcj naczelnika peni starszy asystent Stanisaw Kasperek.
Od 9 listopada 1947 roku Urzdem Pocztowym
zarzdza starszy asystent Wacaw Bujnowski delegowany do Szczebrzeszyna z Olsztyna, natomiast
Stanisaw Kasperek przeniesiony zosta do Wrocawia.
25 grudnia 1948 roku dziaalno Urzdu poddana
zostaa gruntownej kontroli, ktr przeprowadzi inspektor Ministerstwa Poczt i Telegrafw, dyrektor
( )Wrona. Od grudnia 1948 roku Urzd Poczty pracowa:
w dni powszednie od godz. 9.00 12.00
w dni witeczne od godz. 10.00 11.00
jednoczenie zatrudniono listonosza, ktry trzy razy
w tygodniu roznosi przesyki. 4 listopada 1951 roku
kierownictwo Urzdu Pocztowego przej asystent
adniak Wadysaw od starszego asystenta Bujnowskiego Wacawa, ktry zosta przeniesiony do Urzdu Pocztowo Telekomunikacyjnego w Chmielniku
Decyzj o przeniesieniu asystenta Wacawa Bujnowskiego podj penicy obowizki Powiatowego Inspektora [Nadzoru Poczty?] - Pupe Franciszek. 19
sierpnia 1954 roku w pokoju, gdzie miecia si centrala telefoniczna zainstalowano aparatur byego
radiowza. 11 kwietnia 1969 roku naczelnikiem zosta starszy asystent - Bolesaw Okoniewski.
Notatki Subowe Pracownikw Poczty w Szczebrzeszynie (maszynopis), udostpnione przez Henryk
Paczyk (2012 rok).
Opracowaa Smoter Grzeszkiewicz

Narodowe Czytanie w Szczebrzeszynie

Kolejna edycja Narodowego Czytania odbya si 3
wrzenia 2016 roku w ponad 2200 miejscach w caej
Polsce. Do miejscowoci, w ktrych mona byo
usysze fragmenty powieci Henryka Sienkiewicza
pt. Quo vadis, doczy take Szczebrzeszyn.
Organizatorem akcji w naszym miecie bya Szkoa
Podstawowa nr 1, a wsporganizatorami: Miejsko
Gminna Biblioteka Publiczna i Miejski Dom Kultury.
9

CHRZSZCZ NR 9 (11)

Wydarzenie zgromadzio wielu mieszkacw Szczebrzeszyna, ktrzy z zainteresowaniem wsuchiwali

si w tekst powieci zaprezentowany przez panie:
Mari Loc - Oczko, Krystyn Skulimowsk i Edyt
Misiarz oraz pana Roberta Charkota. Podczas uroczystoci mona byo obejrze wystpy teatralne i
wokalne uczniw naszej szkoy, ktrzy na potrzeby
tego wydarzenia wcieli si w postaci z powieci Henryka Sienkiewicza.
Miejmy nadziej, e nastpna edycja Narodowego Czytania zgromadzi przed budynkiem Urzdu
Gminy rwnie liczn publiczno, a mieszkacy po
raz kolejny udowodni, e Szczebrzeszyn jest literack stolic Polski.
Aneta Bartoszczyk - Trochimiuk

Nowoci wydawnicze
Na Wrzesie Miejsko Gminna Biblioteka Publiczna proponuje pastwu dwie nowoci
wydawnicze.
Charlotte Link ,, Zudzenie" szanowany biznesmen,
czowiek sukcesu, kochajcy m i ojciec znika bez
ladu podczas podry do Prowansji. Jego ona,
Laura, zaczyna go rozpaczliwie szuka. We Francji
odkrywa kolejne rewelacje, zaprzeczajce obrazowi
ma, jaki miaa do tej pory. Kobieta musi si pogodzi ze wiadomoci, e m wcale nie jest takim
czowiekiem, za jakiego go uwaaa i zmierzy si z
tym, e odkrycie prawdy wie si ze miertelnym
niebezpieczestwem.
Danuta Korolewicz ,, Dama z fontanny" jest
deszczowe lato. Dziewitnastoletnia, Edyta zaczyna

wakacyjn prac jako pokojwka w starym zamku.

Ju pierwszego dnia trafia na pogrzeb. A to dopiero
pocztek. Co tak naprawd dzieje si w posiadoci?
Czy kady jest tym za kogo si podaje?Jakie tajemnice kryj stare mury?
,,Dama z fontanny" to powie, ktra zabierze nas w
niezwyk podr.

10

CHRZSZCZ NR 9 (11)

Z miasta
Zakoczya si wystawa "Kolonia Artystw"
W sobot 27 sierpnia mia miejsce finisa wystawy "Kolonia Artystw" zorganizowanej w ramach
Festiwalu Stolica Jzyka Polskiego. W cigu minionego miesica ekspozycj dzie zwizanych
ze Szczebrzeszynem twrcw obejrzao ponad tysic osb. Z uwagi na powodzenie, jakim cieszya
si ta inicjatywa organizatorzy Festiwalu zapowiadaj, i w przyszoci moemy spodziewa si kolejnych podobnych dziaa.
Przypomnijmy, e podczas otwarcia wystawy
w dniu 30 lipca wiceburmistrz Jerzy Banaszkiewicz wrczy Annie Ciebie nadan jej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra
Gliskiego Odznak "Zasuony dla Kultury Polskiej", przyznawan osobom wyrniajcym si
w tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury.
Anna Ciebie urodzia si w Szczebrzeszynie. Jest
absolwentk Pastwowego Liceum Sztuk Plastycznych
w Zamociu,
studium
Kulturalno
Owiatowego w Warszawie oraz Instytutu Wychowania Artystycznego WSP w Czstochowie. Dyplom z grafiki w pracowni prof. Zdzisawa Wiatra.
Przez wiele lat zwizana bya z prac pedagogiczn i instruktorsk jako plastyk
w MDK
w Szczebrzeszynie. Zajmuje si malarstwem batikowym, grafik oraz lalk teatraln. Zdobya wiele
nagrd
w konkursach
wojewdzkich
i oglnopolskich ( m. in. I miejsce w Biennale Lalki Teatralnej w Krakowie).
Gratulujemy i yczymy kolejnych sukcesw artystycznych.
MDK Szczebrzeszyn

Obrazek 10. Zabobony.

Byy te i rne zabobony na wioskach, gdzie
wierzono w czarownice, ktre umiay zepsu
mleko u krowy, tak by nie nadawao si do spoycia, umiay pokrci wosy pannom, ktre
dostaway kotunw. Wiedziano, ktre kobiety
byy takimi czarownicami, ssiadki rozmawiay
o nich ale pod wielk tajemnic, tak aby czarownica nie dowiedziaa si o tych rozmowach,
i w czym nie zaszkodzia.
Byli te i tacy czarodzieje, ktrzy umieli
wszystko oczarowa. Tak o nich opowiadano w
tamtych czasach, e jak czarodziej chce to konie nie bd cigny wozu, wz si moe przewrci na rwnej drodze, pannie w tacu moe
opa spdnic , kawalerowi spodnie i moe si
zdarzy wiele rnych rzeczy.
Byy te tak zwane plotkarki, jak ich nazywano, ktre wiedziay o wszystkim co si w
okolicy i wiosce dziao. Nie majc zajcia w
domu chodziy po ssiadkach i opowiaday rne rzeczy: gdzie kto ma si z kim pobra i kiedy, ktra kobieta jest ju w ciy, ktr kawaler
porzuci, co u kogo jedzono na wita, jaki to
ma by wesele huczne czy te nie i.t.d.
Byli te znachorzy, co leczyli zwierzta domowe i ci mieli pene rce roboty.

Obrazek11.Zboe mka.
W okresie midzywojennym uprawiano cztery rodzaje zb: pszenic, yto jczmie i owies, ale te
proso, reczk (gryk). Sadzono rwnie ziemniaki,
ktre stanowiy podstaw wyywienia. Plantacji
adnych wtedy nie znano, na dziko bya uprawiana
cebula , czosnek, len i konopie.
Zboe byo mcone przewanie cepami, gdy w
tym czasie mao gdzie by kierat i maszyna do mcenia zboa. Chocia kieraty i maszyny byy w
sprzeday, to mao ktry gospodarz mg sobie pozwoli na ich zakupienie. Dodatkowo soma mcona cepami nadawaa si do krycia dachw.

11

CHRZSZCZ NR 9 (11)

Niemal w kadej wiosce by wiatrak, a w niektrych

duych wioskach byo tych wiatrakw po dwa i trzy
w tych wiatrakach mielono zboe na razowcu. Za
pomoc wiatru obracay si skrzyda wiatraka, ktre
poruszay kamienie myskie majce za zadanie
przecieranie zboa. Wiatraki wisiay na takim grubym supie, ktrym krcc nastawiao si skrzyda w
kierunku wiatru. Gdy wiatr by saby trzeba byo go
zapieczy t.zn. zaoy i przypi do skrzyde wiatraka specjalne pachty, wykonane z cienkich deszczuek. Po takim zapieczeniu skrzyde wiatraka, stawiay one wikszy opr wiatrowi i wiksza stawaa
si sia napdzajca kamienie myskie. Przy wikszym wietrze zdejmowano cz tych pacht, tak
regulujc obroty i si napdow urzdze.
Chocia byy ju myny i wiatraki, to niemal w
kadym gospodarstwie byy tak zwane arna, na ktrych rcznie mielono zboe, mierzone w garncach
lub miarkach.
Miarki byy to takie naczynia codziennego uytku, wydubywane w klockach drewna, miay odpowiedni uchwyt w postaci rczki, za ktr trzymano
naczynie przy posugiwaniu si nim. Garnce natomiast, by to rodzaj miarek robionych z takich cienkich, sosnowych dranek. Drewno sosnowe upane
byo na cienkie dranki, pniej wyginane na okrgo,
dorabiano do nich dno te z cienkich deszczuek i
rczk do atwego uytkowania. Garnce byy na
wioskach jedynymi miarami, ktrymi si najczciej
posugiwano, miay te one prawie jednolit pojemno.
I tak gdy kto jecha na jarmark ze zboem to
mierzy je i liczy ile garncy byo w ktrym worku,
gdy jecha do myna czy wiatraka to te liczy ile
byo garncy, gdy jecha sia w pole zboe to te liczy ile na , ktry kawaek wysia garncy zboa.

Przy rnych poyczkach w ssiedztwie te mierzono wszystko tymi garncami. Za zmielone zboe zapata bya w zbou i te mierzono j garncami.
Wag na wiosce prawie, e nie byo, a chocia
gdzie byy to nie umiano si nimi posugiwa. Byy
to wagi funtowe i odwaniki byy te do nich nie
kilogramowe tylko funtowe. I chocia kto tak wag posiada to staa ona nieczynna.

Obrazek 12. Chleb.

Na wiosce chleb by wypiekany w kadym domu
w okresie midzywojennym, w czasie okupacji i po
wyzwoleniu. Dopiero w latach siedemdziesitych
gminne spdzielnie (Samopomocy Chopskiej
red.) zaczy budowa piekarnie i dostarcza chleb
do swoich sklepw na wioskach. Weszo to w uycie
i obecnie w 95 procentach ludno wiejska zaopatruje si w chleb w swoich wiejskich sklepach, do ktrych niemal codziennie chleb jest dostarczany.
Dawniej chleb by wypiekany po wioskach tylko
z mki ytniej razowej, by wypiekany raz w tygodniu, a gdy bya mniejsza rodzina to rzadziej. Chleb
ten ytnio razowy mg lee duszy czas i nie
robi si taki czerstwy, jak chleb pszenny i pytlowy,
ktre s wypiekane w piekarniach. Chleb ytni razowy po 10 dniach i wicej, gdy by dobrze przechowywany, mia swj aromat, nie by zaschnity i nadawa si do uytku.
Chleb na wioskach, w tamtych czasach, by bardzo szanowany. Gdy brano bochen i zaczynano go
kroi, to wpierw przeegnano go noem, gdy kromka chleba spada na podog, to podejmowano j i
caowano.
Jan Krukowski
C.D.N.

Chrzszcz miesicznik infor macyjny

Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna
Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1
E-mail: sps@onet.eu
Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

12

www.chrzaszcz.com.pl