Professional Documents
Culture Documents
Jakie zmiany spoeczne na wielk skal dokonay/dokonuj si w cigu ostatnich dwchtrzech stuleci i jaki by/jest ich wpyw na zmiany w skali mikro
WARIANT 1
W cigu ostatnich 2-3 stuleci nastpio bardzo wiele zmian spoecznych na wielk skal.
Miedzy innymi byy to: ogromne zatrucie rodowiska, rwnouprawnienie kobiet,
uprzemysowienie, urbanizacja, wojny (wzrost ich skali, nowa bro, wzrost eksterminacji),
masowe przemieszczanie si ludnoci (migracje), rewolucja informatyczna i
telekomunikacyjna, wzrost dobrobytu i powszechna dostpno elitarnych dawniej dbr,
liberalizacja obyczajw, demokratyzacja w polityce, uchodstwo polityczne, feminizm,
poprawno polityczna, rewolucja naukowo techniczna.
Wpyw niektrych w skali mikro:
Uprzemysowienie spoeczestwa tradycyjne przeksztaciy si w spo ecze stwa przemys owe,
produkcja i rolnictwo stay si zmechanizowane, zwikszya si liczba osb zatrudnionych w
przemyle, nastpia standaryzacja czasu pracy. Ponadto w XIX wieku zbudowany zosta
pierwszy statek parowy, powstaa kolej elazna, skonstruowano telegraf elektromagnetyczny.
Przeom XIX i XX wieku to stworzenie silnika gazowego, dynamitu, karabinu maszynowego,
telefonu, arwki, odkurzacza elektrycznego. Nastpi take postp wiedzy medycznej i
higieny, wprowadzono prawo pracy, powstay zwizki zawodowe, zwi kszy o si
zapotrzebowanie i denie do pozyskania tanich surowcw, rozwin a si komunikacja
miejska, rodowisko zostao zanieczyszczone.
Rwnouprawnienie kobiet (emancypacja kobiet) udzia kobiet w yciu publicznym si
zwikszy, zapewniono im dostp do szk rednich i wyszych, poszerzya si ich aktywno
zawodowa, zdobyy prawa wyborcze (w Polsce od 1918 r).
Rewolucja naukowo - techniczna jej elementami s komputeryzacja, nowe rd a energii,
automatyzacja procesw pracy, udoskonalenie rodkw telekomunikacji i transportu, rozwj
produkcji materiaw syntetycznych.
Rewolucja informatyczna spowodowaa obnik cen mikroelektroniki, usprawnienie
wszystkich rodkw komunikowania, zapewnia szybszy rozwj cywilizacyjny, gospodarczy,
naukowy, uatwia proces edukacji i pracy, dua dostpno do informacji bardzo szybko
przekazywanych rnymi rodkami.
2.
WARIANT 1
Historia, psychologia spoeczna, antropologia kulturowa, ekonomia, polityka spo eczna oraz
geografia spoeczno-ekonomiczna zaliczane s do nauk spoecznych, poniewa kada z nich bada
jaki aspekt spoeczestwa (jego dzieje, kultur czy rozwj).
Podobiestwa:
czy je to, e kada z tych nauk odnosi si do postrzegania czowieka; jego interakcji z
otoczeniem; tumaczy otaczajcy go wiat i relacje z nim.
Rnice:
Rni si przede wszystkim perspektyw z jak podchodz do spoeczestwa. Historia bada
przeszo, psychologia spoeczna zachowania ludzkie w sytuacjach spoecznych, antropologia
kulturowa organizacj kultury spoeczestwa, ekonomia zarzdzanie dobrami przez
spoeczestwo, polityka spoeczna zaspokajanie potrzeb i rozwizywanie problemw
spoecznych, geografia spoeczno-ekonomincza strukturami ycia spoecznego i gospodarczego.
USZCZEGOWIENIE:
Nauki spoeczne nauki badajce struktur i funkcje dziejw spoeczestwa, jego kultur ,
prawa i prawidowoci jego rozwoju. Obok nauk przyrodniczych i nauk humanistycznych
zaliczaj si do nauk empirycznych. Nauki spoeczne odrniaj si od nauk humanistycznych
naukowymi metodami poznania oraz tym, e stosuj cise kryteria.
Historia - zajmuje si badaniem przeszoci, a w znaczeniu cisym badaniem dziaa i
wytworw ludzkich, a do najstarszych powiadczonych pismem wiadectw. Wynikiem bada
historycznych jest opis dziejw.
Psychologia spoeczna zajmuje si postrzeganiem osb i psychicznymi aspektami interakcji
midzy ludmi. Jest to nauka badajca procesy psychiczne i zachowanie si ludzi znajduj cych
si w sytuacjach spoecznych takich, w ktrych wystpuj inni ludzie.
3
WARIANT 2
Na nauki spoeczne skada si caoksztat dyscyplin, ktre zajmuj si systematycznym
badaniem zjawisk spoecznych. Do nich zaliczamy filozofi spoeczn, nauki polityczne,
ekonomi i prawo, antropologi, etnografi, demografi, psychologi, socjologi .
Stanisaw Kosiski wyrni dwa etapy ksztatowania si socjologii jak i innych nauk
spoecznych:
1. przednaukowy czyli inkubacyjny - obejmujcy prapocztki i formowanie si podstaw
socjologii a do uzyskania statusu dyscypliny naukowej;
2. naukowy - rozpoczty formalnymi narodzinami socjologii - obejmuje jej rozwj, cechuj cy
si postpujc instytucjonalizacj i specjalizacj oraz kumulowaniem wiedzy teoretycznometodologicznej i empirycznej, dotyczcej rnych segmentw rzeczywistoci spo ecznej.
Profesor Neil J. Smelser podzieli wiat na trzy grupy czynnikw:
- biologiczne - oddech, odywianie si, sen;
- psychologiczne - mio, nienawi;
- socjologiczne - zwizane s ze stosunkami spoecznymi i spoeczestwem.
Najcilejsze powizania uksztatoway si pomidzy FILOZOFI I SOCJOLOGI. Wspln
cech socjologii i filozofii spoecznej jest to, e obie nauki rozpatruj spo ecze stwo jako ca o ,
jako system. Zbieno podej warunkuje szczeglnie cise powizanie socjologii i filozofii
spoeczne.
SOCJOLOGI I NAUKI POLITYCZNE nazywane politologi czy:
- po pierwsze, to, i badane przez nie przedmioty s cile powizane i zale od siebie,
dlatego, e polityka jest organizacyjn i regulacyjno-kontroln sfer dziaania spo ecznego.
Znajduje si ona w szeregu takich samych podstawowych sfer: gospodarczej, ideologicznej,
prawnej, kulturalnej, religijnej.
Pomidzy socjologi i politologi istniej pewne rnice, ktre s uwarunkowane tym, e
kada z tych nauk ma wasny przedmiot bada. Socjologia bada rzeczywisto spo eczn .
Politologia - ycie polityczne spoeczestwa, tzn. jak ludzie dochodz do w adzy i pos uguj si
ni oraz jaki podzia wadzy w spoeczestwie. Ponadto kada z tych nauk, zgodnie z w asnym
przedmiotem i metod bada, ma swoiste podejcie do tych samych zjawisk spo ecznych.
SOCJOLOGIA I PSYCHOLOGIA:
Socjologia skupia si na poznaniu spoeczestwa w caoci i caoksztacie stosunkw spo ecznych
istniejcych w nim, psychologia za zajmuje si badaniem wewntrznych subiektywnych
przey jednostki pobudzajcych j do tego czy innego zachowania. Pitrima Sorokina
powiedzia, e jeeli zachowania ludzkie analizowane s na podstawie bada jego instynktw,
5
3.
WARIANT 2
ad spoeczny porzdek, system midzygrupowych i jednostkowych porozumie , sposb
podejmowania decyzji, ktre dotycz jednostek i zbiorowoci. Gwn rol odgrywaj spo eczne
normy i wartoci, tj. normatywny porzdek stosunkw midzyludzkich integracji. Porz dek,
ktry chroni przed nadmiern iloci konfliktw, uniemoliwiajcych koordynacj zaspokojenia
potrzeb indywidualnych i spoecznych utrudniajcych komunikacj i wi spoeczn.
ad spoeczny moemy zdefiniowa po prostu spokj w stosunkach pomidzy grupami
spoecznymi. Bez adu spoecznego nie mona mwi o stabilizacji spoecznej, to podstawowy jej
komponent.
ad spoeczny - oznacza porzdek wynikajcy z organizacji spoeczestwa zgodnie z
wartociami, normami i zasadami przyjtymi przez og obywateli. Do czynnikw
ksztatujcych ad spoeczny nale prawo, moralno, religia, tradycja.
Porzdek spoeczny (ad spoeczny) stan funkcjonowania i przebiegu zachowa jednostek
zapewniajcy istnienie, trwanie i rozwj zbiorowoci jako caoci. Opiera si na wsp pracy i
konsensusie.
6
Porzdek spoeczny to konstytutywny element stabilizacji spoecznej. Bez niego nast puje
dezintegracja zbiorowoci, mogca doprowadzi do rozpadu wizi pomidzy cz onkami i
rozpadu grupy.
Funkcjonalizm jest socjologi adu spoecznego. Przedstawia spoeczestwo w stanie adu,
rwnowagi, homeostazy.
Porzdek spoeczny opiera si na komunikacji midzyludzkiej. W zalenoci od charakteru
komunikacji wyrni mona cztery typy adu spoecznego": (a) ad przedstawie
zbiorowych" oparty na wsplnych tradycjach i rutynach zachowania, (b) ad policentryczny,
typowy dla ustroju demokratycznego, (c) ad monocentryczny, wystpujcy w systemach
autokratycznych, totalitarnych, czy dyktaturach, oraz (d) ad oparty na systemie
wielostopniowych porozumie.
Wysza forma porzdku spoecznego to ad moralny, oparty na takich reguach, ktre
podporzdkowane s wartociom wyszym; dobru i prawdzie.
WARIANT 1
Porzdek spoeczny opiera si na komunikacji midzyludzkiej. W zalenoci od charakteru
komunikacji wyrni mona cztery typy adu spoecznego":
(a) ad przedstawie zbiorowych" oparty na wsplnych tradycjach i rutynach zachowania,
(b) ad policentryczny, typowy dla ustroju demokratycznego,
(c) ad monocentryczny, wystpujcy w systemach autokratycznych, totalitarnych, czy
dyktaturach,
(d) ad oparty na systemie wielostopniowych porozumie. Tutaj zamiast przymusu pojawia si
dialog, dyskurs, uzgadnianie pogldw i decyzji politycznych pomidzy wolnymi jednostkami,
co nie przeradza si w anarchi dziki koordynujcej i mediujcej roli politycznego centrum,
Ten najbardziej podany typ adu spoecznego wymaga wiadomych, zaangaowanych i
wyksztaconych obywateli. Drog do niego musi by edukacyjny awans caego spo ecze stwa.
Porzdek spoeczny - T. Hobbes stara si odpowiedzie na pytanieskd bierze si porz dek
spoeczny. Przyjmowa, e z natury jest zy. Pytanie to pozostao w klasycznym nurcie
socjologii. Porzdek spoeczny jest moliwy dziki temu, e ludzie przestrzegaj pewnych
norm, regu, podstawowych wartoci. Jest to proces socjalizacji, proces transmisji warto ci z
pokolenia na pokolenie. Wg W. Thomasa porzdek powstaje w wyniku interakcji, w momencie,
kiedy spoeczestwo stosuje te same metody interpretacji.
Porzdek spoeczny (ad spoeczny) stan funkcjonowania i przebiegu zachowa jednostek
zapewniajcy istnienie, trwanie i rozwj zbiorowoci jako caoci. Opiera si na wsp pracy i
konsensusie. Z adem spoecznym zwizane jest pojcie rwnowagi spo ecznej.
W funkcjonalizmie kade spoeczestwo dy do osignicia wewntrznej rwnowagi. Taki
samoregulujcy si system dcy do rwnowagi i harmonii spoecznej nazywa si wanie
7
adem (porzdkiem) spoecznym. Kada zmiana jest przejciem z jednego adu spo ecznego do
drugiego. Zwolennikami tej teorii byli midzy innymi Talcott Parsons i Robert Merton.
Moim zdaniem nie ma wikszej rnicy w rozumieniu potocznym a naukowym tego poj cia,
poniewa ad czy te porzdek kojarzy si wszystkim z czym dobrze i sprawnie
funkcjonujcym, spjnym, z przestrzeganiem praw i norm.
WARIANT 3
ad spoeczny- to stan charakterystyczny dla ukadu spoecznego, w ktrym wikszo lub
wszystkie dziaajce wewntrz niego siy s zbalansowane, znajduj cego si zatem w stanie
rwnowagi. Wedug funkcjonalizmu, spoeczestwa zawsze zmierzaj do owego equilibrium, a
zmiana spoeczna jest jedynie ruchem od jednego adu do drugiego ( K. Olechnicki, P. Zacki,
Sownik socjologiczny)
S. Ossowski wymienia cztery typy adu spoecznego:
Czy socjologiczne okrelenia adu spoecznego rni si od naszego, potocznego ich rozumienia?
Wedug mnie, nasze potoczne rozumienie tego terminu jest podobne do socjologicznych
okrele. Majc na myli ad spoeczny, chodzi nam o stan funkcjonowania i przebiegu
zachowa jednostek zapewniajcy istnienie, trwanie i rozwj zbiorowo ci jako ca o ci, ktry
opiera si na rwnowadze i konsensusie.
4.
WARIANT 2
System spoeczny jest caoksztatem zwizkw midzy ludmi, ktrzy wzajemnie na siebie
oddziauj. Zwizki te - interakcje - zachodz zawsze wedug pewnych wzgl dnie sta ych
wzorw. Mona zatem powiedzie, e system spoeczny jest to stay wzr interakcji mi dzy
dwoma lub wiksz liczb ludzi.
8
Bardzo may:
RODZINA
* Rodzina jest dla czowieka tzw. grup podstawow, to znaczy grup, z ktr on jest bardzo
cile zwizany znaczn czci swej osobowoci i wanymi penionymi przez siebie rolami
spoecznymi (rola ma, ojca, ony, matki, ywiciela rodziny itp.).
10
redni:
SZPITAL
*Z socjologicznego punktu widzenia szpital to grupa wtrna. Jest ona powo ywana do
realizacji okrelonego celu.
*Szpital naley do podsystemu zamknitej opieki zdrowotnej, stanowi jedno z wielu ogniw
systemu spoecznego ochrony zdrowia w naszym kraju, a zatem zajmuje w nim okre lon
pozycj i ma do spenienia specyficzne zadania.
*Funkcje szpitala: diagnostyczno-terapeutyczna, opiekucza sprawowana w rodowisku
oraz profilaktyczna indywidualna i rodowiskowa.
* Za realizacj wymienionych zada odpowiadaj: lekarze, pielgniarki, psychologowie,
socjologowie, magistrowie wychowania fizycznego, masayci, dietetyczki, pracownicy
techniczni, salowe, administracja. Wymaga to odpowiedniej organizacji, podzia u
kompetencji i zada.
Bardzo duy:
SUBA ZDROWIA
*Do instytucji funkcjonujcych w systemie spoecznym suby zdrowia zaliczamy:
przychodnie oglne, przychodnie przy zakadach pracy, spdzielcze, uzdrowiskowe.
* elementy systemu spoecznego suby zdrowia: pracownicy, czyli lekarze, pielgniarki,
salowe, pracownicy specjalistyczni, administracja, pacjenci. rodkami materialnymi s
lokale szpitali, sanatoriw, przychodni, urzdzenia znajdujce si w nich, wyposa enie. Do
podsystemw mona zaliczy otwart opiek zdrowotn, opiek spoeczn, szkolnictwo
medyczne.
11
Wielki:
SPOECZESTWO GLOBALNE
* historycznie uksztatowany kompleks rnych zbiorowoci i grup spoecznych, w ktrych
tworz si wizi spoeczne oparte na wsplnym dorobku kulturowym, na funkcjonowaniu
instytucji nieformalnych i wzorw zachowania.
* globalizacja polega na intensyfikacji stosunkw spoecznych o wiatowym zasigu, ktra
czy rne lokalnoci w taki sposb, e lokalne wydarzenia ksztatowane s przez
zdarzenia zachodzce w odlegoci wielu tysicy mil i same na nie zwrotnie oddzia uj
* efekt motyla, tzn. lokalne, mikroskopijne wydarzenie czy zachowanie jakiego
czowieka moe wywoa makroskopowe zmiany ekonomiczne, polityczne bd
wiatopogldowe w zupenie innych rejonach wiata lub zdarzenia w jednej cz ci wiata
natychmiast wywieraj wpyw na to co si dzieje w krajach najbardziej odlegych.
5.
Czy, Twoim zdaniem, kto reyseruje role spoeczne? Jeli tak, to kto? Je li nie, to
dlaczego nie ma chaosu w odgrywaniu tych rl?
WARIANT 2
Moim zdaniem tak, jest kto kto reyseruje role spoeczne. Wany wedug mnie jest tutaj
aspekt oczekiwa wobec osoby zajmujcej okrelon pozycj spoeczn. Rola spoeczna to
zachowania, ktre wynikaj z oczekiwa formuowanych pod adresem takiej jednostki a tak e
zbir praw i obowizkw wicych kadego, kto zajmuje dan pozycj spo eczn . Od
urodzenia ogrywamy rol dziecka i na pocztku ycia to rodzice kieruj naszym losem,
podejmuj decyzje do jakiej szkoy pjdziemy, na jakie dodatkowe zaj cia. To od nich na
pocztku zaley kim bdziemy. Pniej decydujemy o sobie sami ale to jak b dziemy
odgrywa rol zaley rwnie od innych osb. Czowiek na raz moe peni wiele rl. Moe by
jednoczenie pracownikiem, szefem, bratem, synem. To jak rol penimy zale y od drugiego
czowieka. Gdyby poda to na przykadzie. Mona by zilustrowa to w nast puj cy sposb.
Penic rol matki, wypeniamy j rnie w zalenoci od potrzeb dziecka, dostosowujemy si
12
do jego oczekiwa, zachcianek i to ono jest reyserem naszej roli, bo to od niego zale y jak si
zachowamy. I odwrotnie penic rol czyjego dziecka swoim zachowaniem determinujemy
zachowanie rodzica. To od zachowa, decyzji, wyborw zale y jak rodzic zareaguje i czy np.
wzgldem nas nie zmieni swojej roli, stajc si np. sdzi (osdzajc nasz wybr). To inni
ludzie decyduj o naszej roli spoecznej. Bez drugiej osoby jak pe nilibymy rol ? Do
penienia roli spoecznej bez wtpienia potrzebne s osoby trzecie, ktre kieruj nami w
yciu, sprawiaj, e podejmujemy takie a nie inne decyzje. Ponadto kada rola ma inn wag
i w rnym stopniu wpywa na tosamo czowieka. Rola jest wyznacznikiem sposobu
zachowania si osoby zajmujcej okrelon pozycj, zmienia si take z biegiem lat.
WARIANT 2*
Rola spoeczna to zbir praw i obowizkw jakie wi si z wykonywaniem jej przez osob o
okrelonej pozycji spoecznej. Zadania obejmujce dan rol spoeczn jednostka poznaje w
procesie socjalizacji. Zna waciwy scenariusz dziaa jaki narzuca spo ecze stwo przy
odgrywaniu tej roli. To spoeczestwo wychowane w danej kulturze jest re yserem tej roli.
ycie codzienne pokazuje, e realizacja tych rl jest bardziej lub mniej prawid owa. Na
przykad nauczyciel przy penieniu swojej funkcji powinien odrzuci osobiste przekonania i
pogldy i wykonywa j w pewien zbliony do ideau, okrelony sposb. Jednak podczas
odgrywania roli nauczyciela, jednostka moe j interpretowa w sposb nieco odmienny, mo e
j modyfikowa, dodawa pozytywne, lub negatywne treci. Wane jest, aby podczas
modyfikacji nie przekracza pewnych, oglnie wyznaczonych granic. Na stray tych norm stoi
spoeczestwo, ktre pilnuje , by nie dopuci do chaosu i nie zatraci przyj tego przez ni
charakteru tej roli. Zmiany w charakterze rl nie s zazwyczaj gwatowne, nast puj bardzo
powoli, poprzez niewielkie rnice.
6.
WARIANT 2
Tosamo jednostkowa jest to swoista odpowied na pytanie: kim
jestem? Tak wic dotyczy ona relacji z samym sob, ale te relacji ze wiatem
zewntrznym: innymi ludmi i kultur. Jest to wic swoiste samookre lenie si
czyli poczucie bycia podmiotem. Czowiek okrela samego siebie poprzez przynaleno do
okrelonej grupy, posiadajcej okrelone cechy odrniajce j od innych.
13
14
odrbnoci od innych grup stanowi podstaw formowania tosamoci spoecznej. Zatem bez
tosamoci osobistej nie moglibymy w peni uczestniczy w yciu spoecznym.
WARIANT 1
Tosamo jednostkowa jest to swoista odpowied na pytanie: kim jestem? Tak wic dotyczy
ona relacji z samym sob, ale te relacji ze wiatem zewntrznym: innymi ludmi i kultur .
Jest to wic swoiste samookrelenie si czyli poczucie bycia podmiotem wraz z
okreleniem cech swej
podmiotowoci oraz przedmiotowoci.
Tosamo spoeczna obejmuje cechy, jakie jednostce przypisuj inni ludzie to znaczy te
waciwoci, ktre w zoonym kontekcie ycia spoecznego inni chc dostrzega w danej
osobie. Ten konstrukt inni tworz, przeksztacaj i narzucaj w toku interakcji oraz w r ny
sposb go propaguj albo przynajmniej przywouj w rnych okolicznociach take i na
rne sposoby wmawiaj jednostce. Obejmuje wszystkie sprawy, ktre mieszcz si w optyce
spoecznej, a wic dotycz spraw uznawanych za istotne w jakim stopniu istotne dla ycia
spoecznego (uroda, zainteresowania, postawy itp.).
Tosamo zbiorowa (grupowa, kolektywna) to z kolei poczucie tosamoci rnych
zbiorowoci poczucie, ktre skdind dokonuje si zawsze za pomoc odczu jednostkowych.
Ta tosamo dotyczy rodzin, plemion, narodw wszelkich caoci spoecznych, ktre tak czy
inaczej maj poczucie odrbnoci od innych. Pojcie tosamoci zbiorowych (kolektywnych,
grupowych) umoliwia uchwycenie pewnych istotnych socjologicznych cech zbiorowo ci i ich
funkcjonowania.
Tak tosamoci jednostkowe, jak i spoeczne oraz grupowe nie musz by jednorodne,
jednoznaczne i wyranie okrelone.
7.
WARIANT 1
Spoeczestwo (def. z wykadu) zbiorowo wzajemnie na siebie oddzia uj cych osobnikw,;
zajmujce okrelone terytorium; na og liczne; dzielce si na rne czci;
samowystarczalne; posiadajce kultur.
Spoeczestwo s to pewne zespoy grup spoecznych podporzdkowane grupie nadrz dnej.
Spoeczestwo jest mechanizmem umoliwiajcym adaptacj do warunkw rodowiska. Dla
socjologa jest to niezalena zbiorowo, zajmujca wyodrbnione terytorium i uczestnicz ca we
wsplnej kulturze. Spoeczestwo jest inkluzywne. Czonkowie spo ecze stwa maj wsplne
interesy, cele i przestrzegaj pewnych zasad, ktre wyraa kultura danego spo ecze stwa.
Najwaniejsze podsystemy spoeczestwa to gospodarka, polityka i kultura. Form
organizacyjn wspczesnych spoeczestw s pastwa narodowe.
15
miejsce w okresie dziecistwa, oraz socjalizacji wtrnej, ktra ma miejsce w dorosym yciu
czowieka.
Spoeczestwo to grupa ludzi (zbiorowo), ktra ma przede wszystkim poczucie odr bno ci od
innych zbiorowoci, czyli wiadomo tego, co rni j od podobnych grup. wynika to np. z
odmiennoci jzyka, jakim posuguj si mieszkacy rnych krajw, innych obyczajw i
tradycji. Czonkowie spoeczestwa poczeni s ze sob najrnorodniejszymi zwi zkami (np.
rodzinnymi), podobiestwem warunkw, w jakich yj, tworz i akceptuj wsplne normy
postpowania. Okrelenia spoeczestwo uywamy wic, kiedy mwimy o duych
spoecznociach, obejmujcych tysice ludzi.
Wykad:
Co to jest spoeczestwo?
Zbiorowo wzajemnie na siebie oddziaujcych osobnikw
o Zajmujca okrelone terytorium
o Na og liczna, dzielca si na rne czci (grupy, kategorie itp.)
o Staa, wieczna
o Samowystarczalna
o Samo odnawiajca si
o Posiadajca kultur
8.
WARIANT 2
Dla przypomnienia- elementy definicyjne podane na wykadzie
Spoeczestwo to zbiorowo:
- osobnikw wzajemnie na siebie oddziaywujcych
- zajmujca okrelone terytorium
- na og liczna (grupy, kategorie itp. nie ma spoeczestw nie dzielcych si na grupy)
- staa, wieczna
- samowystarczalna (potrafi przetrwa)
- samo odnawialna
- posiadajca kultur
zbiorowo terytorialna- ludzie w tramwaju nie wchodzcy w interakcj , pasa erowie
samolotu, przechodnie na ulicy, nie posiadaj wasnej kultury ;P
18
tum przypadkowy charakteryzuje si sab interakcj pomidzy uczestnikami lub wrcz jej
brakiem. S to jednostki, ktre przycigno jakie (czsto przypadkowe) wydarzenie.
Przykadem takiego tumu s osoby przygldajce si wypadkom czy te osoby zgromadzone
wok stoiska w hipermarkecie.
rodzina- nie jest samo odnawialna, samowystarczalna, nie musi by liczna
krg przyjaci i klub towarzyski
grupa zawodowa- nie jest samowystarczalna, nie musi zajmowa okre lonego terytorium, np.
stroiciele pianin, nie musi by wieczna- zawd moe zanikn
grupy religijne, wsplnoty wyznaniowe
stowarzyszenie i partia polityczna
wsplnota lokalna i ssiedzi
Zbiorowoci takie mona nazwa grupami spoecznymi, zbiorowociami terytorialnymi (?)
WARIANT 1
Na wykadzie - SPOECZESTWO:
- zbiorowo wzajemnie na siebie oddziaujcych osobnikw;
- zajmuj okrelone terytorium;
- na og liczna, dzielca si na rne czci;
- samowystarczalna;
- samoodnawiajca si;
- posiadajca kultur;
- staa, wieczna
z ksiki Sztompki
Jestemy gatunkiem stadnym, yjemy w zbiorowociach od rodziny, przez rd, plemi ,
wsplnot lokaln, ssiadw, przyjaci, wsppracownikw, po nard, czy wreszcie to, co dzi
objawia si coraz wyranej dziki rozszerzajcym si powizaniom komunikacyjnym,
ekonomicznym, kulturalnym, a take celowej polityce integracyjnej spoeczestwo
kontynentalne lub globalne, np. europejskie czy wiatowe.
Spoeczestwo kiedy zbiorowo ludzi w ramach pewnego pastwa; teraz swoisty
rodzaj rzeczywistoci, ktra manifestuje si w najrozmaitszy sposb w zbiorowociach
najrozmaitszej skali;
pastwowe czy narodowe,
19
wo cechy
jednoste stwo spoecznie
Pojcie k
cechy istotnej
socjologicz
ne
Populacja
wiadomo
wsplnoty
i
odrbnoci
Kontakty
i
interakcj
ez
podobnym
i do
siebie
Stosun przykad
ki
spoecz
ne
Zbir
+
statystycz
ny
Kategoria +
socjologicz
na
Kategoria
spoeczna
Grupa
spoeczna
Organizacj +
a spoeczna
Zbir jednostek
zamieszkujcych
blokowisko przy ulicy
Traktorowej w odzi
robotnicy
Rodzina Kowalskich;
szkoa Podstawowa nr 6 w
odzi
+
Fundacja Gajusz
PRZYKAD ZBIOROWOCI
ubry w
Zbiorowo
wzajemnie
na siebie
oddziaujc
ych
osobnikw
Zajmuj
okrelon
e
terytoriu
m
Puszczy
Biaowiesk
iej
Rodzina
Kowalskic
h
Robotnicy
pracujcy
przy
budowie
trasy W-Z
w odzi
Fundacja
Gajusz
9.
Grupa
spoeczna
Organizac
ja
spoeczna
Kategoria
spoeczna
WARIANT 2
Na wykadzie profesor poda:
Rne aspekty rne punkty widzenia spoeczestwa:
1. demograficzny populacja - na og wielki zbir jednostek ludzkich o okrelonej
charakterystyce
2. grupowy skada si z jednostek, jest zintegrowany w pewn ca o , nie jest
zbiorowoci lun; wi spoeczna- przyjaciele, rodzina
3. systemowy powizany ukad pozycji (statusw i typowych dla niego rl)
4. strukturalny sie relacji midzy pozycjami
5. aktywistyczny (interakcjonistyczny)
Konglomerat zintegrowanych dziaa
6. kulturalistyczny matryca podzielonych przez zbiorowo znacze , symboli i regu
oddziaywujcych na ludzk dziaalno (?)
7. aspekt zdarzeniowy nieustajco zmienne, spoeczestwo w Tm uj ciu nie tyle istnieje
co nieustannie si staje
1. grupowy skada si z jednostek, jest zintegrowany w pewn cao , nie jest
zbiorowoci lun; wi spoeczna- przyjaciele, rodzina
21
WARIANT 1
z internetu - Siedem komplementarnych perspektyw czym jest spoeczestwo:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
demograficzna populacja
grupowa wsplnota
systemowa zesp pozycji i zwizanych z nimi rl
strukturalna sie relacji (form odnoszenia si do siebie)
aktywistyczna sie interakcji
kulturalistyczna matryca znacze
23
7.
polowa pole zdarze spoecznych
np. rodzina, klasa szkolna (zanalizuj)
z ksiki Sztompki Komponenty perspektyw na to czym jest spoeczestwo na podstawie
rodziny:
demograficzna liczebno; rozkad cech, takich jak wiek i pe, wzrost, waga, kolor w osw,
wyksztacenie
grupowa swoiste wizi: wsplne zamieszkanie, wsplnota majtkowa, mio, lojalno
wzajemna, gotowo do pomocy, troska o dzieci, silna tosamo wyraana zwrotem my i
odrniajca nasz rodzin od innych rodzin;
systemowa powizany ukad pozycji i rl, niezalenych od penicych je konkretnych
osb(ojciec, matka, m, ona, dziadek, babcia, syn, crka, wnuczek, wnuczka, te, te ciowa,
zi, szwagier, wujek, ciotka, itp.)
strukturalnej swoista sie pomidzy rozmaitymi pozycjami i rolami rodzinnymi:
maestwo, ojcostwo, braterstwo, pokrewiestwo, wadza rodzicielska, spadkobranie; ogromne
rnice dzielce struktury pokrewiestwa w rnych spoecznociach;
aktywistycznej - ycie rodzinne, to co si dzieje w rodzinie(zbir swoistych dzia a
podejmowanych przez czonkw rodziny: wspycie seksualne, wsplne gospodarowanie,
wychowanie dzieci, wsplne posiki, spory rodzinne, konflikty mae skie, itp.)
kulturalistycznej swoisty zbir regu -norm i wartoci dotyczcych np. zalotw i
zawierania maestw, przedmaeskich stosunkw seksualnych, dopuszczalno ci rozwodw,
odnoszenia si do siebie maonkw, autorytetu ojca lub matki, powinno ci dzieci,
odpowiedzialnoci za starzejcych si rodzicw, regulacji urodzin, aborcji, itp.;
zdarzeniowa(polowa) pynn i zmienn przestrze dziaa i interakcji, w ktrej zmiany
dokonuj si nieustannie w skali codziennego krtkiego trwania(rozchodzeni si rano do
swoich zaj: do szkoy, do pracy, na zakupy ulega rozproszeniu, istnieje tylko w stanie
wirtualnym i tylko w sensie materialnym[pusty dom], aby znw odzyska realno
socjologiczn wieczorem, gdy wszyscy spotkaj si przy kolacji i telewizorze), ale tak e w
skali redniego trwania, np. w cigu roku(zmienia si intensywno i formy ycia
rodzinnego znaczone s takimi datami jak tradycyjne wita, ferie szkolne, urlopy, wyjazdy
subowe rodzicw, itp.), i wreszcie w skali dugiego trwania, z roku na rok(zmienia si
zasadniczo wraz z narodzinami dzieci, ich dorastaniem, starzeniem si rodzicw, chorob ,
mierci, czasami rozwodem, ponownym zwizkiem maeskim, rozpadem rodziny, itp.);
cigle ta sama rodzina, ale nie taka sama
PRZYKAD demograficzna
grupow systemowa
a
Druyna
pikarska
Pewna liczba
osb, w pewnym
przedziale
wiekowym
Swoisty
Okrelona
system
struktura
spoeczny
zrnicowanyc
h pozycji i rl
Mecz to
suma
dziaa i
interakcji
zawodnikw
Czyni to
w
ramach
regu
Pynna
zmienno
sytuacji
na boisku
RNICE
1) grupow i systemow,
grupowa dot. wizi jakie cz czonkw rodziny, natomiast systemowa dot. pozycji i rl
czonkw
2) systemow i strukturaln,
systemowa dot. powizania ukadu rl i pozycji(np. ojciec, brat), natomiast strukturalna dot.
sieci powiza pomidzy pozycjami i rolami(np. ojcostwo, braterstwo)
3) aktywistyczn i kulturow
aktywistyczna dot. dziaa podejmowanych przez czonkw rodziny, natomiast kulturowa dot.
regu - wartoci i norm dot. rnych sfer ycia rodzinnego
25
11.
WARIANT 3
Z wiedzy socjologicznej mog korzysta politycy. Aby zbada opinie konkretnych grup
spoecznych dotyczc konkretnych dziaa, reform, ktre mog by wprowadzone np. reforma
suby zdrowia, prorodzinna czy emerytalna. Niestety politycy korzystaj z wiedzy
27
12. Auguste Comte (1798-1857), Herbert Spencer (1820-1903), Karol Marks (1818-1883),
Emil Durkheim (1858-1917), Max Weber (1864-1920). Dlaczego kada z wymienionych
postaci jest wana dla rozwoju socjologii?
WARIANT 1
August Comte(1798-1857) - twrca socjologii. Opracowa teori rozwoju spoecznego , wedug ktrej nastpowa on w
trzech fazach: - teologicznej (czowiek to, czego nie rozumia tumaczy sobie odwo uj c si do istot nadprzyrodzonych,
bstw, duchw), - metafizycznej (czowiek to, czego nie rozumia t umaczy sobie odwo uj c si do abstrakcyjnych poj i
spekulacji), - pozytywnej , naukowej (czowiek tumaczy wiat poprzez fakty i zalenoci mi dzy faktami, porzucenie
metafizyki). Ostatnia faza uznawana bya przez Comte za najdoskonalsz . Comte koncentrowa si na 2 aspektach
wspycia spoecznego: na porzdku spoecznym, na stabilizacji spoecznej. Sformuowa 2 zakresy badawcze socjologii:
statyka spoeczna badajca jakie spoeczestwo jest, jak je opisywa i dynamika spoeczna badajca jak si spoeczestwo
zmienia, dlaczego si zmienia.
Herbert Spencer (1820-1903). Porwnanie spoeczestwa do ywego organizmu. By przetrwa mu : si reprodukowa ,
wytwarza okrelon liczb dbr, aby utrzyma swoich czonkw, rozdziela pomidzy nich owe produkty, koordynowa i
regulowa dziaalno swoich czonkw. Pojcie przetrwania najlepiej przystosowanych tzn. w spo ecze stwie wolnym
od jakiejkolwiek interwencji pastwa/rzdu, nieprzystosowani musz znikn .
Karol Marks (1818-1883) Podstawowe prawa dotyczce ycia spoecznego mona odnale w strukturze ekonomicznej
spoeczestwa. Materializm sprzeczny - Wg niego spoeczestwo dzieli si na 2klasy:tych, ktrzy s w a cicielami rodkw
produkcji i tych ktrzy tych rodkw nie posiadaj. Konflikt klasowy wywo uje kryzys ekonomiczny, ktry daje pocz tek
nowym strukturom spoecznym. .
Emil Durkheim (1858-1917) Podejcie funkcjonalistyczne. Spoeczestwo scalaj przekonania, podobie stwa i
wartoci(solidarno mechaniczna), Porzdek spoeczny - wraz z rozwojem i rnicowaniem si spo ecze stwa, ludzie
zaczli wykonywa wyspecjalizowane zadania i stali si sobie nawzajem niezbdni(solidarno organiczna).
Max Weber (1864-1920). Dziaania spoeczne. Szczeglnie interesoway go wartoci, przekonania, zamiary, postawy, ktre
kieruj zachowaniami ludzkimi. eby wyjani czyje zachowanie, powinnimy go zrozumie . Weber postulowa
socjologi woln od wartociowania. Domaga si wyeliminowania z procesu badawczego za o e wst pnych i wszelkich
uprzedze. By twrc tzw. typw idealnych, czyli takiej konstrukcji poj ciowej dowolnego zjawiska, ktra wyra a a
najistotniejsze jego elementy i z ktr mona by byo porwnywa rozmaite zjawiska ycia spo ecznego.
WARIANT 2
AUGUSTE COMTE (1798-1857)
Filozof francuski, nazywany "ojcem sojologii", ktry w swoim g wnym,
szekiotomowym dziele Cours de philosophie positive [Kurs filozofii pozytywnej]
wydanym w latach 1830-1842 podj syntez caej dotychczasowej wiedzy naukowej,
postulujc jej rozszerzenie na obszar zjawisk zwizanych z yciem spo ecznym i
inicjujc now dyscyplin nauki - socjologi.
Mylenie naukowe albo inaczej pozytywne" byo w jego ujciu ukoronowaniem
ewolucji myli ludzkiej przechodzcej trzy stadia:
-> teologiczne (gdy w wyjanieniach zjawisk ludzie odwouj si do si
nadprzyrodzonych czy istoty boskiej),
-> metafizyczne (gdy wyjaniaj przez abstrakcyjne pojcia i rozumow kontemplacj ) i
31
wreszcie
-> pozytywne (gdy formuuj twierdzenia oparte na faktach i zalenociach
wspistnienia lub nastpstwa
midzy faktami).
Z kolei socjologia bya dla Comte'a ukoronowaniem hierarchii nauk, moga powsta
dopiero na bazie nauk wczeniejszych: matematyki, astronomii, chemii, fizyki, biologii.
Zajmuje si bowiem przedmiotem o najwyszym stopniu zoonoci.
wiat przyrody i spoeczestwa stanowi jedno i dlatego take metoda socjologii musi
opiera si na tych samych zasadach co metody nauk przyrodniczych. Socjologia musi
naladowa wzorce metodologiczne nauk przyrodniczych, w szczeglno ci musi opiera
si na faktach i poza zaobserwowane fakty nie wychodzi. Gwnym podejciem
badawczym socjologii jest metoda porwnawcza. A celem - rozumienieprzewidywaniezapobieganie",
czyli formuowanie wyjanie, z ktrych wyprowadzi mona predykcje i
zalecenia praktyczne. Szczegln racj istnienia socjologii jest dokonujcy si w wyniku
XVIII-wiecznych rewolucji, a zwaszcza Wielkiej Rewolucji Francuskiej, fundamentalny
przeom spoeczny: zastpienie spoeczestwa tradycyjnego - nowoczesnym, opartym na
przemyle, zurbanizowanym i republikaskim. Nowy system nie rozwinie si
spontanicznie, wymaga racjonalnego
kierowania, ktrego podstaw dostarczy winna wanie socjologia.
Comte postrzega spoeczestwo na podobiestwo skomplikowanego organizmu, czyli
stosowa analogi organiczn. Budow spoeczestwa albo inaczej - anatomi bada
winna statyka spoeczna", a jego funkcjonowanie i zmienno, czyli fizjologi dynamika spoeczna".
Podstawowym skadnikiem spoeczestwa s grupy spoeczne, a wrd nich najwiksz
rol odgrywa rodzina. Od Comte'a pochodzi znane powiedzenie, e rodzina jest
podstawow komrk spoeczn. Spoeczestwo ulega nieustannemu procesowi rozwoju,
a jego kierunek i etapy wskazuje wspomniane wczeniej prawo trzech stadiw".
HERBERT SPENCER (1820 - 1903)
Angielski filozof i socjolog, by przedstawicielem organicyzmu oraz ewolucjonizmu w
naukach spoecznych. Jego koncepcja ewolucji spoecznej jako procesu wzrastaj cej
zoonoci poczonej z integracj stanowi punkt wyjcia wikszoci teorii
neoewolucyjnych w socjologii. Wprowadzi do socjologii takie terminy jak : funkcja,
system, instytucja, spopularyzowa inne terminy jak: spoeczestwo przemysowe,
struktura spoeczna, organizacja.
Spencer sformuowa jeszcze przed Darwinem filozoficzn teori ewolucji. Cho uzna ,
e odkrycia Karola Darwina w peni potwierdzaj jego koncepcje, nie zdecydowa si na
przejcie sformuowa brytyjskiego biologa. Sam Darwin uznawa Spencera za
najwybitniejszego filozofa angielskiego tej epoki. Jego zdaniem ewolucja przebiega na
wszystkich poziomach rzeczywistoci: nieorganicznym, organicznym i nadorganicznym
(spoeczestwo), oraz wytworw ycia nadorganicznego (kultura), przy czym zakada ,
e zjawisk jednego poziomu nie da si zredukowa do poziomu niszego, chocia prawa
w kadym z wymienionych rodzajw ewolucji s takie same. Uwaa, e prawo ewolucji
rzdzi nie tylko w wiecie przyrody ywej, ale jest prawem powszechnym: wyja nia
ksztatowanie si planet, umysw, spoeczestw:
- Rzeczywisto spoeczna wywodzi si z przyrodniczej zachodzi midzy nimi jedynie
rnica stopnia zoonoci;
- Instytucje spoeczne s tym, dziki czemu dokonuje si przystosowanie niespo ecznego
z natury czowieka do naturalnego stanu wsppracy ze spoeczestwem.
32
spoecznych. Rzeczywisto spoeczna jest rzeczywistoci sui generis (swoist ). Jest ona
zewntrzna w stosunku do jednostki. Jest zawsze przez jednostk zastana, a jednostka
przyswaja j w procesie socjalizacji. Spoeczestwa nie naley traktowa jako sumy
jednostek (realizm socjologiczny).
Kluczowym elementem bada socjologicznych s fakty spoeczne. Socjolog powinien
traktowa je "jak rzeczy", czyli odrzuci wszelkie zaoenia i uprzedzenia na ich temat,
stan "na zewntrz" badanych zjawisk. Fakty spoeczne stanowi odrbn klas zjawisk,
ktra w tylko niewielkim stopniu moe by wyjaniana przez odwoanie si do innych,
pozaspoecznych klas zjawisk. W spoeczestwie zachodz bowiem zjawiska jakociowo
odrbne od tych, ktre charakteryzuj wiadomoci indywidualne; nie mog by zatem z
nich wywodzone ani do nich redukowane.
Fakty spoeczne wg Emile Durkheima:
Fakty spoeczne wszelki sposb robienia, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na
jednostk zewntrznego przymusu.
> Materialne fakty spoeczne
- Spoeczestwo;
- Strukturalne skadniki spoeczestwa np. koci, instytucje itd.;
- Morfologiczne skadniki spoeczestwa np. rozmieszczenie ludnoci, kanay
informacyjne itd.
> Niematerialne fakty spoeczne
- Moralno;
- wiadomo zbiorowa;
- Wyobraenie zbiorowe;
- Prdy spoeczne.
Durkheim swoj teori faktw spoecznych w duym stopniu okreli zadania
socjologw. By zdania, i socjologia tudzie socjolodzy winni zajmowa si
studiowaniem faktw spoecznych.
Zdaniem Durkheima, socjolog zbliajc si do faktw spoecznych winien zachowywa
si tak jakby wszed w obcy mu wiat, tj. wyzby si wszelkich uprzedze . Powinien
wprawi si w stan ducha, w jakim znajduj si np.: fizycy czy chemicy wtedy gdy
zapuszczaj si w niezbadane jeszcze regiony swej dziaalnoci naukowej. Jego postulat
metodologiczny zbliony by do metodycznego wtpienia Kartezjusza bya to inaczej
mwic prba odnalezienia socjologicznego COGITO punktu, od ktrego mo na
byoby zacz budow gmachu rzeczywicie pewnej wiedzy. Tym punktem dla Emile
Durkheima bya EMPIRIA.
Utopia epistemologiczna nakazywaa badaczowi zachowywa si w duchu zasady
relatywizmu kulturowego wchodzc w obcy wiat, badacz zmuszony jest wyzby si
wczeniej wiedzy, poznanych praw moralnych, zasad postpowania etc. jego zadaniem
jednak jest poznawanie nowego wiata, w ktry wkroczy takim jaki faktycznie jest, nie
za taki jaki powinien by.
Nauka winna czerpa elementy swych wstpnych definicji z danych zmysowych to nie
wiedza przednaukowa jest drogowskazem ale wraenia czy zmysowe do wiadczenia.
Fakty spoeczne traktowane jako rzeczy moliwe s do poznania jedynie drog
obserwacji i eksperymentw, stopniowo przechodzc od cech najbardziej zewn trznych
do cech mniej widocznych i gbszych. Tylko zewntrzne poznanie jest mo liwe, gdy
fakty spoeczne, tj. rzeczy s:
> sprzeczne z ide ktr poznaje si od wewntrz;
> zewntrzne wobec jednostki.
Filozofia czowieka Homo duplex
34
WARIANT 1
Chodzi o to co myslimy o otaczajcym nas wiecie - jest to myslenie potoczne.
Np.uwaam, ze ludze bdc w grupie podejmuj decyzje pod jej wpywem, ulegaj presji
grupy.
Socjologiczny opis rzeczywistoci odnosi si do faktw lub eksperymentw naukowych. I tak w
tym przypadku, dostosowanie swojego zachowania do zachowan innych okre la si mianem
konformizmu.
Np. Jeli kto spyta ciebie ile osb w Polsce ma wyksztacenei wysze, to moesz
odpowiedzie, e bardzo duo, wasciwie wikszo. Natomiast socjolog odniesie sie do danych
stastycznych.
*potoczna wiedza o spoeczestwie Potoczna wiedza o spoeczestwie to wiedza, ktra nie jest
naukowa, a jedynie wyprowadzona przez nas, wynikajca z opisu zjawisk z jakimi si
spotykamy i prbie ich wyjanie w sposb dogodny dla nas. Jest niespjna i
fragmentaryczna, czyli taka ktra cz prawdy bierze za ca prawd-bd pars pro totocz bierzemy za cao, tzn. e kiedy do czego dojdzie i nie umiemy wytumaczy sobie jak
to si stao, to dochodzimy do wnioskw, ktre s dla nas najwygodniejsze, naj atwiej i
najszybciej przychodz nam do gowy i te wnioski przyjmujemy za prawd , bo nie umiemy i
nie znamy metod naukowoci do wyjanienia tych zjawisk metod empiryczn
(dowiadczeniem, zaobserwowanym zdarzeniem i wreszcie popartym, szczeg ami wnioskiem,
potwierdzonym badaniami = jest na nosa, moja wiedza, pochopna, warto ciuj ca(oceniaj ca
szybko co, przylepiajca etykietki))
Przykad: mamo: czemu pomidor jest czerwony? Mama: wiesz co, nie wiem, no tak ju jest od
dawna. Pomidor to pomidor. Skd o tym wiesz? Bo mi babcia powiedziaa. A sk d babcia to
wie? Bo jej mama tak powiedziaa. A skd jej mama to wiedziaa? A id si jej zapytaj, to ci
powie.
Przykad 2: idzie parkiem moda dziewczyna, a za ni mczyzna. Wie, e przed ni, w
nastpnej alejce stoi gromada zbirw. Wic rzuca si na ni i chwyta j i wciga w krzaki.
(po to, by uratowa j przed napaci), ale inne osoby, obserwujce, nie znajce kontekstu, e
tam s zbiry, zaraz stwierdz, e to gwaciciel i wcign j w krzaki! To na nosa, moja
interpretacja tego jak widz to zdarzenie, a nie wiem co kierowa o tym ch opakiem, co chcia
zrobi. On wiedzia, a my subiektywnie i pod siebie zgeneralizowalimy i przypilimy mu
etykietk, e gwaciciel.
36
od
*wiedzy naukowej. Ktra jest: naukowa czyli empirycznie i eksperymentalnie opisujca fakty
spoeczne. Jest cisa, precyzyjna i obiektywna. Ma uzasadnione uoglnione prawa spo eczne,
powstrzymuje si od ocen i wartociowania(doklejania etykietki). Ma jasne i mierzalne
pojcia stosowane w twierdzeniach o zalenociach pomidzy rozmaitymi faktami czy
zjawiskami. W sposb ugruntowany i uzasadniony odpowiada na wszelkie pytania. Weryfikuje
fakty i odkrywa niezamierzone i nieuwiadomione konsekwencje spo eczne dzia a cz onkw
spoeczestwa. Musi mie przedmiot bada, narzdzia bada i okrelon nazw.
WARIANT 2
a ) Wiedza potoczna
- pochodzi z dowiadczenia innych, narasta przez wymian dowiadcze
- zbiorowa wiedza spoeczna czonkw danej zbiorowoci, bdca rezultatem ich wsplnych
dowiadcze
- czsto przybiera posta przysw
- nabywamy j w cigu caego ycia spontanicznie od najwczeniejszych lat dziecistwa
- zwizana z wartociowaniem
- operuje podziaami dychotomicznymi: my-oni
- traktuje nastpstwa w czasie jako zwizek przyczynowy
- upatruje przyczyny w celowych dziaaniach ludzi
- przeniknita stereotypami: maj charakter upraszczajcy, nadmiernie generalizuje,
sztywno i odporno na zmiany, zabarwione emocjonalnie
- odrnianie grup wasnych od obcych, przyjaznych od wrogich
- podporzdkowana celom praktycznym
b ) Wiedza naukowa
- prbuje wyjani, a nie tylko opisa, ma dostarczy wyjanienia dostpnej wiedzy opisowej
na jej temat i ukierunkowa dalsze badania
- uczonych obowizuje przestrzeganie regu postpowania badawczego- okre lenie badanego
problemu, staranne zbieranie danych i umoliwienie innym kontroli ich rzetelnoci, odr nienie
twierdze na faktach od domysw
- neutralno i powstrzymywanie si od wartociowania
37
38
WARIANT 1
Socjologia zajmuje si badaniem spoeczestwa. Podstawowe pytania socjologii jako nauki to:
jak jest? Dlaczego tak jest? Jak bdzie? Jak ulepszy ycie spoeczne?
W ramach jej funkcji zadawane s nastpujce pytania:
a)
Funkcja opisowa- empiryczna, diagnostyczna, socjograficzna,
deskryptywna.Odpowiada na pytanie: jak jest? Socjolog zastanawia si
jaka jest rzeczywisto spoeczna, bd jej okrelony aspekt.
Socjologowie w tym celu posuguj si okrelonymi wzorami
postpowania.
b)
Funkcja wyjaniajca- zwana rwnie teoretyczn. Odpowiada
na pytanie: dlaczego tak jest?- Badacz zadaje sobie pytanie dlaczego tak jest, jako
zostao opisane wczeniej. (np. dlaczego mamy konflikty, dlaczego przyczyny itp.
Tylko rzetelny i wiarygodny opis rzeczywistoci spoecznej jest warunkiem
sensownych wyjanie.
c)
c)
Funkcja krytyczna- socjologowie najpierw chc
spoeczestwo dokadnie pozna, by je lepiej zrozumie. Socjologowie krytyczni maj
wiadomo wasnej odrbnoci i nawizuj do prac Roberta S. Lyndla oraz do
ojca socjologii krytycznej i radykalnej C.W. Millsa. Socjologia kryt.
zainteresowana jest uksztatowaniem spoeczestwa, ktre mo e maksymalizowa
wolno ludzk. Chodzi jej o spoeczestwo rwnoci wadzy, zasobw
ekonomicznych, szans yciowych, wiedzy.
15. Na podstawie wykadu i lektur objanij wasnymi sowami na czym polega procedura
rozumienia zaproponowana przez M. Webera?
WARIANT 1
39
Metoda rozumienia zjawisk spoecznych wywara bardzo duy wpyw na socjologi , szczeglnie
na jej nurt hermeneutyczny. Wedug Maxa Webera metod zrozumienia zjawisk spo ecznych
jest ich interpretacja. Jego zdaniem socjologia opiera si na rozumieniu i interpretacji dzia a
spoecznych w ich wzajemnych relacjach. Aby zrozumie ycie spoeczne, naley przede
wszystkim obserwowa i interpretowa zachowania spoeczne. Weber-uznawany za jednego z
twrcw socjologii rozumiejcej, gdy mwi o konkretnej grupie spo ecznej, np. narodzie,
rodzinie, ma na myli jedynie przebieg faktycznego dziaania spoecznego jednostek, nie
uznaje natomiast adnych dziaajcych osb zbiorowych. Wszystkie socjologiczne wyjanienia
pozostaj wyjanieniami pozornymi tak dugo, jak dugo nie potrafimy powiedzie/
zinterpretowa, dlaczego jednostki dziaaj tak jak dziaaj. W ujciu Webera nie ma nic
waniejszego ni zasada, ktra mwi o tym, i interpretator musi przynajmniej na pocz tku
zaoy, e dziaania i wierzenia, ktre stara si zrozumie s racjonalne, gdyby jednak
okazao si e nie s racjonalne, wwczas powinien odwoa si do wyjanie zwizanych z
tradycja czy emocjami. Zastosowanie procedury rozumienia umoliwia poznanie sensu i
znaczenia rnych zjawisk i procesw spoecznych przez zaangaowane jednostki. Oglnie
mwic, oznacza wiec prb poznania motyww, celw, postaw czy wartoci, ktrymi kieruje
si czowiek. Tylko w taki sposb badacz moe zrozumie czyje dziaania. Podsumowuj c, w
stosunku do dziaa ludzkich naley stosowa operacj, ktr jest rozumienie, aby zrozumie
rodki, cele, koszty, zyski i inne motywy, jakie le u podoa tych dziaa.
WARIANT 2
Zdaniem Webera socjologowie maj znaczn przewag nad przedstawicielami nauk
przyrodniczych bowiem socjologowie potrafi zrozumie zjawiska spoeczne natomiast
przyrodnicy nie s w stanie poj w podobny sposb zachowania atomu lub zwizku
chemicznego. Weber posugiwa si terminem Rozumie co na niemiecki tumaczymy jako
verstehen. Termin ten wykorzystywa w swych pracach historycznych , ktry uznawany by za
najbardziej kontrowersyjny wkad do metodologii wspczesnej socjologii.
40
Gwnym jednak przedmiotem zainteresowania Webera byy jednostki i ich dzia ania. By
przeciwny wyjanianiu faktw spoecznych przez przywoywanie bytw zbiorowych w postaci
spoeczestwa. Weber twierdzi, e nie jestemy w stanie okreli dlaczego dane jednostki
akurat dziaaj w taki sposb w jaki dziaaj. Dziaanie jednostek jest zdeterminowane i
zorientowane na innych ludzi.
W socjologii rozumiejcej wyrniamy dwa rodzaje rozumienia. Pierwsze z nich to rozumienie
bezporednie, ktre mwi nam, e potrafimy poj znaczenie dziaa innych jednostek na mocy
swego rodzaju oczywistoci, np. mimika ludzka. Drugie to rozumienie wyjaniaj ce. Ma na
celu poznanie znaczenia i przyczyn ludzkiego dziaania.
Formalizm wg Webera mia oddzieli nauki spoeczne od potocznego jzyka i stworzy poj cia
teoretyczne o szerokim zastosowaniu. Weber zaprojektowa wasny sownik poj , w ktrym
czyste typy oznaczay skatalogowane przez niego formy spoeczne.
Dziaanie spoeczne, jest zachowaniem zalenym od zachowania innych jednostek w r nych
ramach czasowych. Zachowanie musi by wyposaone w subiektywne znaczenie przy minimum
wiadomoci spoecznej.
Weber opisa cztery rodzaje dziaa spoecznych, rnicych si stopniem odmiennoci od
czynnoci czysto odruchowych.
Tradycjonalne- pod wpywem utrwalonych nawykw, ze wiadomo ci, e takie post powanie
jest nadal podane.
16. Na podstawie wykadu i lektur objanij wasnymi sowami na czym polega stosowanie
wspczynnika humanistycznego w socjologii. Podaj przykady takiego stosowania.
WARIANT 3
Twrcami koncepcji wspczynnika humanistycznego byli Florian Znaniecki i William
Thomas. Powstaa ona w opozycji do pozytywistycznego spojrzenia na wiat i podkre la a
znaczenie dziaalnoci ludzkiej. Dziaalno ludzka zawsze jest czyja, s to fakty pozostaj ce
w obrbie yciowych dowiadcze jednostek lub zbiorowoci, a wic dotycz czyich przey,
dozna, spostrzee, ocen. Wspczynnik humanistyczny naley rozpatrywa z perspektywy
tych ludzi, ktrzy dowiadczaj, przeywaj. Jest to patrzenie na wiat ich oczami, branie
pod uwag ich systemu wartoci, regu jakimi si kieruj w yciu, a nie obserwowanie ich z
boku w oderwaniu od ich wewntrznej rzeczywistoci. To samo zdarzenie moe by r nie
oceniane przez rnych ludzi, a poniewa nie ma obiektywnej rzeczywistoci, nale y bra pod
uwag kontekst w jakim jaka sytuacja zaistniaa. Kade spoeczestwo powinno by badane z
uwzgldnieniem wspczynnika humanistycznego.
Przykad: wydarzenia na Ukrainie, na Krymie. Z naszego punktu widzenia mog by
oceniane inaczej, moemy si dziwi dlaczego mieszkacy Krymu chcieli by obywatelami Rosji.
Ich spojrzenie na problem jest inny - s to przesiedlecy, potomkowie obywateli pochodzenia
rosyjskiego, radzieckich onierzy, ktrzy czuli si bezpiecznie pod rz dami w adz radzieckich a
potem rosyjskich. Ich poczucie stabilizacji, bezpieczestwa, ktre daje im w adza rosyjska jest
wiksze i waniejsze ni wejcie do demokratycznych struktur Unii Europejskiej.
41
WARIANT 2
Socjologia zajmuje si badaniem zmian zachodzcych w spoeczestwie. W odr nieniu od
faktw przyrodniczych, fakty spoeczne s zawsze czyje, nale do kogo, s dowiadczeniem
jaki zbiorowoci czy jednostek. Bada je wic mona tylko z perspektywy tych osb, nie w
oderwanej obserwacji. Stosujemy wtedy tzw. wspczynnik humanistyczny. Przyk adem
zastosowania tego wspczynnika jest np. badanie problemw grupy imigrantw poprzez
dotarcie do danej zbiorowoci, nawizanie bliskich relacji, przeamanie oporw, poznanie ich
religii i obyczajw. Moemy wtedy z wikszym prawdopodobiestwem przyj , e poznali my
ich problemy od rodka i s one wyraone z ich perspektywy.
WARIANT 1
Koncepcja wspczynnika humanistycznego ley u podstaw teorii socjologicznych Floriana
Znanieckiego. Opiera si na kategorii wartoci. Ma charakter uniwersalny. Koncepcja ta mwi,
e
rzeczywisto kulturowa i spoeczna jest wytworem praktycznej dziaalnoci czowieka i
istnieje
tylko w dowiadczeniu i dziaaniu ludzi. Innymi sowy znaczy to, e wsp czynnik
humanistyczny
jest cech przedmiotw i faktw badanych przez humanistyk i mwi o tym, e s one
czyje
czyli, e istniej one wanie w dziaaniu i dowiadczeniu pewnych ludzi i posiadaj te
waciwoci,
ktre im owi ludzie nadaj w swoich dziaaniach i dowiadczeniach. Przykadem mo e by tu
jzyk
francuski, ktry istnieje w dziaaniu i dowiadczeniu tych ludzi, ktrzy si nim pos uguj .
Wspczynnik humanistyczny uwzgldnia perspektyw badacza oraz przedmiotu bada . Poj cie
wspczynnika humanistycznego moe by odniesione do sytuacji wprowadzania zmian
spoecznych zwaszcza gwatownych i na szerok skal. Trzeba zachowa ostrono przy
wprowadzaniu takich zmian poniewa mog one nie ze sob nieodwracalne konsekwencje.
Wspczynnik humanistyczny odnosi si rwnie do rozpatrywania zjawisk spoecznych,
kulturalnych jako aktualnego lub potencjalnego przedmiotu czyich czynnoci domagaj cy si
od
socjologa patrzenia na rzeczywisto oczami jej uczestnikw, nie obserwatora. Cechy danych
kulturowych jako przedmioty refleksji teoretycznej badacza, nale ju do czynnego
dowiadczania
kogo innego i s takie jakimi to czynne dowiadczenie je uczynio. Mo na tu mwi , ze
wspczynnik humanistyczny w badaniach socjologicznych oznacza postulat traktowania
rzeczywistoci spoecznej w wymiarze subiektywnych odczu jednostek.
17. Jakie cechy specyficzne maj nauki spoeczne w porwnaniu z naukami przyrodniczymi?
Objanij wasnymi sowami tezy Stanisawa Ossowskiego.
WARIANT 1
Pytanie to odnosi si do idei naukowoci socjologii. Nauki spoeczne nauki badajce
struktur i funkcje dziejw spoeczestwa, jego kultur, prawa i prawid owo ci jego rozwoju,
42
N. spo. na podstawie swoich praw nie potrafi przewidzie przyszej wiedzy, a od niej
zaley obraz spoeczestwa w przyszoci, np. wiek temu nie przewidzielimy e Internet
zmieni wiat, przyczyni si do globalnej rewolucji komunikacji, za n. przyrodnicze bli sze s
pewnoci, maj dane, szukane i d do rozwizania, znaj ksztat odpowiedzi na pytanie
ktre chc udowodni, np. w astronomii ruchy planet, fizyce najmniejsze struktury atomu
f. kwantowa, w medycynie pami komrkowa, geny modoci, przeszczepy narzdw.
43
WARIANT 1
Karol Marks stwierdzi, e wiedza spoeczna w odrnieniu od wiedzy przyrodniczej posiada
wymiar ideologiczny, co miao czyni j inn od naturalistycznej. Uzna, e wiedza spoeczna
"staje si si realn, jeli pociga za sob masy". Zdaniem Marksa ideologiczno wiedzy
zachodzi w sytuacjach, kiedy wiedza obejmujca same koncepcje, doktryny, wizje, teorie,
45
ktrej wiadomoci ksztatuj si sdy o rzeczywistoci. Podmiot nie jest w poznaniu biernie
kontemplatywny, ale nastawiony rwnoczenie teoretycznie i praktycznie. Dochodzi tu do
starcia dwch przeciwiestw, ktre w rezultacie tworz dialektyczn jako wyra an w
sdach i wiedzy. Przedmiot w poznaniu jest wic tym, czego dotycz zawarte w psychicznych
aktach wiadomoci treci obiektywne. Niezaleno przedmiotu od podmiotu w procesie
poznania oznacza zgodno we wspdziaaniu materialnej i historyczno-spoecznej dzia alnoci
czowieka. Przynale one bowiem wsplnie do konkretnej rzeczywisto ci historycznej, s
historycznie zmienne i uzalenione od form dziaania. Poznanie jest zatem procesem
nieskoczonym ze wzgldu na dialektyczn nieskoczono rzeczywistoci oraz zmienno i
cigo ludzkiego dziaania, co znajduje wyraz w odbiciu rzeczywistoci w wiadomo ci
czowieka. Odbicie to jest procesem ustawicznie powtarzanych odbi-abstrakcji, sformu owa i
tworzenia poj. Powstaje mylenie abstrakcyjne na gruncie uoglnionego dzia ania
praktycznego.
47
WARIANT 1
Socjologia wywodzi si z poniszych typw refleksji i wspistnieje z nimi, ma te kilka cech
specyficznych wynikajcych z zastosowania wzoru nowoytnej nauki szczegowej do poznania
specyficznego przedmiotu (ycia spoecznego)
Refleksja nad spoeczestwem stara jak ludzko (wystpowaa w rnych formach)
ycie spoeczne jest rzeczywistoci nieodczn od czowieka (Arystoteles dzoon politicon)
gwne formy przedsocjologicznej wiedzy o spoeczestwie:
wiedza potoczna (jedno z najwaniejszych rde dla socjologii naukowej)
pochopna
Z filozofii spoecznej przejto podstawowe zaoenie, e ycie spoeczne nie jest zbiorem
unikalnych wydarze lecz posiada powtarzalne cechy i prawidowoci
WARIANT 2
z tezy wynika, e ycie spoeczne jest nieodczne od czowieka. w yciu bazujemy na wiedzy
potocznej, twrczoci religijnej i artystycznej oraz na filozofii spoecznej. wiedza potoczna jest
uwaana za najwaniejsza rdo wiedzy o spoeczestwie. dziki niej poznajemy co nas otacza
dziki niej potrafimy dostrzec co wicej ni tylko to co jest przed nami. Przykad: potrafimy
widzie drugie dno wypowiedzi/stwierdze(niedaleko pada jab ko od jab oni) Twrczo
religijna i artystyczna-> w tym przypadku dopuszczamy do refleksji nad losem cz owieka.
rozmylamy na przyczyn wzlotw i upadkw. w literaturze owe rozwaania s widoczne np.
w Biblii - Adam i Ewa mimo zakazu kosztuj jabka, ponosz odpowiedzialno co sk ania ich
48
do przemyle. aspekt alu za ze dziaanie jest rwnie ukazany w Zbrodni i Karze, gdzie
Raskolnikow zabija lichwiark, zaczyna aowa w pewnym momencie zaczyna mie omamy
przypominajce mu o tym co zrobi a take skaniajce go do przemyle co czeka go pniej.
w powieci Fiodora Dostojewskiego mimo tragizmu gwnego bohatera pojawia si te w tek
mioci, w ktrym to wanie gwny bohater mimo zego stanu psychicznego zakochuje si w
Sonii. Tym aktem poprawia swj los, ktry sam sobie "zgotowa".
W dzieach artystycznych, ktrych nie zawsze rozumiemy na pierwszy rzut oka rwnie jest
ukazany los ludzi. Chociaby "Rozstrzelanie posacw mandaryskich" czy "Bitwa pod
Grunwaldem". dziea te wyranie ukazuj agresje jak czowiek potrafi przejawi w stosunku
do innego czowieka. S rwnie dziaa np. Narodziny Wenus gdzie ukazany jest idea kobiety,
dobrobyt, narodziny-co nowego.
filozofia spoeczna stara si wydoby ze wiata prawd obiektywn poprzez stosowanie
rnych dowodw, ktre s wynikiem obserwacji. Gwnie skupia si na przestrzeganiu
prawa. Wane jest rwnie to, e filozofia uwypukla to, i ludzie s powtarzalni, nikt nie
jest wyjtkowy. kady czowiek zaspokaja podstawowe potrzeby uwzgl dnione w piramidzie
Maslowa, kady z nas myli, czuje, oddycha.
21. Podaj przykady z ycia codziennego ilustrujce (a) konflikt interesw oraz (b)
wspzawodnictwo w deniu do wyszej pozycji spoecznej.
WARIANT 2
Konflikt intersw
Konflikt interesw to nic innego jak sprzecznoci nie tylko w pobudkach dzia a ale
rwnie w rezultatach jakie pragniemy osign. Powstaje on wwczas gdy strony, jakie si
w nim znajduj maj inn wizj pozytywnych skutkw ktre winny wynika z
prowadzonych przeze czynnoci. Obrazowo widoczne jest to na przykadzie relacji pacjent i
farmaceuta. Ten pierwszy udaje si do apteki po pierwsze na dzie dobry na straconej pozycji.
Czuje si le, potrzebuje porady i pomocy a do tego zaley mu na szybkim i stosunkowo tanim
rozwizaniu. Farmaceuta natomiast jest obwarowany umowami farmaceutycznymi jakimi jest
zewszd otoczony, zobligowaniem do proponowania konkretnej grupy produktw bardziej
efektywnie ni pozostaych, ale z drugiej strony jest przecie cigle czowiekiem, ktry cz sto
widzi niemoc i cierpienie drugiego, pragnie pozosta dla niego wiarygodnym doradc , a poza
tym nierzadko przychodzi mu do gowy myl, e w kadym innym miejscu to on liczyby na
uczciw i najlepsz porad. I co tu zrobi, jak waciwie postpi. Tak wanie wyglda
przykad konfliktu interesw w yciu codziennym
Wspzawodnictwo w deniu do wyszej pozycji spoecznej
Najczstszym przykadem wystepujcym w spoeczestwie, wspzawodnictwa w
deniu do wyszej pozycji spoecznej jest to praca w w wielkich korporacjach, ale coraz
czciej rwnie maych przedsibiorstwach. Wspzawodnictwo jest to jedno z najbardziej
49
Jednych z pierwszych zastosowa metafory spoeczestwa jako organizmu dokonali Platon oraz
Arystoteles. Odwoyway si do niej take idee wczesnochrzecijaskie, np. wity Pawe.
Organicyzm By to jeden z pierwszych nurtw w socjologii, zastosowany najpierw przez
Herberta Spencera w tomie Indukcje socjologii. uznajc spoeczestwo za organizm,
pierwszy, pierwotny i wyszy w stosunku do czowieka. Spoeczestwo jako ca o
wczeniejsza- organizm- decyduje o naturze, o istocie swej czci, jak jest cz owiek. Osoba
ludzka sama w sobie nie ma adnych celw, spenia jedynie funkcje wzgldem organizmu.
spoeczno tylko jako cao, jako organizm ma swoje cele, istnieje sama przez si. Jednostka
ludzka natomiast sens swego istnienia i dziaania uzyskuje dopiero wtedy, gdy spe nia jakie
funkcje w obrbie spoecznoci, i to tylko w takim stopniu w jakim owe funkcje spe nia.
Czowiek nie ma swych wasnych osobowych praw, a tylko te, ktre mu przyznaje organizm,
cao. Powysze ujcie prowadzio zawsze do totalitarnych teorii w ktrych osoba ludzka
podlegaa cakowicie i pod kadym wzgldem prawom narodu. W caoci oparte na tym
pogldzie byy teorie totalitarne, faszyzm i hitleryzm. Organicyzm to pogld filozoficzny
zakadajcy, i spoeczestwo funkcjonuje i rozwija si jak ywy organizm, a instytucje
spoeczne s ze sob powizane tak, jak czci organizmu (od ich wzajemnej wsp pracy
zaley sprawne funkcjonowanie spoeczestwa). Organicyzm wywar znaczny wpyw na j zyk
socjologii i w oglnoci nauk spoecznych. W szczeglnoci widoczny by w socjologii miasta,
gdzie uywano takich poj jak serce miasta, tkanka miejska, ale take w socjologii oglnej komrka spoeczna, solidarno organiczna, system, funkcja. Moe by stosowany jako analogia,
czyli do objaniania rzeczywistoci mniej znanej przez bardziej znan (tak u w. Pawa), ale
moe te opiera si na faktycznej homologii czy uchwytywaniu izomorfizmu, faktycznej
tosamoci procesw przy odmiennych elementach. W tym drugim ujciu (tak u Spencera)
organicyzm stanowi pierwsze sformuowanie teorii systemw.
PRZYKLADY:
Arteria- w organizmie to ttnica, a za spraw socjologii miasta wany szlak komunikacyjny;
bardzo ruchliwa droga
MIASTO - to organizm miejski zoony z elementw przestrzenno - materialnych oraz ludzi z
ich zoon organizacj i kultur.
Organizm- spoeczestwo Spoeczestwo to system wydzielony z caoci przyrody, posiadaj cy
podsystemy jak: podsystem kulturowy, polityczny, ekonomiczny, ktre utrzymuj ca o w
rwnowadze, zaspokajajc potrzeby systemu.
Centrum miasta- serce jest czci miasta, ktra:
1)
w stosunku do pozostaych czci przestrzeni miejskiej jest obszarem odr bnym pod
wzgldem infrastruktury, kompozycji urbanistycznej i wartoci architektonicznych,
2)
3)
4)
jest obszarem o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania spoeczno ci miasta lub
obszarem ktry jest przez to miasto zdominowany,
5)
jest identyfikowany przez miejsk spoeczno jako obszar na ktrym przebiegaj
najwaniejsze procesy ycia publicznego.
Podobiestwa midzy spoeczestwami a organizmami ywymi s wedug Spensera
nastpujce:
?zarwno spoeczestwa jak i organizmy cechuje przyrost masy
? zarwno w organizmach ywych jak i spoeczestwach w miar ich wzrostu nastpuje
take rnicowanie si o raz komplikowanie budowy wewntrznej
? w jednych i drugich ma miejsce zrnicowanie funkcji ale poszczeglne cz ci, zarwno
spoeczestwa jak i organizmw, s od siebie wzajemnie zalene i wszystkie funkcjonuj
prawidowo jeli kada z osobna funkcjonuje bez zarzutu
? w przypadku zarwno spoeczestwa jak i organizmw, cao jest trwalsza od
ktrejkolwiek z czci
WARIANT 2
Spencer twierdzi, e "zasady organizacji" czy te "oglne prawa organizacji" organizmw
biologicznych i spoecznych s takie same, - ta analogia odwoywaa si do podstawowych
podobiestw midzy spoeczestwem a organizmami:
- przyrost masy powoduje komplikowanie si struktury i rnicowanie funkcji(wraz ze
wzrostem liczby ludnoci dokonuje si w spoeczestwie coraz wikszy rozwj organizacji
spoecznych),
- w obu organizmach dochodzi do podziau pracy, poszczeglne czci pozostaj wobec siebie
zalene. Spoeczestwo jest zbudowane z poszczeglnych ywych jednostek, tak jak organizm
ywy z komrek, i zarwno spoeczestwo, jak i organizm yj nadal mimo umierania
poszczeglnych czci skadowych,
-w jednych i drugich dokonuje si w miar wzrostu rnicowanie cz ci i komplikowanie
budowy wewntrznej,
-w jednym i drugim poszczeglne czci s od siebie wzajemnie zalene i funkcjonowanie
adnej z nich nie jest moliwe bez funkcjonowania pozostaych,
- wzrastajca zoono struktury. Narzdy mno si i rnicuj spontanicznie w organizmie
ywym, w miar jak wzrasta liczebno danej spoecznoci mno si podziay wewntrzne
i rnice midzy grupami. Rnicowanie trwa a do momentu penej dojrzao ci.
- organizm spoeczny, podobnie jak organizm biologiczny jest pewn caoci, ktr
charakteryzuje cigy rozwj. Uwarunkowany jest on warunkami zewn trznymi, zarwno
naturalnymi (ktre okrelaj moliwoci rozwoju gospodarki), jak i spoecznymi.
52
53
54
Ludzie realizuj warunki konieczne dla ycia spoecznego, poniewa jest to dla nich naturalne
czowiek w procesie socjalizacji uczy si funkcjonowa w spoeczestwie, a co za tym idzie
wykorzystywa rekwizyty funkcjonalne dla poprawy tego ycia. Np. Kontrolowanie u ycia si y
pozwala czowiekowi na ycie w spoeczestwie nieobarczone konsekwencjami wynikaj cymi z
nieprzestrzegania zasady nieuywania przemocy wobec innych. Myl, e nie ma sensu dalej o
tym pisa, bo kady sam musi wybra przykady a zarys odpowiedzi ju macie .
WARIANT 2
Rekwizyty funkcjonalne to warunki, jakie musi spenia grupa dla podtrzymania ycia
spoecznego. Wyrniamy 3 typy takich rekwizytw zwizane ze rodowiskiem
zewntrznym, z biospoleczn natur czowieka oraz z yciem zbiorowym. Bior c pod uwag
to, e kady czoenke spoczestwa jest odrbn jednostk, kady warunki te realizuje w
nieco inny sposb. Ludzie maj rne potrzeby w zalenoci od czynnikw psychicznych,
statusu spoecznego, posiadanych dbr, otoczenia. Np., jeli chodzi o warunki zwi zane ze
rodowiskiem zewntrznym kady czonek grupy, dla moliwoci jej zaistnienia, potrzebuje
dachu nad gow, opieki nad najmodzymi czonkami grupy, etc, jednak kady wyraa te
potzreby w inny sposb. Rnorodno jest normalnym, a zarazem koniecznym elementem
istnienia kadej spoecznoci.
55
biegi na pycie lotniska, czy wszystkim znanym bieg ulic Piotrkowsk organizowane
przez czonkw miasta dla grupy spoecznej zamieszkujcej to miasto, podtrzymuj c
tym samym ycie spoeczne. Z pojciem rekreacji mona rwnie wiza sowo sztuka.
Nie s to pojcia tosame, jednake maj ze sob wiele wsplnego. Przy wyej
omawianych akcjach zwizanych z rekreacj s i takie, ktre reprezentuj sztuk np.
koncerty, pokazy taneczne, czy gry zespoowe, ktre maj w sobie elementy sztuki jak
np. malarstwo czy rzeba.
Jeli chodzi za o sam sztuk, to coraz wicej miast, a wic cz grupy spoecznej
caej populacji organizuje rnego rodzaju darmowe wystawy dla pozosta ej cz ci
spoeczestwa, dziki czemu umoliwia im bezpatny, bezporedni i oglnodost pny
kontakt ze sztuk, a co za tym idzie grupa spoeczna ( organizatorw) przyczynia si
do tego, aby osoby uczestniczce w wydarzeniach czerpay z nich wiedz i
przekazyway j dalej- wzajemnie si organizoway. Prcz takich tymczasowych
(niestaych) ekspozycji, ktre znajduj si m. In. W centrach handlowych czy na ulicy,
organizowane s take instytucje, w ktrych odbywaj si wystawy stae- s to np.
muzea. W takich miejscach najczciej ju obowizuje pewna opata, ale niekiedy
organizatorzy umoliwiaj rwnie bezpatne zwiedzanie/ ogldanie miejsc czy wystaw
okrelajc konkretny dzie tygodnia, w ktrym wstp jest wolny. Dziki dobrej
organizacji grupy spoecznej i organizowania si jej po przez wyej wymienione akcje
zapewniany jest zarwno patny- dla bardziej wymagajcych jaki i bezpatny dost p do
sztuki w celu podtrzymywania ycia spoecznego i kontaktu pomidzy jednostkami
biorcymi w niej udzia.
Ze rodowiskiem zewntrznym
Z biospoeczn natur czowieka
Z yciem zbiorowym
Rekwizyty funkcjonalne zwizane z biospoeczn natur czowieka (zaspokajanie potrzeb
emocjonalnych, duchowych, kulturalnych):
Struktury / wzory odnoszce si do:
Religii: Uczestnictwo w yciu religijnym grupy spoecznej, przynale no do grup
wyznaniowych, wyzwalaj w jednostce poczucie przynalenoci, zrozumienia,
wsplnoty i braku odrzucenia. Wspomaga to rozwj i sprzyja tworzeniu si silniejszych
wizi spoecznych.
Sztuki: Uczestnictwo w imprezach promujcych uprawianie wszelkiego rodzaju sztuk ,
takich jak wernisae, koncertu zespow ludowych, a take przynale no do nich i
uprawianie sztuki. Wpywa to na rozwijanie czuoci na pikno sztuki, a tak e
rozwijanie swoich pasji, ktre pozytywnie wpywaj na reszt spoeczestwa.
Rekreacji: Korzystanie z moliwoci odpoczynku, organizowanych przez w adze danej
spoecznoci w gronie znajomych i przyaci. Poprzez aktywny odpoczynek, taki jak
zwiedzanie rodowiska, terytorium, na jakim yje spoeczno, do ktrej przynale y
jednostka, istnieje moliwo poznania zwyczajw i tradycji oraz architektury
zabytkw i poznanie pikna otaczajcej przyrody. Takie moliwoci powoduj ch
dalszego ycia w danej spoecznoci.
itp.
Umiejtno organizowania si (spoecznej organizacji)
bya dla rozwoju ludzkoci co najmniej rwnie wana
jak umiejtno wytwarzania narzdzi
27.
48
WARIANT 1
Rekwizyty funkcjonalne zwizane z yciem zbiorowym ( uwzgldnianie potrzeb grupy na
rwni z
potrzebami wasnymi):
(z ksiki) (P. Sztompka- Socjologia ) Z kad pozycj wie si swoista pula oczekiwa
normatywnych, regu waciwego dla tej pozycji postpowania. Nazywamy j rol spoeczn.
Jest rola lekarza i policjanta, i oficera, i matki, i biskupa, i trenera, i profesora i jeszcze
tysice innych. Kada jest jakby otoczk powinnociow poszczeglnych wyrnionych w
spoeczestwie pozycji.
58
(wasne- TWOIM zdaniem) Czyli np. Lekarz- ma obowizek dochowania tajemnicy wynikaj cy
nie tylko z etyki zawodowej lekarzy, ale take z przepisw prawa. Istota tajemnicy lekarskiej
sprowadza si zatem do zakazu ujawniania informacji dotyczcych pacjenta osobom trzecim,
tzn. nie tylko obcym, ale take czonkom jego rodziny, krewnym, przyjacioom, personelowi
medycznemu niezaangaowanemu bezporednio w opiek nad pacjentem.
(moja interpretacja w odniesieniu do uwzgldniania potrzeb grupy na rwni z potrzebami
wasnymi Po przez formuowanie praw spoecznie organizowanych i przestrzeganych,
zarwno dotrzymanie tajemnicy lekarskiej dla lekarza jak i pacjentw jest tako samo wana.
Lekarz przestrzega pewnych ustalonych i obowizujcych go praw, tym samym chronic dane
i prawa pacjentw)
Inne co by kady nie napisa teraz lekarza to: Dyrektor- pracownik, wyk adowca- student,
m- ona, ojciec- dziecko.
(wasne- TWOIM zdaniem) Czyli np.: Generalnie w pastwie istnieje zakaz uywania si
przez jednostk spoeczn wobec innej jednostki regulowane prawami obowi zuj cymi w
pastwie i zapisanymi w konstytucji. Istniej jednak w pastwie organy w adzy, ktre maj
prawo do uycia siy ( kontrolowane uycie siy), ale okrelaj to rwnie przepisy prawne do
ktrych musza si stosowa. Przykadem takiego organu jest policja. Przykadowo: Policja
paki subowej moe uy lub wykorzysta j w przypadku koniecznoci podjcia co najmniej
jednego z kilkunastu cile okrelonych prawnie dziaa:
59
(wasne- TWOIM zdaniem) Czyli np. ekonomia poda- popyt (kadego produktu). Na rynku
(jaki) producent oferuje pewn ilo opodatkowanego towaru dost pnego dla klientw,
ktrzy s jednym z czynnikw popytu. W momencie wzrostu popytu na dany produkt,
producent wytwarza go wicej, poniewa jest to dla niego opacalne, a dodatkowo potrzebuje
wikszej liczby pracownikw, poniewa zwiksza si rwnie ilo pracy ( a wiec i
stanowiska pracy) przy danym produkcie. Jest to przykad zaspakajania zarwno potrzeby
producenta ( wasnej) jak i grupy spoecznej klientw- spoeczestwa, ktrzy prcz produktu
otrzymuj rwnie miejsca pracy. Wzajemne organizowanie si spoeczestwa w ten sposb
gwarantuje korzyci obojga z nich. Proces ten warunkuj obowizuj ce w pa stwie zasady
ekonomii.
Biorc jeszcze pod uwag w caym procesie podatek jaki producent musi odprowadzi do
pastwa, jest to kolejny przykad organizacji si spoeczestwa, w ktrej rwnie uwzgl dnia
si potrzeb wasn ( pastwa) na rwni z grup ( spoeczestwem), co uwarunkowane jest
przepisami obowizujcymi w danym kraju.
UWAGA: eby kady nie mia tego samego proponuje poda- popyt opisa na konkretnym
produkcie, chyba, ze kto wpadnie na wasny, oryginalny przykad.
WARIANT 2
Rekwizyty funkcjonalne zwizane z yciem zbiorowym (uwzgldnianie potrzeb grupy na
rwni z potrzebami wasnymi) - Umiejtno organizowania si (spoecznej organizacji) bya
dla rozwoju ludzkoci conajmniej rwnie wana jak umiejtno wytwarzania narz dzi:
Reguy i uporzdkowane procedury decydowania o miejscu w strukturze spo ecznej:
Dziki odgrnie przekazanym zasadom, kady czowek yjcy w danym spo ecze stwie,
zna swoje miejsce, jakie w nim zajmuje, swoje prawa, a tak e obowi zki wzgl dem
spoeczestwa, w ktrym yje.
Kontrolowanie uycia siy:
Pomaga to zapobiega niechcianej agresji midzy czonkami dwch lub wi cej
spoeczestw, a take midzy czonkami jednego spoeczestwa. Dziki temu podczas
sporw midzy ssiadami atwiej jednostkom doj do aproowanego przez og
spoeczestwa kompromisu.
Zarzdzanie wymian dbr
60
Dziki organizacj spoecznej w tym obrzarze ycia spoecznego, wymiana dbr mi dzy
czonkami spoeczestw miczy caymi grupami spoecznymi przebiega sprawniej, bez
niechcianych sporw i niecisoci.
28. Wymie i krtko scharakteryzuj znane ci (na podstawie lektur) teorie socjologiczne
powstae na gruncie podejcia interakcjonistycznego.
WARIANT 1
Interakcjonizm opiera si na zaoeniach indywidualistycznych. Dziaajcy ludzie
dostosowuj nawzajem linie swoich dziaa poprzez odkrywanie i ujawnianie znacze w nich
si zawierajcych. Spoeczestwo jest sieci symbolicznych interakcji nieustannie
zmieniajcych si. Normy nie reguluj ycie jednostek, ale ksztatuj si w toku interakcji.
Interakcja to dziaanie, ktre polega na komunikacji midzy osobami, na skutek ktrego ich
zachowanie zmienia si. Gwnymi teoriami socjologicznymi powstaymi na gruncie podej cia
interakcjonistycznego s:
1.
Ja zdaniem W. Jamesa odczucia, jakie ludzie ywi wobec siebie samych opieraj si
na interakcjach z innymi. Zauway ona, e czowiek ma tak wiele jani spoecznych, jak
wiele jest jednostek, ktre go rozpoznaj. Ch. Cooley traktuje ja , jako proces poprzez,
ktry jednostki postrzegaj siebie, jako obiekty wraz z innymi obiektami w ich
rodowisku spoecznym. Uzna, e ja powstaje w wyniku komunikowania si z innymi
w okrelonych kontekstach grupowych.
2.
Umys rozumiany przez J. Deweya jest, jako proces przystosowania si ni , jako rzecz
czy byt. Dewey wykaza, e umys powstaje i jest dowiadczany dziki interakcji w
wiecie spoecznym. G. H. Mead uzna, i swoist cech umysu ludzkiego jest zdolno do:
Stosowania symboli w celu oznaczenia obiektw w rodowisku.
Analizowania alternatywnych linii dziaa skierowanych na te obiekty.
Powstrzymania niewaciwych linii dziaania i wyboru odpowiedniego kierunku
dziaania.
Mead nazwa ten proces mylowy prb generaln w wyobrani. Jego poj cie umysu
jest raczej procesem ni struktur.
3.
4.
61
WARIANT 2
Teorie socjologiczne powstae na gruncie podejcia interakcjonistycznego:
- funkcjonalizm zakada, e poszczeglne elementy zoonego systemu jakim jest spoeczestwo
wspdziaaj ze sob tworzc stabiln zgrana cao. Zgodnie z tym zaoeniem uprawianie
socjologii powinno polega na badaniu rnych elementw spoeczestwa w ich stosunku
wzajemnym oraz stosunku do spoeczestwa jako caoci.
-teorie konfliktu podkrelenie znaczenia podziaw politycznych, a tym samym klad nacisk na
zagadnienia zwizane z wadz, nierwnociami i walk. W wietle ich za o e spo ecze stwo
skada si z rnych grup starajcych si realizowa wasne interesy. Odmienno tych
interesw sprawia, e pewne grupy maja wiksze szanse na odniesienie korzyci ni inne.
-teorie dziaania spoecznego kad nacisk na formowanie struktur spoecznych przez dziaania i
interakcje czonkw spoeczestwa. W tym podejciu rola socjologii ma polega na uchwyceniu
sensu dziaania spoecznego i interakcji. Skupiaj si na analizie zachowa poszczeglnych
dziaajcych oraz ich stosunku do innych dziaajcych i do spoeczestwa.
-interakcjonizm symboliczny u jego rde ley zainteresowanie jzykiem i znaczeniem.
Interakcjonizm symboliczny kae skupi uwag na szczegach interakcji midzyludzkich i
zastanowi si jak te szczegy decyduj o sensie tego co mwi i robi inni.
29. Czy i jak mona zachowa neutralno w praktykowaniu socjologii? Sformu uj i
uzasadnij swoj opini w kilku zdaniach.
WARIANT 1
Neutralno - odseparowanie si od potocznych idei dotyczcych ycia spoecznego.
Badacz , ktry chce by neutralny musi stara si zachowa neutralno, ale nie da on rady
oderwa si od swojego bagau dowiadcze pogldy, system warto ci, wra liwo, jaki
sposb postrzegania wiata, obszary swoich zainteresowa. Problem narastajcych w nas
emocji moe by zarzutem przeciwko neutralnoci badawczej. Im duej trwa badania tym
mniej neutralny staje si obserwator. Co wicej jestemy jego uczestnikiem, wiec chc c b d
nie wspkreujemy sytuacje ktra badamy. Wraz z procesem wrastania w kontekst
sytuacyjny badacz bdzie nawizywa coraz bardziej osobiste relacje ze swoim otoczeniem.
Trudno opisywa zjawisko jeli nie odczuwamy w stosunku do niego dystansu, jeste my w nie
zaangaowani emocjonalnie. Wraz z tym badacz zaczyna myle o sobie w kategoriach
sztucznej tosamoci ktr stworzy. Rnica pomidzy obserwatorem a innymi nie polega
raczej na odmiennoci odczuwania stanw emocjonalnych, lecz na kwestii ich wiadomo ci
i sposobu wykorzystania. Dobry obserwator stara si zaprzc je do analizy i interpretacji
zjawisk, wychodzc z zaoenia, ze prawdopodobnie odczuwa to co inni, wi c dzi ki swoim
emocjom moe podj si prby zrozumienia badanych. Emocjonalny charakter naszego
stosunku do zjawiska obserwowanego moe wiec pomoc w interpretacji wynikw oraz w
odpowiednim zachowaniu si w czasie bada empirycznych.
WARIANT 3
Praktykowanie zawodu socjologa wymaga neutralnoci, czyli odseparowania si od potocznych
(przyjmowanych z dobrodziejstwem inwentarza, czsto stereotypowych) idei dotycz cych
ycia spoecznego, pomijajc wasne interesy poznawcze i yciowe.
62
31.
WARIANT 1
W wyobrani socjologicznej zawarta jest wiadomo istnienia pewnych tradycji. Powinien
posugiwa si ni kady, kto ma zamiar poznawa rzeczywisto spoeczn. CH. Mils w
"Wyobrani socjologicznej" zrekonstruowa zasady, ktre stanowi podstaw mylenia o
rzeczywistoci:
- Uwiadomienie, e wszystkie elementy ycia spoecznego wynikaj z dziaa podmiotw
spoecznych
- Wszystko, co nas otacza ma swoje korzenie w przeszoci (historyczno)
- Uwiadomienie, e w dziaaniach wasnych podmioty spoeczne ograniczone s pewnymi
barierami o rnorodnym charakterze, oznacza to, e w swoich dziaaniach nie jestemy wolni
- ycie spoeczne jest zmienne, a wiadomo prawdziwoci tego faktu pozwala na prawid owe
poznanie ycia spoecznego
- nie uda si nam zrozumie wiata jeli nie uwzgldnimy jego rnorodnoci, przyjmuj c
tym samym, e nie jest jednolity
Na tej podstawie mona wic przyj, co kryje si za nastpujcymi terminami
64
Fatalizm jest to pogld, ktry zakada, e przyszo i wydarzenia, ktre jeszcze si maj
wydarzy, s ju z gry ustalone i nie mog by zmienione przez adne dzia ania pojedynczego
czowieka, lub caej ludzkoci. Stoi to w sprzecznoci z zasad wyobrani spoecznej, mwi cej,
e podmioty spoeczne za spraw swoich dziaa stwarzaj elementy ycia spoecznego.
Potwierdza si jednak zasada, e w swoich dziaaniach nie jestemy wolni, gdy ograniczaj
nas pewne bariery.
Determinizm to koncepcja wywodzca si z filozofii, wedug ktrej wszystkie zdarzenia w
ramach przyjtego paradygmatu s poczone zwizkiem przyczynowo-skutkowym, a zatem
kade zdarzenie jest zdeterminowane przez swoje przyczyny. Koncepcja ta jest zgodna z
zasad, mwic o tym, e wszystkie elementy ycia spoecznego wynikaj z dziaa
podmiotw spoecznych oraz z tym, e wszystko co nas otacza ma swoje korzenie w przesz o ci.
Determinizm neguje istnienie wolnej woli, dlatego jest spjny z zasad , e w swoich
dziaaniach nie jestemy wolni .
Prowidencjalizm - jest pogldem uznajcym Opatrzno za si, ktra kieruje losami ludzi i
wiata, czuwajc nad wiatem i dziejami. Przekonanie, e zdarzenia dziejowe mieszcz si
bez reszty w planie Opatrznoci i poprzez nie Bg realizuje wasne zamierzenia i decyzje.
Pogld ten jest zgodny z zasad, e w swoich dziaaniach nie jestemy wolni, jednak pozostaje
w sprzecznoci z stwarzaniem elementw ycia spoecznego przez podmioty.
WARIANT 2
Elementy wyobrani socjologicznej (wg C. Wrighta Millsa i Piotra Sztompki)
1. Wszelkie zjawiska spoeczne s skutkiem (zamierzonym lub nie, natychmiastowym lub
skumulowanym, bezporednim lub porednim) jakich dziaa, decyzji, wyborw podj tych
przez jednostki bd zbiorowoci, czyli podmioty spoeczne
[Wyobrania
socjologiczna
przeciwstawia
si
fatalizmowi,
determinizmowi,
prowidencjalizmowi]
2. wiadomo czynnikw (np. ukrytych zasobw, barier strukturalnych i kulturowych),
ktre wyznaczaj szans i moliwoci dziaania jednostek i grup ludzkich
[Wyobrania socjologiczna zwalcza mit absolutnej wolnoci cz owieka, przeciwstawia si
woluntaryzmowi]
3. Rozpoznawanie we wszelkich zjawiskach spoecznych skumulowanego dziedzictwa przesz o ci
(tradycji spoecznej i kulturowej), ktra wpywa na teraniejsze dzia ania
[Podstaw wyobrani socjologicznej jest historyzm; sprzeciwia si ona prezentyzmowi]
4. Postrzeganie ycia spoecznego (w tym wszystkich pozornie trwa ych instytucji, organizacji,
reimw politycznych czy gospodarczych) w ich cigej zmiennoci, w procesie stawania si ,
zanikania, przeksztacania si
[Wyobrania socjologiczna akcentuje dynamik ycia spoecznego i odrzuca statyczny punkt
widzenia]
5. Akceptacja ogromnej rnorodnoci form, w jakich przejawia si mo e ycie spo eczne
[Wyobrania socjologiczna sprzyja tolerancji i sprzeciwia si dogmatyzmowi czy
etnocentryzmowi]
65
PROWIDENCJALIZM:
66
Doktryna prowidencjalizmu, spotykana w rnych szko ach filozofii spo ecznej, umieszcza
ostateczn, sprawcz si postpu (jego podmiot) w porz dku nadprzyrodzonym. Odwo uje si
do boskiej woli, opatrznoci, boskiej interwencji.
32. Objanij sens socjologicznego rozumienia pojcia wolnoci. Co to jest woluntaryzm? Opisz
pojcie i termin posugujc si przykadami.
WARIANT 2
Woluntaryzm (z ac. voluntas - wola) - termin wprowadzony przez Ferdinanda Tnniesa,
oznaczajcy zesp pogldw szczeglnie akcentujcych rol woli w etyce i yciu ludzkim. W
woluntaryzmie wola jest najwysz wadz czowieka. Przeciwstawia si socjologicznej
wyobrani, gdy w socjologicznej wyobrani efekty fenomenw spo ecznych s zamierzone lub
niezamierzone, bezporednie bd porednie np. woluntarysta nie potrafi kocha przez co nie
potrafi by szczliwym, lepiej czyni dobro z poczucia obowizku, ni nie czyni go wcale.
W ujciu socjologicznym wolno zwizana jest z wolnoci narodu do samostanowienia, do
wyznawania swojej religii, kultywowania zwyczajw i kultury.
WARIANT 1
Woluntaryzm termin oznaczajcy zesp pogldw wol i to od niego zale jego dzia ania.
To czowiek decyduje o tym co zrobi lub czego nie zrobi, jakiego wyboru dokona, jakie normy i
wartoci przyjmie, co jest dobre lub co jest ze. To wola decyduje o warto ci dobra lub z a
67
popenionego czynu, np. jeli czowiek ukrad jedzenie ze sklepu to jest to z y czyn, jednak jego
wol byo wyywienie godujcej rodziny. W takim wietle woli, pozornie z y czyn mo e zosta
odebrany jako dobry. Normy prawdy i dobra wedug niektrych woluntarystw mog zale e
od woli Boej i Bg moe je dowolnie zmienia. Tworzc prawo prawodawca wyra a w jego
przepisach swoj wol. Wola prawodawcy moe nie by niczym skrpowana, a co ustali
prawodawca musi zosta wykonane. Jeeli nie dziaamy zgodnie z jego wol ponosimy sankcje
prawne.
Wolno to brak przymusu, sytuacja, w ktrej mona dokonywa wyborw spord wszystkich
dostpnych opcji. W socjologii pojcie wolnoci moemy odnale w zagadnieniach takich jak
grupa, zmiana spoeczna, ruchliwo spoeczna, spoeczestwo, interakcja itp. Spoeczestwo
pojmowane jako organizm daje zupenie inny zakres wolnoci ni spo ecze stwo ujmowane jako
koncepcja, zbir osb poczonych wol lub kontraktem. Z jednej strony jednostk powinnimy
traktowa jako indywidualn osob wystpujc w okrelonej roli, ktr on sam wyznacza, z
drugiej jednak traktuje si go jako aktora w wiecie-teatrze, odgrywaj cego ci le okre lon
rol, bez wzgldu na jego wol. Krpuje to wolno wewn trzn cz owieka. Wed ug Riesmana
czowiek zniewolony jest kultur, tradycj, nisk innowacyjno ci, brakiem ruchliwo ci
spoecznej. Jednostka pochania te wszystkie wartoci, ktre staj si dla niej busol i steruj
ni z zewntrz. Czowiek posiada wiadomo istnienia wolnoci negatywnej i pozytywnej i
potrafi rozrni denia wasne od de ogu. Razem z rozwojem tych dwch rodzajw
wolnoci poszerzeniu ulega wewntrzna swoboda. Wszelka tradycja, konwencje spo eczne,
religia trac swoj si i mog wywrze wpyw na jednostk tylko za jej pozwoleniem.
Wolno jednostkowa to inaczej ruchliwo spoeczna. Im wyszy poziom ruchliwoci tym
wysza wolno od ogranicze: Wolno zmiany statusu spoecznego i pracy, przemieszczania
si, podejmowania twrczoci artystycznej, czy przekazywania informacji.
68
grupa okrelona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwa e, tak by mog a
zapewni odnawianie si sfery
reprodukcji.
W przeszoci rodzina bya maym pastwem. Realizujc podstawowe funkcje spo eczne musia a
rzdzi si sformalizowanymi wzorami zachowa. Utrata wielu funkcji rodziny przyczyni a
si do zmian w jej strukturze wew. Do odformalizowania, do nadania stosunkom rodzinnym
charakteru osobowego, zwizku emocjonalnego. Widoczny jest tu kierunek przemian ewolucji
rodziny od instytucji do zwizku towarzyskiego.
Prawie we wszystkich spoeczestwach mona odnale struktur nazywan przez
socjologw i antropologw rodzin nuklearn, skadajc si z dwojga doros ych ludzi
tworzcych wraz z wasnymi lub adoptowanymi dziemi wsplne gospodarstwo domowe. W
wikszoci spoeczestw tradycyjnych rodzina nuklearna jest czci jakiej wikszej
struktury rodzinnej. W XX wieku w krajach uprzemysowionych tradycyjna rodzina nuklearna
systematycznie tracia swoj dominujc pozycj. Obecnie mamy do czynienia z wielk
rnorodnoci wzorw ycia rodzinnego.
Od koca drugiej wojny wiatowej ronie liczba rozwodw, a spada liczba zawieranych po
raz pierwszy maestw. Wskutek tego coraz wicej dzieci yje w rodzinach z tylko jednym
rodzicem. Do duy jest odsetek osb ponownie zawierajcych maestwo. Powtrne
maestwo moe da pocztek rodzinie odbudowanej, tak zwanej wielorodzinnej, w ktrej
przynajmniej jedno
z maonkw ma dzieci z poprzedniego maestwa lub zwizku. Mae stwo przesta o by
podstaw zwizku dwojga ludzi. W wielu krajach uprzemysowionych bardziej
rozpowszechnione staje si mieszkanie razem bez lubu. W efekcie liberalizacji postaw wobec
homoseksualizmu geje i lesbijki coraz czciej mog mieszka razem jako pary. W niektrych
przypadkach pary homoseksualne uzyskay formalny status rodziny - kiedy byo to nie do
pomylenia. Dla kadej z pci maestwo przestao by warunkiem regularnego wsp ycia
seksualnego: nie jest te ju ono podstawowa jednostk gospodarcz . Nie ulega w tpliwo ci, e
bd powstawa coraz to nowe wzory zwizkw spoecznych i seksualnych. Ma e stwo i
rodzina to wci silne instytucje, ale przechodz dzi trudny, niespokojny okres.
35. Czy wszystkie formy ycia spoecznego naley akceptowa? Jeli tak to dlaczego? Jeli
nie to jakie naley, a jakie nie naley?
WARIANT 1
Najbardziej zoonymi formami ycia spoecznego s grupy spoeczne . To wanie w grupie
jednostka podejmuje okrelone zadania, zdobywa dowiadczenia, czy wytwarza wi zi spo eczne
z innymi. Grupy spoeczne s wic najwaniejszym terenem socjalizacji cz owieka. Bardzo
istotne jest to aby socjalizacja jednostki przebiega a w prawid owy sposb,. Uwa am ,i nie
naley akceptowa wszystkich form ycia spoecznego., poniewa nie wszystkie grupy spo eczne
funkcjonuj w prawidowy sposb. Czsto panujce w niej zasady czy obowi zuj cy system
wartoci okazuj si sprzeczne z interesem spoecznym innych grup
co mo e powodowa
zakcenie adu spoecznego. Uwaam , e akceptowane powinny by te formy
funkcjonowania , ktre s aprobowane przez wikszo spo ecze stwa. Rwnie wytwarzane
przez grupy wzory czy schematy dziaa nie powinny zakca ycia innych osb. Dlatego
wane jest to aby nie akceptowa wszelkich form zachowa jednostek, poniewa mog one
mie negatywny wpyw na og spoeczestwa.
70
WARIANT 3
Do najbardziej zoonych i rozwinitych form ycia spoecznego nale grupy spo eczne. W
grupach nawizuj si przyjanie, sympatie, antypatie itp. W ramach grupy jednostka
podejmuje okrelone zadania, zdobywa dowiadczenie yciowe, realizuje swoje pragnienia, uczy
si nawizywania i utrzymywania kontaktw spoecznych.
Grupami spoecznymi wg. definicji J. Turowskiego okrelamy zbiory ludzi, ktrzy w d eniu
do wsplnych wartoci zwizani s wizi spoeczn i wytworzyli wewntrzn organizacj.
Akceptacja wszystkich form ycia spoecznego (od rodziny po spo eczno mi dzynarodow )
zaley od uznanych przez jednostk wartoci (norm spoecznych).
Akceptujemy przynaleno do maych grup spoecznych, takich jak rodzina, grupa
rwienicza, koleeska, kolektyw, opartych na wizi emocjonalnej, w ktrej relacje s
bezporednie i osobiste. Maj one wane znaczenie dla jednostki, poniewa kszta tuj opini ,
postaw, zachowania oraz wartoci, ktrymi kieruje si ona na co dzie . S to grupy
nieformalne, ktre zaspakajaj szereg potrzeb psychicznych i spo ecznych cz onkw grupy.
Przynaleno do grupy oparta jest na naturalnej wi zi i stanowi podstaw rozwoju
spoecznego.
Przynaleno do grup spoecznych takich jak: praca, stowarzyszenie czy partia polityczna to
dobrowolny wybr kadego z nas. Grupy te s tworzone dla osi gni cia okre lonego celu, maj
okresow trwao, nie s to osobiste zwizki midzy ludmi, interakcje dotycz tylko cz ci
aktywnoci.
S rwnie zrzeszenia, do ktrych jednostka nie wst puje dobrowolnie, s narzucone z
zewntrz lub ustalone si czy prawem. Przykadem jest dom poprawczy, internat, pa stwo.
36. Opisz wasnymi sowami, co to jest dogmatyzm i co to jest etnocentryzm. Podaj - i
scharakteryzuj bliej - przykady.
WARIANT 2
Dogmatyzm [gr. dgma przekonanie, zdanie, pogld], waciwo doktryn, w ramach
ktrych s uznawane bd goszone pewne tezy bez odpowiedniego uzasadnienia;
bezkrytyczne przyjmowanie pewnych pogldw i niezdolno do ich modyfikacji; postaw
przeciwstawn dogmatyzmowi jest krytycyzm.
Przykad:
Niewiadomy dogmatyzm moe si przejawia na rne sposoby. Ludzie czyni odruchowe
zaoenia - na przykad, utosamiajc metod z celem.
71
etnocentryzm:
postawa czonkw jakiej grupy spoecznej wyraajca si w przekonaniu, e wasna kultura
stanowi punkt odniesienia przy opisie i ocenie kultur innych grup spo ecznych
37.
WARIANT 2
72
38. Porwnaj podane na wykadzie definicje kultury. Wska ich podobie stwa i rnice oraz
objanij wasnymi sowami wane pojcia wystpujce w tych definicjach.
WARIANT 1
Kultura jako pojcie socjologiczne to system idei, wartoci, przekona i wiedzy, ktry
przechodzi z pokolenia na pokolenie w ramach pewnej grupy spoecznej
Stefan Czarnowski:
S. Czarnowski: Kultura to caoksztat zobiektywizowanych elementw dorobku spo ecznego
wsplny szeregowi grup i z racji swej obiektywnoci, ustalony i zdolny rozszerza si
przestrzennie.
- zobiektywizowane elementy styl i zwyczaj ustalony i wsplny dla danej spo eczno ci
73
- dorobek spoeczny- masa dbr materialnych, ale take obyczaje, praktyki religijne, warto ci,
pojcie o tym co dobre, a co ze; dorobek mniejszej lub wikszej gruby ludzi, ktr mo emy
nazwa spoeczestwem. Jednostka nie moe stworzy kultury.
- Element dorobku spoecznego to tylko taki, ktry jest dobrem dla wielu grup ludzkich
- kultura staje si ; element kultury musi by stworzony na bazie dotychczasowego
dorobku
- kultura jest zjawiskiem geograficznym, w tym rozumieniu rozszerza si na pewnych
obszarach, czc w wyszego rzdu wsplnot zamieszkae tam grupy.
Nie wszystko co wytworzylimy moe sta si elementem kultury, bo czasem nie wchodzi to
do kultury na trwae dzieo musi by przekazywane midzy grupami i pokoleniami. Aby
jaki wynalazek ludzki mg sta si elementem kultury, musi by: zachowany, utrwalony i
przekazany nastpnym pokoleniom. Element dorobku spoecznego to tylko taki, ktry jest
dobrem dla wielu grup ludzkich.
75
39. Kultur mona rozumie jako: * system normatywny, * system ekspresyjny, * system
idei. Objanij szerzej te rozumienia kultury, podaj i opisz przykady.
WARIANT 1
Kultura jako system idei dotyczy zbioru pogldw, ktre s charakterystyczne dla danej
kultury. Dziki nim ludzie, ktrzy yj w danej kulturze lepiej si komunikuj , lepiej j
rozumiej, rozwijaj swoj wiedz o yciu oraz podejcia do ycia.
Kultura jako system ekspresyjny dotyczy sposobu wyraania kultury werbalnie lub
niewerbalnie poprzez rnego rodzaju gesty, mimik. Przejawia si w naszym
zachowaniu.
76
40. Symbol, to cokolwiek, co zastpuje, oznacza, wyobraa sob co innego (posiada znaczenie
wykraczajce poza wasn definicj). Podaj przykady symboli wanych w yciu
spoecznym. Skd si wziy i dlaczego uwaasz, e s wane?
WARIANT 1
Najwaniejszym systemem symboli jest jzyk. Jest bowiem najwaniejszym aspektem kultury.
77
Kada litera ma swj odpowiednik w postaci znaku, dziki ktremu mo emy zapisywa s owa,
zdania posiadajce odpowiednie znaczenie dla ludzi tej samej zbiorowoci, pos uguj cych si
tym samym jzykiem. Porozumiewa si mona rwnie za pomoc gestw, ktre te maja
ustalone znaczenie. Niektre z nich maja to samo znaczenie na caym wiecie, niektre znacz
zupenie co
innego.
Wanymi symbolami mog by tzw. symbole tosamoci, np. tosamoci narodowej, czyli flaga
niepowtarzalna kompozycja kolorw okrelajca histori narodu w sposb symboliczny. Tak
samo jeli chodzi o godo, czy hymn, ktre s indywidualne i niepowtarzalne dla ka dego
narodu.
Mwic o symbolach tosamoci moemy rwnie powiedzie o symbolach religijnych, np:
Pentagram jest symbolem doskonaoci, znanym ju od neolitu, ktry mia zapewnia
zdrowie i pomylno. Kojarzony jest take z praktykami okultystycznymi i
satanistycznymi. Co ciekawe, pentagram by te symbolem chrzecijaskim w okresie
wczesnego redniowiecza. Wtedy symbolizowa on pi ran Chrystusa konajcego na krzyu dwie na rkach, dwie na nogach i jedn w boku.
Odwrcony krzy dzisiaj kojarzony jest gwnie z satanizmem. Kiedy by to jednak symbol
wiary chrzecijaskiej. Nazywa si go krzyem witego Piotra, poniewa wanie na takim
krzyu zmar Piotr Aposto. Ukrzyowano go gow w d, poniewa wity Piotr twierdzi , e
nie jest godny umrze tak jak Chrystus.
41. Podaj i opisz szerzej przykady dwch podanych na wykadzie aspektw poj cia warto ci.
Co czy te dwie definicje? Co je dzieli?
WARIANT 2
Reguy kulturowe dotycz dziaa ludzkich, dziaanie ludzkie ujmowane jest jako dwucz onowy
kompleks z jednej strony pewnych rodkw, sposobw metod postpowania i z drugiej strony
celw do ktrych te rodki sposoby czy metody maja prowadzi. Dziaania te mo na podzieli
dwa rodzaje regu. Regulacji podlega moe dobr rodkw, sposobw czy metod dzia ania oraz
cele do ktrych dziaanie zmierza. Takie reguy, ktrych przedmiotem s sposoby czy metody
dziaania , rodki stosowane do osignicia celw nazywamy normami kulturowymi. Mwi
one co ludzie powinni robi. Natomiast takie reguy, ktrych przedmiotem s cele nazwiemy
wartociami kulturowymi. Mwi one jakie cele s godne, suszne, waciwe. Warto ci
wskazuj do czego ludzie powinni dy a normy jak powinni do tego d y. Przyk adem
wartoci bdzie: standard ycia, majtek,sawa, wyksztacenie,zdrowie, sprawno fizyczna. A
przykadem norm zalecajcych uznane sposoby osigania tych celw bdzie : ambitna edukacja,
wytona praca, uparty trening,konsekwentna kariera. S inne sposoby rozumienia norm i
wartoci. Przez warto rozumie si czasami reguy nadrzdne, fundamentalne dotycz ce
spraw o najwyszym znaczeniu, ktrych konkretnymi implikacjami s normy regulujce
sprawy bardziej przyziemne.W tym przypadku stosunek pojci jest hierarchiczny natomiast w
wyej podanym jest rwnorzdny, ulokowany na jednym poziomie i znamionuj ce pewn
logiczn sekwencj ludzkich stara i efektw.
42. Norma jest regu nakazujc (zalecajc) okrelone postpowanie w konkretnych
sytuacjach, bd zakazujc (odwodzc od) okrelonego postpowania. Podaj i skomentuj
78
WARIANT 1
Warto:
- co, co samo w sobie jest powszechnie uwaane za godne podania i warte zachodu
- standard (wzorzec) uywany przez czonkw danego spoeczestwa (danej spo eczno ci) do
oceny
zachowa i do wyboru spord rnych moliwych celw.
Normy nakazujce - okrelaj, co ich adresat powinien uczyni, aby postpowa zgodnie z
treci normy prawnej, np. Osoby prawne i pastwowe jednostki organizacyjne nie maj ce
osobowoci prawnej s obowizane obliczy i odprowadzi podatek rolny - bez wezwania - na
rachunek budetu waciwej gminy ze wzgldu na miejsce pooenia gruntw.
Normy zakazujce - okrelaj od jakich dziaa adresat normy prawnej powinien si
powstrzyma, np. Czonek zarzdu nie moe bez zezwolenia spki zajmowa si interesami
konkurencyjnymi (...)
WARIANT 2
Norma nakazujca kierowca musi jecha zgodnie z kierunkiem jazdy stosuj c si do znakw
. Jest to forma czsto zakadajca wyraenie musisz i wie si z oczekiwaniem spo ecznym.
Norma zalecajca Zaleca si, aby segregowa odpady. Chodzi tutaj o dzia ania, ktre s
ukierunkowane na wzorowanie si; s jedynie zaleceniem i spe nienie tych dzia a jest
pozytywnie odbierane spoecznie. Niezastosowanie si do nich nie sankcjonuje kar .
Norma zakazujca Zakaz palenia. wyraa si formami nie mona lub nie wolno.
Niestosowanie si do tego typu norm moe wiza si z sankcjami prawnymi.
Norma odwodzca od Nie powinna usuwa tej ciy. To przykad, kiedy cz owiek maj cy
woln wol staje przed wyborem moralnym. Staje przed oczekiwaniami spoecznymi, ktre s
powszechnie akceptowane i uznawane. Moe to by wybr pomidzy wewn trznymi
przekonaniami, a stanowiskiem zewntrzym
Kontrola spoeczna:
Proces, poprzez ktry czonkowie danej grupy
podtrzymuj (popieraj) podane formy zachowania
si oraz zniechcaj do (odwodz od) form
niepodanych
43.
74
WARIANT 2
Zaczn od wyjanienia , czym jest kontrola spoeczna.To system nakazw, zakazw
i sankcji, ktre su grupie lub spoecznoci do utrzymania konformizmu ich czonkw wobec
przyjtych norm i wartoci.
Zdaniem Jacka Wdza schemat kontroli spoecznej jest do prosty. Na pocztku trzeba
stwierdzi, e pewna zbiorowo ludzka wytwarza, przyjmuje i respektuje normy, w ktrych
zawarte s wzory zachowa uznawane za "swoje" przez czonkw zbiorowo ci. Zatem
80
44. Dwie dwudzielne klasyfikacje kontroli spoecznej skrzyowane ze sob daj cztery typy
kontroli spoecznej: (a) formaln zewntrzn, (b) formaln wewntrzn, ( c)
nieformaln zewntrzn i (d) nieformaln wewntrzn. Scharakteryzuj kady z tych
typw.
WARIANT 1
Zdaniem Sztompki (2004: 409) kontrola spoeczna to system spoecznych sankcji, stanowi cy
korekt nie w peni udanej socjalizacji. Do formalnych agend kontroli spo ecznej nale:
81
policja, prokuratura, sdy, wizienia. Natomiast nieformalne agendy kontroli spo ecznej to:
rodzina, grupa rwienicza, ssiedzi, rodowisko zawodowe.
Kontrola spoeczna:
1.
2.
Sankcje:
rodzina
grupa rwienicza
ssiedzi
rodowisko zawodowe
pozbawienie wolnoci
zajcie majtku za np. dugi
sprawa karna za spowodowanie wypadku pod wpywem alkoholu lub pod wp ywem
innych substancji uzaleniajcych
sprawa karna za nieudzielenie pomocy ofiarom wypadku, ktrego byo si sprawc
sprawa karna za nieudzielenie pomocy osobie znajdujcej si w niebezpiecze stwie.
Sankcje - s jednym z elementw kontroli spoecznej. Sankcje otrzymuje si, gdy zachowanie
danej osoby nie mieci si w ramach wzorw uznawanych i dopuszczanych w danej grupie w
spoeczestwie; to reakcja grupy na zachowanie si czonkw w sytuacjach spoecznie wanych.
Afirmacja potwierdzenie, utwierdzenie, akceptacja, uznanie czego za dobre, s uszne.
Wyczenie spoeczne (ekskluzja). Np.: Jeli jednostka podpadnie grupie moe si narazi na
to, e nikt nie bdzie mia ochoty na to, eby si z nim zadawa. Skrajny przypadek ekskluzji
spoecznej, sprawia, e stajemy si grupowym outsiderem. Sil przymusu nie formalnego jest o
wiele wiksza ni przymusu formalnego. Ludziom o wiele atwiej jest prze kn kar
finansow, ni jak inn kar. ale wymierzon ze strony instytucji kontroli nieformalnej.
Wikszo ludzi stara si by w grupie spoecznej akceptowanym (saba psychika).
Przykady sankcji afirmacyjnych (s to sankcje nieformalne negatywne, reakcje innych osb w
stosunku do osoby amicej normy i zasady w danej grupie):
alienacja
wyraenie zdziwienia
zgorszenia
szyderstwa
odmowa podania rki
opowiadanie nieprzyjemnych plotek
WARIANT 2
Przykady nieformalnej kontroli spoecznej
Sankcje represywne: Wymianie przez koleg. Odrzucenie jednostki przez grup spo eczn
Sankcje afirmatywne: Pochwaa znajomego. Przyczenie jednostki do grupy spo ecznej.
84
46.
77
WARIANT 1
Definicja: Kontrola spoeczna zewntrzna polega na przymusie stosowanym przez grupy
spoeczne, ktre za pomoc systemu sankcji spoecznych- czasem rwnie manipulacjipodtrzymuj konformizm jednostek, odczuwajcych swoje posusze stwo jako wymuszone i
czsto niechciane. Dlatego te kontrola spoeczna zewntrzna jest czsto mniej skuteczna
ni wewntrzna.
a) Do kontroli spoecznej zewntrznej, ktra jest przez wikszo spoeczestwa polskiego
niechciana i wymuszana przez okrelone grupy czy instytucje nale obyczaje, czyli
odgrnie ustalone wzory postpowania, posiadajce oceny moralne nadane przez grup ,
jakich zakcenie jest powodem powstania negatywnych sankcji. Obyczaj wie si z
przymusowym uznawaniem grupowych wartoci. Inaczej mwic obyczaje to wzory
zachowa powizane z wyznawanymi przez grup wartociami, majce znaczenie dla
biegu jej ycia. Nieprzestrzeganie obyczajw spotyka si z negatywnymi sankcjami,
poniewa zagraa wewntrznej spjnoci grupy.
Przykady obyczajw w Polsce, ktre mog by niechciane, strojenie choinki na Bo e
Narodzenie lub owiadczyny mczyzny.
b) Kontrola spoeczna zewntrzna akceptowana przez wikszo spoeczestwa to zwyczaje,
czyli zinstytucjonalizowane wzory zachowa w sytuacjach nieobojtnych dla grupy jako
cao. Inaczej s to okrelone zachowania w danych sytuacjach, niebudzce sprzeciwu i
niespotykajce si z negatywnymi reakcjami rodowiska. Powstaj one jako indywidualne
nawyki. Tworz si drog tradycji, pocztkowo s tolerowane, pniej staj si szacowne.
Cho w przeciwiestwie do obyczajw, naruszenie przyjtych w grupie zwyczajw, nie
wywouje potpienia to czonkowie grup o silnej wizi odczuwaj obowi zek szanowania
zwyczajw. Jednostkowe, indywidualne zwyczaje s wane dla grupy, poniewa
wpywaj na funkcjonowanie jednostki w spoecznych rolach.
WARIANT 2
a) Obyczaj jest to ustalony sposb postpowania, z ktrym grupa wi e ju pewne oceny
moralne i ktrego naruszenie wywouje ju sankcje negatywne. Obyczaj zak ada ju
wyranie pewien przymus w uznawaniu wartoci grupowych. Obyczaje s , wi c
wzorami zachowa, zwizanych z wartociami uznawanymi przez grup, zachowa
85
47.
78
WARIANT 1
Definicja: Kontrola spoeczna wewntrzna polega na uwewntrznianiu przez jednostk
norm, wartoci i wzorw zachowania, tak, i odczuwa ona wewn trzny nakaz post powania
zgodnego z nimi i nie ma poczucia bezporedniego zewntrznego przymusu.
Aby kontrola spoeczna wewntrzna bya traktowana jako najskuteczniejsza musi doj
do przyswojenia przez jednostk regu zawartych w systemie aksjonormatywnym. Owe
przyswojenie zachodzi podczas procesu socjalizacji, zarwno pierwotnej (pierwsze lata ycia,
najczciej w rodzinie) oraz wtrnej (wszelkie inne grupy wychowuj ce jednostk ). Co
86
48. Biorc za podstaw socjologiczn definicj folkloru jako elementu kultury, opisz posikujc si przykadami - jak dzisiaj folklor przejawia si / jak jest traktowany / w
jaki sposb jest obecny w rnych sferach ycia spoecznego.
WARIANT 1
Biorc za podstaw socjologiczn definicj folkloru jako elementu kultury, opisz - posi kuj c
si przykadami - jak dzisiaj folklor przejawia si / jak jest traktowany / w jaki sposb jest
obecny w rnych sferach ycia spoecznego.
- Folklor to symboliczno-artystyczna dziedzina kultury ludowej. Przybiera niejednolite formy
w zalenoci od grupy spoecznej i regionu etnograficznego.
- W dzisiejszych czasach folklor, folklorystyczne akcenty, przede wszystkim, obecne s w
kulturze masowej, mediach. Transmisja treci folkloru nastpuje zarwno w kontaktach
bezporednich, jak i poprzez rnego rodzaju rodki przekazu (sowo drukowane, telewizja,
radio, internet). Ponad to folklor przejawia si poprzez muzyk, sztuk , film. Wsp cze nie
folklor jest mao popularny, nie jest na topie, poniekd nie jest lubiany. W yciu spo ecznym
obecny jest np. podczas rnego rodzaju imprez okolicznociowych, tj. do ynki gminne,
powiatowe, festyny, czy wesela. Tego rodzaju wydarze zawieraj elementy folkloru, tj.
stroje, tace regionalne, piosenki ludowe, dania regionalne. Na weselach, g wnie wiejskich,
maj miejsce obrzdy zwizane z zawarciem zwizku maeskiego, utrat statusu panny,
kawalera, a take przerne przypiewki sytuacyjne. Folklor we wsp czesnej sztuce ujawnia
si na kartkach pocztowych czy np. ozdobach choinkowych.
WARIANT 1*
FOLKLOR mwiona tradycja danego spoeczestwa (danej spoecznoci) zbir mitw,
przesdw, dowcipw, piosenek, koysanek, bani i bajek, sw i zwrotw gwarowych,
opowieci o duchach itp.
elementy folkloru rozprzestrzeniaj si i podlegaj obiektywizacji
warstwa niepisana.
Wspczenie folklor jako element kultury widoczny jest w wielu dziedzinach ycia
spoecznego. Coraz powszechniej elementy folkloru wykorzystywane s do promocji danego
87
regionu. Jest jakby jego mark i znakiem rozpoznawczym, gdy wiele regionw ma swoje
charakterystyczne elementy folkloru. Przykadem s choby stroje ludowe, bd ich elementy,
przypiewki, tace, wyroby rkodziea. W trakcie powitania mistrza olimpijskiego
Zbigniewa Brdki na lotnisku witaa go modzie w strojach ludowych z zespo u pie ni i ta ca
Kalina, ktry dziaa w jego rodzinnej miejscowoci Domaniewice w powiecie owickim.
Oryginalne owickie stroje ludowe przykuway uwag i wiadczyy o tosamo ci regionalnej.
Zesp ten w swoim repertuarze posiada liczne piosenki i tace ludowe (np. oberek) Chtnie
widziany jest na imprezach zarwno gminnych jak i o zasigu oglnopolskim. Elementy
muzyki owickiej np. oberka widoczne s w utworach chopinowskich. Promocja regionu jest to
element polityki lokalnej ,np. starosta owicki na uroczystociach i spotkaniach lokalnych i
wojewdzkich a take o szerszym zasigu wystpuje w owickim stroju ludowym. Folklor
owicki mog stanowi rwnie wytwory bogatej sztuki ludowej owickiej, do ktrej zalicza
si wszelkiego rodzaju ozdoby papierowe np. wycinanki, rzeb, zdobnictwo.
Jeli mowa o regionach to nie sposb pomin spoeczno gralsk. Rwnie pikne jak
owickie stroje grali i s wizytwk , regionu. Specyficzna muzyka gralska inspiruje wielu
wykonawcw a wic jest widoczna w sferze kulturalnej i rozrywkowej, np. utwory zespou
Golec uOrkiestra. Grale posiadaj rwnie charakterystyczne tace (zbjnicki, krzesany),
instrumenty, gwar , architektur. Wszystko to, poza uksztatowaniem i po o eniem
geograficznym, wpywa na atrakcyjno regionu.
Folklor to rwnie przesdy, przysowia, mity, obrzdy i tradycje. Wiele z nich od wiekw
kultywowanych jest do dzi, np. wszystkie waniejsze prace naley rozpoczyna w dzie
maryjny, ( w rod lub w sobot),np. siew, niwa, wykopki, gdy zapewniona jest wtedy
opieka Matki Boej i prace pjd sprawnie i pomylnie. Jedno z wierze mwi take, e w
tygodniu po witach wielkanocnych nie naley wykonywa adnych prac w polu, gdy praca
w te dni spowoduje sabe plony. . Wielu rolnikw wci stosuje si do tego przes du.
Przysowia zawieraj wiele ludowych mdroci. Czsto ich podstaw s wieloletnie
obserwacje pogody: suchy marzec, mokry maj, bdzie ytko jako gaj, deszcz majowy, chleb
gotowy, wita Barbara po lodzie, Boe Narodzenie po wodzie.
Elementy folkloru widoczne s rwnie w sferze religijnej. Z Boym Cia em, ktremu
towarzyszy uroczysta procesja do 4 otarzy, urzdzonych specjalnie na ten dzie czy si
zwyczaj zabierania gazi, ktre dekoroway otarze. Gaziom tym przypisywano cudowne
waciwoci: chroniy budynki przed poarem, wieszano je pod dach w drzwiach wej ciowych i
wkadano w somiane strzechy, chroniy zboe w stodole przed szkodnikami, k adziono je w
88
czterech ktach i dopiero na nie ukadano snopy zboa, zapewniay wysokie plony na polach.
Zbieranie gazi z otarzy przetrwao do dzi.
Kolejnym zachowanym do dzi obrzdem jest tak zwane okrne . Odbywa si ono na
zakoczenie wikszych prac, obecnie nie tylko polowych ale take np. ko cz cych budow
jakiego obiektu. Polega na zorganizowaniu poczstunku i zaproszeniu na niego wszystkich
osb ktre bray udzia w pracy. Inne obrzdy to np. doynki, puszczanie wiankw.
W trakcie wizyt Jana Pawa II witay Go delegacje w regionalnych strojach ludowych a
muzyka gralska uwietniaa kad Jego wizyt w kraju.
Gwara w owickim mwi si np. posa, zrobiea, kum, kuma
W modzie widoczne s elementy folkloru , np. haft owicki na torebkach, bluzkach, koralik,
cekiny i hafty bywaj elementami biuterii.
Folklor to rwnie banie a wic element literatury, nie okrelaj one precyzyjnie czasu
akcji, s ponadczasowe, zawieraj wiele przesa i moraw i przewanie jest w nich element
zwycistwa dobra nad zem.
Folklor wspczenie nabiera duego znaczenia. Dostrzega si w nim potencja zarwno do
promocji regionu jaki do nauki poszanowania dla dorobku i tradycji wielu pokole przodkw.
WARIANT 3*
Folklor: mwiona tradycja danego spoeczestwa ( danej spo eczno ci) zbir mitw,
dowcipw, przesdw, piosenek, koysanek, bani i bajek, s w i zwrotw gwarowych,
opowieci o duchach itp.
Treci folkloru wyraane s zwaszcza w formie sownej, a take w innych formach: jak
muzycznej, choreograficznej, obrzdowej czy wierzeniowej.
Na wsi moemy wyrni wiejskich muzykantw, opowiadane z pokolenia na pokolenie
banie, czy plastyk ludow. Podobnie w miecie moemy wyrni kapele podwrkowe,
legendy miejskie czy graffiti. We wszystkich wymienionych formach folkloru znajduje si
sposb pojmowania wiata oraz stosunek do tego wiata.
Jednym z przykadw jest Zakopane i region Podhala gdzie autentyczny i ywy folklor
gralski, kulturowy moemy spotka na co dzie. Mimo wielu zmian i nieustannego
rozwoju, gwne cechy gralszczyzny trwaj nadal na Podhalu. Do dzi w gralskich
domach mwi si gwar, czsto widzi si strj regionalny. Muzyka i taniec gralski jak
dawniej tak i dzi towarzysz obrzdom ludowym, do dzi istniej stare chaty gralskie,
ciekawe zdobnictwo czy sztuka ludowa- wszystko to ma ogromny wp yw na podtrzymanie
tradycyjnego folkloru.
49. Zwyczaje, to rodowiskowe sposoby zachowania i bytowania; normy lub konwencje
wsplne czonkom danej spoecznoci; obyczaje, to wane zasady (reguy) etyczne danego
spoeczestwa. Zapisz te definicje wasnymi sowami. Podaj i opisz po kilka przykadw
89
zwyczajw i obyczajw. Napisz komentarz dotyczcy (a) trwaoci i zmiennoci obu tych
elementw kultury, (b) wzajemnych relacji zwyczajw i obyczajw.
WARIANT 1
Zwyczaje, to rodowiskowe sposoby zachowania i bytowania; normy lub konwencje wsplne
czonkom danej spoecznoci; obyczaje, to wane zasady (reguy) etyczne danego spoeczestwa.
Zapisz te definicje wasnymi sowami. Podaj i opisz po kilka przykadw zwyczajw i
obyczajw. Napisz komentarz dotyczcy (a) trwaoci i zmiennoci obu tych elementw
kultury, (b) wzajemnych relacji zwyczajw i obyczajw.
- ZWYCZAJ- to ustalony w spoeczestwie/ zbiorowoci sposb zachowania si, jego istnienie
jest oparte na tradycji. NP. poszczenie w pitek, ciganie nakrycia gwy przed wej ciem
do kocioa (mczyni) itd..
- NORMY- to wskazwki waciwego zachowania si w danej sytuacji.
- OBYCZAJ- to przyjty w jakiej zbiorowoci sposb postpowania w danych okoliczno ciach.
NP. ustpowanie miejsca osobom starszym, kiwanie gow na dzie dobry. itd.
B). Zwyczaj i obyczaj maj podobne do siebie znaczenie i wzajemnie na siebie oddzia uj ,
uzupeniaj si.
A). W kulturze wystpuj elementy ktre nie podlegaj zmianie, ale s te takie ktre wraz
ze zmianami spoecznymi zmieniaj si, zmienia si ich warto.
WARIANT 3
Zwyczaje, to rodowiskowe sposoby zachowania i bytowania; normy lub konwencje wsplne
czonkom danej spoecznoci;
obyczaje, to wane zasady (reguy) etyczne danego spoeczestwa. Zapisz te definicje
wasnymi sowami. Podaj i opisz po kilka przykadw zwyczajw i obyczajw. Napisz
komentarz dotyczcy (a) trwaoci
i zmiennoci obu tych elementw
kultury, (b) wzajemnych relacji zwyczajw i obyczajw.
Zwyczaje to przyjte w danej grupie spoecznej sposoby zachowania si jej cz onkw w
okrelonych sytuacjach, od ktrego odchylenia nie budz sprzeciwu i nie spotykaj si z
negatywnymi reakcjami otoczenia. Zasadnicz cech zwyczajw jest to, e nie s
obwarowane sankcjami spoecznymi. Dzieje si tak ze wzgldu na ich mniejsz donios o
spoeczn i sabsz normatywno w porwnaniu z obyczajami.
Przykadami zwyczajw:
Weekend majwkowy (1-3 maja) wielu ludziom kojarzy si z grillowaniem i piciem
piwa.
W dniu witego Walentego istnieje zwyczaj, mwicy e w tym dniu warto wysy a
liciki pene wyzna miosnych.
90
oraz wszelkie ich kombinacje.. Subkultura gotycka jest postrzegana jako mroczna i dla
osb z zewntrz czsto niezrozumiaa.
Metalowcy, heavymetalowcy, metale subkultura powstaa na pocztku lat 70. XX
wieku, zgromadzona wok muzyki heavymetalowej i jej podgatunkw. Subkultura ta
powstaa w Wielkiej Brytanii i USA. Fani muzyki heavymetalowej tworz spo eczno , ktrej
rdzeniem zwaszcza w WB i USA s biali, pochodzcy z niszych i rednich klas spo ecznych
modzi ludzie. Metalowcy potwierdzaj swoj przynaleno do tej subkultury b d sceny
heavymetalowej grajc w zespoach metalowych, uczszczajc na koncerty, kupujc albumy
metalowe, wymieniajc si nagraniami, czy przez aktywno na stronach internetowych o
tematyce heavymetalowej. Wanym elementem jest kupowanie oryginalnych pyt.
Dugie wosy, skrzane kurtki, koszulki typu T-shirt, naszywki z nazwami ulubionych
zespow pomagaj w identyfikowaniu si czonkw tej subkultury. Klasyczny styl
metalowcw spotykany powszechnie w latach 80. to dugie wosy, wskie dinsy, bia e adidasy,
katany (czsto z naszywkami ulubionych zespow), skrzane kurtki, "ramoneski", na ktre
czsto nakada si dinsowe kamizelki.
Wrd metalowcw przewijaj si ludzie o wszelkich moliwych pogl dach. Polityczne
zapatrywania, czy religia jest spraw prywatn. Subkultur spaja jedynie ulubiona muzyka.
Odbija si to na tekstach piosenek. Subkultura metalowa jest "tolerancyjna dla wszystkich jej
fanw ktrzy s spoza jej pierwotnego demograficznego rodowiska je eli tylko post puj
zgodnie z kodeksem metalowym. Dugie wosy, skrzane kurtki i naszywki z nazwami
ulubionych zespow tylko pomagaj i zachcaj do identyfikacji w spoeczestwie i swojej
kulturze.
KONTRKULTURA
hipisi, ktrzy stworzyli alternatywny typ obyczajowoci. Jego najpeniejszym wyrazem
byy synne komuny hipisowskie cakowite odrzucenie instytucji mae stwa i
rodziny. Podstaw ich ideologii stao si odwrcenie od dbr konsumpcyjnych,
deklarowanie pacyfizmu i uprawianie wolnej mioci. Centralne znaczenie mia a tu
idea wolnoci od wszelkich spoecznych czy politycznych ogranicze. Hipisi stworzyli
te rodzaj duchowoci inspirowanej religiami orientalnymi, np. buddyzmem czy
hinduizmem
bitnicy- Beatnicy odrzucali styl ycia amerykaskiego spoeczestwa konsumpcyjnego
lat 50. Wyrniali si niechlujnym ubiorem - przeciwstawienie "buruazyjnej
elegancji". Sensu ycia poszukiwali w podrach (W drodze), zaywaniu narkotykw
(pun Williama S. Burroughsa), rozmowach o filozofii (zwaszcza Wschodu) oraz w
92
jazzie (szczeglnie stylu be-bop). Sami siebie okrelali uciekinierami wewn trz
amerykaskiej kultury. Wystpowali przeciw przyjtemu wzorowi ycia i normom
obyczajowym (Lot nad kukuczym gniazdem Kena Keseya), czym wywoywali szok. Ich
artystyczne i literackie dziea-manifesty mona uwaa za zapowied ruchu
hippisowskiego w latach 60.
Opisz, na czym polega odmienno przytoczonych subkultur i opozycyjno kontrkultur
Odmienno przytoczonych subkultur polega na odmiennoci norm obyczajowych, zasad
postpowania, a przede wszystkim wygldu zewntrznego tj. charakterystyczny ubir, czy
fryzura, a take zainteresowa ( gownie muzyka), ktre odbiegaj od norm reszty
spoeczestwa. Pojcie subkultura w potocznym rozumieniu oznacza nieprzystosowanie
spoeczne i kojarzy si z pen buntu negacj obowizujcych wzorw kulturowych.
Czonkowie subkultur dziaaja w obrbie spoeczestwa, s jedynie s oni wyrazicielami
jakiego pogldu, jakich idei.
Opozycyjno kontrkultur polega na przyjciu odmiennej od obowizuj cej w zastanej
kulturze wizji wiata.. Pojcie kontrkultura ma w pewnym sensie wyd wi k
ideologiczny, oznacza bowiem spontaniczne odrzucenie tego, co w kulturze jest ju
utrwalone, ale przez czonkw uznane za niegodne kontynuowania. Zak ada to, e znaj
oni te wartoci i poddaje je ocenie. Czonkowie danej kontrkultury staj w opozycji wobec
zastanej kultury, jak i wobec tworzenia nowej.
WARIANT 1
Przykady subkultur to:
ROCKERSI grupa motocyklowa, wzili swoj nazw od rock n rolla poczon z mi o ci do
motocykla. W latach 60. rock n roll bya muzyk, ktra nie bya akceptowana przez
spoeczestwo. Ameryka i Wielka Brytania to kraje gdzie rockersi byli najbardziej znani i to
tam powstali. Gardzili kadym kto nie by z nimi.
Mods subkultura modzieowa powstaa w Wielkiej Brytanii z ko cem lat 50. XX wieku.
Modsi wywodzili si gwnie ze rodowisk robotniczych, jednake pocz tki ruchu wywodz si
z londyskiego Soho. Propagowali takie hasa jak rewolucja seksualna i nienawi do edukacji.
Interesowaa ich awangarda w sztuce i muzyka eksperymentalna, chocia s uchali te rocka,
ska, rhytm`n`bluesa, modern jazzu, a nawet popu. Jedzili na skuterach.
Cechy, ktre odrniaj obie subkultury to: . Modsi wyr niali si , schludno ci , elegancj
wygldu, nosili garnitury, krtkie wosy, krawaty. Rockersi epatowali niechlujno ci ,
roboczym strojem. Kolejna rnica pomidzy rockersami i modsami: niekorzystne rodowisko
domowe, rwienice modsi chcieli wyj spoza tych ram, rockersi natomiast manifestowali
swoje pochodzenie, skrajne nieprzystosowanie do regu. Rockersi obstawali przy tradycyjnych,
najprostszych formach rock n rolla. O modsach mwiono: paniczyki, lubowali si w sztuce
awangardowej
93
Rockersi yli z dnia na dzie, nie interesowali si przysz o ci, byli buntownikami bez
powodu, byli outsiderami, nie proponowali nic w zamian.
Przykady kontrkultur
Hipisi- Ruch spoeczny, skonsolidowany wystpowaniem przeciw wsplnemu wrogowi, jakim
bya wojna w Wietnamie. Powsta on w USA w 1968. By a to rewolucja proklamuj ca bunt
modych przeciwko wiatu dorosych (nie wierzcie nikomu po trzydziestce) i jego instytucjom:
rodzinie, Kocioowi, szkole, zakadowi pracy, szefom, rywalizacji, pieni dzowi, wojsku, wojnie,
normom, przymusom, zakazom (zakazuje si zakazywa), domniemanej hipokryzji, konwencji
ubioru, wasnoci prywatnej (ycie w komunach). Przejaw kontrkultury odrzucaj cej normy
spoeczne oparte na konsumpcji, rywalizacji i materializmie. By to ruch pozbawiony agresji,
ruch optymistyczny. Zaproponowali swoje idee: wolno, mio , indywidualizm, autokreacja,
wsplnota.
Punk- ruch pocztkowo mia charakter spoeczno-polityczny, powd: recesja gospodarcza,
powszechne niezadowolenie modziey, frustracja. Dotyczy gwnie rodowisk robotniczych,
bezrobotnych-najwyszy kryzys gospodarczy, ograniczono dostp modzie y do kariery, wi c
pozostaa im tylko muzyka. Ideologia tego ruchu to wywrotno , odrzucanie wszelkich
konwencji, rebelianctwo, skrajny sceptycyzm radykalna niezgoda na istniej c rzeczywisto
noszenie nieakceptowanych spoecznie symboli, np. swastyka, jako sprzeciw przed systemem
zniewolenia.
95
nie postrzeganie, jako ze lub barbarzyskie obcej kultury, ktra jest inna np. od
europejskiej, kanibalizm dzikich ludw nie jest zy , tylko dlatego, e jest niezgodny z
obyczajowoci i prawami wspczesnego cywilizowanego wiata???
WARIANT 1
Etnocentryzm:
- grupy osb, ktre krytykuj innych za to, e maj odmienne zdanie w jaki kwestiach
- ludzie, ktrzy narzucaj swj sposb ycia innym
- osoby, ktre uwaaj, e nale do grupy, ktra jest lepsza od innych ludzi
- postawy snobistyczne wobec innych
- postawa ksenofobiczna
Relatywizm kulturowy:
- wyznaj go osoby, ktre s tolerancyjne wobec innych kultur, odmiennoci
96
52.
83
WARIANT 2
Zaczn od opisania postaw:
Sowo etnocentryzm pochodzi od sowa thnos, ktre po grecku oznacza lud, plemi /nard, a
po acinie centrum/rodek.
Postaw etnocentryczn charakteryzuje tendencja do osdzania (oceniania) innych sposobw
ycia wg. standardw wasnej grupy (tendencja do mylenia, e nasze spoecze stwo jest
lepsze.)
Osoby prezentujce t postaw broni przekona waciwych grupom etnicznym, dla ktrych
kultura wasnej grupy spoecznej stanowi punkt odniesienia w opisie i ocenie kultur innych
grup.
Etnocentryzm definiowany jest w naukach spoecznych jako postawa polegaj ca na
traktowaniu wasnej grupy jako najlepszej i posiadajcej waciwe standardy zachowa oraz
ocenianiu, na og negatywnym, innych grup pod ktem podobiestw i rnic midzy nimi a
wzorcow grup wasn. Jest to wic taki sposb widzenia wiata, w ktrym w asna grupa
postrzegana jest jako centralna. W zalenoci od siy oraz charakteru wyr nia si
etnocentryzm:
97
98
I wersja
System spoeczny w zakadzie pracy obejmuje ukady jednostek i grup, ktre w oparciu o
okrelone rodki i ad organizacyjny d do osignicia wyznaczonych celw ekonomicznospoecznych. Podstaw celw ekonomicznych jest produkcja, sprzeda i zysk. Natomiast
spoecznych zatrudnienie ludzi(wewntrzne cele) i wspieranie elementw
spoecznych(zewntrzne).
W socjologii termin zakadu pracy funkcjonuje jako poczenie instytucji i wsplnoty
99
szkolnej pracy." Szkoa jako instytucja spoeczna i pastwowa realizujca swoje specyficzne
zadania, jest i powinna by zorganizowana zgodnie z potrzebami, ktre ma zaspakaja i
metodami pracy maksymalnie sprawnymi - ze wzgldu na rozwj osobowoci ucznia, jego - i
nauczyciela, poczucie godnoci oraz spoeczn akceptacj.
II wersja
102
WARIANT 3*
PUBLICZNO: zbiorowo obserwatorw, widzw lub suchaczy, ktrzy rwnocze nie,
cho
w rozproszeniu przestrzennym, skupiaj uwag na tym samym zdarzeniu, programie
telewizyjnym
czy radiowym, i doznaj podobnych wrae i przey.
KOD: zestaw regu i zasad (np. gramatyka), ktry moe by przekazywany z pokolenia
na pokolenie. Najprociej mwic, jest to znaczenie, ktre stoi za przedmiotem i jego nazw .
Jak kultury i jzyki rozwijay si, tak i rodzcy si oraz yjcy w nich ludzie ukadali sobie
wiat na swj wasny sposb. Kody kulturowe to cieki "na skrty", ktre porzdkuj nasz
umys, to nazwy, za ktrymi kryj si znaczenia, dziki ktrym rozumiemy wiat.
Pierwszym przykadem kodu kulturowego moe by posta studenta. Na prze omie lat
w kod na naszych oczach ewoluowa z pojcia o zabarwieniu etymologicznym (ten, co pog bia
wiedz) do popularniejszego dzi znaczenia osoby (stereotypowo) bez pasji, szydz cej z
przyszej pracy, spdzajcego duo czasu na zabawie a znacznie mniej na szukaniu
perspektyw. Publiczno, ktr mona spotka na wydziale a pniej na portalach spoecznych
zwizana jest ze sob charakterystycznym jzykiem (zalenym od wydziaw), wsplnymi
zainteresowaniami.
Innym przykadem kodu kulturowego moe by np.: wizja wspczesnej kobiety. Same
kobiety mona nazwa tutaj przykadem publicznoci, ale jaki jest ich kod kulturowy? Ot w
dzisiejszych czasach jest to sprawa wci dyskusyjna. Kobiety s w rnych kr gach, r nie
spostrzegane. Mona zauway nawet swego rodzaju walk pomidzy wizerunkiem delikatnej
i spokojnej niewiasty, a silnej, pewnej siebie, zdeterminowanej i walecznej osobliwo ci.
103
55. Przytocz co najmniej dwa przykady kultury elitarnej i opisz je szerzej stosuj c podane
na wykadzie kryteria jej wyrniania (elementy definicyjne).
WARIANT 1
Kultura elitarna (wysoka) najwaniejsza cz kultury symbolicznej danego spoeczestwa.
Korzysta z zasobw kultury narodowej i stanowi podstaw przekazu tradycji oraz dorobku
spoeczestwa.
Tworz j nalece do inteligencji elity twrcze, skadajce si z osb, ktre nabywaj
kompetencje zarwno tworzenia, jak i odbioru sztuk drog ksztacenia si . Potencjalnie
adresowana jest do wszystkich. Przekazuj j szkoy, teatry, galerie sztuki, biblioteki, sale
koncertowe i powszechny dostp do informacji.
Skadaj si na ni treci formuowane w rnych kodach i przekazywane za pomoc
rnych mediw wymaga szerokich kompetencji kulturowych odbiorcy. Jedn z jej cech jest
zaangaowanie w problemy natury oglnej oraz niech do kultury masowej. Utosamiana jest
ze sztuk bdc wytworem artysty.
Do elity kulturowej nale osoby tworzce, przechowujce i przekazuj ce wzory kultury
uwaane za najwaniejsze.
WARIANT 1
Rnice midzy wyej wymienionymi kulturami s znaczce, aczkolwiek s rwnie elementy
czce je. Podstawowa rnica polega na tym, i to co uznawane w kulturze popularnej za
modne, oboplnie akceptowane i podane, w kulturze elitarnej nie ma adnego znaczenia. Jest
to kultura, w ktrej wszelkiego rodzaju wytwory maj utrwala warto ci takie jak pi kno,
dobro, prawda. Co co w kulturze elitarnej uznawane jest za warto ciowe i cenne, co do
czego si dy, cenione wytwory i dziea w kulturze popularnej czy masowej mog spotka
si z niezrozumieniem. Myl, e znaczc rol odgrywaj tu odbiorcy, dla ktrych owe kody
kulturowe uznawane w tych kulturach s zupenie inne i mog by niejasne
i dziwne dla przedstawicieli innych. W kulturze elitarnej jedynie inni, wykwalifikowani
znawcy mog wydawa ocen na temat danego dzie a, czy tworu. W kulturze masowej
i popularnej liczy si zdanie ogu, ludu.
Po jej stronie wystpuje odbiorca masowy. Dzie a s tu atwe w odbiorze, o niewyszukanej
formie i treci. Wystpuje take antyintelektualizm, ch zapewnienia rozrywki, nie za
dozna estetycznych i intelektualnych, oglnodostpno, standaryzacja, konsumpcjonizm. S to
normy i wartoci opozycyjne wobec tych, ktre prezentuje kultura wy sza. Tre ci kultury
popularnej zaprezentowane s w taki sposb, by mg je zrozumie ka dy mieszkaniec globu,
wobec czego ich poziom nie moe by za wysoki. Inne jest rwnie podej cie twrcw tych
kultur do swojej dziaalnoci elity artystyczne nie s w tak du ym stopniu nastawione na
zysk, lecz na dostarczenie wartoci artystycznych, w odrnieniu od wytwrcw kultury
materialnej.
57. Ideologi mona rozumie jako og pogldw, twierdze, zaoe itp. (mwic oglnie
idei) uzasadniajcych dziaania podejmowane przez grup na rzecz jej interesw. Podaj
przykady (a) tzw. wielkich ideologii, (b) ideologii o ograniczonym zasi gu. Kogo i czego
dotycz te pierwsze i te drugie?
WARIANT 2
Wielkie ideologie-przykady:
Konserwatyzm- ideologia, ktra bazuje na hasach obrony porzdku spoecznogospodarczego
oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartoci, takich jak: religia, nard, pa stwo,
rodzina, hierarchia, autorytet, wasno prywatna. Konserwatyci chc obroni stary porz dek
ze wzgldu na przekonanie o ewolucyjnym charakterze zmian spoecznych.
Liberalizm ideologia i kierunek polityczny, wedug ktrego wolno jest nadrz dn
wartoci, ma charakter indywidualistyczny. Innymi wartociami cenionymi przez liberaw
106
Faszyzm
- ideologia- stworzenie silnego i doskonaego pastwa, ktre wrci do tradycji wielkiego
imperium;
- na czele pastwa stoi dyktator (Duce- Mussolini); rozwinity kult wodza;
- istnieje jedna partia- Narodowa Partia Faszystowska;
- likwidacja opozycji
107
108
Przykad:
Najprostszym przykadem opnienia kulturowego jest wymagana przez rynek pracy edukacja
permanentna, stojca w opozycji do tradycyjnego wyodrbniania w cyklu ycia fazy pobierania
nauki i fazy aktywnoci zawodowej.
Nowa kultura uczenia to zatem nie adaptacja do istniejcego wiata, lecz uczenie si tego
wiata poprzez aktywne w nim uczestnictwo. W wiecie nieustannych zmian jedyn form
przystosowania si jest umiejtno i gotowo do uczenia si przez ca e ycie, a zadaniem
szkoy jest nie tyle nauczanie, co einsteinowskie stwarzanie ku temu warunkw kreowanie
afordancji, rozumianej jako budowanie takich perspektyw dziaania, ktrych ucz ca si osoba
109
jest wiadoma. Nowe media oferuj w tym zakresie bogate moliwoci, istotnym problemem
jest ich dostrzeenie i wykorzystanie w ramach realizacji prostego hasa: mniej technologii,
wicej czowieka. Czowiek stworzy media, a pniej skomplikowany medialny wiat wymkn
si spod kontroli, co chyba najbardziej widoczne jest w obszarze edukacji. I teraz (s)twrca
musi si zastanawia, jak okiezna narzdzie i zapanowa nad jego rozlegymi, a nie zawsze
pozytywnymi konsekwencjami ich (nad)uycia.
60. Dlaczego, twoim zdaniem, ludzie w rnych spoeczestwach lub grupach spoeczestw
maj rne kultury? Czy wspomniane na wykadzie rodzaje teoretycznego wyja niania
zrnicowania kulturowego s wystarczajce dla jego zrozumienia? Dlaczego tak
uwaasz? Jakie wedug ciebie s przyczyny takiego zrnicowania kultur?
WARIANT 1
Kultura jest to caoksztat zobiektywizowanych (materialnych i niematerialnych) wytworw
ycia spoecznego, wsplnych szeregowi grup i z racji swego zobiektywizowania zdolnych do
rozprzestrzeniania si.
(i zobiektywizowane);
RELATYWIZM KULTUROWY:
zaoenie, i wszystkie kultury s rwnie wartociowe i zasuguj na szacunek.
moralno zawsze zwizane z jakim wiatopogldem;
trzeba potrafi rozumie elementy kultury od dewiacji (np. rytualne zabjstwa w
kulturze Majw; skadanie ofiary caopalnej w plemieniu Israelitas).
Kultura elitarna (kultura wysza <nie oznacza wartociowania>, high brow culture)
1. Jest tworzone w obrbie okrelonej tradycji i wiadomie przyjtego kanonu
estetycznego poprzez przedstawicieli elity intelektualnej.
2. Jej wytwory (zarwno materialne jak i duchowe) maj utrwala warto ci i idee np.
wolno, prawda, pikno.
3. Ocen wytworw kultury elitarnej maj si zajmowa ni jedynie inni twrcy i
wykwalifikowani krytycy, gdy kryteria jej oceny s niezalene od gustu odbiorcy.
4. Mimo, e kultura elitarna zawiera treci odczuwane przez og jako ,,trudne, to
pewnie jej elementy przenikaj si do kultury popularnej i w rnym stopniu
inspiruj jej rozwj.
tre jest trudna, gdy nie dysponujemy odpowiednim kodem.
Kultura masowa
1. Homogeniczna kultura tworzona w nowoczesnych spoeczestwach przemys owych
i postprzemysowych.
2. Jest upowszechniana i/lub popularyzowana przez rodki masowego przekazu.
112
3. Obejmuje standardowe wartoci, normy, opinie, style ycia, pogldy, sztuk , mod
i dobra materialne.
4. Dominujce jej czci jest kultura popularna cieszca si najwiksz aprobat
wrd szerokiego krgu odbiorcw z rnych grup spoecznych, gwnie ze wzgl du
na przestpno finansow i atwo obioru jej przekazw.
Kultura to przede wszystkim waciwy dla czonkw danego spoeczestwa sposb mylenia i
dziaania. Socjologia rozumie kultur jako czynnik regulujcy stosunki mi dzy lud mi w
spoeczestwie. Na kultur skadaj si te czynniki ycia czowieka, ktre w sposb jakociowy
odrniaj czowieka od przyrody. S to zjawiska, ktre s waciwe tylko spo ecze stwu, i nie
ma ich w zewntrznej przyrodzie (jzyk, moralno, nauka, transport, odzie , zwyczaj
obdarowywania si prezentami, produkowanie narzdzi pracy). Do kultury nale te
waciwoci czowieka, ktre nie s dziedziczone genetycznie i nie s regulowane instynktami
biologicznymi.
Badacze odkryli, e kultura rnych spoeczestw zawsze uwzgldnia uniwersaln
psychofizjologiczn natur czowieka, uniwersaln logik istnienia organizmu w danym
rodowisku naturalnym. Fizyczna jedno natury zewntrznej, biologiczna jedno cz owieka
jako gatunku, jedno zasad wspdziaania spoecznego ludzi tworzy wielo uniwersaliw
kulturowych (zakaz zabijania, potpienie zodziejstwa, kamstwa, organizowanie obrony przed
wrogiem).
Socjologia bada kultur pod wasnym ktem - bada jej rol, funkcj w tworzeniu i rozwoju
systemw spoecznych (instytucji spoecznych, zbiorowoci, spoeczestwa jako caoci).
Spoeczna istota kultury polega na tym, e kultura powstaje i jest realizowana w trakcie
wspdziaania spoecznego. Jest ona symbolicznym mechanizmem zabezpieczajcym
wsporganizowanie jednostek.
WARIANT 3
Moim zdaniem na rnorodno kultury gwny wpyw ma historia i powsta e w ci gu
czasu tradycje, sytuacje ekonomiczne mieszkacw, uwarunkowania geograficzne i podzia y
administracyjne nabierajce coraz wikszej odmiennoci.
Wspomniane na wykadzie rodzaje teoretycznego zrnicowania kulturowego rozwijaj
pogldy na uwarunkowania przestpczoci prowadzce do wielkich czynw, a tym samym
sprzeciwiajcych si wadzom. Czynniki te majce wpyw na powstanie zrnicowanych
zachowa przestpczych i mechanizmy ich postpowania.
Przyczynami zrnicowania mog by takie procesy jak niewolnictwo, wojny, kolonializm,
migracje i wspczesna globalizacja, ktre doprowadziy do rozproszenia si ronych grup
ludnoci i osiedlania si na nowych obszarach. Przyczynio si to do pojawienia si
spoeczestw bdcych mieszankami kulturowymi, w ktrych skad wchodzi po kilka grup o
odmiennym kulturowym, etnicznym i jzykowym rodowodzie.
113
dziemi
- rodzina matriarchalna/patriarchalna/partnerska
- Systemowe rozumienie rodziny, okrela system rodzinny, jako organizm (systemy
biologiczne) majcy swj wasny wiat, indywidualn i niepowtarzaln organizacj ycia oraz
ukad stosunkw wzajemnych midzy czonkami systemu. (Internet)
- Systemowe ujcie rodziny wskazuje, e jest ona systemem, czyli pewn z oon
rzeczywistoci i zbiorem elementw w dynamicznej interakcji, w ktrej kady element jest
okrelany przez pozostae. Takie rozumienie zakada, e na jako funkcjonowania ca ej
rodziny jako wsplnoty osb, maj wpyw wszyscy jej czonkowie. System rodzinny
charakteryzuje si jeszcze jedn wan cech cyrkularnoci, ktra oznacza, e relacje
midzyludzkie nigdy nie s jednostronne, a zachowanie jednego osoby ma wp yw na ca y
rodzinny ukad. (Internet)
(b)
- aspekt strukturalny sie relacji midzyludzkich nie obiektw, lecz form , schematw
odnoszenia si do siebie => struktura pokrewiestwa
- stosunki w rodzinie maj charakter bezporedni (face to face) z przewag wsp pracy nad
wspzawodnictwie
- tradycyjna rodzina dua skada si z dwch lub wicej rodzin nuklearnych mieszkaj cych w
jednym domu, podporzdkowanych wadzy ojca rodziny (gwnie spo. przednowoczesne)
- wspczesna rodzina rozszerzona jest do lunym zwizkiem rodzin nuklearnych,
pozostajcych ze sob w zrnicowanych relacjach (wymiana usug, ale niezaleno
ekonomiczna, odrbne gospodarstwa domowe)
- Podejcie strukturalne zwraca uwag na skad i czonkostwo w grupie. Mona przyj, e
rodzin tworzy przynajmniej jeden rodzic i jedno dziecko, ktrzy biologicznie s ze sob
spokrewnieni i posiadaj wsplne miejsce zamieszkania. Utworzona jednostka rodzinna z
rodzica i dziecka mieszka razem przynajmniej z dwch powodw: poniewa s biologicznie
spokrewnieni, lub te normy spoeczne, jak na przykad adopcja, pozwalaj na takie
powizania. Strukturalne definicje przyjmuj pewne minimum- jednostk rodzinn tworzy
przynajmniej jeden rodzic i jedno dziecko. (Internet)
WARIANT 3
WARIANT 2
115
WARIANT 2
Wrd licznych definicji rodziny, wystpujcych w literaturze socjologicznej, wymogom
odpowiada; definicja J. Szczepaskiego, okrelajca rodzin jako ma grup pierwotn
zoon z osb, ktre czy stosunek maeski i rodzicielski oraz silna wi mi dzyosobnicza.
W tym przypadku chodzi tu o stosunek rodzicielski w szerokim, spo eczno-prawnym rozumieniu
tego terminu, umacniany z reguy prawem naturalnym, obyczajami i kontekstem kulturowym.
119
interakcje poszczeglnych czonkw rodziny, pozycje ma i ony, dzieci oraz innych krewnych.
Historycznie rzecz ujmujc- ewolucja rodziny polega na ograniczaniu jej instytucjonalnego
charakteru. Zmianom tym towarzyszy proces emancypacji rodziny od spoeczestwa. Na cechy i
sposb funkcjonowania rodziny wpyw wywieraj m.in. zmiany zachodzce w jej otoczeniu
spoecznym, w makrostrukturze. Socjologowie maj tu na myli przemiany rodziny dokonuj ce
si pod wpywem dwch procesw- uprzemysowienia i urbanizacji. Oba procesy s rd em
zmian w rodowisku pracy i zamieszkania. Prowadzi to do rozlu nienia wi zi pokrewie stwa
midzy pokoleniami i rozproszonymi czonkami rodziny szerszej. Zmieniaj si take podstawy
wizi maeskiej- coraz wikszego znaczenia nabieraj cechy osobowe partnerw i uczucia
oraz relacje rodzice-dzieci.
Z bada socjologicznych wynika e polska rodzina ewoluuje w stron nowoczesnego modelu:
WARIANT 2
Rodzina jest podstawow mikrostruktur spoeczn. Wystpowaa i wyst puje we
wszytskich spoecznociach ludzkich w rnych kulturach, od najdawniejszych czasw.
Chocia przybieraa rne formy, zawsze realizowaa funkcji projekcji i socjalizacji.
Jako jedna z gwnych instytucji spoecznych rodzina peni wiele niezbdnych dla
rozwoju spoeczestwa funkcji. Funkcje - to cele, do ktrych zmierza ycie i dzia alno
rodziny oraz zadania, jakie realizuje rodzina zaspokajajc potrzeby swych cz onkw.
Zakres tych funkcji (intensywno ich realizacji) zmienia si zalenie od poziomu
rozwoju spoecznego, poziomu industrializacji i urbanizacji oraz przemian kulturowych.
W przeszoci rodzina bya maym pastwem. Realizujc podstawowe funkcje spo eczne
musiaa rzdzi si sformalizowanymi wzorami zachowa. Okrelay one dokadnie
wzajemne interakcje poszczeglnych czonkw rodziny, pozycje ma i ony, dzieci oraz
innych krewnych. Historycznie rzecz ujmujc - ewolucja rodziny polega na
ograniczaniu jej instytucjonalnego charakteru. Zmianom tym towarzyszy proces
emancypacji rodziny od spoeczestwa. Ograniczanie niektrych funkcji rodziny
121
Dlatego te prac patn lub te niepatn mona zdefiniowa jako zajcia wymagajce
wysiku umysowego i fizycznego, ktrych celem jest wytwarzanie dbr i wiadczenie us ug
sucych zaspokojeniu ludzkich potrzeb.
Praca jest podstaw gospodarki, tj. systemu gospodarczego.
a) aspekt systemowy- odnosi si do ukadu pozycji (statusw) i typowych dla nich rl,
Konkretne stanowisko pracy jak podejmujemy, warunkuje nasz poziom ycia, status
materialny, a co za tym idzie status spoeczny. Podejmowana praca nakada na nas role, jakie
mamy spenia. W konkretnym rodowisku pracy, np. w firmie, kady pracownik podejmuj c
okrelone stanowisko pozostaje w rnym ukadzie pozycji i zalenoci z innymi
wsppracownikami. Taki stan rzeczy niesie ze sob okrelone postawy, zachowania, role wobec
danych osb. Np. szef, ktry ma decydujce zdanie, zarzdzania dzia alnoci ca ej firmy, a
wszyscy pracownicy wykonuj swoje zadania, polecenia swojego szefa. Pracodawca z racji
penionej funkcji ma wadz nad swoimi pracownikami.
b) aspekt strukturalny- to sie relacji midzyludzkich- nie obiektw, lecz form, schematw
odnoszenia si ludzi do siebie,
Kontakty spoeczne. W rodowisku zawodowym czsto zawizuj si przyjanie. Wsplna praca
daje moliwo wsplnego spdzania czasu, dzielenia si swoimi zainteresowaniami
zawodowymi. To take uczestnictwo we wsplnych zajciach. Osoba, ktra traci prac , a wic
kontakt ze rodowiskiem zawodowym, automatycznie traci krg potencjalnych przyjaci i
znajomych.
WARIANT 2
SOCJOLOGIA PRACY jest jednym z dziaw socjologii, specyficznym, zajmuj cym si opisem i
wyjanianiem zachowa spoecznych ludzi w procesie pracy , podczas produkcji dbr i usug.
Socjologia pracy w szerszym tego sowa znaczeniu , zawiera socjologie przemys u i obejmuje
takie zakresy bada jak:
a) spoeczne uwarunkowania , motywy i skutki pracy w ogle
b) zakad pracy jako system spoeczny, tzn. system grup i stosunkw spoecznych
c) konflikty spoeczne i zjawiska dezorganizujce zakad pracy i ich przezwycianie
d) zakad pracy jako zoona cz skadowa ycia oglnospoecznego , bdca systemem na
przykad spoecznoci lokalnej czy badanej brany.
SOCJOLOGIA PRACY w wszym znaczeniu okrelana jest jako dzia socjologii , ktry zajmuje
si praca jako procesem spoecznym , wpywem warunkw spoecznych na motywy , przebieg,
intensywno i wyniki pracy spoeczestwa oraz badaniem skutkw , jakie praca wywo uje w
strukturze , dziaania oraz rozwoju szerszych i wszych zbiorowo ci. Bada przede wszystkim
zakad pracy jako miejsce, w ktrym procesowi pracy towarzysza rozmaite zjawiska spo eczne,
zatem jej znajomo i stosowanie wynikw jej bada moe pozwoli na lepsze rozwi zywanie
problemw zwizanych z gospodarka zasobami ludzkimi ale nie tylko. A_ Mona wyr ni
nastepujce wzory spoeczno zawodowe pracownika : !- wzory przecitnego cz onka za ogi ktre
124
okresla minimum tych wartoci jakie pracownik powinien posiadac. 2- wzory idealnego
pracownika. 3- wzory negatywnego pracownika. Rola zawodowa to zachowanie pracownikw
wynikajce z dziaalnoci zwizanej z pozycj zajmowan w zakadzie i obowizkami z tego
wynikajcymi. W wyniku oddziaywania norm i wzorow powstaje swoisty uk ad hierarchiczny
rol zawodowych realizowanych przez pszczegolnych czonkw zaogi. Wyr niamy nastepuj ce
role w zakadzie pracy 1- kierownicze- ktre dotycza odpowiedzialno ci za sprawne dzialanie
zakadu pracy. 2- dozorujce i kontrolujce wynikajce z nadzoru nad poszczeglnymi
zespoami pracowniczymi. 3- specjalistow- ktrzy wykonuja prace koncepcyjna. 4pracownikow administracyjnych i pomocniczych . 5 pracownikow produkcyjnych czyli
robotnikow
B-w wyniku realizacji okrelonych rl i zajmowanych pozycji zawodowych powstaja
swoiste wiezi spoeczne. Mamy nastpujce wiezi : 1- wiezi zawodowe0 ktra wyraza
czno pracownikow o tym samym fachu majcych wspolne zainteresowania. 2- wiez
roboty wiazaca pracownikow ze wzgldu na wspolne czynnoci robocze. 3- wiez
kolezenska powstaje przy wspolnej pracy. 4- wiez herarchi- czyli zaleno su bowych .
5- wiez zakladowa. 6 wiez instytucjonalna- laczaca poszczeglnych pracownikow z dana
instytucja. Charakter wiezi w pracy wywiera wpyw na cala zaog i funkcjonowanie
pracy
125
wic zaspakaja rnego rodzaju potrzeby np.: biologiczne, ekonomiczne, kulturowe ale s one
okrelane przez struktur i kultur grup, do ktrych jednostka naley. Natomiast struktura i
kultura grup wyznacza rodki realizacji celw pracy oraz metody posugiwania si nimi w
zalenoci od rodzaju potrzeb jakie maj zaspokoi. Praca powinna by uyteczna, poniewa
jest podstaw bogactwa narodu. Jest to warto, dziki ktrej powstaj inne wartoci, take
duchowe. Praca jest podstaw moralnego rozwoju czowieka, poniewa tworzy materialne
warunki rozwoju i realizacji czowieka. Ma materialn moc twrcz, gdy jest sposobem
tworzenia przez czowieka jego wasnego ycia. Wspdziaa rwnie z innymi lud mi i
grupami ludzkimi dlatego ma moc socjotwrcz. (b) kulturowym- Przez prac wychowujemy,
poniewa jest aktualn spraw w kadym okresie ycia czowieka, ktre zaczyna si od
wychowania przez prac w rodzinie a do wychowania przez prac w okresie aktywno ci
zawodowej czowieka. Jego szczegln cech stanowi wykorzystanie pracy w procesach
oddziaywania na jednostk i dokonywania zmian w jego osobowoci. A wi c praca pe ni
wan rol w wychowaniu. Pierwsze rozumowanie czowieka o pracy kszta tuj si w
rodzinie. Przez prac i w toku pracy ksztatuje si w wychowanku postawa szacunku do
pracy, jej wartoci, oraz przekonanie, e jest ona moraln powinnoci kadego czowieka i
stanowi rdo jego spoecznej wartoci.
Do powstawania wytworw i usug spoecznie wartociowych wykonuj cych j jednostek i
czonkw ich rodzin prowadzi praca zawodowa. Przede wszystkim dotyczy to g wnie ludzi
dorosych i zwizana jest z caymi okresami ich aktywnoci zawodowej. Stanowi nie tylko
niezbdny warunek jego egzystencji, ale rwnie form jego aktywnoci. Dzi ki pracy
zawodowej kady pracujcy ma prawo do pozyskiwania minimum rodkw gwarantuj cych
jemu i jego rodzinie utrzymanie.
Prac moemy okreli jako prost i zoon, prace fizyczn i umysow, lekk i cik .
W yciu wspczesnego czowieka praca to bardzo istotny element jego egzystencji. Wed ug
Andrzeja Frycz - Modrzewskiego - cytat "wszystkich tedy przyzwyczai by trzeba do jakiej
pracy" i "kto za nie chce pracowa, ten niech nie je".
Praca jest czynnikiem ksztatujcym osobowo, poniewa wpywa na fizyczny rozwj
czowieka, wyzwala w nim inicjatyw i twrc aktywno mylow. Aby praca czowieka
bya sensowna, a jej trud dawa owoce potrzebna jest motywacja pracy. Osi gni cie satysfakcji
w wykonywanej pracy i pobudzenie motywacji do pracy zapewniaj tylko te czynniki, ktre
wystpuj na odpowiednim poziomie. Efektywna praca czowieka wysoko kwalifikowanego,
ktra zakada wysoki poziom kompetencji i odpowiedzialnoci zawodowej staje si now
jakociowo wartoci. Waciwoci i walory takiej pracy mona wyksztaci i pozyska dopiero
w toku normalnej dziaalnoci zawodowej poszerzonej przez r ne formy dalszego kszta cenia.
Praca to czynno
fizycznych i umysowych
materialnych i duchowych
129
130
W zalenoci od tego, do ktrej grupy doczy jednostka poprzez podj cie przez ni pracy,
bdzie, wykonywaa okrelone dziaania. Umiejtnoci, stan wiedzy jednostki, kwalifikacje
wpywa te na dziaalno caej grupy.
Ponad to, ujcie zdarzeniowe (polowe), gosi, e spoeczestwo jest pynne, zmienne. Tak samo
jest z prac. Podejcie do pracy te jest zmienne, poniewa praca, zawd nie jest sta a,
jednostka zmienia w cigu ycia miejsce pracy kilkakrotnie.
WARIANT 1
Aspekt zdarzeniowy (polowy) Jest to:
Nieustajco zmiennie, pynne pole, pene zdarze spoecznych;
w polu tym zbiorowoci; jednostki podejmuj wobec siebie nawzajem kulturowo wyznaczone i
strukturalne ukierunkowane dziaania i w toku tego procesu wytwarzaj grupy, systemy
spoeczne, struktur spoeczn i kultur stanowice z kolei kontekst dla przysz ych dzia a .
Spoeczestwo w tym ujciu nie istnieje, lecz cigle na nowo ,,staje si.
- spoeczestwo jako przestrze, w ktrej rne rzeczy cigle dziej si (czasami przez ludzi
nie s dostrzegane, obserwowalne);
- abstrakcyjna przestrze, nieskoczona liczba wymiarw;
- spoeczestwo nie rozwija si linearnie, jest w cigym ruchu; teorie konstruktywizmu
spoecznego;
tworzenie kolejnych wersji ycia spoecznego;
Zgodnie z definicj aspektu zdarzeniowego w ujciu socjologicznym oraz na podstawie ksia ki
Anthony'ego Giddens'a SOCJOLOGIA, zmiany na paszczynie pracy zwizane s z
przejciem od spoeczestw tradycyjnych"
opartych pierwotnie na rolnictwie, do spoeczestw przemysowych" opartych na produkcji
mechanicznej i wymianie towarw.
Przejcie od spoeczestwa tradycyjnego do przemysowego tworzy postp. Nikt oczywicie nie
twierdzi, e w spoeczestwach przemysowych nie ma konfliktw i napi. Panuje jednak
przekonanie, e owe sprzecznoci s rwnowaone przez korzystne cechy ustroju
przemysowego, ktry stwarza dostatek materialny, a zarazem wie si z likwidacj
tradycyjnych rde zniewolenia. W spoeczestwie przemysowym rozpadaj si sztywne formy
131
132
kosztowny sposb. Suy temu odpowiednie konstruowanie pozycji spo ecznych i zwi zanych z
nimi rl, a take odpowiednie ksztatowanie stosunkw spoecznych midzy pozycjami.
Organizacje nieustannie si te reformuj, odchodzc od tradycji, zrywaj c z zakorzenionymi
wzorami czy emocjonalnymi nawykami, ulegaj cigemu - jak powiada Weber odczarowaniu". W spoeczestwie nowoczesnym, gdzie instrumentalna racjonalno staje si ,
zdaniem Webera, dominujcym motywem caego ycia spoecznego, organizacje spoeczne
przybieraj coraz czciej szczegln posta, ktr okreli jako biurokracj. yjemy dzi w
wiecie organizacji biurokratycznych.
134
137
139
140