ISSN 1644-0633

www.acta.media.pl

Acta Sci. Pol. Architectura 15 (3) 2016, 4354

BADANIA PARAMETRW ZAGSZCZALNOCI

GRUNTW NIESPOISTYCH METOD PROCTORA
Dariusz Tymosiak, Maria J. Sulewska
Politechnika Biaostocka, Biaystok
Streszczenie. Celem pracy jest analiza wynikw bada porwnawczych parametrw zagszczalnoci maksymalnej gstoci objtociowej szkieletu gruntowego (ds) i wilgotnoci optymalnej (wopt), wedug polskich norm: starej PN-88/B-04481:1988 oraz nowej
PN-EN 13286-2:2010. Badania wykonano na dwch gruntach niespoistych, rwnoziarnistych (pospka Po i piasek redni Ps) czterema metodami (I, II, III, IV) wedug
PN-88/B-04481:1988 oraz czterema metodami (A+A, A+B, B+A, B+B) wedug PN-EN
13286-2:2010. Wartoci maksymalnej gstoci objtociowej szkieletu gruntowego (ds)
uzyskane wedug obu norm niewiele rni si od siebie: dla Po okoo 1,94,0%, a dla Ps
okoo 1,62,1%. Rnice wartoci wilgotnoci optymalnej (wopt) nie podlegaj wyranym
prawidowociom.
Sowa kluczowe: zagszczalno gruntw, badania porwnawcze, maksymalna gsto
objtociowa szkieletu gruntowego, wilgotno optymalna

WSTP
Zagszczanie gruntu jest procesem, w ktrego wyniku nastpuje przemieszczanie
si czstek gruntu wskutek przyoonej siy pokonujcej siy tarcia pomidzy ziarnami
i czstkami. Efektem jest moliwie szczelne uoenie ziaren. Na efektywno procesu zagszczenia wpywaj: wilgotno gruntu [Proctor 1933a, b], uziarnienie i rodzaj gruntu [Pisarczyk 2004, Sulewska 2005, 2009, Majer 2009], cechy ksztatu ziaren [Pisarczyk 1977],
nakad energii oraz sposb jej przekazywania [Gurtug i Sridharan 2004, Sivrikaya i in.
2008, Dbska i Pisarczyk 2011]. Dany grunt charakteryzuje si okrelonymi parametrami
zagszczalnoci, oznaczonymi jako: ds i wopt. Wilgotno optymalna (wopt) jest najbardziej
korzystna przy zagszczaniu danej mieszanki, poniewa przy takiej wilgotnoci uzyskuje
si maksymaln gsto objtociow szkieletu gruntowego (ds), przy okrelonej energii
Adres do korespondencji Corresponding author: Dariusz Tymosiak, Politechnika Biaostocka,
Wydzia Budownictwa i Inynierii rodowiska, Zakad Geotechniki, ul. Wiejska 45A,
15-351 Biaystok, e-mail: d.tymosiak@pb.edu.pl
Copyright by Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2016

44

D. Tymosiak, M.J. Sulewska

i w danych warunkach zagszczania. Gdy wilgotno gruntu jest zbyt maa, obserwuje
si niewystarczajco szczelne uoenie czstek. Z kolei zbyt dua wilgotno powoduje
zamknicie drg ucieczki powietrza z masy gruntowej na zewntrz [Pisarczyk 2004].
Odpowiednie zagszczenie nasypw ma istotny wpyw na dobr stateczno korpusw ziemnych oraz zwiksza nono gruntw pod nawierzchniami komunikacyjnymi.
Miar zagszczenia gruntw nasypowych (spoistych i niespoistych) jest wskanik zagszczenia (IS). Suy on do kontroli jakoci wykonywania robt ziemnych i obliczany
jest ze wzoru:
IS

Ud
[ ]
U ds

(1)

gdzie: d gsto objtociowa szkieletu gruntowego wyznaczona w nasypie [gcm3],

ds maksymalna gsto objtociowa szkieletu gruntowego przy wilgotnoci
optymalnej, wyznaczona w laboratorium w okrelonych warunkach zagszczenia na prbce pobranej z nasypu [gcm3].
Spord polowych i laboratoryjnych metod badania parametrw zagszczalnoci
gruntw spoistych i niespoistych [Pisarczyk 1977, 2004] najbardziej popularna w Polsce
jest metoda Proctora zalecana w starej normie PN-88/B-04481:1988 oraz w nowej
normie PN-EN 13286-2:2010 wdraanej obecnie do praktyki budowlanej.
Kontrola jakoci zagszczenia gruntu polega na sprawdzeniu, czy osignita warto
wskanika zagszczenia w nasypie jest co najmniej rwna jego minimalnej wartoci wymaganej przy waciwym zagszczeniu warstw wbudowanych w dany rodzaj budowli
ziemnej, okrelonej w nastpujcych dokumentach:
w nasypach w budownictwie drogowym w PN-S-02205 [1998],
w nasypach w budownictwie oglnym w PN-B-06050 [1999],
w nasypach urzdze wodno-melioracyjnych w PN-B-12095 [1997],
w nasypach w budownictwie hydrotechnicznym w dokumencie Roboty ziemne...
[1994],
w nasypach tramwajowych w PN-K-92011 [1998],
w nasypach kolejowych w Warunkach technicznych... [2009].
Celem pracy jest analiza wynikw bada porwnawczych parametrw zagszczalnoci wybranych gruntw niespoistych maksymalnej gstoci objtociowej szkieletu
gruntowego (ds) i wilgotnoci optymalnej (wopt) wedug polskich norm: starej PN-88/
/B-04481:1988 oraz nowej PN-EN 13286-2:2010.
RYS HISTORYCZNY METODY PROCTORA
Pierwsz opublikowan procedur kontroli sztucznego zagszczenia gruntw byy wytyczne California Impact Test (California State Impact Method), ktre opracowa w 1929 roku O. James Porter w California Division of Highways w Sakramento, USA. Jest ona
znana pod nazw California Test 216 [2006] i uywana do dzi, po modyfikacjach (ostatnie modyfikacje nastpiy w latach: 2000, 2006, 2011) [Rogers 2014]. Metoda polega na
zbadaniu in-situ gstoci objtociowej gruntu za pomoc objtociomierza piaskowego
Acta Sci. Pol.

Badania parametrw zagszczalnoci gruntw niespoistych metod Proctora

45

i porwnaniu z maksymaln moliw do uzyskania wartoci gstoci objtociowej

gruntu przy okrelonej energii i warunkach zagszczenia, odczytan z wykresu wilgotno-gsto objtociowa, sporzdzonego na podstawie wynikw bada przy uyciu
specjalnego cylindra i ubijaka (podobnie jak w metodzie Proctora).
Istnienie zalenoci midzy gstoci objtociow szkieletu gruntowego a wilgotnoci gruntw drobnoziarnistych przy tej samej energii zagszczajcej stwierdzili niezalenie od siebie Kelso w Australii w 1926 roku oraz Proctor w 1933 roku [Pisarczyk
2004]. Ralph Roscoe Proctor opublikowa w 1933 roku w cyklu czterech publikacji
[Proctor 1933a, b, c, d] zasady i opis swojej metody okrelania wilgotnoci optymalnej
(wopt), przy ktrej uzyskuje si najwiksze zagszczenie gruntu przy okrelonej energii i danych warunkach zagszczenia. Standardowa metoda Proctora zostaa znormalizowana w 1950 roku przez American Society for Testing and Materials [ASTM 2007]
(ostatnie wydanie w 2012 roku) oraz przez American Association of State Highway and
Transportation Officials [AASHTO 1986] (ostatnie wydanie w 2015 roku). W zwizku ze
wzrostem obcienia korpusw drogowych coraz ciszymi rodkami transportu zwikszay si wymagania dotyczce lepszego zagszczenia nasypw. Wywoao to rwnie
rozwj cikiego sprztu zagszczajcego. Konieczno zwikszenia wartoci wymaganych parametrw zagszczalnoci gruntw w nasypach uwzgldniono w 1958 roku
we wprowadzonej zmodyfikowanej metodzie Proctora [ASTM 2009] (ostatnie wydanie
w 2012 roku) oraz [AASHTO 2001] (ostatnie wydanie w 2015 roku). Modyfikacja metody polegaa na okoo piciokrotnym zwikszeniu energii zagszczania na 1 dm3 objtoci
gruntu w cylindrze normowym.
Metoda Proctora zostaa z niewielkimi zmianami przyjta take w Polsce, w kolejnych
normach: PN-59/B-04491, PN-75/B-04481 oraz PN-88/B-04481:1988. W 2005 roku zostaa opublikowana w Polsce nowa norma europejska, ktrej kolejne wydania jako normy
polskiej rniy si wersj jzykow: PN-EN 13286-2:2005-03E (w jzyku angielskim)
i PN-EN 13286-2:2007-08P (w jzyku polskim). Aktualnie obowizujca norma i poprawka do niej zostay wydane w jzyku angielskim: PN-EN 13286-2:2010-11E:2010
i poprawka PN-EN 13286-2:2010/AC:2014. Norma ta odnosi si tylko do niezwizanych lub zwizanych hydraulicznie mieszanek wykorzystywanych w budownictwie
drogowym lub w inynierii ldowej. Nie odnosi si ona do gruntw wykorzystywanych
w robotach ziemnych.
Charakterystyki metod wyznaczania parametrw zagszczalnoci wedug norm amerykaskich i polskich: AASHTO, ASTM, PN oraz PN-EN zamieszczono w tabeli 1.
Metoda standardowa we wszystkich procedurach polega na przekazaniu podczas
ubijania energii rwnej okoo 0,60 kNmdm3 (od 0,589 do 0,596 kNmdm3, czyli energia przekazywana w rnych metodach moe maksymalnie rni si rednio
o 1,2%). W metodzie zmodyfikowanej przekazuje si energi zagszczenia rwn okoo
2,7 kNmdm3 (od 2,645 do 2,698 kNmdm3, a ich maksymalna rnica wzgldna wynosi okoo 2,0%). Wymiary i objtoci cylindrw s we wszystkich normach podobne,
z wyjtkiem cylindra C w normie PN-EN 13286-2:2010-11E:2010 przy wprowadzonej tu
innej ni w pozostaych normach masie i wysokoci spadania ubijaka C.
Wedug PN-88/B-04481:1988 prbk gruntu naley wymiesza z wod i umieci
w szczelnie zamknitym naczyniu na co najmniej 15 h. Mona najwyej piciokrotnie

Architectura 15 (3) 2016

Metoda
Method

PN-88/B-04481
[1988]

(standard.)

(zmodyf.)
(zmodyf.)

II

III
IV

A (standard.)
(standard.)
AASHTO T 99 B
[1986]
C
(standard.)
D (standard.)
A
(zmodyf.)
(zmodyf.)
AASHTO T 180 B
[2001]
C
(zmodyf.)
D
(zmodyf.)
A (standard.)
ASTM D698
B
(standard.)
[2007]
C
(standard.)
A
(zmodyf.)
ASTM D1557
B
(zmodyf.)
[2009]
C
(zmodyf.)
A+A (standard.)
PN-EN 13286-2 A+B (standard.)
[2010]
C+C (standard.)
ubijak + cylinder
rammer + mould B+A (zmodyf.)
B+B (zmodyf.)
C+C (zmodyf.)
I
(standard.)

Norma
Standard

112,8
152,4

152,4

[mm]
102,0
152,0
102,0
152,0
101,6
152,4
101,6
152,4
101,6
101,6
152,4
101,6
101,6
152,4
100,0
150,0
250,0
100,0
150,0
250,0
112,8
100,0
120,6

120,6

[mm]
116,5
116,5
116,5
116,5
116,5
116,5
116,5
116,5
116,4
116,4
116,4
116,4
116,4
116,4
120,0
120,0
200,0
120,0
120,0
200,0
100,0
0,0010
0,0022

0,0022

[m3]
0,000943
0,002124
0,000943
0,002124
0,000943
0,002124
0,000943
0,002124
0,000943
0,000943
0,002124
0,000943
0,000943
0,002124
0,000942
0,002120
0,009813
0,000942
0,002120
0,009813
0,0010

rednica Wysoko Objto

cylindra cylindra cylindra
Diameter
Height
Volume
of mould of mould of mould

305,0

457,2
305,0
600,0
457,0
600,0

2,50; 50,8

4,53; 50,8
2,50; 50,0
15,00; 125,0
4,50; 50,0
15,00; 125,0
2,50; 50,8
4,50; 50,8
4,50; 76,8

480,0

320,0

457,0

4,54; 50,0

2,50; 76,8

305,0

2,50; 50,0

Masa ubijaka; WysoLiczba

rednica
ko
warstw
ubijaka
spadania
Number
Mass; Diam- ubijaka
of layeter of ramHeight
ers
mer
of fall
[kg]; [mm]
[mm]
[]

Tabela 1. Zestawienie charakterystyk zagszczenia wedug norm amerykaskich i polskich

Table 1. Summary of characteristics of compactibility according to polish and american standards

25
55

55

Liczba
uderze na
warstw
Number of
blowsper
layer
[]
25
56
25
56
25
56
25
56
25
25
56
25
25
56
25
56
22
25
56
98
25
2,649
2,649

0,589

[kNmdm3]
0,595
0,592
0,595
0,592
2,698
2,683
2,698
2,683
0,595
0,595
0,592
2,696
2,696
2,681
0,596
0,593
0,594
2,677
2,665
2,645
0,589

Energia zagszczania
Compaction energy

D < 6,00
D < 10,00

D < 10,00

[mm]
D 4,75
D 4,75
D 19,00
D 19,00
D 4,75
D 4,75
D 19,00
D 19,00
D 4,75
D 9,50
D 19,00
D 4,75
D 9,50
D 19,00
D < 16,00
D < 16,00; 31,50; 63,00
D < 31,50; 63,00
D < 16,00
D < 16,00; 31,50; 63,00
D < 31,50; 63,00
D < 6,00

Warunki stosowania:
rednica ziaren (D)
Terms of use:
sieve (D) size

Badania parametrw zagszczalnoci gruntw niespoistych metod Proctora

47

zagszcza t sam prbk, zwikszajc wilgotno gruntu przy kolejnym zagszczeniu

rednio o 2%.
Wedug procedury zgodnej z PN-EN 13286-2:2010 i poprawki PN-EN 13286-2:2010/
/AC:2014 do badania naley przygotowa kilka oddzielnych prbek mieszanki o wilgotnoci wzrastajcej o 12%. Jedna prbka mieszanki moe by zagszczana tylko jeden
raz. Jeli waciwoci mieszanki s dobrze znane, to mona wykona tylko trzy oznaczenia d i w. Norma dokadnie opisuje sposb zagszczania ubijakiem warstw gruntowych
w cylindrze, np. w metodzie A+A i B+A naley przyoy trzy serie po osiem uderze:
siedem uderze rozmieszczonych rwnomiernie na powierzchni warstwy z kocowym
uderzeniem na rodku.
WYNIKI BADA I ICH ANALIZA
Badania wykonano na dwch gruntach niespoistych: piasku rednim (Ps) i pospce (Po)
zgodnie z klasyfikacj wedug PN-86/B-02480:1986 (na piasku ze wirem drobnym fgrSa
i na piasku ze wirem rednim i wirem drobnym fgrmgrSa wedug PN-EN ISO 14688-2:2006 oraz poprawki PN-EN ISO 14688-2:2006/Ap2:2012). Wyniki bada uziarnienia
gruntw wykonanych metod sitow wedug PN-88/B-04481:1988 przedstawiono w postaci krzywych uziarnienia na rysunku 1. Zgodnie z wartociami wskanikw uziarnienia, pokazanymi w tabeli 2, byy to grunty rwnoziarniste (lub jednofrakcyjne).

Rys. 1.
Fig. 1.

Krzywe uziarnienia pospki i piasku redniego

Grain-size distribution curves of sand and gravel mix and medium sand

Parametry zagszczalnoci ds i wopt wyznaczano czterema metodami (I, II, III, IV)
wedug PN-88/B-04481:1988 oraz czterema metodami (A+A, A+B, B+A, B+B) wedug
PN-EN 13286-2:2010 i poprawki PN-EN 13286-2:2010/AC:2014. Do bada uyto mechanicznego aparatu Proctora wedug PN-88/B-04481:1988 (rys. 2a) oraz rcznego ubijaka Proctora wedug PN-EN 13286-2:2010 (rys. 2b).
Architectura 15 (3) 2016

48

D. Tymosiak, M.J. Sulewska

Tabela 2. Wskaniki uziarnienia badanych gruntw

Table 2. Graining coefficients of tested soils
Charakterystyka
wedug
Characteristics
according

Rodzaj gruntu
rednica ziaren
(symbol)
Sieve (D) size
Soil (symbol)

Czyewski i in.
[1973]

piasek redni
(Ps)

PN-EN ISO
14688-2:2006
i poprawka
PN-EN ISO
14688-2:2006/
/Ap2:2012

D10 = 0,21 mm
D30 = 0,35 mm
piasek ze wi- D60 = 0,62 mm
rem drobnym
(fgrSa)

Czyewski i in.
[1973]
PN-EN ISO
14688-2:2006
i poprawka
PN-EN ISO
14688-2:2006/
/Ap2:2012

Rys. 2.
Fig. 2.

pospka
(Po)
D10 = 0,25 mm
piasek ze wi- D30 = 0,43 mm
rem rednim D60 = 1,00 mm
i wirem
drobnym
(fgrmgrSa)

Wskaniki uziarnienia
Graining coefficients

Jednorodno
uziarnienia
Graining
uniformity

U = 2,95
wskanik
rnoziarnistoci

CC = 0,94
wskanik
krzywizny

grunt
rwnoziarnisty

CU = 2,95
wskanik
jednorodnoci
uziarnienia

CC = 0,94
wskanik
krzywizny

grunt
jednofrakcyjny

U = 4,00
wskanik
rnoziarnistoci

CC = 0,74
wskanik
krzywizny

grunt
rwnoziarnisty

CU = 4,00
wskanik
jednorodnoci
uziarnienia

CC = 0,74
wskanik
krzywizny

grunt
jednofrakcyjny

Ubijaki Proctora: a mechaniczny wedug PN-88/B-04481:1988, b rczny wedug

PN-EN 13286-2:2010 (ubijak A + cylinder A)
Proctor rammers: a automatic according to PN-88/B-04481:1988, b manual according
to PN-EN 13286-2:2010 (rammer A + mould A)
Acta Sci. Pol.

Badania parametrw zagszczalnoci gruntw niespoistych metod Proctora

49

Na podstawie wynikw bada gruntw czterema metodami (I, II, III, IV) wedug PN-88/B-04481:1988 sporzdzono krzywe zagszczalnoci pospki (rys. 3a) i piasku redniego (rys. 3b). Na podstawie wynikw bada gruntw czterema metodami (A+A, A+B,
B+A, B+B) wedug PN-EN 13286-2:2010 i poprawki PN-EN 13286-2:2010/AC:2014
sporzdzono krzywe zagszczalnoci pospki (rys. 4a) i piasku redniego (rys. 4b).
Z wykresw zagszczalnoci odczytano wartoci parametrw ds i wopt badanych gruntw (tab. 3).
a
pospka
sand and
gravel mix

piasek redni
medium sand

Rys. 3.
Fig. 3.

Krzywe zagszczalnoci wedug PN-88/B-04481:1988: a pospki, b piasku redniego

Compaction curves according PN-88/B-04481:1988 for: a sand and gravel mix, b medium sand

Na rysunkach 34 wida potwierdzenie znanego zjawiska, e wiksze wartoci ds

uzyskuje si, stosujc metody o wikszej energii zagszczania (III i IV oraz B+A i B+B).
I tak na postawie tabeli 3 dla pospki mona zaobserwowa maksymaln rnic wzgldn midzy wynikami bada metodami B+B i A+B: [(2,02 1,90)/2,02] 100 = 5,9%
(rednia rnica midzy wynikami bada metodami zmodyfikowanymi i standardowymi
wynosi 4,7%), a dla piasku redniego rnica wzgldna midzy wynikami bada metodaArchitectura 15 (3) 2016

50

D. Tymosiak, M.J. Sulewska

a
pospka
sand and
gravel mix

b
piasek redni
medium sand

Rys. 4.
Fig. 4.

Krzywe zagszczalnoci wedug PN-EN 13286-2:2010: a pospki, b piasku redniego

Compaction curves according PN-EN 13286-2:2010 for: a sand and gravel mix, b medium sand

mi IV i II wynosi: [(1,97 1,86)/1,97] 100 = 5,6% (rednio 3,8%). Wartoci wskanikw

zagszczenia zmniejszaj si wtedy do IS (przy ds zmod.) = 1/1,047 = 0,955 (dla pospki) i 0,963 (dla piasku redniego), przy zaoeniu, e IS (przy ds stand.) = 1,000. Niewielkie zwikszenie si wartoci parametrw zagszczalnoci przy zagszczeniu metodami
zmodyfikowanymi tumaczy si jednorodnoci uziarnienia badanych gruntw. Na podstawie wartoci wskanikw uziarnienia (tab. 2) mona byo przewidzie, e grunty bd
si sabo zagszcza, poniewa s le uziarnione.
Wiun [2005] dla wirw i piaskw przytacza orientacyjne wartoci ds i wopt odpowiednio w granicach: wedug metody standardowej ds = 2,001,80 gcm3 i wopt =
= 812% oraz wedug metody zmodyfikowanej ds = 2,101,90 gcm3 i wopt = 68%.
Rnice wartoci ds uzyskanych metod standardow i metod zmodyfikowan wynosz dla obu gruntw ds = 0,10 gcm3, czyli 5,6% i 4,8%, co powoduje zmniejszenie
si wartoci rednich IS (przy ds zmod.) = 1/1,056 = 0,947 (dla wirw) i 0,954 (dla
piaskw), przy zaoeniu IS (przy ds stand.) = 1,000.
Generalnie z bada wedug normy PN-88/B-04481:1988 otrzymuje si wartoci ds niewiele wiksze ni wedug normy PN-EN 13286-2:2010. Obliczone na podstawie rednich
Acta Sci. Pol.

Badania parametrw zagszczalnoci gruntw niespoistych metod Proctora

51

Tabela 3. Wartoci parametrw zagszczalnoci gruntw w zalenoci od metody badania

Table 3. Compactibility parameters of soils in dependence on compaction method
rednia
Metoda
Average
standarrednia
wopt
wopt
Grunt
dowa
Average
ds
[%]
Soil
Proctora [gcm3]
ds
[%]
Standard
[gcm3]
Proctor
I
1,98
7,88
Pospka
1,99
8,51
Sand
II
1,99
9,13
and
A+A
1,91
10,48
gravel
1,91
10,56
mix
A+B
1,90
10,64
Piasek
redni
Medium
sand

1,86

II

1,86

A+A

1,84

A+B

1,82

1,86
1,83

10,03
10,47
11,08
10,87

10,25
10,98

Metoda
zmodyfikowana
Proctora
Modified
Proctor
III

rednia
Average
ds
ds
[gcm3] [gcm3]

2,03

IV

2,09

B+A

2,01

B+B

2,02

III

1,91

IV

1,97

B+A

1,94

B+B

1,85

2,06
2,02
1,94
1,90

wopt
[%]

10,46
8,21
6,77
8,50
9,64
10,37
8,46
8,68

rednia
Average
wopt
[%]

9,33
7,63
10,01
8,57

wartoci ds z tabeli 3 wzgldne rnice wynosz: dla Po okoo 1,94,0%, a dla Ps okoo
1,62,1%. Wartoci wilgotnoci optymalnej (wopt) badanych gruntw nie podlegaj wyranym prawidowociom (rys. 34); generalnie mona zauway, e przy uyciu metod
zmodyfikowanych otrzymuje si przewanie wartoci wopt nieco mniejsze ni przy uyciu metod standardowych.
WNIOSKI
Na podstawie wynikw przeprowadzonych bada mona stwierdzi, e:
1. W gruntach le uziarnionych, rwnoziarnistych otrzymuje si nieco wiksze wartoci parametrw zagszczalnoci ds i wopt przy zagszczaniu metodami zmodyfikowanymi w porwnaniu z metodami standardowymi: dla Po rednio o 4,7%, dla Ps rednio
o 3,8%.
2. Generalnie z bada wedug normy PN-88/B-04481:1988 otrzymuje si wartoci ds
nieco wiksze ni z bada wedug normy PN-EN 13286-2:2010. Dla badanych gruntw
rwnoziarnistych (pospki i piasku redniego) wzgldne rnice wyniosy: dla Po 2,0
4,0%, a dla Ps 1,62,1%. Rnice wartoci wilgotnoci optymalnej wopt tych gruntw
nie podlegay wyranym prawidowociom.
3. Wobec niewielkich rnic midzy wartociami parametrw otrzymywanych dwiema metodami mona uzna, e w przypadku gruntw le uziarnionych wyniki bada
parametrw zagszczalnoci wykonane wedug nowej normy PN-EN 13286-2:2010
odpowiadaj wynikom bada wedug starej normy PN-88/B-04481:1988.
4. Rozpoczto wykonywanie bada porwnawczych wedug obu norm na gruntach
dobrze uziarnionych (rnoziarnistych i bardzo rnoziarnistych, speniajcych wymagania techniczne mieszanek niezwizanych wedug WT-4 [2010]), gdzie przypuszczalnie
uwidoczni si wyraniej prawidowoci i ewentualne rnice wartoci parametrw zagszczalnoci w zalenoci od zastosowanej metody badania.
Architectura 15 (3) 2016

52

D. Tymosiak, M.J. Sulewska

PIMIENNICTWO
AASHTO Standard T 99-86 (1986). Standard Method of Test for The Moisture-Density Relations
of Soils Using a 5.5-lb [2.5 kg] Rammer and a 12-in. [305 mm] Drop.
AASHTO Standard T 180-01 (2001). Standard Method of Test for Moisture-Density Relations of
Soils Using a 4.54-kg (10-lb) Rammer and a 457-mm (18-in.) Drop.
ASTM Standard D698-07 (2007). Standard test methods for laboratory compaction characteristics
of soil using standard Effort (12 400 ft-Ibf/ft3 (600 kN-m/m3)). ASTM International, West
Conshohocken, PA.
ASTM Standard D1557-09 (2009). Standard test methods for laboratory compaction characteristics
of soil using modified effort (56,000 ft-Ibf/ft3 (2,700 kN-m/m3)). ASTM International,
West Conshohocken, PA.
California Test 216 (2006). Method of Test for Relative Compaction of Untreated and Treated Soils and Aggregates. State of California Business, Transportation and Housing Agency;
http://www.dot.ca.gov/hq/esc/ctms/pdf/CT_216oct06.pdf, data wejcia: 1.04.2016.
Czyewski, K., Wolski, W., Wjcicki, S., bikowski, A. (1973). Zapory ziemne. Wydawnictwo
Arkady, Warszawa.
Dbska, A., Pisarczyk, S. (2011). Wpyw energii zagszczania na zagszczenie gruntw
i parametry zagszczalnoci. Inynieria i Budownictwo, 1, 2123.
Gurtug, Y., Sridharan, A. (2004). Compaction behaviour and prediction of its characteristics of fine
grained soils with particular reference to compaction energy. Soils and Foundations, 44,
5, 2736.
Majer, S. (2009). Zagszczalno gruntw niespoistych a wskanik jednorodnoci uziarnienia. Materiay IV Midzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej Nowoczesne technologie w budownictwie drogowym, Pozna, 446455.
Pisarczyk, S. (1977). Zagszczalno gruntw gruboziarnistych i kamienistych. Praca habilitacyjna. Politechnika Warszawska, Warszawa.
Pisarczyk, S. (2004). Grunty nasypowe. Waciwoci geotechniczne i metody ich badania. Oficyna
Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
PN-59/B-04491. Grunty budowlane. Oznaczenie wilgotnoci optymalnej i maksymalnego ciaru
objtociowego szkieletu gruntowego.
PN-75/B-04481. Grunty budowlane. Badania laboratoryjne.
PN-86/B-02480:1986. Grunty budowlane. Okrelenia, symbole, podzia i opis gruntw.
PN-88/B-04481:1988. Grunty budowlane. Badania prbek gruntu.
PN-B-06050:1999. Geotechnika. Roboty ziemne. Wymagania oglne.
PN-B-12095:1997. Urzdzenia wodno-melioracyjne. Nasypy. Wymagania i badania przy odbiorze.
PN-EN 13286-2:2005-03E. Unbound and hydraulically bound mixtures. Part 2: Test methods for
the determination of the laboratory reference density and water content. Proctor compaction.
PN-EN 13286-2:2007-08P. Mieszanki niezwizane i zwizane spoiwem hydraulicznym. Cz 2:
Metody okrelania gstoci i zawartoci wody. Zagszczenie metod Proctora.
PN-EN 13286-2:2010-11E. Mieszanki niezwizane i zwizane hydraulicznie. Cz 2: Metody bada laboratoryjnych gstoci na sucho i zawartoci wody. Zagszczanie metod Proctora
+ poprawka PN-EN 13286-2:2010/AC:2014-07E.
PN-EN ISO 14688-2:2006. Badania geotechniczne. Oznaczanie i klasyfikowanie gruntw. Cz 2:
Zasady klasyfikowania + poprawka PN-EN ISO 14688-2:2006/Ap2:2012.
PN-K-92011:1998. Torowiska tramwajowe. Wymagania i badania.
PN-S-02205:1998. Drogi samochodowe. Roboty ziemne. Wymagania i badania.
Proctor, R.R. (1933a). Fundamental principles of soil compaction. Engineering News-Record 111,
9, August 31, 245248.

Acta Sci. Pol.

Badania parametrw zagszczalnoci gruntw niespoistych metod Proctora

53

Proctor, R.R. (1933b). Description of field and laboratory methods. Engineering News-Record,
111, 10, September 7, 286289.
Proctor, R.R. (1933c). Field and laboratory verification of soil suitability. Engineering News-Record, 111, 12, September 21, 348351.
Proctor, R.R. (1933d). New principles applied to actual dam building. Engineering News-Record,
111, 13, September 28, 372376.
Roboty ziemne. Warunki techniczne wykonania i odbioru (1994) Ministerstwo Ochrony rodowiska, Zasobw Naturalnych i Lenictwa, Warszawa.
Rogers, J.D. (2014). GE 441 Geotechnical Construction Practice, Part 1: Origins of mechanical
compaction; http://web.mst.edu/~rogersda/umrcourses/ge441/online_lectures/compacti
onn/GE441-Lecture2-1.pdf, data wejcia 27.03.2016.
Sivrikaya, O., Togrol, E., Kayadelen, C. (2008). Estimating compaction behavior of fine-grained
soils based on compaction energy. Canadian Geotechnical Journal, 45, 6, 877887.
Sulewska, M.J. (2005). Modelowanie statystyczne w ocenie zagszczenia gruntw niespoistych.
Materiay 51. Konferencji Naukowej KILiW PAN i KN PZiTB, 4, Gdask Krynica.
Sulewska, M.J. (2009). Sztuczne sieci neuronowe w ocenie parametrw zagszczenia gruntw niespoistych. IPPT PAN, Studia z Zakresu Inynierii, 64, Warszawa Biaystok.
Warunki techniczne utrzymania podtorza kolejowego (2009). Id-3, PKP Polskie Linie Kolejowe
S.A., Warszawa.
Wiun, Z. (2005). Zarys geotechniki. Wydawnictwa Komunikacji i cznoci, Warszawa.
WT-4 (2010). Wymagania techniczne. Mieszanki niezwizane do drg krajowych. Zacznik Nr 3 do Zarzdzenia nr 102 Generalnego Dyrektora Drg Krajowych i Autostrad
z dnia 19 listopada 2010 r., Warszawa.

ADNOTACJA
Badania zostay zrealizowane w ramach pracy nr S/WBiI/6/2013 i sfinansowane ze
rodkw na nauk MNiSW.
THE STUDY OF COMPACTIBILITY PARAMETERS IN NON-COHESIVE
SOILS BY PROCTOR COMPACTION TEST
Abstract. The aim of this study was to analyse the results of comparative tests on compaction parameters maximum bulk density of dry soil (ds) and optimum moisture (wopt),
by Polish standards of previous edition: PN-88/B-04481:1988 and a new edition: PN-EN
13286-2:2010. The study was performed on two non-cohesive, uniform soils sandy gravel
Po (fgrSa) and medium sand Ps (fgrmgrSa) with the use of four methods (I, II, III, IV) in
compliance with PN-88/B-04481:1988 and four other methods (A+A, A+B, B+A, B+B) in
compliance with EN 13286-2:2010. The maximum volume of the bulk density of dry soil
(ds) obtained by the procedures under both standards differ little from each other: by about
2.04.0% in sandy gravel and about 1.62.1% in medium sand. The values of optimum
moisture (wopt) are not subject to any clear patterns.
Key words: compactibility of soil, comparative tests, maximum dry density, optimum
moisture content

Architectura 15 (3) 2016

54

D. Tymosiak, M.J. Sulewska

Zaakceptowano do druku Accepted for print: 26.07.2016

Cytowanie: Tymosiak, D., Sulewska, M.J. (2016). Badania parametrw zagszczalnoci gruntw
niespoistych metod Proctora. Acta Sci. Pol. Architectura, 15 (3), 4353.

Acta Sci. Pol.